PRIMERI KLASIFIKACIJE EKSPLOZIONO POTENCIJANIH IZVORA ... tribina...

50

PRIMERI KLASIFIKACIJE EKSPLOZIONO POTENCIJANIH IZVORA EMISIJE ZAPALJIVIH GASOVA I/ILI PARA SPECIFI ČNE

IZVEDBE U PETROHEMIJSKIM KOMPLEKSIMA

The examples of classification of potencial sources of emision of flamable gases with special execution or vapours in petrolchemical complexes

MSc Vladimir Kapor dipl.el.inž. TAK Hazardous Areas Beograd Tel:+381 (0)11 3423630/3429186 E-mail:[email protected]

MSc Pera Stanić dipl.inž, HIP „Petrohemija“ Pan čevo Tel. 013 307059, [email protected]

1. Uvod. Kvalitetan doprinos klasifikaciji eksplozivno ugroženih prostora je svakako IEC i EN standard 60079-10 (Electrical apparatus for explosive gas atmospheres – Classification of hazadous areas) koji je već dugo štampan u formi nacrta u Institutu za standardizaciju. Standard je priznao praksu koja je već dugo nedvosmisleno ukazivala da ne postoje mogućnost postavljanja opštih pravila i algoritama za klasifikaciju prostora u okolini konkrtenih izvora ispuštanja. Standard je dao opšte smjernice kao i hipotetičke numeričke metode za procjenu parametara bitnih za klasifikaciju prostora, kao i određeni broj primjera, ali su numerički i grafički primjeri samo orijentacioni, ali ne i obavezujući. Ovim je prhvaćena činjenica da su realne opasnosti zavisne o toliko mnogo parametara koje nije moguće vjerno prikazati odgovarajućim algoritmom i stoga je odgovarajuća ekspertska procjena za sada jedini prihvatljiv put prema definisanju ovih problema. Ova procjena mora da na što adekvatniji način uključi realne uslove u kojima izvor ispuštanja radi. U ovom materijalu, na konkretnim primjerima iz HIP „Petrohemija” Pančevo, imali smo namjeru da prikažemo neka konkretna rješenja koja su primjenjena u ovom kompleksu, a koja mogu poslužiti i za druge slične slučajeve. Naravno, raspoloživi prostor ne pruža dovoljno mogućnosti za analizu kakva je data u Elaboratima o zonama opasnosti za date Fabrike, ali omogućava uvid u rezultate analize i ukazuje na njen značaj.

Abstract: In the paper some examples of classification of sources of emission in petrochemical complex HIP “Petrohemija” Pančevo, which are interesting for explosion endangered areas classifications, are explained, as it might contribute in the understanding of rational area classification in unusual situations.

2. Prikaz klasifikacije prostora za neke interesantne situacije u odnosu na primjere iz standarda 2.1 Zone opasnosti skladišta Fabrike Etilen

U skladište Fabrike Etilen koja je bazna fabrika za čitav kompreks se dovodi sirovi benzin cjevovodom iz Rafinerije nafte Pančevo, odnosno cjevovodom iz barži sa pristaništa Rafinerije, ili željezničkim transportom kod rezervoarskog prostora. Tečni etilen podhlađen na -104oC dovodi se u rezervoar TK-1107, odakle vodi do potrošača ili produktovodom. Propilen iz pogona koji je podhlađen na -47oC vodi se u rezervoar TK-1106, odakle se vodi na utovarnu rampu. C4 frakcija (smješa ugljovodonika nedefinisanog sastava od kojih svaka komponenta smješe sadrži 4 C atoma) se vodi u sferne rezervoare TK-1102A/B a odatle se šalje na utovarnu rampu za prodaju. Pirolitički benzin se šalje u Rafineriju, ili na utovarnu rampu za druge kupce.

Skladište Fabrike Etilen se sastoji od rezervoara navedenih u tabeli koja slijedi:

www.izp.rs - Institut za preventivu, Novi Sad - Ex Tribina 6 Tara ©® 2009www.izp.rs - Institut za preventivu, Novi Sad - Ex Tribina 6 Tara ©® 2009


http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

51

Namena, kapacitet, maksimalna količina i radni parametri rezervoara Rezervoar(i) Sadržaj Maksimalni

kapacitet (m3) Maksimalna količina (m3)

Maksimalni nadpritisak bara

Maksimalna temperatura (oC)

Izolacija Sistem za hlađenje

**TK1102A C4 frakcija 3052 2442 Atm/5.27 Ambijentalna Ne Da **TK1102B N butan 3052 2442 Atm/5,27 Ambijentalna Ne Da TK1105A/B Pirolitičko ulje 2x376 2x302 Atmosferski 49 Ne Da* TK1103A/B Pirolitički benzin 2x1447 2x1270 Atmosferski Ambijentalna Ne Da* TK1106 Propilen 4078 3260 7,5-22,5mbara -48 Da Da TK1107 Etilen 7908 6330 2,5-27,5mbara -104 Da Da TK1101A/B/C Primarni beznin 3x15680 3x13750 Atmosferski Ambijentalna Ne Da* TK1104 Netretirani

pirolitički benzin 1215 970 Atmosferski Ambijentalni Ne Da*

TK1110 Propilen 32 30 8,1 15,5 Da Q2002 Kvenč ulje 220 200 Atmosferski 60 Da Da* TK1109 Metanol 20 18 4,3 110 Da Da

Napomena: Oznaka (*) u poslednjoj koloni označava da postoji i sistem za gašenje pjenom. Oznaka (**) označava da se koristi istovremeno samo jedan od ova dva rezervoara, obzirom na nedovoljna rastojanja ovih rezervoara

Karakteristika pumpi, kompresora, izmenjivača i drugih tehnoloških uređaja koji se koriste u pogonu. Pumpe/izmenjivači/uređajiMedij Kapacitet pumpe (t/h)Pritisak (bar) Temperatura medija (oC)P1102A/B C4 frakcija 10 5 Ambijentalna P1105A/B Pirolitičko ulje 10 18 49 P1103A/B Pirolitički benzin 116 7,8 Ambijentalna P1102C/D N butan Nisu postavljene P1107A/B Etilen 25,9 25,5 -104 P1116A/B Metanol 47,5 8,5 110 P1113A/B Propilen 7,3 46 16 P1112A/B Propilen 26,6 24,6 16 P1117A/B Propilen 33,9 12,5 16 P2002A/B Kvenč ulje 7,2 60 P1101A/B Primarni benzin 87 22 Ambijentalna P1108A/B/…/K Prim. benzin, MTBE 15-72m3/h 3 Ambijentalna P 1104 Netretirani pirolitički benzin 2 5 Ambijentalna P1106 Primarni benzin 45 4,55 Ambijentalna B1102A/B Propilen 2500kg/h-450kg/h 1,76 -48 C1 Etilen 308,1kg/h 15,05 105 C2 Propilen 1188kg/h 16,73 75 E1101 Etilen/metanol 25900kg/h et. 25,5 -104/-26 B1101 Etilen 2500kg/h-450kg/h 1,76 -104 E1108 Metanol/sl. para 11200 kg/h met. 4,3 110 E1109 Propilen/ metanol 33900 kg/h propilena 16 M1215 Butan/benzin E1-01 Propilen 0,5-8 15

Osim navedenih, potencijalni izvori požara, odnosno eksplozija su i cisterne za prevoz zapaljivih materijala na dva pretakališta koji se nalaze na suprotnim stranama skladišta kao i uređaji za utakanje. Jedno pretakalište, locirano na sjevernoj strani skladišnog dela fabrike “Etilen” je predviđeno kao utovarno istovarno pretakalište za benzin, a drugo na južnoj strani, kao utovarno istovarno pretakalište za propilen, C4 frakciju i pirolitičko ulje, dakle za gasne produkte.

Na pretakalištu na kome se utaču ove materije precizno su definisana mesta za utovar C4 frakcije i propilena. Cisterne se, saglasno tehnološkom uputstvu, moraju detaljno pregledavati i njihovo stanje registrovati pre utakanja. Cisterne su kapaciteta 60, odnosno 100m3.

Prema dobivenim podacima na pretakalištu za propilen C4 frakciju i pirolitičko ulje postoje sledeće utakačke ruke:



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

52

Južna strana: LS 1102A,B,C,D: Utovar C4 frakcije, Sjeverna strana: LS 1103A/B/C: Utovar propilena: LS 1103D Utovar/Istovar propilena Veoma bitna osobina pretakanja ovih gasovitih materijala je u tome što se vrši priključak tečne faze ali se istovremeno priključuje i vod za parnu fazu, na koju se gasovi odnosno pare koje se emituju iz tečne faze odvode, na baklju (propilen), odnosno usmeravaju prema skladišnom rezervoaru (C4 frakcija). Na ovaj način obezbijeđeno je da je emisija značajnih količina para, odnosno gasova moguća samo u nenormalnoj situaciji, čime je radikalno umanjena opasnost od paljenja gasova koji bi u suprotnom bili ispušteni na odušne ventile, odnosno direktno u okolinu. Osim toga na ovaj način je značajno smanjena kontaminacija okoline. Ovakvim načinom utakanja, uz njegovu provođenje u praksi i kontrolu opreme i kvaliteta spojeva je osigurano da vagon cisterne u ovom pretakalištu, u ovom režimu rada predstavljaju sekundarne izvore opasnosti. Nasuprot ovome, cisterne za benzine koje se nalaze na drugom pretakalištu sa sjeverne strane skladišta, imaju slobodne oduške koji emituju određene količine benzinskih para u okolni prostor.

U poslednje vreme postoji tendencija, iz razloga smanjenja ekoloških efekata postepeno se vrši rekonstrukcija rezervoara u ovim prostorima savremenim rješenjima sa plutajućom membranom koja kvalitetno zaptiva i radikalno smanjuje emisiju para kod posebno punjenja, ali delom i kod pražnjenja rezervoara. U fazi izrade ovog Plana završena je rekonstrukcija rezervoara za pirolitički benzin TK1103A i B, ali je u toku dalji rad na ostalim rezervoarima u ovom skladištu.

Rezervoari TK 1103 A/B su nazivnog kapaciteta 1.400m3 cilindričnog oblika sa plivajućim krovom koji je zamijenjen specijalnom plivajućom aluminijumskom membranom. Rezervoari su opremljeni istovrsnim priključcima, opremom i polustabilnom instalacijom za gašenje požara. Rekonstrukcijom rezervoara postiglo se bolje zaptivanje plivajućih krovova, radikalno smanjenje emisije benzinskih para u okolinu, ali i smanjenje ekoloških efekata, uz redukciju eksplozione i požarne opasnosti. Osim toga, rekonstrukcijom se korisna zapremina ovih rezervoara povećala sa 1.270m3 po rezervoaru, na 1.400 m3.

Rezervoari su opremljeni fiksnim krovovima, ali i unutrašnjim plivajućim membranama od aluminijuma tipa “Vasonodeck”, koje, prema dobivenim podacima, smanjuju emisiju para do 98%. Plivajući krov se sastoji od membrane sačinjene od aluminijumske legure AlMn1 presvučene cinkom i noseće konstrukcije koja se sastoji od cevnih plovaka (pontona) i nosečih aluminijumskih profila. Membrana je iznad nivoa tečnosti za cca 320mm, čime je omogućeno maksimalno iskorištenje volumena rezervoara. Donji remontni položaj membrane koncipiran je tako da se tada membrana oslanja na oslonce od aluminijumskih cevi. Gornja visina definisana je potrebom da se između membrane i oslonca krovne konstrukcije ostavi prostor od najmanje 100mm u koji se smešta lonac za uvođenje pjene, ventilacioni otvori i nivo prekidač. Ventilacioni otvori (5 komada), dimenzija 1000x340mm postavljeni su po obodu rezervoara i imaju ulogu sprečavanja nastanka vakuuma kod pražnjenja ili nadpritiska kod punjenja rezervoara, kao i funkciju preliva u slučaju prepunjavanja. Ovi otvori su postavljeni na visini 11.995mm i ova visina je krajnji bezbedan položaj membrane. Nivo sklopka postavljena je na 150mm ispod donje ivice preliva i ona će alarmirati ako se premaši maksimalna visina punjenja. Za zaptivanje membrane koristi se sistem “Vaconoseal” koji se sastoji od dvostrukog kružnog zaptivača od specijalne vrste poliuretana presvučene materijalom otpornim na koroziju pirolitičkim benzinom. Osim ovoga predviđa se i zaptivni sistem za prodor merdevina kroz membranu, zaptivni sistem za mjerenje temperature kroz membranu, lijevak za vođenje plovka mehaničkog mjerača nivoa, ulazni otvor na membrani sa oduškom za sprečavanje vakuuma, antirotacioni kablovi i kablovi za uzemljenje.

Rezervoari su postavljeni na armirano betonski prstenasti temelj prečnika 12.6m debljine temeljnih zidova od d=40cm, preko kojih je postavljena armirano betonska ploča debljine 15cm MB20. Temelji su fundirani na refuliranom pijesku na koti -1,05m. Po obimu spoljnjeg prečnika rezervoara izvedene su armirano betonske kružne tacne širine 2m dubine 25cm koje služe za prihvat manjih količina eventualno iscurele tečnosti. Tankvana (zaštitni bazen) predviđen je za postavljanje još jednog rezervoara.



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

53

Imajući u vidu poterncijalne izvore emisije para odnosno gasova relevatni primjeri iz standarda su: primjer za rezervoar sa zapaljivom tečnošću (primjer br. 8), pumpe za zapaljive tečnosti (primjer br. 1), kao i cisterna ua utovar tečnih zapaljivih materijala koji su dati u nastvaku (primjer br 9).

Primjer br. 8 . Rezervoar za skladištenje zapaljivih tečnosti, na otvorenom prostoru, sa fiksnim krovom i bez unutrašnjeg plivajućeg krova.

Glavni faktori koji uti ču na tip i razmjere zone

Postrojenje i proces Ventilacija: Tip: Prirodna; Stepen: Srednji*; Raspoloživost: Dobra Izvor ispuštanja: Površina tečnosti: Trajni; Odušak i ostali otvori na krovu: Primarni;

Prirubnice, prepunjavanje rezervoara: Sekundarni

Produkt: Tačka paljenja: Ispod procesne i ambijentalne temperature, Relativna težina para: Znatno teže od vazduha Verntilacija: Kapacitet srednji (VM), *Unutar rezervoara i udubljenja ispod nivoa zemlje, niska.

Uzimajući u obzir relevantne parametre tipične vrednosti za ovaj primer su:

a = 3m horizontalno od otvora; b = 3m iznad krova; c = 3m horizontalno od rezervoara.

Primer br. 9. Instalacija za punjenje kamionskih cisterni za benzin, punjenje na vrhu. Glavni faktori koji utiču na tip i razmere zone

Postrojenje i proces

Ventilacija: Tip: Prirodna; Stepen: Srednji; Raspoloživost: Dobra Izvori ispuštanja: Otvori na krovu rezervoara: Primarni; Curenje po okolnom zemljištu: Sekundarni Produkt: Tačka paljenja: Ispod procesne i ambijentalne temperature; Relativna težina para: Znatno teže od vazduha

e

a fCRTEŽ NIJE U RAZMERI

DRENAŽNI KANAL

ZONA 1

ZONA 2

g

c

b

e

d

Zona 0

Zona 2

Zona 1

Udubljenje

cb

Površina tecnosti

a



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

54

Uzimajući u obzir relevantne parametre tipične vrednosti za ovaj primer su:

a = 1,5m horizontalno od izvora ispuštanja; b = horizontalno od fleksibilnog creva;

c = 1,5m iznad izvora ispuštanja; d = 1m iznad nivoa okolnog zemljišta;

e = 4,5m horizontalno od drenažnog kanala/stuba; f = 1,5m horizontalno od zone 1;

g = 1m iznad zone 1; h = 4,5m horizontalno od zone 1

Napomena 1: Ako je sistem zatvoren sa povratom para, rastojanja se mogu smanjiti, tako da zona 1 može biti zanemariva, a zona 2 značajno smanjena.

Napomena 2: Prosipanje tečnosti zbog prepunjavanja nije verovatna kod sistema sa rekuperacijom para.

PRIMER BR. 11

Postrojenje za skladištenje benzina i nafte

Napomena: Potrebno je koristiti primjere br. 1, 6, 8 i 9 da se dobije korektno zoniranje u unutrašnjosti rezervoara i separatora (zona 0) zajedno sa zoniranjem odušaka rezervoara (Zona 1). U praksi mogu postojati i drugi izvori ispuštanja; ipak oni radi jednostavnosti nisu uzeti u obzir.

Ovaj primjer pokazuje jedan način korištenja pojedinačnih primjera Br. 1, 6, 8 i 9.

U ovom pojednostavljenom primjeru tri skladišna rezervoara (sa prihvatnim bazenima) za benzin (pozicija 3) koja su postavljena blizu jedan drugom, pet pumpi za tečnost (pozicija 1), jedno postrojenje za punjenje autocisterni (pozicija 4), dva rezervoara za naftu (pozicija 5) i jedan gravitacioni separator nafta/voda (element 2) postavljena su u istom postrojenju za skladištenje nafte i benzina. Osnovni faktori koji utiču na tip zone dati su u primjerima 1, 6, 8 i 9. Uzimajući u obzir relevantne parametre (vidi listu podataka za klasifikaciju opasnih prostora) dobiju se sledeće vrijednosti za ovaj primjer: a = 3m; b = 7,5m; c = 4,5m

Crtež br. 11 je tlocrt; za vertikalne raspone zona vidi primjere br. 1, 6, 8 i 9.

Za detalje (Zone unutar rezervoara, razmere zona, zone oko odušaka ventila, itd) vidjeti primjere br. 1, 6, 8 i 9.

Napomena: Potrebno je koristiti primjere br. 1, 6, 8 i 9 da se dobije korektno zoniranje u unutrašnjosti rezervoara i separatora (zona 0) zajedno sa zoniranjem odušaka rezervoara (Zona 1).

U praksi mogu postojati i drugi izvori ispuštanja; ipak oni radi jednostavnosti nisu uzeti u obzir.

d

a

RREZERVOARI ZA DIZEL GORIVO

REZERVOARI

ZONA 0

POZICIJA 3

TANKVANA

CRTEŽ NIJE U RAZMERI

KANCELARIJE

POZICIJA 4

KAPIJA

POZICIJA 1

POZICIJA 2

SEPARATOR

ZONA 1

a

a

a

PUMPA

ZONA 2

b

c

INSTALACIJA ZA PUNJENJE AUTOSITERNI

d

KAPIJA



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

55

Ovi se primjeri mogu kritički primijeniti na izvore ispouštanja i u ovom primjeru. Zone opasnosti pumpi i rezervoara za zapaljive gasove i zapaljive tečnosti biće ukratko objašnjene u nastavku ovog teksta, a bile su i obrađene u ranijim radovima ovog autora. Imajući u vidu ova razmatranja zone opasnosti skladišta Fabrike Etilen data su u grafičkom pojednostavljenom obliku i u tekstualnoj formi i mogu biti predmet diskusije na okruglom stolu. U najkraćim crtama potrebno je obratiti pažnju na razlike u klasifikaciji prostora kod rezervoara za zapaljive tečnosti i gasove u kojima se razlikuju oni za tečnosti sa visokom tačkom paljenja, i one sa niskom tačkom paljenja, kod kojih su još posebno interesantni rezervoari sa zapaljivim tečnostima koje poseduju moderan sistem redukcije ispuštanja opisan ukratko naprijed. Posebno se mogu vidjeti povećani dometi, ali i oštrija klasifikacija kod rezevoara sa zapaljivim utečnjenim gasovima. Poseban i ilustrativan primjer je razlika u klasifikaciji zona opasnosti za utakališta/istakališta za tečne derivate i utakališta za utečnjene gasove. Vidi se da je kod prvih postoji zona 1 i zona 2 koje odgovaraju primjeru 9 iz standarda. Međutim utakalište za utečnjene gasove je praktično oslobođeno zone 1, izvan samih cisterni, jer je emisija u normalnom radu isključena. Međutim akcidentno ispuštanje, u nenormalnom stanju, dakle kod kvara na sistemu rekuperacije para je značajno veće od onog kod primjera 9, jer je jasno da bi emisija u takvim uslovima bila mnogo snažnija od one u predloženom primjeru iz standarda. Ovo je bilo predmet ozbiljnih diskusija, ali su rješenja data ovim tekstom usvojena.

Za ovo postoje valjana obrazloženja koja su data u tekstu materijala Elaborata.

k.k.

TK1103A

TK1103B

P1102A/B

P1102C/D

P1103A/B

P1105A/B

KOMANDNA ZGRADA

P110

7A/B

B11

01

P111

3A/B

E11

09E

1 101

E11

08P1

116A

/BT

K11

09B

-110

2A/B

P111

7A/B

P11

12A

/BT

K11

10

15m

15m

1,5m

TK1101A

P200

2A/B

C1C2

M1215

P1101A/B

UZORKOVANJEBENZINA

P1111

P1105A/B

E1-01

PRETAKALIŠTE ZA VAGON CISTERNE P1108K

P1108A

P1108B

P1108C

P1108D

P1108E

P1108F P1108G

P1108H

P1108I

10m

15m

TK1101BTK1101C

TK1104Q2002

TK1106

TK1107

UZORKOVANJEBENZINA

TK1105A

TK1105B

TK1102A

TK1102B

4,5m

3m

5m

5m

3m

IIBT2

IIAT2

IIAT3 IIAT3

3m15m

3m

3m

7,5m

1,5m5m

3m3m1,5m

7,5m3m

7,5m

1,5m

5mP1106

3m 7,5m

IIAT1 IIBT2

IIAT3

IIAT3

IIBT2

7,5m

1,5m

1,5m

1,5m1,5m

1,5m

4,5m

5m4,5m

4,5m

4,5m

1,5m

7,5m

Zone opasnosti u tekstualnom obliku date su u nastavku



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

56

TK 1101A/B/C Rezervoari za primarni benzin: Zona 0 (IIAT3): Unutrašnost rezervoara, Zona 1 (IIAT3): Prostor na rastojanju 3m od izlaznog otvora odušaka rezervoara do krova rezervoara. Zona 1 je i unutrašnjost svih udubljenja ispod nivoa terena u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 3m od plašta rezervoara i 3m vertikalno od krova rezervoara. Zona 2 je i prostor unutrašnjost prihvatnog bazena do visine zida prihvatnog bazena. Napomena: Rezervoari grupe 3.

TK 1104 Rezervoar za netretirani pirolitički benzin: Zona 0 (IIAT3): Unutrašnost rezervoara, Zona 1 (IIAT3): Prostor na rastojanju 3m od izlaznog otvora odušaka rezervoara do krova rezervoara. Zona 1 je i unutrašnjost svih udubljenja ispod nivoa terena u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 3m od plašta rezervoara i 3m vertikalno od krova rezervoara. Zona 2 je i prostor unutrašnjost prihvatnog bazena do visine zida prihvatnog bazena. Napomena: Rezervoari grupe 3 (L5).

TK 1103A/B Rezervoari za pirolitički benzin: Zona 0 (IIAT3): Unutrašnost rezervoara,

Zona 1 (IIAT3): Prostor na rastojanju 3m od izlaznog otvora odušaka rezervoara do krova rezervoara. Zona 1 je i unutrašnjost svih udubljenja ispod nivoa terena u unutrašnjosti prihvatnog bazena.

Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 3m od plašta rezervoara i 3m vertikalno od krova rezervoara. Napomena: Rezervoari grupe 3.

TK 1102A Rezervoar za C4 frakciju: Zona 0 (IIBT2): Unutrašnost rezervoara i prostor na rastojanju 1,5m od izlaznog otvora odušnih ventila Zona 1 (IIBT2): Prostor na rastojanju 3m od plašta rezervoara do visine 3m iznad vrha rezervoara. Zona 1 je i prostor na rastojanju 4,5m od izlaznog otvora odušaka rezervoara do krova rezervoara. Zona 1 je i prostora na rastojanju 5m od krajnjih tačaka sfere do visine 3m iznad nivoa terena. Zona 1 je i prostora u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 1 je i unutrašnjost svih udubljenja ispod nivoa terena u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 2 (IIBT2): Prostor na rastojanju 15m od plašta rezervoara i 5m vertikalno od krova rezervoara, te 7,5m oko izlaznog otvora odušnih ventila. Zona 2 je i prostor na rastojanju 3m oko prihvatnog bazena rezervoara. Napomena: Rezervoar grupe 1.

TK 1102B Rezervoar za n butan: Zona 0 (IIAT2): Unutrašnost rezervoara i prostor na rastojanju 1,5m od izlaznog otvora odušnih ventila Zona 1 (IIAT2): Prostor na rastojanju 3m od plašta rezervoara do visine 3m iznad vrha rezervoara. Zona 1 je i prostor na rastojanju 4,5m od izlaznog otvora odušaka rezervoara do krova rezervoara. Zona 1 je i prostora na rastojanju 5m od krajnjih tačaka sfere do visine 3m iznad nivoa terena. Zona 1 je i prostora u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 1 je i unutrašnjost svih udubljenja ispod nivoa terena u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 2 (IIAT2): Prostor na rastojanju 15m od plašta rezervoara i 5m vertikalno od krova rezervoara, te 7,5m oko izlaznog otvora odušnih ventila. Zona 2 je i prostor na rastojanju 3m oko prihvatnog bazena rezervoara. Napomena: Rezervoar grupe 1.

TK 1106 Rezervoar za propilen: Zona 0 (IIAT1): Unutrašnost rezervoara i prostor na rastojanju 1,5m od izlaznog otvora odušnih ventila



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

57

Zona 1 (IIAT1): Prostor na rastojanju 3m od plašta rezervoara do visine 3m iznad vrha rezervoara. Zona 1 je i prostor na rastojanju 4,5m od izlaznog otvora odušaka rezervoara do krova rezervoara. Zona 1 je i prostora na rastojanju 5m od krajnjih tačaka sfere do visine 3m iznad nivoa terena. Zona 1 je i prostora u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 1 je i unutrašnjost svih udubljenja ispod nivoa terena u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 2 (IIAT1): Prostor na rastojanju 15m od plašta rezervoara i 5m vertikalno od krova rezervoara, te 7,5m oko izlaznog otvora odušnih ventila. Zona 2 je i prostor na rastojanju 3m oko prihvatnog bazena rezervoara. Napomena: Rezervoar grupe 1.

TK 1107 Rezervoar za etilen: Zona 0 (IIBT2): Unutrašnost rezervoara i prostor na rastojanju 1,5m od izlaznog otvora odušnih ventila Zona 1 (IIBT2): Prostor na rastojanju 3m od plašta rezervoara do visine 3m iznad vrha rezervoara. Zona 1 je i prostor na rastojanju 4,5m od izlaznog otvora odušaka rezervoara do krova rezervoara. Zona 1 je i prostora na rastojanju 5m od krajnjih tačaka sfere do visine 3m iznad nivoa terena. Zona 1 je i prostora u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 1 je i unutrašnjost svih udubljenja ispod nivoa terena u unutrašnjosti prihvatnog bazena. Zona 2 (IIBT2): Prostor na rastojanju 15m od plašta rezervoara i 5m vertikalno od krova rezervoara, te 7,5m oko izlaznog otvora odušnih ventila. Zona 2 je i prostor na rastojanju 3m oko prihvatnog bazena rezervoara. Napomena: Rezervoar grupe 1.

Q-2002 Rezervoar za kvenč ulje: Zona 1 (IIAT3): Prostor u unutrašnjosti (parni prostor) rezervoara Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 1,5m oko izlaznog otvora odušnih ventila. Zona 2 je i unutrašnjost kanala u prihvatnom bazenu (kanali su već klasifikovani kao zona 1 opasnosti. Napomena: Rezervoar grupe 1.

Šahte za drenažu: Zona 0 (IIAT3): Prostor u unutrašnjosti šahti i sabirnih cjevovoda Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 5m oko šahti do visine 1,5m od nivoa terena.

Kanali ispod nivoa terena Zone opasnosti kanala u skladu sa literaturom L9.

P-1102A/B (pumpe za C4 frakciju): Zona 1 (BT2): Prostor na rastojanju 3m od pumpe do visine 1,5m iznad okolnog terena. Zona 2 (BT2): Prostor na rastojanju 7,5m od pumpe do visine 5 m iznad okolnog terena. Napomena pumpe grupe 1.2

P-1105A/B (pumpe za pirolitičko ulje): Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 1,5m od pumpe do visine 1 m iznad okolnog terena. Napomena pumpe grupe 5.2

P-1103A/B (pumpe za pirolitički benzin): Zona 1 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 5m od pumpe do visine 3 m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 5m od pumpe do visine 3 m iznad okolnog terena. Napomena pumpe grupe 3.1

P-1107A/B (pumpe za etilen): Zona 1 (IIBT2): Prostor na rastojanju 3m od pumpe do visine 1,5m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIBT2): Prostor na rastojanju 7,5m od pumpe do visine 5 m iznad okolnog terena. Napomena pumpe grupe 1.2



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

58

P-1116A/B (pumpe za metanol): Zona 2 (IIAT2): Prostor na rastojanju 3m od pumpe do visine 1 m iznad okolnog terena.

P-1113A/B (pumpe za propilen): Zona 1 (IIAT1): Prostor na rastojanju 1,5m od pumpe do visine 1,m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIAT1): Prostor na rastojanju 5m od pumpe do visine 3 m iznad okolnog terena. Napomena pumpe grupe 1.3

P-1112A/B (pumpe za propilen): Zona 1 (IIAT1): Prostor na rastojanju 3m od pumpe do visine 1,5m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIAT1): Prostor na rastojanju 7,5m od pumpe do visine 5 m iznad okolnog terena. Napomena pumpe grupe 1.2

P-1117A/B (pumpe za propilen): Zona 1 (IIAT1): Prostor na rastojanju 3m od pumpe do visine 1,5m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIAT1): Prostor na rastojanju 7,5m od pumpe do visine 5 m iznad okolnog terena. Napomena pumpe grupe 1.2

P-2002A/B (pumpe za kvenč ulje): Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 1,5m od pumpe do visine 1 m iznad okolnog terena.

P-1101A/B (pumpe za primarni benzin): Zona 1 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 1,5m od pumpe do visine 3 m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 5m od pumpe do visine 3 m iznad okolnog terena.

P-1108A/B/../K (pumpe za primarni benzin): Zona 1 (IIAT3): Prostor na rastojanju 1,5m od pumpe do visine 1m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIAT3): Prostor na rastojanju 5m od pumpe do visine 3 m iznad okolnog terena.

P-1104 (pumpe za netretirani pirolitički benzin): Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 1,5m od pumpe do visine 1 m iznad okolnog terena.

P-1106A/B (pumpe za primarni benzin): Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 1,5m od pumpe do visine 1 m iznad okolnog terena.

B-1102A/B Zona 2 (IIAT1) : Prostor na rastojanju 3m od uređaja do visine 1,5 m iznad okolnog terena.

C-1 Zona 2 (IIBT2) : Prostor na rastojanju 3m od do visine 1,5 m iznad uređaja.

C-1 Zona 2 (IIAT1) : Prostor na rastojanju 3m od do visine 1,5 m iznad uređaja.

E-1101 Zona 0 (IIBT2) : Prostor unutrašnjosti uređaja Zona 2 (IIBT2) : Prostor na rastojanju 5m od uređaja do visine 3 m iznad okolnog terena.

B-1101 Zona 2 (IIAT1) : Prostor na rastojanju 3m od uređaja do visine 1,5 m iznad okolnog terena.

E-1108 Zona 0 (IIAT2) : Prostor unutrašnjosti uređaja Zona 2 (IIAT2) : Prostor na rastojanju 3m od uređaja do visine 1,5 m iznad okolnog terena.

E-1109 Zona 0 (IIAT2) : Prostor unutrašnjosti uređaja Zona 2 (IIAT2) : Prostor na rastojanju 5m od uređaja do visine 3 m iznad okolnog terena.



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

59

M-1215 Zona 0 (IIAT3) : Prostor unutrašnjosti uređaja Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 5m od uređaja do visine 3 m iznad okolnog terena.

Mjesto za uzorkovanje sirovog benzina Zona 1 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 1,5m od izvora opasnosti do visine 1,5 m iznad okolnog terena. Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 7,5m od mesta za uzorkovanje do visine 3 m iznad okol. terena.

LS-1102A/B/C/D: Zona 2 (IIBT2) : Prostor na rastojanju 15m od uređaja do visine 5 m iznad okolnog terena.

LS-1103A/B/C: Zona 2 (IIAT1) : Prostor na rastojanju 15m od uređaja do visine 5 m iznad okolnog terena.

Istakačke mesta za primarni benzin: Zona 1 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 1,5m od cisterni i pumpi za benzin do visine 1 m iznad njih. Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 4,5m od zone 1, kao i 5m oko pumpi do visine 3 m iznad okolnog terena. Napomena: ne postoji sistem za rekuperaciju para

Utakačke ruke za C4 frakciju i propilen: Zona 0 (IIBT2) : Unutrašnjost tankova cisterni Zona 2 (IIAT3) : Prostor na rastojanju 15m od cisterni do visine 5 m iznad okolnog terena.

Napomena: Ovo utakalište ima sistem za rekuperaciju para koje se vode na baklju, ili vraćaju u sistem, te je klasifikovana kao sekundarni izvor opasnosti.

Iz ovog dijela teksta vidi se kako klasifikacija prostora iziskuje detaljnu analizu kakva je data u izvornom tekstu. Smatramo da je neophodno klasifikovati prostore udubljenja ispod ravni terena, kao što su kanali za cjevovode i drugi instalacioni kanali, kao što je to detaljnije prikazano u navedenim radovima.

2.2 Sistem sekundarne kompresijeu Fabrici polietilena niske gustoće

Sa potisnog dijela primarnog kompresora gas dolazi na usis sekundarnog kompresora, gde se miješa sa strujom gasa iz sistema za reciklovanje. Na usis sekundarnog kompresora dodaje se i modifikator, koji se dovodi iz skladišta modifikatora, pomoću injekcionih pumpi. Preko filtera (G-203), gas ulazi u prvi stepen sekundarnog kompresora, gde se pritisak podiže do 1.300 bar-a, hladi se u izmjenjivaču (E-207) i odvodi u drugi stepen kompresije, gde se može dostići pritisak do 2500 bar-a. Prolaskom kroz izmjenjivač (E-209), gas se hladi do temperature oko 38oC.

V-203 RECIKL SISTEM

I. STEPENIZ E-203ETILEN

C-202E-207

REAKTORD-201

E-209II. STEPEN

C-202

Šema sekundarne kompresije – Sekcija sinteze



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

60

Zaptivanje sekundarnog kompresora je zaptivnim prstenovima na cilindrima koji su bronzani u tri seta po dva prstena i čaura za vođenje klipa. Gas koji bi ipak izašao izvan zaptivki skuplja se u sabirnoj liniji prvog ili drugog stepena i vodi u sabirnu liniju. Na ovaj način je onemogućena emisija gasa u normalnom pogonu i stoga se sekundarni kompresor tretira kao sekundarni izvor opasnosti. Obje linije gasa koji nastaje isticanjem nalaze se pod vrlo niskim pritiskom a sabirne linije imaju sigurnosne ventile podešene na 0,35bara. Kvalitet obrade površina klipova i cilindara je veoma visok, kontrole zaptivanja stalne i kod puštanja u pogon i kod eksploatacije i mogućnost emisije u okolni prostor postoji samo u nenormalnoj situaciji. Spojevi cjevovoda su izvedeni specijalnim zaptivačima od mekog čelika smeštenim između specijalno obrađenih prirubnica i krajeva cijevi i ispuštanje u okolinu, u normalnom pogonu, nije moguće. Iz ovog razloga kompresor je tretiran kao sekundarni izvor opasnosti, ali ipak relativnom velike emisivnosti obzirom na velike pritiske u njemu i količinu gasa koji kroz njega prolazi. Zona opasnosti 2 (IIBT2) klasifikovana je na rastojanju 20m od kompresora. Djelomičan prikaz klasifikovanog prostora kompresorske zgrade dat je nacrtu dole.

c

c

c

c c

2.3 Pumpe za ukapljene gasove u pogonskom dijelu Fabrike etilen

Mada bi, saglasno literaturi 9 pumpe za ukapljene gasove bile primarni izvori opasnosti, jedan njihov broj klasifikuje se kao sekundarni izvori iz slijedećih razolga. Prema podacima koji su dobijeni



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

61

od Naručioca, pumpe za lako zapaljive ukapljene gasove u normalnom stanju ne mogu emitovati gasove obzirom na njihovu konstrukciju. Razlozi za ovo su dati i prilozima koji su dobijeni od Naručioca koji garantuje da u normalnim pogonskim situacijama nema emisije gasova. Na primjer za refluks pumpe demetanizera (sa vertikalnim vratilom) postoji dupli mehanički zaptivač koji je pod pritiskom ulja iz uljne komore i na taj način je, u normalnom radu spriječena emisija u atmopsferu. Dupli zaptivač je kombinacija dva mehanička zaptivača, kućište zaptivača je koje sadrži rotirajući deo oba zaptivača je je napunjeno zaptivnim uljem i u kućištu se održava pritisak nešto veći nego u izolacionoj komori. Umjerene temperature ulja i mazive osobine zaptivnog ulja obezbeđuju maksimalno zaptivanje.

I ostale pumpe za ukapljene gasove imaju posebne sisteme zaptivanja i prema navodima najodgovornijih stručnih ljudi iz Fabrike ne emituju gasove i pare u normalnim pogonskim situacijama. Informacije o kvalitetnom zaptivanja a izjavom da emisija u normalnom pogonu nije moguća date su na kraju ovog teksta. Stoga se i ove pumpe klasifikuju kao sekundarni izvori opasnosti i oko sebe emituju prostor klasifikovan kao zona 2 opasnosti, dometa srazmjernih njihovim kapacitetima i pritiscima koji u njima vladaju. 2.4 Zaključak: U radu smo pokušali prikazati neke interesantne primjere klasifikacije izvora emisije u HIP „Petrohemija“ Pančevo iz kojih je jasno da je za objektivni klasifikaciju neophodna detaljna analiza tehnološkog procesa, korištenih materijala, ventilacije, ali i tehnološko mašinskih osobina pojedinih izvora, od kojih zavisi pouzdana klasifikacija prostora, te time i kvalitet i sigurnost pogona sa izrazitom eksplozionom opasnošću, kakvi su većina onih u ovom industrijskom kompleksu. Rad se nadovezuje na neke ranije radove iznesene od istog autora na Ex Tribini, ali i nekim drugim savjetovanjima, ili publikacijama. Literatura: 1. European Standard EN 60079: Part 10: Classification of hazardous areas 2. Kapor, V., Elazar, J.: Probabilistički principi određivanja zona opasnosti, SPex, ETF Beograd, 1995. 3. Kapor, V., Peković, M.: Bitni faktori koji utiču na evaluaciju eksploziono ugroženih prostora Međunarodno savjetovanje Beograd, Novembar 1997. 4. Kapor V., Koldžić G.: Optimizacija relevantnih parametara pri projektovanju instalacija u eksploziono ugroženim zonama, Ex Tribina 5. Kapor V.: Procjena rizika u eksplozivno ugroženim prostorima u svjetlu standarda EN 60079-10, Međunardodno savjetovanje Sava Centar Beograd 2003. 6. Kapor V.: Prilog razradi primjera definisanja zona opasnosti saglasno EN 60079-10. Ex Tribina 2004. 7. Kapor V.: Procjena rizika od eksplozije u postrojenjima rafinerija nafte; Uticaj relevantnih parametara materijala i tehnoloških procesa. Međunardodno savjetovanje Sava Centar Beograd 2004. 8. Kapor V.: Praktični primjeri definisanja i klasifikacije zona opasnosti prema novom IEC 79-10 Ex Tribina 2000. 9. Elaborat o zonama opasnosti za Fabriku Etilen u HIP „Petrohemija” Pančevo 10. Elaborat o zonama opasnosti za Fabriku polietilena niske gustine (PENG) u HIP „Petrohemija” Pančevo



http://www.izp.rs/

http://www.izp.rs/

PRIMERI KLASIFIKACIJE EKSPLOZIONO POTENCIJANIH IZVORA ... tribina...

Documents

Transcript of PRIMERI KLASIFIKACIJE EKSPLOZIONO POTENCIJANIH IZVORA ... tribina...