Raeijmaekers & Maeseele Ideologisch Pluralisme in Vlaamse Nieuwsmedia

7/25/2019 Raeijmaekers & Maeseele Ideologisch Pluralisme in Vlaamse Nieuwsmedia

1/21

See discussions, stats, and author profiles for this publication at:https://www.researchgate.net/publication/262257184

Ideological pluralism in Flemish

news media: the 2010-2011

government formation [Ideologisch

pluralisme in Vlaamse

nieuwsmedia: de Belgische

regeringsformatie 2010-2011]

Article in Tijdschrift voor Communicatiewetenschap January 2014

Impact Factor: 0.22

CITATIONS

4

READS

20

2 authors, including:

Pieter Maeseele

University of Antwerp

50PUBLICATIONS 184CITATIONS

SEE PROFILE

Available from: Pieter Maeseele

Retrieved on: 28 June 2016
https://www.researchgate.net/profile/Pieter_Maeseele?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_4https://www.researchgate.net/institution/University_of_Antwerp?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_6https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_1https://www.researchgate.net/profile/Pieter_Maeseele?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_7https://www.researchgate.net/institution/University_of_Antwerp?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_6https://www.researchgate.net/profile/Pieter_Maeseele?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_5https://www.researchgate.net/profile/Pieter_Maeseele?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_4https://www.researchgate.net/?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_1https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_3https://www.researchgate.net/publication/262257184_Ideological_pluralism_in_Flemish_news_media_the_2010-2011_government_formation_Ideologisch_pluralisme_in_Vlaamse_nieuwsmedia_de_Belgische_regeringsformatie_2010-2011?enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw%3D%3D&el=1_x_2


2/21

| 145

Danille Raeijmaekers & Pieter Maeseele*

Ideologisch pluralisme in Vlaamsenieuwsmedia: de Belgischeregeringsformatie 2010-2011

Een kritische discoursanalyse van de editorialiserende berichtgeving uit vier Vlaamse

nieuwsmedia op vier crisismomenten van de Belgische regeringsformatie 2010-2011 wijst op

een minimale mate van ideologisch pluralisme binnen het krantenlandschap, maar een

sterke mate tussen kranten enerzijds en alternatief nieuwsmedium anderzijds. De analyse

legt verder twee ideologische culturen bloot die respectievelijk gekenmerkt worden door

depolitiserende en politiserende discursieve strategien.

Inleiding

Wanneer begin 2010 tijdens de regering-Leterme II de onderhandelingen over eenzesde Belgische staatshervorming spaak lopen, worden er vervroegde verkiezingen

uitgeschreven. Zo kan met de steun van de burger een nieuwe regering de onder-handelingen terug aanvatten. De verkiezingen op 13 juni 2010 zorgen echter nietvoor het heropleven van de Belgische politiek, integendeel, voor een verlamming.Maar liefst 541 dagen duurt het voordat de nieuwe regering-Di Rupo I op 6 decem-ber 2011 de eed aflegt en de zesde staatshervorming een feit wordt. Een absoluutwereldrecord.

In deze context van diepgaande politieke crisis is het meer dan ooit van belang datburgers in democratische samenlevingen genformeerd worden over de alternatieve

analyses en beleidsprogrammas die op het spel staan. Gedurende deze 541 dagenwordt de regeringsformatie op de voet gevolgd door binnenlandse nieuwsmedia. Ditartikel onderzoekt welke rol deze nieuwsmedia spelen in het licht van deze demo-

* Danille Raeijmaekers is in 2012 afgestudeerd als master Mediacultuur aan de Universiteit van Ant-werpen en in 2013 als master New media and society in Europe aan de Vrije Universiteit Brussel. Zeis als doctoraatsstudente verbonden aan de faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Uni-versiteit Antwerpen. Contactgegevens: Sint-Jacobstraat 2, 2000 Antwerpen (Belgi). E-mail: [email protected] Maeseele (PhD) is als ZAP-BOF verbonden aan de faculteit Politieke en Sociale Wetenschap-

pen van de Universiteit Antwerpen. Contactgegevens: Sint-Jacobstraat 2, 2000 Antwerpen (Belgi).E-mail: [email protected].

Dit artikel van Boom Lemma Tijdschriften is gemaakt voor Universiteit Antwerpen 53079


3/21

146 | Tijdschrift voor Communicatiewetenschap 42 [2] 2014

cratische uitdaging, door te evalueren in welke mate zij bijdragen aan eenideologisch-pluralistisch debat. Op basis van een kritische discoursanalyse op viercrisismomenten van de formatie wordt onderzocht welke ideologische voorkeurenen assumpties enerzijds en (de)politiserende discursieve strategien anderzijds kun-

nen worden onderscheiden in de editorialiserende berichtgeving van vier Vlaamsenieuwsmedia, met een focus op de communautaire en sociaaleconomische breuk-lijnen. De onderzoeksopzet laat niet alleen toe om uitspraken te doen over de matevan ideologisch pluralisme tussen deze Vlaamse nieuwsmedia, maar ook om eenonderscheid tussen traditionele nieuwsmedia en een alternatief nieuwsmedium temaken door de berichtgeving van drie kranten die deel uitmaken van commercilemediagroepen (Het Laatste Nieuws, De Standaarden De Morgen) te vergelijken meteen nieuwswebsite die haar inkomsten vooral haalt uit het maatschappelijk midden-veld (De Wereld Morgen).

In de volgende sectie wordt dieper ingegaan op de betekenis van verzuiling en ont-zuiling in het Vlaamse medialandschap en de link met voorgaand onderzoek naarpluralisme in nieuwsmedia en het depolitiseringsdebat in de politieke filosofie. Inde methodesectie komen achtereenvolgens kritische discoursanalyse als methode,de case study en dataverzameling en -selectie aan bod. In de analysesectie wordende vier geselecteerde nieuwsmedia vergeleken per geselecteerd crisismoment.Daarna worden enkele conclusies uit het onderzoek getrokken en komen de beper-kingen en mogelijk aansluitend toekomstig onderzoek aan bod.

Theoretisch kader

Tot de jaren zestig van de twintigste eeuw was Belgi een verzuildesamenleving. Diekenmerkte zich door een vergaande organisatie van het dagelijks leven op grond vandrie verschillende politiek-filosofische ideologien het katholicisme, socialisme enliberalisme waardoor aparte werelden of zuilen ontstonden met afzonderlijke ver-enigingen en netwerken, zo ook politieke partijen (Huyse, 1987). Een dergelijke ver-ticale verdeling van de samenleving kwam ook voor in Nederland, zij het dat de ver-

zuiling daar eveneens een horizontale (sociaaleconomische) dimensie kende, en deBelgische een geografische (Vlaanderen-Walloni) (Wintle, 2000). Ook binnen hetBelgische medialandschap, en in het bijzonder de krantenmarkt, was een ideologi-sche scheiding in termen van politiek-filosofische stromingen aanwezig: ingebed inde sociale bewegingen en/of politieke partijen van een van de zuilen, functioneer-den gepolitiseerde opiniekranten als woordvoerders voor een specifieke politiekefamilie of politiek-filosofische stroming. In de algemene trend van ontzuilingmaaktdeze ideologische identiteit tijdens de tweede helft van de twintigste eeuw langzaammaar zeker plaats voor een commercieel-strategisch profiel gebaseerd op marktcrite-ria, waarbij de verschillende kranten hun banden met sociale bewegingen en poli-tieke partijen afwerpen (Kleinnijenhuis & Scholten, 1989). Vanuit de veronderstel-

https://www.researchgate.net/publication/233000514_Pillarisation_Consociation_and_Vertical_Pluralism_in_the_Netherlands_A_European_View?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/233000514_Pillarisation_Consociation_and_Vertical_Pluralism_in_the_Netherlands_A_European_View?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==


4/21

Danille Raeijmaekers & Pieter Maeseele | 147

ling dat ontzuilde media hun waakhondfunctie ten opzichte van maatschappelijkemachtsgroepen ten volle kunnen uitoefenen, wordt deze verschuiving algemeen ver-welkomd (De Bens & Raeymaeckers, 2010; Deltour, 2006).

Gedreven door de ontzuilingsthese wordt internationaal en nationaal communi-

catiewetenschappelijk onderzoek naar pluralisme in de pers vooral gekenmerkt door(kwantitatieve) inhoudsanalyses naar de mate van partisan media bias in ont-zuil(en)de en/of commercile mediasystemen. Dit wordt geoperationaliseerd als deverschillende niveaus van aandacht voor en de evaluatie van specifieke politici, poli-tieke partijen of politieke programmas1 door specifieke media (bijv. Distelmans,1999; DAlessio & Allen, 2000; Groseclose & Milyo, 2005; Junqu de Fortuny, DeSmedt, Martensa & Daelemans, 2012). Dit artikel wil deze specifieke invulling vanpluralisme met voornamelijk aandacht voor politiek gedreven kwesties, politici enpolitieke partijen verruimen tot een breder scala van maatschappelijke vraagstuk-ken en actoren. Een theoretische en empirische focus op de politiek wordt

daarom overstegen ten voordele van een focus op het politieke: de ideologische (i.e.,axiologische,2normatieve en beleidsmatige) assumpties en voorkeuren vis--vis eengegeven politiek-maatschappelijke orde (Carvalho, 2007; Mouffe, 2005). Op diemanier wordt aangesloten bij een debat tussen politieke filosofen over de vraag ofons tijdsgewricht kan worden beschouwd als een postideologisch tijdperk of daaren-tegen als eenpostpolitieken postdemocratischtijdperk. Eerstgenoemde gaan ervan uitdat sinds de val van (het geloof in) het communisme het bestaan van fundamentelepolitieke conflicten (gebaseerd op de categorien links en rechts en de gelieerdesociale tegenstellingen) haar relevantie heeft verloren ten voordele van het geloof in

een universele rationele consensus, waarbij tegengestelde waarden en belangendoor experts kunnen verzoend worden via neutrale procedures en technische kennis(Fukuyama, 1992; Giddens, 1994).De financile, economische en politieke crisesvan de voorbije jaren lijken eerder de andere school gelijk te geven. Deze bekriti-seert bovenstaande conceptualisering als niet zozeer postideologisch, maar als post-politiek en postdemocratisch: de essentie van democratische politiek, namelijk deconfrontatie van tegengestelde hegemonische politieke projecten, wordt immersverlaten voor eenge-de-politiseerdtechnocratisch beheer van sociale, economische enecologische vraagstukken binnen het kader van een onvermijdelijkhegemonisch neo-

liberaal project en globale marktkrachten (Mouffe, 2005; Rancire, 1998;iek, 1999). Eenpostpolitiekofgedepolitiseerdbegrip van democratische politiek vultde wij/zij-tegenstelling niet langer aan de hand van (botsende) politieke categorienin, maar neutraliseert die door aan de hand van rationele argumenten tussen ratio-nele experts naar een consensus te streven. In dit proces van depolitisering wordthet politieke omgevormd van een kwestie van ideologische strijd tot een kwestie vangoed bestuur: besluitvorming wordt niet langer gebaseerd op politieke uitgangs-punten, maar op expertgedreven kennis. Dit heeft als gevolg dat technocratischebesluitvorming en marktoverwegingen het eigenlijke politieke debat vervangen. Eendemocratische strijd tussen alternatieve (economische, ecologische, etc.) toekom-sten voorbij de gegeven socio-politieke status-quo wordt op die manier onmogelijk

https://www.researchgate.net/publication/24091917_A_Measure_of_Media_Bias?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/239805638_Media_coverage_in_times_of_political_crisis_A_text_mining_approach?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/270162038_The_End_of_History_and_the_Last_Man?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/239805638_Media_coverage_in_times_of_political_crisis_A_text_mining_approach?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/270162038_The_End_of_History_and_the_Last_Man?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/24091917_A_Measure_of_Media_Bias?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/37702143_Beyond_Left_and_Right_The_Future_of_Radical_Politics?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==


5/21


gemaakt. In het geval van politisering worden de tegengestelde assumpties, waar-den en belangen die tegengestelde posities onderliggen onthuld in plaats van ver-huld, door die te relateren aan onderliggende alternatieve maatschappijvisies, die zoonderwerp van publiek debat worden gemaakt. Op die manier wordt niet alleen een

democratisch debat mogelijk gemaakt tussen politieke tegenstanders, maar ook eendemocratische strijd tussen alternatieve toekomsten voorbij de gegeven socio-politieke status-quo.

De vraag stelt zich vervolgens hoe, voorbij een focus op partijpolitieke voorkeur,ideologische voorkeuren en assumpties enerzijds en (de)politiserende discursievestrategien anderzijds, kunnen worden blootgelegd. In dit opzicht is er recent, inaanvulling op verschillende spraakmakende onderzoeken naar de rol van ideologi-sche factoren in de nieuwsrepresentatie van sociale, economische en politieke kwes-ties de voorbije decennia (Hall, Critcher, Jefferson, Clark & Roberts, 1978; Fair-

clough, 1995; van den Berg & van der Veer, 1989; Van Dijk, 1991), een hernieuwdebelangstelling in media studies ontstaan met kritische discoursanalyse als theoreti-sche en empirische benadering. In het algemeen gaat dit onderzoek dieper in opspecifieke case studies, zoals een militaire interventie (Thetela, 2001), de privatise-ring van publieke goederen (Phelan, 2007b) of economische beleidsdiscours (Phe-lan, 2007a), klimaatverandering (Carvalho, 2007) of genetisch gewijzigd voedsel(Maeseele, 2013). Hierop verder bouwend stelt het onderzoek in dit artikel zich totdoel op basis van een kritische discoursanalyse zowel de ideologische voorkeuren enassumpties als (de)politiserende discursieve strategien van vier Vlaamse nieuws-

media te onderscheiden in hun berichtgeving over de Belgische regeringsforma-tie 2010-2011.

Onderzoeksopzet

Kritische discoursanalyse

Sociaalconstructivistische discoursanalyses starten in het algemeen vanuit deassumptie dat taalgebruik geen neutrale reflectie vormt van onze wereld, identitei-

ten en sociale relaties, maar integendeel een actieve rol speelt in hun creatie en ver-andering (Jrgensen & Phillips, 2002). Kritische discoursanalyse (KDA) in het bij-zonder begrijpt discoursen als sociale praktijken die een dialectische relatie hebbenmet andere sociale dimensies: discoursen geven niet alleen vorm aan maatschappe-lijke structuren, maar worden er tegelijk ook door gevormd (Fairclough, 1995;VanDijk, 1991;Wodak, 1996). Door taalgebruik binnen zijn maatschappelijke contextempirisch te onderzoeken, wil KDA de rol van discursieve praktijken in de creatieen reproductie van (ongelijke) machtsrelaties, begrepen als ideologische effecten,blootleggen. Carvalho (2007, 2008) heeft recent een innovatief analytisch KDA-kader uitgewerkt in de context van klimaatverandering dat een gepolitiseerde lezingtoelaat van wetenschapsberichtgeving in de pers door te focussen op haar ideologi-

https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/249713143_Critique_Discourses_and_Ideology_in_Newspaper_Reports_A_Discourse_Analysis_of_the_South_African_Press_Reports_on_the_1998_SADC's_Military_Intervention_in_Lesotho?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/233628463_The_discursive_dynamics_of_neo-liberal_consensus_Irish_broadsheet_editorials_and_the_privatization_of_Eircom?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/240521357_THE_DISCOURSES_OF_NEOLIBERAL_HEGEMONY_THE_CASE_OF_THE_IRISH_REPUBLIC?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/240521357_THE_DISCOURSES_OF_NEOLIBERAL_HEGEMONY_THE_CASE_OF_THE_IRISH_REPUBLIC?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/265313211_Discourse_Analysis_As_Theory_and_Method?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/232868890_Mediated_Discourse_and_Society?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/249713143_Critique_Discourses_and_Ideology_in_Newspaper_Reports_A_Discourse_Analysis_of_the_South_African_Press_Reports_on_the_1998_SADC's_Military_Intervention_in_Lesotho?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/265313211_Discourse_Analysis_As_Theory_and_Method?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/233628463_The_discursive_dynamics_of_neo-liberal_consensus_Irish_broadsheet_editorials_and_the_privatization_of_Eircom?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/240521357_THE_DISCOURSES_OF_NEOLIBERAL_HEGEMONY_THE_CASE_OF_THE_IRISH_REPUBLIC?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/240521357_THE_DISCOURSES_OF_NEOLIBERAL_HEGEMONY_THE_CASE_OF_THE_IRISH_REPUBLIC?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/232868890_Mediated_Discourse_and_Society?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==


6/21


sche voorkeuren en assumpties. Door ideologie te definiren als a system of values,norms and political preferences, linked to a program of action vis--vis a given social and

political order (Carvalho 2007, p. 225), wordt een concept van ideologische culturengentroduceerd, wat toelaat om hun sociaalgeconstrueerde aard met een zeker

niveau van diversiteit te benadrukken. Ideologische culturen verwijzen dan naarcommunities of ideas, values and preferences inside media organizations and in their par-ticular audiences (Carvalho 2007, p. 239-40). Omwille van het sterk empirischkarakter is de onderzoeksopzet van dit artikel gedeeltelijk hierop gebaseerd. Car-valhos onderzoekskader focust op twee niveaus. De tekstueleanalyse bestaat uit zesaandachtspunten: structuur en lay-out, themas, sociale actoren (over wie wordt opwelke manier gesproken), taal en retoriek (sleutelconcepten en metaforen), dis-cursieve strategien (discursieve interventies ter verspreiding van assumpties envoorkeuren, zoals framing, positionering, (de)politisering en (de)legitimering) enideologische standpunten (axiologische, normatieve en beleidsmatige assumpties en

voorkeuren). In deze paper ligt de nadruk omwille van plaatsbeperking en de spe-cifieke focus van de onderzoeksvraag op de laatste twee, meer macroanalytische,discoursaspecten. De contextueleanalyse bekijkt enerzijds de gelijktijdige beeldvor-ming in verschillende media (comparatief-synchronisch) en de temporele evolutiesbinnen eenzelfde medium (historisch-diachronisch). Wegens de focus op n casestudy met een beperkt tijdsbereik, ligt de nadruk in dit artikel op de gelijktijdigebeeldvorming.

Dataselectie en -verzameling

Uit het Vlaamse krantenlandschap worden de twee zogenoemde kwaliteitskrantenDe Morgenen De Standaardgeselecteerd en de meest verkopende (populaire) krantHet Laatste Nieuws. Elke geselecteerde krant kent een verschillende ideologischeachtergrond (in termen van politiek-filosofische stroming): De Standaardkent eenkatholieke voorgeschiedenis, De Morgeneen socialistische en Het Laatste Nieuwseenliberale (De Bens & Raeymaeckers, 2010). Hun oplagecijfers in 2011 bedragen res-pectievelijk 95.189, 54.698 en 288.535 betaalde exemplaren (CIM, 2013). Ook van-daag spreken ze een specifiek te onderscheiden publiek aan, voornamelijk op vlakvan maatschappelijke situering, inkomen en scholingsgraad (Huypens, 2008; De

Bens & Raeymaeckers, 2010; Pauli, 2006). Zo trekken De Standaarden De Morgende toplaag van de Vlaamse bevolking aan die zich kenmerkt door een hoger inko-men en hogere scholingsgraad. Het Laatste Nieuwsheeft dan weer de meest volkselezers die veelal beschikken over een lager diploma. Daarnaast wordt ook de websiteDe Wereld Morgen meegenomen. In tegenstelling tot de drie kranten, maakt DeWereld Morgen geen deel uit van een commercile mediagroep. Als alternatiefmedium onderscheidt het zich expliciet van traditionelemedia op zowel operationeelals inhoudelijk vlak, door zonder structurele reclameafhankelijkheid en winstoog-merk te werken, te steunen op sponsoring vanuit het middenveld (vakbonden, cul-turele verenigingen, en de milieu-, Noord-Zuid- en vredesbeweging), het nieuwsgratis aan te bieden, een redactionele mix van professionele en burgerjournalisten,

https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==


7/21


en een redactionele lijn samengevat als Onbewogen neutraliteit is niet aan onsbesteed. Objectiviteit en correctheid des te meer (De Wereld Morgen, 2012).

Daarnaast selecteren we enkel de editorialen van elke krant. Editorialen wordenalgemeen beschouwd als de enige plaats waar expliciet standpunten door een krantworden ingenomen en aspecten worden aangeklaagd (Fowler, 1991, p. 208), waar-door die als indicatief voor de ideologische cultuur en specifieke politiek-ideologische positionering doorgaan. De editorialen zijn verzameld door gebruik temaken van de optie mediaclipsvan de digitale persdatabank Mediargus, die toelaatom de kranten in pdf-vorm te bekijken. Aangezien De Wereld Morgenenkel op inter-netbasis bestaat en niet werkt volgens het principe van een dagelijks editoriaal, wer-den hun artikelen geselecteerd in overleg: de redacteurs van het medium schovendie artikelen die zij als editorialen beschouwen naar voor (D. Barrez, e-mail,1 maart 2013).

In de editorialen van bovenvermelde nieuwsmedia wordt specifiek de berichtgevingrond de Belgische regeringsformatie van 2010-2011 onderzocht.3 Deze formatiekende twee fundamentele luiken: een communautair en sociaaleconomisch luik.Het communautaire luik, met als doel een akkoord over de zesde staatshervorming,heeft als subthemas de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV),de bevoegdheidsoverdracht naar de deelstaten, fiscale autonomie en responsabilise-ring. Het sociaaleconomische luik draait rond de overheidssanering. Bij de commu-nautaire breuklijn staat de vraag centraal naar de verhouding tussen federale (Bel-

gi) en regionale (Vlaanderen en Walloni) niveaus en bij de sociaaleconomischebreuklijn de verhouding tussen overheid en markt. Andere dossiers, zoals asiel enmigratie of justitie, komen tijdens de (berichtgeving over de) formatie relatiefbeperkt aan bod en worden in de analyse niet meegenomen. Als case study biedt deregeringsformatie een enorme omvang aan data. De analyse wordt daarom beperkttot kritische discoursmomenten: geselecteerde cases die gekenmerkt worden dooractuele (maatschappelijke, economische, politieke, etc.) gebeurtenissen waarbij inhet licht van potentile uitdagingen ideologische posities (her)bevestigd worden(Carvalho, 2008).

De langste regeringsformatie uit de Belgische geschiedenis begint officieel op14 juni 2010, de dag nadat de Vlaams-nationalist Bart De Wever (Nieuw-VlaamseAlliantie, N-VA) en de Waalse sociaaldemocraat Elio Di Rupo (Parti Socialiste, PS)als grote overwinnaars uit de vervroegde verkiezingen komen. Op basis van eenchronologisch overzicht door het persagentschap Belga (Belga, 2011) worden vierkantelmomenten met een significant sterkere persaandacht geselecteerd en geanaly-seerd. Tussen 15 juni en 8 juli 2010 wordt stemmenkanon Bart De Wever als infor-mateur aangesteld waarbij verkennende gesprekken worden gevoerd met belang-rijke politieke, sociaaleconomische en andere maatschappelijke actoren (case 1). Op8 juli 2010 wordt Elio Di Rupo aangeduid als preformateuren worden de onderhan-

delingen gestart. De zeven partijen die deelnemen aan de onderhandelingen, met



8/21


als eerste prioriteit de zesde staatshervorming, zijn de Vlaams-nationalistischeN-VA, de sociaaldemocratische PS en Sp.a (Socialistische Partij Anders), de chris-tendemocratische CD&V (Christen-Democratisch en Vlaams) en cdH (CentreDmocrate Humaniste), en de ecologische partijen Groen! en Ecolo. Er wordt echter

niet tot een akkoord gekomen en Di Rupo biedt op 3 september 2010 zijn ontslagaan bij de koning (case 2). Case 3 start wanneer bemiddelaarJohan Vande Lanotte(Sp.a) op 3 januari 2011 een nota indient bij de onderhandelende partijen en eindigtbij zijn ontslag aan de koning op 26 januari 2011. Case 4 omvat de onderhandelin-gen over het sociaaleconomische luik eind november 2011 geleid door formateurDiRupo. Ondertussen hebben zowel N-VA als Groen! en Ecolo plaatsgemaakt voor deliberale partijen Open VLD (Vlaamse Liberalen en Democraten) en MR (Mouve-ment Rformateur). Op 6 december 2011 wordt de nieuwe regering officieelbenoemd.

In de analyse onderzoeken we op basis van een kritische discoursanalyse op dezevier crisismomenten van de formatie zowel welke ideologische voorkeuren enassumpties als (de)politiserende discursieve strategien kunnen worden onderschei-den in de editorialiserende berichtgeving van vier Vlaamse nieuwsmedia, met eenfocus op de communautaire en sociaaleconomische breuklijnen.

Analyse

Case 1: Informateur De Wever (14/06-10/07/2010)Aan het begin van de formatieperiode focussen de kranten voornamelijk op hetsociaaleconomische luik, terwijl op De Wereld Morgenvoorlopig geen analyses ver-schijnen. Opvallend is hoe de kranten vanuit eenzelfde probleemdefinitie starten:namelijk de onvermijdelijkheidvan eengrootschalige overheidssanering, in termen van:we hebben geen andere keuze, willen we de (euro)crisis overleven als land (De Stan-daard,19/06, 22/06, en 23/06; De Morgen,14/06, 15/06, 17/06 en 10/07; Het Laat-ste Nieuws,15/06). Daarbovenop is er slechts in beperkte mate debat over de verhou-ding tussen besparingen (uitgaven beperken) en belastingen (inkomsten verhogen)

als voornaamste middel om de overheidsfinancin op orde te krijgen. Wanneer degouverneur van de Nationale Bank (Guy Quaden) erop wijst dat aan beide moetworden gewerkt, publiceert Het Laatste Nieuwseen editoriaal van politiek analist LucVan Der Kelen met als titel Daar zijn de belastingen al (17/06). Door te verwijzennaar de gouverneur als niet toevallig een PSer wordt zijn autoriteit niet alleenondermijnd door zijn onpartijdigheid in vraag te stellen, maar ook door een onver-mijdelijke voorkeur voor belastingen aan hem toe te schijven. Wat volgt, is een dis-cursieve constructie waarbij het inhoudelijke discours van Quaden in twee stappenwordt gesloopt.



9/21


Zonder nieuwe inkomsten, lees hogere belastingen, zal het niet gaan, zei Qua-den. De gouverneur ontziet de belastingen en sociale lasten op arbeid. Voor derest mogen de N-VA-stemmende burgers zich verwachten aan hogere milieutak-sen, meer btw, meer accijns op tabak en alcohol, meer belasting op spaarop-

brengsten, op vermogens en aan solidariteitsbijdragen voor de betere verdieners.En zoals iedereen weet, is iedere Belg voor de fiscus heel snel een betere verdie-ner. Een land moet in iets het best zijn () Belgi is wel goed in belastingen ()Het is een van de voornaamste redenen waarom we autofabrieken verliezen ensteeds minder investeerders aantrekken uit het buitenland () In zon land zouhet pure waanzin zijn om de globale belastingdruk nog te verhogen. Een ver-schuiving van de belastingen is het maximaal haalbare, op voorwaarde dat ergeen extra lasten komen op inkomens en ondernemingen () We zijn nogergens goed in: in het aantal ambtenaren en overheidsuitgaven. Unizo-chefKarel Van Eetvelt heeft zijn studiedienst ons overheidsapparaat eens naast dat

van Nederland laten leggen. () De overheid kost bij ons veel meer () Men zouverwachten dat de beleidsverantwoordelijken in zon land zouden beginnen metde nadruk te leggen op het terugdringen van de uitgaven. Niet in Belgi (HetLaatste Nieuws,17/06, Van Der Kelen).

Van Der Kelen delegitimeert ten eerste het vooruitzicht op het verhogen van deinkomsten via belastingen (reeds aangekondigd in de verzuchtende toon van detitel) vanuit een optiek van internationale concurrentie, en rechtvaardigt ten tweedevoluit een afslanking van de overheid, gepresenteerd als de enige niet-waanzinnige,

dus rationele, keuze (zie ook: Het Laatste Nieuws,15/06). De Standaardgaat nog eenstap verder door het enkel over besparingen te hebben en de inkomstenzijde volle-dig buiten beeld te houden:

Het is wachten op concrete plannen om de werking van al onze overhedensamen goedkoper te maken. De concurrentie tussen landen speelt op alleniveaus, ook op dat van de werking van de staat. Om onze welvaart veilig te stel-len moeten we op alle vlakken sterker worden. De loonkosten per eenheid pro-duct moeten sporen met die van onze concurrenten, zoals het VBO gisteren nog

eens liet voorrekenen () En daarnaast moeten we besparen op de kostprijs vanhet beleid. Matigen, besparen, ontvetten, vereenvoudigen en vernieuwen. Het zalallemaal tegelijk moeten. En niet halfhartig, maar met volle kracht (De Stan-daard, 23/06, Sturtewagen).

Het discours van hoofdredacteur Bart Sturtewagen sluit naadloos aan bij dat vanVan Der Kelen (Het Laatste Nieuws): een sterker Belgi is een Belgi dat zich in eer-ste instantie richt op lagere kosten, door lonen afhankelijk te maken van die vanbuitenlandse concurrenten en door de rol van de overheid in de samenleving tebeperken. Opvallend is hoe telkens een studie van een werkgeversorganisatie aange-haald wordt om de argumenten slagkracht te geven (de Unie der Zelfstandige



10/21


Ondernemers bij Het Laatste Nieuwsen het Verbond der Belgische Ondernemingenbij De Standaard). De Morgen daarentegen lijkt in eerste instantie de oproep vanQuaden toe te juichen:

Nochtans was de vraag [welke nieuwe belastingen] meer dan terecht, want ookgouverneur Guy Quaden van de Nationale Bank acht een belastingverhogingonvermijdelijk () Quaden laat er geen misverstand over bestaan: besparingenen wat extra strijd tegen de fiscale fraude zullen niet voldoende zijn om dat gatdicht te rijden, de overheid heeft ook nieuwe inkomsten nodig. Vandaag wordendie inkomsten in hoofdzaak gehaald bij wedden en lonen, wat de Belgischearbeid duur en onconcurrentieel maakt ten overstaan van de buurlanden, en deBelgische loon- en weddetrekkende tot een van de meest belaste ter wereld. Daarnog eens een tandje bijsteken is hetzelfde als het verder uitpersen van een alleeggeperste citroen (De Morgen, 17/06, Desmet).

Verderop in het editoriaal wordt echter duidelijk dat De Morgeneen verhoging vaninkomsten niet als alternatief voor bezuinigingen voorop stelt, maar als aanvullingop bezuinigingen. Hogere belastingen worden niet als onderdeel van een specifiekemaatschappijvisie naar voor gebracht, maar als een noodzakelijk kwaad om dat gatdicht te rijden, wat ondersteund wordt door in de uitspraken van Quaden nwoord in de verf te zetten: onvermijdelijk (zie ook: De Morgen, 15/06 en 16/06).Uit deze analyse blijkt dat in het sociaaleconomisch discours van elke krant dewaarde marktconcurrentie centraal staat. Verder wordt in De Standaarden Het Laat-

ste Nieuwseen stevige concurrentiepositie duidelijk geassocieerd met een beperktere(minder uitgaven) en goedkopere (minder belastingen) overheid. Telkens wordt ookde mate van democratisch debat beperkt: terwijl voor Het Laatste Nieuwsen De Stan-daard hogere belastingen geen onderwerp van debat (mogen) zijn, zijn die voorDe Morgen onvermijdelijk uit louter boekhoudkundige, dus geen politiek-maatschappelijke of -ideologische, overwegingen.

Case 2: Preformateur Di Rupo (19/08-06/09/2010)

Tussen 19 augustus en 6 september 2010 is er veel aandacht voor de regerings-

onderhandelingen in de editorialen van de kranten en ook op De Wereld Morgenver-schijnen drie analyses. De editorialen over de communautaire hervorming startenbij de drie kranten opnieuw vanuit eenzelfde probleemdefinitie: er moet een staats-hervorming komen en die kan enkel gelijkstaan aan meer regionale autonomie (DeMorgen, 19/08, 30/08 en 31/08; De Standaard, 19/08, 21/08, 23/08, 26/08 en02/09; Het Laatste Nieuws,31/08). Die onvermijdelijkegroei van regionale autonomiekan bereikt worden via twee instrumenten: een bevoegdheidsoverdracht en eennieuwe financieringswet (die de verhouding tussen het federale en regionale niveauop vlak van financile verantwoordelijkheid wijzigt ten voordele van deze laatste). Inhet discours van Sturtewagen (De Standaard) komen deze elementen duidelijkterug.



11/21


Tegenover Di Rupos nauwelijks ingehouden woede staan de gewichtige code-woorden van het Paleis. Zo is er sprake van het verder uitdiepen van de respon-sabilisering van de gefedereerde entiteiten n de duurzame financiering vande federale staat. Het eerste betekent dat er wel degelijk moet worden gepraat

over mechanismen die de gewesten en gemeenschappen verantwoordelijkmaken voor het geld dat ze uitgeven. Daarover was de crisis precies ontstaan.Het tweede geeft aan dat de armlastige federale schatkist zonder nieuwe finan-cieringswet gewoon failliet is. Er is dus geen ontkomen aan (De Standaard,19/08, Sturtewagen).

Sturtewagen benadrukt de onvermijdelijkheid van meer regionale autonomie in devorm van een nieuwe financieringswet: eerst stelt hij het voor als een herbevesti-gende eis vanwege het Paleis, een actor met autoriteit. Dan benadrukt hij de nood-zaak via een dramatisering van de federale situatie. Ten slotte concludeert hij de

onvermijdelijkheid. Ook Yves Desmet (politiek hoofdredacteur van De Morgen) steltdat meer regionale autonomie via een nieuwe financieringswet noodzakelijk is omde federale staat leefbaar te houden.

Belangrijkste punt dat nog getrancheerd moet worden is de financieringswet, debloedsomloop van de Belgische staatsfinancin. Dat is ook nodig, niet alleen omde verschillende deelstaten meer financile verantwoordelijkheid te geven, maarook omdat je anders de staatsfinancin gewoon niet meer op orde krijgt (DeMorgen, 21/08, Desmet).

De financieringswet, en dan voornamelijk de reikwijdte van het instrument en deverhouding responsabiliteit-solidariteit, blijkt een van de grote struikelblokken tij-dens de preformatieperiode van Di Rupo. Guy Tegenbos, wetstraatredacteur en poli-tiek commentator van De Standaard, wijdt hieraan ettelijke editorialen.

Twee geloofspunten botsen. Het diepe Vlaamse geloof in de responsabilisering,en het Franstalige heilige punt van de solidariteit () Responsabilisering bete-kent: een overheid moet de gevolgen van goed en slecht beleid voelen in haar

portemonnee. Fiscale autonomie betekent federale volwassenheid: deelstatenmoeten minstens voor een deel zelf instaan voor het geld dat ze uitgeven; zo nietgedragen ze zich onverantwoordelijk. De Franstalige delegatie trok meteen aande noodrem. Wij hebben al meer dan genoeg gegeven en toegegeven, zegden ze.En responsabilisering leidt naar verarming voor ons; wij willen meer solidariteit(De Standaard, 21/08, Tegenbos).

Via de discursieve strategie van universalisering wat particulier is algemeenmaken laat Tegenbos uitschijnen dat binnen de taalgroepen een consensus heersten hij reduceert daarmee de meningsverschillen rond de financieringswet tot eendiscussie tussen twee homogene groepen: aan de ene kant staan de Vlamingendie zo



12/21


veel mogelijk financile responsabiliteit en autonomie willen, aan de andere kantpleiten de Franstaligen voor het behoud van solidariteitsmechanismen ter correctievan de verschillen tussen de regios. Opvallend is hoe de eisen van de Vlamingenvoor meer regionalisering en autonomie uitgedrukt worden in een boekhouderter-

minologie waarbij het verschil tussen goede en slechte acties moet af te meten zijnin cijfers, in dit geval centen. Hoewel de bovenstaande quote slechts impliciet eenverschil lijkt te suggereren tussen een verantwoordelijke en onverantwoordelijkevisie, delegitimeert het verdere discours van Tegenbos op een expliciete manier desolidariteitsvisie terwijl het streven naar meer responsabilisering wordt gerationali-seerd (De Standaard, 21/08 en 24/08):

De Vlaamse partijen zeggen dat ze best wel solidariteit tussen overheden aan-vaarden maar ook responsabilisering eisen. Er zijn daar goede redenen voor. Deeconomische wetenschap heeft aangetoond dat overheden die niet zelf voor hun

inkomsten moeten instaan maar leven van geld dat ze krijgen van andere over-heden, daarmee minder zuinig omspringen, en minder de economische groeiondersteunen die spontaan hogere overheidsinkomsten oplevert. Een staatsher-vorming die wel solidariteit maar geen responsabilisering omvat, is daarom eenslechte staatshervorming. Dat belet niet dat kan gesproken worden over eenmate van responsabilisering, of een geleidelijke invoering ervan (De Standaard,24/08, Tegenbos).

Het gaat hier om een discursieve constructie waarbij solidariteit en responsabiliteit

gevalueerd worden op hun verhouding tot een zuinigeoverheid en hogereeconomi-sche groei, twee doelstellingen die niet alleen genaturaliseerd worden en dus alsvanzelfsprekend worden beschouwd maar ook responsabilisering legitimeren en(een staatsstructuur met) solidariteit (als zwaartepunt) delegitimeren. Ook deandere kranten reduceren in het algemeen de discussie over de financieringswet toteen meningsverschil tussen de twee homogene bevolkingsgroepen (Het LaatsteNieuws, 19/08 en 26/08; De Morgen, 19/08 en 25/08), en delegitimeren de claimvan de Franstaligendat solidariteit een breekpunt is als onaangepastaan de huidigeomstandigheden (Het Laatste Nieuws,31/08; De Morgen,21/08). In tegenstelling tot

de kranten start De Wereld Morgen vanuit een probleemdefinitie waarbij de staats-hervorming niet beperkt wordt tot meer regionale autonomie, door twee logicas teonderscheiden:

Een verdelende logica () Er zou minstens aan de huisregels moeten wordengesleuteld, en misschien zou het wel best zijn het huis meer op te delen zodat debewoners elkaar niet voortdurend voor de voeten liepen. Volgens sommigen wasde beste oplossing zelfs een volledige scheiding () Het is de logica van eenstaatshervorming waarbij het staatshuishouden steeds verder wordt opgesplitst,de logica van inmiddels al vijf andere staatshervormingen sinds 1970 () Maarer is ook een andere logica mogelijk () Een echt integraal federalisme huldigt



13/21


net deze verbindende logica () net voor het Belgische bestuursniveau weigerenonze Belgische politici al decennia een dergelijke logica te hanteren. Ze willenniet uitzoeken wat ons werkelijk bindt als Vlamingen, Walen of Brusselaars, alsNederlands-, Frans- of Duitstaligen. En zo maken ze een stuurloos land waarin

de echte problemen niet worden aangepakt. Het is een uiterst opvallende vast-stelling. Totaal afwezig in de regeringsvorming is de versterking van hetpublieke initiatief en van openbare diensten, op welk niveau dan ook. Alle groteuitdagingen [werkloosheid, armoede, bankencrisis, etc.] schreeuwen om meerdwingende regels, publiek initiatief en overheid (De Wereld Morgen, 17/08,Barrez).

De discursieve constructie van vaste redacteur Dirk Barrez bestaat erin om allereerstde verdelende of regionaliserende logica te benoemen als dominante logica. Ver-volgens wil hij de gedepolitiseerde positie van die logica doorbreken door een

alternatief te presenteren: de verbindendeof federaliserende logica. Met zijn discoursstimuleert Barrez het democratische debat over de richting van de staatshervor-ming. Barrez gaat echter verder. In zijn analyse delegitimeert hij de dominantelogica en promoot een alternatieve visie op het samenlevingsmodel. Dat doet hijdoor de exclusieve roep naar meer regionale autonomie te presenteren als eenonvolledige en ondoordachte logica die het disfunctioneren van onze maatschappijtot gevolg heeft, omdat datgene wat alle Belgische inwoners (los van taal en woon-plaats) bindt van geen belang is in deze logica, en een versterking van de rol van defederale overheid in de samenleving op vlak van openbare diensten of algemene

maatschappelijke problemen op die manier geen onderwerp van publiek debatvormt. Een ruime week later roept ook Christophe Callewaert op om de depolitise-ring van de regionaliserende logica te doorbreken en verschillende logicas onder-werp van debat te maken. In tegenstelling tot Barrez spreekt hij zich niet uit overhun (de)legitimiteit, maar kadert hij die beoordeling als een publieke zaak:

Vraag is ook of er [voor herfederalisering] vandaag nog een draagvlak voor is.Wegens afwezigheid van maatschappelijk debat kunnen we dat niet inschatten(De Wereld Morgen, 25/08, Callewaert).

Hieruit kunnen we besluiten dat de kranten de historische evolutie van een regiona-liserende staatshervorming reproduceren en dus legitimeren, en slechts de invul-ling van de mechanismen onderwerp van publiek debat maken. Enkel het alterna-tieve nieuwsmedium De Wereld Morgenbrengt een alternatief ter sprake, in termenvan een (her)federaliserende staatshervorming. Dit kadert in een discours waarinniet marktconcurrentie, maar wel een sterke, actieve en regulerende overheid cen-traal staat. Deze koppeling van het sociaaleconomische met het communautaire luikkomt ook in de kranten voor: zowel De Standaard (31/08) als Het Laatste Nieuws(31/08 en 04/09) stellen dat de twee dossiers niet los van elkaar bediscussieerd kun-



14/21


nen worden. De communautaire hervormingen worden geconstrueerd als ht mid-del om sociaaleconomische veranderingen door te voeren:

Een nieuwe financieringswet, in het licht van de budgettaire sanering over een

periode van vijf jaar, is de sleutel tot het geheel (Het Laatste Nieuws, 31-08-2010,Van Der Kelen).

Op die manier draagt een communautaire evolutie naar minder federale overheidbij aan een sociaaleconomische evolutie naar minder overheid in het algemeen.Opvallend hierin is dat nationalistische motieven blijken te ontbreken. Dit vindenwe ook terug in N-VA heeft nog geen vette vis. Aan de hand van een citaat van DeWever brengt Callewaert op de voorgrond dat aan de basis van de regionalisering-logica van de grootste partij de doelstelling van een rechtser en meer onder-nemingsgericht sociaaleconomisch beleid ligt (De Wereld Morgen, 06/09, Calle-

waert): door zowel een sociaaleconomisch interessante bevoegdheidsoverdracht alsfiscale autonomie na te streven, beoogt men een toestand te bereiken waarin defederale staat zo armlastigwordt dat de nog steeds federaal georganiseerde socialezekerheid in het vizier van de regionaliseringlogica komt. Barrez doet hetzelfde inZijn onze nationale politici wel goed bezig? (De Wereld Morgen, 17/08) door nietalleen de link te leggen tussen communautaire hervormingen en een sociaalecono-mische agenda (de twee de vorm en de inhoud, het middel en het doel [zijn]onlosmakelijk verbonden), maar ook de federaliseringclaim als een broodnodigeevolutie in verband met het sociaaleconomische beleid te construeren. Immers,

federalisering houdt in dat alle overheidsniveaus versterkt worden qua middelen.Op die manier draagt de communautaire hervorming bij tot een sociaaleconomi-sche noodzaak voor meer overheidsinterventie. Met andere woorden, net zoals bijhet regionaliseringdiscours, lijken bij het federaliseringdiscours nationalistischemotieven afwezig.

Case 3: Bemiddelaar Vande Lanotte (03/01-05/02/2011)

Op 3 januari 2011 maakt Vande Lanotte zijn nota over aan de zeven onderhande-lende partijen en aan de pers. Van Der Kelen van Het Laatste Nieuwsreageert alvast

positief:

Laten we duidelijk zijn: het is niet de ideale staatshervorming waarop een fer-vent Vlaams-nationalist al vijftien jaar zit te wachten. Maar de voorstellen bevat-ten te veel nieuwe elementen om ze zomaar opzij te schuiven () Het grootstegewicht van het bestuur zal dan bij de regios liggen. Er zitten ook belangrijkedoorbraken in. Nummer n is de eigen fiscaliteit. In augustus, met preforma-teur Di Rupo, was daar in de verste verte geen sprake van. Nu is het principe vaneen regionale personenbelasting voor bijna de helft van de inkomsten verwor-ven, met eigen gewestelijke belastingtarieven, inbegrepen een beloning bij zui-nig bestuur. Het zal Vlaanderen toelaten om zijn eigen fiscaliteit te bepalen en



15/21


de facto aan te tonen dat dit heilzaam kan (en moet) zijn voor alle regios. Door-braak nummer twee zit in het arbeidsbeleid: de controle en sanctionering vanwerklozen met opnieuw een beloning bij goed beleid (Het Laatste Nieuws, 05/01,Van Der Kelen).

Van Der Kelen promoot het aanvaarden van de nota door drie elementen uit de notate selecteren en te belichten: het zwaartepunt verschuift van het federale niveau naarde regios, samen met fiscale autonomie en arbeidsbeleid. Van der Kelen maakt ookduidelijk welk soort sociaaleconomisch beleid hiermee mogelijk wordt: een beperk-tere overheid en een arbeidsbeleid dat dient om werklozen te disciplineren. Ook inDe Morgenworden de eerste twee elementen aangehaald om de nota te bestempelenals een pakket waarvan niemand een jaar geleden had durven dromen (De Morgen,07/01). Door de regionaliseringmaatregelen voor te stellen als doorbrakenofgereali-seerde dromen, wordt impliciet verondersteld dat elke Vlamingeen vergaande regio-

nale autonomie nastreeft. Op die manier wordt de regionaliseringlogica verdergenormaliseerd en gegeneraliseerd. In Te weinig voor ja, te veel voor neen isTegenbos (De Standaard, 05/01) eerder sceptisch over de nota, die enkel kan aan-vaard worden als meteen ook met de zevende staatshervorming wordt gestart. Ineen context waarbij alle politieke commentatoren benieuwd de reacties van de ver-schillende partijen afwachten, waarschuwt Callewaert in De regeringsvorming dieiedereen beu is, is nog lang niet gedaan dat men door het hoge soap-gehalte van deonderhandelingen niet mag vergeten wat op het spel staat:

Bart De Wever wil () een sociaaleconomische shocktherapie la Duitsland enGroot-Brittanni (de loonkosten verlagen, de arbeidsmarkt flexibiliseren enbedrijven zuurstof geven ()). Een radicale hervorming die nu dreigt te botsenop de sterke federale vakbonden, de stevige federale sociaal overlegstructuren enhet overwicht van centrumlinkse partijen aan Franstalige kant. De nota-VandeLanotte lost dat probleem van Bart De Wever niet op. Als er ooit een akkoordkomt over de staatshervorming moet N-VA toch op het federale niveau eenstreng economisch rechts programma proberen realiseren. Het einde van depolitieke instabiliteit lijkt nog niet in zicht (De Wereld Morgen, 05/01, Calle-

waert).

Daar waar de kranten de communautaire regionaliseringlogica universaliseren, poli-tiseert Callewaert deze door die te identificeren als middel voor de sociaaleconomi-sche agenda van slechts n, weliswaar de grootste, partij. Wanneer de dag nadienblijkt dat de meeste partijen fundamentele bemerkingen hebben bij de nota en eencommunautair akkoord op korte termijn niet haalbaar is, lezen we drie verschil-lende reacties. In De Wereld Morgengrijpt Callewaert de situatie aan om nogmaalsop te roepen het roer om te gooien:



16/21


Wat moeten we nu aan met dit land? De opeenvolgende staatshervormingenhebben geleid tot deze chaos. Alles wat verbindt, werd uitgehold. Wie nog eenoplossing wil, moet dr iets aan doen. Er moet terug een federale, gemeen-schappelijke dynamiek komen () Maar om dit land een toekomst te geven zal

er meer nodig zijn. In de nota van Vande Lanotte zat er zo goed als niets dat ver-bindt. Deze crisissituatie heeft het voordeel van de duidelijkheid. Wie geen zinheeft om De Wever achterna te lopen richting onafhankelijkheid, moet nu demouwen opstropen. Schudt die dodelijke vermoeidheid over deze regeringsvor-ming van u af en doe iets. If not now, when? (De Wereld Morgen, 06/01, Calle-waert).

De situatie wordt genterpreteerd als het zoveelste bewijs dat de regionalisering-logica zelf verantwoordelijk is voor de patstelling en daarom wordt iedereen bevol-king en politici opgeroepen om enerzijds kleur te bekennen en anderzijds voluit

voor een federale logica te gaan die verbindt in plaats van verdeelt. Daarnaast wordtde regionaliseringlogica vereenzelvigd met het onafhankelijkheidsstreven van slechtsn partijen niet als streefdoel van alle Vlamingen. Op die manier wordt de gecon-strueerde (universaliserende) consensus die we in de kranten vaak terugvinden, invraag gesteld en onderwerp van publiek debat gemaakt. Ten tweede pleiten HetLaatste Nieuwsen De Morgenom een communautair akkoord dat een grootse hervor-ming inhoudt, uit te stellen en te focussen op de hoogdringende sociaaleconomi-sche problemen (De Morgen, 12/01 en 13/01; Het Laatste Nieuws, 08/01, 14/01, 18/01en 21/01). De Standaard daarentegen delegitimeert deze optie door de link tussen

beide te benadrukken (zie ook: 07/01). Op 8 januari schrijft Tegenbos de economi-sche zwakte van Belgi toe aan de onaangepaste staatsstructuur en op 11 januarionderbouwt hij dit verder door net naar Duitsland te verwijzen als lichtend voor-beeld:

Duitsland is een normaal federaal land, met zestien deelstaten en een gerijptefederale cultuur, waar ook conflictoplossende structuren aanwezig zijn. Belgi iseen tweelandenland waarvan het ene deel al in een confederale logica zit, terwijlhet andere de federale logica nauwelijks heeft aanvaard. Het heeft bovendien

geen conflictoplossingsmethodes, alleen blokkeringsmechanismen die altijd inhet voordeel spelen van degene die geen verandering wil () Duitsland wel endat land loopt nu voorop in Europa. Belgi loopt achterop en is daardoor bijzon-der kwetsbaar, ook voor de rondcirkelende gieren van de internationalefinancile markten (De Standaard, 11/01, Tegenbos)

Deze vergelijking haalt Tegenbos boven om zowel een communautaire als sociaal-economische status-quo te delegitimeren: het te federale communautaire kaderwordt gekaderd als abnormaal, ongerijpten onaangepast, waarbij de evolutie naar eenconfederale logica daarentegen als een normaleevolutie wordt voorgesteld die enkeldoor onwil of onbegrip namelijk blokkeringsmechanismen of onterechte angst



17/21


wordt tegengehouden, met als rechtstreeks gevolg een verouderdsociaaleconomischbeleid, tenminste, in vergelijking met Duitsland.

Case 4: Formateur Di Rupo: het sociaaleconomische luik (14/11-14/12/2011)

Tijdens de laatste maand van de onderhandelingen uiten de kranten geregeld hunongenoegen over de trage gang van zaken. Ze beschouwen het aanslepende poli-tieke debat over de richting van het sociaaleconomisch beleid als contraproductiefvoor een snelle regeringsvorming (De Morgen, 15/11, 16/11, 19/11, 21/11, 22/11 en24/11; De Standaard, 22/11, 25/11 en 02/12; Het Laatste Nieuws, 26/11 en 28/11).Wanneer de Europese Commissie (EC) in de aanloop naar een sociaaleconomischakkoord de zes beleidsaanbevelingen voor Belgi uit juni 2011 herhaalt, vallen dekranten terug op dit contraproductiviteitdiscours (De Standaard, 14/11, 15/11 en06/12; Het Laatste Nieuws, 14/11, 16/11, 19/11, 21/11 en 23/11; De Morgen, 23/11). Deaanbevelingen gaan allemaal in de richting van meer marktwerking in de samen-

leving en worden ofwel genterpreteerd als strikt te volgen eisen (De StandaardenHet Laatste Nieuws),ofwel als richtlijnen die gezien moeten worden in de specifiekeBelgische context van het bestaan van een loonindexeringmechanisme (Het LaatsteNieuwsen De Morgen) en het debat tussen besparen en belasten (De Morgen) voor-gesteld als normaleelementen van een onvermijdelijkeen noodzakelijkeontwikkeling.Bovendien worden ze aangegrepen om te overwegen of om die reden een technocra-tisch bestuur van de EC niet valt te verkiezen boven de nationale democratischebesluitvorming (De Standaard, 14/11; De Morgen, 23/11; Het Laatste Nieuws, 14/11,16/11 en 21/11). Elke krant gebruikt de aanbevelingen om druk te zetten op de

onderhandelaars om tot een akkoord te komen op maat van de aanbevelingen:

Europees commissaris Ollie Rehn zei het vrijdag nog. Belgi moet niet n,maar zes aanbevelingen uitvoeren. De overheidsfinancin saneren, ja, maaroverwegend met besparingen. En ook: de concurrentiekracht herstellen, ondermeer door de perverse effecten van de automatische loonindexatie weg te wer-ken; mensen langer laten werken en de pensioenleeftijd geleidelijk optrekken totboven 65 jaar; meer mensen laten werken, onder meer door de werkloosheids-regels aan te passen; de concurrentie in handel en energiesector versterken (De

Standaard, 14/11, Tegenbos).

Het gaat niet zomaar om aanbevelingen waarop we kunnen antwoorden als onsdat zint. De werkelijkheid is dat we op alle punten moeten voldoen aan deopmerkingen van die Finse meneer Olli Rehn. We moeten niet mr doen danhij vraagt, maar ook niet minder ( ) De positie van ons land is voldoende pre-cair om op te houden met () politiek-ideologische spelletjes. Het is tijd voor eenconsensus (Het Laatste Nieuws, 23/11, Van Der Kelen).

Stilaan begin je je af te vragen of die Europese voogdij niet de beste oplossingzou zijn () Wel, wanneer niemand in dit land zich nog voor iets anders dan



18/21


voor het eigen partijbelang verantwoordelijk voelt, is het misschien een idee omdit land gewoon onder curatele van de Europese Commissie te plaatsen (DeMorgen, 23/11, Desmet).

De Wereld Morgen spreekt zich pas uit over het sociaaleconomische akkoord nadatde onderhandelingen zijn afgerond. Opmerkelijk is ten eerste de benoeming vanhet soort economie waarnaar we volgens Barrez moeten evolueren: een sociaalecolo-gischeeconomie. Dit is opvallend, want de kranten hebben het meestal gewoon overonze economie of de economie. Op die manier politiseert Barrez het debat rond derichting waarin de economie dient te evolueren.

Daar ligt een immense uitdaging. De creatie van een economie die over enkeletientallen jaren voor iedereen voldoende welvaart voortbrengt met tienmaal min-der CO2-uitstoot en tienmaal minder materialenverbruik. Wat dat betreft, is er

nog niet in de verste verte enig echt beleid merkbaar () welk is het sturende enstimulerende beleid dat letterlijk het nuttige werk creert waarmee we een ecolo-gische economie bouwen? (De Wereld Morgen, 09/12, Barrez).

In tegenstelling tot de focus op de Europese beleidsaanbevelingen in de kranten vin-den we een waslijst aan gebreken van het akkoord om het economisch beleid in eenandere richting te doen evolueren, naar een sterkere en actieve overheid waarin desterkste schouders de zwaarste lasten dragen, bijvoorbeeld: strikte regulering vanhet bankwezen en de oprichting van een overheidsbank, vermogensbelasting, aan-

pakken van de fiscale voordelen voor grote bedrijven, de verjaring van fiscale fraude-dossiers, een offensieve rol voor oude en nieuwe overheidsbedrijven et cetera.

Conclusie

Bovenstaande analyse was erop gericht om zowel de ideologische voorkeuren enassumpties als (de)politiserende disursieve strategien te onderscheiden in de edito-rialiserende berichtgeving van vier Vlaamse nieuwsmedia, met een focus op de

communautaire en sociaaleconomische breuklijnen, om tot uitspraken te komenover de mate aan ideologisch pluralisme. Een eerste opvallende conclusie is dat detwee luiken niet los van elkaar kunnen worden beschouwd: door het continuegebruik van sociaaleconomische in plaats van communautaire argumenten lijkt destaatshervorming in dienst te staan van sociaaleconomische doelstellingen. Tentweede vinden we een zekere mate van ideologisch pluralisme, echter niet tussen dekranten onderling, maar tussen de kranten enerzijds en het alternatieve nieuws-medium anderzijds: vooral De Standaard en Het Laatste Nieuws staan lijnrechttegenover De Wereld Morgen. Hun standpunten kunnen teruggebracht worden tottwee verschillende ideologische culturen. Eerstgenoemde steunen op een neolibe-rale ideologische cultuur waarin waarden als marktliberalisme en -concurrentie cen-



19/21


traal staan en waarin zowel meer regionale autonomie als sociaaleconomische her-vormingen moeten leiden tot een afbouw van de overheid zodat de markt vrijer kanspelen. De analyses in De Wereld Morgen, daarentegen, duiden op een ideologischecultuur waarin sociale verantwoordelijkheid, solidariteit en een actieve en sturende

overheid een belangrijke rol spelen: via federalisering kunnen alle overheden ver-sterkt worden. Het discours van de als progressief gepercipieerde krant De Morgenleunt sterk aan bij de andere kranten, met die nuance dat in De Morgenruimte gela-ten wordt voor sociale correcties, voornamelijk op sociaaleconomisch vlak.

Beide ideologische culturen worden gekenmerkt door het gebruik van tegenge-stelde discursieve strategien. In het discours van de kranten dienen die een depoliti-serend doel: de bepleite meer regionale autonomie en sociaaleconomische hervor-mingen worden steeds voorgesteld als normaleelementen van een onvermijdelijkeennoodzakelijke ontwikkeling, waarbij beleidsmaatregelen niet alleen hoofdzakelijkworden bepleit in boekhoudkundige termen, maar politiek-ideologisch debat in

bepaalde gevallen zelfs expliciet als contraproductief wordt beschouwd. In De WereldMorgen dienen de discursieve strategien een politiserend doel, waarbij niet alleenalternatieven worden aangeboden, maar ook achterliggende maatschappijvisies wor-den benoemd en onderwerp van publiek debat gemaakt. Deze resultaten lijken dieschool van politieke filosofen te bevestigen die ons tijdperk alspostpolitieken postde-mocratisch beschrijven: het discours van de kranteneditorialen evalueert de rege-ringsformatie voornamelijk op basis van onvermijdelijke technocratische en markt-overwegingen, terwijl de lezer voor de confrontatie van fundamenteel tegengesteldepolitieke projecten beroep moet doen op het geselecteerde alternatieve medium, dat

niet alleen een beperkt publiek bereikt, maar tevens een beperkte maatschappelijkestatus heeft. Deze resultaten lijken er dus op te wijzen dat de ontzuiling van hetkrantenlandschap slechts tot een beperkte mate van ideologisch pluralisme heeftgeleid, en de waakhondfunctie als zodanig aan sterke beperkingen onderhevig is.

Toekomstig onderzoek is zowel in de breedte als in de diepte nodig om de resulta-ten met betrekking tot de mate van zowel homogeniteit binnen traditionelemediaals heterogeniteit tussen traditionele en alternatievemedia in Vlaanderen te bevesti-gen. Ten eerste is het belangrijk om de selectie van media uit te breiden. Dit artikel

baseert zich op slechts drie kranten en n alternatief medium. Het is mogelijk datandere kranten en/of alternatieve media andere posities innemen. Hier spelen ech-ter belangrijke beperkingen: Vlaanderens zeven kranten maken ondertussen deeluit van twee commercile mediagroepen die steeds sterker door synergie wordengekenmerkt, en de mogelijkheden qua alternatieve media zijn gelimiteerd. Daarbijkomt dat het niet vanzelfsprekend is om de output te vergelijken: in dit geval maaktDe Wereld Morgen geen gebruik van een vast editoriaal. Ten tweede is de analysebeperkt tot n gegeven (de regeringsformatie 2010-2011) waarvan bij vier cases optwee luiken wordt gefocust. Zowel binnen de luiken zelf, als binnen de algemeneonderhandelingen kwamen meer themas aan bod (bijvoorbeeld: asiel en migratie).Deze specifieke focus was echter noodzakelijk om de ideologische voorkeuren en



20/21


discursieve strategien optimaal te kunnen identificeren en vergelijken. Ten derdeis het belangrijk om analyses van media-inhoud te combineren met diepte-interviews met de betrokken journalisten en hoofdredacteuren. Zo kan getoetstworden naar achterliggende al dan niet bewuste motivaties bij de keuze van

onderwerp, argumentatie, discursieve strategien et cetera. Ten vierde is een logi-sche volgende stap om de resultaten uit dit onderzoek te vergelijken met de pro-grammas van politieke partijen: dit zou toelaten om vast te stellen welke politiek-filosofische strekkingen en politieke partijen in het bijzonder de hoogste invloedhebben op de discoursen van de respectievelijke kranten. Op het vlak van De Stan-daarden Het Laatste Nieuwsblijkt alvast dat die partijen die voluit kiezen voor meerregionale autonomie en een kleinere overheid dezelfde ideologische standpuntendelen.

Literatuur

Belga (2011, December 10). Regering-Di Rupo krijgt het vertrouwen van de Kamer (chronologie). Beke-ken op 15 maart 2010 op www.belga.be.

Bens, E. de & Raeymaeckers, K. (2010). De pers in Belgi: het verhaal van de Belgische dagbladpers gisteren,vandaag en morgen. Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Berg, H. van den & Veer, C.G. van der (1989). Ideologies in the news: on the measurement of ideologicalcharacteristics of news reports. Gazette, 14, 159-94.

Carvalho, A. (2007). Ideological cultures and media discourses on scientific knowledge: re-reading newson climate change. Public Understanding of Science, 16(2), 223-243.

Carvalho, A. (2008). Media(ted) discourse and society.Journalism Studies, 9(2), 161-177.

CIM. (2013, September 13). Pers Echtverklaarde cijfers. Bekeken op 13 september 2013 op http://www.cim.be/media/pers/de-echtverklaring/resultaten/openbare-resultaten.

DAlessio, D. & Allen, M. (2000). Media bias in presidential elections: A meta-analysis. Journal of Com-munication, 50(4), 133-156.

Deltour, P. (2006). De politiek van de journalistiek: Correct en kritisch informeren. Samenleving en poli-tiek, 13(6), 25-29.

De Wereld Morgen. (2012, Oktober 3). Over DeWereldMorgen.be. Bekeken op 3 oktober 2012 opwww.dewereldmorgen.be.

Dijk, T.A. van (1991). Racism and the Press. London: Routledge.Distelmans, B. (1999). De ontzuiling nabij? Een exploratief inhoudsanalytisch onderzoek naar verzuild-

heid en ontzuiling van de naoorlogse geschreven pers in Vlaanderen. Res Publica, 41(4), 451-480.

Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. Boston: Addison Wesley.Fowler, R. (1991). Language in the News: discourse and ideology in the Press. London: Routledge.Fukuyama, F. (1992). The end of history and the last man.New York: Avon Books.Giddens, A. (1994). Beyond left and right: The future of radical politics.Oxford: Polity.Groseclose, T. & Milyo, J. (2005). A measure of media bias. The Quarterly Journal of Economics, 120(4),

1191-1237.Hall, S., Critcher, C., Jefferson, T., Clarke, J.N. & Roberts, B. (1978). Policing the crisis: mugging, the state,

and law and order. New York: Holmes and Meier.Huypens, J. (2008). Omgaan met de media is (geen) kinderspel: Een journalistieke verkenning.Brussel: Poli-

teia.Huyse, L. (1987). De verzuiling voorbij. Leuven: Kritak Uitgeverij.Jrgensen, M. & Phillips, L. (2002). Discourse as Theory and Method. London: Sage.

https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/228337804_Ideological_Cultures_and_Media_Discourses_on_Scientific_Knowledge_Re-Reading_News_on_Climate_Change?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/232868890_Mediated_Discourse_and_Society?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/232868890_Mediated_Discourse_and_Society?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/232868890_Mediated_Discourse_and_Society?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/274922885_Racism_and_the_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/271759065_Critical_discourse_analysis_and_critical_policy_studies?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/246646881_Language_in_the_News_Discourse_and_Ideology_in_the_British_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/246646881_Language_in_the_News_Discourse_and_Ideology_in_the_British_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/246646881_Language_in_the_News_Discourse_and_Ideology_in_the_British_Press?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/270162038_The_End_of_History_and_the_Last_Man?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/270162038_The_End_of_History_and_the_Last_Man?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/270162038_The_End_of_History_and_the_Last_Man?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/37702143_Beyond_Left_and_Right_The_Future_of_Radical_Politics?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/37702143_Beyond_Left_and_Right_The_Future_of_Radical_Politics?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/37702143_Beyond_Left_and_Right_The_Future_of_Radical_Politics?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/24091917_A_Measure_of_Media_Bias?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/24091917_A_Measure_of_Media_Bias?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/24091917_A_Measure_of_Media_Bias?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/24091917_A_Measure_of_Media_Bias?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/270664913_Policing_the_Crisis_Mugging_The_State_and_Law_and_Order?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA0MDc4ODMxMw==https://www.researchgate.net/publication/270664913_Policing_the_Crisis_Mugging_The_State_and_Law_and_Order?el=1_x_8&enrichId=rgreq-65651dc70c488b4705f2edb9798fca3d-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI2MjI1NzE4NDtBUzozMTg4OTAzMzUyNDQyODhAMTQ1MzA

Raeijmaekers & Maeseele Ideologisch Pluralisme in Vlaamse Nieuwsmedia

Documents

Transcript of Raeijmaekers & Maeseele Ideologisch Pluralisme in Vlaamse Nieuwsmedia