Paris 001-010 Educazione 001- · Σηκουάνας του Άιφελ Μεζονέτα Γέφυρα...

Paris 001-010_Educazione 001- 8/11/15 8:24 PM Page 1

ΑΛΑΝ ΦΕΡΣΤ

Αποστολή στο Παρίσιμ υ θ ι σ τ ό ρ η μ α

Με τάφρασ η από τα α γ γλ ι κ άΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ


«Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις τηςελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καιτις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως ηάνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό,μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμί-σθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήπο-τε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου».

Σ Y Γ X P O N H Ξ E N H Λ O Γ O T E X N I A

Εκδόσεις Πατάκη – Ξένη λογοτεχνίαΣύγχρονη ξένη λογοτεχνία – 332Άλαν Φερστ, Αποστολή στο Παρίσι Alan Furst, Mission to ParisΜετάφραση: Αντώνης ΚαλοκύρηςΥπεύθυνος έκδοσης: Κώστας ΓιαννόπουλοςEπιμέλεια-διορθώσεις: Άγης ΜπράτσοςΣελιδοποίηση: Αλέξιος Δ. ΜάστορηςΦιλμ-μοντάζ: Κέντρο Γρήγορης ΕκτύπωσηςCopyright© Alan Furst, 2012Copyright© για τον χάρτη Anita Karl & Jim KempCopyright© για την ελληνική γλώσσα, Σ. Πατάκης ΑΕEΔE (Εκδόσεις Πατάκη), 2013Πρώτη έκδοση στην αγγλική γλώσσα από τις εκδόσεις Weidenfeld & Nicolson(Orion Publishing Group Ltd), Λονδίνο, 2012Πρώτη έκδοση στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, Ιούλιος 2015Κ.Ε.Τ. 8694 Κ.Ε.Π. 497/15ISBN 978-960-16-5425-6

ΠANAΓH TΣAΛΔAPH (ΠPΩHN ΠEIPAIΩΣ) 38, 104 37 AΘHNAΤΗΛ.: 210.36.50.000, 210.52.05.600, 801.100.2665 – ΦAΞ: 210.36.50.069ΚΕNΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕNΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗNΑ, ΤΗΛ.: 210.38.31.078ΥΠOΚATAΣTHΜΑ: ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ – ΠΕΡΙΟΧΗ Β´ ΚΤΕΟ), Τ.Θ. 1213,570 09 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘΕΣΣΑΛONΙΚΗΣ, ΤΗΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15 – ΦAΞ: 2310.70.63.55Web site: http://www.patakis.gr • e-mail: [email protected], [email protected]


Στη δεκαετία του 1930 η ναζιστική κυβέρνηση της Γερμανίας,εξαιρετικά χολωμένη από την ήττα στον πόλεμο του 1914,

είχε αποφασίσει να καταστρέψει τον παραδοσιακό εχθρό της,τη Γαλλία. Η πολεμική σύρραξη είχε μετατεθεί στο μέλλον,

όμως μία μικρή υπηρεσία στο Υπουργείο Εξωτερικών του Ράιχ αναλάμβανε αποστολές προκειμένου να κάμψει το ηθικό των Γάλλων και να υπονομεύσει τη θέληση της Γαλλίας

να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Η στρατηγική αυτή, μέσω της χρήσης παμπάλαιων και αποδεδειγμένα

λειτουργικών μεθόδων, ήταν γνωστήως «πολιτικός πόλεμος».

Paris 001-010_Educazione 001- 8/11/15 8:24 PM

Διαμερίσματα1-20

ΑμερικανικόΝοσοκομείο

ΑμερικανικήΒιβλιοθήκη Ξενοδοχείο

«Ντουμπαρρύ»ΤράπεζαΝάσιοναλ Σίτυ

Μαξίμ

ΑμερικανικήΠρεσβείαΒλ. ένθετο

Αψίδατου Θριάμβου

Δάσοςτης Βουλόνης

Πρε Κατελάν Αμερικανική

Λέσχη

Πλας ντε λα Κονκόρντ

ΓερμανικήΠρεσβεία

Διαμέρισματης Κικί ντε

Σαιντ-Ανζ

Κατοικία της Μαρία φονΡέσκε ουντΆλτενμπουργκ

Πύργοςτου Άιφελ

Σηκο

υάνα

ς

Μεζονέτα

ΓέφυραΓκρενέλ

Μαούνακαλλιτέχνη

Σανζ-ΕλυζέΑλσατικήΜπρασερί

Οδός Μ

αρμπ

έφ

ΠαραγωγέςΝτεσέλ

Ξενοδοχείο«Κλάριτζ»

Καφέ, οδόςΤρεμουάιγ


ύ»

προς ΑεροδρόμιοΛε Μπουρζέ Διαμέρισμα της

Ρενάτε Στάινερ

Κανάλι Σαιν-Μαρτέν

Warner Bros.Γαλλίας

Λε Πτι Μπαρ,«Ριτζ»

ΠλαςΒαντόμ

Λούβρο

ΒαστίλληΜπρασερίΧέινινγκερ

ΝοτρΝταμ

Λεωφόρος Σαιν-Ζερμαίν

Λεω

φόρο

ς Σαι

ν- Μ

ισέλ

Σορβόννη

προς στούντιοτης Paramountστο Ζουανβίλ

B

Παρίσι1938

μέτρα

γιάρδες


ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ ΤΑ ΒΡΑΔΙΑ του Σεπτέμβρη μπορεί να είναι ζε-στά, υπερβολικά ήπια και, εξαιτίας της ιδιαίτερης μαγείαςτης πόλης, ακαταμάχητα γοητευτικά. Το φθινόπωρο τουέτους 1938 ξεκίνησε κάτω από αυτές ακριβώς τις καιρικέςσυνθήκες και στα αίθρια των καλύτερων καφέ, στα διάσημαεστιατόρια, στα επίσημα δείπνα, όπου όλοι επιθυμούσαν ναπαρευρίσκονται, οι συζητήσεις ήταν, κατ’ ανάγκη, ζωηρές καιπνευματώδεις: αφορούσαν τη μόδα, το σινεμά, τον έρωτα, τηνπολιτική, όπως –ναι, κάποιες στιγμές– και την πιθανότηταμιας πολεμικής σύρραξης. Σχεδόν οτιδήποτε, είναι η αλήθεια,πλην των χρημάτων. Ή μάλλον των γερμανικών χρημάτων.Επικρατούσε μία περίεργη σιγή για τα εκατοντάδες εκατομ-μύρια φράγκα –δεκάδες εκατομμύρια δολάρια– που είχανδοθεί σε ορισμένους από τους πλέον διακεκριμένους πολίτεςτης Γαλλίας μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933.Ίσως όχι και τόσο περίεργη, αφού όσοι είχαν λάβει τα χρή-ματα αντιλαμβάνονταν πως υπήρχε μια κάποια σκιά σε αυ-τές τις συναλλαγές και, σε αυτή τη σκιά, ορισμένα άτομα πουχρειάζονται το σκοτάδι για τις ενέργειές τους.

• 13 •


Οι διακεκριμένοι πολίτες, σε περίπτωση που προθυμο-ποιούνταν να μιλήσουν, θα παραδέχονταν πως οι Γερμανοί–το πολιτικό προσωπικό που πρόσφερε όλον αυτό τον θη-σαυρό– ήταν αναπάντεχα ικανοί. Γνώριζαν πώς να αμβλύ-νουν μία συνείδηση, παρουσίαζαν τη δωροδοκία ως τίποταπερισσότερο από μία μορφή εκλεπτυσμένων εμπορικών συ-ναλλαγών, αντίστοιχων με όσες λαμβάνουν χώρα στα σα-λόνια και στα γραφεία και στους ιδιωτικούς χώρους τωντραπεζών – μία προδοσία μεταξύ κυρίων. Και το πολιτικόπροσωπικό μπορούσε να βασιστεί σε μία άτεγκτη βασικήαρχή: όσοι θεωρούν τον εαυτό τους πεπειραμένο γνωρίζουνότι κάθε βελούδινο γάντι περιέχει μια σιδερένια γροθιά, κα-τανοούν τι ενδεχομένως τους περιμένει στις σκιές και γι’αυτό, έχοντας αποφασίσει να συμμετάσχουν στο παιχνίδι,υπακούν στους κανόνες του.

Ωστόσο, δεδομένης της ανθρώπινης φύσης, πάντοτε υπάρ-χει κάποιος –έτσι δεν είναι;– που θα τους παραβεί.

Ένας από αυτούς, στις 14 του Σεπτεμβρίου, ήταν ο ανερχό-μενος πολιτικός αστέρας ονόματι Πριντό. Αν εκείνο το βρά-δυ βρισκόταν στο Παρίσι, θα τα έπινε στο Φουκέ παρέα μεέναν Ισπανό μαρκήσιο, έναν διπλωμάτη, και στη συνέχειαθα μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα σε δύο πολύ καλά επί-σημα δείπνα: το πρώτο σε ένα καρτιέ πέριξ του ΠαλαίΜπουρμπόν, το δεύτερο σε μία υπέροχη παλιά έπαυλη στοΠασσύ. Ο ίδιος πίστευε πως το ’χε η μοίρα του να περνά ταβράδια σε τέτοια θεσπέσια μέρη. Και, σκεφτόταν, αν η γα-μημένη η μοίρα του διατηρούσε έστω και ένα ψήγμα οίκτουστην ψυχρή της καρδιά, εκείνη τη στιγμή θα ετοιμαζόταν να

• 14 •

Α ΛΑΝ Φ ΕΡΣΤ


σταματήσει κάποιο ταξί. Ωστόσο, η γαμημένη η μοίρα είχεάλλα κατά νου για το μέλλον και δεν έδινε δεκάρα για τηντύχη του.

Ο Πριντό βαθιά μέσα του αισθανόταν τρομερά αδικημέ-νος. Δεν έπρεπε να συμβεί σ’ εκείνον, όχι σ’ εκείνον, τον δια-βόητα εύστροφο Λουί Πριντό, τον chef de cabinet –τυπικάπροσωπάρχη, αν και ουσιαστικά πολύ πιο ισχυρό– ενός ση-μαντικού γερουσιαστή στο Παρίσι. Κι όμως είχε συμβεί.Καθώς όλο το Παρίσι ξεκινούσε την αυγουστιάτικη διαμο-νή στην εξοχή, ο Πριντό είχε αναγκαστεί να παραδεχτεί ότιο κομψός του κόσμος (η πανάκριβη ερωμένη, τα δανεικά, ηεκδικητική σύζυγος) ήταν καταδικασμένος να καταρρεύσει,με αποτέλεσμα να το σκάσει αναζητώντας απελπισμένα νααλλάξει ζωή, για να καταλήξει το βράδυ της 14ης στη Βάρ-να, το λιμάνι της Βόρειας Θάλασσας στη Βουλγαρία. ΣτηΒουλγαρία! Ο Πριντό έγειρε στο ανώμαλο στρώμα στο ξε-νοδοχείο της προκυμαίας, συντετριμμένος εξαιτίας όσων εί-χε χάσει: τη συλλογή με τα όμορφα κοστούμια στην ντου-λάπα του, τα παράθυρα του διαμερίσματός του με θέα στονΣηκουάνα, τα λεπτά, λευκά χέρια της αριστοκράτισσας –λό-γω καταγωγής και όχι συμπεριφοράς– ερωμένης του. Ταπάντα είχαν χαθεί, τα πάντα. Για μια στιγμή σκέφτηκε κυ-ριολεκτικά να κλάψει, όμως αμέσως μετά τα δάχτυλά του,που κρέμονταν από την άκρη του κρεβατιού, άγγιξαν το μα-λακό δέρμα της βαλίτσας. Για τον Πριντό η σανίδα σωτη-ρίας στη φουρτουνιασμένη θάλασσα: ένα εκατομμύριο φρά-γκα. Ένα καταπραϋντικό, τονωτικό εκατομμύριο φράγκα.

Τα χρήματα αυτά, γερμανικά χρήματα, προορίζονταν γιατον γερουσιαστή προκειμένου να επηρεάσει την εισήγησημιας επιτροπής άμυνας που εδώ και καιρό εξέταζε τα δε-

• 15 •

Α ΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ Π ΑΡ ΙΣ Ι


δομένα μιας μεγάλης κατασκευαστικής επένδυσης για τηνεπέκταση προς βορρά της Γραμμής Μαζινό – μέχρι το Βέλ-γιο και το δάσος των Αρδεννών όπου είχαν επιτεθεί οι Γερ-μανοί το 1914. Θα έλεγε στην επιτροπή ότι μία απόφαση τέ-τοιου βεληνεκούς δεν έπρεπε να παρθεί βιαστικά, χρειαζό-ταν περισσότερος χρόνος, έπρεπε να μελετηθεί, να εξετα-στούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα από τεχνι-κούς που κατανοούσαν την περιπλοκότητα της υπόθεσης. Ηεπιτροπή μπορούσε να αποφασίσει αργότερα. Δεν ήταν συ-νετότερο να υπάρξει μία μικρή καθυστέρηση; Αυτό ακριβώςαπαιτούσε από τους ίδιους ο λαός της Γαλλίας: σύνεση καιόχι βιαστικές σπατάλες.

Όλον εκείνο τον Αύγουστο ο Πριντό κωλυσιεργούσε: τιέπρεπε να κάνει; Η βαλίτσα με τα χρήματα για τον γερου-σιαστή είχε φτάσει στον Πριντό μέσω μίας εξέχουσας οικο-δέσποινας, μιας Γερμανίδας βαρόνης ονόματι Φον Ρέσκε,που είχε εγκατασταθεί στο Παρίσι λίγα χρόνια νωρίτερακαι, χρησιμοποιώντας χρήματα και διασυνδέσεις, είχε κα-ταλήξει να λειτουργεί δεσποτικά ένα από τα σημαντικότε-ρα σαλόνια της πόλης. Η βαρόνη περνούσε το καλοκαίριστην έπαυλή της κοντά στις Βερσαλλίες και εκεί, στο καθι-στικό, είχε παραδώσει στον Πριντό ένα φάκελο. Περιείχεένα απόκομμα εισιτηρίου για το γραφείο αποσκευών στονσιδηροδρομικό σταθμό Γκαρ ντε Λυόν. «Είναι – ξέρετε γιαποιον» είχε πει με το γνωστό τσαχπίνικο ύφος της, φλερτά-ροντας με τον γοητευτικό Πριντό. Εκείνος πήρε τη βαλίτσακαι την έκρυψε κάτω από έναν καναπέ, απ’ όπου αναδυό-ταν μία μαγνητική ενέργεια – μπορούσε να αισθανθεί τηνπαρουσία της. Τη δυναμική της.

Ο γερουσιαστής ήταν στο Καπ Φερρά και δε θα επέστρε-

• 16 •



φε πριν από τις 3 Σεπτεμβρίου, και ο Πριντό πέρασε τις καυ-τές αυγουστιάτικες νύχτες κάθιδρος εξαιτίας του πειρασμού.Υπήρξαν στιγμές που πίστεψε ότι θα κατάφερνε να αντιστα-θεί, σύντομα ωστόσο επενέβησαν οι καιροφυλακτούσες δυ-νάμεις της καταστροφής: ο φοβερός και τρομερός δικηγόροςτης συζύγου του, τα ύποπτα άτομα που του είχαν δανείσειχρήματα, αφότου οι τράπεζες έπαψαν να το κάνουν, και ηάσπλαχνη ερωμένη του, που το πάθος της φούντωνε μόνο απόακριβά κρασιά σε ακριβά δείπνα, όπου έπρεπε να φοράειακριβά κοσμήματα. Όταν δεν την κατεύναζε, εκείνη ήταν ψυ-χρή και δεν είχε κρεβάτι. Και παρ’ όλο που όσα συνέβαινανσε εκείνο το κρεβάτι ήταν ό,τι καλύτερο είχε τύχει ποτέ στονΠριντό, σύντομα θα αποτελούσαν απλή ανάμνηση.

Έπρεπε να το σκάσει προτού καταρρεύσει ο κόσμος του.Πάρε τα χρήματα, ψιθύριζε στον Πριντό ο Διάβολος μέσατου. Οι Γερμανοί που τα έδωσαν μπορούν να διαθέσουν πο-λύ περισσότερα. Θα μπορούσε να πάει, για παράδειγμα,στην Κωνσταντινούπολη και να αποκτήσει μία εντελώς και-νούρια ταυτότητα. Και στη συνέχεια σε μέρη εξωτικά – Αλε-ξάνδρεια; Γιοχάννεσμπουργκ; Κεμπέκ; Η επίσκεψη σε έναταξιδιωτικό γραφείο αποκάλυψε ότι ένα ελληνικό φορτηγόπλοίο ονόματι Ολύμπιος δεχόταν λιγοστούς επιβάτες απότο βουλγαρικό λιμάνι της Βάρνας, όπου μπορούσε να φτά-σει εύκολα από το Παρίσι σιδηροδρομικώς. Να μείνει; Ή ναφύγει; Ο Πριντό δεν μπορούσε να αποφασίσει, όμως κάποιαστιγμή, έπειτα από μία εξαιρετικά άβολη τηλεφωνική συ-νομιλία με έναν από τους πιστωτές του, πήρε τα χρήματακαι το έβαλε στα πόδια. Προτού τον αναζητήσουν.

* * *

• 17 •



Παρ’ όλ’ αυτά τον αναζητούσαν. Στην πραγματικότητα, τονείχαν ήδη εντοπίσει.

Η προσέγγιση του γερουσιαστή πραγματοποιήθηκε στις5 Σεπτεμβρίου, στο γραφείο του. Όχι, το πακέτο δεν είχεφτάσει – υπήρχε κάποιο πρόβλημα; Ο chef de cabinet ήτανστην Ντοβίλ, είχε τηλεφωνήσει και θα επέστρεφε σε λίγεςμέρες. Η συνεδρίαση της επιτροπής; Ο γερουσιαστής συμ-βουλεύτηκε το ημερολόγιό του – είχε οριστεί για τις 11 τουμήνα. Σίγουρα ως τότε…

Στο Βερολίνο, στο Υπουργείο Εξωτερικών του Φον Ρί-μπεντροπ, τα άτομα της υπηρεσίας πολιτικού πολέμου ανη-σύχησαν με τα νέα και μίλησαν στους εμπνευστές της δω-ροδοκίας, οι οποίοι ανησύχησαν ακόμα περισσότερο. Σε ση-μείο που, προκειμένου να σιγουρευτούν, επικοινώνησαν μεέναν αξιόπιστο φίλο στη Σουρετέ Νασιονάλ –τη γαλλικήυπηρεσία πληροφοριών– και του ζήτησαν να βοηθήσει. Γιατον επιθεωρητή η δουλειά ήταν εύκολη. Ο Πριντό δεν ήτανστην Ντοβίλ, σύμφωνα με τη θυρωρό του, αλλά κλειδωμέ-νος σπίτι του. Η θυρωρός έτριψε με τον αντίχειρα το εσω-τερικό του δείκτη και του μέσου και ανασήκωσε το φρύδιτης – χρήματα, με άλλα λόγια. Κίνηση καταλυτική. ΣτοΥπουργείο Εξωτερικών πραγματοποιήθηκε μία συνάντησηκαι, πριν από το τέλος της μέρας, μία συζήτηση –όχι στουπουργείο!– με τον Χέρμπερτ.

Λεπτός, καλοντυμένος, ήσυχος, ο Χέρμπερτ δεν προξενούσεκαμία ιδιαίτερη εντύπωση σε όσους τον συναντούσαν – θεω-ρούσαν μάλλον ότι ήταν κάποιου είδους επιχειρηματίας, ανκαι ποτέ δεν έφτανε στο σημείο να πει με τι ασχολιόταν. Ίσως

• 18 •



τον συναντούσες ξανά, ίσως όχι – δεν είχε ιδιαίτερη σημασία.Κυκλοφορούσε με άνεση στα μεσαία στρώματα της βερολι-νέζικης κοινωνίας, εμφανιζόταν εδώ κι εκεί, καλεσμένος ή όχι– τι να κάνεις, δε γινόταν να του ζητήσεις να αποχωρήσει. Τέ-λος πάντων, ποτέ δεν τον έδιωχναν, ενώ από πλευράς τουήταν πάντοτε ευχάριστος. Ωστόσο, υπήρχαν ορισμένα άτομαστο Βερολίνο –όσα διέθεταν ασυνήθιστα οξυμένη διαίσθηση,όσα με κάποιον τρόπο μάθαιναν όλες τις ενδιαφέρουσες πλη-ροφορίες– που συναντούσαν τον Χέρμπερτ μόνο μία φορά.Δεν τον απέφευγαν ακριβώς, τουλάχιστον όχι ανοιχτά, απλώςδεν παρευρίσκονταν στα ίδια μέρη ή, σε αντίθεση περίπτω-ση, έσπευδαν να αναχωρήσουν για κάπου αλλού και, πάντο-τε με ευγένεια, να εξαφανιστούν.

Τι γνώριζαν; Όχι πολλά, και μάλιστα φρόντιζαν να μημάθουν περισσότερα. Κι αυτό επειδή ο Χέρμπερτ ασκούσεένα συγκεκριμένο επάγγελμα, υποτίθεται κρυφό για όλουςμε εξαίρεση όσους χρησιμοποιούσαν τις υπηρεσίες του. Υπη-ρεσίες εξαιρετικές: μυστικές και αποτελεσματικές. Για πα-ράδειγμα, η παρακολούθηση του Πριντό ξεκίνησε ελάχιστεςώρες μετά τη συνάντηση του Χέρμπερτ με τον σύνδεσμό τουστο Υπουργείο Εξωτερικών, με αποτέλεσμα ο Πριντό να μηνείναι εντελώς μόνος όταν ανέβηκε στο πρώτο από τα τρέναπου θα τον οδηγούσαν στη Βάρνα. Εκεί όπου ο Χέρμπερτ–έχοντας πληροφορηθεί την κράτηση θέσης που έκανε ο Πρι-ντό στο Ολύμπιος– τον περίμενε. Ο Χέρμπερτ μαζί με τονυπασπιστή του, κάποιον Λόταρ, νοίκιασαν αεροπλάνο καιπιλότο, προσγειώθηκαν σε έναν αεροδιάδρομο κοντά στηΒάρνα το προηγούμενο βράδυ, και το βράδυ της 14ης έστει-λαν τους συνεργάτες τους στην ευχή του Θεού. Το ελληνικόφορτηγό δεν αναμενόταν να δέσει πριν από τις 16 του μή-

• 19 •



να, ενώ κατά πάσαν πιθανότητα θα καθυστερούσε, άρα οΠριντό δε θα το κουνούσε από εκεί.

Δεν υπήρχε περίπτωση.Με άλλα λόγια, ο Χέρμπερτ και ο Λόταρ μπορούσαν να

χαλαρώσουν. Έστω για λίγο, μιας που τους απέμενε μία τε-λευταία δουλειά, και είχαν στη διάθεσή τους μια δυο ώρες.Γιατί να μη διασκεδάσουν; Είχαν έναν σύνδεσμο σε ένα το-πικό νυχτερινό κλαμπ και πήγαν να τον αναζητήσουν ακο-λουθώντας ένα λαβύρινθο από δρομάκια δίπλα στους ντό-κους· σκοτεινά, φιδίσια σοκάκια διακοσμημένα με σπασμέναγυαλιά και αρωματισμένα με ούρα, ώσπου κατέληξαν σε μίασιδερένια πόρτα κάτω από την επιγραφή Ο ΘΕΙΟΣ ΜΠΟΡΙΣ.Στο εσωτερικό ο Χέρμπερτ έδωσε στον μετρ μια χούφτα χαρ-τονομίσματα λέβα και το μονόφθαλμο τέρας τούς οδήγησε σεένα γωνιακό τραπέζι, πέταξε ένα αστείο στα βουλγαρικά, γέ-λασε και φάνηκε έτοιμος να χτυπήσει φιλικά τον Χέρμπερτστην πλάτη, όμως τελικά δεν το έκανε. Οι δύο Γερμανοί βο-λεύτηκαν προκειμένου να απολαύσουν το λικέρ μαστίχας καιτο πρόγραμμα, με το ένα μάτι στην πόρτα, αναμένοντας τηνεμφάνιση του «νταή», όπως τον αποκαλούσαν περιπαικτικά.Του νταή για τη συγκεκριμένη αποστολή· ο Χέρμπερτ σπά-νια χρησιμοποιούσε δεύτερη φορά το ίδιο άτομο.

Ο Λόταρ ήταν πενηντάρης, χοντρός και πρόσχαρος, μετούφες σκουροκόκκινα μαλλιά και κοκκινωπό πρόσωπο.Όπως και ο Χέρμπερτ, ήταν κατώτερος αξιωματικός στονΜεγάλο Πόλεμο, τον πόλεμο του 1914, αν και δε διασταυ-ρώθηκαν ποτέ στα χαρακώματα –γεγονός μάλλον αναμε-νόμενο μέσα σε πέντε εκατομμύρια στρατευμένους–, αλλάγνωρίστηκαν αργότερα, σε μία από τις πολλές οργανώσειςβετεράνων που δημιουργήθηκαν στη Γερμανία μετά την ήτ-

• 20 •



τα του 1918. Πολέμησαν λίγο ακόμα στη δεκαετία του 1920ως μέλη της πολιτοφυλακής, καθαρίζοντας κομουνιστές πουήθελαν να καταλάβουν την εξουσία. Στις αρχές της δεκαε-τίας του 1930 ο Χέρμπερτ είχε ανακαλύψει πλέον την πραγ-ματική του κλίση και στρατολόγησε τον Λόταρ ως υπασπι-στή του. Σοφή επιλογή – ο Λόταρ ήταν άψογος επαγγελ-ματίας όσο και καλός στην παρέα. Κατά τη διάρκεια τουπρογράμματος στο κλαμπ σκουντούσε περιστασιακά τονΧέρμπερτ, ξεσπώντας σε γέλια με τη βαρύτονη φωνή του.

Σε ένα χώρο χωρίς καρέκλες και τραπέζια άρχισε να δια-δραματίζεται ένα πρωτότυπο νούμερο από κάποιο μέροςτων Βαλκανίων: ένα άλογο από καραβόπανο που το σχη-μάτιζαν δύο άντρες χορεύοντας και παιδιαρίζοντας, με ταδύο μισά σε απόλυτο συγχρονισμό. Εξαιτίας της άψογηςεκτέλεσης, το νούμερο ήταν από μόνο του διασκεδαστικό,ωστόσο το αξιομνημόνευτο χαρακτηριστικό του ήταν μιακοπέλα, με τη μικροσκοπική, γεμάτη τούλια στολή της, πουέπαιζε ακορντεόν στο κέντρο της σκηνής, στηριζόμενη σεένα ζευγάρι ιδιαίτερα σέξι πόδια. Οι άντρες στο κλαμπ ταέβρισκαν δελεαστικά, γυμνά και καλοσχηματισμένα, όπωςκαι το πάνινο άλογο που, χορεύοντας, πλησίαζε όλο και πε-ρισσότερο την κοπέλα, με το κεφάλι να ορμά προσποιού-μενο ότι θα χώσει τη μουσούδα στους μηρούς της, για ναστραφεί αμέσως μετά προς το κοινό: Να το κάνω;

Ω, ναι! Οι κραυγές ήταν στα βουλγαρικά, αλλά δεν υπήρ-χε καμία αμφιβολία ως προς το νόημα. «Θα το κάνει;» είπεο Χέρμπερτ.

«Νομίζω πως ναι» είπε ο Λόταρ. «Αλλιώς ο κόσμος θ’αρχίσει να πετάει πράγματα».

Το μονόφθαλμο τέρας έφερε κι άλλο λικέρ μαστίχας, οι

• 21 •



κραυγές δυνάμωσαν, το ακορντεόν συνέχισε να παίζει. Τε-λικά, το άλογο βρήκε το θάρρος και, αφού χοροπήδησε αρ-κετές φορές γύρω από την κοπέλα, σταμάτησε στην πλάτητης, ανασηκώθηκε στα πίσω πόδια κι ακούμπησε τις οπλέςστους ώμους της. Η κοπέλα δεν έχασε ούτε στιγμή τον ρυθ-μό, όμως στη συνέχεια, όταν το άλογο κάλυψε τα στήθη τηςμε τις οπλές του, προς απόλυτη ικανοποίηση του κοινού,εκείνη κοκκίνισε, το πρόσωπό της έγινε ροδαλό και έκλεισετα μάτια της. Το άλογο άρχισε να κουνιέται ακολουθώνταςένα ρυθμό γνώριμο στους πάντες.

Λίγο μετά τις δέκα ένας ασπρομάλλης με αποστεωμένοπρόσωπο μπήκε στο κλαμπ και κοίταξε γύρω. Ο Χέρμπερττού έγνεψε, κι εκείνος πλησίασε στο τραπέζι και στάθηκεμια στιγμή, μέχρι το άγρυπνο, μονόφθαλμο τέρας να του φέ-ρει καρέκλα και ποτήρι. «Είσαι ο Αλεξέυ;» είπε ο Χέρ-μπερτ. «Ο Ρώσος;»

«Ακριβώς». Τα γερμανικά ήταν η δεύτερη γλώσσα στηνΑνατολική Ευρώπη και ο Αλεξέυ έμοιαζε να τα χειρίζεταιμε άνεση.

«Ο στρατηγός Αλεξέυ;»«Έτσι με αποκαλούν – υπάρχουν πολλοί Αλεξέυ. Πώς με

αναγνώρισες;»«Μου έστειλε φωτογραφία ο συνεργάτης μου στο Βελι-

γράδι».«Δε θυμάμαι να με φωτογράφισε».Ο Χέρμπερτ ανασήκωσε τους ώμους με νόημα – έκαναν

ό,τι ήθελαν. «Σε θέματα ασφαλείας» είπε «είναι σημαντι-κό να παίρνεις προφυλάξεις».

• 22 •



«Φυσικά» είπε ο Αλεξέυ θέλοντας να δείξει ότι δεν τονφόβιζαν.

«Το συμβόλαιό σου λέει να πληρωθείς σε ελβετικά φρά-γκα, αφού τελειώσεις τη δουλειά, έτσι δεν είναι;»

«Ναι. Δύο χιλιάδες ελβετικά φράγκα».«Αν μου επιτρέπεις» είπε ο Χέρμπερτ «σε ποιο στρατό

ήσουν στρατηγός;»«Στον ρωσικό, του τσάρου. Όχι των Μπολσεβίκων».«Άρα, μετά το 1917 μετανάστευσες στο Βελιγράδι».«Η λέξη “μετανάστευση” είναι πολύ φτωχή. Πάντως, ναι,

πήγα στο Βελιγράδι, στην κοινότητα των εμιγκρέδων. Μα-ζί με Σλάβους, Σέρβους, και λοιπούς».

«Έχεις μαζί σου… ό,τι θα χρειαστείς;»«Ναι. Κάτι μικρό αλλά αξιόπιστο».«Με σιγαστήρα;»«Όπως ζητήσατε».«Καλώς. Με τον συνάδελφό μου θα λείψουμε για λίγο

και, όταν επιστρέψουμε, μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου.Μας πληροφόρησαν ότι δεν είναι η πρώτη σου φορά, έτσιδεν είναι;»

«Έχω κάνει πολλά, μιας που δε με νοιάζει ακόμα και πα-τώματα να σκουπίζω, άσε που το Βελιγράδι έχει υπερβολι-κά πολλούς εμιγκρέδες ταξιτζήδες». Ακολούθησε μια μικρήπαύση κι έπειτα είπε: «Λοιπόν…».

Ο Χέρμπερτ έγνεψε καταφατικά. Στο ερώτημα που έθε-σε, η ασαφής απάντηση ήταν κατά τα φαινόμενα η προτι-μότερη. Ενώ ο στρατηγός Αλεξέυ έβαζε λίγο λικέρ μαστί-χας στο ποτήρι του, ο Χέρμπερτ κοίταξε τον Λόταρ καιέγνεψε προς την πόρτα. Στον Αλεξέυ είπε: «Έχουμε να κά-νουμε μια δουλειά και, όταν επιστρέψουμε, θα σου πούμε

• 23 •



πού να πας. Στο μεταξύ το πρόγραμμα ξαναρχίζει όπου να’ναι – μάλλον θα σ’ αρέσει».

«Πόσο θα λείψετε;»«Όχι πολύ» είπε ο Χέρμπερτ και σηκώθηκε.

Ο Πριντό, καθώς ετοίμασε βιαστικά τις βαλίτσες του, εί-χε ξεχάσει το παντελόνι της πιτζάμας. Εκείνη τη στιγμήφορούσε μόνο το πάνω μέρος και το εσώρουχο. Μόνος σεμια ξένη πόλη βαριόταν φριχτά, ενώ μέχρι τις δέκα τοβράδυ είχε ήδη διαβάσει για τρίτη φορά την τελευταίαγαλλική εφημερίδα που είχε φέρει μαζί του. Επιπλέον πει-νούσε –ο υπάλληλος της ρεσεψιόν του είχε φέρει ένα πιά-το με κάτι που δεν τρωγόταν–, οπότε κάπνισε το τελευ-ταίο από τα Gitanes του και συνέχισε με το πρώτο από τοπακέτο που αγόρασε στον σιδηροδρομικό σταθμό τηςΒάρνας. Το βέβαιο ήταν ότι δεν μπορούσε να πάει που-θενά· μία νυχτερινή βόλτα στην προκυμαία της Βάρναςπαρέα με ένα εκατομμύριο φράγκα σε βαλίτσα μόνο μπε-λάδες μπορούσε να προκαλέσει. Τεντώθηκε στο κρεβάτικοιτώντας το ταβάνι, προσπάθησε να μη φέρει στον νουτου την παλιά του ζωή και άρχισε να φαντασιώνεται τηνέα. Πλούσιος και μυστηριώδης, τραβούσε την προσοχήτων γυναικών…

Ονειροπόληση που διέκοψαν τα δύο διστακτικά χτυπή-ματα στην πόρτα. Τι έγινε πάλι; Κάποιος απ’ το ξενοδο-χείο· αν έκανε ησυχία, ίσως και να έφευγε. Κι όμως όχι.Τριάντα δευτερόλεπτα αργότερα κι άλλα χτυπήματα. Ση-κώθηκε από το κρεβάτι, του πέρασε από τον νου να φορέ-σει παντελόνι αλλά σκέφτηκε τι με νοιάζει πώς θα με δουν

• 24 •



οι υπάλληλοι; Και έμεινε όπως ήταν. Στάθηκε πίσω από τηνπόρτα και είπε «ποιος είναι;».

«Ο υπάλληλος της ρεσεψιόν».«Τι θέλεις;»Καμία απάντηση. Στο λιμάνι ακούστηκε η σειρήνα ενός

πλοίου. Στο επάνω δωμάτιο τα σανίδια στο πάτωμα έτρι-ξαν καθώς κάποιος έβγαινε έξω. Τέλος, όποιος και αν ήτανστον διάδρομο ξαναχτύπησε την πόρτα. Ο Πριντό άνοιξε. Οάντρας στον διάδρομο ήταν λεπτός και καλοντυμένος καιδεν είχε σχέση με τον υπάλληλο της ρεσεψιόν. Απαλά αλλάσταθερά έσπρωξε την πόρτα να ανοίξει και στη συνέχειατην έκλεισε πίσω του αφού μπήκε μέσα. «Μεσιέ Πριντό;»είπε. «Μπορούμε να μιλήσουμε μια στιγμή;» Τα γαλλικάτου ήταν σωστά, η προφορά του βάρβαρη. Κοίταξε γύρωψάχνοντας καρέκλα, όμως δεν υπήρχε κάτι τέτοιο, όχι σεαυτό το δωμάτιο, οπότε κάθισε στην κάτω πλευρά του κρε-βατιού, με τον Πριντό να βολεύεται στο κεφαλάρι.

Η καρδιά του Πριντό χτυπούσε έντονα, ελπίζοντας απε-γνωσμένα η ιστορία αυτή να μην επιβεβαίωνε τις υποψίεςτου. «Δεν είστε ο υπάλληλος της ρεσεψιόν».

Ο Χέρμπερτ, με έκφραση μάλλον θλιμμένη, κούνησε αρ-νητικά το κεφάλι με αργές κινήσεις. «Όχι» είπε. «Δεν εί-μαι».

«Ποιος είστε λοιπόν;» Αν ο τόνος του δεν ήταν κλαψιά-ρικος, το ερώτημα θα είχε διατυπωθεί οργισμένα.

Ο Χέρμπερτ είπε: «Θεωρήστε ότι είμαι ένας κομιστής».«Ένας τι;»«Κομιστής. Ήρθα να ανακτήσω κάτι που μας ανήκει – και

σίγουρα δεν ανήκει σε εσάς».Ο Πριντό φάνηκε να απορεί. «Τι εννοείτε;»

• 25 •



Ο Χέρμπερτ, ελάχιστα ενοχλημένος, είπε απλά: «Σας πα-ρακαλώ».

«Δε γνωρίζω τι θέλετε – απλώς μπούχτισα με τη ζωή στοΠαρίσι και ήρθα εδώ. Δεν καταλαβαίνω γιατί σας αφορά,όποιος κι αν είστε».

Ο Χέρμπερτ στράφηκε προς το παράθυρο – είχε αρχί-σει να χάνει την υπομονή του. «Μεσιέ Πριντό, ελπίζω ναμη χρειαστεί η προσφυγή στη βία. Κάτω βρίσκονται οι συ-νεργάτες μου, όμως θα σας παρακαλούσα να μη με ανα-γκάσετε να τους ζητήσω ν’ ανέβουν. Είναι προς όφελόςσας, πιστέψτε με. Όπως είπα, είμαι κομιστής και έχω οδη-γίες να επιστρέψω στο Βερολίνο τα χρήματα που κλέψα-τε. Στη συνέχεια μας είναι αδιάφορο τι θα κάνετε ή πούθα πάτε».

Ο Πριντό κατέρρευσε αργά και σταθερά· η έπαρσηστράγγιξε από την έκφρασή του, οι ώμοι του βούλιαξαν καιτελικά χαμήλωσε το κεφάλι και βρέθηκε να κοιτάζει το πά-τωμα.

Ο Χέρμπερτ σε καμία περίπτωση δε χαιρόταν – το θέα-μα της ταπείνωσης φανέρωνε μία αβάσταχτη αδυναμία.Άραγε, τι θα ακολουθούσε; αναρωτήθηκε. Κλάματα; Υστε-ρία; Επιθετικότητα; Σε κάθε περίπτωση, δεν ήθελε να τοζήσει. «Είμαι βέβαιος» είπε, προσπαθώντας να χρωματίσειμε συμπόνια τον τόνο της φωνής του, «ότι υπήρχε λόγος.Πάντοτε υπάρχει λόγος».

Ο Πριντό έκανε να σηκωθεί, όμως ο Χέρμπερτ πετάχτη-κε όρθιος, ύψωσε το χέρι, θυμίζοντας τροχονόμο που στα-ματάει αυτοκίνητο, και ο ηττημένος Πριντό ξανακάθισευπάκουα στο κρεβάτι. Ο Χέρμπερτ παρέμεινε όρθιος, πα-ρατήρησε για λίγο τον Πριντό και στη συνέχεια είπε: «Με-

• 26 •



σιέ Πριντό, θεωρώ ότι θα διευκολύνει και τους δυο μας ανμου πείτε πού είναι τα χρήματα. Ειλικρινά, θα μας διευκο-λύνει πολύ».

Πέρασαν κάποια δευτερόλεπτα –ο Πριντό προσπαθούσενα ανακτήσει την ηρεμία του– και στη συνέχεια είπε τόσοσιγανά που ο Χέρμπερτ μόλις και κατάφερε να τον ακού-σει: «Κάτω από το κρεβάτι».

Ο Χέρμπερτ τράβηξε τη βαλίτσα κάτω από το κρεβάτι,ξεκούμπωσε τις αγκράφες και κοίταξε στο εσωτερικό. «Πούείναι τα προσωπικά σας αντικείμενα;» είπε.

Ο Πριντό έδειξε την άλλη βαλίτσα που ήταν ανοιχτή στηβάση του κρεβατιού.

«Έχετε βάλει κι εκεί χρήματα; Έχετε ξοδέψει κάποιο πο-σό; Ή είναι όλα, μέχρι και το τελευταίο φράγκο, εδώ μέσα;Δεν υπάρχει λόγος να πείτε ψέματα».

«Όλα εδώ είναι» είπε ο Πριντό.Ο Χέρμπερτ έκλεισε τη βαλίτσα και έσφιξε τα λουριά.

«Θα το δούμε. Λοιπόν, θα πάρω τα χρήματα και θα τα με-τρήσω και, αν ήσασταν ειλικρινής μαζί μου, θα επιστρέψωκαι θα σας δώσω κάποιες εκατοντάδες φράγκα – να έχετετουλάχιστον κάτι για τον επόμενο προορισμό σας. Θέλετενα σας πω τον λόγο;»

Ο Πριντό, με το βλέμμα καρφωμένο στο πάτωμα, δεναπάντησε.

«Επειδή άτομα σαν κι εσάς μπορούν να φανούν χρήσι-μα, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, και άτομα σαν κι εσάςδεν έχουν ποτέ αρκετά χρήματα. Όταν λοιπόν τα άτομα αυ-τά μας βοηθάνε, όποτε το χρειαστούμε, είμαστε πάντοτεγενναιόδωροι. Εξαιρετικά γενναιόδωροι, θα έλεγα».

Ο Χέρμπερτ περίμενε ώσπου ο άλλος να το χωνέψει.

• 27 •



Χρειάστηκε να περάσει λίγη ώρα προτού ο Πριντό πει τε-λικά: «Kι αν είμαι… πολύ μακριά;».

Ο Χέρμπερτ χαμογέλασε. Ο Πριντό είχε χαμηλωμένα ταμάτια, οπότε δεν είδε το χαμόγελο, αν και δεν είχε σημα-σία. «Μεσιέ Πριντό» είπε ο Χέρμπερτ σαν να εννοούσε: Κα-κόμοιρε μεσιέ Πριντό, πουθενά δεν είναι πολύ μακριά.Αμέσως μετά βγήκε στον διάδρομο και έκλεισε πίσω τουτην πόρτα.

Ο Χέρμπερτ άφησε τον Λόταρ να παρακολουθεί το ξενοδο-χείο, γεγονός μάλλον περιττό, αν και δεν ήθελε να το δια-κινδυνεύσει. Σκέφτηκε ότι ο Πριντό είχε τσιμπήσει το δό-λωμα και θα παρέμενε στη θέση του. Στη συνέχεια ο Χέρ-μπερτ επέστρεψε στο κλαμπ, είπε στον στρατηγό Αλεξέυπού θα έβρισκε τον Πριντό και τον περιέγραψε, με το πάνωμέρος της πιτζάμας και το εσώρουχο. Τριάντα λεπτά αργό-τερα, καθώς το πάνινο άλογο παιδιάριζε και χόρευε υπότους ήχους του ακορντεόν, ο Λόταρ και ο Ρώσος επέστρε-ψαν. Ο Χέρμπερτ μέτρησε δύο χιλιάδες ελβετικά φράγκα,ο στρατηγός Αλεξέυ έχωσε τα χρήματα στην τσέπη του,τους ευχήθηκε καλό βράδυ και βγήκε από την πόρτα.

10 Σεπτεμβρίου του 1938. Στο Βερολίνο το Ρίμπεντροπμπι-ρο –η υπηρεσία πολιτικού πολέμου που έφερε το όνομα τουυπουργού Εξωτερικών Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ– στεγαζό-ταν στο Υπουργείο Εξωτερικών του Ράιχ, στον αριθμό 3 τηςΒιλχελμστράσσε. Ορισμένοι ανώτεροι αξιωματούχοι προτι-μούσαν να πίνουν τον πρωινό τους καφέ στην τραπεζαρία

• 28 •



του τεράστιου, πολυτελούς ξενοδοχείου «Κάιζερχοφ», στηνκοντινή Βίλχελμπλατς. Και αυτό ίσχυε σίγουρα για τον υπο-διευθυντή του Ρίμπεντροπμπιρο, που στις επτά το πρωί βρι-σκόταν στο συνηθισμένο τραπέζι του στη γωνία, με το κα-ταθλιπτικό σκούρο μπλε κοστούμι του να ξεχωρίζει με φό-ντο τα απαστράπτοντα λευκά τραπεζομάντιλα.

Ο υποδιευθυντής, ένας ταγματάρχης των SS, ήταν παλιό-τερα λέκτορας κοινωνικών επιστημών, και συγκεκριμένα τηςανθρωπολογίας, στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης. Ήταν εξαι-ρετικά εύστροφος, με έντονα μαύρα μάτια και έντονα χα-ρακτηριστικά – κατά καιρούς λεγόταν γι’ αυτόν, ιδιωτικά,ότι το πρόσωπό του θύμιζε τσεκούρι. Το γεγονός αυτό σεκαμία περίπτωση δεν τον έβλαψε, αφού τον έκανε να φα-ντάζει έξυπνος, και όφειλες να είσαι έξυπνος για να πετύ-χεις στον τομέα του πολιτικού πολέμου· όφειλες να κατα-νοείς την ιστορία, τον πολιτισμό και, πάνω απ’ όλα, την ψυ-χολογία του εχθρού.

Το πρωινό τελετουργικό του υποδιευθυντή τον καθι-στούσε προσβάσιμο στους κατώτερους αξιωματούχους,όσους τέλος πάντων διέθεταν θάρρος και φιλοδοξίες καιτολμούσαν να τον προσεγγίσουν στο τραπέζι του. Το εγχεί-ρημα ήταν ριψοκίνδυνο αφού ο υποδιευθυντής δεν ανεχό-ταν τους ανόητους, ωστόσο ήταν εφικτό και, αν γινόταν σω-στά, ίσως προωθούσε τον εκάστοτε υφιστάμενο ένα βήμαπαραπάνω στην εξαιρετικά ανηφορική ιεραρχική κλίμακατης υπηρεσίας. Το πρωινό της 10ης ένας νεαρός με φρέσκοπρόσωπο, εφοδιασμένος με ένα χαρτοφύλακα, παρουσιά-στηκε στον υποδιευθυντή, που του πρότεινε να καθίσει καινα παραγγείλει καφέ.

Αφού πέρασαν μερικά λεπτά συζητώντας για τον καιρό

• 29 •



και την κατάσταση στον πλανήτη, ο νεαρός είπε: «Έναεξαιρετικά ενδιαφέρον ντοκουμέντο κατέληξε στο γραφείομου».

«Α;»«Μάλιστα. Θεώρησα ότι αξίζει να το θέσω υπόψη σας».«Και αφορά;…»Ο νεαρός έχωσε το χέρι στον χαρτοφύλακα και εμφάνι-

σε ένα απόκομμα εφημερίδας. «Το έχω εδώ, μαζί με τη με-τάφραση – το πρωτότυπο είναι στα αγγλικά».

«Γνωρίζω αγγλικά» είπε ο υποδιευθυντής. Αμέσως με-τά κροτάλισε τα δάχτυλα και άπλωσε το χέρι για να παρα-λάβει το ενδιαφέρον ντοκουμέντο.

«Προέρχεται από τη χολλυγουντιανή εφημερίδα Variety»είπε ο νεαρός τη στιγμή που ο υποδιευθυντής άρχισε να κοι-τά το απόκομμα. «Και αναφέρει ότι ο ηθοποιός του κινη-ματογράφου Φρέντρικ Σταλ πηγαίνει στο Παρίσι να γυρί-σει μια ταινία».

«Έχει επιρροή; Στην Αμερική;»«Όχι ιδιαίτερη, ένας απλός ηθοποιός είναι, ωστόσο θεω-

ρώ ότι μπορεί να μας φανεί χρήσιμος όταν φτάσει στο Πα-ρίσι. Σίγουρα θα προσελκύσει την προσοχή των γαλλικώνεφημερίδων και του ραδιοφώνου».

Ο υποδιευθυντής ολοκλήρωσε την ανάγνωση του ντο-κουμέντου και το έδωσε ξανά στον νεαρό. «Τι προτείνεις;»

«Να τον προσθέσουμε στη λίστα που διατηρεί ο γαλλι-κός μας τομέας».

«Πολύ καλά, πρόσθεσέ τον στη λίστα και φρόντισε ναασχοληθεί με την περίπτωση ο υπεύθυνος του τομέα, ο πώς-τον-λένε».

«Εννοείτε τον χερ Χοφ».

• 30 •



«Ναι, τον Χοφ. Πες του να ετοιμάσει το ιστορικό, με τασυνήθη στοιχεία».

«Θα το φροντίσω, μόλις επιστρέψω στο γραφείο».

14 Σεπτεμβρίου. Μετά τα μεσάνυχτα το υπερωκεάνιο Ιλ ντεΦρανς ανεβοκατέβαινε στη φουσκοθαλασσιά στη μέση τουΑτλαντικού, με την απαλή θαλάσσια αύρα και τα αστέριασαν εκατομμύρια διαμάντια σκορπισμένα στον μαύρο ου-ρανό. Και, σκέφτηκε ο Σταλ, με μια γυναίκα στην αγκαλιάμου. Ή έστω δίπλα του. Ξάπλωναν μαζί σε μια σεζλόνγκστο κατάστρωμα, εκείνη με βραδινή τουαλέτα, εκείνος μεφράκο, με τη θαλπωρή του σώματός της καλοδεχούμενηστην παγωμένη νύχτα, το απαλό βάρος του στήθους της ριγ-μένο ελαφρά πάνω του, μια γλυκιά υπόσχεση που έτσι κιαλλιώς θα παρέμενε ως τέτοια. Ίντιθ, σκέφτηκε. Ή μήπωςΈντνα; Δεν ήταν σίγουρος, καλύτερα λοιπόν να αποφύγεινα χρησιμοποιήσει το όνομά της, και να την αποκαλέσει…πώς; Σίγουρα όχι καλή μου, οτιδήποτε άλλο ήταν προτιμό-τερο, μιας και το θεωρούσε επιτηδευμένο και υποκριτικό,αν και ένας Θεός ξέρει πόσες φορές το είχε χρησιμοποιήσει.Το είχε χρησιμοποιήσει αναγκαστικά, το επέβαλλε το σε-νάριο κι εκείνος ήταν ο Φρέντρικ Σταλ, ναι, ο χολλυγου-ντιανός αστέρας του κινηματογράφου, εκείνος ο ΦρέντρικΣταλ που είχε αποκτήσει ολόκληρη περιουσία χρησιμοποιώ-ντας φράσεις όπως το καλή μου, που έλιωναν τις καρδιέςτων γυναικών από τη μία ως την άλλη ακτή όποτε τις έλε-γε με την ελαφρώς ξενική προφορά του.

Αυτό είχαν σκεφτεί και στη Warner Bros. «Γιατί όχι τονΦρέντρικ Σταλ, ε; Με την ευρωπαϊκή του προφορά;» Δε θα

• 31 •



μάθαιναν ποτέ πόσο σκληρά είχε προσπαθήσει για να πε-τύχει την προφορά. Βέβαια, δεν ήταν ο μόνος· ο ΆγγλοςΆρτσι Λιτς είχε μεταμορφωθεί σε Κάρυ Γκραντ –η χροιάτου θύμιζε εκλεπτυσμένο κύριο της ανατολικής ακτής–, ενώο Ούγγρος Πίτερ Λόρρε ανέπτυξε ένα ηχόχρωμα –γεμάτουπαινιγμούς, δουλοπρέπεια και μοχθηρία– που άφηνε υπό-νοιες για κάποια ασαφή ευρωπαϊκή καταγωγή.

«Πού τρέχει ο λογισμός σου;» είπε η γυναίκα.«Σκέφτομαι πόσο όμορφη είναι η βραδιά» της απάντησε.Εκείνη σφίχτηκε ακόμα περισσότερο πάνω του, με τη μυ-

ρωδιά του τζιν στην ανάσα της να τον χτυπά στα ρουθού-νια. «Ποιος θα το φανταζόταν ότι είσαι τόσο καλός;» τουείπε. «Από κοντά, εννοώ». Αντί άλλης απάντησης, πέρασετο χέρι του γύρω από τους ώμους της και την έσφιξε ελα-φρά.

Είχαν γνωριστεί, τη βραδιά που το Ιλ ντε Φρανς απέ-πλευσε από τη Νέα Υόρκη, στο τραπέζι του πλοιάρχου στηντραπεζαρία της πρώτης θέσης. Εκείνη μία πολυβασανισμέ-νη, όμορφη σύζυγος, με τον άντρα της εντελώς μεθυσμένοόταν εμφανίστηκαν στο δείπνο. Εκείνος έσπευσε να ανα-κοινώσει, κόβοντας τη διήγηση κάποιου άλλου, ότι είχε μιααντιπροσωπεία με Cadillac στο Μπρυν Μάουερ της Πεν-νσυλβάνια. «Στον Διαπολιτειακό Σιδηρόδρομο, σε περί-πτωση που δεν το ξέρετε». Μετά την τρίτη βραδιά οι συν-δαιτυμόνες του το είχαν μάθει πια πολύ καλά, αφού το επα-ναλάμβανε διαρκώς, ώσπου η σύζυγός του, η Ίντιθ –ή μή-πως Έντνα–, αποφάσισε να αντιμετωπίσει την κατάστασηοδηγώντας τον στην καμπίνα τους. Κατόπιν επανεμφανί-στηκε και, όταν μετά το επιδόρπιο ο Σταλ είπε ότι θα έκα-νε μια βόλτα στο κατάστρωμα, εκείνη τον πρόλαβε στις

• 32 •



πόρτες με τα φινιστρίνια της τραπεζαρίας και είπε: «Μπο-ρώ να σας συνοδεύσω στη βόλτα σας, κύριε Σταλ;». Περ-πάτησαν, κάπνισαν, έγειραν στην κουπαστή και περιστα-σιακά εκείνη έπιανε τα μαλλιά με το χέρι της για να μηνανεμίζουν. Στο τέλος εκείνος βρήκε μια σεζλόνγκ –τα μπρά-τσα στα χρώματα της γαλλικής ναυτιλιακής, το υποπόδιοαπό λουστραρισμένο τικ–, όπου κούρνιασαν παρέα για νααπολαύσουν τη βραδιά στη θάλασσα.

«Πείτε μου, εεε, σε ποια μέρη της Ευρώπης θα πάτε;»της είπε.

«Άιρις – βάζω στοίχημα ότι το ξεχάσατε».«Δε θα το ξανακάνω».«Παρίσι» είπε εκείνη. «Βρυξέλλες, Άμστερνταμ, Γενεύη,

Ρώμη, Βιέννη. Κι αλλού, ε, α, στη Βενετία. Και σ’ άλλο έναπου το ξεχνάω».

«Ίσως στη Βουδαπέστη».«Όοοχι, δε νομίζω».«Στο Βερολίνο;»«Αυτό είναι!»Ύστερα από λίγο ο Σταλ είπε: «Θα δείτε ένα σωρό πράγ-

ματα».«Εσείς πού πηγαίνετε, κύριε Σταλ;»«Μόνο στο Παρίσι, για να γυρίσω μια ταινία. Και σε πα-

ρακαλώ να με λες Φρέντρικ».«Αυτό είν’ όλο; “Μόνο στο Παρίσι;” “Για να γυρίσω μια

ταινία;”» Ακολούθησε ένα ρουθούνισμα ιδιαίτερα θηλυκό.Είχε ήδη αρχίσει να σκέφτεται το κείμενο της καρτ ποστάλ.Δε θα μαντέψεις ποτέ με ποιον… «Είσαι Γάλλος, Φρέ-ντρικ;»

«Γεννήθηκα στη Βιέννη, περιπλανήθηκα ανά τον κόσμο

• 33 •



για ένα διάστημα, έζησα και εργάστηκα στο Παρίσι και στησυνέχεια, το καλοκαίρι του 1930, πήγα στο Χόλλυγουντ.Πλέον είμαι Αμερικανός». Έκανε μια παύση και πρόσθεσε:«Πες μου, Άιρις, όταν προγραμματίζατε το ταξίδι, σκεφτή-κατε την πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη;»

«Ω, ποιος νοιάζεται – μια ζωή τσακώνονται για κάτι. Δενμπορείς να πας στην Ισπανία γιατί έχουν πόλεμο εκεί, ξέ-ρεις. Κατά τα άλλα, περιμένω να είναι ανοιχτά όλα τα κά-στρα, όλα τα εστιατόρια».

Άκουσε βήματα να πλησιάζουν στο σιδερένιο κατά-στρωμα και στη συνέχεια ένας αξιωματικός του πλοίουέστρεψε πάνω τους τη δέσμη του φακού, άγγιξε το γείσοτου πηληκίου του και είπε «bonsoir, madame, monsieur».

«Πώς λέγεται η ταινία σου;»«Après la guerre. Μετά τον πόλεμο δηλαδή. Διαδραματί-

ζεται το 1918, στα τέλη του πολέμου».«Θα προβληθεί στο Μπρυν Μάουερ;»«Μπορεί. Το ελπίζω».«Αν χρειαστεί πάντως, μπορούμε να πάμε στη Φιλαδέλ-

φεια για να τη δούμε».

Η αλήθεια είναι πως είχε «περιπλανηθεί ανά τον κόσμο».Η φράση άφηνε υπονοούμενα για ειδύλλια και περιπέτειες–κάπως έτσι είχε εμφανιστεί στο βιογραφικό που είχε δώ-σει στη δημοσιότητα η Warner Bros.–, αν και δεν έλεγε όλητην αλήθεια. Στην πραγματικότητα, είχε μπαρκάρει σε ηλι-κία δεκαέξι ετών. Επίσης, το όνομά του δεν ήταν «ΦρέντρικΣταλ», είχε γεννηθεί ως Φραντς Στάλκα σαράντα χρόνιαπριν στη Βιέννη, από Σλοβένο πατέρα και Αυστριακή μητέ-

• 34 •



ρα, από καθαρά μικροαστικές οικογένειες που κατοικούσανστην Αυστροουγγαρία επί σειρά ετών. Ο πατέρας του ήτανκάτι παραπάνω από αυστηρός· ο άτεγκτος, τρομακτικόςαφέντης της οικογένειας, ένας τύραννος με πρόσωπο σαντραχύ δαμάσκηνο. Ο Σταλ, λοιπόν, μεγάλωσε σε έναν κό-σμο γεμάτο κανόνες και τιμωρίες – τα πρώτα του χρόνιασχεδόν δεν υπήρχε στιγμή που να μη βρίσκεται μπλεγμένοςεξαιτίας κάποιου σφάλματος. Είχε δύο μεγαλύτερους αδερ-φούς, υπάκουους νεαρούς κυρίους και απόλυτα δουλοπρε-πείς –«ναι, πατέρα», «όπως επιθυμείτε, πατέρα»–, που με-λετούσαν με τις ώρες και τα πήγαιναν καλά στα ιδιωτικάτους σχολεία. Είχε επίσης μια μικρότερη αδερφή, την Κλά-ρα, και, αν ο ίδιος ήταν ο διάβολος της οικογένειας, εκείνηήταν ο άγγελος, και ο Σταλ τη λάτρευε. Ένας όμορφος νεα-ρός άγγελος με τα ωραία χαρακτηριστικά της μητέρας της.Τα οποία είχε κληρονομήσει επίσης το αγόρι που θα γινό-ταν ηθοποιός και θα άλλαζε το όνομά του.

Όσοι έβγαζαν χρήματα από τη βιομηχανία των προσώ-πων και των σωμάτων τον χαρακτήριζαν «ιδιαίτερα αρρε-νωπό ηθοποιό». Ο Σταλ δεν ήταν σίγουρος τι ακριβώς εν-νοούσαν, γνώριζε όμως ότι οι άνθρωποι αυτοί ήταν πλού-σιοι και η γνώμη τους μετρούσε. Υποψιαζόταν ότι αναφέ-ρονταν σε μια συγκεκριμένη αυτοπεποίθηση η οποία εκ-φραζόταν, μεταξύ άλλων, μέσω μιας χαμηλότονης φωνής–αποπνέοντας σιγουριά και όχι απλώς έναν μπάσο τόνο–από έναν ηθοποιό που πάντοτε ακουγόταν «διακριτικός»όσο δυνατά και αν μιλούσε. Του ταίριαζαν οι ρόλοι του συ-μπονετικού δικηγόρου, του ευγενικού αριστοκράτη, του ευ-σεβούς συζύγου, του παρηγορητικού γιατρού ή του καλούεραστή – του ιππότη, όχι του ζιγκολό.

• 35 •



Paris 001-010 Educazione 001- · Σηκουάνας του Άιφελ Μεζονέτα Γέφυρα...

Documents

Transcript of Paris 001-010 Educazione 001- · Σηκουάνας του Άιφελ Μεζονέτα Γέφυρα...