Piso Bili Ties

download Piso Bili Ties

of 28

description

book on how to get rich.

Transcript of Piso Bili Ties

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    1/28

    p

    ;lf

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    2/28

    ExclusivelY

    Distributed

    bY

    ANVrL

    PUBLISHTNG,

    INC'

    8OO7-B

    Pioneer

    St',BrgY'

    KaPitolYo

    Pasio'CiW

    1603

    ret.

    -los.

    i

    637

    -362t

    I

    631-7

    o4.s

    Fax

    No.:

    637-6084

    E-mail:

    anvilpublishing@yahoo'com

    ANG

    MGA SINASABI

    TUNGKOT

    SA PISOBILITIES

    "Bilang

    haligi

    ng

    Globe

    at

    BPI-Globe

    BanKO,

    ako ay

    natutuwa

    sa na-

    papanahong

    proyekto

    ng Colayco

    Foundation.

    Isang napakahalagang

    kontribusyon

    sa ating

    mga kababayan

    at

    OFWs

    ang magbigay

    ng edu-

    lasyo1

    ukol

    sa

    responsableng

    paghawak

    ng

    pera

    upanf makamit

    ang

    layuning

    pag-a,senso.

    Ang

    Globe

    ay lubos na sumusuporta

    sa

    atinE

    mga

    bayaning OFWs at

    sa buong sambayanang

    Pilipino

    sa

    pamamagi-

    al.lg_mga

    serbisyong pangkomunikasyon

    at

    pampinansiyal

    tulad ng

    GCASH na

    madaling

    gamitin

    at

    abot-kaya

    ang halaga.

    Umaasa

    ako na

    ang handbook

    ni G.

    Colayco

    ay

    lubos

    na makatulonf

    sa

    ating

    mga kaba-

    bayan upang

    maisulong ang

    ating

    magandang

    kinabukasan."

    -

    Ernest

    L.

    Cu,

    President,

    Globe Telecom,

    Inc.

    "lnirerekomenda

    ko sa lahat

    ng mga

    mamumuhunan

    at

    pamunuan

    sa

    negosyo na

    hikayatin ang

    kanilang

    mga

    empleyado na

    basahin

    ang

    li-

    brong ito. Gaya

    ng sabi

    ni Topax:

    "A

    financially

    healthy

    employeeTs

    a

    productive

    employee."

    Renato

    R.

    Ermita,

    Chairman,

    Asahi

    Glass

    Philippines

    "Laging

    may

    mahalagang

    napupulot

    mula kay

    G.

    Colayco.

    Itong

    piso-

    bilities

    ay

    babasahin

    na magpapaalala

    sa atin

    tungkol

    sa pundasyon

    ng kalayaang

    pinansyal.

    Pinapaalam

    dito

    ang

    4'Ms

    -

    isang

    maganding

    paTaqn

    upang

    maintlndihan

    ang mga

    pangunahing

    hakbang

    patungo

    sa kalayaan

    mula

    sa

    kakapusan.

    Inirerekumenda

    ko ang

    librong

    ito

    sa

    lahat

    ng

    estudyante,

    mas

    lalo

    na ang

    mga

    malapit

    na magtapos

    sa kole-

    hiyo at

    mag-uumpisa

    pa

    lamang

    sa

    pagtratrabaho.

    Sana

    sakaalamang

    mapupulot

    nila,

    magagawa

    nilang

    ipuhunan

    ang kanilang

    sahod

    imbii

    na

    gastusin

    sa

    mga wants."

    Tony

    Toni,

    Radio Personality,

    Magic

    89.9

    'l{{aki

    ang

    maitutulong

    ng handbook

    na

    ito sa

    mga Pilipino

    at mga

    OFWs

    na nagsisikap

    paunlarin

    ang kanilang

    kabuhayan

    at

    pamilya.

    Ang wastong paraan ng pagplaplano, pag-iipon

    at

    pamumuhunan

    ay

    mahalagang

    aral

    upang

    makamit ng

    mga

    Pilipino at mga

    OFWs ang

    ka-

    nilqng mga

    mithiin sa buhay.

    Tuloy

    ang

    pagsulong

    ng CCASH

    at Bpt-

    Globe

    BanKO

    bilang

    masugid

    na

    partner

    ng

    mga

    Pilipino

    at mga

    OFWs

    ypgnC

    mapalaganap ang

    mga serbisyong

    pampinansiyal

    na magaan

    sa

    bulsa,

    sigurado,

    at maaasahan

    sa lahat

    ng

    oras."

    Rizza

    Maniego-Eala, President,

    GCash

    (G-Xchang

    e, Inc.)

    "Mahalaga

    ang

    tunay na

    pagninilay

    upang

    maging

    Malaya. Napakahal-

    aga

    nito sa

    pagsarsaayos

    ng

    pansariling

    pinansya

    May mga

    gabay

    sa

    librong ito

    na makakatulong para

    makamit

    mo ang kalayaan

    sa kaka-

    pusan."

    Coach Pia Nazareno-Acevedo,

    Founder

    &

    CEO,

    One

    Core

    Success

    Center and

    Author,

    Born

    To Be

    A

    Hero

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    3/28

    "Maraming

    uhaw

    sa

    impormasyong

    hatid

    ni

    G.

    Colayco

    at

    ng

    Colayco

    Foundation.

    Dito sa SEDPI,

    sa

    aming

    larangan

    ng microfinance,

    nakita

    ko na ang

    pinakamatagumpay

    naming

    mga

    kliyente

    ay ang

    mga

    taong

    may

    disiflina sa

    paghawak

    ng kanilang

    pera.

    Marami

    pa

    silang kailan-

    gari

    malaman

    dahil ika

    nga

    ni G.

    Colayco,

    hindi

    sapat ang

    kumikita-

    ka

    ng

    dahil

    sa

    iyong

    trabahob

    negosyo

    -

    kailangan

    mag-subi

    at mamuhu-

    nan

    para

    talhgang

    lumago.

    Mabuhay G.

    Colayco, sa

    bagong

    librong

    ito,

    tiyali

    na maraming makakatanto ng

    mensahe

    mong abot-kamay

    ang

    kasaganaan."

    Mariel VincentA.

    Rapisura,

    President, Social

    Enterprise

    De-

    velopment

    Partnerships,

    Inc.

    (SEDPI),

    President

    and

    CEO,

    SEDPI

    Capital

    Credit,

    Inc. and

    Program

    Manager,

    Ateneo de

    Mqnila

    U

    n iv

    e

    rs ity

    M

    i

    c

    rofin

    an c

    e

    C

    ap

    a

    city

    B uilding

    P

    r

    o

    g

    ra

    m

    "Kahit

    ano

    pa

    man ang

    trabaho

    mo

    -

    accountant,

    negosyante,

    erginee4

    guwardya, doktor,

    pulis,

    titse4

    kargador....

    magbabago

    ang

    buhay

    pin-

    ansyal

    mo sa

    librong ito.

    Hinihikayat

    ko

    kayong basahin,

    pulutin,

    isa-

    loob

    at

    gamitin

    ang

    mga

    aral

    sa aklat

    na

    ito."

    Ariel DG

    Valderama,

    Self Employed,

    Former

    Mqnager

    -

    ST

    Micro

    Electronics

    /

    NXP Semiconductors

    "Mabubulaga

    ang mga

    mambabasa

    sa

    mensahe

    ng

    librong

    ito:

    Respon-

    sibilidad

    natin sa ating

    sarili at

    mga mahal sa

    buhay

    na

    magplano,

    mag-

    tipid,

    mag-ipon,

    at mamuhunan

    upang

    makamit ang

    kalayaang

    pinansi-

    yrirt.

    Sa tulong

    ng librong

    ito, sana maraming

    Pilipino

    pa

    3ng

    mahikayat

    na kumilos sa

    lalong madaling

    panahon.

    Kaya

    natin ito "

    Godofredo

    M.

    Ramizo

    lr.,

    Editor,

    Pisobilities,

    Alumnus, Ateno de

    Manila University

    "Hindi

    darating

    ang

    pera

    sa

    palad

    mo kung

    maghihintay

    ka

    lamang.

    Magsisilbing

    unang

    hakbang ang librong

    ito tungo

    sa

    paglago

    ng

    ryong

    pera. Tunayna

    kayamanan

    ang

    napulot

    ko

    sa

    pagbabasa

    nito "

    lamir

    Tan-Torres,

    Student,

    Ateneo de

    Manila UniversiQt

    "Naka-Tagalog

    kaya

    madaling

    intindihin,

    at

    abot-kaya

    pa.

    Tunay

    na

    makakatulong

    ang

    librong ito

    sa

    mga

    karaniwang Pilipino

    kagaya

    nam-

    ing

    mag-asawa."

    -

    Remi &

    fun

    ]eremiah,

    Housekeeper

    and Security

    Guard

    PISOBILITIES

    Ga[ay sa

    Bunay

    Pinansyal

    Pera

    Mo,

    Palaguin

    Mo

    ni Francisco

    J.

    Colayco

    Ipadala

    ang iyong

    rekomendasyon

    ng

    Pisobilities sq

    info

    @ c o I ay cofo und ati

    o n. co

    m

    Ccx-rvr".

    r.0 r{

    t:

    D

    F*t;:u;nrqr.tcx

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    4/28

    Pisobilities

    Gabay sa

    Buhay

    Pinansyal

    Pera

    Mo,

    Palaguin

    Mo

    @ Copyright Francisco

    J.

    Colayco

    2010

    All rights reserved.

    No

    part

    of this book may

    be reproduced in any

    form

    or

    by

    any means

    without the written

    permission of the author

    and

    the

    publisher.

    Published by

    Colayco

    Foundation

    for

    Education, lnc.

    Telephone nos.:

    (02)

    537-3731.,

    l02l

    637-3741,

    (63)9178537333

    Email

    address: [email protected]

    We bsite :

    www.colaycofou

    ndation.com

    Editor and Translator

    GODOFREDO

    M. RAMIZO

    JR.

    Cover

    Design by

    INA COLAYCO-BAUTISTA of lN.C Design

    Studio

    Book Design

    by

    LLOYD TAYUG

    lllustrations

    by

    MIKE

    DE

    PERALTA

    MOISES

    NICOLAS

    III

    INA COLAYCO.BAUTISTA

    tsBN 978-971-92995-8-s

    Printed

    in

    the Philippines

    First Printing

    -

    September 20L0

    Printed

    by lnnovation

    Printshoppe,

    lnc.

    Second

    Printing

    -

    December

    2010

    Printed

    by lnnovation

    Printshoppe,

    lnc.

    {?L+ r

    {i}-,lrr

    qu"ry

    ryA:rlqx

    r,()l{

    tiDql.\

    Il(]t',

    rs{..

    'nlil *,,,,,-"

    MENSAHE

    NG

    PASASALAMAT

    Zz

    fifi6scof. Colayco

    F6under

    and Chairman,

    Colayco

    Foundation for Education, Inc

    May dalawang mahahalagang biyaya

    na

    nadagdag sa

    aking

    buhay,

    ang

    mgq. apo

    ko no

    sinq

    Gabriella

    Sl

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    5/28

    MGA

    NILALAMAN

    Paunang

    Salita

    1 MADALING

    MAGPAYAMAN MAGPLANO

    1.1 Kasaganaan

    ang

    Target

    ng Plano,

    pero

    ano ba ang

    kahulugan

    'nun?

    1.2 Alamin

    ang

    Kasalukuyang Kalagayang

    Pinansiyal

    1.3 Alamin

    ang

    Tatlong

    Sisidlan ng

    Buhay

    Pinansiyal

    2 MADALING MAGTIPID

    2.1Gumawa ngBudgetl

    9

    1L

    L2

    L3

    17

    L9

    20

    2.2lwasang

    Bumili ng

    mga

    Bagay

    na Mawawalan

    ng Halaga2J,

    2.3

    Active

    Income

    for

    Needs,

    Passive

    Income

    for

    Wants

    3 MADALING MAG-IPON

    3.1 Kahulugan ng Pag-iipon

    3.2 Nagtitipid

    ka ba

    para

    Mag-ipon?

    3.3 Income

    -

    Savings

    =

    Expenses

    3.4 Matutong Tumanggi

    4 MADALING MAMUHUNAN

    4.1 Protection Basket:

    Mamuhunan

    sa

    Sarili,

    Kumuha

    nglnsurance

    4.2

    Tutulungan

    ka ng Panahon, Compound

    Interest,

    at Leverage

    4.3 Talunin

    ang

    Inflation

    4.4 Mga Gabay

    sa

    Pagpili

    ng

    Investment:

    Rish

    Return

    Liquidity

    4.5

    Kapag Mas

    Mataas angReturn, Mataas

    din

    ang Rlsk

    -

    RULE

    o LAW

    4.6 Huwag Ilagak

    sa Nag-iisanglnvestmentang

    mga

    Pamumuhunan

    4.7 Mag-ingat

    sa

    Manloloko

    4.8 Uutang ba ako

    o

    Hindi?

    Mensaheng Pangwakas

    23

    25

    25

    26

    31

    32

    35

    35

    Ang

    mga impormasyong

    nakapaloob

    sa

    librong

    ito

    ay

    mula sa

    personal

    na

    mga karanasan

    ng

    sumulat.

    Naging

    batayan

    din

    ang iba

    pang

    mapagkukunan

    ng impormasyon

    gaya

    ng nakasaad

    sa

    Research

    and

    Reference Sources.

    Ang mga ispesipikong

    impormasyong

    pang-

    ekonomiya

    tulad

    ng interest

    rates, inflation

    rates

    at

    foreign

    exchange

    rates ay ibinase sa

    mga umiiral

    na

    antas habang

    isinusulat ang

    librong

    ito.

    Bagama't

    nagsikap ang awtor

    na makapagbigay

    ng

    kumpleto

    at

    napapanahong

    impormasyon,

    hindi

    ginagarantiyahan

    ng

    sumulat

    na ang

    mga nakasaad

    sa babasahing

    ito ay

    tubusang tama

    at

    walang

    kakulangan.

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    6/28

    PAUNANG

    SALITA

    A

    rich

    person

    is

    not one

    who

    has the

    most

    But

    is one

    who

    needs

    the least."

    w

    ww. th

    ei

    nte

    rv i eww

    ith

    g

    o

    d. c o m

    Panahon

    na

    Para

    Gumising

    Ang mga naganap

    na krisis

    pinansiyal

    sa Asva

    noong

    1998,

    at

    sa mundo

    noong

    2008

    ay

    mga.babala

    sa

    ating

    lahat.

    Saksi

    tayo

    sa

    tahat ng

    uri

    l9.pagnanago..sa

    kal"agayan.

    ng

    ekonomrya

    .ng

    Inga

    mamamayan,

    mga

    institusyon pati.na

    ang

    _rqga

    bansang

    dating kinikitafang

    matataq-.

    Uqat ng

    mga

    sulilaning.ito ang

    tub_o.rl,

    pagkakautlng.

    Vfalang"sinuman

    _Ug14s

    sa

    pagDagsaK

    ng eKonoruya.

    r.llbnang

    majltlap rto

    para

    sa

    mgafindt

    handang

    humarap

    sa mqa

    problema.

    Nqunit

    para

    sa

    mqa nakapaqhanda

    at

    nakaqawa

    ng mga-kaukulanq

    hakbanq

    fra makapaq-imdok

    at maliapamuhunan.

    fiindi

    ito

    dahilan

    para

    tuluvanq maluqmok.

    Sa

    halip.

    kakikitain

    na

    nila

    no m

    i;eruia;ffia

    ftyftii,iiffii's'

    rald;yE:1i"aiffil"fr:iJs1ffi

    :r'

    H,'

    :fl3

    sal+.sa

    Kananoaang

    gamng

    kapato-palcnabang

    ang mga

    pagkakataong

    Kalanp

    ng

    srtwasyon.

    Abot-Ihrnay

    ang Pag-unlad -

    Wealth Within Your

    Reach

    Nals

    \o_ng

    ibahagi

    ang magandang

    balita

    na

    kayang

    abutin

    nq

    lahat

    anq

    pag-

    unlad. LJyunin

    ko.ng-palagan?piri

    a4S

    pagkakataong

    ito

    sa

    frga

    karanir,iang

    nlad. Layunin

    konq

    palaqanapii

    anq

    paqkakitaojrq

    ito

    sa

    froa

    karaniwa

    ;:*;s"gi*,,;'iiriiif,

    ".-frliift"iliind;dffi

    y'ffi

    itdH,t

    j#;;fi

    fi

    ilffi:

    anggagawang

    Pitipino.

    Kahit na

    sinong may

    kinftita

    ay

    may

    pagkakataong

    makaranas

    ng

    kasaqanaan

    sa

    br

    y

    may

    pagka{ataong

    makaranas

    nq

    kasaganaan-sa

    buhay._Dapat

    lamang

    ay matutunan

    kung

    papaano

    ito

    paghahandaan.

    Kailangan

    ding

    tiyakin

    na

    y matutunan

    kung

    papaano

    ito

    paghahandaan.

    Kailangan

    ding

    tiyakin

    na

    $asabuhay

    ang

    tamang

    pangangal.aga

    sa

    personal

    na

    kalagayang

    pinansiyal.

    Gusto kong. tahagr

    ang mga

    panuntunang

    napatunayan

    kong

    epeklibo

    rsasaDunay

    ang

    ramang

    pangangaEga

    sa

    personat

    na

    lGtagaya

    Gusto kong, tahagr

    ang mga

    panuntunang

    napatunayan

    k

    sa

    pagpapaEgo

    -nq

    akmg

    personaL

    na kaLagayang

    prnansl

    Gusto kong, rbahagi

    ang mga

    panuntunang

    napatunayan

    kong

    epektibo

    sa

    pagpapaEgo

    .nq

    akmg

    personat

    na katagayang prnansryal.

    tungo

    sa

    pagkakaroon

    ng

    buhay na

    mahwasay.

    Bakit ako

    nagkaroon

    ng"K" o

    karapatang

    magbahagi?

    Walang. ipinagkaiba

    apg..aking

    naging.

    karanasan-

    sa buhay

    sa nakararami

    naong

    kaDaDayan na kdtangang

    magsrmuta

    sa

    wa[a.

    Ipinanganak

    ako noong

    huting

    bahagi ng Ikalawang

    Digmaang

    Pandaigdig.

    Napatay

    ang

    alolg

    ama na rsang

    olficer

    sa und.erground

    gueitLa

    movement

    noong

    apat

    na

    buwanq

    eulanq

    pa

    lanq ako.

    Isanq

    quio

    anq

    akinq

    ina.

    Naiwan

    sa

    kanya

    ang relp-onsibilidad

    na-palakihin

    airg:pitong

    inak

    n-a

    ang

    pinalamatanda

    ay

    nasa 10 taong

    gulang

    ila

    lamang.

    Sa

    kabila

    ng mabiqat

    na suliranin,

    naqawa nq

    akinq ina

    na

    palakihin

    at

    pag-aratin

    kaming

    magkakapatjd.

    Si{uro aj

    4agfng

    instnimento

    ang

    pagiging

    b.ayani.

    nS

    alglg

    ama-,.si Capt. tr{anuet

    Cotafgo-Sr-, at ang

    pagiging

    gur.o

    ng aKung

    rna,

    st

    ulemencla,

    kaya maraflu

    ang harldang

    tumulong

    sa

    amrn.

    ualunman,

    a[am..ko na

    mahlcng bahagl

    ng

    amrng tagumpay

    ang

    pagsasaknp$yo

    at

    pagruturap

    ng alcng

    rna.

    {el.rt:

    ts}

    }:qt

    l:at1{t$

    r.,i{

    ""t1...,],..1--i

    ""

    I ri{r'

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    7/28

    Haios

    2b

    taon ako

    sa

    akinq

    propesvon

    bilanq

    manaqer.

    Sa

    edad

    na

    40,

    pinasok

    ko

    ano

    Daqneneqosvo.

    Piria'sukinko

    anq

    iba't ibanq

    neqosvo tulad

    nq

    service

    contra'ctind

    sa

    lliddle

    East,

    manufactuinq,

    tradinq,-anstruttion,

    shipbuilding,

    manaaembnt

    consultinq,

    bankiis at

    fiiancial

    ieruices.

    Maraming

    hirap at

    paqkalugi

    ang

    pinagda-anap ko.

    -Ngunit

    sa

    tulong

    ng.mga

    namumuhunan

    at

    inq"a

    tan"sko,

    "naqpa[utoy

    4ko

    at

    nai'lagumpay

    ng

    sapit

    para.mabawi

    ang

    higit

    pa

    sa

    nalugi.

    Bukod sa-aking

    mS+.ka$n+san

    sa

    personal

    Jmance.,

    3nS.

    aqng

    natutunan

    sa

    corporate

    finance

    ay

    $malm

    ko sa mga

    personat na a[ntuntunmg

    pinansyal.

    Ano isano

    susi

    sa

    akinq

    paqbav\d

    av anq

    paqharap

    ko sa mqa

    namumuhunan

    at

    mq"a banq'ko

    sa

    hirap a[

    sa

    dinhawi

    na

    iniy-ptano

    kung

    paano makakabawi.

    Ito

    an"g

    dapit

    tandaan:

    Laginginagbigay

    ng

    inipbrmasyonia

    mga

    a9ng lq$ltutong

    sa

    iyo

    sa

    negosyo

    sa

    panahon

    man-ng

    huap o

    kasaqanaan.

    Ang

    pagDuD.uo

    ng

    tiwala

    aV

    isang

    pangunahing

    pundasyqn

    sa lyong-bunay

    p{tan-slya 1

    Aways

    nrwide

    information to

    the

    peopLe

    who

    heLp

    vou

    m

    busmess

    whetner

    dmes

    are

    good

    or bdd.

    Trust

    is

    a basic

    building

    block

    in

    your

    Jinancial

    life.

    Ang hangad

    ko ay magamit

    ninyo

    ang aking mga

    karanasan

    ng

    mahigil

    na 30

    tao"n

    upairg

    maisaqawini+yo

    qn"l;

    maalo.s

    na'pal-atuntunan

    na

    makapagdudulot

    ng

    kasaganaang

    pmansyal. sa

    myong

    kzlDur,z{afl.

    Hindi

    Mo Maibabatragi

    ang

    Hindi

    Mo

    Tagtay.

    Kailanqang

    matutunan

    mo kung

    papaano patalaguin

    alg

    ry^ong.

    kinikita,

    protektahan

    ito

    at

    maging

    matatino sa

    paggamlt-

    nlto-.

    .5a.ka[aunan,

    inagkakaroon

    k3 ng sapat

    na kakayahan

    upang matapagbaha$

    sa tyql.tg

    moa

    mahal sa

    buhav

    maqmq sa

    rvonq

    komuruclad.

    Ang

    maganoang Dallta

    iri

    trinai

    ito

    mahirap"

    qawin.

    trlaaari

    kahq magplano

    kung

    paino

    makakamit

    airq

    katiwasavanq

    pininsiyal

    kahit

    nasa-anon-1i

    antas

    pa

    ang

    iyong

    kinikita.

    Daiat lanq

    srindin'anq

    ilanq

    panuntunan

    at

    riaqaqawh

    mong

    makapag-ipon

    at

    hapala-go

    ang anufrrang

    -hilagang

    maitatabi.-Pinaghihirapan

    ang

    .perang

    kinikita.

    Itabi

    anq anumanq

    kita

    at

    hayaang

    pera

    ang

    kusang

    magtnbano

    para

    saivo. Make

    monbv

    with

    your

    sweat.

    Keep

    what

    you

    eam

    and

    make

    your

    money

    work

    for

    you.

    Ito

    ang

    iyong

    PisobiUties.

    Isang

    mainam at

    epektibong

    panimula

    ang

    handbook na

    ito.

    Kung

    ggto

    mong

    maqkaroon

    nq

    daqdaq

    Danq

    kaaLaman,

    maaannq

    paq-aratan

    ang atlng

    mga

    naiiulat:

    WeiltnWtkin

    You.r

    Reach,

    Making-Your

    Monql

    Work,

    ItIonql

    for

    Kids, Pasaporte,

    Pera

    Palaguin

    Workbook.

    $aaari-

    rin

    pag-aralan

    ang

    -Pkobilities...Bak

    Por Gud.

    Ang

    DW

    nalto

    ay

    may karagdagang

    lmpormasyon

    na wala sa

    iba

    kong libro.

    Ano akino

    mqa

    inakdanq libro

    av

    hindi lamanq

    babasahin.

    Markahan

    anq

    mga

    L.iliagi"g"*aliaiaqa

    si

    iy.o.

    piutit-utit

    itong-

    pag.-aratan a

    pqlikan_ ,abang

    ginagawa

    mo ang

    iyong

    ptanong

    pmanslyal".

    Imorutor

    mo ang

    lyong

    pagEgo

    o

    pag-urong

    bawat taon.

    Tandaan anq

    akinq

    mensahe:

    Obligasyon

    mo ang

    m4g-ipon at

    palaguin

    ang

    iyong

    ipon.-

    Kung

    ikaw ay

    kulnikila,

    rnayroon kang

    pagkukuhanan

    rlg

    puhunan

    at ito

    aV

    kava

    mong

    paLagurn.

    Katl.angan

    Lang

    ay

    mag-umprsa

    Ka

    ha kaagadl

    UNANG

    KABANATA:

    MADATING

    MAGPAYAMAN MAGPLANO

    Gugulatin kangprimer

    na ito, dahil totoong

    Madali lang

    Magplano,

    Mag-tipid,

    Mag-ipon, at

    Mamuhunan

    [4Ms)

    upang

    tuluyang makamit

    ang kasaganaan

    Mmmm...

    napaisip

    ka?

    Kung nagdududa

    pa

    rin kung bakit

    napakahalaga

    ng 4Ms,

    pagnilay-

    nilayan

    ang mga

    tanong

    na ito:

    Basta

    ba may

    trah,aho

    ako at

    kumikita

    ay,maginhawa

    na

    akti

    ,

    I

    ha*ggAngSa'hinaharap?

    :,,:'::::::::::,":"'';"'1111'1:::'

    Haban*b,uh*biaakong,,,mag a*,*iaho?

    *a\4yod

    pa

    rin ba

    ako

    kahit

    uugud-ugod

    na?

    I{$pag,naya}an'rako..

    ng,trhbaha,,,.paano

    na

    kami

    n

    g

    aking

    m

    ga

    mahal

    sa

    buhay?

    Kap.ag

    mAy,,,lbiglaang,pan

    gqn giilangalir,;,.,sds apat kayq

    angi

    aking

    i

    kinikita?

    Sapat

    ba

    :an('

    i.naasahan

    :

    h

    g p

    ensidh

    sa

    aking

    pagtanda

    at',,i,

    pagreietifo?

    O,rrrbrakalnamau

    kung

    ketan,pa ako

    tumanda, saka

    pa

    Ktng,

    Ial.ihrnian

    ak-,ong,,pehsioh,raasa

    pabaako

    sa

    aking

    mga

    anak at kamag-anak?

    M,akatiubuti

    kayra

    ,

    ng

    iaasa,,kor,.sa' tr-a

    ang

    al

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    8/28

    Matapos

    pag-isipan

    ang mga

    tanong

    na

    ito, babalewalain

    mo

    pa

    rin

    ba

    ang kahalagahan

    ng

    4Ms sa

    pag-unlad?

    Sa

    katunayan, nais ka

    naming

    bulagain na hindi

    lamang

    mahalaga ang

    4Ms, samakatuwid, obligasyon

    natin

    ang

    4Ms

    upang

    mabigyan

    ang

    ating

    sarili at mga

    mahal sa

    buhay

    ng inaasam

    na kasaganaan...

    kasaganaang

    hindi lamang

    panandalian

    bagkus ayhanggang

    sa hinaharap

    Kapag

    nagawa

    mong Magplano, maaari kang

    Magtipid

    sa paraan

    na

    angkop sa iyong

    kalagayan.

    Kapag

    nagawa mong

    magtipid, magagawa

    mo ring

    Mag-ipon.

    Kapag

    may

    ipon ka na, maaari kang Mamuhunan.

    At

    mula

    sa maingat

    na

    pagpasok

    sa

    pamumuhunan,

    magkakaroon

    ng karagdagang

    kita

    na

    magbibigay

    daan sa

    kasaganaan

    o

    kalayaang

    pinansyal.

    Mukha

    bang mahirap ito? Basta't

    may

    positibong pag-iisip,

    tamang kaalaman

    at maagap na aksyon,

    madali

    lang ito

    Hindi kailangan

    ng mataas na

    pinag-aralan

    para

    maisagawa ito.

    Kung

    susundan

    ang

    ipapaliwanag

    ng

    primer

    na

    ito,

    tiyak na

    lalong dadali

    ang pagkakaroon

    ng kalayaang

    pinansiyal.

    Kung ikaw ay

    nasabik

    dahil sa

    aming mga

    kagulat-gulat

    na balita, halina't

    alamin kung

    paano

    Magplano.

    l.I

    Kasaganaan,ang

    large

    ng Plano,

    pero

    ano

    oa ang Kanurugan

    -nun

    I

    Ang kasaganaan

    -

    na

    maaari ring tawagin

    bilang

    kalayaang

    pinansiyal

    o

    financial freedom,

    okayamanan

    -

    ang hangad

    natin

    kaya tayo nagplaplano.

    Pero una

    sa

    lahat,

    ano ba ang

    kahulugan

    ng kasaganaan?

    Ang lcdsaganaan ay

    ang

    pagkakaroon

    ng kakayahang

    tustusan

    hanggang

    sa

    huling sandali

    ang

    piniling

    pamumubay

    (o

    ffistyle)

    l

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    9/28

    Sa

    paggawa

    ng

    SAL,

    tandaan na

    inaalam mo ang iyong.Assets atLiabilities

    ayon

    sa

    isang

    partikular

    na

    petsa.

    Halimbawa, kung

    ika-3L ng Disyembre

    2009, nangangahulugang

    inaalam mo

    ang iyong katayuan

    hanggang sa

    petsang

    iyon,

    1.

    Ilista ang lahat ng iyong

    assefs

    o iyong mga

    pag-aari

    na

    masasabing may halaga

    sapagkat maaaring

    magamit

    pangtustos

    sa

    mga pangangailangan.

    Halimbawa,

    kasama

    sa

    Asset

    ang iyong

    cash. Asset rin ang mga

    ari-ariang

    lupa; maaari mo

    itong ibenta

    balang

    araw upang maging

    pera.

    Asset

    rin ang

    mga

    receivables,

    o iyong mga inaasahan mong

    bayad ng nagkakautang

    sa iyo.

    Napakarami

    pang

    ibang

    uri

    ng,

    sset

    Ngunit hindi lahat

    ng

    pag-aari

    ay

    permanenteng,Asset Tandaan rin na

    nagbabago

    ang

    halaga

    ng mga asset. Maaaring dati'y

    Php10,000 ang halaga

    ng

    iyong kasangkapan,

    ngunit

    bukas ay PhpB,000

    na

    lang.

    2.

    Ilista

    lahat

    ng mga Utang

    o Liabilities; ito

    iyong mga

    halagang nakuha

    mo

    mula sa iba upang ipangtustos

    sa mga

    pangangailangan

    o

    kagustuhan.

    Kasama

    dito ang

    prinsipal

    at

    interes,

    kung meron

    man. Utang

    o

    liabilities din

    iyong

    mga

    halaga ng mga nakaraang

    babayarin na hindi

    pa

    nababayaran

    hanggang

    sa

    panahong ginagawa

    mo ang iyong SAL.

    Halimbavva,

    kung hindi

    mo

    nabayaran

    ang

    kuryente

    noong nakaraang buwan,

    kailangan

    mo iyong ilista bilang

    Utang.

    Ngunit

    ang bayarin

    mo

    sa kuryente ngayong buwan

    ay hindi

    pa

    maaaring

    isama sa

    Utang

    dahil

    gastusin

    mo iyon

    sa

    buwan na

    ito.

    Kung hindi

    mo

    mabayaran

    iyon,

    saka

    mo

    iyon isasama

    sa lista

    ng Utang.

    3.

    Sumahin ang

    lahat

    ng,

    ssefs.

    Gayon

    din

    ang mga

    Utang.

    4. Pagkumparahin

    ang

    iyongAsset

    at

    Liqbilities.

    Ibawas ang Liabilities

    sa.Assefs.

    Assets

    -

    Liabilities

    =

    Personal

    Net

    Worth.

    Ang Personal Net Worth ay

    ang

    kasalukuyang

    halaga

    mo. Isa itong

    batayan upang

    malaman

    kung yumayaman

    ka o

    hindi.

    5.

    Kapag mas

    malaki

    ang.Assets kaysa

    sa

    Liabilitieg

    ang

    iyong Personal

    Net Worth ang matitira sa iyo matapos

    mong

    mabayaran

    ang lahat

    ng utang mo.

    Ngunit kung

    mas

    malaki

    ang iyong

    liabilities kaysa

    sa

    .Assetq

    mayproblema

    tayo

    sapagkatni

    hindi

    kayangbayaran

    nglahat

    ng iyong,Assets ang iyong mga

    Utang

    Ngunit

    huwag

    panghinaan

    ng

    Ioob,

    papatunayanngprimer

    na ito na may

    magagawa ka

    Tingnan

    angTable

    sa

    susunod na

    pahina:

    14

    Kailangan

    mo

    ring

    gumawa

    ng

    Personal

    Income

    and

    Expense

    Statement

    o

    PIES

    Mahalaga

    ito

    dahil

    ipapaunawa nito

    sa

    iyo

    kung

    saan

    napupunta

    ang kita

    mo at kung makabuluhan ba

    ang pinupuntahan

    nitong

    gastusin.

    Tandaang

    tumutukoy ang

    PIES sa

    iyong kita at

    gastos

    sa

    isang time

    period;

    maaaring

    gumawa

    ng

    PIES na

    yearly,

    monthly,

    o weekly,

    basta't may malinaw

    na

    simula at hangganan.

    Mainam

    na

    tingnan

    angmonthly

    na

    PIES,

    1. Ilista

    lahat ng

    pinagkukunan

    ng

    Kita o Income. Sumahin.

    Mas

    mainam

    kung

    isasama larnang ang mga

    siguradong

    Income. Baka makasama

    lamang kung

    ituturing bilang

    Income ang mga

    bonus,

    pay

    raise, at iba

    pa,

    dahil

    hindi

    naman

    sigurado

    ang

    mga

    ito.

    I'

    Gabay sa

    Paggawa

    ngStatement of

    Assets

    and Liabilities

    Disyembre 31,2009

    (Kailangang

    tlagay

    ang

    peBa

    bilang batnyan kung kailan

    ginawa

    ang SAL)

    tssETs

    Bigmng

    pansin

    ang mga sumusunod:

    LIABILTTIES

    Bigrang

    pansin

    ang

    mga

    sumusunod:

    Cashna

    hawah

    o

    kaya'y

    iyong

    perang

    nakadeposito sa

    bangko.

    Payables

    o mga

    hindi

    nabayarang

    bills

    sa

    kuryente, tubig,

    internet,

    telepono,

    cableat

    iba

    pa

    Assets o

    kasalukuyang

    halaga

    ng mga

    pag-aari

    na

    gaya

    ng lupa,

    kotse, alahas,

    muebles, at iba

    pa

    Loan Payables o mga hindi

    pa

    nababayarangloans

    o utang

    sa

    bangko,

    pati

    na ang mga

    utang sa

    credit card

    Isama ang

    parehong

    prinsipal

    at

    interes.

    Receivables o

    mga

    inaasahang

    bayad

    mula

    sa

    mga

    umutang

    sa

    iyo

    Mga utang

    mula sa

    mga kaibigan,

    o

    mula sa

    mga

    lending houses

    o

    pautangan.

    Isama

    ang

    parehong

    prinsipal

    at

    interes.

    Kasalukuyang halaga

    ng

    mga

    investments

    o

    pamumuhunan

    sa

    mutual

    funds,

    etc., at kasalukuyang

    cash

    surrendervalue

    ng

    iyong

    insurance

    p

    olicy kung meron

    man

    Mga

    nakaabang

    na

    bayarin

    sa

    insurance, sa

    lupa't bahay, kotse, at

    iba

    pa

    Pagsamahin

    lahat

    ng assets

    Pagsanmhin

    lahat

    ng liabilities

    TANDAAN:

    .Assets

    -

    Liabilities

    =

    Personal NetWorth

    15

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    10/28

    J,

    4.

    Ilista

    lahat

    ng

    gastusin

    at

    bayarin o

    Expenses sa time

    period

    na iyon

    at

    sumahin. Tandaan

    na may dalawang

    uringBxpenses:

    a.

    Fixed

    Expenses

    -

    ito

    ang mga nakatakda mong

    bayarin. Karaniwang

    hindi

    nagbabago ang halaga

    nito.

    Laging

    tandaan

    na bayaran muna

    ang

    sarili.

    Unahin

    sa

    listahan

    ang Ipon

    o

    Savings. Kung

    hindi rno

    pa

    ito

    ginagawa,

    huwag

    mag-alala. Simulan mo

    na ngayonl

    b.

    Discretionary

    Spending

    -

    ito

    ang mga gastusin na nagbabago ang

    halaga

    depende

    sa

    pangangailangan

    o

    luho.

    Pagkumparahin

    ang

    Income

    at

    Expenses.

    Kung

    mas mataas ang Income

    kaysa

    sa

    Expense,

    maaari

    pang

    madagdagan

    ang Ipon. Kung

    mas

    malaki

    ang

    Expense

    kaysa

    sa

    Income,

    malulubog

    ka

    sa

    utang Ngunit

    huwag

    panghinaan

    ng

    loob,

    may

    magagawa ka

    Napakahalaga

    na

    punahin

    ang

    bawat

    gastos

    kung makabuluhan

    ba.

    Tandaang

    bago magpalago,

    bayaran rnuna ang utang.

    Ito

    ay

    isang

    ring

    paraan

    ng

    pagpapalago.

    Bagama't hindi

    100% tumpak

    ang dalawang

    pinasimpleng paraan na

    ito,

    sapat

    na ito

    upang

    magka-ideya ka

    kung

    ano ang iyong

    kasalukuyang

    kalagayang

    pinansiyal.

    Para sa mas mabusising

    pagtalakay

    sa

    SAL

    at

    PIES,

    maaaring

    pag-aralan

    angPero

    PalaguinWorkbooko kaya'y

    bumisita

    sa

    www. colaycofoundation.

    com.

    L.3

    Alamin

    ang Tatlong Sisidlan

    ng

    Buhay

    Pinansiyal

    Mahalagang mapunuan ang

    tatlong

    Sisidlan

    o

    Basket,

    para

    sa

    magandang

    buhay

    pinansyal.

    1, Protection

    Basket

    -

    Mahalaga na

    paghandaan

    ang

    mga hindi

    inaasahang

    pangyayari gaya

    ng kalamidad, sakit,

    pagkabaldado

    o

    pagkamatay.

    Kabilang sa sisidlan na

    ito

    ay ang

    pagkakaroon ng

    emergency

    funds

    na

    katumbas

    ng

    isang buwang kita, cash reserves

    katumbas

    ng

    anim

    na

    buwang

    kita,

    1tfe,

    accident ond

    dismemberment

    insurance, medical and

    hospital

    insurance, atbp. Sa

    pamamagitan

    ng

    mga

    ito masusustentuhan

    ang ating

    pangunahing

    pangangailangan

    hanggang

    sa

    makabawi o

    kaya

    agad

    mong

    matutugunan

    ang

    suliraning

    iyong hinaharap. (Abangan

    ang

    huling

    kabanata upang

    lalong

    maunawaan kung

    paano

    bigyan

    ng

    proteksiyon

    ang

    sarili.)

    2. Life-Goals Basket

    -

    Mahalagang

    maglaan

    ng

    pera

    o

    magsubi

    para

    sa

    hangarin

    sa

    buhay o

    mga

    pangangailangan

    na

    rnalaki

    ang halaga

    gaya

    ng

    edukasyon

    ng mga ana[ bahay at lupa, kotse,

    bakasyon

    sa ibang bansa,

    sariling negosyo,

    atbp. Sa

    ganitong paraan

    mas

    makakamit

    mo ang

    mga

    ito.

    3.

    Retirement Basket

    -

    pag-iipon para sa

    iyong retirement

    (mula

    20

    hanggang40 taon o higitpa].

    Habangpinupuno

    angnaunang

    dalawang

    sisidlan, laging magtabi ng

    halaga kada buwan bilang

    paghahanda

    sa

    iyong pagreretiro

    dahil

    darating

    ang

    panahon

    na

    hindi

    mo

    na

    kayang

    magtrabaho. Kung

    paghahandaan

    mo

    ang

    iyong

    pagretiro,

    hindi

    ka

    magiging

    pabigat

    sa iyong

    mga anak

    at

    pamilya

    sa

    pagtanda.

    Hindi

    sapat ang makukuha

    mong

    pensyon

    mula

    sa kumpanya,

    SSS

    o

    GSIS

    para

    tustusan ang

    nakasanayan mong

    pamumuhay.

    5.

    Gabay

    sa Paggawa ngPersonal

    Income and Expense

    Statement

    Mula

    anong

    petsa

    hanggang anong

    petsa

    ang batayan ng PIES na gagawin?

    Hal. Enero 1,2010

    -

    Pebrero

    L,201,0

    INCOME

    EXPFNSES

    Suweldo

    o Kita

    Fixed

    Expenses

    Mga dividendo

    mula sa

    mga

    i nv

    e s tm e n ts,

    r

    oy a I ti

    e

    s, kung

    meron

    man

    -

    Ipon

    oSavings

    -

    Mortgage,

    renta, mga

    bayarin sa

    ilaw, b,tbig

    intemel

    telepono,

    cable,

    pasahod

    sa

    mga kasambahay

    atbp.

    At iba

    pang

    mga maaasahang

    Kita mula

    sa

    trabaho

    o mga

    investments

    Regular na

    bayad

    sa

    loans,

    insurance,

    atbp.

    - Bayad

    sa

    tuition,

    sa

    daycare,

    atbp.

    Discretianary Spending

    -

    Groceries,

    pang-amw-araw

    na gastos

    gaya

    ng

    gas,

    pamasahe,

    atbp.

    Libangan,

    pamarnasyal,

    pagkain

    sa

    mga restaurant, bagong

    damit,

    atbp.

    Sumahin

    Sumahin

    PAGKUMPAMHIN

    ANG INCOME

    AT EXPENSES,IBAWAS ANG

    EXPENSES

    SA

    INCOME

    16

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    11/28

    SUriiriltnulii,an(,.ri@tig,kaiaifkuy4ry.

    talagpn

    g

    pinansiyaf

    .at

    pag-

    rsrpan mo...

    i,,:t

    s

    taiillna

    ba.iitro?'

    Gran',b

    tcatagal

    pa,ing

    h

    ihin

    tayin ko

    upan

    g

    ..r.rl}iumilositiet,punuin:ang

    tatlong

    sisidlan?r'

    .

    Hindi

    pa

    huli ang lahat

    Ngunit

    hindi

    ba't mabuti

    nang

    magsimula

    ngayon?

    IKALAWANG

    KABANATA:

    MADALING MAGTIPID

    Matipid

    ka ba o maaksaya?

    Ngayong

    may ideya ka na sa tafilang

    pagplaplano,

    dapat

    lamang

    na

    isabuhay ang

    ilang

    payo

    sa

    pagtitipid

    na ituturo ng kabanatang ito.

    Mahalagang maging

    matipid dahil

    doon

    nagsisimula ang

    pag-iipon.

    Ang

    pagtitipid

    ay

    ang

    paggamit

    ng

    pera

    sa

    paraang

    halos walang

    aksaya; hindi

    ito nangangahulugang

    pagkakaitan

    mo ang sarili ng

    kaiga-igayang

    pamumuhay.

    Ang

    tanging

    hangarin ng

    pagtitipid

    ay ang

    pagkakaroon ng tamang mapagkukunan ng

    pera,

    tamang

    paggastos ng

    pera,

    sa

    tamang

    panahon.

    Md)a:.l(etufirf*n..ba,''rnglrrm$n..,p.inagkaka

    gast*1'6n',ko?

    ''

    ,'1:

    ;,'

    ,',1,:;,,;

    ,:.1

    .saan,'ko

    kinukuha,,,a--

    -ng

    uitds,sa

    akin$,rmga

    gastos?

    .B,aka,,,naman,.n

    apubu$ta::laimang'l:ia,w

    alaryrg,I

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    12/28

    2.1

    Gumawa

    ng

    Budgett

    May kakaibang

    nagagawa

    kapag nakasulat

    sa

    papel

    ang

    iyong

    budgel

    mayroon

    kang

    konkretong

    gabay

    na

    tutulong sa

    iyo

    upang

    hindi

    maaksaya

    ang

    kita.

    Pero ano nga

    ba

    ang"budget'?

    Ang budget ay isang listahan ng inaasahang gastos

    at kita

    (expected

    expenses

    and income) para

    sa

    isang panahon

    sa

    hinaharap.

    Kailangang

    itemized

    o

    mabusisi

    ang

    paggawa

    ng listahan. Sa

    paggawa

    ng budget,

    huwag kalimutan

    ang

    piniling

    lifestyle

    [gaya

    ng

    natutunan

    natin

    sa

    Kabanata I); huwag

    gagastos

    nang labis

    kaysa

    sa

    piniling

    hfestyle.

    Nakabubuti ang

    paggawa

    ng

    budget

    dahil

    mas napag-iisipan

    ang

    mga

    gastos

    na

    pupuntahan

    ng mga kinita; may

    pagkakataon

    kang itanong

    sa

    sarili kung kailangan

    ba talaga

    ang

    isang

    gastos,

    at

    kung kailangan na ito

    sa

    panahon

    na

    tinututukan ng budgef. Kapag

    sinunod

    nang

    taimtim ang

    budget,

    hindi ka mabibiktima

    ng mga nakakaengganyong

    Midnight Sqle

    at kung anu-anong

    pakulo

    na hinihikayat

    kang

    gumastos

    nang

    wala

    sa

    oras.

    Hindi

    ka rin

    magugulat

    kung bakit

    naubos

    na ang

    pera.

    Tilg1e"

    nang

    mabuti

    ang

    ginawa

    ng

    budget,alamin kung

    saan

    ka

    nab_.ibilang,

    at

    pag,isipani

    '

    i

    ,ii

    ,: ,

    ,,i

    ,

    i

    ,,,

    r,

    Expenses

    >

    Income

    ,;;,:.,:,;,,,,r,

    Me,:b*7 aki

    ba.anS

    inaasahanS,eastos

    kaysa

    se,rkita?

    ,,, .

    .

    ,KunS

    oo,

    paaiio

    iyon

    tutustusan? Sa tulong,ng

    Utang?,Ngpnit

    paano ,l

    iyon babayaran?

    -

    Aisa,ba,

    s,a,credit

    Cord

    o

    pag'utahg

    upang

    tnstusa.n,,ang

    sobrang

    :.ii,

    gastti5in?:l(;irenlwang

    mahal ang

    interes

    ng mga utang

    sa'ctedit,;.,,

    ,

    cardl

    ,,

    ,'

    -

    S'gu-- do bang makabulnhqn',lahat

    ng inaaSahang

    gasto-s?",',,,

    '

    Balikan

    muli

    ang

    listahan.

    Expenses

    =

    Income

    ,.,

    Sakto'Ladlrr,:*lyg,.ba ang

    kita

    sa

    mga inaasahan$,sastos?r,

    ,,

    .

    ,,-.

    1

    .,..,1

    Napakasikip

    ng

    ganitong pamumuhay.

    Walang reserba kapag

    may

    etn

    e1genql, Wala

    f ing

    maiipon,

    Ngunit, may

    ipaglasa,

    pa

    iBalikan

    muli

    kung

    makabuluhan ang mga inaasahang

    gastos.

    Suriin ang iyong

    ,'PI,EIS:

    Tlngnan,r

    ng mabuti

    ang,

    mga

    nakalf

    stangJuho' at

    lm$a

    gastusing

    puwedeng

    tipirin.

    Gamitin ang 3D's

    -

    Kung

    Determinado kang

    ayusin

    ang iyong buhay

    pinansyal,

    magDesisyon

    kung babawasan

    o

    tatanggalin

    mo

    ang mga

    gastusing

    ito.

    Maging

    Disiplinado

    sa

    pa$papampad

    ng

    desisyon mo.

    Pansinin

    rin

    ang:mpja

    dagd4g

    na

    payo

    20

    ,

    :

    :::'::

    K('a'a

    dangbaliia ,,Ngunit hindi

    ito,hangangahulugan$;tunay

    ,,

    ' ka

    nang,matipid.

    Baka'may

    riilan

    pang gaitusin,

    nar

    hihdi,'narnan

    tunay na makabuluhan.

    Laging

    tandaan ang

    dalawang

    elemento ng budgeE inaasahang

    gastos

    at inaasahang

    kita.

    Bakit hindi:mo

    subukahg

    isulat,,ngxy6n,mlimo

    ang

    iyongbudget

    para

    sa

    susunod

    na hrrwan?

    Nalilito

    pa

    rin ba

    kung

    paano

    makapagtitipid nang husto? Huwag

    mag-

    alala, may ilan

    pang

    gabay

    na maaaring matutunan. Madali

    lang itol

    Kayang-kaya

    nino

    man

    2.2

    lwasag8 Bumili

    "*

    Tgfagay

    na Mawawalan

    May

    katuturan ba ang

    pinagkakagastusan

    mo? May isang

    simpleng

    payo

    na makakatulong:

    Iwasang Bumili ng mga Bagay na Mawawalan ng

    Halaga Ang

    halaga ng isang bagay ay nabibigyan ng katuturan kung

    napapakinabangan

    ito ng

    may-ari,

    mas maganda

    kung makakatulong

    ito

    sa

    iyong pag-unlad.

    Pag-isipan

    ang mga sumusunod:

    Tsk...Wala

    palang

    pakinabang

    ang

    nabili

    ko

    Kung

    ang bagay na

    binili

    ay wala

    naman

    palang

    totoong halaga

    o

    pakinabang,

    sinayang lamang

    ang

    pagkakataon

    na

    palaguin

    ang

    pera.

    Magandanghalimbawa

    nito

    si

    Mrs.

    Santos.

    Dahil

    sa

    mganakakaengganyong

    midnight

    sale,

    napabili

    si Mrs.

    Santos ng

    mga

    alahas.

    Ngunit wala

    naman

    pala

    siyang

    paggagamitan

    Hindi rin

    naman

    mainam

    na isangla

    o

    ibenta

    21

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    13/28

    dahil

    hindi

    siya bihasa

    sa

    kalakaran

    ng

    alahas

    at

    wala siyang kilalang

    buyer na bibili

    doon

    sa magandang

    presyo.

    Imbes

    na

    magamit

    ang

    pera

    sa

    ibang

    mas

    makabuluhang

    bagay

    (gaya

    ng

    pamumuhunan ),

    ipinambili

    iyon sa

    mga

    alahas

    na nakatiwangwang

    lamang

    sa

    baul

    ni

    Mrs.

    Santos.

    Tsk...Sana

    yung

    mas abot-kaya na lang ang binili

    ko

    Kapag

    mas mahal

    pa

    ang binili kaysa sa tunay

    na

    pangangailangan,

    makakasama

    iyon

    sa kalagayang pinansiyal.

    Tingnan

    ang

    kuwento ni

    Mr. De Leon. Kailangan

    ng kaniyang

    pamilya

    ng kotse dahil

    walang

    pampublikong

    transportasyon

    na dumadaan

    sa

    kanilang

    luga4,

    at tutal,

    may

    kalakasan

    din

    naman kumita si Mr. De Leon. Bagama't simpleng

    transportasyon

    lamang ang

    pakay,

    isang

    magarang SUV

    ang

    pinili

    ni

    Mr. De

    Leon. Nang

    lumaon,

    hindi pala

    niya

    kayang

    panagutan

    ang mga

    buwanang

    bayad

    sa

    SUV.

    Kung

    gumawa

    lamang

    sana si Mr. De Leon ng budget at

    pinag-isipan

    ang

    tamang

    paggastos

    na angkop

    sa

    kaniyang kalagayang

    pinansiyal,

    siguro'y

    naisip niyang mas mainam kung mas abot-kaya at mas

    maliit

    na

    sasakyan

    na lamang ang binili niya.

    Tsk...

    Lumiit

    pala

    ang halaga nitong binili ko

    Tandaan

    na laging

    nagbabago ang halaga

    ng ating mga

    pag-aari.

    Lumiliit

    ang

    halaga

    ng karamihan,

    gaya

    ng

    iyong

    cellphone;

    kapag

    binenta

    mo

    iyon

    nang second-hand,

    siguradong

    mas

    mura iyon

    kaysa sa

    pagkakabili

    mo

    fsiyempre,

    nagamit mo na eh ). Bagama'twalang kasiguraduhan, ang

    halaga naman ng

    iilang mga

    bagay ay maaaring tumaas,

    gaya

    ng

    isang

    real estatei kapag mahusay ang

    pagkakapili

    ng real

    estate

    at

    maganda

    ang kalagayan ng industriya, maaaring maibenta

    iyon

    nang mas mataas

    sa

    pagkakabili.

    Tandaan din na may mga

    gastos

    sa

    pagbili,

    sa

    pag-alaga

    at

    sa

    pagbenta

    ng

    real

    estate na makababawas

    sa

    tuturingin

    mong

    tubo.

    Tandaan ang

    pinsipyong

    ito

    kapag

    bumibili

    ng

    kahit

    anong

    ari-arian.

    Balikan

    natin si Mr.

    De

    Leon.

    Upang mabayaran

    ang

    mga utang

    na

    idinulot

    ng magarang SUV naisipan niyang ibenta ang nasabing

    sasakyan. Ngunit

    dahil

    lumiit

    na ang halaga ng kaniyang SUV naibenta niya

    ito

    sa

    mas

    mababang halaga

    kaya't

    hindi

    pa

    rin

    niya

    mabayaran ang mga

    utang

    na

    idinulot

    ng

    SUV.

    22

    2.3

    f,c_tive

    Income

    far

    Needs,

    Passive

    Income

    for

    Wqnts

    May dalawang

    uri

    ng

    income

    o

    kita, Active

    Income at

    Pqssive

    Income.

    Upang

    makapagtipid,

    kailangang gumastos

    ayon

    sa uri ng lncome.

    Active Income

    Ang

    Active Income

    ay ang kita na

    galing

    sa

    aktibong

    pagtra-trabaho,

    paggamit

    ng ating

    talento at

    paglagak

    ng ating

    panahon.

    Sinasabing

    "dugo't

    pawis"

    ang

    pinagmulan

    ng Active Income,

    kaya't nararapat

    na

    gamitin

    lamang

    ito

    sa mga tunay na

    pangangailangan

    at

    sa

    pagpapalago

    ng naimpok,

    at hindi

    sa mga luho"

    Tandaan na

    hindi

    kaya

    ng ating katawan na habangbuhay

    magtrabaho

    upang magkaroon

    ngActive

    Income.

    Possive

    Income

    Ang Passive Income

    ay

    kita na

    galing

    sa

    pamumuhunan

    ng salapi

    o

    ari-

    arian kahit wala

    kang

    partisipasyon

    sa pangangasiwa

    nito.

    Tinatawag

    din itong

    Investment

    Income.

    Kung

    meron

    mang mga

    luho

    o ibang

    hindi

    masyadong importanteng

    gastusin,

    dapat Passive

    Income

    ang

    gamitin.

    Ngunit mas makakabuti kung

    ilagak

    pa

    angPassive Income

    upang

    lalong

    palaguin

    ang

    pamumuhunan.

    Tandaan, na

    ang Passive Income ang susi

    sa

    pagkakaroon

    ng kasaganaan.

    Alalahanin mula

    sa

    Kabanata

    1

    na

    ang tunay

    na

    hangarin

    ay

    ang

    magkaroon

    ng

    sapat at tuluy-tuloy

    na

    Passive

    Income upang

    tustusan

    ang

    napiling lifestyle kahit

    hindi na nagtratrabaho

    (at

    wala nang

    Active

    Income).

    Kita mo

    na?

    May mga

    paraan

    upang tulungan ang

    sariling magtipid.

    Madali langl

    Kayang-kaya mo

    ,l

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    14/28

    I

    IKATTONG

    KABANATA:

    MADALING MAG.IPON

    Matipid ka nga, ngunit

    may naiipon

    ka

    ba?

    Maaaring nagtataka ka

    kung

    paanong

    ang

    isang

    tao ay sinasabing

    "matipid"

    ngunit hindi naman

    nakakaipon.

    May

    mga

    tao na

    ganoon

    na

    lamang

    pagkaitan

    ang

    kanilang sarili

    at

    pamilya

    ngunit wala

    naman

    silang naiipon. Nangyayari

    ito sapagkat

    may

    mga

    mindset,

    at

    kaugalian

    na humahadlang

    sa

    pag-iipon ng isang

    tao,

    Ano

    ba

    talaga ang kahulugan

    ng

    pag-iipon

    at

    para

    saan ito?

    Ano

    ang

    mga

    maling

    mindset

    at

    kaugalian

    na

    humahadlang

    sa

    pag-iipon?

    Ano

    ang

    maaaring

    gawin

    upang

    iwasan ang

    mga hadlang

    na ito? Ang

    mga

    katanungan

    na

    ito

    ang

    bibigyang

    liwanag

    ng kabanatang

    ito.

    Tandaan

    lamang na hindi kailangang

    mag-alala dahil

    sa tulong

    ng

    primer

    na

    ito, madali mag-iponl

    3.1

    Kahulugan

    ng Pag-iipon

    Ang

    pag-iipon

    ay ang

    pagpaparami

    [o

    accumulation)

    ng

    natipid

    na

    pera

    na siyang ilalaan

    sa

    mga

    makabuluhang

    bagay

    na

    gaya

    ng

    Tatlong

    Sisidlan

    (lnvestment

    Baskets):

    protection, life-goals

    at retirement

    May

    mga investments na

    bagama't

    hindi kikita

    ay tunay

    na

    kailangan

    para

    sa

    isang

    maayos

    na pamumuhay. Isang halimbawa

    nito

    ay ang

    pagbili

    ng

    insurance. Magiging

    panatag ang

    loob

    mo

    kung sakaling

    may mangyari

    25

    4

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    15/28

    sa

    iyo'dahil alam

    mong

    may

    maasahan

    at masasandalan

    ang iyong

    pamilya

    at mahal sa

    buhay. Isa

    pang

    halimbawa

    nito

    ang

    pagbili

    ng

    tahanan. May

    mga investment na

    kumikita na

    gaya

    ng

    pamumuhunan

    sa

    negosyo,

    mutual/unds

    at

    iba

    pa

    na

    siyang magdadala

    sa

    atin

    sa

    kalayaang

    pinansiyal

    at masaganang

    pagreretiro.

    T'andaan na

    hindi

    sapat

    ang

    pagtitipid

    upang

    tunay

    na

    makapag-ipon.

    Sa

    madaling

    salita, hindi

    sapat

    ang

    pagtitipid,

    kailangang may

    maipon

    ka

    Dahil hangga't

    hindi

    mo napaparami

    ang mga natipid na

    pera,

    wala

    ka

    talagang

    matatawag na

    ipon. Tandaan

    rin na ang

    ipon ay dapat

    inilalaan

    sa

    protection,

    life-goals

    at

    retirement

    bqskets.

    3.2

    Nagtitipid ka

    ba

    para

    Mag-ipon?

    Nakakalungkot

    man

    isipin,

    may mga

    taong nagtitipid

    ngunit hindi talaga

    nagbabalak

    mag-ipon.

    Hindi nila nauunawaan

    na

    ang

    gayong

    pag-iisip

    ay

    hadlang

    sa

    kasaganaan.

    Halimbawa nito

    si

    Tia na

    kapitbahay

    ng

    isa sa

    mga

    binatilyong

    sumangguni

    sa

    Colayco

    Foundation

    for

    -fduiation.

    Si

    Tiiay

    ubod nang

    "tipid'i

    Bagama't

    sapat naman

    ang

    remittance

    mula sa

    asawang OFW,

    halos ayaw niyang

    lubayan

    ang kaniyang

    pera

    kahit na

    para

    naman

    ito sa

    mga

    pangangailangan

    ng kaniyang

    mga

    anak

    rra

    gaya

    ng masustansiyang

    pagkain,

    materyales

    samgaschool projects, atbp.

    Iisipin

    mong

    nakakaipon

    na

    si

    Tia ngunit

    hindi

    pala

    Imbes

    na

    ipunin

    ang kaniyang

    mga

    "natipid'l

    ginagamit

    lang

    pala

    niya iyon para

    makasali

    sa mga

    sugalan

    na

    siyang

    labis

    niyang na-eenjoy.

    Makikita

    na

    dahil

    hindi naman pala

    talaga

    "pagtitipid"

    ang

    ginawa

    ni Tia...

    pagiging

    "kuripot"

    ang

    ipinamalas

    niya sa kaniyang

    pamilya.

    Makikita

    rin na sinayang ni

    Tia

    ang

    pagkakataong

    maging

    mas

    makabuluhan ang

    kaniyang mga

    "natipid".

    Kadaiasan,

    labis-labis

    tayo magtipid

    at

    ipinagkakait na

    pala

    natin

    ang

    pangangailangan

    ng

    ating

    sariii

    at

    ng

    mga mahal

    sa

    buhay

    para

    lamang

    masustentuhan

    ang isang

    luho

    o

    bisyo, o

    makabili ng bagay na

    hindi

    naman

    talaga

    mahalaga.

    Kailangang

    rnaunawaan

    na kapartner

    ng

    Pagtitipid

    ang

    Pag-iipon.

    26

    lf we coutd

    wag our

    tait, we

    would.

    We're

    just

    hsppy

    to

    be nambar

    one.

    Thanks to Juan and

    all, we are

    the

    Philippines'

    largest airlinelx

    l*,

    hmqe'.",l,

    "

    %w-

    .

    ).

    r"

    $ii

    ;

    .:r,qd

    "f

    J-

    rl,

    ,,",_

    ,"n,,0,0,n,

    ,,,n,

    Unang

    Sisidlan:

    Protection

    ex. Emergency Money

    Extra

    Cash, lnsurance

    ex. monthly

    expenses,

    medical

    expenses, etc.

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    16/28

    Kopoliron

    so

    Kosogonson

    Service

    &

    Multi-Purpose

    Cooperotive

    "your

    oltern&tive vehicle for

    weolth

    generation"

    .using

    thc

    power

    of

    collective whole.

    'skength

    in

    numbsrs'

    "life-long

    laorning

    opportunities"

    -finoflci0i

    literaoy

    for

    members'

    '

    inve$f

    ment

    opportunities ior mcrnbrs'

    'e6wning

    businessesr

    BE

    PART

    OWNER

    ol

    Chowking. Ruroi Bonk of Covite

    eity ond others'

    .fotilitote

    members in scichst-'tingi' rnutuol

    fund

    investrnents"

    MEMBEHSHIP

    OPEN

    TO

    OFWs,

    FCIRMEFI

    OFWs

    AND

    OFW

    FAMILIE$

    lll0[tLl0ltTS:

    1ae

    ci

    *rarct

    Lri'-

    n,'rv ranietered &

    r

    ecognizedprimary

    cooperat'ive

    in

    the

    Phils'

    iii

    o

    *niuto,

    r'

    rzi

    45 ?o\

    ta

    ct'

    0

    e

    t

    25

    t

    0

    4

    'i

    ioiirr^i",r'm

    21

    countrie

    e:

    Phils"

    HK'

    gaudiArabia'

    l;1,,l"

    i,ii. ijse

    Aueiralia,

    6ahrain'

    china'

    cvprus'

    England'

    i:;^T;r;;;:;^it'Japan'KoreaKuwait'sinsapore'Taiwan'

    Vidinam

    Qenarated

    clase

    te

    PhPSOM

    of

    capital'

    f,

    *

    rti"

    ?;5%

    t'at'al

    dividanda

    in

    5

    yaare

    ,{}li.

    t;t}lr {..,\"f

    iL)N ix{.

    bsnsflts

    6

    uerrices

    "ffiiii;#iifi3itr; fr;iry;ilirmi:1,u,,

    f,

    e

    t

    e

    am

    ou.nt

    s

    ot

    ph?

    SOO.

    pnf

    SAO-

    r

    ne

    lb@

    ;;ri

    ;;;:"

    -

    fl ir,ffifi

    r#:fri,ltr*xg;r*uf[*rii,,r

    iil\'''trj,jxil*:{ttrffi

    #or

    FAM.-,ALEE

    a

    reeurar

    grvdn

    a gain

    ot

    451

    (a,

    ot,luty

    iwstngfeos

    rwrild

    havr

    Wnbura

    Capftal

    proqran

    N(

    t:iiiffi;iffi

    ,ffirr,x:;rrr,H

    V

    l2 131w,1rt

    st

    m

    ent

    prusmm

    gt?)

    ';li,#w:w#llxl*r*,:j**,mr;

    srattment

    aver

    12

    mo*n,

    *.*"pdiiiiii#Xii,iit

    ^

    Pera

    Mo,

    PaJaguin

    Mo

    Tama

    at

    napapanaltong

    impormasyon

    ang

    susi

    sa pagpapalago

    -

    Francisco

    J.

    Colavco

    "#r,Hr#,qff#ffml""-*

    I

    Enrergency

    Loan

    fur

    Me$rbars

    j

    lvladical/Dent

    al

    Check

    Up(orc*ime;danetnthap*ilo.)

    1/

    Hdeltallaailod

    Furl*

    Assi$tan

    e

    fflrnea]aranly]

    y'

    Burial

    Sana$t,

    y'

    lncorno

    Eaming

    Opportunltids

    "

    fiilffi*rff

    xm,#

    I3#,?,1,'*]

    *'

    ffi

    flHnffi

    $fi

    S,**f,ffi

    *n

    *

    cJqur.

    dr.1

    #ffiffm:rrfiffifi,ffiffiffiffid

    HEAD

    OFFICH

    (Phiiippines):

    Unii

    805,

    Citysiote Centre

    Condominium,

    709

    Show

    Blvd.,

    Posig, 1603

    Philippines

    .

    Tel.

    No.:

    (632)637374.l

    I

    6314446.

    http:l/www,kskcoop,corn

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    17/28

    Kapatiran

    sa

    Kasaganaan

    Service and

    Multi-Purpose

    (KsK

    SMP)

    Coop

    is

    the new

    partner

    of

    the

    Hural

    Bank

    of

    Cavite

    City

    (HBCC)

    Tcgether,

    RBCC

    and

    KeK SMp Coop

    will reash

    new

    heights

    in

    savings, banking

    and

    investments.

    Be a

    valued client

    at

    ttBCC

    and experisnce vision,

    1

    I

    I

    i

    I

    d

    t

    i

    ,l

    I

    iiti

    competenee

    and

    integrity.

    Services Offered:

    Saaings Account

    Sp

    e

    cial S

    auings

    Account

    Tirrte

    Deposit

    Ornnibus

    Credit

    Line

    Loans

    Bayad Center

    Kiddie

    Saaers

    Club

    RURAL BANK OF CAVITE CITY

    505 P. Burgos Ave. cor"

    P.

    Julio St., Caridad, Cavite

    Tel.

    Nos.

    (046)

    4312066,

    (046)

    4313584

    Email

    :

    [email protected]

    Itanong

    sa

    sarili:

    -

    Bakit ba ako nag-iipon?

    -

    Dahil ba

    gusto

    kong

    maging masagana balang araw?

    -

    O dahil

    gusto

    ko lamang sustentuhan

    ang

    aking,luho

    o

    bisyo?

    - Malinaw

    ba

    sa akin

    ang

    kahalagahan ng pag-iipon

    sa

    mag4ndang

    kinabukasan,

    at

    masaganangpagtanda?,

    ',"

    '

    Sa

    kabilang dako, mayroong

    mga

    tao

    na sobra-sobra kung

    gumastos-

    simpleng rubber shoes lang

    naman ang kailangan,

    subalit

    ang

    pinaka

    mamahalin

    at

    pinaka-kilalang

    tatak

    pa

    ang binili.

    Hindi

    maganda

    ang

    ganitong

    ugali. Dapat

    mamumuhay ng sapat at

    ayon

    sa

    iyong

    kinikita. Mas

    maigi kung

    may

    naisusubi

    para

    sa

    sarili at

    para

    sa

    hinaharap.

    Alalahanin

    na

    hindi

    ka makakabahagi ng bagay na

    wala

    ka.

    3.3

    Income

    -

    Savings

    =

    Expenses

    Maling Paghawak

    ng

    Income

    Maraming

    nag-aakala na

    Savings

    ang siyang

    matitira

    mula sa

    income

    matapos ibawas

    ang

    mga

    gastusin

    o

    Expenses.

    Kung

    baga:

    Income

    -

    Expenses

    =

    Savings.

    Halimbawa, kung

    kikita

    ka ng Php10,000

    ngayong

    buwan, at

    ang

    lahat

    ng iyong

    pangangailangan

    at luho ay

    magkakahalaga

    ng

    Php9,999, ang

    iyong

    Savings

    ay

    papatak

    sa tumataginting

    na Phpl

    [pisol].

    At kunyari

    napabili

    ka

    pa

    ng

    pisong

    kendi

    habang binabasa ang

    librong ito, ni

    isang

    kusing na

    savings

    ay

    WALAI

    Isa itong

    KAHINDIKHINDIK

    NA PAGKAKAMALI.

    Base sa

    ganitong

    maling

    pag-iisip,

    kung ano

    ang matira

    ay

    iyon

    na

    ang

    Savings.

    Kung walang

    matira,

    eh

    di

    walang

    Savings Binabalewala ng

    ganitong pag-iisip

    ang kahalagahan ng Savings

    sa

    kasaganaan ng

    ating kinabukasan.

    Ano ang tama?

    Ang TAMANG

    pag-iisip

    ay: Income

    -

    Savings

    =

    Expenses, Mas maiging

    ilista bilang

    unang

    'gastos'

    ang Savings, bago

    pa

    man

    ang

    iba

    pang

    gastusin.

    Halimbawa,

    kung

    kikita

    ka ng Php10,000 ngayong buwan,

    maglaan

    ka ng halaga

    bilang

    savings.

    Matapos suriin ang hangaring

    pinansiyal

    at

    nalalabi

    mo

    pang

    taon

    para

    abutin

    iyon, nabatid mong kailangan

    mong itabi

    ang

    Php1,000 bilang

    Savings kada

    buwan.

    Matapos

    kaltasin

    sa income

    na

    Php10,000

    ang Savings

    na

    Php1,000,

    ang susunod mong

    gagawin

    ay

    pagkasyahin

    sa Php9,000 ang

    iyong mga

    gastos

    at

    luho

    31

    City

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    18/28

    (malaking

    tulong

    ang

    ginawa

    mong

    budgefl)

    Tandaan, nasa

    kamay

    mo

    ang

    iyong pag-asenso.

    Maaaring

    ma-adjust ang

    iyong ibang

    gastusin

    upang makamit

    ang iyong torget

    savings amount. Ikaw

    ang

    magsasabi

    kung ano

    ang

    halaga

    na

    kaya

    mong

    isubi

    kada

    buwan.

    Kapag mas

    malaki

    ang maisusubi

    mas

    mabilis

    at

    mas

    malaki

    ang kakayahan

    nito na lumago.

    Sa

    ganitong

    paraan,

    ang

    pagtitipid

    ay

    gastusin

    din.

    Yun lang,

    yaon

    ang

    gastos

    na

    pangbili

    ng iyong

    kinabukasan Tandaan,

    Savings

    is

    an

    expense

    that

    buys

    your

    future

    ..i

    lta_ ,?-l.Igi..t4lsaiili;

    ",:

    ,

    '.,.

    1;'N,ag1a.laanbaakongbudgetparasasavings?....

    i

    ir

    2 Si'

    a

    a

    ad,ko ba ang

    paggastos

    sa aking

    suweldo at wala

    nang

    '

    4,Pianolna ako

    sa

    kinabukasan kapag

    hindi

    na ako maaarin

    C

    ,

    magtrabaho?

    3.4

    Matutong

    Tumanggi

    May mga

    taong nagtitipid

    ngunit hindi

    makapag-ipon.

    Ito

    ang isa

    pa

    sa

    mga dahilan.

    Tunghayan ang kuwento

    ng empleyado na

    si Ruth,

    na

    dahil sa sobrang

    kasipagan at

    pagtitipid

    ay napapabayaan

    na

    ang

    sariling

    kaligayahan

    at kalusugan. Ngunit imbes

    na maipon

    niya ang mga

    natipid

    para

    sa

    kaniyang kinabukasan

    at kaligayahan...ay

    halos nasisimot

    lang

    tuwing

    araw

    i'rg

    sweldo.

    At

    bakit

    kaya?

    Dahil

    siya

    na

    ang inaasahan

    ng

    halos

    kalahati

    ng

    kaniyang

    angkan

    Sa

    katunayan, kahit

    ultimong mga luho

    ng

    mga

    kamag-anak

    ay

    pinapasagot

    kay

    Ruth.

    At

    sa

    minsang hindi

    agarang mapagbigyan

    ni Ruth

    ay

    nagtatampo

    pa

    ang mga kamag-anak

    na

    para

    bang

    obligasyon

    ni

    Ruth

    na

    pasanin

    silang lahat

    gayong

    maaari

    naman silang magsumikap

    para

    sa

    kanilang

    mga

    sarili.

    Habang kumakayod

    si Ruth,

    ang mga

    kapatid at

    mga bayaw

    na

    sinusustentuhan

    ay

    nakatihaya lamang

    buong

    araw. Kung tutuusin,

    maaari

    pang

    magtrabaho

    ang kaniyang

    mga magulang

    at kapatid

    at

    ibang

    kamag-anak

    sapagkat mga bata

    pa

    at malalakas

    pa

    ang

    katawanl

    Imbes

    na umasa

    sa

    sariling

    sikap ang mga

    kamag-anak,

    ginawa

    na

    nilang

    palabigasan

    ang

    kawawang

    si Ruth.

    Kaya

    si Ruth, bagama't

    matipid, ay

    wala namang

    naiipon.

    Kung magpapatuloy ang ganitong

    pang-aabuso sa

    kabaitan

    ni

    Ruth,

    si

    Ruth mismo ay walang

    maipupundar para

    sa

    sarili,

    at

    sa

    pagdating

    32

    ng

    pagtanda

    ay

    maaaring

    umaasa

    rin lamang

    siya sa

    iba. Bagama't

    nagsu5umikap

    siya nang

    puspusan,

    hindi

    pa

    rin siya

    makakalaya mula

    sa

    kakapusan.

    Nagsimula

    ang

    problema

    dahil

    sa mga

    "mahal

    sa buhay"

    na

    walang

    patawad

    na

    sumisimot

    sa

    mga

    naiipon

    sana

    ni

    Ruth.

    Ang nakakalungkot

    pa

    riyan,

    -r.;:r,

    martir

    na Ruth

    sa

    mundo.

    Ito

    ang

    aming

    munting

    panggising sa

    mga

    kababayang

    OFW's at

    sa

    lahat

    ng

    nakakaunawa sa kuwento

    ni

    Ruth: Minsan,

    ang

    pagkakait

    sa

    mga

    hindi

    makatarungang

    hiling

    ng

    mga

    mahal sa

    buhay ay

    ang

    pinakamabuting

    gawin

    upang

    turuan

    sila ng

    disiplina,

    at

    tamang

    pagpapahalaga.

    Sa

    ganoong paraan,

    mapapanatili

    mo ang kakayahang

    mag-ipon

    at maghanda

    ng masaganang

    bukas.

    Sa

    madaling

    salita,

    matutong

    tumanggi...

    huwag

    magpaalipin

    sa mga

    hindi makatarungang

    hiling ng

    mahal

    sa

    buhay.

    Kapuri-puri

    ang

    pagmamalasakit

    para

    sa

    mga mahal

    sa buhay.

    Ngunit

    pakatandaan, kailangan

    mo ring

    isipin

    ang

    iyong kapakanan,

    at ang

    iyong

    kaligayahanl

    You

    have

    your

    life

    to

    live,

    you

    have

    your

    own happiness

    to

    pursue

    Ang

    pagtanggi sa hindi

    makatarungang

    kahilingang

    pinansiyal

    ng

    isang mahal

    sa buhay ay

    hindi

    nangangahulugang

    hindi

    mo sila

    mahal.

    Nangangahulugan

    lamang

    iyon

    na mas listo

    ka na

    sa

    paghahanda

    para

    sa

    kinabukasan.

    Tandaan na maaari

    mo

    lang ibahagi

    ang

    meron

    ka.

    Kung

    balang

    araw

    ay maghihirap

    ka rin

    dahil sa

    kasalukuyang

    pagkaubos

    ng

    Savings,

    paano

    mo

    masisigurong

    makakatulong ka

    hanggang

    sa

    kinabukasan?

    ,

    .,.l,llPrrnd,..,**asabi,,,tUng

    hinai.,makatarungan

    ang

    isang,

    kahilingang

    pinansiyal?

    Ilang

    mga

    batayan:

    iLiri-d?

    r

    ,,h^

    rano

    ha

    ,o

    :

    L:::,;,::Ano

    Wiang'1i65i1ing?,,Luho'laii$,ba,,o

    isang rnakabriluhan"

    ,",.,

    ,

    pahgq(Beilangan?

    Kailan$ang

    makab;uluhan

    ito

    dahil

    imbes'

    ha

    ri

    ,'

    -r.imaldagaag*t'savings

    ko aysa'Iuho

    lamang

    gagamitth i'

    rl

    2.

    Teka,

    sino ba

    itong

    humihiling?

    Sino ang

    tunay

    na

    may

    ,,

    :'responiibllidadl'sa

    ,kAniye?

    Ako

    ba

    tal,agar,

    'ang

    dapatrrntrrn*

    hingan ng

    tulong?

    3. Kung maaari

    naman

    siyang

    magtrabaho,

    bakit kaya hindi

    rin

    ,',,,,,

    q1r1,*r$ana.|.ng.,,,Uuts,r:upanghiridi'na umasa,,sa

    akin?'

    .

    f;,,"16,21;1a..',na kaditai.

    na.

    ito,'humihiling?

    Baka

    ,naman

    namimihasa

    nal?

    5.

    Palaging

    tandaan na

    ang

    "side

    requesr.s"

    ng

    mga

    taong

    ito

    ay

    :,,,-,',nakakabawassa5.avings.

    ,,'

    "''

    .,,,',,.

    33

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    19/28

    At

    isd

    pa,

    laging

    iisipin

    na

    ang

    pag-spoil

    sa mga

    mahal

    sa

    buhay ay ang

    isa mga

    pinakamasamang

    bagay

    na

    maaari mong gawin

    sa

    kanil3,

    at

    sa

    iyong

    sarili. Kapag patuloy

    mong pinagbigyan

    ang kanilang

    mga

    hindi

    karapatdapat

    na

    kahilingan,

    imbes

    na

    tulungan

    silang

    matuto

    na umasa

    sa

    sariling

    sipag

    at

    tlyaga, tuturuan

    mo

    lamang

    silang

    maging linta

    sa

    kapuwa...

    (at

    maging

    linta

    sa

    iyo).

    Upang maiwasan

    ang

    alitan, mainam

    na

    dahan-dahanin

    ang

    paghihigpit

    sa mga

    kahilingan ng

    mga

    mahal

    sa buhay.

    Maigi

    kung mayroon

    kang

    budget

    na

    maipapakita.

    Makakatulong

    ito

    upang ipaunawa

    na

    may

    pinaglalaanan

    na ang iyong pera.

    Ito

    ang aming

    payo

    sa

    mga nagsisimula

    pa

    lamang

    na kumita:

    huwag na

    paabutin

    sa

    ganitong

    sitwasyon. Huwag

    hayaang

    mamihasa

    o ma-spofl

    ang mga

    mahal

    sa

    buhay.

    Hindi

    ba't kahit simpleng

    kaugalian

    ay nakakaapekto

    pala

    sa ating

    pag-

    iipon

    at sa ating

    kinabukasan?

    Ngayong

    alam

    mo

    na,

    lalong

    mas

    madali

    ang

    pag-iipon

    Sa wakas

    Nagplano

    ka,

    nagtipid

    at nakapag-ipon,

    kaya

    ngayon,

    aalamin

    naman

    natin

    ang

    ilang

    mahahalagang

    bagaytungkol

    sa

    pamumuhunan.

    Ang pamumuhunan

    ay

    ang

    paglalaan

    ng

    pera

    sa

    isang

    bagay

    na

    inaasahan

    mong

    magkakaloob

    sa tyo ng

    benepisyo

    sa hinaharap.

    Gaya

    ng

    ating

    tinalakay

    sa mga nakaraang

    kabanata,

    nakasalalay

    ang

    ating

    kasaganaan

    sa Pamumuhunan

    dahil

    doon

    manggagaling

    ang

    ating

    passive

    Income.

    Ano

    pa'ng

    hinihintay

    mo? Halina't

    tuklasin

    ang ilang

    mahahalagang

    bagay

    ukol

    sa

    Pamumuhunan.

    34

    -

    Seguro

    para

    sa

    sasakyan o

    car insurance

    35

    IKA-APAT

    NA

    MADALING

    MAMUHUNAN

    4.1

    Protection

    Basket:

    Mamuhunan

    sa Sarili,

    Kumuha

    ng

    Insurance

    Ang sarili

    mo

    ang

    pinakamahalaga mong

    pag-aari.

    At

    kung

    ikaw

    ang

    kumikita

    para

    sa

    iyong

    pamilya,

    magdudusa

    sila

    kapag may

    mangyari

    sa

    iyo. Dito

    pumapasok

    ang

    kahalagahan

    ng

    pamumuhunan

    sa

    Insurance.

    Ano ang mga tipo

    ng

    Insurance?

    Ang life insurance

    at ion-life

    insurance ang

    dalawang

    karaniwang

    uri

    ng

    Insurance.

    .

    Anglife

    insurance

    ay

    nagbibigay

    ng benepisyo

    sa

    iyong mga

    maiiwan

    sa

    sandaling

    pumanaw ka

    (benefits

    to

    your

    beneficiary

    when

    you die).

    HalWhole

    Life,

    Term Life

    .

    Angnon-life

    insurance naman

    ay nagbibigay

    ng

    proteksiyon

    sa

    iyong

    mga

    pag-aari

    at

    pati

    na

    rin

    para

    sa

    iyong

    personal

    na kagalingan

    (protection

    to

    your

    assets

    and

    your

    wellness-).

    Hal. Pangkalusugan

    at

    pang-ospital

    (medical

    and

    hospita[), Philhealth

    fmas

    lalo na kung

    ikaw

    ay

    negosyante

    o

    freelancer,

    para

    sa

    mga

    empleyado ayon sa

    batas

    dapat

    asikasuhin

    ito

    ng iyong kumpanya.)

    -

    Seguro

    para

    sa

    bahay o

    house insurance

    laban

    sa

    mga sakuna

    tulad

    ng

    sunog,

    lindol,

    bagyo,

    atbp.

    House

    Insurance

    (Fire,

    Earthquake,

    Typhoon

    atbp.)

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    20/28

    malaki ang

    mong tnsurance

    sapagkat

    ang lyong

    a

    Ngunit kung

    ang

    buong pamilya ay

    r

    malaki ang

    kakailanganing

    insurqnce.

    Matapbs malaman

    ang mga

    uri ng Insurance,

    mahalagang

    pag-isipan

    kung

    magkano

    at anong

    tipo ng Insurance

    ang

    kailangan

    mong bi-lhin.

    Magkano?

    Depe-n$e

    ito sa

    pangangailangan

    ng mga

    taong

    nakasalalay

    sa

    iyo. Kung

    malalaki na ang mga

    anak at hindi

    na masyadong

    umaasa

    sa

    iyong

    kita

    dahil may sarili

    na silang

    trabaho,

    hindi

    na kalakihan

    ang

    kakailanganin

    Insurqnce

    sapagkat

    ang iyong

    asawa

    na

    lamang

    ang iyong inaalala.

    t

    kung

    ang

    buong pamilva av

    umaasa

    Da

    rin

    sa

    ivo.

    tivak

    na

    mas

    Kung

    saka-sakaling mawalan

    ng

    trabaho,

    may

    ilang

    buwan

    pang

    maaaring

    maghanap

    ng

    trabaho

    bago kayo

    tunay

    na

    kapusin.

    Kung

    pasok

    sa budget,

    maaari ring magtabi ng

    pera

    sa

    mga non-life

    insttrance,

    gaya

    ng

    car at

    house insurance.

    Ngunit kailangang

    magtalaga

    ng

    isang plano at balangkas

    ng mga

    priorities.

    pamilya ay

    umaasa

    pa

    rin

    sa

    iyo,

    tiyak

    na

    mas

    4.2 Tutulungan_

    ka

    ng

    Panahon,

    Interest,

    at

    Levers.ge

    Compound

    Upang-m-asabi

    kung magkano

    ang kailangang

    insurance,

    isipin

    kung

    gaano

    kalaki

    ang

    taunang

    gastusin

    ng

    mga umaasa

    sa

    iyo.

    Ipagpalagay

    nating Php300,000

    ang

    kailangan

    ng iyong

    pamilya

    upang ma6uhay

    sa

    isang taon.

    Kung

    sa

    tingin mo

    ay dalawang

    taon ang kakailanganin

    ng

    iyong

    asawa

    upang makabawi (o

    kaya

    makahanap

    ng

    pampalit

    sa iyo)

    l?

    iy_ong

    pagkawala,

    kailangan

    mo

    ng insurance

    na

    nagkakahalaga ng

    Php600,000

    o

    2

    years

    X Php300,000.

    Anong

    Tipo nglnsurance

    ang kukunin

    ko?

    Dahil

    ang layunin

    mo

    ay

    tanging

    proteksyon

    lamang,

    ang mga

    sumusunod

    na

    ang

    pinaka

    abot-kayang

    tipo ng mga Insurance:

    leryn

    Lrfe

    -fipo

    ito

    ng

    lnsurancel

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    21/28

    asa.

    Samakatuwid,

    ang Panahon ay

    pag-asa

    Kaya't

    kung ngayon lamang

    tumalab

    sa

    iyo

    ang

    kahalagahan ng

    paggamit

    ng

    ating

    Panahon

    sa

    makabuluhang mga

    gawain,

    huwag nang mag-atubili

    pa

    at kumilos na

    ngayon

    mismo

    Compound Interest

    Sinabi ng sikat na

    siyentipikong si Albert Einstein na ang Compound

    Interest

    ang

    pinakamahusay

    na

    likha

    ng

    tao

    Angcompound interest ay

    ang

    paglago

    ng

    pera

    kung

    saan ang

    tubo nito

    mula sa interes

    at sa

    pagtaas

    ng

    halaga

    ay

    isasama sa prinsipal

    at ang

    pinagsamang

    halaga ang

    siyang

    tutubuan

    ng interes, hanggang

    sa

    lumaki

    nang lumaki ang tubo

    sa

    bawat

    pagkakataon

    ng

    paglago.

    Tingnan ang halimbawang ito:

    1. Hindi

    Compounded

    anglnterest

    Halimbawa

    mayroon kang P10,000

    na

    kumikita

    ng1,0o/o

    na

    interes

    o

    average

    gain kada

    taon, kikita ka ng 1,000

    sa

    isang taon. Kung hindi

    mo

    gagastusin

    ang

    P1,000

    nayearlyincome

    na

    ito saloob

    ngsampung

    taon,

    magkakaroon

    ka

    ng

    PhP 20,000^00 sa ika-sampung

    taon.

    Lumago

    ang

    iyong puhunan

    ngL00o/o

    pagkalipas ng sampung taon.

    2.

    Angkapangyarihan ng

    Compound Interestt.

    Kung imbes

    na

    gastusin

    mo ang taunang tubo ng iyong

    P10,000

    ay ibinalik mo sa investment instrument.

    upang kumita ng interes,

    gaano

    kaya

    kalaki

    ang

    iyong ipon

    matapos ang

    sampung taon?

    Ang

    P10,000

    mo

    ay

    magiging P25,938.

    Lumago ang

    iyong

    puhunan

    ng

    L59.38o/o

    pagkalipas

    ng sampung taon.

    Sa

    tulong

    ngCompound Interest, mas

    mapapadali

    ang iyong

    pagkamit

    ng

    kasaganaan.

    Leverage

    Angleverage ay

    ang

    pamamaraan

    ng

    paggamit

    ng mga bagay o samahan

    ng

    mga

    tao

    na nakakapagbigay-gaan

    sa

    mga

    ginagawa

    o nagpapabilis

    sa

    paglago.

    May dalawang

    uri ng leverage:

    1.

    People Leverage

    -

    Ito ay

    ang

    pagbabakas-bakas

    ng

    mga

    indibidwal

    upang

    mapakinabangan

    ang kapangrarihan ng marami na

    magkakasama

    kumpara

    sa

    nag-iisa. Isang

    halimbawa nito

    ay

    ang

    bayanihan.

    Ang

    People Leverage

    ay

    ang

    pagbabakas-bakas

    ng maliit mong

    38

    puhunan sa

    isang

    malaking malaking

    investment kasama ng ibang

    tao, ilang kakilala

    at

    mga

    kumpanya na maglalagay rin ng kani-

    kanilang

    sariling

    puhunan.

    Dahil

    pinag-lSA

    ang maliliit ngunit

    maraming kontribusyon,

    mas malayo

    ang mararating ng

    samahan.

    Halibawa

    ng

    People Leverage ang

    paglagak

    sa

    pooled

    funds

    gaya

    ng

    mutualfund.Dito

    ang

    P5,000 aybumabakas

    sa kabuuanngmutualfund

    na

    maaring

    nagkakahalaga

    ng P900

    milyon.

    Lumalabas na ang

    iyong

    P5,000

    aykasinglakas ngbuong

    P900

    milyon nabumubuo

    ng

    pondong

    ito. Halimbawa rin ang

    pagsali

    sa mga

    kooperatiba.

    Nagtutulong-

    tulong

    ang mga

    miyembro

    ng kooperatiba upang makapamuhunan

    ang mga

    miyembro

    at makakuha

    ng mga business

    partners.

    2. Credit

    Leverage

    -

    Ito ay

    ang

    paggamit

    ng

    utang

    upang

    magpalago.

    Isang halimbawa

    nito ay

    ang

    paggamit

    ng

    utang

    upang mag-

    umpisa

    at

    magpalaki ng

    negosyo. Halimbawa rin ang

    pagsali

    sa

    Pag-ibig Home

    Development Mutual

    Fund

    upang magkabahay.

    Tandaan na

    ang

    pag-utang

    ay

    nakapagbibigay

    ng

    karagdagang

    'kapital'na

    maaaring

    ilagak

    sa

    maayos na negosyo o

    pamumuhunan.

    Kapag ito ay

    ginamit

    sa tamang

    paraan

    at nagdulot

    ng

    panibagong

    kita na higit

    sa

    interes

    ng

    utang maituturing

    itonggood

    debt.

    Kapag

    ginamit

    naman ang utang para tustusan ang mga pangunahin

    o

    buwanang

    gastusin

    ito ay bad debt. Ginagamit

    lang dapat

    ang

    utang

    sa

    pagpapalago

    ng

    pera

    o

    para

    sa tunay

    na emergency.

    Huwag uutang

    para

    panagutan

    ang mga

    problemang

    dulot

    ng

    kawalan

    ng

    disiplina

    sa

    paghawak

    ng

    pera,

    4.3

    Talunin

    ang Inflation

    Anginflation ay

    ang

    pagmahal

    ng

    bilihin

    o

    ang

    pagkabawas

    ng

    kakayahan

    ng iyong

    pera

    na

    bilhin

    ang dati nitong

    kayang bilhin

    sa

    parehong

    halaga.

    Halimbawa, kung

    sa

    Enero ay nakabibili ka

    na ng

    balut

    sa

    halagang P10,

    dahil sa

    pagtaas

    ng bilihin

    ay natuklasan mong

    P11 na

    pala

    ang

    benta

    sa

    iyo

    ng

    suking

    mangbabalut sa katapusan

    ng taon, ang

    ibig sabihin

    ay

    1,0o/o

    ang

    inflation rate

    sa

    taong

    ito.

    Bakit

    kailangang talunin

    ang Inflation?

    Paano

    kung

    ang Inflation rate ay

    higit sa

    pagtaas

    ng kita? Halimbawa,

    L00/o

    ang Inflation

    ng mga

    bilihin sa Pilipinas

    sa taong ito.

    Kung

    lumago

    lamang

    ng1.o/o

    ang

    iyong kabuuang kita

    sa

    taong ito, mas malaki

    pa

    ang

    itinaas

    ng mga bilihin kaysa sa

    itinaas

    ng iyong

    kita.

    Kung

    gayon,

    naging

    mas kapos ang

    pinansiyal na

    katayuan

    mo.

    Bilang halimbawa,

    balikan natin ang

    pagbili

    ng balut. Dahil sa

    1'0o/o

    na

    inflation,

    ang

    dating PLO

    na

    balut

    ay P11

    na...

    Ngunit dahil

    1% lamang

    ang

    itinaas ng kita mo, tanging

    P10.10

    (sampung

    piso

    at

    sampung

    sentimos) lamang

    ang handa mong ibayad

    para

    sa

    iyong

    paboritong

    balut.

    Naku,

    kulang

    na

    ang

    pambili mo

    ng

    balut

    Para

    mabili

    ang

    paboritong

    39

  • 5/19/2018 Piso Bili Ties

    22/28

    balut, kailangan mo

    pang

    bawasan

    ng

    P0.90 ang

    budget

    para

    sa

    ibang

    pangangailangan

    nang

    sa

    gayon

    ay mabayaran ang P11 na

    balot. Malinaw

    na nabawasan

    ang kakayahan mong

    bumili

    Tiyak na mas mayaman

    ka

    pa

    pala

    sa

    nakaraang

    taon dahil

    mas

    marami kang kayang

    bilhin

    noon kaysa

    sa

    ngayonl

    Eh kung

    Sakto

    ang Inflation

    at

    qng

    Pagtaas

    ng kita?

    Kung 10%

    ang inflation

    at 70o/o

    din

    ang

    pagtaas

    ng kita mo kumpara

    sa

    nakaraang taon,

    masasabing hindi ka umasenso ngunit

    hindi

    ka

    rin

    naman nalugi. Pero

    dahil dumaan ang isang

    taon

    [8,760

    oras na

    hindi

    na maibabalik

    kailanman J nang hindi

    ka man lang umasenso,

    maaaring

    sabihing lugi ka

    pa

    rin.

    Mahalaga ang Panahon

    at

    kapag ito

    ay

    dumaan

    sa

    paraang

    hindi natin

    naisusulong

    ang

    ating hangaring

    pinansiyal,

    I