Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013 (Republic Act 10368)

Primer

Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013 (Republic Act 10368)

Primer

CONTENTSIntroduction 1

Primer on the Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013 (Republic Act 10368) 3

An Act Providing for Reparation and Recognition of Victims of Human Rights Violations During the Marcos Regime, Documentation of Said Violations, Appropriating Funds Therefor And for Other Purposes 18

Published byKarapatan Alliance for the Advancement of People’s Rightsin cooperation withSociety of Ex-Detainees Against Detention and Arrest (Selda)November 2013

This publication has been produced with the assistance of the European Union and th Oak Foundation. The contents of this publication are the sole responsibility of KARAPATAN and SELDAand can in no way be taken to reflect the views of the European Union or the Oak Foundation.

The views expressed in this publication do not necessarily reflect the views of the OMCT.

Information contained in this publication may be reproduced and distributed, as long as proper attribution and acknowledgement is given.

This primer is produced with the assistance of the World Organisation Against Torture (OMCT).

INTRODUCTION

On February 25, 2013, forty one years after the declaration of Martial Law by the dictator

Ferdinand Marcos, the Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013 was signed into law.

For victims, their families, and the Filipino people, the enactment of the law is a product of their tireless, persistent and uncompromising efforts, amid maneuvers of the Marcos family and their cronies to evade accountability, despite efforts of the military to block the bill and the lack of support of the next administrations which rules are all characterized by militarism and use of the iron hand to control the people.

The role of progressive legislators led by the Bayan Muna (People First) party-list and allies among the parliamentarians should be likewise acknowledged as they acted on the people’s demand to legislate such an important measure. Solidarity groups, institutions and key government officials in Switzerland, the

2

1. What is the Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013?

This is the law that provides for the recognition and indemnification of all the victims of human rights violations (HRVs), and their heirs, during the US-backed Marcos regime. More significantly, the enactment of the law served as the official recognition of the State that there were indeed human rights violations during Martial Law and that the victims are entitled to reparations/indemnification.

It is a product of the struggle of the victims, their families, and the Filipino people in pursuing the accountability of the Marcoses for their crimes against the Filipino people during those dark years in Philippine history.

Let us clarify three (3) important features of the law, as defined: human rights violations victims, recognition and reparation.

United States and Hong Kong also contributed to the campaign and lobby efforts to recognize and indemnify martial law victims.

This primer is a practical guide for Martial Law victims and their families to aid them in benefitting from the provisions of the Act. It is also an education tool addressed to various sectors in society, especially the youth, to promote the historical memory and lessons of the struggle for justice and indemnification of the Martial Law victims and all others who fought the dictatorship.

PRIMER ON THEHUMAN RIGHTS VICTIMS REPARATION

AND RECOGNITION ACT OF 2013(Republic Act 10368)

4 5

a. Human rights violations victims (HRVVs) – persons whose human rights were violated, causing them suffering and damages, by persons acting in an official capacity and/or agents of the State during the period from September 21, 1972 to February 25, 1986. These victims shall be known as claimants.

The damages and sufferings inflicted on the victims consist of killing and enforced or involuntary disappearance, as defined in the Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012; torture as defined in the Anti-Torture Act of 2009, rape or sexual abuse; detention or imprisonment; other HRVs such as illegal search and arrest, harassment, physical injury, etc.; harassment or intimidation, resulting in the involuntary exile of the individual from the Philippines and illegal take-over of business or confiscation of property.

b. Recognition – persons who are human rights violations victims (HRVVs), regardless of whether they opt to claim reparation or not, shall be given recognition by enshrining their names in a Roll of Human Rights Victims to be prepared by the Human Rights Victims’ Claims Board. A Memorial/Museum/Library shall be established in their honor. A compendium of their experiences shall be prepared and shall be readily viewed and accessed in the internet.

In this connection, a Human Rights Violations Victims’ Memorial Commission shall be created. The Commission shall, among others, coordinate and collaborate with the Department of Education (DepED) and the Commission on Human Rights (CHED) to ensure that facts and lessons on the atrocities during Martial Law, and the lives and sacrifices of HRV victims in our history are included in the basic, secondary and tertiary education curricula.

The public should also ensure that the PhP500 million fund for the Memorial Commission is properly spent according to the mandate of said body.

c. Reparation – monetary and/or nonmonetary compensation given by the State to legitimate claimants or victims of human rights violations or to their legal heirs (if dead, missing or incapacitated to apply on his own).

The amount of monetary reparation that the qualified claimants shall receive will be in proportion to the extent and gravity of the violation or suffering inflicted, based on an established points system. For example, if the victim was killed or still missing: 10 points; if tortured, raped or sexually abused: 6-9 points; if detained: 3-5 points; if victim of intimidation that resulted to involuntary exile, illegal take-over of business, confiscation of property and other

6 7

violations and abuses, including those recognized by international law: 1-2 points.

The principal source of the monetary reparation that shall be paid to the victims will come from the 10 billion pesos (PhP10,000,000,000.00) fund which form part of the ill-gotten wealth of the Marcos family, that was deposited in the banks in Switzerland, confiscated and transferred to the Philippine government by virtue of an order by the Swiss Federal Supreme Court on December 10, 1997.

Nonmonetary reparation refers to services that shall be rendered to claimants and/or their families by different government agencies, including the Department of Health (DOH), Department of Social Welfare and Development (DSWD), Department of Education (DepED), Commission on Higher Education (CHED) and Technical Education and Skills Development (TESDA).

2. What paved the way for the enactment of the said law?

To hold Marcos, his family and his cronies accountable for their crimes against the Filipino people during his dictatorial reign after he declared Martial Law, the 10,000 victims from the Philippines and the 24 victims who went on exile in the US and

in other countries, led by the Samahan ng mga Ex-Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (SELDA or Society of Ex-Detainees Against Detention and Arrest), filed the historic class action suit against Marcos on April 7, 1986 with the US Federal Court of Hawaii. Marcos and his family fled to Hawaii after the People Power 1 uprising which resulted to Marcos’s ouster from the presidency.

The Marcos family was reported to have acquired properties in the US, so the plaintiffs were able to invoke the Aliens Tort Act of the US in the class suit. The cases were consolidated into one case docketed as MDL 840 (Multi District Litigation), also known as Hilao et al vs Marcos, et al which was dealt with in three parts: addressing liability, exemplary damages, and compensatory damages.

The court ruled in favor of the victims and elaborated that any ill-gotten wealth of the Marcoses shall be the source of the reparation for the victims. The lawyer that the court assigned to represent the victims pointed to the Marcos Swiss deposits as one of the sources.

The Swiss Federal Supreme Court ordered the transfer of the funds to the Philippine government in 1997 with two conditions for its disposition:

8 9

1.) that a Philippine Court shall prove that said Marcos Swiss deposit is ill-gotten wealth;

2.) that the victims who filed a case against Marcos in Hawaii shall be considered by the Philippine government.

In 2001, upon suggestion of Selda which is a member organization of Karapatan, the Bayan Muna party, through its representatives in the Lower House of the Parliament Satur Ocampo, Liza Maza and Crispin Beltran, filed a bill aimed to pass into law the recognition by the government of its obligation to provide reparations to victims of human rights violations during the Martial Law period. The bill is also aimed at amending the Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) Law which provides that all the ill-gotten wealth of the Marcoses shall be solely allotted for the implementation of CARP.

Since 2001, Selda, Karapatan and the victims, with the support of Bayan Muna, fought for justice and the indemnification of the victims of Martial Law. The long struggle resulted to what is now known as the Human Rights Victims’ Reparation and Recognition Act of 2013.

3. Do the victims of Martial Law need recognition and reparation?

Yes. The victims of Martial Law experienced violations of their rights. They fought a tyrannical military regime ruled by Marcos, his generals and his cronies. Many had died and many are still missing until now. Martial Law survivors have suffered undue rapacity from the ruling elite. Their lives, including those of their families, were gravely affected, especially those who were orphaned.

They spent the best of their youthful years in the struggle for democracy to attain fundamental changes in society. Many of them were not able to finish their studies, pursue a lucrative career nor prepare for their future.

At present, there are victims who continue their work as political activists. But many of them are now elderly, sickly, with no permanent source of livelihood, and with no social security. Their families likewise share the same fate. Thus, the monetary reparations that they are to receive will not go far to enrich them but these and the nonmonetary reparations serve as symbolical forms of recognition of the wrongs that were done against them. They

10 11

can likewise donate portions of their monetary reparations to help other political prisoners and victims of HRVs by succeeding regimes from that of Marcos to the current Aquino administration.

4. Is the reparation the main issue?

No. The people who fought against Martial Law did so, not because they expected any reparation, but because they wanted meaningful and substantive changes in society. In fact, it never dawned on them that at the end they will be indemnified.

Hence, it is wrong to perceive that what the victims had done and their sacrifices for the country could be compensated by money. The reparation they shall receive should not be deemed as “compensation” but just part of the justice they pursued; an admission that there are human rights violations and that there are victims of these atrocities; a recognition of the victims and their defense of democracy, as well as their contribution to societal change.

5. In accordance with the above-mentioned Act, who may be considered victims of human rights violations (HRV) during martial rule who can apply for reparation?

a. All HRV victims from September 21, 1972 to February 25, 1986;

Victims, one month before September 21, 1972 and one month after February 25,1986, are also covered by the Act as martial law victims.

b. All the 9,539 persons who originally filed a class suit with the US Federal District Court of Honolulu, Hawaii in 1986; and 24 direct action plaintiffs who likewise filed a suit in this same court; and the victims who were formally recognized by the Bantayog ng mga Bayani Foundation.

They were granted conclusive presumption as qualified claimants, meaning they do not need to undergo the screening process for verification of their being victims because they have undergone previous screening and verification processes already.

c. All other victims from September 21, 1972 to February 25, 1986, who were not included in the class suit filed with the Hawaii Court, can also apply and can be considered as claimants if they can prove that they are victims in accordance with the provisions of the law.

Victims, one month before September 21, 1972 and one month after February 25,1986, may also apply

12 13

on the condition that they can prove they are victims in accordance to the provisions of the law.

The application should be submitted within six (6) months from the effectivity date of the Implementing Rules and Regulations (IRR) of this Act released by the Human Rights Victims’ Claims Board.

Failure to apply within said period is deemed a waiver of the victim’s right to apply.

6. How about the victims who have died or are still missing up to the present or cannot personally apply due to sickness, disability or severe physical weakness?

Their legal heirs may apply on the victim’s behalf in accordance with the provisions of the Civil Code of the Philippines: living spouse or child, who is considered as heir; if single and childless, the parents are the legal heirs; if orphan, the siblings, according to the sequence mentioned in the Code. Lastly, the law also authorizes other persons named by the executor or administrator of the estate of the deceased or the involuntary disappeared victim.

A legal document to this effect should be submitted. No special power of attorney shall be honored in the actual disbursement of the reparation.

Only the victim or the aforementioned heirs shall be entitled to personally receive said reparation unless the person involved is shown to be incapacitated to the satisfaction of the Claims Board.

7. What are the requirements for application for claims?

• Affidavit of the victim that details his/her experience of the whole incident of the state’s harassment and rights violations is required. This will serve as the primary document to prove his/her being a victim.

• Other documents, such as release order or arrest, search and seizure order and formal complaint or case filed with the military commission or court will be of help.

• News clippings will likewise be of great help. Affidavits from those who can be confirmed to be with him/her in detention or those who have witnessed the violation against his/her person may also be submitted.

8. What if none of those proofs mentioned is available?

The detailed affidavit of the victim should suffice by itself.

14 15

9. If included among the victims recognized by the Hawaii Court and by this Law, is there still a need to submit an affidavit?

Yes, because this shall be the basis for the determination of the extent and gravity of the violation and suffering experienced during the martial law in accordance with an established point system. This will be the basis of the actual reparation that will be received.

10. If a victim is included in the original list of the Hawaii Court but was not able to receive the equivalent of US$1,000 indemnification from the settlement agreement with Marcos crony Jose Y. Campos, is there assurance that the victims shall receive reparation in accordance with this law?

If the original list in Hawaii consisting of 9,539 victims will be used as a basis, they will surely receive reparation. However, if the list that will be used is that of the 7,526 victims only [names of more than 2,000 victims were arbitrarily taken off the list by the US Court-appointed lawyer], they may still receive reparation, but they need to apply like those who did not file a case in Hawaii, meaning they will be treated as new filers.

Selda and other martial law victims are asserting the use of the original list of 9,539 victims in the Hawaii Court.

11. When and where can applications be filed?

Within six (6) months from the effectivity of the Implementing Rules and Regulations (IRR) of the law, the victims may file their applications with the Human Rights Victims’ Claims Board.

Pursuant to the law, the President has to appoint all the members of the Claims Board, members of which shall organize themselves into their functions within 30 days. The Board is given 15 days from the date of its organization to promulgate the necessary IRR. The IRR shall be effective 15 days after its publication in two national newspapers.

In the meantime, you may approach Selda for additional clarifications, and to assist you to finalize the affidavit, as well as with other requirements of the Act.

12. Until when will claims be processed?

The Claims Board is required to finish all its work within two (2) years, from the date of effectivity of the Implementing Rules and Regulations (IRR).

16 17

It will follow the point system in determining the actual indemnification to be awarded each martial law victim/claimant:

10 points for victims who died and those who disappeared and are still missing

6 - 9 points for victims who were tortured and/or raped or sexually abused

3 - 5 points for victims who were detained

1 - 2 points for victims of other human rights violations

With regards to individual claims, the Act requires that the monetary compensation shall be awarded within 30 days after the Board has approved the claim pending before it with finality and after due publication provided that any pending appeal against it is resolved.

13. Who will receive the applications and decide on the claims?

A Human Rights Victims’ Claims Board will be created to receive, decide on, and process the claims. This independent, quasi-judicial body shall be

composed of nine (9) members, at least three (3) of them are lawyers.

The President shall appoint all nine (9) members. Human rights organizations may submit nominations to the President.

The Board shall have the following powers and functions:

a. Receive, evaluate, process and investigate applications for claims under this Act;

b. Issue subpoena/s ad testificandum and subpoena/s duces tecum;

c. Resolve disputes over claims;

d. Approve with finality all eligible claims under this Act;

e. Promulgate such rules as may be necessary to carry out the purposes of this Act.

18 19

H. No. 5990S. No. 3334

Republic of the PhilippinesCongress of the Philippines

Metro ManilaFifteenth Congress

Third Regular Session

Begun and held in Metro Manila, on Monday, the twenty-third day of July, two thousand twelve.

[RePubliC ACT No. 10368]

AN ACT PROVIDING FOR REPARATION AND RECOGNITION

OF VICTIMS OF HUMAN RIGHTS VIOLATIONS DURING THE MARCOS REGIME,

DOCUMENTATION OF SAID VIOLATIONS, APPROPRIATING FUNDS THEREFOR AND FOR OTHER PURPOSES

Be it enacted by the Senate and House of Representatives of the Philippines in Congress assembled:

CHAPTER IPRELIMINARY PROVISIONS

SeCTioN 1. Short Title. — This Act shall be known as the “Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013”.

SeC. 2. Declaration of Policy. — Section 11 of Article II of the 1987 Constitution of the Republic of the Philippines declares that the State values the dignity of every human, person and guarantees full respect for human rights. Pursuant to this declared policy, Section 12 of Article III of the Constitution prohibits the use of torture, force, violence, threat, intimidation, or any other means which vitiate the free will and mandates the compensation and rehabilitation of victims of torture or similar practices and their families.

By virtue of Section 2 of Article II of the Constitution adopting generally accepted principles of international law as part of the law of the land, the Philippines adheres to international human rights laws and conventions, the Universal Declaration of Human Rights, including the International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) and the Convention Against Torture (CAT) and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment which imposes on each State party the obligation to enact domestic legislation to give effect to the rights recognized therein and to ensure that any person whose rights or freedoms have been violated shall have an effective remedy, even if the violation is committed by persons acting in an official capacity. In fact, the right to a remedy is itself guaranteed under existing human

20 21

rights treaties and/or customary international law, being peremptory in character (jus cogens) and as such has been recognized as non-derogable.

Consistent with the foregoing, it is hereby declared the policy of the State to recognize the heroism and sacrifices of all Filipinos who were victims of summary execution, torture, enforced or involuntary disappearance and other gross human rights violations committed during the regime of former President Ferdinand E. Marcos covering the period from September 21, 1972 to February 25, 1986 and restore the victims’ honor and dignity. The State hereby acknowledges its moral and legal obligation to recognize and/or provide reparation to said victims and/or their families for the deaths, injuries, sufferings, deprivations and damages they suffered under the Marcos regime.

Similarly, it is the obligation of the State to acknowledge the sufferings and damages inflicted upon persons whose properties or businesses were forcibly taken over, sequestered or used, or those whose professions were damaged and/or impaired, or those whose freedom of movement was restricted, and/or such other victims of the violations of the Bill of Rights.

SeC. 3. Definition of Terms. — The following terms as used in this Act shall mean:

(a) Detention refers to the act of taking a person into custody against his will by persons acting in an official capacity and/or agents of the State.

(b) Human rights violation refers to any act or omission committed during the period from September 21, 1972 to February 25, 1986 by persons acting in an official capacity and/or agents of the State, but shall not be limited to the following:

(1) Any search, arrest and/or detention without a valid search warrant or warrant of arrest issued by a civilian court of law, including any warrantless arrest or detention carried out pursuant to the declaration of Martial Law by former President Ferdinand E. Marcos as well as any arrest., detention or deprivation of liberty carried out during the covered period on the basis of an “Arrest, Search and Seizure Order (ASSO)”, a “Presidential Commitment Order (PCO)” or a “Preventive Detention Action (PDA)” and such other similar executive issuances as defined by decrees of former President Ferdinand E. Marcos, or in any manner that the arrest, detention or deprivation, of liberty was effected;

22 23

(2) The infliction by a person acting in an official capacity and/or an agent of the State of physical injury, torture, killing, or violation of other human rights, of any person exercising civil or political rights, including but not limited to the freedom of speech, assembly or organization; and/or the right to petition the government for redress of grievances, even if such violation took place during or in the course of what the authorities at the time deemed an illegal assembly or demonstration: Provided, That torture in any form or under any circumstance shall be considered a human rights violation;

(3) Any enforced or involuntary disappearance caused upon a person who was arrested, detained or abducted against one’s will or otherwise deprived of one’s liberty, as defined in Republic Act No. 10350, otherwise known as the “Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012”;

(4) Any force or intimidation causing the involuntary exile of a person from the Philippines;

(5) Any act of force, intimidation or deceit causing unjust or illegal takeover of a business, confiscation of property, detention of owner/s and or their families, deprivation of livelihood of a person by agents of the State, including those caused by Ferdinand E. Marcos, his spouse Imelda R. Marcos, their immediate relatives by consanguinity or affinity, as well as those persons considered as among their close relatives, associates, cronies and subordinates under Executive Order No. 1, issued on February 28, 1986 by then President Corazon C. Aquino in the exercise of her legislative powers under the Freedom Constitution;

(6) Any act or series of acts causing, committing and/or conducting the following:

(i) Kidnapping or otherwise exploiting chil-dren of persons suspected of committing acts against the Marcos regime;

(ii) Committing sexual offenses against human rights victims who are detained and/or in the course of conducting military and/or police operations; and

24 25

(iii) Other violations and/or abuses similar or analogous to the above, including those recognized by international law.

(c) Human Rights Violations Victim (HRVV) refers to a person whose human rights were violated by persons acting in an official capacity and/or agents of the State as defined herein. In order to qualify for reparation under this Act, the human rights violation must have been committed during the period from September 21, 1972 to February 25, 1986: Provided, however, That victims of human rights violations that were committed one (1) month before September 21, 1972 and one (1) month after February 25, 1986 shall be entitled to reparation, under this Act if they can establish that the violation was committed:

(1) By agents of the State and/or persons acting in an official capacity as defined hereunder;

(2) For the purpose of preserving, maintaining, supporting or promoting the said regime; or

(3) To conceal abuses during the Marcos regime and/or the effects of Martial Law.

(d) Persons Acting in an Official Capacity and/or Agents of the State.—The following persons shall be deemed

persons acting in an official capacity and/or agents of the State under this Act:

(1) Any member of the former Philippine Con-stabulary (PC), the former Integrated National Police (PNP), the Armed Forces of the Philip-pines (AFP) and the Civilian Home Defense Force (CHDF) from September 21, 1972 to Feb-ruary 25, 1986 as well as any civilian agent at-tached thereto; and any member of a paramil-itary group even if one is not organically part of the PC, the PNP, the AFP or the CHDF so long as it is shown that the group was organized, funded, supplied with equipment, facilities and/or resources, and/or indoctrinated, con-trolled and/or supervised by any person act-ing in an official capacity and/or agent of the State as herein defined;

(2) Any member of the civil service, including persons who held elective or appointive public office at any time from September 21, 1972 to February 25, 1986;

(3) Persons referred to in Section 2(a) of Executive Order No. 1, creating the Presidential Com-mission on Good Government (PCGG), issued on February 28, 1986 and related laws by then

26 27

President Corazon C. Aquino in the exercise of her legislative powers under the Freedom Constitution, including former President Fer-dinand E. Marcos, spouse Imelda R. Marcos, their immediate relatives by consanguinity or affinity, as well as their close relatives, associ-ates, cronies and subordinates; and

(4) Any person or group/s of persons acting with the authorization, support or acquiescence of the State during the Marcos regime.

(e) Torture refers to any act by which severe pain or suffering, whether physical or mental, is intentionally inflicted on any person under the custody of persons acting in an official capacity and/or agents of the State, as defined by law, jurisprudence, international conventions and Republic Act No. 9745, otherwise known as the “Anti-Torture Act of 2009”.

SeC 4. Entitlement to Monetary Reparation. Any HRVV qualified under this Act shall receive reparation from the State, free of tax, as herein prescribed: Provided, That for a deceased or involuntary disappeared HRVV, the legal heirs as provided for in the Civil Code of the Philippines, or such other person named by the executor or administrator of the

deceased or involuntary disappeared HRVV’s estate in that order, shall be entitled to receive such reparation: Provided, further, That no special power of attorney shall be recognized in the actual disbursement of the award, and only the victim or the aforestated successor(s)-in-interest shall be entitled to personally receive said reparation form the Board, unless the victim involved is shown to be incapacitated to the satisfaction of the Board: Provided, furthermore, That the reparation received under this Act shall be without prejudice to the receipt of any other sum by the HRVV from any other person or entity in any case involving violations of human rights as defined in this Act.

SeC. 5. Nonmonetary Reparation. — The Depart-ment of Health (DOH), the Department of Social Wel-fare and Development (DSWD), the Department of Education (DepED), the Commission on Higher Edu-cation (CHED), the Technical Education and Skills Development Authority (TESDA), and such other gov-ernment agencies shall render the necessary services as nonmonetary reparation for HRVVs and/or their families, as may be determined by the Board pursuant to the provisions of this Act. The amount necessary for this purpose shall be sourced from the budget of the agency concerned in the annual General Appropria-tions Act (GAA).

28 29

SeC. 6. Amount of Reparation. — The amount of reparation under this Act shall be in proportion to the gravity of the human rights violation committed on the HRVV and in accordance with the number of points assigned to the individual under Section 19 hereof.

SeC. 7. Source of Reparation. — The amount of Ten billion pesos (P10,000,000,000.00) plus accrued in-terest which form part of the funds transferred to the government of the Republic of the Philippines by vir-tue of the December 10, 1997 Order of the Swiss Fed-eral Supreme Court, adjudged by the Supreme Court of the Philippines as final and executory in Republic vs. Sandiganbayan on July 15, 2003 (G.R. No. 152154) as Marcos ill-gotten wealth and forfeited in favor of the Republic of the Philippines, shall be the principal source funds for the implementation of this Act.

CHAPTER IITHE HUMAN RIGHTS VICTIMS’ CLAIMS BOARD

SeCTioN 8. Creation and Composition of the Human Rights Victims’ Claims Board. — There is hereby created an independent and quasi-judicial body to be known as the Human Rights Victims’ Claims Board, hereinafter referred to as the Board. It shall be

composed of nine (9) members, who shall possess the following qualifications:

(a) Must be of known probity, competence and integrity;

(b) Must have a deep and thorough understanding and knowledge of human rights and involvement in efforts against human rights violations committed during the regime of former President Ferdinand E. Marcos;

(c) At least three (3) of them must be members of the Philippine Bar who have been engaged in the practice of law for at least ten (10) years; and

(d) Must have a clear and adequate understanding and commitment to human rights protection, promotion and advocacy.

The Human Rights Victims’ Claims Board shall be attached to but shall not be under the Commission on Human Rights (CHR).

The Board shall organize itself within thirty (30) days from the completion of appointment of all nine (9) members and shall thereafter organize its Secretariat.

SeC. 9. Appointment to the Board. — The President shall appoint the Chairperson and the other eight (8) members of the Board: Provided, That human rights

30 31

organizations such as, but not limited to, the Task Force Detainees of the Philippines (TFDP), the Free Legal Assistance Group (FLAG), the Movement of Attorneys for Brotherhood, Integrity and Nationalism (MABINI), the Families of Victims of Involuntary Disappearance (FIND) and the Samahan ng mga Ex-Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (SELDA) may submit nominations to the President.

SeC. 10. Powers and Functions of the Board. — The Board shall have the following powers and functions:

(a) Receive, evaluate, process and investigate appli-cations for claims under this Act;

(b) Issue subpoena/s ad testificandum and subpoena/s duces tecum;

(c) Conduct independent administrative proceedings and resolve disputes over claims;

(d) Approve with finality all eligible claims under this Act;

(e) Deputize appropriate government agencies to assist it in order to effectively perform its functions;

(f) Promulgate such rules as may be necessary to carry out the purposes of this Act, including rules of procedure in the conduct of its proceedings, with the Revised Rules of Court of the Philippines having suppletory application;

(g) Exercise administrative control and supervision over its Secretariat;

(h) The Board, at its discretion, may consult the human rights organizations mentioned in Section 9 herein; and

(i) Perform such other duties, functions and responsibilities as may be necessary to effectively attain the objectives of this Act.

SeC. 11. Resolution, of Claims. — The Board shall be composed of three (3) divisions which shall function simultaneously and independently of each other in the resolution of claims for reparation. Each division shall be composed of one (1) Chairperson, who shall be a member of the Philippine Bar and two (2) members to be appointed by the Board en banc.

SeC. 12. Emoluments. — The Chairperson and members of the Board shall have the rank, salary, emoluments and allowances equivalent to a Presiding Justice and Associate Justice of the Court of Appeals, respectively.

SeC. 13. Secretariat of the Board. — The Board shall be assisted by a Secretariat which may come from the existing personnel of the CHR, without prejudice to the hiring of additional personnel as determined by the Board to accommodate the volume

32 33

of required work. The following shall be the functions of the Secretariat:

(a) Receive, evaluate, process and investigate applications for claims under this Act;

(b) Recommend to the Board the approval of applications for claims;

(c) Assist the Board in technical functions; and

(d) Perform other duties that may be assigned by the Board.

The Chairperson of the Board shall appoint a Board Secretary who shall head the Secretariat for the duration of the existence of the Board. There shall be a Technical Staff Head assisted by five (5) Legal Officers and three (3) Paralegal Officers; and an Administrative Staff Head assisted by three (3) Administrative Sup-port Staff.

When necessary, the Board may hire additional contractual employees or contract a service provider to provide services of counselors, psychologists, social workers and public education specialists, among others, to augment the services of the Secretariat: Provided, That the maximum contract amount per year shall not exceed more than fifteen percent (15%) of the total annual operating budget of the Board.

SeC. 14. Operating Budget of the Board. — The operating budget of the Board shall be funded from the Ten billion peso {P10,000,000,000.00) fund, with Ten million pesos (P10,000,000.00) as its initial operating budget: Provided, That it shall not exceed Fifty million pesos (P50,000,000.00) a year

SeC. 15. Proper Disposition of Funds. — The Board shall ensure that funds appropriated or those which may become available as reparation for HRVVs are properly disbursed in accordance with the policies stated by Congress and relevant government rules, regulations and accounting procedures.

CHAPTER IIICLAIMANTS, REPARATION AND RECOGNITION

SeCTioN. 16. Claimants. — Any person who is an HRVV may file a claim with the Board for reparation and/or recognition in accordance with the provisions of this Act.

SeC. 17. Conclusive Presumption That One is an HRVV Under This Act. — The claimants in the class suit and direct action plaintiffs in the Human Rights Litigation Against the Estate of Ferdinand E. Marcos

34 35

(MDL No. 840, CA No. 88-0390) in the US Federal District Court of Honolulu, Hawaii wherein a favorable judgment has been rendered, shall be extended the conclusive presumption that they are HRVVs: Provided, That the HRVVs recognized by the Bantayog Ng Mga Bayani Foundation shall also be accorded the same conclusive presumption: Provided, further, That nothing herein shall be construed to deprive the Board of its original jurisdiction and its inherent power to determine the extent of the human rights violations and the corresponding reparation and/or recognition that may be granted.

SeC. 18. Motu Proprio Recognition. — The Board may take judicial notice motu proprio of individual persons who suffered human rights violations as defined herein and grant such persons recognition as HRVVs and included in the Roll of Victims as provided for in Section 26 hereof.

SeC. 19. Determination of Award. (a) The Board shall follow the point system in the determination of the award. The range shall be one (1) to ten (10) points, as follows:

(1) Victims who died or who disappeared and are still missing shall be given ten (10) points;

(2) Victims who were tortured and/or raped or

sexually abused shall he given six (6) to nine (9) points:

(3) Victims who were detained shall be given three (3) to five (5) points; and

(4) Victims whose rights were violated under Section 3, paragraph (b), nos. (4), (5) and (6) under this Act shall be given one (1) to two (2) points.

The Board shall exercise its powers with due discretion in the determination of points for each victim, which shall be based on the type of violation committed against the HRVV, frequently and duration of the violation. In each category, HRVVs who had suffered more would receive more points. In instances where a victim is classified in more than one category, one shall be awarded the points in the higher category: Provided, That in cases where there are several eligible claims filed for reparation by or on behalf of a particular HRVV, the Board shall award only one (1) valid claim which corresponds to the category obtaining the highest number of points for each eligible claimant.

(b) The Board shall proceed to determine the award for each claimant classified under Sections 16, 17 and 18 of this Act.

36 37

(c) The Board shall then compute the final monetary value of one’s award that is equivalent to the numerical value of one point multiplied by the number of points that a claimant is entitled to, as previously determined by the Board.

(d) Within thirty (30) days after the Board has approved with finality each eligible claim pending before it and after due publication of such legitimate claim, the award of monetary compensation shall take effect: Provided, that any pending appeal filed by an aggrieved claimant or opposite before the Board en banc must resolved by it sixty (60) days before the Board becomes functus officio.

CHAPTER IVGENERAL- PROVISIONS

SeCTioN 20. Transfer of Funds. — Pursuant to the judgment mentioned in Section 7 hereof, the amount of Ten billion pesos (P10,000,000,000.00) plus the accrued interest are hereby set aside and appropriated to fund the purposes of this Act.

SeC. 21. Documentation of Human Rights Violations Committed by the Marcos Regime. — In the

implementation of this Act and without prejudice to any other documentary or other evidence that may be required for the award of any reparation, any HRVV seeking reparation shall execute a detailed sworn statement narrating the circumstances of the pertinent human rights violation/s committed.

SeC. 22. Publication. — Consistent with Section 23 herein, the Board, after having been duly convened, shall set the period for the commencement and termination of applications by HRVVs and cause the publication of the same: Provided, That such period shall only become operative fifteen (15) days after its last publication, which shall be once a week for three (3) consecutive weeks in at least two (2) national newspapers of general circulation.

SeC. 23. Period for Filing of Claims; Waiver. — An HRVV shall file an application for reparation with the Board within six (6) months from the effectivity of the implementing rules and regulations (IRR) of this Act: Provided, That failure to file an application within said period is deemed a waiver of the right to file the same: Provided, further, That for HRVVs who are deceased, incapacitated, or missing due to enforced disappearance, their legal heir/s or representatives, shall be entitled to file an application for reparation on their behalf.

38 39

Any opposition to the new application/s pursuant to Section 16 hereof shall only be entertained if such is filed within fifteen (15) days from the date of the last publication of the official list of eligible claimants as may be determined by the Board. The Board shall cause the publication of the official list of eligible claimants once a week for three (3) consecutive weeks in at least two (2) national newspapers of general circulation.

SeC. 24 Appeal. — Any aggrieved claimant or oppositor may file an appeal within ten (10) calendar days from the receipt of the Resolution of the Division, to the Board en banc, whose decision shall then become final and executory.

SeC 25. Penalties; Applicability of the Revised Penal Code. — Any claimant who is found by the Board, after due hearing, to have filed a fraudulent claim, shall be referred to the appropriate office for prosecution. If convicted, he shall suffer the imprisonment of eight (8) to ten (10) years, shall be disqualified from public office and employment and shall be deprived of the right to vote and be voted for in any national or local election, even after the service of sentence unless granted absolute pardon.

Any member of the Board and its Secretariat, public officer, employee of an agency or any private individual mandated to implement this Act, who shall

misuse, embezzle or misappropriate the funds for the reparation of HRVVs or who shall commit fraud in the processing of documents and claims of HRVVs, or shall conspire with any individual to commit the same, shall also be prosecuted,

Any member of the Board and its Secretariat, public officer, employee of an agency or any private individual mandated to implement this Act, who may have been found guilty of committing any or all of the prohibited acts stated in the preceding paragraph, or those acts punishable under the Revised Penal Code, shall be penalized under the pertinent provisions in the Code and relevant special penal laws.

SeC. 26. Roll of Victims. — Persons who are HRVVs, regardless of whether they opt to seek reparation or not, shall be given recognition by enshrining their names in a Roll of Human Rights Victims to be prepared by the Board.

A Memorial/Museum/Library shall be established in honor and in memory of the victims of human rights violations whose names shall be inscribed in the Roll. A compendium of their sacrifices shall be prepared and may be readily viewed and accessed in the internet. The Memorial/Museum/Library/Compendium shall have an appropriation of at least Five hundred million pesos (P500,000,000.00)

40 41

from the accrued interest of the Ten billion peso (P10,000,000,000.00) fund.

The Roll may also be displayed in government agencies as maybe designated by the HRVV Memorial Commission as created hereunder.

SeC. 27. Human, Rights Violations Victims’ Me-morial Commission. — There is hereby created a Com-mission to be known as the Human Rights Violations Victims’ Memorial Commission, hereinafter referred to as the Commission, primarily for the establishment, restoration, preservation and conservation of the Me-morial/Museum/Library/Compendium in honor of the HRVVs during the Marcos regime.

The powers and functions of the Commission shall be assumed by the Board of Trustees which shall be composed of the following; Chairperson of the CHR as Chairperson; Chairperson of the National Histori-cal Commission as Co-Chairperson; and Chairpersons of the CHED, the National Commission on Culture and the Arts (NCCA), the Secretary of the Department of Education and the Head of the University of the Philip-pines Diliman Main Library, as members.

The Board of Trustees shall have the authority to hire and appoint its officials and employees, receive donations and grants for and on its behalf, and gener-ate revenues for the benefit of the Commission.

The Commission shall be attached to the CHR solely for budgetary and administrative purposes. The operating budget of the Commission shall be appro-priated from the General Appropriations Act.

The Commission shall also coordinate and collaborate with the DepED and the CHED to ensure that the teaching of Martial Law atrocities, the lives and sacrifices of HRVVs in our history are included in the basic, secondary and tertiary education curricula.

CHAPTER VFINAL PROVISIONS

SeC 28. Guidelines for the Implementing Rules and Regulations (1RR). — In implementing this Act and in formulating the corresponding rules and regulations, and to ensure that all applications are properly screened for fraudulent claims, the Board must provide for:

(a) Transparency in the processing of the claims;

(b) A procedure that allows any concerned party to oppose an application or claim on the ground that it is fraudulent, fictitious or spurious and gives that party the opportunity to question the same and to present evidence in support thereof; and

42 43

(c) A procedure that is speedy and expeditious without sacrificing any of the parties’ fundamental rights.

Within fifteen (15) days from the date of its organization, the Board shall promulgate the necessary IRR and procedures for the effective implementation of this Act. The IRR shall be effective fifteen (15) days after its publication in two (2) national newspapers of general circulation.

SeC. 29. Work Period; Sunset Clause. — The Board shall complete its work within two (2) years from the effectivity of the IRR promulgated by it. After such period, it shall become functus officio.

SeC. 30. Separability Clause. — If, for any reason, any section or provision of this Act is declared unconstitutional or invalid, such other sections or provisions not affected thereby shall remain in full force and effect.

SeC. 31. Repealing Clause. — All laws, decrees, executive orders, rules and regulations or parts thereof inconsistent with any of the provisions of this Act, including Section 63(b) of Republic Act No. 6657, as amended, otherwise known as the Comprehensive Agrarian Reform Law of 1988 and Section 40(a) of Republic Act No. 7160, otherwise known as the Local Government Code of 1991, are hereby repealed, amended or modified accordingly.

SeC. 32. Effectivity Clause. — This Act shall take effect fifteen (15) days after its complete publication in the Official Gazette or in at least two (2) national newspapers of general circulation.

Approved,

This Act which is a consolidation of House Bill No. 5990 and Senate Bill No. 3334 was finally passed by the House of Representatives and the Senate on January 28, 2013.

Approved: FEB 25 2013

(Sgd.) beNiGNo S. AQuiNo iiiPresident of the Philippines

(Sgd.) eMMA liRio-ReYeS Secretary of the Senate

(Sgd.) MARilYN b. bARuA-YAP Secretary General

House of Representatives

(Sgd.) JuAN PoNCe eNRile President of the Senate

(Sgd.) FeliCiANo belMoNTe JR. Speaker of the House

of Representatives

About KArApAtAnKarapatan Alliance for the Advancement of People’s

Rights is an alliance of organizations, groups and individuals working for the promotion and defense of human rights in the Philippines. Its founders and members have been at the forefront of human rights struggle in the Philippines since the time of the Marcos dictatorship.

Founded in 1995, the alliance now has 17 regional chapters and is closely linked with various people’s and mass organizations through their human rights desks.

About SeldASamahan ng Ex-Detainees Laban sa Aresto (Society of

Ex-Detainees Against Detention and Arrest or Selda) is an organization of former political prisoners in the country. Founded in December 4, 1984, SELDA was initiated by former political prisoners during the Martial Law period.

It works for the unconditional release of all political prisoners and humane treatment of those who are still in detention; for the advocacy on the conditions of political prisoners, the fundamental reasons for their arrest and detention, and their struggle for justice; mobilization of resources for political prisoners and their families; legislative actions on the indemnification and rehabilitation of political detainees; and promotion of partnerships and solidarity with organizations for the freedom and welfare of political prisoners and victims of tyranny.

2nd Floor, Erythrina Bldg.No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,Barangay Central, Diliman, Quezon City

Philippines 1100

Telefax (+63 2) 4354146 or 4347486

e-mail karapatan@karapatan.orgselda_phil@yahoo.com.ph

Websitewww.karapatan.org | www.seldapilipinas.wordpress.com

Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012 (Republic Act 10353)

Primer

Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012 (Republic Act 10353)

Primer

Published byKarapatan Alliance for the Advancement of People’s Rightsin cooperation withFamilies of the Disappeared for Justice (Desaparecidos)November 2013

CONTENTS

Introduction 1

Primer on the Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012 (Republic Act 10353) 5

An Act Defining and Penalizing Enforced or Involuntary Disappearance 19

This publication has been produced with the assistance of the European Union and th Oak Foundation. The contents of this publication are the sole responsibility of KARAPATAN and DESAPARECIDOS and can in no way be taken to reflect the views of the European Union or the Oak Foundation.

The views expressed in this publication do not necessarily reflect the views of the OMCT.

Information contained in this publication may be reproduced and distributed, as long as proper attribution and acknowledgement is given.

This primer is produced with the assistance of the World Organisation Against Torture (OMCT).

INTRODUCTION

The phenomenon of abduction and enforced disappearances is an atrocious practice meant

to terrorize opposition. Governments and their state forces use the practice as a tool of state terrorism to decimate their critics, especially political activists, who denounce and resist their policies and methods of governance. There are hundreds of thousands of politically-motivated enforced disappearances perpetrated by the military and police in the developing countries of Africa, Asia and Latin America.

During the Latin American military dictatorships of the 1960s-1980s, activists from all walks of life went missing, hence the Spanish term “desaparecidos” – the disappeared. Similarly, in the Philippines, the practice of enforced disappearances employed by state security forces has resulted in 1,860 desaparecidos [based on Karapatan data] from the military dictatorship of Ferdinand Marcos up to the present administration of Benigno Aquino III. The number should be more since many cases were undocumented and unreported.

2 3

Only in 2006 did the United Nations General Assembly formally adopt the international convention which strengthens the 1992 UN Declaration on the Protection of all Persons from Enforced Disappearances, thus making governments liable for any violation of the right to freedom and life. The convention also echoes the 1992 Rome Statute of the International Criminal Court’s qualification that the widespread or systematic practice of enforced disappearance constitutes a crime against humanity (Part 1, Article 5).

The first bill that sought to criminalise enforced disappearance was filed on September 4, 1990 by Rep. Eduardo Nonato Joson Jr. Other bills with the same intent were filed in the succeeding Congresses. In 2002, human rights organizations and families of the disappeared worked with progressive legislators from the Bayan Muna (People First) party-list to craft and file a bill against enforced disappearances. The succeeding years saw the rise in the numbers of reported and documented cases of desaparecidos, with 206 individuals victimised by the counter-insurgency program of the Gloria Macapagal Arroyo administration. The commission of these horrendous acts remain unabated under Benigno Aquino III’s

administration, while many of the victims during the past regime remain unsurfaced and the perpetrators have not been brought to justice. To date, Aquino has yet to ratify the UN International Convention on Enforced or Involuntary Disappearance.

The families of the disappeared, while stricken with pain and uncertainty, have remained steadfast and persistent in the search for their love ones and the struggle for justice. Since the time of Martial Law up to the present, the relentless and tireless struggle of the families of the desaparecidos have brought to national and international public’s attention the barbaric practice of the State, the urgent need to surface all disappeared and for the State to stop and criminalise such offenses, and the arduous yet meaningful struggle for the realisation of human rights and justice.

Such efforts, including the long years of advocacy and lobby work for criminalisation of enforced disappearances, brought forth the enactment of the Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2013 – the version crafted by the families of the desaparecidos and Bayan Muna – on December 21, 2013, which is the first of its kind in Asia. The Implementing Rules and Regulations (IRR) of the law was finalised on February 12, 2013.

4

1. What is the Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012?

The Act defines and penalizes the crime of enforced disappearance. The Philippine government, through the law, officially recognises the criminal nature of enforced disappearance – that it is a crime against persons, and that the perpetrators should be criminally liable and must be put in jail. More importantly, the law acknowledges that the said crime can only be perpetrated by State agents. The law likewise recognizes that it is the State’s responsibility to provide compensation, restitution and rehabilitation to victims of enforced disappearances and their families.

2. How has the law defined enforced or involuntary disappearance (EID)?

The law defines enforced or involuntary disappearance as having the following elements:

a. Arrest, detention, abduction or any other form of deprivation of liberty;

PRIMER ON THEANTI-ENFORCED OR INVOLUNTARY DISAPPEARANCE

ACT OF 2012(Republic Act 10353)

This primer on the law aims to provide human rights workers, families of the missing, paralegals, lawyers and other human rights advocates with a tool in advocacy and in their practical work in documenting cases and providing support service to victims and families. This primer can also help prepare in filing charges against state security forces responsible for the act of enforced disappearance.

6 7

b. Committed by agents of the State or by persons or groups of persons acting with the authorization, support or acquiescence of the State; and

c. The above elements are followed by the refusal to acknowledge the deprivation of liberty or by concealment of the fate or whereabouts of the disappeared person.

The victims of EID refer to those who continue to be missing, those who have been surfaced alive, and those found dead.

According to Karapatan’s Glossary of Human Rights Violations, a missing person is considered disappeared if his/her whereabouts remain unknown for more than seventy two (72) hours. For purposes of its HRV statistics, Karapatan reports as victims of EID only those who remain missing. Those who are eventually surfaced are reported under extrajudicial killing, illegal detention or arbitrary arrest as the case may be.

Under the law, the crime of enforced or involuntary disappearance is considered a continuing offense as long as the perpetrators continue to conceal the whereabouts of the missing person. There is no prescription period for the prosecution of persons responsible for enforced disappearance, which means

at any time from the date of disappearance and to the time that the person is under circumstances mentioned above, charges can be filed against the perpetrators, unless when the victim is surfaced alive. In which case, the period for prosecution shall be twenty five (25) years from the date of such reappearance.

3. Can families of the disappeared file an EID case in the courts if their disappeared relative was abducted before the effectivity of this law?

Because the EID is a continuing offense, the victims of enforced disappearance who remain missing up to the effectivity of the R.A. 10353, their families or persons of interest can file a case of EID in the courts. Those EID victims who were surfaced alive or found dead before the effectivity of the law will not be covered by R.A. 10353.

4. What was the law’s definition of “Agents of the State”? Can paramilitary elements be considered state agents and can they be criminally liable for the act of EID? Can other armed groups, liberation armies, or private individuals be liable under R.A. 10353, if they committed enforced disappearance?

The law refers to “Agents of State” as persons who, by popular election or appointment by authority, take

8 9

part in the performance of public functions in the government, or shall perform in the government or in any of its branches, public duties as an employee, agent or subordinate official, or any rank or class.

The state agents’ immediate commanding officer in their unit or their senior official of the Armed Forces of the Philippines (AFP) or Philippine National Police (PNP) shall also be held liable for the crime as a principal perpetrator. Also, AFP or PNP officers who have knowledge of incidents being committed or have been committed within their area of responsibility but did not take any action before, during and after the commission of the crime will also be held liable as principals under the law.

Paramilitaries are considered state actors or persons acting in authority of the state and can be liable for EID, including military officers handling or supervising them. In the Philippine context, there were several cases of EID that were perpetrated by paramilitary elements and goons-for-hire who are known by the local residents to be working with and supported by the AFP in combat operations and counter-insurgency activities.

Only state agents are liable for enforced disappearance under this law, emphasizing that the

act committed by persons in authority is incomparably heavier than those committed by civilians or non-state agents. The State is mandated to utilise all its resources to protect its citizens against human rights violations, so if State agents themselves commit the violations, their culpability is great. Non-state actors can be liable for the crime of “kidnapping” under the Revised Penal Code, but not for enforced or involuntary disappearance under this Act.

5. What are the rights and remedies of victims and their families under the Act?

The Act holds the State responsible for the enactment of measures for the: enhancement of the right of all people to human dignity; the prohibition against secret detention places, solitary confinement, being incommunicado, and other forms of deprivation of liberty; provision of penal and civil sanctions for such violations; and compensation and rehabilitation for victims and their families.

The following rights are more clearly defined:

a. The right against enforced or involuntary disappearance, and safeguards for its prevention, which should be protected at all times, including during times of political

10 11

instability, threat of war, state of war or other public emergencies;

b. The right of access to communication of any person deprived of liberty to inform his/her family, relative, friend, lawyer or any human rights organisation on his/her whereabouts or condition;

c. The right against the use of the “order of battle” or any order of similar nature to justify enforced or involuntary disappearance. Any person who receives such an order has the right to disobey it;

d. The right of families of disappeared persons to be accompanied by the Commission on Human Rights or its authorised representatives to visit or inspect places of detention;

e. The right of a victim of enforced disappear-ance and his/her relatives, who is surfaced alive or those who continue to be disappeared or are found dead after the passage of the law, to file charges and claim remedies under the law, including restitution of honor and reputa-tion [i.e. immediate expunging or rectification of any derogatory record, information or pub-lic declaration/statement on the person etc]

and compensation which will not be less than PhP10,000.00;

f. The right of families of victims of enforced disappearance who continue to be missing or has been found dead to file claims for compensation;

g. The right of victims of enforced disappearance who are surfaced alive and their immediate family, as well as families of EID victims who remain missing, to access medical care and rehabilitation free of charge.

All the rights enshrined in the 1987 Constitution and all international instruments to which the Philippines is a State party should be adhered to and protected by the State.

6. What are the duties of government authorities, individuals and private entities under the law?

a. They should not use the “order of battle” or any order of similar nature, as a justification or legal ground for commission of EID;

b. Authorities should respect the right of access to communication of any person deprived of liberty to his or her family, friends, relatives, lawyer or any human rights organisation on his/her whereabouts;

12 13

c. Any member or official of any police or military detention center, the PNP or any of its agencies, the AFP or any of its agencies, the NBI or any other agency of the government, and any hospital or morgue (public or private) should immediately issue a certification in writing to any family member, relative, lawyer, representative of a human rights organisation or member of media who inquires about the presence or absence and any information on the whereabouts of a disappeared person. The attached inquiry form, as approved through the IRR, should be fully accomplished by the institutions where the inquiry was lodged and such certifications should be issued within the following schedules:

ENTITY WHERE INqUIRY IS FILED

TO WHOM INqUIRY SHOULD bE

ADDRESSED TO

SCHEDULE OF ISSUANCE OF

CERTIFICATION

PNP or BJMP provincial offices

Head of the provincial office

Within five (5) calendar days from the date of inquiry

PNP or BJMP regional offices

Head of the regional office

Within seven (7) calendar days from the date of inquiry

AFP headquarters/camp/command post where AFP unit is located/based/stationed

Commanding officer of the AFP unit

Within twenty four (24) hours from the time of inquiry

Phil. Army (PA) battal-ions or equivalent units of Phil. Air Force (PAF) and Phil. Navy (PN)

Commanding officer of the PA, PAF, PN battalions or equivalent units

Within two (2) calendar days from the date of inquiry

PA brigades or equiva-lent units of PAF and PN

Commanding officer of the PA, PAF, PN brigades or equivalent units

Within three (3) calendar days from the date of inquiry

PA divisions or equiva-lent units of PAF and PN

Commanding officer of the PA, PAF, PN divisions or equivalent units

Within four (4) calendar days from the date of inquiry

ENTITY WHERE INqUIRY IS FILED

TO WHOM INqUIRY SHOULD bE

ADDRESSED TO

SCHEDULE OF ISSUANCE OF

CERTIFICATION

PNP precinct, station, detention centers or facilities in camps

Head of detention facility

Not beyond four (4) hours from time of inquiry

Jails under the Bureau of Jail Management and Penology (BJMP) and local government units

Head of detention facility

Not beyond four (4) hours from time of inquiry

14 15

ENTITY WHERE INqUIRY IS FILED

TO WHOM INqUIRY SHOULD bE

ADDRESSED TO

SCHEDULE OF ISSUANCE OF

CERTIFICATION

Unified commands Commanding officer of the unified command

Within five (5) calendar days from the date of inquiry

General Headquarters, AFP and major services of the PA, PAF, and PN

Chief of Staff or chiefs of PA, PAF and PN

Within seven (7) calendar days from the date of inquiry

Any other AFP commands/units/offices including ISG, ISAFP etc

Head of office Within three (3) calendar days from the date of inquiry

Hospitals, medical clinics, morgues

Head of office Not beyond four (4) hours from time of inquiry

f. Government agencies concerned should maintain an up-to-date register of all persons detained or confined in officially recognised and controlled places of detention or confinement and should make the register accessible to family members, relatives, lawyers, judges, official bodies, the CHR, human rights organisations and all persons with legitimate interest in the whereabouts and conditions of the persons deprived of liberty.

The register should be regularly reported to the CHR regional offices within the first five (5) working days of the month on a bi-monthly basis. Regional re-ports should be consolidated by the CHR Main Office through its Assistance and Visitorial Office (AVO), and by any other agency of government tasked to moni-tor and protect human rights. The registry should be made available to the public or those who have legiti-mate interest.

g. Government agencies concerned should sub-mit an updated inventory or list of all officially recognised and controlled detention or con-finement facilities and list of detainees, within six months of effectivity of the law and within five (5) days of every month or as may be re-quested by the CHR.

d. Any person who has information on a case of EID shall immediately report in writing the circumstances and whereabouts of the victim.

e. Any inquest or investigating public prosecutor, or any official or employee who learns that a person delivered for inquest or preliminary investigation is a victim of EID shall immediately disclose the victim’s whereabouts to his/her family, relatives, lawyer/s, or to a human rights organisation through telephone, SMS, or electronic mail and other expedient forms and means;

16 17

h. Courts and other concerned agencies of government should give priority to and thus expeditiously dispense with all proceedings on the issuance of writs of habeas corpus, amparo and habeas data. Any order issued according to such writs should be executed and immediately complied with.

i. The CHR and its authorised representative shall conduct regular, independent, unannounced and unrestricted visits to or inspections of all places of detention or confinement.

j. Government agencies shall ensure the safety of all persons involved in the search, investigation and prosecution of enforced or involuntary disappearance.

k. Government agencies shall provide appropriate medical care and rehabilitation for victims of EID and their families free of charge.

7. What are the liabilities of government authorities, individuals and private entities under the law?

a. The immediate commanding officer of a unit of the AFP or senior official of the PNP and other law enforcement agencies shall be held liable for the crime of enforced disappearance

for acts committed by him/her that have led, assisted, abetted or allowed, whether directly or indirectly, the commission of the crime by his/her subordinates.

b. Those who committed the act of enforced disappearance directly, or directly forced, instigated, encouraged or induced others to commit such act, or cooperated in the commission of another action which led to the EID, or allowed the EID or abetted it when it is within their power to stop or uncover the crime, or cooperated in the execution of the EID through previous or simultaneous actions, shall be imposed with the penalty of reclusion perpetua or 40 years of imprisonment.

c. Those who attempted to commit the crime of EID, or who have knowledge of the act by benefitting from or assisting the perpetrator to benefit from the act, or concealed the EID and/or destroyed the materials to prevent the discovery of the act, or who harboured, concealed or assisted in the escape of the principals in the EID, shall be imposed with the penalty of reclusion temporal or 12-20 years of imprisonment and accessory penalties

18

d. Those who defy, ignore and delay compliance with any promulgated writs or orders shall be imposed with the penalty of prision correctional or 6 months to 6 years of imprisonment

e. Those who violate the stated duties of government authorities, individuals and private entities shall be imposed with the penalty of arresto mayor or 1-6 months of imprisonment

f. Preventive suspension or summary dismissal of government officials and personnel who are found to be perpetrators of or participants in the commission of EID as a result of the preliminary investigation.

Let us all help in stopping enforced or involuntary disappearance. Let’s demand the surfacing of the desaparecidos and justice for all victims of enforced or involuntary disappearance and other violations of human rights. There can be no peace without justice.

S. No. 2817H. No. 98

Republic of the PhilippinesCongress of the Philippines

Metro ManilaFifteenth Congress

Third Regular Session

Begun and held in Metro Manila, on Monday, the twenty-third of July, two thousand twelve

[REPublIC ACT No. 10353]AN ACT

DEFINING AND PENALIZING ENFORCED OR INVOLUNTARY DISAPPEARANCE

Be it enacted by the Senate and House of Representatives of the Philippines in Congress assembled:

CHAPTER IPRELIMINARY PROVISIONS

SECTIoN 1. Short Title. — This Act shall be known as the “Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012”.

SEC. 2. Declaration of Policy. — The State values the dignity of every human person and guarantees full respect for human rights for which highest priority shall be given to the enactment of measures for the

20 21

enhancement of the right of all people to human dignity, the prohibition against secret detention places, solitary confinement, incommunicado, or other similar forms of detention, the provision for penal and civil sanctions for such violations, and compensation and rehabilitation for the victims and their families, particularly with respect to the use of torture, force, violence, threat, intimidation or any other means which vitiate the free will of persons abducted, arrested, detained, disappeared or otherwise removed from the effective protection of the law.

Furthermore, the State adheres to the principles and standards on the absolute condemnation of human rights violations set by the 1987 Philippine Constitution and various international instruments such as, but not limited to, the International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), and the Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CAT), to which the Philippines is a State party.

SEC. 3. Definition of Terms. — The following terms as used in this Act shall mean:

(a) Agents of the State refer to persons who, by direct provision of the law, popular election or appointment by competent authority, shall take

part in the performance of public functions in the government, or shall perform in the government or in any of its branches public duties as an employee, agent or subordinate official, of any rank or class.

(b) Enforced or involuntary disappearance refers to the arrest, detention, abduction or any other form of deprivation of liberty committed by agents of the State or by persons or groups of persons acting with the authorization, support or acquiescence of the State, followed by a refusal to acknowledge the deprivation of liberty or by concealment of the fate or whereabouts of the disappeared person, which places such person outside the protection of the law.

(c) Order of Battle refers to a document made by the military, police or any law enforcement agency of the government, listing the names of persons and organizations that it perceives to be enemies of the State and which it considers as legitimate targets as combatants that it could deal with, through the use of means allowed by domestic and international law.

(d) Victim refers to the disappeared person and any individual who has suffered harm as a direct result

22 23

of an enforced or involuntary disappearance as defined in letter (b) of this Section.

SEC. 4. Nonderogability of the Right Against Enforced or Involuntary Disappearance. –The right against enforced or involuntary disappearance and the fundamental safeguards for its prevention shall not be suspended under any circumstance including political instability, threat of war, state of war or other public emergencies.

SEC. 5. “Order of Battle” or Any Order of Similar Nature, Not Legal Ground, for Enforced or Involuntary Disappearance. – An “Order of Battle” or any order of similar nature, official or otherwise, from a superior officer or a public authority causing the commission of enforced or involuntary disappearance is unlawful and cannot be invoked as a justifying or exempting circumstance. Any person receiving such an order shall have the right to disobey it.

SEC. 6. Right of Access to Communication. – It shall be the absolute right of any person deprived of liberty to have immediate access to any form of communication available in order for him or her to inform his or her family, relative, friend, lawyer or any human rights organization on his or her whereabouts and condition.

SEC. 7. Duty to Report Victims of Enforced or Invol-untary Disappearance. – Any person, not being a prin-cipal, accomplice or accessory, who has an information of a case of enforced or involuntary disappearance or who shall learn of such information or that a person is a victim of enforced or involuntary disappearance, shall immediately report in writing the circumstances and whereabouts of the victim to any office, detach-ment or division of the Department of the Interior and Local Government (DILG), the Department of National Defense (DND), the Philippine National Police (PNP), the Armed Forces of the Philippines (AFP), the Nation-al Bureau of Investigation (NBI), the City or Provincial Prosecutor, the Commission on Human Rights (CHR) or any human rights organization and, if known, the victim’s family, relative, or lawyer.

SEC. 8. Duty to Certify in Writing on the Results of Inquiry into a Reported Disappeared Person’s Where-abouts. – In case a family member, relative, lawyer, representative of a human rights organization or a member of the media inquires with a member or of-ficial of any police or military detention center, the PNP or any of its agencies, the AFP or any of its agen-cies, the NBI or any other agency or instrumentality of the government, as well as any hospital or morgue, public or private, on the presence or whereabouts of a

24 25

reported victim of enforced or involuntary disappear-ance, such member or official shall immediately issue a certification in writing to the inquiring person or en-tity on the presence or absence and/or information on the whereabouts of such disappeared person, stating, among others, in clear and unequivocal manner the date and time of inquiry, details of the inquiry and the response to the inquiry.

SEC. 9. Duty of Inquest/Investigating Public Prosecutor or any Judicial or Quasi-Judicial Official or Employee. – Any inquest or investigating public prosecutor, or any judicial or quasi-judicial official or employee who learns that the person delivered for inquest or preliminary investigation or for any other judicial process is a victim of enforced or involuntary disappearance shall have the duty to immediately dis-close the victim’s whereabouts to his or her immedi-ate family, relatives, lawyer/s or to a human rights organization by the most expedient means.

SEC. 10. Official Up-to-Date Register of All Persons Detained or Confined. - All persons detained or confined shall be placed solely in officially recognized and controlled places of detention or confinement where an official up-to-date register of such persons shall be maintained. Relatives, lawyers, judges, official bodies and all persons who have legitimate interest in the

whereabouts and condition of the persons deprived of liberty shall have free access to the register.

The following details, among others, shall be recorded, in the register:

(a) The identity or name, description and address of the person deprived of liberty;

(b) The date, time and location where the person was deprived of liberty and the identity of the person who made such deprivation of liberty;

(c) The authority who decided the deprivation of liberty and the reasons for the deprivation of liberty or the crime or offense committed;

(d) The authority controlling the deprivation of liberty;

(e) The place of deprivation of liberty, the date and time of admission to the place of deprivation of liberty and the authority responsible for the place of deprivation of liberty;

(f) Records of physical, mental and psychological condition of the detained or confined person before and after the deprivation of liberty and the name and address of the physician who examined him or her physically, mentally and medically;

26 27

(g) The date and time of release or transfer of the detained or confined person to another place of detention, the destination and the authority responsible for the transfer;

(h) The date and time of each removal of the detained or confined person from his or her cell, the reason or purpose for such removal and the date and time of his or her return to his or her cell;

(i) A summary of the physical, mental and medical findings of the detained or confined person after each interrogation;

(j) The names and addresses of the persons who visit the detained or confined person and the date and time of such visits and the date and time of each departure;

(k) In the event of death during the deprivation of liberty, the identity, the circumstances and cause of death of the victim as well as the destination of the human remains; and

(l) All other important events bearing on and all relevant details regarding the treatment of the detained or confined person.

Provided, That the details required under letters (a) to (f) shall be entered immediately in the register upon arrest and/or detention.

All information contained in the register shall be regularly or upon request reported to the CHR or any other agency of government tasked to monitor and protect human rights and shall be made available to the public.

SEC. 11. Submission of List of Government Detention Facilities. –Within six (6) months from the effectivity of this Act and as may be requested by the CHR thereafter, all government agencies concerned shall submit an updated inventory or list of all officially recognized and controlled detention or confinement facilities, and the list of detainees or persons deprived of liberty under their respective jurisdictions to the CHR.

SEC. 12. Immediate Issuance and Compliance of the Writs of Habeas Corpus, Amparo and Habeas Data. – All proceedings pertaining to the issuance of the writs of habeas corpus, amparo and habeas data shall be dispensed with expeditiously. As such, all courts and other concerned agencies of government shall give priority to such proceedings.

Moreover, any order issued or promulgated pursuant to such writs or their respective proceedings shall be executed and complied with immediately.

SEC. 13. Visitation /Inspection of Places of Detention and, Confinement. –The CHR or its duly

28 29

authorized representatives are hereby mandated and authorized to conduct regular, independent, unannounced and unrestricted visits to or inspection of all places of detention and confinement.

SEC. 14. Liability of Commanding Officer or Supe-rior. - The immediate commanding officer of the unit concerned of the AFP or the immediate senior official of the PNP and other law enforcement agencies shall be held liable as a principal to the crime of enforced or involuntary disappearance for acts committed by him or her that shall have led, assisted, abetted or allowed, whether directly or indirectly, the commission there-of by his or her subordinates. If such commanding of-ficer has knowledge of or, owing to the circumstances at the time, should have known that an enforced or involuntary disappearance is being committed, or has been committed by subordinates or by others within the officer’s area of responsibility and, despite such knowledge, did not take preventive or coercive action either before, during or immediately after its commis-sion, when he or she has the authority to prevent or investigate allegations of enforced or involuntary dis-appearance but failed to prevent or investigate such allegations, whether deliberately or due to negligence, shall also be held liable as principal.

SEC. 15. Penal Provisions.

(a) The penalty of reclusion perpetua and its accessory penalties shall be imposed upon the following persons:

(1) Those who directly committed the act of enforced or involuntary disappearance;

(2) Those who directly forced, instigated, encour-aged or induced others to commit the act of enforced or involuntary disappearance;

(3) Those who cooperated in the act of enforced or involuntary disappearance by committing another act without which the act of enforced or involuntary disappearance would not have been consummated;

(4) Those officials who allowed the act or abetted in the consummation of enforced or involuntary disappearance when it is within their power to stop or uncover the commission thereof; and

(5) Those who cooperated in the execution of the act of enforced or involuntary disap-pearance by previous or simultaneous acts.

30 31

(b) The penalty of reclusion temporal and its accessory penalties shall be imposed upon those who shall commit the act of enforced or involuntary disappearance in the attempted stage as provided for and defined under Article 6 of the Revised Penal Code.

(c) The penalty of reclusion temporal and its accessory penalties shall also be imposed upon persons who, having knowledge of the act of enforced or involuntary disappearance and without having participated therein, either as principals or accomplices, took part subsequent to its commission in any of the following manner:

(1) By themselves profiting from or assisting the offender to profit from the effects of the act of enforced or involuntary disappearance;

(2) By concealing the act of enforced or invol-untary disappearance and/or destroying the effects or instruments thereof in order to prevent its discovery; or

(3) By harboring, concealing or assisting in the escape of the principal/s in the act of enforced or involuntary disappearance, provided such accessory acts are done with the abuse of official functions.

(d) The penalty of prision correctional and its acces-sory penalties shall be imposed against persons who defy, ignore or unduly delay compliance with any order duly issued or promulgated pur-suant to the writs of habeas corpus, amparo and habeas data or their respective proceedings.

(e) The penalty of arresto mayor and its accessory penalties shall be imposed against any person who shall violate the provisions of Sections 6, 7, 8, 9 and 10 of this Act.

SEC. 16. Preventive Suspension/Summary Dismissal. – Government officials and personnel who are found to be perpetrators of or participants in any manner in the commission of enforced or involuntary disappearance as a result of a preliminary investigation conducted for that purpose shall be preventively suspended or summarily dismissed from the service, depending on the strength of the evidence so presented and gathered in the said preliminary investigation or as may be recommended by the investigating authority.

SEC. 17. Civil Liability. – The act of enforced or involuntary disappearance shall render its perpetrators and the State agencies which organized, acquiesced in or tolerated such disappearance liable under civil law.

32 33

SEC. 18. Independent Liability. – The criminal liability of the offender under this Act shall be independent of or without prejudice to the prosecution and conviction of the said offender for any violation of Republic Act No. 7438, otherwise known as “An Act Defining Certain Rights of Person Arrested, Detained or Under Custodial Investigation as well as the Duties of the Arresting, Detaining, and Investigating Officers, and Providing Penalties for Violations Thereof’; Republic Act No. 9745, otherwise known as “An Act Penalizing Torture and Other Cruel, Inhuman and Degrading Treatment or Punishment, and Prescribing Penalties Therefor”; and applicable provisions of the Revised Penal Code.

SEC. 19. Nonexclusivity or Double Jeopardy Under International Law. – Any investigation, trial and decision in any Philippines court, or body for any violation of this Act shall; be without prejudice to any investigation, trial, decision or any other legal or administrative process before any appropriate international court or agency under applicable international human rights and humanitarian law.

SEC. 20. Exemption from Prosecution. – Any offender who volunteers information that leads to the discovery of the victim of enforced or involuntary disappearance or the prosecution of the offenders

without the victim being found shall be exempt from any criminal and/or civil liability under this Act: Provided, That said offender does not appear to be the most guilty.

SEC. 21. Continuing Offense. – An act constituting enforced or involuntary disappearance shall be considered a continuing offense as long as the perpetrators continue to conceal the fate and whereabouts of the disappeared person and such circumstances have not been determined with certainty.

SEC. 22. Statue of Limitations Exemption. – The prosecution of persons responsible for enforced or involuntary disappearance shall not prescribe unless the victim surfaces alive. In which case, the prescriptive period shall be twenty-five (25) years from the date of such reappearance.

SEC. 23. Special Amnesty Law Exclusion. – Persons who are changed with and/or guilty of the act of enforced or involuntary disappearance shall not benefit from any special amnesty law or other similar executive measures that shall exempt them from any penal proceedings or sanctions.

SEC. 24. State Protection – The State, through its appropriate agencies, shall ensure the safety of

34 35

all persons involved in the search, investigation and prosecution of enforced or involuntary disappearance including, but not limited to, the victims, their families, complainants, witnesses, legal counsel and representatives of human rights organizations and media. They shall likewise be protected from any intimidation or reprisal.

SEC. 25. Applicability of Refouler. –No person shall be expelled, returned or extradited to another State where there are substantial grounds to believe that such person shall be in danger of being subjected to enforced or involuntary disappearance. For purposes of determining whether such grounds exist, the Secretary of the Department, of Foreign Affairs (DFA) and the Secretary of the Department of Justice (DOJ) in coordination with the Chairperson of the CHR, shall take into account all relevant considerations including where applicable and not limited to, the existence in the requesting State of a consistent pattern of gross, flagrant or mass violations of human rights.

SEC. 26. Restitution and Compensation to Vic-tims of Enforced or Involuntary Disappearance and/or Their Immediate Relatives. – The victims of enforced or involuntary disappearance who surface alive shall be entitled to monetary compensation, rehabilitation and restitution of honor and reputation. Such restitu-

tion of honor and reputation shall include immediate expunging or rectification of any derogatory record, information or public declaration/statement on his or her person, personal circumstances, status, and/or organizational affiliation by the appropriate govern-ment or private agency or agencies concerned.

The immediate relatives of a victim of enforced or involuntary disappearance, within the fourth civil degree of consanguinity or affinity, may also claim for compensation as provided for under Republic Act No. 7309, entitled “An Act Creating a Board of Claims under the Department of Justice for Victims of Unjust Imprisonment or Detention and Victims of Violent Crimes and For Other Purposes”, and other relief pro-grams of the government.

The package of indemnification for both the victims and the immediate relatives within the fourth civil degree of consanguinity or affinity shall be without prejudice to other legal remedies that may be available to them.

SEC. 27. Rehabilitation of Victims and/or Their Immediate Relatives, and Offenders. – In order that the victims of enforced or involuntary disappearance who surfaced alive and/or their immediate relatives within the fourth civil degree of consanguinity or affinity,

36 37

may be effectively reintegrated into the mainstream of society and in the process of development, the State, through the CHR, in coordination with the Department of Health, the Department of Social Welfare and Development (DSWD) and the concerned nongovernment organization/s, shall provide them with appropriate medical care and rehabilitation free of charge.

Toward the attainment of restorative justice, a parallel rehabilitation program for persons who have committed enforced or involuntary disappearance shall likewise be implemented without cost to such offenders.

SEC. 28. Implementing Rules and Regulations. – Within thirty (30) days from the effectivity of this Act, the DOJ, the DSWD, the CHR, the Families of Victims of Involuntary Disappearance (FIND) and the Families of Desaparecidos for Justice (Desaparecidos), in consul-tation with other human rights organizations, shall jointly promulgate the rules and regulations for the effective implementation of this Act and shall ensure the full dissemination of the same to the public.

SEC. 29. Suppletory Applications. – The applicable provisions of the Revised Penal Code shall have

suppletory application insofar as they are consistent with the provisions of this Act.

SEC. 30. Appropriations. –The amount of Ten million pesos (P10,000,000.00) is hereby appropriated for the initial implementation of this Act by the CHR. Subsequent fluids for the continuing implementation of this Act shall be included in the respective budgets of the CHR and the DOJ in the annual General Appropriations Act.

SEC. 31. Separability Clause. –If for any reason, any section or provision of this Act is declared unconstitutional or invalid, such other sections or provisions not affected thereby shall remain in full force and effect.

SEC. 32. Repealing Clause. – All laws, decrees, executive orders, rules and regulations and other issuances or parts thereof inconsistent with the provisions of this Act are hereby repealed, amended or modified accordingly.

SEC. 33. Effectivity Clause. – This Act shall take effect fifteen (15) days after its publication in at least two (2) newspapers of general circulation or the Official Gazette, which shall not be later than seven (7) days after the approval thereof.

38

Approved,

This Act which is a consolidation of Senate Bill No. 2817 and House Bill No. 98 was finally passed by the Senate and the House of Representatives on October 16, 2012.

Approved: DEC 21 2012

(Sgd.) bENIGNo S. AQuINo IIIPresident of the Philippines

(Sgd.) EMMA lIRIo-REYES Secretary of the Senate

(Sgd.) MARIlYN b. bARuA-YAP Secretary General

House of Representatives

(Sgd.) JuAN PoNCE ENRIlE President of the Senate

(Sgd.) FElICIANo bElMoNTE JR. Speaker of the House

of Representatives

About DESAPARECIDoS

Desaparecidos or Families of Desaparecidos for Justice is an association of the families and close friends of victims of enforced or involuntary disappearance. They came together in March 1995 to form their own organization. Together and drawing strength from one another, they search for their loved ones never giving up hope for justice. They campaign against abduction and enforced disappearance which they believe are being perpetrated in line with the government’s political suppression of its critics. Through advancing human rights, Desaparecidos strives to effect positive changes in Philippines society.

About KARAPAtAn

Karapatan Alliance for the Advancement of People’s Rights is an alliance of organizations, groups and individuals working for the promotion and defense of human rights in the Philippines. Its founders and members have been at the forefront of human rights struggle in the Philippines since the time of the Marcos dictatorship.

Founded in 1995, the alliance now has 17 regional chapters and is closely linked with various people’s and mass organizations through their human rights desks.

2nd Floor, Erythrina Bldg.No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,Barangay Central, Diliman, Quezon City

Philippines 1100

Telefax (+63 2) 4354146 or 4347486

E-mail karapatan@karapatan.org

desap_hr@yahoo.com | desaparecidos2009@gmail.comWebsite

www.karapatan.org | www.desaparesidos.wordpress.com

2013 Batas para sa Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao(Batas Republika 10368)

Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013

PrAYmer

2013 Batas para sa Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao(Batas Republika 10368)

Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013

PrAYmer

NILALAMANIntroduksyon 1

Praymer hinggil sa 2013 Batas para sa Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao (Batas Republika 10368) 3

Batas para sa Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao sa Panahon ng Rehimeng Marcos, Dokumentasyon ng mga Nasabing Paglabag, Paglalaan ng Pondo para dito at iba pang Layunin 19

Inilathala ngKarapatan Alliance for the Advancement of People’s Rightssa pakikipagtulungan ng Samahan ng Ex-Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (Selda)Nobyembre 2013

This publication has been produced with the assistance of the European Union and th Oak Foundation. The contents of this publication are the sole responsibility of KARAPATAN and SELDAand can in no way be taken to reflect the views of the European Union or the Oak Foundation.

Ang mga opinyon o kuro-kuro sa publikasyong ito ay hindi nangangahulugan ng pagpapahiwatig ng pananaw ng OMCT.

Ang mga impormasyong nasa publikasyong ito ay maaaring kopyahin at ipamahagi hangga’t mayroong karampatang pagkilala.

Ang praymer na ito ay inilimbag sa tulong ng World Organisation Against Torture (OMCT).

INTRODUKSYON

Noong Pebrero 25, 2013, apatnapu’t isang taon pagkaraang ideklara ng Diktador Ferdinand

Marcos ang Batas Militar, nilagdaan ang Batas na Nagbibigay ng Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Karapatang Pantao.

Para sa mga biktima, kanilang mga kaanak at sa sambayanang Filipino, ang pagpasa ng batas na ito ay produkto ng kanilang tuluy-tuloy at matatag na pakikibaka, sa gitna ng mga maniobra ng pamilyang Marcos at kanilang mga kroni na umiwas sa pananagutan, sa kabila ng pagsisikap ng militar na harangin ang panukalang batas at ng kakulangan ng suporta ng mga sumunod na administrasyon na ang paghahari ay kinatangian ng militarisasyon at paggamit ng kamay na bakal para maghari sa ating bayan.

Dapat ding kilalanin ang naging papel ng mga progresibong mambabatas sa pangunguna ng Bayan Muna Partylist at mga alyado nito sa Kongreso, sa kanilang pagtugon sa panawagan ng taumbayan na ipasa ang mahalagang batas na ito. Nag-ambag din sa

2

1. Ano ba ang 2013 Batas para sa Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao (Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013)?

Ito ay batas na nagbibigay ng pagkilala at bayad-pinsala sa mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao, at kanilang mga kaanak, noong paghahari ng rehimeng US-Marcos. Higit sa lahat, ang pagsasabatas nito ay nagsilbing opisyal na pagkilala ng Estado na may naganap na mga paglabag sa karapatang pantao noong panahon ng Batas Militar at dapat lamang bigyan ng bayad-pinsala ang mga biktima.

Ang ratipikasyon ng panukalang batas ay bunga ng matagal na pakikibaka ng mga biktima upang papanagutin ang diktador na si Marcos sa kanyang mga kasalanan sa sambayanang Pilipino noong panahon ng lagim sa kasaysayan ng Pilipinas.

Linawin natin ang tatlong mahahalagang bahagi ng batas: biktima ng karapatang pantao (human rights victim), pagkilala (recognition) at bayad-pinsala (reparation).

kampanya upang kilalanin at bigyang bayad-pinsala ang mga biktima ng batas militar ang mga solidarity groups, mga institusyon at mga ilang susing opisyal ng gobyerno ng Switzerland, Estados Unidos at Hongkong.

Ang praymer na ito ay isang praktikal na gabay para sa mga biktima ng batas militar at kanilang mga pamilya upang matulungan silang makinabang sa mga probisyon ng Batas. Maaari rin itong gamitin sa mga diskusyon at pag-aaral para sa iba’t ibang sektor sa lipunan, lalo na sa kabataan, para mapalaganap ang makasaysayang alaala at mga aral mula sa pakikibaka para sa katarungan at bayad-pinsala ng mga biktima ng batas militar at ng lahat ng iba pang lumaban sa diktadura.

PRAYMER HINGGIL SA 2013 BATAS PARA SA BAYAD-PINSALA AT PAGKILALA SA MGA BIKTIMA

NG PAGLABAG SA KARAPATANG PANTAO (Batas Republika 10368)

4 5

a. Biktima ng paglabag sa karapatang pantao – mga indibidwal na nilabag ang karapatang pantao at dumanas ng paghihirap at pinsala sa kamay ng mga opisyal at/o ahente ng Estado sa pagitan ng Setyembre 21, 1972 at Pebrero 25, 1986. Ang mga biktimang ito ay kikilalanin bilang claimants.

Kabilang sa pinsala at pagpapahirap na dinanas nila ay ang pagpaslang at sapilitan o di-boluntaryong pagkawala (enforced or involuntary disappearance), gaya ng nakasaad sa Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012; tortyur gaya ng nakasaad sa Anti-Torture Act of 2009; paggahasa o abusong sekswal; detensyon o pagkapiit; iba pang paglabag sa karapatang pantao gaya ng iligal na paghahalughog at pag-aresto, panggigipit, pisikal na pananakit, at iba pa; pandarahas o pananakot, na naging sanhi upang ang indibidwal ay mapilitang lisanin ang Pilipinas at pag-agaw sa negosyo o pagsamsam ng ari-arian.

b. Pagkilala (recognition) – kikilalanin ang mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao, tumanggap man o tumanggi sa bayad-pinsala, sa pamamagitan ng paglalagay ng kanilang pangalan sa isang Talaan ng mga Biktima ng Karapatang Pantao (Roll of Human Rights Victims) na ihahanda ng Lupon para sa Kahilingan ng mga Biktima ng Karapatang

Pantao (Human Rights Victims’ Claims Board). Isang bantayog/museo/aklatan ang itatayo para parangalan sila. Ang kanilang mga karanasan ay titipunin at isasaayos upang matunghayan at mabilis na maabot sa internet.

Kaugnay nito ay bubuuin ang isang Komisyon sa Paggunita sa mga Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao (Human Rights Violations Victims’ Memorial Commission). Makikipag-ugnayan at makikipagtulungan ang Komisyon sa DepED at CHED upang tiyaking ang pagtuturo ng mga kabuktutan ng panahon ng Batas Militar at ng mga buhay at sakripisyo ng mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao sa ating kasaysayan ay maging bahagi ng mga aralin sa batayan, sekundaryo at tersyaryo edukasyon.

Dapat ding tiyakin ng publiko na ang PhP500 milyong pondo ng Komisyon ay maayos na ginugugol sang-ayon sa atas o mandato nito.

k. Bayad-pinsala (Reparation) – salapi o di-salaping kabayarang ipagkakaloob ng estado sa mga lehitimong claimant o biktima ng paglabag sa karapatang pantao, o sa kanilang mga ligal na tagapagmana (legal heirs) kung ang mismong biktima ay patay na, nawawala pa o hindi na makapag-aplay dahil sa kapansanan).

6 7

Ang halaga ng salaping bayad-pinsala na tatanggapin ng kwalipikadong claimant ay ibabatay sa bigat ng paglabag o sinapit na paghihirap ayon sa itinakdang sistemang pagpupuntos (point system). Halimbawa, kung ang biktima ay pinaslang o patuloy na nawawala: 10 puntos; kung tinortyur, ginahasa at inabusong sekswal: 6-9 puntos; kung nakulong: 3-5 puntos; kung naging biktima ng pananakot na nauwi sa kanyang di-kusang paglisan ng bansa, iligal na pag-agaw sa negosyo, pagsamsam ng ari-arian at iba pang mga paglabag at pang-aabuso, kasama na ang mga kinikilala ng batas internasyunal: 1-2 puntos.

Ang pangunahing pagmumulan ng salaping bayad-pinsala na ipagkakaloob sa mga biktima ay ang sampung bilyong pisong (PhP10,000,000,000.00) bahagi ng kayamanang kinulimbat ng pamilyang Marcos, na idineposito sa mga banko sa Switzerland, kinumpiska at ngayon ay inilipat na sa gobyerno ng Pilipinas sa bisa ng kautusan ng Swiss Federal Supreme Court noong Disyembre 10, 1997.

Nonmonetary reparation – mga serbisyong ipagkakaloob sa mga claimant at/o sa kanilang mga pamilya ng iba’t ibang ahensya ng gobyerno, kabilang ang Department of Health (DOH), Department of Social Welfare and Development (DSWD), Department of Education (DepED), Commission on Higher Education

(CHED) at Technical Education and Skills Development Authority (TESDA).

2. Paano nabuo at naipasa ang nasabing Batas?

Upang mapanagot si Marcos, ang kanyang pamilya at mga kroni sa kanilang mga kasalanan sa bayan sa panahon ng kanyang diktadura, naghapag ng makasaysayang class action suit laban kay Marcos ang 10,000 biktima sa Pilipinas at ang 24 pang mga biktima na nasa U.S. at sa iba pang mga lugar, sa pangunguna ng Samahan ng mga Ex-Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (SELDA o Society of Ex-Detainees Against Detention and Arrest) noong April 7, 1986 sa U.S. Federal Court ng Hawaii. Si Marcos at ang kanyang pamilya ay tumakas papuntang Hawaii pagkatapos ng People Power I na nagresulta sa pagpapatalsik kay Marcos bilang pangulo.

Naiulat na ang pamilyang Marcos ay may mga ari-arian sa U.S., kaya ginamit ng mga naghabla ang Aliens Tort Act ng U.S. sa kanilang inihaing kaso. Pinag-isa ang mga kaso bilang Multi District Litigation (MDL) 840, na kilala rin bilang Hilao, et al vs. Marcos, et al. May tatlong bahagi ito: pagtukoy ng pananagutan (addressing liability), pambabalang kapinsalaan (exemplary damages) at kabayarang kapinsalaan (compensatory damages).

8 9

Naging paborable and hatol ng Korte para sa mga biktima at tinukoy na ang pagmumulan ng mga bayad-pinsala sa mga biktima ay alin mang ninakaw na yaman ng pamilyang Marcos. Tinukoy ng abogadong itinilaga ng korte para kumatawan sa mga biktima ang Marcos “Swiss deposit” bilang isa sa mga panggagalingan.

Ipinag-utos ng Korte Suprema ng Switzerland na ilipat sa gobyerno ng Pilipinas ang pondong nabanggit noong 1997 at nagtakda ng dalawang kondisyon para sa pamamahagi nito:

1.) patunayan ng isang korte ng Pilipinas na nakaw na yaman ang nasabing depositong Swiso ng mga Marcos; at,

2.) isaalang-alang ng gobyerno ng Pilipinas ang mga biktimang nagharap ng kaso laban kay Marcos sa Hawaii.

Noong 2001, sa mungkahi ng SELDA, isang kasaping organisasyon ng Karapatan, naghapag ng panukalang batas ang Bayan Muna Partylist sa pamamagitan ng kanyang mga kinatawan sa Mababang Kapulungan ng Kongreso na sina Reps. Satur Ocampo, Liza Maza at Crispin Beltran, na naglayong isabatas ang pagkilala ng gobyernong Pilipino sa kanyang obligasyong magbigay ng bayad-pinsala sa mga biktima ng paglabag sa karapatang

pantao noong panahon ng Batas Militar. Naglalayon ding amyendahan ng panukalang batas ang Batas sa Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) na nagtatadhanang lahat ng makukuha ng gobyerno na nakaw-na-yaman ng pamilyang Marcos ay nakatalaga lamang para sa pagpapatupad ng CARP.

Mula noong 2001, inilaban ng Selda, Karapatan at mga biktima, sa tulong ng Bayan Muna, ang hustisya at indemnipikasyon para sa mga biktima ng Batas Militar. Nagresulta ang mahabang pakikibakang ito sa pagkakaroon ng Batas 2013 na Nagbibigay ng Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao (Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013).

3. Kailangan ba ng mga biktima ng batas-militar ang pagkilala at bayad-pinsala?

Oo. Ang mga biktima ng batas militar ay nakaranas ng paglabag sa kanilang mga karapatan. Lumaban sila sa isang tiranikong rehimeng militar na pinagharian ni Marcos, ng kanyang mga heneral at mga kroni. Marami sa kanila ang namatay na at marami rin ang hanggang ngayon ay nawawala pa. Ang mga nakaligtas nang buhay sa Batas Militar ay nakaranas ng matinding karahasan. Labis na naapektuhan ang kanilang buhay, pati ng kanilang mga pamilya, lalo na ang mga naulila.

10 11

Ang kanilang kabataan ay inilaan sa pakikibaka para sa pambansang kalayaan at demokrasya tungo sa pundamental na pagbabago ng lipunang Pilipino. Marami sa kanila ang hindi nakapagtapos ng pag-aaral, hindi nakapaghanda para sa mas maalwan na kabuhayan o nakapagpundar para sa kanilang pansariling yaman.

Sa kasalukuyan, may mga biktima na nagpapatuloy pa rin sa pagkilos bilang mga aktibistang pulitikal. Marami ang matatanda na, masasakitin, walang tiyak na hanapbuhay, at walang panlipunang seguridad (social security). Ganito rin ang kinasadlakang kalagayan ng kanilang mga pamilya. Hindi nila ikakayaman ang halagang kanilang tatanggapin, ngunit maituturing itong simbolo ng pagkilala sa mga kamaliang ginawa sa kanila. Maaari rin nilang maibahagi ito bilang tulong sa mga bilanggong pulitikal at iba pang biktima ng paglabag sa karapatang pantao ng mga administrasyong sumunod sa rehimeng Marcos, kasama na ang kasalukuyang rehimeng Aquino.

4. Bayad-pinsala ba ang tampok na usapin?

Hindi. Ang mga nakipaglaban sa Batas Militar ay hindi nag-asam ng anumang bayad-pinsala. Sumuong sila sa pakikibaka para sa makabuluhang pagbabagong panlipunan. Sa katunayan, wala sila ni katiting na

hinagap na, sa bandang huli, may materyal na bayad-pinsala silang tatanggapin.

Kung kaya, mali ang makitid na pag-iisip na matutumbasan ng salapi ang kanilang mga ginawa at sakripisyo para sa bayan. Hindi dapat ituring na kabayaran ang salaping kanilang tatanggapin, kundi bahagi – at maliit na bahagi lamang – ng pagkamit ng hustisya; pag-amin na may paglabag sa mga karapatang pantao at may mga biktima ng mga paglabag na ito; at pagkilala sa mga biktima at sa kanilang pagtatanggol sa demokrasya, gayundin sa kanilang ambag sa kilusan para sa pagbabagong panlipunan.

5. Ayon sa nabanggit na batas, sinu-sino ang itinuturing na biktima ng paglabag sa karapatang pantao sa panahon ng Batas Militar na maaaring mag-aplay at mabigyan ng bayad-pinsala?

a. Lahat ng biktima ng paglabag sa karapatang pantaong isinagawa ng mga opisyal o ahente ng gobyerno mula Setyembre 21, 1972 hanggang Pebrero 25, 1986. Ang mga biktima, isang buwan bago ang Setyembre 21, 1972 at isang buwan pagkaraan ng Pebrero 25, 1986 ay itinuturing ding biktima ayon sa Batas na ito.

b. Lahat ng 9,539 indibidwal na orihinal na naghapag ng class suit sa US Federal District Court sa Honolulu,

12 13

Hawaii noong 1986; ang 24 na direktang naghabla sa korte ding iyon; at ang mga biktima na pormal na kinilala ng Bantayog ng mga Bayani Foundation.

Sila ay ipinalalagay na kapani-paniwala (conclusive presumption) at itinuturing na kwalipikadong claimants. Ibig sabihin, hindi na sila dadaan sa prosesong pagberipika na sila ay biktima dahil nagdaan na sila sa mahaba at masalimuot na prosesong ito.

c. Ang iba pang mga biktima mula Setyembre 21, 1972 hanggang Pebrero 25, 1986, na hindi kasama sa nagsampa ng class suit sa Hawaii court, ay makapag-aaplay din at ituturing na claimant kung mapapatunayan nila ang kanilang pagiging biktima ayon sa probisyon ng batas.

Ang aplikasyon ay dapat iharap sa Lupon Para sa Kahilingan ng mga Biktima ng Karapatang Pantao (Human Rights Victims’ Claims Board) sa loob ng anim (6) na buwan mula magkabisa ang Tuntunin at Alituntunin sa Pagpapatupad (Implementing Rules and Regulations, IRR) ng Batas na ito na ilalabas ng Lupon.

Kung hindi makakapag-aplay sa loob ng nasabing panahon, ituturing na tinalikdan (waived) na ng biktima ang kanyang karapatang mag-aplay.

6. Paano kung patay na ang biktima o hanggang sa ngayon ay nawawala pa o hindi na personal na makapag-asikaso sa kanyang aplikasyon dahil sa sakit, kapansanan o sobrang hina ang katawan?

Maaaring mag-aplay para sa kanya ang kanyang ligal na tagapagmana (legal heir), alinsunod sa probisyon ng Civil Code of the Philippines: nabubuhay na asawa o anak na itinuturing na tagapagmana; kung walang asawa at anak, ang magulang ang ligal na tagapagmana; kung ulila, ang mga kapatid (ayon sa nabanggit sa Code na pagkakasunud-sunod). Bilang panghuli, pinapayagan din ng batas ang iba pang taong pinangalanang executor o administrador ng ari-arian ng namatay o nawawalang biktima.

Kaugnay nito, kailangang may isumiteng ligal na kasulatan. Hindi kikilalanin ang special power of attorney sa aktwal na pagbibigay ng bayad-pinsala. Ang biktima lamang o ang mga binanggit na tagapagmana ang maaaring tumanggap, maliban kung mapapatunayan, sa pagsusuri ng Lupon, na ito ay walang kakayanan o baldado.

7. Anu-ano ang mga kailangan sa pag-aaplay ng claims?

• Kailangan ang isang sinumpaang salaysay ng biktima na detalyadong naglalahad ng buong

14 15

pangyayari kaugnay ng dinanas niyang karahasan ng estado at paglabag sa kanyang karapatan. Ito ang magsisilbing pangunahing dokumento na magpapatunay ng kanyang pagiging biktima.

• Makatutulong kung may naitatabi pang dokumento tulad ng release order o arrest, search and seizure order at pormal na reklamo o kasong isinampa sa military commission o korte.

• Malaking tulong din ang mga ginupit na balita o lathalain (news clippings). Maaaring isumite ang sinumpaang salaysay ng mga nakasama nya sa pagkakadetine o nakasaksi na magpapatunay sa nangyaring paglabag ng kanyang karapatan.

8. Paano kung wala ni isa man sa mga nabanggit na katibayan?

Ang detalyadong sinumpaang salaysay ng biktima ay dapat sapat na naging katibayan.

9. Kung kasama sa mga biktimang kinilala ng Hawaii court at kinikilala rin ng Batas na ito, kailangan pa bang magsumite ng sinumpaang salaysay?

Oo, dahil ito ang magiging batayan para mapagpasyahan ang laki at bigat ng paglabag at

dinanas na pahirap noong panahon ng Batas Militar alinsunod sa itinakdang sistema ng pagpupuntos (point system). Ito ang magiging batayan ng aktwal na halaga ng bayad-pinsalang matatanggap.

10. Kung kasama sa orihinal na listahan sa Hawaii Court pero hindi nakatanggap ng katumbas ng USD1,000 na bayad-pinsala mula sa kasunduang pakikipag-ayos sa Marcos kroning si Jose Y. Campos, may kasiguraduhan bang makakatanggap ng bayad-pinsala ang mga biktima ayon sa batas na ito?

Kung pagbabatayan ang orihinal na listahan sa Hawaii ng 9,539 na biktima, tiyak na makatatanggap sila. Ngunit kapag ang ginamit ay ang listahan na mayroon lamang 7,526 na biktima (ang pangalan ng mahigit 2,000 biktima ay arbitraryong inalis sa listahan ng abogadong itinalaga ng US Court) maaari pa rin makatanggap ngunit kailangang mag-aplay tulad duon sa mga hindi nagsampa ng kaso sa Hawaii. Ibig sabihin, tatratuhin silang mga bagong aplikante (newfilers).

Iginigiit ng Selda at iba pang biktima ng Batas Militar na ang gamitin ay ang orihinal na listahan sa Hawaii Court ng 9,539 biktima.

16 17

11. Kailan at saan maaaring magharap ng aplikasyon?

Maaring magharap ng aplikasyon ang mga biktima sa Lupon Para sa Kahilingan ng mga Biktima ng Karapatang Pantao (Human Rights Victims’ Claims Board) sa loob ng anim (6) na buwan mula magkabisa ang Tuntunin at Alituntunin (Implementing Rules and Regulations, IRR) ng Batas.

Ayon sa batas, hihirangin ng Pangulo ang lahat ng myembro ng Lupon. Bubuuin ang Lupon sa loob ng tatlumpung (30) araw upang masimulan ang gawain nito. Bibigyan ito ng labinglimang (15) araw mula sa pagka-organisa para gawin, aprubahan at ilabas ang kinakailangang IRR. Ang IRR ay magkakabisa labinglimang (15) araw pagkaraang malathala sa dalawang (2) pambansang pahayagan.

Pansamantala, maaaring lumapit sa Selda para sa dagdag pang paliwanag at humingi ng tulong sa pagpipinal ng sinumpaang salaysay at iba pang hinihingi ng batas.

12. Hanggang kailan ang pagpoproseso ng claims?

Dapat matapos ng Lupon ang kanyang gawain sa loob ng dalawang (2) taon mula magkabisa ang IRR.

Susundin nito ang sistema ng pagpupuntos sa pagpapasya sa aktwal na bayad-pinsala na

ipagkakaloob sa bawat biktima /claimant ng Batas Militar:

10 puntospara sa mga biktimang pinatay at nawala at hanggang ngayon ay nawawala

6 - 9 puntos para sa mga biktimang tinortyur at/o ginahasa o inabusong sekswal

3 - 5 puntos para sa mga biktimang ikinulong

1 - 2 puntos para sa mga biktima ng iba pang paglabag sa karapatang pantao

Sa bawat indibidwal na kahilingan, itinatakda ng Batas na ipagkakaloob ang salaping kabayaran sa loob ng tatlumpung (30) araw pagkaraang pinal na maaprubahan ito ng Lupon at pagkaraang malathala ito, sa kondisyong ang anumang nakabinbin na apila dito ay naresolba na.

13. Sino ang tatanggap ng mga aplikasyon at magdidisisyon sa mga claims?

Ayon sa batas, itatayo ang isang Lupon para sa Kahilingan ng mga Biktima ng Karapatang Pantao (Human Rights Victims’ Claims Board) para tumanggap ng mga aplikasyon, magproseso at magdesisyon sa

18

mga claim. Ang independyente at quasi-judicial na Lupong ito, ay bubuuin ng siyam (9) na myembro, na sa minimum ay may tatlong (3) abogado.

Lahat ng siyam (9) na myembro ay hihirangin ng Pangulo. Maaaring maghain ng nominasyon sa Pangulo ang mga organisasyon sa karapatang pantao.

Kabilang sa kapangyarihan at tungkulin ng Lupon ang mga sumusunod:

a. Tumanggap, magtasa, magproseso at mag-imbestiga ng mga aplikasyon para sa kahilingan sa ilalim ng Batas na ito;

b. Maglabas ng subpoena/s ad testificandum atsubpoena/s duces tecum;

k. Resolbahin ang mga pagtatalo o hidwaan kaugnay sa claims;

d. Pinal na aprubahan ang mga karapat-dapat na claims sa ilalim ng Batas na ito;

e. Maglabas ng mga alituntunin na kinakailangan para mapatupad ang layunin ng batas na ito.

H. No. 5990S. No. 3334

Republika ng PilipinasKongreso ng Pilipinas

Kalakhang MaynilaPanglabinglimang KongresoPangatlong Sesyong Regular

Sinimulan at ginanap sa Kalakhang Maynila noong Lunes, ika-dalawampu’t tatlong araw ng Hulyo, dalawang libo at labing-dalawa.

[BATAS REPUBLIKA BLG. 10368]

BATAS NA NAGBIBIGAY NG BAYAD-PINSALA AT PAGKILALA SA MGA BIKTIMA NG PAGLABAG SA

KARAPATANG PANTAO SA PANAHON NG REHIMENG MARCOS, DOKUMENTASYON NG MGA NASABING

PAGLABAG, PAGLALAAN NG PONDO PARA DITO AT IBA PANG MGA LAYUNIN

Na pinagtibay ng Senado at ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas sa nakatipong Kongreso:

TSAPTER IPANIMULANG MGA PROBISYON

SEKSyon 1. Maikling Pamagat. - Ang Batas na ito ay tatawaging “Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Karapatang Pantao Batas 2013” (Human Rights Victims Reparation and Recognition

20 21

o pagpaparusa, na nagtatakda sa bawat Estado ng obligasyon para magpatibay ng lokal na batas upang mapairal ang mga kinikilalang karapatang ito at matiyak ang pagkakaroon ng mabisang lunas o remedyo para sa mga taong ang karapatan o kalayaan ay nilabag, kahit pa ang paglabag ay kagagawan ng mga taong may opisyal na katungkulan. Sa katunayan, ang karapatan sa remedyo ay ginagarantyahan mismo sa ilalim ng mga umiiral na mga tratado sa karapatang pantao at/o kaugaliang batas internasyunal, na may katangiang di-makakaila (peremptory) (jus cogens) at sa gayon ay di-mapapasubalian (non-derogable).

Bilang pag-ayon sa nauna, ipinapahayag na patakaran ng Estado na kilalanin ang kabayanihan at sakripisyo ng mga Pilipinong biktima ng pamamaslang (summary execution), tortyur, sapilitan o di-boluntaryong pagkawala at iba pang mga garapal na paglabag sa karapatang pantao noong rehimen ng dating Pangulong Ferdinand Marcos, mula Setyembre 21, 1972 hanggang Pebrero 25, 1986, at ibalik ang karangalan at dignidad ng mga biktima. Kinikilala ng Estado ang kanyang moral at ligal na obligasyon na kilalanin at/o magkaloob ng bayad-pinsala sa mga biktima at/o sa kanilang pamilya para sa pagkamatay, pananakit, paghihirap, pagkakait at pinsala na naranasan nila sa ilalim ng rehimeng Marcos.

Act of 2013).

SEKSyon 2. Pahayag ng Patakaran (Declaration of Policy). – Ang Seksyon 11 ng Artikulo II ng 1987 Konstitusyon ng Republika ng Pilipinas ay nagpapahayag na pinahahalagahan ng Estado ang dignidad ng bawat tao at tinitiyak nito ang puspusang paggalang sa karapatang pantao. Batay sa pahayag ng patakarang ito, ipinagbabawal ng Seksyon 12 ng Artikulo III ng Konstitusyon ang paggamit ng tortyur, pwersa, dahas, pagbabanta, pananakot, at iba pang pamamaraan na pumipinsala sa malayang pagpapasya at ipinag-uutos ang angkop na bayad-pinsala at rehabilitasyon para sa mga biktima ng tortyur o kahalintulad na kagawian, at sa kanilang mga pamilya.

Sa bisa ng Seksyon 2 ng Artikulo II ng Konstitusyon, na itinatadhana ang mga prinsipyo ng mga pandaigdigang batas bilang bahagi ng batas ng bansa, ang Pilipinas ay umaayon sa internasyunal na batas sa karapatang pantao at mga kasunduan, sa Unibersal na Deklarasyon ng Karapatang Pantao (Universal Declaration of Human Rights), kasama ng Internasyunal na Kasunduan sa Karapatang Sibil at Pulitikal (International Covenant on Civil and Political Rights, ICCPR) at Kumbensyon Laban sa Tortyur (Convention Against Torture, CAT) at iba pang mga malupit, di-makatao o mapanghamak na pagtrato

22 23

Kaugnay nito, obligasyon din ng Estado na kilalanin ang mga paghihirap at pinsalang nalikha sa mga taong inagawan, inilayo o ginamit ang negosyo, o nasira ang propesyon, o ginipit ang kalayaang kumilos at/o iba pang mga paglabag sa Katipunan ng mga Karapatan (Bill of Rights).

SEKSyon 3. Kahulugan ng mga Termino. – Ang mga sumusunod ay kahulugan ng mga terminong ginamit sa Batas na ito:

(a) Detensyon – ang pagkuha at pagdakip sa isang tao nang labag sa kanyang kalooban ng mga taong may opisyal na katungkulan at/o ng mga ahente ng Estado.

(b) Paglabag sa Karapatang Pantao – ano mang aksyon o di-pag-aksyon ng mga taong may opisyal na katungkulan at/o ahente ng Estado, na naganap sa panahon mula Setyembre 21, 1972 hanggang Pebrero 25, 1986, pero di limitado sa mga sumusunod:

(1) Ano mang paghalughog, aresto at/o detensyon nang walang mabisang warant sa paghalughog o warant sa pagdakip na inilabas ng isang sibilyang korte, kasama ang kahit ano mang pag-aresto o detensyon nang walang warant (warrantless arrest) dahil sa deklarasyon ng

batas militar ng dating Pangulong Ferdinand Marcos, gayundin ang pag-aresto, detensyon o pagkait ng kalayaan na ginawa sa panahong ito batay sa “Arrest, Search and Seizure Order (ASSO), Presidential Commitment Order (PCO)”, o “ Preventive Detention Action (PDA)” at mga kahalintulad na Executive Issuances na nakapaloob sa mga dekreto ng dating Pangulong Ferdinand E. Marcos, o ano mang pamamaraan para isagawa ang pag-aresto, pagditine o pagkait ng kalayaan;

(2) Ang pisikal na pananakit, tortyur, pamamaslang, o paglabag sa iba pang mga karapatang pantao ng taong may opisyal na katungkulan at/o ng ahente ng Estado sa taong nagsasagawa ng kanyang karapatang sibil at pulitikal, kasama ang, pero di limitado sa, kalayaan sa pagsasalita, pagtitipon o organisasyon, at/o karapatang magpetisyon sa gobyerno para maglahad ng kahilingan, kahit na ang paglabag ay naganap sa panahon ng o sa paniwala ng mga awtoridad na iligal ang pagtitipon at demonstrasyon, sa kalagayang ang tortyur sa anumang porma o sirkumstansya ay itinuturing na paglabag sa karapatang pantao;

24 25

(3) Ano mang sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ng isang taong naaresto, naditine o dinukot nang labag sa kanyang kagustuhan o kaya ay pinagkaitan ng kalayaan, batay sa nakasaad sa Batas Republika Blg. 10350, na kilala rin sa tawag na “Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012”;

(4) Anumang pamumuwersa o pananakot na naging dahilan ng di- boluntaryong pag-alis sa Pilipinas;

(5) Anumang pamumuwersa, pananakot o panlilinlang upang iligal na kunin ang negosyo, ilitin ang pag-aari, iditine ang may-ari at/o ang kanyang pamilya; pagkakait ng mga ahente ng estado ng kabuhayan sa isang tao, kasama na ang mga ginawa ni Ferdinand Marcos, ng kanyang asawang si Imelda R. Marcos, ng kanilang malapit na kamag-anak sa dugo o sa matrimonyo, pati na ng mga taong itinuturing na malapit na kamag-anak, kasamahan, mga kroni, at tauhan, sa ilalim ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 1 (Executive Order No.1), na inilabas noong Pebrero 28, 1986 ni dating Pangulong Corazon C. Aquino sa bisa ng kanyang kapangyarihang lehislatura sa ilalim ng Freedom Constitution;

(6) Anumang aksyon o serye ng mga aksyong nagiging sanhi, ginagawa o pinamamahalaan, ang mga sumusunod:

(i) Pagdukot o paggamit sa mga anak ng mga taong pinagbintangang gumagawa ng aksyon laban sa rehimeng Marcos;

(ii) Pang-aabusong sekswal sa mga detenidong biktima ng paglabag sa karapatang pantao at/o sa panahong may operasyong militar o ng pulisya; at

(iii) Iba pang mga paglabag o abusong tulad o may pagkakahawig sa mga nasa itaas, kasama na ang mga paglabag na kinikilala ng internasyunal na batas.

(c) Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao – tumutukoy sa taong nilabag ang karapatan ng mga taong may opisyal na katungkulan at/o ahente ng estado ang karapatang pantaong binabanggit dito. Upang maging marapat o kwalipikado sa bayad-pinsala sa ilalim ng batas na ito, ang naging paglabag sa karapatang pantao ay dapat naganap sa pagitan ng Setyembre 21, 1972 at Pebrero 25, 1986; bagaman at may kondisyong, ang mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao isang buwan bago ang Setyembre 21, 1972 at isang

26 27

buwan pagkaraan ng Pebrero 25, 1986 ay maaari pa ring tumanggap ng bayad-pinsala sa ilalim ng batas na ito kung mapapatunayang ang naganap na paglabag ay isinagawa:

(1) Ng mga ahente ng estado at/o mga taong may opisyal na katungkulan;

(2) Sa layuning ipreserba, imintini, suportahan o itaguyod ang nasabing rehimen;

(3) Upang pagtakpan ang mga pang-aabuso sa panahon ng rehimeng Marcos at/o mga epekto ng Batas Militar.

(d) Mga Taong May Opisyal na Katungkulan at/o Ahente ng Estado. - Ang mga sumusunod ay mga taong gumagampan ng opisyal na katungkulan at/o ahente ng Estado sa ilalim ng Batas na ito:

(1) Sino mang miyembro ng dating Philippine Constabulary (PC), ang dating Integrated National Police (INP), ng Armed Forces of the Philippines (AFP), at ng Civilian Home Defense Force (CHDF) mula Setyembre 21, 1972 hanggang Pebrero 25, 1986, gayundin ang sino mang ahenteng sibilyan na may kaugnayan sa mga ito; at sino mang miyembro ng grupong paramilitar, kahit na ito ay di-likas o organikong bahagi ng PC, INP, AFP at CHDF,

kung maipapakitang ang grupo ay binuo, pinondohan, sinusuplayan ng mga gamit, pasilidad at/o rekurso, at/o indoktrinado o may pag-aaral ng kanilang doktrina, kontrolado at/o pinamamahalaan ng kahit sinong gumagampan ng opisyal na katungkulan at/o ahente ng Estado gaya sa pakahulugan dito;

(2) Sino mang miyembro ng serbisyo sibil, kasama na ang nahalal o nahirang sa pampublikong opisina, ano mang petsa mula Setyembre 21, 1972 hanggang Pebrero 25, 1986;

(3) Ang mga taong nabanggit sa Seksyon 2(a) ng Kautusang Tagapagpaganap Bldg. 1 (Executive Order No. 1), na lumikha sa Presidential Commission on Good Government (PCGG), at inilabas noong Pebrero 28, 1986 at sa mga kaugnay na batas ng dating Pangulong Corazon Aquino sa kanyang kapangyarihang lehislatura sa ilalim ng Freedom Constitution, kasama ang dating Pangulong Ferdinand E. Marcos, asawang si Imelda R. Marcos, ang kanilang malapit na kamag-anak sa dugo o matrimonyo, kasamahan, mga kroni at tauhan; at

(4) Sino mang tao o grupo na gumampan nang may awtorisasyon, suporta, pagsang-ayon ng Estado noong panahon ng rehimeng Marcos.

28 29

(e) Tortyur – anumang aksyong nagdulot ng matinding sakit o paghihirap, pisikal man o pangkaisipan, na sinadyang gawin sa mga taong nasa pag-iingat ng mga taong may opisyal na katungkulan at/o mga ahente ng Estado, ayon sa pakahulugan sa batas, jurisprudence, mga kumbensyong internasyunal at Batas Republika Blg. 9745, na kilala rin sa tawag na “Anti-Torture Act of 2009”.

SEKSyon 4. Karapatan sa Salaping Bayad-Pinsala. – Sino mang biktima ng paglabag sa karapatang pantao na karapat-dapat o kwalipikado sa ilalim ng Batas na ito ay tatanggap ng bayad-pinsalang walang buwis, ayon sa itinatadhana dito: sa kondisyong, kung ang biktima ay namatay o di-boluntaryong nawala, ang maaaring tumanggap ay ang kanyang mga ligal na tagapagmana alinsunod sa Civil Code of the Philippines, o sino mang iba pang taong papangalanan ng executor o administrador ng kanyang ari-arian, sa ganong pagkakasunod: sa karagdagang kondisyong, di-kikilalanin ang Special Power of Attorney sa aktwal na pagbibigay ng bayad-pinsala, at tanging ang biktima o ang tagapagmanang nabanggit ang maaring personal na tumanggap ng bayad-pinsala mula sa Lupon, maliban kung maipapakita, sa pagsusuri ng Lupon, na ang biktima ay baldado o walang kakayanan: Karagdagan pang kondisyon, na ang matatanggap na bayad-

pinsala sa ilalim ng Batas na ito ay di makakasagabal sa pagtanggap ng biktima ng iba pang halaga mula sa iba pang tao o ibang pangkat para sa ano mang kasong may kaugnayan sa paglabag sa karapatang pantao gaya ng pakahulugan sa Batas na ito.

SEKSyon 5. Di-Salaping Bayad-Pinsala. – Ang Department of Health (DoH), Department of Social Welfare and Development (DSWD), Department of Education (DepEd), Commission on Higher Educa-tion (CHEd), Technical Education and Skills Develop-ment Authority (TESDA) at iba pang mga ahensya ng gobyerno ay magbibigay ng kinakailangang serbisyo sa mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao at/o sa kanilang pamilya bilang bayad-pinsala, na pagpa-pasyahan ng Lupon alinsunod sa mga probisyon ng Ba-tas na ito. Ang halagang kailangan para sa layuning ito ay magmumula sa badyet ng kinauukulang ahensya na nasa taunang General Appropriations Act (GAA).

SEKSyon 6. Halaga ng Bayad-Pinsala. – Ang halaga ng bayad-pinsala, sa ilalim ng Batas, na ito ay katimbang ng tindi ng palabag sa karapatang pantaong ginawa sa biktima at alinsunod sa bilang ng puntos na maitatalaga sa kanya batay sa Seksyon 19 dito.

SEKSyon 7. Pagmumulan ng Bayad-Pinsala. - Ang pangunahing pagmumulan ng pondo para

30 31

sa pagpapatupad ng Batas na ito ay ang halagang sampung bilyong piso (P10,000,000,000.00) at karagdagang natipong interes, na bahagi ng pondong inilipat sa gobyerno ng Republika ng Pilipinas sa bisa ng Kautusan ng Swiss Federal Supreme Court noong Disyembre 10, 1997, at pinagpasiyahan ng Korte Suprema ng Pilipinas noong Hulyo 15, 2003, bilang pinalatdapatnangipatupad(finalandexecutory)saRepublic vs. Sandiganbayan (G.R. No. 152154) bilang kinulimbat-na-yaman ng mga Marcos at kinuha pabor sa Republika ng Pilipinas.

TSAPTER IIANG LUPON PARA SA CLAIMS NG MGA

BIKTIMA NG KARAPATANG PANTAO (THE HUMAN RIGHTS VICTIMS CLAIMS BOARD)

Seksyon 8. Pagbubuo at Komposisyon ng Lupon para sa Claims ng mga Biktima ng Karapatang Pantao. - Binubuo ang isang may-pagsasarili at quasi-judicial na istruktura na makikilala bilang “Lupon para sa Claims ng mga Biktima ng Karapatang Pantao” at tutukuyin dito bilang “Lupon.” Bubuuin ito ng siyam (9) na miyembro na may mga sumusunod na kwalipikasyon:

(a) Dapat ay kilala sa kanyang katapatan, kakayahan at integridad;

(b) Dapat ay may malalim at lubos na pag-unawa at kaalaman sa karapatang pantao at bahagi ng mga pagpupunyagi laban sa mga paglabag sa karapatang pantao noong panahon ng rehimen ng dating Pangulong Ferdinand E. Marcos;

(c) Dapat ay di-bababa sa tatlong (3) miyembro ang abogado o kasapi sa Philippine Bar at nagpraktis ng propesyon sa batas nang di-bababa sa sampung (10) taon; at

(d) Dapat ay may malinaw at sapat na pang-unawa at komitment sa proteksyon, pagpapalaganap at pagtaguyod sa karapatang pantao.

Ang Lupon Para sa Claims ng mga Biktima ng Karapatang Pantao ay nakaugnay pero hindi nakapailalim sa Komisyon sa Karapatang Pantao (Commission on Human Rights, CHR).

Ang mga miyembro ng Lupon ang mag-oorganisa ng Lupon sa loob ng tatlumpung (30) araw pagkaraang makumpleto ang paghirang sa siyam (9) miyembro nito at pagkatapos ay oorganisahin ang Kalihiman nito.

SEKSyon 9. Paghirang sa Lupon. – Maghihirang ang Pangulo ng Pilipinas ng Tagapangulo at walong (8) miyembro ng Lupon: sa kondisyong ang mga organisasyon ng karapatang pantao, tulad ng, ngunit

32 33

di-limitado sa, Task Force Detainees of the Philippines (TFD), Free Legal Assistance Group (FLAG), Movement of Attorneys for Brotherhood, Integrity and Nationalism (MABINI), Samahan ng mga Ex-Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (SELDA) ay maghahain ng nominasyon sa Pangulo.

SEKSyon 10. Kapangyarihan at mga Gawain ng Lupon. – Ang Lupon ay mayroong sumusunod na kapangyarihan at gawain::

(a) Tumanggap, magtasa, magproseso at mag-imbestiga ng mga aplikasyon para sa claims sa ilalim ng Batas na ito;

(b) Maglabas ng subpoena/mga subpoena ad testificandumatmgasubpoenaducestecum;

(c) Magkondukta ng sariling administratibong paglilitis at magresolba ng mga hidwaan kaugnay ng mga claims;

(d) Pinal na aprubahan ang mga karapat-dapat na claims sa ilalim ng Batas na ito;

(e) Magbigay-kapangyarihan sa mga angkop na ahensya ng gobyerno upang mapahusay ang mga gawain;

(f) Gumawa ng mga alituntunin na kinakailangan upang maisagawa ang layunin ng Batas na ito,

kasama na ang mga alituntunin sa pagsasagawa ng mga paglilitis, gamit din ang Revised Rules of Court of the Philippines upang pumuno sa kakulangan;

(g) Magsagawa ng administratibong kontrol at superbisyon sa Kalihiman;

(h) Ang Lupon, kung nanaisin, ay maaaring kumonsulta sa mga organisasyon sa karapatang pantaong nabanggit sa Seksyon 9 nito; at

(i) Magsagawa ng iba pang mga tungkulin, gawain at pananagutan na kinakailangan upang mabisang makamit ang mga layunin ng Batas.

SEKSyon 11. Resolusyon ng mga Claims. – Ang Lupon ay bubuuin ng tatlong (3) dibisyon na sabay-sabay pero gagampan nang may-pagsasarili para pagpasyahan ang mga kahilingan sa bayad-pinsala. Ang bawat dibisyon ay bubuuin ng isang (1) Tagapangulo, na miyembro ng Philippine Bar (abogado) at dalawang (2) miyembro na hinirang ng Lupon en banc.

SEKSyon 12. Kabayaran sa Gawain (Emoluments): Ang Tagapangulo at miyembro ng Lupon ay magkakaroon ng ranggo, suweldo, emoluments at panggastos na katumbas ng sa Presiding Justice at Associate Justice ng Court of Appeals, alinsunod sa pagkakabanggit.

34 35

SEKSyon 13. Kalihiman ng Lupon. – Ang Lupon ay tutulungan ng isang Kalihiman, na maaring magmula sa mga kasalukuyang tauhan ng CHR, bagaman at di pipigilan sa pagkuha ng karagdagan tauhan na pagpapasyahan ng Lupon, para matugunan ang bulto ng trabahong kailangang harapin. Ang mga sumusunod ang magiging gawain ng Kalihiman:

(a) Tumanggap, magtasa, magproseso at mag-imbestiga ng mga aplikasyon sa claims;

(b) Irekomenda sa Lupon ang pag-apruba sa mga aplikasyon sa claims;

(c) Tumulong sa Lupon sa mga teknikal na gawain;

(d) Gumampan ng iba pang mga tungkuling itatakda ng Lupon.

Ang Tagapangulo ng Lupon ay maghihirang ng Kalihim ng Lupon na siyang mamumuno sa Kali-himan sa buong panahon ng pananatili ng Lupon. Magkakaroon ng Technical Staff Head na tutulun-gan ng limang (5) Legal Officers at tatlong (3) Para-legal Officers; at isang Administrative Staff Head, na tinutulungan ng tatlong (3) Administrative Sup-port Staff.

Kung kinakailangan, ang Lupon ay kukuha ng karagdagang empleyadong kontraktwal o kokontrata

sa mga nagbibigay-serbisyo tulad ng psychologists, social workers at public education specialists, kasama ng iba pa, upang punan ang serbisyo ng Kalihiman: sa kondisyong ang pinakamataas na halaga ng kontrata bawat taon ay di-hihigit sa labinglimang porsiyento (15%) ng kabuuang badyet sa operasyon ng Lupon.

SEKSyon 14. Badyet para sa Operasyon ng Lupon. – Ang badyet para sa operasyon ng Lupon ay popondohan mula sa Sampung bilyong pisong (P10,000,000,000.00) pondo, kung saan sampung milyon piso (P10,000,000.00) ang magiging paunang pang-operasyong badyet nito: sa kondisyong hindi ito hihigit sa Limampung milyon piso (P50,000,000.00) bawat taon.

SEKSyon 15. – Wastong Disposisyon ng Pondo. – Dapat tiyakin ng Lupon na ang pondong nakalaan o ang magagamit sa pambayad-pinsala para sa mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao ay maayos na maibayad o magastos alinsunod sa mga patakarang itinakda ng Kongreso at sa mga kaugnay na Tuntunin at Alituntunin at pamamaraan sa pagkuwenta (accounting) ng gobyerno.

36 37

TSAPTER IIIMGA CLAIMANTS, BAYAD-PINSALA AT PAGKILALA

Seksyon 16. Mga Claimants – Sino mang tao na biktima ng paglabag sa karapatang pantao ay maaring magharap ng claims sa Lupon para sa bayad-pinsala at/o pagkilala alinsunod sa mga probisyon ng Batas na ito.

Seksyon 17. Conclusive Presumption na ang Isang Tao ay Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao sa Ilalim ng Batas na Ito. - Ang mga claimants sa class suit at iyong mga direktang nagdemanda (direct action plaintiffs) sa kasong Human Rights Litigation Against the Estate of Ferdinand E. Marcos (MDL No. 840, CA No. 88-0390) sa US Federal District Court of Honolulu, Hawaii kung saan naging paborable ang hatol, ay agad na ipinagpapalagay na mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao: sa kondisyong ang mga kinilala ng Bantayog ng mga Bayani Foundation ay pagkakalooban din ng ganoong pagpapalagay: sa kondisyon ding hindi nito aalisin sa Lupon ang orihinal na awtoridad (jurisdiction) at likas na kapangyarihan nito upang pagpasyahan ang laki ng paglabag sa karapatang pantao at ang kaukulang bayad-pinsala at/o pagkilalang ipagkakaloob.

Seksyon 18. Motu Propriong Pagkilala. – Ang Lupon ay maaaring magbigay ng judicial notice motu

proprio sa mga indibidwal na dumanas ng paglabag sa karapatang pantao, gaya ng pakahulugan sa Batas na ito, at magkaloob sa mga nasabing indibidwal ng pagkilala bilang biktima ng paglabag sa karapatang pantao ayon sa probisyon ng Seksyon 26 dito.

Seksyon 19. Pagpapasiya ng Gawad: (a) Susundin ng Lupon ang sistemang pagpupuntos (point system) sa pagpapasiya sa magiging gawad. Ang agwat ng mga puntos ay mula isa (1) hanggang sampu (10), gaya ng sumusunod:

(1) Ang mga biktimang namatay o nawala at hanggang sa kasalukuyan ay nawawala pa ay bibigyan ng sampung (10) puntos;

(2) Ang mga biktimang tinortyur at/o ginahasa o inabusong sekswal ay bibigyan ng anim (6) hanggang siyam (9) na puntos;

(3) Ang mga biktimang ikinulong ay bibigyan ng tatlo (3) hanggang limang (5) puntos; at

(4) Ang mga biktimang nalabag ang karapatan ayon sa Seksyon 3, parapo 3(b), blg. (4), (5), at (6) sa ilalim ng batas na ito ay bibigyan ng isa (1) hanggang dalawang (2) puntos.

Ipapatupad ng Lupon, nang may lubos na pag-iingat, ang kanyang kapangyarihan na magpasiya

38 39

sa mga puntos na ibibigay sa bawat biktima, na ibabatay sa tipo ng paglabag na ginawa sa biktima ng karapatang pantao, sa dalas at haba ng paglabag. Sa bawat kategorya, ang mga biktimang higit na napahirapan ay tatanggap ng mas maraming puntos: sa kondisyong kung di lang isa ang karapat-dapat sa mga claims na isinumite ng biktima o isinumite para sa biktima para sa bayad-pinsala, isang balidong claim lamang sa bawat claimant ang gagawaran ng Lupon, ang kategoryang may pinakamataas na puntos.

(b) Isusunod ng Lupon ang pagpapasya sa gawad sa bawat claimant na nauri alinsunod sa Seksyon 16, 17 at 18 ng Batas na ito.

(c) Kukuwentahin ng Lupon ang pinal na halaga ng salapi ng gawad ng bawat claimant sa pamamagitan ng pagmultiplika sa katumbas na halaga ng isang punto sa bilang ng puntos na nakuha ng isang claimant na nauna nang napagpasyahan ng Lupon.

(d) Sa loob ng tatlumpung (30) araw matapos pinal na aprubahan ng Lupon ang bawat karapat-dapat na claim na iniharap dito at pagkaraang mailathala ang mga lehitimong claim na ito, ang paggawad ng salaping kabayaran ay magkakabisa: sa kondisyong ano mang nakabinbing apila na

iniharap ng isang argabyadong claimant o oppositor ay reresolbahin ng Lupon en banc animnapung (60) araw bago ito maging functus officio.

TSAPTER IVMGA PANGKALAHATANG PROBISYON

SEKSyon 20. Paglipat ng Pondo. - Alinsunod sa hatol na nabanggit sa Seksyon 7 nito, ang halagang Sampung bilyong piso (P10,000,000,000.00) kasama ang natipong interes ay itatabi at ilalaan para pondohan ang layunin ng Batas na ito.

SEKSyon 21. Dokumentasyon ng mga Paglabag sa Karapatang Pantao sa Panahon ng Rehimeng Marcos. – Sa implementasyon ng Batas na ito, at di-pipigilan ang ano mang iba pang dokumento o ebidensya na maaaring kailanganin para sa paggawad ng bayad-pinsala, sino mang biktima ng paglabag sa karapatang pantao na humihiling ng bayad-pinsala ay gagawa ng isang detalyadong sinumpaang salaysay na naglalahad ng mga sirkumstansya hinggil sa naganap na paglabag sa karapatang pantao.

SEKSyon 22. Paglalathala. – Kaayon sa Seksyon 23 nito, ang Lupon, pagkaraang mabuo, ay magtatakda

40 41

ng panahon para sa pagsisimula at pagtatapos ng paghahapag ng aplikasyon ng mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao, at ilalathala ito: sa kondisyong ang panahong ito ay magkakabisa lamang labinlimang (15) araw pagkaraang mailathala minsan isang linggo sa tatlong (3) magkakasunod na linggo sa di-bababa sa dalawang (2) pambansang pahayagang may pangkalahatang sirkulasyon.

SEKSyon 23. Panahon para sa Paghaharap ng mga Claims; Pagtalikod (Waiver). – Ang isang biktima ng paglabag sa karapatang pantao ay dapat maghapag sa Lupon ng aplikasyon para sa bayad-pinsala sa loob ng anim (6) na buwan mula magkabisa ang mga Tuntunin at Alituntunin sa Pagpapatupad (Implementing Rules and regulations,IRR) ng Batas na ito: sa kondisyong kapag nakaligtaang maghapag ng aplikasyon sa itinakdang panahon ay mangangahulugang pagtalikod (waiver) sa karapatang maghapag nito: sa kondisyon ding para sa mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao na namatay, baldado, o nawawala dahil sa sapilitang pagkawala, ang kanilang ligal na tagapagmana o kinatawan ang maghahapag ng aplikasyon para sa bayad-pinsala para sa kanila.

Ano mang oposisyon sa bagong aplikasyon o mga aplikasyon alinsunod sa Seksyon 16 nito ay isasaalang-alang lamang kung ito ay iniharap

sa loob ng labinlimang (15) araw mula sa petsa ng pagkalathala ng opisyal na listahan ng mga kwalipikadong claimants na pinagpasyahan ng Lupon. Ilalathala ng Lupon ang opisyal na listahan ng mga karapat-dapat o kwalipikadong claimants minsan isang linggo sa tatlong magkakasunod na linggo sa di-bababa sa dalawang (2) pambansang pahayagang may pangkalahatang sirkulasyon.

SEKSyon 24. Apila. – Sino mang argabyadong claimant o oppositor ay maaaring magharap ng apila sa loob ng sampung (10) araw pangkalendaryo mula sa pagkatanggap ng Resolusyon ng Dibisyon, sa Lupon en banc, na ang magiging desisyon ay pinal at ipatutupad (executory).

SEKSyon 25. Mga Kaparusahan; Gamit sa Revised Penal Code. - Sino mang claimant, na matutuklasan ng Lupon pagkaraan ng kaukulang pagdinig, na nagharap ng dinayang claim, ay ihaharap sa angkop na opisina para sa pag-uusig. Kung mahatulang may sala, makukulong siya ng walo (8) hanggang sampung (10) taon, madidiskwalipika o mawawalan ng karapatan sa opisinang pampubliko at empleyo at matatanggal ang karapatang bumoto at maboto sa anumang pambansa o lokal na eleksyon, kahit na matapos pagsilbihan ang sentensya, maliban kung mabigyan ng absolutong kapatawaran.

42 43

Sino mang miyembro ng Lupon at ng kanyang Kalihiman, publikong opisyal, empleyado ng isang ahensya, o ano mang pribadong indibidwal na naatasang magpatupad ng Batas na ito, na gagamit sa mali, lulustay o gugugol sa mali ng pondong ito na para sa bayad-pinsala ng mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao o mandaraya sa pagproseso ng mga dokumento at claims ng mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao o makikipagsabwatan sa sino mang indibidwal upang gawin ang mga ito ay uusigin din.

Sino mang miyembro ng Lupon at kanyang Kalihiman, publikong opisyal, empleyado ng isang ahensya o sino mang pribadong indibidwal na naatasang magpatupad ng Batas na ito, na mapapatunayang nagkasala sa paggawa ng ano man o lahat ng mga ipinagbabawal na gawain na nabanggit sa nakaraang talata, o mga gawaing may kaparusahan sa ilalim ng Revised Penal Code, ay parurusahan sa ilalim ng nauukol na probisyon ng Code at sa mga may kaugnayang espesyal na batas sa pagpaparusa.

Seksyon 26. Talaan ng mga Biktima. – Ang mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao, nagharap man ng kahilingan para sa bayad-pinsala o hindi, ay pagkakalooban ng pagkilala sa pamamagitan ng pagdambana sa kanilang mga pangalan sa Talaan ng mga Biktima ng Karapatang Pantao na ihahanda ng Lupon.

Isang Bantayog/Museo/Aklatan ang itatayo upang parangalan at kilalanin ang mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao na ang mga pangalan ay nakaukit sa Talaan. Ang maikling kabuuan (Compendium) ng kanilang mga sakripisyo ay ihahanda at madaling makikita at maaabot ito sa internet. Ang Bantayog/Museo/Aklatan/Compendium ay may laang-guguling di bababa sa Limang daang milyong piso (P500,000,000.00) mula sa natipong interes ng Sampung bilyong pisong (P10,000,000,000.00) pondo.

Ang Talaan ay maaari ring matanghal sa mga ahensya ng gobyerno na itatalaga ng Human Rights Violations Victims’ Memorial Commission na bubuuin.

Seksyon 27. Human Rights Violations Victims’ Memorial Commission. Bubuuin ang isang Komisyong tatawaging Human Rights Violations Victims’ Memorial Commission, pangunahin para sa pagtatatag, pagbabalik sa dati, pag-iingat at pangangalaga ng Bantayog/Museo/Aklatan/Compendium sa karangalan ng mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao noong rehimeng Marcos.

Ang kapangyarihan at gawain ng Komisyon ay gagampanan ng Board of Trustees na bubuuin ng mga sumusunod: Tagapangulo ng CHR bilang Tagapangulo; Tagapangulo ng National Historical Commission bilang katuwang na Tagapangulo; at mga Tagapangulo ng CHEd, National Commission on Culture and the Arts

44 45

(NCCA); Kalihim ng Department of Education at ng Punong Tagapangasiwa ng Main Library ng University of the Philippines Diliman, bilang mga miyembro.

Ang Board of Trustees ay may kapangyarihang mag-empleyo at maghirang ng mga opisyal at kawani, tumanggap ng mga donasyon at grants para sa Komisyon, at sa kapakanan nito, at maghanap ng dagdag na pondo para sa Komisyon.

Ang Komisyon ay iuugnay sa CHR para lamang sa layuning pagbabadyet at administratibo. Ang badyet sa operasyon ng komisyon ay magmumula sa sa General Appropriations Act.

Ang Komisyon ay makikipag-ugnayan at makikipagtulungan sa DepEd at CHEd upang tiyaking ang pagtuturo sa ating kasaysayan ng mga kabuktutan noong panahon ng Batas Militar at ang mga buhay at sakripisyo ng biktima ng paglabag sa karapatang pantao ay magiging bahagi ng batayan, sekundaryo at tersyaryong mga kurikulum sa edukasyon.

TSAPTER VMGA PINAL NA PROBISYON

SEKSyon 28. Gabay sa Tuntunin at Alituntunin sa Implementasyon (Implementing Rules and

Regulations, IRR). – Sa pagpapatupad ng Batas na ito at sa pagbalangkas ng kaukulang tuntunin at alituntunin, at upang matiyak na wastong nasasala ang mga aplikasyon mula sa mga madayang claims (fraudulent claims), dapat paghandaan ng Lupon ang mga sumusunod:

(a) Bukas-sa-publikong (transparency) pagpoproseso ng claims;

(b) Isang pamamaraang magbibigay daan sa sinumang kokontra sa aplikasyon o claim sa kadahilanang ito ay madaya, gawa-gawa lamang o huwad, at magbigay ng pagkakataong kwestiyunin ito at magharap ng mga ebidensyang susuporta rito; at

(c) Isang pamamaraang mabilis at madali nang hindi nasasakripisyo ang pundamental na karapatan ng mga kinauukulan.

Sa loob ng labinlimang (15) araw mula sa pagkaorganisa, ipahahayag ng Lupon ang kinakailangang IRR at ang mga pamamaraan para sa mabisang pagpapatupad nito. Ang IRR ay magkakabisa labinlimang (15) araw pagkaraang mailathala ito sa dalawang (2) pambansang pahayagang may pangkalahatang sirkulasyon.

Seksyon 29. Tagal ng Panahon para sa Gawain; Sugnay sa Pamamaalam (Sunset Clause). –

46 47

Kukumpletuhin ng Lupon ang kanyang gawain sa loob ng dalawang (2) taon mula magkabisa ang inilabas na IRR. Paglipas ng panahong iyon ang Lupon ay magiging functusofficio.

Seksyon 30. Sugnay sa Pagbubukod (Separability Clause).- Kung, sa ano mang kadahilanan, ang ano mang seksyon o probisyon ng Batas na ito ay madeklarang taliwas sa Konstitusyon o walang bisa, ang iba pang mga seksyon at probisyon na hindi apektado ay mananatiling umiiral at may bisa.

Seksyon 31. Sugnay sa Pagpapawalang-bisa (Repealing Clause). – Lahat ng batas, dekreto, executive orders, tuntunin at alituntunin o bahagi nito na hindi naaayon sa ano mang probisyon ng Batas na ito, kasama ang Seksyon 63(b) ng nasusugang Batas Republika Blg. 6657 na kilala rin sa tawag na “Comprehensive Reform Law of 1988 at ang Seksyon 40(a) ng Batas Republika Blg. 7160, na kilala rin sa tawag na Local Government Code of 1991, ay pinawawalang-bisa, sinusugan o binabago nang naaalinsunod dito.

Seksyon 32. Sugnay sa Pagkakaroon ng Bisa (Effectivity Clause). – Ang Batas na ito ay magkakabisa labinglimang (15) araw pagkaraang makumpleto ang paglalathala sa Official Gazette o sa di-bababa

sa dalawang (2) pambansang pahayagang may pangkalahatang sirkulasyon..

Pinagtibay,

Ang Batas na ito, na pinagsamang Panukalang Batas Blg. 5990 ng Mababang Kapulungan at Panukalang Batas Blg. 3334 ng Senado, ay naipasa ng Mababang Kapulungan at ng Senado noong Enero 28, 2013.

Pinagtibay: ika-25 ng PEBRERO, 2013

(Sgd.) BEnIGno S. AQUIno IIIPangulo ng Pilipinas

(Sgd.) JUAn PonCE EnRILE Pangulo ng Senado

(Sgd.) FELICIAno BELMonTE JR. Ispiker ng Mababang Kapulungan

(Sgd.) EMMA LIRIo-REyES Kalihim ng Senado

(Sgd.) MARILyn B. BARUA-yAP Pangkalahatang KalihimMababang Kapulungan

Hinggil sa KarapatanAng Karapatan Alliance for the Advancement of

People’s Rights ay isang alyansa ng mga organisasyon, grupo at indibidwal na nagtataguyod at nagtatanggol sa karapatang pantao sa Pilipinas. Ang mga miyembro at tagapagtatag nito ay nanguna sa pakikibaka para sa karapatan ng mamamayan noong panahon ng diktaduryang Marcos. Itinatag noong 1995, ang Karapatan ay may 17 panrehiyong balangay at mahigpit na kaugnay ng mga organisasyong masa sa pamamagitan ng kanilang mga human rights desks.

Hinggil sa seldaAng Samahan ng Ex-Detainees Laban sa Aresto

ay organisasyon ng mga dating bilanggong pulitikal sa bansa. Itinatag ito noong Disyembre 4, 1984 ng mga dating bilanggong pulitikal noong panahon ng Batas Militar.

Itinataguyod nito ang pagpapalaya sa lahat ng bilanggong pulitikal at ang makataong pagtrato sa mga nakakulong; ang adbokasiya para sa kalagayan ng mga bilanggong pulitikal, ang mga pangunahing dahilan ng iligal na pag-aresto at pagdetine sa kanila, at kanilang pakikibaka para sa hustisya; ang aksyon para sa indemnipikasyon at rehabilitasyon nila; at ang pagbubuo ng mga pagkakaisa sa iba pang mga organisasyon na nagtataguyod ng kalayaan at kagalingan ng mga bilanggong pulitikal at biktima ng tiraniya sa bansa.

2nd Floor, Erythrina Bldg.No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,Barangay Central, Diliman, Quezon City

Philippines 1100

Telefax (+63 2) 4354146 or 4347486

E-mail karapatan@karapatan.orgselda_phil@yahoo.com.ph

Websitewww.karapatan.org | www.seldapilipinas.wordpress.com

2012 Batas Laban sa Sapilitang Pagkawala(Batas Republika 10353)

Anti Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012

PrAYmer

2012 Batas Laban sa Sapilitang Pagkawala(Batas Republika 10353)

Anti Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012

PrAYmer

NILALAMAN

Introduksyon 1

Praymer hinggil sa 2012 Batas Laban sa Sapilitang Pagkawala 5

2012 Batas Laban sa Sapilitan o Di-Boluntaryong Pagkawala 21

Inilathala ngKarapatan Alliance for the Advancement of People’s Rightssa pakikipagtulungan ng Pamilya ng Desaparesidos para sa Katarungan (Desaparecidos)Nobyembre 2013

This publication has been produced with the assistance of the European Union and th Oak Foundation. The contents of this publication are the sole responsibility of KARAPATAN and DESAPARECIDOS and can in no way be taken to reflect the views of the European Union or the Oak Foundation.

Ang mga opinyon o kuro-kuro sa publikasyong ito ay hindi nangangahulugan ng pagpapahiwatig ng pananaw ng OMCT.

Ang mga impormasyong nasa publikasyong ito ay maaaring kopyahin at ipamahagi hangga’t mayroong karampatang pagkilala.

Ang praymer na ito ay inilimbag sa tulong ng World Organisation Against Torture (OMCT).

INTRODUKSYON

Ang pagdukot at sapilitang pagkawala ay isang malupit na paraan para takutin ang oposisyon.

Ginagamit ito ng mga pamahalaan at mga pwersa nito bilang isang porma ng terorismo ng estado para wasakin ang kanilang mga kritiko, lalo na ang mga aktibista na tumutuligsa at lumalaban sa kanilang mga patakaran at paraan ng pamumuno na taliwas sa interes ng mamamayan. Daan-daang libo ang mga kaso ng sapilitang pagkawala na isinagawa ng mga militar at pulis sa mga mahihirap na bansa sa Africa, Asya at Latin America.

Noong panahon ng mga batas militar sa Latin America nang taong 1960-1980, sapilitang nawala ang mga aktibista, na tinagurian sa Kastila na mga “desaparecidos” - ang mga nawawala. Sa Pilipinas, nagsagawa ng sapilitang pagkawala ang mga pwersang panseguridad ng estado na nagresulta sa 1,860 na desaparecidos (batay sa datos ng Karapatan) mula sa batas militar ni Ferdinand Marcos hanggang sa kasalukuyang administrasyong Benigno Aquino III.

2 3

Ang aktwal na bilang ng desaparecidos ay mas mataas pa, dahil sa dami ng mga kaso na hindi nadokumento o naiulat.

Noong 2006 lamang napagtibay ng United Nations General Assembly ang pandaigdigang kumbensyon na sumusuporta sa 1992 UN Declaration on the Protection of all Persons from Enforced Disappearances na magpapanagot sa mga pamahalaan sa paglabag sa mga karapatan sa kalayaan at buhay. Ang kumbensyong ito ay nagpatibay sa isinaad ng 1992 Rome Statute of the International Criminal Courts na ang malawakan at sistematikong sapilitang pagkawala ay maituturing na krimen laban sa sangkatauhan.

Noong ika-4 ng Setyembre 1990, unang hinapag ang panukalang batas ni Rep. Eduardo Nonato Joson Jr. na magtuturing sa sapilitang pagkawala bilang krimen. May mga naihapag ding mga panukalang batas na may katulad na layunin noong mga sumunod na Kongreso. Noong 2002, nakipagtulungan ang mga organisasyong nagsusulong ng karapatang pantao at mga pamilya ng desaparecidos sa mga progresibong mambabatas mula sa Bayan Muna partylist sa pagsulat at paghapag ng panukalang batas laban sa sapilitang pagkawala. Sa mga sumunod na taon, tumaas ang bilang ng mga naiulat at nadokumentong

kaso ng sapilitang pagkawala. Umabot sa 206 na mga indibidwal ang dinukot, nawala at nabiktima ng kontra-insurhensiyang programa ng administrasyong Gloria Macapagal Arroyo. Nagpapatuloy ang karumal-dumal na krimen sa ilalim ng administrasyon ni Benigno Aquino III, habang hindi pa rin inililitaw ang mga biktimang nawala noong nakaraang mga rehimen at wala pa ring napaparusahan sa mga may-sala. Hindi pa rin niraratipika ni Aquino ang UN International Convention on Enforced or Involuntary Disappearance.

Sa gitna ng nararamdamang sakit sa kalooban at kawalang katiyakan, ang mga pamilya ng desaparecidos ay nanatiling matibay at walang sawa sa paghahanap sa kanilang mga kaanak at sa pakikipaglaban para sa katarungan. Mula noong panahon ng batas militar hanggang sa kasalukuyan, ang patuloy na pakikibaka ng mga pamilya ng desaparecidos ay naghayag sa publiko, sa loob at labas ng bansa, ng karumal-dumal na gawaing ito ng Estado, ng kagyat na pangangailangang ilitaw ang lahat ng mga nawala at para itigil ng Estado at krimilisahin ang gawaing ito, at ang mahaba ngunit makabuluhang pakikibaka para sa pagtatanggol sa karapatang pantao at pagkamit ng katarungan.

4

1. Ano ang Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012 o 2012 Batas Laban sa Sapilitan o Di-Boluntaryong Pagkawala?

Ang batas na ito ay nagbibigay-kahulugan at nagpapataw ng parusa sa krimen ng sapilitang pagkawala. Ang pamahalaan ng Pilipinas, sa pamamagitan nitong batas, ay opisyal na kumikilala sa kriminal na katangian ng sapilitang pagkawala - na ito ay isang krimen laban sa mga tao at dapat ang mga may kagagawan nito ay may kriminal na pananagutan at dapat na makulong. Mas mahalaga pa, kinikilala ng batas na ang krimeng ito ay magagawa lamang ng mga ahente ng Estado. Gayundin, kinikilala ng batas ang pananagutan ng Estado na magbigay ng kumpensasyon, pagpapanumbalik ng karangalan at rehabilitasyon sa mga biktima ng sapilitang pagkawala at kanilang pamilya.

PRAYMER HINGGIL SA2012 BATAS LABAN SA SAPILITANG PAGKAWALA

(Republic Act 10353)Ang mga hakbang na ito, kasama ang

mahabang panahon ng adbokasiya at lobby work para kriminalisahin ang sapilitang pagkawala, ang nagresulta sa pagpapasa ng Anti-Enforced or Involuntary Disappearance Act of 2012 noong ika-21 ng Disyembre, 2012 - ang kauna-unahang batas hinggil sa sapilitang pagkawala sa Asya. Napinal ang Implementing Rules and Regulations ng batas noong ika-12 ng Pebrero, 2013.

Layunin ng praymer na ito na maging gabay sa mga human rights workers, pamilya ng mga nawawala, paralegal, mga abugado at human rights advocates sa pagsusulong ng karapatang pantao at sa praktikal na gawain sa pagdodokumento ng mga kaso at pagbibigay ng serbisyong suporta sa mga biktima at mga pamilya. Maaari ring makatulong ang praymer sa paghahanda sa pagsampa ng mga kaso laban sa mga pwersa ng Estado na responsable sa sapilitang pagkawala.

6 7

2. Paano binigyang kahulugan ng batas ang sapilitan o di-boluntaryong pagkawala?

Ayon sa batas, ang sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay may sumusunod na elemento:

a. Pag-aresto, detensyon, pagdukot o iba pang porma ng pagkakait ng kalayaan;

b. Isinagawa ng mga ahente ng Estado o ng mga tao o grupo ng mga tao nang may awtorisasyon, suporta o pagsang-ayon ng Estado

c. At kasunod ng nabanggit na mga elemento, ang pagtanggi sa ginawang pagkakait ng kalayaan o pagtatago sa kinahinatnan o kinalalagyan ng nawawalang tao na naglalagay sa biktima labas sa proteksyon ng batas.

Ang mga biktima ng sapilitang pagkawala ay tumutukoy sa mga taong patuloy na nawawala, mga taong nailitaw nang buhay at/o natagpuang patay. Batay sa Glossary of Human Rights Violations ng Karapatan, ang isang nawawalang tao ay itinuturing na biktima ng sapilitang pagkawala kung ang kanyang kinaroroonan ay hindi nalalaman sa loob ng pitumpu’t dalawang (72) oras. Para sa layunin ng pagtatala ng mga kaso ng paglabag sa karapatang pantao, ang iniuulat lamang ng Karapatan na mga biktima ng sapilitang pagkawala ay ang mga taong nananatiling nawawala.

Ang mga nailitaw na biktima ay iniuulat bilang biktima ng extrajudicial killing, illegal detention o arbitrary arrest, kung ano man ang kasong kinahinatnan.

Ayon sa batas, ang krimen ng sapilitang pagkawala ay itinuturing na nagpapatuloy na pagkakasala (continuing offense) hangga’t ang mga may sala ay nagpapatuloy na itinatago ang kinaroroonan ng mga biktima. Walang taning ang pag-uusig sa mga taong sangkot sa pagkawala. Ibig sabihin, sa anumang panahon ay maaring isampa ang kaso laban sa responsable sa krimen, mula sa petsa ng pagkawala at sa panahon na ang tao ay nasa ilalim ng mga sirkumstansya na nabanggit, maliban kapag ang biktima ay nailitaw ng buhay. Sa ganitong sitwasyon, ang panahon para sa pag-uusig ay magiging dalawampu’t limang (25) taon mula sa petsa ng muling paglitaw.

3. Maari bang magsampa ng kaso ng sapilitang pagkawala sa mga korte ang kaanak ng biktima kung ang nawawala ay dinukot bago magkabisa ang batas?

Dahil ang krimen ng sapilitang pagkawala ay nagpapatuloy na pagkakasala, ang mga biktima na nananatiling nawawala hanggang magkabisa ang batas, maaaring magsampa ng kaso sa korte ang mga

8 9

kaanak o mga taong may interes sa kaso. Ang mga biktima na nailitaw ng buhay o natagpuang patay bago magkabisa ang batas ay hindi makakademanda gamit ang batas na ito.

4. Ayon sa batas, ano ang kahulugan ng “mga Ahente ng Estado?” Maaari bang ituring na ahente ng estado ang mga paramilitar at maari ba silang managot sa krimeng sapilitang pag-kawala? Maari rin bang managot ang ibang ar-madong grupo, hukbong mapagpalaya, o mga pribadong indibidwal sa ilalim ng R.A. 10353?

Ang batas ay nagsasaad na ang “mga Ahente ng Estado” ay mga tao, sa pamamagitan ng eleksyon o pagtatalaga, na gumagampan ng pampublikong ga-wain sa gubyerno, o gagampan sa gubyerno o sa mga sanga nito ng mga tungkulin bilang empleyado, ahente o nakabababang opisyal o kahit anong ranggo o klase.

Ang kagyat na namumunong opisyal ng isang ahente ng estado ng isang kinauukulang yunit ng Armed Forces of the Philippines (AFP) o ng Philippine National Police (PNP) ay dapat mananagot sa krimen ng sapilitang pagkawala bilang may prinsipal na pana-nagutan. Gayundin, ang opisyal ng AFP o PNP na may kaalaman sa pangyayari sa loob ng kanyang respon-sibilidad at walang ginawang hakbang para maiwasan

ang sapilitang pagkawala ay maituturing din na may prinsipal na pananagutan sa ilalim ng batas.

Ang mga paramilitar ay maituturing na ahente ng Estado o mga tao na kumikilos sa awtoridad ng Es-tado at maaring panagutin para sa krimen ng sapili-tang pagkawala, kabilang ang mga opisyal ng militar na humahawak o nangangasiwa sa kanila. Sa Pilipinas, may mga kaso ng sapilitang pagkawala na ginawa ng mga paramilitar o mga goons-for-hire na kilala ng mga lokal na residente na nagtatrabaho at suportado ng AFP at kasama sa mga operasyong militar at kontra-insurhensiyang gawain.

Ang estado lamang at mga ahente nito ang may pananagutan sa ilalim ng batas, na nagbibigay-diin na ang krimeng ginawa ng estado ay mas mabigat kumpara sa krimeng ginawa ng sibilyan. Ang Estado ay may kapangyarihang gamitin ang lahat ng rekurso nito para protektahan ang mga mamamayan nito laban sa paglabag sa karapatang pantao. Kaya kung Estado o ahente ng Estado ang lumabag sa karapatang pantao, ang kanilang pananagutan ay mas mabigat. Ang mga non-state actors ay maaring managot sa ilalim ng krimeng “kidnapping” sa ilalim ng Revised Penal Code pero hindi sa krimeng sapilitang pagkawala sa ilalim ng batas na ito.

10 11

5. Ano ang mga karapatan ng mga biktima at kanilang mga kaanak sa ilalim ng R.A. 10353?

Ayon sa batas na ito, ang Estado ay may pananagutan na tuparin ang mga sumusunod: pagyamanin ang karapatan ng lahat para sa makataong dignidad; ipagbawal ang mga lihim na piitan; pagba-bartolina, o incommunicado at ibang porma ng pagkakait ng kalayaan; pagtatakda ng penal at sibil na kaparusahan sa gayong paglabag; at kumpensasyon at rehabilitasyon para sa mga biktima at kanilang mga pamilya.

Malinaw na tinukoy ang mga sumusunod na karapatan ng mga biktima at kanilang mga kaanak:

a. Karapatan laban sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, at mga pundamental na pananggalang para maiwasan ito, na dapat ay protektado sa lahat ng panahon kahit sa mga oras ng pampulitikang kaguluhan, banta ng digma, estado ng digma o iba pang mga pampublikong kagipitan.

b. Absolutong karapatan ng sinumang pinagkai-tan ng kalayaan na magkaroon kaagad ng pak-ikipagtalastasan sa pamamagitan ng ano mang porma ng komunikasyon para maipaalam niya sa kanyang pamilya, kamag-anak, kaibigan, abogado o sa ano mang organisasyon para sa

karapatang pantao ang kanyang kinalalagyan at kalagayan.

c. Karapatan laban sa paggamit ng order of battle o anumang kautusan na kahalintulad nito upang bigyang-katwiran ang pagsasagawa ng sapilitang pagkawala. Ang sinumang tao ang makatanggap ng gayong kautusan ay may karapatan na sumuway rito;

d. Ang karapatan ng mga kaanak ng nawawala na samahan ng Commission on Human Rights o awtorisadong kinatawan nito na bisitahin o siyasatin ang mga kulungan;

e. Ang karapatan ng biktima ng sapilitang pag-kawala, na nailitaw ng buhay, o mga taong patuloy na nawawala pa rin o natagpuang patay, matapos ang pagpasa ng mga batas, na magsampa ng kaso at kumuha ng remedyo sa ilalim ng batas, kabilang ang pagbabalik ng ka-rangalan at reputasyon [halimbawa: agarang pag-aalis o pagtutuwid ng anumang nakasisir-ang sulatin hinggil sa biktima, impormasyon o pampublikong pahayag/ statement sa mga tao atbp] at kumpensasyon na hindi bababa sa PhP10,000.00;

12 13

f. Karapatan ng mga pamilya ng biktima na patuloy na nawawala o natagpuang patay na kumuha ng bayad-pinsala;

g. Karapatan ng mga biktima na nailitaw ng buhay, at ang kanilang mga agarang pamilya, pati na rin ang mga pamilya ng biktima na nananatiling nawawala, na makakuha ng libreng tulong medikal at rehabilitasyon.

Ang lahat ng mga karapatan na nakasaad sa Saligang Batas 1987 ng Pilipinas at lahat ng mga pandaigdigang kasunduan, kung saan nakapirma ang Pilipinas, ay dapat na ipinapatupad at pinoprotektahan ng gobyerno ng Pilipinas.

6. Ano ang mga tungkulin ng mga awtoridad ng pamahalaan, mga indibidwal at mga pribadong nilalang sa ilalim ng batas?

a. Hindi dapat gamitin ang order of battle o anumang mga katulad na kautusan, bilang pagbibigay-katwiran o ligal na batayan para sa sapilitang pagkawala;

b. Dapat igalang ng mga awtoridad ang karapatan ng sinumang tao sa komunikasyon sa kanyang pamilya, mga kaibigan, kamag-anak, abogado

o karapatang pantao organisasyon tungkol sa kanyang kinaroroonan at kalagayan;

c. Sinumang miyembro o opisyal na pulis o mili-tar sa kulungan, ang PNP o anumang sa mga ahensya nito, ang AFP o anuman sa mga ahen-sya nito, ang NBI o anumang iba pang mga ahensya ng gobyerno, at kahit anong ospital o morge (publiko o pribado) ay dapat na aga-rang magbigay ng sertipikasyon sa mga miy-embro ng pamilya ng biktima, kamag-anak, abogado, kinatawan ng isang organisasyong pangkarapatang pantao o miyembro ng media na nagsisiyasat, kung nasa kanilang kustodiya o wala at anumang impormasyon sa kinaro-roonan ng isang taong nawala. Ang nakalakip na form ay dapat na punan ng mga institusy-ong siyasatan at maibigay ito sa loob ng mga sumusunod na mga iskedyul:

PINAGHAHANAPANG OPISINA

SINO DAPAT ANG PAGTANUNGAN

KAILAN DAPAT IBIGAY ANG SERTIPIKASYON

Presinto ng pulis, ista-syon, kulungan, o mga pasilidad sa mga kampo

Opisyal ng kulungan

Hindi lalagpas ng apat (4) na oras mula sa oras nang nagsiyasat

14 15

PINAGHAHANAPANG OPISINA

SINO DAPAT ANG PAGTANUNGAN

KAILAN DAPAT IBIGAY ANG SERTIPIKASYON

Dibisyon ng PA o kaantas na yunit PAF at PN

Commanding officer ng dibisyon ng PA o kaantas ng yunit ng PAF, PN

Sa loob ng apat (4) na araw mula sa araw ng pagsisiyasat

Unified Command Commanding officer ng unified command

Sa loob ng limang (5) na araw mula sa araw ng pagsisiyasat

General Headquarters, AFP at iba pang serbisyo ng PA, PAF, at PN

Chief of Staff o chiefs of PA, PAF and PN

Sa loob ng pitong (7) araw mula sa araw ng pagsisiyasat

Iba pang command/yunit/opisina ng AFP kasama ang ISG, ISAFP

Opisyal ng tang-gapan

Sa loob ng tatlo (3) araw mula sa araw ng pagsisiyasat

Mga ospital, klinika, morge

Pinuno ng opisina

Hindi lalampas sa apat (4) na oras mula sa oras ng pagsisiyasat

PINAGHAHANAPANG OPISINA

SINO DAPAT ANG PAGTANUNGAN

KAILAN DAPAT IBIGAY ANG SERTIPIKASYON

Mga kulungan sa ilalim ng Bureau of Jail Management and Penology (BJMP) at pamahalaang lokal

Opisyal ng kulungan

Hindi lalagpas ng apat (4) na oras mula sa oras nang nagsiyasat

Mga opisina sa probinsya ng PNP o BJMP

Opisyal ng opisina sa probinsya

Sa loob ng limang (5) araw mula sa araw na nagsiyasat

Mga opisina sa rehiyon ng PNP o BJMP

Opisyal ng opisina sa rehiyon

Sa loob ng pitong (7) araw mula sa araw na nagsiyasat

Headquarters/kampo/poste ng command ng AFP kung saan ang isang yunit ay nakabase/nakaistasyon

Commanding officer ng yunit ng AFP

Sa loob ng dalawampu’t apat (24) na oras mula sa oras ng pagsisiyasat

Batalyon ng Phil. Army (PA) o kaantas na yunit ng Phil. Air Force (PAF) at Phil. Navy (PN)

Commanding officer ng batalyon ng PA, o kaantas na yunit sa PAF, PN

Sa loob ng dalawang (2) araw mula sa araw ng pagsisiyasat

Brigada ng PA o kaantas na yunit ng PAF at PN

Commanding officer ng brigada ng PA, o mga kaantas na yunit sa PAF, PN

Sa loob ng tatlong (3) araw mula sa araw ng pagsisiyasat

d. Dapat kagyat na mag-ulat ang sinumang tao na may impormasyon sa kaso ng sapilitang pagkawala, sa pamamagitan ng pagsulat hinggil sa kalagayan at kinaroroonan ng biktima.

e. Ang anumang inquest ng nag-iimbestigang piskal o anumang opisyal o empleyado na

16 17

nalaman na ang taong naiharap para ma-inquest o paunang imbestigasyon (preliminary investigation) ay isang biktima ng sapilitang pagkawala ay dapat kagyat na makipag-ugnayan sa pamilya, kamag-anak, abogado ng biktima, o sa isang organisasyon para sa karapatang pantao sa pamamagitan ng telepono, SMS, o electronic mail at iba pang mga madaliang porma at pamamaraan ng komunikasyon;

f. Ang mga kinauukulang ahensya ng gobyerno na may piitan ay dapat magpanatili ng pinakabagong rehistro (up-to-date register) ng lahat ng mga tao na nakakulong sa opisyal na kinikilalang kulungan ng gobyerno. Dapat makita at makakuha ng kopya ng sertipikasyon ang mga miyembro ng pamilya, kamag-anak, abogado ng taong pinagkaitan ng kalayaan, mga hukom, opisyal na mga kinatawan ng CHR, organisasyon para sa karapatang pantao organisasyon at lahat ng mga tao na may lehitimong interes sa kinaroroonan at kundisyon ng tao pinagkaitan ng kalayaan.

Ang rehistro ay dapat regular na iniuulat sa mga opisina sa rehiyon ng CHR sa loob ng unang limang (5) araw ng trabaho ng buwan kada makalawang buwan. Dapat regular na isumite ang ulat sa pambansang

tanggapan ng CHR sa pamamagitan ng kanyang Assistance and Visitorial Office (AVO), at sa pamamagitan ng anumang iba pang mga ahensya ng pamahalaang nakatalaga para subaybayan at protektahan ang karapatang pantao. Ang rehistro ay dapat maging pampublikong dokumento at pwedeng makuha ng sinumang may lehitimong interes.

g. Dapat magsumite ang mga kinauukulang ahensya ng gobyerno ng pinakabagong imbentaryo o listahan ng lahat ng mga opisyal na kulungan at ng mga nakapiit dito, sa loob ng anim (6) na buwan pagkapasa ng batas at sa loob ng limang (5) araw ng bawat buwan o sa tuwing hilingin ng mga kinatawan ng CHR.

h. Dapat bigyang prayoridad ng mga korte at iba pang mga kinauukulang ahensya ng pamahalaan ang mga pagdinig sa kahilingan para sa writ of habeas corpus, amparo at habeas data. Dapat kagyat na maisakatuparan ang anumang desisyon sa mga naturang writ.

i. Dapat magsagawa ng regular, independiyente, biglaan (unannounced) at walang hadlang (un-restricted) na pagbisita o inspeksyon sa lahat ng mga bilangguan ang CHR at awtorisadong kinatawan nito.

18 19

j. Dapat na tiyakin ng mga ahensya ng gobyerno ang kaligtasan ng lahat ng mga tao na kasama sa paghahanap, pagsisiyasat at pag-uusig ng kaso ng sapilitang pagkawala.

k. Dapat magbigay ng naaangkop na panganga-lagang medikal at rehabilitasyon para sa mga biktima ng sapilitang pagkawala at sa kanilang mga pamilya na walang bayad ang mga ahen-sya ng gobyerno.

7. Ano ang mga pananagutan ng mga awtoridad ng pamahalaan, mga indibidwal at mga pribadong entidad sa ilalim ng batas?

a. Dapat managot ang kagyat na namumunong opisyal ng isang yunit ng AFP o PNP at iba pang mga ahensya sa pagpapatupad ng batas sa krimen ng sapilitang pagkawala kapag may mga ginawa o di nagawang bagay na humantong sa pagsasagawa, pagtutulak o pagpapahintulot, tuwiran man o di-tuwiran, sa mga kaso ng sapilitang pagkawala.

b. Ipapataw ang parusa ng reclusion perpetua o apatnapung (40) taong pagkabilanggo sa (1) Mga tuwirang nagsagawa ng sapilitang pagkawala, (2) Mga tuwirang namuwersa, nanulsol, nanghimok o nagtulak sa iba upang

magsagawa ng sapilitang pagkawala; (3) Mga tumulong, sa pamamagitan ng isa pang aksyon, na kung wala ito, ay di magagawa ang sapilitang pagkawala; (4) Mga opisyal na nagpahintulot o tumulong upang maganap ang sapilitang pagkawala gayong nasa kanila namang kapangyarihan ang pagpigil o paglalantad nito; at (5) Mga tumulong sa pagsasagawa ng sapilitang pagkawala sa pamamagitan ng dati na o kaalinsabay na gawain.

c. Papatawan ng parusang reclusion temporal o anim (6) hanggang labindalawang (12) taong pagkabilanggo at iba pang kaparusahan ang mga (1) Nakinabang o tumulong sa mga nagkasala na makinabang sa mga epekto ng sapilitang pagkawala; (2) Nagtago ng ginawang sapilitang pagkawala at/o pagsira sa mga instrumentong ginamit upang maiwasan ang pagkatuklas dito; (3) Kumupkop, nagtago, o tumulong sa pagtakas ng mga prinsipal na gumawa ng sapilitang pagkawala, sa pasubaling ang kaakibat na aksyong ito ay pag-abuso sa opisyal na tungkulin; (4) Mga taong sumalungat, di pumansin o labis na bumalam sa pagtupad sa ano mang kautusang inilabas batay sa writs

20

of habeas corpus, amparo at habeas data o sa kaniya-kanyang paglilitis.

d. Papatawan ng parusang arresto mayor o isa (1) hanggang anim (6) na buwang pagkabilanggo ang mga lumalabag sa mga ipinahayag na mga tungkulin ng mga awtoridad ng pamahalaan mga indibidwal at pribadong entidad, sa ilalim ng batas na ito.

e. Papatawan ng preventive suspension o summary dismissal ang mga tauhan ng pamahalaan na napatunayang may-sala o mga kalahok sa pag-gawa ng sapilitang pagkawala bilang isang re-sulta ng paunang imbestigasyon.

Makiisa tayo sa pagwawakas ng sapilitang pagkawala.Ipinawagan natin na ilitaw ang lahat ng desaparecidos at hustisya para sa lahat ng biktima ng sapilitang pagkawala at iba pang paglabag sa karapatang pantao. Walang kapayapaan kung walang katarungan.

S. No. 2817H. No. 98

Republika ng PilipinasKongreso ng Pilipinas

Metro ManilaPanglabinglimang KongresoPangatlong Sesyong Regular

Sinimulan at ginanap sa Metro Manila, noong Lunes, ikadalawampu’t tatlong araw ng Hulyo, dalawang libo’t labindalawa.

[BataS RePuBliKa Blg. 10353]

BATAS NA NAGBIBIGAY PAKAHULUGAN AT NAGTATAKDA NG PARUSA SA SAPILITAN

O DI-BOLUNTARYONG PAGKAWALA (ANTI-ENfORCED AND INvOLUNTARY DISAPPEARANCE ACT Of 2012)

Na pinagtibay ng Senado at Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas sa nakatipong Kongreso:

SeKSYON 1. Maikling Pamagat. – Ang batas na ito ay tatawaging “2012 Batas Laban sa Sapilitan o Di-Boluntaryong Pagkawala” (Anti-Enforced and Involuntary Disappearance Act of 2012).

SeKSYON 2. Pahayag ng Patakaran. – Pinapahalagahan ng Estado ang dignidad ng bawat tao at ginagarantyahan nito ang puspusang paggalang

22 23

sa karapatang pantao kung saan ang pinakamataas na prayoridad ay ibinibigay sa pagpapatibay ng mga batas upang pagyamanin ang karapatan ng lahat sa makataong dignidad, ipagbawal ang mga lihim na piitan, mag-isang pagkabilanggo, kawalang- komunikasyon (incommunicado), o iba pang mga kahalintulad na anyo ng detensyon, ang pagtatakda ng penal at sibil na kaparusahan para sa gayong paglabag, at bayad-pinsala at rehabilitasyon para sa mga biktima at sa kanilang pamilya, partikular kaugnay ng paggamit ng tortyur, pwersa, dahas, pagbabanta, pananakot o iba pang pamamaraan na pipinsala sa malayang pagpapasya ng taong dinukot, inaresto, ikinulong, nawala o inialis sa mabisang proteksyon ng batas.

Dagdag dito, ang Estado ay umaayon sa mga prinsipyo at pamantayan sa absolutong pagkondena sa mga paglabag sa karapatang pantao na itinakda ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas at iba pang mga internasyunal na instrumento tulad ng, pero di-limitado sa, Internasyunal na Kasunduan sa Karapatang Sibil at Pulitikal (International Covenant on Civil and Political Rights, ICCPR) at Kumbensyon Laban sa Tortyur (Convention Against Torture, CAT) na pinirmahan ng gobyerno ng Pilipinas.

SeKSYON 3: Mga Pakahulugan. - Para sa layunin ng Batas na ito, ang mga sumusunod na termino ay ipapaliwanag gaya nang sumusunod:

(a) Ahente ng Estado – tumutukoy sa mga taong, dahil tuwirang itinalaga ng Batas, eleksyong popular o paghirang ng awtoridad, ay nagiging bahagi sa gawaing publiko ng gobyerno o gumagampan ng gawaing publiko sa gobyerno o sa alin mang sangay nito bilang kawani, ahente o katulong na opisyal, ano mang ranggo o klasipikasyon.

(b) Sapilitan o di-boluntaryong pagkawala – tumutukoy sa pag-aresto, detensyon, pagdukot o ano mang anyo ng pagkakait ng kalayaan na isinagawa ng mga ahente ng Estado o ng mga tao o grupo ng mga tao nang may awtorisasyon, suporta o pagsang-ayon ng Estado, kasunod ng kanilang pagtanggi sa ginawang pagkakait ng kalayaan o pagtatago sa kinahinatnan o kinalalagyan ng nawawalang tao na naglalagay sa taong ito labas sa proteksyon ng batas.

(c) Order of Battle – tumutukoy sa dokumentong nilikha ng militar, pulis o ano mang ahensya ng gobyernong nagpapatupad ng batas na naglalaman ng pangalan ng mga tao at mga organisasyong iniisip nilang kaaway ng Estado at

24 25

itinuturing na lehitimong target bilang kaaway sa gera (combatants) at sa gayon ay maaari na nilang tratuhin sa pamamaraang pinahihintulutan ng lokal at internasyunal na batas.

(d) Biktima - tumutukoy sa mga nawawalang indibidwal na dumanas ng pahirap bilang tuwirang resulta ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala gaya ng pakahulugan sa letrang (b) ng Seksyon ito.

SeKSYON 4. - Hindi Mapasusubalian ang Karapatan Laban sa Sapilitan o Di-boluntaryong Pagkawala. – Ang karapatan laban sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala at ang pundamental na pananggalang upang maiwasan ito ay hindi dapat suspindihin sa ano mang sirkumstansya, kabilang ang mabuway na pampulitikang sitwasyon, banta ng gera, panahon ng gera o iba pang mga pulitikal na kagipitan.

SeKSYON 5. “Order of Battle” o Anumang Katulad na Kautusan ay Hindi Ligal na Batayan para sa Sapilitan o Di Boluntaryong Pagkawala. – Ang”Order of Battle” o ano mang katulad na kautusan, opisyal man o hindi, mula sa isang nakatataas na opisyal o publikong awtoridad na nag-uutos ng pagsasagawa ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay labag sa batas at hindi maaaring sabihing makatuwiran

o ituring na kakaibang sirkumstansya. Sino mang taong makatatanggap ng gayong kautusan ay may karapatang sumuway dito.

SeKSYON 6. Karapatan sa komunikasyon. – Absolutong karapatan ng sino mang pinagkaitan ng kalayaan na magkaroon kaagad ng pakikipagtalastasan, sa ano mang anyo ng komunikasyong maaring magamit, para maipaalam niya sa kanyang pamilya, kamag-anak, kaibigan, abogado o sa ano mang organisasyon para sa karapatang pantao ang kanyang kinalalagyan at kalagayan.

SeKSYON 7. Katungkulang Iulat ang mga Biktima ng Sapilitan o Di-Boluntaryong Pagkawala. - Sino mang tao, na hindi prinsipal, kasabwat, o katulong sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala na may impormasyon sa kaso o makakaalam sa ganoong impormasyon o na ang isang tao ay biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, ay dapat agad na mag-ulat, sa pamamagitan ng nakasulat na ulat, ng mga sirkumstansya at kinalalagyan ng biktima sa alin mang opisina, detachment o dibisyon ng Department of Interior and Local Government (DILG), Department of National Defense (DND), Philippine National Police (PNP) , Armed Forces of the Philippines (AFP), National Bureau of Investigation (NBI), Commission

26 27

on Human Rights (CHR), o sa ano mang organisasyon para sa karapatang pantao at sa pamilya, kamag-anak o abogado ng biktima.

SeKSYON 8. Katungkulang Patotohanan nang Nakasulat ang Resulta ng Pagsisiyasat sa Naiulat na Kinalalagyan ng Nawawalang Tao. – Sakaling ang miyembro ng pamilya, kamag-anak, abogado, kinatawan ng organisasyon para sa karapatang pantao o miyembro ng midya ang magtanong sa miyembro o opisyal ng ano mang kulungan ng pulisya o militar, sa PNP o ano mang ahensya nito, sa AFP o ano mang ahensya nito, sa NBI o ano mang iba pang ahensya o instrumentalidad ng gobyerno, gayundin sa ano mang ospital o morgue, publiko man o pribado, hinggil sa presensya o kinalalagyan ng naiulat na biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, ang nasabing miyembro o opisyal na natanong ay dapat magbigay ng nakasulat na sertipikasyon sa tao o sa entidad na nagsisiyasat kung naroon o wala ang nasabing nawawalang tao at/o impormasyon sa kinalalagyan nito, na nagsasaad, kasama ng iba pa, sa malinaw at tiyak na petsa at oras ng pagsisiyasat, detalye ng mga tanong at kasagutan dito.

SeKSYONg 9. Katungkulan ng Inquest/Nag-iimb-estigang Pampublikong Taga-usig o Mala-Panghukuman (quasi-judicial) na Opisyal o Empleyado. – Katungkulan ng sino mang inquest o nag-iimbestigang pampub-likong taga-usig, o sino mang panghukuman (judicial) o mala-panghukuman (quasi-judicial) na opisyal o em-pleyado na makaalam na ang taong dinala para ma-siyasat (inquest) o para sa paunang pagsisiyasat (pre-liminary investigation) o para sa iba pang hukumang proseso ay biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pag-kawala na agad ipaalam ang kinalalagyan ng biktima sa kanyang malapit na pamilya, kamag-anak, abogado/ o mga abogado o sa isang organisasyon ng karapatang pantao sa pamamaraang kinakailangan.

SeKSYON 10. Opisyal na Pinakabagong Talaan ng Lahat ng mga Taong Nakadetini o Nakakulong. - Dapat ang lahat ng mga taong nakadetini o nakakulong ay inilalagay lamang sa mga kinikilalang opisyal at kontroladong lugar ng detensyon o kulungan kung saan may minimintining opisyal at pinakabagong talaan ng mga ito. Ang talaang ito ay dapat malayang makita ng mga kamag-anak, abogado, hukom, official bodies at lahat ng mga taong may lehitimong interes sa kinalalagyan at kalagayan ng mga taong pinagkaitan ng kalayaan.

28 29

Dapat nakatala ang mga sumusunod na detalye, kasama ng iba pa, sa talaan:

(a) Ang pagkakakilalan o pangalan, paglalarawan at tirahan ng taong pinagkaitan ng kalayaan;

(b) Ang petsa, oras at lugar kung saan siya pinagkaitan ng kalayaan at ang pagkakakilalan ng taong nagkait sa kanya ng kalayaan;

(c) Ang opisyal na nagpasya na pagkaitan siya ng kalayaan at ang mga dahilan sa pagkakait ng kalayaan o ang krimeng nagawa niya;

(d) Ang opisyal na may kontrol sa pagkakait sa kanya ng kalayaan;

(e) Ang lugar kung saan pinagkait ang kalayaan niya, ang petsa ng pagkatanggap sa lugar na itong nagkakait sa kanya ng kalayaan at ang awtoridad na responsable sa lugar na nagkakait sa kanya ng kalayaan;

(f) Mga rekord ng pisikal, mental at sikolohikal na kalagayan ng taong nakadetini o nakakulong, bago at makaraang pagkaitan ito ng kalayaan at ang pangalan at tirahan ng manggagamot na sumuri sa kanyang pisikal, mental at medikal na kalagayan;

(g) Ang petsa at oras ng pagpapalabas o paglipat sa taong nakadetini o nakakulong sa ibang lugar ng detensyon, patutunguhan at ang opisyal na responsable sa paglipat;

(h) Ang petsa at oras ng bawat pag-aalis sa kanyang selda ng taong nakadetini o nakakulong, ang dahilan o pakay ng gayong pag-aalis at ang petsa at oras ng pagbalik niya sa kanyang selda;

(i) Ang buod ng resulta ng pisikal, mental at medikal na pagsusuri sa nakadetini o nakakulong pagkatapos ng bawat interogasyon;

(j) Ang mga pangalan at tirahan ng mga taong dumalaw sa nakadetine o nakakulong at ang petsa at oras ng gayong pagdalaw at ang petsa at oras ng kanilang paglisan;

(k) Kung namatay ang biktima sa panahong pinagkakaitan ng kalayaan, ang pagkakakilanlan, sirkumstansya at dahilan ng pagkamatay, gayundin ang pagdadalhan ng kanyang labi; at

(l) Lahat ng iba pang mahahalagang pangyayari sa taong nakadetini o nakakulong at lahat ng kaugnay na detalye tungkol sa pagtrato sa kanya.

30 31

Sa kondisyong ang mga detalyeng kinakailangan sa letrang (a) hanggang (f) ay naipasok agad sa talaan pagkaraang maaresto at /o madetini.

Lahat ng impormasyong nasa talaan ay dapat regular na inuulat sa CHR o kapag hiningi nito o sa ano pa mang ibang ahensya ng gobyernong naatasang sumubaybay at nagtatanggol sa karapatang pantao at dapat maging bukas din sa publiko.

Seksyon 11. Pagsusumite ng Listahan ng mga Pasilidad ng Gobyerno para sa Detensyon. – Sa loob ng anim (6) na buwan pagkaraang magkabisa ang Batas na ito at maaaring pagkaraan pa lahat ng kinauukulang ahensya ng gobyerno, sa kahilingan ng CHR, ay dapat magsumite sa CHR ng pinakabagong imbentaryo o listahan ng lahat ng opisyal na kinikilala at kontroladong pasilidad para sa detensyon at kulungan, at ng listahan ng mga detenido o mga taong pinagkaitan ng kalayaan na nasa ilalim ng kani-kanilang nasasakupan.

Seksyon 12. Agarang Paglalabas at Pagsunod sa Writs of Habeas Corpus, Amparo at Habeas Data. – Lahat ng mga paglilitis kaugnay sa paglalabas ng writs of habeas corpus, amparo at habeas data ay dapat mabilis na tapusin. Dahil dito, lahat ng iba pang kinauukulang ahensya ng gobyerno ay dapat bigyang prayoridad ang nasabing mga paglilitis.

Dagdag dito, dapat isagawa at tupdin agad ang ano mang kautusan o batas na inilabas, alinsunod sa nasabing writs o ng kani-kaniyang paglilitis.

Ang CHR o ang awtorisadong kinatawan nito ay inaatasan at binibigyan ng kapangyarihan na magsagawa ng regular, malaya, hindi ipinahahayag at hindi nililimitahang mga pagdalaw o pag-inspeksyon sa lahat ng mga lugar ng detensyon at kulungan.

SeKSYON 14. Pananagutan ng Commanding officer o Superyor. – Ang kagyat na commanding officer ng kinauukulang yunit ng AFP o kagyat na nakatataas na opisyal ng PNP at ng iba pang mga ahensyang nagpapatupad ng batas, ay dapat managot bilang prinsipal sa krimeng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala sa kanyang mga aksyong naging sanhi upang ang kanyang mga tauhan ay mamuno, tumulong, magtulak o magpahintulot, tuwiran man o di-tuwiran, sa paggawa nito. Kung ang nasabing namumunong opisyal ay may nalalaman, o dahil sa mga sirkumstansya sa panahong iyon, ay dapat niyang nalaman, na may naganap o may isinagawang sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ang kanyang mga tauhan o ang iba pang nasa erya ng kanyang responsabilidad at, sa kabila ng kaalamang ito ay wala siyang ginawang aksyong pagpigil o pag-uutos bago, habang o kaagad pagkatapos mangyari ito, gayong mayroon siyang

32 33

kapangyarihan upang pigilan o imbestigahan ang alegasyong may sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, sadya man o dahil sa kapabayaan, ay dapat rin siyang managot bilang prinsipal.

SeKSYON 15. Probisyon sa Kaparusahan. – (a) Ang kaparusahang reclusion perpetua at mga kaakibat nitong parusa ay ipapataw sa mga sumusunod:

(1) Sa mga tuwirang nagsagawa ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala;

(2) Sa mga tuwirang namuwersa, nanulsol, nanghimok o nagtulak sa iba upang mag-sagawa ng sapilitan o di-boluntaryong pag-kawala;

(3) Sa mga tumulong, sa pamamagitan ng isa pangaksyon, na kung wala ito, ay di magagawa ang sapilitan o di-boluntaryong pagkawala;

(4) Sa mga opisyal na nagpahintulot o tumulong upang maganap ang sapilitan o di-boluntaryong pagkawala gayong nasa kanila namang kapangyarihan ang pagpigil o paglalantad nito;

(5) Sa mga tumulong sa pagsasagawa ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala

sa pamamagitan ng dati na o kaalinsabay na gawain;

(b) Ang kaparusahang reclusion temporal at mga kaakibat nitong parusa ay ipapataw sa mga gumawa ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala sa yugto ng pagtatangka (attempted stage) gaya ng nasasaad at ipinaliliwanag sa Artikulo 6 ng Revised Penal Code.

(c) Ang kaparusahang reclusion temporal at mga kaakibat nitong parusa ay ipapataw din sa mga taong may kaalaman sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala at hindi nakilahok dito, bilang prinsipal o kasabwat, pero lumahok matapos itong magawa sa pamamagitan ng mga sumusunod:

(1) Nakinabang sila o tumulong sa mga nagkasala na makinabang sa mga epekto ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala;

(2) Sa pagtatago ng ginawang sapilitan o di-bolunaryon pagkawala at/o pagsira sa mga epekto o instrumentong ginamit upang di ito matuklasan;

(3) Sa pagkupkop, pagtatago o pagtulong sa pagtakas ng mga prinsipal na gumawa ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, sa

34 35

pasubaling ang kaakibat na aksyong ito ay pag-abuso ng opisyal na tungkulin.

(d) Ang kaparusahang prision correctional at mga kaakibat nitong parusa ay ipapataw sa mga taong sumalungat, di pumansin o labis na bumalam sa pagtupad sa ano mang kautusang inilabas o ipinahayag batay sa writs of habeas corpus, amparo at habeas data o sa kaniya-kanyang paglilitis;

(e) Ang kaparusahang arresto mayor at mga kaakibat nitong parusa ay ipapataw laban sa sino mang taong lalabag sa mga probisyon ng Seksyon 6, 7, 8, 9, at 10 ng Batas na ito.

SeKSYON 16. Preventive Suspension/Summary Dismissal. - Ang mga opisyal at tauhan ng gobyerno na napatunayang nagkasala o lumahok sa ano mang kaparaanan sa paggawa ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala batay sa resulta ng paunang imbestigasyon (preliminary investigation) isinagawa para sa layuning ito ay sususpendihin (preventively suspended) o ititiwalag (summarily dismissed) sa serbisyo, batay sa tibay ng ebidensyang iniharap at nakalap sa nasabing paunang imbestigasyon o sa rekomendasyon ng nag-iimbestigang awtoridad.

SeKSYON 17. Pananagutang Sibil (Civil Liability). – Ang pagsasagawa ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay maglalagay sa mga nagkasala at ang mga ahensya ng Estado na nag-organisa, sumang-ayon at nagpaubaya sa gayong pagkawala, ng pananagutan sa ilalim ng Batas Sibil.

SeKSYON 18. Independyenteng Pananagutan. – Ang kriminal na pananagutan ng maysala sa ilalim ng Batas na ito ay independyente at di-makahahad-lang sa pag-uusig at paghatol sa kanya sa ano mang paglabag sa Batas Republika Blg. 7438, na kilala rin sa tawag na “An Act Defining Certain Rights of Persons Arrested, Detained or Under Custodial Invesigation as well as the Duties of the Arresting, Detaining and In-vestigating Officers and Providing Penalties Thereof”; Batas Republika Bldg. 9745, na kilala rin sa tawag na “An Act Penalizing Torture and Other Cruel, Inhuman and Degrading Treatment or Punishment, and Pre-scribing Penalties Therefor”; at iba pang naaangkop na probisyon sa Revised Penal Code.

SeKSYON 19. Nonexclusivity or Double Jeopardy sa Ilalim ng Batas Internasyunal. - Anumang imbestigasyon, paglilitis at desisyon ng anumang Korte sa Pilipinas, o body sa ano mang paglabag sa Batas na ito ay di makahahadlang sa anumang

36 37

imbestigasyon, paglilitis, desisyon o anumang ligal o administratibong proseso na ihaharap sa angkop na internasyunal na korte o ahensya sa ilalim ng aplikableng batas hinggil sa karapatang pantao at internasyunal na makataong batas.

SeKSYON 20. Iksemsyon sa Pag-uusig. – Sino mang nagkasala na boluntaryong nagbigay ng impormasyon na humantong sa pagkahanap sa biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala o sa pag-usig sa mga nagkasala nang hindi pa natatagpuan ang biktima ay maliligtas sa ano mang kriminal at/o sibil na pananagutan sa ilalim ng Batas na ito, sa kondisyong ang nasabing nagkasala ay lumalabas na hindi siyang may pinakamalaking pagkakasala.

SeKSYON 21. Nagpapatuloy na Pagkakasala. – Ang aksyon na kinapapalooban ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay itinuturing na tuluy-tuloy na pagkakasala habang ang mga nagkasala ay patuloy na naglilihim sa kinahinatnan at kinalalagyan ng taong nawawala at hindi pa nababatid nang may katiyakan ang mga sirkumstansya.

SeKSYON 22. Batas sa Limitasyon ng Iksemsyon (Statute of Limitations Exemption). – Ang pag-usig sa taong responsable sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay hindi mawawalan ng bisa maliban kung

ang biktima ay limitaw nang buhay. Sa kasong ito, ang prescription period ay dalawampu’t limang (25) taon mula sa petsa ng paglitaw ng biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala.

SeKSYON 23. Di-Pagsasama sa Espesyal na Batas sa Amnestiya (Special Amnesty Law Exclusion). – Ang mga taong nakasuhan at/o napatunayang nagkasala sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay hindi makikinabang sa ano mang espesyal na batas sa amnestiya o iba pang kahalintulad na executive measures na magliligtas sa kanila sa ano mang penal na pag-uusig o parusa.

SeKSYON 24. Proteksyon ng Estado. Ang Estado, sa pamamagitan ng kanyang angkop na ahensya, ay magtitiyak ng kaligtasan ng lahat ng mga taong sangkot sa paghahanap, pag-iimbestiga at pag-uusig kaugnay ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, kabilang pero hindi limitado, sa mga biktima, kanilang pamilya, nagreklamo, testigo, abogado at kinatawan ng mga organisasyon sa karapatang pantao at midya. Nararapata din silang bigyan ng proteksyon laban sa pananakot at paghihiganti.

SeKSYON 25. Applicability of Refouler – Walang taong maaaring itiwalag, ibalik o pabalikin sa ibang Estado kung mayroon sapat na batayan para

38 39

paniwalaang ang taong ito ay malalagay sa panganib ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala. Para alamin kung may ganoong batayan, ang Kalihim ng Department of Foreign Affairs (DFA) at Department of Justice (DOJ) sa pakikipagtulungan sa Tagapangulo ng CHR, ay dapat magsaalang-alang ng lahat ng angkop na konsiderasyon kabilang, kung saan aplikable at di- limitado, ang pag-iral sa Estadong humihiling ng tuluy-tuloy na kaso ng matitindi, walang pakundangan o malawakang paglabag sa karapatang pantao.

SeKSYON 26. Restitusyon at Bayad-Pinsala sa mga Biktima ng Sapilitan at Di-Boluntaryong Pagkawala at/o sa Kanilang Malapit na Kamag-anak. – Ang mga biktima ng sapilitan at di-boluntaryong pagkawala na lumitaw nang buhay ay may karapatan sa salaping bayad-pinsala, rehabilitasyon at pagpapabalik (restitution) ng kanyang karangalan at dangal. Ang gayong pagpapabalik ng karangalan at dangal ay kinabibilangan ng agarang pagpawi o pagwawasto ng angkop na ahensya ng gobyerno o pribado o ng mga kinauukulang ahensya sa ano mang mapanirang-puring rekord, impormasyon o publikong deklarasyon o pahayag tungkol sa kanyang pagkatao, personal na sirkumstansya, katayuan, at/o organisasyong kinabibilangan.

Ang malapit na kamag-anak ng biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, hanggang sa ika-apat na saklaw sibil ng pagkakamag-anak o sa matrimonyo, ay maaari ring mabigyan ng kabayaran gaya ng itinadhana sa ilalim ng Batas Republika Blg. 7309, na may pamagat na “An Act Creating a Board of Claims under the Department of Justice for Victims of Unjust Imprisonment or Detention and Victims of Violent Crimes and for Other Purposes” at sa iba pang relief o pantulong na programa ng gobyerno.

Ang pakete ng pagbabayad-pinsala (indemnifica-tion) kapwa sa biktima at sa kanyang malapit na ka-mag-anak sa loob ng ika-apat na saklaw sibil pagka-kamag-anak o sa matrimonyo ay di makahahadlang sa iba pang mga ligal na hakbangin na maaari nilang magamit.

SeKSYON 27. Rehabilitasyon ng mga Biktima at/o ng Kanilang mga Malapit na Kamag-anak, at ng mga Nagkasala. – Upang ang mga biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala na lumitaw nang buhay at/o ang kanilang malapit na mga kamag-anak sa ika-apat na saklaw ng pagkakamag-anak o sa matrimonyo, ay mabisang maisama sa normal na agos ng lipunan at sa proseso ng pag-unlad, ang Estado, sa pamamagitan ng CHR, sa pakikipagtulungan sa Department

40 41

of Health (DoH), Department Social Welfare and Development (DSWD) at sa mga kinauukulang nongovernment organizations (NGO) ay magkakaloob sa kanila ng kinakailangang pangangalagang medikal at rehabilitasyong nang walang bayad.

Para sa pagkakaroon ng restorative na hustisya, isang katapat na programang rehabilitasyon ang isasagawa rin para sa mga nagkasala sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala nang walang gastos sa kanila.

SeKSYON 28. Tuntunin at Alituntunin sa Pagpa-patupad (Implementing Rules and Regulations). – Sa loob ng tatlumpung (30) araw mula magkabisa ang Batas na ito, ang DOJ, DSWD, CHR, Families of Victims of Involuntary Disappearance (FIND) at Families of Desaparecidos for Justice (Desaparecidos), sa pakikip-agkoordina sa iba pang organisasyon para sa karapa-tang pantao, ay sama-samang magbubuo ng tuntunin at alituntunin para sa mabisang pagpapatupad ng Batas na ito at magtitiyak ng puspusang pagpapalaga-nap nito sa publiko.

SeKSYON 29. Suppletory Applications. - Ang naaangkop na mga probisyon sa Revised Penal Code ay may aplikasyong suppletory hangga’t ang mga ito ay ayon sa mga probisyon ng Batas na ito.

SeKSYON 30. Laang-gugulin (Appropriations). – Inilalaan ang halagang Sampung milyong piso (P10,000,000.00) para sa inisyal na pagpapatupad ng CHR sa Batas na ito. Ang susunod na mga pondo para sa pagpapatuloy ng implementasyon ng Batas na ito ay isasama na sa kanya-kanyang badyet ng CHR at DOJ na nasa taunang General Appropriations Act.

SeKYON 31. Sugnay sa Pagbubukod. (Separability Clause). - Kung sa anumang kadahilanan ay nadeklarang hindi ayon sa Konstitusyon o hindi balido ang ano mang seksyon o probisyon ng Batas na ito, ang ibang mga seksyon o probisyon na hindi apektado nito ay mananatiling puspusang ipatutupad at may bisa.

SeKSYON 32. Sugnay sa Pagpapawalang-Bisa (Repealing Clause). – Lahat ng mga batas, dekreto, executive orders, tuntunin at alituntunin, at iba pang mga pahayag o bahagi ng mga ito na di-kaayon sa mga probisyon ng Batas na ito ay pinapawalang-bisa, sinususugan o binabago kaalinsunod dito.

SeKSYON 33. Sugnay sa Pagkakaroong-Bisa (Effectivity Clause). Ang Batas na ito ay magkakabisa labinglimang (15) araw pagkaraang malathala sa di-bababa sa dalawang (2) pahayagang may pangkalahatang sirkulasyon o sa Official Gazette, na

42

ilalathala di-lalampas sa pitong (7) araw pagkaraan itong mapagtibay.

Pinagtibay,

Ang Batas na ito na pinag-isang Panukalang Batas ng Senado Blg. 2817 at ng Panukalang Batas ng Mababang Kapulungan Blg. 98 ay pinal na ipinasa ng Senado at ng Kapulungan ng mga Kinatawan noong Oktubre 16, 2012.

Pinagtibay: ika-21 ng DISYEMBRE, 2012

(Sgd.) BeNigNO S. aQuiNO iiiPangulo ng Pilipinas

(Lgd.) MaRilYN B. BaRua-YaP Pangkalahatang Kalihim

ng Mababang Kapulungan

(Sgd.) eMMa liRiO-ReYeS Kalihim ng Senado

(Lgd.) FeliCiaNO BelMONte JR. Ispiker ng Mababang Kapulungan

(Lgd.) JuaN PONCe eNRile Pangulo ng Senado

Hinggil sa KarapatanAng Karapatan Alliance for the Advancement of People’s

Rights ay isang alyansa ng mga organisasyon, grupo at indibidwal na nagtataguyod at nagtatanggol sa karapatang

pantao sa Pilipinas. Ang mga miyembro at tagapagtatag nito ay nanguna sa pakikibaka para sa karapatan ng mama-

mayan noong panahon ng diktaduryang Marcos. Itinatag noong 1995, ang Karapatan ay may 17 panrehiyong balan-gay at mahigpit na kaugnay ng mga organisasyong masa sa

pamamagitan ng kanilang mga human rights desks.

Hinggil sa DesapareciDosAng Desaparecidos o ang Pamilya ng mga Desaparecidos

para sa Hustisya ay isang asosasyon ng mga pamilya at malalapit na kaibigan ng mga biktima ng mga sapilitang pagkawala na nagsama-sama noong Marso 1995 para buuin ang organisasyon. Kolektibong pinakbigkis ang lakas ng bawat isa, sama-sama nilang hinahanap ang kanilang mga nawawalang mahal sa buhay at sama-sama ring nakikibaka para sa hustisya. Naglulunsad sila ng kampanya laban sa pagdukot at sapilitang pagkawala, na pinaniniwalaan nilang isinasagawa ayon sa programa ng pampulitikang panunupil ng mga estado sa mga kritiko nito. Sa pagsusulong ng karapatang pantao, nilalayon ng Desaparecidos na mabago ang lipunang Pilipino kakapit-bisig ang mga aping mamamayan.

2nd Floor, Erythrina Bldg.No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,Barangay Central, Diliman, Quezon City

Philippines 1100

telefax (+63 2) 4354146 or 4347486

e-mail karapatan@karapatan.org

desap_hr@yahoo.com | desaparecidos2009@gmail.comWebsite

www.karapatan.org | www.desaparesidos.wordpress.com