PAGE No.2

PAGE No.1

PAGE No.002

PAGE No.003

အကျဉးချပ 01

နဒါနး 0 3၂၀၂၀ရေးရကာကပတငအမျ းသမးများ၏ပါဝငမ-အနာဂတဖြစနငရဖခများ 08

ဖမနမာအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအတကစနရခါမများ 1 3အမျ းသမးများအရပါတားမျတမမဖခငးကပပးရပးရနသညတညဆဥပရဒများ 14

လတရတာအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများနငတပမရတာသားများ 17

တပမရတာ၏အခနးကဏဍကအပသားများဝငရာကစကြကခငမဖခငး 20

လမစးပားဆငာအသငကးရဖပာငးရးအတက ကျားမရးာအရလးရပးမရသာဘတဂျကရးဆဖခငး 22ြလစပငနငင၏ဖြစပကရလလာဖခငး-၁၉၉၅ခနစတငကျားမဆငာရရောငမဘတဂျကရးဆဖခငးအရပါရစာလျငစာဥပရဒဖပရးဆဖခငး 25

အငဒနးားနငင၏ဖြစပကရလလာဖခငး-ဖပညတငးလမအြအစညးများနင အမျ းသမးများ၏အားရကာငးရသာပါဝငမ 25

ရတာငကးယားနငင၏ဖြစပကရလလာဖခငး-သရတသနဖပလပဖခငးနင ဥပရဒရးာအားရပးရောကခဖခငး 26

ဖမနမာနငငအတကအတယြယများ-ဘတဂျကဆငာပငလငးဖမငသာမရး၊ ဥပရဒရးာအားရပးရောကခဖခငး၊ဖပညတငးလမအြအစညးများနင ပးရပါငးရဆာငေကဖခငးနငဗဟချပကငမစနစရလျာချဖခငး 27

ဖမနမာနငင၌အမျ းသားများဦးရဆာငရသာဘတဂျကရးဆဖခငးလပငနးစဉနင ဘဏဍာရးစမခနခမအားနညးရနဖခငး 28

ဖမနမာနငင၌ကျားမဆငာအရလးရပးမရသာဘတဂျကရးဆဖခငးက ဦးတညရစနအကကဖပေားရသာအဆငများ 30

အပပးသတေငဖမငယဆချကများ- ကျားမအရလးရပးမရသာ ဘတဂျကရးဆဖခငးနငအဖခားလပငနးစဉများမတစဆငစစတပလမးမးရသာအရဖခအရနတငအမျ းသမးများ၏ရခါငးရဆာငမဖမငတငဖခငး 34

ဖမနမာနငငရးတငအမျ းသမးများ၏ရခါငးရဆာငမကဖမငတငနရောကခအကကဖပေားရသာဗျဟာများ 39

ကးကား 43

PAGE No.004

စာရေးသအရြောငးDr. Kerstin Duellသညအာရဒသတင ပဂဂလကနငအစးအခနးကဏဍနစပလမဘဝလခခရးနင ပတသကရသာကစစပများတင အကကရပး အဖြစရဆာငေကသည။ အရရတာငအာရဒသတင၂၀၀၂ခနစမာ စတငကာ အရဖခချပပး စငကာပ အမျ းသားတကကသလမ ပါဂဘက အာရးာပေဝဝငနငငရးနငလခခရးအရဖခအရနများမဖမနမာနငငဖြတရကျာတကကကလပားမဖြင ခသည။သမသညအာရဒသတငးအမျ းသမး၏များရခါငးရဆာငမဆငာနငစပလျဉးပပးLeeKuanYewSchoolofPublicPolicy(LKYSPP)တငနစနစကကာစာတမးဖပစခပပးရကျာငးကေတရဝသညအစငခစာတငယငးအရကကာငးအာကပးတရးသားခသည။

PAGE No.0 1

Konrad-Adenauer-Stiftung- အဖအစညး အေျဉးလတလပမ၊တားမျတမ၊စညးလးညညတမကအရဖခခရသာမများဖြငKonrad-Adenauer-Stiftung-KASရခါ(န)ာ(ဒ)အာဒငနအာစတစတနအြအစညးကလပရဆာငပါသည။Konrad-Adenauer-Stiftung(KAS)သညနငငရးအြအစညးတစခဖြစပပးဂျာမနခစယာနဒမကကတစယနယ(CDU)နငပးရပါငးရဆာင ေကမပပး၎ငး၏တနြးများကအရလးေားလကနာကျငသးလျက သည။KonradAdenauer(၁၈၇၆ခနစ-၁၉၆၇ခနစ)သညဂျာမနြကဒယသမမတနငင၏ပေမဆးဝနကကးချပဖြစသည။ဂျာမနနငငကနာဇအာဏာငစနစ၏လကရအာကမ ဖပနလညေရောငသညကာလဖြစသည ၁၄ နစကကာအပချပသညသကတမးအတငးဥရာပနငငများတင စးပားရးအငအားကအရတာငတငးဆး ဖြစရအာင စမးရဆာငနငခပပး ဥရာပ၏ေပပငးရခါငးရဆာငတစဦးအဖြစလညး ပတညနငခသည။ကသဇာကကးမားရသာဝနကကးချပတစဦးအဖြစပတညနငမရကကာင ဂျာမနနငင၏ ရည ဖပနလညေရောငရးနင နငငတကာအဝနးအဝငးကကားဖပနလညသငဖမတရးကစမးရဆာငနငခသည။ရြာငရဒးငးအရနဖြငဖပညတငးရး၊လမရး၊စးပားရး၊နငငဖခားရးမဝါဒများနငပတသက၍လတတရလာကစစပများတငလကရတကျကျအရဖြာနငမညသရဘာတားများနင နညးလမးများက ာရြရြာေတရပးလျကသည။ ရးခရပါငး ၁၀ဝ ြငလစပပးနငငရပါငး၁၂၀ရကျာတငဒမကရစခငမာအားရကာငးလာရး၊တားဥပရဒစးမးရးနငလမအရဖခဖပရေးကကစးပားရးစနစများတးတကလာရးတကတနးအားရပးရသာစမကနးများကကကးကကပစမခနခရပးလျကသည။ပငမးချမးရးနငလတလပမများခငမာအားရကာငးလာရစနအတကယဉရကျးမနငဘာသာရး အဖပနအလန နားလညမက အရဖခခရသာ ရဆးရနးြလယမများက နငငအဆငသာမကနငငတကာကကားတငပါတနးအားရပးလပရဆာငလျကပါသည။

လမတားမျတရးနငဒမကရစဆငာလတလပခငများရြာရဆာငာတငလသားများသညသာကနဦးကျသည ဟသည ယကကညမ လမးစဉဖြင ရည ြပြးတးတကရသာ စးပားရးလပရဆာငမများကဖမငတငရဆာငေကရပးပါသည။ နငငရးနင စးပားရး ပဝနးများ ငသန အားရကာငးနငရစနလမ အသငးအဝနးတင ရနေင ကကသများအားလး မမတ တာဝနများက အတတက ရကျပနစာလပရဆာငကကမညဖြစသည။နငငအရးကစစများကမညသအရကာငအေညရြာလပရဆာင မညဆသညအသပညာ၊ ဗဟသတများက အရဖခခပပး ပ၍ သာတညမျရသာ ရည ရဂဟစနစ မပျကယငးရသာ၊လမသဟဇာတဖြစရသာ၊စးပားဖြစေနးရသာလအြအစညးကပရြာမညဖြစပါသည။

အစးအြအစညးများ၊ နငငရး ပါတများ၊ အပြက အြအစညးများ၊ မဒယာများ နင အကကရပးအြ များဖြင ပးရပါငး ချတဆကကာလပရဆာငလျကသည။အေးသဖြင နငငတငးနင နငငတကာအချငးချငးကးလးဆကဆမပမအားရကာငးလာရစရးနငြပြးတးတကမလပငနးများကပမပးရပါငးရဆာငေကလာနငရစရးတသညရြာငရဒးငး၏ပနးတငပငဖြစသည။ေသအရကာငအေညရြာနငနအတကမတြကအြအစညးများနငချတဆကလပရဆာငမညဖြစပါသည။

KASသညဖမနမာနငငအရးက(၂၀၁၆)ခနစမစ၍တကကကစာပါဝငရဆာင ေကခပါသည။ဖမနမာနငငအတငးစမကနးများမာရအာကပါဦးတညချကများအရပါတငအရဖခခေား၍လပရဆာငပါသည။

ဒမကရစ စနစ ေနးကားရး၊ နငငရး ပါတများနင နငငဖပဖပငရဖပာငးလမ လပငနးစဉများတငပပးမရပးဖခငး။

နငငရးဆင ာဆးဖြတချကချမတသများနငအပြကအြအစညးများ၏စမးရဆာင ညဖမငမားရပးဖခငး။

ရညတညတရသာစးပားရးလပငနးများြပြးတးတကလာနငရးကအရဖခဖပရသာလမအရဖခဖပရေးကကစးပားရးစနစကဖမငတငရြာရဆာငရပးဖခငး။

ဂျာမန၊ဥရာပနငငများနငအရရတာငအာနငငများအချငးချငးကကားတငဒမကရစခငမာအားရကာငးရးနငပငမးချမးရးကအရောကအပရပးရသာမများကအရဖခခပပးပးရပါငးရဆာငေကရးဆငာယနတားများအရကာငအေညရြာလပရဆာငရပးဖခငး။

Formoreinformationpleasevisit:https://www.facebook.com/kas.myanmar/

https://www.kas.de/web/myanmar/home

PAGE No.02

PAGE No.0 1

အေျဉးချပအမျ းသမးများ၏ရခါငးရဆာငမသညစးပားရးကစစ ပများဖြစသညပဂဂလကကဏဍ၊ြပြးတးတကရးဆင ာရလလာမများ ၊ ပငမးချမးရးရလလာမများနင အမျ းသမးများ၏ ဦးရဆာငဦးေက ဖပမရနသည အဖခားနယပယများတငကာလညကကာ လဒရကာငးများ ခသညကအေငအားဖမငရတရပသည။ကလသမဂဂြပြးတးတကရးအစအစဉ (UNDP) ၏ ၂၀၁၇ခနစ ကျား/မ မညမျမအညနးကနးတငဖမနမာနငငတငသည ၁၈၉ နငငအနက ၁၀၆ အဆင သာပပး လအငးအဖမစ ြပြးတးတကမအညနးကနးတင၁၄၈သာသဖြငအဖခားနငငအများစ၏အညနးကနးများေကနမကျရနပါသည။(1)ဆးဖြတချကချမတာတင အမျ းသမးများတနးတပါဝငမသည ပဋပကခရဖြငးဖခငး ကစစပများ၊ြကဒယစနစ၊ ဒမကရစစနစကျငသးမ၊ ဥပရဒဖပဖပငရဖပာငးလမ၊သဘာဝအငးအဖမစညတညမျစမခနခဖခငးနငနငငရတာြပြးတးတကမတစပလးစသညတနငသရဘာသဘာဝနင လဒများအရပါအရဖပာငးအလ ဖြစရစမညဖြစပါသည။ ယရနအချနေတငရအာင အမျ းသမးများသည ဖမနမာနငင၏နငငဝနေမးအဆငဖမငမားရနာများတငချနလပေားဖခငးခရနပပးလတရတာကယစားလယရနာတငအမျ းသမးများ၏ ာခငနနးသည၁၀ ာခငနနးဝနးကျငသာရနပါသည။ဒတယအဆငစမခနခမတငနငငရးနငနးနယသည အသကရမးဝမးရကကာငး အရတအကကနင ပညာညဖမငမားရသာ အမျ းသမးအရအတကတးတကလာဖခငး၏အဖပသရဘာရဆာငရသာလမးရကကာငးက၂၀၂၀ခနစတငနငငရးနငဘာသာရးဆင ာရဖပာငးလလမအတကအနတသရဘာရဆာငရသာလမးရကကာငးများကတနဖပနေနးညနငရဖခရနပါသည။

အစ ငခမတစရလျာကလးတငအရဖပာငးအလမရသာအဓကအရကကာငးအငးမာအဖပနအလနအားဖြငတစြကတငလမရးဆင ာကျငသးမများနငကနသတေားရသာကျားမဆင ာယဉရကျးမစနနးများ၏အဖပနအလနသကရာကမ လရသာကစစ ပများပပးအဖခားတစြကတငတပမရတာ၏ပါဝငမမာလညးရနာအနကျနရနဆဖြစပါသည။ အမျ းသမးများအဖပင လအြစညးအများစသည အမျ းသားေ၏လမးမးမနငြနပမများကကကးမားစာငဆင ပါသည။အနတသရဘာရဆာငရသာကျားမဘကလကမကြယားနငရးအတက ယဉရကျးမဆငာ ရဖပာငးလဖခငးက အချနယတညရဆာကမညဖြစသညအဖပင တပမရတာရနဖြင ၎ငး၏အေးလပပငခငအာဏာများက စနလတနနင အပသားများအားအခငအလမးရပးန ၊ ကျားမမညမျမများက ဖပ ဖပငရဖပာငးလနလအပရကကာငး သရဘာတနဖြစနငရချအလနနညးပါးရနရပသည။

ဖမနမာနငင၏တညဆကျားမရးာမဝါဒနငဥပရဒယနတ ားများကခယဉးစာအရကာငအေညရြာရဆာငခဖခငးဖြစပါသည။နငငရးစတဓာတနငဦးစားရပးဖခငးကငးမဖခငးသညအမျ းသားရးတကကကလပားသများအကကားတငပင ကျားမရးာနင ပဋပကခရခတရစးရကကာငးများ အသးသးလမားရနဖခငး၊မညမျမ၊ ပဋပကခနင ြပြးတးတကမ နမကျဖခငး စသညတက အားရပးအားရဖမာကဖပာရာကသညအရကကာငးအငးမာအသပညာရပးမကငးမဖခငးရကကာငအရဖခတညရပါကြားလာဖခငးဖြစပါသည။ေဖပငဘတဂျကနငတားဝငဆးဖြတချကချမတဖခငးလပငနးစဉများကအမျ းသားများကသာအဓကဦးရဆာငပပးအမျ းသားအေးအခငအရးများနငလအပချကများကဆကလကတညတရနရစသညဆ မညဖြစပါသည။

(1) UNDP Table 5: Gender Inequality Index 2017. http://hdr.undp.org/en/composite/GII (accessed 2 July 2019).

PAGE No.02

ေရကကာငကျားမအရလးရပးမရသာဘတဂျကရးဆဖခငး(GRB)သညကျားမမညမျမအတကသာမကအဖခားရသာအားနညးချကများဖြစရသာ ဖမနမာနငင ဖပညသဘဏဍာစမခနခမနငစပလျဉး၍အစး၏တာဝနခမ၊ပငလငးဖမငသာမဖခငး၊အဂတလကစားမနင ရေးရကာကပကတများနငတစသားတညးရနရသာအများဖပညသဝနရဆာငမရပးဖခငးများကလညးဖပဖပငနအရးပါရသာကယာတစခဖြစလာနငသည။ေဖပင အနဒယနငင၊ အငဒနးားနငင၊ ြလစပငနငငများအရကကာငးနမနာများသည ြကဒယစနစကျငသးရသာနငငများတငGRBအရကာငအေညရြာဖခငးသညနငငရတာအဆငမဟတသညအဆငနငရအာကရဖခအဆငများတငကျားမဆငာဘတဂျကကတနးတညတဖြစရစဖခငးအားဖြငဘဏဍာရးဆငာဗဟချပကငမစနစရလျာချဖခငးကမညသတးတကရစနငရကကာငးရြာဖပပါသည။

ရတာငကယားဖြစပသည အကျ းဖပရသာအစး၏ ကတကဝတနင အစးအရပါ စတချယကကညမတးတကရစနငပပးကကးမားကျယဖပနရသာသရတသနနငအများဖပညသဆငာညနငးတငပငဖခငးအရပါအရဖခခရသာ GRB ၏ တားဥပရဒဆငာ ရောကပရပးမ အရသးစတအချကများက ဖပညနပါသည။အနဒယနငငနမနာဖြစပသညစမးအငကသရသာ“ကျားမရးာကကားရနမရသာ”ဝနကကးဌာနများတငGBRရခတရစးရကကာငးသညအမျ းသမးများ၏လအပချကများကေတရြာနငရသာမဝါဒများရးဆ နမညကသကညရကကာငး သကရသဖပပါသည။ အရဖခခအားဖြင အမျ းသမးများ၏ လအပချကများတငယငးတသားသမးများ၏လအပချကများနင ယငးတ၏ ကကးမားရသာ အသငးအဝငးကပါ အပမတရစေညသငးစဉးစားနလအပမညဖြစပါသည။

အစငခစာ၏အဓကအကကဖပချကများတငပါဝငသညအချကများမာ-

h ဥပရဒ၊ ဘဏဍာရးနင အလးစမဝါဒဆငာ ဖပ ဖပငရဖပာငးလမများအရပါ အရဖခခရသာဖပည စ ရကာငးမ နသည ကနဦးရဖခလမးတစပ စတငန င ရးအတက အေးသ ဖြင တငးငးသားလနညးစများနင ကးကယာဘာသာရးလနညးစများမ ရဘးြယခေားရသာအမျ းသမးအများစက အဖခားလဦးရ ေကဝကအချ းအစားတင ေညသငးပါဝငနငရစနနငငရခါငးရဆာငများအားရခါယရတဆဖခငး။

h အေးလပပငခငမတစဆငမျ းဆကသစအမျ းသမးရခါငးရဆာငများကရမးေတရပးနငရးအတကလပငနးစဉများ၊အမျ းသမးအကကရပးလမးညနကနယကများ၊ဘဏဍာရး၊ဥပရဒနငနညးပညာဆင ာအရောကအပများြနးတးဖခငး။

h လတရတာတငးအရးကစစများအားလးတင ကျားမရးာအေခကမခရသာမဝါဒများကအရကာငအေညရြာနငရးအတကနငငရးတငဘကစပါဝငနငန၊တငးငးသားရပါငးစနငဘာသာရပါငးစလမးရကကာငးပစတစပေရောငနငနအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအား ပပးကညရပးဖခငးနင မတညရသာစရကလကခဏာ အများအဖပားရနရသာလညးတညသညဘအကျ းစးပားသတမတနငရးအတကအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများကပပးကညရပးဖခငး။

h တညဆဘတဂျကလပငနးစဉတင GRBလပငနးစဉက မညသမညပ ရပါငးစညးမညအရပါအကကဖပချကများရပးဖခငး။

PAGE No.03

နဒါနးအမျ း သား ဒ မ က ရ စ အ ြ ချ ပ ၏ စ မ ခ န ခ မ ရအာကတ င ဖမ န မာ န င င ၏ ပေမ ဦးဆး ရေးရကာကတငရဖမာကခပပး စစတပမဟတရသာအမျ းသမးများ (၂၀၁၅-၂၀၂၀) လတရတာေသဝငရာကခငခကကရပသည။ ၂၀၂၀ ရနာငးပငးတငကျငးပမည ရနာကရေးရကာကပများအပပးတငယငးအမျ းသမးများအရနဖြင ယငးတ၏ လတရတာကယစားလယရနာများက မညသမညပ ဆကလကေနးသမးေားပပးယငးတ၏နငငရးဆငာအသကရမးဝမးရကကာငးမများကမညသမညပတးတကရအာင ဆကလကလပရဆာငကကမညဟသညအချကမာ ရမးခနးေတစာဖြစရနပါသည။ယရနအေ အမျ းသမးနငငရး ရခါငးရဆာငစာငး ရကာကယေားမနငစပလျဉး၍ မညသညဗျဟာများနငမဝါဒများသည အမျ းသမးများအား လတရတာအတငးသ ဝငရာကလာနငမညနညးလမးကလမးြငရပးမညနညး။(2)

အမျ းသမးများသည လနညးစမဟတ ကကပါ။ လဦးရ၏ ၅၂ ာခငနနးပါသည။ သာတင အမျ းသမးလတရတာကယစားလယအချ းအစားသညနငငရတာအဆငနငနငငရတာအဆငရအာကအဆငများတင စစရပါငး (ရေးရကာကခနင ခနအပဖခငးခရသာ) လတရတာကယစားလယရနာ၏ဖမနမာအစးအြအစညး၊မဝါဒပငးများနငနငငရးမရဘးြယေားကကသညသမဟတြယကကဉဖခငးခခကကရပသည။

• တပမရတာမအမျ းသားများအတကအစး၏ေပပငးရနာများက၁၉၆၂ခနစမ၂၀၁၀ခနစအေစစစညးကမးစညးကမးများနင ၂၀၀၈ ခနစ ြစညးပအရဖခခဥပရဒဖြင တကရကအားဖြငရသာလညးရကာငးသယဝကအားဖြငရသာလညးရကာငးလျာေားခကကပါသည။

• တပမရတာ မ ခနအပ ခ သ များအတက ဖပည ရောင စအဆင န င တ ငး ရဒသ ကကး /ဖပညနယအဆငများတင၂၅ ာခငနနးလတရတာကယစားလယရနာများကလျာေားခကကသည။

• ြစညးပအရဖခခဥပရဒအအဓကဝနကကးဌာနများဖြစကကရသာဖပညေရးဝနကကးဌာန၊နယစပရးာဝနကကးဌာနနင ကာကယရးဝနကကးဌာနများက တပမရတာမ တကရကေနးချပမရအာကတငရနစဉဝနကကးဌာနများနငဖပညရောငစအဆငနငတငးရဒသကကး/ဖပညနယအဆငစမခနခမ အပငးများ ာေးအဆငဖမငနင အလယလတာေးကကသများမာ စစတပမအပငမးစားအာများဖြစကကပါသည။

• တပမရတာနင အဖခားလကနကကငတပြများ (ဒတယအပစတင အမျ းသမးပါဝငမသညတပမရတာေကပမများဖပားမသည)။

• စစခရးနငတားစငရး။

• မဝါဒများနငဘတဂျကများသညဆယစနစကကာရအာငစစတပအကျ းစးပားအတကဦးစားရပးရးဆခကကပပးယခအခါအမျ းသားဦးစားရပးအဖမငေငဟပရနဆဖြစပါသည။

• မဒယာများတငလကရတကျငသးသများနငအရကကာငးအာကအစငခသများအားလး။

(2) Women from ethnic and religious minorities deserve particular attention but the scarcity of ethnic- and gender-disaggregated data leaves much to speculation. An intersectional approach to women in parliament was not possible with the secondary data available for this report.

PAGE No.04

• ြးစဉငယလကပစ၊ရခါငးရဆာငမပငးနငဆးဖြတချကချမတ ာတငအေကရအာကပစများကအာမခချကရပးရနရသာလမရးစနနးများနငယဉရကျးမအရလအေများနက ငးစာအဖမစတယရနရသာလအြအစညးရနာများတငအမရောငစတစခ၏အကကးအကများမာအဓကအားဖြငအမျ းသားများဖြစကကပါသည။

ဆးဖြတချကချမတနငရသာရနာအနညးငယနငအတအမျ းသမးများသညအဓကဆကစပဖြစစဉများဖြစရသာဒမကရစအသငးရဖပာငးဖခငး၊ပငမးချမးရးတညရဆာကဖခငး၊ဗဟချပကငမစနစရလျာချဖခငးနငြကဒယဝါဒကျငသးဖခငးနငကကးမားရသာစးပားရးတးတကမအရပါတငသာလမးမးမအနညးငယသာကကပါသည။ ေရနာများအစား ဖပညတငးလအြအစညး၊ လေအရဖခဖပအြအစညးများ နငပဂဂလကအခနးကဏဍများတငအမျ းသမးများသညရခါငးရဆာငပငးသရာကကကသည။

အရကာငးဆးလ ပ င နး ရဆာင ေက ရသာ တ ငး ဖပည၏ အသငးအြ ကကး ( ၂ ) ခ ဖြ စသည နငငနင လမအြအစညးတင အမျ းသားများက လမးမးချပကငသည ဟသညအချကသညအဩြယမဟတပါ။ နစာရပါငးများစာကပင စစတပနင ဗဒဓဘာသာဘနးရတာကကးများ ပါဝငရသာအမျ းသားအသငးအြကကးရကကာငလအြအစညးသညရဘးြယေားဖခငးခ ပပဖြစပါသည။နစခလးသညအမနစငစစအားဖြင တငးငးသားရပါငးစ၊ ဘာသာရပါငးစနငငတင ဗမာဗဒဓဘာသာ တငးဖပညကကးတစခအဖြစ ရနာကရကကာငးမက အားရပးရနပါသည။ သာတင အဖခားဘာသာဝငများ သမဟတတငးငးသားလကနကကငတပြများ၊တငးငးသားနငငရးပါတများတငကျားမတနးတညမျမကပရကာငးစာရတကကမနညးပါးရနရသးရပသည။

တပမရတာနင အပဘကအြအစညးများအကကား အငအားမညမျမနင ပကသက၍ နငငရးစစဉမအရဖပာငးအလလပသညအချနတငကျားမရးာကစစများပါဝငသညတည ဆဖြစရသာစစဉမများကအညအမျရဖပာငးလ နအချနဖြစသည။အမျ းသမးများနငအဖခားရဘးြယခေားရသာအပစများသညစားပဝငးတငမနကနရသာရနာန တနးအားရပးသငပါသည။ နငငရးအသငးရဖပာငးလမ သရဘာတားတငအသငးရဖပာငးလရနစဉအတငး အမျ းသမးရအဂျငစများနင ပကသက၍ မရာရသာကစစများ ကျနရနရလတတသည။

၂၀၁၅ခနစ၊နဝငဘာလရေးရကာကပကအရဖခခလျကလတရတာများကယခအခါတကကကလပားသများပါရသာလတရတာကယစားလယများနင ြစညးေားပပးလတရတာကယစားလယ အများစသညနငငရးအကျဉးသားရဟာငးများ၊ တငးငးသားအရးနငငရး လပားသများ၊ တပမရတာနင တပမရတာသားကယစားလယများနင နးကပရသာသများဖြစကကသည။ ဤအချကသည အငကေကပ၍က ဖပားမ များလာ ဖခငးက ဆလသည ။ ဤလတရတာကယစားလယများသည အေးသ ဖြင ဗမာနငငရး သမငးရကကာငးနင ရယဘယျအားဖြင နငငရး စနစများမ ပမအသပညာဗဟသတအကျ းဖြစေနးလမမည။ အမျ းသမးလတရတာ ကယစားလယများအတက ၂၀၁၉ခနစ ဇနလတငကျငးပရသာ KAS အလပရရဆးရနးပအတငး လတရတာကယစားလယတစရယာကမ အဖခားတငးဖပညများ လတရတာများတင တပမရတာသားကယစားလယပါဝငဖခငး မ လျပတဖပတရမးဖမနးမများပါသည။ ကမဘာတစဝမးတင အများဖပညသအား သတမဖခငးမဘ စစတပကသာအပချပစမရသာနငငအနညးငယပါသည။ေနငငတငစစတပနငစးပားရးသညအလနဆကနယမပါသည။ယငးလတရတာကယစားလယ၏ရမးခနးသညလအြအစညးနငနငင၏ကဏဍာရပါငးစတငပျ နရနရသာစစတပ၏ပါဝငမကပကတအတငးေငဟပရစပါသည။

PAGE No.05

မတညရသာဖပညနယအများစ၏ရပရေးရသာနငငရးသမငးရကကာငး၏အရမဖြစဟနတပပးအစးကတကရကမအပချပရသာဖပညနယ အပစများအရနဖြင အဖပညအဝနားလညနငမည မဟတရပ။လကဖမနမာနငငလတရတာေတငဆယစနစကကာစတပငးဆငာအမာေတများစစစဖြတရတာကဖခငးနင ရစာငကကညဖခငး၊ နကနကငးငး မယကကညမနင တစဦး၏အရးကစစက အဖခားတစဦးမလျစလျရဖခငးတသညအေးအားဖြငဗမာလမျ းများနငအဖခားလမျ းများအကကားရနဆပငဖြစသည။

အများဖပညသနငဆငရသာအပချပစမခနခမများအပါအဝငတစနငငလး၌စစတပပါဝငမရလျာချဖခငးရဆာင ေက ာတင ငးနးကျမးဝငမ၊ဆငဆာဖြတရတာကခ မ၊အတတ သမာသမတကျရသာအသပညာစသညတ လအပမညမဟတရပ။ အမျ းသမးများ၊ အမျ းသားများ၊ လတလပရးနင အဖခားအမျ းသားရခါငးရဆာငများ၊ပညာတတများနငအနပညာငများအားသမငးစာအပများတငအသအမတဖပ ဖခငးအားဖြငအမျ းသမးများနင အမျ းသားများသည အမျ းသမးများ၏ ရခါငးရဆာငမသည နငငဖခားအယအဆအသစမဟတဘသမငးဝငအဖြစမနများအဖြစသတမတဖခငးကဆလသည။

မနးကရလးများနငအမျ းသမးများသညရကျာငးများနငတကကသလများတငပမရကာငးမနစာစမးရဆာငနငကကရသာလညး အမျ းသမးများက အမျ းသားများနငယဉလျင စမးရဆာငညပမနမပါးသညဟေညသငးသတမတဖခငးခပါသည။အရဖခခအားဖြငအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအရပါယငးတ၏အမျ းသားလပရြာကငြကများနငနငးယဉလျငတညရသာအညအချငးကငးမရလပါသည။အမျ းသမးများသညအများအားဖြငသတကယသတရလးစားတနြးေားဖခငးနငေတရြာရဖပာဆရဆာငေကဖခငးတတငယကကညချကပါသည။ေရကကာငအမျ းသမးများအတကကဖပားဖခားနားရသာစမးရဆာငညရလကျငသငတနးများမလအပမညမဟတရပ။သာတငသတသညဥပရဒ၊ဘတဂျက၊ရလးစားမနငအေးအားဖြငစစတပပါဝငရသာနငငရးယဉရကျးမအသငရဖပာငးလဖခငးတမတစဆငလပပငခငအာဏာနလအပပါသည။

ဖမနမာနငငရးသမားများ၊စမအပချပသများနငတကကကလပားသများအကကား၌ပငကျားမသာတညမျရးကအသငကးရဖပာငးဖခငး၏အရးပါရသာအစတအပငးတစခအဖြစေညသငးမသတမတကကရပ။

ယငးကစစ ပအစားအဖခားကစစ ပများသညပမအရးကကးသညဟေညသငးစဉးစားကကပါသည။အေးသဖြငကလသမဂဂ၏ရညတညတရသာြပြးတးတကမ ညမနးချကပနးတငများ(UNSDGs)အလဦးရ၏ေကဝကခနဖြစရသာအမျ းသမးများလပပငခငစမးညမရသးသမျကာလပတလးဖမနမာနငငသညနငငတကာကတကဝတများနငကကညမညမဟတဘအမျ းသမးများ၏လအပချကများသညလညးဦးစားရပးသတမတချကအဆငရအာကတငသာဆကလကတညရနမညဖြစသည။(3)

ဆးဖြတချကချမတဖခငး၊ဥပရဒဖပ ဖခငးနငမဝါဒရးဆဖခငးစသညလပငနးစဉများတငအမျ းသမးများအရနဖြငအမျ းသားများနငအပပင ဦးရဆာငဦးေကဖပနငရးအတက အပချပမ အခနးကဏဍာအားလးတငအမျ းသမးများအတက ညေယရသာ ဘတဂျကရးဆဖခငးနင ကျားမဆငာ ရခတရစးရကကာငးကရြာရဆာငဖခငးဖြငအမျ းသမးများအားလပပငခငအာဏာရပးအပနငပါသည။

၁) နငငရတာအဆငနင တငးရဒသကကး/ဖပညနယအဆငတတင ကျားမအရလးရပးရသာ ဘတဂျကရးဆဖခငး၊၂)အမျ းသမးကယစားလယရလာငးများကနငငရးပါတများတငသတမတရေးချယဖခငးဖြင

(3) For selected UN SDG sub-goals relevant to gender-budgeting in Myanmar, see Paul Minoletti, Gender Bud-geting (Yangon: The Asia Foundation, August 2019), 10-11.

PAGE No.06

အစဖပလျကရေးရကာကပစကဝနးတစရလျာကလးတငကျားမသာတညမျမရးကဖမငတငဖခငးတဖြငနစပငးခဖခားေားရသာချညးကပနညးသညအရကာငးဆးလဒရြာရဆာငရပးနငမညဖြစသည။

ြပြးတးတကမအဆးနငလသားလခခရးနငလအခငအရးဆင ာအညနးကနးများ၏ရြာဖပချကအအမျ းသားရခါငးရဆာငများ၏ဦးရဆာငဦးေကဖပမရအာကတငဤနငငကြပြးတးတကမအနမကျဆးနငငအဖြစ ဆယစနစများစာ ရြာဖပသတမတခခရပသည။ အမျ းသမးများသည ခဖခားခေားရသာလမအသငးအဝငးအကကားစညးလးညညတမကအားရပးတးဖမငဖခငးဖြငအရဖပာငးအလကစတငရသာကယစားလယများဖြစနလအပသည။

အမျ းသမးများအား လပပငခငရပးအပမတင အလျေငများ၏ အခနးေဏဍ၂၀၁၁/၂၀၁၂ခနစများအတငး(4)အေကရအာကနငငရးရဖပာငးလမအစနငအတအဓကနယပယများဖြစရသာအေးသဖြင ၁) ပငမးချမးရးဖြစစဉတင ပါဝငရသာအမျ းသမးများ ၂) နငငရးပါတများနငလတရတာများတငပါဝငရသာအမျ းသမးများ၃) ဖပညရောငစအဆငနင ရဒသအဆငစမခနခမတငပါဝငရသာအမျ းသမးများနင၄)ကျားမရးာအရလးရပးရသာဘတဂျကရးဆဖခငးစသညဖမနမာနငငရးအမျ းသမးများအရပါနငငတကာရငရးရကကးရးဆငာနငြပြးတးတကရးအြအစညးများသညသရတသနလပငနးတာဝနစတငခကကသည။

ရနးရကးရသာယဉရကျးမရဖပာငးလဖခငးအဖမငအ ြ ပြးတးတကမလကရတကျငသးသများသညအေး သဖြင ဥပရဒများ၊ မဝါဒများနငဘတဂျကများတငတညမ၍ အမျ းသမးများ ကယစားဖပမနငတးတကမအားဟနတားသညအသငးအြဆငာအတားအဆးများကြယားဖခငးနငသတမတခဖခားဖခငးဖြစ ယဉရကျးမဆငာ အရဖပာငးအလက ဖြညးညငးစာ ရြာရဆာငကကမည ဖြစပါသည။တစဦးချငးစနင အပစလက သငတနးများအ အစအစဉ၏တးတကလာရသာအရအတကသညစားပဝငးတင ရနာရး၊ သတ၏အညအချငးများနငစမးရဆာငညများတင ယကကညချကြပြးတးတကလာရစန အမျ းသမး များအား အရောကအက ဖပ ရပးပါသည ။ စ မက နး များသည ကျယဖပနရသာနညးပညာသငတနးများ၊လမးညနဖခငးများ၊ချတဆကရဆာငေကဖခငး၊သေရတခငရသာခးစဉများနငအဖခားနညးလမးများရဆာငေကဖခငးမတစဆငအမျ းသမးများ၏စမးညဖမငတငဖခငးလပငနးစဉများအရကာငေညရြာရပးပါသည။(5)

အမျ းသမးများ၏အခငအရးများ၊ရခါငးရဆာငမနငစးပားရးဆင ာအကျ းအဖမတများပပးရပးဖခငးဖြငအမျ းသမးများ၏အလးစရသာလမနငငရးနငစးပားရးဆငာပါဝငမများကတးဖမငနငရးအတကနငငတကာမရောကပရပးနငသညနပရငပမာဏသညအေးအရးပါပါသည။

(4) Prior to 2011, women’s political agency was analysed in the context of the movement in exile and the wom-en’s rights movement. In addition, the majority of academic, NGO and activist publications on women in Myanmar focussed on a) human smuggling/ trafficking, resulting in illegal migration and sex work; b) gender-based violence mostly but not exclusively committed by the Tatmadaw; c) domestic violence; d) gender inequality rooted in cultural norms and resulting practices.(5) WAVE, Akhaya Women and IWDA, Myanmar Women Parliamentarians mentoring pilot program: Increas-ing the influence of Myanmar’s women political leaders through mentoring (Melbourne: International Women’s Development Agency IWDA, March 2018).

PAGE No.07

ကမဘာလးဆငာ အလငများသည မနးကရလးများနင အမျ းသမးများအား တစဦးချငးရောကပရပးနငရသာလညးရဒသခအြများဝငများမအားရပးရောကပရနရသာအမျ းသမးများအခငအရးဆင ာစရပါငးလပ ားမဖပရနသများအား နပရငရောကပ နပျကကကခကကသညမာအဩြယပငဖြစပါသည။(6)

အမျ းသမးများ၏သကဆငာလအသကအဝနးတငလမယဉရကျးမအရဖခအရန၊ရဒသဆငာအငးအားဖြစတညရနမတင ရနရသာ အတားအဆးများက သတမမမကကရသာ အလငများအရပါ ရဝြနရးလပရနကကသများသညအမရောငစ၏ဘဏဍာရးနငပမအရးကကးစာဖြငဖမနမာနငင အမျ းသမးများသညသတကယသတနငယရနအချနေသတ၏ရအာငဖမငမကမညသရဖမငဖခငးနငမကကညရသာအမျ းသမးများ၏လပပငခငအာဏာနင ရခါငးရဆာငမ၏ အဓပပါယြငဆချကများက သခငန ကကညရကကပါသည။(7) နငင၏အတတအရဖခအရနရကကာငအလငလပငနးစဉများနငအရနာကတငးအယအဆများအရဖခခဖခငးသညလမရးလပားမများ၏လမးရကကာငးများကအကျ းသကရာကရလပါသည။(8)

(6) Angelika Arutyunova and Cindy Clark, Watering the Leaves, Starving the Roots: The Status of Financing for Women’s Rights Organizing and Gender Equality (Toronto, Mexico City, Cape Town: AWID, 2013), 17.(7) Maggi Quadrini, Donors Must Work with Women - Not for Women (Tea Circle Oxford, 13 December 2018).(8) Kerstin Duell, ‘Sidelined or re-inventing themselves? Exiled Activists in Myanmar’s Political Reforms’ In De-bating Democratization in Myanmar, eds. Nick Cheesman, Nicholas Farrelly and Trevor Wilson. (Singapore: ISEAS, 2014).

PAGE No.08

၂၀၂၀ ရေေးရောေပတင အမျ းသမးများ၏ ပါဝငမ အနာဂတဖဖစနငရဖခများ၂၀၁၅ရေးရကာကပသည(ယရနအေဖပညစမမရသးရသာ)ပါဝါလရဖပာငးဖခငးကလမးြငရပးခသညဆလျင နငငသည ဒမကရစ အသငရဖပာငးရးဆသ ဦးတညရးရရနသလား သမဟတ အာဏာငဆနဆနတစြနဖပနလညကကးပမးရနသလားဟသညအချကက၂၀၂၀ရေးရကာကပကရြာဖပမညဖြစရပသည။အပဘကသကးရဖပာငးဖခငးသညအရးယအဖပစရပးဖခငးမဟတပါ၊ပါတစဒမကရစဆ ာတငြစညးပအရဖခခဥပရဒဆင ာရဖပာငးလမများ၊လခခရးအခနးကဏဍဖပဖပငရဖပာငးလမနငရနာကဆးတငတပမရတာအတကကျနရနရသာမရကာငးရသာအရကကာငးအချကများပါဝငသညတားရးဆငာဖြညးညငးစာအသငရဖပာငးလဖခငးစသညရဆာငေကချကများလပရဆာငနလအပမညဖြစပါသည။အချ ရသာနငငရးပါတများကြစညးပအရဖခခဥပရဒအလတရတာတင ရနရသာစစတပဘကမခနအပေားသည ကယစားလယများက ြယားနအကကဖပရနရသာလညး အမျ းသားဒမကရစအြချပအရနဖြငကယစားလယများကဖြညးဖြညးချငးရလျာချနနငအငဒနးားနငအလားတ၂၀၃၅မတငမတပမရတာဘကမ လတရတာကယစားလယများက ပဆငးန ဟရသာအချကက သတကကးစာဖြငအကကဖပခရပသည။(9)

၁၉၉၀ ရေးရကာကပမ ဆကခရပါကြားလာသည ပါတများမတစပါး- အမျ းသားဒမကရစအြချပ၊စစတပဦးရဆာငရသာပါတများ၊ ၈၈ မျ း ဆကများနင တငးငးသားနငငရးပါတများသညသာလျငဖမနမာနငင၏အဓကပါတများအရနဖြင၂၀၁၀နင၂၀၁၅ရေးရကာကပမတငခငရပါေကလာခကကသည။

၂၀၁၅ ခနစတင ပါတမဝါဒရကကညာစာတမး လသေငား ေတရဝခရသာ ပါတအနညးငယသာလျငပါတမဝါဒများအားအရသးစတချဖပနငကကသညအဖပငကျားမရးာကစစပများနငစပလျဉး၍ပါတမဝါဒဆငာဦးစားရပးမအနညးဆးဖြစရနပါသည။

ကယစားလယများအကကားတငကျားမတနးတညမျမအပါတရခါငးရဆာငများသညစညးမျဉးစညးကမးဖပဋဌာနးချကများနငအညကယစားလယရနာခတမးသတမတရပးနသရဘာမတညမများရနပါသည။သာတငပါတအနညးစကသာ၂၀၁၅တငအမျ းသမးလတရတာကယစားလယအနညးငယအတကသာကယစားလယရနာခတမးများကဆနဒအရလျာကချမတခကကပါသည။(10) မးအမျ းသားဒမကရစအြသညအမျ းသမးပါဝငမ တးတကဖမငမားလာရစရးအတက အပဘကလမအြစညးများနငအတတကပးရပါငးလပရဆာငရနကကရပသည။ သာတင ပျမးမျအရအတကေက ပများရနရသာလညး ၂၀၁၅ခနစတငမးအမျ းသားဒမကရစအြ၏ရေးရကာကခအမျ းသမးအရအတကသည၁၆.၇ာခငနနးပါသည။(11) ၂၀၂၀ ရေးရကာကပအတက တငးငးသားနငငရးပါတများမ အမျ းသမးများသညပါတရခါငးရဆာငမ အပငးနင UEC တင အမျ းသမးပါဝငမ တးဖမငလာရစန ၃၀ ာခငနနးရသာခတမးနငနရတာငးဆရနလာကကပါသည။(12)

(9) Phyo Thiha Cho, NLD Wants Military Lawmakers Out Of Parliament By 2035… And A New National Flag (Myanmar Now, 24 July 2019).(10) Phan Tee Eain, Report on Observing Women’s Participation in Myanmar’s November 2015 General Election (Yangon: Phan Tee Eain, 2016).(11) Paul Minoletti, Gender (in)Equality in the Governance of Myanmar: Past, Present, and Potential Strategies for Change (Yangon: The Asia Foundation, April 2016), 21.(12) Broadening Participation of Women of Ethnic Political Parties in the Peace Process: Needs and Recommen-

PAGE No.09

ဗလချပရဟာငးများဦးရဆာငရသာဖပညရောငစကကခငရးနငြပြးတးတကရးပါတသညကယစားဖပမနညးပါးရသာလဦးရအပစအတကဆနကျငဘကအရနအားဖြငခတမးသးဖခားမရပ၊အမျ းသမးလတရတာကယစားလယ ာခငနနးသညလညးအကျ းဆကအားဖြငPNO(သညာခငနနး)ပပးလျငဒတယအနညးဆးဖြစသည။(13)

အမျ းသားဒမကရစအြချပသည တနးတအညအချငးဖပညမရသာ ကယစားလယများအကကားတငအမျ းသမးများ၊ လငယများနင တငးငးသားလနညးစများအား ညတညမျ ဦးစားရပးဖြစရကကာငးရြာဖပခသည။(14)အဖပနအလနအားဖြငနငငရးဗျဟာသညကျားမရးာမဝါဒကရကျာလနပယြျကသညသရဘာရနပါသည။၂၀၁၈ကကားဖြတရေးရကာကပတငအမျ းသားဒမကရစအြချပမပါဝငယဉပပငသ၁၃ဦးအနက၁ဦးသာအမျ းသမးဖြစရကကာငးရတပါသည။

(ပါတတစခလး အတငးအတာအ ကယစားလယ ၆၉ အနက ၇ ဦးသာ အမျ းသမးဖြစကကပါသည။)မညသညအရကကာငးဖြစရစNLDပါတအားအားရပးရောကခမကျဆငးလာသညနငအတ၂၀၁၇ခနစ၊ဧပပလတငNLDသညကယစားလယ၁၈အနက၉ရနာအနငခသညအဖပင၂၀၁၈ခနစ၊နဝငဘာလတငတစနငငလး အတငးအတာဖြင ကယစားလယ ၁၃ ဦးအနက ၇ ဦးသာ အရေးရကာကခခရပသည။ကကားဖြတရေးရကာကပ(၂)ခလးတငမရပးသဦးရ၃၀နင၄၀ ာခငနနးကကားကသာမရပးခကကပါသည။၂၀၁၈ခနစတငအကနအသတဖြင ခငဖပသညပမာဏက ဖငငးပယပပးရနာကNLDသညအစးကဏဍတစခချငးစတငအနညးဆးအမျ းသမး၃၀ာခငနနးကယစားဖပပါဝငရးအတကရခါယဖခငးအားဖြင၂၀၁၉ မတလတင အမျ းသမးပါဝငမက တးတကရစန ၎ငး၏ကတကဝတအတငး ဖပနလညကကးပမးခပါသည။(15)

၂၀၂၀ရေးရကာကပအတကဖပငဆငာတငNLDနငUSDPပါတနစခလးသညအဖခားပါတများအကကားအမျ းသမးရကာမတများြစညးခကကသည။NLDအရနဖြငဗဟအမျ းသမးရကာမတ(ရဒါကတာရမဝငးဖမငကအမျ းသမးဥကကဌအဖြစလညးရကာငး၊ရဒါကတာဇငမာရအာငကအတငးရးမးအဖြစလညးရကာငး)နငတငးရဒသကကးနငဖပညနယအဆင၊ ပကကနငရကျးောအဆငစသညစမအပချပမအဆငများအားလးတငအမျ းသမးလပငနးရကာမတများကြစညးခပါသည(16)။NLDသည၎ငး၏ပေမဆးနငငတစဝမးအမျ းသမးလပငနးရကာမတအစညးအရဝးက၂၀၁၈ခနစဇလငလတငကျငးပခပါသည။ေဖပငဒတယအကကမဖမနမာနငငလးဆင ာလငယညလာခက၂၀၁၈ခနစဧပပလတငကျငးပရနစဉအတငးေးချနေကဖမတမ ပပးလသများရသာ လငယအချ က ၂၀၂၀ ရေးရကာကပအတက လတရတာကယစားလယအဖြစရေးချယခပါသည။(17)

dations (Yangon: The Carter Center, Women’s League of Burma, March 2019).(13) Paul Minoletti, Gender (in)Equality in the Governance of Myanmar: Past, Present, and Potential Strategies for Change (Yangon: The Asia Foundation, April 2016), 21.(14) Han Htoo Khant Paing and Richard Roewer, Testing the Water: the 2018 By-Elections and Myanmar’s Polit-ical Future (Tea Circle Oxford, 9 December 2018).(15) Maggi Quadrini, Women’s Participation in Politics Undermined by the NLD (The Irrawaddy, 9 May 2019).(16) Myanmar News Agency, NLD concludes first Nationwide Women’s Work Committees Congress in Nay Pyi Taw (3 July 2018).(17) Aung Aung, Emerging Political Configurations in the Run-up to the 2020 Myanmar Elections (Singapore: ISEAS, Trends in Southeast Asia Series, January 2019), 6.

PAGE No.10

နငငရးပါတအသစများအရနဖြငလညး ဖပညရောငစရေးရကာကပရကာမငတင မတပတငမများရဆာင ေကလာကကပါသည။အေးသဖြငဦးကကကကးနငအဖခား၈၈ရကျာငးသားမျ းဆကရခါငးရဆာငများက‘ဖပညသပါတ’တညရောငနငခဖခငးသညNLDအတကဖပငးေနရသာစနရခါမတစ ပဖြစလာနငပါသည။အဖခားနငငရးနယပယများတငလညးဗလချပကကးရဟာငးများကပါ‘အမျ းသားနငငရးဒမကကတစပါတ’စသညဖြငနငငရးပါတများစတငေရောငခကကပါသည။

ေအတ မနဖပညနယ၊ ကငဖပညနယ၊ ကယားဖပညနယ၊ ကချငဖပညနယနင ချငးဖပညနယများတငးငးသားပါတများအရနဖြင ပါတကကးနစခဖြစသည NLD နင USDP ပါတတနင ယဉပပငနငနသးဖခားပါတတစခအဖြစ ရပါငးစညးလာခကကပါသည။သာတင ရပါငးစညးသညပါတများရနဖြင US-DPနင မဟာဗျဟာကျကျ မဟာမတြေားနငဖခငးမလျငတငးငးသား ဖပညနယများတင NLDကအနငနအငအားလရလကမမညမဟတရပ။NLD၏ရောကပမအားနညးဖခငးကအခငရကာငးယ၍USDP သည ၂၀၂၀ ရေးရကာကပတင တငးငးသားရဒသများတင မဝါဒရးာပပငဆငမမဟရသာကတကဝတများအပါအဝငတငးငးသားပါတများနငညနငးလပရဆာငရနပပဖြစပါသည။(18)

USDPကဗဒဓဘာသာအမျ းသားရးသဃာရတာများကရောကခအားရပးကကပါသည။မနဖပညနယနငကငဖပညနယသညလညးအမျ းသားရးစတဓာတဖပငးေနသညဖပညနယများဖြစသညနငအတမနဖပညနယတငရပါရပါကခရသာမဘသဟရခါသညအမျ းဘာသာသာသနာရစာငရာကရးအြအားပပးရပးရသာ၉၆၉လပ ားမစသညဗဒဓဘာသာအမျ းသားရးစတဓါတ ရသာအမာခနယရဖမများဖြစကကပါသည။(19)၂၀၁၅ရေးရကာကပတငအချ ဗဒဓဘာသာသဃာရတာများကNLDကဆနကျငဆနဒဖပရသာကမးပနးများလပခစဉ(ရအာကတငအကျယတဝငရဆးရနးသညအတငး)USDPကရကျာရောကရနာကခဖပရနရသာမဘသသညNLD၏တညမကမရကျနပမနငအတ၂၀၁၃ခနစတငဘာသာတားနငသကဆငရသာဥပရဒ(၄)ခကအတညဖပဖပဋဌာနးနငရးအတကကကးပမးရဆာငေကခကကပါသည။(20)

၂၀၂၀အရေရေရေးရကာကပ၏ရတငဖမနမာနငင၏နငငရးက ခငတငဖြစပားခရသာဘာသာရးနငဆကနယသညအရးကစစများရကကာငဗဒဓဘာသာကသကခာကျဆငးရစသညဟရသာအဖမစတယရနသညနငငရးသတမတချကခယမများ၊ပငမးချမးရးဖြစစဉနငလနညးစများအကကားဗမာမသတသငးဖခငးကရကကာကေရသာတငးငးသားနငငရးနငအငးအားရကာငးသညနငငရးပါတသစပစဖြငရပါလာရသာဖပညတငးမဒယာများမ စကားလးသစေငလကရသာ “တတယအငးအားစ” တးတကလာဖခငးတကပရြာဟနပါသည။(21) လမစာမျကနာ(facebook)သညဗမာလမျ းအများစအတကရေးရကာကပကကကးကငချယလယန သတငးအမားများနင သာမနလေ အကျ းရမျာသညဝါဒ၊ လမျ းရးဝါဒနငမမနငလငမတသကချ းနမလရသာအသရြျကလမများကဖြနချ ာစကကြနလမးဖြစလာနငရချပါသည။

(18) Aung Aung, Understanding Ethnic Political Parties in Myanmar: The Cases of Mon and Karen States (Singa-pore: ISEAS, September 2018), 6.(19) Ibid., 3.(20) Aung Aung, Myanmar’s Current Politics: Implications for the 2020 General Elections (Singapore: ISEAS, October 2018), 2.(21) Ibid., 2.

PAGE No.1 1

ဤဖဖစေပတင အမျ းသမးများ၏ နငငရေးရတကေေမသည မညသဖဖစမညနညး။ဗမာလမျ းကကးစးသည ရဒသများ ဘာသာရးဆငာအမျ းသားရးစတဓါတနင ဖပညနယများတငးငးသား အရဖခဖပ အမျ းသားရးစတဓါတသညလညး အမျ းသမးများအား လပပငခငအာဏာခရဝရပးရးက အရလးေားရဆာငေကမညမဟတရပ။ အမျ းသမးများအား ေသရသာ ပါတမျ းတငတးတကရစနခငဖပ ဖခငးခမညဆလျငသတသညအလနရးရးဆနရသာယဉရကျးမစသတမတချကများနငကျားမရးာတနးတညမျမက အများစအားဖြင ကာကယရနရသာ ကျားမရးာ အခနးကဏဍကအားရပးရနမညဖြစပါသည။

တကကသလနစခတင အပတစဉနင လပသကာေးအ အေကရအာကအမနရပးပစြစညးေားရသာအမျ းသားအပစးရသာ စစတပသညလညးအမျ းသမးများက ဖမငတငန ဖြစနငရချမသညကရတပါသည။ အေးသဖြင လပပငခငအာဏာမျရဝဖခငးဆငာ မခနခမတင တပမရတာသားကယစားလယဖြင ြစညးေားသညပါတနင အမျ းသားရး သဃာရတာကယစားလယများအကကားဗမာလမျ းမဟတရသာ အမျ းသမးများနင/သမဟတ ဗဒဓဘာသာမဟတသည အမျ းသမးများသညလးဝဥဿရဘးြယခေားမညဖြစရပသည။

ဤအာသည အမျ းသမးကယစားလယများအတက NLDနင ဖြစနငပါက ၈၈ မျ းဆကပါတတတငအရကာငးဆးအခငအရးနငမညဖြစသည။အရကကာငးမသင၍NLDသည၎ငး၏အဓကအရးကကးကစစပများအတက ရနးကနရသာရကကာင ကျားမရးာကစစပများက ဦးစားရပးအဆငအဖြငေညသငးစဉးစားန အားနညးခရပသည။ နငငရးအ ပမခငမာရအာင ကကးပမးစနစားကကာတငအမျ းသမးကယစားလယများကေညသငးစဉးစားဖခငးမဘပါတအရနဖြငယငးတ၏ေကဖမကမအဆးကယစားလယများအားပါတကယစားအရေးရကာကခရစခကကပါသည။

ရနာကေပအရကကာငးအာတစခမာ ဒမကရစစနစ ရကာငးစာလညပတနငရးအတက နငငရးအရတအကက၊ ပညာရးနင နငငတကာအရတအကကများရသာ အမျ းသမးရခါငးရဆာငများအားရဘးြယေားကကရပသည။ဒမကရစစနစကနဦးလပ ားမကရောကခရသာအမျ းသမးရခါငးရဆာငများသညလညးြယေတခကကရပသည။

အရစာပငးနစများကေညသငးစဉးစားဖခငးမဖပဘ၂၀၀၈ခနစြစညးပအရဖခခဥပရဒအလတရတာကယစားလယများသညနငငတင၁၀နစတစဆကတညးရနေငသဖြစ မညဖြစရကကာငးရြာဖပေားပါသည။လရဘာငသစဒမကကတစပါတ(DPNS)ရခါငးရဆာငများ၏ကစစ ပများရကကာငနငငမေကခာသများဖပနလာလျငယငးတအရနဖြငနငငသားဖြစမဖပနလည မသာလျင၂၀၂၀ရေးရကာကပတငပါဝငအရေးရကာကခနငမညဖြစပါသည။ကယစားလယအဖြစမဟတလျငလညးအမျ းသမးဖပညရတာဖပနများသညNLDပါတနငတငးငးသားပါတများတင အမျ းသမးများက လမးညနသများ သမဟတ သငတနးဆာများ အဖြစရဆာင ေကနငပါသည။အရကကာငးမသင၍အဖခားတငးငးသားနငငရးပါတများမနယစပဖြတရကျာနငနယစပတစလားလအခငအရးအြစညးများ၊တငးငးသားအရဖခဖပအမျ းသမးများနငဆကသယရဆာင ေကမရကာငးမနရနစဉရဒါရအာငဆနးစကကညနငNLDပါတသညဖပညပမဖပနလာရသာအမျ းသမးများကအရးပါရသာနငငရးအငးအဖမစအဖြစရြာေတနပျကကကခပါသည။(22)

(22) Author’s conversations with women activists in Myanmar and Thailand, 2012-2018.Especially in 2012-2013, women from exile organisations shared their frustration of being sidelined when com-pared to male returnees and the scope of the latter’s political activities. There was also the sense that Daw Aung San

PAGE No.1 2

အမျ းသမးလတရတာေယစားလယများနငေယစားလယရလာငးများ၏ မဒယာများတငပါဝငနငမအမျ းသမးအရးကစစများကအမျ းသမးသမဟတအမျ းသားကယစားလယများသာမကနငငတကာအြအစညးများ၊ရလလာသများနငတကကကလပားသများသာလျင ားားပါးပါးတးတကရအာငလပရဆာငနမကျခရပသည။အမျ းသမးများကအငးအဖမစသစအဖြစသမဟတပါတ၏ရဖပာရးဆခငသအဖြစအသးဖပမားပါးခပါသည။(23)မဒယာများတငကယစားလယသညအမျ းသမးတစရယာကဖြစရကကာငးအရလးရပးရဖပာဆဖခငးသည ကျားမရးာညမျမအရးကစစက ရြာညနးရဖပာဆရနဖခငးမဟတရပ။(24)ဗမာယဉရကျးမ ကကးစဉငယလကအစဉအလာအတက စရကလကခဏာသည ာေးအဆငအတနးအဖမငဆးပါတကယစားလယများအရပါအေးသးဖခားအရလးေားမရနသည။

ရေးရကာကပများစတငကတညးကအများဖပညသသချဖပရသာသတငးအချကအလကမလရလာကမအရပါရဝြနချကနငမဒယာသညဘယရတာမပတနနငမညမဟတရပ။အစငခစာအများအဖပားတငကျားမရးာရရောငရခတရစးရကကာငးနငမဒယာတနငပမရကာငးမနရသာဆကဆရးကအားရပးနအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများနငအများဖပညသနငဆငရသာကဏဍအမျ းသမးများအရနဖြငယငးတ၏အခငအလမးကယနငကကရပသည။

အမျ းသမးများသညအနလငးသတငးအမားများနငကျားမခဖခားဆကဆဖခငးများကတားဆးဟနတားနငရးအတက လအပရသာ မဟာဗျဟာများ၊ ကမးပနများနင ခငမာရသာ လမမဒယာတစခကဖပငဆငေားသငပါသည။

ယခငကာလများကသပငတပမရတာက ရယဘယျအငတာနကအသးဖပခငက ေနးချပေားဆဖြစပပးဤနညးအားဖြင နငငရတာ၏အငတာနကကပတပစနငရသာ လပပငခငအာဏာတစပ ကငစေားရနဆဖြစပါသည။ ယငးအချကအား “နငင၏လခခရးပခမးရဖခာကမ” အဖြစ မတယသင မသငရမးခနးေတစာဖြစရနပါသည။

h ရေးရကာကပအတငးနင ရေးရကာကပလန ဖြစပများနငစပလျဉး၍ အမျ းသမး လတရတာကယစားလယများအရနဖြင နငငရးပါတရပါငးစ ၊ လတရတာ ဖပသနာပများအားလးတငကျားမရးာအေခကမခရသာ မဝါဒများရြာရဆာငန ၊ တငးငးသားရပါငးစပါဝငရသာမ ဝါ ဒလမး စ ဉ ရြာ ရဆာင န ၊ အမျ းသမးအခ င အ ရး များက အနတ ာယ ဖြ စ ရစသည ဥပရဒများဖပဋဌာနးဖခငးအား ဖပဖပငရဖပာငးလနနင အမျ းသမးများအကကား စညးလးညညတမကဖပစပျ းရောငနစသညတအားအချနယရဆာငေကကကမညဖြစပါသည။

h အေးသဖြင NLD ပါတသည နငငရးတင အမျ းသမးများ၏ ပါဝငရဆာငေကမအရပါအများဖပညသက အားရပးအားရဖမာကဖပရပးနငရးအတက အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအရနဖြငရကာငးစာရဆာငေကရသာမဆနဒနယများတငအမျ းသမးများ၏အညအရသးကဖမငတငရဆာငေကနငနမဟာဗျဟာကျရသာအစအစဉများချမတရဆာငေကနလအပပါသည။

Suu Kyi never recognised or engaged those who had campaigned internationally for her release and democracy in Burma.(23) Gender Equality Network, Media Coverage of Women Candidates and Women’s Issues during the 2015 Election Period in Myanmar (Yangon: Gender Equality Network, 2016), 8.(24) Ibid.

PAGE No.1 3

h အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသည(လမ)မဒယာဆငာနားလညသရဘာရပါကမနငနနငနာမညကကးမဒယာလငးများနငခငမာရသာဆကနယမဖြစနလအပပါသည။သမသာလျငယငးမဆနဒနယများ၏ ကစစပအရပါ အဖမငသရဘာေားများနင မဝါဒရကကညာချကများအားအများဖပညသကသနငမညဖြစပါသည။

ဖမနမာအမျ းသမးလတရတာေယစားလယများအတေ စနရခါမများ

ေဏဍအနစချပ

1. ကျားမရးာလမရးစသတမတချကများသည အမျ းသမးများ၏ အလပအကငတးတကမကနညးလမးများစာနငပတဆေားသည။

2. အဆပါစသတမတချကများသညနငငရးပါတများနင၎ငးတ၏အမျ းသမးကယစားလယများကကားဆကဆရးသာမကလတရတာဆငာအလပကပါဖပငးေနစာအကျ းသကရာကရစသည။

3. အမျ းသမးများ၏ မမကယမမ အပျကသရဘာရဆာငရသာ ကျားမဆငာအစဉအလာများကခယေားဖခငးသည မမကယက တနြးေားမရလျာနညးလာဖခငး ၊ အဖခားအမျ းသမးများ၏စမးရဆာငညကမယကကညဖခငးနငစမးရဆာငညနမကျမတဖြစရစနဦးတညရစပါသည။

4. တညဆဥပရဒများနငအေးသဖြင၂၀၀၈ခနစြစညးပအရဖခခဥပရဒသညအမျ းသမးများအတကတားမျတမမဖခငးကပပးရပးပပး အမျ းသမးအခငအရးအား အခငအရးများက ဆကလကေခကမကဖြစရစသည။

5. လတရတာအတငးတပမရတာအပစရနဖခငးသညအဆဖပေားရသာဥပရဒဖပဌာနးမအရဖခအရန၊လတရတာတငအချငးပားမသရဘာသဘာဝနငသမရးကျလသားလခခရးကစစ ပများကမညကသရဆာငေကမညသမဟတလျစလျရမညကဖပငးဖပငးေနေနအကျ းသကရာကမသည။

6. လခခရးအရပါ အတငးကျကျငးငးလငးလငးကကညမညဆပါက NLDဦးရဆာငရသာအစးနငတပမရတာအကကားစညးလးညညတမမဖခငးကေညသငးစဉးစားမညဖြစပပးဖပညတငးမတညပငမမများသညသတ၏ငသနပတညမအသးသးအတကအဓကပခမးရဖခာကမဖြစပါသည။

7. လဒအရနဖြငအပသားများနငလတရတာကယစားလယများသတမမမဖခငးကလကနကကငတပြများ၏လပားမများသမဟတရငရကကးသးစမများမသကရသဖပပပးဖြစသည။

PAGE No.14

အမျ းသမးများအရပါတေားမျတမ မေဖခငးေ ပပးရပးရနသည တညဆဥပရဒများကလနအရကကာငးအရနဖြငဗမာအမျ းသမးများသည၁၉၃၅(မရပးခင)အရစာပငးခနစများနင၁၉၄၆(ရေးရကာကပအတကပတညခင)အတက ြစညးပဆငာ အခငအရးအတညရသာနငငရးပါဝငမကတားဝငခငဖပဖခငးခသည။

ဖပညရောငစသမမတဖမနမာနငငရတာ၂၀ဝ၈ခနစြစညးပအရဖခခဥပရဒကလတရတာကယစားလယရနာရလးပတစပ (ပဒမ ၁၀၉၊ ၁၄၁ နင ၁၆၁အ)ကတပမရတာသားလတရတာကယစားလယအတကေားသည။ (25) နငငရးတငတပမရတာအခနးကဏဍက အာမခနငရးအတကးဆေားသည ြစညးပဥပရဒအပဒများသညအမျ းသမးများ၏တးတကမကငရနးရစရသာကျားမရးာဘကလကမနကငးစာအရးစအဖမစတယရစရးကမငပမရစသည။(26)

ရပကျငးရကကညာစာတမးနင CEDAW ကအရဖခခလျက အမျ းသမးများအတက အရးကကးဆးအမျ းသားအဆငမဝါဒဖြစရသာအမျ းသမးများြပြးတးတကရးဆငာအမျ းသားအဆငမဟာဗျဟာစမကနး (၂၀၁၃-၂၀၂၂)သညဆးဖြတချကချမတဖခငးအပငးနင ရခါငးရဆာငမတတငအမျ းသမးများညမျစာပါဝငမက အားရပးန ြစညးပများ၊ စနစများနငအရလအကျငများက တးတကရစနဦးစားရပးနယရဖမ(၁၂)ရနာသတမတခသည။(27) ၂၀၁၉ရနာကပငးတငCEDAW၊NSPAWနငအဖခားကျားမရးာဆင ာစာချပများသညနငငရတာအဆငမတငးရဒသကကး/ဖပညနယအဆငေေရာကစာဆကဆေရတနအရကာငအေညရြာနများစာကျနရနရသးသည။(28)

အမျ းသမးများအတက လခခရးနင ပငမးချမးရးက ရသချာမရစနနင ကဏဍအားလးတင ကျားမရးာတနးတညမျမကတးတကရစနနငနငငရးနငစးပားရးတငအမျ းသမးများကပါဝငလာရစနအမျ းသမးများနင မနးကရလးများက အကကမးြကမမကာကယတားဆးန NSPAW ၏ ရအာကတငမတညရသာအေးအြများကအသးသးြစညးေားပပးဖြစသည။(29)

လမဝနေမးကယဆယရးနငဖပနလညရနာချေားရးဝနကကးဌာနသညပမစမခနခမနငအတ နကန၊မနတရလး၊ လားးနငရမာလပမငတ အကကမးြကခမက ကကရတရသာ အမျ းသမးများအတက“တစရနာေတငဖပသနာများကရဖြငးနငမညအမျ းသမးရောကပမဌာန”ကလညးြငလစခပါသည။(30)

(25) Ibid., 2008. CEDAW recommended to repeal the reservation of certain public offices for men and other discriminatory sections again eight years later in 2016.(26) Gender Equality Network and Global Justice Center, Shadow Report on Myanmar for the 64th Session of the Committee on the Elimination of Discrimination against women (Yangon: Gender Equality Network, July 2016).(27) Myanmar National Committee for Women’s Affairs, National Strategic Plan for the Advancement of Women (2013-2002) (Nay Pyi Taw, 2013). The twelve priority areas are livelihood, education and training, health, violence against women, emergencies, economy, decision-making, institutional mechanisms, human rights, media, environ-ment, and girls.(28) Over two years after the plan was drafted, some officials at the sub-national level had not even heard of it (author’s interviews with officials in the Mon and Shan States 2015-2016).(29) Moe Moe, Government Promises More Female Participation on Women’s Day (The Irrawaddy, 8 March 2019).(30) Ibid.

PAGE No.1 5

အ မျ း သ မး အ ခ င အ ရး အ ပ စ များ သ ည ကျား မ ရး ာ ရခ တ ရ စး ရကကာ ငး သ မ ဟ တ အမျ းသမးများ၏ အဖမငများက ေညသငးစဉးစားဖခငးမဘ ဥပရဒအသစများက အလျငစလအတညဖပခသညအတကသနးစနအစးက ရဝြနခသည။ (31) အေးသဖြင ၂၀၁၅ရြရြာဝါလတငအမျ းဘာသာသာသနာကာကယရးရစာငရာကမဥပရဒ(၄)ခအလျငအဖမနချမတဖခငးကဒမကရစအသငးရဖပာငးဖခငးနင လအခငအရးလကနာဖခငးနင နားကျညးမက ဖြစရပါရစဖခငးတနငစပလျဉး၍ေငးားရသာဖပသနာတစပအဖြစမတယသည။CEDAWရကာမတသညဤအရးကစစများရကကာငလမျ းရးဆငာဥပရဒ(၄)ပကဖပနလညဖပငဆငနအစးကတကတနးခပါသည။

‘ ( a ) ဗ ဒဓဘာသာအမျ းသမး များ အေးေ မး ဖမား ဖခငးဆ င ာ ဥပရဒသည အ ဖခားဘာသာသကဝငယကကညရသာသများနငလကေပ နဆနဒ ရသာဗဒဓဘာသာအမျ းသမးများအားကနသတသည။

(b)တစလငတစမယားစနစသညလကမေပရသးရသာလကမေပဘအတရနကကရသာစတများကဖပစဒဏချပပး ၎ငးကအရကာငအေညရြာဖခငးသည အမျ းသမးများအရပါ အချ း မညရသာ အကျ းသကရာကမနငသည။

(c) လဦးရေနးချပမနင ကျနးမာရးရစာငရာကမဥပရဒသည သားသမးအရအတကက လတလပစာရေးချယလရသာ အမျ းသမးများ၏ အခငအရးက ကနသတ ပပး အေးသဖြင ခင ဖပညရဖမာကပငး ရဟငဂျာအမျ းသမးများစရသာ တငးငးသားလနညးစ အမျ းသမးများကရလးရမးြားဖခငးကေပမကနသတနအသးဖပသည။

(d)(၁၄)နစရအာကမနးကရလးများလကေပမတငမဘသရဘာတညချကပါမသာတားဝငသည။’(32)

အရမဆကခခင၊ ရဖမယာအခငအရး၊ ကာငးဖပတစမနင ဘဝတငကကရတသညအဖခားကစစပများနင သကဆငရသာ ဓရလေးတမးဥပရဒ၊ ပဂဂလဆငာဥပရဒနင ာဇသတကကး ဥပရဒများအပါအဝငဥပရဒတငပါသညကျားမရးာဘကလကမသးဖခားဥပမာများကလတရတာကယစားလယများသညအရလးေားဂရဖပသငရပသည။

ကျားမအရဖခဖပအကကမးြကမအေးသဖြငလကေပဖခငးများတငအများဆးမမ၏ ငးနးရသာအရြာမအကကမးြကဖခငးမာအဖြစများပပးအမျ းသမးများသညအရောကအပကခကခစာာရြရန၍ လဒအရနဖြငရဒသတစရလျာကတတတဆတဖပနပားရနမအဖြစကျန ရနပါသည။(33)၂၀၁၈ခနစတငအစ ငခေားရသာနငငတဝနး ကရလးသငယများက လငပငးဆငာအကကမးြကမနင မဒမးမများသည ၁၈၆၁ခနစကလနရခတ ာဇသတကကးဥပရဒက ဖပနလညဖပငဆငန အရးတကကးလအပပပး တားရးစနစတငအဖပငးအေနဆတယတပျကကကရနရကကာငးရြာဖပသည။(34)လမဝနေမးကယဆယရးနငဖပနလညရနာချေားရးဝနကကးဌာနနငအမျ းသမးအခငအရးအပစတမမကကမးရးဆေားရသာ၂၀၁၃ခနစတင

(31) Women’s League of Burma, Long Way to Go: Continuing Violence of Human Rights and Discrimination of ethnic women in Burma. CEDAW Shadow report (Chiang Mai: WLB, July 2016).(32) Committee on the Elimination of Discrimination against Women, Concluding observations on the com-bined fourth and fifth periodic reports of Myanmar, Sixty-fourth session 4-22 July 2016.(33) United Nations Population Fund, Powerful Myths, Hidden Secrets (Myanmar: UNFPA, 2017). While this study focused on Southeast Myanmar, it can be expected that women in the rest of the country face similar vio-lence.(34) Janeen Sawatzky, Sexual violence against women and girls: A year in review (Tea Circle Oxford, 14 January 2019).

PAGE No.16

ပေမဦးဆးအဆဖပရသာ“အမျ းသမးများအကကမးြကမကာကယရးဥပရဒ”သည၂၀၁၉ရနာကပငးတငလပငနးရဆာငေကဆပငရနရသးသည။

ဥပရဒအတညဖြစသားလျင ယငးသည အမျ းသမးများနင မနးကရလးများက လပငနးခငနင အများဖပညသနငဆငရသာရနာများတငကယေလကရာကကျးလနခဖခငးများနငေပါးရနာငယကမများအပါအဝင အကကမးြကမရပါငးစက အကာကယရပးမညဖြစပပး ငသနကျနရနသများသည ဥပရဒဆငာနငရဆးဝါဆငာအရောကအပများလကခမညဖြစသည။(35)

အမျ းသမးများ(မနးကရလးများနငကရလးသငယများလညးအလားတ)ကရပပငးဆငာနငလငပငးဆငာအကကမးြကမမမကာကယရပးနငသမျကာလပတလးအများဖပညသနငဆငရသာနယပယများတငအမျ းသမးရခါငးရဆာငမတးတကလာရစရးအတကကကးပမးအားေတနရနမညသာဖြစသည။အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညဥပရဒအသစဖပဌာနးဖခငးနငလမရးဆင ာကာကယမနငအတစသတမတချကများနငအရလအေများက ရဖပာငးလမအရပါအားရပးနလအပပပးသတ၏လပရြာကငြကအမျ းသားများက ပးရပါငးရဆာငေကန အားရပးသငသည။ အရးကကးဆးအချကမာဥပရဒအာဏာသကရာကမအားရကာငးနလအပသည။

ေျားမအရဖခဖပခားဖခားဆေဆမနငအြေမးဖေမများ အဆးသတရစေန တညဆဥပရဒများေ ဖပငဆငဖခငး:h စစတပအတကလတရတာရနာများက ခင ဖပရပးရနရသာ ပဒမ၁၀၉(ခ)နင ၁၄၁(ခ)နင

သတမတဖပဌာနးချကာတငခဖခားဆကဆမတကြျကဖခငးကကနသတရသာပဒမ၃၅၂အပါအဝငြစညးပအရဖခခဥပရဒကဖပငဆငမည။

h ရကာမငတငအမျ းသမးလအပမအနညးဆးအရအတက ငးငးလငးလငးသတမတေားရသာပဒမ၇(ဂ)ကပစကနဗနးငးအရဖခခမများနငအညဖမနမာနငငအမျ းသားလအခငရးဆငာရကာမငဥပရဒကဖပငဆငမည။(36)

h ကျားမအရဖခဖပခဖခားဆကဆဖခငးပရပျာကရးလအပချကများကအများသ ရစနရဆာင ေက မညဖြစပပးကျားမအရဖခဖပခဖခားဆကဆမများရကကာငးဖပညတငးလမအြအစညးများကသတမတေားရသာဓရလေးတမးများနငဥပရဒများအားလးကဖပနလညဖပငဆငမည။’(37)

h အမျ းဘာသာသာသနာရစာငရာကရးဥပရဒများကချကဖခငးဖပငဆငမည။

h ရဖမယာဥပရဒများနငမတပတငလပငနးစဉများအား ဖပငဆငဖခငးက ဥပရဒေတဖပနဖခငးအားဖြငအမျ းသမးများသညလညးအမရောငစနငကယပငလယရဖမကဦးရဆာငနငရကကာငး ငးလငးမည။(38)

(35) Aung Myat Thu, Protection from Violence against Women Act likely to be passed next year (Mizzima, 27 November 2018).(36) Article 19, Censored gender: Women’s right to freedom of expression and information in Myanmar (Lon-don: Article 19, 2015).(37) Ibid.(38) Women’s League of Burma, Long Way to Go: Continuing Violence of Human Rights and Discrimination of ethnic women in Burma. CEDAW Shadow report (Chiang Mai: WLB, July 2016).

PAGE No.1 7

h အသငးအြများသငတငစာနငလတလပစာမတပတငဖခငးကခငဖပန၊အမျ းသမးအပစများအတကမတပတငဖခငးကစစပကပမသကလကဖမနဆနစာနငရခတရစးရကကာငးအတငးလပရဆာငဖခငးအပါအဝငအမျ းသမးအသငးအြများမတပတငဖခငးကအားရပးရသာစညးမျဉးစညးကမးများကဖပဌာနးနအသငးအြမတပတငဖခငးဥပရဒကဖပငဆငမည။(39)

h ‘ခသမာဓအြများအပါအဝင တားရးစနစများနင တားရးလပငနးများတင အမျ းသမးများဖမငမားစာပါဝငမကရသချာရစနရခတမပပးငးလငးရသာကရလးသငယကာကယရးမဝါဒကမကကမးရးဆပါ။

h လငပငးဆင ာအကကမးြကမနငကျားမရးာသာတညမျမ ဖခငးအရပါဥပရဒဆင ာနငတားစ ငရးဖြစပများတငပါဝငရသာပါတအားလးကပညာရပးဖခငး၊

h လငပငးဆငာအကကမးြကမကခငဖပရသာာဇသတကကးဥပရဒဖပဌာနးချကကြျကသမးဖခငး၊

h လငပငးဆင ာအကကမးြကခ မကစစ ပများကရဖြငးာတငနညးလမးအဖြစနစနာရကကးရပးဖခငး၊ပရကကးအဆငခသမာဓစ ငဖခငးနငဓရလေးတမးဥပရဒအသးဖပဖခငးကြယ ားဖခငးနငဖပညတငးလမအြအစညးများနင အကကဉာဏယ ရဆးရနးလျက အမျ းသမးများက အကကမးြကမမကာကယတားဆးရသာဥပရဒကရတးအရကာငအေညရြာရဆာငေကဖခငး၊(40)

h NSPAWကအဖပညအဝအရကာငအေညရြာမည။

လတရတာေအမျ းသမးလတရတာေယစားလယများနငတပမရတာသားများလတရတာကယစားလယရနာ၏ ၂၅% က တပမရတာသားများအတက ယေားသည ဖြစ၍အမျ းသမးများသည လတရတာကယစားလယရနာ ၇၅ာခငနနးသာ ယဉပပငနငမညဖြစသည။အကျ းဆကအရနဖြင အမျ းသမး များသည လတရတာေတငအနညးဆး ၃၀ာခငနနးပါ ဝငမနလတရတာကယစားလယရနာ၏ေကဝကခနကအနငနလအပပါသည။(41)

ဖပညရောငစလတရတာ အမျ းသမးကယစားလယ(၁၂)ဦးမအပလတရတာေ ကယစားလယရနာ၄ပ၁ပတပမရတာမခနအပေားသညလတရတာကယစားလယများမယေားဖခငးသညရဆးရနးပသရဘာသဘာဝအတငးအဆဖပေားရသာဥပရဒဖပဌာနးချကများအရပါအကျ းသကရာကမဖြစရစသည။(42)

( က ) လ တ ရတာ များ အ မျ း သ မး လ တ ရတာ က ယ စား လ ယ များ ၊ တ ပ မ ရတာ သား လတရတာကယစားလယများ နင အဖခား ဖြစပများအကကား အဖပနအလနဆကနယချကများ (ခ)အမျ းသမးများအရပါအချ းမညစာသကရာကမရနရသာလလခခရး၊အသငးကးရဖပာငးဖခငးေကအမျ းသားလခခရး၊သမရးကျလခခရးရပါတငအရလးေားလပရဆာငမကျားမရးရာကစစပများအရပါဖပငးေနရသာသကရာကမသည။

(39) Ibid.(40) Janeen Sawatzky, Sexual violence against women and girls: A year in review (Tea Circle Oxford, 14 January 2019).(41) The ‘critical mass theory’ after Rosabeth Moss Kanter (1977) and Drude Dahlerup (1988) relates the per-centage of female legislators to the passage of laws beneficial to women. Originally, 30 percent of female represen-tation was considered the tipping point for change, but critical debate continues.(42) No female military MPs serve as members in any parliamentary committee.

PAGE No.18

တပမရတာသားလတရတာကယစားလယများသညလခခရး၊ကာကယရးနငပကသကရသာရဆးရနးပများတငဆကလကလမးမးေားပပးလခခရးနင အရးပါရသာနငငရတာဘတဂျကနငစပလျဉး ရသာဥပရဒဖပငဆငရးများတငတားဆးတတကကပါသည။(43)

၂၀၁၁ခနစမစ၍လတရတာအခနးကဏဍတငတပမရတာသားလတရတာကယစားလယများသည၂၀၀၈ြစညးပအရဖခခဥပရဒဖပဌာနးချကများကဆနကျငသညဟဖမငရသာလပငနးစဉများသမဟတအဆဖပချကများအားလးကတစညတစညတတညးကနကကခကကသည။(44)

တပမရတာသည မမကယက ဖမနမာနငင၏ ဖပယဒအဖြစရဖမငပပး ၎ငး၏အချပအဖခာအာဏာတညတခငပမမကေပါးလာရသာမညသညအနတာယကမဆနငငရတာ၏အနတာယဟယကကညေားသည။’(45)

NLDပါတ၏ညေယချကဖြစရသာြစညးပအရဖခခဖပငဆငရးအေးအားဖြင၅၉(စ)နငပဒမ(၄၃၆)ကဤနညးအားဖြငအနာဂတတငဖငငးပယနငမညမဟတရပ၊သာတငနစမတစခအဖြစရဖမငဖခငးခနင.အလားတရဒါရအာငစကကညအတကနငငရတာအတငပငခာေးက၂၀၁၆ခနစဧပယ၅ကရနတငရဆးရနးခရသာအခါတငလညး တပမရတာသားလတရတာ ကယစားလယများအားလးသည ေဥပရဒမကကမးကဖပငးဖပငးေနေနကနကကခကကသည။

သ ာတငြစညးပအရဖခခဥပရဒရဖပာငးလမများအတကတပမရတာရောကခမ၇၅ာခငနနးရကျာလနနလအပသည၊ေရကကာငဥပရဒသညအများစရောကခမနငအတအတညဖပခငခသည။(46)

၂၀၂၀ ရေးရကာကပဖပငဆငမအရနဖြင တပမရတာကယစားလယများမ ရဒါရအာငဆနးစကကညကသမမတအဆငမသည(နငငဖခားသားမသားစဝငဖြစသများကအစး၏အဆငဖမင ာေးမချနလပေားသည)ဖပညရောငစအဆငနငဖပညနယဝနကကးအဆငဖြစခငမတားဖမစေားရသာအပဒခကတးချနြစညးပအရဖခခဥပရဒဖပငဆကချကတစခကတငသငးခသည။(47)

အေးသဖြင အေခကမခရသာနငငရး ဖပသနာများက ပငလငးဖမငသာပပး ေရာကရသာရဆးရနးမဓရလသညဖမနမာနငငလတရတာေတငအဖမစမတယရသးရပ။

‘လတရတာတငတပမရတာကယစားလယများပါရနဖခငးသညလခခရးကစစပများနငပကသကရသာအရးပါရသာရဆးရနးပများအတက အငးအားကကးရသာအတားအဆးတစခ ဖြစရစပပး တပမရတာသားကယစားလယများ ပပငတမတတပပဖခငး၊ ရငးစငးစာစကားဖြတရဖပာဖခငးနင အစညးအရဝးမေကသားမညလကခဏာများဖပဖခငးအစရသာေရာကရသာဥပရဒဖပရးကရနာငယကရနရသာ အဖပအမများက လနခရသာနစအတငးက လတရတာကယစားလယ၂ဦးမ မဆတမနစဆကတက ဖပလပခပါသည။ ၎ငးအဖပအမများသည ဥပရဒလပေးလပနညးများအ ဖပဌာနးေားရသာ လတရတာဆငာဝတတားများ၏ ဂဏသကခာရသာ ရဆာငေကချကများက ပခမးရဖခာကာရာကပါသည။’(48)

(43) Min Than, The Tatmadaw in the Hluttaw (Singapore: ISEAS 2018), 5. [The author served as a military-ap-pointed legislator to parliament in 2016-2017].(44) Ibid.(45) Maung Aung Myoe, The soldier and the state: The Tatmadaw and political liberalization in Myanmar since 2011 (South East Asia Research, 22, 2, pp 233-249, June 2014).(46) Min Than, The Tatmadaw in thIe Hluttaw (Singapore: ISEAS 2018), 5.(47) Thet Su Aung, Myanmar Military MPs Submit Bill to Bar Citizens With Foreign Ties From Top Government Posts. Radio Free Asia (19 September 2019).(48) Renaud Egreteau, Marginalisation or Consolidation? The Parliamentary Year in Review (Tea Circle Oxford,

PAGE No.1 9

ရေးရကာကခအမျ းသမး(အမျ းသားလတရတာကယစားလယများ)သညတကဆေားရသာအငးအားတစခနင ငဆငရနပပး ေအာသည ဗမာနငငရးအြအစညးများမ များမကကာမရပျာကကယသားမညမဟတရပ။

USPDအစး လတရတာသကတမးကနဆးပပးရနာက တပမရတာသည ရကာလပသမဟတ စစတကကသလမဘေားရသာဗလချပကကးအဆငကယစားလယရလာငးများနင၎ငး၏ကယစားလယများကအစားေးခသည။

၂၀၁၆ခနစတင တပမရတာသည ဗလချပ(၃)ရယာက၊ စစဦးစးချပ (၁၁)ရယာကနင ဗလမးကကး(၁၀)ရယာကကလတရတာတငခနအပခသည။(49)

တပမရတာသားလတရတာကယစားလယများအရပါသတေားမများနငမယကကညမများဆကလက ရနသည။

NLDပါတဗဟအမျ းသမးရကာမတ၏ဖပညလးကျတညလာခဖပလပစဉ ဖပညနယလတရတာကယစားလယအချ မတပမရတာကနငငရးအြအစညးမေကရပးရးရခါငးစဉကအဆတငသငးသညအချနတငရသာငးရသာငးဖြဖြ ဩဘာရပးခသည။ သရသာ ဥကကဌရဒါရမဝငးဖမငမ တပမရတာနငဆကစပရသာကစစပများက တငဖပချငရသာကယစားလယ၏ ရဆးရနးမက ဤညလာခတင ရခါငးရဆာငများမခငဖပမညမဟတဟသတငးမဒယာများကရဖပာကကားခသည။’(50)

h အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညလသားနငနငငရတာလခခရးကစစ ပများကရကာငးစာသနားလညနလအပသည။

h ဤအချကသည အမျ းသမးများက လတရတာေတင တပမရတာသား များအတငး တညစာစကားရဖပာခင နအရောကအကဖြစပပးလခခရးနငဆကနယရသာကစစ ပများနငအရးကကးရသာပငမးချမးရးလပငနးစဉများတငအမျ းသမးတ၏ရဖမငသးသပမကရပါေကလာရစမညဖြစသည။

h တားမဝငမးယစရဆးသးစဖခငးနငကနသယဖခငးများရသာရကကာငလသားလခခရး၏ကျယဖပနရသာကစစပက တတယအရးကကးဆးစးမပပနမအဖြစ ခငမာရစပါသည။၂၀၁၁မ ၂၀၁၆ အေတာဝနေမးရဆာငခရသာအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညဆငးနမးပါးမပရပျာကရးနငအရဖခခအရဆာကအဦများြပြးပပးရနာကပငးတငမဆနဒ ငများသညမးယစရဆးဝါးကစစနငပညာရးကတညစာစးမပပနခကကသညဟဆပါသည။(51)

h အဆပါမးယစရဆးဝါးအလနအကျသးစဖခငးသည သာမနအကကမးြကမများ၊ ဖပညတငးအကကမးြကမများနငကကးမားစာဆကနယရနပပးရဒသခလမအသကအဝနးအရပါလမစးပားရးေခကမများ

14 May 2018).(49) Renaud Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar: An Overview of the Union Legislature, 2011-2016 (Myanmar: The Asia Foundation, May 2017).(50) Win Ko Ko Latt, NLD-backed Women’s Congress Rejects Talk of Removing Myanmar Military From Politics. Radio Free Asia (2 July 2018).(51) Shwe Shwe Sein Latt, Kim N. B. Ninh, Mi Ki Kyaw Myint and Susan Lee, Women’s Political Participation in Myanmar: Experiences of Women Parliamentarians 2011-2016 (Yangon: The Asia Foundation and Phan Tee Ein, April 2017), v.

PAGE No.20

သသာစာဖြစရစသညအတကအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညလတရတာတငအေးသဖြငလတရတာကယစားလယများနငအတနငငဖြတရကျာမခငးများတကြျကရးကတငဖပနလအပပါသည။

h ပါတစအမျ းသမးလတရတာကယစားလယ ရဆးရနးပများတင တပမရတာသား အမျ းသမးလတရတာ ကယစားလယများ နညးပါးစာပါဝငဖခငးသည အမျ းသမးများအကျ းနင အပဘက၊စစဘကအကျ းဖြစေနးရစနရနာကေပနညးလမးတစသယဖြစနငပါသည။

တပမရတာ၏ အခနးေဏဍေ အေပသားများဝငရောေစေဖေခငမေဖခငးဒမကရစအသငးကးရဖပာငးရးနငအဆးတငရကာငးမနရသာအပချပမပစကးရဖပာငးဖခငးတငကာကယရးအခနးကဏဍ၏လပရဆာငမနငဘတဂျကကအပသားများသဖခငးပါဝငပါသည။

လခခရးတပြများသည အကကမးြကမနငပကသကပပး အစး၏တစဦးတညး ချပကငမက အလသးစားမလပနလတရတာဆငာကကးကကပရးတာဝနများကတာဝနခမအဖပညအဝမည။

ဖမနမာလခခရးတပြများတငခနမနးလဦးရ၃၅၀၀၀၀ ရသာအငးအားကကးရသာရဖခလျငတပ၊ရတပနငရလတပတပါဝငသည။ေအဖပငကာကယရးဦးစချပမတပမရတာဗလချပကကးတစဦးကဖပညေရးဝနကကးအဖြစတကရကခနအပေားပပးယငးမလကနကအဖပညအစ ရသာလခခရးတပ ငး(၃၀)ပါဝငရသာခနမနးလအငးအား၈၅၀၀၀ရကျာအငးအားကကးရသာ တပြတစခကကကးကကပကပကရနပါသည။(52)

ယခအချနအေNLDဦးရဆာငရသာဥပရဒဖပအြအဖပငအပသားတစဝကပါရသာအပချပရးအြသစပါလ ခခရးတပြများ၏ လပရဆာငချကများက အဖပညအဝစစရဆးခင အာဏာမရသးရပ။ (53)‘”ြစညးပအရဖခခဥပရဒသည ရောကလမးရးတပြများနင တပြများကသရသာတပမရတာနငယငးနငပကသကရသာအစတအပငးများကအပဘကအြအစညး၏အပချပမအာဏာအဖပငဘကတငေားခပပးအပဒခ၆(စ)၊၂၀(ခ)နငပဒမ၃၄၃တအသးသးပါဝငရသာလတလပရသာတားရးစစစမကကငးလတရစခသည။(54)

ဖမနမာနငင ရောကလမးရးသည ဖပညတငးကစစပများအရပါ အရလးေားရဆာငေကလျကသည။ေအာတင အစးအရပါ တငးငးသားလကနကကငများ၏ စနရခါမများပါဝငရသာမက နငငရးလပားသများ၊ စးပားရးဆငာဆနကျငသများပါဝငပပး လမအသငးအဝငးက အရနာငအယကဖြစ ရစရသာ အပလကခဏာများ ဖြစလာန င ပါသည ။ ဖပညပြအားအသစများ ရသာလညး NLD ဦးရဆာငရသာအစးနင တပမရတာသည မညညတမများနင ဖပညတငးရးမတညပငမမများက၎ငးတပတညမ၏အဓကအနတာယအဖြစမတယပါသည။(55)‘တပြဝငများ၊ရောကလမးရးအြနငနငင၏စစရကကာင ပျကစးခရသာနယရဖမများတင လပရဆာငရနနရသာ ပါလမနအြများနငလက

(52) Ibid. In addition, armed ethnic organisations and paramilitary groups opposing the Tatamadaw include up to 100,000 men and women (Ibid., p 16) but there is no reliable data.(53) Renaud Egreteau, Negotiating Parliamentary Oversight of the Security Sector in Myanmar (Singapore: ISEAS 2018), 2.(54) Ibid., 3.(55) Ibid., 3.

PAGE No.2 1

သမဟတယခငလကနကကငရသာငးကျနးသအြအစညးများ၏အရမဆကခသများအပါအဝင ဖမနမာကာကယရးအြအစညးများနင နယစပလခခရးအခနးကဏဍများက အပဘကနငလတရတာ၏အ ပ ချ ပ မ ရအာကသ ေညသ ငး နလ အ ပ ရကကာ ငး အများ စကအသ မတ ဖပေား ပါသည ။NLDရခါငးရဆာငပငးတငပငလက မဖြစနငရသာဤညးမနးချကကအများစကဆနဒ ရနကကပါသည။(56)

ဖပညသကျနးမာရးနငပညာရးတတငအသးစတအလနနမကျရသာြပြးမအနညးဆးနငငတစနငင နငငရတာဘတဂျကနငပတသက၍၂၀၁၇ခနစတငဖမနမာစစတပ၏အသးစတသညတကမဘာလးတငအဆင၁၅ အေ ဖမငတကခပပး အစးအသးစတ၏ ၁၂.၄%ခနခသည။ အာတင ဖမနမာနငငသညအဆင(၃)ဖြစပပး စငကာပ(၁၇,၄%)နင ပါကစစတန(၁၆.၇%)ခ ပပး အနဒယနငတရတတေကပငဖမငမားခသည။မညသပငဖြစရစ၎ငးသည၂၀၁၂-၂၀၁၆ခနစဖမနမာနငင၏ယခငနငငရတာဘတဂျကများမရလျာနညးသားရစသည။59ေအဖပငစစတပအြအစညးများသညစစတပ၏စးပားရးလပငနးကကး(၂)ခဖြစသညဖပညရောငစဖမနမာနငငစးပားရးဦးပငလမတက(UMEHL)နငဖမနမာစးပားရးပးရပါငးရဆာငေကမလပငနးတမတစဆငအခနရပးရဆာင ရသာ၎ငးတကယပငဘတဂျကဖြငဝငရငများလညးသည။တပမရတာမေနးချပေားရသာဝနကကးဌာန(၃)ခအားခရဝချေားရသာဘတဂျက၏ာခငနနးဖြစရသာလညးယခအခါ ဖပညသမတတမးနင ဘတဂျကတးဖမငရး အဆဖပချကများက လတရတာမဖငငးဆေားပပးဖပညသနပရငများနင ဘတဂျကဖပငပမ ဝငရငများကတပမရတာမ မညသစမ သညနင ပတသက၍သတငးအချကအလကအနညးငယသာသည။၎ငးကစစများကရဖြငးနကကးပမးမများ၌ဖပညသလတရတာဖပညသရးာရကာမတမ စစတပမကကးကကပရဆာငေကရနသည ဖပညေရးဝနကကးဌာန တပြနင၂၀၁၈ခနစ ရနာကပငးအေ အရေရေအပချပရးဦးစးဌာနတမဘတဂျက စာေကစာတမးများကစစစဖခငးတပါဝငသည။

၂၀၁၈ခနစဒဇငဘာလတင ယရနအေ ဖပညသကဏဍ ဖပဖပငရဖပာငးလရးအတက နငငရတာ၏စစတပအငအားရလျာချနညေယပပးNLDအစးသညအရေရေအပချပရးဦးစးဌာနကဖပညေရးဝနကကးဌာနရအာကမဖပညသေနးချပမရအာက ဖပညရောငစအစးအြဝနကကးဌာနသရဖပာငးရေခသည။

h အဆငအားလး၌ဝငရငပငလငးဖမငသာမမဖခငးကကစားန။

h လခခရးနငပတသကသညဘတဂျကများကဝနရဆာငမရပးရသာအမျ းသားလတရတာ လတရတာနစခစလး၏ဖပညသရငစာငးရကာမတများအားပမအားရကာငးလာရစန။

h ကနဦးစမကနးရးဆဖခငးအဆငေကဥပရဒဖပလတရတာ၏ဘတဂျကစစစဖခငးလပငနးများကတးတကရစနအတက ကကးကကပရးယနတားများနငပတသကသည လတရတာအမတများအားစမးရဆာငညဖမငတငရပးဖခငးအစအစဉများကတးဖမငရပးန။

h ကာကယရးကဏဍက ဥပရဒဖပရးဖြင တးဖမင ကကးကကပနအတက စာချပစာတမးများကစမရဆာငေကန။

(56) Renaud Egreteau, Negotiating Parliamentary Oversight of the Security Sector in Myanmar (Singapore: ISEAS 2018), 2.

PAGE No.22

လမစးပားဆငောအသငေးရဖပာငးရေးအတေ ေျားမရေးော အရလးရပးမေရသာ ဘတဂျေ

ရေးဆဖခငး

အေျဉးချပ

၁) ဖမနမာနငင၏ အားနညးရသာ ဖပညသဘဏဍာစမခနခမ ၊ အကျငပျကဖခစားမ၊ အေးသဖြင

သဘာဝသယဇာတများနငတးဖမငနလအပရသာအခနများမရသာဝငရငပငလငးဖမငသာမ၊

၂)ရငရကကးနငတားဝငဆးဖြတချကချမတဖခငးလပငနးစဉများကအမျ းသားများမလမးမးေားပပး

၎ငးတ၏ဦးစားရပးမများဖြစရစဖခငး။

၃) အများအားဖြင အပငမးစား စစဘကအာအမျ းသားများသည နငငရတာ အဆငဖမင ာေး

ရနာများဖြစသညညနကကားရးမချပများ၊နငဒတယညနကကားရးမးချပများရနာကယေားကကပပး

ရဒသဆငာအဆငတငအာဏာအဆးဖြစရသာပမနယအပချပရးမးများပငလျငအမျ းသားများပင

ဖြစကကသည။

၄)နငငတကာအရနဖြငကျားမရးာအရလးရပးရသာဘတဂျကရးဆဖခငးကစးပားရးကနေတ

စမးအားနငအလးစြပြးတးတကရးသရဖပာငးလ နအလငာအမျ းသမးများ၏စမးပကားကဖမငတင န

ေရာကမမသညလကနကအဖြစရဖမငကကသည။

၅) အာ၌ အနဒယ၊ အငဒနးားနင ြလစပ ငတတငသာ ကျားမရးာ အရလးရပးရသာ

ဘတဂျကရးဆဖခငး(GRB)ကဆယစနစတစခရကျာမစတငအရကာငအေညရြာကကဖခငးဖြစသည။

၆) အဆပါနငငများမ ဖပညနယများတင GRB အရကာငအေညရြာပက သရပရြာဖပသဖခငးသည

ဖပညနယဆငာအဆင၌ကျားမရပါငးစညးမဘတဂျကရးဆဖခငးဖြငဘဏဍာရးဆငာဗဟချပကငမ

ရလျာချရးကဖမငတငနငနကညရပးဖခငးဖြစသည။

၇)ဖမနမာနငငတင GRB ကရြာရဆာငသများသည စမကနးနငဘဏဍာရးဝနကကးဌာန၊ အမျ းသား

စမကနးနင စးပားရးြ ပြးတးတကမဝနကကးဌာန၊ အမျ းသားစာငးအငးရး ၊ အဓကသကဆင

ရသာဝနကကးဌာနများ၊သကဆငာအြအစညးများနငလတရတာကယစားလယများဖြစကကသည။

PAGE No.23

ကျားမအရလးရပးရသာဘတဂျကရးဆဖခငးဆင ာအဖပညဖပညဆင ာကတကဝတများသည၁၉၇၉ခနစတင

CEDAW နင ၁၉၉၅ခနစတငရဘဂျငးပလကရြာငးတ မစတင၍ ၂၀၁၅ခနစတင ရြာေတခရသာ

ကလသမဂဂအစအစဉ၂၀၃၀နငရညတညတခငပမရသာြပြးရး ညမနးချကများ(SDG)အေဖြစသည။

အဆပါကတကဝတများနငအည အေးသဖြင SDG 5 ဖြစသည ကျားမတနးတအခငအရးတင

အဖပညဖပညဆငာရငရကကးနပရငအြမဖပညသဘဏဍာရငစမခနခမ၌ကျားမဆငာရရောငတစခက

ဖမငတငခပပးဘဏဍာရးမဝါဒများကတကဆငစာပငအမျ းသမးညနကကားရးမးChristineLagarde၏

ဦးရဆာငမရအာကတငရဆာငေကခသည။၂၀၁၅ခနစတငအမျ းသမးစးပားရးစမးပကားကပေမဆး

အမျ းသမးဂျာမန အဓပတရအာကတင G7 သမမတကာလအတငး G7 အစအစဉအရပါ ဦးစားရပး

ရဆာငေကခသည။63 ၂၀၁၇ခနစတင အတလနငငသညလညး ကျားမတနးတညမျမက G7 ဥကကဌ၏

အဓကရနာတငေားခသည။ေနစေတငပငကရနဒါနငင၌လညးအမျ းသမးရးာအဖပညဖပညဆင ာ

ရောကပမ မဝါဒတစခလးက စတငခသည။ ေရကကာင အဓကပါဝငရဆာငေကသများအရနဖြင

အမျ းသမးများ၏အခငအရးနငတစြနအမျ းသားကနေတစမးအား၊လအြအစညးနငအလးစြပြး

တးတကမက အဖပသရဘာရဆာငသည ကျားမတနးတညမျမအတက စမးရဆာငညဖမငမားရသာ

မကခရစးပားရးဝနးကျင၏အရးပါမကအသအမတဖပခသည။

“နငငတစနငင၏ဘတဂျကသညလမရးအသငရဖပာငးလမအတကအစမးေကရသာတနးအားတစခက

ရပးစမးနငသည။အစး၏ဘတဂျကတစခသညဖပညသလေ၏လအပချကများနငရမျာမနးချကများက

ဖြညဆညးနနငတငးဖပညအားရညတညတခငပမရသာတနးတညမျြ ပြးတးတကမကရြာရဆာင န

အတကနငငရတာအငးအဖမစများကခရဝချေားရပးနကညရပးဖခငးဖြစသည။[…]အမျ းသမးများနင

အမျ းသားများ၏ မတညသည လအပချကများက ဖြညဆညးရပးန ပျကကကရသာရကကာင

အမျ းသားဘတဂျကများသည အမျ းသားများနင အမျ းသားဦးရဆာငရသာအြအစညးများက

ဘကလကရသာအသးစတများမတစဆငမညမျမများကဆကလကဖြစရပါရနရစသည။”

အာတငကျားမတနးတညမျမကနငငအများစ၏ဥပရဒ၌ဖပဌာနးေားပပးများရသာအားဖြငအမျ းသားအဆင

သမဟတ ကဏဍအလကအစအစဉများနင ချတဆကေားရသာလညး နငငအနညးငယတငသာ

ကျားမတနးတညမျမ အရကာငအေညရြာရးက ရောကပရပးန ေရာကသည ဘတဂျကများ

ေားကကသည။ကျားမရးာဘတဂျကရးဆဖခငးတငဥပရဒရးာအမနေကဘဏဍာရးာအမနက

ပမအသး ဖပပပး ကျားမရးာ အသးစတလျာေားချကဆငာဥပရဒများက ြလစပငနငငတင

(၁၉၉၅ခနစမစ၍)နင ကးယားနငငတင (၂၀၀၆ခနစမစ၍)မ အနညးအကျဉးသာ ရတသည။

မညသပငဖြစရစအနဒယ၊အငဒနးားနငြလစပငနငငတတငGRBကလနခရသာဆယစနစနစခရကျာမစ၍

ရောကပရနခကကသည။ကမဘာတစဝမးGRBကအရကာငးဆးအသးဖပရနကကသညရခါငးရဆာငများအကကား

အနဒယသညကျနအာနငငများအရတငရနသည။

PAGE No.24

အနဒယနငင၏ ဖဖစေပေရလလာဖခငး ေမဘာလးဆငော အရောငးဆး ဦးရဆာငေျငသးြေသည နငငများအနေမ တစနငငအနဒယနငငတငအမျ းသမးနငကရလးသငယြပြးတးတကမဝနကကးဌာနသညGRB၏အားေတရဆာင ေကမအားလးကဦးရဆာငလမးဖပရပးခပပး၂၀၀၀ခနစတငနဝမငါးနစစမကနးနင၂၀၀၁ခနစတငအမျ းသမးများစမးညဖမငတငရးအတကအမျ းသားမဝါဒတကအရဖခခ၍စတငခသည။အဓကအားသာချကများတငခငမာသညအြအစညးများြစညးဖခငး၊တကကကရသာလမအြအစညးများနငချတဆကဖခငးနငဘတဂျကပငလငးဖမငသာမတပါဝငသည။

ဘဏဍာရးဝနကကးဌာနသည ဘတဂျကလညပတမ ၊ ဘတဂျကအသးစတနင ဘတဂျကလဒတတငကျားမရးာဘတဂျကရးဆဖခငးအားပးရပါငးရဆာင ေကရး၌ဦးရဆာငသည။၎ငး၏မဝါဒအကကရပးအြ ၊ဖပညသဘဏဍနငမဝါဒ၏အမျ းသားအြအစညးတသညကျားမရးာကတကဝတများကဘတဂျကဆင ာကတကဝတများအဖြစ ရဖပာငးလနငနအတကဘဏဍာရး ဝနကကးဌာနအား ခဖခမးစတဖြာမပစတကရောကပ ခသည ။ ဥပမာအား ဖြင အနဒယသည ရနနငသဘာဝ ဓာတရငဝန ကကးဌာနကသ ကျားမကကားရနရးဝနကကးဌာနများအားအမျ းသမးများ၏လအပချကများကဖြညဆညးရပးနမဝါဒများမညသပရြာနငသညက ဖပသခသည။ အဆပါလအပချကများသည ၂၀၁၆-၂၀၁၇ခနစ ဖပညရောငစဘတဂျကတငကျားမရးာဘတဂျကကစမးအငကဏဍမရောကပမဖြငဆငးရသာအမျ းသမးများအားဖမငတငနမဝါဒဆငာအစအစဉဖြငစမးအငကဏဍ၌ေညသငးေားသည။

အချ နငငများတငကျားမရးာဘတဂျကေတဖပနချကများတငအမျ းသမးများအတက မညမျသးစသညက ရြာဖပနရဆာငေကကကသည။ကျားမဘတဂျကေတဖပနချကများသညအမျ းသားအဆငနငရဒသဆငာ အစးနစခစလးတင အမျ းသမးများ၏ြပြးတးတကမအတက ခရဝချေားရပးရသာဘတဂျကများပါဝငရစနကညရပးပပးတြနဘတဂျကသးစရးအရလအကျငများတငပငလငးဖမငသာမနငတာဝနယမတတးပားရစနအတကေတဖပနရပးဖခငးဖြစသည။

အနဒယနငငဖြစပတင နစစဉ ကျားမဘတဂျကေတဖပနချကကရြာဖပဖခငးသည နငငရတာအဆငနငဖပညနယအဆင GRBအြအစညးဆင ာအြအစညးများဖြစရပါလာရစပပးအစးအြအစညးများတငကျားမရးာပရြာြနတးဖခငး၏ အရးပါမနင စမးရဆာငညဖမငတငဖခငးတငပါဝငရသာအဆငဖမငအာများနင ချတဆကေားသည။ သရသာ အနဒယ၏ GRB ေတဖပနချကသည အရအတကသကသကသာဖြစ၍၎ငးကကနသတေားနငပပးမတားသတငးပဖခငးဆသဦးတညနငသည။

ရဒသဆငာအဆငတင အစအစဉဆဖခငး၊ အရကာငအေညရြာဖခငး၊ ရစာငကကညရလလာဖခငးနငချမတဖခငးတတငကာဟချကများကျနရနသည။UNESCAPသညအေးသဖြငစမကနးရးဆဖခငးနငဘတဂျကလပငနးစဉများတင အပယခအမျ းသမးများ၏ပါဝငမရသချာရစရးအတက အေးအစအစဉများကအကကဖပခသည။

PAGE No.25

ဖလစပငနငင၏ဖဖစေပေရလလာဖခငး ၁၉၉၅ခနစတင ေျားမဆငောရရောငမ ဘတဂျေရေးဆဖခငးအရပါ ရစာလျငစာ ဥပရဒဖပရေးဆဖခငးြလစပငနငငတင GRBက နငငအဆငနင ဖပညနယအဆင၌ လနခရသာ ာစနစနစခရကျာခနမစတငရြာရဆာငခပပး၁၉၉၅ခနစတငပေမဆးကျားမနငြပြးရးဘတဂျက၊၁၉၉၉တင၎ငး၏‘MagnaCartaofWomenနငအစဉအဆကဥပရဒဖပလပပငခငများအရပါအရဖခခ၍ရးဆခဖခငးဖြစသည။ြလစပငအမျ းသမးရးာရကာမငမဦးရဆာင၍ အစးအြအစညးအားလးသည ကျားမဖပသနာများအတက၎ငးတ၏ဘတဂျကများမကျန(၉၅)%ကဩဇာလမးမးန ည ေယချကဖြငအနညးဆး(၅)%ခရဝလျာေားမညဖြစသည။ ခငမာသညအြအစညး မရဘာငတစခတငပါဝငသည ရအာငဖမငရသာအချကများမာအစးနငအစးမဟတရသာအြအစညးများ၏စမးရဆာငညဖမငတငဖခငး၊လပငနးစဉယနတားများကရစာငကကည၍တာဝနယမဖခငးတဖြစသည။GRBကဖပညနယအဆင၌ရဒသဆငာအစးအြများ၏လမစးပားအရဖခအရနက ကျားမခ ဖခမးစတ ဖြာမ ဖပလပ ဖခငးများတင နညးပညာအကအညများရောကပရပးဖခငးမတစဆငဖမငတငရပးသည။

ြလစပငနငင၏ဖြစပမအရးကကးရသာသငခနးစာများတငဝနကကးဌာနတငးအမျ းသမးများအတကဘတဂျက ာခငနနးကလျာေားဖခငးသညဒတယအရကာငးဆးနယာမတစခသာဖြစ၍စငစစအနမဆးအရနဖြင လျာေားဖခငးက ဌာနရတာရတာများများတင ဖမငမားသညဟ ေငမတကက၍ ကျန၉၅%ကလစလျရဖခငးများသညအဓကရဆာငေကမညဘတဂျကမကျားမဖပသနာများကရဘးြယေားဖခငးနငဌာနဆငာအသးသးမအငးအဖမစများမားယငးစာခရဝချေားမများလညးဖြစရစနငသည။

၂၀၁၂ခနစတငတငးဖပညသညကဏဍအသးသးမအမျ းသမးများအတကသငရလျာသညအစအစဉများကရြာေတဖခငးအရပါအရဖခခ၍အသးစတလျာေားမကဖပားဖခားနားမနငအတ လဒများနငချတဆကေားရသာကျားမဘတဂျကရးဆနနညးလမးမလညးကငးကာရနခသည။

ြကဒယစနစနငပတသက၍မတစတစခအရနဖြင ၁၉၉၁ခနစတင ကျနးမာရး၊ လမြလရးနငစကပျ းရးကသ အဆငဆငဆငးသကလာရသာ အရဖခခရဆာငေကချကများက ဖပညနယအဆငသခရဝချေားဖခငးသညရအာကရဖခဆငများတငကျားမလအပချကများရြာေတ နရနာကပမြနတးခသည။

အငဒနးေားနငင၏ဖဖစေပေရလလာဖခငး

ဖပညတငးလမအဖအစညးများနငအမျ းသမးများ ၏ အားရောငးရသာပါဝငမအစးအြအစညးများနငအဖခားအြအစညးများ၏ ရဆာငေကချကအားလး၏ အစတအပငးဖြစရသာကျားမရးာအဓကလပငနးများကရဆာငေကရပးာတင ၂၀၀၀ဖပညနစ၌အငဒနးားနငငသမမတ၏အမနအမတ(၉)က အရဖခခ၍ GRBကတကတနးနးရဆာသများသညအမျ းသမးရးာ စမးရဆာငမဝနကကးဌာန၊ ဘဏဍာရးဝနကကးဌာနနင Bappenas (အမျ းသားြ ပြးရးတးတကမဝနကကးဌာန)တဖြစကကသည။

PAGE No.26

အေးသဖြင၂၀၁၆ခနစဒဇငဘာလတငအငဒနးားအရနဖြငဘတဂျကစာေကစာတမးများကonlineရပါသလသငကကားစတငေတဖပနချနမစတင၍GRBလပငနးသညဘတဂျကဖပဖပငရဖပာငးလမနငစမးရဆာငညအရဖခဖပဘတဂျကရဖပာငးလဖခငးတနငရကာငးစာကကညမလာသည။

အငဒနးား၏ GRB အတက အရးကကးရသာအချကများမာ ကျားမရးာ ခ ဖခမးစတ ဖြာဖခငးလမးရကကာငး(၂၀၀၉)နငအမျ းသားဘတအြမဖပနလညသးသပေားရသာပပးဖပညစသညကျားမခဖခမးစတဖြာဖခငးနင ကျားမအရဖခအရန ခဖခမးစတဖြားမတစခတ ပါဝငရသာ ကျားမရးာဘတဂျကလကကျနငးတမး၏ ရနာကဆကတေတလပမ၊ ညေယချကများ၊ ရဆာငေကမစမချကတစခ၊ရဆာင ေကချကများ၊ဆကစပဘတဂျကခရဝချေားမ လဒများ၊စမးရဆာင ညညနးကနးများနငရမျာလငေားသညသကရာကမတဖြစကကသည။

GRBအရကာငအေညရြာမတငဆးဖြတချကချမတသများ၊အပချပရးမးများနငအဓကဝနကကးဌာနများ၏တကျသညစမးညကနသတချကများက ငဆငရနရသာလညးမလရလာကရသာအချကအလကများ၊အေးသဖြငလငခဖခားမအချကအလကများကလညးငဆငရနသည။

အငဒနးားနငင၌GRBအရကာငအေညရြာမတငအဓကရအာငဖမငရသာအချကများမာ-

(က) နငငအဆငနငရဒသဆငာအဆငများ ၎ငး၏အြအစညးများတင ရယဘယျအားဖြငအမျ းသမးများ၊အဆငဖမငအမျ းသားအာဖပညသဝနေမးများနငရးအကကးအကများဖြငပးရပါငးရဆာငေကဖခငး။

(ခ) ဝနကကးဌာနများအကကားဦးရဆာငရကာမတမ အေးသဖြင ဘဏဍာရးဝနကကးဌာန၊ အမျ းသမးစမးရဆာငညဖမငတငရးဝနကကးဌာနနင Bappenas (အမျ းသားြပြးမစမကနးဝနကကး ဌာန)တအကကားနးကပစာပးရပါငးရဆာငေကနငမညကဏဍရပါငးစစမကနးရးဆဖခငး

(ဂ)လပားရဆာငေကသများနငအတမဟာဗျဟာကျရသာမတြကရဆာငေကမများ

(ဃ)အစး၏ဘတဂျကလပငနးစဉများတငတကကကစာပါဝငရနသညအပြကအြအစညးများ

(င)ဘတဂျက ငေတဖပနချကများတငအညအရသးနငအရအတကဆင ာသတငးအချကအလကများပါဝငဖခငး

ရတာငေေးယားနငင၏ဖဖစေပေရလလာဖခငးသရတသနဖပလပဖခငးနင ဥပရဒရေးော အားရပးရောေခဖခငးကးယားနငငတင (အနဒယနငငနငမတညဘ) ကျားမဘတဂျကေတဖပနချကက ၂၀၀၃ခနစဥပရဒမတစဆငဖပဌာနးခရသာလညးရဆာငေကမအညနးကနးများကမမေရောငခရပ။GRBကေရာက၍အရသးစတပါဝငသညဥရပရဒရးာအားရပးရောကခမများမေကရပါလာရသာဥပရဒရပါငးများစာဖြငစနစတကျြစညးေားပပးဖြစပါသည။

GRB ကကးပမးအားေတမများက ကျားမဘတဂျကရးဆရးလပငနးအြ တြကဥကကဌ၊ စမကနးနငဘတဂျကဝန ကကးဌာန လမဆ င ာဘတဂျက ညန ကကားရးမး ၊ န င ကျားမတနးတညမျမရးဝနကကးဌာန အမျ းသမးရးာမဝါဒညနကကားရးမးတမ တနးအားရပးရဆာငေကခသည။

PAGE No.27

အစးသည အဓကဝနကကး ဌာနများဖြစရသာ တားရး၊ အလပသမား၊ ကျနးမာရးနငြလရး၊စကပျ းရးနင သစရတာ၊ ပညာရးနငလသားအငးအဖမစ၊ အစးအြနငဖပညေရးဝနကကးဌာနများတငအဓကဆကသယရဆာငေကမညအမျ းသမးပဂဂလများကေားရပးခသည။

မဝါဒအကကရပးအြတစြဖြစရသာကးယားအမျ းသမးြပြးမအြအစညး( KWDI) သည အမျ းသားဘဏဍာရးဥပရဒများ ဖပဌာနးချကများနင အတ ကျားမဘတဂျကရးဆ ဖခငးနင ဥပရဒရးာအာရပးရောကခမများအတကမရဘာငတစခကရးဆသတမတခပါသည။ပေမဦးစာKWDIသညအဖပညဖပညဆင ာစာတမးြတပများ၊ဖပညပခးစဉများနငကျားမရးာဘတဂျကြ မ(အစးဝနကကးဌာနနငအြအစညးများမအာများ၊ပညာငများ၊စာနယဇငးသမားများနငအပြကအြအစညးများ)ပါဝငသညကျယဖပနရသာရဆးရနးတငပငမလပငနးစဉကရဆာင ေကခပါသည။ လဒအရနဖြင၂၀၀၈ခနစတငKWDIသညအပငးနစပငးပါဝငသည[(၁)အမျ းသမးများအတက ညေယသတမတေားသညအသးစတနငကျားမတနးတညမျမတးတကရး နင (၂)ကျားမရးာအတကအဓက ရဆာငေကမညလပငနးတ]ကျားမရးာဘတဂျကရကကဖငာချကကြပြးတးတကရအာငရဆာငေကခပါသည။

စးပားရးကစစပများ၌ပဂဂလကနငဖပညသပငကဏဍများတငအမျ းသမးများ၏တနးတညမျပါဝငခငရးသညအေးသဖြငကးယားနငသကဆငပပပးဂျပနကသသကကကးေယအလဦးရနငယဉရကျးမအရဖခအရနအအမျ းသမးများသညဖမငမားရသာပညာရးက ေားရသာလညးလပသားအငအားတငပါဝငမနမကျဖခငးကကကရတရနပါသည။ယဉရကျးမစနနးများသညအမျ းသားကနေတစမးအားအရပါအလနဆးေားစာသကရာကခသည။ေရကကာငက းယားနငင၏GRBကကးပမးမများတငအမျ းသမးများ၏အမမကစစများကရလျာချ၍လပသားပါဝငမဖမငတငနအစအစဉတကစတငြနတးခပါသည။

ဖမနမာနငငအတေ အတယဖယများ - ဘတဂျေဆငော ပငလငးဖမငသာမေရေး၊ ဥပရဒရေးော အားရပးရောေခ ဖခငး ၊ ဖပညတငးလမအဖအစညးများနင ပးရပါငးရဆာငေေေဖခငး နင ဗဟ ချပေငမစနစရလျာချဖခငးကစစပရလးခတငဖပသေားသညအတငးGRBသညပေမဆးအရနဖြငနငငရးအပါဝငနလအပပပးဥပရဒဆငာ ရကျာရောကရနာကခဖပမ၊ ဝနကကးဌာနများအကကားပးရပါငးရဆာငေကမ၊ ကဏဍအလကအရကာငအေညရြာမ၊ယကကညစတချမ၊အရသးစတပါဝငရသာလငခဖခားေားသညအချကအလကများနငအရးကကးဆးအဖြစဖပညသများသချဖပနငသညဘတဂျကအချကအလကများပငလငးဖမငသာမဖခငးတက ငးလငးရြာဖပနလအပသည။ကျားမရးာအရလးရပးသညဘတဂျကရးဆမလပငနးစဉသညရေးရကာကပဆငာကတကဝတများနငအညအစး၏တာဝနခမ၊ပငလငးဖမငသာမနငဖပညသဝနေမးရဆာငမများ၏ဗဟချကအဖြစတညရနသည။ကစစပအားလးတငဆးဖြတချကချသများသညအကျ းသကဆငသညအြအစညးများ၊အေးသဖြင အပြကအြအစညးများ၊ ရအာကရဖခအဆငအမျ းသမးများနင အကကဉာဏရပးသများနငအတ မတကဖပားသညလမးရကကာငးများဖြင နးကပစာရဆာငေကခသည။

GRB အရကာငအေညရြာမအတက NLD အစးသည အပြကအြအစညး အပစများနင ညနငးရဆာငေကနအတက ဆနဒနလအပသည။ အပြကအြအစညးများ၏ရဆာငေကချကများအရပါကနသနချကများတးဖမငခသဖြငအစးအာဏာပငများနငအပြကအြအစညးများ၏ဆကဆရး

PAGE No.28

သည အပျကသရဘာရဆာငသည သကရာကမမျ းခရသာရကကာင ညနငးရဆာငေကရးသညလကအရဖခအရနတငရပျာကဆးလျကပါသည။အေးသဖြငအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများနငဖပညသတပါဝငရသာရတဆရဆးရနးပများမဖခငးသညအဖပနအလနရဆးရနးပများ၌သသာေငားသညကာဟမကဖြစရပါရစသည။

ဖမနမာနငငအတကအနဒယ၊အငဒနးားနငြလစပငတတင၎ငးတ၏နငငအတငးGRBအရကာငအေညရြာမများမညသရဆာင ေကရနရကကာငးဥပမာများသညဖပညနယများတငမညသရဆာင ေကနငရကကာငးပရြာဖပသေားဖခငးပငဖြစသည။ GRB ၏ လဒရကာငးတစခမာ ဘဏဍာရးဆငာဗဟချပကငမ ရလျာချဖခငးရပါရပါကလာမသည အစး၏ ဖပညနယအဆငကျားမရးာဘတဂျကရးဆာတငအရးပါရသာပးရပါငးပါဝငမအဖြစ ဖမငတငရပးခသည။ယခအချနေယငးကသ ားပါးသညရဒသနတအစအစဉများက အနဒယ၊ အငဒနးားနင ြလစပငနငငတတငသာ ရဆာငေကခ ဖခငးဖြစသည။အမျ းမျ းကဖပားသညလဦးရနငရဒသဆင ာအရဖခအရနရသာနငငများ၌ဖပညနယဆင ာကျားမရးာဘတဂျကရးဆဖခငးအပါအဝငဗဟချပကငမရလျာချရးသညဘဏဍာရး၊အပချပရးနငလမရးဆငာနငငရးစနရခါမများကရဖြငးနအဓကအချကဖြစသည။

ဖမနမာနငင၌ အမျ းသားများဦးရဆာငရသာ ဘတဂျေရေးဆဖခငး လပငနးစဉနင ဘဏဍာရေးစမခနခမအားနညးရနဖခငးဖမနမာနငင၏ ဖပညသဘဏဍာစမခနခမအားနညးဖခငးသည ဝငရငခနပငလငးဖမငသာမနငဆကစပရနရသာအရဖခအရနများမဖခငး၊အေးသဖြငသဘာဝအငးအဖမစများမ ရသာဝငရငခနပငလငးဖမငသာမမဖခငး၊မညမျရသာအခနရကာကခမနငအကျငပျကဖခစားမ၏သသာေင ားရသာအရဖခအရနများရကကာငနငငတကာအကအညဖြငရဆာင ေကရနကကရသာဘဏဍာရးစမခနခမအားရကာငးရးမာလအပလျကပါသည။

အေးသဖြငကျယဖပနရသာဗဟချပကငမရလျာချရးလပငနးစဉ၏တစစတတစပငးဖြစရသာဘဏဍာရးဆငာ ဗဟချပကငမရလျာချရးမပပးဆးရသးသမျ ငးလငးမမညမဟတရပ။ ဖပညရောငစနငဖပညနယနငတငးရဒသကကးများအြအစညးများ၏အသးစတဆင ာတာဝနဝတတ ားများသည ငးလငးမမရသာရကကာင အစးအသးစတက မညမျအေ ခရဝချေားသညက နားလညနခကခရစသည။ေအဖပငဖပညနယအဆငတငတားဝငမတတမးေားသညအချ ရသာအသးစတများသညစငစစအားဖြငဖပညရောငစအဆငမဆးဖြတရပးဖခငးဖြစပါသည။ဖပညရောငစဘတဂျကအားလး၏၁၁%ခနသာဖပညနယအစးများမေနးချပေားနငသည။ြစညးပအရဖခခဥပရဒအတငးရဒသကကးများသညကဏဍ(၃၀)ရကျာတငအခနများရကာကခသငသညမနရသာလညးဥပရဒနငစညးမျဉးစညးကမးများလရလာကမမဖခငးသညယငးသရဆာငေကာတငအရနာငအယကဖြစရစပါသည။

PAGE No.29

Graph: ဖပညရောငစနငတငးရဒသကေး/ဖပညနယများ၏ဘတဂျေများေဖပငဆငဖခငး

ဘတဂျကရးဆဖခငးသညဝနကကးဌာနများအကကားရဆာငေကရသာလပငနးစဉတစခဖြစပပးအစးများမညသလညပတသညကအဓကေားရးဆသည။တစဦးတစရယာကချငးစပါဝငသညကျား၊မရးာအရလးရပးရသာဘတဂျကရးဆဖခငးနညးလမးသညစနစတကျကနသတြယေတေားရသာအပစများဖြစသညအေးသဖြငအမျ းသမးများအတကအရဖခခကျရသာြစညးတညရဆာကမဆင ာအငအားစများကစမးသပအကဖြတနငသည။

ဖမနမာနငငတငဘတဂျကရးဆရးလပငနးစဉနငတားဝငဆးဖြတချကချမတဖခငးသညအမျ းသားများဦးရဆာငရသာအာဖြစပပးအမျ းသားများ၏အခငအရးနငလအပချကများကဆကလကတညတရစပါသည။

ဖမနမာနငင၏အစးဝနေမးတစဝကရကျာခနသညအမျ းသမးများဖြစကကရသာလညးဖပညတငးအခနဦးစးဌာနနငစာငးအငးဦးစးဌာနတတငသသာေင ားစာနငငရတာအဆငဖြစသညညနကကားရးမးချပနင ဒတယညနကကားရးမးချပကသ အဆငဖမငာေးရနာအများစတင အမျ းသမးများမသရလာကနညးပါးရနပပးအလားတဖပညနယအဆငတငအာဏာအဆးာေးဖြစသညပမနယအပချပရးမးများအားလးသညလညးအမျ းသားများပငဖြစရနသည။ ဝနကကးဌာနများညနကကားရးမးချပနငဒတယညနကကားရးမးချပ ာေးများ၏(၈၀)%ခနနငအဖခားအပြကအပချပရးဌာနများ၏ဒါရကတာများသညလညးအပငမးစားစစအာများသာဖြစကကသည။

PAGE No.30

၂၀၁၅ခနစရနာကပငးတငပငဗျရကရစယနတားနငလကနကကငတပြများမကကးကငဖခယလယသညအလားအလာများက ရဖပာ ငးလ န အတကအ ခ များ စာ ရန ရသးသည ။ စ စတပက သ ပ င ဖပညသဝနရဆာငမကဝါစဉကကးစဉငယလကအပချပမနငအရပါရအာကအဆငဆငဆးဖြတချကချမတသညလပငနးစဉများနငအတ ဆနးသစတေငမနင ပးရပါငးပါဝငမနညးလမးများအား အဟနအတားဖြစရစရသာအေကမရအာကသဆးဖြတချကချမတဖခငးဆငာလမးမးမများကကသည။ရခါငးရဆာငသပဂဂလများနငခဖခားမများသညအြအစညးဆင ာယဉရကျးမတငနက ငးစာအဖမစတယရနဆဖြစသည။

အစးတစခလး၏ ကျားမရးာ ဘတဂျကရးဆရးအစအစဉက ဖပညရောငစအဆင စမကနးနငဘဏဍာရးဝနကကးဌာန၏ဦးရဆာငမဖြငစစဉလျငရအာငဖမငနငရသာလညးယခအချနအေ(နငငတကာနငရဒသတငး)ချတဆကရဆာင ေကမမျ းမရသးရပ။စမကနးနငဘဏဍာရးဝနကကးဌာနသညြပြးရးနငသကဆငရသာစမကနးရးဆဖခငးအားလးအတကအဓကကျရသာရကကာငဤဝနကကးဌာနမတစဆငအရကာငအေညရြာပါကကျားမတနးတညမျရးအတကရဆာငေကမများသညအလနေရာကမညဖြစသည။စမကနးနငဘဏဍာရးဝနကကးဌာနလကရအာက ဘတဂျကဌာနသညလျပစစနငစမးအငဝနကကးဌာနနငအတအမျ းသားဘတဂျက၏အများဆးအပငးကေားသည။

ပမလယကရသာအစပျ းမရဆာငေကမတစခသညသးဖခားသတမတေားသညဖပညသအသးစတရနာ(ဥပမာ ကျနးမာရး၊သယယပရဆာငရး၊ စကပျ းရးစသည) နငသကဆငရသာ အဓကတာဝနယရဆာင ေကသည ဝန ကကး ဌာနတစခက ဖြစ ရပါရစန ငသည ။ အ ဖခားမဟာဗျဟာတစခ မာ ကယပငဘတဂျကများအရပါေနးချပမတငသသာေင ားရသာအဆငများသညအစးအြအစညးများနငGRBကစတဝငစားရသာဆးဖြတချကချမတသညအဆငဖမငအာများကရြာေတသတမတ နဖြစသည။(ဥပမာ-ဖပညရောငစအဆငဝနကကးဌာနများ၏ဝနကကးဌာနအလကအသးစတများ၊တငးရဒသကကး/ဖပညနယအစးအြများ၊ြပြးရးဆင ာအြအစညးများ၊ပမနယစမကနးနငအရကာငအေညရြာရးရကာမတများ)

ကျားမရးာသည နားလညနခကခရသာရကကာင အစးအရနဖြင ကျားမတနးတညမျမ ၊ GRBကအသးချဖခငး၊ဘတဂျကဖပငဆငဖခငး၊အရကာငအေညရြာဖခငးနငရစာငကကညဖခငး(ကျားမဘတဂျကရးဆရးလမးညနချကများနငကယာများ)တတင ဗဟသတနငကျမးကျငမများလအပသည။ GRBကဒတယအဆင(၂၀၁၈-၂၀၂၂)အရကာငအေညရြာရးစမကနးနငအစး၏ဖပညသဘဏဍာစမခနခမစနစရအာကတင ေညသငးရပါငးစညးသငသည။ကမဘာဘဏ၊ ပဗတနနငင အဖပညဖပညဆငာြပြးတးတကမဌာနနငဩစရတးလျနငငဖခားရးနငကနသယရးဌာနတအပါအဝငြပြးရးမတြကများမရောကပရပးပပးဖပညသဘဏဍာစမခနခမဖပဖပငရဖပာငးလရးအစအစဉသညအလားအလာရကာငးသညရောကပမဖြစသည။

ဖမနမာနငင၌ ေျားမဆငောအရလးရပးမေရသာဘတဂျေရေးဆ ဖခငးေ ဦးတညရစေန အကေဖပေားရသာအဆငများအကအညရပးဖခငးသညကစစပများေရာကမရစရး ပစရကကဖငာချကစာတမးက ရောကခသညအရနဖြင ၂၀၀၈ ခနစ အကကာလပားမအစအစဉသည ဘဏဍရးစမခနခမနင ကျားမရးာနငပတသကသညဘတဂျကရးဆရးလပငနးစဉကအတအလငးသတမတဖပဌာနးခငသည။၂၀၁၆ခနစဖမနမာနငငဆငာစာတမးတငနစစဉဘတဂျကလညပတမ၏အဆငတငးတငကျားမရးာဘတဂျကရးဆဖခငးကမညသကကညရနငမညကရြာဖပေားပပးကျားမခဖခားမမရသာဘတဂျကအားကျားမရးာအရလးရပးရသာဘတဂျကသရဖပာငးလနရအာကပါအဆငများကအကကဖပေားသည။

PAGE No.3 1

ရယဘယျဘတဂျေရေးဆဖခငးh ဖပညရောငစအဆငနင တငးရဒသကကး/ဖပညနယများအတက တကမဘာလးအတငးအတာဖြင

တရဖပးညဖြစရသာစစညးေားသညဘတဂျကကသတမတဖခငး

h အစးအဆငအားလးဘတဂျကခရဝချေားမနငလပငနးစဉတအားပငလငးဖမငသာမတးဖမငဖခငး

h အဖပညအဝအကနအကျခရဆာင ေကမညြပြးမ ညမနးချကပနးတငများအတကမဝါဒအဆဖပချကများနငငးလငးစာချတဆကရဆာငေကဖခငး

h အဓကကျသည လမရးဆငာကဏဍများ (ကျနးမာရး၊ ပညာရးနငလမြလရး)အတကကနဦးအသးစတကတးဖမငနကတကဝတဖပဖခငး

အချေအလေများ

h အစးသရပးရဆာင ရသာအခနများ၏အငးအဖမစများအရပါကျားမခဖခားေားသညအချကအလကများအားရကာကယဖခငး(ဥပမာ-အခနများ၊ဒဏရကကးရငများ၊အခရကကးရင၊သဘာဝယဇာတများမရသာဝငရင)

h ကျားမမညမျမများရလျာချဖခငးအရပါသကရာကမများအပါအဝငဘတဂျကသငးအားစနင လဒများနငစပလျဉးသညကျားမခဖခားမအချကအလကများကခဖခမးစတဖြာဖခငးနငရကာကယဖခငး၊ဤကစစပများသညရြာဖပပါမဝါဒညမနးချကများနငမညသကကညမ၊မကအကဖြတဖခငး၊

h အမျ းသားအဆငနငတငးရဒသကကး/ဖပညနယအဆငတတငဘတဂျကခရဝချေားမအတကအမျ းသားနငအမျ းသမးများ၏ဦးစားရပးမများအရပါကျားမခဖခားမအချကအလကများအားရကာကခဖခငး

အေျ းစးပားသေဆငသများနငချတဆေရဆာငေေေဖခငး

h အဓပပါယဖပညဝရသာအများဖပညသပါဝငမတငအမျ းသမးများနငအဖခားြယကျဉခ ရသာအပစများ၏ပါဝငမကအရလးရပးရဆာငေကဖခငးနငအခငအလမးများတးဖမငရပးဖခငး

h အေးသဖြငတငးရဒသကကး/ဖပညနယအဆင ဘတဂျကရဆးရနးပများနငဆးဖြတချကချဖခငးသညကစစပများတင ကျယကျယဖပနဖပနချတဆကန အပြကအြအစညးများနင တကရာကသဦးရများ ကတးဖမငဖခငး။ ရြာဖပနလအပသည ပမကျယဖပနရသာကျားမမညမျမများရကကာငအမျ းသမးများပါဝငနေပမ၍အခကအခများကကရတနငသညကအသအမတဖပဖခငး။

h ဘတဂျကလပငနးစဉ၌ပါဝင နအမျ းသမးအြအစညးများ၏စမးညတးတကဖမငမားရစရးအတကတကျရသာကကားဝငရဆာင ေကမကအရကာငအေညရြာဖခငး၊ယငးတသညနညးပညာကျမးကျငမနငရဖပာရးဆခငမနငရခါငးရဆာငမတတညရဆာကဖခငးအရပါအဓကေားရဆာငေကဖခငး။

မဝါဒ

h ကျားမတနးတညမျမကတးဖမငရဆာငေကနနငကျားမခဖခားဆကဆမကတကြျကနအစး၏ကတကဝတများအားဝနကကးဌာနအားလးကအသပညာရပးလပငနးများဖမငတငရဆာငေကဖခငး၊(NSPAWနငCEDAWအဖခားအြအစညးများအကကားရြာဖပေားသည)

h ကျားမမညမျမအရပါစနရခါနငမညတကျရသာရဆာငေကမများကသတမတရြာေတသညမဝါဒအကဖြတမများဖပလပနNSPAWကတညရဆာကဖခငး

ရစာငြေညဖခငးနငအေဖဖတဖခငး

h ကျားမဘတဂျကရးဆဖခငးနင လဒများကေတရဝဖခငးတနငပတသကသညြ ပြးမစမကနးများအားပမရစာငကကညဖခငးနငအကဖြတဖခငးတပမရဆာငေကဖခငး(57)

(57) All GRB recommendations taken from Jasmine Burnley, Melanie Hilton, Poe EiPhyu and NilarTun, A case for gender responsive budgeting in Myanmar (Myanmar: ActionAid, Care, Oxfam, WON, 2016).

PAGE No.32

ဂေပဖပ : ‘ဖမနမာနငငအစးေအရနဖဖင ဘတဂျေရေးဆဖခငးလပငနးစဉေ မညသ ရဆာငေေေနငရြောငး ဥပမာတစခ’

APRIL MAY JUNE JULY AUGUST SEPTEMBER OCTOBER NOVEMBER

D

ECEM

BER

J

ANUA

RY

FE

BRUARY MARCH

MYANMARBUDGET CYCLE

1 April to 31 March

May:

Government publishes all documents relating to new budget to ensure transparency and

accessibility, including providing information

by sector

September –

November: Government ensures women’s needs are reflected in development of

State/Regional and Line Ministry or Department budget proposals;

it also ensures that plans/activities for promoting gender equality are included in these

proposals

March:

Government publishes report on Union Parliamentary

discussions of incoming budget

April:

Government develops specific outcomes and

indicators for the coming annual budget on the basis of gender-responsive budgeting policies, policy commitments

and gender-disaggregated data

April:

Final budget is subsequently

enacted

January – March:

Union Parliament debates budget

September

– November: State Ministries, Departments

and State-Owned Enterprises prepare budget

proposals; budget is discussed and approved

by State/Regional Parliament

November:

Supplementary budget is approved mid-financial year

November

– December: When supplementary budget

is passed and implemented, Government publishes

supplementary budget documents transparently and accessibly.

Budgets are published by sector and include explanations of how

the supplementary budget contributes to outcomes

for improving gender equality

November –

December: Union Ministries and State/

Regional Governments submit annual budgets to

Financial Commission (chaired by Vice

President)

January:

Union Financial Commission makes required changes to budget; approves

budget and submits to Union Parliament

FIGURE 4: AN EXAMPLE ON HOW THE GOVERNMENT OF MYANMAR COULD UNDERTAKE A GENDER RESPONSIVE BUDGETING PROCESS

Suggested gender responsive budgeting process

Existing budgeting process

December –

January: Financial Commission (Union

level) checks submitted budget for compliance with

gender-responsive budgeting policies and Government

commitments on gender equality

January

– March: Union Parliament discusses gendered implications

of new budget; key Parliamentary Committees include Public Accounts Committee, Women and

Children’s Affairs Committee

April - May:

Government publishes audits and executed budget reports, including impact of

spending allocation (disaggregated by gender and sector) for outgoing budget which can be incorporated

into the following year’s budget (as part of a 2 year budget impact assessment cycle)

June – July:

Women are trained by government (with

support from CSOs) at Village Tract and Township

levels to participate in budget discussions, as part of State

and Regional budget formulation process

PAGE No.33

ဇယား-Table:‘အာ-ပစြတနငငများGRBရဆာင ေကမအရသးစတအရဖခအရန

DETAILED STATUS OF GRB IN ASIA‑PACIFIC COUNTRIES

EAST AND NORTH‑EAST ASIA SOUTH‑EAST ASIA

SOUTH AND SOUTH‑WEST ASIA

PACIFIC (EXCLUDING AUSTRALIA AND NEW ZEALAND)

NATIONAL COMMITMENTS TO GENDER EQUALITY

Gender equality (GE) goals are reflected in:

Constitution China, Republic of Korea

Cambodia, Indonesia, Lao PDR, Malaysia, Myanmar, Philippines, Sri Lanka, Thailand, Timor-Leste, Viet Nam

Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, India, Maldives, Nepal, Pakistan

Cook Islands, Fiji, Kiribati, Papua New Guinea, Samoa, Solomon Islands, Vanuatu

National law, plan, policy and/or strategy

China, Republic of Korea

Cambodia, Indonesia, Lao PDR, Malaysia, Myanmar, Philippines, Sri Lanka, Thailand, Timor-Leste, Viet Nam

Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, India, Maldives, Nepal, Pakistan

Cook Islands, Fiji, Kiribati, Papua New Guinea, Samoa, Solomon Islands, Vanuatu

BUDGETARY INFORMATION

Budget available on public platforms:

Aggregate budgets of individual ministries

Republic of Korea Cambodia, Indonesia, Lao PDR, Malaysia, Philippines, Sri Lanka (Ministerial budget outline), Thailand, Timor-Leste, Viet Nam (Ministerial budget outline)

Afghanistan, Bangladesh, India, Nepal, Pakistan

Cook Islands, Fiji, Kiribati, Papua New Guinea, Samoa, Vanuatu (Ministerial budget outline)

Programme‑based budget

Republic of Korea Indonesia, Philippines, Sri Lanka (limited), Thailand, Timor-Leste, Viet Nam (alongside line budget)

Afghanistan (operational budget), Bangladesh (available upon request), India, Nepal, Pakistan

Cook Islands

Performance‑based budgeting*

Republic of Korea Cambodia, Indonesia, Malaysia, Philippines, Thailand, Timor-Leste

Afghanistan, Bhutan, Nepal, Pakistan (MTBF#)

Samoa

LEVEL OF BUDGET TRANSPARENCY (OBI SCORE^ 2015)

Sufficient (Substantial)

Republic of Korea Indonesia, Philippines

Insufficient (Limited or Minimal)

Malaysia, Sri Lanka, Thailand, Timor-Leste

Afghanistan, Bangladesh, India, Nepal, Pakistan

Papua New Guinea

Insufficient (Scant/None)

China Cambodia, Myanmar, Viet Nam

Fiji

GRB MECHANISMS

GRB is mentioned in national plans

Republic of Korea Cambodia, Indonesia, Lao PDR, Philippines, Timor-Leste

Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, India, Nepal, Pakistan

Cook Islands, Papua New Guinea

Legislation for GRB Republic of Korea Lao PDR, Philippines, Viet Nam

National plan/strategy specifically for GRB

China (Articles of Shenzhen's local regulation specifically mention GRB), Republic of Korea

Indonesia, Malaysia (in progress), Philippines, Thailand

Afghanistan, Bangladesh (no strategy but GRB is mentioned in the National Women Development Policy), Bhutan, India, Nepal

Directives/policy guidelines for GRB

Republic of Korea Indonesia, Lao PDR, Philippines, Sri Lanka (limited to rural development), Timor-Leste, Viet Nam (guidelines for funding for GE)

Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, India, Nepal, Pakistan (guidelines on GRB tools was developed but not widely used)

Samoa (large social sector projects must meet gender criteria; Sector Planning Manual refers to gender mainstreaming)

Gender budget statement at national level

Republic of Korea Indonesia Bangladesh, India, Nepal, Pakistan

GRB mentioned in budget call circular

Republic of Korea Indonesia, Malaysia, Philippines, Timor-Leste

Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, India, Nepal, Pakistan

Gender audit Republic of Korea Philippines India, Nepal

Engagement at subnational levels

China, Republic of Korea

Cambodia, Indonesia, Malaysia, Philippines, Sri Lanka (selected departments to allocate 25 per cent of funds for women under rural economic investment projects), Thailand (limited), Timor-Leste, Viet Nam (limited to implementation of national strategy for GE)

Bangladesh (limited), India, Nepal, Pakistan (gender mainstreaming initiatives by provincial governments)

Samoa

Participatory GRB processes at the local level

China, Republic of Korea

Cambodia, Indonesia (limited), Malaysia, Philippines, Thailand (limited), Timor-Leste

India (limited), Nepal Samoa (participatory processes although not specific to GRB)

Annex 1

22

PAGE No.34

အပပးသတေငဖမငယဆချေများေျား မ အ ရလး ရပး မ ေ ရသာ ဘ တ ဂျ ေ ရေး ဆ ဖခ ငး န င အ ဖခား လ ပ င နး စ ဉ များ မ တ စ ဆ င စ စ တ ပ လ မး မး ရသာ အ ရဖခ အ ရန တ င

အမျ းသမးများ၏ ရခါငးရဆာငမဖမငတငဖခငး

h အမျ းသမးလတရတာေယစားလယများသည ၎ငးတ၏အခနးေဏဍများတင ၎ငးတေယတင မညသရလလာသနညး?

ရယဘဘျခဖခားဆကဆမများ၊အမျးသမးများ၏ရခါငးရဆာငမစမးညများအရပါဆကလကတည ရနရသာသသယများနင လငပငးဆငာရနာကယကမများက ငဆငရသာအခါ အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညမလခခမနင၎ငးတ၏ကယပငအားနညးချကများနငစပလျဉး၍သတဖပမများကတနဖပန နအရလးေားကကပါသည။ေအဖပငလတရတာကယစားလယများပငလျငမသားစနငလမအြအစညးဆင ာရမျာလငချကများကအမျ းသမးများသညအမအလပများ၊ကရလးများနငသကကကးေယအများကေနးသမးရစာငရာကာတငအမျ းသမးများအားဆကလကလပရဆာငနညနကကားေားဖခငးရကကာငမသားစ၊လတရတာနငမဆနဒနယများတငအလပဝနများပရနရစသည။

နညးပညာကျမးကျငမများနင ဆကသယရးလပငနးများတင စမးညရသာ အမျ းသမးများသည၎ငးတ၏မဆနဒနယများ နင အမျ းသားလပရြာကငြကများနငအတ အလပလပန ယကကညမပပးသသာေင ားရသာရဖပာငးလမများသညကရတသည။သငတနးများသညအမျ းသမးများက၎ငးတ၏အခကအခများ၊ အေးသဖြင လငပငးဆငာရနာကယကမများနငစပလျဉး၍ နားလညသရဘာရပါကရစနအကအညရပးပါသည။အမျ းသားများကကးစးသညပတဝနးကျငဖမနမာအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများက အဓကနယပယနစခတင မမဖြစရောကပနလအပသည။ ပေမအချကမာ၎ငးတ၏ကယပငရခါငးရဆာငမနငနညးပညာကျမးကျငမများကဖမငတင၍၎ငးတ၏မဆနဒနယများ၏အကျ းစးပားက အမျ းသားနငတငးရဒသကကး/ဖပညနယအဆင လတရတာများ၌ေရာကစာကယစားဖပနငန၊ ဒတယအချကမာအပချပမနယပယအားလးတငကျားမတနးတညမျမက ဖမငတငရပးသညဥပရဒများအားရးဆဖခငးနငချမတအတညဖပဖခငးတအတကပါတစနငပါတတငးမယကကညရောကခသများဖြစလာရစနတဖြစသည။

ယခအချနအေအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညတစဆငခဥပရဒဖပမသမဟတအရဖခခဥပရဒဖပငဆငမများကသသသာသာတနးအားမရပးနငရသာလညး၎ငးတသညတးတကမညဟရမျာလင ပါသည။

h ဂျာမနနငအငဒနးေားနငငတေ နငငရေးရဖပာငးလမများ၌ အမျ းသမးလတရတာ ေယစားလယ များ၏ အရတအကေများေ အလပရရဆးရနးပများမမတစဆင ရလလာ၍ ဖမနမာနငငေ အမျ းသမးလတရတာေယ စားလယများ၏ အရတအကေများနင နငးယဉလျင မညသေမညနညး။ ?

အာဏာငစနစ၊ကနဖမနစဝါဒသမဟတစစတပမဒမကရစစနစသကးရဖပာငးသညနငငရးစနစသညအမျ းသမးများ၏ ရခါငးရဆာငမအား အလအရလျာက ကကဆဖခငးမဟတရပ။ အမျ းသမးများသညစနစများနငလအြအစညးများအားလး၌၎ငးတ၏ရနာမန နရနးကနရနဆဖြစပပးမညသညနညးဖြင

PAGE No.35

မဆ၎ငးတ၏တနးတညမျမညရဝစကအလယတကလရဖပာငးခဖခငးမရပ။အမျ းသမးများသညရခါငးရဆာင ရသာရနာများသရာကရသာအခါအာဏာအားနညးမနငဆကစပရသာရပျာရပျာငးသညမဝါဒနယပယများတငဖြစရစ၊အသကရမးဝမးရကျာငးြပြးတးတကမတငအဆးသတသားရစနငသညာေးများတငဖြစရစသမဟတကျရးမနငနးစပရသာစနရခါမများတငအရကာငးဆးဖြစနေနးသမးရလကကသည။ဂျာမဏ၊အငဒနးားနငဖမနမာနငငတမလတရတာကယစားလယများ၏အရတအကကများတငယဉရကျးမနငစးပားရးကဖပားမများရသာလညး၎ငးတနငင အဆငအတနးတသညအမျ းသားများနငဆနကျငသများ၏လကစာရကခတမများကမျရဝခစားခာတငသသသာသာတညမကကသည။အမျ းသမးများ၏စမးရဆာငညက အမျ းသားများ၏စမးရဆာငညေက ပမရဝြနအကဖြတရလ ရသာရကကာငအမျ းသမးများ၏အလပများသညစချနစညနးနငဖပညမ နလအပသည။ေသဖြစပါကဆနကျငသများသညများရသာအားဖြငအမျ းသမးများ၏ကယရးကယတာဘဝကသာအာရစကကကမညဖြစပပးတစြနအမျ းသားများအတကခငဖပချကေားသညအာများသညအမျ းသမးများအတကမဟတပရနာတငး၌စချနစညနးနစဆအတငးရနဆဖြစသည။

အရးအကကးဆးမာအမျ းသမးများသညအဖခားအမျ းသမးများ၏အဖပငးအေနရဝြနမများ ရကာငး ရနဆဖြစမည။အမျ းသမးများသည၎ငးတအချငးချငးကကားစညးလးညညတပမမပါကအမျ းသားများ၏ရောကပမကမညသရတာငးခနငမညနညး။အကယ၍လတငးသညစကကနတငးတငစတေရပါရပါကလာသညစတစနးကကမများနငအချနမတနမရဝြနချကများအရပါအမျ းသမးများအရနဖြင၎ငးတ၏ကျားမဆင ာစညးမျဉးစညးကမးများကသတဖပမလာမသာစညးလးမကဖမငတင နလမးြငရပးနငမညဖြစပါသည။

h ဖမနမာနငငတင မညသညအောများေရဖပာငးလဖလမညနညး။ မညသညအတေရြောင ဤအောများ ဖဖစပျေမမေသနညး။ ?

၂၀၁၁ခနစ နငငရးအသငကးရဖပာငးမအပပး၌ပင စစတပအပစးမအရမများသည အမျ းသမးများ၏အခငအရးများနငကျားမတနးတညမျမများအရပါဆးကျ းများစာသကရာကသည။

ြစညးတညရဆာကပ၊နညးပညာ၊နငငရးနငယဉရကျးမအဟနအတားအများစသညဆယစနစများစာစစတပအပချပရးအာဏာရအာကမတကရကသမဟတသယဝကရသာလဒများဖြစရသာစနနးများနငအရလအကျငများမ ဆငးသကလာဖခငးဖြစသည။ ယငးတတင အမျ းသားနင အမျ းသမးများကအမျ းသားတ၏ရခါငးရဆာငမကပေမဦးဆးဓရလရးာဦးစားရပးမ၊အာဏါငစနစအရပါရဖခခေားရသာအမျ းသားများကအေကမရအာကသဆငကအပချပသညရခါငးရဆာငမပစနငပဂဂလရးဆင ာကယစမးကယစများနငသမားရးကျနညးလမးအဖပငဘကသရြာကေကစဉးစားရတးရခါမများကအားမရပးမ၊သမငးရကကာငးအ အဖခားအြအစညးအားလးရနာကအစားေးခသည စစတပအြအစညးမအပနငငအဆငအြအစညးများအားနညးမတပါဝငသည။ ရနာကပငးတင ယငးအြအစညးများကနငငတကာ အကအညဖြင တရဖြးရဖြးအားဖြညရနသည။ အလားတပင ပညာရး၊ သငတနးများနငနငငတကာရလလာရးအစအစဉများသညစစအပချပရးနငအဖပညဖပညဆငာပတဆမရအာကတငဖပငးေနစာကနသတခခဖခငးရကကာငကျမးကျငလပသားအငအားနငနငငတကာေရတဆကဆမမဖခငးတကဖြစရပါရစသည။လတရတာကယစားလယရနာ၂၅%နငဝနကကးဌာနများ၏အဖမငဆးနငအလယအလတ ာေးရနာများစစတပအမျ းသားများသညအမျ းသမများအတကေပမ၍ကကးမားရသာစနရခါမတစပအဖြစငဆငရနဖပနသည။

PAGE No.36

အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညပငမးချမးရးဖြစစဉအပါအဝငလခခရးနငပတသကသညကစစပများတငအမျ းသမးများ၏အဖမငများကတငဖပရဆးရနးလာရစနလအခငအရးနငသမားရးကျလ ခခရးနင ဆကစပသညကစစပများ၌ ကျမးကျငမနလအပသည။ အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသညစစတပများအစဉအလာအားဖြငလစလျရေားသညနငငဖြတရကျာသများ၏လခခရးကစစပများကဖမငတငရဆာငေကသငသည။အေးသဖြငနငငတကာဆကဆရး၊သတထတငး၊သဘာဝသယဇာတနငပတဝနးကျငေနးသမးရးနင တငးငးသားရးာနငဖပညတငးပငမးချမးရးတညရဆာကမဆငာ လတရတာရကာမတများတင ရဆာငေကသငသည။ အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအတကသငတနးများတငစစတပကယစားလယများနငအဖပနအလနဆကသယမအတကအေးဖပလပေားရသာဆကသယရးနညးဗျဟာများပါဝငသငသည။

h ေျား မ ရေး ော အ ရလး ရပး ရသာ ဘ တ ဂျ ေ ရေး ဆ ဖခ ငး သ ည အ မျ း သ မး များ အား ဖယေျဉခေားေဖခငးေ မညသေစားနငမညနညး။

အေးသဖြင အမျ းသားများသည အမျ းသမများ၏ အရးကစစများကစတဝငစားမ မရသာရကကာင‘အမျ းသမးများ၏အစအစဉ’များတငအမျ းသမးများအားမကကာခဏေပမြယကျဉခမညမဟတရပ။ဆနကျငဘကအားဖြင GRB သည အာဏာတညာရနာ၊ ရငရကကးနငအငးအဖမစများကသာအဓကေားသည။ရေးရကာကပဆင ာကတကဝတများနငအညအစး၏တာဝနခမ၊ပငလငးဖမငသာမနငဖပညသဝနရဆာငမရပးဖခငးတ၏အဓကအချကအလကများ၌GRBသညလမရးဆင ာြယကျဉဖခငးနငအာဏာမညမျမများကဖပငဆငနအတကအလနသငရလျာသညနညးလမးဖြစသည။

ရနးရကးရသာ ‘ယဉရကျးမဆငာရဖပာငးလမ’ အတက ရစာငဆငးမညအစား GRBသည အဖြစမနအသစများကြနတးနအလျငအဖမနအရကာငအေညရြာနငသညအတငးအတာတစခဖြစသည။

ယခအချနအေဖမနမာနငင၏ဘတဂျကသညအမျ းသားများ၏အကျ းစးပားနငအမျ းသားဦးရဆာငရသာအြအစညးများကပမဦးစားရပး၍ကျားမခဖခားမမဘဖြစပပးကျနးမာရးနငပညာရးအတကအလနအမငးနမကျရသာအသးစတအားဖမငမားရသာကာကယရးဘတဂျကနငရပါငးစပေညသငးေားသညကရတသည။ ေသရဆာငေကမညအစား ဒမကရစစနစဘတဂျကသည သာမာနဖပညသ လေ၊အေးသဖြငအမျ းသမးများ၏၅၂ ာခငနနး၏လအပချကနငရမျာမနးချကများကဖြညဆညးရပးနငနနငငအငးအဖမစများအားခရဝရပးသငသည။

ဖမနမာနငင၏ ေးဖခားရသာအရဖခအရနတင ဒမကရစစနစဖြငရေးရကာကတငရဖမာကခေားရသာလတရတာကယစားလယများသည၎ငးတအားဖပနလညရေးရကာကတငရဖမာကဖခငးခ ဖခငးကမစဉးစားဘ၎ငးတ၏မဆနဒငများ၏အကျ းစးပားကကယစားဖပသငသည။စစတပမခနအပေားရသာလတရတာကယစားလယများသညဖပနလညရေးရကာကတငရဖမာကဖခငးဆသညကစစပကေညသငးစဉးစားနမလရပ။ဤအကျ းဆကတငအရဖခခအားဖြငလပပငခငကဖပားရသာလတရတာကယစားလယနစမျ းာ၎ငးတသညတစြကနငတစြကရသြယကငးကာပပး‘ဘရကာငးမနမ’နငစစတပမသတမတသည‘အမျ းသားအကျ းစးပား’ဆရသာလပပငခငအသးသးက ရအာငဖမငရးအတကရဆာင ေကရနကကဖခငးတငတစြကနငတစြကလးဝဆနကျငဘကသရာကလနးပါးဖြစလျကပါသည။

မညသပငဖြစရစဝနကကးဌာနအားလး၌ကျားမတနးတညမျမကေညသငးစဉးစားဖခငးသညအခနဆငာပငလငးဖမငသာမကတးဖမငဖခငးနငကာကယရးကဏဍ၏ဥပရဒဖပကကးကကပမကတးဖမငဖခငးတအတက

PAGE No.37

လလားရသာအကျ းသကရာကမက မညဖြစသည။အကယ၍စနစတကျြစညးေားပါကGRBသညဘဏဍာရးဆငာဗဟချပကငမရလျာချရးနငတငးရဒသကကး/ဖပညနယအဆငသအာဏာလရဖပာငးရပးဖခငးတတငရအာငဖမငရသာနညးလမးတစခဖြစလာနငသည။

h ရဒါရအာငဆနးစြေည၏ ရခါငးရဆာငမအခနးေဏဍနင NLD ရအာငပသည ေျားမရေးောနင ပတသေသည လေေနငငရေးအစအစဉေ စနရခါမေပါသလား။

ြစညးပအရဖခခဥပရဒဆင ာအရဖပာငးအလအတကအချ ရသာကကးပမးမများရနရသာလညးNLDသညစစတပနငကကခငရးနငြပြးရးပါတUSDPတ၏ဖပငးေနရသာအတကအခဖပဖခငးကကကရတသည။ယငး၏အကျ းဆကမာ အမျ းသမးများအားပါဝငခငမြယေတေားသညစာပဒများသည နဂအတငးရနဆပငဖြစပါသည။

ရဒါရအာငဆနးစကကညသည သမ၏ပါတနငပမကျယဖပနရသာလဦးရ လေမအမျ းသမးများကခငမာစာ လရဆာနးကကားရစခပပး အေးသဖြင သမ၏ရဆမျ းအမျ းသားတစဦးနငဆကစပမမတဆငရးရးစဦးရဆာငမကစစပ၌သမ၏ပတညမကသပပးကတညးကပငအမျ းသားရခါငးရဆာငမအရပါဖပညသလေ၏ကကကနစသကမသညမကကာမရဖပာငးလသားမညဖြစသည။ေအဖပငတငးဖပည၏လမျ းစကဖပားမသည NLD ဖပငပ ဗမာမဟတရသာအမျ းသမးများအား စဖပအမျ းသမးအဖြစ သတမတနဖြစနငရချနညးပါးသည။

ကျားမရးာနငပတသကသည လမရးစနနးများသည ေငားရသာရခါငးရဆာငမအခနးကဏဍတငအမျ းသမများပမပါဝငမနငသာရဖပာငးလလမမညဖြစသည။NLDပါတဦးရဆာငရသာအပချပရးတငရခါငးရဆာငပငးအတကအေးသဖြငအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများရကာငးမနစာရဆာင ေကနငသညမဆနဒနယများအတငးရးများအရပါဖပညသလေအဖမငရဖပာငးလမကဖြစရပါရစမညအမျ းသမးစမးညက မဟာဗျဟာကျကျ ဖပငဆငရပးဖခငးအားဖြင NLDသည နငငအနအမျ းသမးစမးညဖမငတငရးကဦးရဆာငသငသည။

h အလနအမငးခဖခားသညတငးဖပညတင အမျးသမးများသညညညတမနငစညးလးမအား မညသ ဖပစပျ းရောငနငမညနညး။ ?

အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအရနဖြငလတရတာတငပါဝငပတသကမအားလး၌ကျားမရးာကစစပများတငေငဟပတဖပနလယရသာမဝါဒများကတနးအားရပးရဆာငေကနအတကပါတစစနစတငပါဝငသညအမျ းမျ းရသာနငငရးသမားများ၊တငးငးသားရပါငးစပါဝငသညပလကရြာငးတစခကအချနမြစညးန လပရဆာငလမမညဖြစသည။ ဥပရဒအသစများကရောကခန တငးငးသား၊ဘာသာရးနငပါတများအကကားအမျ းသမးများ၏စညးလးညညတမသညသာဓကတစခသတမတပပးပဋပကခရဖြငးရးနင ပငမးချမးရးတညရဆာကရးတအတက ရနာကေပနညးလမး တစခကရောကပရပးဖခငးဖြစပါသည။အကယ၍စစတပအြမအမျ းသမးအနညးငယသညယငးပလကရြာငးနငရပါငးစညးရဆာငေကမညဆလျငပ၍ပငအရးပါရပလမမည။

လတရတာကယစားလယများနငအဆငဖမငအစးအာကကးများက ဆကသယရပးရသာ အမျ းသမးကနယကများသည ကျမးကျငမဖမငမားရစနဖပစပျ းရောငလမမညဖြစပပး ဥပရဒနငမဝါဒများအဘအကျ းစပားများကသတမတရြာေတဖခငးနငယငးရနာကပငးတငပါဝငလာမညလမးညနဆကဆရးနညးလမးကြငရပးဖခငးလညးဖြစသည။

PAGE No.38

ေအဖပငအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသည ဖပညသလေအကကား၌ အလားအလာရသာရောကခသများနငအဆကအသယဖပလပသငပပးသတငးမဒယာများကဦးရဆာင နနငအဖခားအမျ းသမးအခငအရးများက ရြာေတနတနငစပလျဉး၍ ကကးပမးရဆာငေကသငသည။ ကျားမခဖခားသညအခနးကဏဍများကတကြျက နအမျ းသမးများသညအမျ းသားရောကခသများအားေညသငးသငသည။

အမျ းသမးလပားမ(ဖပညတငးနငနငငတကာ)အတငးေညသငးသညအခါအရးအကကးဆးအချကမာအမျ းသမးလတရတာအမတများ၏ အလပများသည များစာအကျ းသည။ Akhaya-IWDA လမးညနရရဖပးသရပဖပချကအ အမျ းသမးအခငအရးအြအစညးများသည ၎ငးတ၏နငငရးစမးညများဖမငတငဖခငး၊ပါတကနယကများကတးဖမငဖခငး၊နငငများအကကားနငငရးဆကဆမများကပမနကငးရစဖခငးနင အမျ းသမးလတရတာကယစားလယမျာနင အမျ းသမးအခငအရးလပားမများအကကားချတဆကရဆာငေကမ အားရကာငးဖခငးတအား ရောကပရပးာတင အရးကကးသညအခနးကဏဍမပါဝငသည။

PAGE No.39

ဖမနမာနငငရေးတငအမျ းသမးများ၏ ရခါငးရဆာငမေ ဖမငတငေန ရောေခ အကေဖပေား ရသာ ဗျဟာများနငငရေးလပငနးစဉနငအပချပမတငေျားမတနးတညမျေမနင အမျ းသမးများ၏ အခငအရေးေ ေရောငေန အကေဖပချေများ:

• မရပးခင၊အများဖပညသ၏အလပနင ာေးရနာရးနငလငခဖခားဆကဆမမကျန ရသာပစများသမဟတတနးတညမျနငငသားဖြစ နကနသတမတအားတကြျကဖခငးသညြစညးပအရဖခခဥပရဒဆငာအခငအရးများအဖြစအာမခရပးပါ။

• နငငရးနငအပချပရးပငးတင အမျ းသမးများ၏ပါဝငမအရပါ လငခဖခားမအချကအလကများနင ကျားမခဖခားရသာစာငဇယားများကရကာကယ စရဆာငးပါ။ (၎ငးတ၏ပါဝငမနငစပလျဉး၍နငငရးပါတများ၊အပချပသညပါတဥပရဒများနငလပေးလပနညးများတငအမျ းသမးများ၏အခနးကဏဍ၊အရဖခအရနနင ာေး)နငငရးနငအပချပရးအဆငများအမျ းသမးကယစားလယရလာငးများ၊ တာဝနသများ၊ ရေးရကာကတငရဖမာကခေားသများနင အစးရးများတင ခနအပခေားသများအားမဆနဒငများအရနဖြငရကာကယေားပါ။

h အသကအေယ၊ စးပားရး၊ လမျ းရး၊ ပညာရး၊ အမရောငရး၊ ဘာသာရး အရဖခအရန၊ပေဝဝငအရနအေားစသညအချကအလကတကလညး ေညသငးစဉးစားန လသည။ဤအချကသည ကျားမရးာကစစပများတငေငဟပတဖပနလယရသာမဝါဒများချမတဖခငး၊အများဖပညသဆငာဆးဖြတချကချမတဖခငးနင အပချပမတအားအရကာငအေညရြာာ၌အရောကအကဖပမည ဖြစ၍ အဖခားအဖပနအလနဆကစပရနသညအရောကအေားများကပါေညသငးစဉးစားပါသည။

• နငငရးဆငာဆးဖြတချကချမတာတင အမျ းသမးများ၏ပါဝငမအရလးရပးသညလမးရကကာငးကဖမငတငရပးသညအေးယာယအစအမများကသရသာရေးရကာကပစနစနငမဝါဒဖပဖပငရဖပာငးလမများကဖမငတငပါ။

• ပါတများအတငးဒမကရစနညးအအပချပရသာနငငရးပါတများတငကျားမရးာကစစ ပများတငေငဟပတဖပနလယရသာဖပဖပငရဖပာငးလမကဖမငတငဖခငးဖြငအစးရးများအမျ းသမးများအတကယဉပပငမအခငအရးကဖမငတငရပးနငပပးကျားမတနးတညမျမဖပသနာများနငအမျ းသမးများ၏အခငအရးများကလညးတနဖပနပါ။

h အမျ းသမးများ၏အခငအရးများကတနဖပနရသာ ပါတပလကရြာငးများနင မဝါဒရကကညာစာတမးများက ြပြးတးတကရစန ရြာေတပါ။ ယငးအချကသည အမျ းသမးများအရပါတာဝနခမကဖပသသည။;

h ပါတဝငများနငအဆငဖမငရခါငးရဆာငာေးရနာများတင အမျ းသမးများ ပမပါဝငရစမညပါတခတမးနငညမနးချကများကစတငရဆာငေကပါ။ယငးသညအမျ းသမးများ၏ဖပဿနာ

PAGE No.40

များက ပါတပလကရြာငးများတင ရကာငးစာေညသငးေားဖခငးဖြင ရေးရကာကပတငဝငရာကယဉပပငမညအမျ းသမးကယစားလယရလာငးများပမအားရကာငးလာရစသည။

h ကျားမရးာကစစပများ သမဟတ ပမကကးမားရသာနငငရးဖပဿနာများ၏ ကျားမရးာအကျ းသကရာကမများနငစပလျဉး၍မဝါဒဆင ာရဆးရနးဖငငးခမများနငပါတဝငအမျ းသမးများ၏စမးရဆာငညဖပညဝမများအရပါနငငရးပါတများမအမျ းသမးများနငအမျ းသမးငယများပါဝငရစနအားရပးဖခငးဖြင ပမအားရကာငးရစသည။ ဤအချကသည ငယေယရသာအမျ းသမးများအပါအဝငစမးရဆာငညဖပညဝပပးအသအဖမငကကယဝရသာအမျ းသမးများအားရဖမရတာငရဖမာကပပးရပးဖခငးဖြင ရသချာရစမညဖြစသည။ ဤသရဆာငေကဖခငးသညရေးရကာကတငရဖမာကခရသာ အမျ းသမးများအား ာေးတးဖမငာတင အရောကအကဖြစရစပပးကျားမတနးတညမျမအစအစဉကရြာရဆာငရနသည ပါတများကလညး ရောကပအားဖြညရပးဖခငးဖြစသည။

h အမျ းသမးကယစားလယရလာငးများကပမမဆယစညးရးနငနနပရငရောကပပါ။

h အမျ းသား၊အမျ းသမးများနငကယစားလယရလာငးများအရပါအကကမးြကမကကငတယပါ။

• အမျ းသမးများပါဝငမ၊ဩဇာသကရာကမနငကျားမတနးတညမျမအစအစဉများကဖမငတငမညကျားမရးာကစစပများတငေငဟပတဖပနလယရသာလတရတာဆငာယဉရကျးမဓရလများကရဆာငေကရစဖခငး။

• ဖပညရောငစရေးရကာကပရကာမငနင တငးရဒသကကးနင ဖပညနယ ရကာမငအြခများ၌ကျားမရးာကစစပများတငေငဟပတဖပနလယရသာဖပဖပငရဖပာငးလမများအားဖမငတငန

• အစးအြအစညးတစခလးတင ရသာအမျ းသမးများ၏စမးညဖမငတငရပးဖခငးအစအစဉနငကျားမရးာတနးတညမျမတကရဆာငေကနငသညအငးအဖမစများ၊အာဏာပငများနငအြအစညးတညရနာများအပါအဝငအမျ းသားအဆငနငရဒသဆငာဗျရကရစယနတားများအတငးအမျ းသမးအငအားစများနငကျားမရးာအြများ၏ာေးရနာများကတးဖမငရပးန

• ကျားမရးာကစစပများတငေငဟပတဖပနလယရသာလခခရး၊(၊စစတပ)နငတားမျတမကဏဍဖပဖပငရဖပာငးလရးကစတငန

• အပြကလအြအစညးအတကဒမကရစရနာန

• အမျ းသမးများကရေးရကာကတငရဖမာကပပး ာေးရနာခနအပရဆာငေကခငန လပကငရဆာငေကခငရစပပးကျားမတနးတညမျမအစအစဉအတကရောကပမကဖမငတငပါ။

h အလားအလာရသာကယစားလယရလာငးများအား လတရတာနငအစးအြသ ဝငခငကနသတတားဆးေားရသာဘဏဍာရး၊ ဥပရဒ၊ လမရးနင အဖခားအတားအဆးများအားြယားပစန

h အမျ းသားများပါဝငရသာ နငငရးပါတများ၊ ရဒသခအာဏာပငများ နင ပောလေများမရခါငးရဆာငများအရနဖြင အမျ းသမးများအား ကယစားလယရလာငးများအဖြစ ရေးချယတငရဖမာကသညကစစ ပများအရပါရခါငးရဆာငမဆင ာအသပညာများဖမငတငရပးနနငကျားမတနးတညမျမအစအစဉအရပါ၎ငးတ၏ရောကခမက နအတကအသပညာဖမငတငရပးန။

PAGE No.4 1

• အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအား အမျးသားများနငအဆငတနးတညတအဖြစသငတနးရပးဖခငး၊ဥပရဒဖပရးနငမဝါဒချမတဖခငးနငဘတဂျကရးဆရးလပငနးစဉများ၏အဆငအားလးတငရလကျငရပးပါ။ရပျာရဖပာငးရသာမဝါဒဖပဿနာများသာမကခကခရသာဖပဿနာများကပါ အရလးဖပရဆာငေကနငန အမျ းသမးများက အားရပးပါ။ လေနငရဖပာဆဆကဆဖခငး၊ဖငငးခရဆးရနးဖခငး၊ တငဆကဖခငးနင လမမဒယာစသည ရပျာရဖပာငးရသာစမးရဆာငညများကဖမငတငပါ။

• အမျ းသမးကယစားလယများ၏ အရသးစတမဆယစညးရးမမဟာဗျဟာ၊ ဘဏဍာရးစမကနးနငနငငရးညမနးချကများြပြးတးတကရးကရောကပ၍၎ငးတသကဆင ာပါတအစအစဉများအဖပငမဆနဒငများနငအေးသဖြငအမျ းသမးမဆနဒငများ၏ရောကခမကယပါ။

• လမးညနသများနငသငတနးဆာများကစစ ပတငဖပညပနငငရးစညးရးလရဆာမတငလညးရကာငး၊နငငတကာစးပားရးလပငနးများနငအဖခားသကဆငသညနယပယများတငလညးရကာငး၊အရတအကကသညဖပညပမဖပနလညရာကလာသများအားဆရခါလကတပါ။.

၂၀၁၈ခနစတင Akhaya-IWDA လမးညနရေရဖပးအစအစဉေ အရဖခခ၍ လတရတာတင အမျ းသမးများအား ရောေပေနအကေဖပချေများ-

ရဒသဆငာကျားမတနးတညမျမကနယကနင အြအစညးများ၏ဒါဇငရပါငးမားစာမအြဝငများနငဖမနမာနငင အမျ းသမးရးာအြအစညးကနယကတမအမျ းသမးများအားဆးဖြတချကချမတဖခငးနငပတသကသညသငတနးများက အကျယတဝင ရလကျငသငကကားရပးခသည။ ရရဖပးလမးညနသငကကားဖခငးအစအစဉ၏လဒများသည ရယဘယျအားဖြင ရသးငယလနးရသနမနာက ကယစားဖပရသာလညး အလနရကာငးမနရသာလဒများခသညဟ ယဆသည။ အမျ းသမးများအတကလမးညနသငကကားဖခငးသည ဖမနမာနငငတင အယအဆအသစတစခဖြစပပး အမျ းသားများသညအစဉအလာအ သမားရးကျ နင သမားရးကျမဟတရသာကနယကများနင လမးညနမများမတစဆငတးတကခသည။ အမျ းသမးများြပြးတးတကရးကဏဍ၌ အမတငးြပြးတးတကမကအရဖခခရသာချဉးကပနညးကရြာေတသတမတာတငအသးဝငလမဖြစသည။

အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများငဆငရနရသာနငငရး၊စးပားရး၊ြစညးတညရဆာကပနငယဉရကျးမဆငာစနရခါမများကကကညဖခငးအားဖြင အမျ းသမးမျာ၏အခငရးနင ကျားမတနးတညမျမက ဖမငတငရသာဥပရဒများနငမဝါဒများအတကအပချပမစမးညများတးဖမငဖခငးအားဖြငအမျ းသားကကးစးရသာရနာများသဝငရာကရဆာငေကနရောကခမများလအပရနသည။

h IWDA-Akhaya,WLB,DIPD,နငUNDPတ၏ရရဖပးအစအစဉများနငအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအတက လမးညနအစအစဉများက တးချနနင လမးညနမတစစတတစပငးအရနဖြငနငငရးကျမးကျငမတငပမ ငးနးဖမပန န။(အရးကကးရသာစမးညများတငအဓကနငငရးသတငးစကားများကကနသတေနးသမးဖခငး၊ေရာကရသာစညးရးလရဆာဖခငးနငမဆနဒငများနငအဆကမဖပတဆကသယဖခငး)

h ဖမနမာနငင အဖခားရသာNGOများနငတားဝငမတြကဖပဖခငးအားဖြငအမျ းသမးလတရတာကယစားလယများအတကလအပသညအရောကအပအမျ းအစားများကတးချရဆာင ေကရပးန။

h ရနဖပညရတာ လတရတာဆငာအစအစဉများအ လတရတာကယစားလယများအရနဖြင

PAGE No.42

၎ငးတ၏ မဆနဒနယများမ ရတာငးဆမများက စမခနခနအတက ရနးကနရနရသာရကကာငအပချပရးနင သရတသနလအပချကများက ရနာရဒသနစခစလးမ အရောကအကဖပနဝနေမးများကခနအပပါ။

h အမျ းသမးများ၏စညးလးညညတမကAustralianEmily’sListနငအညဖမငတင၍အမျ သမးလတရတာကယစားလယများမအမျ းသမးများသညအမျ းသားများေကအမျ းသမးများကပမဖပငးေနစာစစစရလရကကာငး၊ဤအဖပအမ၏အရဖခခအရကကာငးအငးများကအမအကျငဆငာရဖပာငးလမများဖြစရပါလာရစနအတကရဖြငးရပးနလအပသည။

h အေးသဖြင ပါတစလတရတာ ကယစားလယအမျ းသမးများ၏ ကယစားလယရေးချယနကျ ငး ပသည အ စညး အ ရဝး များတ င အ မျ း မျ း ရသာ တ ငး ငး သားလ မျ း စ များ ဆငာအပစများမလတရတာ ကယစားလယအမျ းသမးများသည ပဋပကခနငစပလျဉးသညဖပဿနာများအရပါ ပးရပါငးရဆာငေကနင န ပါတများအကကား ပမရကာငးမနရသာပါတစကနယကများဖြင ပါတဝငအချငးချငးကကားပးရပါငး ရဆာငေကမတင ယ ကကညမအားနညးရသာအရလအေကရဖပာငးလပါ။

h ကျားမတနးတညမျမဆငာဥပရဒအသစဖပရးအတက ရအာငဖမငစာစညးရးလရဆာနငနကျယဖပနရသာပါတစညနရပါငးအြများကအရဖခခ၍ြစညးပပးလမးညနအစအစဉများသညသတမတေားသညဥပရဒဖပနယပယများ၌ ပမကျယဖပနရသာအားရပးရောကခသညနညးဗျဟာများပါဝငသငသည။

h အေးသဖြင အမျ းသမးလတရတာကယစားလယများသည အမျ းသမးအခငအရးလပားမများနင ချတဆက၍ ပမကျယဖပနရသာအမျ းသမးများ၏အခငအရးများ အစအစဉတင၎ငးတ၏သငတနးအစအစဉများကပါေညသငးပါ။

PAGE No.43

ကးကားArticle 19, Censored gender: Women’s right to freedom of expression and information in Myanmar. London: Article 19, 2015. https://www.article19.org/data/files/medialibrary/38032/gender-report-v1-3-full.pdf

Arutyunova, Angelika and Cindy Clark, Watering the Leaves, Starving the Roots: The Status of Financing for Women’s Rights Organizing and Gender Equality. Toronto, Mexico City, Cape Town: AWID, 2013. https://www.awid.org/sites/default/files/atoms/files/WTL_Starv-ing_Roots.pdf

Asian Development Bank, United Nations Development Programme, United Nations Pop-ulation Fund, and the United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women, Gender equality and women’s rights in Myanmar: A situation analysis. Mandaluy-ong City, Philippines: ADB, 2016. http://mm.one.un.org/content/dam/unct/myanmar/docs/unct_mm_UNWomen_Report_Gender%20Situation%20Analysis.pdf

Aung Myat Thu, Protection from Violence against Women Act likely to be passed next year. Mizzima, 27 November 2018. http://mizzima.com/article/protection-violence-against-wom-en-act-likely-be-passed-next-year

Aung Aung, Emerging Political Configurations in the Run-up to the 2020 Myanmar Elections. Singapore: ISEAS, Trends in Southeast Asia Series, January 2019. https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/TRS1_19.pdf

Aung Aung, Understanding Ethnic Political Parties in Myanmar: The Cases of Mon and Karen States. Singapore: ISEAS, September 2018. https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Perspective_2018_57@50.pdf

Aung Aung, Myanmar’s Current Politics: Implications for the 2020 General Elections. Singapore: ISEAS, October 2018.https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Perspec-tive_2018_61@50.pdf

Broadening Participation of Women of Ethnic Political Parties in the Peace Process: Needs and Recommendations. Yangon: The Carter Center, Women’s League of Burma, March 2019. https://www.cartercenter.org/resources/pdfs/peace/democracy/broadening-wom-en-participation_en-march-2019.pdf

Burnley, Jasmine ,Melanie Hilton, Poe Ei Phyu and Nilar Tun, A case for gender responsive budgeting in Myanmar. Yangon: ActionAid, Care, Oxfam, WON, 2016. https://myanmar.ox-fam.org/sites/myanmar.oxfam.org/files/file_attachments/GRbudget%20policy%20brief%20ENG%2011MARCH2016%20FOR%20PRINT.pdf

PAGE No.44

Callahan, Mary with Myo Zaw Oo, Myanmar’s 2020 Elections and Conflict Dynamics. Yangon: United States Institute of Peace, April 2019. https://www.usip.org/sites/default/files/2019-04/pw_146-myanmars_2020_election_and_conflict_dynamics.pdf

Chakraborty, Lekha. Asia: A Survey of Gender Budgeting Efforts. International Monetary Fund, July 2016. https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2016/wp16150.pdf. 10.

Committee on the Elimination of Discrimination against Women, Concluding observations of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women, Forty-second session, 20 October-7 November 2008. http://www.burmalibrary.org/docs5/CEDAW-C-MMR-CO-3.pdf

Committee on the Elimination of Discrimination against Women, Concluding observations on the combined fourth and fifth periodic reports of Myanmar, Sixty-fourth session 4-22 July 2016. https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/Download.aspx?sym-bolno=CEDAW%2fC%2fMMR%2fCO%2f4-5&Lang=en

Constitution of the Republic of the Union of Myanmar. Naypyidaw: Printing & Publishing Enterprise, Ministry of Information, September 2008. http://www.burmalibrary.org/docs5/Myanmar_Constitution-2008-en.pdf http://www.ilo.org/dyn/natlex/natlex4.detail?p_lang=en&p_isn=79572&p_classification=01.01

Curristine, Teresa and Udaya Pant, Gender Budgeting in South Asia. Public Financial Man-agement Blog, 5 July 2018. https://blog-pfm.imf.org/pfmblog/2018/07/gender-budgeting-in-south-asia.html

Duell, Kerstin, ‘Local Perceptions of returning Exiles and the Roles of the broader Diaspora in Myanmar’. In Myanmar in Transition: Polity, People and Processes, ed. Kerstin Duell. Singapore: Konrad-Adenauer Foundation, 2013. https://www.kas.de/documents/252038/253252/7_dokument_dok_pdf_36387_1.pdf/aeff7ed3-1a82-f794-4c3a-ff3767107f5f?version=1.0&t=1539654807045

Duell, Kerstin. ‘Sidelined or re-inventing themselves? Exiled Activists in Myanmar’s Political Reforms’ In Debating Democratization in Myanmar, eds. Nick Cheesman, Nicholas Farrelly and Trevor Wilson. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2014.

Egreteau, Renaud, Marginalisation or Consolidation? The Parliamentary Year in Review . Tea Circle Oxford, 14 May 2018. https://teacircleoxford.com/2018/05/14/marginalisa-tion-or-consolidation-the-parliamentary-year-in-review/

Egreteau, Renaud, Negotiating Parliamentary Oversight of the Security Sector in Myanmar. Singapore: ISEAS 2018. https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Perspective_2017_37.pdf

Egreteau, Renaud, Parliamentary Development in Myanmar: An Overview of the Union Legislature, 2011-2016. Myanmar: The Asia Foundation, May 2017. https://asiafoundation.

PAGE No.45

org/wp-content/uploads/2017/05/Parliamentary-Development-in-Myanmar_English.pdf

Gender Concerns International, Gender Election Observation Mission (GEOM): Myanmar, November 2015. The Hague and Yangon: Gender Concerns International [no date]. http://www.genderconcerns.org/pdfs/GEOM%20MM%20English.pdf

Gender Equality Network, Media Monitoring: Media Coverage of Women Candidates and Women’s Issues during the 2015 Election Period in Myanmar. Yangon: Gender Equality Network, 2016. http://www.genmyanmar.org/system/research_and_publications/rap_file_engs/000/000/011/original/Media_Mornitoring-English.pdf

Gender Equality Network, Gender and Politics in Myanmar: Women and Men candidates in the 2015 Election. Yangon: GEN, August 2017. http://www.genmyanmar.org/system/research_and_publications/rap_file_engs/000/000/023/original/Gender_and_Politics-_Full-_English.pdf

Gender Equality Network and Global Justice Center, Shadow Report on Myanmar for the 64th Session of the Committee on the Elimination of Discrimination against women. Yan-gon: Gender Equality Network, July 2016. http://www.globaljusticecenter.net/documents/ShadowReport.6.10.2016.pdf

Gender Responsive Budgeting: Perspectives from Myanmar. Bangkok: UNESCAP [no date]. https://www.unescap.org/sites/default/files/6.%20Myanmar.pdf

Han Htoo Khant Paing and Richard Roewer, Testing the Water: the 2018 By-Elections and Myanmar’s Political Future. Tea Circle Oxford, 9 December 2018. https://teacircleoxford.com/2018/12/19/testing-the-water-the-2018-by-elections-and-myanmars-political-future/

Löfving, Annami, Aye Thiri Kyaw, and Mi Mi Thin Aung, Raising the Curtain: Cultural Norms, Social Practices and Gender Equality in Myanmar. Yangon: Gender Equality Network, 2015. http://www.genmyanmar.org/research_and_publications?page=2

Maung Aung Myoe, The soldier and the state: The Tatmadaw and political liberalization in Myanmar since 2011. South East Asia Research, 22, 2, pp 233-249, June 2014. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.5367/sear.2014.0205

Min Than, The Tatmadaw in the Hluttaw. Singapore: ISEAS 2018. https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Perspective_2018_73@50.pdf

Minoletti, Paul, Gender Inequalities in a Decentralized Myanmar. Quebec: IDRC, May 2017. https://www.idrc.ca/sites/default/files/sp/Documents%20EN/background-paper-minolet-ti-june-2017.pdf

Minoletti, Paul, Gender Budgeting. Yangon: The Asia Foundation, August 2019. https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2019/09/Myanmar_Gender-Budgeting_Eng.pdf

PAGE No.46

Minoletti, Paul, Gender (in) Equality in the Governance of Myanmar: Past, Present, and Potential Strategies for Change. Yangon: The Asia Foundation, April 2016. https://asiafoun-dation.org/wp-content/uploads/2016/05/MM-Gender-Paper_EN.pdf

Minoletti, Paul, Women’s Participation in the Subnational Governance of Myanmar. Yangon: MDRI-CESD and The Asia Foundation, 2014. https://asiafoundation.org/resources/pdfs/WomensParticipationintheSubnationalGovernanceofMyanmar.pdf

Moe Moe, Government Promises More Female Participation on Women’s Day. The Irrawad-dy, 8 March 2019. https://www.irrawaddy.com/news/burma/govt-promises-female-partic-ipation-womens-day.html

Myanmar National Committee for Women’s Affairs, National Strategic Plan for the Advance-ment of Women (2013-2002). Nay Pyi Taw: Myanmar National Committee for Women’s Af-fairs, 2013. https://myanmar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/NSPAW2013-2022_0.pdf

Newstone Global Consulting, Learning Review: Myanmar Women Parliamentarians mentoring pilot program. Melbourne: International Women’s Development Agency IWDA, August 2018.

https://iwda.org.au/assets/files/IWDA-Myanmar-Women-Parliamentarians-Mentoring-Pi-lot_Learning-Brief.pdf

Win Ko Ko Latt, NLD-backed Women’s Congress Rejects Talk of Removing Myanmar Military From Politics. Radio Free Asia, 2 July 2018. https://www.rfa.org/english/news/myanmar/nld-backed-womens-congress-07022018164842.html

NLD concludes first Nationwide Women’s Work Committees Congress in Nay Pyi Taw. Myanmar News Agency, 3 July 2018. http://www.globalnewlightofmyanmar.com/nld-con-cludes-first-nationwide-womens-work-committees-congress-in-nay-pyi-taw/

Nyein Nyein, NLD Won’t Support Quota for Women in Political Positions. The Irrawaddy, 3 July 2018. https://www.irrawaddy.com/news/burma/nld-wont-support-quota-for-wom-en-in-political-positions.html

O’Toole, Gavin, IMF champions move towards ‘gender budgeting’’. Global Government Forum, 23 July 2017. https://www.globalgovernmentforum.com/imf-champions-move-to-wards-gender-budgeting/

Oxfam, Trocaire, CARE, ActionAid, Women and Leadership in Myanmar. Yangon: Oxfam, Trocaire, CARE, ActionAid, 2013. https://cng-cdn.oxfam.org/myanmar.oxfam.org/s3fs-public/file_attachments/Women%20&%20Leadership%20(Full%20Report_English).pdf

People’s Alliance for Credible Elections (PACE), Citizens’ Political Preferences for 2020. Yan-gon: Pace, July 2019. http://themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Report_Cit-izens_Political_Preferences_for_2020_PACE_Jul2019_ENG.pdf

PAGE No.47

Phan Tee Eain, Report on Observing Women’s Participation in Myanmar’s November 2015 General Election. Yangon: Phan Tee Eain, 2016 [print only].

Phyo Thiha Cho, NLD Wants Military Lawmakers Out Of Parliament By 2035… And A New National Flag. Myanmar Now, 24 July 2019. https://www.myanmar-now.org/en/news/nld-wants-military-lawmakers-out-of-parliament-by-2035-and-a-new-national-flag

Quadrini, Maggi, Donors Must Work with Women - Not for Women. Tea Circle Oxford, 13 December 2018. https://teacircleoxford.com/2018/12/13/donors-must-work-with-women-not-for-women/

Quadrini, Maggi, Women’s Participation in Politics Undermined by the NLD. The Irrawaddy, 9 May 2019. https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/womens-participation-pol-itics-undermined-nld.html

Sawatzky, Janeen, Sexual violence against women and girls: A year in review. Tea Circle Oxford, 14 January 2019. https://teacircleoxford.com/2019/01/14/sexual-violence-against-women-and-girls-a-year-in-review/

Selth, Andrew, All going according to plan? The Armed Forces and Government in Myanmar. Contemporary Southeast Asia 40, 1, pp 1-26, 2018. https://muse.jhu.edu/article/692007 See also https://www.griffith.edu.au/__data/assets/pdf_file/0028/108694/Regional-Outlook-Paper-54-Selth-web.pdf

Selth, Andrew, Myanmar’s Intelligence State. Australian Institute of International Affairs, 20 September 2018. https://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/myanmars-in-telligence-state/

Shwe Shwe Sein Latt, Kim N. B. Ninh, Mi Ki Kyaw Myint and Susan Lee, Women’s Political Participation in Myanmar: Experiences of Women Parliamentarians 2011-2016. Yangon: The Asia Foundation and Phan Tee Ein, April 2017. https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2017/05/Womens-Political-Participation-in-Myanmar-MP-Experiences_report-1.pdf

Thet Su Aung, Myanmar Military MPs Submit Bill to Bar Citizens With Foreign Ties From Top Government Posts. Radio Free Asia, 19 September 2019.https://www.rfa.org/english/news/myanmar/public-office-foreign-citizenship-bill-09192019155054.html

UNESCAP, Gender-Responsive Budgeting in Asia and the Pacific: Key Concepts and good Practices. Bangkok: United Nations, 2018. https://www.unescap.org/sites/default/files/SDD_Gender-Responsive_Budgeting.pdf

United Nations Population Fund, Powerful Myths, Hidden Secrets. Myanmar: UNFPA, 2017. https://myanmar.unfpa.org/sites/default/files/pubpdf/PowerfulMythsHiddenSecrets_ED-ITED.pdf

PAGE No.48

WAVE, Akhaya Women and IWDA, Myanmar Women Parliamentarians mentoring pilot pro-gram: Increasing the influence of Myanmar’s women political leaders through mentoring. Melbourne: International Women’s Development Agency IWDA, March 2018.

https://iwda.org.au/assets/files/Myanmar-Woman-Mentoring-Program-Practice-Brief_2018_FI-NAL.pdf Women’s League of Burma, Long Way to Go: Continuing Violence of Human Rights and Discrimination of ethnic women in Burma. CEDAW Shadow report. Chiang Mai: WLB, July 2016. http://www.burmalibrary.org/docs22/WLB-2016-07-CEDAW_Long-Way-To-Go-en.pdf

Zam, Namgay, How Many Women Will Bhutan Elect This Time? The Diplomat, 29 September 2018. https://thediplomat.com/2018/10/how-many-women-will-bhutan-elect-this-time/

PAGE No.49