Raporti i Martit

8/11/2019 Raporti i Martit

1/39

Unofficial translation

30Doc 124627 janar 2011

Trajtimi njerzor i personave dhe trafikimi i paligjshm iorganeve njerzore n Kosov1

Raport2Komiteti i shtjeve Juridike dhe i t Drejtave t NjeriutRaporter : Z. Dick MARTY, Zvicr, Aleanca e Liberalve dhe Demokratve pr Evropn.

Prmbledhje

Sipas informacioneve t mbledhura, tregues t shumt konkret dhe konvergues konfirmojnse disa serb, si dhe disa kosovar shqiptar jan mbajtur rob n vende t fshehta burgimi qishin nn kontrollin e U!K-s n veri t Shqipris, dhe u jan nnshtruar trajtimevenjerzore e poshtruese, pr tu zhdukur m pas prfundimisht. Tregues t shumt me saduket vrtetojn se, n periudhn fill pas prfundimit t konfliktit t armatosur, prpara seforcat ndrkombtare t merrnin n dor kontrollin e rajonit dhe t vendosnin rendin eligjshmrin, organe t trupit u jan marr disa robrve n nj klinik n territorin shqiptar,pran Fush-Krujs, pr tu transportuar m pas jasht shtetit pr qllime transplantimi. Edhepse disa prova konkrete ka pasur edhe m prpara pr ekzistencn e trafikimeve t tilla qyshn fillim t dhjetvjearit, autoritetet ndrkombtare q ushtronin pushtetin n rajon nuk e

pan t nevojshme q t bnin nj shqyrtim t thelluar t ktyre rrethanave, apo e bn at nmnyr jo t plot e siprfaqsore.

Organizatat ndrkombtare t vendosura n Kosov u prirn drejt nj qasjeje politikepragmatiste, duke menduar se duhej doemos favorizuar stabiliteti afatshkurtr, dhe dukesakrifikuar kshtu disa parime t rndsishme t drejtsis. Ka qen i pamjaftueshm hetimipr lidhjen e antarve t U!K-s me krime lufte t kryera kundr popullsis serbe dhekosovarve shqiptar. Ekipi i prokurorve dhe hetuesve ndrkombtar n gjirin e misionit tEULEX-it, ngarkuar pr t ndjekur pretendimet pr trajtime njerzore, prfshir edhe ato qkan t bjn me nj trafikim t mundshm organesh, ka br prparime, konkretisht kaprovuar ekzistencn e vendeve t fshehta t burgimit t U!K-s n veri t Shqipris, kuthuhet se jan kryer trajtime njerzore, madje edhe vrasje.

Duhet goditur, pa kurrfar kompromisi, mosndshkimi i autorve t shkeljeve t rnda t tdrejtave t njeriut. Fakti q kto shkelje jan kryer n kuadrin e nj konflikti t dhunshm,nuk mund t prligj kurr heqjen dor nga ndjekja penale e autorve t akteve t tilla. Nukmundet dhe nuk duhet t ekzistoj nj drejtsi pr fitimtart dhe nj tjetr drejtsi pr tmundurit.

1!do referenc lidhur me Kosovn q prmendet n kt tekst, qoft pr territorin, qoft pr institucionet apopopullsin duhet kuptuar n prputhje t plot me Rezolutn 1244 t Kshillit t Sigurimit t Kombeve tBashkuara, pa paragjykuar statusin e Kosovs.2I referohet Komitetit: Dok. 11574, Referenc 3446 e 29 majit 2008.


2/39

Shtetet antare t Bashkimit Europian dhe shtetet e tjera ndihmuese duhet ti prcaktojnEULEX-it nj objektiv t qart dhe ti japin mbshtetjen e nevojshme politike pr t luftuar pakompromis krimin e organizuar, me qllim q drejtsia t vihet n vend, pa u prir kurrsesinga ndonj prfitim politik. Shqipria dhe administrata kosovare duhet t bashkpunojn pa

rezerv pr hetimet e sotme dhe ato n t ardhmen.

A. Projekt Rezolut3

1. Asambleja Parlamentare u njoh me mjaft shqetsim me njoftimet e ish Kryeprokurorespran Gjykats Penale Ndrkombtare pr ish Jugosllavin (GJPNIJ), e cila pretendoi segjat konfliktit n Kosov ishin kryer krime t rnda, prfshir trafikim organesh njerzore,krime q deri m sot kan mbetur t pandshkuara dhe nuk kan qen objekt i asnj hetimiserioz.

2. Gjithnj sipas ish Kryeprokurores, kto akte ishin kryer nga antar t milicive t Ushtris

!lirimtare t Kosovs (U!K) ndaj shtetasve serb mbetur n vend n fund t konfliktit tarmatosur dhe t cilt ishin zn robr.

3. Sipas informatave t mbledhura nga Asambleja dhe sipas hetimeve penale n proces,shum tregues konkret e konvergues konfirmojn q disa serb, si dhe disa kosovarshqiptar jan mbajtur robr n vende t fshehta burgimi t kontrolluara nga U!K-s n verit Shqipris dhe i jan nnshtruar trajtimeve njerzore e poshtruese, deri sa m n fund uzhdukn.

4. Tregues t shumt duket q konfirmojn se, n periudhn menjher pas prfundimit tkonfliktit t armatosur, para se forcat ndrkombtare t merrnin me t vrtet n dorkontrollin e rajonit dhe t vendosnin njfar rendi e ligjshmrie, robrve t zn duhet tu jenmarr organet n nj klinik t ndodhur n territorin shqiptar, pran Fush-Krujs, pr tutransportuar m pas jasht shtetit pr qllime transplantimi.

5. Ky aktivitet kriminal, q u zhvillua duke prfituar nga kaosi q sundonte n rajon dhe menismn e disa drejtuesve t milicive t U!K-s t lidhur me krimin e organizuar, ka vazhduar,ndonse n forma t tjera, gjer n ditt tona, si e vrteton nj hetim q po kryen Misioni iBashkimit Europian pr Shtetin Juridik n Kosov (EULEX) lidhur me klinikn Medicus nPrishtin.

6. Megjithse disa prova konkrete t trafikimeve t tilla ka pasur qysh n fillim tdhjetvjearit, autoritetet ndrkombtare q ushtronin pushtetin n rajon nuk e kan par t

nevojshme t bnin nj shqyrtim t thelluar t ktyre rrethanave, ose e bn at n mnyr jot plot e siprfaqsore.

7. Organizatave ndrkombtare, ngarkuar me sigurin dhe ligjshmrin (KFOR-it e UNMIK-ut) u sht dashur t prballen, sidomos gjat viteve t para t pranis s tyre n Kosov, meprobleme t mdha strukturore dhe me mungesa serioze n personel t kualifikuar pr tushtruar detyrat e ngarkuara. Gjendja rndohej m tej nga qarkullimi i shpejt dhe ivazhdueshm i kuadrove n poste n Kosov.

3Projekt rezolut e miratuar me unanimitet nga komiteti, m 16 dhjetor 2010.


3/39

8. GJPNIJ, q kish nisur t bnte nj shqyrtim t par n vend pr t zbuluar pranin egjurmve t nj trafiku t mundshm organesh, i braktisi hetimet. Elementt e provs tzbuluara n Rripe t Shqipris jan shkatrruar dhe rrjedhimisht, nuk mund t shfrytzohenpr analiza t mtejshme. Kshtu, asnj hetimi nuk i sht shkuar m tej pr nj shtje tkonsideruar megjithat aq serioze sa ish Kryeprokurorja e GJPNIJ-s e pa t arsyeshme t

bnte publike n librin e saj.

9. Gjat fazs vendimtare t konfliktit t armatosur, NATO-ja ndrhyri me an goditjeshajrore, ndrkoh q operacionet toksore drejtoheshin nga U!K-ja, aleate faktike e forcavendrkombtare. Pas largimit t autoriteteve serbe, aktort ndrkombtar t ngarkuar mesigurin n Kosov u mbshtetn gjersisht tek forcat politike n pushtet n Kosov, t dalakryesisht nga kuadro t U!K-s.

10. Organizatat ndrkombtare t vendosura n Kosov u prirn drejt nj qasjeje politikepragmatiste, duke menduar se duhej doemos favorizuar stabiliteti afatshkurtr, dhe dukesakrifikuar kshtu parime t rndsishme t drejtsis. Pr nj koh t gjat, pak u b pr tu

dhn prgjigje sinjalizimeve q implikonin antar t U!K-s n krime kundr popullsisserbe si dhe kundr Kosovarsh shqiptar. N fakt, menjher pas prfundimit t konfliktit,kur U!K-ja kishte praktikisht e vetme kontrollin n terren, u kryen shum larje hesapeshmidis tarafesh t ndryshme dhe ndaj atyre q konsideroheshin, pa asnj form procesigjyqsor, si tradhtar, sepse dyshoheshin se kishin bashkpunuar m par me autoritetet serben vend.

11. EULEX, q n fund t vitit 2008 mori prsipr funksione n fushn e drejtsis, tushtruara m par nga Kombet e Bashkuara (UNMIK), trashgoi nj gjendje t vshtir edelikate, sidomos n fushn e lufts kundr kriminalitetit t rnd: dosje jo t plota,dokumente t humbura, dshmi t pa mbledhura. Pr rrjedhoj, shum krime rrezikojn tmbeten t pandshkuara. Pak ose aspak krkime t thelluara u bn n fushn e kriminalitetitt organizuar dhe t lidhjeve t tij me prfaqsuesit e institucioneve politike, si dhe pr krimete lufts t kryera kundr serbve e kosovarve shqiptar t konsideruar si bashkpuntor aposi pjesmarrs t fraksioneve kundrshtare. Kjo shtje e fundit prbn nj tabu t vrtet sote ksaj dite n Kosov, edhe pse goj m goj e me shum kujdes, t gjith flasin pr nj gjt till. EULEX ka br koht e fundit, me sa duket, prparime n kt drejtim, dhe duhenmbajtur t gjalla shpresat q vlersimet politike t mos ndrhyjn pr t penguar ktangazhim.

12. Ekipi i prokurorve dhe hetuesve ndrkombtar n gjirin e misionit t EULEX-it,ngarkuar pr t vrtetuar pretendimet lidhur me trajtimet njerzore, prfshir edhe ato qkan t bjn me nj trafikim t mundshm organesh, ka br prparime konkretisht pr sa i

prket provs s ekzistencs s vendeve t fshehta t burgimit t U!K-s n veri t Shqiprisku thuhet se jan kryer trajtime njerzore, madje edhe vrasje. Hetimi, megjithat, nuk kagjetur mbshtetjen e duhur pr bashkpunim nga ana e autoriteteve shqiptare.

13. Emocioni q ngjalln n rrafsh botror krimet e llahtarshme t bra nga forcat serbe krijoinj atmosfer t till, q mund t vihej re edhe n qndrimin e disa instancave ndrkombtare,duke u mbshtetur n mendsin se disa konsideroheshin doemos si xhelat, dhe t tjert siviktima, pra pashmangshmrisht t pafajshm. Realiteti sht m i nuancuar e kompleks.

14. Asambleja ripohon me forc domosdoshmrin pr t luftuar, pa asnj kompromis,mosndshkimin e autorve t shkeljeve t rnda t t drejtave t njeriut, dhe rikujton se fakti


4/39

q kto shkelje jan kryer n kuadrin e nj konflikti t dhunshm, nuk mund t prligjkurrsesi heqjen dor nga ndjekja penale e autorve t akteve t tilla (shih Rezolutn 1675(2009)).

15. Nuk mund dhe nuk duhet t ekzistoj nj drejtsi pr fituesit dhe nj tjetr drejtsi pr t

mundurit. N do konflikt, tr kriminelt duhet t ndiqen penalisht dhe t cilsohenprgjegjs pr aktet e tyre t paligjshme, cilido qoft kampi t cilit i prkasin dhe pavarsishtnga roli politik q kryejn.

16. !shtja m e mpreht dhe m delikate, nga pikpamja humanitare, sht ajo q ka t bjme personat e zhdukur. Nga mbi 6 000 dosjet e personave t zhdukur t elura nga KomitetiNdrkombtar i Kryqit t Kuq, rreth 1 400 persona jan gjetur t gjall dhe 2 500 kufoma janarritur t zbulohen e t identifikohen. sht fjala n shumicn e tyre pr viktima kosovareshqiptare t gjetura n varret masive t zbuluara n rajonet q jan nn kontroll serb dhe nKosov.

17. Bashkpunimi midis instancave ndrkombtare nga njra an, dhe autoriteteve kosovare eshqiptare nga ana tjetr, pr t zbardhur fatin e personave t zhdukur sht ende m se ipamjaftueshm. Ndrsa Serbia m n fund arriti t bashkpunoj, realizimi i grmimeve nterritorin e Kosovs u shfaq shum m i komplikuar, kurse n territorin shqiptar ka qen ipamundur, t paktn gjer m sot,. Bashkpunimi me autoritetet kosovare l pr t dshiruarsidomos pr sa u prket krkimeve pr rreth 500 persona zyrtarisht t zhdukur pas prfundimitt konfliktit.

18. Grupi i puns pr personat e zhdukur, i bashk-kryesuar nga Komiteti Ndrkombtar iKryqit t Kuq dhe Zyra pr Personat e Zhdukur t EULEX-it, ka nevoj pr prkrahje t plote t gjithanshme t bashksis ndrkombtare, me qllim q t tejkalohen ngurrimet eshfaqura nga do an. Njohja e s vrtets dhe krijimi i mundsis q m n fund familjet eviktimave t mbajn zi sht kusht i domosdoshm pr pajtim midis bashksive dhe pr paqet qndrueshme n kt rajon t Ballkanit.

19. Asambleja fton me kt rast:

19.1. shtetet antare t Bashkimit Europian dhe shtetet e tjera ndihmse:

19.1.1. t pajisin EULEX-in me burimet e nevojshme, logjistike e me personeltepr t kualifikuar pr ti br ball misionit jashtzakonisht kompleks e trndsishm q i sht besuar;

19.1.2. ti caktojn objektiv t qart EULEX-it si dhe ti japin prkrahje politiket shkalls m t lart pr t luftuar pa kompromis krimin e organizuar dhe pr tvn n vend drejtsin, pa kurrfar arsyetimi pr prshtatshmri politike;

19.1.3. t angazhojn tr mjetet e nevojshme pr t hartuar programe tefektshme lidhur me marrjen n mbrojtje t dshmitarve;

19.2. EULEX-in:

19.2.1. t vazhdoj me kmbngulje punn e tij hetimore, pa marr aspakparasysh funksionet e ushtruara nga t dyshuar t mundshm, apo origjinn e


5/39

viktimave, duke vn gjithka n zbatim pr t hedhur drit mbi zhdukjetkriminale, mbi treguesit e trafikut t organeve, mbi korrupsionin dhebashkpunimin midis qarqeve mafioze e politike, aq shpesh t denoncuara;

19.2.2. t marr t gjitha masat e nevojshme pr t siguruar mbrojtje t

efektshme pr dshmitart dhe t fitoj besimin e tyre;

19.3. GJPNIJ-n, t bashkpunoj plotsisht me EULEX-in, konkretisht duke vn ndispozicion t tij t dhnat dhe elementt e provs q disponon dhe q mund tndihmojn EULEX-in pr t ndjekur penalisht prgjegjsit e krimeve n baz tkompetencs q ka;

19.4. autoritetet e Serbis:

19.4.1. t bjn t gjitha prpjekjet pr t kapur personat ende n krkim ngaGJPNIJ pr krime lufte, konkretisht gjeneralin Ratko Mlladi e Goran Hadzi,

mosndshkimi i t cilve vazhdon t jet penges serioze pr procesin e pajtimitdhe q prmendet shpesh nga autoritetet e vendeve t tjera pr t prligjurangazhimin e tyre t pakt n ndrmarrjen nga ana e tyre t veprimevegjyqsore;

19.4.2. t bashkpunojn ngusht me EULEX-in, konkretisht duke i dhn trinformatat q mund t ndihmojn n zbardhjen e krimeve t kryera gjat dhe paskonfliktit n Kosov;

19.4.3. t marrin t gjitha masat e nevojshme pr t penguar rrjedhje tinformatave n shtyp lidhur me hetimet q kan t bjn me Kosovn, gj qdmton bashkpunimin me autoritetet e tjera dhe besueshmrin e punshetimore.

19.5. autoritetet e Shqipris dhe administratn kosovare:

19.5.1. t bashkpunojn pa rezerva me EULEX-in dhe me autoritetet serbe nkuadrin e procedurave pr t hedhur drit mbi krimet e bra n Kosov,pavarsisht nga origjina e njohur apo e hamendsuar e t dyshuarve dhe eviktimave;

19.5.2. tu prgjigjen, n mnyr t veant, krkesave pr ndihm juridike tEULEX-it lidhur me fakte t natyrs kriminale q pretendohet t ken ndodhur

n nj kamp t U!K-s n veri t Shqipris;

19.5.3. t ndrmarrin hetim serioz e t pavarur pr t hedhur drit plotsisht mbipretendimet ngandonjher konkrete e t sakta lidhur me ekzistencn e qendravet fshehta t burgimit ku pretendohet t jen kryer trajtime njerzore ndajrobrve t ardhur nga Kosova, me origjin sa serbe aq edhe shqiptare, gjat dhemenjher pas konfliktit; hetimi duhet t shtrihet gjithashtu n verifikimin epretendimeve, po aq specifike, lidhur me trafikim organesh q thuhet t ketndodhur gjat s njjts periudh, pjesrisht mbi territorin shqiptar;

19.6. t gjitha shtetete interesuara antare dhe vzhguese t Kshillit t Europs:


6/39

19.6.1. tu prgjigjen brenda afateve m t shkurtra krkesave pr bashkpunimjuridik q u ka drejtuar EULEX-i dhe autoritetet serbe n kuadrin e hetimeve ttyre n proces lidhur me krimet e lufts dhe trafikun e organeve; vonesa pr ktoprgjigje sht e pakuptueshme dhe e papranueshme po t mbahet parasysh

rndsia dhe urgjenca e bashkpunimit ndrkombtar pr tu br ball dukurivekriminale aq t rnda e t rrezikshme;

19.6.2. t bashkpunojn me EULEX-in n prpjekjet e tij pr mbrojtjen edshmitarve, konkretisht kur kta nuk mund t jetojn m n rajon, errjedhimisht, duhet t marrin nj identitet t ri e t gjejn nj vend t ri qndrimi.

20. Asambleja, e ndrgjegjshme se trafikimi i organeve njerzore prbn tashm njdukuri me prmas botrore dhe jashtzakonisht serioze, q bie ndesh hapur menormat m themelore t t drejtave dhe t dinjitetit t personit, prshndet dhembshtet konkluzionet e studimit t bashkngjitur botuar m 2009 dhe realizuar nga

Kshilli i Europs dhe Organizata e Kombeve t Bashkuara. Mbshtet po ashtukonkluzionin sipas t cilit sht e nevojshme t prpunohet nj instrument juridikndrkombtar q do bj t mundur t prkufizohet trafikimi i organeve, indeve eqelizave me origjin njerzore, t prcaktohen masat q duhen marr pr tparandaluar kt trafikim e pr t mbrojtur viktimat, si dhe masat e s drejts penalepr shtypjen e ktij trafikimi.


7/39

Doc. 12462

B. Raport shpjegues, nga M. Marty, raporter

PrmbledhjeFaqe

1. Vlersime paraprake - vshtrim trsor .......................................................................2. Koment fillestar rreth burimeve.....................................................................................3. Rezultatet e hollsishme t hulumtimeve tona...................................................... ........

3.1. Nj vshtrim trsor .................................................................................................

3.2. Tarafizimi i U!K-s dhe lidhjet me krimin e organizuar.......................................

3.3. Vendet e burgimit dhe trajtimi njerzor i robrve........................................

3.3.1. Burgime nga U!K n koh lufte Kategoria e par e robrve: robrit

e lufts............................................................................

3.3.1.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Cahan......................................3.3.1.2. Karakteri i qendrave t burgimit: Kuks......................................

3.3.2. Burgime nga antar dhe simpatizant t U!K-s pas prfundimit t

konfliktit.....................................................................................................

3.3.2.1. Kategoria e dyt e robrve: t zhdukurit.....................................

3.3.2.1.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Rripe.......................

3.3.2.1.2. Hetime rreth kushteve t burgimit dhe transportit.........

3.3.2.2. Kategoria e tret e robrve: viktimat e kriminaliteti t

organizuar..................................................................................

3.3.2.2.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Fush-Kruj...........4. Klinika Medicus..............................................................................................................5. Tavanizimi i padukshm i detyrimit pr llogaridhnie.....................................................6. Disa mendime prfunduese...........................................................................................7. Shtojc: Harta.................................................................................................................

1. Vlersime paraprake - vshtrim trsor

1. N prill 2008, ish Kryeprokuroja pran Gjykats penale ndrkombtare pr ish Jugosllavin(GJPNIJ), Znj. Carla del Ponte, botoi nj libr dshmi, n bashkpunim me Chuck Sudetic,lidhur me prvojn e saj si magjistre n gjirin e ktij institucioni. Libri u botua n fillim nitalisht (La caccia Io e i criminali di guerra), pastaj u prkthye, konkretisht n frngjisht(Gjuetia Un dhe kriminelt e lufts). N kt libr, gati dhjet vjet pas prfundimit t

lufts n Kosov, flitet pr nj trafikim organesh njerzore q u jan marr robrve serb,trafikim i cili, si thuhet n libr, ishte i organizuar nga drejtues t Ushtris !lirimtare tKosovs (U!K). Kto pretendime ishin tronditse dhe ngjalln reagime t ashpra. Ishintronditse, fillimisht, sepse dilnin nga nj person q kishte punuar n postet m t larta nzemr t sistemit gjyqsor t ngarkuar pr ndjekjen penale t krimeve t bra gjat konfliktitq rrnoi ish Jugosllavin. Ishin gjithashtu, por mbi t gjitha, tronditse sepse ato nxorn npah mungesn me sa duket, t nj praktike apo reagimi zyrtar, lidhur me kto pretendime, tgjykuara megjithat aq serioze, sa u rishfaqn n kujtimet e ish kryeprokurores, e cila nukmund t linte mnjan rndsin dhe peshn e akuzave q ajo vendosi ti bj publike.


8/39

2. Mbi bazn e nj propozim rezolute (Dok. 11574), n t cilin krkohej t bhej nj hetim ithelluar lidhur me veprimet e prmendura nga Znj. Carla del Ponte dhe pasojat e tyre, meqllim q t verifikohej nse ishin t vrteta, q t vendosej drejtsia pr viktimat dhe tkapeshin autort e krimeve, Komisioni i shtjeve Juridike dhe i t Drejtave t Njeriut memroi raporter, duke m ngarkuar kshtu hartimin e raportit.

3. Mandati q mu besua u ndesh menjher me vshtirsi t jashtzakonshme Faktet epretenduara t mos harrojm se paaqiteshin nga nj ish magjistre e rangut ndrkombtar,kishin ndodhur para gati dhjet vjetsh dhe nuk patn qen objekt i nj hetimi t vrtet prejasnj nga autoritetet kombtare e ndrkombtare q vepronin n territoret prkatse. Gjithkame sa duket tregon se prpjekjet pr t nxjerr n dukje faktet dhe pr t ndshkuar krimet elufts ishin prqendruar sidomos n nj drejtim, duke u mbshtetur n prezumimin ennkuptuar se njra pal ishte viktimat, dhe pala tjetr, xhelatt. Realiteti, si do ta shohim,duket se ka qen m kompleks. Struktura ende tepr klanore e shoqris kosovare shqiptare, sidhe mungesa e nj shoqrie t vrtet civile e bn jashtzakonisht t vshtir vendosjen ekontakteve me burimet lokale. Shtojm ktu edhe frikn, shpesh nj tmerr i vrtet, q vum

re tek disa nga bashkbiseduesit tan sapo preknim temn e krkimeve tona. Madje edhe disaprfaqsues t autoriteteve ndrkombtare nuk e fshihnin mungesn e gatishmris pr tumarr me kto fakte: E shkuara sht e shkuar, tani duhet t shohim prpara, na than. Sapr autoritetet shqiptare, ato bn t ditur se territori i tyre ka qen jasht konfliktit dhe nukkishin asnj arsye pr fillimin e nj hetimi. Autoritetet serbe reaguan, ndonse mjaft mevones, pa arritur megjithat ndonj rezultat domethns. Nga ana e saj, GJPNIJ kishte brdisa krkime eksploruese lidhur me t famshmen Shtpi e verdh, duke vepruar megjithatn nj mnyr mjaft siprfaqsore dhe me nj shkall profesionalizmi q ngjall njfar habie.Ksaj i shtohet edhe fakti q mandati i GJPNIJ-s ishte i kufizuar brenda nj hapsire dheperiudhe kohore mjaft t prcaktuar: GJPNIJ kishte kompetenc pr ndjekje e gjykim tkrimeve t kryera deri n qershor 1999, q prbnte fundin e konfliktit n Kosov, dhekompetenca e saj nuk shtrihet n Shqipri, prve rastit nse Shqipria vet do t autorizonteshprehimisht veprime hetimi n territorin e saj.

4. Veprimet me t cilat po merremi sot, pretendohet t ken ndodhur sidomos duke filluarnga vera e vitit 1999, n gjendjen e pshtjellimit t madh q mbretronte n krejt rajonin:forcat serbe t sigurimit kishin braktisur Kosovn dhe trupat e KFOR-it (Forcsndrkombtare t siguris n Kosov q ishte n kuadrin e NATO-s) kishin filluar tvendoseshin ngadal, ndrkoh q qindra mijra refugjat kosovar shqiptar n fillim uprpoqn t arrinin n Shqipri, dhe m pas t ktheheshin n vatrat e tyre, ndrsa serbt ngaana e tyre po strehoheshin n territoret nn kontroll t ushtris serbe. Ishte kaos: administratakosovare nuk funksiononte, KFOR-it iu desh njfar kohe pr t marr n dor kontrollin egjendjes, pa pasur aftsin e nevojshme pr t prballur situata aq t jashtzakonshme.

Ndrhyrja e NATO-s u b kryesisht nprmjet nj fushate me bombardime ajrore n Kosov en Serbi operacione q u konsideruan prej disa burimeve se binin ndesh me t drejtnndrkombtare, duke qen se Kshilli i Sigurimit i Kombeve t Bashkuara nuk kishte dhnautorizimin e tij ndrsa n terren, aleati faktik i NATO-s ishte U!K-ja. Ksisoj, nperiudhn kritike q sapo prshkruam, kjo e fundit kishte,kontrollin faktik mbi nj territor tgjer q prfshinte Kosovn dhe rajonet kufitare t Shqipris veriore. Sigurisht, nuk bhejfjal pr nj pushtet me t vrtet t strukturuar dhe as q bhej fjal se mund t kishtekonturet e nj shteti, prkundrazi. Pikrisht gjat ksaj periudhe u kryen krime t shumta, sindaj serbve t mbetur n rajon, ashtu dhe ndaj kosovarve shqiptar t dyshuar se kishinqen tradhtar apo bashkpuntor, apo q kishin qen viktima t rivaliteteve midisfraksioneve t U!K-s. Kto krime kan mbetur n shumicn e tyre t pandshkuara dhe


9/39


10/39

Kosov4, u bn pra njsh me aleatt e tyre faktik n terren, t cilt ishin br tashmzotruesit e rinj t politiks lokale. Kjo gjendje, sikurse e theksuam, pengoi n fund t funditq t hidhet plotsisht drit mbi krimet e kryera, kur gjithka tregonte se ato ishin vepr epersonave q ishin n pushtet apo t afrt me ta. Ksaj i shtohet fakti q administratandrkombtare e UNMIK-ut (Misionit administrativ t prkohshm t Kombeve t Bashkuara

n Kosov) kishte n dispozicion t vet, n mnyr sasiore e cilsore, mjete t pamjaftueshmepr t ndjekur penalisht krimet e kryera n mnyr t efektshme dhe t paanshme. Personelindrkombtar i caktuar n vend n kuadr t UNMIK-ut, rekrutohej n pjesn m t madhembi baz kontratash pr periudh t kufizuar, gj q shkaktonte rotacion t vazhdueshm dheprbnte n kt mnyr nj penges madhore n administrimin e drejtsis. Drejtues tadministrats ndrkombtare na kan vn n dijeni t pamundsis pr kryerje t hetimeven mnyr t fsheht gj q sht kusht themelor pr prfundimin me sukses t nj hetimikriminal dhe kjo, konkretisht pr shkak t prdorimit t prkthyesve vendas q ua prcillnininformatat t interesuarve. Pr hetime m delikate EULEX-it iu desh m pas t prdorteprkthyes t ardhur nga vende t tjera. Po kto burime na than se gjith filozofia e bashksisndrkombtare mund t prmblidhej n parimin stabilitet e paqe me do kusht, gj q do t

thoshte sigurisht t mos prisheshe me pushtetin n vend.

8. Misioni i EULEX-it (Misioni europian i policis dhe drejtsis n Kosov), i vendosur qprej fundit t vitit 2008, trashgoi n kt mnyr nj gjendje tejet t vshtir. Shum dosjekrimesh lufte, konkretisht ato pr t cilat dyshohen lufttar t U!K-s, u rimorn ngaUNMIK-u n gjendje t mjerueshme (prova dhe dshmi t humbura, koh mjaft e gjatndrmjet veprimeve krkuese t paplota), deri n at pik sa drejtues t EULEX-it nuk iprtypnin fjalt gjat vizitave tona informuese dhe shprehn frikn q shum dosje duhej tbraktiseshin5. Disa bashkbisedues q prfaqsojn shoqrin civile kosovare n lindje e siprnuk i kursyen kritikat e tyre po ashtu kundr EULEX-it: pritej q EULEX-i t godiste m nfund edhe t paprekshmit, e shkuara e t cilve njihet nga t gjith si nga m t turbulltat.M kot: pati shum lajmrime, shum premtime, por rezultatet konkrete ve rrin e presin.!shtja e Nazmi Bllacs, dhnsit t alarmit, q publikisht u vet-akuzua pr vrasje tkomanduara nga persona q sot jan t veshur me prgjegjsi t larta politike, shtemblematike. U pritn katr dit para se t arrestohej e t vendosej nn mbrojtje. Mnyra se siEULEX-i do ta trajtoj kt shtje prbn nj testim t rndsishm t vendosmris s tijpr ti shkuar gjer n fund misionit t vet t drejtsis.

9. Megjithat, duhet prshndetur angazhimi i shquar i shum veprimtarve t EULEX-it sotrreth 1 600 kuadro ndrkombtar dhe 1 100 npuns lokal si dhe vendosmria e tyre pr tprballur sfidn e jashtzakont q u sht besuar. Prpjekjet po fillojn t japin rezultate tdukshme, konkretisht pr sa i prket dosjeve t kampit t Kuksit dhe t kliniks Medicus nPrishtin. EULEX-i duhet doemos t gzoj nj prkrahje m t qart e m t vendosur n

rrafshin m t lart politik europian. Asnj dykuptimsi nuk duhet t ekzistoj lidhur medomosdoshmrin pr t goditur t gjith t dyshuarit e krimit, qoft edhe kur mbajn poste tlarta institucionale e politike. sht po ashtu urgjente ti jepen EULEX-it e drejta e futjes ntr arkivat e instancave ndrkombtare q kan qen m par t pranishme n Kosov,

4Shtetet e Bashkuara kan nj ambasad q disponon mjete nga m t fuqishmet, si dhe nj baz ushtarake,Camp Bondsteel, rndsia e s cils shkon shum m prtej prmass krahinore.5Trashgimia e UNMIK-ut na u prshkrua n nj mnyr shum figurative, q nuk ka nevoj pr koment :300 000 faqe rrmujazi.


11/39

prfshir edhe ato t KFOR-it, t atdhesuara ndrkoh n vendet pjesmarrse6, si dhe dosjet eGJPNIJ7. Sipas praktikantve q punojn n vend, lypset t krijohet nj baz t dhnash eunifikuar dhe e prbashkt e arkivave t krejt aktorve ndrkombtar, e hapur dhe papengesa pr hetuesit e EULEX-it. Kemi t drejt t pyesim se cilat mund t jen arsyet qpengojn zbatimin e nj krkese t till kaq themeltare.

10. Policia kosovare, me karakter ndretnik, sht e formuar nga ana profesionale, e pajisurm s miri dhe e efektshme n luftn kundr kriminalitetit t vogl e t mesm. E prbr ngambi 7 200 polic me uniform dhe mbi 1 100 ndihms, ajo ka n gjirin e vet prfaqsues nga13 grupet etnike, prfshir 10 % Serb. Sipas sondazheve t fundit, me sa duket, ajo gzonbesimin m t madh nga ana e t gjitha institucioneve n Kosov, pas KFOR-it. Drejtues tlart ndrkombtar na pohuan se policia sht e mir, por gjykatsit prbjn problem duke qen objekt goditjeje me an t friksimit, nn ndikimin politik apo korruptues.Megjithat, edhe gjykimet ndaj policis jan t nuancuara n radht e vzhguesve q takuam.Ky institucion duhet t vazhdoj t jap provat e veta dhe t fitoj krejt besimin e partnervendrkombtar, prfshir edhe ata t misionit t EULEX-it, ku ne ndiem ende disa dyshime

lidhur me vullnetin politik t mass s drejtuesve t ksaj force t policis pr t luftuar parezerva kundr t gjitha formave t kriminalitetit, e n mnyr t veant kundr krimit torganizuar, krimeve q implikojn personalitete t larta politike, si dhe konkretisht, lidhur mevullnetin dhe aftsin pr t siguruar nj mbrojtje me t vrtet t efektshme t dshmitarve,aspekt shum delikat e i domosdoshm pr ndjekjene penale t kriminelve m t njohur e trrezikshm.

11. Korrupsioni dhe kriminaliteti i organizuar prbjn problem madhor n rajon, si etregojn shum studime ndrkombtare. Dukuria bhet edhe m e rnd po t mbahenparasysh lidhjet ekzistuese midis kriminalitetit, korrupsionit dhe politiks. Prania masive eveprimtarve ndrkombtar nuk i lehtson gjrat dhe on n rezultate perverse: nj shoferapo nj pastruese n nj institucion ndrkombtar a n nj ambasad fiton, si rregull iprgjithshm, shum m tepr se nj polic a nj gjykats. Kjo nuk bn gj tjetr vese cenonshkalln e vlerave.

12. Dosja m urgjente nga pikpamja humanitare sht ajo e personave t zhdukur n kuadrine konfliktit t Kosovs. Numri i zhdukjeve sht shum i madh n raport me popullsin eprgjithshme t Kosovs. Nga 6 005 dosje zhdukjesh t elura nga Komiteti ndrkombtar iKryqit t Kuq, rreth 1 400 persona u rigjetn t gjall dhe 2 500 trupa u arritn t zbulohen et identifikohen. Bhet fjal n shumicn e tyre pr viktima kosovare me prkatsi shqiptaret rigjetura, gjysm prgjysm, prkatsisht n varre masive zbuluar n territor nn kontrollefektiv serb, dhe n Kosov. Shifrs prej 1 869 vet t zhdukur gjat konfliktit, fati i t cilveende nuk dihet (nga t cilt rreth dy t tretat jan Kosovar me prkatsi shqiptare), i shtohen

470 personat e zhdukur pas mbrritjes s trupave t KFOR-it m 12 qershor 1999, prej tcilve 95 jan t prkatsis shqiptare dhe 375 jo-shqiptar, n shumicn serb8.

6Msuam se disa pjesmarrs t KFOR-it (pr shembull Mbretria e Bashkuar) morn me vete krejt arkivat: ktojan t hapura pr hetuesit e EULEX-it vetm mbi bazn e krkesave individuale t motivuara, nj procedurkomplekse q e ngadalson s teprmi punn e drejtsis.7N kohn e vizits son n janar 2010, EULEX-i vazhdonte t mos kish t drejt futjeje n dosjet e GJPNIJ-s,por prokurori i GJPNIJ, me sa duket, e paska siguruar EULEX-in se s shpejti do ti jepet kjo e drejt.8Jan shifra t OMPF ( Office for Missing Persons and Forensics Zyra e personave t zhdukur dhe e mjeksisligjore) lidhur me rastet ende t pasqaruara t fillimit t vitit 2010).


12/39

13. Lidhur me kto zhdukje, duhet theksuar se shum familje kosovare shqiptare q kanhumbur nj t afrt t tyre pas 12 qershorit 1999, do ken shpallur nj dat zhdukjeje prparaksaj date, nga frika se mos t afrmit e tyre cilsohen si tradhtar t ndshkuar nga U!K-ja. sht domethns fakti q ligji kosovar mbi dmshprblimin e familjeve t dshmorveprjashton shprehimisht personat e vdekur pas mbrritjes s KFOR-it. Pr sa i prket ligjit,

ende n diskutim, mbi dmshprblimin e familjeve t personave t zhdukur, qndrimi iautoriteteve kosovare sht q t mbulohen vetm zhdukjet q kan ndodhur midis 1 janarit1999 dhe 12 qershorit 1999. N fakt, kjo tregon se deri n pik ky problem i t zhdukurvekosovar shqiptar sht ende i ndjeshm. Sipas nj pjese t mir t bashkbiseduesve tan,shtja mbetet nj tabu e vrtet dhe vazhdon t jet nj penges serioze pr krkimin e svrtets, sepse gjuetia ndaj tradhtarve shpesh ka fshehur luftn e prgjakshme midisgrupazheve t U!K-s dhe ka shrbyer pr fshehjen e krimeve t bra nga antar t U!K-sapo persona t lidhur me t.

14. Zyra e personave t zhdukur dhe e mjeksis ligjore9ka hasur n vshtirsi t mdha prt punuar me dokumentacionin, shpesh i nj cilsie t keqe, trashguar nga paraardhsit10; ka

po ashtu vshtirsi pr t motivuar e mbajtur personelin e vet, q paguhet keq n raport mekualifikimet e krkuara. Bashkpunimi midis instancave t ndryshme ndrkombtare dheautoriteteve kosovare, si dhe i autoriteteve kompetente t Shqipris pr t zbardhur fatin epersonave t zhdukur l pr t dshiruar. Ndrsa Serbia ka bashkpunuar, jo pa ngurrimefillimisht nga ana e saj, n operacionet e krkimit t varreve masive t dyshuara n territorinq ndodhet nn kontrollin e saj, veprime t tilla krkuese u shfaqn shum m t komplikuaran territorin e Kosovs11, madje t pamundura gjer tani n territorin shqiptar12. Bashkpunimime autoritetet kosovare sht i mangt n mnyr t veant pr sa i prket 470 zhdukjevezyrtarisht t ndodhura pas prfundimit t konfliktit13. Mungesa e bashkpunimit me autoritetetkosovare e shqiptare pr krkimin e personave t zhdukur serb, madje edhe kosovarshqiptar q mund t shfaqen si viktima t krimeve t kryera nga antar t U!K-s, ngjalldyshime serioze pr sa i prket vullnetit politik t autoriteteve t sotme pr t nxjerr n dritkrejt t vrtetn lidhur me kto ngjarje.

15. Grupi i puns pr personat e zhdukur, i kryesuar nga Komiteti ndrkombtar i Kryqit tKuq, ka nevoj pr mbshtetje t plot e t gjithanshme nga ana e bashksis ndrkombtarepr t dal mbi ngurrimet q vihen re nga do pal qoft, n interes t njerzve t afrt tviktimave, vuajtjet e vazhdueshme t t cilve prbjn nj penges t madhe pr procesin epajtimit.

9OMPF, aktualisht e bashkdrejtuar nga nj prfaqsues i EULEX-it dhe nj prfaqsues i autoriteteve kosovare,me sa duket sht krijuar, si na than, pr t zhdukur kaosin e trashguar nga UNMIK dhe GJPNIJ.10Sidomos kur bhet fjal pr raste q kan t bjn me periudhn e kaosit nga qershori n fund t tetorit

1999; ushtart e KFOR-it nuk ishin t kualifikuar pr pun policie dhe raportet e tyre lidhur me vendet e krimeveshpesh ishin t paprdorshme.11Nj shembull me t cilin u ndeshm gjat vizits son informative n Prishtin, lidhet me krkimet n njminier ku duhej t gjendeshin rreth tridhjet kufoma Serbsh. Ndrmarrjet zonale t prdorura pr kryerjen epunimeve u krcnuan nga popullsia lokale, gj q i vonoi mjaft krkimet. Nga sa na than, qndrimi i popullsiskosovare sht i till q e konsideron at q jep t dhna mbi varret e Serbve si nj tradhtar.12Anketues t EULEX-it na vun n dukje se bashkpunimi me autoritetet shqiptare sht zero. Prgjigja, passhum muajsh, pr nj krkes bashkpunimi zyrtar ishte se hulumtimet e krkuara (lidhur me kampin e Kuksit)u vonuan pr shkak t nj katastrofe natyrore. Ndrkombtar t tjer na pohuan gjithashtu se ka njqndres t fort nga ana e autoriteteve kosovare pr t bashkpunuar pr zgjidhjen e rasteve t personave tzhdukur serb e t ashtuquajturve tradhtar kosovar. Prfaqsues t tjer ndrkombtar na vrtetuan seShqipria asnjher nuk ka lejuar hapje varresh n territorin e saj: Ktu, nuk ka patur luft, pra nuk ka varre prt krkuar.13Ka pasur me sa duket ngurrime edhe brenda OMPF-s lidhur me zhdukjet e ndodhura pas 12 qershorit 1999.


13/39

16. E kemi vn tashm n dukje se si u bn publike pohimet pr trafikim organesh dhe se siato morn nj prmas ndrkombtare, aq sa e shtyn Asamblen parlamentare t krkojhartimin e ktij raporti. sht folur shum pr Shtpin e verdh q ndodhet n Rripe pranBurrelit, n Shqiprin qendrore. Gjith vmendja me sa duket sht prqendruar n kt

shtpi. Por ajo nuk sht vese nj element i dors s dyt i nj shtjeje shum m t gjer et ndrlikuar. sht e vrtet se gjithka duket se ka filluar nprmjet njoftimeve lidhur meShtpin e verdh. N prill 2004, nj vizit vzhgimi n vend u organizua bashkrisht ngaGJPNIJ dhe UNMIK-u, me pjesmarrje t nj gazetari. N fakt, nuk mund t flitet pr njekzaminim t vrtet t policis shkencore n baz t krejt rregullave t artit. Pjesmarrs tksaj vizite q intervistuam, denoncuan shprehimisht njfar mungese profesionalizmi,konkretisht pr sa i prket marrjes s mostrave dhe konstatimeve shkencore. Megjithat,qndrimi i antarve t familjes K. q jetojn n at shtpi, ngjall shum pikpyetje,konkretisht lidhur me variantet e ndryshme dhe kontradiktore q dhan nj pas nj pr pranine njollave t gjakut (t nxjerra nprmjet prdorimit t luminolit) pran nj tryeze t dhomskryesore. Kryetari i familjes dha shpjegimin se kafsh t ferms ishin therur e rrjepur n at

vend, ndrkoh q u dha edhe shpjegimi tjetr sipas t cilit nj nga grat e shtpis kishtelindur foshnjn pikrisht aty.

17. As GJPNIJ, as UNMIK, as prokuroria shqiptare nuk e ndoqn m pas kt vizit pr tndrmarr hetime m t thelluara. E jo vetm kaq, por hetuesi shqiptar q kish marr pjes nvend n hartimin e procesverbalit, nuk do vononte t pohonte publikisht se nuk ekzistontekurrfar shenje e fardollojshme. Gjurmt materiale t marra n vend, m pas u shkatrruannga GJPNIJ, pasi u fotografuan, si na e vrtetoi kryeprokurori i Gjykats me an t njletre.14Sna mbetej tjetr ve t shprehnim habin ton.

18. Ekipi i Prokurorit t posam pr krimet e lufts n Beograd, q ka br prpjekje tkonsiderueshme, nuk arriti as ai n rezultate shum konkrete. Mediatizimi i fort q prfshiuhetimin, sigurisht q skish si t ndihmonte n efektshmrin e tij. Falnderojm nga ana jonprokurorin e posam pr bashkpunimin dhe gatishmrin e tij.

19. Ekipi i prokurorve dhe i hetuesve ndrkombtar n gjirin e misionit t EULEX-it, ingarkuar pr t hetuar lidhur me pohimet pr trajtime njerzore, prfshir edhe ato q kan tbjn me nj trafikim t mundshm organesh, ka br prparime konkretisht pr sa i prketprovs s ekzistencs s vendeve t fshehta t burgimit t U!K-s n Veri t Shqipris, kudo jen kryer edhe vrasje. Mirpo, ky hetim ndeshet gjer m sot me mungesn ebashkpunimit nga ana e autoriteteve shqiptare q kan ln pa prgjigje krkesn prbashkpunim juridik t sakt e t hollsishm, q u sht drejtuar. Deri m sot, EULEX-i nukka arritur t hyj n trsin e informatave t mbledhura nga GJPNIJ n kt fush.

20. Po ashtu, edhe hetimi i drejtuar nga EULEX-i n shtjen e kliniks Medicus n Prishtinsht vshtirsuar nga ngadalsia e prgjigjeve t autoriteteve t shum vendeve antare dhevzhguese t Kshillit t Europs ndaj krkesave pr ndihm gjyqsore q u ka drejtuarEULEX-i.15 Duke pasur parasysh rndsin e fakteve t pohuara trafikim organesh

14Letr e Serge Brammertz, Kryeprokuror i GJPNIJ q mban datn e 17 dhjetorit 2009. N nj bised q kampasur me Carla del Ponten m 2009, ish Kryeprokurorja m kishte siguruar se ai material do t ruhej n arkivat eGJPNIJ-s dhe se shkatrrimi i tyre as q mund t konceptohej.15Krkesa t tilla u jan drejtuar n mars 2009 vendeve t mposhtme : Gjermanis, Bjellorusis, Kanadas,Federats s Rusis, Izraelit, Moldavis, Polonis dhe Turqis. N astin e hartimit t ktij raporti, vetmKanadaja, me sa dim, ka dhn prgjigje t duhur.


14/39

njerzore! kto vonesa jan t pakuptueshme dhe t papranueshme. Kujtojm se ky hetimoi n arrestimin, n nntor 2008, t nj numri personash t implikuar. Mandate arrestimi ushprndan kundr personash t tjer t dyshuar, aktualisht n arrati16. Ky hetim tregongjithashtu pranin e infrastrukturave e t rrjeteve kriminale, ku prfshihen edhe mjek, qveprojn n rajon n kuadrin e nj trafikimi ndrkombtar t organeve njerzore, pavarsisht

nga prania e forcave ndrkombtare. Do shohim se element mjaftueshmrisht serioz ekonkret jan t pranishm pr t pohuar se ky trafikim ekzistonte tashm para shtjesMedicus dhe se disa drejtues e simpatizant t U!K-s nuk kan qen t huaj n t. N fund tfundit, dyshimi sht i till sa q nuk duhet lejuar t mos elet nj hetim serioz, i pavarur dhe iplot.

21. Rindrtimi i ngjarjeve gjat periudhs s ndezur e kaotike n vitet 1999-2000 n Kosov,sht, si e kemi par, jashtzakonisht i vshtir. Ka pasur dhe vazhdon t ket, me prjashtimt disa hetuesve t EULEX-it, nj munges vullneti pr t zbardhur t vrtetn dhe pr tprcaktuar prgjegjsit lidhur me at ka ndodhi gjat asaj kohe. Trsia e treguesveekzistues kundr disa drejtuesve t lart t U!K-s shpjegon n pjesn m t madhe kto

ngurrime. Ka dshmitar t ktyre ngjarjeve q jan eliminuar, t tjer jan terrorizuar thjeshtnga fakti se krkohen n interpelanc pr kto ngjarje. Nuk kan absolutisht besim n masatmbrojtse q mund tu jepen. Me nj numr bashkbiseduesish, na sht dashur t marrimmasa tepr t rrepta pr t siguruar anonimatin m t plot. I kemi gjykuar si t denj pr tubesuar, dhe kemi mundur t konstatojm se deklaratat e tyre vrtetoheshin nga elementobjektivisht t verifikueshm. Megjithat, qllimi yn nuk ishte t kryenim nj hetimkriminal. Por prap, themi se kemi mbledhur element mjaftueshmrisht t rndsishm pr tkrkuar me forc q instancat ndrkombtare dhe shtetet prkatse t bjn m n fundgjithka q e vrteta t dal n shesh dhe prgjegjsit t identifikohen qart e t japin llogaripr aktet e tyre. Treguesit e lidhjes midis kriminalitetit dhe personave t veshur me prgjegjsipolitike e funksione institucionale jan tepr t shumt dhe tepr serioz pr t mos u marrparasysh. sht nj e drejt themeltare e qytetarve kosovar pr t njohur t vrtetn, krejt tvrtetn; sht po ashtu nj kusht i domosdoshm pr nj pajtim midis bashksive dhe pr njt ardhme t lulzuar t vendit.

22. Prpara se t hyjm n hollsi t krkimeve tona, do desha t falnderoj t gjith ata e tgjith ato q m kan ndihmuar n kt pun sa t vshtir aq edhe delikate. Fillimishtsekretariatin e komisionit, q m siguroi nj ekspert t jashtm, autoritetet e shteteve tvizituara, si dhe gazetar hulumtimesh kompetent e t guximshm q ndan disa t dhna mene. Nj falnderim t veant pr personat q kan pasur besim n profesionalizmin ton,konkretisht n detyrn ton pr t mbrojtur identitetin e tyre q t mos viheshin n rrezik.

2. Koment fillestar rreth burimeve

23. Gjat hetimit ton, ne mblodhm dshmi e dokumente nga mjaft duzina burimeshkryesore, tek t cilat figurojn: lufttart dhe prkrahsit e grupimeve t armatosura q mornpjes n luftimet e Kosovs; viktimat e drejtprdrejta t akteve t dhuns t kryera n Kosovdhe n territoret prreth; antart e familjeve t personave t zhdukur apo t vdekur;prfaqsuesit e sotm dhe t djeshm t institucioneve gjyqsore ndrkombtare q kan

16Shih komunikatn e shtypit t EULEX-it t 15 tetorit 2010:www.eulex-kosovo.eu/en/pressreleases/0098.phpsi dhe artikullin e Nebi Qena (AP) t 12 nntorit 2010:http://news.yahoo.com/s/ap/20101112/ap_on_re_eu/eu_kosovo_organ_trafficking/print.


15/39

njohur ngjarjet n Kosov [duke filluar nga Misioni administrues i prkohshm i Kombeve tBashkuara n Kosov (UNMIK), Misioni europian i policis e i drejtsis n Kosov(EULEX) dhe Gjykata penale ndrkombtare pr ish Jugosllavin (GJPNIJ)]; prfaqsuesit esistemeve gjyqsore kombtare, midis t cilve prokurort kompetent pr faktet e lidhura meKosovn [shrbimi i prokurorit t ngarkuar me krimet e lufts n Beograd; prokurori i

prgjithshm i Tirans; prokurort, funksionart e policis dhe veprimtart e siguris publiket Prishtins dhe t tre shteteve fqinje]; agjencit humanitare [midis t cilave Komitetindrkombtar i Kryqit t Kuq)17 dhe Komisioni ndrkombtar pr personat e zhdukur(ICMP)]; m n fund, antart e ndryshm t shoqris civile dhe t instancave mbrojtse t tdrejtave t njeriut, q kan hetuar mbi ngjarjet e ndodhura n Kosov gjat periudhs q naintereson dhe q kan dhn llogari pr to [duke prfshir edhe Qendrn e s drejtshumanitare].

24. Sigurisht, ne u prpoqm, n do rast q ishte e mundur, ti mblidhnim vet drejtprdrejtkto dshmi, qoft gjat mbledhjesh zyrtare, qoft nprmjet bisedimesh konfidenciale, gjatvizitave t bra n Prishtin, Tiran e Beograd dhe n rajone t tjera t Ballkanit. Megjithat,

disa burime q na dhan kto dshmi nuk ishin n gjendje t na takonin personalisht pr arsyet ndryshme, midis t cilave figurojn zhdukja e tyre pr shkaqe sigurie, transferimi i tyrejasht shtetit dhe shtrngesat e programit zyrtar t mbledhjeve t parashikuara gjat misionitton n rajon.

25. Nga ana tjetr, n marrjen e dshmive t denja pr tu besuar lidhur me pohimet pr krimet kryera nga Kosovar shqiptar, ne hasm n po ato vshtirsi q kishin njohur edheinstancat e tjera hetimore gjat dhjet vjetve t fundit. Ndjenja e ngulitur thell e besnikrisndaj klanit, si dhe koncepti i nderit, t cilat i ka prcaktuar ndoshta m mir raporti iekspertizs s paraqitur n GJPNIJ gjat shqyrtimit t shtjes Limaj dhe shq.18, na bllokonindo kontakt me shumicn e dshmitarve t etnis shqiptare. Duke pasur parasysh faktin qdy veprime t mdha drejtsie t ndrmarra nga GJPNIJ kishin shkaktuar vdekjen e nj numriaq t madh dshmitarsh, gj q pengoi prfundimisht q drejtsia t vihej n vend19, ishteshum pak e mundshme q nj raporter i Asambles, mjetet e t cilit ishin qesharake n doviheshin n pesh, t arrinte q kta dshmitar t na drejtoheshin drejtprdrejt neve.

26. Nj numr i madh personash q punuan gjat vitesh n Kosov, dhe q bjn pjes nradht e vzhguesve m t respektuar n fushn e drejtsis n rajon, na vun n dukje serrjetet shqiptare t kriminalitetit t organizuar (mafia shqiptare) t vendosura n Shqipri,n vendet fqinje, konkretisht n Kosov dhe n ish Republikn jugosllave t Maqedonis, sidhe n gjirin e diaspors shqiptare ishin, sipas gjasave, m t vshtira se Mafia italiane pr tdeprtuar n to; ekzekutuesit e thjesht, q gjenden n fund t shkalls hierarkike t ktyrerrjeteve, do t paraplqenin t qndronin dhjetra vite n burg apo t dnoheshin qoft edhe

pr penges drejtsie, sesa t dorzonin nj antar t klanit t tyre.

27. Kemi qen pra t detyruar, por vetm kur nuk kishim rrug tjetr, t mbshteteshim mbiregjistrime bisedash audio e video, n t cilat burime themelore pyeteshin nga t tjer personadhe jo nga ne. N kt rast, kemi br gjithka t mundur pr t krkuar identitetin,vrtetsin dhe besueshmrin e ktyre burimeve; dshmit e tyre i krahasuam me t dhna ttjera t mbledhura pran burimeve t veanta e t pavarura, pa pasur mes tyre kurrfar

17CICR ka transmetuar vetm t dhna jo konfidenciale lidhur me personat e zhdukur.18Prmendur n vendimin Limaj.19Vet Carla del Ponte deklaroi lidhur me proesin Limaj se modnimi, i ushqyer nga frika, ishte n gjendje tmbisundonte. Shih Del Pont e Sudetic, The Hunt, kreu 11: Confronting Kosovo, f. 26.


16/39

njohjeje; m n fund, morm drejtprdrejt nga vet personat q hynin n kto bashkbisedime,t dhna mbi rrethanat dhe kushtet n t cilat ishin zhvilluar kto biseda.

28. Kto bashkbisedime jan zhvilluar nga prfaqsues t shrbimeve ndshkimore tvendeve t ndryshme, nga hulumtues e universitar, si dhe nga gazetar investigues me nj

reputacion e besueshmri t njohur. U prkujdesm n mnyr sistematike pr t mbshteturdshmi t tilla.

3. Rezultatet e hollsishme t krkimeve tona

3.1.Nj vshtrim trsor

29. Nj vshtrim trsor q del nga anketimi yn ndryshon shum n mjaft drejtime ngatabloja q jemi msuar zakonisht t shohim pr konfliktin n Kosov. Faktikisht, me gjithintensitetin e pamohueshm t lufts s br pr fatin e territorit t Kosovs, grupimet

armiqsore rrall jan ndeshur n luftime t armatosura prgjat ndonj vije frontale tfardoshme.

30. Dhunimet e urryera t bra nga ushtart dhe forcat e policis serbe, q prpiqeshin tnnshtronin, dhe m pas t dbonin popullsin shqiptare t Kosovs, jan t njohurapublikisht dhe t prcaktuara m se qart.

31. Rndsia e elementve t provs q kemi zbuluar ka t bj ndoshta e sidomos me faktinse ato shpesh jan n kontradikt me pamjen joshse t Ushtris !lirimtare t Kosovs,paraqitur si nj ushtri guerilasish q kan luftuar trimrisht pr t mbrojtur t drejtn ebashkpatriotve t tyre pr t jetuar n territorin e Kosovs.

32. Nse sht e pamohueshme se shum ushtar t guximshm, t gatshm pr t shkuar nluft e pr ti br ball kundrshtarit, pr t vdekur, n rast nevoje, pr kauzn e nj atdheukosovar shqiptar t pavarur, ishin t pranishm n radht e U!K-s, prsri kta nuk prbnindetyrimisht shumicn.

33. Sipas dshmive q ne kemi arritur t mbledhim, politika dhe strategjia e ndjekur nga disadrejtues t U!K-s shkonte prtej ambicies s thjesht pr mposhtjen e shtypsve serb.

34. Nga njra an, udhheqja e U!K-s u prpoq t arrinte njohjen dhe mbshtetjen epartnerve t huaj, midis t cilve figurojn konkretisht qeveria e Shteteve t Bashkuara. Prkt qllim, zdhnsit e U!K-s, q mbanin kontakte t shklqyera n skenn

ndrkombtare, duhej tu jepnin nj numr garancish partnerve e kontribuesve t tyredhe/apo t merrnin prsipr zotime konkrete q prbnin faktikisht kushtet pr arritjen embshtetjes nga jasht.

35. Nga ana tjetr, nj numr kuadrosh t lart t U!K-s nuk do ken munguar t prfitojnnga lufta, konkretisht n form prfitimesh materiale e personale. Synimi i tyre duhet t ketqen t prfitonin apo tu siguronin antarve t familjeve t tyre a t klanit q prfaqsoninnj numr burimesh n t ardhura, pr shembull nprmjet ushtrimit t funksioneve publikeapo veprimtarive n fushat fitimprurse, si sektori i nafts, ndrtimet dhe qiradhnia. Sipastyre, po vihej n vend ajo q konsideronin si padrejtsi, nga e cila kishte qen viktimpopullsia shqiptare e ish Jugosllavis. Nj numr i madh prej tyre do jen prpjekur t


17/39

prfitonin sa m shum nga pushteti q kishin gjat kohs kur disa zona jasht ligji ishinvendosur nn autoritetin e tyre veprues (si n disa pjes t Kosovs jugore dhe perndimore)dhe t prdornin ndikimin e tyre, sidomos pr sa i prket burimeve financiare, pr tuvendosur n vende t tjera (pr shembull n Shqipri).

36. N realitet, veprimtarit kryesore operative t antarve t U!K-s para, gjat dhemenjher pas konfliktit kryheshin n territorin shqiptar, ku forcat serbe t sigurimit nuk kanqen asnjher.

3.2. Tarafizimi i U!K-s dhe lidhjet me krimin e organizuar

37. Gjat m shum se dy vjetve pas shfaqjes s saj t par m 1996, U!K-ja konsiderohejnga vzhguesit perndimor si nj grup margjinal dhe i organizuar kryengritsish, sulmet es cils kundr shtetit jugosllav ngjasonin me aktet e terrorizmit.

38. Burimet tona pran U!K-s si dhe dshmi nga antar t U!K-s t zn robr nga policia

serbe vrtetojn se bazat kryesore t U!K-s ku mblidheshin rekrutt e saj ndodheshin nVeri t Shqipris.

39. sht vrtetuar tashm m s miri se armt dhe municionet futeshin kontraband n rajonet ndryshme t Kosovs, shpesh me kafsh t ngarkuara q nga Veriu i Shqipris, nprmjetrrugsh malore t prdorura n fshehtsi. Sipas policis serbe, bhej fjal pr goditjekriminale t kryera nga keqbrs q parashikonin t bnin akte terroriste kundr forcave serbet siguris. Kosovart shqiptar dhe shtetasit shqiptar q merrnin pjes n kto operacionekontrabande i paraqisnin ato n t kundrt si akte heroike qndrese ndaj shtypjes serbe.

40. Forcimi i aftsis luftarake dhe i besueshmris s U!K-s tek popullsia shqiptare eKosovs, me sa duket ka ndjekur, sidomos gjat vitit 1998, nj trajektore t ngjashme meprshkallzimin e akteve t egra t kryera nga ushtria dhe policia serbe.

41. Dhe vetm n gjashtmujorin e dyt t vitit 1998, U!K-ja arriti t imponohet n mendjene bashksis ndrkombtare, fal mbshtetjes s hapur t fuqive perndimore bazuar nlobingun e Shteteve t Bashkuara, si tehu i lufts s Kosovarve shqiptar pr lirimin eKosovs.

42. Fakti q U!K-ja u shfaq si nj aktor i dors s par ishte i rndsishm, por ishtenjkohsisht edhe karta e saj m e muar. N fakt, kjo gj nxiti donatort m t kamur tdiaspors shqiptare pr t drguar fonde t konsiderueshme tek U!K-ja. Kjo paraqitje bri qdo prfaqsues i U!K-s ta shihte autoritetin e tij n rritje, gj q i bnte t mundur t fliste e

t vepronte n emr t krejt Shqiptarve t Kosovs, ndrkoh q personalitete t dor s part U!K-s shfaqeshin si zotruesit e mundshm t pushtetit n Kosovn e paslufts.

43. Ky rol i dukshm, i veant i U!K-s, q i detyrohet n pjesn m t madhe Amerikanve,ishte n fakt i parashikueshm dhe prbnte bazn mbi t ciln u mbshtet U!K-ja pr t dalmbi forcat e tjera politike shqiptare q synonin pushtetin, si Lidhja demokratike e Kosovs(LDK) e Ibrahim Rugovs dhe qeveria n mrgim e Bujar Bukoshit.

44. Sipas burimeve q disponojm nga brenda, U!K-ja i kushtoi po aq energji, e me sa duket,nj pjes t rndsishme t burimeve t veta dhe t kapitalit t saj politik, ruajtjes s


18/39


19/39

52. Ka dal qart se kto grupzime t ndryshme t U!K-s kan zhvilluar e ruajturstrukturat e tyre informative, q i kishin ndr t tjera, si nj mjet pr t siguruar vazhdimsine tyre. Prkrahsit m t zellshm t ndjekjes faktike t ksaj forme lufte t U!K-s prdornt gjitha mjetet q kishin, duke e vn veten, n mnyr t pamohueshme, n kufirin eligjshmris, pr t mbikqyrur dhe shpesh pr t sabotuar veprimin e kundrshtarve, si dhe

t atyre q mund t dmtonin interesat e tyre politike a ekonomike.22

53. Kemi konstatuar23 nga ana tjetr se strukturat e njsive t U!K-s i ishin prshtatur npjesn m t madhe hierarkis, detyrimeve pr besnikri e bindje, si dhe kodit t nderit tklaneve apo familjeve t mdha t etnis shqiptare, q formojn nj trsi rregullash tnjohura nn emrin kanunn rajonet e Kosovs nga kan dal komandantt e tyre.

54. Nisur nga analizat q na kan komunikuar shum misione ndrkombtare t kontrollit, dheq mbshteten nga burimet q ne kemi pran forcave europiane t rendit, si dhe nga ishlufttar t U!K-s, kemi konstatuar se njsit kryesore t U!K-s dhe zonat e tyre prkatset komandimit operativ ishin pothuaj kopje e sakt e strukturave q kontrollonin format e

ndryshme t kriminalitetit t organizuar n territoret ku vepronte U!K-ja.

55. M thjesht, pr t kuptuar kush drejtonte trafikimet e ndryshme apo veprimtarit ekontrabands, q lulzonin n rajon, mjafton t prcaktohet cili taraf apo cili klankomandantsh a rekrutsh t U!K-s ishte prgjegjs i nj zone operative t prcaktuar tU!K-s n Kosov apo n disa rajone t Shqipris.

56. Kemi br edhe nj konstatim tjetr nga m t prpiktt e hetimit ton: nj brtham engusht, por uditrisht e fuqishme personalitetesh t U!K-s, duhet ket marr kontrollin,shum-shum duke filluar nga viti 1998, t pjess m t madhe t veprimtarive kriminale tpaligjshme, n t cilat Shqiptart e Kosovs kan marr pjes n Republikn e Shqipris.

57. Ky grup personalitetesh t rendit t par t U!K-s sht vet-pagzuar Grupi i Drenics,nj emr ky q t kujton lidhjet e tij me luginn e Drenics n Kosov 24, brthamatradicionale e qndress s antarve t etnis shqiptare ndaj shtypjes serbe n kohn eMillosheviit dhe vendlindja e U!K-s.

58. Kemi konstatuar se drejtuesi i ktij Grupi t Drenics, apo pr t prdorur vetterminologjin e rrjeteve t kriminalitetit t organizuar, kumbara e tij, nuk ishte tjetr vesenj aktor i njohur i jets politike lokale dhe ndoshta personaliteti i U!K-s m i njohuri nskenn ndrkombtare, Hashim Thai.25

22

Kemi regjistruar n kt drejtim pohimet e vlefshme t Nazmi Bllacs, q u vetparaqit dhe deponoi vitin eshkuar duke theksuar se kto shrbime informative kryenin vrasje t piketuara dhe prdornin forma t ndryshmezhvatjesh; tabloja e ksaj bote t fsheht pasqyruar nga Bllaca prputhet me at q ne kemi zbuluar gjatkrkimeve tona.23N kt drejtim, konstatimet tona prputhen me konkluzionet e paraqitura nga prfaqsuesit ndrkombtar tmisioneve t kontrollit t ushtris e t shrbimeve informative q prej Forcs s stabilitetit t NATO-s prKosovn (KFOR), gjer te Organizata pr sigurin dhe bashkpunimin n Europ (OSCE), duke kaluar ngaCentral Intelligence Agency (CIA) e Shteteve t Bashkuara n raporte t botura pr shtje t ndyshme gjatpesmbdhjet vjetve t fundit.24Zona e ndikimit e Grupit t Drenics dhe prkrahsve t tij n Kosov, n fakt sht shtrir shum m prtejktij vendi t prcaktuar: ata kontrollonin n fakt fuqimisht kartelet kriminale q ushtronin veprimtarit e tyrekonkretisht, por jo ekskluzivisht, n komunat e Istokut, Srbics, Sknderajt, Klins, Prizrenit e Prishtins.25Shih, pr shembull, gazetn le Monde t 11 dhjetorit 2010, Hashim Thai, njeriu i fort i Kosovs, n krkimt mirnjohjes.


20/39

59. Thai mund t konsiderohet si artizan i ngjitjes s U!K-s drejt nj statusi prej aktori tdors s par n periudhn q i parapriu bisedimeve t Rambujes, si n terren n Kosov,ashtu dhe jasht shtetit. Ka ndihmuar gjithashtu shum n shfaqjen e nj fraksionimi t thellt brendshm q karakterizonte U!K-n gjat viteve 1998 dhe 1999.

60. Nga njra an, Thai ia detyron pa asnj dyshim ngjitjen e tij personale prkrahjes politikee diplomatike26 t Shteteve t Bashkuara dhe t fuqive t tjera perndimore, t cilat ekonsideronin si partnerin lokal m t paraplqyer n projektin e tyre t politiks s jashtmepr Kosovn. Kjo form prkrahjeje politike do ti ket krijuar konkretisht ndjenjn se sht ipaprekshm dhe e veshi kshtu me nj rndsi tej mase prej drejtuesi t ardhshm, tbesueshm, t Kosovs s paslufts.

61. Nga ana tjetr, sipas raporteve t dokumentuara m s miri t shrbimeve informative, q ikemi studiuar n thellsi, dhe q mbshteten edhe nga takimet q kemi pasur gjat anketimitton, Grupi i Drenics i drejtuar nga Thai e prforcoi n prmasa fenomenale mbshtetjene tij mbi veprimtarit kriminale t organizuara gjat koh kur kto lulzuan n Kosov e n

Shqipri.

62. Thai do ket vepruar n kt fush me mbshtetjen dhe bashkfajsin jo vetm tstrukturave qeverisse zyrtare t Shqipris, dhe konkretisht t qeveris socialiste n pushtetn at koh, por edhe t shrbimeve sekrete shqiptare dhe t mafias s tmerrshme shqiptare.

63. Shum komandant t U!K-s mbetn n territor shqiptar, disa duke vepruar madje edhenga kryeqyteti, Tirana, gjat gjith periudhs s lufts e m tej.

64. Gjat kohs s bombardimeve t kryera nga NATO-ja, e q zgjatn shum jav, ekuilibri ipushteteve n Kosov ndryshoi doemos kryesisht nga vrshimi n rajon i shtetasve t huaj,ardhur zyrtarisht apo gjysm-zyrtarisht pr t mbshtetur kauzn e U!K-s. Kjo mbshtetje ehuaj, q arrinte me vshtirsi t deprtonte n Kosov, do t kalonte transit kryesisht ngaShqipria.

65. Shum funksionar t lart t U!K-s - duke u nxitur nga mundsia pr strehim q iu dhan mnyr t heshtur nga autoritetet shqiptare, n mbshtetje t kauzs s tyre, t bindurgjithashtu se ishte m praktike pr ta t vijonin veprimtarit e tyre n nj terren q e njihnin -,do ken ngritur sistemin e tyre t zhvatjeve, n shprblim t mbrojtjes s tyre n zonat eShqipris sunduar nga antart e klanit t tyre apo ku gjetn nj terren marrveshjeje mekriminalitetin e organizuar q kish qen vendosur aty dhe q zhvillonte veprimtari t tilla sitrafiku i qenieve njerzore, shitja e mjeteve t vjedhura dhe tregtia e seksit.

66. Shrbimet e ngarkuara me luftn kundr trafikut t drogs t paktn t pes vendeve,prcaktojn me saktsi n raporte sekrete q shtrihen pr nj periudh mbi dhjetvjeare, setregtia e heroins dhe e narkotikve t tjer kontrollohej n mnyr t dhunshme nga HashimThai dhe antar t tjer t Grupit t Drenics.27

26Thai pr shembull ka qen emruar kryetar i delegacionit t Shqiptarve t Kosovs n Samitin e Rambujes.27Administrata amerikane e ngarkuar me luftn kundr trafikut t drogs (Drug Enfocement Administration)kavn kshtu n dukje n nj raport t botuar n pranver 1999 se organizatat e trafikantve t drogs t prbrnga Shqiptar t Kosovs zinin vendin e dyt, menjher pas gangve turq, n trafikun e heroins t qarkut tBallkanit.


21/39

67. Po ashtu, analist t shrbimeve informative t NATO-s, si dhe ata t katr qeverive thuaja, t paktn t pavarur28, kan br nj konstatim t pamohueshm duke mbledhur tdhna pr periudhn q pasoi menjher konfliktin e vitit 1999. Thai zakonisht prcaktohej ecilsohej n raportet e shrbimeve sekrete si m i rrezikshmi i kumbarve t llumit t U!K-s.29

68. Gjat hulumtimeve tona, kemi pasur t dhna se shum antar t tjer t njohur tGrupit t Drenics kan qen bashkfajtort kryesor t llojeve t ndryshme t veprimtarivekriminale. Ndr ta figurojn Xhavit Haliti, Kadri Veseli, Azem Syla e Fatmir Limaj. Gjatktyre dhjet vjetve t fundit, secili prej tyre ka qen objekt akuzash t shumta pasdyshimesh pr krime lufte apo pr bashkfajsi me keqbrs, prfshir edhe pr shtje trndsishme q u jan drejtuar prokurorve t UNMIK-ut, t GJPNIJ- s30 dhe EULEX-it.Deri m sot, ata t gjith i kan shptuar do drejtsie efektive.

69. Gjithka t l t besosh se kta individ do duhej t ishin dnuar pr krime t rnda dhe doduhej t vuanin sot ndshkime afatgjata burgimi nse mosndshkimi i tyre nuk do qe siguruar

nga dy faktor trondits: n radh t par, me sa duket, ata kan arritur t eliminojn apo tdetyrojn me heshtje nprmjet friksimit pjesn m t madhe t dshmitarve t mundshmapo t vrtetuar (si armiqt e tyre, ashtu dhe aleatt e vjetr), duke prdorur dhunime,krcnime, shantazhe dhe allishverishe; s dyti, ka pasur nj munges vullneti politik nga anae bashksis ndrkombtare pr t goditur seriozisht ish drejtuesit e U!K-s. Kjo me sa dukete ka lejuar Thain e rrjedhimisht edhe antart e tjer t Grupit t Drenics t prfitojnga pozita e tyre dhe t grumbulloj pasuri personale pa lidhje me veprimtarit e tyre tdeklaruara.

70. Thai dhe antart e tjer t Grupit t Drenics jan cilsuar vazhdimisht si aktortky n raportet e shrbimeve informative kushtuar strukturave t llojit mafioz tkriminalitetit t organizuar t Kosvs31. Un i kam shqyrtuar kto raporte voluminoze me njndjenj shtangieje przier me indinjat morale.

71. N mnyr t veant sht e habitshme t vrehet se trsia e bashksis ndrkombtaren Kosov q prej qeverive t Shteteve t Bashkuara dhe t fuqive t tjera perndimorealeate, gjer te autoritetet gjyqsore q ushtrojn veprimtarit e tyre nn tuteln e Bashkimit

28sht fjala ndr t tjera pr shrbimet informative gjermane (BND), italiane (SISMI), britanike (MI6) dhegreke (EYP).29 Shih pr shembull raportin e Institut fr Europische Politik, Berlin, 9 janar 2007 hartuar nga ministriafederale gjermane e Mbrojtjes (Operationalisierung von Security Sector Reform (SSR) auf dem Westlichen Balkan intelligente/kreative Anstze fr eine langfristig positive Gestaltung dieser Region); dokumenti, i klasifikuar sekret,megjithat ishte i disponueshm n internet; n faqen 57, autort theksojn se Thai konsiderohet n qarqet e sigurimit si

shum m i rrezikshm nga Haradinaj, i cili, si ish drejtues i U!

K-s zotron rrjete kriminale m t gjera n rrafshndrkombtar. (prkthim i br nn prkujdesin ton).Nj tjetr raport i shrbimit informativ gjerman (Bundesnachrichtendienst/BND), po ashtu i klasifikuar sekret, por idisponueshm n internet (BND Analyse vom 22 shkurt 2005) i cilson ZZ. Haliti, Thai, Lluka e Haradinaj si personalitetetkye t kriminalitetit t organizuar n Kosov dhe shtjellon n 27 faqe analizash t dendura, konkretisht degzimet e Grupitt Drenics.Ne nuk u kufizuam thjesht n studimin e ktyre raporteve dhe t tjerave, por n prpunimin e tyre, ne hym n kontakt dhebiseduam n terren edhe me shum persona drejtprdrejt t implikuar.

30Fatmir Limaj, ish komandant i rangut t lart t U!K-s u muar n shqyrtim, u gjykua dhe prfundimisht ulirua nga GJPNIJ gjat nj procedure q hasi shum probleme integriteti prove.31Gjat dhjet vjetve t fundit, shrbimet informative t shum vendeve perndimore, shrbimet represive siFederal Bureau of Investigation (FBI), n Shtetet e Bashkuara dhe analist t kombsive t ndryshme q punojnpr strukturat e NATO-s, kan hartuar, mbi bazn e t dhnave t shndosha burimore, raporte me pesh, dhe qmbshtesin njri-tjetrin lidhur me veprimtarit e paligjshme t ktij Grupi t Drenics.


22/39

Europian zotron pa dyshim t njjtat informacione drrmuese pr tr gamn e krimeve tbra nga Grupi i Drenics32, por asnj prej tyre nuk duket i gatshm pr t reaguar prballnj gjendjeje t till dhe pr t ndjekur penalisht prgjegjsit.

72. Burimet e drejtprdrejta q disponojm tregojn n mnyr t besueshme se Haliti, Veseli,

Syla e Limaj, si dhe Thai e antart e tjer t rrethit t bashkpuntorve t tyre t ngusht,do ken urdhruar, e ndonjher do ken ndjekur edhe personalisht, realizimin e nj numrivrasjesh, burgosjesh, agresionesh dhe marrjesh n pyetje, n rajone t ndryshme t Kosovsdhe konkretisht, ka na intereson n mnyr m t veant, gjat operacioneve t kryera ngaU!K-ja n territorin shqiptar, n vitet 1998-2000.

73. Antart e Grupit t Drenics duhet t ken marr gjithashtu n dor kontrollin efondeve themelore t vna n dispozicion t U!K-s pr t financuar prpjekjet e lufts.33Kygrup duhet t ket br me rrjetet ndrkombtare t kriminalitetit t organizuar shummarrveshje q duhet ti ket dhn mundsin pr tu zgjeruar dhe pr tu prhapur n fushat reja veprimtarie, krahas rrugve t reja t kontrabands drejt vendesh t tjera t Europs.

74. M konkretisht, sipas vzhgimeve tona, prgjegjsia e par pr dy serit e krimeve tpapranuara dhe t prmendura n kt raport, duket se bie mbi drejtuesit e Grupit tDrenics: administrimi i rrjetit ad hoc t qendrave t burgimit t U!K-s n territorinshqiptar34dhe prcaktimi i fatit t robrve t ruajtur n kto qendra, dhe konkretisht civil tshumt rrmbyer n Kosov dhe drguar prtej kufirit, n Shqipri.

75. Kur ne u prpoqm t kuptojm se si kto akte kriminale kishin arritur nj shkall t tillt veant njerzimi, domethn duke shkuar gjer n marrje t detyruar organesh njerzoreme qllim trafikimi, identifikuam nj tjetr personalitet t U!K-s q duket q bn pjes nradhn e par t aktorve bashkfajtor t ktyre akteve: Shaip Muja.

76. Biografia personale e Shaip Mujs n luftn pr lirimin e Shqiptarve t Kosovs i ngjan,deri n njfar pike, asaj t antarve t tjer t Grupit t Drenics, ndr t cilt vetHashim Thait : militant student n fillim t viteve 9035, ai u b nj nga antart e grupit elitar

32E pakta q mund t thuhet sht se ekzistojn prova t shndosha dokumentuese q lejon t vrtetohet se kygrup dhe ortakt e tyre financiar kan marr pjes n veprimtari pr pastrim parash, pr kontraband droge ecigaresh, pr trafik qeniesh njerzore dhe prostitucion, krahas nj monopolizimi t dhunshm t sektorve m trndsishm ekonomik, ndr t cilat karburantet dhe ndrtimi.33Kto fonde vinin para s gjithash nga kontributet e derdhura nga diaspora kosovare; ishin vn n llogaribankare t huaja, konkretisht n Gjermani e Zvicr. Mjetet financiare t vna n dispozicion t Thait e t rrethitt bashkpuntorve t tij u shtuan n mnyr t konsiderueshme me krijimin e nj fondi t posam destinuarpr U!K-n,Atdheu Thrret.34

M duket e drejt t theksoj hetimin e shklqyer gazetaresk tBallkan Insigh Reporters Network (BIRN), q ikushtoi n prill 2009 nj artikull elementve t rrjetit t kampeve t burgimit t U!K-s n Shqipri (AltinRaxhimi, Vladimir Karaj e Michael Montgomery).35Ndrsa Thai ishte i regjistruar n Universitetin e Prishtins dhe u dallua si udhheqsi i lvizjes s studentveshqiptar t Kosovs, Muja studjoi pr kardiologji n Universitetin e Tirans dhe u bashkua me elementt mmilitant t qndress shqiptare ndaj shtypjes serbe t Kosovs.36Muja ishte koordinatori mjeksor i prgjithshm i shtabit t prgjithshm t U!K-s, nj funksion q i jeptemundsi t kontrollonte furnizimin me trajtime mjeksore destinuar pr ushtart e plagosur t U!K-s dhe rastete tjera urgjente n zonat operative t U!K-s. Muja ka prdorur konkretisht spitalin ushtarak t Tirans nShqipri, dhe ka administruar furnizimet dhe materialin e konsiderueshm q U!K-ja merrte fal dhurimeveardhur nga jasht. M 1998 dhe 1999, n cilsin e tij t prfaqsuesit zyrtar t U!K-s, dhe i ndihmuar ngaelement t ushtris shqiptare dhe t shrbimeve t fshehta shqiptare, Muja administroi gjithashtu nj trsiinfrastrukturash t tjera t ndryshme: nj helikopter, t paktn, shum projekte ndrtimi t financuara fuqimishtdhe pajisje banesash t improvizuara konkretisht shtpi dhe apartamente private t destinuara pr


23/39

t koordinatorve t U!K-s vendosur n Shqipri36, m pas, antar i qeveris sprkohshme t Kosovs dhe kryekomandant i Korpusit t mbrojtjes s Kosovs (KPC)37; pasikaloi n funksionin e prgjegjsit politik civil t Partis demokratike t Kosovs (PDK), aiushtron aktualisht funksione t rndsishme pran autoriteteve t sotme t Kosovs.38

77. Veprimtaria e ushtruar nga Muja n sektorin mjeksor sht filli drejtues i krejtfunksioneve t tij. Nuk e marrim me lehtsi faktin q ai prezantohet dhe konsiderohet nshum qarqe si Dr Shaip Muja, mjek e kirurg, por edhe si prakticien humanitar e prkrahs iprogresit.39

78. Kemi zbuluar shum tregues konvergjent pr rolin kapital t luajtur gjat m shum sedhjet vjetsh nga Muja n rrjete t tilla ndrkombtare q jan shum larg pr tu mburrur, siato t trafikantve t qenieve njerzore, t sekserve t akteve kirurgjikale t paligjshme dhet aktorve t tjer t kriminalitetit t organizuar.

79. Kta tregues dhe element prove kan br t dyshohet q Muja, n pjesn m t madhe

fal karriers mjeksore n dukje shembullore q vazhdonte t bnte paralelisht, ka arritur tlidh kontakte, t fshihet prapa funksioneve t veta mbuluese dhe t gzoj kshtu njmosndshkim t shklqyer pr ushtrimin e veprimtarive kriminale t organizuara. Mund tvendoset ktu nj analogji me mnyrn se si Thai dhe antar t tjer t Grupit t Drenicskan prfituar nga funksionet publike q ushtronin, shpesh n kuadrin e diplomacisndrkombtare. I vetmi dallim, pr Mujn, ka t bj me faktin q roli i tij brendakriminalitetit t organizuar gati sht i panjohur jasht rrjeteve kriminale me t cilat ka punuardhe nga disa hetues q i kan ndjekur penalisht.

80. Sipas dshmive t mbledhura pran atyre burimeve nga tonat q kan marr pjes noperacionet e U!K-s n Shqipri, si dhe pran bashkpatriotsh t tjer t Shaip Mujs tpranishm n gjirin e ushtris e t qarqeve politike, dhe q e njihnin at nga afr, ky i funditdo ket arritur t fitoj e t ruaj nj ndikim t fsheht n allishverishet e U!K-s, gjat ksajperiudhe vendimtare t fundit t viteve 90, kur ajo fitoi prkrahjen e bashksisndrkombtare.

81. Gjat operacioneve luftarake q tronditn Veriun e Shqipris dhe zonn prgjat kufiritt Kosovs, dhe q prkojn me ndrhyrjen e NATO-s m 1999, Muja, ashtu si shumica ekomandantve t U!K-s do ket mbetur i trhequr nga vija e frontit, duke mbajtur bazn ekomandimit operativ t U!K-s n Tiran.

82. Muja, Haliti e Veseli do ken krkuar konkretisht mjete novatore pr t prdorur einvestuar milionat e dollarve t fondit t lufts krijuar nprmjet dhurimeve t derdhura

komandantt, t rekrutuarit dhe forcat ndihmse t U!K-s q shkonin n Shqipri q nga jasht shtetit, prfshiredhe ata q kalonin transit pr n Kosov.37Muja ushtroi funksionin e dyfisht t koordinatorit pr prkujdesjet mjeksore dhe shndetin n qeverin eprkohshme t Kosovs, nn tuteln e Kryeministrit t prkohshm Thai, si dhe funksionin e komandantit tbatalionit t 40 mjeksor t Korpusit t mbrojtjes s Kosovs (KPC).38N astin e hartimit t ktij raporti, n dhjetor 2010, Shaip Muja ushtronte n gjirin e administrats s HashimThait funksionin e kshilltarit politik kryesor pran kabinetit t Kryeministrit, ku ishte i ngarkuar konkretishtme portofolin e shndetsis.

39I njihet prgjithsisht Mujs fakti se ka ndihmuar n ngritjen e nj sistemi telemjeksie n Kosov, q lejont zbatohen prkujdesje shndetsore dhe kryerje veprimesh kirurgjikale n distanc, me ndihmn e mjekve,duke u lidhur pjesmarrsit fal internetit.


24/39

jasht shtetit pr kauzn e U!K-s. Muja e Veseli do ken arritur nga ana tjetr, t lidhinkontakte, pr llogari t Grupit t Drenics, me shoqri t huaja ushtarake e t sigurimit.40

83. Na duket interesante n mnyr t veant t nxjerrim n pah se Thai dhe Grupi i tij iDrenics kan prfituar nga dy evolucione madhore t gjendjes pas 12 qershorit 1999.

84. S pari, trheqja e forcave serbe t siguris nga Kosova u lejoi grupzimeve t ndryshmet U!K-s, pra dhe Grupit t Drenics t Thait, t marrin me t vrtet n dor kontrollin,pa asnj penges, t nj hapsire territoriale t gjer n t ciln ata mund t kryenin trafikimedhe veprimtari t ndryshme kontrabande.

85. Pas bombardimeve t NATO-s m 1999, KFOR-i dhe UNMIK-u ishin t paaft pr tsiguruar n Kosov respektimin e ligjit dhe kontrollin e lvizjeve t popullsis apo kontrolline kufijve. Fraksionet e ndryshme t U!K-s dhe grupet disidente q kontrollonin zona tveanta t Kosovs (fshatra, pjes rruge, shpesh edhe disa godina) ishin n gjendje tndrmerrnin veprimtari t kriminalitetit t organizuar praktikisht sipas dshirs s tyre,

prfshir edhe ruajtjen e trofeve t fitores q dukej se kishin arritur mbi Serbt.

86. S dyti, pushteti politik i prforcuar, arritur nga Thai (kur ai u vet-shpall Kryeministr iqeveris s prkohshme t Kosovs), duket q i dha Grupit t Drenics vendosmrin pr teliminuar, n mnyr sa m agresive, ata q ai i konsideronte si rival, tradhtar e persona tdyshuar pr bashkpunim me Serbt.

87. Sipas burimeve tona, harai i rnd i viktimave paguar nga popullsia shqiptare e Kosovs,n mnyr t veant m 1998 dhe n fillim t 1999-s, para dhe gjat ndrhyrjes s NATO-s,e kishte acaruar komandn dhe militantt e U!K-s n Shqipri. Kur policia serbe dhe forcatparaushtarake u trhoqn n qershor 1999, njsit e U!K-s t vendosura n Veri tShqipris u prhapn n Kosov me objektivin e shpallur pr t siguruar territorin, poredhe t nxitur nga ana tjetr nga nj ndjenj e paprmbajtshme zemrimi e, le ta themi hapur,hakmarrjeje ndaj t gjith atyre q dyshoheshin prej tyre se kishin marr pjes n shtypjen epopullsive t etnis shqiptare.

88. Banort serb t lokaliteteve me shumic shqiptare shpejt u bn pika e shnjestrs sreprezaljeve, n po at shkall sa do person i dyshuar qoft edhe nisur nga akuza pa baz,t lshuara nga antart e nj klani kundrshtar apo n kuadrin e nj gjakmarrjeje t vjetr sekishte bashkpunuar me administratn serbe apo kishte punuar pr llogari t saj. Trupat eU!K-s morn urdhr t hartonin, n kuadr t nj fushate friksimi duke shkuar der mder, listn e emrave t atyre q kishin punuar pr autoritetet e prjashtuara t ish Jugosllavis(pavarsisht se far funksioni administrativ kishin kryer) ose kur prindrit apo partnert e

tyre kishin ushtruar funksione t tilla. Nj numr i madh antarsh t etnis shqiptare, si dheminoritar rom e t tjer u klasifikuan n kt mnyr n kategorin e ktyrebashkpuntorve t hamendsuar.

89. Nisur nga kto elemente, arritm n konkluzionin se dhunimet e kryera nga antart dhesimpatizantt e U!K-s n Shqipri shkojn prtej marrzive t thjeshta q do ken qen

40Ndikimi i prbashkt i Mujs e Veselit n kt fush ka zgjatur gjat gjith fazs s tranzicionit t Korpusit tmbrojtjes s Kosovs: t dy personat do ken luajtur nj rol qendror n konceptimin e strukturave informativedhe t mekanizmave t marrjes s vendimeve strategjike n gjirin e PDK-s. Ndr kontribuesit e jashtm tshrbimeve q duhet ti ken ndihmuar figurojn, sipas disa t dhnave, antart e shrbimeve t fshehtashqiptare, t shoqrive amerikane t sigurimit dhe ushtarak privat.


25/39

vepr individsh jasht ligji apo rebelsh t ndonj force luftarake pr m tepr t disiplinuar.Ne mendojm n t kundrt se kto dhunime ishin t prgjithsuara n mnyr aq tmjaftueshme, sa korrespondojn me nj mnyr veprimi sistematik.

90. Pavarsisht nga disa akte q dshmojn pr egrsin apo prbuzjen e veant q kan

treguar autort e tyre ndaj viktimave, ne kemi vn re se, n mnyr t prgjithshme, ktodhunime, me sa duket kan qen t koordinuara e t mbuluara nga nj strategji globale, eparamenduar dhe evolutive, vendosur nga drejtues t Grupit t Drenics.

91. N trsi, kto dhunime jan simptomatike pr rolin e dors s par q ka luajturkriminaliteti i organizuar n gjirin e tarafit t brendshm sundues t U!K-s. T mbajepersona t kapur n vende burgimi t improvizuara, jasht njohjes apo dijenis s doautoriteti, dhe t detyroje me heshtje do person q kishte msuar natyrn e vrtet tveprimtarive t paligjshme t rojtarve t burgjeve, kjo bn pjes n metodologjin m se tnjohur t pjess m t madhe t strukturave mafioze dhe Grupi i Drenics nuk ishte aspaki ndryshm.

92. Vet Grupi i Drenics me sa duket ka njohur evolucion: nse m par ka qen pjes enj force t armatosur U!K-s, e angazhuar haptas n luftn pr lirim, m pas, do jetshndrruar n nj band e mbifuqishme ndrmarrsish kriminel (duke synuar marrjen ekontrollit t shtetit t ardhshm). Paralelisht, kemi zbuluar gjithashtu nj transformim tveprimtarive t antarve t Grupit n nj fush t veant: Vendet e burgimit dhe trajtiminjerzor i robrve.

3.3. Vendet e burgimit dhe trajtimi njerzor i robrve

93. Gjat krkimeve tona, kemi regjistruar gjasht pika t veanta t paktn n territorinshqiptar, t ndodhura n nj zon q shtrihej nga Cahani rrz Malit Pashtrik, n pjesn mveriore t Shqipris, gjer n rrugn bregdetare t Durrsit, prgjat bregdetit mesdhetar tShqipris perndimore.

94. U!K-ja sigurisht nuk ka pasur zotrimin e plot dhe t vazhdueshm t ktij territori gjatperiudhs q na intereson, por kjo vlen gjithashtu pr cilindo shrbim apo entitet tjetr qskish pse t mos donte apo t mos ish n gjendje t vepronte pr t respektuar aty ligjin.

95. Kjo munges ruajtjeje e rendit publik dshmonte nga ana tjetr pr paaftsin e policisdhe t shrbimeve informative shqiptare pr shtypjen e banditizmit mafioz, t organizuar e tushqyer nga disa njsi t U!K-s q ishin vendosur n Veri dhe n Qendr t Shqipris, dhepr dhnien fund t mosndshkimit t tyre. Udhheqsit rajonal t U!K-s vepronin n fakt

n mnyr t till q t sundonte ligji i tyre n zonn prkatse q kishin vendosur nnkontroll.

96. Vendet e burgimit pr t cilat morm dshmi t drejtprdrejta nga burimet tona, tmbshtetura nga elemente t mbledhura prej gazetarsh investigues (disa datojn q prejdhjet vjetsh a m shum), dhe m pran n koh, t mbshtetura nga prpjekjet e hetuesvedhe prokurorve t EULEX-it prfshijn: Cahan, Kuks (rrethina), Bicaj, Burrel, Rripe(fshat n jug-perndim t Burrelit n rrethin e Matit), Durrs, dhe ndoshta m i rndsishminga t gjith n kuadrin e mandatit ton t veant, Fush-Kruja.


26/39

97. Gjat krkimeve tona, arritm t shkojm n zonn e dy prej ktyre qendrave t U!K-sngritur n Shqipri, por pa mundur t deprtojm brenda tyre. Po ashtu, pr katr qendra ttjera t paktn, pr t cilat jemi n dijeni t ekzistencs s tyre, morm drejtprdrejt dshminga shum persona q, si e vrtetuam, kishin qen personalisht n njrn prej tyre, madjeedhe n shum prej tyre, qoft kur ishin prdorur nga U!K-ja, qoft me rastin e misioneve t

kontrollit t kryera q ather.

98. Prdorimi i ktyre qendrave nuk bhej n mnyr t pavarur apo autonome: ato ishin, tthemi, nj komponent i t njjtit rrjet t koordinuar, vendosur nn autoritetin dhe mbikqyrjene disa komandantve t lart t U!K-s. Emruesi i prbashkt i tr ktyre qendrave ishtefakti se n to mbaheshin civil, n territor shqiptar, n duart e antarve dhe simpatizantve tU!K-s.

99. Harta grafike q prfshihet n kt raport tregon vendet ku, sipas informatave tona,ekzistonin qendra burgimi, si dhe rrugt e transportit q i lidhnin.

100. Megjithat, kishte dallime t mdha pr sa i prket periudhs dhe objektivave prprdorimin e secils prej ktyre qendrave t burgimit. sht e qart se do pik burgimi kishteprofilin e vet veprues, n raport konkretisht me mnyrn se si krijoheshin lidhjet pr t brt mundur: realizimin e ruajtjes n burgim dhe t veprimtarive shtojc; karakterin dheprbrjen e grupeve t robrve; modalitetet pr drgim t robrve; dhe fatin q i priste robritgjat dhe pas periudhave prkatse t ruajtjes.

101. Po e fillojm me nj prshkrim t prgjithshm t burgimeve nga U!K-ja n koh lufte(disa prej tyre me sa duket e kan kaluar pragun e krimeve t lufts), dhe t burgimeve pasprfundimit t konfliktit nga antart dhe simpatizantt e U!K-s (q me sa duket prbjnveprimtari t sfers s krimit t organizuar). M pas, do t shqyrtojm m nga afr ka ndodhin seciln nga pikat e burgimit t ngritura n territorin shqiptar.

3.3.1. Burgime nga U!K-ja n koh lufte Kategoria e par e robrve: robrit e

lufts

102. N muajt prill-qershor 1999, burgime personash nga U!K-ja n territor shqiptarbazoheshin dukshm, sipas protagonistve, n domosdoshmrit strategjike t luftimit t njgueriljeje t caktuar.

103. Gjat lufts dhe periudhs s lvizjeve masive t refugjatve drejt Shqipris, politika endjekur nga U!K-ja do jet prir drejt marrjes n pyetje t do personi t dyshuar se mundt kishte n fardolloj mnyre njohuri pr veprimet e autoriteteve serbe dhe konkretisht t

gjitha atyre q dyshoheshin se ishin bashkpuntor.

104. Kjo politik do jet zbatuar me forc n territor shqiptar nga element t fuqishm tshrbimeve informative kombtare, midis t cilve SHIK (i shndrruar n SHISH) dhe ngashrbimet informative t ushtris, disa antar t s cils do ken marr pjes madje edhegjat marrjes n pyetje. Frymzuesi kryesor i ksaj politike duhet t ket qen Kadri Veseli(alias Luli), nj personazh-ky i Grupit t Drenics.

105. Vendet e burgimit ku do ken ndodhur kto marrje n pyetje konkretisht ato mpran kufirit me Kosovn ishin njkohsisht baza apo kampe ushtarake vendestrvitjeje nga ku drgoheshin n front lufttar apo furnizoheshin me arm e municione.


27/39

Bhej fjal pr prona tregtare me destinacion t ndryshuar apo t prvetsuara pr kt qllim(prfshir edhe nj hotel e nj uzin) n qytete t rndsishme provinciale apo n rrethinat etyre, t vna n dispozicion t U!K-s, kryesisht nga simpatizant shqiptar q mbshtesninkauzn patriotike.

106. Disa nga kto kampe t kohs s lufts shrbenin njkohsisht si vende burgimi, poredhe pr qllime t tjera, si pr grumbullim mjetesh, pr fshehje materiali ushtarak t rnd,pr depozitim materiali logjistik apo furnizime, si uniforma e arm zjarri, pr riparimemjetesh t dmtuara, apo pr mjekime ushtarsh t plagosur, madje edhe si piktakimi prkomandantt e ndryshm t U!K-s.

107. Vese, n shumicn e rasteve, robrit do jen mbajtur mnjan operacioneve q mund tklasifikohen si klasike n koh lufte, dhe nga ana tjetr shum larg syve t shumics slufttarve t U!K-s e t vzhguesve t jashtm q mund t ken vizituar kto baza.

108. Duke filluar nga asti kur tr robrit e transportuar n Shqipri nga U!K-ja

shprndaheshin n kategori t ndryshme brenda grupit t prgjithshm t robrve ku bninpjes, dhe kjo n funksion t fatit q i priste, kemi shum t drejt t mendojm se kategoriam e vogl numerikisht ishte ajo e robrve t lufts: ata q mbaheshin t izoluar vetm prperiudhn e konfliktit n Kosov, nga t cilt disa arritn t arratiseshin nga Shqipria apo uliruan, u kthyen n vatrat e tyre gjall e shndosh dhe vazhdojn t jen edhe sot n jet.

109. Jemi vn n dijeni t ekzistencs s personave t mbijetuar t ksaj kategorie, q mpas dshmuan pr krimet e bra nga komandant t ndryshm t U!K-s, n tre vendet emposhtme t burgimit:

-

Cahan: kamp i U!K-s q ndodhet pran vijs s frontit t Kosovs, dhe q kashrbyer gjithashtu si kamp baz pr prhapjen e trupave;

-

Kuks: ish uzina metalurgjike e shndrruar n qendr t U!K-s, e destinuar prprdorime t ndryshme dhe q prmban t paktn dy kazerma qelish pr ruajtjen erobrve;

-

Durrs: vendi i marrjes n pyetje nga U!K-ja, q ndodhet nga pas hotelit Drenica,shtatmadhoria dhe qendra e rekrutimit t U!K-s.

110. Sipas dshmive t drejtprdrejta, t mbshtetura nga elementt e akt-akuzave t ngrituranga Hetuesia e posame e Republiks s Kosovs, e vlersojm t paktn n 40 personanumrin e prgjithshm t robrve t burgosur nga U!K-ja n nj a m shum nga tre vendet e

msiprme t burgimit41

dhe q kan mbijetuar deri m sot.

111. Ky nngrup prfshinte kryesisht civil q i prkisnin etnis shqiptare, si dhe rekrut tU!K-s t dyshuar se ishin bashkpuntor apo tradhtar, akuzuar pr spiunazh n prfitimt Serbve apo se kishin mbshtetur a br pjes tek kundrshtart politik e ushtarak tU!K-s, konkretisht LDK-ja dhe Forcat e reja t armatosura t Republiks s Kosovs(FARK).42

41Kjo shifr prej 40 personash nuk prfshin ata q jan mbajtur pr nj koh tepr t shkurtr n Durrs, kurvetm jan marr n pyetje nga agjent t shrbimeve informative t U!K-s.42Grupi ushtarak i pagzuar Forcat e Armatosura t Republiks s Kosovs, apo FARK, luftonte zyrtarisht prlirimin e Kosovs ashtu sikurse U!K-ja, por komandantt e ksaj t fundit e trajtonin me prbuzje e dyshim, si


28/39


29/39

patrullimeve t kryera nga U!K-ja n afrsi t vet kampit ose pran postesh kontrolli tndryshme, vendosur n pikat e kalimit t kufirit midis Kosovs e Shqipris.

118. Personat q prbjn kt nngrup t par, me sa duket jan liruar n pjesn m t madhet tyre kur luftimet prfunduan n front dhe kur forcat serbe t siguris u trhoqn nga

pozicionet q zinin n Kosov n qershor 1999. Mbijetesa e nj numri t madh t ktyrerobrve vrtetohet konkretisht nga nj list me mbi 12 persona t prcaktuar e cilsuar siviktima/dshmitar n procedurn penale t nisur kundr komandantve t kampeve tCahanit e Kuksit.

3.3.1.2. Karakteri i qendrave t burgimit: Kuks

119. Ndr qendrat konkrete t burgimit t fsheht t civilve nga U!K-ja, kemi marr tdhna t plota pr nj baz t vendosur n godinat e nj uzine t transformuar, q ndodhet nperiferi t qytetit t Kuksit, n Veri t Shqipris.

120. Dy dshmitar t drejtprdrejt na kan shpjeguar se si transportoheshin robrit n pikne Kuksit dhe se si rraseshin n qeli t improvizuara e t pista, pa uj, pa ushqim. Aty,rregullisht do tu jen nnshtruar marrjes n pyetje n mnyr t egr nga ana e ushtarve tU!K-s, duke psuar goditje pa hesap prej tyre.

121. Prmasa e keqtrajtimeve q psonin robrit e ksaj qendre sht pasqyruar me imtsikonkretisht nga veprimtart kosovar dhe ndrkombtar t shrbimeve t Hetuesis sposame t Kosovs. Hetuesi ka mbledhur m 2009 dhe 2010 deponimet e mbi 10 personave,praktikisht t gjith nga etnia shqiptare, q kan treguar se jan mbajtur t burgosur gjat njperiudhe t pacaktuar, se jan goditur me shkopinj gome dhe objekte t tjera dhe se kanpsuar forma t ndryshme keqtrajtimi njerzor n pikn e Kuksit. Shum dshmitar kandeklaruar se dgjonin n korridore britmat e agonis t personave t izoluar larg qelave ttjera.

122. Qeveria shqiptare sht shprehur se asnj trup njeriu vrar gjat konflikti t Kosovs nuksht varrosur n territor shqiptar dhe se asnjher nuk ka pasur rast t till. Rasti i Kuksittregon karakterin krejt t pasakt t ktij pohimi.

123. S pari, trupa t vrvitur n lumenjt e Kosovs jan uar nga rryma drejt kufiritshqiptar. Zbulimi i ktyre trupave dhe trheqja e kufomave nga prfaqsuesit e OMPF-s nKosov nuk ka pse t shkaktoj polemik; por autoritetet shqiptare deri m sot kundrshtojnkategorikisht do ndrhyrje n kto shtje.

124. S dyti, ka dal qart tashm se n disa raste t prcaktuara e t njohura, trupaKosovarsh t vrar jan varrosur n Shqipri. Kto shtje kan uar n raste t vrtetuaranga gazetar shqiptar e ndrkombtar, pr t cilat jemi n dijeni n bisedime t gjata port matura midis familjeve t ktyre Kosovarve dhe autoriteteve t ngarkuara pradministrimin e ksaj varreze (ktyre varrezave) n Shqipri. sht pr tu vn n dukje nfund t fundit se n nj rast q na sht shpjeguar me hollsi nga nj prej burimeve tona tdrejtprdrejta, trupat jan zhvarrosur dhe riatdhesuar n Kosov pr tu varrosur sipas t gjitharregullave nga familjet. Autoritetet shqiptare na kan thn se ato nuk kishin dijeni pr shtjet ksaj natyre.


30/39

125. S treti, disa pohime prmendin ekzistencn e varreve masive n territorin shqiptar.Shrbimet e hetuesis serbe t ngarkuara pr krime lufte na kan deklaruar se zotroninfotografi t marra me satelit t zonave n t cilat ndodheshin kto varre; por vet varret endenuk jan gjetur gjer m sot, me gjith krkesn zyrtare pr t br krkime paraqitur ngaautoritetet serbe pran autoriteteve shqiptare.

126. Kemi marr regjistrat e varrezs s Kuksit, q duket se japin nj konfirmim trndsishm pr kt shtje: trupat e personave me origjin nga Kosova jan varrosur m smiri n Veri t Shqipris. Dokumenti m i rndsishm ishte nj list imigrantsh t vdekurt Kosovs, 28 mars 1999 - 17 qershor 1999 prej pes faqesh, e hartuar nga kontrollori ishrbimeve publike t komuns s Kuksit n Veri t Shqipris.

127. Ky dokument, m pas u kalua n dosje si element prove nga gjykata e instancs s part Mitrovics, n Kosov, paraqitur nga Hetuesia e posame e Kosovs. Doli se nj ngapersonat e vdekur q figurojn n kt list Anton Bisaku, n138 bnte pjes ndr viktimate njohura t burgimeve t fshehta dhe t trajtimeve njerzore t qendrs s U!K-s n Kuks

t Shqipris.

128. Sipas nj akt-akuze t hartuar n gusht 2010, Bisaku dhe nj numr jo i prcaktuarcivilsh t tjer t burgosur n Kuks jan rrahur e goditur shum her me radh me shkopinjgome e me dru, me shkelma, si dhe jan shar e torturuar. N akt-akuzn drejtuar ndaj tpandehurit Sabit Geci pr krime lufte t kryera ndaj popullsis civile dhe pr vrasjen e njcivili n Kuks, Anton Bisakut, t drrmuar nn goditjet dhe t ekzekutuar, prokurori iposam i EULEX-it saktsoi se Bisaku ishte vrar me plumba, me nj arm zjarri drejtuarmbi t, ndrkoh q ishte objekt keqtrajtimesh, goditjesh e aktesh torture t kryera m 4qershor ose rreth 4 qershorit 1999.

3.3.2. Burgime nga antar dhe simpatizant t U!K-s pas prfundimit t

konfliktit

129. Pas 12 qershorit 1999, Kosovar shqiptar vazhduan t mbajn persona t burgosur prmotive t ndryshme, ku futen dshira pr hakmarrje, ndshkimi dhe lakmia pr fitime.Autort, t gjith antar dhe simpatizant t U!K-s, sipas burimeve tona, zhvilluan mnyrat reja pr t kapur dhe pr t prfituar nga civil, duke i transportuar jasht Kosovs, drejtvendesh t reja burgimi n Shqipri, t ndryshme nga ato ku operonte U!K-ja n koh lufte.

130. N muajt q pasuan menjher shpalljen e mbarimit t konfliktit n Kosov n qershor1999, antar dhe simpatizant t U!K-s do ken mbajtur n burgim t fsheht n territorinshqiptar nj numr t madh personash t rrmbyer.

131. sht jashtzakonisht shqetsuese pr ne q vazhdojm t jemi pa asnj lajm prshumicn drrmuese t personave pr t cilt kemi mundur t prcaktojm se kan qentrajtuar n kt mnyr, ndr t cilt figurojn shum antar t etnis shqiptare; elja e njhetimi pr kt shtje dhe zgjidhja e saj nga autoritetet shqiptare duhet t jen nj detyrparsore.

132. Sipas informatave q kemi, nuk ekzistonte n Shqipri nj struktur unike pr ktoburgime sekrete pas konfliktit, por nj rrjet ad hoc i plot instalimesh t ktij lloji, t lidhurme njri-tjetrin nprmjet komunikimesh t mbikqyrura nga patrulla q kryenin shpeshkalimet nga njri vend n tjetrin prmes rrugve shqiptare dhe prmes kufirit t deprtueshm


31/39

e kaotik (sidomos n astin e zhvendosjeve masive t refugjatve n mesin e viti 1999) midisKosovs e Shqipris.

133. Kemi marr kshtu dshmin e drejtprdrejt, mbshtetur edhe prej elementve t tjer,se lufttar e simpatizant t U!"-s kan kryer transportime t shumta drejt e ndrmjet

qendrave t prmendura n kt raport dhe kan transportuar po ashtu robr nga shumica ektyre vendndodhjeve.

134. Gjat ktyre udhtimeve, t rekrutuarit dhe prkrahsi e tyre t U!K-s do jenzhvendosur nga nj qendr n tjetrn shpesh n karvan, me mjete private, pa targa, konkretishtkamion e furgona. Do ken transportuar kshtu personelin dhe materialin logjistik t U!K-s, furnizime ushqimore, alkool apo cigare si dhe grupe grash t destinuara pr shfrytzimseksual. Sidomos, duke filluar nga korriku 1999 e gjer

Raporti i Martit

Documents

Transcript of Raporti i Martit