PurSang 2 I 2014

Pu

rSang N

umm

er 2 | 2014

LEVENSTESTAMENTINS EN OUTS VAN HET

nr. 2 | 2014Magazine van Van Lanschot Bankiers

UW GOEDE DOEL OP MAAT GEMAAKT

CHARITY SERVICE

Jaska de Bakker ‘IK ZORG VOOR EEN FRISSE BLIK’( CFO Royal HaskoningDHV)

GÉÉN POT NATDE TOEKOMST VAN OPKOMENDE MARKTEN

PS2_1 CoverLL.indd 1 29-04-14 09:17

VOORWOORD

PurSang 2 | 2014 5

Open blik

Hoe bieden we u de beste dienstverlening? Hoe kunnen we u het best ondersteunen bij de opbouw en het behoud van uw vermogen? Bij Van Lanschot benaderen we situaties het liefst met een open blik. Door onszelf deze vragen elke dag opnieuw te stellen kunnen we ons aanbod aanpassen en verder verbeteren. Denk bijvoor-beeld aan de introductie van het Personal Banking-

serviceconcept en onze online coach Evi.

We blijven ook investeren in ons kantorennetwerk. Zo hebben wij onlangs een nieuw kantoor geopend aan de Apollolaan in Amsterdam. We zijn nu zichtbaar aanwezig in de hoofdstad en zitten dicht bij onze klanten in de regio Amsterdam. Ook bedienen we vanuit dit kantoor de Business Profes-sionals & Executives als ook de Van Lanschot Private Office-klanten. En dat op een representatieve locatie die goed bereikbaar is.

Iedere dag stellen wij ons de vraag: hoe kunnen we u het best ondersteunen? Ook Jaska de Bakker, de bevlogen CFO van Royal HaskoningDHV, benadert situaties het liefst met een open blik. Afkomstig uit de retail belandde ze in de wereld van de ingenieurs en enorme infrastructurele projecten. Toch weet ze zich daar goed staande te houden door overal fris tegenaan te kijken en door gebruik te maken van haar intuïtie. Een interview met haar treft u aan op pagina 12.

Op beleggingsgebied biedt deze PurSang weer interessante inzichten en achtergronden. Voor beleggers is de economische cyclus erg belangrijk. Iedere zeven à acht jaar doorloopt de economie een proces dat bestaat uit twee fasen van afnemende groei en twee periodes waarin de groei aantrekt. Waar zitten we nu in die cyclus? En hoe spelen de beleggingsspecialisten van Van Lanschot daarop in? Daarnaast werpen we een blik op de opko-mende markten. Jarenlang waren deze zeer in trek bij beleggers. Maar hoe zit dat vandaag de dag?

Een open blik helpt ons verder. Het geeft nieuwe inzichten en ervaringen. Iemand die dat goed begrijpt is Bart Stok. Hij verkocht zijn familiebedrijf King Cuisine en richtte zich op iets totaal anders: beeldhouwkunst. Op een voormalig kampeerterrein bouwde hij onder de naam MIETair een moderne woon- en werkplaats voor kunstenaars.

Ik wens u veel leesplezier en inspiratie.

Richard Bruens Lid Raad van Bestuur en

Algemeen Directeur Private Banking

06 30 44 55 79

PS2_600 VOORWOORD.indd 5 28-04-14 15:30

6 PurSang 2 | 2014

DE WERELD VAN VAN LANSCHOT05 VOORWOORD

08 NIEUWS uit de wereld van Van Lanschot

12 COVERStORy Jaska de Bakker, CFO Royal HaskoningDHV

36 INtERVIEW Hoogleraar Leo Stevens over fiscale regelgeving

BANCAIR20 CHaRIty SERVICE Informatie en advies over gericht schenken

25 IN BEELD Frank de Kruijff over zijn culinaire beurs De tasty

30 BEDRIJFSpROFIEL Zenner, marktleider in haaraccessoires

58 FINaNCIëLE pLaNNINg Het levenstestament

12INTERVIEW: JASKA DE BAKKER

66TASSENMUSEUM HENDRIKJE

26LUC ABEN OVER

DE OPBLOEIENDE ECONOMIE

PS2_600 INHOUD.indd 6 28-04-14 10:43

inhoud

PurSang 2 | 2014 7

Beleggen19 indRuKWEKKEnd AAndEEL Goldman Sachs

26 inTERViEW met hoofdeconoom Luc Aben

32 mAcRo-EconomiE de toekomst van opkomende markten

42 Rond dE TAfEL Experts over de beleggingscyclus

48 uiTGELichT Kempen Profielfondsen

51 coLumn henriëtte Prast

52 mEET ThE mAnAGER Wim van Zwol van Vanguard

56 VERmoGEnSBEhEER Vragen uit de praktijk

CUlTUUR en lifesTyle60 in AAnTochT nederland Golft!

61 WiJnTiPS van wijnkoper Eric de Bruijn

62 GAdGETS en een column van curator ilka van Steen

64 PoRTRET Bart Stok van miETair

66 QuESTionnAiRE Sigrid ivo van het Tassenmuseum 36INTERVIEW: LEO STEVENS

60IN AANTOCHT: NEDERLAND GOLFT!

PS2_600 INHOUD.indd 7 28-04-14 10:43

DE WERELD VAN VAN LANSCHOT

8 PurSang 2 | 2014

Ontdekkingen in de kunst-collectie van Van Lanschot

In de kunstcollectie van Van Lanschot bevindt zich een klein schilderij, genaamd De Schat-bewaarder. Het is minutieus maar vlot geschilderd op een metalen drager van 26 x 33,5 centimeter met in de linkerhoek het monogram AW. Vermoedelijk is het van de Antwerpse schilder Artus Wolffort (1581-1641). Je ziet een rijkaard of een bankier achter een balie zitten waarop allerlei kostbaarheden zijn uitgestald. Hij kijkt nors en wantrouwig uit het beeld van het schilderij weg. Achter op het werkje bevindt zich een etiket: “Schoongemaakt en gerestaureerd, frère Jean Marie. Paulusabdij, 1981-”. Toen het schilderij opnieuw aan restauratie toe was bleek dat broeder Jean Marie nogal selectief had schoongemaakt. Schilderijenrestaurator Michel van de Laar constateerde aan de hand van ultraviolette straling dat er onder de vernis plaatselijk nog oudere vernislagen en restaura-tieretouches schuilgingen. Bij het verwijderen van al dat oude restauratiemateriaal ontdekte hij dat een griezelig en beeldbepalend onder-deel van de compositie doelbewust was weg-geretoucheerd. De hebzuchtige bankier wordt

Memento MoriTEKST Ilka van SteenFOTOGRAFIE Niels den Haan

namelijk omhelsd door een geraamte met een zandloper in zijn hand! Een vorige eigenaar of kunsthandelaar zal het skelet misschien te naargeestig hebben gevonden en zijn restau-rator hebben gevraagd het over te schilderen. Een geraamte staat symbool voor de eindig-heid van het leven, een zogeheten Memento Mori. Met deze nieuwe ontdekking krijgt het schilderij ineens een andere lading. Het blijkt een verwijzing naar de verwerpelijkheid van de aardse hebzucht. Met deze onthulling sluit het schilderij naadloos aan bij de collectie geldwe-zen van de bank, waarin de � nanciële wereld vaak op lichtvoetige wijze wordt bespot.

Dat geldt ook voor de laatste kunstaankoop. Watching time � y by van Mark Sturkenboom is gemaakt in 2013. In het glazen stolpje draait een 500 eurobiljet elke minuut een rondje. Je kunt de tijd niet a� ezen maar enkel zien verstrijken. Het herinnert ons wellicht aan de gevleugelde uitspraak dat tijd geld is. Het kunstwerk zorgt ervoor dat we even stilstaan bij de waarde die we aan tijd toekennen.

www.vanlanschot.nl/kunst

PS2_8-11_Korte berichten.indd 8 28-04-14 10:44

De werelD van van lanschot

PurSang 2 | 2014 9

Bezoekers van verschillende kantoren van van lanschot konden al genieten van de fairtrade koffie van smit & Dorlas. De samen-werking met de nederlandse koffiebranderij beviel zo goed, dat nu de klanten van alle kantoren worden ontvangen met een kopje koffie van het merk. smit & Dorlas heeft net als van lanschot een rijke historie. al ruim 190 jaar worden ambachtelijke melanges in eigen huis gebrand. De arabica- en robusta-bonen groeien op plantages in tanzania, Peru en Mexico en worden voor een eerlijke prijs rechtstreeks ingekocht bij kleine boeren.

Duurzame koffie op alle kantoren

Richard Bruens geeft leiding aan het nieuwe managementteam Private Banking van Van Lanschot. Graag stellen we de leden aan u voor.

fotografie Ton van Til

het managementteam bestaat uit drie regiodirecteuren Mark Buiten-huis (regio Zuid-west), chris Zegers (regio noord-oost) en eric Meiring (regio noord-holland). ook Philippe Mol, directeur Private office en chief commercial officer, heeft zitting in dit team. Bart horsten is directeur wealth Management Products & services. De dienstverlening over beleggings-, hypotheek- en structureringsadvies vallen onder zijn verantwoordelijkheid. tot slot is Marjolein van Dongen hoofd Business Improvement. Ze schakelt tussen het hoofdkantoor en de com-mercie om zo onze dienstverlening verder te verbeteren.

Nieuw managementteam

Het MT Private Banking van Van Lanschot: (v.l.n.r.) Bart Horsten, Richard Bruens, Marjolein van Dongen, Mark Buitenhuis, Eric Meiring, Chris Zegers en Philippe Mol



10 PurSang 2 | 2014

PurSang iS een uitgave van van LanSchot BankierS

hooFDreDactie Jeroen roverS en harm theunS

contact [email protected] | WWW.vanLanSchot.nL/PurSang

ProDuctie en reaLiSatie PeLican cuStom, amSterDam |

020-758 1000 | WWW.PeLicancuStom.nL

Deze publicatie is opgesteld door F. van Lanschot Bankiers n.v. (‘van

Lanschot’) en bevat mogelijk ook een of meer artikelen die zijn opgesteld door dochteronderne-

mingen van van Lanschot, te weten kempen & co n.v. (‘kco’) of kempen capital management

n.v. (‘kcm’).

De gegevens die zijn gebruikt in de door van Lanschot, kco of kcm opgestelde artikelen zijn ont-

leend aan bronnen die door de opsteller betrouwbaar worden geacht. van Lanschot, kco en kcm

streven naar zo accuraat mogelijke informatie, maar aanvaarden echter geen enkele aansprake-

lijkheid voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.

De strekking van de artikelen en de daarin opgenomen aanbevelingen gelden per de dag van

publicatie; eventuele wijzigingen daarin kunnen zonder voorafgaande aankondiging worden

gedaan zodra wij daartoe aanleiding zien.

De inhoud van deze publicatie is niet bedoeld en dient ook niet te worden beschouwd als een aan-

bod of als een uitnodiging om enige van de hierin genoemde financiële instrumenten te kopen of

te verkopen. een belegging in de in deze publicatie genoemde financiële instrumenten is mogelijk

niet geschikt voor elke belegger, u dient de passendheid van een beleggingstransactie telkens te

beoordelen in het licht van uw eigen omstandigheden en doelstellingen. raadpleeg hiervoor uw

beleggingsadviseur.

kco is een dochter van van Lanschot en treedt op als liquidity provider voor Ballast nedam,

Befimmo, haL trust n.v., ctac n.v., hes beheer, intereffekt Brazilië Warrants, intereffekt china

Warrants, intereffekt india Warrants, intereffekt Japan Warrants, nieuwe Steen investments,

vastned retail en Warehouses de Pauw (WDP). verder treedt kco op als liquidity provider voor

de volgende financiële instrumenten: 4,75% van Lanschot note 12-19, kempen Deep Barrier

note 11-16, kempen Deep Barrier note ii 11-16, kempen index Linked note 10-17, kempen

index Linked note 11-16, kempen inflatie note, , kempen Property trigger note 10-15, van

Lanschot azie Participatie note, van Lanschot coupon Premium note 11-16, van Lanschot Dutch

trigger note 11-14, , van Lanschot index garantie note eurozone 11-18, van Lanschot Floored

Floater 11-21, van Lanschot index garantie note azie 12-19 , van Lanschot index garantie note

vastgoed 12-18, van Lanschot index garantie note vS 12-19, van Lanschot valuta obliga,

van Lanschot eurozone - trigger note 14-19, van Lanschot eurozone - trigger Plus note 14-19,

van Lanschot index garantie note eurozone Feb 13-19 kempen 3,5% rente vast & variabel note

kempen 4% rente vast & variabel note. De Stichting administratiekantoor van gewone aandelen

a van Lanschot houdt alle aandelen a van van Lanschot. van Lanschot, kco en/of kcm kunnen

van tijd tot tijd beleggingen hebben, bijvoorbeeld in de door kcm beheerde beleggingsinstellingen.

het is mogelijk dat zowel van Lanschot als de aan haar gelieerde ondernemingen (short- of long)

posities hebben in de financiële instrumenten die worden genoemd in deze publicatie. ook doet

de mogelijkheid zich voor dat van Lanschot financiële diensten, zoals vermogensbeheer, verleent

aan de bedrijven die in deze publicatie worden genoemd of aan hun medewerkers en/of hun pen-

sioenfondsen of ten behoeve van hun winstdelingsregelingen, zoals aandelenoptieplannen of deze

financiert. van Lanschot heeft een beleid ter voorkoming van belangenconflicten. Dit beleid kunt u

terugvinden op onze website www.vanlanschot.nl.

De beloning van de opstellers van deze publicatie is niet gekoppeld aan door van Lanschot ver-

richte zakenbanktransacties voor de bedrijven die in deze publicatie worden genoemd. het is

niet toegestaan de gegevens in deze publicatie geheel of gedeeltelijk te reproduceren, in welke

vorm dan ook, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van van Lanschot. kcm is een

dochteronderneming van kco, kco is een dochteronderneming van van Lanschot. van Lanschot

en kco staan als bank onder toezicht van De nederlandsche Bank n.v., Postbus 98, 1000 aB,

amsterdam. Beide zijn in het bezit van een vergunning op grond van artikel 2:11 van de Wet op

het financieel toezicht. van Lanschot en kco zijn tevens als beleggingsonderneming geregistreerd

bij de aFm, Postbus 11723, 1001 gS, amsterdam in het Wft-register. kcm is een beleggings-

onderneming en tevens beheerder van beleggingsinstellingen en heeft in die hoedanigheden een

vergunning. kcm staat onder toezicht van de aFm.

colofon en Disclaimer

Bank voor de Klas is een initiatief van de nederlandse vereniging van Banken en vond plaats tijdens ‘De week van het Geld’ in maart. Medewerkers van vijftien nederlandse banken verzorgden samen 3.500 gastlessen voor circa 100.000 basisschoolleerlingen uit heel neder-land. De gastdocenten lieten de kinderen zien hoe je bewust om kunt gaan met geld. tijdens de gastlessen werd de cash Quiz gespeeld, een interactief spel dat kinderen op een leuke manier geldwijs maakt. De cash Quiz, gebaseerd op de leerlijn financiële educatie van het nibud, werd aan het eind van de les aan de deelnemende scholen geschon-ken ter aanvulling op het reguliere lesmateriaal. www.bankvoordeklas.nl

Van Lanschot-medewerkers voor de klasin het kader van Bank voor de Klas gaven enthousiaste Van lanschot- en Kempen-medewerkers onlangs ruim 130 gastlessen aan basisschoolleerlingen van groep zes tot acht.

John Hak, directievoorzit-ter Kempen & Co tijdens de kick-off

fot

og

ra

fie

nob

ert

Waa

lboe

r

Verhuizing naar AmsterdamEnkele afdelingen van het hoofdkantoor van Van Lanschot zijn verhuisd van ‘s-Hertogenbosch naar Amsterdam. van lanschot heeft de kans gekregen om een prachtig kantoorpand aan de apollolaan te betrekken. Deze locatie voldoet aan onze behoefte om centraler te opereren en dichter bij een groot deel van onze klanten te zit-ten. Diverse specialismen en een deel van het hoofdkantoor zijn in maart overgegaan naar het nieuwe bezoekadres. ook kantoor amsterdam is hier gevestigd.

van lanschot Bankiers, apollolaan 150, 1077 BG amsterdam


DE WERELD VAN VAN LANSCHOT

PurSang 2 | 2014 11

One Man One Beach T/m 7 juniGalerie De Scheepskamer, SneekDe Deen Ken Zier exposeerde zijn olieverfschilde-rijen eerder in Scandinavië, Engeland en Duitsland. Voor zijn indrukwekkende serie One Man One Beach maakte hij een jaar lang iedere dag een schilderij van hetzelfde strand. Het resultaat is een reeks zeer realistische en dromerige werken. www.scheepskamer.nl

ZomerExpo29 mei t/m 31 augustus Gemeentemuseum Den HaagDeze open verkooptentoonstelling heeft dit jaar het thema licht. Iedereen die wil mag werk insturen. Tijdens drie voorrondedagen worden 250 kunstwerken gekozen door een vakjury. www.zomerexpo.nl

Kunst is therapieT/m 7 septemberRijksmuseum, AmsterdamDe Britse filosofen en schrijvers Alain de Botton en John Armstrong voorzien 150 objecten in het Rijksmuseum van een nieuw bijschrift. Het gaat

daarbij niet om de oorsprong van het werk of de kunstenaar, maar stimuleert bezoekers de werken te bekijken vanuit hun persoonlijke gevoelens. www.rijksmuseum.nl

Art Basel 19 t/m 22 juni MCH Messe Schweiz, BaselIn het derde weekend van juni trekt de hele kunstwereld naar Basel, een van de belangrijkste kunstbeurzen ter wereld. Bent u nog op zoek naar een Warhol? Dan is dit de plek.www.artbasel.com

Open Tuinen Dagen 20 t/m 22 juniDiverse locaties, Amsterdam Ruim 25 particulieren en instellingen openen hun (tuin)deuren voor het publiek. Liefhebbers kunnen een kijkje nemen in de tuinen van bijzondere

grachtenpanden. Maak een wandeling langs parterres, tuinhuizen, moestuinen en fruitbomen. www.opentuinendagen.nl

Heropening 27 juniMauritshuis, Den HaagNa een jarenlange renovatie gaat Het Mauritshuis weer open. Na een feestelijke opening is de wereld-beroemde collectie – met onder meer het Meisje met de parel – tot middernacht gratis te bezoeken.www.mauritshuis.nl

Manifesta 10 28 juni t/m 31 oktober The State Hermitage Museum, Sint-Petersburg De toonaangevende en experimentele kunstbiënnale vindt dit jaar in Sint-Petersburg plaats. Een aanrader voor liefhebbers van hedendaagse kunst. www.manifesta.org

Agenda

In de negentiende eeuw werden beurskoersen en handelsberichten verspreid met deze beurs-tikker. Tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw was dit hét symbool van de wereldwijde beurshandel. In Nederland werden de telegrafische apparaten ingevoerd door de N.V. Tikkerdienst Amster-dam. Om tijdens de beursuren in de hoofdstad de koersontwikkelingen door te geven, werd met een tik op de seinsleutel een morsecode telegrafisch doorgegeven. De beursinformatie met bijbehorende fondsnamen kwam op een papierstrook, de tickertape, bij de ontvanger binnen. De stolp dempte het geluid van de almaar ratelende beurstikker. Het werk van telegrafisten was niet altijd makkelijk: de opleiding was zwaar en ook kregen ze vaak last van wat wij nu kennen als muisarm of sms-duim.

Ratelende tikkerUit het archief van Van Lanschot

SC

HIL

DE

RIJ R

EC

HT

S: J

ohan

nes

Ver

mee

r, 16

32-16

75,

Mei

sje

met

de

par

el, c

. 166

5, d

oek

, 44,

5 x

39 c

m


Jaska de Bakker overziet als CFO van Royal HaskoningDHV megaprojecten in onder meer Brazilië, Qatar en Indonesië. Hoe het is om aan de top te functione-ren tussen ingenieurs? ‘Mijn manier is beter, is de beste – zo’n attitude kom je hier nauwelijks tegen. Ingenieurs zijn oplossingsgerichte mensen met een open blik. Dat bevalt me goed.’

tekst Hans Verstraatenfotografie Martin Dijkstra

‘Ik voel me thuis tussen de bèta’s’

PS2_12-17_Coverstory.indd 12 28-04-14 10:46

PurSang 2 | 2014 13

Coverstory


14 PurSang 2 | 2014

Coverstory

Ze kwam van buiten, van Leaf, een Nederlandse multinational gespecialiseerd in snoepgoed, bekend van onder meer venco en sportlife. In 2010 werd ze Chief Financial officer (CFo) en lid van de raad van Bestuur van DHv, genoemd naar de ingenieurs Dwars, Heederik en verheij die dit advies- en ingenieursbureau in 1917 oprichtten. Ze kwam terecht in een

wereld van enorme waterzuiveringsprojecten, uitgebreide haven-projecten en – om nog eens wat te noemen – megagrote vlieg-veldprojecten, waar de ingenieurs de centrale rollen vervullen. een wereld van bèta’s.‘Heerlijk!’ zegt ze meteen, op de vraag hoe dat was, in zo’n wereld terechtkomen. ‘Ik voel me thuis tussen die bèta’s, die ingenieurs. een heel rationele wereld, wat betekent dat je op de inhoud kunt overtuigen. Je komt weinig politieke machtsspelletjes tegen; gelukkig maar, want daar houd ik helemáál niet van. Ingenieurs zijn van de inhoud, van de argumenten. Ze houden heel erg van hun vak – en van de beste oplossingen. Waar we in dit bedrijf soms op moeten letten is dat dit niet te ver doorslaat: dat de oplossing mooier is dan nodig en dan waar voor betaald wordt. Maar afge-zien daarvan: ingenieurs zijn oplossingsgerichte mensen. Ze kijken met een open blik: hoe kunnen wij dingen het beste doen? Mijn manier is beter, is de beste – zo’n attitude kom je hier nauwelijks tegen. Dat bevalt me goed.’

Wat natuurlijk ook een reden is dat ze zich in deze wereld zo thuisvoelt: ze is zelf een echte bèta. Net als haar ouders en een van haar broers, een gepromoveerd natuurkundige. De middelbare school ging haar goed af en ze koos daarna als vanzelfsprekend voor een exacte studie: ‘Niet voor wiskunde, dat vond ik iets te ab-stract. Ik koos voor econometrie, wat in feite toegepaste wiskunde is. Dat vind ik belangrijk: dat je direct kunt toepassen wat je leert.’Jaska de Bakker werd CFo van DHv in 2010, toen de gevolgen van de kredietcrisis pas echt goed merkbaar werden, zeker in deze branche, waar veel opdrachten door overheden worden

verstrekt en veel van die overheden noodgedwongen fors moesten bezuinigen. Het was een harde tijd. vanaf de zomer van 2011 waren er de eerste gesprekken voor een fusie met branchegenoot royal Haskoning, ook opgericht door ingenieurs, in 1881. Jaska de Bakker had een belangrijke rol in de fusie die in de zomer van 2012 tot stand kwam. vanaf dat moment was ze CFo van royal HaskoningDHv.terugblikkend: ‘Als er een grote storm op komst is, kun je beter in een grote boot zitten dan in twee kleintjes. We zien dan ook dat we redelijk uit de crisis zijn gekomen. Ik denk dat dat zonder fusie veel moeilijker was geweest. Maar ook als er geen crisis was geweest, zouden we die fusie hebben gewild. omdat we van beide kanten inzagen en inzien dat we heel goed bij elkaar passen, zowel qua diensten als qua geografie. op beide vlakken vullen we elkaar op veel punten aan.’

En ook qua cultuur? Want daar gaat hEt bij mEnigE fusiE nogal EEns mis.‘Ja. omdat ingenieurs dezelfde taal spreken en doorgaans niet voorzien zijn van al te grote ego’s. Maar belangrijker misschien: als je kijkt naar culturen, dan ging het eerder om cultuurverschillen binnen DHv en royal Haskoning dan tussen DHv en royal Hasko-ning. onze mensen zijn gewend goed met de klant te schakelen, wat ook zo hoort. Als die klant de lokale overheid is, dan ben je anders gewend te werken dan als die klant bijvoorbeeld Heineken is. en we hebben binnen beide bedrijven dat soort mensen. Je voegt juist die groepen medewerkers bij elkaar die voor hetzelfde type klant werken. De fusie is een groot succes – maar de busi-ness heeft het wel moeilijk gehad, vooral door de marktomstan-digheden, zeker in europa met al die overheidsbezuinigingen. We moesten afscheid nemen van een aantal mensen. vervelend, heel vervelend, maar wel nodig. We zijn nu geografisch goed gespreid. In West-europa hebben we ons aangepast; in Azië groeien we en ook in Afrika zit nog veel groei. We hebben heel veel expertise in huis. Ik zie het positief in.’

royal HaskoningDHv is met 6500 medewerkers wereldwijd marktleider in onder meer waterzuivering, meer in het bijzonder in Nereda, een duurzame en kostenbesparende biologische techno-logie voor afvalwaterzuivering. Maar het concern is wereldwijd ook een van de grootste spelers wat betreft ontwerp en engineering van luchthavens, tunnels, havens en bescherming tegen overstro-mingen. Het bedrijf maakte het winnende masterplan voor de nieuw te bouwen grootste luchthaven ter wereld bij Peking en werkt mee aan het ontwerp voor een enorme brug- tunnelcombinatie in Qatar.

onlangs bezocht Jaska de Bakker Jakarta, de stad die jaarlijks zowat tien centimeter zakt. ter voorkoming dat Jakarta vroeg of laat onderloopt, wordt er van alles gedaan – zoals de bouw van

‘Je komt in deze sector weinig politieke machtsspelletjes tegen; gelukkig maar, want daar houd ik helemáál niet van’


PurSang 2 | 2014 15

Coverstory


16 PurSang 2 | 2014

Coverstory

eilanden voor de kust, ontworpen door onder meer royal Hasko-ningDHv. een megaproject van vele jaren. Ze stond op een van de eilanden, keek naar Jakarta en overzag het project. ‘Best trots, ja.’ Die trots hebben ook de ingenieurs en de rest van de medewer-kers – maar dat zijn nou eenmaal geen types die grote prestaties van de daken schreeuwen, integendeel. ‘Ze zijn te bescheiden,’ zegt ze. ‘We worden vanuit de hele wereld gebeld. toch mogen we best wel wat meer doen aan onze naamsbekendheid. Ik zeg daarom: als je iets goeds hebt gedaan, vertel het dan ook – op congressen, op internet.’

Het concern heeft tienduizenden projecten lopen, klein, groot, reusachtig. sommige projecten hebben een looptijd van maanden, andere van vele, vele jaren. Hoe houdt ze al die projecten als CFo in de gaten? ‘Ik kan natuurlijk niet alles in de gaten houden. Waar je voor moet zorgen is dat de mensen die lager in de organisatie zitten – de controllers – de projecten kennen en dat je de juiste processen inricht om projecten onder controle te houden. en ik ben dan wel een bèta, maar ik ga af en toe wel degelijk af op mijn intuïtie. Als ik voel dat iets niet klopt, dan graaf ik door. Heel belangrijk bij ons: voortdurend inschatten hoe de projecten ervoor staan. Dat is onze core business. Dat was overigens wennen in het begin. toen ik hier kwam, dacht ik: ik heb geen kennis van deze sector, ik kom uit de consumentengoederen. en zo vergat ik weleens mijn intuïtie te volgen. er waren soms dingen gaande waarvan ik dacht: dit voelt niet goed, maar dat zal wel komen omdat ik de sector niet goed ken. terugkijkend weet ik dat dat gevoel terecht was en dat ik ernaar had moeten luisteren.’

De CFO is DOOrgaans Degene in De raaD van Bestuur Die Op De rem trapt. ‘Dat vind ik niet zo’n prettige formulering. Ik laat zien wat de effec-ten zijn van bepaalde beslissingen. Willen we het dan nog steeds doen, ja of nee? Ik ben iemand die risico’s van tevoren zo precies mogelijk in kaart wil brengen. Beslissingen moeten op feiten geba-seerd zijn. Ik wil dat die op tafel liggen. een Ceo – ook onze Ceo erik oostwegel – is meer de ondernemer. Dat is ook goed. Maar ik focus me op de risico’s, de financiële consequenties. Dat is niet alleen mijn rol, dat zit ook zo in mijn karakter.’

‘Wij mogen best wat meer doen aan onze naamsbekendheid. Als je iets goeds hebt gedaan, vertel het dan ook’


PurSang 2 | 2014 17

Coverstory

Dus geen CeO in De tOekOmst?‘Mensen roepen weleens dat ik dat zou moeten of kunnen. Maar het antwoord is: nee. Ceo is niet mijn ding.’ een andere reden waarom ze geen Ceo wil worden geldt inmiddels niet meer. Ze dacht dat ‘voor de troepen staan’ niets voor haar was. Maar de laatste maanden heeft ze aan vele afdelingen en medewerkers presentaties gegeven en dat ging haar goed af. Ze is doende met een roadshow in het kader van de nieuwe strategie. Daarin geeft ze ook aandacht aan de medewerkersparticipatie; een plan, ont-wikkeld in samenwerking met van Lanschot, om de werknemers van royal HaskoningDHv financieel te laten participeren in de resultaten van hun onderneming.‘Wij zijn niet beursgenoteerd. Wij zijn in handen van twee stichtin-gen. via certificaten van aandelen kunnen onze medewerkers een belang opbouwen. Het idee is dat je als medewerker dan ook een beetje eigenaar bent van het bedrijf. Dat vind ik zelf heel mooi. en heel belangrijk. Het kan zorgen voor extra binding en motivatie. De formule voor de waardering van de certificaten volgt ons vermogen: als het eigen vermogen stijgt, stijgt de waarde van een certificaat, en andersom natuurlijk. In het bestuur van onze groot-ste stichting zit één vertegenwoordiger van de certificaathouders. Dus op die manier is er voor certificaathouders ook nog zeggen-schap over de onderneming.’

Onlangs OntDekte elsevier een trenD: De OpkOmst van De vrOuwelijke CFO. er werDen er zes genOemD, OnDer wie jaska De Bakker. ‘Het werd een keer tijd!’ lacht ze. serieus: ‘Het is een natuurlijke instelling van beslissers om als ze iemand voor een job zoeken, te zeggen: we hebben een goede nodig! en bij een goede denken ze automatisch aan een soort kloon van zichzelf. en aangezien tachtig procent van de beslissers man is, is de kans groot dat zo’n kloon dus man is. Die mannen zijn zich daar echt niet van bewust. Dat moet eerst gebeuren: ze er bewust van maken. Anders blijft het zo langzaam gaan.’Ze wil de rol van de vrouwelijke topmanager overigens niet over-drijven. Het is niet zo dat het paradijs op aarde zal aanbreken als bedrijven door vrouwen geleid worden. Maar goed: ‘Het zou kun-nen dat vrouwen net iets vaker het belang van het geheel – van het bedrijf maar ook van de maatschappij – boven hun eigen belang stellen.’ Dan: ‘Ik ben voor diversiteit in de raad van Bestuur. Maar daarbij heb ik het niet alleen over mannen en vrouwen. Ik heb het ook over achtergronden, opleidingen, persoonlijkheden. De rest van onze raad van Bestuur zit al twintig jaar of meer in het bedrijf. Ik ben de-gene die van buiten komt – met een andere achtergrond. Mijn taak is mede, en niet in de laatste plaats: zorgen voor een frisse blik.’

Medewerkersparticipatievan Lanschot heeft jarenlange ervaring op het gebied van implementatie en beheer van op-tie- en aandelenplannen voor medewerkers van grote ondernemingen. voor niet-beursgenoteerde ondernemingen, zoals royal HaskoningDHv, wordt deze dienstverlening geleverd in combinatie met een onderhandse markt, om handel in bijvoorbeeld certificaten van aandelen mogelijk te maken. Wilt u hierover meer informatie? Neem dan contact op met rutger Gevers Deynoot op 036 548 27 70 of via [email protected]/participatieplan


SchaapCitroenMartens_Pursang_225x285_0414.indd 1 10.04.14 15:35

BELEGGEN

PurSang 2 | 2014 19

In deze rubriek komt telkens een bedrijf aan bod waarvan het aandeel door Van Lanschot goed ge-waardeerd wordt. Deze editie: Goldman Sachs.

tekst Hans Verstraaten

The money machine, The evil empire, Golden Slacks, Vampire Squid, Masters of the Universe. Haar bijnamen variëren van enigszins neutraal tot ronduit negatief. Goldman Sachs: ‘s werelds slimste en rijkste investeringsbank of duister bolwerk van machinaties en manipulaties? Robert Rubin, Henry Paulson, Mario Draghi en Mario Monti, om maar wat namen te noemen, ze

hebben allemaal bij Goldman Sachs gewerkt. Waar er ook ter wereld een renteverhoging of ander financieel ingrijpen plaatsvindt, Goldman Sachs lijkt er invloed op te hebben. The evil empire, het klinkt even spannend als sinister; nochtans hebben hele batterijen journalisten, onderzoekers en officieren van justitie dit nooit echt hard kunnen maken. Zag Goldman Sachs de kredietcrisis aankomen en ging ze daarom short? Kan zijn, maar een kolos als Goldman Sachs wedt altijd op vele paarden, ook op short gaan. Heeft Goldman Sachs Grieken-land dusdanig met schuldenlasten overladen dat het land nog nét niet failliet ging? Kan zijn, maar niemand dwong de Griekse regering daartoe.De bank lokt al die negatieve publiciteit ook uit. Het is een zeer gesloten bolwerk. Maar soms is het dat niet, zoals vorig jaar, toen vice-president Greg Smith ontslag nam en in de The New York Times de bank beschuldigde haar klanten te behandelen als ‘muppets’. Reactie van de bank: wij kunnen alleen succesvol opereren als wij geld verdienen voor onze klanten. En dat doet Goldman Sachs, bijna altijd zeer succesvol. Marcus Goldman richtte de bank in 1869 op; zijn schoonzoon Samuel Sachs werd vervolgens partner. Gaandeweg ging de bank zich met steeds meer financiële transacties bezighouden, van de handel in aandelen en obligaties tot en met het begeleiden van initial public offerings (IPO’s), ofwel bedrijven naar de beurs brengen. In 1999 werd de bank zélf beursgenoteerd, wat tot een cultuuromslag leidde: hele managementlagen werden voorzien van aandelen en die moesten uiteraard wel – koste wat kost – blijven stijgen. En daarbij waren er de steeds extravagantere bonussen. Hebzucht deed zijn intrede en werd heer en meester.Maar het werkt. De bank telt nu 31.000 medewerkers. De winst in 2013 kwam uit op $ 9,3 miljard. De gemiddelde compensatie per medewer-ker dat jaar: $ 622.000. Hoe dan ook: de bijnaam the money machine klopt in elk geval wel.

De geld-machine

Thierry Parihala werkt bij Kempen Capital Management N.V. (‘KCM’) voor Van Lanschot Bankiers als Specialist Aandelen. KCM verricht diensten op het gebied van asset management / investment management. Als zodanig kan KCM van tijd tot tijd beleggingen hebben, al dan niet in de door KCM beheerde beleggingsinstellingen of ten behoeve van derde partijen, in Goldman Sachs. KCM kan transacties in Goldman Sachs verrichten die contrair zijn aan de inhoud van deze opinie. Ook de opsteller van dit artikel kan op enig moment posities in Goldman Sachs hebben.

Wat vindt Van Lanschot van Goldman Sachs?Onze opinie op Goldman Sachs is Outperform. Goldman Sachs is de absolute wereldtop onder de grote zakenbanken, zowel qua marktaandeel als qua winstgevendheid. In brokerage (handel in financiële producten) en investment banking (onder meer begeleiding van aandelenemissies) is de reputatie van de bank ongeëvenaard goed. Cliënten kiezen graag voor Goldman’s expertise – ondanks dat de integriteit in de media meer dan eens in twijfel is getrokken in het verleden. De bank bezit een sterke balans, met kernkapitaalratio’s die ruimschoots voldoen aan de vereiste minima. De huidige fase van de economische cyclus is gunstig voor zakenbanken. Een aantrekkende economie gaat doorgaans gepaard met een hogere activiteit op de kapitaal-markten. Zo komen er meer ondernemingen naar de beurs en vinden er meer fusies en overnames plaats. Tevens resulte-ren hogere koersen op aandelenmarkten vaak in een hogere instroom van beheerde gelden en hogere transactievolumes bij brokerage.

Marcus Goldman

PS2_19_Indrukwekkend aandeel goldman.indd 19 28-04-14 10:47

20 PurSang 2 | 2014

Bancair

Gericht gevenDe begin dit jaar opgerichte Charity Service van Van Lanschot biedt relaties informatie en advies om effectief en doelgericht te geven aan goede doelen en projecten. Relaties krijgen begeleiding bij het opstellen van een filantropische geefstrategie, het in kaart brengen van de financiële gevolgen van geven en het selecteren van goede doelen en projecten die in lijn liggen met hun wensen. Daarbij spelen zowel emotionele, financiële als fiscale factoren een rol.

tekst Hans Verstraatenfotografie Sander Nagel

Het lijkt een trend: mensen die niet zomaar aan een goed doel willen geven, maar aan een doel waar ze een band mee hebben. Vaak gaat het om een hechte, emotionele band met een doel waar ze bij betrokken willen zijn. Zomaar een voorbeeld: een van je dierbaren is overleden aan een ziekte. Je wilt om die reden schenken aan een doel

dat zich op wetenschappelijke wijze bezighoudt met onderzoek naar die ziekte. Maar hoe vind je het meest geschikte doel? Op welke manieren kun je als gever het verschil maken? Bij welk soort organisatie heb je het gevoel dat het meest bereikt wordt? Vragen als deze - gesteld door relaties van Van Lanschot - waren de voor-naamste redenen dat de bank begin dit jaar Van Lanschot charity Service oprichtte. Van Lanschot charity Service ondersteunt klan-ten die aan een goed doel willen schenken, maar bijvoorbeeld hulp wensen om tussen die tienduizenden goede doelen die nederland telt net dat ene goede doel te vinden dat bij hen past, waar zij hun

hart in kwijt kunnen. Tevens helpt Van Lanschot charity Service een klant bij het kiezen van de juiste vorm waarin de schenking kan plaatsvinden. Dat kan een eenmalige schenking zijn, maar ook een fonds op naam, een testament of een speciaal voor dit doel op te richten eigen stichting (zie pagina 23).

OnafhankelijkDe Van Lanschot charity Service opereert geheel onafhankelijk: bij het selecteren en vergelijken van geschikte goede doelen maakt Van Lanschot gebruik van een onafhankelijke database, de Kennisbank Filantropie. Deze database, die wordt beheerd door de stichting Kennisbank Filantropie, bevat een zeer grote hoe-veelheid informatie over duizenden nederlandse goede doelen. Onder meer: waar ze voor staan, wie erachter zit, wat er met de gelden gebeurt, hoe er verantwoording wordt afgelegd, hoeveel personeel ze in dienst hebben, welk deel van de financiën aan overhead wordt besteed etcetera. Daarnaast maakt de Kennis-bank Filantropie gebruik van een voorspellende methodiek die de

De Charity Service van Van Lanschot

PS2_20-23 Charity Desk.indd 20 28-04-14 10:48

PurSang 2 | 2014 21

Bancair Fotobijschrift

‘De klant moet er het gevoel aan overhouden dat er iets belangrijks in zijn of haar leven is bijgekomen’

waarschijnlijkheid van een positieve maatschappelijke prestatie van een fonds inzichtelijk maakt: de ‘Performance Prediction Scan’ (PPS). Deze methodiek is door het Erasmus centre of Philanthropic Studies ontwikkeld en maakt het mogelijk om de kans op positieve maat-schappelijke prestaties van verschillende goededoelenorganisaties met elkaar te vergelijken. andrew Mackay, manager charity Service: ‘Door de persoonlijke gesprekken die een banker met zijn klant voert, komen ook onderwer-pen als maatschappelijke betrokkenheid en filantropie aan de orde. We hebben gemerkt dat er bij het bieden van oplossingen behoefte bestaat aan een verdere verdieping, daarom hebben we de charity Service opgericht. Mijn ideaal is dat een klant op basis van onze advie-zen gericht en effectief aan de slag gaat met zijn of haar filantropische ambities en er het gevoel aan overhoudt dat er iets belangrijks in zijn of haar leven is bijgekomen.’

De klant beslistHoe gaat zo’n proces in zijn werk? Het adviestraject van de charity Service werkt middels een stappenplan. Om te beginnen wil Van Lanschot zo precies mogelijk weten wat voor de klant de achterliggende redenen zijn om te schenken. Beter gesteld: wat haar of zijn droom is. Ook wil de bank weten aan welke doelen de klant in het verleden heeft geschonken en hoe dat bevallen is. En zo nodig ko-men ook eisen aan bod: wil een klant een doel met een grote naams-bekendheid, voorzien van een keurmerk, met een geheel transparante kostenstructuur en een te verantwoorden overhead? En, niet bepaald onbelangrijk, wil de klant dat het een anBi-instelling is? anBi is een wettelijk begrip dat staat voor algemeen nut Beogende instelling – instellingen zonder winstoogmerk en met een transparant beleid annex boekhouding; dit zijn tevens instellingen waaraan bij het geven fiscale voordelen zijn verbonden, vooral als zij op culturele terreinen opereren. Dan is er natuurlijk de vraag hóé de klant wil gaan geven. De charity Service licht de klant niet alleen voor over het verschil tussen schen-kingen, fondsen op naam en op te richten stichtingen, maar legt ook het verschil uit tussen privé of vanuit een vennootschap geven en wat de financiële consequenties en eventuele voordelen zijn van bepaalde opties. indien nodig verwijzen de professionals van charity Service de klant naar een fiscalist of een notaris. De charity Service ondersteunt, helpt, zoekt, graaft, informeert en analyseert. Zij zal echter nooit zeggen: ‘U moet aan dat doel schenken.’ Die keus is aan de klant.’Wij adviseren op maat’, zegt andrew Mackay. ‘Welke doelen en welke aanpak passen het beste bij de klant? Maar filantropie kan ook een familieaangelegenheid zijn. Wij brengen dan de familie bijeen om de vraag te beantwoorden: wat zijn onze gemeenschappelijke waarden en doelen, en hoe kunnen we daar een verschil maken dat bij ons past, op een manier waarbij de familie zich goed voelt.’

RappoRtZijn alle stappen doorlopen, dan komt charity Service op basis van de wensen – en eventueel: eisen – van de klant met een adviesrapport. Dat bevat een verslag van de besprekingen, een eerste aanzet tot een geefstrategie, informatie over de geselecteerde goede doelen en een vergelijking van mogelijke doelen (beide afkomstig van de Kennisbank Filantropie). Eventueel kunnen enkele concrete projectvoorstellen van de geselec-teerde goede doelen worden toegevoegd. Het laatste woord is uiteraard aan de klant. Andrew Mackay, manager

Van Lanschot Charity Service


22 PurSang 2 | 2014

Bancair

Beelden Aan Zee:

Een privémuseum als goed doelMaarten Steemers, penningmeester van museum Beelden aan Zee, over donaties, trustees en over de Charity Service van Van Lanschot.

aan de kust van Scheveningen ligt, pal tegen de duinen aan, het museum Beelden aan Zee, een van de zeldzame private musea in nederland. Museum Beelden aan Zee, de naam zegt het al, bevat vele zalen vol sculpturen, uit velerlei stromingen en delen van de wereld; het is het enige museum van het land dat volledig aan de moderne beeldhouwkunst is gewijd. in de hal van het museum staat een reliëfportret van Theo en Lidia Scholten, het echtpaar dat het museum in 1994 oprichtte. Theo Schol-ten was een succesvol zakenman, gepromoveerd econoom maar ook een van de oprichters van nOViB. En samen met zijn vrouw verwoed beeldenverzamelaar; een passie die zij wilden delen met het publiek.

KliK Maarten Steemers leerde het echtpaar zo’n 25 jaar geleden kennen. Hij had eenzelfde passie voor sculpturen, al sinds zijn studententijd. alweer zeven jaar is Steemers penningmeester van het bestuur van museum Beelden aan Zee en combineert hij zijn passie met zijn expertise: hij was, tot hij met pensioen ging, 35 jaar lang accountant bij KPMG. Zoals hij zijn expertise ook ten dienste stelt als penning-meester van Malaika Kids - een stichting die weeskinderen in Tanzania helpt - en de nationale Hoorstichting - een stichting die preventief werk verricht ter voorkoming van gehoorbeschadigingen. alles bij elkaar kost het goededoelenwerk hem doorgaans zo’n vier, vijf dagen per week. Zijn uitgangspunt daarbij: ‘Je wilt iets bereiken met je doel, maar het moet wel leuk blijven. Er moet een klik zijn – niet alleen met het specifieke doel, maar met de mensen uit het bestuur en met de medewerkers.’

steun AAn museum Museum Beelden aan Zee wordt onder meer gesteund door de Bank Giro Loterij en donaties van particulieren en bedrijven. Bovendien kent het museum sinds een halfjaar een Board of Trustees. Liefhebbers van beeldhouwkunst kunnen voor minimaal € 10.000 een plek in de board ‘kopen’ en zodoende meedenken over aankopen door en exposities van het museum. Maar je kunt je niet zomaar inkopen; trustee word je op uitnodiging – en trustees hebben geen bestuurlijke verantwoorde-lijkheden. De trustee is naar amerikaans voorbeeld, maar dan op zijn nederlands; de bedragen die trustees in de Verenigde Staten betalen en de amerikaanse gewoonte om een zaal of een hele vleugel te ver-noemen naar een trustee werken hier niet. Donaties van het bedrijfsleven ontvangt museum Beelden aan Zee ook, maar hun aandeel in de totale inkomsten van het museum is de laatste jaren vanwege de economische crisis teruggelopen. Jammer, vindt Steemers: ‘Bedrijven kunnen hier hun ontvangsten of andere bijeenkomsten houden, ze kunnen het gebruiken voor de uitstraling van hun MVO-beleid.’ Hij is zeer te spreken over de oprichting van de charity Service van Van Lanschot: ‘Heel veel mensen willen iets doen met goede doelen, maar hebben geen idee wat precies. Dat is het traject waarin charity Service ze bijstaat. als matchmaker.’ Museum Beelden aan Zee heeft zich gepresenteerd aan de charity Service, zoals meerdere goede doelen dat inmiddels hebben gedaan. ‘Dan weten ze van ons bestaan, onze idealen, onze doelstellingen. Zo weten ze waar wij mee bezig zijn en voor welke private klanten wij eventueel geschikt zouden zijn. Meer verwacht ik niet, meer kan Van Lanschot wegens de regelgeving niet. Maar het is al heel wat.’

Maarten Steemers (museum Beelden aan Zee) in gesprek met Andrew Mackay (Van Lanschot Charity Service)


PurSang 2 | 2014 23

BANCAIR

SCHENKEN: DE MOGELIJKHEDENGIFTBij een gift kiest de klant voor een organisatie die hem of haar aanspreekt. De gift wordt via een bankoverschrijving overgemaakt. Wie va-ker een instelling wil steunen, kan een (notarië-le) schenkingsovereenkomst overwegen. Deze kan een hogere belastingaftrek opleveren.

FONDS OP NAAMDe klant schenkt een bedrag met een gerichte opdracht aan een goed doel, het zogenaamde hoofdfonds. Hij of zij bepaalt zelf de naam en doelstelling van het fonds. Deze doelstelling moet gerelateerd zijn aan het hoofdfonds. Het hoofdfonds besteedt het geld van de klant vervolgens aan het speci� eke doel en zorgt voor de administratieve afhandeling.

EIGEN STICHTINGAls oprichter stelt de klant zelf een bestuur sa-men. Met een notaris wordt de oprichtingsakte opgesteld met de wensen en doelstellingen van de klant. De stichting wordt ingeschreven in het register van de Kamer van Koophandel. Voldoet deze stichting aan een aantal eisen – bijvoorbeeld dat er geen winstoogmerk is – dan kan bij de Belastingdienst een verzoek in-gediend worden om de stichting aan te merken als een ANBI: Algemeen Nut Beogende Instel-ling. Zo kan de stichting de schenking zonder schenkbelasting ontvangen en is de schenking voor de klant mogelijk aftrekbaar voor de inkomstenbelasting.

TESTAMENTEr zijn twee opties: het legaat en de erfstelling. Bij een legaat neemt de klant in zijn of haar testament een speci� ek bedrag op dat na het overlijden aan een goed doel wordt nagelaten. Bij erfstelling benoemt de klant in zijn of haar testament een goed doel tot erfgenaam van de nalatenschap. Deze nalatenschap betreft dan alle bezittingen minus schulden. Wanneer het goede doel een ANBI is, hoeft over de nalaten-schap geen erfbelasting te worden betaald.


WWW.KROYMANS.NL

OOK WIJ GEVEN U GRAAG

PERSOONLIJK ADVIES

U bankiert bij Van Lanschot omdat zorgvuldigheid en integriteit cruciaal zijn als het om uw financiële zaken gaat. Bij de aanschaf van een exclusieve auto mag dat niet anders zijn. Kroymans vertegenwoordigt al enkele decennia de absolute top op automobielgebied. Zorgvuldigheid, integriteit en een persoonlijke benadering zijn onze kernwaarden. Wij nodigen u graag uit om dat te ervaren. Welkom bij Kroymans!

Soestdijkerstraatweg 64-66, 1213 XE Hilversum, Postbus 576, 1200 AN Hilversum, +31 (0) 35 646 22 00, [email protected]

PurSang 2 | 2014 25

Bancair

Het idee om een grote culinaire lifestylebeurs te organiseren zat al jaren in zijn hoofd. Na de verkoop van zijn bedrijf had Frank de Kruijff (42), klant van Van Lanschot, alle tijd om dat concept uit te werken. Dit najaar beleeft De Tasty haar eerste editie in de Utrechtse Jaarbeurs.

tekst Sofie Vermootenfotografie Merlijn Doomernik

Nieuwe stap‘ik startte twintig jaar geleden mijn bedrijf in de logeerkamer, met slechts een telefoon en een fax. Toen ik in 2007 de eerste aandelen verkocht aan een Britse koper, had ik zestig man in dienst en een kantoor in nederland en Singapore. We organiseerden beurzen en congressen voor de energie-, olie-, gas- en petrochemische industrie. Eind 2010 verkocht ik de laatste aandelen. in die periode dacht ik veel na over een volgende stap. Mijn plannen noteerde ik en werkte ik vervolgens geregeld bij. na afronding van de verkoop ben ik met mijn vrouw en twee jonge kinderen voor tweeënhalf jaar naar Singapore gegaan. ik heb daar onze vestiging verder uitgebouwd en vervolgens overgedragen. Terug in nederland ben ik gaan kijken wat ik het allerliefst wilde doen.’

CuliNair‘ik heb de hotelschool gedaan en jaren in de horeca gewerkt. Zelf ben ik dol op koken, lekker eten en drinken. Wat dat betreft was mijn tijd in azië ook heel interessant, ze werken daar met heel andere smaken en combinaties. Het is erg leuk om het culinaire concept dat ik al jaren in m’n hoofd had uit te kunnen werken. ik had destijds wel honderd ideeën, maar het moest natuurlijk wel haalbaar zijn en geen uit de hand gelopen hobby worden.’

zieN eN proeveN‘Er zijn veel vakbeurzen en culinaire festivals. Maar daar presenteren vooral horecaondernemingen zichzelf. Terwijl er in nederland zoveel delicatessen, kookgerei en -apparatuur te krijgen zijn voor hobbykoks. Dat willen we met De Tasty onder één dak brengen. Op de beurs vind je geen restaurants, maar leveranciers en producenten die hun producten laten zien en proeven. Bezoekers kunnen alles vastpakken en uitproberen.’

eChte smaak‘De Tasty is er voor iedereen met een passie voor koken, lekker eten en drinken. Er is een kooktheater waar sterrenchefs demonstraties geven, er worden workshops gegeven en in de proeflokalen vind je proeverijen van bijvoorbeeld olijfolie, thee, koffie en wijn. Op de proefmarkt zijn allerlei producten van speciaalzaken zoals de kaasboer, slijterijen en delicatessenwinkels te vinden. Het heet niet voor niets De Tasty: het gaat allemaal om smaakbeleving.’

kaNsrijk‘ik werk inmiddels met drie mensen fulltime aan De Tasty. Voordat we begonnen ben ik met heel veel mensen gaan praten om te kijken of ze er iets in zagen. Een enkeling vond het niet interessant, de rest zag er net als ik een markt voor. Per maand kijken er zo’n vier miljoen mensen naar kookprogramma’s en worden er 400.000 kook- en special-interestbladen verkocht. als wij daar maar 1 procent van pakken, is de beurs een enorm succes.’

Exclusieve korting en uitnodigingDe Tasty vindt plaats op 11 en 12 oktober in de Jaarbeurs Utrecht. Van Lanschot biedt u € 17,50 korting op de toegangs-prijs. Verzilver voor 30 juni uw korting op www.de-tasty.nl met de unieke code ‘Tasty14Vanlanschot’. Speciaal voor relaties van Van Lanschot organiseert De Tasty een gratis theeproeverij in samenwerking met Bredemeijer, fabrikant van luxe thee- en koffieproducten. Op zondagmiddag 12 oktober neemt Mariella Erkens, nederlands Kampioen Theesommelier 2013, u mee in de wereld van thee-spijscombinaties. Proef verschillende soorten en kwaliteiten thee en ervaar verrassende smaakcom-binaties met gerechten. interesse? Stuur dan voor 30 juni een e-mail naar [email protected] om u aan te melden.

Culinaire droom

PS2_25_Klant in beeld.indd 25 28-04-14 10:56

26 PurSang 2 | 2014

beleggen

‘Het gevaar komt uit het

oosten’Het herstel van de economische groei zal in de tweede helft van 2014 doorzetten, maar turbulentie in Zuidoost-Azië kan roet in het eten strooien, verwacht Luc Aben, hoofd-econoom van Van Lanschot Bankiers. Aandelen gedijen goed in dit scenario.

tekst Jan Smitillustratie Gracia Lamportret Patrick Verbeeck

PS2_26-29 Luc Aben.indd 26 28-04-14 10:56

PurSang 2 | 2014 27

BELEGGENCr

ed

its X

xx

PS2_26-29 Luc Aben.indd 27 28-04-14 10:56

28 PurSang 2 | 2014

beleggen

Indicatoren zijn belangrijke graadmeters voor de econo-mie. Althans, in de westerse wereld – de Angelsaksische landen voorop. Maar in landen als China zijn indicatoren dunner gezaaid. en als ze al voorhanden zijn, is het de vraag hoe betrouwbaar deze zijn. best lastig, vindt luc Aben. Helemaal nu de economische groei in China afneemt. De hoofdeconoom van Van lanschot bankiers signaleert turbulentie in Zuidoost-Azië. Die is volgens hem

vooralsnog niet al te ernstig, temeer omdat voor deze schokbewe-gingen, net als doorgaans in het vliegtuig, vooraf is gewaarschuwd. ‘De liberalisering van dirigistische, op export gerichte economieën gaat nu eenmaal met turbulentie gepaard. Je kunt niet verwachten dat de economie van een land als China jaar op jaar met 10% blijft groeien. Maar het blijft spannend als er turbulentie wordt aange-kondigd. Stel dat er een vleugel afbreekt...’Om in luchtvaartjargon te blijven: rekent Aben op een serieuze crash, net als eind jaren negentig, toen het overgrote deel van Oost-Azië gebukt ging onder inzakkende valuta’s en dalende beurzen? nee, zover zal het volgens hem waarschijnlijk niet komen. ‘De meeste Zuidoost-Aziatische landen hebben nu lagere schulden dan toen. Vooral in dollars en andere buitenlandse valuta’s zijn de schulden flink afgenomen. bovendien hebben de centrale banken van deze landen nu grotere reserves. Daardoor is het besmettings-gevaar een stuk kleiner.’een staartrisico, zo kwalificeert Aben de kans op een nieuwe Aziëcrisis. Toch is hij er niet helemaal gerust over. ‘Het gevaar komt in de tweede helft van dit jaar wel degelijk uit het oosten’, waarschuwt de hoofdeconoom.

VeerkrachtDeze donkere wolk daargelaten is Aben redelijk optimistisch over de vooruitzichten voor de wereldeconomie. Hij gaat uit van een verder herstel. locomotieven van dit herstel zijn de Verenigde Staten en – in iets mindere mate – het Verenigd Koninkrijk. In de-cember en januari zorgden tegenvallende Amerikaanse arbeids-marktcijfers even voor lichte paniek. Was dit nu het gevolg van het extreem koude winterweer en dus een incident, of was er sprake van structurele veranderingen? De hoofdeconoom houdt het op het eerste. Volgens hem is de Amerikaanse economie bijzonder veerkrachtig. Om dit te illustreren refereert hij aan de economische groei van 2,7% in 2013. ‘een hele prestatie’, aldus Aben. ‘Helemaal

wanneer je er ook nog eens rekening mee houdt dat de overheid vanaf het voorjaar veel minder is gaan uitgeven. Die bezuinigingen hebben de groei met 1% tot 1,5% gedrukt, schat ik.’Het optimisme van Aben over de VS wordt extra ondersteund door de daling van de schulden, zowel bij gezinnen als bij banken en andere financiële instellingen. Deze schulden, die vanaf de eeuw-wisseling pijlsnel toenamen, zitten inmiddels weer dicht bij het historisch gemiddelde. Oftewel: er is weer ruimte om te consume-ren en dat is goed voor de economie.Het gevaar dat de Federal Reserve, het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de pret alsnog bederft met de afnemende stimuleringsmaatregelen – iedere maand koopt de Fed voor $ 10 miljard minder aan obligaties op – of een renteverhoging, acht Aben klein. De zogeheten tapering is al lang van tevoren aangekondigd en kan volgens de hoofdeconoom niemand meer verrassen. een eventuele renteverhoging verwacht hij op zijn vroegst volgend jaar. Structurele herVormingenOver de economie in de eurozone is hij iets minder enthousiast. gevoed door fractioneel betere groeicijfers mag het optimisme dan zijn toegenomen, er is volgens Aben nog genoeg werk aan de win-kel in de muntunie. Structurele hervormingen: daaraan ontbreekt het volgens hem nog steeds in veel eurolanden.

PS2_26-29 Luc Aben.indd 28 28-04-14 10:57

PurSang 2 | 2014 29

BELEGGEN

‘Het ontbreekt in veel eurolanden nog steeds aan structurele hervormingen’

Volg Luc Aben via zijn blog op www.vanlanschot.com of op @Luc_Aben

‘Spanje en Portugal doen het aardig. Maar kijk naar een land als Frankrijk. President Hollande roept van alles, intussen is er nog niets geïmplementeerd. Voor Italië geldt min of meer hetzelfde: het rommelt, maar er gebeurt niets concreets.’Toch ziet hij in Europa ook positieve ontwikkelingen. Misschien wel de belangrijkste is de geslonken kans op nieuwe problemen bij de grote banken. Aben vreesde aanvankelijk dat sommige banken de lakmoesproef aan de vooravond van de vorming van de Europese bankenunie niet zonder kleerscheuren zouden doorstaan. Omdat veel van deze financials, met het oog op deze test, de afgelopen maanden hun balans inmiddels hebben opgeschoond, is dit gevaar in zijn ogen geslonken. Een welkome self-fulfilling prophecy, aldus de hoofdeconoom. ‘De banken moeten wel. Tot nu toe konden ze, als de nationale toezichthouder voor de deur stond, “de rommel” snel onder het tapijt vegen. Het nieuwe, onafhankelijkere toezicht maakt dit straks veel moeilijker.’

Japan kansriJk Tot ingrijpende wijzigingen in de beleggingsstrategie heeft deze macro-economische analyse vooralsnog niet geleid. Van Lanschot blijft overwogen in aandelen. Hieraan liggen drie argumenten ten grondslag: de aanhoudende zoektocht naar rendement, het aan-trekken van de economie, vooral die van de VS, en de nog steeds aantrekkelijke waarderingen. Ondanks de stijging van de koersen zijn aandelen volgens Aben nog steeds niet overdreven duur. Dat laatste geldt zeker voor Europese aandelen; die omschrijft hij als neutraal tot goedkoop. Voor Amerikaanse aandelen staat het sein op neutraal tot duur.In Zuidoost-Azië heeft de bank de stevig overwogen positie in aandelen begin dit jaar enigszins teruggebracht tot gewoon over-wogen, dit onder meer ten faveure van Japanse aandelen. Tot op heden mogen de talrijke budgettaire en monetaire maatregelen om de Japanse economie vlot te trekken gemengde resultaten hebben opgeleverd, dat kan ten positieve veranderen, denkt Aben. ‘De producentenprijzen en de industriële productie ontwikkelen zich goed. De stijging van de lonen blijft nog achter. Zodra de lonen stijgen, kan de consumptie verder aantrekken en dat is goed voor aandelen. En mochten de lonen onverhoopt niet stijgen, dan zal de Japanse centrale bank nieuwe stimuleringsmaatregelen inzetten. Opnieuw goed voor de beurs’, licht hij toe.Is er nog een mogelijkheid dat Van Lanschot de positie in aande-len de komende maanden gaat wijzigen? Die kans is aanwezig, beaamt de hoofdeconoom, zowel in op- als neerwaartse richting. Een verdere overweging is mogelijk bij een correctie of bij duide-lijke bewijzen dat de groeivertraging in de VS afneemt. Tot een reductie zou kunnen worden besloten als bedrijven geen kans zien de omzetten te verhogen. ‘De meeste aandelenmarkten hebben dit en vorig jaar vooral geprofiteerd van betere bedrijfsresultaten. Daaraan lagen veelal kostenbesparingen en efficiencymaatregelen ten grondslag. Maar de omzetten gingen niet omhoog. Dat laatste is noodzakelijk, anders slaat het sentiment om. Bedrijven kunnen nu eenmaal niet blijven snoeien.’

renteverhogingOok een renteverhoging in de VS kan het enthousiasme van de bank over aandelen temperen. Aben: ‘De Fed zou daartoe kunnen overgaan als de economie te snel groeit en de inflatie

omhoog schiet.’ Volgens Aben kan dat ook gevolgen hebben voor de Europese beurzen. ‘Als het in de VS regent, druppelt het bij ons.’ Maar voorlopig acht hij de kans op zo’n maatregel klein. Janet Yellen, de nieuwe president van de Fed, zal daartoe zeker niet snel het initiatief nemen, verwacht hij. ‘Yellen is, net als Ben Bernanke, geen havik maar een duif.’Bij de vastrentende waarden houdt Van Lanschot een voorkeur voor kwalitatief goede bedrijfsobligaties boven overheidsleningen. In die laatste categorie heeft de bank de positie in Spaanse en Italiaanse staatsobligaties de afgelopen maanden iets opgehoogd. Ook de belangen in grondstoffen en beursgenoteerd vastgoed zijn niet veranderd. Saai, maar welbewust, besluit Aben: ‘Als de vooruitzichten niet drastisch veranderen is er voor ons geen aanlei-ding de modelportefeuille ingrijpend aan te passen. Muteren om te muteren, daar is niemand bij gebaat.’

PS2_26-29 Luc Aben.indd 29 28-04-14 10:57

Directeur met topsportmentaliteitMarcel van Rijn bouwde Zenner in 27 jaar uit tot onbetwiste marktleider in de haaraccessoirebranche. En hij is nog net zo enthousiast als op zijn eerste werkdag.

TEKST Froukje Wattel FOTOGRAFIE Merlijn Doomernik

PS2_30-31_Bedrijfsprofiel-Zenner.indd 30 28-04-14 10:57

PurSang 2 | 2014 31

Bancair

Als iemand Marcel van rijn (51) in 1985 had voor-speld dat hij directeur-grootaandeelhouder zou worden, had hij hem vast niet geloofd. na zijn ciOS-opleiding werkte Van rijn als districtstrainer van de tennistopjeugd in Leiden. ‘ik handelde daarnaast wat in tennisrackets en kleding.’ Op de tennisbaan leerde hij in 1987 Paul Keers kennen, eigenaar en oprichter van de nederlandse tak van

het Duitse Zenner. Keers vroeg de energieke tennistrainer om verkoop-leider te worden. De rest is geschiedenis: in 2003 nam Van rijn Zenner nederland – en later Duitsland – over. anno 2014 goed voor een omzet van € 21 miljoen en 94 personeelsleden.

Veranderingen‘in 1987 leverden we vooral aan zelfstandige drogisten. Ketens zoals Etos en Kruidvat waren in opkomst. Die heb ik als klanten binnenge-haald, waardoor Zenner fors kon groeien. Haaraccessoires zijn sinds-dien veel modieuzer geworden. We hebben nu ruim 2.500 producten zoals haarclips, klemmen, diademen en borstels. Daarnaast leveren we producten voor de eigen merken van ketens. Onze producten zie je veel in televisieprogramma’s en soaps, zoals GTST en Spangas, en we werken veel samen met bekende stylisten. Gecombineerd met onze socialmedia-uitingen is dat prima merkpromotie.’

Kwaliteit, innoVatie en Variatie‘Ons geheim? Kwaliteit. Onze producten zijn van duurzamer, sterker materiaal.’ Enthousiast demonstreert hij de verschillen tussen een eigen haarklem en die van een concurrent. ‘En daarnaast innovatie en variatie. Haaraccessoires zijn impulsartikelen, dus moet er voldoende variatie zijn om de consument telkens te verleiden tot nieuwe aanko-pen. Een mooi schap bouwen kan iedereen, maar veel wisselen en impulsen creëren geeft het rendement.’

‘Ons geheim? Kwaliteit. Onze producten zijn duurzamer en sterker’

Toen rudolf Zenner in 1962 met zijn Duitse bedrijf begon, introdu-ceerde hij rack jobbing, waarbij verkopers zorgen dat het schap bij de drogist goed gevuld blijft. ‘nu vullen onze dertig vertegenwoordigers in nederland niet meer zelf aan, dat kan niet met 2.500 producten. Maar ze bezoeken de klanten wel geregeld om nieuwe orders te noteren en artikelen die minder goed verkopen terug te nemen.’

altijd winnenZenner heeft weinig concurrenten in nederland, hooguit kledingwa-renhuizen die haaraccessoires verkopen, zoals H&M. ‘We hebben ongeveer 80% van de nederlandse markt in handen.’ Van rijn kijkt om zich heen in zijn mooie, gloednieuwe bedrijfspand van zesdui-zend vierkante meter in nieuw-Vennep. nee, aan verkopen denkt hij voorlopig nog niet. ‘Heb ik ooit bijna gedaan, maar wat moet je dan doen op een regenachtige maandagochtend? Ondernemen blijft veel te leuk. We zijn een gezond bedrijf dat op eigen kracht wil groeien in het buitenland. We zitten nu in België, Duitsland, Turkije, Suriname, curaçao, Letland en Litouwen. Dus er is nog veel te veroveren en ik wil altijd graag winnen!’

Marcel van rijn en Van Lanschot Marcel van rijn (gehuwd, twee dochters) is sinds twee jaar klant bij Van Lanschot. Hij kent zijn bankier aldert de Vries al langer: ‘De persoonlijke klik is heel belangrijk. ik heb bij Van Lanschot te maken met prettige, jonge mensen. Ze maken een financiële planning en scenarioanalyse voor me en adviseren me over mijn pensioen en notariële kwesties.’

Marcel van Rijn (r) met zijn banker Aldert de Vries

PS2_30-31_Bedrijfsprofiel-Zenner.indd 31 28-04-14 10:57

32 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

Opkomende markten:

géén pot natJaar na jaar waren de opkomende markten in Oost-Europa, Zuid-Amerika en vooral Azië zeer in trek bij beleggers. Sinds vorig jaar is die trend echter voorbij. Is dat structureel? En is dat terecht? Of regeert hier het sentiment?

tekst Hans Verstraaten

PS2_32-35 Macro Economie.indd 32 28-04-14 10:58

PurSang 2 | 2014 33

BELEGGENCr

ed

its X

xx

Begin deze eeuw werden ze een begrip: de emerging markets, de snelgroeiende econo-mieën van landen als Brazilië, China, India, Rusland, Indonesië en Turkije. Vanaf dat moment werden ze in één adem genoemd, alsof al hun economieën als druppels water op elkaar leken. Maar nu het minder gaat met deze opkomende markten valt pas op hoeveel

ze van elkaar verschillen: elk land heeft zijn eigen, specifieke dynamiek. Neem Turkije. Tien jaar lang kende dit land een zeer sterke econo-mische groei, gevolgd door een sterke binnenlandse kredietgroei. Kort door de bocht gesteld: men leende maar raak, het geld stroomde toch wel binnen, want iedereen wilde wel in deze jonge, dynamische economie investeren. Nu gaat het slecht. Het land heeft te maken met een kredietbubbel (teveel leningen die niet terugbetaald kunnen worden), gecombineerd met een vastgoed-bubbel (lege kantoren, lege winkelcentra, huren en hypotheken die niet betaald worden). Daarbij heeft Turkije een tekort op de handelsbalans van bijna 8% van het nationaal inkomen, wat heel veel is. Bovendien loopt de inflatie op en wordt het land minder concurrerend; dus wordt er almaar minder geëxporteerd. De cen-trale bank van Turkije heeft nu de rente omhoog geschroefd, om de inflatie te beteugelen en de oververhitte economie tot bedaren te brengen. Logisch, goed idee – maar wel te laat en te voorzich-tig doorgevoerd. De Turkse economie zal nog jaren in het slop verkeren. Neem een andere opkomende markt: India. India had tot voor kort een vergelijkbaar tekort op de handelsbalans als Turkije. Ook rond de 8%. En ook India kende inflatie en een oververhitte economie. Maar daar greep de centrale bank eerder en kordater in. Door

forse renteverhogingen wordt de binnenlandse groei langzaam maar zeker afgeremd, wordt ook de import afgeremd en de inflatie beteugeld. Het zijn maatregelen die de bevolking hard treffen, maar het tekort op de handelsbalans is in India in één jaar tijd met 6% verbeterd. Met de economie van India gaat het weer de goede kant op.En dan Brazilië: ook daar zijn de rentes fors verhoogd om de inflatie af te remmen. Het tekort op de betalingsbalans was daar echter niet hoog: 3 tot 3,5%. En is nu keurig op peil: 2%. Waar-mee maar gezegd kan zijn: de emerging markets van deze wereld vormen een zeer heterogeen gezelschap. De een kampt met grote schuldenlasten, de ander (bijvoorbeeld China) met juist een betalingsoverschot. De een heeft een regering die slim, strategisch ingrijpt, de andere heeft een regering die kwakkelend en onzeker opereert, bang voor de politieke gevolgen van hard ingrijpen. De een kampt vooral met een haperende obligatiemarkt, de ander meer met een dalende aandelenmarkt.

WegWezen?Ze zijn divers, ja, maar ze zijn het afgelopen jaar allemaal door particuliere en institutionele beleggers in de ban gedaan. Lars Dijkstra, als Chief Investment Officier van Kempen Capital Management een emerging market-expert: ‘Veel mensen riepen: wegwezen, ik wil mijn geld terug uit de opkomende markten. Dat gaat op den duur natuurlijk als een self-fulfilling prophecy werken. Zo worden ook de goede markten er slachtoffer van.’Hij haalt er een andere crisis bij, een echte crisis: de Azië-crisis uit 1998, waar de ene na de andere opkomende economie instortte. ‘Maar alle landen die slachtoffer werden van de Azië-crisis hadden wel allemaal hetzelfde probleem. Te lang te hard gegroeid, waar-door er veel meer geïmporteerd dan geëxporteerd werd, zodat er


34 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

Nu het slecht gaat met de opkomende markten valt pas op hoeveel ze van elkaar verschillen

dus een verlies op de handelsbalans ontstond. En toen ging het in feite in één klap mis. Er was sprake van vaste wisselkoersen. Die bleken niet meer houdbaar. Alle munteenheden devalueerden. Daar is nu geen sprake van. Je hebt nu bijvoorbeeld opkomende markten waar de beurzen goed overeind blijven, evenals de munteenheid.’Dijkstra beaamt dat er vandaag de dag vele verschillen zijn tussen de diverse opkomende markten. Zo kun je er een groep landen uit-halen die extra zwaar belast is met buitenlandse schulden – door-gaans in dollars – en die inmiddels de fragile five wordt genoemd: Turkije, India, Brazilië, Indonesië en Zuid-Afrika. Al heeft Dijkstra het liever over een ‘zwak zestal’: ‘Want voor ons hoort Rusland daar ook zeker bij.’ Hij verklaart: ‘Hoe meer schuld je hebt in dol-lars terwijl intussen je eigen munteenheid daalt ten opzichte van de dollar, hoe groter je financiële probleem. Want iedere dag dat je valuta daalt, wordt je schuld ten opzichte van de dollar hoger. Voor je het weet zit je in een vicieuze cirkel. Van dat rijtje is Turkije waarschijnlijk de zwakste broeder, want dat land moet dit jaar ook nog veel herfinancieren. Terwijl India en Indonesië met de door hen genomen maatregelen – onder meer renteverhogingen – juist op de goede weg zijn.’Andere opkomende markten kennen dit ‘dollarprobleem’ niet of in veel mindere mate en hun munteenheden zijn al zo ongeveer twee jaar aan het dalen. Een steeds goedkopere munt lost, deels althans, het handelsprobleem op. Export wordt immers op die manier goedkoper, import juist duurder. ‘De lopende rekening profiteert daarvan’, aldus Dijkstra.

Chinese bubbelMaar goed: als de economie van Turkije instort, is dat uiteraard een ramp voor het land en zijn bevolking. Maar de Europese economie


PurSang 2 | 2014 35

BELEGGEN

zal er nauwelijks of geen last van ondervinden en ook onze beleggingen in Turkije zijn te overzien. Een geheel ander verhaal is China. China is, zoals bekend, de tweede economie ter wereld en streeft wellicht nog dit decen-nium de Verenigde Staten voorbij. Het is nog steeds een van de snelstgroeiende economieën, maar de jaren dat de economische groei 9 en 10% bedroeg, zijn voorbij. Er treedt stagnatie op. En het kampt met het bekende emerging market-probleem: te lang te snel gegroeid. Mensen zijn hardleers. De kredietcrisis in de Verenigde Staten ontstond doordat men ervan overtuigd was dat de huizenmarkt maar één kant op kon: omhoog, altijd maar omhoog. Een soortgelijk probleem heeft zich in China voorge-daan. Vooral sinds 2008 heeft de overheid enorm de economie gestimuleerd. Hierdoor is een misallocatie van kapitaal ontstaan. Men bleef maar geld uitlenen – vooral aan bedrijven – en men bleef maar bouwen – huizen, kantoren, hele wijken en steden – in de overtuiging dat de Chinese economie maar één kant op zou gaan: omhoog, altijd maar omhoog. China betaalt nu de rekening voor de te sterke kredietgroei van de afgelopen vijf jaar. En als er een harde landing komt, dan zijn de consequenties heel anders dan in het geval van Turkije: in dat geval sleept China de andere Aziatische landen mee in zijn val, aangezien die landen in zeer sterke mate afhankelijk zijn van de Chinese economie. Maar ook de Verenigde Staten en Europa zullen er last van ondervinden. Er wordt zelfs her en der gespeculeerd dat, mocht de Chinese economie echt omval-len, dit een nieuwe wereldrecessie tot gevolg kan hebben.Moeten we daar bang voor zijn? Lars Dijkstra: ‘De kans dat het zover komt achten wij heel klein. De vraag is: kan de economie gemanaged worden door de centrale bank van China en door de nieuwe regering? Zijn ze daar competent genoeg voor? Het is natuurlijk niet gemakkelijk om zo’n enorme economie vanuit Peking

in goede banen te leiden. Toch verwachten wij dat ze daar door de tijd heen in zullen slagen. Daarbij heeft China nog steeds geen tekort, maar juist een groot overschot op de balans. En nog belangrijker: de Chinese economie heeft een gesloten kapitaalre-kening. De sentimenten van buitenlandse beleggers kunnen dus niet dezelfde last veroorzaken als in andere opkomende markten. De Chinezen kunnen zelf het tempo bepalen van aanpassingen, ze hebben daar voldoende reserves voor. Zeker, bij de Chinese staatsbanken zit een hoop rot, maar dat is allang bekend en verdisconteerd in de beurskoersen. Nog een positieve factor: het midden- en kleinbedrijf blijft het goed doen. Wij verwachten dan ook geen harde maar een zachte landing.’

Draaipunt2014 zal voor veel opkomende markten een jaar worden van hervormingen en pijn lijden. Maar ergens dit jaar verwacht Lars Dijkstra het draaipunt, waarna voor veel van hen de weg omhoog weer kan worden ingeslagen. ‘Wij kijken wekelijks naar de in- en uitstroom van kapitaal in de emerging market-landen. Vooral particuliere beleggers halen hun geld daar nog steeds weg. Maar bij institutionele beleggers zie je wat anders: daar is geen uitstroom meer. Daar zie je zelfs voorzichtig weer iets van instroom. Wij zeg-gen: koers houden, niet uitstappen nu, geen slachtoffer worden van sentimenten. Want op de lange termijn word je wel beloond met hogere rendementen, hoger dan in de Verenigde Staten en Europa. En wat ook nog telt: als de Amerikaanse en de Europese economieën verder aantrekken, kunnen die opkomende markten weer meer exporteren. Ik zie de huidige situatie dan ook als een correctie en zeker niet als een diepe crisis.’



36 PurSang 2 | 2014

PS2_36-39_600.indd 36 28-04-14 10:59

PurSang 2 | 2014 37

INTERVIEW

Hoogleraar en SER-kroonlid Leo Stevens is dé expert op het gebied van fiscale regelgeving. Hij pleit voor Europese harmonisatie van de btw, de vennootschapsbelasting en de erfbelasting. En voor een terugkeer van gezonde logica in het Nederlandse belastingstelsel.

tekst Frank van Alphenfotografie Ton van Til

‘Meer Europese fiscale harmonisatie is goed’

PS2_36-39_600.indd 37 28-04-14 10:59

38 PurSang 2 | 2014

INTERVIEW

Leo Stevens heeft geen moeite met de toenemende invloed van Europa op het Nederlandse belasting-stelsel. ‘De angst voor betutteling is zwaar overdre-ven. Soms zou een betere onderlinge afstemming juist een zegen zijn’, aldus de emeritus hoogleraar fiscale economie. ‘De regels moeten wel rechtvaar-dig, effectief en uitvoerbaar zijn.’Stevens, die onder meer onafhankelijk kroonlid is

van de SER, heeft niets op met anti-Europese sentimenten. ‘De Euro-pese Unie heeft veel welvaartswinst gebracht. Denk aan de voordelen van vrij verkeer van mensen en goederen.’ Dat wil niet zeggen dat de fiscalist geen oog heeft voor de schaduwzijde van de Europese eenwording. ‘Er zijn ook schadelijke verschijnselen, zoals werknemers uit Oost-Europa die hier als schijnzelfstandigen aan de slag gaan maar in werkelijkheid onder een baas werken. Dat is maatschappelijk ongewenst gebruik van fiscale regels. Maar schijnzelfstandigheid van binnenlandse ondernemers moet eveneens worden bestreden.’De fiscalist pleit voor Europese harmonisatie van onder meer de btw, de vennootschapsbelasting en de erfbelasting. ‘Grensoverschrijdende belastingheffing is alleen goed te handhaven in een Europese context. Het verbaast me niets dat de overdracht van dit soort bevoegdheden naar Brussel tot felle discussies leidt. Ik zie parallellen met de negen-tiende eeuw. Toen nam het rijk steeds meer belastingheffing over van gemeenten. De argumenten waren toen wonderlijk gelijk aan die van vandaag. Onze leefwereld groeit nu eenmaal.’

Hapsnapregels Inkomstenbelasting blijft in de ogen van Stevens hoofdzakelijk een nationale aangelegenheid. Daarbij kan het belang van een deugdelijke beleidsvisie van de wetgever niet worden overschat. ‘Regels moeten daarop kunnen steunen. De laatste tijd voert de overheid steeds vaker allerlei hapsnapregels in. Dat maakt de wetgeving onnodig complex. Erger is dat door gebrek aan consistentie het vertrouwen in de over-heid wordt ondermijnd. Je kunt regels pas tot norm verheffen als ze steunen op respect.’Het gaat bij de fiscus, maar ook bij de financiële sector niet primair om regels, maar om mensen die moeten deugen. ‘Mijn vader was als kleermaker in Belfeld, een klein dorp in Limburg, trots op zijn kos-tuums. Je kunt er bij wijze van spreken mee in de Maas springen en – opgedroogd – passen ze nog perfect, vertelde hij zijn kopers. Ik had zo mijn bedenkingen bij deze kwaliteitsvermelding. “Je klanten kopen geen pak om in de Maas te springen”, was mijn reactie. ’Achteraf zie ik dat hij een belangrijke boodschap gaf aan zijn klant: dit product deugt. Daar sta ik voor in. Hij had zijn ziel en zaligheid in dat pak gestoken. In de financiële sector is het op dat punt misgegaan.’

‘Het belastingstelsel is afgelopen decennia te gemakkelijk gebruikt als pakezel voor politieke beleidsdoelen’

PS2_36-39_600.indd 38 28-04-14 10:59

PurSang 2 | 2014 39

INTERVIEW

CVLeo Stevens (Belfeld, 1944) is emeritus hoogleraar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Bij zijn emeritaat in 2006 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. In 2001 was hij betrokken bij de herziening van de inkomstenbelasting. Sinds 2008 is hij onafhankelijk kroonlid van de SER. In die hoedanigheid houdt hij zich onder meer bezig met de toekomst van ons pensioenstelsel. Tevens is hij voorzitter van de commissie Horizontaal Toezicht Belas-tingdienst, lid van de raad van advies van de Nederlandse beroepsorganisatie van Accountants (NBA) en coördinerend redacteur bij Kluwer.Leo Stevens wordt algemeen beschouwd als dé fiscale expert van Nederland. Hij promoveerde in 1980 op het proefschrift Belasting naar draagkracht en was in 2001 nauw betrokken bij de totstandkoming van de de herziening van het Nederlandse inkomstenbelastingstelsel, uitmondend in de Wet Inkomsten-belasting 2001.

Hopeloos complex Meer regels zijn de reflex van de overheid en de toezichthouders. Stevens is niet tegen regels, maar zoals gezegd, belastingregel moeten voldoen aan drie criteria. ‘Het eerste vereiste is dat regels rechtvaardig zijn. Daarnaast dienen ze effectief te zijn. Tot slot moeten de regels bijdragen aan een soepele afwikkeling van de belastingheffing zonder een rigide ‘regel-is-regel’-mentaliteit. Belastingheffing mag geen ver-vreemdend proces zijn.’Die drie punten moeten in evenwicht zijn. ‘Als je alleen filosofeert over de rechtvaardigheid van het stelsel kom je geen steek verder. Als alle aandacht is gericht op doelmatigheid en efficiëntie krijg je een koel en technocratisch stelsel’, doceert Stevens. ‘Het belastingstelsel is afgelo-pen decennia te gemakkelijk gebruikt als pakezel voor allerlei politieke beleidsdoelen. Mede daardoor is het hopeloos complex geworden. Belastingen zijn ingezet als stuurgeld. Die sturingsregels worden om de haverklap gewijzigd, omdat de politieke inzichten veranderen’. Op die wijze drijft het stelsel volgens de hoogleraar steeds verder af van het eenvoudige uitgangspunt: de overheid doet een aantal taken voor het collectief en daar betaal je belasting voor. Een schrijnend voorbeeld noemt Stevens het eigenwoningdossier. ‘Begin jaren tachtig schreef ik al dat de hypotheekrenteaftrek onlogisch en onbetaalbaar was. Het doel was het stimuleren van het eigen woningbezit, maar het effect was dat rijke mensen het meest profiteerden van deze regeling.’

ondoordacHtDe oplossingen die dit kabinet heeft bedacht om de hypotheek-rente aan te pakken, zijn volgens Stevens een perfect voorbeeld van ondoordachte regels. ‘Mijn broek zakt af als ik kijk naar de technische uitwerking. De annuïtaire aflossingsplicht voor nieuwe gevallen creëert rechtsongelijkheid tussen oude en nieuwe gevallen. Huizenkopers die in het verleden ongeremd konden profiteren van het stelsel behouden hun privileges, terwijl nieuwkomers in dertig jaar annuïtair moeten aflossen.’ Stevens pleit voor meer bezinning. ‘Neem afstand zodat je het hele plaatje kunt overzien. De weeffout in het systeem is dat het eigen-woningforfait te laag is gesteld. Als je dat had verhoogd, laat je ook de bestaande gevallen bijdragen aan de oplossing.’In de sfeer van de erfbelasting hoopt Stevens eveneens op veranderin-gen. Hij heeft geen bezwaar tegen deze heffing die veel vermogenden als onrechtvaardig ervaren. ‘Ik begrijp dat mensen het gevoel hebben dat ze dubbel worden gepakt. Zeker als ze het geld dat ze nalaten, zelf hebben verdiend. Ik heb evenwel vrede met dit systeem. Het draagt er-aan bij dat mensen beginnen met gelijke startkansen.’De erfbelasting is volgens Stevens wel een voorbeeld van een belas-ting die smeekt om Europese harmonisatie. ‘De nationale stelsels moe-ten beter op elkaar worden afgestemd. Het is nu een juridische chaos. Probleem is dat erfbelasting een ondergeschoven kindje is. Politici vinden het nu eenmaal geen sexy onderwerp.’

PS2_36-39_600.indd 39 28-04-14 10:59

42 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

tekst Annemarie van der Tuijnfotografie Sander Nagel

BeleggeN volgeNS de eco

elke zeven à acht jaar doorloopt de economie een cyclus: van vertraging en recessie via her-stel naar expansie. deze vier fases heb-ben elk specifieke macro-economische kenmerken. op welk punt in de cyclus bevinden we ons nu? de vier experts van Kempen & co lichten toe.

Rond de tafel

PS2_42-46_Rond de tafel.indd 42 28-04-14 11:00

PurSang 2 | 2014 43

BELEGGEN

Beleggen volgens de economische cyclus


44 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

Obligaties - magere vooruitzichtenDe Duitse en Amerikaanse 10-jaarsrente staat door het ruime monetaire beleid van de centrale banken nog zeer laag, maar daar zal onmiskenbaar verandering in komen. Een aantrekkende economische groei vertaalt zich in de regel immers in een oplopende lange rente. Van Lanschot gaat daar in haar basisscenario dan ook vanuit. Dit is nadelig voor de obligatierendementen: die nemen af als de rente oploopt. In vergelijking met aan-delen zijn de rendementsverwachtingen voor obligaties op de lange termijn dan ook heel mager. Dat geldt voor zowel staats- als bedrijfsobligaties. Vandaar dat Van Lanschot de categorie aandelen overweegt, ten koste van obligaties. Op korte termijn ziet het beeld voor bedrijfsobligaties er in Europa nog wat gunstiger uit. De huidige herstelfase in deze regio is nog positief voor deze obligaties, vertelt obligatieanalist Ellen Engelhart. ‘De vraag trekt aan en de meeste bedrijven hebben de kosten tijdens de recessie al gedrukt. Per saldo loopt de winst op en nemen de operationele kasstromen toe. Dit is positief voor obligatiehouders. De kans dat een bedrijf niet aan de rente- en aflossingsverplichtingen kan voldoen, neemt immers af.’Dit alles impliceert dat de risicopremie die obligatie- beleggers moeten eisen, verder kan afnemen. De risicopremie is de opslag in rente die de uitgever van de obligatie betaalt boven op het tarief voor de relatief veilige Duitse (staats)obligatie. Een daling van deze premie betekent een stijging van de prijs. De risico-opslag is in 2013 gemiddeld genomen al behoorlijk afgenomen. Engelhart: ‘In Europa zit nog wel enige rek in de premies, maar beleggers zullen het in deze fase toch vooral moeten hebben van de hogere couponrente op een bedrijfsobligatie versus een staatsobligatie van een relatief stabiel land in de eurozone.’ Waar in Europa de kredietkwaliteit van bedrijven gemiddeld nog verbetert, is in de Verenigde Staten al sprake van licht verslech-terende kredietratio’s. ‘Bedrijven verleggen de focus al meer en meer naar de aandeelhouders. De roep om ex-tra dividenduitkeringen en investeringen, de inkoop van aandelen en met schuld gefinancierde overnames neemt toe. Daardoor stijgt het risico voor de obligatiehouder, terwijl het geboden rendement al relatief laag is.’

Ellen EngelhartEconomische schommelingen zijn van alle tijden’, aldus hoofdeconoom Luc Aben van Van Lanschot Bankiers. ‘Dat zal altijd zo zijn. Evoluties zijn een proces van vallen en op-staan, ook in de economie.’ De economische cyclus kent twee fasen van afnemende groei (vertraging, gevolgd door recessie) en twee periodes waarin de groei aantrekt (herstel,

gevolgd door expansie). De verschillende beleggingscategorieën reageren elk anders op de omstandigheden die de vier fasen typeren. Aandelen doen het over het algemeen goed in de herstelfase (gekenmerkt door een lage groei en dalende schuldratio’s) en bij expansie (hoge econo-mische groei). Aan het eind van deze fase begint de groei weer te vertragen en de rente te dalen, wat obligaties weer aantrekkelijker maakt. De daaropvolgende periode van vertraging blijft positief voor vastrentende waarden. Tijdens een recessie krijgen veilige staatsobligaties en liquiditeiten de voorkeur.

Regionale veRschillenDe groei in de Verenigde Staten zit aan het begin van de expan-siefase. Gezinnen en banken zijn een eind op weg met het afbeta-len van de schulden. De overheidsschuld is nog wel hoog, maar de private sector kan steeds meer consumeren en investeren. ‘Toch heeft vooral de arbeidsmarkt nog een weg te gaan. Dit is belang-rijk voor de particuliere consumptie, goed voor tweederde van de Amerikaanse economie.’ Europa bevindt zich, net als Azië en opkomende markten, nog in de herstelfase. We zien de economie weer groeien, maar nog langzaam en heel bescheiden. De situatie is onzekerder dan aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. De schuldniveaus moeten nog verder worden afgebouwd, wat zorgt voor een rem op de groei en de inflatie. ‘Eind 2014 publiceert de Europese Centrale Bank de resultaten van haar doorlichting van de bankbalansen. Dan zullen we een beter beeld hebben van de toestand bij de grootste Europese banken. Dit is een belangrijke gebeurtenis.’

De invloeD van chinaOok China speelt een belangrijke rol. De economische stimule-ringsmaatregelen daar waren gunstig voor de wereldeconomie, maar China gooit het roer nu om van groei uit investeringen naar meer vrijemarktwerking en consumptie. ‘Tegelijkertijd wil het land de uitbundige kredietverlening temperen’, stelt Aben. ‘Het slagen of mislukken van deze transitie zal de komende maanden en jaren van grote invloed zijn op de mondiale economie.’ Achter elke beweging van de conjunctuur gaan dus verschillende krachten schuil waarop financiële markten reageren. ‘Afhankelijk van de fase van de cyclus hebben bepaalde beleggingen de wind in de zeilen. Of juist niet.


PurSang 2 | 2014 45

BELEGGEN

Aandelen – cyclische voorkeurIn fases waarin de economische groei aantrekt, kunnen vooral cyclische aandelen het goed doen. Van Lanschot heeft binnen cyclische sectoren een voorkeur voor Informatietechnologie (IT) en Financiële Dienstverlening. Andere cyclische sectoren (Energie, Basisindustrie, Duurzame Consumentengoederen en Industrie) profiteren uiteraard ook van groei, maar zijn volgens de bank minder aantrekkelijk gewaardeerd. Of er spelen andere specifieke uitdagingen die de sector minder interessant maken. De Europese IT-sector zal volgens aandelenspecialistThierry Parihala vooral profiteren van stijgende bedrijfsinvesteringen. ‘Tijdens de recessie hebben bedrijven bezuinigd, zodat het investeringsniveau erg laag is. We verwachten dat dit niveau zal stijgen naar het historisch gemiddelde. Dit hangt deels samen met economische groei. Daarnaast zijn bedrijven gezonder geworden. De schulden zijn goed afgebouwd, er zijn voldoende kasmiddelen aanwezig en er is ruimte voor nieuwe financiering op de balans.’ Een tweede positieve factor voor IT zijn de toenemende winstmarges. ‘Vooral softwarebedrijven hebben relatief lage variabele kosten. Als de omzet stijgt, zal de winst-marge oplopen. Daarnaast speelt prijsinflatie de sector in de kaart. Dit geldt vooral voor ondernemingen die ac-tief zijn in hardware of chipapparatuur. Als de vraag naar IT aantrekt, en daar gaan we in deze fase vanuit, zal de sector daar niet meteen aan kunnen voldoen. Dat biedt mogelijkheden voor prijsverhogingen en ook dat is gunstig voor de marges.’De huidige economische fase is eveneens positief voor verzekeraars en banken. Verzekeraars zijn gebaat bij een oplopende rente – op de eerste plaats omdat zij hun premies vooral beleggen in obligaties. ‘De obligaties die aflopen, kunnen ze herbeleggen tegen een hogere rente. Daardoor stijgt het inkomen uit hun beleggingen. Daarnaast neemt het eigen vermogen toe. Dat komt doordat de verplichtingen van verzekeraars, toekomstige uitkeringen, gevoeliger zijn voor rentewijzigingen dan hun beleggingen aan de andere kant van de balans. Bij een stijgende rente neemt de waarde van de verplichtingen harder af dan de waarde van hun beleggingen. Per saldo stijgt dus het eigen vermogen.’ Banken zullen naar verwachting meer geld uitlenen, om-dat bedrijven meer zullen gaan investeren. Dat betekent dat de rente-inkomsten van de banken zullen toenemen. Daarnaast profiteren ze van lagere financieringskosten en hebben banken minder voorzieningen voor slechte leningen nodig. ‘In het positiefste geval vallen deze voor-zieningen vrij. Dit komt direct ten gunste van de winst. Kortom, voor zowel IT- als financiële bedrijven biedt deze fase in de cyclus aantrekkelijke mogelijkheden.’

‘Bedrijven worden

gezonder, er is weer

ruimte voor nieuwe

financiering op de

balans’Thierry Parihala


46 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

Beleggingsfondsen – los van de cyclusWaar de selecties van aandelen en obligaties over het algemeen erg afhankelijk zijn van de fase in de economische cyclus, geldt voor beleggingsfondsen een ander verhaal. ‘We selecteren onze fondsen in feite los van de cyclus’, licht Specialist Beleggingsfondsen Ralph Engelchor toe. ‘We selecteren fondsmanagers vooral in de verwachting en veronderstelling dat ze over een volledige cyclus heen een positief relatief rendement kunnen realiseren. We gebruiken een bottom-up selec-tieproces waarbij we op basis van kwalitatieve factoren een inschatting maken van de mogelijk toegevoegde waarde van een manager. We kijken bijvoorbeeld naar de kwaliteit van het beleggingsteam, of de manager onderscheidende beleggingsideeën heeft en of het beleggingsproces consistent is. De fase van de cyclus is dus niet leidend in de selectie.’ Indirect speelt de economische situatie waarin we ons bevinden natuurlijk wel een rol. ‘De impact van de cyclus op portefeuilles zit meer in de stappen die voorafgaan aan de portefeuilleconstructie. In de strategische portefeuille verwerken we bijvoorbeeld de rendements-verwachtingen per beleggingscategorie. Die houden wel verband met de fase in de cyclus, maar de daaraan ge-koppelde fondsinvulling niet. Anders gezegd: wijzigingen in ons fondsaanbod staan los van de fase in de cyclus, maar de weging waarin de fondsen terugkomen in de strategische portefeuille niet.’ Tot slot wijst Engelchor op een bijzondere fondsen-categorie: fund of hedgefunds. Dit zijn fondsen die uit meerdere gespecialiseerde hedgefondsen bestaan. ‘Op regionaal niveau zijn de verschillen in economische groei groot. Dit heeft onder meer invloed op de ontwikkeling van lokale valuta’s en de rente. Fund of hedgefunds heb-ben de flexibiliteit om onevenwichtigheden in de markt te benutten. Dit soort fondsen kunnen in elke fase van de cyclus, in elke markt tot een positief rendement komen.’

Benieuwd naar welke vorm(en) van beleggen het beste bij u past? Maak dan een afspraak met uw adviseur. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Gestructureerde producten – goed instapmomentVoor beleggers met een obligatieportefeuille is de stap naar de nu relatief aantrekkelijke categorie aandelen misschien niet gewenst of niet mogelijk. Dan is er een andere oplossing: gestructureerde producten. Veel van deze beleggingen bestaan uit meerdere financiële instru-menten en houden wat betreft risicoprofiel het midden tussen dat van aandelen en obligaties. Analist Structured Products Jurgen van Wijngaarden: ‘Deze producten zijn juist in de huidige fase van de economische cyclus een erg aantrekkelijk alternatief voor obligaties.’ Een gestructureerd product is meestal een combinatie van een obligatie van een financiële instelling en opties op een andere beleggingscategorie. ‘De vaste rentever-goeding op de obligatie, de coupon, keren we niet uit, maar beleggen we in een andere categorie, bijvoorbeeld aandelen. Anders gezegd: de belegger geeft de coupon op in ruil voor een kans op extra rendement.’ De rentevergoeding op obligaties is nog erg laag, vervolgt Van Wijngaarden. ‘Met een gestructureerd product ruil je nu dus relatief weinig in voor de kans op extra rendement. Daar komt bij dat dit soort producten de mogelijkheid biedt om een hoofdsom veilig te stellen. Het is nu relatief goedkoop om deze garantie te kopen, omdat ook de risicopremies op een laag niveau staan.’

Ralph Engelchor

Jurgen van Wijngaarden


HOW ALIVE ARE YOU?

Jaguar XF en XF Sportbrake standaard met 8-trapsautomaat.

A JAGUAR FOR THE PRICE OF A CAR.

Min./max gecombineerd verbruik: 4.9-12.7 l/100km. CO2 uitstoot resp. 129-297 g/km. Vanafprijs XF 2.2D 120kW (163PK) € 51.900 is incl. BPM en BTW en excl. kosten rijklaar maken. Zie voor kosten en voorwaarden www.jaguar.nl. Lease vanaf € 999 o.b.v. Full Operational Lease, 48 maanden, 20.000 km p.j. excl. 21% btw en brandstof. Jaguar Financial Services. Wijzigingen voorbehouden.

VANAF € 51.900

JLRNGEN4W004_XF_XFSB_Nationaal_PurSang_285Hx225_IC.indd 1 4/22/14 9:15 AM

48 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

48 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

48 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

De Van Lanschot Global Index Fondsen, subfondsen van Van Lanschot Global Index Fund N.V., zijn sinds 1 januari subfondsen van Kempen Pro� elfondsen N.V. en heten sindsdien Kempen Pro� elfondsen. Vanwaar deze naamswijziging?En verandert hiermee ook het beleggingsbeleid voor deze fondsen? Maarten Kneepkens (verantwoordelijk voor particuliere vermogensbeheeroplossingen) en Wilse Graveland (verantwoordelijk voor pensioenoplossingen) van Kempen Capital Management geven uitleg.

TEKST Annemarie van der Tuijn

Uitgelicht

DEZELFDE BELEGGINGSSTIJL

De beleggingsstijl van de Kempen Profiel-

fondsen blijft gelijk aan die van de ‘oude’

Van Lanschot Global Index Fondsen.

DE PORTEFEUILLES VAN DE KEMPEN

PROFIELFONDSEN BLIJVEN NAAD-

LOOS AANSLUITEN OP DE RISICO-

PROFIELEN, HET BELEGGINGSBELEID

EN DE VISIE VAN VAN LANSCHOT.

Elk fonds biedt beleggers een portefeuille die

wereldwijd is belegd en breed is gespreid over

beleggingscategorieën, met gebruikmaking van

externe vermogensbeheerders. De focus ligt

daarbij op zo laag mogelijke kosten en directe

bijsturing als marktomstandigheden daar om

vragen.De Kempen Profielfondsen worden net als hun

voorgangers waar mogelijk ingevuld met pas-

sieve producten, zoals trackers en indexfond-

sen. Daar waar dat niet kan, bijvoorbeeld omdat

er geen goede indexproducten voorhanden zijn,

voegt de beheerder actieve oplossingen aan de

fondsen toe. Maar ook hier geldt: alleen tegen

lage kosten.

WAAROM EEN NIEUWE NAAM?De vier Van Lanschot Global Index Fondsen (Defensief, Neutraal, Groeigericht en Offensief) heten nu achtereenvolgens Kempen Profiel-fonds 2, 3, 4 en 5. Er zijn twee redenen voor deze naamsveran-dering. Op de eerste plaats omdat Kempen al jarenlang de fondsbeheerder is, net als van alle andere Van Lanschotfondsen. De nieuwe naam geeft deze structuur beter weer. Daar-naast zijn de fondsen niet meer alleen bedoeld voor klanten van Van Lanschot. Kempen gaat de fondsen ook gebruiken voor het inrichten van lifecycle pensioenoplossingen voor institu-tionele klanten. De wens van deze beleggers draait niet om ‘offensief’ of ‘defensief’, maar wel om risicomanagement op basis van leeftijd. Een neutralere naam past dan ook beter bij de brede doelgroep van de Kempen Profielfond-sen. Uiteraard blijven de fondsen aansluiten op de risicoprofielen van Van Lanschot, die niet wijzigen.

PS2_48-49_Uitgelicht.indd 48 28-04-14 11:06

PurSang 2 | 2014 49

BELEGGEN

PurSang 2 | 2014 49

BELEGGEN

PurSang 2 | 2014 49

BELEGGEN

FOCUS OP KOSTEN

Sinds het begin van dit jaar geldt er een

provisieverbod voor beleggingsondernemingen.

Het bedrag dat Kempen vroeger uitbetaalde aan

de beleggingsondernemingen is in mindering

gebracht op de kosten die Kempen als beheerder

van de Kempen Profielfondsen bij deze fondsen in

rekening brengt.

DE TOTALE KOSTEN WORDEN HIERMEE

VERDER VERLAAGD.

Waar andere vermogensbeheerders meestal hun

eigen producten gebruiken, beleggen de

Kempen Profielfondsen hoofdzakelijk in

beleggingsproducten van externe aanbieders.

Dit verbetert de kwaliteit van de oplossing doordat

de beste specialisten worden geselecteerd.

Daarnaast kan Kempen vanwege haar omvang

scherp inkopen bij deze specialisten.

NIEUW FONDS IN DE REEKSSpeciaal voor de pensioenmarkt is de reeks uitgebreid met een vijfde fonds (Kempen Profielfonds 0). Dit fonds belegt in rente-instrumenten en is vooral bedoeld om het renterisico voor pensioenklanten te managen. De rentestand speelt namelijk een belangrijke rol op het moment dat het opgebouwde pensioenkapitaal wordt omgezet in een pensioenuitkering. MET DIT FONDS KAN HET RISICO VAN EEN LAGER PENSIOEN DOOR RENTESCHOMMELINGEN WORDEN BEPERKT.

Het fonds is ook beschikbaar voor particuliere beleggers bij Van Lanschot. Het kan een alternatief zijn voor wie voor langere tijd wil beleggen in rente-instrumenten. Maar let op: het is voor particulieren alleen interessant bij een lage of gelijkblijvende rente. Wie verwacht dat de rente gaat stijgen, kan beter wachten met instappen. Heeft u interesse in dit Kempen Profielfonds 0? Dan raden wij u aan de Essentiele Beleggersinformatie te lezen. Hierin staat meer over de aard, risico’s en kosten van dit fonds. U kunt deze informatie vinden op www.kempen.nl

‘OPEN’ PENSIOENOPLOSSINGENVan Lanschot en Kempen denken actief na over

het pensioen voor morgen. De onzekerheid

over het huidige pensioenstelsel maakt dat veel

werkgevers en werknemers de regeling willen

wijzigen. Om actief te zijn in deze veranderende

pensioenmarkt, worden duurzame collectieve en

individuele pensioenoplossingen ontwikkeld

middels een ‘open’ structuur. Binnen deze

structuur worden ook de Kempen Profielfondsen

gebruikt voor collectieve regelingen. Met de open

structuur wordt een duurzame regeling geboden

aan werkgevers die de pensioenregeling meer

op afstand willen zetten en ook de belangen van

de werknemers willen waarborgen. Dit gebeurt

concreet door:

OPEN NETWERK we brengen een

verzekeraar, pensioenadministrateur en

beheerder in één oplossing samen.

OPEN ARCHITECTUUR we

beperken ons niet tot beleggings-

producten van één organisatie, maar

zoeken wereldwijd naar de beste

producten. Passief en actief. En letten

daarbij sterk op de kosten.

OPEN TOEKOMST als de marktom-

standigheden zich wijzigen passen

onze beleggingsspecialisten de porte-

feuille aan.

OPEN UITVOERINGSVORM we

bieden pensioenoplossingen via

een pensioenfonds, verzekeraar of

premiepensioeninstelling (PPI).

Kijk voor meer informatie op

www.kempen.nl/opendcpc

PS2_48-49_Uitgelicht.indd 49 28-04-14 11:07

Papierenkarton.nl is een initiatief van de hele papieren kartonketen. Op www.papierenkarton.nl word je 100% geïnformeerd over de bijzondere en duurzame eigenschappen van papier en karton.

Ontdek hoe verrassend duurzaam papier en tijdschriften zijn op:

100% geïnformeerd

84% gerecycled

Nederland is koploper papierrecycling. 84%* van het gebruikte papier en karton wordt ingezameld en hergebruikt.

Tijdschriften worden gedrukt op papier dat is gemaakt van gerecycled oudpapier. Of dat is gemaakt van een natuurlijke en hernieuwbare grondstof: hout. En het Europese bosoppervlak is de afgelopen 50 jaar gegroeid met 30%. Lees dus met een gerust hart jouw favoriete magazines.

* Monitor Papier Recycling Nederland (www.prn.nl)

IDF668-PAPIER-225x285mm.indd 1IDF668-PAPIER-225x285mm.indd 1 05-12-13 11:0405-12-13 11:04

PurSang 2 | 2014 51

beleggen

Wat wij Coca-Cola light noemen, heet in Amerika Diet Coke. Het product was meteen een succes. Onder vrouwen welte-verstaan. Mannen wilden er niet aan. Omdat ze niet op de lijn hoeven te letten, of omdat het ze niet kan schelen of ze een paar – of veel – kilo’s te zwaar zijn? nee, omdat de term ‘Diet’ hen niet aanspreekt. lijnen, dat is iets voor vrouwen. Coca-Cola begreep het en kwam daarom met Coca-Cola Zero. en voilà, ook de meest macho man ging om. Dit voorbeeld geeft

maar weer eens aan hoe belangrijk het is voor aanbieders om rekening te houden met subtiele invloeden op gedrag. en, in dit geval, met sekseverschillen.eerder schreef ik op deze plek al over mijn onderzoek naar mannen, vrouwen en financiële keuzes. Zou ook daar het kleine verschil grote gevolgen hebben? De financiële sector doet, anders dan Coca-Cola, niet veel aan gender-marketing, zo is mijn indruk. blijven daarmee kansen onbenut? en zou een effectief klantcentraal beleid wellicht onderscheid moeten maken tussen de vrouw respectievelijk de man als klant? Inmiddels heb ik wat resultaten voor u. Mijn eerste onderzoek richtte zich op de vraag of vrouwen meer zouden beleggen in aandelen als de voor de hand liggende portefeuille – de AeX-index bijvoorbeeld – uit bedrijven zou bestaan die behoren tot de wereld van de vrouw. eerst construeerde ik een roze index, gebaseerd op advertenties in vrouwenbladen. Vervolgens vroeg ik een grote groep mannen en vrouwen hoe ze € 100,000,- aan pensioenspaargeld zouden verdelen over een mandje aandelen en staatsobligaties. De ene helft kreeg mijn roze mandje te zien, de andere een mandje gebaseerd op de AeX. Ik was benieuwd of vrouwen meer, en mannen minder in aandelen zouden gaan als ze het roze mandje kregen voorgeschoteld. Dat bleek inderdaad het geval voor vrouwen van zestig en ouder, maar voor de rest was er geen significant verschil. leeftijd, opleiding, financiële kennis en risicohouding speelden geen rol. Wat wel opvallend is, is dat vrouwen die het roze mandje kregen aangeboden, veel en veel sneller een keus wisten te maken dan mannen, en ook dan vrouwen in de blauwe situatie. beleggingskeuzes zijn dus gemakkelijker, zo lijkt het, als de bedrijven waaruit je kunt kiezen behoren tot jouw belevingswereld. Staal, chemie, baggeraars, olie – het zijn niet de domeinen waarmee de vrouw zich snel identificeert, maar ze domineren wel de AeX. een voorlopige conclusie is dan ook dat de lagere deelname van vrouwen aan aandelenmarkten mogelijk niet, of niet alleen, voortkomt uit minder financiële kennis en/of andere voorkeuren met betrekking tot risico en rendement, maar wel uit het feit dat beursdominerende bedrijven veel meer aansluiten bij de belevingswereld van mannen dan van vrouwen. Dat gaat onbewust, net zoals mannen vast niet door hebben dat het woord ‘Diet’ hen ervan weerhoudt om caloriearme cola te drinken. Moraal van het verhaal: een financiële sector die de klant centraal wil stellen moet er rekening mee houden dat zijn mannelijke en vrouwelijke clientèle verschillend reageert en dus een verschillende benadering verdient.

Roze AEX

‘De AEX sluit veel meer aan bijde belevings-wereld van mannen’

fot

og

ra

fie

An

ja v

an W

ijger

den

Henriëtte Prast is hoogleraar Persoonlijke Financiële Planning aan de Universiteit van Tilburg. Te-vens is zij auteur van de boeken ‘Geld en Gevoel’ en ‘Geld en Geluk’, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en schrijft zij columns voor PurSang en Het Financieele Dagblad.

PS2_51_Column2.indd 51 28-04-14 11:07

52 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

Een van de beleggingsmaatschappijen waar Van Lanschot gebruik van maakt is Vanguard, gefocust op passief beleg-gen en bezig aan een stevige internationale opmars. Wim van Zwol, hoofd Institutional Sales Noord-Europa, legt uit waar deze groei vandaan komt en waarom hij zich juist bij dit Amerikaanse bedrijf helemaal thuis voelt. tekst Annemarie van der Tuijnfotografie Sander NagelM

EET

THE

M

AN

AGER

Wim van Zwol

PS2_52-54_Meet the Manager.indd 52 28-04-14 11:10

PurSang 2 | 2014 53

BELEGGEN

De Vanguard Group, goed voor een beheerd vermogen van om en nabij € 2.000 miljard (december 2013), werd in 1975 door pionier John Bogle opgericht als coöperatieve onderneming zonder winstoogmerk. Het bedrijf is geen eigen-dom van aandeelhouders of partners, maar in handen van de beleggers in de fondsen. Dat betekent dat de belangen van Vanguard gelijk

zijn aan die van haar klanten. Een ongebruikelijk model en volgens Wim van Zwol de basis van het succes. ‘We laten ons niet leiden door opportunisme op korte termijn, maar kijken of een beleggingsproduct structureel zinvol is voor onze klanten. Complexe fondsen tref je bij ons niet zo snel aan. Daarbij werken we steevast tegen lage kosten en zijn we transparant. Deze filosofie werkt nog steeds en sluit naadloos aan op de huidige trends in de financiële weten regelgeving.’

IntegrIteIt en groeIGeen fratsen, geen bombarie; die benadering heeft Vanguard tot een zeer evenwichtige organisatie gemaakt. Zo blijven beleggers gemiddeld tien jaar klant, tegen een gemiddelde van vier jaar voor de branche als geheel. Ook het topmanagement (drie CEO’s in veertig jaar tijd) en het personeel blijven de fondsaanbieder lang trouw. Van Zwol zelf stapte in 2007 over naar Vanguard, na een carrière van tien jaar in de financiële sector. ‘Na de TU Eindhoven ben ik als trainee bij Kas Bank begonnen. Ik ben me daar gaandeweg meer gaan richten op risico- en performancemeting voor professionele klanten die hun vermogen hadden uitbesteed. De stap naar vermogensbeheer is dan klein.’Vanguard belegt op een procesmatige manier. Die aanpak sprak Van Zwol aan. ‘Ik ben als persoon en als belegger heel rationeel. Ik houd van wiskunde en statistieken. Dat trok me aan in Vanguard. Later, vooral na de crisis, ben ik een ander aspect van de werkwijze van Vanguard nog meer gaan waarderen. We zijn minder commercieel en meer strategisch bezig. Je kunt niet controleren wat 14.000 medewer-kers doen, maar ik kan er vertrouwen in hebben dat er bij ons geen ongelukken gebeuren. Die integriteit vind ik van groot belang. Het past


54 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

bij me. Het voelt prettig als ik zaken kan uitleggen waar ik echt achter sta. Tijdens een crisis zie je wat de waarde daarvan is. Het is ook geen toeval dat Vanguard harder groeit in moeilijke tijden.’

De inDex is leiDenDDe standplaats van Van Zwol is de Zuidas in Amsterdam. Hij geeft leiding aan een team van vier leden, dat verantwoordelijk is voor het eerste contact met klanten in de Benelux en Noord-Europa. Dit zijn van oudsher grote institutionele partijen, waaronder Van Lanschot namens haar klanten, maar het team krijgt er steeds nieuwe beleggers bij. Sinds de komst van het provisieverbod in het Verenigd Koninkrijk kloppen daar bijvoorbeeld steeds vaker onafhankelijke financieel adviseurs aan.De oplossingen die Vanguard biedt zijn in de regel gebaseerd op passief beleggen. Veruit de meeste Vanguard-fondsen volgen een index; als het even kan tot in de puntjes. Anders gezegd: de be-heerder koopt bij voorkeur alle effecten van een bepaalde index in precies dezelfde verhouding aan. Maar dat is niet altijd mogelijk of wenselijk, legt Van Zwol uit. ‘Opkomende markten zijn bijvoorbeeld niet altijd voldoende liquide en transparant. Het kan ook goedko-per zijn om een aandeel op een andere dan de thuismarkt aan te schaffen. Vastrentende waarden vormen een tweede uitzondering, omdat we niet per se alle obligaties van een uitgevende instelling kopen. Daarnaast hebben we vanuit het oogpunt van verantwoord beleggen voor specifieke fondsen sommige aandelen liever niet in portefeuille. In die gevallen wijken we af van de indexsamenstelling.’Het Vanguard High Dividend Yield-fonds is een relatief jonge loot aan de stam. Een bijzonder fonds, vindt Van Zwol. ‘Het is wellicht iets minder puur dan je van ons zou verwachten, omdat we in dit geval filteren op onder meer de waardering en het dividendren-dement. Door een gedegen spreiding beperken we de volatiliteit zoveel mogelijk. Het fonds is daarmee een mooie toevoeging aan het assortiment.’

Het VanguarD-effectDe aanpak van Vanguard laat andere marktpartijen niet onberoerd. ‘Het is lastig concurreren tegen een goedwerkend coöperatief model als het onze. We zijn selectief in de markten die we betre-den: we zetten de stap naar iets nieuws pas als we denken dat we iets toe te voegen hebben. Zetten we die stap, dan werken we gedisciplineerd en tegen relatief lage kosten. Dat zorgt ervoor dat sommige partijen de handdoek in de ring gooien zodra we op de markt komen. Voor hen valt er dan immers niets meer te verdienen. Dit zagen we bijvoorbeeld in Canada gebeuren.’Een tweede ‘Vanguard-effect’ is een daling van de prijs in de markt. Dat was goed te zien in de eerste helft van vorig jaar, toen Vanguard in Europa een reeks Exchange Traded Funds (ETF’s) lanceerde. Dit zijn beleggingsfondsen die continu verhandelbaar zijn op de beurs en nauwkeurig een bepaalde index volgen. ‘We introduceerden laaggeprijsde ETF’s’, vertelt Van Zwol. ‘Het gevolg was dat andere grote aanbieders ook in prijs omlaag gingen. Een mooie nawerking, maar voor ons geen doel op zich. Onze prijszet-ting is simpelweg het resultaat van onze filosofie. Uiteindelijk is er één winnaar: de belegger.’

De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

‘Het is geen toeval dat Vanguard harder groeit in moeilijke tijden’


BEST GOLF DEVELOPMENT EUROPE

PGA Catalunya Resort

Be Different Be Inspired BelieveBe Different Be Inspired Believewww.pgacatalunya.com +34 972 47 29 57

A EUROPEANTOUR

COURSE

www.pgacatalunya.com

PGA Catalunya Resort is de thuisbasis van twee unieke golfbanen van wereldklasse waaronder de nummer 1 golfbaan van Spanje. Het resort ligt in een prachtige natuurlijke omgeving in de buurt van Barcelona met een grote selectie van bezienswaardigheden die uniek is voor deze Mediterrane bestemming. Gelegen op slechts een paar minuten van de historische stad Girona, de stranden van de Costa Brava en slechts 50 minuten rijden van de wereldstad Barcelona. PGA Catalunya Resort is een van Europa’s meest aansprekende golf locaties.De onlangs geopende Residents Club - exclusief voor eigenaren van onroerend goed - biedt het nieuwste van het nieuwste op sport, wellness en recreatie gebied. De perfecte plek voor zowel sportliefhebbers als mensen die op zoek zijn naar een comfortabele levensstijl in een natuurlijke omgeving.PGA Catalunya Resort biedt een luxe selectie van onroerend goed, bestaande uit percelen, eigentijdse villa’s, moderne appartementen en een eigen ¨enclave¨ van townhouses.

Prijzen vanaf: 365.000€

“Gekozen tot beste golf project 2013-2014 - International Property Awards”

Rots-Vast Eindhoven Arno Vervoord +31 (0)6 29586373 - +31 (0)40 [email protected] - www.pgacatalunya.com

56 PurSang 2 | 2014

BELEGGEN

De heer Houben, succesvol ondernemer in de Randstad, las laatst een artikel waarin steeds werd gerept over rendementsverwachtingen. Dat zette hem aan het denken: hoe berekent Van Lanschot die eigenlijk?

Rendementsverwachtingen, hoe komen ze tot stand?

Jan van de Ven werkt als Portfoliomanager Vermogensbeheer bij Kempen & Co. In deze rubriek leest u wat hij in de praktijk meemaakt.

tekst Annemarie van der Tuijn

PS2_56-57_Vermogensbeheer.indd 56 28-04-14 11:11

PurSang 2 | 2014 57

BELEGGEN

‘We baseren onze rendemensverwachtingen

op twee zaken’

Als ondernemer gaat de heer Houben altijd recht op zijn doel af. Snel schakelen, daar houdt hij van. Ook nu komt hij meteen ter zake. ‘Als ik over verwachtingen lees, word ik nieuwsgierig. Ik vraag me dan meteen af: waarop zijn die gebaseerd? Hoe werkt dat bij jullie?’Ik leg hem uit dat we onze rendements-

verwachtingen op twee zaken baseren: de verwachting die we hebben van de economische groei en wat we vinden van de waar-dering. Dat klinkt nog wel erg abstract, dus geef ik een voorbeeld. Laten we eens kijken naar de Verenigde Staten.‘We verwachten voor Amerikaanse aandelen voor de komende tien jaar 4,5% rendement per jaar’, vertel ik. ‘Die verwachting baseren we op vier bouwstenen. De eerste steen is het huidige dividendrendement. In dit voorbeeld voor de Verenigde Staten is dit 3,6%. Hierbij tellen we vervolgens een verwachte winstgroei van gemiddeld 4 % per jaar op. Deze groei van de winst baseren we op onze groeiverwachting voor de Amerikaanse economie voor de komende tien jaar.’De heer Houben rekent mee: ‘Opgeteld is dit 7,6%. Dat betekent dat er op dit moment ook bouwstenen zijn die een negatieve invloed hebben.’‘Dat klopt’, zeg ik. ‘In stap drie kijken we naar de waardering. Amerikaanse aandelen zijn nu duurder dan ze in het verleden gemiddeld waren. Ze zijn dus overgewaardeerd en we gaan niet ervan uit dat dit de komende tien jaar zo blijft. We verwachten dat de waardering weer rond het historisch gemiddelde komt te liggen. Dit effect drukt op dit moment de rendementsverwachting voor deze aandelen. In dit geval met 1,2% per jaar, voor de komende tien jaar.’

‘Duidelijk’, aldus Houben. ‘En die vierde bouwsteen?’ ‘Dat zijn de winstmarges van Amerikaanse bedrijven. Die zijn op dit moment erg hoog als je ze vergelijkt met het verleden. Ook hier gaan we

ervan uit dat de marges, onder druk van concurrentie, naar het historisch gemiddelde zullen bewegen. Dit heeft een nadelige invloed op het verwachte rendement van nog eens 1,9% per jaar. Alles bij elkaar resteert dus een rendementsverwachting van 4,5%.’‘Wat wil dit percentage nu eigenlijk zeggen? Vinden jullie Ameri-kaanse aandelen daarmee nu juist een aantrekkelijke belegging of niet?’ ‘Dat is een heel goede vraag. Daarvoor moeten we het verwachte rendement op aandelen uit de Verenigde Staten vergelijken met wat we kunnen verwachten op een risicovrije belegging daar. In dit geval kijken we naar een obligatielening van de Amerikaanse overheid met een looptijd van tien jaar. Die levert naar verwachting een rendement van 2,8% op.’ ‘Dus je krijgt aardig wat meer voor een belegging in Amerikaanse aandelen. Dat klinkt positief.’ ‘Maar dat hoeft niet zo te zijn. Het verschil tussen de rendementen is de premie die we verwachten te krijgen voor het beleggen in aandelen. Beleggen in aandelen brengt immers meer risico met zich mee en daar moet iets tegenover staan. De premie van 1,7% op Amerikaanse aandelen vinden we te weinig vergeleken met het risico dat we daarvoor moeten lopen.’

‘Toch nog één vraag’, zegt de heer Houben. ‘Hoe zit het op dit moment dan met andere regio’s?’‘In Europa, en trouwens ook in opkomende markten, zien we op dit moment het tegenovergestelde. Daar worden we juist wel beloond voor het risico dat we lopen. Deze aandelen zijn gemiddeld goed gewaardeerd en hebben ook de hoogste rendementsverwach-tingen. Daarom hebben we binnen de categorie aandelen nu een voorkeur voor deze twee regio’s. Dit alles nemen we mee bij het bouwen van een goede portefeuille voor u.’ Dit artikel is gebaseerd op ervaringen uit de praktijk.De heer Houben is een fictieve naam.

Hebt u ook een vraag, bijvoorbeeld over uw beleggings-portefeuille? Neem dan contact op met uw banker.

PS2_56-57_Vermogensbeheer.indd 57 28-04-14 11:11

58 PurSang 2 | 2014

Bancair

De gang naar de bank was voor de heer Oost dit keer geen gemakkelijke. Zijn vrouw was onlangs volkomen onverwacht overleden aan een hartaanval. Daarom had hij een

afspraak gemaakt met zijn banker, om een aantal zaken af te wikkelen en te regelen.

Hans Carton en Wim de Korte zijn verbonden aan de structurerings-competence van Van Lanschot. In deze rubriek belichten zij een

onderwerp op het gebied van financiële planning.

Het levenstestament

PS2_58-59_Financiele Planning.indd 58 28-04-14 11:12

Bancair

PurSang 2 | 2014 59

De heer Oost en zijn vrouw hadden ooit gekozen voor en/of-rekeningen, zodat ze altijd over hun geld konden beschikken, ook als een van hen zou overlijden. nu is hij nog de enige die over de rekeningen kan beschikken.Het zet de heer Oost wel aan het denken: wat nu als hij om wat voor reden niet meer in staat is om zelf zijn bankzaken te regelen? Hij is pas 67 en

nog kerngezond, maar een ongeval of een ziekte kunnen daar snel ver-andering in brengen. Hij zou zijn zoon of dochter kunnen machtigen... De banker vraagt hem of hij al eens heeft nagedacht over een levens-testament. De heer Oost moet bekennen dat hij er weleens iets over heeft gehoord, maar niet goed weet wat het inhoudt.in een levenstestament kunnen al zijn wensen kenbaar worden gemaakt. niet alleen ten aanzien van zijn bankzaken, maar ook van overige financiële zaken. En niet-materiële zaken. Zo kan hij bijvoor-beeld kenbaar maken naar welk verzorgings- of verpleeghuis hij wil als dat nodig is. En naar welke per se niet. Ook ten aanzien van wel of niet medisch handelen kan hij zijn wensen op papier zetten. Uiteraard behoudt de behandelend arts altijd zijn eigen verantwoordelijkheid.De heer Oost vindt het wel een waardevolle suggestie, maar voorlopig levert het vooral veel vragen op.

Wie zal hij machtigen? Zijn dochter voelt altijd perfect aan wat nodig is, maar zij is administra-tief en financieel niet sterk. Dat zijn weer meer de eigenschappen van zijn zoon. in het levenstestament kan de heer Oost voor verschillende taken verschillende personen machtigen. Of hij kan bepalen dat zij in bepaalde gevallen uitsluitend gezamenlijk mogen handelen. En hij kan vast laten leggen dat zij verantwoording afleggen aan elkaar, of aan een derde.

Wanneer moet de machtiging ingaan? Zolang de heer Oost wilsbekwaam is, kan hij dit zelf bepalen. als hij wilsonbekwaam wordt - bijvoorbeeld door dementie of een coma - moet de machtiging sowieso ingaan.

Wie bepaalt of hij WilsonbekWaam is? Momenteel wordt door notarissen en medisch specialisten gewerkt aan richtlijnen waarmee artsen kunnen vaststellen óf en in hoeverre iemand wilsonbekwaam is.Het vermogen van de heer Oost is momenteel zodanig dat hij dit niet allemaal nodig heeft voor zijn eerste levensbehoefte en toekomstige uitgaven. Een deel van zijn vermogen wil hij bij leven overdragen aan zijn kinderen, om ervoor te zorgen dat ze bij zijn overlijden minder erfbelasting moeten betalen. Hij gunt het zijn kinderen meer dan de fiscus. Daarom wil de heer Oost schenkingen aan hen doen, zolang de financiën het toelaten en het fiscaal voordelig is. in zijn levenstestament kan hij de wens vastleggen dat er ook geschonken kan worden als hij wilsonbekwaam is. Hij kan daarnaast aangeven wanneer de schenkingen moeten stoppen.Verder wil de heer Oost het wetenschappelijk onderzoek naar hart- en

vaatziekten bij vrouwen financieel steunen. Zijn vrouw had misschien nog geleefd als de juiste diagnose tijdig was gesteld. in zijn levenstes-tament kan hij aangeven wanneer er welke gift moet worden gedaan, rekening houdend met zijn financiële positie en omstandigheden. De charity Service van Van Lanschot Bankiers (zie pagina 20) kan hem hierbij adviseren.De heer Oost besluit om een afspraak te maken met de notaris. Die is formeel niet nodig, maar de notaris is in dit geval een belangrijke adviseur. Bovendien voorkomt dit discussie over de identiteit van de opsteller van het levenstestament en de wilsbekwaamheid op het moment van opstellen. Voor sommige rechtshandelingen is een notariële volmacht nodig. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het verkopen van een huis.Ten slotte zorgt de notaris ervoor dat het levenstestament wordt ingeschreven in het centraal Levenstestamenten register. Daarin wordt bijgehouden door wie, wanneer en voor welke notaris een levenstestament is getekend. alleen een notaris kan het register inzien. Het is wel van belang dat de betrokkenen weten dat er een levenstes-tament is en wat de wensen zijn.De heer Oost heeft heel wat om over na te denken. Maar het is wel een geruststellende gedachte dat hij deze zaken goed kan regelen.

Dit artikel is gebaseerd op ervaringen uit de praktijk. De heer Oost is een fictieve naam.

Hebt u ook een vraag, bijvoorbeeld over uw beleggingsportefeuille? Neem dan contact op met uw banker.

‘In een levenstestament maak je al je wensen kenbaar. Ook de niet-materiële’

PS2_58-59_Financiele Planning.indd 59 28-04-14 11:12

PurSang 2 | 2014 61

BANCAIRIN AANTOCHT Toen baron Van Brienen in 1890 vijf holes op zijn Haagse land-goed liet aanleggen – wat zou uitgroeien tot de eerste golfclub van Nederland – kon hij niet vermoeden dat de golfsport zo populair zou worden. Met meer dan 390.000 golfers is het na voetbal en tennis de derde sport van ons land. Dat golf een lange traditie kent, laat het Haags Historisch Museum zien op de tentoonstelling ‘Nederland Golft!’ ter gelegenheid van het honderdjarige bestaan van de Neder-landse Golf Federatie. Aan de hand van bijzondere schilderijen en te-keningen – van onder meer Rembrandt – en uniek historisch foto- en filmmateriaal is te zien hoe de golfsport zich in de loop der eeuwen heeft ontwikkeld. Er is daarbij dankbaar gebruikgemaakt van parti-culiere verzamelingen en objecten uit het British Golf Museum.

GRATIS RONDLEIDINGSpeciaal voor lezers van PurSang organiseert het Haags Historisch Museum een rondleiding over de tentoonstelling op donderdag10 juli en op vrijdag 8 augustus om 14:00 uur. Er is plaats voortwintig personen per rondleiding. De toegang tot het museum bedraagt € 5,- (Museumkaarthouders gratis), de rondleiding is gratis. U kunt reserveren via [email protected] o.v.v. Van Lanschot-rondleiding.

Nederland Golft! 31 mei t/m 12 oktober 2014 www.haagshistorischmuseum.nl

PS2_60_In Aantocht.indd 61 28-04-14 11:14

PurSang 2 | 2014 61

Zalige zomerwijnen

TEKST Sharon van LokhorstFOTOGRAFIE Frank Ruiter

MUSCADET SÈVRE ET MAINE € 7,80Midden jaren tachtig razend populair en huiswijn in menig eetcafé. Tot de producenten werden verleid tot meer productie en het daarbij horende inkomen. Gevolg was een vrije val in kwaliteit en een dramati-sche teruggang in vraag. Gelukkig kwam het besef dat alleen kwaliteit het overwint en nu is Muscadet Sèvre et Maine – vernoemd naar de twee riviertjes in het gebied rond Nantes – met een stevige inhaalrace bezig. De enige producent die zich niet liet verleiden tot meer en meer, was Louis Métaireau. De kwaliteit van zijn Domaine du Grand Mouton stond als een huis en staat dat vandaag de dag nog steeds. Een zalige wijn, licht prikkelend in de mond met een mooie frisse fruitsmaak. Het mosselseizoen heeft dankzij Louis Métaireau zijn ideale begeleider.

PICPOUL DE PINET CUVÉE LOU PEYRETTE € 7,30Het bassin de Thau in Zuid-Frankrijk is een eldorado voor de liefhebber van zeebanket. Het pittoreske plaatsje Sète, gelegen op de landtong aan de ingang van het bassin, ademt kreeft, krab, oesters en kokkels. De zilte zeelucht hangt om de talloze kleine restaurants waar de man-den vol lekkernijen de voorbijgangers naar binnen lokken. De lokale wijn heet Picpoul de Pinet – naar de druivensoort – en wordt ook wel de ‘Zuid-Franse Chablis’ genoemd. De glooiende wijngaarden die als een amfitheater het bassin omzomen, worden door de winden uit zee bestoven waardoor de zoutkristallen zich lichtjes kunnen afzetten op de wijnstokken. De wijn wordt als het ware door de natuur gevormd voor het heerlijks dat de zee voortbrengt. Het Domaine Gaujal is een van de toonaangevende producenten van deze verrukkelijke wijn, die naadloos aansluit op uw kort in de boter gebakken coquilles. ROSÉ, CHÂTEAU OLLIEUX ROMANIS € 8,50

De Corbières was een van de eerste appellations die zich ontworstelde aan het label ‘simpele wijn voor alledag’. Het enorme potentieel om kwaliteit te maken werd in 1985 beloond met de status AOC. Binnen de grenzen van de Corbières kreeg het gebied in Boutenac niet ver van Narbonne zijn eigen AOC. Ollieux Romanis, dat behoort tot de gemeente Boutenac, staat op een eenzaam niveau. Er wordt zo goed wijn gemaakt dat menig toprestaurant de Corbières van Ollieux Roma-nis op de kaart voert. Enige jaren terug werd deze rosé in Nederland zelfs tot wijn van het jaar uitgeroepen. De frappante zalmkleur doet denken aan de zomerse roséwijnen uit de Provence. De kruidigheid is typerend voor wijnen uit deze fascinerende streek, waar de geur van lavendel, rozemarijn en tijm overal waarneembaar is en terugkomt in deze zalige zomerwijn.

CULTUUR & LIFESTYLE

Zomer! Dat smeekt om gera� neerde, frisse wijnen, sappig en speels met een � jne afdronk. Eric de Bruijn van De Bruijn Wijninkopers gee� in PurSang zijn pareltjes prijs.

Eric de Bruijn is verantwoordelijk voor de inkoop bij De Bruijn Wijnkopers, de oudste

zelfstandige wijnkoperij in Nederland en sinds 1952 zelfs Hofleverancier.

Hun specialiteit: Franse wijn. Als inkoopverantwoordelijke vliegt Eric zeer regelmatig

op en neer naar Bordeaux en de omliggende wijngaarden om onder meer voor

Van Lanschot de mooiste wijnen te selecteren.

PS2_61_Wijntips.indd 61 28-04-14 11:15

62 PurSang 2 | 2014

CULTUUR & LIFESTYLE

Tover een lege fles om in een originele vaas, met dit voorgevouwen stuk papier. Ontwerper Pepe Heykoop laat de papieren vazen maken in een sloppenwijk in India met als doel de gemeenschap te helpen zelfvoorzienend te worden. De Paper Vase Cover won de Interieur Innovatie Award op de designbeurs van Keulen en is verkrijgbaar in groen-wit, zwart en wit. € 19,-, www.pepeheykoop.nl

Designpapiertje

SA

ME

NS

TE

LL

ING S

o� e

Ver

moo

ten

PO

RT

RE

T IL

KA V

AN S

TE

EN F

riso

Keu

ris

Naar eigen smaak een paar schoenen samenstellen, zonder ervoor naar een winkel te gaan. Dat hoeft niet lastig te zijn. Om de perfecte pasvorm te garanderen, komt Custom Shoes bij u langs met een aantal maten en modellen. Via de site kiest u vervolgens de gewenste kleuren en materialen. De schoe-nen worden handgemaakt in Portugal en binnen zes weken thuis of op kantoor afgeleverd. € 249,99, www.customshoes.nl

Wie de schoen past…

De BeoSound Essence streamt muziek van diverse digitale bronnen, zoals uw telefoon, tablet, computer of internetradio. En het fijne is: het systeem ziet er ook nog eens bijzonder stijlvol uit en is eenvoudig te bedienen. Raak de afstandsbediening eenmaal aan en de muziek begint direct te spelen. Met een extra aanraking gaat u door naar het vol-gende nummer of radiostation. Circa € 800,-, www.bang-olufsen.nl

Deens design

Mieke Cuppen ontwierp dit fraaie keramieken servies voorzien van craquelé glazuur speciaal voor Ron Gastrobar in Amsterdam. Gelukkig is het ook te koop via Mieke Cuppen Ontwerpstudio, Horecasupply en Ron Gastrobar. Van € 2,75 voor een appetizerschaaltje tot € 39,50 voor een groot rond bord. www.miekecuppen.com

Gastronomisch servies

PS2_62-63 Gadget.indd 62 28-04-14 11:15

CULTUUR & LIFESTYLE

PurSang 2 | 2014 63

Voor tuinmeubelenfabrikant Borek ontwierp designer Marcel Wolterinck de collectie Chios: ergonomisch gevormde stoelkuipen en een tafel van antracietkleurig aluminium, met een onderstel van duurzaam teakhout. Een stoel is verkrijgbaar vanaf € 649,-, een tafel vanaf € 1999,-.www.borek.eu

Nu alleen nog de zon

Onlangs was ik in Londen waar ik een aantal ten-toonstellingen bezocht. De tentoonstelling van kun-stenares Helen Marten bestond uit grote keramische abstracte figuren met daarop, in, en onder, gevonden voorwerpen zoals pepermuntjes en kleerhangers. Ik concludeerde dat het misschien handig was de begeleidende tekst te lezen. Hierbij een willekeurige zin uit die tekst: ‘The works seek various methods of repositioning habitual experience, proposing a sensation of intoxication through a receptive patina of familiarity’. Ik begreep hierdoor helaas nog minder van de tentoonstelling dan daarvoor. Dit taalfeno-meen heeft inmiddels een naam: het International Art English (IAE). Een complexe, pompeuze insidertaal voor kunstprofessionals. Omdat de kunstwereld in de eenentwintigste eeuw geen geografische grenzen kent, wordt steeds vaker - ook in Nederland - de begeleidende tekst van een tentoonstelling in dit soort Engels geschreven. Door de globalisering lijkt het onvermijdelijk dat er een uniforme kunsttaal ontstaat.Maar het kan ook anders. De dag erna was ik namelijk in Tate Britain, een equivalent van ons Rijksmuseum. In Tate Britain zijn vorig jaar alle teksten in de vaste opstelling geheel verwijderd. De zalen zijn niet langer thematisch, maar chronologisch ingericht en elke zaal beslaat een decennium, te beginnen bij 1540. Als bezoeker werd ik niet afge-schrikt door woorden als ‘transversal’ of ‘taxonomy’. De afwezigheid van deze rigide en onbegrijpelijke richtlijnen voelde voor mij een stuk prettiger. Want kunst vraagt eigenlijk alleen maar om goed bekeken en niet per se om begrepen te worden.

Kijk zelfGASTCOLUMN

Ilka van Steenis conservator van de

kunstcollectie van

Van Lanschot Bankiers.

Iedere editie vertelt

zij wat haar verbaast,

opvalt en intrigeert

in de internationale

kunstwereld waarin zij

zich begeeft. Dit is haar

eerste column.

Het is misschien wel de leukste en makkelijkste manier om een stad te verkennen: op de fiets. City Cycling Europe bevat acht stedengidsjes met kaarten en tips op het gebied van fietshuur- en routes, koffiebars, restaurants en culturele bezienswaardigheden. Beschikbaar voor Amsterdam, Antwerpen/Gent, Barcelona, Berlijn, Londen, Milaan, Parijs en Kopenhagen. € 30,- (ook los verkrijgbaar), www.bol.com

Op Hollandse wijze

Naast milieuvriendelijke golfballen zijn er nu ook tees die minder schade toebrengen aan het milieu dan de plastic variant. De tees van Tee-Mates Nederland zijn gemaakt van mais en agrarisch afval en zijn 100% biologisch afbreekbaar. Door contact met bacteriën in de grond en het water lossen de tees binnen enkele maanden op. Gebroken exemplaren kunnen dan ook gewoon in het gras blijven liggen. € 2,50 voor 25 tees. Te bestellen door een e-mail te sturen [email protected]

Golfmaatje

PS2_62-63 Gadget.indd 63 28-04-14 11:16

Bart Stok in de glazen kas. Iedere kunstenaar die in MIETair verblijft laat een kunstwerk achter, dat hier wordt tentoongesteld. Op de voorgrond een bronzen werk van zijn eigen hand.

PS2_64-65_portret-BartStok.indd 64 28-04-14 11:16

CULTUUR & LIFESTYLE

PurSang 2 | 2014 65

blijken. Het project heeft geen winstoogmerk, maar wil kunstenaars ondersteunen in hun ontwikkeling. Maar het is wel prettig als ik uit de kosten kom.’

Hoe kwam u op dit voormalige kampeerterrein terecHt?‘Ik zocht een rustige locatie, niet te dicht bij de stad. Op Funda kwam ik een huis tegen op dit terrein, met nog tien caravans en een vervallen toiletgebouwtje erbij. Het was allemaal behoorlijk verouderd. Maar ik had geluk: mijn plan voor dit terrein paste goed in het bestemmings-plan van de gemeente. Toen zijn we gaan bouwen. Alles bij elkaar heeft dat ongeveer anderhalf jaar geduurd.’

waarom legt u zicH toe op driedimensionale kunst?‘Kunstenaars die op een plat vlak werken kunnen overal in de wereld terecht; je neemt je spullen mee en vertrekt naar een mooie plek. Beeldhouwers daarentegen werken met zware materialen en gereed-schappen, spullen die je niet even zo onder de arm meeneemt. Die machines en materialen hebben wij hier staan.’

wat voor reacties krijgt u van kunstenaars?‘Ze vinden het prettig dat je je hier helemaal kunt terugtrekken. Als je wilt, hoef je hier met niemand van doen te hebben. Zo is een Nederlandse kunstenares hier veel productiever dan in de stad waar ze normaal gesproken werkt. Hetzelfde gold voor een Japans kunstenaars-stel uit Berlijn dat hier drie maanden verbleef.’

Creatieve pied-à-terreNa de verkoop van familiebedrijf King Cuisine richtte Bart Stok, ondernemer, kunstenaar en klant bij Van Lanschot, zich op zijn passie: beeldhouwkunst. Op een voormalig kampeerterrein bouwde hij een moderne woon- en werkplaats voor kunstenaars en noemde het MIETair.

tekst Sofie Vermootenfotografie Berend van Herpe en Annemarie van der Heijden

In 1974 richtte Jan Stok King Cuisine op, producent van onder meer salades, tapenades en borrelhapjes. Onder leiding van zoon Bart groeide het bedrijf uit tot een grote speler op de Europese markt, met een jaaromzet van € 25 miljoen. In 2011 besloot Bart Stok het familiebedrijf te verkopen en voor een nieuwe uitdaging te kiezen. Op een vervallen kampeerterrein in Beers, een dorp onder Nijmegen bouwde hij een moderne woon- en werkplaats voor kunstenaars onder de naam MIET Artist In Residence. Een verwijzing naar zijn oma, Miet van Beers. MIETair geeft – voornamelijk buitenlandse – beeldhouwers de mogelijkheid om maximaal zes maanden in rust te werken en te wonen in een inspirerende omgeving. Op het terrein staan drie woon-werkpaviljoens, twee appartementen, een beheer-derswoning, een grote werkplaats en een glazen kas waar exposities plaatsvinden. PurSang nam er samen met manager Private Banking Hans Kolvenbach een kijkje.

van Het ondernemerscHap naar de kunstwereld. een groot verscHil? ‘De parallellen zijn juist gigantisch groot. Het is net zo moeilijk een kunstwerk te verkopen als een pot pesto aan de supermarkt. Het aantal afnemers in de levensmiddelenindustrie is beperkt, voor een kunstenaar is dat bijna niet anders. Ook de kunstwereld is een commerciële wereld. Natuurlijk zit er in een kunstwerk meer gevoel en emotie, maar ooit is de marinade van olijven ook door iemand met smaak en passie ontwikkeld.’

wanneer ontstond bij u Het idee voor een creatieve werkplaats?‘Tien jaar geleden ontmoette ik kunstenaar Loek Hambeukers. Hij woonde en werkte vaak op wisselende locaties. Toen hij in 2010 weer een nieuw onderkomen moest zoeken, ging het balletje rollen. Het was de tijd dat de overheid flink bezuinigde op kunst en cultuur. Dankzij MIETair kreeg Loek een vaste werkplek en ontstond bovendien voor andere beeldhouwers een omgeving waar ze elkaar konden inspireren. Loek is inmiddels beheerder van het terrein en geeft bronsworkshops.’

een voor nederland uniek concept.‘Het is echt een sprong in het diepe. We wisten van tevoren niet of andere kunstenaars ook behoefte hadden aan zo’n plek. Dat moet nu

In de weekeinden 31 mei-1 juni en 7-9 juni organiseert MIETair de thema-expositie ‘Ik gedenk anders’. 25 kunstenaars exposeren beelden die een link hebben met gedenken. Kijk op www.mietair.com.

PS2_64-65_portret-BartStok.indd 65 28-04-14 11:16

66 PurSang 2 | 2014

CULTUUR & LIFESTYLE

Fotobijschrift

QuestionnaireKunsthistorica Sigrid Ivo (1961) is directeur van Tassenmuseum Hendrikje in Amsterdam. Wat ruim veertig jaar geleden begon als privéverzameling van haar moeder Hendrikje Ivo, klant bij Van Lanschot, is inmiddels uitgegroeid tot een enorme collectie van zo’n vierduizend tassen, beurzen en koffers.

tekst Lieke Lemmens

Waar komt die lieFde voor de tas vandaan?‘Een tas is een dagelijks gebruiksvoorwerp met ongelooflijk veel aspecten in zich. Je praat over vormen, materialen, mode, kunst-geschiedenis, emancipatie. Tassen geven de tijdsgeest weer. Met de industriële revolutie zie je bijvoorbeeld allerlei nieuwe technieken en materialen terugkomen in de tas: geslepen staal, papier-maché, kunststof.’

Welke tas is u het dierbaarst?‘Makkelijke vraag; een vroeg negentiende-eeuwse, leren handtas met een dekplaat van schildpad. Mijn moeder kocht de tas zo’n veertig jaar geleden en het vormde de aanleiding voor haar verza-meling. Ik ben ermee opgegroeid. Bijzonder is ook dat het een van de eerste handtassen ooit gemaakt is. Vóór die tijd werden tassen aan de riem gedragen.’

Wat is het topstuk uit uW collectie?‘Een kralenbeursje met de afbeelding van een giraf uit 1827. Een jaar eerder kreeg de Franse koning het dier als een geschenk uit Egypte. De Franse bevolking had nooit eerder een giraf gezien, en het ontketende dan ook een rage.’

Gaan mannen en tassen slecht samen?‘Mannen hebben eeuwenlang tassen gedragen, maar de komst van het herenkostuum met (binnen)zakken in de zeventiende eeuw maakte dat minder noodzakelijk. Tegenwoordig vinden mannen een tas al snel te vrouwelijk en onpraktisch. Toch is de mannentas nu weer sterk in opkomst.’

hoeveel tassen heeFt u zelF? ‘Een stuk of zestig. Ik heb veel tassen van Nederlandse ontwerpers zoals Hester van Eeghen, Vlieger & Vandam. Ik val vooral voor opvallende tassen, die afwijken van het gangbare, zowel qua kleur als vorm.’

met Wat voor tas heeFt u WeiniG op?‘De rugzak. We hebben er wel een paar in de collectie, maar zelf gebruik ik ze nooit. Zelfs niet om te sporten.’

Wat is uW Grootste prestatie? ‘Dat ik twee bedrijven heb opgezet; ik heb een marktonderzoeks-bureau opgericht en dat na tien jaar verkocht, en ik heb dit tassen-museum uitgebouwd tot wat het nu is; het grootste ter wereld met 80.000 bezoekers per jaar. Ik voel me dan ook een ondernemer. We krijgen geen subsidie dus - afgezien van de inhoudelijke kant - moet je een museum runnen als een bedrijf.’

Welke eiGenschap typeert u het meest? ‘Ik ben erg leergierig, en sta altijd open voor nieuwe ontwikkelingen en ideeën. Ik ben lid van verschillende netwerkclubs, onder meer om te leren van andere ondernemers.’

Wat voor type mens spreekt u aan? ‘Mensen met een brede interesse, die bovendien buiten de kaders kunnen denken. En ik houd ervan als mensen een passie hebben, om het even welke. Zelf ben ik natuurlijk ook een verzamelaar.’

Wat zit er altijd in uW tas?‘Afgezien van sleutels, pen en mobiele telefoon mijn mascotte, symbool van het eeuwige leven, en natuurlijk een opvouwtasje voor een onvoorziene boodschap.’

Favoriete stad?‘Londen. Voor mij een shoppingwalhalla. Er is vintage en antiek in overvloed, van hoge kwaliteit. Ik ga altijd naar zaken als Gucci en Hermès om de collectie te bekijken. De bijzonderste tassen komen

namelijk niet naar de P.C. Hooftstraat.’

Favoriet museum, aFGezien van uW eiGen museum?‘Het Victoria & Albert Museum in Londen. Vanwege de prachtige collectie die een combinatie is van schilderkunst, mode en kunstnijverheid.’

bent u een spaarder oF een spender?‘Een spender! Ik heb onlangs nog vrij impulsief een nieuwe auto gekocht. Maar ik heb nooit spijt van aankopen, ik heb een duidelijk beeld van mijn eigen smaak.’

PS2_66_Voorkeuren van.indd 66 28-04-14 11:17

WA J E R & WA J E R YA C H T S - T H E N E T H E R L A N D S - C A L L D R I E S WA J E R : + 316 5 4 9 0 2 3 9 0 - W E LC O M E @ WA J E R . C O M - WA J E R . C O M

I N V E S T I NY O U R F R E E D O MW I T H O U T A W O R R Y I N T H E W O R L D

14-1253 Wajer & Wajer - adv - Osprey 38 - PurSang 2 - 225 x 285 mm DEF.indd 1 25-04-14 11:13

RANGE ROVER EVOQUE

URBAN CAPABILITYlandrover.nl

Min./max. gecombineerd verbruik: 4,9-7,8 l/100 km, resp. 20,4-12,8 km/l, CO2-uitstoot resp. 129-181 g/km.Consumentenprijs vanaf € 44.900 incl. BTW en BPM en excl. kosten rijklaarmaken. Zie voor verkoopvoorwaarden www.landrover.nl. Leaseprijs vanaf € 892 p.m. excl. BTW (bron: Land Rover Financial Services, full operational lease, 48 mnd., 20.000 km/jr.). Wijzigingen voorbehouden.

JLRNFEE4W015_RREvoque_Nationaal_PurSang_285Hx225_IC.indd 1 4/22/14 11:17 AM

PurSang 2 I 2014

Documents

Transcript of PurSang 2 I 2014