EX UNIVERSA PHILOSOPHIA

P R O P O S I T I O N E S :

o u a s

P R O S T A D I J P H I L O S O P H I C I

C O N S Ü M M A T I O N E I N M E D I U M P R O F E R T

Í R O P C C S A I C Í J S

F R A T E R R A P H A E L L E A L

CORDUBENSIS AUGÜSTINÍANUS :

. C U I P R i E S E S ADER.IT

P. FRATER MARCUS CABELLO

S A C R i E T H E O L O G I y E Eii I i S il i 1 r - I I I IBI ? ! '¿ W t PiMtP®

(L ^ L E C T O R V E S P E R T I N U S * 1 *

Certamini parabitur locus in prasíati Ordínls Templo die " mensis Maji Annl Dñi.

MDCCLXXXV.

CORDUBsE:

EX TYPOGRAPH. D. MARIA? DE RA joios, & Coria, in Platea de las Cañas.

DIVO AURELIO AUGUSTÍNO i

HIPPONENSI EPISCOPO

ECCLESIASTICORUM MAGISTRORUM

E X I M I O , P & J E C I P U O , M A X I M O

FRATER RAPHAEL LEAL

¿FLLIORUM M I N I M U S

H* B» A.

RIENNALIARTIUM GüRRICULO vlx emefiso ( Sanctissime atque Amantissime Pater ) : ecce ad Sacratissimas Tuse Celsitu-dinis Aras , qualemcumque mei labor i s , atquc vigiliarum fru&um consecraturus , accedere

¿audeo. Ñeque ab hoc me*e erga Te debita ob-servando ? ac justissknas gratitudinis offieio Amplissima Tua Dignitas me deterret: nam etsi praesens mtmusculum parvum sit 9 & val-de exiguum ;scio tamen , & probé scio , qiiod in, supremo Sandi taris & Doctrina: ápice

CQIH-

coiistitatus , síngalarl , oc prorsus eximía órnalos es benignitafe , & pietate* Certé si in nostro morta l i corpore positus , du m adhuc peregrina bar i s a Domino 5 Charitas Dei per Spiritum Sanóhim Cordi tuo large difFusa , Te cundís adeo Mitem, Blandum, ac Amabilem reddidit, ut S. Severas Milevitanus Antistes Viscera Augustini Viscera pinguia sagina cce-lesti , condita omni spiritali dulcedine , & duplici vinculo redimita gemina Charitatís appellaret; nuncDeo qui Ckarhas cst % con-junóiissimus in Coelis > nullum despicis, nullum a Te arces; imó praestantiori , & benigniori aíFe&ii cunólos accipis, & pauperes máxime* humiles 7 ac pusillos dulcissima Charitate com* piecieris. Accedít> quod licet munus., quod l a prassentiarum Tu# Celsitudini ofFero , re par* vum sit, affe&u ta raen máximum est. Tni amore, d Dulcedo pauperum , ó Piissime Consolator Filiorum , flaerrat r & ardet animus meus. Ex quo * Divino faverite Numine , Amplissima Tuse Eremitanae Fa^niliae nomen dedi, Te dh ligere , colere & precipuo honore prosequi5

mihi decretara est, Ex tune cordi meo votum insedit, navandi operam Institutionibus Phi-losophicis hoc prfcipué animo , ut Ik eruditus*

ad

ad Theologicás Disciplinas gradum faciens, M, Afigustmi Dogmatibus mentem meam exco-lerem. Audiebam siquidem á Praxeptoribus meis, Te omnium Sanclorum Patín ra , omnium

w, jff• )' v jh

DoClorum ? omnium deniqoé Tñeologorum fa-cile Priiicipemesse ;qui tot , tantisque vDlumí-nibus ingenij ábundantk, mentís proFundi-tate , sérmonis suavitate , ac multipiici erudi-ti'one , & certa 9 solidaque scientia , mirablliqué pietate praestantissi-mis , planum,ac tutüm to-tíos Theo logias curriculum nobis circu-mscrip-sistL 'Audiebam , Do&orum nullum abstrusa quaelibet Fidei Histeria Te diligentius exqui-siisse ? verías invenisse , veracius protulisse, iu~ culentlus enodasse , robustius deíFendisse, eíFu-sius disseminas se* Te nnum nobis & Prophe* * • "» • , áp» ¿ab |

tarum oracula, & Apostolorum voces referre, & omnium Scripturarum sensum exprimere» Audiebam, quod assidua, attenta, diligenti II* brorum tuorum le&ione Insignes Ecclesiae Do&ores omni xvo plurimi evaserunt , quos Inter D. Prosper hseresis Semipelagiana? De-vi&or, & D* Fulgentius Propugnator diviné gratis , & Profligator Arianorum uti SchoLs Augustinian^ Antesignani ab ómnibus agnos-cuntur, Audiebam deniqué , quosque do&issir

mas

mos hujus, 5c proximé elapsi saseuli Thcolo-gas nihil plus in votis habuísse quam ut so-phismatum faecibus ( quas in Scholas Theolo-gicás PseudoS Scolastici plurimi studio par-tium, & rixandi libídine abrepti, intulerunt,. qui optimé, ut Sapientissimus Canus animad-vertit, se diseruisse rati , cum universas quaes-tiones Theologicás frivolis argumentis abso 1-visseñt , & vanis , invalidisque ratiunctiiis mag-xmm pondus rebus gravissimís detraxissent* ) his ergo faecibus procul ablegatis 9 ad unum Augustinum omnes confugerent, ipsumque sibi m m m m sapientiae Exemplar , Ducem 5 ac Magistrum proponerent. His itaque sermoni-bus inflammatus $ ac veliiti calcaribus adhibitis stimulatus , in dies erga Te , tuamque sanam5

orthodoxam , catholicamque Po£frinam aban-íiquis ttsquc temporibus in Ecclesia recepti-ssimam , & celeberrimam ferventior eífeólus 5

qui adhuc majora non ausim ? hoc saltem levl specimine devotionem meam ómnibus homini-bus testatam volui. Exilia ergo Beatorum Spi-rituum Patria, ubi pr^fulges jnter Doctores Ec« clesiae tamquam Sol rutilans inter Sidera ? quod-cumque Filioli tui aceptare munusculum Se pro ea gr^tia, quajn in Te pusilli cum mag-

- X - „ j / A 1 » , ' . ' ' - V- f. '

nis miramur , dirige me sequentes propugnan-tem proposítiones , & postea dantem ope-rara Saeratioribus Diseiplinis; ut sanclis ora-tioníbus tuis & in praesenti seculo Tanti Ma«

gistri discipulus dignus evadam , 6c in eterna Beatitudine socius -".•„> I\f* < BHJHN * 7K

alienando assi-deam.

* w • * * ** -

DE PHILOSGPHLE HISTORIA,

« P J L Hilosophla gnecum nornen e s t , quod lat iné s ta -

d iom , & amor Sapientiac audi t . EJHS Inventor Pythagoras fuit . 2. A t licet ab i l lo nomen , & iMustre decus acceperit

Phi iosophia íongé tamen ant iqu ior est , quám ut il i ius origo sive Pythagoras , sive Grxcix Philosophis concedatur.

3. Unus , idemque fu i t Hominis , atque Pfailosophiíe fons, & or igo ; eodemque tempore , quo genus h u m a n u m , Sapiefí-tías queque studium incarpit.

4* Protoparent i A d a m o ¡ndi tam fuisse á Deo Phiioso-|ihiam , res est , de qua v i x dubitare l icct. Sed quomodo ipsa in omnes gentes transier i t , non facilé definitur.

5. P lur imi ex Veter ibus , Recentiori busque Scriptoribus a rb i t ranu i r , omne Philosophias studium a Jude i s , & á Sa-cris L i t ter i s , veluti ex fontibus , ín exteras gentes cmnet ¿nanasse. Sed hace quamv i s erudité , ac ingeniosé á Sapienti-ssimis Vi r i s , praesertim vero Huet io , & Nata l i A lexand io -tradita , & i i iustrata rnax imé fuerint •ma ratione id ostendi posse , prnamuí

6. IJIud nobis ver is imií ius v idetur tr ibus ¡n Nepotes bsereditariuni veluti «aíssum ad hxc usque témpora floruisse.

7. Quocumque tamen ex fonte Phiiosophia: studi-mn ex Adami Nepot ibus in exteras gentes m.anav.cclt , ¿Ibld apipri-me comperrum est , nul lam propemodum regionem ram ru-dem , efferaiu , & incultam fuisse , i s qua plurimi Sapiemi;* laude , rerum naruraliura cognit ione , morumque honestáis celebres non extiterint .

8. Philosophiac semina Pharnices , JE¿iptii , aliique , quos A Bar-

nuil a tamen satis fir-

PhiJosophia-m á Pa~ muaus ubique trans-

* # "II . * Barbaros Graccia appel labat , Gracias intuíerunt.

p. Grasex Phílosophias tres possumus dist inguere setates s In pr ima My tho log i an i vetustíssimi Poetas proseemi sunt ; iti secunda Phi iosophia Po l í t i ca obt inuit r septeai V i r i s floren-t ibus » quos Sapientes Gracci •nuncupavere ; tn t e n i a denique var ias composuetunt S e l l a s f qui per id temporis apud Gre-cos fuere Phi iosophi .

10. Ea rum prascipuae Jón i c a » P íatonica , Per ipatét ica t

Stoica , I ta l ica , Eleat ica , Epicuiasa habentur. 1 1 . ' Sub Ecclesias nasccntis exe rd i a plures PhiJosophi m

nui l ius Mag i s t r i jurantes verba , ver i ta temque ex ómnibus Sec-t i s coll igentes , Sc&am Ecleóticam , seu E le t l i vaa i eondide-runt . . :

12. Inter Ecle&icos íocum obtinent veteres Ecclesias P a -i res | ac prassernm Clemcns A/exartdrinus , qu i Ecleí l icavu Phi losophiam profitetur sibi píacuisse.

13 . Tamen prae casteris ant iqu i ta t i s Phí losophis f non. Ar ie-totelí , sed Platoni mag i s adhasserunt • ex eo quod Platonice® Christ ianis propinquiores ese , cosque paucis muiatis ver bist éitque sententiis Christlanos jieri posse , a i t S. P . A u g u s -t inus .

14. R o m a n i Imper i i i n Thrac i am translat ione , & B a r -fearorum incursu per Europam honestarum scicnt iarum f & Phiiosophia; pot i ss imum s t ad i a perpetu is , densiss imisque tc~ tiebris fucrunt obscurata .

15 . Publicas , privataeque subinde Scholas non nisi Ar i i « to te l i ca verboram monstra , a tque ea , qua; subti l ius A v i c e n -« a » Avcrroes , A lbufa rag ius , a l i ique Arabes comment i erant , p leno ore prasdicabant. - 16. Tándem tr ibus super ior ibus saeculis a V i r i s Sap ient i -fs imis Phi iosophia , & bonas Artes ope Matheseos , & expe*-n'mentis observat ionibusque adhibít is de Gothicis , Longobar* d ic isque tumul i s , ubi d iu jacuerant , e xc í t a t e sunt.

17» Gum ipsis V i r i s Clar i ss imis Ph i iosoph ia d is t r ibut ío-a e m in Hogicam » Methaphys icam 9 Eth icam , & Phys icam 9

j a m p d d c a i fa£Ura tet inemus, • r tp ' - 1. '' 'A • *

, V'' l £'$ ':• ¡ ' -t-f• • • fe aK<t • • }fi {? ' £ • > •> • -¡ i 1 r V* • '» i-?." '1* . - b, .S y. . ) V ) -H. í . ' «••' V |; <-f •• ~ * /; • . '¿yi . v ' , •> - í t • * • . • MS í w - , • '-V. * - % v • ivCSjtRi • ••.

K

•* III . *

D E L O G I C A .

18. J JL^Ogíca re&é deíinitur Ars cogítandi. Ejus munus

cst , tradere praeccpta , quibus humana mens instituía faci l ias a d veritatis cognitionem pervcniat.

1 9 . A b hoc fine longissimé aberrarunt Aristotelici , qui rcm Logicam iníínitis quaestionibus , iisque inutilibus 5 qui-bus mentem podas obtruderent, quám juvarent , implicue-. runt. r-

204 Methodum sedatam 9 & pr^ceptivam , qua in una-quaque parte Lógica: singular explicentur mentís operationes , & regula? tradantur ad eorum errores corrigendos , optimam cssc , & utilissimam , Do&issimorum Hominum exemplo , & consüio edo&i , defendimus.

21 . Omnes mentís operationes , qu# sané plurimíe sunt, ad -simplicem perceptionem , judicium , ratiocinationem , & methodum commodé revocantur.

22. Mens cum aüqu id concipit , aut simpliciter apprehen-dit , i l l ius quamdam notionem sibi ipsi e f fo rma t , quam ideam^ hoc est , rei apprehense speciem , formam , aut cxemplar , appeüamus . - . x

23 . Ideac vocabuk) mínimé signif icamus illum concipien-di modum cum mens imagines quasdana in cerebro depi&as intuetur ; id enim vocatur visto , a tque ad imaginationem,

- spe&at. •; 24 . Idea rum multa sunt genera, Nam si earum attendas

©rigine»i , alise dicuntur ¿idventitia , alie f a ¿t il ia , a l :c inna* ta. Sed de hoc mentem nostram in Meta^hy^ica aperkmus.

25 . Rar ione suarum af fed ionum idk<£ c o n s i d e m x sunt ¿ elara, aut obscura; distinfla, aut confusa; completa, auí iiu om~ ficta ; adequata , aut inadequata ; simpiiccs , aut campos:: a; wra , aut falsa.

26. Si ideas referas ad ohje&a , qua:. representant , a l i c i i p t substantiarum , alia- modorum , aliar reUtionmn.

27. H u m a n » juentis imbeciJIita* , qvx omnes rei $b je í ?* proprietates uno i i i tuitu comprehenderc ncqtnt , iu causa e¿>t,

- cur res velui i in partes d is tr ibuías singí lhuim cootemplejínúr : . quem qu idem ccgnoscctidi modum Schcia ^ i s t u i d i o n ^ m appe-

Jlat. Abs-

* I V . *

28. Abstraído múltiples e s t : scilicet formalis $ modatis, & universalis.

29. Ab*ira£Honis ope é singularibus t um particularest tum universales quas v o c a n t , ide$ eí formantur .

té. ' Xdeamm unhersa l i i tm qu inqué s u n t c i a s s e s % genuse " i es y differeniiá , proj rium , & accidens. 31. Del init ionis , & divisfofi is ( de qu ibus a lu in i .

al l í in a. Logiése pa r t é ¿fgúñt , } naturatn , i e g e s , & membra ro-*~gami adsigfrábimus.

32. Vooibus ( quas idearum s igna sunt | non k a copulan-tuv idkac > ut vocum natura sit ideas, & quas res exprisrtúfit, per se sigmfioaré : ab hó^i iüum emm pender arbitr io , ut eer -

- t is quisbifsdáéa voCabüíis h#c f aut Illa notio subj ic ia tur . Ut reélé » ac perspicué ai i is cogi tat iones nostras ope

Yoctiffi aperiam&s ; urque a l iorum mentem in eorum sc r ip tu assequi possimus , piures t raduotur cánones , quos dab imuc interrogant i . •

34 . J ud i c i um rtihil est á l iud * quatn percept io re l a t io im, quas ínter duas , pluresve ideas intercedit : qug qu idem a í l s t

" j imp lex est , trec é x nótionibus composi ta . 3 5 . H g c mentís a d i ó , si verbis expr imitur , enunc i ado , vel

proposit io d ic i tur , non secus á jud ic io d i f f e r t , ac voea -bo lum ab ipsa vocabul i sententia.

~ 36 . Própos i t io ratiotie materias ^ quan t i t a t i s , & qua l i t a t i i bené multas aecipit d i v i s i one s , q u i b u s e t i á m addiseendis op&*

r r a m impendí mus. 37 . S i proposi t io con jungenda c o m p o n i t , & sejungenda sc~

para t , ve ra erit ; sin autem contra , falsa. 38- U t proposi t ionis a l ícujus veritatem , aut fals i tatem d e -

prehendamus , t r ia servemus , opportet : pr imum ut ea , q ú x propos i t io enunt iat , pérspeóta habeamus : deinde ut ea i n -v icem conferamus : ac tándem utrum e a a l i q u a m , vel nul lam relat ionem ínter se habéant , expenda-mus.

39 . Ra t i o c in a t i o a f tus inte l le í lus est , quo ipse inst i tu ía d u a r u m idearum comparat ione cutn tert ia , an jungend^ ¡s t§ «int , an separandae , cOgnoscit.

40 . Ra t ioc ina t io verbis enunt iata a rgumentado dic i tur , q u § est orat io inferens unum e x a l io .

41 . Rat ioc inat iones » s ive discursus á mente nostra forma-tos var i is argumentat ionum generibus expf icamus : sed ómni -bus pr^stat sy l log ismus , ad quem omnes argumentat ionum

spe*

< ^ • V . * «pccifis faci ié tevocantur .

42 . Est ao í em syl íogisrnüs a rgumentado q u í d a m tribus enuotiaxionibus ccmpos i ta ínter se isa connexis , ut postrema ex prior ibus proSciscatur. •

43 . Pro r e ñ a syliogisroi consti'uéHone i l íud m a x i W c u -randum est » ut ex praemissis altera conclusioaem campleéhtttrr

altera vero m lila co-mprchendi patefaciat . 44 . Hujusmodi pr incipio adeó tota vis argumentandi intu-

útm , ut mmudss i ine quaéqoe leges á Dia ledic is tradit^ ad •hoc onnm fac i l l imé revocentur.

45 . Fcntes prascipüi , ande f a l l a r í aomni s in argumentat ia-ae der lva ta r , se pie m sunt : 1. a i iud probare • quam quod

- e s t in qü2gsíione t 2, quod tn d i sqs i s i üoae positum est , pro argumento su mere : 3 . t a m q a a m reí cacsam acctperc , q » f can-» sa non est : 4 . á sensu diviso ad conapositum , & contra t ccmpos l to ad d m s u m gradum f a c e r e . : 5. á d i í l o secundíim qu id ad d i S u m simpíic i ter : 6, viciosa enumeratione , sive in» d u S i o n e mi : 7. vocum ambígui tate a í p t i .

46 . Ár tem , qúa cogi ta t iones «os t ras eo ordiiie disponere* inst i tu ímur > ut ad ^eritatem inveniendana , eamque aíiis monstrandam. , ducamur , Metbodum nuncuparutit Philosophi.

47 . Metbodus ig i tor dúplex e s t ; aitera , qusc veritati in -. ve«t i gandas , conducit 1 altera , qua veritas. inventa docetur .

Pr ior • method.us analytica , sive resolutionis ; posterior sytt* ,thética , sive campos itionis , gr^cis vocabul is nominantur.

48 . In hoc zmbq ifcíer se conveniunt , quod utraque í nocís ad ignota g rada ra faciat : deinde qu§ nota sunt u t ro-b ique priora proponuntur , ut ex i is per conclusiones ad in-cógni ta gradus fierl possit : ac tándem omnis hxc conclti-t iopum series ¡n u t raque proposit ionibua ínter se connexis componitoro

49 . Verum i a eo discrepaní , quod methodus analyt ica ver i tatem invest igar per resolutionem compositorum in Sim-pl ic ia , tot ius in partes , efcrCluum in causas : contra metho-dus synthét ica ab universal ibus ad part icular ia descendit*

50. Ut autem utraque methodus re£le instituatur , nonnu-Vx regui^ proponuntur á D ¡ a k ¿ t i e i s : i cd de his p lu i a , si vcí is > in palestra»

D E

* V I . *

D E M E T A P H Y S I C A .

5* M Etaphys ica sapiencia , ve l scient ia speculatrva e s t , qua; c irca Ens genera t im , i l l iusque a f f ed ione s per m e n -tem a b s t r a í a s , spec iat im vero c irca substant ias spiritoales^ prout natura l i ra t ionc cognoscendas , occupa tu r .

52. Omnis metahpys i ca do&rina ap t i s s imé in tres par tes d is tr ibui tur , qua rum 1. de E n t e , ejusque a f f ed ion ibu s ag i t : 2> h u m a n a Ment i s na turam , e jusque dotes p ro s equku r : 3. t ándem Dei exis tent iam , a tque a t r ibuta r a t ion i s lumtne pers-crutatur . IHam Ontologiam , a l t e ram Fsychologiam > hanc deaique Tkeologiam naturaiem appellamus.

D E O N T O L O G I A

53 I LNnit i tur Onto log i a v a r i i s , so l id i sque pr inc ip i i s , tum príecipuum est , quod contradiñionis appe í l a tur , nempe impos sibile est idem simul esse , 6" non esse.

54. Hu i c ad jungi tur a l iud , scillcet ; nihil est in munds materiali sine rañone sufficienti cur potius sit, quam non sit •

55. Ins igá is nota , seu chara í t e r ment i , ad rerum veri ta-tem detegendam , prselucens , gracca voce criterium appe í l a tur .

56. C u m Philosophis ferme ómnibus ver i c r i te r ium in e v i -dent ia statuendum esse ex i s t imamus : hxQ autem pro d iversa cognoscends? ver i tat is rat ione t r ip lex est , metaphysica , phy~ sica , moralis. •

57. Evident ia metaphys ica est summa i l la persp icu i tas , qua at t r ibutum a l iquod subje&o conven i re , aut r epugnare cognoscimus : hxc autern - dúp lex est , a l ia dic i tur simplicis intuitionis , a l ia demonstrationis. • 5 8 . Evident ia phys ica obtinet in i is , qux sensibus pcrci-p iuntur . ea autem ex constant i , & manifes tó sensuum test i-monio profieiscitur.

59. Evidentia moral is in i is v e r s a tu r , q u o r u m cogni t ionem aec ratiocinii , nec sensuum opera , sed a í i e rum test imonio c o m -para mus ; innit i tur porro constant i , & pub l i co hominum tes-t imonio. ^

60. Tam physicae , quam morali evidentia pr^stat evi-den-

V I L : * den ti a metaphy3'ica , qua alise duae fulciuntur.

6r. His de ven t a t i s cr i ter io cons t i tu í s , facile est Scepti-coram auUaciam rctundere , qui in ver i tat ls pernitiem veJuti con juran , eam profl igare , quam máxime conmtuntuit

6?, V'ox ens s ímplex est , ac primigenia , quís per alias - de f í i i r i voces v i x potest . ídem valet , ac quod est.

65. generadm aeceptum ve! ad essentiam , vel ad ex is tent iara expri 'mendam refertur s quoniam autem essendi , a tque existendi rat io var i é consideran poíest : bine ens d iv i -ditu-r in re ale , & rationis ; possibile , & irapossibile ; ne-sessarium , & contingens ; substantiam , & ac cid ens.

. 6 4 . Esseni ia definitur id per quod res est id , quod est. Mu i t i p l ex et iam d i sdngu l t a r ; al ia physka s al ia lógica , a l ia metapkysica. • 6 5 . P r ima est id , per quod ens intrinsecus tale , ac est,

sonst i íu i tur , & non ai iud. Itaque cornpledirur proprietates oennes , qu-as certum quoddasa ens c©nstituunt , ac determi-nante •*>

66 . Al tera est id , per quod ens á nobis mente concípitur tale t & non aliud> Comprehendi t ig i tur non omnia , sed ea tafttum at t i ibuta quae á nobis in ente cognoscuntur.

67 . Ter t i a tándem est i d , quod primum in ente concipi-¿ur ; a t t r ibutum scilicet i l lud » quod in ente primum est , & á quo re l iqua deinceps , quae il i ius sunt p ropr i a , der ivantur .

68 . Essmtlx re íum phys iee , & absolutg nobis sunt íncom-pertae.

69 . Re rum esseni ia dupl lc i tér inspici -possunt, vel prout in Mente Dei cont inentur , vel prout extra Deum existunt: 1. modo ssternie sunt , a tque ¡ m m u t a b i l e s . 2. mutat ioni sub-

j i c iun tu r« 70. Exu ten t i a dúplex dist inguí solet : 1. e s t , cum ens»

qood proprié dícitur in potentia, suíi icientem existentiae , ra-tionern in al io ente habe t , 2. cum ens a ¿tu est extra sui cau-sam,

71 . Ens rat iónís est i l l ud , quod á ra t ionc , hoc e s t í m e n -te pender , ut existat ; si ve a mente efficitur ; vel tándem ut ens á mente concip i tur , íieet revera non existat .

72. Cont ra vero ens reale est i l lud , quod non modo esse inteüigibile h a b e t , verüm etiam positivum , sive a&u s i t , s ive saítem esse possit.

73 . Possibi l ium dúo statuuntur g e n e r a : al ia enim dicímoi 1 >••' intrin-

* # " V I I I . * intrinsecus , & absoíate , al ia vero extrinsecus , & relativé esse possibiüa. Pr imo sensu possibile d ic i tur id omne , quod nuíjUm contradi&ionem compieí l i . tur : altero sensu possibile v o -ca tu r , si referatur ad causa s , á quibus efíici potest.

74 . Necessarium deñnitur» id cujus oppos i tum est impos -sibiie : proinde ens necessarium est i m m u t a b i l e , a j te rnum, per -fed i s s imum. E contrar io se habet cont ingens .

j 5 , Substantive vocabulo ea communitér subjicitur no t io 5

c t ens significet, quod per se subsistit , a tque ut s i t , &con-s e rve tu r , ab al io ente non pendet , t anquam á sub j e ¿ to , cu? inharret.

7ó, Contra se habet acc idens ; dic i tur enim ent is ens , s ive *ns in al io. • • rfe • i

77. Omne ens unum est ; hoc est ind iv i sum in se , a tque a b ali is distirrétum.

78. Indiv iduum vocatur ens s ingulare s q u o d nimirum in plura ta l l a , quale ipsum est , d iv id í nequit .

79. Suppositum non modo ens s i ngu l a r e , & á c#teris dLs-*in<2um e x p r i m i t : veríim et íam subs tanthm s ign i f ica t , qose est mii juris , atque integrum principium sua ram operat ionum.

80. Quod si hasc substantia sit rat ionis pa r t i c eps , propr io vocabulo persona n imcupatur .

8.1. Ver i ta tem tr ipi icem dist i t igmmus , logicam , si ve c o g -j t k i o n í s , quar consistir in conva i i en t i a nostrac coga i t i an t s cum -re c o g u i t a : tnomlem* s ive s i g n i , quse m convea ient i a s igni cum re significata posita e s t : & metaphyskam , s i ve . ent is , icp&e est re í -cuín su o exempiar i convea ient ia .

82. Ceter is anteponenda videtur i l lorum sentent ia , qu i d i i -•plicem bonitatem d i s t inguunt , unam absolutam , a l terara re-lativam i l la sita est in perfettione \ b$c vero in apto , & xmtvementi, • 83 . Pe r f edum vero dicimns id , cui nihi l dees t , q u o á in OTO genere ipsius na tu ra conven i a t ; sive quod in suo genere e x p l e t u m , & cumulatum e s t : aptum v e r é , & conveniens v o c a t u r , quod ad ttsum q a e m d a m , ac f rué lum, sive c o m -snodum refertur.

84. Durat io entis dic i tur ipsius cont inuata ex i s tent i a , seu existentiíe continuado. - Dur adon i s autem duaj sunt spec ies ,

emitas , & imnpus. 85. iEtern i tas s t r iñé accepta deff ini tur á B o e t i o : ínter-

minabi l is vitas tota s i m a l , & pe r&Sa posessk). A t q u e his ver-bis

I X . - * bis ^ t r i p l e * d o s aefernitatls aperitur , quodscl l icet á nulfo p r o f e s a in i t io successionem , sive mutabil i tatem , ac finem excíudit .

86 . ^ r e r n i t a t i tempus opponitur , qood est durado initio, & fine • conclusa , q u ^ pr ior is > & posterioris , & preter id , & futuri successionem habet.

87. Inf ini tum in sensu philosophico idem omnino est , ac perfecl iss imum ; adeo ut f in i tam sit quod á summa hac per-fe&ione distar.

88 . Causa generat im inspefta dicitur id omtie , quod per se influit esse in al iud ; n imirum ad rem al i quam producen-dam utcumque concurrit . I taque effeftus omnis á propria cau-sa dist inguí , ipsaque posterior esse debet.

89 . E x ómnibus causarum generibus efficiens est , quse ve-ras causas nomen , & rat ionem habet.

D E P S Y C H O L G G I A ,

Ecunda Metaphysicse pars communíori nomine Piten* matologia, inscribí solet , quod in illa de creatis spiritibus, Atigeí is scilicet , a tqus humana Mente disserat-ur. Sed cum paucissima sint , q u x lumine naturali de Angelis novimus , üs p-ra?termíssis , de Mente nostra in hac 2. Metaphysicae parte sermonem instituemns ; proindeque eam Psychologiam M e n -tís n imirum humana: cognit ionem , sive seientiam appellamus.

90 . Mentis nomine intel l igimus principium aéi ivum , sive subjedum cogitat ibnis .

91 . Contra Thom. Hobbesium , Giáill. Couvardutn , Joann . Lock ium , al iosque ta ni veteres , quam júniores Material istas, Mentem human a m substantiam esse á corpore , & omni ma-teria prorsus diversam , arque disrin&am , propugna mus.

92 . Immortal irat i tr iplex subje í ta est notio : 1 enim im-morta le dfcimus quidquid ejusmodi est , ut part ium secrerio-ire interire non possit , quo sané sensu immortale idem est, ac quod vulgo incorruptibi le nuncupatur : 2. immortale appe-iiári etiam consuevit , quod numquatn iís mutationlbus subj i -citur , ut facultares quibu-s exornatur , prorsus amittar . 3, Tán -dem immortúíe est id omne , quod numquam in ni h i k m , ua -de scmel emersir , fedigetur. Ut ergo adver&us pra* íicios i m -píos Philosophos humana: Mentí immortal i tatem vindicemus, sequentes stabi l imas propositiones.

B Hb-

* X . i q*. H u m ^ n r Mens eorruptioni non ést cbnox i a . 94 . H u m a n a Mens á corpore separata v iv i t , & COgitat* 9 v H u m a n a Mens numquam emorictur . q6 . Ment í s h u m a n é csscjuíia metaphys ica in sensu sui ip -

sius co l iocaéda vicetuiL 97 . Mens , quandiu v iv i t , perenni cogi tat ione pr^d i t a

est. í / /' •• ' 9" ' ' -k: I M ; •• 9 8 ; Essentia pl lysíca Mentí* in p ropr i e t a tum, quaru^i ips«

sibi conscia est , col i t&ione statui potcst. 9 9 . Mens non videt in Deo ideas , quie creatas res ¡n i!2«

representant : ut docuit Malebranchius . 100 . Ñeque eas habet innatas , veí sibi impressas á p r i -

mo creat ionis i imant i : ut placuit Cartes io . 101. Minirné assenrimur Penpatet ic i s autumant ibus exter-

nos sensus ideas Mentí immittere. 102. I i iorum Phíiosophorum opinio , qui , humanam Men-

tem ínsita t í re tum ideas procudere , aff irmant , probabi l íor nobis v idetur ,

103. Universas ideas e sensu tum int imo , tum ex t imo r e -flexionis opera Mens cudi t .

104. .Humana Mens in suis vol i t ionibus , & nol i t ionibus l ibera est.

105. Con jun f t i o Ment is cum corpore , quam v iv ido sen-su exper imur , in eo versatur , q u o d tal is sit inter u t ramque substantiain consenssio , ut certis qu ibusdam Ment i s cog i t a t io -nibus certae quaedam respondeant corporis mot iones : é contra yertos corporis motus sequantur certa; Ment i s cogi ía t ioncs .

106. Tres praecipuae sunt , quas Phylosophi excog i tarunt hypotheses , ut rat ionem assignarent , qua Mens humana co r -por i copulatur , Per ipatét ica , Malebranchiana , & Le íbn i t i a -na . Pr ima de influxu phys ico v idetur incerta , & Ment i s na-turac repugnaas .

107. Secunda , quae est causarom moral ium , sive occas io-nal ium , interiori conscienti§ refragatur , & absurda indúcete •videtur.

108. Ter t i a , quae harmonía praestabilita dici tur n o n p a u -cis scatere erroribus , fere omnes advertunt .

109. Itaque proba b i l ius nobis videtur , v ineulum , quo Mens cum corpore consociatur , tum potiss imum sensum esse, tum etiam appet i tum , quo illa ad eorpus tendit .

110. Sensus , potiss ima est Mentía p rop r i e t a s , duag ve-

* * X I . * t e l u i i partes separamos : a l iam sensum intimum , quo s e i p -sam , suasque inter iore ! tum a í l iones , tnm passiones sentir, appe l lamus : a l iam dicimus scnsum ext imum , quo 8c corpus, cur copulatur , & rerum externarum ad sensuum organa appul-812S , persentiscit , earumque cognitionem assequitur.

111. Ut Mens sensum ext imum exerceat , h#c dúo simul concurrant , necessum est , tum ut fluidum nerveum ob re-rum externarum appulsum motum concipiat ; tum vero u thu -jusmodi motus ad cerebrum usque deferatur.

112. Licet humana Mens cum toto corpore societatem ha-beat , ita qu idem ut toti corpori cenjunéla esse veré dicatur; a l iqua tamen c^terarum digniss íma pars corporis est , quam propt iam veluti sedem sui domici í i i incolit .

113. Hujusmodi sedem in cerebri regione versari , jam fe-re omnium sententia e s t : verum qua; potissimum pars cere-br i sit , non l i q u e t , ac summa dissenrio est inter Phys io logos .

D E T H E O L O G I A N A T U R A L I .

D E Deo , quantum, c réa te Mentís acies , cui splcndi-diss imum revelationis lumen non adhuc, affulget , prospicere poterit , hac postrema Metaphysica? parte disserimus. Itaquc quíeeumque de Deo impii homines fabricati sunt sys temau» qu£ sequuntur thesibus , confutamus.

1. A T H E I S M U M . . \ % , » V i» *

f 'i*tái fe* ^ n o -

114- ] V Í Atería ab e te rno extit isse nequit . 115. Motus non est mater ix essentialis. 116. Quam vis mater ia ab arte» no essentiaíi motu pra*dita

ex t i t i s s e s t a tua tu r ; ficri tamem nequit , ut inde muadus pro-dierit . *

117. Materias repugnat Hy lpxo i t s rum vita ; ñeque e x e a aensus , atque iate l i igeot ia orirí porest.

118. Argumentis m;taphys ic is , phystcis » & moralibus Dei existentiam i-nviífcissi me dern mstramus»

P A N -

• v

*• X I I . * • .. BBB ¡M ' '«P»'.'T'fey •SffiwA

2* P A N T H E I S M Ü M .

119- s i s t ema ambigua? substaatiat notioni inn í -xum claudicar , pugnant ia secum componí t , & p lur ibus ab-surdis seatet.

y P O L Y T H E I S M U M .

¿ D Eus unus est. 121. Est in Deo suikma , omnímoda , & absoluta perico»*

ti o. 122. Mundum ex jai hilo Deus p rodux ín 123. Deus providentia sua res á se procrearas gube rna^ 124. Reve l a t a rel ig ione homines indigebant ,

D E E T H Y C A .

EÉMijliil^ Thica q u « morum disc ipl inam exhibet , huma -

l io rum affeé luum omuium or ig incm , objeCta , & regulas a p e -rit-, ac hominum officia » quaecumque ipsorum condi t io i n s -p ic ia tur , accuraté prosequitur .

126. Sensus , quo int imé se affici unusquisque exper i tur , nat ivus fons est , unde su i ipsius amor proñcisc i tu?

127. Affcétus omnes , quibus aut bonum appet imus 5 aut á malo decl inamus , ex amore nostri t a m q u a m ex suo fonte d imanant .

128. Homo natural i cupidi tate inf lammatus ad bea t i t u -dinem con t end i t ; at tale bonum , ex quo beatus effici possit s

in se ipse assequi homo nequi t . 129 . Quaevis c réa te res , quae se se extr insecws homini

cfferunt , e jusmodi non sunt > ut beat i tudinem i 11 ana , a d q u a m homo contendit > ipsi impert ir i valeant.

130. Deus unus est , ex quo beat i tudinem suam homo haurire potest.

131. Cum ergo Deuss i t Bonum i l lud , in quo beat i tudinem suam ponat homo opportet ; hinc ipse velut i quodam arft issi-l o vinculo Deo obligatur*

C u m

; . # / X I I L * 132c Cum e t iam is , cu i aker obl igatur , jure SITO utatur,

si qu id ab i'lío ex iga t ; piopterea certas quasdam apposuit Deus con J i dones t quas implere homo tenetur , ut finem su-urn att lngat : a tque hinc leges originem habent , qux ea ho-

,niinr p r*c ipmnt , qui bus Ule suscept i s , .ac expletis , beatitudi-nc su a fruatur .

133. Lex certa q u í d a m e s t , ac stabilis regula non sine pena; saní i ione , , cujus promulgando penes i l lum }us est , ac facultas , qui leg i t ima potestate in sibi subditos exornatur.

134. Quoniam autem si nuil a suppeteret via , lex i l la ho-mini innotescere non posset : hinc Deus ipse ejusmodi nobis aux i l i a suppediravlt , qui bus íatae iegis notiriam assequ.eremur» Hasc autern cognoscendas Iegis media in sensu tum intimo, tum ex t imo condosi t > uncís- rat iocinat ionis ope r a propria offi-cia per se quisque haurire posset.

13 J . Amorem i l lum , quo homo ad fei ic ' tatem , ac beat í -t a diñe tn natura conten di t , totius juris natura i is principium esse defendí-mus,

136. At non proínde sentimos cum Hobbesio , cujus ab-surdum systema de principio juris naturai is &: quíe ex eo fluunt consectaria ex animo improbamus .

137. Off íc ium humanum , quod a d i ó est ex obligatione legibus conformanda , ad liberas dumtaxat hominum acliones pertinet , ur q u x legibus subriciuntur.

138. Ornela rat ione objeeli ita distinguí possunt , ut alia Deo , al ia nobis ipsis , al ia tándem aliis hominibus debeamus. Quse autem singuia ea sint , übenter assignabimus.

139. Societates , vel simpijees sunt , vel compositae : primi generís sunt , conjugal is , paterna , &: herilis ; secundi autem, f ami l i a , c iv i tates , vel respublic^0

140 . Societates civi les sunt cactus hominum , sive fami l ia -rum , qui táci to , vel expresso consensu certis legibus sub communi inperio cunsociati versantur .

141. Hoc Summum Impei ium, sive Regium Jus , & a Deo9

ut Ins t i tu tore , & á Populo , u tgfh i consulente , repesen-dum est.

DE

& X I V . *

D E P H Y S I C A G E N E R A L I.

1 4 J i l a Ph i losoph i* pars , qua? grgco nomine Phys í cá jtppellatur , sclentia est naturas contemplat r ix ,

143. Hinc patet , Phys i cam lat iss imé excurrere , e jusque mater i am esse corpora omnia , quae coeíi , terrasque complexa comprehenduntur , eorumque phasnomena quaslibet.

144. Physicae tot ius scientiae pr inc ip ia , & fundamenta sunt exper imenta , & observationes.

145 . Ut apte ph^nomena explicentor , h^ regu lo fidelitér observando sunt.

Pr ima . Effcf tum natura l ium non plures admi t i en-d o sunt causg , quam quae verg s in t , & phgnomenis cxp l i -candis suff ic ianr .

Secunda. Effe¿ luum natura l ium cjusdcm gencris easdetn ©mnino sunt causas.

Tert ia , Qual i ta tes corporum , q u § i n t e n d i , & r e a m tti nequeunt , & quae ómnibus corporibus convenitint , in q u i -bus experimenta instituerc licet , pro qua l i ta t ibus corporum universal ibus haberi debent .

146. Ad quodvrs corpus natura le const i tuendum mate r i am, & formam concurrere , Phi losophorum omnium una vox est: materias nomine intc l l ig i tur commune , v agumque subje¿ lum ?

e x quo omnia fiunt : nomine form$ id , quod cornmunem, vagamque mater iam definit , & ad certam corporis speciem contrahit .

147. In expl icanda materiae , Se formas natura non con -sentiunt inter- se Philosophi. Nob i s Mechanica pr incipiorum exp l i cado rationi , & observat ionibus mag is consentanea v i -detur .

148. Minimae part ícula: e lementare ! sunt - a t o m i , id est • in-secti les.

' 149. Corpora , cum in sensus nostros incurrunt , cont inuo rerum quarumdam externarum notiones in animo impr imunt , quae quidem notiones , cum numquam aliter in animo gignan» tur , argumento sunt , esse extra nos corpora»

150. Quidquid inest corporibus , quod sensus nostros a f f i -cere » suique notionem imprimere in animo va le* ! , proprietas , & a f ted io corporis appcl latur .

Ex

* # "XV. * J y i . E x notionibus iii animo opc sensuum impressis ¿olas

a í í cd ioocs , & proprietates corpoium intelfigere nobis datur . I J2 . Porro corpus hicuniversé a pella mus rem quamdam e x -

tensam , resutentem , ac mobilem , & certis quibusdaoi sensi-bit ibus qua l i tá t ibus p rxd i t am.

153. Ex ten si© est multorum extra se i rmeem existentium coexisten! Ja in uno. Eam bifar iam div id imus , nempe in so-l idam , &: puram.

154 . Sol ida ex?tcnsío dicitur , qug habet partes resistendi vi praeditas , a tque ad^o impenetrabiles , cujusrnodi est ex -tens io ccrpor is . Pura extensio dicitur , cujus partes sunt pe-iiet rabi les , nuÜaque resistendi vi prgdita: ; cujusmodi est v a -cu urn , sive inane.

15 v Cont ra Per ipatét icos , & Leíbnit ianos defendí mus* cxtens ícnem aciuaíem esse reate ccrporis atr ibutum.

1 ) 6 . Extensíonem puram ( que quatenus ab omní corpore vacua , dicitur inane , & vacuum ; quatenus á corpore occu-patur , appellarur lo cus ; quatenus corpora per eam libere

¿noventur , spatium vocatur ; ) esse quamdam sui generis sub-tant i am , natural i ter comparatam ad continenda intra se cor -pora , & ad eorumdem motus excipiendos , videtur sententia ca^teris probabi l ior .

157. Spa t ium i n a n e , & ab omni corpore vacans possí-b i le est.

158 . Spat ium inane , quod disseminatum appellant , in hoc nostro mundi systemate datur reverá.

159. Extensio qusslibet in inf initem divis ibi l is est roathe-mat icé : at phys icé corpora se&ilia sunt in partes supra i idem ex iguas , non tamen infinitas.

160. l i l a eorporis proprietas , per quam ómnibus aliis cor-ponbus i l lud premenribus resistir , & quamdiu al iquem locum cccupat , omnia alia corpora , quantacumque vi ipsum ur-geant , in eumdem locum prohibes intrare , soliditas i junio-r ibus Phys ic i s appel latur .

161 . Corpora omnia sol ida , & irapenetrabi l ia sunt. 162. A f t u a l i i impcnetrabüitas est essenriale eorporis natu-

rai is a t r ibutum. 163. Inert ia est i l la materia: conditio , per quam corpus

unumquodque , quantum in se est , perseverat in eodem statu, in quo semel positum est.

^64. Corpora omnia ex se inertia sunt. R e

* XVT. * 165. Resistencia dicitur v i s il la , per qusm corpus foníim-

quodque resistit alus corporibus , ipsum de suó statu de tu r -ba-re nitentibus.

166- In corporibus admitt i d ;be t Ínsita resistendi vis, 167. Resistent ia , quam opponunt corpora , eorumdem

materias proport ional is est : augetur tamen plur ibus de causis tum internis , tum externis.

168. Mobi l i t as dióla est ea corporis f a c u l t a s , per quam locum continenter murare potest. C o n t i n u a , & successiva ioci mutat io dicitur motus.

169. Quiescibi l i tas contra ea est corpor i s facul tas , qua in uno , eodemque loco permanet . Pe rmans io ipsa corpor is in eodem loco dic i tur qui es .

170. Mobi l i tas inter atr ibuta corporis essential ia numera« tur ; motus tamen est a f f e íüo fortui ta , & acc iden ta l i s co r -porum.

171. Motum in natura existere , nisi demens Scepticus, aut cavi i la tor Sophista nemo negaver i t .

172. Certam motus quant i ta tem in mundo eamdem usque permanere docuit Cartes ius ; s e d hoe falsum esse , e xpe r i en tu demonstrar .

173. Leges motus vocantur constantes q u í d a m rationes^ srecundum quas corpora moveri conspiciuntur. Car tes ius p r i -mus omnium plures id genus leges in médium p rodux i t : at Ms repudiat is , tres sequentes communi ter receptas uti p r ¡ma -na s motus leges assignamus:

Pr ima . Corpus omne perseverar in statu suo q.uies-' eendi , vel movendi uniformiter in dire£him , nisi quatenus á Tiribus impressis cogi tur statum illutn muta re .

Secunda. Muta t io est semper proport ional is vi m o -trici , & fit secundüm re&am l ineam , secundám quam vis i l la imprimitur .

Ter t i a . Ad ion i sempes? contraria est , & «qu&lis rea&io.

174. Gravi tas appel latur vis i l la , per quam corpora ter -restria libere sibi commissa versus tetram ad perpendiculum, feruntur.

^175. Corpora omnia g rav ia esse , observationes , & e x -perimenta evincunt.

176. Gravitat is or igo á magneticis- terrae efiuviis repetí non debet,

Imo

* ~xvir. * Sfi EHB * • • • hm 177, Imo ñeque á vi centrifuga materias coelestis ; ñeque

ab uilo qcov í s extr ínsecos impeliente f luido , qucd eascera cum cognit is fiuidis proprietates habear.

178. Gr avitas universalis , seu attra£ho universé dicitur vis qua corpora ad se mutuo accedunt.

179, Min imis mater i a particul is mutua inest attraério. 180 . Hujus a t t rad ionis leges prec ipuas dabimus deside-

rant i . 181 . Per ipatet icorum qual i tates absolutas , accidentiaqite

phys íca , quae entitatem habeant á corporibus ipsis diveisam, mér i to exulare jubemus.

182, Sensibiles quascumque corporum natural ium qual i ta -tes modales esse , ñeque aiiunde ortcm ducere , nisi ex me-efoanicis corporum eorumdem affett ionibus , sustinemus.

183, Var i am part icularum figo rana , magnitudinem , colío-cat ionem , conjunclionem 3 motom , & quietem mechanicarum affeft ionum nomine intel l igimus.

184. Per fe ¿té durum dicitur corpus , cujus partes vi ut-curnque magna comprensas nec cedunt , nec á se separantur* quodque proínde figuram immutabi lem habet.

185. Corpora sensibilia , qu$ perfedé dura s i n t , nulla for-tasse sunt in hac rerum univei sitare.

186, A t t r a í l i o videtur esse potissima , atcjue universal^ causa durit ie i .

iS7. A d fluiditatem requ in ta r part ium exiguitas , t i ;ura sphaerica , vel sphaeroidica , a l iquis etiam motus intesrin-js.

188. Elasticitas dicitur ea corporum proprietas , per quam comprimí > & in minus voiumem contrahi possuir ; eessante vero pressione di la tantur , & in pristinam forman* se resti-tuunt.

189. EJast icitat is ratio ex ce i ta quadam partium textura, carumque attra&ione pendere potissimum videtur.

190. Esse in natura ignem elementaren* , cum Neuthonia-nis existima mus.

191. Calor is natura in motu expansivo , celeri , & per-túrbate atomorum igni tamm pos) ta est.

f-92. Fr igor i s , & g'aciei r*tio ab atomis frigoriñeis m a -x imé pendet.

193'. Odor in efluvio sulphureo mercurial is substanti^ má-x ime consistir.

194- Sapores ex saiinis sapidorum corporum patt ¡culis c ex-

* XVIIL * cxcitantur*

195* Sonus in corpore sonoro , quod percut i tur , nihll a l iud est » nisi motus t remulus ex i gua rum par t ium ips ius so-nori eorporis.

196. Sonus ad aures de f e r tu r . quatenus tremor ex i gua rum partí uní son^ntis eorporis aeri comunicatur , & per ipsum ad aures osque propagatur .

197» Lux pr imigenia in concitat iss imo motu ex i gua rum par t ium lucidi eorporis consist id

198. L u x der iva ta est substant ia corporea subdi t í s ima penuc i s s imo , ac rectilíneo motu percita.

199. L u x propagatur per ef luvia é luc ido corpore ¡ug i te r erumpentia .

200. Color objecl ivus dic i tur ea eorporis affe&io , rat io-ne cujus corpus tale est , ut si Iumine per fus un* sit co lora-tum appareat .

201 . Color formalis d ic i tur id , per quod corpus co lo ra -tum eam in visus organo motionem exei tat , qua?. colorís sensum in animo comitatur .

202. Color formal is diversus non est ab eo Iumine , q u o á objeóta corpora i n óculos ref le í tunt .

203 . Co lo rum var ietas in corpor ibus ori tur e x va r i a l a -mi nis reflexione. )

304 . Unde nam v a r i a lumin is reflexio repetenda s i t , non conveait inter Philosophos. N o s autem Neuthoni hypothcs im ampleól imur. . 4 . . 'j . r . 4 * . '. ' • 1» . > / 1 *'i . •!' • I•" wi'f "B Le » k * ... •• > rv > \ i «f .-v

D E P H Y S I C A S P E C I A L I .

sicam specialem in Coclestem , & Terrcstrcm distr ibuimus. P r imum de Coelesti ; deinde de Terrestr i propo-si ti o nes afferemus.

205. Coeli substant ia mutat ionibus est obnoxia» 206» Coelestem mater iam subti l issimam esse , rar iss imam,

ac poris innumeris omnino vacuis refertam , propugnamus . 207. Illarn tot Coeíorum inult i tudinem , quam Pcolsemaici

i nvexe run t , cum Physic is cordatíoribus rejicimus. 208. Corpora Coelestia tam lucida , quam opaca, Astro-

ruin , Siderum , & Stel larum nominibus promiscué designan-tur ¿ re tamen d i f f e u n r .

; ^ . • '' • v L u -

/ • " * X I X . 1 209. Lucida corpora sunt , qua; suo proprloque lumínc

lucent : eujusmodi sunt S o l , & Steiix y quas fixas , & m i -rantes vocant.

• 210. Quse opaca in Coelis sunt corpora , ea lucent qur-dem v sed luce á lucidis corporibus accepta eujusmodi sunt sedecim Stelle , quas errantes , & graeco communiter accepto vocabulo Planetas appellant.

2 1 1 . Solis substantíam igneam esse statuimus. 2 12 . In hac sententia optimé explicantur maculse ilte so»

lares , quas ope telescopii primus omnium detexit Galilíeus. 2 1 3 . Lunam esse corpus opacum , nec nisi luce á Solé

accepta relucerc , manifestum fu ex illius eclysibus , tum ex variis phasibus , quas per singulos menses subit , prout va-rié Solí objicitur.

214 . Idem de reliqois ómnibus Planetis eodem argumen-to dudi tenemus.

215. Lunam habi tan , esseque in ea animantia , na-tu r a s rationis compotes , nuiía argumenta suadent.

. 2 1 6 . Cometas sunt corpora quasdam solida , compacta, fixa , & durabi l ia ; uno verbo genus Planetarum , qui una cum ali is initio rerura á Deo conditi ritu c^terorum Planeta-rum certas quasdam in Coelo semitas , easdemque statis tem-por ibus percurrunt.

217. Terra est i l la solidorum , siccorumque corporum congeries , quas est terraquasi orbis pars potissima.

218. De Térras constitutione varÍ£ Philosophorum opinio-nes circumferuntur : verum h^c incerta prorsus sunt , atque ínter inanes con j e tu r a s rejicienda.

219 . Plur imi ex antiquis Tel lur is figuram globosam esse d ixerünt , i isque júniores fere omnes Physici assentiuntur. Utrum vero Terra per fedé sphíerica sit , ínter ilios non convenir.

220. I l iorum Philosophorum sententia , qui imper f edé

spbíerjcam , sive spbasroidicam Terram esse arbitrantur , v i -detur nobis probabil ior.

221.. Teprasmotus á materia sulphurea , & nitrosa. , qua? in subrerraneis crypt i s . cavernisque non multum á Térras su -perficie díssitis congesta , fermentando subitum calorem , at-que ignem concipi¿t , in plurimum oriuntur.

222. Aquam ex part icul is globosis coalescere defendimus. 223. A quas partículas magna vi se mutuo attrahere obser,

vat ionibus con&wt-. 4 > fe v Aqua

«.. . X X .

124* A q u í natura i is oul íam eiast ic i tatem p r£se f e i t ; sed in v.*p es .ext?nua|a • vel concreta in giaciein miram clasticita^

22)- Aquse marinas salsedinem á salinis particulis m aqua dissolutis deducimus.

226. Am<uulentm$ m a r i s ssporem ex part icul is sulphureis* oleosis / buuminosis , quibus minimi aquae globuli tam ar¿té circumvestiuntur , ut abstrahi v ix possint , repetimus.

227. De íesius marlfi i causa diffici l ior quaestio est , q u a m non audemus definiré.

228. Foutes > & fiuvii ex aquis pluvi is , solutisque rvívi-bus elTormantur.

229. Aercm- elementarem existere , áu ídumque esse á v a -poribus , & exhalat ionibus distinéium , piura suadent.

250. Aeris potissimíK proprietates suat , fluiditas , g rav i t a s , compressibilitas , & elast icitas.

231. Ignem fluidum esse , elasticum , mira subtiütate pra?~ ditum , confessa res est : at de ejus gravi tare lis ag i ta tur inte!r Physicos : nos pro ignis gravi tare decertamus.

232. Illarn corporum quorumdam affef l ionem , per quam, si caleiiant igne aut Solé , vel si confricentur , lumen emittunt , a tque alia corpora Ieviora ad se trahunt > ele&ricitatem P h y s i -cis vocare placuit .

233. Eleíiricas materif na tu ra ab igne e lementan ubique diffuso nullo discrimine separatur .

234. Ñeque á v e n t á i s abhorret , praster ignem al iud in materia e leñr ica contineri .

235. Meteora grasco vocabulo a Phys ic is vocantnr ea om-nia , qu^ in sublime e v e d a , atque il l inc suspensa a l iquod phxnomenon exhibent ; in quatuor genera vu lgo dist inguur*-tur, aquea , ignea , lucida , &: aerea.

236. Quidqu id ex Tel lur is g lobo , a tque ex iis corpor i -bus , quae in eo sunt ? fumi instar , spirat , & in altum aseen-dit , dicitur halitus : isque in vaporem , & exhalat ionem di-'vidítur.

237. Ingentem vaporum , a tque exhalat ionum c#piam ex Terra , terrenisque omne genus corporíbus continenter sp i -rari , & in sublime attolli , quot idianis observationibus constat,

^38. Meteora aquea dicuntur , que ex aqueis pet i ss imum hal i t ibus progignuntur : cujusmodi sunr , nébula , nubes , p lu -v i a > ros matutinus , aura serótina , p ru ína } n i x , & grando*

Nc-

* # "XXI. * 239- Nebola ñi $ quotiescumquc vapores ín atmosphícra

propc Te l lur i s superñciem tapi multi coacervantur , eoque modo dispomintur , ut p l immum Jucis intercipiendo , aerem solito opáciorem efí ic iunt.

240 . Nubes á nébula non differt , nisi quod al ti u s supra Ter ram assurgit . u € é

241 . P luv i a cont ingit , quando vapores in sublimen* aerem ehiti ad se. proprius accedunt , & conjúndi in parvulas guttas •eoncrescunt : tum porro guitas hx graviores aere , cui innitun-tur , f-Áac , deorsum cadere debent , atque inter cadendum, dum alise consociantur , subinde áugeri .

242 . A q u a p luvia nomquam püra est , sed sal i bus , oléis, spir i t ibus , terris , metai i is , a l i isque piuribus substa ntiis inqui-nata pro var ia solí exh a ¡antis natura , & pro varia anni tem-pestare. . ,

243. Hinc expl icar ! possunt p luv i a iüre prodigiosas , qua -•r*m frequens mentio apud veteres.

144. Aura serótina oritur ex tenuissimis vaporibus , qui ex palustribus * ali isque aquosis locis diurni Solis calore i a altum excitat i , statim ac aer , cui insident nodurno frigor© perstr ingitur , densantur , & i n parvas guttuías coeunr.

245. Quem-admodum node ingruente aura serótina , i ta porro ante Solis ortum humor quídam tenuissimus ex aere decidit , qui ros matutinus dicitur.

246. Si per aerem fr ig idum , & conglaciantibus spiritibus d i f íer tum aq-uci vapores effesi in glaciem concrescunt, prui-nam , nivem , vel grandinem eíñciuüt.

247. I-gáea meteora dicuntur , quae ex suiphtfreis , ignit is-que halít ibus potissimum procreantur : piuca numerantur > qux una perpetua serie proferemus,

248. Fu lgur oritur ex iis máxime halitibus , quos vari i p lantarum Iiquores ; animalium sudores , ac terre stercoratse, sulphure^ ^ & bi tuminosa Solis calore excaíctacte in altum expi rant .

249. Tonttru vocatur ingens i He so ni tus. , sive boatus ex nitrosa , suíphureaque substantia , dum cfícrVxscit , flamtnam-que concipit , itl aere editus.

250. Fulmen appellatur 1Íimma fulgentissirna máximo cum fragore in aere de repente ex-citata ímpetu validissimo , sum-maque celer itate per íllum excurteñs , ut serpentinos quasi du¿tus in eo describar.

P í a -

* XX I X * P r e c i p u a mater ia inf lammabi i ís , tx qua f u l m e n ! c f á ~

c i tar , est sulphur ; sed aliac practerea vari i generis exhalado*-nes perni ixt§ ad i l lud cfficiendum concurrunt , quac scií icet in l ibero aere accensas eum fragore exp ioduntur .

252 . Bol idum nomine á Philosophis appei lantur ignei q u í -dam g lab i , qui per aerem al iquando delabi conspiciuntur . Hujusraodi globi sunt hal i tus densi , inf lammabiles , copios ius e x térra erumpentes , qui a l iarum cxhalat ionum occursu effer-vescentes incenduntur , & ia tuent ium oculis g lobosam figu-rara exhibent.

253 . Eadem ferc est materia Stel larum cadentium , ac a l iorum quorumdam Meoteoron , qu ibus diversa nomina ad-heserunt ex diversa figura , quam referunt : cujusmodi sunt Cap r^ saltantes , Trabs , Draco , C l ypeu s , Co lumna , Pyr&~ m i s , St ipula .

254. Meteora lucida , qua l i a sunt Ir is , Ha lo , Parhe l ium, &c. , ex diversa iucis reflexione , ac refra&ione efformantur.

25 Ventus est percitus a e r ; sive est m o d o aeris e x i m a i a a l iam partem sensibiliter , & cum Ímpetu fluentis*