op[tina kratovo lokalen akcionen plan za @ivotna sredina

100Lokalen akcionen plan za ìvotna sredina za Op{tina Kratovo

OP[TINA KRATOVO

LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA @IVOTNA SREDINA

Izrabotkata na LEAP za Op{tina Kratovo e poddràna i finansirana od Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe

na Republika Makedonija


MINISTERSTVO ZA @IVOTNA SREDINA I PROSTORNO PLANIRAWE

Republika Makedonija

LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA @IVOTNA SREDINA NA OP[TINA KRATOVO

Kratovo, 2008 godina

NARA^ATEL: MINISTERSTVO ZA @IVOTNA SREDINA I PROSTORNO PLANIRAWE

MINISTER: Nexati Jakupi

KOORDINATOR NA PROEKTOT: Kaja [ukova

IZVR[ITEL: • ADMINISTRACIJA NA OP[TINA KRATOVO

• KRAFTING GRUP DOO, SKOPJE

KORISNIK: OP[TINA KRATOVO GRADONA^ALNIK: Mite Andonovski

PRETSEDATEL NA LOKALEN KOMITET: Cane An~ov


Po~ituvani gra|ani, Zadovolstvo mi e da Vi go pretstavam Lokalniot akcionen plan za ìvotna sredina (LEAP) na Op{tina Kratovo, ~ija osnovna cel e da kreira pove}e godi{na strategija i politika za za{tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina i prirodata vo Op{tina Kratovo, kako i da ponudi konkretni merki i aktivnosti za podobruvawe na kvalitetot na ìvotnata sredina vo op{tinata. So LEAP dokumentot e definirana sostojbata na ìvotnata sredina vo Op{tina Kratovo, izvr{ena e prioretizacija na problemite, definirani se merki i instrumenti za sproveduvawe na opredelbite za za{tita na ìvotnata sredina i razraboten e plan na aktivnosti za re{avawe na prioritetnite problemi, sé vo nasoka za za{tita na ìvotnata sredina i zdravjeto na gra|anite. So Lokalniot Akcionen Plan za ìvotnata sredina na Op{tina Kratovo, davame odgovor na nekolku klu~ni pra{awa:

• Kakva e sostojbata so zagaduvaweto na ìvotnata sredina? • Kako da gi re{ime problemite? • Kako vo idnina da se odnesuvame kon ìvotnata sredina?

Vo ramki na mojata opredelba za zdrava ìvotna sredina vo Op{tina Kratovo, }e se zalagam za dosledna primena na LEAP dokumentot i }e nastojuvam istiot da bide glaven patokaz pri re{avaweto na problemite vo ìvotnata sredina. So izgotvuvaweto na LEAP-ot kako strate{ki dokument Op{tina Kratovo go potvrdi svojot odgovoren odnos vo iznao|aweto na mehanizmi za integrirawe na za{titata na ìvotnata sredina vo lokalniot ekonomski i socijalen razvoj na op{tinata. Vo ovaa prilika, ja izrazuvam svojata blagodarnost kon Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, kako i na ~lenovite na Lokalniot komitet, ~lenovite na rabotnite grupi i ekspertite koi bea angaìrani vo ramkite na proektot i posvetija del od svoeto vreme za izrabotka na ovoj dokument. Voedno, im se zablagodaruvam i na site pravni i fizi~ki lica, kako i na gra|anite na op{tina Kratovo, koi go dadoa svojot pridones vo procesot na izrabotka na ovoj dokument. So po~it, Op{tina Kratovo Gradona~alnik, Mite Andonovski


UÊSNICI VO PROCESOT NA IZRABOTKA NA LEAP Lokalen Komitet za izrabotka na LEAP vo Op{tina Kratovo

Ime i prezime Institucija

1. Mite Andonovski Gradona~alnik na op{tina Kratovo 2. Stojan Nasevski Z.G. „Son~ev Rid” - Rajkovec 3. Milo{ Dimitrovski Z.G. „Sv. \or|i Kratovski” 4. Andrijana Jovanovska „Dobra Voda Najdobra” DOOEL Kratovo 5. Qup~o Davitkovski „Tehnoabraziv” DOOEL Kratovo 6. Rada Zafirova Direktor na O.U. „Ko~o Racin” - Kratovo 7. Mile Markovski Direktor na S.O.U. „Mitko Penxukliski” - Kratovo 8. Dragan [apkaliski Nevraboten 9. Stra{e Angelov Pretsedatel na M.Z. s.Turalevo 10. \uro \eor|ievski „Sisbro Kompani” Kratovo 11. Stefan Kocevski dipl. in`. arhitekt vo penzija 12. Borjan~o Micevski Regionalen centar za odr`liv razvoj - Kratovo 13. Vlado Zahariev Javno pretprijatie za ureduvawe na grade`no zemji{te i

odrùvawe na komunalna infrastruktura Kratovo 14. Branko Ivanov „Silkom” STD Kratovo 15. Rumena Petrovska Higieno-epidemiolo{ka slu`ba Kratovo 16. Novica Zlatanovski Penzioner 17. Gorjan Bo{kovski U~enik vo S.O.U. „Mitko Penxukliski” - Kratovo 18. Nexet Jakupov Z.G. „Roma progres” Kratovo 19. Vlatko Ivanovski Novinar na MRTV 20. Slavica Kocevska Zdruènie na roditeli na deca so cerebralna paraliza 21. Anka Mitevska Inspektor vo Op{tina Kratovo 22. Pan~e Ivanov Agencija za pottiknuvawe na razvojot na zemjodelieto 23. Goran Ristovski Z.G. „Reka”

Lokalen koordinator za izrabotka na LEAP, Cane An~ov

Zamenik na lokalen koordinator, Limonka Georgieva Odgovoren za informirawe na javnosta, Radmila Stojkova-Kitanova Чlenovi na rabotni grupi:

Rabotna grupa - Vozduh: • Ace Lampevski • Dane Jovanovski • Jane Nakov • Zoran Stojanovski

Rabotna grupa - Voda: • Blaga Mijalkova • Laste Tren~evski • Nada Gerasimova • Biljana Krstevska

Rabotna grupa - Upravuvawe so otpad: • Van~e Aleksovski • Peco Mijalkov • Stojan Nasevski • Mi{o Kirov

Rabotna grupa - Priroda:

• Slavica Kocevska • Makedonka Cvetkova • Blage Mitevski • Aleksandar Manasov • Goran Ristovski

Rabotna grupa - Po~va i iskoristuvawe na zemji{teto: • Pan~e Ivanov • Oliver Arsovski • Strahilka Milanova • Aco Jakimov • Jon~e Efremovski


KRATENKI GUP – Generalen urbanisti~ki plan DUP – Detalen urbanisti~ki plan DPSIR - Dviè~ki sili, Pritisoci, Sostojba, Implikacii, Reakcii EEA/EA@S - Evropskata agencija za ìvotna sredina EU – Evropska Unija ELS – Edinici na lokalna samouprava EIA/OV@S – Ocenka na vlijanie vrz ìvotnata sredina IPPC/ISKZ – Integrirano spre~uvawe i kontrola na zagaduvaweto JP – Javno pretprijatie JPM[ – Javno pretprijatie Makedonski {umi KO – Katastarska op{tina LEAP - Lokalniot akcionen plan za ìvotna sredina M@SPP – Ministerstvo za ìvotna sredina i prostorno planirawe MZ[V – Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo NVO – Nevladina organizacija NPUCO – Nacionalen Plan za upravuvawe so otpad vo Republika Makedonija PPRM – Prostoren Plan na Republika Makedonija RM – Republika Makedonija RZZZ – Republi~ki zavod za zdravstvena za{tita SWOT/ SSMZ - Sili, slabosti, mo`nosti, zakani SP – Spomenik na prirodata SPR – Strog priroden rezervat SSBRRM – Studija za sostojbata so biolo{kata raznovidnost vo Republika Makedonija ZELS – Zaednica na edinici na lokalna samouprava MSP – Mali i sredni pretprijatija


S O D R @ I N A PREDGOVOR.............................................................................................................................................1 1. VOVED ................................................................................................................................................... 3

1.1. KRATKO REZIME ................................................................................................................ 3 1.1.1. Op{ti podatoci za Op{tina Kratovo......................................................................... 3 1.1.2. Identifikacija na sostojbata vo site tematski oblasti

na `ivotnata sredina ................................................................................................... 3 2. PRAVNA RAMKA............................................................................................................................... 9 3. [TO E LEAP? ................................................................................................................................... 11 3.1. METODOLOGIJA ZA IZRABOTKA NA LEAP ...................................................... 12 4. OP[TI PODATOCI ZA OP[TINA KRATOVO............................................................... 14 4.1. GEOGRAFSKA POLO@BA............................................................................................. 14 4.2. KARAKTERISTIKI NA TERENOT............................................................................ 14 4.3. SOOBRA]AJNA INFRASTRUKTURA....................................................................... 15 4.4. KLIMA.................................................................................................................................. 15 4.5. HIDROGEOLO[KI KARAKTERISTIKI ............................................................... 15 4.6. GEOTERMALEN POTENCIJAL................................................................................... 16 4.7. DEMOGRAFIJA.................................................................................................................. 16 4.8. SOCIJALNA SOSTOJBA VO OP[TINATA ......................................................... 17 4.9. KULTURNO I ISTORISKO NASLEDSTVO........................................................... 18 4.9.1. ARHITEKTONSKI VREDNOSTI ......................................................................... 19 4.9.2. DREVNI SPOMENICI NA KULTURATA......................................................... 20 5. OCENKA NA SOSTOJBATA SO @IVOTNATA SREDINA ........................................... 21 5.1. TEMATSKA OBLAST VOZDUH.................................................................................... 21 5.1.1. Emisija od stacionarni izvori................................................................................... 21 5.1.2. Emisija od mobilni (podvi`ni) izvori.................................................................... 21 5.1.3. Kvalitet na ambientniot vozduh................................................................................ 22 5.1.4. Identifikacija na problemite - vozduh .................................................................. 22 5.2. TEMATSKA OBLAST VODA ......................................................................................... 23 5.2.1. Vodni resursi.................................................................................................................. 23 5.2.2. Vodosnabduvawe.............................................................................................................. 23 5.2.3. Potrebi za voda za piewe ............................................................................................. 24 5.2.4. Monitoring na vodite................................................................................................... 24 5.2.5. Kvalitet na voda za piewe ........................................................................................... 25 5.2.6. Zagaduvawe na vodite .................................................................................................... 25 5.2.7. Komunalni otpadni vodi .............................................................................................. 26 5.2.8. Industriski otpadni vodi ........................................................................................... 26 5.2.9. Zemjodelstvo - voda za navodnuvawe........................................................................... 26 5.2.10. Identifikacija na problemite - voda .................................................................... 27 5.3. TEMATSKA OBLAST UPRAVUVAWE SO OTPAD................................................ 28 5.3.1. Komunalen otpad i drugi vidovi neopasen otpad ................................................... 28 5.3.2. Op{tinska deponija ...................................................................................................... 29 5.3.3. Divi deponii ................................................................................................................... 29 5.3.4. Industriski otpad ......................................................................................................... 30 5.3.5. Posebni vidovi neopasen otpad.................................................................................. 30 5.3.6. Posebni vidovi na opasen otpad................................................................................. 31 5.3.7. Identifikacija na problemite - upravuvawe so otpad ........................................ 32


5.4. TEMATSKA OBLAST PO^VA I ISKORISTUVAWE

NA ZEMJI[TETO ............................................................................................................ 33 5.4.1. Po~va kako medium na ìvotnata sredina ............................................................... 33 5.4.2. Industrija........................................................................................................................ 33 5.4.3. Naselenie......................................................................................................................... 34 5.4.4. Zemjodelstvo.................................................................................................................... 34 5.4.5. Sto~arstvo ....................................................................................................................... 36 5.4.6. Upravuvawe so otpad...................................................................................................... 36 5.4.7. Transport ......................................................................................................................... 37 5.4.8. Identifikacija na problemite - po~va i iskoristuvawe na zemji{teto ........ 37 5.5. TEMATSKA OBLAST PRIRODA................................................................................. 38 5.5.1. Sostojba so ìvotnata sredina ................................................................................... 38 5.5.2. Biodiverzitet................................................................................................................. 38 5.5.3. Za{titeni podra~ja vo op{tina Kratovo................................................................ 39 5.5.4. Vlijanie na izgradbata na branata „Kneèvo” vrz biodiverzitetot ................. 41 5.5.5. Vlijanie na za{titnite sredstva vo zemjodelstvoto vrz ekosistemite........... 41 5.5.6. [umarstvo........................................................................................................................ 42 5.5.7. Lov i ribolov.................................................................................................................. 42 5.5.8. Sobirawe na lekoviti i drugi vidovi rastenija.................................................... 43 5.5.9. Identifikacija na problemite - priroda ............................................................... 43 6. SWOT ANALIZA.............................................................................................................................. 44 6.1. DEMOGRAFIJA.................................................................................................................. 44 6.2. SOCIJALNA BLAGOSOSTOJBA................................................................................ 45 6.3. INFRASTRUKTURA......................................................................................................... 46 6.4. LOKALNA VLAST............................................................................................................. 47 6.5. LOKALNA EKONOMIJA ............................................................................................... 48 7. REZULTATI OD SPROVEDENATA ANKETA ZA SOSTOJBITE SO @IVOTNATA SREDINA VO OP[TINA KRATOVO................................................. 49 8. LISTA NA PRIORITETI ZA @IVOTNA SREDINA...................................................... 52 9. PLAN ZA SPROVEDUVAWE NA LEAP.................................................................................. 54 10. PLAN ZA NABQUDUVAWE I OCENUVAWE ................................................................... 74 KORISTENA LITERATURA........................................................................................................... 93


1

PREDGOVOR

Procesot na decentralizacija i prenesuvaweto na del od nadle`nostite i obvrskite od centralnata na lokalnata vlast, naloì identifikuvawe na brojni prioriteti, merki i akcii koi treba da go olesnat transferot na nadle`nostite. Zemaj}i gi vo predvid barawata na regulativata na EU, novite aproksimirani zakoni od oblasta na ìvotnata sredina, kako i novite nadle`nosti na edinicite na lokalna samouprava, soglasno Zakonot za lokalna samouprava, evidentna e potrebata od prevzemawe na golem broj merki i akcii za sproveduvawe na istite. Samata izrabotka na LEAP dokumentot e po~etok na dolgoro~en proces. Postignuvaweto na celite, mnogu ~esto, pretpostavuva implementacija na merki i akcii na srednoro~en i dolgoro~en rok. Revidirawe na dokumentot, kako i nabquduvawe i ocenuvawe na samiot proces na sproveduvawe, se aktivnosti koi }e treba kontinuirano da se realiziraat. Vospostavuvaweto na efikasen sistem za upravuvawe so ìvotnata sredina e golem predizvik, no voedno i obvrska. Vo toj proces, najgolema uloga ima nacionalnata vlast, no i site ostanati strani koi treba da bidat del od sistemot, vklu~itelno i lokalnata samouprava. Re{avaweto na problemite od oblasta na ìvotnata sredina me|u drugoto treba da vklu~uva:

� Obezbeduvawe na soodveten administrativen aparat za sproveduvawe na zakonskite nadle`nosti, identifikacija na problemite i sproveduvawe na aktivnostite za za{tita na ìvotnata sredina na lokalno nivo;

� Gradewe na kapacitet kaj edinicite na lokalnata samouprava vo site domeni na

za{titata na ìvotnata sredina, vklu~uvaj}i vospostavuvawe na inspekcija, sproveduvawe na propisite, monitoring, izdavawe na B integrirani dozvoli i drugi nadle`nosti;

� Obuka i naso~uvawe {to treba da go organizira centralnata vlast, vo sorabotka so

ZELS i lokalnata samouprava, so cel da se usmeri i zabrza fazata na tranzicija i da se obezbedi soodvetna vertikalna koordinacija pome|u organite;

� Podgotvuvawe na planovi za implementacija na Direktivite na EU {to baraat

golemi vloùvawa, kako {to se Direktivata za voda za piewe, Direktivata za pre~istuvawe na urbani otpadni vodi, Direktivata za deponii i Direktivata za golemi postrojki so sogoruvawe i obezbeduvawe na jasna definicija na ulogata na lokalnata samouprava vo planovite;

� Podgotvuvawe i aùrirawe na LEAP dokument;

� Podgotvuvawe na drugi planski dokumenti za za{tita na ìvotnata sredina na

lokalno nivo;

� Vospostavuvawe na zaedni~ki organizacioni regionalni strukturi za re{avawe na problemite od ìvotnata sredina;


2

� Razvivawe na instrumenti i mehanizmi za re{avawe na ekolo{kite problemi i za

ispolnuvawe na novite obvrski;

� Mo`nosti za finansirawe na lokalno nivo (koordinirawe na lokalnite fondovi so finansiskoto planirawe na dràvno nivo);

� Pristap na javnosta do informaciite za ìvotnata sredina;

� Edukacija i aktivno u~estvo na javnosta vo donesuvaweto na odluki za ìvotnata

sredina;

� Transparentnost i odgovornost vo procesot na odlu~uvawe.


3

1. VOVED

1.1. KRATKO REZIME Vo soglasnost so Zakonot za ìvotna sredina (Slu`ben vesnik na R.M. br. 53/2005, 24/2007), op{tinata Kratovo pokrena inicijativa za izgotvuvawe na Lokalen Plan za za{tita na ìvotna sredina. Proektot, finansiski, e poddràn od Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe. Izgotvuva~ na proektot e stru~no-ekspertskiot tim na Krafting Grup doo Skopje vo sorabotka so pretstavnici od lokalnata samouprava (preku formiraniot Lokalen Upraven Komitet) i naselenieto na Op{tinata.

1.1.1. Op{ti podatoci za Op{tina Kratovo • Op{tina Kratovo e smestena vo severoisto~niot del na Republika Makedonija.

Rasprostraneta e vo slivnoto podra~je na Kriva Reka, a delumno i na Zletovska Reka;

• Teritorijata na op{tinata zafa}a povr{ina od 375,44 km2;

• Vo sostav na Op{tinata ima 31 naseleni mesta, od koi samo edno-gradot Kratovo e urbano, a drugite 30 se ruralni naseleni mesta;

• Spored popisot vo 2002 godina, vo Op{tina Kratovo ìveat 10.441 ìteli, odnosno gustina na naselenost od 27.81 ìteli / km2.

1.1.2. Identifikacija na sostojbata vo site tematski oblasti na ìvotnata sredina

Tematska oblast vozduh

� Vozduhot vo op{tina Kratovo, najmnogu se zagaduva so emisija na ~ad od individualnoto zagrevawe na domovite i ustanovite, koi kako gorivo naj~esto upotrebuvaat drva.

� Emisija na polutanti vo vozduhot, predizvikuvaat i pogonite na „Silpen”, za proizvodstvo na poliuretanski peni, pogonot „Silteks”, za patenti i drikeri, koi rabotat so mal procent od instaliraniot kapacitet.

� Proizvodnite kapaciteti na fabrikata „Idnina” (sega vo ste~aj), imaat negativno vlijanie vrz ìvotnata sredina, poradi emisija na fenolni gasovi i otpadni gasovi od bakelizacija na proizvodi.

� So cel da se utvrdi emisijata na zagaduva~ki materii od potro{uva~kata na goriva vo soobra}ajot, izvr{eni se presmetki vrz osnova na: potro{uva~ka na benzin i dizel gorivo, kako i brojot na registrirani vozila vo Kratovo. Podatocite pokaùvaat deka vo op{tina Kratovo ima registrirano vkupno 1590 vozila.

� Potro{uva~kata na goriva za 2007 godina e sledna: oloven benzin 31.221 l/god, bezoloven benzin 195.900 l/god, dizel 89.000 l/god.

� Vo ramkite na nacionalnata mreà, kvalitetot na ambientniot vozduh vo op{tina Kratovo se sledi preku monitoring stanicata postavena vo op{tina Kumanovo.


4

Identifikacija na problemite- vozduh

� Nedostatok na seopfatni i sigurni podatoci za emisija na zagaduva~ki supstancii i kvalitetot na vozduhot vo op{tina Kratovo.

� Doma{nite loì{ta koristat goriva, koi sozdavaat zna~itelna emisija na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot.

� Industriskiot sektor koristi zastarena tehnologija i oprema.

� Nezastapenost na alternativnite izvori na energija na pazarot.

� Nedovolni institucionalni i ~ove~ki kapaciteti i nedostatok na finansiski sredstva za sproveduvawe na zakonskata regulativa vo ovaa oblast.

� Nedostatok na planovi i programi za namaluvawe na zagaduvaweto na vozduhot i unapreduvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh na lokalno nivo.

� Nedostatoci na sistemot za procenka na zdravstvenite i na ekolo{kite rizici od {tetnoto vlijanie na atmosferskite zagaduvawa.

� Zagaduvawe na vozduhot od poàri na otvoreno.

Tematska oblast - vodi

� Osogovskiot del od op{tinata e bogat so potoci i reki, najgolem re~en tek e Kriva Reka.

� Vodosnabduvawe na gradot Kratovo se vr{i od Zletovska Reka. Tirolskiot zafat na Zletovska Reka se nao|a na oddale~enost od 26 km severoisto~no od gradot, na nekolku kilometri vozvodno od idnata brana „Kneèvo”. Sistemot obezbeduva vodosnabduvawe na naselenieto od gradot i na nekolku ruralni naselbi, navodnuvawe na individualni zemjodelski povr{ini i odrùvawe na biolo{ki minimalen protok na Kratovska Reka vo tekot na su{nite meseci na godinata.

� Stanicata za pro~istuvawe na voda za piewe se nao|a 2 km isto~no od gradot i ima kapacitet od 80 l/s i rezervoarski prostor od 300 m3, {to ne e dovolno za potrebite na gradot i okolnite naseleni mesta.

� So sistemot za vodosnabduvawe na gradot Kratovo stopanisuva komunalno pretprijatie, koe obavuva i drugi komunalni dejnosti.

� Izgradenata gradska razvodna mreà za vodosnabduvawe e stara 40 godini. Od odnosot na proizvedenata i realiziranata voda proizleguvaat gubitoci od 40%.

� Kanalizacioniot sistem na gradot Kratovo, gi sobira fekalnite vodi i direktno gi prenesuva vo Kratovska Reka i nejzinite pritoki. Potrebna e rekonstrukcija, pro{iruvawe i izgradba na novi kanalizacioni sistemi, kako i tretman na komunalnite otpadni vodi.

� Lokalnite industriski kapaciteti nemaat postrojki za pre~istuvawe na otpadnite vodi i istite direktno gi ispu{taat vo Kratovska i Kriva Reka. Vo ovie industriski postrojki, ne se vr{i monitoring na kvalitetot i koli~inite na otpadni vodi koi se ispu{taat. Za nadminuvawe na ovoj problem, potrebena e kontrola na kvalitetot na industriskite otpadni vodi, soglasno B-integrirani dozvoli.

� Navodnuvaweto na zemjodelskite povr{ini se vr{i na 100 ha koi pripa|aat na oranici i bav~i.


5

Identifikacija na problemite – voda

� Nedovolen kapacitet na stanicata za tretman na voda za piewe;

� Zastarena vodovodna mreà vo urbanoto podra~je na op{tinata;

� Nepostoewe na pre~istitelna stanica za tretman na komunalni otpadni vodi;

� Nepostoewe na stanici za tretman na industriski otpadni vodi vo fabrikite;

� Nedostatok ili nezadovolitelna sostojba na vodovodnite sistemi vo ruralnite oblasti;

� Zagaduvawe na povr{inskite i podzemnite vodi poradi nedoizgradenost na kolektorska mreà i pre~istitelna stanici za otpadni vodi;

� Nizok opfat so mreà za prifa}awe na atmosferski vodi;

� Nedostatok na seopfatni podatoci za sledewe na kvalitetot na vodata na nivo na op{tinata;

� Upotreba na nekvalitetna voda za navodnuvawe na zemjodelskite povr{ini. Tematska oblast - otpad

� Vkupnoto proizvodstvo, na godi{no nivo, na komunalen cvrst otpad i drug neopasen otpad vo op{tinata, se procenuva na okolu 3.000 toni, od koi:

• Otpad generiran vo urbano podra~je: 1.643 t/god.

• Otpad generiran vo ruralno podra~je: 492 t/god.

• Komunalen otpad generiran vo industriski objekti: 600 t/god. (koga rabotela fabrikata „Idnina“, a vo momentov drasti~no pomalku).

• Otpad generiran vo komercijalni objekti: 430 t/god.

� Organizirano sobirawe i transport na cvrstiot otpad do deponija ima samo vo gradot. Zadolèn za sobirawe i odloùvawe na cvrstiot komunalen otpad e KP „Silkom” – Kratovo.

� Problemi pri sobiraweto na otpadot predizvikaat doma}instva, koi ne poseduvaat kanti, kako i sobiraweto na otpadot na oddelni lokaliteti {to se karakteriziraat so substandardni uslovi na ìveewe, ili neadekvatni soobra}ajni infrastrukturni uslovi.

� Lokacijata na op{tinskata deponija, se nao|a na odale~enost okolu 4 km zapadno od Kratovo, vo mesnosta „Me~kin Dol”, vo neposredna blizina na s. @eleznica. Lokacijata na gradskata deponija zafa}a povr{ina od okolu 45.000 m2, a se koristi za odlagawe na otpad od 1975 godina. Spored podatoci od komunalnoto pretprijatie, prose~no na den, se deponiraat po 10 m3. Vkupnoto koli~estvo na deponiran otpad e proceneto deka iznesuva okolu 52.000 m3. Na deponijata ne se vr{i evidencija na koli~inite na otpadot koj se deponira(deponijata ne e sanitarna i ne gi zadovoluva standardite na EU)

� Soglasno Nacionalniot Plan za upravuvawe so otpad, op{tina Kratovo spa|a vo severo-isto~niot region i planirano e komunalniot otpad, da se deponira na regionalna deponija vo blizina na Kumanovo. Za izgradba na regionalnata deponija, postoi izgotvena fizibiliti studija.


6

� Sozdavaweto na divi deponii vo op{tina Kratovo, glavno se dol`i na nepostoewe na organizirano sobirawe na komunalniot otpad vo ruralnite sredini. Vo op{tinata Kratovo, registrirani se divi deponii so po 5 do 100 m3. Naj~esti lokacii na koi se sozdavaat divi deponii se slednite:

• pome|u Svinski most i ^ar{iski most,

• vo Stara musala,

• na ulica Gligor Pazavanski (pod Radin most),

• vo Taba~ka maala,

• vo atarot na s. [legovo,

• vo atarot na s. Prikovci,

• vo atarot na s. Ketenovo.

� Op{tina Kratovo, nema evidencija za koli~inite na industriski otpad koi se generiraat na nejzina teritorija. Podigaweto na neopasniot otpad od stopanskite subjekti, se vr{i soglasno prethodno sklu~en dogovor so komunalno pretprijatie. Spored podatocite dobieni od KP „Silkom” – Kratovo, vo momentov, otpadot od stopanskite subjekti se sobira zaedno so otpadot od doma}instvata.

� Na nivo na Op{tina Kratovo ne postojat podatoci za posebni vidovi na otpad.

� Generiraniot medicinski otpad se sobira edna{ nedelno i se nosi do Medicinski Centar vo Kumanovo, a od tamu se transportira do incineratorot vo Drisla. Lekovite i drugite farmacevtski preparati so pominat rok, se vra}aat na proizvoditelite ili veledrogeriite.

Identifikacija na problemite - otpad

� Ruralnoto podra~je vo op{tinata, ne e opfateno so organizirano sobirawe i deponirawe na komunalniot otpad;

� Evidentna e pojavata na divi deponii;

� Nesoodvetno deponirawe na industriski otpad vo blizina na mestata na generirawe;

� Nedostatok na seopfatni podatoci za koli~ini na otpad (pr. industriski otpad i posebni vidovi na otpad);

� Nezadovolitelna infrastrukturata za upravuvawe na otpad na lokalno nivo (nesanitarna op{tinska deponija, nedovolna oprema za sobirawe i transport na otpad);

� Nedostatok na Plan i Programa za upravuvawe so otpad, koi gi podgotvuva i donesuva op{tinata, za period od tri do {est godini, koj treba da bide usoglasen so Nacionaleniot Plan za upravuvawe so otpad, soglasno Zakonot za upravuvawe so otpad;

� Nedovolna zapoznaenost na gra|anite za sostojbata i problemite so otpadot / Javna kampawa za postapuvawe so otpadot.


7

Tematska oblast – po~va i iskoristuvawe na zemji{te

� Direktno vlijanie na po~vata i iskoristuvaweto na zemji{teto, na teritorijata na Op{tina Kratovo imaat: industrijata, naselenieto, zemjodelstvoto, sto~arstvo, upravuvaweto so otpadot i transportniot sektor.

� Denes vo op{tina Kratovo, se vr{i intenzivno proizvodstvo, samo na mal del od obrabotlivoto zemji{te. Golem del od zemjodelskite povr{ini se napu{teni, kako rezultat na migriraweto na naselenieto.

� Na teritorijata na op{tina Kratovo, ima 22.227 ha zemjodelski povr{ini, od koi na oranici i bav~i, pripa|aat 41% od vkupnite zemjodelski povr{ini, na ovo{ni gradini 2%, na lozja 1,4% i livadi i pasi{ta 25%, od vkupnite zemjodelski povr{ini.

� êsta praksa na teritorijata na op{tina Kratovo, e palewe na strni{ta i slama na zemjodelskite povr{ini.

� Sto~arskiot sektor vo op{tinata se karakterizira so mali, sto~arski doma}instva i komercijalno orientirani zemjodelski stopanstva. Sto~niot fond vo op{tinata iznesuva okolu 26.900 grla, od koi 19.000 grla ovci, 2.150 grla kravi, 3.500 kozi, 2.250 sviwi i okolu 70.000 edinki ìvina. Navedeniot sto~en fond e mal, vo odnos na povr{inata na zemji{teto i nema zna~itelno vlijanie vrz zagaduvaweto na ìvotnata sredina, vo slu~ajov po~vata.

Identifikacija na problemite – po~va i iskoristuvawe na zemji{te

� Otsustvo na monitoring na po~vi (definirawe na po~ven profil, i kvalitet na po~vi);

� Degradacija na po~vite (pr: erozija i kontaminacija na po~vata);

� Pretvorawe na neurbanizirani povr{ini vo divi deponii;

� Ne postoi integrirano upravuvawe vo zemjodelstvoto i {umarstvoto;

� [umski poàri i nelegalna eksploatacija na {umite;

� Nedovolno planirawe na promenite vo namenata na zemji{teto. Tematska oblast - Priroda

� Op{tina Kratovo poseduva relativno bogata fauna i flora.

� Od prirodnoto nasledstvo, kako najzna~ajno na teritorijata na op{tina Kratovo se javuvaat: strogiot priroden rezervat Plo~e Litotelmi - Stracin, za{titen bor vo Kratovo, lokalitetot Cocev Kamen i skamenetite kukli kaj seloto Kuklica.

� Na teritorija na op{tina Kratovo, postoi predel so posebni prirodni karakteristiki. Toa e takanare~eniot „Osogovski bukov komleks”, so povr{ina od 3.818 ha, koj e rasprostranet i na teritorijata na sosednite op{tini Ko~ani i Kriva Palanka.

� Zletovska Reka e tipi~en primer na otvoreno, visokoplaninsko vodeno telo, {to posebno se odnesuva za gorniot tek na ovaa reka, koj se odlikuva so ladni i brzi vodi


8

od prva klasa na kvalitet, koi se naseleni so napredna populacija na razli~ni vidovi na ribi, me|u koi dominira pastramkata.

� Branata „Kneèvo”, ~ija izgradba neposredno pretstoi, }e predizvika promeni vo slivot na Zletovska Reka. Taa }e vlijae vrz migracijata na ribi, prenesuvaweto na nanos i suspendirani ~esti~ki i drugo. Vakvite promeni }e imaat vlijanie vrz faunata, ribite, pticite, insektite i krajbre`nata flora.

� Mo`ni negativni efekti za stabilnosta na ekosistemite i degradacijata na biodiverzitetot vklu~uvaat gubewe, modifikacija i fragmentacija na ìveali{tata i prekumernoto iskoristuvawe na biolo{kite resursi (lov, ribolov, trguvawe so lekoviti i aromati~ni rastenija, polàvi, èlki, pe~urki). Negativnoto vlijanie na ekonomskite sektori vo op{tina Kratovo vrz prirodata i biodiverzitetot e nezna~itelno, zemaj}i go vo predvid i obemot na aktivnosti na samite sektori.

Identifikacija na problemite - priroda

� Nedostatok i/ili nedostapnost do zainteresirana javnost, na podatoci za brojnosta na ìvotinskiot i rastitelniot svet na teritorijata na op{tina Kratovo.

� Ne postoi integrirano upravuvawe so {umskiot fond.

� Nedovolna za{tita na loven i riben fond; Zakana od lovokradstvo i ribokradstvo.

� Nedovolno nivo na svest kaj javnosta, za za{tita na prirodnite vrednosti.

� Nepovolna socio-ekonomska sostojba, {to go zgolemuva pritisokot vrz biodiverzitetot i prirodnite resursi.


9

2. PRAVNA RAMKA Izrabotkata na LEAP proizleguva od potrebata na gra|anite za ~ista i zdrava ìvotna sredina, no i kako obvrska soglasno Zakonot za ìvotna sredina (Slu`ben vesnik na R.M. br. 53/2005) i Zakonot za lokalna samouprava (Slu`ben vesnik na R.M. br. 5/2002). Sledejki gi odredbite od poso~enite zakoni, evidentno e deka edinicite na lokalna samouprava, igraat klu~na uloga vo implementacijata na golem del od barawata, regulirani so novata zakonska legislativa vo RM, od oblasta na ìvotnata sredina. Vo taa smisla, vo prodolènie, se navedeni nadle`nostite koi treba da se sproveduvaat na lokalno nivo, soglasno zakonite od oblasta na ìvotnata sredina, koi se usoglaseni so regulativata na EU. Napraveniot pregled po istite, dava jasna slika za obvrskite na ELS i potrebite za zajaknuvawe na ~ove~kite kapaciteti za sproveduvawe na istite. Zakonot za ìvotna sredina gi utvrduva slednite nadle`nosti na op{tinite:

� Formirawe na lokalni mreì za monitoring na oddelni mediumi i oblasti na ìvotnata sredina i dostavuvawe na podatoci od istite do M@SPP;

� Mo`nost za vospostavuvawe na Register na zagaduva~ki materii i supstancii i na nivnite karakteristiki za podra~jeto na op{tinata;

� Vospostavuvawe i oddrùvawe na Katastar za ìvotna sredina i dostavuvawe na podatocite od istite, najmalku edna{ mese~no do M@SPP;

� Izgotvuvawe na izve{taj za sostojbata so ìvotnata sredina na podra~jeto na op{tinata. Istiot treba da bide dostapen za javnosta;

� Obvrska za podgotovka na Lokalen akcionen plan za ìvotna sredina za period od {est godini, soglasno donesena metodologija od strana na ministerot za ìvotna sredina;

� Sproveduvawe na postapka za strate{ka ocenka na vlijanijata vrz ìvotnata sredina, na odredeni planovi i programi;

� Izdavawe na B integrirani ekolo{ki dozvoli – postapka za integrirano spre~uvawe i kontrola na zagaduvaweto;

� Obezbeduvawe na pravoto za pristap do informacii za ìvotnata sredina i u~estvo na javnosta vo donesuvawe na odluki za ìvotna sredina;

� Izgotvuvawe na nadvore{en plan za vonredni sostojbi (spre~uvawe i kontrola na havarii so prisustvo na opasni supstancii) i dostavuvawe na istiot do M@SPP;

� Mo`nost za izrabotka na Lokalna agenda 21; � Obvrska za postavuvawe na ovlasteni inspektori za ìvotna sredina na lokalno

nivo i dr. Zakonot za kvalitet na ambientniot vozduh gi utvrduva slednite nadle`nosti na ELS:

� Obvrska za izgotvuvawe na programi i planovi za za{tita i podobruvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh;

� Donesuvawe na poedine~ni akti, vo odredeni slu~ai vo ovaa oblast; � Vospostavuvawe na lokalni mreì za monitoring na kvalitetot na ambientniot

vozduh na lokalno nivo; � Obezbeduvawe na pravoto za pristap do informacii i u~estvo vo donesuvawe na

odluki vo ovaa oblast; � Postavuvawe na ovlasteni inspektori za ìvotna sredina.

Zakonot za upravuvawe so otpadot gi utvrduva slednite nadle`nosti na ELS: � Upravuvawe (postapuvawe) so komunalen i drugi vidovi neopasen otpad;


10

� Donesuvawe na Plan za upravuvawe so otpadot na op{tinata; � Donesuvawe na Programa za upravuvawe so otpad za realizacija na Planot na RM za

upravuvawe so otpad; � Obvrski na op{tinite za upravuvawe so komunalen i drugi vidovi neopasen otpad; � Donesuvawe na akti, so koi }e se reguliraat selektiraweto, sobiraweto i

transportiraweto na komunalen i drugi vidovi neopasen otpad; � Sorabotka so drugite op{tini i gradot Skopje vo vrska so upravuvawe so

komunalen i drugi vidovi neopasen otpad; � Realizirawe na proekti i prevzemawe na investicioni zafati za podobruvawe na

op{tata sostojba so upravuvawe so otpad; � Postapuvawe vo soglasnost so op{tite pravila za postapuvawe so komunalen i

drugi vidovi na neopasen otpad; � Dostavuvawe na izve{tai za sproveduvawe na svoite programi za upravuvawe so

otpad; � Gradona~alnikot na op{tinata, gi opredeluva lokaciite za skladirawe na

neopasen otpad vo blizina na mestoto kade se sozdava, lokaciite kade moàt da bidat izgradeni, odnosno postaveni, pretovarnite stanici;

� Gradona~alnikot na op{tinata e dolèn dobienite podatoci (od pravni i fizi~ki lica koi se zanimavaat so taa dejnost), za sobran i transportiran komunalen i drug vid neopasen otpad, vo vid na konsolidiran izve{taj, da gi dostavi do nadle`niot organ za vr{ewe na stru~ni raboti od oblasta na ìvotnata sredina, najdocna do 31 mart vo tekovnata godina za prethodnata godina;

� Odrùvawe na javnata ~istota i postapuvawe so napu{teniot otpad na javnite i soobra}ajni povr{ini vo urbanite sredini i vo neurbaniziraniot prostor na svoeto podra~je;

� Mo`nost za osnovawe na deponija za neopasen i za inerten otpad (gradeèn {ut) – ja osnovaat pravni lica, vrz osnova na dozvola i sklu~en dogovor za izvr{uvawe na raboti od javen interes, od lokalno zna~ewe so op{tinata;

� Mo`nost za osnovawe na zaedni~ka administracija so druga op{tina (ili pove}e op{tini), koja }e vr{i monitoring na upravuvaweto so otpad;

� Mo`nost za opredeluvawe na nadomestok za upravuvawe so otpad vo visina od 1-2%, od cenata za izvr{ena usluga, za sobirawe i transportirawe na komunalen otpad;

� Nadzor na upravuvaweto so otpad – ovlasten inspektor za ìvotna sredina i dr. Vospostavuvawe na granici za racionalno koristewe na prirodnite resursi e samo del od Zakonot za priroda, ~ie sproveduvawe podrazbira vklu~uvawe na site zainteresirani strani, zaedno so op{tinite. Do stapuvawe na sila na noviot Zakon za vodi, koj e aproksimiran so evropskoto zakonodavstvo, vaàt odredbite od postojniot Zakon za vodi. Za{titata na po~vite se regulira vo nekolku zakoni, me|u koi, zakonite za ìvotna sredina, prirodata, {umite, vodite i na upravuvaweto so otpadot. Zakonot za lokalna samouprava utvrduva lista na nadle`nosti na op{tinite me|u koi i urbanisti~ko planirawe, za{tita na ìvotnata sredina i prirodata i komunalni dejnosti (}e gi spomeneme snabduvaweto so voda za piewe, odveduvawe i pre~istuvawe na otpadni vodi, postapuvawe so komunalen otpad, izgradba, odrùvawe i rekonstrukcija na infrastrukturni objekti i dr). Sproveduvaweto na zakonite e vo nadle`nost na razli~ni dràvni organi, vo zavisnost od problematikata. Prostorniot plan i Zakon za zemjodelsko zemji{te, pokrivaat odredeni segmenti koj se odnesuvaaat na iskoristuvaweto na zemji{teto.


11

3. [TO E LEAP? LEAP za Op{tina Kratovo, pretstavuva planski dokument za aktivnosti vo oblasta na ìvotnata sredina, koj iako pretstavuva samostoen dokument, sepak korespondira so Nacionalniot Plan za ìvotna sredina (NEAP). LEAP-ot pretpostavuva analiza na sostojbite vo ìvotnata sredina i utvrduvawe na potrebite za nadminuvawe na problemite. Ovaa obvrska e ostvarena preku:

• utvrduvawe na postojnata sostojba so kvalitetot na ìvotnata sredina, nivno vlijanie vrz zdravjeto na naselenieto i vrz mo`nostite za razvoj na Op{tinata;

• utvrduvawe na prioriteti; • izgotvuvawe dinami~en plan na merki i aktivnosti.

Sledej}i go pravoto na naselenieto za transparentnost na informaciite od oblasta na ìvotnata sredina, lokalnite vlasti, preku LEAP-ot, obezbeduvaat u~estvo na javnosta vo celokupniot proces na negova izrabotka i realizacija. Vrz osnova na ocenata za stepenot na zagadenosta na ìvotnata sredina vo dadeno podra~je, LEAP-ot predlaga merki i aktivnosti za za{tita na ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto, od interes i vo nadle`nost na op{tinata, a osobeno za:

• za{tita na vozduhot od zagaduvawe i za podobruvawe na kvalitetot na vozduhot; • snabduvawe so kvalitetna voda za piewe vo dovolni koli~ini; • za{tita na vodite od zagaduvawe, pre~istuvawe na otpadnite vodi, progresivno

namaluvawe na {tetnite ispu{tawa i postepeno eliminirawe na emisiite na opasni supstancii vo vodite i za ublaùvawe na posledicite od {tetnoto dejstvo na vodite i od nedostigot na voda;

• za{tita od bu~ava i vibracii, nastanati kako rezultat na stopanskite i na drugite dejnosti i aktivnosti;

• urban razvoj i prostorno planirawe; • razvojot na lokalniot javen transport i soobra}ajot na podra~jeto; • zgolemuvawe na energetska efikasnost; • razvoj na ekolo{ko-kulturniot turizam i negovoto vlijanie vrz ìvotnata sredina; • za{tita na biodiverzitetot; • upravuvawe i koristewe na prirodnite bogatstva; • podigawe na javnata svest i razvoj na obrazovanieto za za{tita i unapreduvawe na

ìvotnata sredina; • posledicite od ekonomskiot razvoj vrz ìvotnata sredina i • nadle`nite subjekti za sproveduvawe na oddelnite elementi na planot.

LEAP-ot go donesuva Sovetot na op{tinata, vrz osnova na ocenata na svoite specifi~ni sostojbi i potrebi, a go sproveduva gradona~alnikot na op{tinata, kako i drugite pravni i fizi~ki lica opredeleni so planot. LEAP-ot se donesuva za period od {est godini i tekovno se obnovuva, vo zavisnost od novonastanatite uslovi. LEAP-ot zadolìtelno se obnovuva, po istekot na rokot za koj e donesen. Sovetot na op{tinata formira telo, rakovodeno od gradona~alnikot, koe ja sledi implementacijata na LEAP-ot i predlaga promeni vo dokumentot, a za toa edna{ godi{no go izvestuva Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe. Izrabotkata na LEAP dokumentot e zasnovana na slednite na~ela:


12

• Na~eloto na odr`liv razvoj; • Na~eloto za transparentnost i vklu~uvawe na javnosta i • Na~eloto za finansiski i kadrovski mo`nosti.

Vo soglasnost so iznesenoto, op{tite celi na LEAP-ot se:

� Da se prodolì so procesot na pribliùvawe kon politikite na EU, vo oblasta na ìvotnata sredina na lokalno nivo;

� Da se integrira politikata za za{tita na ìvotna sredina vo ostanatite sektorski politiki;

� Da se identifikuvaat i zajaknat potrebnite administrativni strukturi, za efikasno upravuvawe so ìvotnata sredina na lokalno nivo;

� Da se obezbedi implementacija i sproveduvawe na barawata za za{tita na ìvotnata sredina na lokalno nivo;

� Da se pottiknat site subjekti, vo oblasta na ìvotnata sredina, kon pogolema odgovornost za za{titata na ìvotnata sredina, osobeno javnosta;

� Da se postavat osnovi za ekolo{ki odr`liv pristap; � Da se iznajdat finansiski sredstva za re{avawe na prioritetnite ekolo{ki

problemi, i dr. Izraboteniot LEAP sodrì pregled na sostojbite so ìvotnata sredina i prirodata, lista na problemi i prioriteti, kako i utvrdeni celi, merki i akcii za za{tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina. Isto taka, dokumentot utvrduva plan za realizacija na akciite, nadle`ni pravni i fizi~ki lica, rokovi za sproveduvawe na celite, merkite i akciite, kako i izvori na finansirawe i potrebni finansiski sredstva za realizacija na akciite/proektite.

3.1. METODOLOGIJA ZA IZRABOTKA NA LEAP Soglasno Zakonot za ìvotna sredina (~len 60, stav 2), nositel na procesot na izrabotka na LEAP e Op{tina Kratovo. Soglasno istiot Zakon, LEAP-ot se izrabotuva vrz osnova na metodologija koja ja utvrduva Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, koja so odluka na ministerot e donesena na po~etokot na 2007 godina. Izrabotkata na LEAP-ot za op{tina Kratovo, e finansirana od Buxetot na Republika Makedonija, preku Programata za investirawe vo ìvotnata sredina na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe za 2007 godina. Procesot na izrabotka na LEAP za Op{tina Kratovo, zapo~na so podnesuvawe na inicijativa na Gradona~alnikot do Sovetot na Op{tinata br. 07-211 od 31.01.2008, po {to sleduva{e Odluka za izrabotka na Lokalen plan za ìvotna sredina za Op{tina Kratovo.

Organizaciskata struktura za izrabotka na LEAP e postavena na sledniot na~in:

• Lokalen koordinator, nazna~en od Gradona~alnikot; • Lokalen komitet, odobren od Sovetot na Op{tina Kratovo; • Rabotni grupi, formirani od Lokalniot komitet.

Stru~nite raboti, neophodni za izrabotka na LEAP-ot, gi koordiniraat eksperti od soodvetnite oblasti/mediumi.


13

Slika br. 1 : Rabotna sredba vo Op{tina Kratovo

Po potpi{uvaweto na Dogovorite pome|u Op{tina Kratovo i Ministerstvoto za `ivotna sredina i proistorno planirawe i pome|u Op{tina Kratovo i konsultantskata firma „Krafting Grup” od Skopje, Gradona~alnikot go zapozna Sovetot na Op{tinata i se formira{e Lokalen komitet sostaven od 24 ~lena. Vo Lokalniot komitet, bea izbrani pretstavnici na biznis sektorot, pretstavnici na nevladinite organizacii od oblasta na `ivotnata sredina, pretstavnici na mesnite zaednici, pretstavnici od ~lenovite na Sovetot na Op{tinata, pretstavnici na pe~ateni i elektronski mediumi i gra|ani na op{tinata. Potoa, be{e izbran Koordinator na proektot od redot na vrabotenite. Lokalniot komitet formira{e rabotni grupi, po tematski oblasti i toa za: voda, vozduh, otpad, po~va i iskoristenost na zemji{teto, i priroda. Vo rabotnite grupi, pokraj vrabotenite od op{tinskata administracija bea vklu~eni i eksperti za sekoja tematska oblast. Procesot na izrabotka na dokumentot trae{e pove}e od 6 meseci i pomina niz razli~ni formi na u~estvo:

• Obrabotka na postoe~ki podatoci, sobirawe na dopolnitelni podatoci i formirawe na baza na podatoci;

• U~estvo na ~lenovite na rabotnite grupi vo rabotilnici i koordinacija pome|u rabotnite grupi;

• Informirawe na javnosta preku intervjua so Koordinatorot na proektot i organizirani tribini;

• Sostanoci na rabotnite grupi i na Lokalniot komitet za izrabotka na materijalite.

Sekoja od ovie aktivnosti ima{e jasna cel i o~ekuvani rezultati, {to doprinese vo postignuvawe na konsenzus na zaednicata, po pove}e va`ni pra{awa vo izrabotkata na dokumentot. Vo soglasnost so sostojbite vo op{tinata, a vrz osnova na ovoj dokument, treba da se prezemat konkretni merki i akcii za:

• Racionalno koristewe na vodenite resursi; • Tretman na otpadni vodi; • Upravuvawe so otpad; • Racionalno koristewe na prostorot i prirodnite resursi; • Unapreduvawe na kvalitetot na vozduhot; • Za{tita i unapreduvawe na prirodnoto i kulturnoto nasledstvo i dr.


14

4. OP[TI PODATOCI ZA OP[TINA KRATOVO

4.1. GEOGRAFSKA POLO@BA Op{tina Kratovo se nao|a vo severoisto~niot del na Republika Makedonija. Rasprostraneta e vo slivnoto podra~je na Kriva Reka, a delumno i na Zletovska Reka. Glavnata oska na protegawe na op{tinata e istok-zapad. Se grani~i so op{tinite, Kriva Palanka, Rankovce, Staro Nagori~ane, Sveti Nikole, Probi{tip i Ko~ani.

Slika br. 2: Granici na op{tina Kratovo

Teritorijata na Op{tinata Kratovo, zafa}a povr{ina od 375,44 km2 ili, 1,48% od teritorijata na Republika Makedonija. Spored popisot vo 2002 godina vo Op{tina Kratovo ìveat 10.441 ìteli. Vo op{tinata ima 31 naselba i toa: gradot Kratovo i selata: Blizanci, Vakuf, Gorno Kratovo, Dimonce, Emirica, @eleznica, @ivalevo, Kavrak, Ketenovo, Kneèvo, Kojkovo, Kowuh, Krilatica, Kuklica, Kunovo, Lukovo, Topolovi}, Mu{kovo, Neìlovo, Pendak, Prikovci, Sekulica, Stracin, Tala{mance, Tatomir, Trnovac, Turalevo, Filipovci, [legovo i [opsko Rudare.

4.2. KARAKTERISTIKI NA TERENOT Od aspekt na morfologijata, op{tinata glavno ima karakter na ridskoplaninska oblast. Terenot vo zona na visoka i sredno-planinska struktura e izgraden od kristalesti {krilci, a vo niskata planinska struktura na reqefot, dominiraat eruptivni karpi. Visok i srednoplaninski reqef se sre}ava na Osogovskite Planini, koj e zastapen so relativno {iroki, zaramneti i dosta dolgi planinski bila, me|u sebe odvoeni so tesni i mnogu dlaboki dolini. Prose~nata nadmorska viso~ina iznesuva 1.000 m.


15

Slika br. 3: Panoramski pogled na op{tinskiot centar Kratovo

Op{tinata poseduva agrarna povr{ina od 35.013 ha, od koja 10.818 ha obrabotliva povr{ina (30,9%), 12.160 ha pasi{tata (34,4%) i 12.035 ha {umski povr{ini (34,3%).

4.3. SOOBRA]AJNA INFRASTRUKTURA Op{tinata nema dovolno razviena soobra}ajna infrastruktura. So najzna~ajnata soobra}ajnica, odnosno so regionalniot pat Stracin - Kratovo - Probi{tip, op{tinata e povrzana so patnite pravci Kumanovo - Kriva Palanka - ]ustendil (Bugarija) i Skopje - Veles - [tip. Vo faza na izgradba e me|unarodnata èlezni~ka pruga po dolinata na Kriva Reka kon Bugarija.

4.4. KLIMA Klimatskite karakteristiki na odredeni podra~ja na op{tinata, zavisat od geografskata polo`ba i planinskata struktura na reqefot, poradi {to se javuvaat varijacii na kontinentalnata klima vo ramki na niskoplaninska, srednoplaninska i viskoplaninska klimatska zona. Prose~nata godi{na temperatura se dviì od 10 do 11 0C, so maksimalni temperaturi vo letnite meseci do 38 0C i minimalni temperaturi vo zimskiot period do - 21 0C. Dominantni vetrovi vo op{tinata se od severo-isto~en pravec. Vetrovite, kako i maglata se retka pojava vo lokalitetot na gradot Kratovo. Prose~nata godi{na koli~ina na vrneì se dviì od 630 mm vo poniskite, pa od 930 do 1.200 mm vo planinskite predeli na op{tinata. Vo tekot na godinata, vrneìte najmnogu se zastapeni vo mesec april, a najmalku vo mesec januari. Sneg vrne vo prosek po 12 dena godi{no. Godi{nata prose~na relativna vla`nost iznesuva 37%, pri {to, najvisoka e vo zimskite meseci so prosek od 79%, a najniska vo letnite meseci so prosek od 53%.

4.5. HIDROGEOLO[KI KARAKTERISTIKI Od hidrogeolo{ki aspekt, na teritorijata na Op{tina Kratovo glavno se prisutni slabo vodopropusni stenski masi, so malku izrazena puknatinska poroznost. Poizrazeni kolektorsko-hidrogeolo{ki osobini na karpite, se javuvaat vo dolinskite delovi na


16

terenot, kade vsu{nost preovladuvaat aluvijalni tvorbi sostaveni od pesok, ~akal i pesoklivi glini so intergranularna poroznost. Kristalesti {krilci so izolatorski hidrolo{ki karakteristiki, se sre}avaat vo severniot i severo-isto~niot del od terenot. So sli~ni hidrogeolo{ki karakteristiki se i gnajsevite i mika{istite karpi, koi se od prekambiski period i se locirani vo isto~niot del od terenot. Pogolem del od terenot e sostaven od magmatski karpi, vo koi preovladuvaat izolatorskite hidrolo{ki osobini. Tektonski, terenot e izgraden od stari prekambiski gnajsevi i mika{isti, paleozojski {krilci i graniti i mezozojski tvorbi zastapeni so peso~nici, konglomerati, glinici i varovnici. Terciernite tvorbi se od eocenski i pliocenski ezerski naslagi. Vo ovoj masiv sî obrazuvani poodelni regionalni rupturi, koi lu{pesto se navlekuvaat na karpite od sosednata zona. Vulkanskata aktivnost na terenot e dosta izrazena, za {to svedo~at ostatocite od vulkanskite naslagi, vo vid na karpi so puknatinska poroznost. Ova uslovuva pojava na izdani od razbien tip, koi sé so promenliva izda{nost. Izvorite od zbien tip se poretko zastapeni na ovoj teren, a se formirani vo aluvionite na re~nite dolini, koi se sostaveni od pesok, ~akal i mal del od glinoviti pesoci. Vo ovie vodonosni horizonti se formirani i fraetski izdani, koi ne se so golema va`nost za eksploataciski celi. Golema rasprostranetost imaat puknatinskite izdani, no i tie se slabo vodonosni i slabo izda{ni. Istite sé so retka pojava na izvori, glavno so povremen karakter i so stroga zavisnost od atmosferskite vrneì. Na teritorijata na op{tinata prisutni se i bezvodni tereni.

4.6. GEOTERMALEN POTENCIJAL Sostavot na terenot ukaùva na prisustvo na golem geotermalen potencijal. Ova osobeno se odnesuva na raznodimenzioniranite rasedi, vo koi ne e isklu~ena mo`nosta od cirkulacija na geotermalna voda vo dlabokite horizonti. Posebna va`nost za geotermalnata potencijalnost se mladite vulkanski izlivi, koi{to se zastapeni vo isto~nite delovi od op{tinata. Kako indikacija za prisustvo na geotermalni vodi, se javuva izvorot na mineralna voda vo s. @eleznica, koj ima temperatura od 19 0C (ovaa temperatura ja prestavuva granicata pome|u ladni i geotermalni vodi), kako i utvrdenite geotermalni vodi vo blizina na s. Topolovi}, koi so dopolnitelni detalni istraùvawa moè da pretstavuvaat geotermalen potencijal, pogoden za ekonomska valorizacija.

4.7. DEMOGRAFIJA Vkupnoto naselenie vo Op{tina Kratovo, vo 2002 godina iznesuvalo 10.441 ìteli. Gradot Kratovo ima 6.924 ìteli, ili 66.3% od vkupnoto naselenie na op{tinata. Vo strukturata na naselenieto na gradot, mladite do 20 godini u~estvuvaat so 24,8%, pomladi od 40 godini so 52,9% i stari so 60 i pove}e godini so 18,9%. Vo odnos na nacionalnata pripadnost, vo op{tinata dominiraat Makedonci so mnozinstvo od 98 %, po niv sleduvaat Romite so 1,4%, potoa Srbite so 0,2%, Turcite so 0,1% i drugi so 0,3%. Vo op{tinata, pokraj gradot Kratovo, ima u{te 30 selski naselbi, od koi 28 se od razbien maalski tip. Najgolema ruralna naselba e [legovo, so 373 ìteli. Podetalen pregled na naselenite mesta vo op{tinata e daden vo Tabela 1. I pokraj namaluvaweto na brojot na naselenieto vo op{tinata, brojot na doma}instvata e zgolemen, i toa od 3.228 vo 1981 godina, na 3.304 vo 2002 godina. Pritoa, brojot na ~lenovi po semejstvo vo gradot e namalen od 3,9 na 3,2, a vo ruralnite naselbi od 3,8 na 2,8 ~lena po semejstvo.


17

Tabela 1: Osnovni podatoci za naselenite mesta vo Op{tina Kratovo

Reden

broj

Naselba Povr{ina na atar

na naselbata vo km2

Broj na ìteli

vo 2002

Gustina

ìteli / km2 1 Kratovo 13,9 6924 498,12 2 Bliznaci 5,5 6 1,09 3 Vakuf 7,9 122 15,44 4 Gorno Kratovo 15,4 27 1.75 5 Dimonce 9,9 51 5,15 6 Emirica 24,3 18 1,52 7 @eleznica 9,1 220 24,17 8 @ivalevo 4,5 155 34,44 9 Kavrak 7,2 62 8,61 10 Ketenovo 5,1 216 42,35 11 Kneèvo 18,9 64 3,38 12 Kojkovo 11,8 36 3,05 13 Kowuh 14,1 150 10,63 14 Krilatnica 9,7 141 14,54 15 Kuklica 13,6 97 7,13 16 Kunovo 5,1 3 0,59 17 Lukovo 9,9 4 0,40 18 Mu{kovo 12,9 51 3,93 19 Neìlovo 14,2 23 1,62 20 Penda} 8,3 45 5,42 21 Prikovci 6,7 114 17,01 22 Sekulica 18,2 177 9,73 23 Stracin 27,2 185 6,80 24 Tala{mance 7,9 150 18,99 25 Tatomir 13,6 84 6,18 26 Topalovi} 8,1 32 3,95 27 Trnovac 14,4 330 22,92 28 Turalevo 7,3 326 44,36 29 Filipovci 13,4 112 8,36 30 [legovo 10,6 373 35,18 31 [opsko Rudare 27,5 143 5,20

4.8. SOCIJALNA SOSTOJBA VO OP[TINATA U~estvoto na rabotosposobnoto naselenie vo vkupnoto naselenie na op{tinata iznesuva 61,1%, pri {to zemjodelskoto naselenie vo vkupnoto naselenie u~estvuva so 25%. Op{tinata poseduva vkupna agrarna povr{ina od 35.013 ha. Od pregledot, daden vo tabela 8 vo poglavje 6.4.4, moè da se konstatira deka obrabotlivite povr{ini iznesuvaat 10.818 ha ili 30,9%, pasi{tata zavzemaat 12.160 ha, ili 34,4% i {umskite povr{ini 12.035 ha ili 34,37%. Agrarnata struktura na zemji{teto vo op{tinata e prikaàna vo tabela 2. Teritorijata na op{tinata e bogata so mineralni surovini, poradi {to ovoj kraj, vo minatoto, bil centar na rudarstvoto i metalurgijata na Balkanot, a ovie stopanski dejnosti pretstavuvale osnova za egzistencija na lokalnoto naselenie. Denes, na


18

teritorijata na op{tinata vo eksploatacija e samo rudnikot za kvarcit „Crn Vrv” na kombinatot „Sileks”. Poradi neramnomerna raspredelba na naselenieto i nedovolna soobra}ajna povrzanost na ruralnite naselbi na op{tinata, evidentno e prisustvo na slaba iskoristenost na prethodno navedenite prirodni resursi. Ova e edna od osnovnite pri~ini za visokata nevrabotenost, kako i za sloènite ekonomski i socijalni sostojbi vo op{tinata. Spored podatocite od popisot od 2002 godina, vo op{tinata imalo vkupno 2.518 vraboteni lica od koi 822 èni. Spored ekonomski sektori, strukturata na vrabotenite e sledna: zemjodelstvo 11,5% od rabotnata sila, industrija 45,7%, uslugi 42,5% i nepoznato 0,3%. Spored socio-ekonomskite pokazateli, brojot na nevraboteni lica iznesuva 1.605 i pretstavuva 38.9% od rabotosposobnoto naselenie. Naselenieto vo urbanata sredina, kako i vo selskite naselbi, prete`no ìvee vo objekti od individualna gradba. Na teritorijata na Op{tinata Kratovo, ima 4.951 stan so vkupna povr{ina od 206.266 m2. Od tuka proizleguva podatokot za prose~nata golemina na stanovi, koja iznesuva 59 m2, ili prose~no 17 m2 po ìtel.

4.9. KULTURNO I ISTORISKO NASLEDSTVO Kratovo e eden od najstarite gradovi vo Republika Makedonija. Prvoto spomenuvawe na gradot vo istoriskite dokumenti, datira od po~etokot na vtorata polovina na XII vek i toa od zapisite na arapskiot geograf i patepisec Idrizi. Zapisite se odnesuvaat za negovata poseta na Kratovo i okolinata vo 1153 godina, vo koi Kratovo go opi{uva kako napreden i dobronaselen grad. Spored drugi dokumenti, Kratovo vo 1515 godina imalo 1.000 ku}i so 979 semejstva hristijani, 152 semejstva muslimani i 10 semejstva Evrei, dodeka spored Evlija êlebija, Kratovo vo 1660 godina imalo 800 ku}i od cvrsta gradba, pokrieni so crveni keramidi i opkoleni so rajski bav~i i ìva voda. Brojot na ìteli bil okolu 6.000 iljadi, od koi 2.500 bile Turci. Kako rezultat na pove}e civilizacii i kulturi koi{to minale niz nego, vo svojata mnoguvekovna istorija, gradot dobival pove}e imiwa, po~nuvaj}i od anti~koto ime Tranupara, rimskoto Kratiskara, vizantiskoto Koritos i turskite imiwa Karatonlu i Kiratova, za da na kraj go zadrì dene{noto slovensko ime Kratovo. Postoe~kite drevni arhitektonski spomenici, kako {to se kulite, mostovite i nekolkute preostanati starogradski ku}i, imaat posebna arhitektonska vrednost. Tie se najprepoznatlivi simboli na Kratovo, koi istovremeno pretstavuvaat i istorisko nasledstvo i go otslikuvaat vremeto koga Kratovo bilo vo najgolemiot ekonomski podem.


19

4.9.1 Arhitektonski vrednosti

Kratovska ku}a Gradskata kratovska ku}a e mnogu interesna i ubava arhitektonska gradba. Ku}ite se individualni, za edna familija, so retki isklu~oci za dve. Naj~esto se slobodno postaveni po padinite ili se izdigaat od karpite so koi se organski povrzani vo mal dvor, ograden so yidovi sledej}i ja konfiguracijata na terenot. ârdakot e sostaven del od sekoja kratovska ku}a. Mnogu interesna bila i ~ar{ijata so okolu 350 du}ani od site zanaeti, a najubav go smetale kazanxiskiot zanaet. Vo gradot postoela i tvrdina, koja e urnata za vreme na osvojuvawe od Turcite. Kako arhitektonsko bogatstvo vo Kratovo se sre}avaat i golem broj na ~e{mi, koi se izvonredno vklopeni vo urbanoto tkivo na gradot. Tie se sre}avaat na sekoj sokak, na raskrsnici, kaj monumentalni objekti, vo razni objekti, vo dvori{ta itn.

Srednovekovni kuli i mostovi Srednovekovnite kameni kuli, pretstavuvaat najprepoznatliv simbol na gradot Kratovo. Od nekoga{nite 12, denes se ostanati samo 6 kuli. Kulite se locirani vo sredi{niot del na gradot. Izgradeni se od kamen i tula, so blago zakoseni krovovi pokrieni so kameni plo~i. Kulite imaat kvadratna ili pravoagolna osnova, so po edna prostorija na sekoj kat. Se pretpostavuva deka na prizemje se ~uvala ruda, na prviot kat hrana, dodeka pogornite katovi sluèle za ìveewe. Ne pomalku zna~jano obele`je na gradot Kratovo pretstavuvaat i kamenite mostovi. Toa se neobi~no ubavi objekti, koi se istoriski, stilski i koloritno vklopeni vo naselbata.

Izgradeni se nad mnogu dlaboki i strmni re~ni korita i se vidlivi eden so drug. Mostovite prestavuvaat del od nekoga{nata golema ~ar{ija, koja postoela od dvete strani na Kratovska Reka, i koja bila poznata po razvieni zanaeti i celi uli~ki na oddelni esnafi. Vo ~ar{ijata zavr{uvale site glavni ulici, koi {to se spu{tale od razni delovi na gradot. Denes {estte mostovi, od koi najprepoznatliv i najreprezentativen e Radin Most (izgraden vo 1833 godina od Havzi Pa{a od Skopje), se za{titeni so Zakonot za za{tita na kulturno-istoriskite spomenici na Makedonija.

Slika br. 4: Kulturen dom i star turski zatvor

Slika br. 5: Saat Kula vo Kratovo


20

4.9.2 Drevni spomenici na kulturata

So arhitektonsko-arheolo{ka vrednost na teritorijata na Op{tina Kratovo, se nao|aat u{te nekolku pozna~ajni spomenici na kulturata, kako praistoriskata observatorija „Cocev kamen”, tvrdinata „Golemo gradi{te” i ranohristijanskata bazilika – Rotonda vo s. Kowuh. Sleden zna~aen spomenik na teritorijata na op{tina Kratovo e rezervatot za karpesta umetnost, vo blizina na s. Trnovec. Vo XVII vek vo Kratovo, postoele dvaesetina verski objekti, i toa, pove}eto pravoslavni crkvi, kako i pet xamii. Vo toa vreme se prtpostavuva deka postoela i edna katoli~ka crkva, koja bila locirana sproti Srezskata Kula. Denes vo Kratovo postojat tri crkvi, od ponov datum, vo koi {to se vr{i bogoslu`ba. Crkvata Sv. Jovan Prete~a sluì kako glavna i soborna crkva na gradot. Ne e poznato koga e izgradena, no se znae deka e obnovena vo 1836 godina. Crkvata Sv. Nikola ûdotvorec, vo minatoto pove}e pati bila urnisuvana i obnovuvana, za da kone~no bide obnovena vo 1848 godina i osvetena vo 1854 godina. Crkvata Sv. \or|i Kratovski e najmalata crkva, koja e izgradena vo 1925 godina i kon koja, vo me|uvreme, se pridodadeni starite gradski grobi{ta. Kako spomenici na kulturata vo Op{tina Kratovo, se smetaat i poznatite gravuri na t.n. karpesta umetnost, koi se izrabotuvani od ~ovekovata raka vo damne{noto minato. Od dvi`noto kulturno nasledstvo, najpoznati se raznite moneti, koi datiraat u{te od vizantisko vreme. Tie nosat likovi na imperatorite Anastazie, Justin I, Justinijan, Justinijan I i Zenon. Nekoi od niv se ~uvaat vo Arheolo{kiot muzej vo Skopje. Nivnoto poteklo na ovie prostori, se dolì na faktot {to vo Kratovo, vo minatoto, bile kovani pari od blagorodni metali, koi se dobivale od lokalnite bogati rudnici za zlato i srebro. Ovoj grad, vpro~em, pretstavuval centralno rudarsko i trgovsko sredi{te na Balkanot, po~nuvaj}i od XVII vek, pa sè do po~etokot na XIX vek.

Slika br. 6: Lokalitet “Cocev Kamen”


21

5. OCENKA NA SOSTOJBATA SO @IVOTNATA SREDINA Osnovnite analizi {to bea izvr{eni za utvrduvawe na sostojbite so ìvotnata sredina vo Op{tina Kratovo, se del od tematski osnovni izve{tai vo DPSIR format. Analiti~kata ramka na DPSIR, nudi seopfaten metod za analizirawe na sekoja oddelna tema.

5.1. TEMATSKA OBLAST VOZDUH

5.1.1. Emisija od stacionarni izvori Vrz osnova na izvr{enite analizi, konstatirano e deka, vozduhot vo op{tina Kratovo najmnogu se zagaduva so emisija na ~ad od individualnoto zagrevawe na domovite i ustanovite, (stacionarni izvori na zagaduvawe) koi kako gorivo naj~esto upotrebuvaat drva, a industriskite pogoni i soobra}ajot (mobilni izvori), vo pomala merka doprinesuvaat za zagaduvawe na vozduhot. [to se odnesuva do potro{uva~kata na goriva, proceneto e deka, za zagrevawe na individuali loì{ta, pove}e od 90% od doma}instvata koristat drva, a ostanatite kako gorivo za greewe na domovite, koristat ekstra lesno maslo ili se great na struja. Podatoci za potro{uva~ka na priroden gas, kako i alternativni izvori na energija (geotermalni, solarni), na nivo na op{tinata, ne postojat. Analizite na emisijata na zagaduva~ki supstancii od sogoruvaweto na drva vo doma{ni loì{ta, pokaùvaat deka ima zna~itelna emisija, osobeno na jagleroden monoksid, koj se javuva kako posledica na nepotpolno i nesoodvetno sogoruvawe na drvata vo malite individualini loì{ta. Emisija na zagaduva~ki materii vo vozduhot, predizvikuvaat i pogonite na „Silpen”, za proizvodstvo na poliuretanski peni, pogonot „Silteks”, za patenti i drikeri, koi rabotat so mal procent od instaliraniot kapacitet. Proizvodnite kapaciteti na fabrikata „Idnina” (sega vo ste~aj), imaat negativno vlijanie vrz ìvotnata sredina, poradi emisija na fenolni gasovi i otpadni gasovi od bakelizacija na proizvodi. Pri povtorno aktivirawe na proizvodstvoto vo fabrikata „Idnina”, soglasno procedurite za integrirano spre~uvawe i kontrola na zagaduvaweto, potrebno e da se utvrdat mo`nostite za vgraduvawe na sistemi za pre~istuvawe na otpadnite gasovi.

5.1.2. Emisija od mobilni (podvi`ni) izvori Zagaduvaweto na vozduhot od soobra}ajot e rezultat na koristeweto na te~ni energensi, pri ~ie sogoruvawe se emitiraat: azotni oksidi (NOx), sulfur dvooksid (YO2), jagleroden monoksid (CO), jagleroden dvooksid (CO2), pra{ina (SPM), aldehidi, olovo (Pb) i organski kiselini.

Nivoto na emisiite vo vozduhot, od mobilnite izvori, ne zavisi samo od stepenot na aktivnost, tuku postoi i direktna povrzanost so kvalitetot na gorivata {to se koristat, kako i starosnata struktura na vozniot park.

So cel da se utvrdi emisijata na zagaduva~ki materii od potro{uva~kata na goriva vo soobra}ajot, izvr{eni se presmetki vrz osnova na: potro{uva~ka na benzin i dizel gorivo, kako i brojot na registrirani vozila vo Kratovo. Podatocite pokaùvaat deka vo op{tina Kratovo ima registrirano vkupno 1590 vozila. Potro{uva~kata na goriva za 2007 godina e sledna: oloven benzin 31.221 l/god, bezoloven benzin 195.900 l/god, dizel 89.000 l/god.


22

Vo Tabela 2, prikaàni se vrednosti za emisii vo vozduhot, od mobilni izvori na zagaduvawe vo Kratovo, presmetani spored SNAP analizata pri vkupna godi{na potro{uva~ka od 316 121 l/god. benzin i 135 500 l/god. dizel, ili so odnos 30% dizel i 70% benzin, vo vkupnata potro{uva~ka na gorivo.

Tabela 2: Emisii vo vozduhot od mobilni izvori na zagaduvawe Parametar Sogoruvawe na benzin Sogoruvawe na dizel (t/god) Vkupno (t/god)

SO2 0.22 0.44 0.66 NOx 2.06 1.21 3.27 CO 9.93 1.3 11.23 CO2 703.95 348.77 1 053

Analizata pokaùva deka vo zagaduvaweto so SO2 i VOC, udelot na benzin motori e zna~itelno pomal, vo sporedba so motorite na dizel. Benzinskite motori pak, najmnogu go zagaduvaat vozduhot so jaglerod monoksid (CO) i olovo (Pb).

Koristeweto na LPG, kako pogonsko gorivo vo soobra}ajot, ima najmalo vlijanie vrz emisijata na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot, {to upatuva na konstatacija deka ovoj energens e ekolo{ki najpovolen, vo odnos na kvalitetot na vozduhot. Zna~ajna emisija na zagaduva~ki materii kako SO2 i CO2 ima pri poàri na otvoren prostor. Spored informacii od teritorijalna protiv poàrna edinica Kratovo, minatata godina na teritorija na op{tinata, intervenirano e na gasewe poàri na 26 lokacii, pri {to zafatena e povr{ina od 219 ha niskosteblesta {uma.

5.1.3. Kvalitet na ambientniot vozduh Vo ramkite na nacionalnata mreà, kvalitetot na ambientniot vozduh vo op{tina Kratovo, se sledi preku monitoring stanicata postavena vo op{tina Kumanovo (edna monitoring stanica za severo-isto~niot region). Vrz osnova na podatocite koi se dobivaat, ne e mo`no, vo celost da se sledat parametrite na kvalitet na ambientniot vozduhot. (Soglasno predlozite za monitoring na kvalitet na ambientniot vozduh - Proekt Zajaknuvawe na upravuvawe so ìvotna sredina, komponenta M3, vo severoisto~niot region se predvideni 3 avtomatski monitoring stanici).

5.1.4. Identifikacija na problemite - vozduh � Nedostatok na seopfatni i sigurni podatoci za emisija na zagaduva~ki

supstancii i kvalitetot na vozduhot vo op{tina Kratovo; � Doma{nite loì{ta koristat goriva koi sozdavaat zna~itelna emisija na

zagaduva~ki supstancii vo vozduhot; � Industriskiot sektor koristi zastarena tehnologija i oprema; � Upotreba na goriva so visoka sodrìna na sulfur i zastarenost na vozilata; � Nezastapenost na alternativnite izvori na energija na pazarot; � Nedovolni institucionalni i ~ove~ki kapaciteti i nedostatok na finansiski

sredstva za sproveduvawe na zakonskata regulativa vo ovaa oblast; � Nedostatok na planovi i programi za namaluvawe na zagaduvaweto na vozduhot i

unapreduvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh; � Nedostatoci na sistemot za procenka na zdravstvenite i na ekolo{kite rizici od

{tetnoto vlijanie na atmosferskite zagaduvawa; � Zagaduvawe na vozduhot od poàri na otvoreno.


23

5.2. TEMATSKA OBLAST VODA

5.2.1. Vodni resursi Osogovskiot del od op{tinata e bogat so potoci i reki, a najgolem re~en tek e Kriva Reka, koja izvira pod Carev Vrv na teritorijata na Op{tina Kriva Palanka. Ovaa reka, vo op{tinata vleguva severno od s. Krilatica, te~e vo nasoka na zapad koga ja prima levata pritoka Kratovska Reka, i ja napu{ta Op{tina Kratovo nizvodno od s. Kowuh, kade neposredno potoa se vleva vo rekata P~iwa. Vaèn re~en tek vo Op{tina Kratovo e Kratovska Reka, koja izvira pod vrvot Lisec i te~e prete`no niz teren sostaven od eruptivni karpi. Zletovska Reka so svoeto gorno slivno podra~je, isto taka te~e niz teritorijata na Op{tina Kratovo. Se obrazuva od vodotecite, Modra Reka i Gorna Reka. Pod seloto Drenak (pripa|a na teritorijata na Op{tina Kriva Palanka), ja prima pritokata Plo~ka Reka, dodeka nizvodno od seloto Kunovo, Zletovska Reka ja napu{ta Op{tinata Kratovo i nejziniot tek prodolùva niz op{tinata Probi{tip se do ustieto vo reka Bregalnica.

5.2.2. Vodosnabduvawe Vodosnabduvawe na gradot Kratovo se vr{i od Zletovska Reka, na nadmorska viso~ina od 1.090 metri. Tirolskiot zafat na Zletovska Reka, se nao|a na oddale~enost od 26 km severoisto~no od gradot, nekolku kilometri vozvodno od idnata brana „Kneèvo”. Dovodot e izveden od ~eli~ni cevki vo dolìna od 22 km, so dijametar 324 mm. Propusnata mo} na cevkovodot iznesuva 180 l/s, pri {to, vodata po celiot tek se dviì po gravitacionen pat. Dovodniot sistem e pu{ten vo upotreba vo 1988 godina. Sistemot obezbeduva vodosnabduvawe na naselenieto od gradot i na nekolku ruralni naselbi, navodnuvawe na individualni zemjodelski povr{ini i odrùvawe na biolo{ki minimalen protok na Kratovska Reka, vo tekot na su{nite meseci na godinata. Stanicata za pro~istuvawe na voda za piewe se nao|a 2 km isto~no od gradot. Taa obezbeduva voda za gradot Kratovo i za site okolni naseleni mesta vo op{tinata, {to se nao|aat nizvodno i zapadno od gradot. Stanicata ima kapacitet od 80 l/s i rezervoarski prostor od 300 m3, {to ne e dovolno za potrebite na gradot i okolnite naseleni mesta.

Slika br. 7: Vodopad na Baba Karina


24

Primenetata postapka vo pre~istitelnata stanica, obezbeduva otstranuvawe na suspendiranite ~vrsti ~esti~ki, redukcija na sodrìnata na èlezo, mangan i algi. So sistemot za vodosnabduvawe na gradot Kratovo stopanisuva komunalno pretprijatie, koe obavuva i drugi komunalni dejnosti (odrùvawe na kanalizacioniot sistem, sobirawe, transportirawe i deponirawe na komunalniot otpad i sl.). Izgradenata gradska razvodna mreà za vodosnabduvawe e stara 40 godini. Od odnosot na proizvedenata i realiziranata voda, proizleguvaat gubitoci od 40%. Golemite zagubi na voda se pred sè poradi dotraenata vodovodna mreà. Pri toa, realiziranata voda vo prosek iznesuva 100 l/ìtel/den, {to e pod normata, ne samo za urbanite, tuku i za ruralnite naselbi. Vodovodnata mreà e so dolìna od 17 km. Poradi dotraenata mreà, doa|a do ~esti defekti, a istata e izvedena od azbest-cementni cevki. Poradi toa, izvr{ena e rehabilitacija na starata vodovodna mreà, so {to se zameneti 9km od starite azbestni so polietilenski cevki. Noviot sistem, seu{te ne e pu{ten vo funkcija, bidejki se raboti na nov proekt za priklu~ok na sekundarna mreà. Ruralnite naselbi na Op{tinata Kratovo, se soo~uvaat so seriozen problem vo obezbeduvaweto kvalitetna voda za piewe. Potro{uva~kata na pitka voda za navodnuvawe na individualnite zemjodelski povr{ini, ne se registrira posebno.

5.2.3. Potrebi za voda za piewe Soglasno proekcijata za vodosnabduvawe na naselenieto, sostojbata vo Op{tinata Kratovo vo 2025 godina, treba da izgleda kako {to e navedeno vo Tabela 3. Tabela 3: Proekcija za vodosnabduvawe vo Op{tina Kratovo vo 2025 godina

Parametar Edinica merka Golemina Gradsko naselenie ìteli 11.000 Selsko naselenie ìteli 3.680 Vodosnabditelna norma (grad) l/ìt/den 350 Vodosnabditelna norma (sela) l/ìt/den 250 Prose~na potro{uva~ka vo gradot l/s 44,6 Maksimalna potro{uva~ka vo gradot l/s 66,8 Prose~na potro{uva~ka vo sela l/s 10,6 Maksimalna potro{uva~ka vo sela l/s 17,0 Godi{na potro{uva~ka vo gradot m3 1.405.250 Godi{na potro{uva~ka vo sela m3 335.800 Vkupna godi{na potro{uva~ka m3 1.741.050 Istovremeno, potro{uva~kata na voda vo industrijata, izrazena vo m3 godi{no, }e iznesuva kako {to e prikaàno vo Tabela 4. Tabela 4: Potro{uva~ka na voda vo industrijata

Postojna potro{uva~ka Gradska mreà Sopstveno vodosnaduvawe Vkupno

Proekcija za 2025 godina

287.020 1.116.300 1.403.300 2.105.000

5.2.4. Monitoring na vodite Monitoring na povr{inskite vodi vo Makedonija, se vr{i na 110 merni stanici. Upravata za hidrometeorolo{ki raboti (UHMR), vr{i monitoring na koli~estvoto na povr{inskite i podzemnite vodi, kako i monitoring na kvalitetot na povr{inskite vodi.


25

Higiensko-epidemiolo{kata slu`ba vo Kratovo, raboti vo ramki na Zavod za zdravstvena za{tita vo Kumanovo i e zadolèna za kontrola na kvalitetot na vodi za piewe. Spored podatocite od HES Kratovo, godi{no se kontroliraat 100 primeroci na voda za piewe od javni ~e{mi i bunari. Sistematski monitoring na industriskite otpadni vodi, ne se vr{i.

5.2.5. Kvalitet na voda za piewe Dosega{nite analizi na vodite na Zletovska Reka od gorniot del na slivot, kade se nao|a tirolskiot zafat za vodosnabduvawe na gradot Kratovo, ukaùvaat deka tie pripa|aat na I klasa, soglasno koi potrebno e samo fizi~ko pre~istuvawe i dezinfekcija na vodata, pred upotreba za piewe. Tipi~en sostav na pro~istenata voda, spored analizi na primeroci zemeni od gradskata mreà za vodosnabduvawe na Kratovo so voda za piewe, e daden vo tabelite 5, 6 i 7:

Tabela 5: Organolepti~ki parametri i tvrdina na vodata za piewe

Boja Pt/Co skala

Miris Vkus Matnost (mg/l SiO2/l)

Karbonatna tvrdina dH0

5 0 Bez neutralen 5 5 Tabela 6: Fizi~ko-hemiski parametri (vo mg/l; provodlivost vo µµµµScm-1)

pH Provod-livost

Suv ostatok NO3

KMnO4 Hloridi SO4- - Ca Mg

7,8 66 64 0,9 5,3 15 5,7 8,6 11,5 Tabela 7: Koncentracija na toksi~ni supstancii (vo mg/l)

@elezo Mangan Bakar Cink Olovo Nikel Hrom Fluoridi 0,089 0,014 0,007 0,01 0,007 0,002 0,002 0,2

Spored iskazite na gra|ani na Kratovo, organolepti~kite karakteristiki na vodata, ne se mnogu pogodni vo periodite na pointenzivni do`dovi, vo oblasta na tirolskiot zafat na Zletovska Reka, koga ~esto se ~ustvuva miris na mil (tiwa). Se pretpostavuva deka ovaa pojava e rezultat na nedovolniot kapacitet na pre~istitelnata stanica, kako i na otsustvoto na poseben rezervoar za skladirawe na pre~istena voda, koj bi se koristele vo periodi na isklu~itelno zgolemena matnost, kako i pri eventualni tehnolo{ki problemi za vreme na defekti vo procesnata oprema.

5.2.6. Zagaduvawe na vodite Zagaduvaweto na vodite na Kratovska Reka i Kriva Reka, pretstavuva rizik za zagaduvawe na podzemnite vodi i navodnuvanite zemjodelski povr{ini, a so toa i potencijalen rizik za epidemiolo{ki pojavi kaj naselenieto. Hemisko-biolo{kite analizi na vodata na Kratovska Reka, ukaùvaat deka istata pripa|a na I i II kategorija, vo to~ki vozvodno od urbanoto podra~je i na III i IV kategorija, vo to~ki nizvodno od gradot, {to ja pravi nesoodvetna za bilo koja namena. Za razre{uvawe na ovoj problem se predviduva odvoen sistem, koj }e gi odveduva otpadnite vodi nadvor od Kratovo, }e gi pre~istuva i vaka tretirani }e gi ispu{ta vo Kratovska Reka.


26

5.2.7. Komunalni otpadni vodi Zagaduvaweto na vodotecite vo op{tinata poteknuva, vo najgolem del, od gradskite komunalni otpadni vodi, koi bez predhoden tretman direktno se ispu{taat vo Kratovska Reka. Kanalizacioniot sistem na gradot Kratovo gi sobira fekalnite vodi i direktno gi prenesuva vo Kratovska Reka i nejzinite pritoki. Atmosferskite vodi odvoeno se sobiraat i isto taka se prenesuvaat vo Kratovska Reka i nejzinite pritoki. Glavnite kolektori, zaedno so kolektorite na sekundarnata mreà, imaat dolìna od okolu 40 km. Polovina od ovaa dolìna se PVC cevki postari od 35 godini. Ostanatite 20 km se stari kanalizacioni instalacii, koi zavisno od terenot i vremeto na gradba, se napraveni od salonit, kerami~ki cevki, ili izdlabeni vo kameni sloevi i pokrieni so kameni plo~i. Potrebna e rekonstrukcija, pro{iruvawe i izgradba na novi kanalizacioni sistemi, kako i tretman na komunalnite otpadni vodi (doizgradba na kolektor i izgradba na pre~istitelna stanica). So planot za pro{iruvawe na kanalizacionite sistemi, predvideni se dva nezavisni kanalizacioni sistemi, i toa: fekalen i atmosferski kanalizaciski sistem. Fekalniot sistem }e gi sobira vodite od doma}instvata, od javnite ustanovi i od trgovskite zanaet~iskite i drugite uslu`ni firmi. Preku glavniot kolektor otpadnite vodi }e se sproveduvaat do pre~istitelna stanica, koja e planirano da bide locirana nizvodno od gradot, na leviot breg na Kratovska Reka.

5.2.8. Industriski otpadni vodi Sostojbata vo op{tinata Kratovo, pokaùva deka lokalnite industriski kapaciteti vr{at zagaduvawe na vodotecite, poradi toa {to nemaat postrojki za pre~istuvawe na otpadnite vodi i istite direktno gi ispu{taat vo Kratovska i Kriva Reka. Vo Kratovska Reka svoite otpadni vodi gi ispu{taat: ocetarata i nekolku fabriki za prerabotka na tekstil. Vo ovie industriski postrojki, ne se vr{i monitoring na kvalitetot i koli~inite na otpadni vodi koi se ispu{taat. Za nadminuvawe na ovoj problem, potrebna e kontrola na kvalitetot na industriskite otpadni vodi, soglasno B-integrirani dozvoli, koi treba da gi izdade op{tinata (Zakon za ìvotna sredina), kako i tretman na otpadnite vodi od industriskite objekti (izgradba na pre~istitelni sistemi). Voedno potrebno e da se vospostavi integriran sistem za tretman na otpadnite vodi vo op{tinata, soglasno preporakite i odredbite od direktivite na EU.

5.2.9. Zemjodelstvo - voda za navodnuvawe Navodnuvaweto na zemjodelskite povr{ini se vr{i na 100 ha, koi pripa|aat na oranici i bav~i. Kvalitetot na povr{inskite vodi, koi se koristat za navodnuvawe na zemjodelskite povr{ini, ne se sledi redovno. Spored podadocite so koi raspolaga op{tina Kratovo evidenten e nedostatok na voda za navodnuvawe vo selata: Kowuh, Sakulica, Vakuv, [opsko Rudare, Turalevo i Filipovci. Ovoj problem moè da se nadmine so izgradba na HS Kratovo kako podsistem za navodnuvawe od hidro sistemot Zletovica. So izgradba na mali brani i sistemi na navodnuvawe bi se ovozmoìlo navodnuvawe na vkupno 1070 ha obrabotlivo zemji{te. Statisti~kite podatoci ukaùvaat na niska potro{uva~kata na azotni |ubriva, vo zemjodelskite pretprijatija i kombinati i ne postojat podatoci za koristeweto na


27

ve{ta~ki |ubriva, na privatnite farmi. Istiot trend na opa|awe, se zabeleùva i kaj potro{uva~kata na pesticidi. Vrz osnova na postoe~kite podatoci, utvrdena e potreba od redovna kontrola na kvalitetot na vodite za navodnuvawe i iznao|awe na soodvetni re{enija za obezbeduvawe na kvalitetna voda za navodnuvawe, kako i vospostavuvawe na tretman na otpadnite vodi od zagaduva~ite. Voedno, potrebno e da se vospostavi sistem na sledewe na upotrba na ve{ta~ki |ubriva i drugi sredstva za za{tita na rastenijata na nivo na op{tinata.

5.2.10. Identifikacija na problemite - voda � Nedovolen kapacitet na stanicata za tretman na voda za piewe; � Zastarena vodovodna mreà vo urbanoto podra~je na op{tinata; � Nestatok na voda za navodnuvawe na zemjodelski povr{ini � Nepostoewe na pre~istitelna stanica za tretman na komunalni otpadni vodi; � Nepostoewe na sistemi za tretman na industriski otpadni vodi vo fabrikite; � Nedostatok ili nezadovolitelna sostojba na vodovodnite sistemi vo ruralnite

oblasti; � Zagaduvawe na povr{inskite i podzemnite vodi, poradi nedoizgradenost na

kolektorska mreà i pre~istitelna stanici za otpadni vodi; � Nizok opfat so mreà za prifa}awe na atmosferski vodi; � Nedostatok na seopfatni podatoci za sledewe na kvalitetot na vodata, na nivo na

op{tinata; � Upotreba na nekvalitetna voda za navodnuvawe na zemjodelskite povr{ini.


28

5.3. TEMATSKA OBLAST UPRAVUVAWE SO OTPAD Vaèn segment za odr`liv razvoj na op{tina Kratovo e i upravuvaweto so cvrstiot otpad. Problemite koi gi sozdava cvrstiot otpad vo op{tinata, se u{te ne se adekvatno i sovremeno re{eni. Aktuelnite sostojbi pokaùvaat deka otpadot se rasfrla na povr{ini vo op{tinata koi ne se soodvetni za deponirawe na otpad, naj~esto pokraj pati{tata i kontejnerite. Toa vr{i negativno vlijanie vrz ìvotnata sredina i go namaluva kvalitetot na ìveewe vo regionot. Izvorite na prezentiranite podatoci za upravuvawe so cvrstiot otpad vo op{tina Kratovo, se od Op{tina Kratovo, komunalnoto pretprijatie „Silkom” - Kratovo, ili se dobieni vrz osnova na intervjua so pretstavnici na stopanskite subjekti koi rabotat na teritorijata na op{tinata, kako i preku poseta na poedini lokacii.

5.3.1. Komunalen otpad i drugi vidovi neopasen otpad Prose~noto godi{no proizvodstvo na otpad na nacionalno nivo e vo opsegot od 140 kg na ìtel vo ruralnite sredini do 240 kg po ìtel vo urbanite sredini. Op{tinata Kratovo, opfa}a povr{ina od 375 km2 i spored popisot od 2002 godina, ima vkupno 10.441 ìteli, od koi 6.924 ìveat vo gradsko podra~je, a 3.517 vo ruralnite delovi na op{tinata. Vkupnoto proizvodstvo, na godi{no nivo, na komunalen cvrst otpad i drug neopasen otpad vo op{tinata, se procenuva na okolu 3.000 toni, od koi:

� Otpad generiran vo urbano podra~je: 1.643 t/god. � Otpad generiran vo ruralno podra~je: 492 t/god. � Komunalen otpad, generiran vo industriski objekti: 600 t/god., (koga rabotela

fabrikata „Idnina“, a vo momentov drasti~no pomalku). � Otpad generiran vo komercijalni objekti: 430 t/god.

Organizirano sobirawe i transport na cvrstiot otpad do deponijata, ima samo vo gradot. Zadolèno za sobirawe i odloùvawe na cvrstiot komunalen otpad e KP „Silkom” – Kratovo. Otpadot se sobira vo 80 „eurobin” kontejneri so zafatnina od 1,1 m3 i nezna~itelen broj na kanti, vo pomalku pristapnite delovi od gradot. Edinica merka za utvrduvawe na cenata na |ubretarina e metar kvadraten stanbena, dvorna i delovna povr{ina. Visinata na cenata i na~inot na pla}awe, na op{tinsko nivo, gi opredeluva Upravniot Odbor na komunalnoto pretprijatie „Silkom” – Kratovo, po prethodna soglasnost na Sovetot na Op{tinata. Vozniot park za sobirawe na komunalniot otpad, se sostoi od eden kamion, podignuva~ na kontejneri so potisna plo~a i eden traktor so prikolka, vo koj se sobira otpadot od kantite. Dinamikata na sobirawe i transportirawe na komunalniot otpad, vo centralnoto gradsko podra~je, e sekoj den, a vo poodale~enite i pote{ko pristapni delovi od Kratovo otpadot se sobira tri pati nedelno. Problemi pri sobiraweto na otpadot predizvikuvaat doma}instva, koi ne poseduvaat kanti, kako i sobiraweto na otpadot, na oddelni lokaliteti, {to se karakteriziraat so substandardni uslovi na ìveewe ili neadekvatni soobra}ajni infrastrukturni uslovi.


29

5.3.2. Op{tinska deponija Lokacijata na op{tinskata deponija se nao|a na odale~enost okolu 4 km zapadno od Kratovo, vo mesnosta „Me~kin Dol", vo neposredna blizina na s. @eleznica. Do deponijata vodi pristapen makadamski pat od okolu 1 km, povrzan so regionalniot pat Probi{tip - Kratovo - Stracin. Lokacijata na gradskata deponija, zafa}a povr{ina od okolu 45.000 m2, a se koristi za odlagawe na otpad od 1975 godina. Spored podatoci od komunalnoto pretprijatie, prose~no na den, se deponiraat po 10 m3. Vkupnoto koli~estvo na deponiran otpad e proceneto deka iznesuva okolu 52.000 m3. Na deponijata ne se vr{i evidencija na koli~inite na otpadot koj se deponira. Poradi nedostatok na finansiski sredstva, lokacijata na deponijata ne e uredena i ogradena, poradi {to, taa sozdava zna~ajni problemi od aspekt na zagaduvawe na ìvotnata sredina, koi glavno se rezultat na sozdavaweto na iscedok koj gi zagaduva podzemnite vodi i okolnoto zemji{te. Neregularnoto deponirawe, pretstavuva seriozna opasnost za zdravjeto na naselenieto i ostanatiot ìv svet, bidej}i cvrstiot otpad sodrì te{ki metali, pesticidi i drugi opasni supstanci. Poradi seto ova, mo`ni se pojavi na epidemii ~ii prenositeli moàt da bidat insekti, glodari, ptici i drugi ìvotni koi imaat pristap i kontakt so otpadot. Vo posledno vreme, evidentirano e i truewe na dobitokot koj se napasuva vo neposredna blizina na deponijata. Aerozagaduvaweto vo okolinata na deponijata, nastanuva so raznesuvawe na ~esti~ki od otpadniot materijal pri duvawe na veter, kako i so gasovi, nastanati poradi reakcii {to se odvivaat vo teloto na deponijata, nezakonsko palewe ili samozapaluvawe na otpadot. Soglasno Nacionalniot Plan za upravuvawe so otpad, op{tina Kratovo spa|a vo severo-isto~niot region i planirano e komunalniot otpad da se deponira na regionalna deponija, vo blizina na Kumanovo. Za izgradba na regionalnata deponija, postoi izgotvena fizibiliti studija.

5.3.3. Divi deponii Sozdavaweto na divi deponii vo op{tina Kratovo, glavno, se dolì na nepostoewe na organizirano sobirawe na komunalniot otpad vo ruralnite sredini. Spored napravenata analiza, dopolnitelni pri~ini za pojavuvawe na divi deponii se sledni:

� postoewe na golem broj na neurbanizirani slobodni povr{ini; � neefikasno sproveduvawe na zakonskata regulativa za izrekuvawe na kazni od

strana na soodvetnite organi; � niska svest na naselenieto za za{tita na ìvotnata sredina.

Vo op{tinata Kratovo, registrirani se divi deponii so po 5 do 100 m3. Naj~esti lokacii na koi se sozdavaat divi deponii, vo urbaniot del na op{tinata se slednite:

� pome|u Svinski most i âr{iski most, � vo Stara musala, � na ulica Gligor Pazavanski (pod Radin most), � vo Taba~ka maala, � pokraj meteorolo{kata stanica, � kaj stolarskata rabotilnica na Sileks, � vo Merak maala, � vo Ko{ari maala i � pokraj Kratovska Reka.


30

Lokacii na divi deponii vo ruralniot del se: � vo atarot na s. [legovo, � vo atarot na s. Prikovci, � vo atarot na s. Ketenovo.

Postoe~kite divi deponii, seriozno go degradiraat kvalitetot na ìvotnata sredina i go zgrozuvaat zdravjeto na lu|eto koi ìveat vo bliskite naselbi ili gravitiraat vo blizina na deponiite.

5.3.4. Industriski otpad Opasniot i neopasniot industriski cvrst otpad, koj naj~esto se sozdava vo rudarstvoto, vo termo procesite i drugi prerabotuva~ki industrii, voobi~aeno se deponira na industriski deponii, zaedno so ostanatiot otpad od procesite ili nelegalno se deponira na komunalnite deponii, zaedno so ostanatiot otpad. Na postoe~kata substandardna deponija, ne smee da se deponira industriski otpad. Vo Makedonija, seu{te, ne postoi sistem na oficijalni dozvoli za sobira~i i transporteri na opasen otpad. Separacijata na opredeleni tekovi na opasen otpad ima tendencija da se rakovodi spored pobaruva~kata na pazarot, odnosno, se vr{i separacija na onie vidovi otpad za koi{to postoi komercijalen pazar. Vo ovoj domen, potrebni se dopolnitelni analizi, koi vo idnina }e obezbedat nasoki i na centralnata, no i na lokalnata vlast, za postapuvawe so vakov vid na otpad. Op{tina Kratovo, nema evidencija za koli~inite na industriski otpad koi se generiraat na nejzina teritorija. Toa se dolì na nefunkcionirawe na sistemot na evidentirawe, informirawe, sledewe i nadzor pri postapuvaweto so industriski otpad. Podigaweto na neopasniot otpad od stopanskite subjekti, se vr{i soglasno prethodno sklu~en dogovor so komunalno pretprijatie. Spored podatocite dobieni od KP „Silkom” – Kratovo, na podra~jeto na op{tina Kratovo, vo momentov, otpadot od stopanskite subjekti se sobira zaedno so otpadot od doma}instvata. Toa se dolì na faktot {to, golem del od stopanskite subjekti ne rabotat ili rabotat so mal procent od instaliraniot kapacitet, pa i generiraniot otpad e zanemarliv. Se procenuva deka, opasniot otpad sozdaden vo industriskite instalaciite, se ~uva na mestata na generirawe, odnosno vo improvizirani skladi{ta vo krugot na fabrikata. Vo nedostatok na deponija za opasen otpad vo Makedonija, privremenoto skladirawe na opasniot otpad, prakti~no zna~i trajno skladirawe vo nesoodvetni uslovi i potencijalna opasnost za ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto.

5.3.5. Posebni vidovi neopasen otpad Otpad od proizvodi i pakuvawe Na nacionalno nivo, ne postoi organiziran formalen sistem za sobirawe i reciklirawe na otpadot od proizvodi i pakuvawe. Postojat mali kapaciteti, koi ne se dovolno aktivni, za reciklirawe na metali, hartija i karton, kako i PET i PVC. Vo op{tina Kratovo, na inicijativa na neprofitnata me|unarodna organizacija, „Inèweri bez granici” od Florida, a so poddr{ka na Op{tinata i lokalnite nevladini organizacii, zapo~nato e organizirano sobirawe na PET ambalaà. Sobiraweto e organizirano vo 6 kontejneri so zafatnina od 1,1m3, postaveni na najfrekventnite mesta vo Kratovo. Za drugite reciklabilni materii postojat obidi istite da se sobiraat preku individualni sobira~i ili od strana na neformalni grupi na gra|ani, glavno od poniskite socijalni sloevi.


31

Inerten otpad/gradeèn {ut Podatocite za inerten otpad/gradeèn {ut, se mo{ne ograni~eni. Se sozdava pri izveduvawe na grade`ni, prerabotuva~ki, zanaet~iski raboti i drugi dejnosti koi sozdavaat inerten otpad (gradeèn {ut). Ovoj otpad, naj~esto neregularno, se isfrla na odredeni depresii na terenot ili se ostava na lokacii blisku do mestoto na generirawe, na javni povr{ini ili na mesta vo individualna sopstvenost. Toa pravi grda slika na prostorot i direktno ukaùva na niskata svest na naselenieto. Vo takov slu~aj, reagira komunalniot inspektor i inertniot otpad se otstranuva na deponijata vo Turalevo. Biorazgradliv otpad Informaciite za biorazgradliviot otpad (zemjodelski otpad, zeleni ostatoci od parkovite i zelenite povr{ini i od zelenite pazari), otpadnata biomasa od {umarstvoto i od drvnata industrija, se mo{ne ograni~eni duri i na nacionalno nivo. Ne postojat posebni sistemi za tretman na vakvite vidovi otpad.

5.3.6. Posebni vidovi na opasen otpad Na nivo na op{tina Kratovo ne postojat podatoci za posebni vidovi na opasen otpad, koi moàt da dadat pregled na sostojbata so istite. Vo prodolènie se navedeni, posebnite vidovi na opasen otpad so op{ti informacii: Otpadni masla za koi nema sistem za organizirano sobirawe. Golem del od otpadnite masla, se koristi kako gorivo, se odlaga direktno vo po~vata ili se ispu{ta vo kanalizacionite sistemi. PHB – polihloriranibifenili – ne postojat soznanija za proizvodstvo, uvoz i promet na PHB, na nivo na op{tinata. Otpadot od potro{eni baterii i akumulatori naj~esto se odlaga kako sostaven del na cvrstiot otpad, vo deponiite, bez prethodno da mu bidat otstraneti komponentite koi{to pretstavuvaat opasen otpad. Ne postojat podatoci za postapuvawe so otpad od elektri~ni i elektronski aparati. Iskoristeni vozila (otpadnite avtomobilski {kolki) ne se opfateni so organizirano sobirawe. Voobi~aeno, niv gi sobira neformalniot sektor, od divi deponii ili od tehni~ki nesoodvetni skladi{ta. Tie se prerabotuvaat za iskoristuvawe na rezervnite delovi ili se tretiraat kako staro èlezo.Otpadnite gumi, glavno se deponiraat, a del od gumite nelegalno se palat. Spored procenkite, vo Republika Makedonija, na godi{no nivo, se sozdava okolu 900 i 1.000 toni opasen medicinski otpad, koj pretstavuva okolu 15% od vkupniot otpad sozdaden vo zdravstvenite institucii. Vo deponijata Drisla vo Skopje, postoi insenerator za bolni~ki otpad i se procenuva deka tamu se spaluva okolu 35% od vkupnoto koli~estvo opasen bolni~ki otpad. Vo op{tina Kratovo, mese~no, se generiraat pribli`no 60 kg medicinski otpad. Generiraniot medicinski otpad se sobira edna{ nedelno i se nosi do Medicinski Centar vo Kumanovo, a od tamu zaedno so medicinskiot otpad od Kumanovo, se transportira do incineratorot vo Drisla. Lekovite i drugite farmacevtski preparati so pominat rok, se vra}aat na proizvoditelite ili veledrogeriite. Vo upravuvaweto so navedenite vidovi i tekovi na otpad, se vklu~eni mnogu subjekti. Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe ja ima op{tata regulatorna uloga, kako i op{tata odgovornost za monitoring i inspekcija. Ministerstvoto za transport i vrski, izdava grade`ni dozvoli za objektite i go regulira upravuvaweto so gradbata. Ministerstvoto za zdravstvo i Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo, se odgovorni za regulirawe, monitoring i inspekcija na medicinskiot, odnosno zemjodelskiot i sto~arskiot otpad. Op{tinite se odgovorni za neopasniot otpad,


32

vo domenot na lokalnite propisi, monitoringot i inspekcijata. Zakonot za lokalna samouprava, prenesuva golem broj operativni i planerski nadle`nosti, na novite edinici na lokalnata samouprava. Sobira~ite na otpad, operatorite na postrojkite za prerabotka na otpad, se dol`ni da vr{at samomonitoring i da izvestuvaat.

5.3.7. Identifikacija na problemite – upravuvawe so otpad � Ruralnoto podra~je vo op{tinata, ne e opfateno so organizirano sobirawe i

deponirawe na komunalniot otpad; � Evidentna e pojavata na divi deponii; � Nesoodvetno deponirawe na industriski otpad, vo blizina na mestata na

generirawe; � Nedostatok na seopfatni podatoci za koli~ini na otpad (pr. industriski otpad i

posebni vidovi na otpad); � Nezadovolitelna infrastruktura za upravuvawe na otpad, na lokalno nivo

(nesanitarna op{tinska deponija, nedovolna oprema za sobirawe i transport na otpad);

� Nepostojat Plan i Programa za upravuvawe so otpad, koi gi podgotvuva i donesuva op{tinata, za period od tri do {est godini, koj treba da bide usoglasen so Nacionaleniot Plan za upravuvawe so otpad, soglasno Zakonot za upravuvawe so otpad;

� Nedovolna zapoznaenost na gra|anite za sostojbata i problemite so otpadot / Javna kampawa za postapuvawe so otpadot.


33

5.4. TEMATSKA OBLAST PO^VA I ISKORISTUVAWE NA ZEMJI[TETO

5.4.1. Po~va kako medium na ìvotnata sredina Po~vata i zemji{teto se va`ni prirodni i ekonomski resursi, osobeno za sektorite zemjodelstvo i {umarstvo, industrija i razvivawe na infrastruktura. No vlijanijata vrz po~vata, predizvikani od ~ovekot se zgolemuvaat i vodat kon degradacija na zemji{teto, {to sekako predizvikuva i socio-ekonomski posledici. Glavni zakani za sostojbata na po~vata se: erozijata, lokalnata i difuzna kontaminacija, salinizacijata, fizi~ko-mehani~kata degradacija i dr., koi{to moàt da rezultiraat so konverzija na produktivnata vo neproduktivna po~va. Promeni vo namenata, kako i degradacija na zemji{teto, nastanuva i poradi urbanizacija na zemji{teto. Sostojbite so po~vata moàt da se prezentiraat preku podatoci za:

� Erozijata na po~vata kako osnoven vid na degradacija na po~vata; � Prenamena na produktivnata po~va; � Zagaduvawe na po~vata kako rezultat na upotrebata na |ubriva, pesticidi,

organski zagaduva~ki materii i te{ki metali. Nedostatokot na ~ove~ki i finansiski sredstva za sproveduvawe na propisite, kako i nepo~ituvawe na preporakite od prostornite planovi, transferot na nadle`nosti vo tekovniot proces na decentralizacijata, se glavnite pri~ini, poradi koi, se vr{i silen pritisok vrz sostojbata na zemji{teto, namenata na zemji{teto, prirodnite resursi, organizacijata na prostorot i kvalitetot na ìvotnata sredina. Nedovolnata komunalna infrastuktura, niskiot ekonomski razvoj i zgolemeniot stepen na siroma{tija, kako i pro{iruvawe na naselenite mesta, na visoko kvalitetno zemjodelsko zemji{te, me|u drugoto, doveduvaat do negativni efekti vo procesot na upravuvawe so zemji{teto. Dviè~ki sili, koi imaat direktno vlijanie na po~vata i iskoristuvaweto na zemji{teto, na teritorijata na Op{tina Kratovo, se: industrija, naselenie, zemjodelstvo, sto~arstvo, upravuvawe so otpadot, transporten sektor, i dr.

5.4.2. Industrija Na teritorijata na op{tinskiot centar, locirani se glavno uslu`ni i trgovsko-ugostitelski kapaciteti, zanaet~iski du}ani, dodeka industriskite kapaciteti se locirani nadvor od gradot. Industrijata vo op{tinata e zastapena so:

� Industriskiot kompleks „Sileks”, so pove}e Dru{tva so ograni~ena odgovornost, Fabrikata za proizvodstvo na ve{ta~ki brusevi, brusno platno i hartija „Idnina” (pod ste~aj);

� Fabrikata za voda „Dobra Voda”; � Pilana „Sisbro Kompani”; � Pove}e pogoni za konfekcionirawe; � Pogon za proizvodstvo na ~evli „Kaesar”.

Vo ramki na industriskiot kompleks na A.D. „Sileks”, rabotat proizvodstveni kapaciteti za poliuretan, za patent zatvora~i. Industriskata zona, e odale~ena 12 km od gradot Kratovo, ima mo`nosti za razvoj, so ogled na lokacijata, priklu~enosta na magistralniot gasovod i blizinata na bogati leì{ta na mineralni resursi i termalni vodi. Proizvodnite kapaciteti od industriskata zona na A.D. „Sileks”, nemaat pozna~ajno {tetno vlijanie vrz ìvotnata sredina. Porane{niot problem so freon 12 i freon 11,


34

{to se koristat vo poliuretanskoto proizvodstvo, koj se manifestira so {tetno deluvawe vrz ozonskata obvivka, e re{en so voveduvawe na nova tehnologija. Fabrikata „Idnina” e najstar industriski kapacitet vo op{tinata, koj e izgraden vo 1958 godina. Fabrikata ima posebni proizvodni pogoni za ve{ta~ki brusevi, brusno platno i hartija, proizvodstvo na regenerat, stakleni tkaenini za fleks plo~i i drugo. Instaliranite kapaciteti ovozmoùvaat godi{no proizvodstvo na 1.000 toni ve{ta~ki brusevi, 1.000.000 m2 brusno platno i hartija, 500 toni regenerat, 200.000 m2 stakleni tkaenini itn. Otpadnite vodi od ovie pogoni, sodràt fenolformaldehidni smoli i slobodni fenoli i se ispu{taat direktno vo Kratovska Reka. Cvrstiot industriski otpad, so isklu~ok na tehnolo{kiot otpad od ve{ta~ki brusevi, koj se regenerira, se nosi na gradskata deponija. Pri povtorno aktivirawe na proizvodstvoto vo fabrikata „Idnina”, potrebno e da se sogledaat mo`nostite za vgraduvawe na sistemi za pre~istuvawe na izleznite gasovi i otpadnite vodi.

5.4.3. Naselenie Vkupnoto naselenie vo Op{tina Kratovo, vo 2002 godina iznesuvalo 10.441 ìteli. Gradot Kratovo ima 6.924 ìteli, ili 66.3% od vkupnoto naselenie na op{tinata. Prose~nata gustina na naselenieto iznesuva 28 ìteli na km2 i e skoro za 3 pati pomala od prosekot vo Republika Makedonija, koj iznesuva 81 ìtel na km2. Poradi ova, op{tinata Kratovo se vbrojuva vo slabo naselenite op{tini na Republika Makedonija. Sporedeno so podatoci od prethodnite popisi, naselenieto vo op{inata vo 2002 godina e smaleno za 833 ìteli vo odnos na 1994 godina. Pritoa, registrirana e negativna prose~na godi{na stapka na porast na naselenieto od 0,54. Prirodniot prirast na 1.000 ìteli iznesuva -4,4 ili 8,1 ìvorodeni i e pomal vo odnos na 1998 godina, koga iznesuval 9.4 ìvorodeni ( -1.2). Poradi silna migracija od ruralnite naselbi kon gradot, udelot na selskoto naselenie vo op{tinata e smalen od 55,7% vo 1981 godina, na samo 33,68% vo 2002 godina. Prisuten e isto taka i zna~aen porast na migracijata na naselenieto od op{tinata vo stranstvo, i toa od 1,8% vo 1981, na 3,8% vo 1994 godina.

5.4.4. Zemjodelstvo Denes vo op{tina Kratovo, se vr{i intenzivno proizvodstvo, samo na mal del od obrabotlivoto zemji{te. Golem del od zemjodelskite povr{ini se napu{teni, kako

rezultat na migriraweto na naselenieto. Zemjodelskite aktivnosti vo op{tinata se realiziraat preku kombinatot „Sileks”, a vo pomal obem i preku individualnite proizvoditeli. Na teritorijata na op{tina Kratovo ima 22.227 ha zemjodelski povr{ini od koi na oranici i bav~i pripa|aat 9.159 ha ili 41% od vkupnite zemjodelski povr{ini, na ovo{ni gradini 475 ha ili 2%, na lozja 305 ha ili 1,4% i livadi i pasi{ta 5.585 ha ili 25% od vkupnite zemjodelski povr{ini.

Slika br. 8: Pogled na obrabotlivo zemji{te vo atarot na s. Turalevo


35

Osnovni podatoci za agrarnata struktura na zemji{teto, vo op{tina Kratovo e dadena vo Tabela 8. Prinosite na pozna~ajnite zemjodelski kulturi iznesuvaat: p~enica okolu 1.600 toni godi{no ili 0,49% od vkupnite prihodi na dràvno nivo, p~enka 650 toni godi{no ili 0,49%, ovo{je 1.100 toni godi{no ili 0,8% i grozje 860 toni godi{no ili 0,4% od vkupnite prihodi na dràvno nivo. Tabela 8: Osnovni podatoci za agrarnata struktura na zemji{teto

Agrarna struktura na atari na naselbite (ha) Naselba Nadmorska

viso~ina Vkupna povr{ina

Obrab. zemji{te

Pasi{ta [umi

Kratovo 700 1.202 212 356 631

Bliznaci / 541 63 108 370

Vakuf / 710 322 291 97

G. Kratovo 800 - 1.600 1.435 124 324 987

Dimonce / 935 499 350 26

Emirica 1.200 -1420 2.302 217 595 1.490

@eleznica 640 – 790 882 198 337 347

@ivalevo 500 – 600 424 202 119 103

Kavrak 1.360 720 230 127 363

Ketenovo 480 – 600 461 173 156 132

Kneèvo 1.000 – 444 1.677 354 476 847

Kojkovo 720 - 1.120 1.143 208 226 709

Kowuh 380 – 600 1.309 658 602 49

Krilatnica 440 – 580 872 379 346 147

Kuklica 320 – 600 1.306 468 757 81

Kunovo 1.300 493 44 134 315

Lukovo 1.000 958 48 167 742

Mu{kovo 1.120 - 1.300 1.273 211 460 602

Neìlovo 930 - 1.300 1373 295 443 635

Penda} 500 – 640 783 361 403 19

Prikovci 800 571 204 104 263

Sekulica 700 1.698 709 472 517

Stracin 600 – 900 2.592 1.005 1.293 264

Tala{mance 500 – 620 725 325 282 118

Tatomir 660 – 700 1.340 453 516 371

Topalovi} 460 – 580 736 256 362 118

Trnovac 460 – 660 1.336 548 764 24

Turalevo 510 – 580 679 293 209 177

Filipovci 530 – 620 1.200 489 318 493

[legovo 780 904 218 285 401

[opsko Rudare 450 – 560 2.543 1.058 862 623 Vkupno 35.013 10.818 12.160 12.035

Izvor: Op{tinite vo Republika Makedonija, V. Popovski, M. Panov, Skopje, 1998


36

Primenata na |ubreweto kako agrotehni~ka merka vo zemjodelstvoto, od aspekt na dozi po edinica povr{ina e razli~na vo razni zemjodelski stopanstva i pri odgleduvawe na poedini kulturi. Sprema potro{enata koli~ina na |ubriva, zemjodelieto vo op{tinata go sledi trendot na makedonskoto zemjodelstvo, koj e nepovolen, vo odnos na svetskite trendovi. Vo op{tina Kratovo ne postojat podatoci za koli~inite na upotrebeni |ubriva. Nekontroliranata primena na |ubriva, moè da ima i negativen efekt, osobeno koga se nadminuva optimalno potrebnata potro{uva~ka na azotnite |ubriva, pri {to, nastanuva naru{uvawe na reìmot na nitrati i nitriti vo po~vata. Ovie materii ne moàt da se zadràt vo po~vata, se isceduvaat vo podzemnite vodi i gi zagaduvaat. Sli~na e sostojbata i so prekumernata upotreba na fosfatnite |ubriva na zemjodelski povr{ini, na koi ne se vr{i hemiska analiza na po~vata. Pri toa, fosforot so irigaciona i porojna erozija, se prenesuva so vodata od zemjodelskite povr{ini, vo rekite i vo vodnite akumulacii, kade se stvaraat uslovi za eurotrifikacija na vodata, intenziven razvoj na algi i deficit na kislorod, {to negativno deluva na zooplanktonot i ribite, so {to se naru{uva prirodnata ramnoteà. Spaluvawe na strni{ta kako ekolo{ki problem êsta praksa na teritorijata na op{tina Kratovo, e palewe na strni{ta i slama na zemjodelskite povr{ini. Negativni ekolo{ki efekti od ovie aktivnosti se:

� smaluvawe na sodrìnata na organski materii (sodrìna na humus) vo po~vata i namaluvawe na nejziniot kvalitet, poradi vlo{uvawe na fizi~ko-hemiskite i biolo{kite svojstva;

� zabrzuvawe na erozivnite procesi, a osobeno na nagibnite tereni; � uni{tuvawe na korisna fauna (p~eli i drugi insekti, mikroorganizmi, dive~ i sl.); � zgolemuvawe na koncentracija na jaglenoroden dioksid vo atmosferata i � opasnost od opoàruvawe na ostanati povr{ini i objekti i zagrozuvawe na

bezbednosta na lu|eto i ostanatiot ìv svet.

5.4.5. Sto~arstvo Sto~arskiot sektor vo op{tinata se karakterizira so mali, sto~arski doma}instva i komercijalno orientirani zemjodelski stopanstva. Sto~niot fond vo op{tinata iznesuva okolu 26.900 grla, od koi 19.000 grla ovci, 2.150 grla kravi, 3.500 kozi, 2.250 sviwi i okolu 70.000 edinki ìvina. Navedeniot sto~en fond e mal, vo odnos na povr{inata na zemji{teto i nema zna~itelno vlijanie vrz zagaduvaweto na ìvotnata sredina, vo slu~ajov po~vata. Nesoodvetnoto upravuvawe so cvrstiot i te~en otpad od sto~arskite i ìvinarskite farmi, pretstavuva rizik od zagaduvawe na po~vata i podzemnite vodi. Iako ne vo golem broj, zagaduva~i na ìvotna sredina prestavuvaat i konfiskatite i mr{ite od umrenite ìvotni. Momentalno, ne postojat podatoci za brjot na uginati goveda i ìvina na teritorijata na op{tina Kratovo.

5.4.6. Upravuvawe so otpad Divite deponii, koi sodràt komunalen cvrst otpad i posebni vidovi na otpad, kako gradeèn {ut i otpad od ìvotinsko poteklo, vlijaat negativno vrz po~vata i iskoristuvaweto na zemji{teto. Tuka treba da se potencira i uzurpiraweto, ponekoga{ i na plodna po~va i obrabotlivo zemji{te, {to pokraj pra{aweto za za{tita na ìvotnata sredina, go aktuelizira i pra{aweto od ekonomski i socijalen aspekt.


37

5.4.7. Transport Transportniot sektor, moè da ima zna~itelno vlijanie vrz ìvotnata sredina. Razvojot na transportnite aktivnosti, doveduva do zagaduvawe na po~vata, predizvikuva promeni vo prostorot, vklu~uvaj}i mo`na degradacija na zemji{teto. Op{tina Kratovo, so regionalniot pat R-206 e povrzana so drugite magistralni pravci: Patot M-2 go povrzuva Kratovo so Kriva Palanka i Republika Bugarija vo eden, a so Kumanovo i Skopje vo drug pravec; Patot M-5 ja povrzuva op{tinata so Probi{tip i Ko~ani vo eden pravec, a vo drugiot pravec so [tip, Veles i Gevgelija. Na navedenite magistralni i regionalni pati{ta, se nadovrzuva mreàta na lokalni pati{ta, koja ovozmoùva me|usebna komunikacija na gradot i naselbite i zaedno pretstavuvaat integralen sistem na patnata mreà. Lokalnata patna mreà vo op{tina Kratovo, ima vkupna dolìna od okolu 50 km, od koja, 42 km se asfaltirani, a 8 km tamponirani pati{ta. So lokalni asfaltni pati{ta povrzani se selata na potegot: Turalevo-Toplolvi} vo dolìna od 7km, Turalevo - @ivalevo, vo dolìna od 3.5 km, potoa Turalevo-Filipovci- Sakulica, vo dolìna od 10 km, Sakulica- Tatomir, vo dolìna od 8 km, Sakulica- Vakav- [opsko Rudare- Kowuh so dolìna od 14km. Patniot pravec Kratovo-Blizanci-Mu{kovo-Neìlovo-Kavrak, vo dolìna od 23.6 km, treba da se dovr{i do s. Kneèvo i s. Emirica. Probieni zemjeni pati{ta na teritorijata na op{tina Kratovo se od S. Stracin do selata Dimonci i Koùh i od s. Blizanci preku, Lukovo, Kojkovo, Kneèvo, Emirica, do Ponikva. Vo plan e izgradba na slednite lokaleni pati{ta:

� Kratovo – s. @eleznica; � Kratovo – s. Sekulica – s.[opsko Rudare; � s. Ketenovo – s. Kuklica; � s. Meìlovo – s. Kavrk.

Aktivnostite vo tekot na grade`nata faza na transportnata mreà, se mo`ni pri~initeli na degradacija i fragmentacija na zemji{teto. Vo op{tinata, prose~no godi{no, se registriraat okolu 1.300 vozila, odnosno pribli`no 125 vozila/1000 ìteli.

5.4.8. Identifikacija na problemite - po~va i iskoristuvawe na zemji{teto

� Otsustvo na monitoring na po~vi (definirawe na po~ven profil, i kvalitet na po~vi);

� Degradacija na po~vite (pr: erozija i kontaminacija na po~vata); � Pretvorawe na neurbanizirani povr{ini vo divi deponii; � Ne postoi integrirano upravuvawe vo zemjodelstvoto i {umarstvoto; � [umski poàri i nelegalna eksploatacija na {umite; � Nedovolno planirawe na promenite vo namenata na zemji{teto.


38

5.5. TEMATSKA OBLAST PRIRODA

5.5.1. Sostojba so ìvotnata sredina Prirodata i biolo{kata raznovidnost go opfa}aat bogatstvoto na ìviot svet i raznovidnite modeli, {to istata gi oformuva i sekoga{ bile pod mo`ni vlijanija na aktivnostite na ~ovekot, osobeno preku aktivnosti na ekonomskite sektori. Nivnoto postoewe e rezultat na milijardi godini evolucija, {to samoto po sebe ja naglasuva potrebata za nivna kontinuirana za{tita. Od prirodnoto nasledstvo, kako najzna~ajno na teritorijata na op{tina Kratovo se javuvaat: strogiot priroden rezervat Plo~e Litotelmi - Stracin, za{titen bor vo Kratovo, lokalitetot Cocev Kamen i skamenetite kukli kaj seloto Kuklica, koi pretstavuvaat remek delo na prirodata. Tie se sozdavani pove}e iljadi godini, preku vertikalna eolska erozija na mekite vulkanski karpi.

5.5.2. Biodiverzitet Op{tina Kratovo, poseduva relativno bogata fauna i flora. Zaradi heterogenosta na ekolo{kite faktori, ne e mo`no da se izvede poprecizno razgrani~uvawe na ekosistemite, a so toa, poprecizno da se lociraat mestoìveali{tata na vidovite na divata fauna. Vegetacijata na {umite i pasi{tata, se karakterizira so pove}e rastitelni asocijacii. [umskata vegetacija e oblikuvana vo pove}e posebni {umski zaednici, odnosno, biocenozi. Najgolem del od trevnite zaednici (pasi{ta), se locirani vo visokoplaninskiot del na op{tinata, odnosno, nad {umskata vegetacija. Vo bukoviot i daboviot ekosistem, se nao|aat prirodnite brdski pasi{ta. Vo gornoto slivno podra~je na Zletovska Reka se zastapeni: (a) voden ekosistem, (b) ekosistem na dabovite {umi, (v) ekosistem na bukovite {umi i (g) ekosistemi na subalpski (visokoplaninski) pojas. Ekosistemot na bukovite {umi, koj se nao|a vo pogolemi kontinuirani {umski kompleksi na nadmorska viso~ina od 1000 do 1600 metri, e bogat so ìvotinski vidovi, a osobeno so dive~. Na teritorija na op{tina Kratovo, postoi predel so posebni prirodni karakteristiki. Toa e takanare~eniot „Osogovski bukov komleks", so povr{ina od 3.818 ha, koj e rasprostranet i na teritorijata na sosednite op{tini, Ko~ani i Kriva Palanka. Zletovska Reka e najgolema vodna masa vo visokoplaninskiot region na Op{tina Kratovo. Ovaa reka, zaedno so nejzinite pritoki Emiri~ka Reka, Mala Reka, Plo~ka Reka i Mu{kovska Reka, se najzna~ajni za ihtiofaunata, bidej}i prestavuvaat prirodni mrestili{ta za ribite. Zletovska Reka e tipi~en primer na otvoreno, visokoplaninsko vodeno telo, {to posebno se odnesuva za gorniot tek na ovaa reka, koj se odlikuva so ladni i brzi vodi od prva klasa na kvalitet, koi se naseleni so napredna populacija na razli~ni vidovi na ribi, me|u koi dominira pastramkata. Ekonomskite sektori koi moàt negativno da vlijaat vrz prirodata i biodiverzitetot se: zemjodelstvoto i {umarstvoto; lov i ribolov; transportot (fragmentacija na ìveali{tata); energetikata (izgradba na hidro-energetski akumulacii i proizvodstvoto na energijata); industrijata i rudarstvoto (t.n. „è{ki to~ki”, napu{teni rudnici i nivni


39

Slika 10: Lokalitet Kuklice, s. Kuklica

deponii); turizmot (vikend naselbi so slaba komunalna infrastruktura); grade`ni{tvoto (divi gradbi) i dr. Negativnoto vlijanie moè da bide direktno i indirektno. Od direktnite, najzna~ajnite negativni efekti za stabilnosta na ekosistemite i degradacijata na biodiverzitetot vklu~uvaat, gubewe, modifikacija i fragmentacija na ìveali{tata i prekumernoto iskoristuvawe na biolo{kite resursi (lov, ribolov, trguvawe so lekoviti i aromati~ni rastenija, polàvi, èlki, pe~urki, i dr.). Negativnoto vlijanie na ekonomskite sektori vo op{tina Kratovo vrz prirodata i biodiverzitetot e nezna~itelno, zemaj}i go vo predvid i obemot na aktivnosti na samite sektori.

5.5.3. Za{titeni podra~ja vo op{tina Kratovo Soglasno prostorniot Plan na Republika Makedonija i Zakonot za za{tita na prirodata (Sl. Vesnik na RM br. 67/2004, 14/2006 i 84/2007), vo Tabela 9. daden e pregled na predloènite i za{titenite lokaliteti na teritorijata na op{tina Kratovo. Lokalitetot Plo~e Litotelmi, koe se nao|a na jugozapadnite padini na planinata German (1547m), vo oblasta Sredorek, na zapadniot rab na Slavi{ko Pole (nmv 400-1000m). Do ovoj zna~aen objekt na prirodata, koj se nao|a na nadmorska visina od 608m, se stignuva preku patot Kumanovo-Kriva Palanka – s. Stracin. Od s. Stracin loka-litetot e odale~en okolu 2km, vo severozapaden pravec, do kogo vodi lesno pristapna pe{a~ka pateka. Tabela 9: Predloèni i za{titeni podra~ja vo op{tina Kratovo r.br. Ime na lokalitetot PPRM Status 1. Plo~e Litotelmi – Stracin SPR Za{titen spored stariot Zakon za

za{tita na prirodnite retkosti, Vo vladina postapka za povtorno proglasuvawe spored noviot Zakon za za{tita na prirodata

2. Bor - Kratovo SP Za{titen spored stariot Zakon za za{tita na prirodnite retkosti

3. Kar{i Bav~i - Kratovo SP Za{titen spored stariot Zakon za za{tita na prirodnite retkosti

4. Kukli - s. Kuklica, Kratovo SP Vo sobraniska postapka za proglasuvawe spored noviot Zakon za za{tita na prirodata


40

Ramninata nad s. Stracin go dobila imeto Plo~e, poradi stenovitite blokovi vo vid na zaramneti plo~i i gramadi od mek tuf so kvarterno pilocenska starost. Pod dejstvo na atmosferskite agensi, nastanati se najrazli~ni vdlabnatini so specifi~na forma, golemina i dlabo~ina. Vo naukata, takvite prirodni vdlabnatini se poznati pod nazivot litotelmi. Rano naprolet, tie se ispolneti so voda kako rezultat na topewe na sneg i proletni vrneì. Vo podlabokite telmi, vodata se zadrùva podolg period, {to ovozmoùva vo niv da se razvie soodveten ìv svet. Od floristi~ki aspekt, ova podra~je opfa}a dve osnovni zaednici. Prvata zaednica se karakterizira so dva vida na dab: dabot blagun (Quercus pubescens) i dabot cer (Quercus cerris), kako i beliot gaber (Carpinus orientalis). Vtorata karakteristi~na rastitelna zaednica se odlikuva so 24 drvenesti, `bunesti i pove}e od 200 prizemni rastitelni vidovi. Ovaa {uma, pripa|a na edinicata Quercetum frainetto-cerris macedonicum. Osnoven beleg na litotelmite, kako minijaturni akvati~ni ekosistemi, go davaat faunisti~kite pretstavnici od bezrbetnici (invertebrata) i toa od klasata rakoobrazni (Crustacea). Od niv, na lokalitetot Plo~e, zastapeni se Branchiopoda, Ostracoda i Copepoda. Lokalitetot e proglasen za strog priroden rezervat, poradi prisustvo na endemi~nata balkanska populacija na vidot Tanymastix stagnalis, red Anostraca (vilinski rak~iwa) od podklasata Branchiopoda. Pokraj ovoj vid, na lokalitetot postoi u{te eden makedonski endemit Heterocypris hartwigi, koj pripa|a kon klasata Ostracoda. Pokraj pogore spomenatite vidovi, na ovoj lokalitet se zabeleàni i opi{ani i golem broj na drugi vidovi. Po odnos na pretstavnicite na klasite vodozemci (Amphibia) i vleka~i (Reptilia), na ova podra~je se prostira tranziciona zona, pome|u dvata taksona od maliot mrmorec (Triturus vulgaris vulgarisu T. Vulgaris graecus). Triturus karelinii arntzeni isto taka predstavuva balkanski endemit. Od vleka~ite, golemo vnimanie zasluùva prisustvoto na vidovite èlki Testudo hermani, Testuda gracea i gu{terot Lacerta trilineata. Od klasata ptici (Aves), na ovoj lokalitet utvrdeno e prisustvo na 34 vidovi, {to pretstavuva golemo bogatstvo za edno izrazito malo podra~je. Ornitofaunata na lokalitetot Plo~e-Litotelmi opfa}a, 10.9% od makedonskata i 6.6% od evropskata ornitofauna. Od registriranite vidovi ptici na ovoj lokalitet, 9 vidovi se vklu~eni vo Crvenata kniga na evropskite vertebrati (lista na vidovi od poseben interes). Faunata na klasata cica~i (Mammalia), na lokalitetot Plo~e-Litotelmi opfa}a 24% od makedonskata fauna i 10.3% od celokupnata evropska fauna, vklu~itelno i morskite predstavnici. Od niv vidot Rhinolophus hipposideros e vklu~en vo listata na globalno zagrozeni vidovi, dodeka vidovite Rhinolophus ferrumequinum, Miniopterus schreibersi, Canis lupus, Felis silvestris i Vormela peregunsna vo Listata na vidovi od poseben interes za Evropa. Od pogore iznesenoto, se gleda va`nosta za za{tita i na ovoj lokalitet, a Op{tina Kratovo e subjektot odgovoren za za{tita i upravuvawe so istiot. Soglasno Zakonot za priroda, vo postapka e povtorno proglasuvawe na lokalitetot za za{titeno podra~je vo kategorija strog priroden rezervat (so Zakon koj go donesuva Sobranieto na Republika Makedonija).


41

5.5.4. Vlijanie na izgradbata na branata „Kneèvo” vrz biodiverzitetot Branata „Kneèvo”, ~ija izgradba neposredno pretstoi, }e predizvika promeni vo slivot na Zletovska Reka. Taa }e vlijae vrz migracijata na ribi, prenesuvaweto na nanos i suspendirani ~esti~ki i drugo. Vakvite promeni }e imaat vlijanie vrz faunata, ribite, pticite, insektite i krajbre`nata flora. Akumulacijata }e predizvika pozitivni promeni vrz mikroklimata. Promenata na temperaturata na vodata, kako i vodniot reìm, }e predizvikaat lanec od biolo{ki promeni na florata i faunata, no i na litoralot. Biolo{kite promeni, moàt da bidat manifestirani preku promeni vo mikroorganizmite, rastenijata i ìvotnite. Poradi pojava na golema vodna povr{ina, }e se javi i promena na tipot, vidot i brojot na ptici vo regionot. Isto taka izgradbata na branata „Kneèvo“, }e predizvika i izvesno namaluvawe na ribniot fond nizvodno i zgolemuvawe na ribniot fond vozvodno od branata. Pritoa, proto~nite reìmi na Zletovska Reka, }e bidat klu~en faktor od koj }e zavisi nizvodniot akvati~ki ekosistem. Namaluvaweto na sedimenti i prenosot na nutrienti nizvodno od branata, moè da predizvika promeni vrz florata i faunata. Modificiranite ìveali{ta, {to }e rezultiraat od izgradbata na branata, moè da sozdadat ìvotni sredini koi se popogodni za nekoi drugi vidovi rastenija, ribi, insekti i ìvotinski vidovi. Poradi relativno golemata dlabo~ina na akumulacijata, so izgradba na branata „Kneèvo”, }e bide poplavena mnogu mala {umska povr{ina. Edinstvenata oblast koja e za{titena vo slivot na Zletovska Reka- Osogovskiot bukov kompleks, nema da bide zasegnat, bidej}i e lociran vo izvori{niot del na Zletovska Reka. Istovremeno, nema da bidat zasegnati ili razru{eni nitu ìveali{ta, nitu pak infrastukturni i kulturni objekti i prirodni retkosti.

5.5.5. Vlijanie na za{titnite sredstva vo zemjodelstvoto vrz ekosistemite Sega{nata ekonomska sostojba na stopanskite subjekti, pridonesuva op{tina Kratovo od industrisko-agraren, da premine vo agrarno-industriski predel. Vo zemjodelstvoto so pogolemi povr{ini e zastapen A.D. „Sileks”, so okolu 1000 ha, a ostatokot pripa|a na mali privatni stopanstva ili li~ni posedi. Strukturata na zemjodelskoto proizvodstvo e sledna:

� Zemjodelski kulturi: 2300 ha,

� Gradinarski kulturi: 180 ha.

Najzastapeni se kulturite na p~enica, so 890 ha i ja~men so 720 ha.

Merkite za za{tita na rastenijata od bolesti, {tetnici i pleveli, vo tekot na vegetacioniot period i pri skladiraweto na zemjodelskite proizvodi, glavno, bazira na primena na hemiski sredstva, me|u koi najve}e se upotrebuvaat pesticidite. Potro{uva~kata na ovie preparati, vo poslednite 15 godini, e namalena za nekolku pati, poradi stopanskata recesija i osiroma{uvaweto na primarnoto zemjodelsko proizvodstvo. Upotrebata na herbicidi, kako merka vo borba protiv plevelite, poradi ekonomskata recesija, isto taka e opadnata. Potro{enite koli~ini na herbicidi po hektar obrabotlivo zemji{te, iznesuvaat 0,64 kilogrami, {to e daleku pod potro{uva~kata vo razvienite zemji, no i pod dozvoleniot agrotehni~ki minimum. Analiza na ostatoci na pesticidi, se vr{i samo na nacionalno nivo i toa pri izvoz i uvoz na zemjodelskite proizvodi. Pri pove}egodi{noto kontrolirawe, ne se zabeleàni koli~ini, koi bi bile {tetni po zdravjeto na lu|eto.


42

Pri izrabotka na LEAP za Op{tina Kratovo, evidentiran e nedostatok na karti na koi }e bide pretstaven kvalitetot na po~vite, sostojbite so agrohemiski pokazateli po standardni metodi, so osoben prioritet na po~vite koi se navodnuvaaat so voda so somnitelen kvalitet, kako i erozivna karta za op{tinata.

5.5.6. [umarstvo Poradi ridsko-planinskiot reqef i pogodnite klimatski i po~veni uslovi, {umite vo op{tina Kratovo se zastapeni vo zna~itelen obem. Vkupnata povr{ina pod uredeni {umi i {umsko zemji{te vo op{tina Kratovo iznesuva 6.966 ha. Od nea, na {umi otpa|aat 76% ili 5.283 ha, dodeka pak ostanatite 24% ili 1.683 ha pretstavuvaat {umsko zemji{te. Vo strukturata na {umite, niskosteblestite rastenija se zastapeni so 2.210 ha, a visoko steblestite so 4.756 ha.

Vo op{tinata stopanisuvaweto so {umite go vr{i {umskoto stopanstvo „Kratovo”. [umite se uredeni so {umskite stopanski edinici [SE „Crn Vrv - Breza” i [SE „Emiri~ka Reka”. Vo reonot na ova {umsko stopanstvo, ima nekolku vida na {umski zaednici vo kombinacija so gorun i buka. Mnogu dobro se razvivaat i kulturite i ve{ta~ki podignatite nasadi od alohtoni vidovi, kako {to se bel bor, crn bor, smr~a, duglazija i ari{. Godi{nata planska se~a se dviì okolu 11.000 m3 drvna masa, dodeka intenzitetot na po{umuvawe iznesuva okolu 50 ha godi{no. Kako najgolemi uni{tuva~i na {umite se javuvaat: ~ovekot, poàrite i pojavata na razni {tetnici i bolesti. Kako najopasen neprijatel na {umite se javuvaat poàrite. Vo poslednive deset godini, na teritorija na op{tina Kratovo, registrirani se 16 pogolemi poàri, pri koi se izgoreni vkupno 36,5 ha {umski povr{ini. Zaradi nadminuvawe na problemite so {umite, neophodno e da se vr{i za{tita na {umskiot fond, i toa, kako od poàri taka i od bespravnata i nekontrolirana se~a, pri {to zadolìtelno treba da se obnovuvaat uni{tenite {umski povr{ini i da se po{umuvaat golinite. Dopolnitelen uslov pretstavuva i prevzemaweto na merki za po{umuvawe so zdrav posado~en materijal, kako i sproveduvaweto na tehni~ki intervencii za za{tita od erozivnite procesi. Neophodno e, isto taka, i prevenirawe preku podigawe na javnata svest za za{tita na {umite, a osobeno za{tita od pojava na poàri.

5.5.7. Lov i ribolov Lovot vo op{tinata e organiziran preku Love~ko dru{tvo „Bukovac”, formirano vo 1945g., koe broi okolu 350 ~lenovi. Vo 2007 godina, love~koto dru{tvo ima izdadeno vkupno 776 od koi 608 poedine~ni dozvoli za lov na zajak, 150 grupni dozvoli (za pove}e od 5 lu|e), za lov na {teten dive~ i 18 grupni dozvoli za fazan. Tab ela 10: Podatoci za koli~ini na uloven dive~

Divi zajci

Erebici kamewarki

Polski erebici

Volk Jazovec Kuna belka

Lisica

2007 176 / 46 7 6 72 2006 201 / 46 8 / 69 2005 173 / / 9 / 27 2004 136 10 61 10 10 43 2003 63 / 12 2 7 24 2002 108 / 40 6 8 18 2001 97 / 53 7 3 33 2000 84 / 47 4 5 37


43

Love~koto dru{tvo „Bukovac”, ima dobieno pod koncesija tri lovi{ta i toa: lovi{te 2 - Rudari, lovi{te 3 - Kuklica i lovi{te 4 - @ivalevo. Koncesioner na lovi{teto broj 1, na teritorija na op{tina Kratovo e [S „Makedonski [umi”. Podatocite za vidovite i koli~inata na uloven dive~, za poslednite 8 godini, se zemeni od izrabotenite lovnostopanski osnovi, za trite lovi{ta. [to se odnesuva do ribolovot, zastapen e vo op{tinata kako rekreativen ribolov i se odviva na dve reki: Zletovska Reka i Kriva reka. Vo op{tinata ima edno ribolovno zdruènie „Klen”-Kratovo. Ribolovnoto dru{tvo broi nad 100 ~lena, a za 2007 god. se izdadeni 34 ribolovni dozvoli. Koncesijata za ribolov, zdruènieto ja ima dobieno vo 2006 god. Naj~esto se lovat skobust, mrena, klen, krku{ka i popadika. Spored podatocite od Ribolovnoto dru{tvo, godi{nata koli~ina na ulovena riba za 2007 god., iznesuva vkupno 400 kg riba. Vo poslednite desetina godini, zabeleàno e zna~itelno opa|awe na ribniot fond. Kako pri~ina, glavno, se naveduvaat pre~kite za nemo`nosta na ribite da dojdat do svoite prirodni mrestili{ta. Takvi pre~ki se: betonskata brana kaj selo P~iwa i betonskata brana kaj bazata za iscrpuvawe na pesok „[upli Kamen” (na teritorija na op{tina Kumanovo). Druga pri~ina se zafatite za navodnuvawe na zemjodelski povr{ini, koi go zagrozuva biolo{kiot minimum vo letnite meseci.

5.5.8. Sobirawe na lekoviti i drugi vidovi rastenija Op{tinata Kratovo e prete`no ruralna op{tina, poradi {to sobiraweto na {umski plodovi, lekoviti i drugi vidovi rastenija na nejzinata teritorija pretstavuva dopolnuvawe na buxetot na lokalnoto naselenie. Pogolem del od sobranite koli~ini (70%) se prodavaat, a del se koristat za individualni potrebi na sobira~ite (ìtelite i izletnicite). Neplanskoto sobirawe na lekovitite rastenija, pretstavuva zakana za odredeni vidovi na bilki (pr. Gorski ~aj - „Crnovrv”). Podatoci za vidot i koli~inata na sobranite lekoviti rastenija nedostasuvaat, bidej}i nema otkupna stanica na op{tinsko nivo, postojat samo individualni otkupuva~i, koi ne dostavuvaat izve{tai za otkupenite rastenija. Individualna aktivnost vo op{tina Kratovo e i sobirawe na gabi, za koi, isto taka, ne postojat to~ni brojki za sobranite koli~ini i vidot na gabi.

5.5.9. Identifikacija na problemite - priroda � Nedostatok i/ili nedostapnost na podatoci do zainteresirana javnost, za

brojnosta na ìvotinskiot i rastitelniot svet, na teritorijata na op{tina Kratovo;

� Ne postoi integrirano upravuvawe so {umskiot fond; � Nedovolna za{tita na loven i riben fond; Zakana od lovokradstvo i

ribokradstvo; � Nedovolno nivo na svest kaj javnosta za za{tita na prirodnite vrednosti; � Nepovolna socio-ekonomska sostojba, {to go zgolemuva pritisokot vrz

biodiverzitetot i prirodnite resursi.


44

6. SWOT ANALIZA SWOT analizata, pretstavuva va`na alatka za procenka na vnatre{nite i nadvore{nite vlijania na ìvotnata sredina vo op{tinata, preku sogleduvawe na sili i slabosti, mo`nosti i zakani. Pri izrabotkata na SWOT analizata se analiziraa slednite oblasti vo op{tinata:

� Demografija; � Socijalna blagosostojba; � Infrastruktura; � Lokalna vlast; � Lokalna ekonomija.

So izgotvuvaweto na SWOT analizata, dobieni se slednite parametri:

6.1. DEMOGRAFIJA

Sili Kako da se iskoristat silite ? Vkupno naselenie : 10.441 - Vkupno maì : 5.400 - Vkupno èni : 5.041 Starosna struktura - do 20 god.: 24,8% - 20-64god.: 52,9% - 65-85god.: 18,9% Vraboteni: 2.518, od koi 822 èni Spored {kolska podgotovka: - so V[S i VSS : 418 - so SSS: 2,088 - so osnovno obrazovanie: 2,522 Doma}instva: 3,309 Stanovi: 4,838 Prose~en broj na ~lenovi vo doma}instvo e 3,04 Prose~na stanbena povr{ina po ~len na doma}instvoto 17 m2

Iskoristuvawe na rabotosposobnoto naselenie

Zgolemuvawe na brojot na vrabotenite

Angaìrawe na nevrabotenite i rabotosposobnite vo razni proekti

Pottiknuvawe na samovrabotuvawe

Slabosti Slabosti vo sili Naselenie so nepotpolno osnovno obrazovanie: 3,503 Naselenie bez {kolska podgotovka: 1,109 Pojava na bespravna gradba (na sopstveno i uzurpirano zemji{te) Migracija kon pogolemite gradski centri Migracija nadvor od zemjata

Otvarawe na centri za kvalifikacija, odnosno, prekvalifikacija na rabotosposobnoto naselenie; Definirawe na merki za podobruvawe na ìvotniot standard; Vklu~uvawe na op{tinata vo sociolo{ki proekti; Pottiknuvawe za pokvaliteten ìvot vo ruralnite sredini, zaìvuvawe na zemjodelieto, sto~arstvo.

Mo`nosti Iskoristuvawe na mo`nostite Neto stanbena gustina vo op{tina Kratovo e 27.81 ìteli po km2, {to se smeta za mala gustina.

So ekonomski razvoj na regionot i donesuvawe na planska dokumentacija, se planira iskoristuvawe na slobodnite povr{ini za izgradba na stopanski i rekreativni objekti.


45

Zakani Izbegnuvawe na zakani Lo{ata ekonomska sostojba, vlijae vrz zgolemuvawe na nevrabotenosta i postepeno osiroma{uvawe na lokalnoto naselenie. Zastaren DUP.

Promovirawe mo`nosti za vklu~uvawe vo proekti za podobruvawe na ekonomskata sostojba. Revidirawe na DUP po fazi i negova realna primena.

6.2. SOCIJALNA BLAGOSOSTOJBA

Sili Kako da se iskoristat silite ?

Ekonomski aktivni se 4123 lica, od koi 2551 maì. Stapkata na pismenost na naselenie na vozrast nad 10 godini e 93,5%. Educiran kadar na naselenie, SSS, VSS, magistratura, doktorat) 40,7%. Sekundarna zdravstvena za{tita 1 Zdravstven dom so ambulanti vo [legovo, Mu{kovo, Krilatica, Stracin, Sakulica i [opsko Rudare. 4 Privatni ambulanti za op{ta medicina, pedijatrija, genikologija i stomatologija Postoewe na sportska sala, stadion, sportski klub.

Primena na sovremeni standardi za kvalitetno ìveewe. Iskoristuvawe na sportski sali, stadion i sportski klubovi za pogolema aktivnost na mladinata niz natprevari, nagradi i sl. Primena na koncept na odr`liv razvoj.

Slabosti Slabosti vo sili

Vo op{tinata ima vkupno 2492 nevraboteni lica, od koi 1880 se od grad, a 612 lica se od selo. Korisnici na socijalna za{tita: 667.

Edukacija na roditeli, za decata da odat na u~ili{te. Angaìrawe na socijalno zagrozenite lica.

Mo`nosti Iskoristuvawe na mo`nostite

Izrabotka na proekti i aplikacii za dobivawe na doma{ni i stranski inveticii i donacii. Koristewe na povolni krediti.

Privlekuvawe na stranski investicii Posreduvawe na op{tinata pome|u stranski investitori i doma{ni subjekti

Zakani Izbegnuvawe na zakani

Nesigurnost i nestabilnost za investirawe. Obezbeduvawe na garancii i subvencii (povlasteni dano~ni stapki) za novi investicii.


46

6.3. INFRASTRUKTURA

Sili Kako da se iskoristat silite ?

- Ulici i pati{ta: Asfaltirani ulici: 47,490 m2 Tamponirani ulici: 3,360 m2 Ulici so granitni kocki: 6,630 m2 Regionalni pati{ta: 49,000 m2 Lokalni pati{ta: 106,000 m2 - Telekomonikaciska mreà 100% - Radiodiofuzna mreà 100% - Vodovodna i kanakizaciona mreà Dolìna na glavni cevovodi: 110,300m Fekalna mreà: 5,000m - Elektro-energetska mreà TS 35/10: 2 (Kratovo so mo}nost 4MWA i Kriva Reka 2,5 MWA)

Razvivawe na op{tinata, soglasno principite na konceptot za regionalen odr`liv razvoj.

Slabosti Slabosti vo sili

Neizgradena/ neasfaltirana patna mreà vo ruralen del. Nedoizgradena vodovodna mreà. Nedoizgradena fekalna kanalizacija. Nepostoewe na pre~istitelna stanica za otpadni vodi. Nepostoewe na lokalni mediumi.

Realizacija na proekti za povrzuvawe na ruralnite delovi od op{tinata. Realizacija na proekti za vodosnabduvawe vo ruralnite delovi od op{tinata. Zaìvuvawe na lokalna radio stanica. Da se predefinira sopstvenosta na zemji{teto koe e vo dràvna sopstvenost.

Mo`nosti Iskoristuvawe na mo`nostite

Blzina na regionalen gasovoden sistem (4km od gradot Kratovo). Namenski dotacii od Buxet i Fondovi na RM. Stranski donacii. Me|uop{tinska sorabotka. Celosno sproveduvawe na procesot za decentralizacija.

Izrabotka na tehni~ka dokumentacija za priklu~uvawe na gradot Kratovo so regionalniot gasovoden sistem. Da se izrabotat proekti so koi }e se konkurira do donatorite.

Zakani Izbegnuvawe na zakani

Zavisnost od centralnite buxetski sredstva. Definirani kriteriumi za dodeluvawe na buxetski sredstva na op{tinite, za postignuvawe na ramnomeren razvoj.


47

6.4. LOKALNA VLAST

Sili Kako da se iskoristat silite ? Op{tinata e vlezena vo vtorata faza na decentralizacija. Dobro menaxirawe na op{tinskata administracija. Dobra organizaciska postavenost. Izraboten Strate{ki plan za LER na op{tina Kratovo. Opredelenost za razvoj na op{tinata i zajaknuvawe na nejzinata uloga. Transparentnost vo procesot na donesuvawe na odluki – vklu~uvawe na gra|anite i javnosta. Sorabotkata so sosednite op{tini za zaedni~ko re{avawe na problemite na regionalno nivo.

Prezemeni nadle`nosti soglasno novata zakonska legislativa. Formirani novi slu`bi na lokalno nivo (dano~no oddelenie i oddelenie za finansii). Iskoristuvawe na stru~niot kadar i organizaciskata postavenost. Vrabotuvawe na novi stru~ni kadri zaradi podobar i pobrz razvoj na op{tinata. Kontinuirano informirawe na gra|anite za rabotata na Sovetot i voop{to rabotata vo op{tinata. Vklu~uvawe vo proekti na mladi, obrazuvani kadri. Koristewe na iskustva od rabotata na drugi op{tini. Zajaknuvawe na sorabotkata na regionalno nivo.

Slabosti Slabosti vo sili Ekonomskata sostojba na lokalno nivo go ograni~uva nivoto na tro{oci za unapreduvawe na sostojbite vo op{tinata. Nedovolna iskoristenost na prirodni resursi, kako i kulturni vrednosti na op{tinata. Nedostatok na instrumenti za informirawe i podigawe na svesta na gra|anite. Nedovolna funkcionalnost na mesnite zaednici. Nepostoewe na GIS.

Vklu~uvawe vo proekti, koi bi se finansirale od Vladata i od stranski donatorski institucii. Otvarawe na Centar na informirawe na gra|anite i kontinuirano informirawe za rabotata na op{tinata. Aktivno vklu~uvawe na mesni zaednici vo procesot na rabotata na op{tinata. Izgotvuvawe na GIS.

Mo`nosti Iskoristuvawe na mo`nostite Zajaknuvawe na funkciite na op{tinata - mo`nost za kreirawe na razvojni politiki, na op{tinsko nivo. Mo`nosti za novi finansiski sredstva, vo procesot na integracija na RM vo EU. Obuki i seminari na lokalnata vlast. Sorabotka so nevladiniot, nau~niot i biznis sektorot. Prekugrani~na sorabotka.

Kreirawe politika za razvoj na op{tinata. Aplicirawe so proekti za razvoj na op{tinata. Permanentna edukacija na administracijata.

Zakani Izbegnuvawe na zakani Neefikasnost na op{tinata vo ramkite na momentalnata postavenost pri implementacija na zakonskite odredbi za decentralizacija.

Dosledno sproveduvawe i dopolnuvawe na zakonskata regulativa, koja se odnesuva na procesot na decentralizacija.


48

6.5. LOKALNA EKONOMIJA

Sili Kako da se iskoristat silite ? Vkupno stopanski subjekti: 570 Pravni subjekti so > od 25 vraboteni: 10 Pravni subjekti so 5 - 25 vraboteni: 4 Pravni subjekti so < od 25 vraboteni: 127 Vrabotuvawa spored ekonomski sektori: Zemjodelstvo: 11.5% Industrija: 45.7% Uslugi: 42.5% Nepoznato: 0.3%

Razvivawe na ekolo{ko prifatlivi proizvodi. Primena na sovremeni standardi za kvalitet. Primena na konceptot za odr`liv razvoj.

Slabosti Slabosti vo sili Nepostoewe na gasovoden sistem vo stopanskite subjekti. Nedovolno razvien turizam. Anga`iran mal broj na vraboteni. Slabi investicii (doma{ni i stranski).

Izrabotka na DUP-ovi. Izgradba na gasovoden sistem. Izgradba na hoteli i drugi ugostitelski objekti. Jaknewe na stopanskite dejnosti vo op{tinata.

Mo`nosti Iskoristuvawe na mo`nostite Kreditirawe na mali i sredni pretprijatija. Organizirawe vo stopanski komori. Prodlabo~ena sorabotka so ZELS.

Prevzemawe aktivnosti za privlekuvawe na stranski investicii. Posreduvawe na op{tinata me|u stranski investitori i doma{ni subjekti.

Zakani Izbegnuvawe na zakani Lo{a ekonomska sostojba vo dr`avata. Visoka nevrabotenost na op{tinsko i nacionalno nivo. Visoki kreditni kamati. Bavno sudstvo.

Sledewe na nacionalnite strategii za ekonomski razvoj. Sledewe na lokalnite planovi za razvoj.


49

7. REZULTATI OD SPROVEDENATA ANKETA ZA SOSTOJBITE SO @IVOTNATA SREDINA VO OP[TINA KRATOVO

Vo tek na izrabotkata na Lokalniot akcionen plan za ìvotna sredina, Op{tina Kratovo, organizira{e i sprovede anketa, so cel, da se sogleda misleweto na javnosta za sostojbite vo ìvotnata sredina vo op{tinata. Vo ramki na sprovedenite aktivnosti, distribuirani se anketni pra{alnici do gra|anite, preku vraboteni vo osnovnoto i srednoto u~ili{te i Sovetot na op{tinata, pri {to e vnimavano na ramnomerna distribucija soglasno polovata, etni~kata i socijalnata struktura na naselenieto vo op{tina Kratovo. Vrz osnova na kompjuterska obrabotka na popolnetite pra{alnici, proizleguvaat slednite rezultati od anketata: Op{ti podatoci za anketiranite Od anketiranite lica, 40% se od ma{ki, a 60% ènski pol. Spored starosnata struktura, 15% od anketiranite lica se na vozrast do 25 godini, 76% se na vozrast pome|u 25 i 45 godini, a 9% se pome|u 45 i 65 godini. Spored stepenot na obrazovanie, preovladuvaat lica so sredno obrazovanie 68% od ispitanicite, dodeka 19% od ispitanicite se so osnovno obrazovanie, a 13% so vi{o ili visoko obrazovanie. Od licata {to odgovorile na pra{alnicite, 75% ìveat vo gradot a 25% vo selata na op{tina Kratovo. Spored rabotniot status, 72% od anketiranitese vraboteni, a ostanatite se u~enici, studenti ili nevraboteni lica. Problemi na ìvotnata sredina Anketiranite gra|ani, lo{iot kvalitet na vodata za piewe go rangiraat kako problem so najvisok rizik. Pokraj nego, vo grupata na prioritetni problemi od oblasta na ìvotnata sredina vleguvaat, niskata ekolo{ka svest, zagaduvaweto na rekite i sobiraweto i deponiraweto na komunalniot otpad vo op{tinata. Procentualno odgovorite na anketiranite gra|ani na pra{aweto: „Koi se najserioznite problemi so ìvotnata sredina vo op{tina Kratovo?” se dadeni vo tabela 11. Tabela 11: Najseriozni problemi so ìvotnata sredina vo op{tina Kratovo r.br. Problem Procentualen prikaz 1 Lo{ kvalitet na vodata za piewe 32% 2 Niska javna svest 18% 3 Lo{o upravuvawe so komunalniot otpad 14% 4 Zagaduvawe na povr{inski vodi 13% 5 Pojava na divi deponii 8% 6 Zagaduvawe na vozduhot 5% 7 Zagaduvawe na podzemni vodi 4% 8 Se~ewe i degradacija na {umite 3% 9 Zagaduvawe na podzemnite vodi 2% 10 Bu~ava 1% Kako pri~ini za problemite povrzani so ìvotnata sredina, 39% od anketiranite lica se izjasnile deka, problemite glavno proizleguvaat od nepo~ituvaweto i nesproveduvaweto na zakonite za za{tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina. Potoa sledi nedostatokot na sredstva za finansirawe (22%), nedovolen istitucionalen kapacitet (18%), zastarenata tehnologija vo proizvodstvoto (11%), dodeka 4% od anketiranite, ne se odlu~ile za konkreten odgovor.


50

Analizata ukaùva na potreba od dosledno po~ituvawe na zakonskite propisi od sferata na za{tita na ìvotnata sredina, kako i na neophodno podigawe na kapacitetot na lokalnata samouprava, vo pogled na obezbeduvawe na finansii i planirawe i realizacija na proekti za za{tita na ìvotnata sredina.

Najgolemi izvori na zagaduvawe na ìvotnata sredina vo op{tinata Spored odgovorite na anketiranite gra|ani, najgolema pri~ina na zagaduvawe vo op{tinata, pretstavuva nesovesnoto odnesuvawe na gra|anite, potoa sledi potrebata od zajaknuvawe na kapacitetite na komunalnoto pretprijatie (41%). Na listata na zagaduva~i, spored misleweto na ìtelite na op{tinata, sledat doma}instvata, industrijata i soobra}ajot.

Главни загадувачи на животната средина на

општина Кратово

48%

20%

29%

3%

домаќинствата

автомобилите и товарните возила

фабриките

услужните објекти

Vlijanija od zagaduvaweto na ìvotnata sredina Gra|anite na op{tina Kratovo smetaat deka, zagaduvaweto na ìvotnata sredina glavno }e se reflektira vrz zdravjeto na lu|eto. 14% od anketiranite smetaat deka, problemite }e

Главни причини за еколошките проблеми во општина

39%

11% 18%

22%

4% 6%

непочитување и неспроведување на законите

застарена технологија во производството

политички прчини

немање пари

не можам да проценам

друго


51

se reflektiraat na idnite generacii, 13% na estetskite vrednosti na ìvotnata sredina, a samo 3% na ~uvstvoto na pripadnost na zaednicata.

Na pra{aweto „[to najmnogu vi pre~i na ekolo{ki plan vo va{ata naselba?”, najgolem broj od ispitanicite (83%), odgovorile deka najmnogu im pre~i golemata ne~istotija, otpadot i divite deponii vo nivnata naselba. Vaka visokiot procent, ukaùva na nezavidna sostojba i neophodnost od brzo i efikasno re{avawe na problemot so sobirawe i odlagawe na komunalniot otpad i ras~istuvawe na divite deponii vo op{tinata. Pokraj toa, na 8% od ispitanicite najmnogu im pre~i neurbaniziranoto sosedstvo, a na 4% od niv zagaduvaweto od industriskite objekti vo blizina.

Што најмногу ви пречи на еколошки план во

вашата населба?

83%

4%8% 5%

големата нечистотија, ѓубре, диви депонии

загаденост од блиски индустриски објекти

неурбанизирано соседство

нема проблеми, пријатно се чувствувам

Predlozite na gra|anite na op{tinata, se odnesuvaat na podobruvawe na sostojbite vo re~isi site sferi na ìveewe i za{tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina. Posebno, tie se odnesuvaat na podobruvawe na sostojbite so sobiraweto i odlagaweto na komunalniot otpad, eliminirawe na divite deponii vo op{tinata, zgolemuvawe na higienata vo gradot i podobruvawe na rabotata na javnoto komunalno pretprijatie, podobruvawe na kvalitetot na vodata za piewe, unapreduvawe na posto~kiot kanalizacionen sistem, ~istewe na re~nite korita, zgolemuvawe na javnata svest, za pra{awa povrzani so ìvotnata sredina, po~ituvawe na zakonskata regulativa i voveduvawe na mandatni kazni.

Vrz {to vlijae zagaduvaweto na ìvotnata sredina?

44%

26%

14%

3% 13%

на здравјето на луѓето

на биодиверзитетот

на идните генерации и одржливиот развој

други влијанија

на естетските вредности на животната средина


52

8. LISTA NA PRIORITETI ZA @IVOTNA SREDINA Paralelno so anketirawe na naselenieto, Lokalniot komitet izvr{i ocenuvawe i prioretizacija na klu~nite problemi, koi bea definirani pri ocenka na sostojbata so ìvotnata sredina vo op{tina Kratovo i analiza na pra{alnicite podeleni na lokalnoto naselenie. Prioretizacijata se vr{e{e spored slednite kriteriumi: Potencijalen rizik vrz ~ovekovo zdravje (golem, sreden ili mal rizik), Vlijanie vrz socio-ekonomskata mo} na naselenieto (golemo, sredno ili malo vlijanie), Intenzitet na problemot (golem, sreden ili mal intenzitet), Rasprostranetost na problemot (nacionalno, regionalno ili lokalno nivo), Definiranost na problemot kako prioritet (vo nacionalen ili lokalen dokument ili problemot seu{te ne e definiran), Vlijanie na problemot vrz odr`liviot razvoj na op{tinata (golemo, sredno ili malo vlijanie) Vreme za re{avawe na problemot (do 2010 godina, do 2012 godina ili do 2014 godina) Ocenuvaweto be{e izvr{eno so ocenki:

� So ocena 5 za najvisok problem � So ocena 3 za sreden problem � So ocena 1 za slab problem

Od ovie ocenki po sekoj kriterium, a za sekoj problem poedine~no, presmetana e prose~na vrednost na ocenkata, a spored najvisokata ocenka, utvrdeni se i prioritetite i istite se prezentirani vo Tabela 12. Tabela 12: Rezultati od izvr{enata prioretizacija prioritet PROBLEM vkupen

broj na bodovi

prose~na ocena

1. Nedovolen kapacitet na stanicata za tretman na voda za piewe 198 4.1

2. Zastarena vodovodna mreà vo urbanoto podra~je na op{tinata 198 4.1

3. Nepostoewe na pre~istitelna stanica za tretman na komunalni otpadni vodi 188 3.9

4. Nepostojat Plan i Programa za upravuvawe so otpad 186 3.9 5. Golem broj na divi deponii 182 3.8 6. Nedostatok na voda za navodnuvawe na zemjodelski

povr{ini 182 3.8 7. Ruralnoto podra~je vo op{tinata ne e opfateno so

organizirano sobirawe i deponirawe na komunalniot otpad 176 3.7

8. Nezastapenost na alternativnite izvori na energija na pazarot 176 3.7

9. Otsustvo na monitoring na po~vi 174 3.6 10. Nepovolna socio-ekonomska sostojba i zgolemen

pritisok vrz biodiverzitetot i prirodnite resursi 174 3.6 11. Nedovolna zapoznaenost na gra|anite za sostojbata i

problemite so zagaduvawe na ìvotna sredina 3.6 12. Zagaduvawe na povr{inskite i podzemnite vodi 172 3.6


53

Tabela 12(prodolènie): Rezultati od izvr{enata prioretizacija 13. Upotreba na goriva so visoka sodrìna na sulfur i

zastarenost na vozilata 172 3.6 14. Slabi administrativni kapaciteti za upravuvawe i

monitoring na sostojbata so otpadot 170 3.5 15. Nepostoewe na stanici za tretman na industriski

otpadni vodi vo fabrikite 169 3.5 16. Nezadovolitelna infrastruktura za upravuvawe i

monitoring na otpad 168 3.5 17. Nedostatok na podatoci za brojnosta na

ìvotinskiot i rastitelniot svet 168 3.5 18. Nedostatok ili nezadovolitelna sostojba na

vodovodnite sistemi vo ruralnite oblasti 166 3.5 19. Upotreba na nekvalitetna voda za navodnuvawe na

zemjodelskite povr{ini 166 3.5 20. Nelegalna eksploatacija na {umite 162 3.4 21. Ne postoi integrirano upravuvawe vo zemjodelstvoto

i {umarstvoto 160 3.3 22. Nedostatok na podatoci za kvalitetot na

povr{inski i podzemni vodi 157 3.3 23.

Nedovolna za{tita na loven i riben fond; Zakana od lovokradstvo i ribokradstvo 154 3.2

24. Nedovolno planirawe na promenite vo namenata na zemji{teto 152 3.2

25.

Nesoodvetno deponirawe na industriski otpad 150 3.1

26. Zastarena tehnologija i oprema vo industriskiot sektor 150 3.1

27. Nedostatok na seopfatni i sigurni podatoci za emisiite na zagaduva~ki supstancii i kvalitetot na vozduhot 150 3.1

28. Nedostatoci na sistemot za procenka na zdravstvenite i na ekolo{kite rizici od {tetnoto vlijanie na atmosferskite zagaduvawa 150 3.1

29. Nedovolni aktivnosti za promocija na priroden rezervat Plo~e Litotelmi 149 3.1

30 Degradacija na po~vite 148 3.1

31. Zagaduvawe na vozduhot od poàri na otvoreno 147 3.1

32. Nizok opfat so mreà za prifa}awe na atmosferski vodi 133 2.8


54

9. PLAN ZA SPROVEDUVAWE NA LEAP VODA PROBLEM: NEDOSTIG OD KVALITETNA VODA ZA PIEWE CEL: OBEZBEDUVAWE NA SANITARNO ISPRAVNA VODA ZA PIEWE

Merki Akcii Odgovorna institucija

Vreme na realizacija

Potreben buxet

Izvori na finansirawe

Rekonstrukcija ili doizgradba na vodosnabditelni sistemi vo ruralnite delovi od op{tinata (s. Tatomir, s. Kowuh)

� Izrabotka na tehni~ka dokumentacija

� Rekonstrukcija ili doizgradba na vodosnabditelen sistem

� Ispituvawe na sanitarna ispravnost na vodata za piewe

Op{tina Kratovo Op{tina Kratovo HES Kratovo

2008-2009 2009-2014 kontinuirano

50.000 EUR 750.000 EUR 5.000 EUR / god.

Buxet na RM, i grantovi Buxet na RM, grantovi, Op{tinski buxet Buxet na RM

Zgolemuvawe na kapacitetot na stanicata za tretman na voda za piewe


� Rekonstrukcija na postoe~kata stanica



2008-2009 2009-2013 kontinuirano

10.000 EUR 345.000 EUR 2.000 EUR / god.

Buxet na RM, i grantovi Buxet na RM, i grantovi i mesen samopridones Op{tinski buxet

Izgradba na rezervoari za voda na piewe za niska sredna i visoka zona vo grad Kratovo

� Izgradba na rezervoari spored postoe~ka tehni~ka dokumentacija

Firma izbrana na tender

2008-2012

280.000 EUR

Buxet na RM, i Op{tinski buxet

Izgradba na talo`nik i rezervoar za voda za piewe vo m.v. Crni Vrv za vodosnabduvawe na 13 sela



2008-2013

150.000 EUR



55

Rehabilitacija i nadgradba na sekundarna vodosnabditelna mre`a vo urbanoto podra~je


� Rekonstrukcija na vodosnabditelniot sistem



2008-2009 2010-2013 kontinuirano

30.000 EUR 100.000 EUR 2.000 EUR/god

Buxet na RM, i grantovi Buxet na RM, i gra|anski nadomest za priklu~uvawe, Op{tinski buxet

PROBLEM: NEDOSTIG NA VODA ZA NAVODNUVAWE CEL: OBEZBEDUVAWE NA DOVOLNI KOLI^INI KVALITETNA VODA ZA NAVODNUVAWE



Potreben buxet


Izgradba na mali brani i sistemi za navodnuvawe � HMS Markovci (800 ha sistem za navodnuvawe) � HMS Sakulica (200 ha sistem za navodnuvawe) � HMS Povi{ica (70 ha sistem za navodnuvawe)


� Izrabotka na EIA studii

� Izgradba na brani i sistemi za navodnuvawe

Op{tina Kratovo Firma izbrana na tender

2009- 2010 2011 - 2014

60.000 EUR 7.000.000 EUR

Sredstva od donatori Buxet na RM, Op{tinski buxet

PROBLEM: NECELOSEN KANALIZACIONEN SISTEM CEL: DOIZGRADBA NA SISTEM ZA KANALIZACIJA



Potreben buxet


Regulacija na re~ni korita na Manceva Reka, Taba~ka Reka i Kratovska Reka

� Izrabotka na fizibiliti studija i revizija na proektna dokumentacija

Op{tina Kratovo

2008-2009 2010-2014

30.000 EUR

Buxet na RM, grantovi i Op{tinski buxet


56

� Izvedba na regulacija


2.000.000 EUR

Rekonstrukcija i doizgradba na kanalizacionen sistem Izgradba na nov kolektorski sistem po dolìna na Manceva Reka, Taba~ka Reka i Kratovska Reka

� Revizija na izrabotena na tehni~ka dokumentacija

� Rekonstrukcija i doizgradba na kanalizacionen sistem

� Odrùvawe na postoe~ki kanalizacionen sistem

Op{tina Kratovo Firma izbrana na tender KP Silkom

2009-2010 2010-2014 Kontinuirano

10.000 EUR 1.600.000 EUR

Buxet na RM, grantovi i Op{tinski buxet Nadomestok za komunalni uslugi

Doizgradba na atmosferska kanalizaciona mreà



Op{tina Kratovo KP Silkom

2011-2014

150.000 EUR

Buxet na RM, grantovi i Op{tinski buxet

PROBLEM: NEPOSTOEWE NA PREÎSTITELNI STANICI ZA OTPADNI VODI CEL: PREÎSTUVAWE NA OTPADNI VODI VO OP[TINATA



Potreben buxet


Izgradba na pre~istitelna stanica vo s. Turalevo za otpadni vodi od gradot Kratovo

� Revizija na tehni~ka dokumentacija

� Izrabotka na EIA Studija

� Izgradba na pre~istitelna stanica

Op{tina Kratovo Firma izbrana na tender Firma izbrana na tender

2009- 2010 2010 - 2011 2011 - 2014

10.000 EUR 15.000 EUR 660.000 EUR

Buxet na RM, i grantovi Op{tinski buxet IPA Fondovi


57

Izgradba na mali pre~istitelni stanica za otpadni vodi za sela koi ne mo`at da se priklu~at na planiranata pre~istitelna stanica

� Izrabotka na tehni~ka dokumentacija za 5 mali stanici

� Izgradba na pre~istitelni stanici

Op{tina Kratovo Firma izbrana na tender

2009- 2010 2011 - 2014

25.000 EUR 200.000 EUR


Izgradba na postrojki za tretman na industriski otpadni vodi

� Izgradba na sistemi i tretman na otpadni vodi, soglasno B integrirani dozvoli

� Ispituvawe na kvalitetot na industriski otpadni vodi

Delovni subjekti vo sorabotka so stru~ni i ovlasteni institucii

2009-2014 kontinuirano

Soglasno tehni~ka dokumentacija na delovnite subjekti 3.000 EUR/god

Delovni subjekti

Zajaknuvawe na kapacitetite na op{tinata za sproveduvawe na zakonskata regulativa vo delot za vodi

� Realizirawe na obuka za vrabotenite

� Vrabotuvawe na ovlasteni inspektori

Dr`avni organi Op{tina Kratovo

2008-2011 10.000 EUR

Op{tinski buxet

OTPAD PROBLEM: RURALNITE DELOVI OD OP[TINATA NE SE POKRIENI SO ORGANIZIRANO SOBIRAWE NA OTPAD CEL: ODR@LIVO UPRAVUVAWE SO KOMUNALNIOT I DRUGI VIDOVI NEOPASEN OTPAD


Vremenska ramka

Buxet Izvori na finansirawe

Izrabotka i donesuvawe na Plan i Programa za upravuvawe so otpadot vo op{tina Kratovo

� Procenka na koli~ini na komunalen otpad po naselbi

� Analiza na sostav na otpad

� Procenka na potrebni tehni~ki sredstva za sobirawe na otpad

Op{tina Kratovo vo sorabotka so stru~na institucija

2009 - 2010 10.000 EUR

Buxet na RM Op{tinski buxet


58

vo op{tinata

Obezbeduvawe na preduslovi za vklu~uvawe na ruralnite delovi vo op{tinata vo sistem za sobirawe na komunalen otpad

� Nabavka na sadovi za sobirawe na otpad

� Nazna~uvawe na komunalno pretprijatie odgovorno za sobirawe na otpad vo ruralnite delovi

Op{tina Kratovo KP Silkom ili privatni operatori

2011 - 2013 20.000 EUR

Op{tinski buxet Nadomestok za |ubrarina od doma}instvata

Zajaknuvawe na kapacitetot na op{tinata za monitoring na otpad

� Nazna~uvawe na odgovorni lica vo op{tinata)

� Realizirawe na redovni obuki na vrabotenite vo op{tinata

� Obezbeduvawe na tehni~ki sredstva za realizacija na monitoringot (mo`nost za kompjuterska obrabotka i sledewe)

Op{tina Kratovo (potrebna e konsultantska pomo{)

2008-2010 10.000 EUR


PROBLEM: LO[A SOSTOJBA NA OP[TINSKATA DEPONIJA CEL: PODOBRENA PRAKTIKA NA DEPONIRAWE NA KOMUNALEN OTPAD


Vremenska ramka


Izrabotka na plan/tehni~ka dokumentacija za rekonstrukcija na postoe~kata deponija

� Analiza na terenot i procenka na rizikot

� Procenka na finansiski sredstva potrebni za rekonstrukcija

Op{tina Kratovo

2008-2009

15.000 EUR


Rekonstrukcija na postoe~ka deponija za komunalen otpad

� Usoglasuvawe na rabotata na op{tinskata deponija so merki za minimizirawe na vlijanieto vrz `ivotnata

Op{tina Kratovo KP „Silkom” Kratovo

2010-2012 25.000 EUR

Buxet na RM


59

sredina, do realizacija na rgionalna deponija za severo-isto~en region

� Realizacija na rabotite soglasno tehni~kata dokumentacija

Aktivno vklu~uvawe vo izgradbata na Regionalnata deponija za severo-isto~na Makedonija

� U~estvo vo site aktivnosti na regionalno nivi vo odnos na izgradba na regionalnata deponija

Op{tina Kratovo vo sorabotka so site op{tini od SI region

2010-2013 5.000 EUR Op{tinski buxet

PROBLEM: GOLEM BROJ NA DIVI DEPONII CEL: ZATVORENI DIVI DEPONII, IZVR[ENA REMEDIJACIJA NA PROSTOROT NA DIVITE DEPONII


Vremenska ramka


Izrabotka na plan za zatvorawe na divi deponii


� Rangirawe na divi deponii po prioritet

Op{tina Kratovo (potrebna e konsultantska pomo{)


Zatvorawe na divite deponii i remedijacija na lokaciite

� Izrabotka na tehni~ka dokumentacija za remedijacija na divi deponii

� Izbor na kompanija za realizacija na predvidenite

Op{tina Kratovo Kompanija anga`irana za realizacija

2010-2012

10.000 EUR 50.000 EUR

Op{tinski buxet Kontribucija na privatni operatori


60

aktivnosti � ^istewe i remedijacija na terenot na sega{nite divi deponii

Vospostavuvawe na monitoring i inspekcija

� Izrabotka na plan za redoven i povremen monitoring

� Obezbeduvawe na tehni~ki sredstva (oprema i vozilo) za monitoring

� Redovna inspekcija od ovlasten inspektor

Op{tina Kratovo

2009- kontinuirano

5.000 EUR/god.

Op{tinski buxet

PROBLEM: NESOODVETNO DEPONIRAWE/TRETMAN NA OPASEN OTPAD CEL: ODDELUVAWE NA OPASEN OD KOMUNALEN OTPAD


Vremenska ramka


Izrabotka na programa za separirawe na komunalniot od opasniot otpad

� Detalna procenka na koli~ini na opasen otpad po generator vo op{tinata

� Procenka na potrebni tehni~ki sredstva za sobirawe na opasniot otpad (vo sorabotka so M@SPP)

� Zdru`uvawe na poedine~nite generatori na opasen otpad na regionalno nivo za spravuvawe so problemot so opasen otpad

Stopanski subjekti Op{tina Kratovo (konsultantska pomo{)

2010-2012 5.000 EUR Op{tinski buxet Sredstva od donacii


61

Tretman i skladirawe na industriski opasen otpad soglasno IPPC dozvoli

� Izdavawe na IPPC

dozvoli � Sproveduvawe na operativni planovi

� Inspekciski nadzor / Zabrana za deponirawe na opasen otpad na op{tinskata deponija

Op{tina Kratovo/ M@SPP Instalacii Op{tina Kratovo

2011-2014 10.000 EUR

Op{tinski buxet Nadomestoci od instalaciite koi imaat IPPC dozvoli

Zgolemuvawe na javnata svest za opasnosta od me{aweto na opasniot so komunalniot otpad

� Podgotvuvawe na raboten plan za edukacija /podigawe na javnata svest za razli~ni celni grupi

� Realizacija na razli~ni kampawi spored rabotniot plan

Op{tina Kratovo (so konsultantska pomo{)

2011 - 2013 5.000 EUR Op{tinski buxet Sredstva od donacii

PROBLEM: OTSUSTVO NA ORGANIZIRAN SISTEM ZA SEPARIRAWE, REUPOTREBA I RECIKLIRAWE CEL: VOSPOSTAVEN SISTEM ZA SEPARIRAWE, REUPOTREBA I RECIKLIRAWE


Vremenska ramka


Definirawe na koli~inite na reciklabilni materii i nivni prerabotuva~i na op{tinsko nivo

� Izrabotka na lista na prerabotuva~i na reciklabilni materii na op{tinsko nivo

� Procenka na generirani reciklabilni materii i trend na generirawe i reupotreba na poedine~ni tipovi

Op{tina Kratovo (so konsultantska pomo{)


Realizacija na javna kampawa za potrebata od reciklirawe

� Podgotvuvawe na raboten plan za podigawe na javnata svest za potrebata od

Op{tina Kratovo (so konsultantska pomo{) NVOi

2008- 2010 10.000 EUR

Op{tinski buxet Sredstva od donacii


62

reciklirawe � Izrabotka na bro{ura za reciklabilnite materii i nivnata vrednost kako sekundarni surovini

Promovirawe na pilot proekt za separirawe, reciklirawe i reupotreba na odreden tip na reciklabilen materijal

� Izbor na reciklabilna materija za koja postojat “lesni” tehni~ki re{enija za separirano sobirawe i tretman

� Definirawe na proektna zada~a

� Realizacija na proektot (vo sorabotka so prerabotuva~ite na reciklabilni materii i/ili krajnite korisnici)

Op{tina Kratovo i op{tini od SI region NVOi

2012-2013 10.000 EUR

Sredstva od donacii

VOZDUH PROBLEM: NEZASTAPENOST NA ALTERNATIVNITE IZVORI NA ENERGIJA NA PAZAROT CEL: KORISTEWE NA ALTERNATIVNI IZVORI NA ENERGIJA VO URBANIOT DEL NA OP[TINA KRATOVO


Vremenska ramka


Izrabotka na plan za gasifikacija na urbaniot del od op{tina Kratovo po fazi

� Izrabotka na fizibiliti studija za voveduvawe na alternativni izvori na energija

� EIA Studija za gasifikacija na urbaniot del na Kratovo

� Nazna~uvawe na

Op{tina Kratovo Zainteresirani investitori

2010 - 2011 2011 – 2014

15.000 EUR 30.000 EUR

Op{tinski buxet Privatno-javno partnerstvo


63

op{tinsko telo / institucija odgovorna za sproveduvawe na gasifikacija na Kratovo

Realizacija na prva faza od gasifikacija na op{tina Kratovo

� Izrabotka na ideen proekt

� Izbor na firma za realizacija na gasifikacija

Op{tina Kratovo Zainteresirani investitori

2009 - 2013 80.000 EUR

Op{tinski buxet Privatno-javno partnerstvo

Podigawe na javnata svest za za{tita na vozduhot od zagaduvawe

� Organizirawe na kampawa za pridobivkite od gasifikacija

� Pe~atewe na edukativen materijal

� Zajaknuvawe na kapacitetite na op{tinata

Op{tina Kratovo vo sorabotka so NVO Op{tina Kratovo Op{tina Kratovo

2008-2011

2.000 EUR 1.500 EUR 3.000 EUR

Op{tinski buxet

PROBLEM: NEDOSTATOK NA SEOPFATNI I SIGURNI PODATOCI ZA EMISIITE NA ZAGADUVA^KI SUPSTANCII I KVALITETOT NA VOZDUHOT CEL: OBEZBEDUVAWE NA SEOPFATNI PODATOCI ZA EMISIITE NA ZAGADUVA^KI SUPSTANCII I KVALITETOT NA VOZDUHOT



Potreben buxet


Vospostavuvawe na sistem za sledewe na emisijata so zagaduva~ki supstancii vo vozduhot

� Izrabotka na programa i plan za podobruvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh

� Izrabotka na inventar na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot od mobilni i stacionarni izvori i nivno postojano a`urirawe

Op{tina Kratovo vo sorabotka so stru~na institucija

2010-2012 2012-2014

5.000 EUR 30.000 EUR

Buxet na RM, stranski donacii


64

Voveduvawe na kontrola na emisiite na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot od industriskite kapaciteti preku interen monitoring i proceduri soglasno Zakonot za ìvotna sredina (EIA/IPPC)

� Obuka na kadar za izdavawe na mislewa i ocenki za EIA studii, i B - IPPC dozvoli

� Izdavawe na B - IPPC dozvoli i imislewa/ ocenka na EIA studii za industriski i delovni objekti

M@SPP / Op{tina Kratovo Op{tina Kratovo

2008-2010 2008-kontinuirano

3.000 EUR 2.000 EUR/god

Buxet na RM, op{tinski Buxet

Vospostavuvawe na lokalna mreà za monitoring na kvalitetot na ambientniot vozduh na nivo na op{tinata

� Pro{iruvawe na monitoring mreàta na ambienten vozduh so postavuvawe na monitoring stanica za sledewe na kvalitetot na ambientniot vozduh vo op{tinata

� Dostavuvawe na podatoci do javnosta

Op{tina Kratovo vo sorabotka so M@SPP

2009-2012 15.000 EUR

Buxet na RM Op{tinski Buxet

PROBLEM: NEDOSTATOCI NA SISTEMOT ZA PROCENKA NA ZDRAVSTVENITE RIZICI OD [TETNOTO VLIJANIE NA ATMOSFERSKITE ZAGADUVAWA CEL: VOSPOSTAVEN SISTEM ZA PROCENKA NA VLIJANIETO NA ATMOSFERSKITE ZAGADUVAWA VRZ ZDRAVJETO NA LU\ETO


Vremenska ramka


Sledewe na vlijanieto na atmosferskite zagaduvawa vrz zdravjeto na lu|eto

� Izrabotka na studija za procenka na vlijanieto na atmosferskite zagaduvawa vrz zdravjeto na lu|eto

� Izrabotka na trendovi na akutni i hroni~ni zaboluvawa predizvikani od

Op{tina Kratovo, M@SPP

2009 - 2010 10.000 EUR

Buxet na RM, Op{tinski buxet Stranski donacii


65

zagaduvawe na vozduhot

Informirawe na javnosta za kvalitetot na ambientniot vozduh i mo`nite vlijanija vrz zdravjeto na lu|eto

� Definirawe na postapka za informirawe na javnosta za kvalitetot na ambientniot vozduh

� Definirawe na postapka za predupreduvawe na javnosta vo slu~aj na zgolemeni koncentracii na zagaduva~ki materii vo vozduhot


2010 3.000 EUR Op{tinski buxet

PO^VA I ISKORISTUVAWE NA ZEMJI[TETO PROBLEM: OTSUSTVO NA MONITORING NA PO^VI / OBRABOTLIVO ZEMJI[TE CEL: VOSPOSTAVUVAWE NA SISTEM ZA MONITORING NA KVALITET NA PO^VA / OBRABOTLIVO ZEMJI[TE


Vremenska ramka


Realizacija na monitoring i kontrola na kvalitetot na po~vata soglasno evropskite standardi

� Izgotvuvawe na Plan za monitoring i kontrola na kvalitetot na po~vata

� Izrabotka na mapa so vidovi i kvalitet na po~vi (profil na po~va i kontaminacija na po~vata so te{ki

Op{tina Kratovo ( so konsultantska pomo{) Zemjodelski Fakultet /Zemjodelski Institut Op{tina Kratovo

2011 -2012 2012 - 2013 2012 - 2013

3.000 EUR 15.000 EUR 20.000 EUR

Op{tinski buxet, Buxet na RM Stranski donacii


66

metali i drugi {tetni materii)

� Nabavka na oprema i obuka na kadar za sledewe na kvalitet na zemji{teto

� Edukacija na zemjodelcite za potrebata od sledewe na kvalitetot na po~vata koja se koristi za zemjodelsko proizvodstvo

NVO

5.000 EUR/god.

PROBLEM: PUSTO[EWE NA [UMI (NELEGALNA EKSPLOATCIJA I [UMSKI PO@ARI) CEL: ODR@LIVO UPRAVUVAWE SO [UMSKI FOND


Vremenska ramka


A`urirawe na {umska osnova

� Analiza na terenot � Evidentirawe na povr{iite koi podle`at na bespravna se~a

� Kreirawe na baza na podatoci za koli~inite na planirana i realno ise~ena drvna masa na op{tinsko nivo

Op{tina Kratovo MZ[V

2009-2012 10.000 EUR

Buxet na RM, donacii od me|unarodni institucii

Zajaknuvawe na ulogata na op{tinata i podra~nata edinica na [umska

Policija vo za{tita na

� Zgolemuvawe na broj na vraboteni vo {umska policija; Nabavka na oprema (vozilo, oprema za policajcite)

� Nazna~uvawe na odgovorno lice vo

Op{tina Kratovo [umska Policija

2008 - 2012 15.000 EUR

Buxet na RM,


67

{umskiot fond op{tinata za odr`livo upravuvawe so {umi

� Kampawa me|u naselenieto za posledicite od bespravno se~ewe na {umite

2.000 EUR

Preventivno deluvawe vo za{tita od

{umski poàri

� Tehni~ko i kadrovsko doopremuvawe na op{tinskata edinica za PP za{tita za deluvawe na poàri na otvoreno

� Javna kampawa za prevencija od {umski poàri

MZ[V, PP Edinica Kratovo, Op{tina Kratovo

2009 - 2013 10.000 EUR

Buxet na RM, Op{tinski buxet

Definirawe na lokaliteti za po{umuvawe

� Organizirawe na akcii za po{umuvawe

Op{tina Kratovo Makedonski [umi NVOi

2010 - 2014 3.000 EUR Buxet na RM, Op{tinski buxet

PROBLEM: NEINFORMIRANOST NA ZEMJODELSKITE PROIZVODITELI ZA

[TETITE OD NEPRAVILNA PRIMENA NA AGROHEMIKALII CEL: ODR@LIVO ZEMJODELSKO PROIZVODSTVO


Vremenska ramka


Evidencija za primenata na agrohemikalii vo zemjodelstvoto i vospostavuvawe na baza na podatoci

� Postavuvawe na odgovorno lice vo op{tinata za sledewe na problematikata od zemjodestvoto i koordinirawe so resornite Ministerstva

� Sorabotka so nau~ni institucii

Op{tina Kratovo Nau~ni institucii MZ[V,

2008-2010 god.

12.000 EUR

Op{tinski buxet Buxet na RM

Proizvodstvo na zdravstveno bezbedna hrana kako mo`nost za sopstven biznis

� Sproveduvawe na anketa me|u zemjodelskite proizvoditeli za koli~inite na upotrebeni agrohemikalii

� Izrabotka na programa za

Op{tina Kratovo Nau~ni institucii NVOi

2008-2010 god

15.000 EUR

1.000 EUR

Buxet na RM, Op{tinski buxet i Stranski donacii


68

edukacija na zemjodelskite zdru`enija

� Izrabotka na pristapna bro{ura za aplikacija na agrohemikaliite

1.000 EUR

Promovirawe na dobra agrohemiska praktika

� Izrabotka na studija za promovirawe i mo`nosti za organsko proizvodstvo na nivo na op{tinata

� Edukacija i organizirawe na zainteresiranite zemjodelski proizvoditeli za organsko proizvodstvo

Op{tina Kratovo Nau~ni institucii

2008-2010 god

10.000 EUR

2.000 EUR

Donacii MZ[V, M@SPP

PROBLEM: NEISKORISTENI PREDNOSTI I MO@NOSTI ZA RAZVOJ NA ALTERNATIVEN TURIZAM CEL: RAZVIEN ALTERNATIVEN TURIZAM


Vremenska ramka


Promovirawe i razvoj na alternativen i eko turizam

� Izrabotka na studija za razvoj na alternativen i eko turizam na nivo na op{tinata

� Izrabotka na promotiven material za postoe~kite mo`nosti vo op{tina Kratovo

� Realizacija na pilot proekti za eko-turizam

� Otvatawe na turisti~ko-informativen centar vo

Op{tina Kratovo vo sorabotka so NVO, M@SPP i Ministerstvo za ekonomija

2009-2011 2010-2011 2011-2014 2011-2014

25.000 EUR 5.000 EUR 30.000EUR 15.000 EUR

Buxet na RM, Op{tinski buxet Stranski donacii


69

Op{tina Kratovo Educirawe na naselenieto za zna~eweto na razvojot na alternativniot i eko turizam

� Organizirawe na obuki za lokalnite NVOi

� Obele`uvawe na prirodnite i kulturnite vrednosti vo op{tinata

Op{tina Kratovo, NVOi

2011 - 2014 5.000 EUR 15.000 EUR

Op{tinski buxet, Stranski donacii

PRIRODA PROBLEM:NEDOSTATOK NA PODATOCI ZA SOSTOJBATA SO BIODIVERZITETOT VO OP[TINATA CEL: VOSPOSTAVENA BAZA NA PODATOCI ZA SOSTOJBATA SO BIODIVERZITETOT


Vremenska ramka


Vospostavuvawe na baza na podatoci za sostojbata so prirodata i biodiverzitetot vo op{tinata

� Formirawe na baza na podatoci

� Izrabotka na studija za sostojbata so prirodata i biodiverzitetot vo op{tinata

Op{tina Kratovo vo sorabotka so eksperti

2010-2012 12.000 EUR


Vospostavuvawe na monitoring na sostojbata so prirodata i biodiverzitetot

� Utvrduvawe na parametri i indikatori za monitoring/sledewe na sostojbata na prirodata i biodiverzitetot

� Vospostavuvawe kontrola na sobirawe na divi rastenija i `ivotni

� Kontrola na


2010 - kontinuirano

2.000 EUR/god



70

ekspanzijata na alohtonite vidovi

PROBLEM: NEDOVOLNI AKTIVNOSTI ZA PROMOCIJA NA PRIRODNITE VREDNOSTI VO OP[TINA KRATOVO CEL: PROMOCIJA NA PRIRODNITE VREDNOSTI VO OP[TINA KRATOVO


Vremenska ramka


Aktivno vklu~uvawe vo proekti za za{tita na prirodata i prirodnite retkosti koi se odvivaat na nacionalno nivo

� Odreduvawe na odgovorni lica vo op{tinata za za{tita na prirodata i prirodnite retkosti

Op{tina Kratovo

2008- kontinuirano

3.000 EUR/god.

Op{tinski buxet Stranski donacii, Buxet na RM

Izrabotka na programa za promocija na karpesta umetnost vo op{tina Kratovo

� Obele`uvawe na lokalitetite

� Organizirawe na manifestacii za promocija na op{tinsko i regionalno nivo

Op{tina Kratovo, NVOi Centar za karpesta umetnost

2009-2010 10.000 EUR 5.000 EUR


Za`ivuvawe/iskoristuvawe na potencijalite na lokalitetite: � Kuklica, � Cocev Kamen –

� Organizirawe na poseti na lokalitetite (obezbeduvawe na transport i lokalen vodi~)

Op{tina Kratovo, Privaten sektor NVOi Centar za

2008-2014 15.000 EUR 40.000



71

stara opservatorija

� Plo~e Litotelmi -Stracin

� Kar{i Bav~i Kratovo

so gri`a za za{tita na prirodnoto nasledstvo

� Ureduvawe na del od lokalitetite(so minimalno naru{uvawe na prirodata, soglasno Zakonskite odredbi i nivoto na za{titan a sekoj lokalitet poedine~no).

karpesta umetnost

EUR

PROBLEM: NEINTEGRIRANOST NA ASPEKTITE NA PRIRODA I BIODIVERZITET VO OSTANATITE SEKTORI CEL: VOSPOSTAVUVAWE NA INTEGRALEN SISTEM ZA ZA[TITA NA PRIRODATA I BIODIVERZITETOT


Vremenska ramka


Integrirawe na aspektite na prirodata i biodiverzitetot vo procesot na izrabotka na planovi i programi na nivo na op{tinata

� Obuki na odgovornite lica vo op{tinata za izrabotka i nosewe na planskite dokumenti vo oblasta na `ivotna sredina

� Izrabotka na urbanisti~ki dokumenti so integrirani aspekti na prirodata i biodiverzitetot

� Valorizacija i revalorizacija na za{titeni podra~ja

� Izrabotka na planovi za upravuvawe so

Op{tina Kratovo vo sorabotka so eksperti i M@SPP

2008 - kontinuirano

2. 000 EUR/god 10. 000 EUR 10. 000 EUR 20. 000 EUR

Op{tinski buxet, Buxet na RM


72

za{titeni oblasti

Integrirawe na aspektite na prirodata i biodiverzitetot vo tekot na izrabotka na EIA studii i vo procesot na izdavawe na IPPC dozvoli

� Obuka na vraboteni vo Op{tinata za utvrduvawe na merki za za{tita na zagrozeni vidovi ili ìveali{ta


2009 -kontinuirano

2.000 EUR/god.

Op{tinski buxet

PROBLEM: NISKO NIVO NA JAVNA SVEST ZA ZA[TITA NA @IVOTNATA SREDINA CEL: PODIGAWE NA JAVNATA SVEST


Vremenska ramka


Podigawe na javnata svest za za{tita na ìvotnata sredina vo site nejzini mediumi

� Sproveduvawe na kampawa za podigawe na javnata svest

� Izrabotka i promovirawe na edukativen materijal

� Poddr{ka na NVOi kako promotori za za{tita na ìvotnata sredina

Op{tina Kratovo vo sorabotka so NVO-i

2009-2013

5.000 EUR/god. 5. 000 EUR 2. 000 EUR/god.



73

10. PLAN ZA NABQUDUVAWE I OCENUVAWE Za da se obezbedi efikasna i navremena implementacija na merkite i akciite na LEAP, potrebno e nabquduvawe i evaluacija na procesot na sproveduvawe na istite, odnosno procenka na postignatite rezultati. Za taa cel, op{tinata treba da formira telo (komisija) za sproveduvawe i nabquduvawe kako mehanizam preku koj }e se sledi i ocenuva implementacijata na merkite i akciite od LEAP dokumentot. Edna od zada~ite na formiranoto telo e da izgotvuva izve{tai za stepenot na implementacija na merkite i akciite, kako i izve{taj za celiot proces na nabquduvawe i evaluacija. Izve{tajot treba da bide dostapen za site zainteresirani strani. Procesot na nabquduvawe na implementacijata na dokumentot podrazbira: obezbeduvawe, sobirawe i dostavuvawe na relevantni podatoci, upravuvawe so podatocite i izvestuvawe, ocenuvawe na napredokot preku sledewe na indikatori na uspeh- i frekvencijata na merewa, izrabotka i dostavuvawe na izve{tai do relevantnite institucii (M@SPP) i sli~no. Vo Planot za nabquduvawe i ocenuvawe definirani se o~ekuvani rezultati, indikatori na uspeh i frekfencija na sledewe za sekoja definirana cel i soodvetnite merki za postignuvawe na postavenite celi. VODA

CEL: OBEZBEDUVAWE NA SANITARNO ISPRAVNA VODA ZA PIEWE

Merki Akcii O~ekuvani rezultati

Indikatori na uspeh

Frekvencija na sledewe na indikatori

Rekonstrukcija ili doizgradba na vodosnabditelni sistemi vo ruralnite delovi od op{tinata


� Rekonstrukcija ili doizgradba na vodosnabditelen sistem


Doizgradena vodosnabditelna mre`a vo ruralniot del

� Izrabotena tehni~ka dokumentacija

� Rekonstruirani i doizgradeni vodosnabditelni sistemi

� Broj na zemeni primeroci na voda za analiza

� Vo tekot na izrabotka na tehni~kata dokumentacija

� Vo tekot na doizgradbata na sistemot

� Edna{ mese~no

Zgolemuvawe na kapacitetot na stanicata za tretman na voda za piewe


� Rekonstrukcija na postoe~kata stanica


Zgolemen kapacitet na stanicata za voda za piewe


� Zgolemuvawe na kapacitetot na stanicata



� Vo tekot na izgradbata na stanicata

� Edna{ mese~no


74

Izgradba na rezervoari za voda na piewe za niska sredna i visoka zona vo grad Kratovo


Obezbedena ispravna voda za piewe vo niska sredna i visoka zona vo grad Kratovo

� Broj na izgradeni rezervoari za voda

� Vo tekot na izgradbata na sistemot

Izgradba na talo`nik i rezervoar za voda za piewe vo m.v. Crni Vrv za vodosnabduvawe na 13 sela


Obezbedena ispravna voda za piewe vo 13 sela vo op{tina Kratovo

� Izgraden talo`nik i rezervoar

� Vo tekot na izgradbata na sistemot

Obnovuvawe na sekundarna vodosnabditelna mreà vo urbanoto podra~je


� Rekonstrukcija na vodosnabditelniot sistem


Obnovena sekundarna vodosnabditelna mreà vo gradot Kratovo


� Rekonstruiran vodosnabditelen sistem



� Vo tekot na izgradbata na stanicata

� Edna{ mese~no

CEL: OBEZBEDUVAWE NA DOVOLNI KOLIÎNI KVALITETNA VODA ZA NAVODNUVAWE


Indikatori na uspeh



75

Izgradba na mali brani i sistemi za navodnuvawe � HMS

Markovci (800 ha sistem za navodnuvawe)

� HMS Sakulica (200 ha sistem za navodnuvawe)

� HMS Povi{ica (70 ha sistem za navodnuvawe)


� Izrabotka na EIA studii

� Izgradba na brani i sistemi za navodnuvawe

Obezbedeni dovolni koli~ini voda za navodnuvawe na 1000 ha

obrabotlivo zemji{te


� Izrabotena EIA studija

� Izgradeni sistemi za navodnuvawe


� Vo tek na izgradba na sistemot za navodnuvawe

CEL: DOIZGRADBA NA SISTEM ZA KANALIZACIJA


Indikatori na uspeh


Regulacija na re~ni korita na Manceva Reka, Taba~ka Reka i Kratovska Reka

� Izrabotka na fizibiliti studija i revizija na proektna dokumentacija

� Izvedba na regulacija

Regulirani re~ni korita na Manceva Reka, Taba~ka Reka i Kratovska Reka

� Izrabotena fizibiliti studija


� Regulirani korita


� Vo tek na regulacijata

Rekonstrukcija i doizgradba na kanalizacionen sistem

� Revizija na izrabotena na tehni~ka dokumentacija


� Odr`uvawe na postoe~ki kanalizacionen sistem

Kompletiran sistem za sobirawe i odveduvawe na urbani otpadni vodi vo op{tinata


� Izgraden kanalizacionen sistem na nivo na op{tinata


� Vo tek na izgradba na sistemot


76

Razdeluvawe na atmosferska od fekalna kanalizaciona mreà



Razdvoen kanalizacionen sistem


� Dolìna na novoizgradena atmosferska kanalizacija


� Vo tek na izgradba na sistemot

CEL: PREÎSTUVAWE NA OTPADNI VODI VO OP[TINATA Merki Akcii O~ekuvani

rezultati Indikatori na

uspeh Frekvencija na

sledewe na indikatori

Izgradba na pre~istitelna stanica vo s. Turalevo za otpadni vodi od gradot Kratovo

� Revizija na tehni~ka dokumentacija

� Izrabotka na EIA Studija

� Izgradba na pre~istitelna stanica

Izgradena pre~istitelna stanica za gradot Kratovo

� Revidirana tehni~ka dokumentacija

� Izrabotena EIA Studija

� Izgradena pre~istitelna stanica


� Vo tekot na revizija na tehni~kata dokumentacija

� Vo tek na

izgradba na sistemot

� Edna{ mese~no

Izgradba na mali pre~istitelni stanica za otpadni vodi za sela koi ne moàt da se priklu~at na planiranata pre~istitelna stanica

� Izrabotka na tehni~ka dokumentacija za 5 mali stanici

� Izgradba na pre~istitelni stanici

Izgradeni mali pre~istitelni stanici za selata koi ne moàt da se priklu~at na gradskata pre~istitelna stanica


� Izgradeni pre~istitelni stanici

� Broj na zemeni

primeroci na voda za analiza


� Vo tek na gradba na sistemite

� Edna{ mese~no


77

Izgradba na postrojki za tretman na industriski otpadni vodi

� Izgradba na sistemi i tretman na otpadni vodi, soglasno B integrirani dozvoli

� Ispituvawe na kvalitetot na industriski otpadni vodi

Vospostaven tretman na industriski otpadni vodi na nivo na op{tinata Sledewe na kvalitetot na industriskite otpadni vodi

� Broj na izgradeni sistemi za tretman na otpadni vodi - industriski objekti

� Broj na zemeni primeroci na ind.otpadna voda za analiza

� Vo tek na gradba na sistemite

� Dva pati

godi{no ili soglasno IPPC dozvola

Zajaknuvawe na kapacitetite na op{tinata za sproveduvawe na zakonskata regulativa vo delot za vodi

� Realizirawe na obuka za vrabotenite vo op{tinata

� Vrabotuvawe na ovlasteni inspektori

Obu~eni ovlasteni inspektori vo op{tinata

� Broj na vraboteni inspektori

� Dva pati godi{no

OTPAD

CEL: ZATVORENI DIVI DEPONII, IZVR[ENA REMEDIJACIJA NA PROSTOROT NA DIVITE DEPONI


Indikatori na uspeh


Izrabotka na plan za zatvorawe na divi deponii


� Rangirawe na divi deponii po prioritet

Izraboten plan za zatvarawe i remedijacija na divi deponii

� Obezbedeni finansiski sredstva

� Izraboten plan

za zatvorawe na divite deponii

� Vo tekot na obezbeduvawe finansiski sredstva

� Vo tekot na izrabotka na planot

Zatvorawe na divite deponii i remedijacija na lokaciite

� Izrabotka na tehni~ka dokumentacija za remedijacija na divi deponii

� Izbor na kompanija za realizacija na predvidenite aktivnosti

� ^istewe i remedijacija na terenot na sega{nite divi deponii

Namalen broj na divi deponii na nivo na op{tinata


� Broj na zatvoreni divi deponii

� Broj na napraveni remidijacii


� Edna{ mese~no

� Edna{

mese~no


78

Vospostavuvawe na monitoring i inspekcija

� Izrabotka na plan za redoven i povremen monitoring

� Obezbeduvawe na tehni~ki sredstva (oprema i vozilo) za monitoring

� Redovna inspekcija od ovlasten inspektor

Vospostaven monitoring i inspekcija

� Izraboten plan za monitoring

� Obezbedeni tehni~ki sredstva za inspektorite

� Broj na izvr{eni uvidi

� Vo tek na izrabotka na planot

� Dva pati

godi{no

CEL: ODR@LIVO UPRAVUVAWE SO KOMUNALNIOT I DRUGI VIDOVI NEOPASEN OTPAD


Indikatori na uspeh


Donesuvawe na Plan i Programa za upravuvawe so otpadot vo op{tina Kratovo

� Procenka na koli~ini na komunalen otpad po naselbi

� Analiza na sostav na otpad

� Procenka na potrebni tehni~ki sredstva za sobirawe na otpad vo op{tinata

Izrabotena osnova za upravuvawe so komunalen otpad na nivo na op{tinata Vospostaven sistem za upravuvawe so otpad na nivo na op{tinata

� Izraboten plan za postapuvawe so komunalniot otpad

� Broj na napraveni analizi

� Broj na sobrani podatoci

� Izraboteni Plan i Programa

� Vo tekot na izrabotka na planot

� Edna{

godi{no � ^etiri pati

godi{no � Dva pati vo

tekot na izrabotka na dokumentite


79

Obezbeduvawe na preduslovi za vklu~uvawe na ruralnite delovi vo op{tinata vo sistem za sobirawe na komunalen otpad

� Nabavka na sadovi za sobirawe na otpad

� Nazna~uvawe na komunalno pretprijatie odgovorno za sobirawe na otpad vo ruralnite delovi

Vospostaven sistem za upravuvawe so komunalniot otpad vo ruralnite delovi na op{tinata

� Broj na ponuduva~i i predlo`eni tehni~ki re{enija

� Nazna~eno komunalno pretprijatie za sobirawe na otpadot vo ruralnite delovi na op{tinata

� Broj na uvidi

� Edna{ vo tekot na izborot

� Edna{ vo

tekot na izborot

� Edna{

mese~no

Zajaknuvawe na kapacitetot na op{tinata za monitoring na otpad

� Nazna~uvawe na odgovorni lica vo op{tinata

� Realizirawe na redovni obuki na vrabotenite

� Obezbeduvawe na tehni~ki sredstva za realizacija na monitoringot

Zajaknat kapacitet na op{tinata i vospostaven monitoring na otpadot

� Broj na nazna~eni lica vo Op{tinata

� Broj na poseteni obuki

� Broj na obezbedeni tehni~ki sredstva

� Dva pati vo tekot na godinata

CEL: PODOBRENA PRAKTIKA NA DEPONIRAWE NA KOMUNALEN OTPAD


Indikatori na uspeh


Izrabotka na plan/tehni~ka dokumentacija za rekonstrukcija na postoe~kata deponija


� Procenka na finansiski sredstva potrebni za rekonstrukcija

Izrabotena tehni~ka dokumentacija za rekonstrukcija na deponijata

� Broj na utvrdeni kriteriumi

� Definirani potrebni finansiski sredstva

� Edna{ vo tekot na utvrduvawe na kriteriumi

� Edna{ vo tekot na definirawe na potrebni finansiski sredstva


80

Rekonstrukcija na postoe~ka deponija za komunalen otpad

� Usoglasuvawe na rabotata na op{tinskata deponija so merki za minimizirawe na vlijanieto vrz `ivotnata sredina, do realizacija na rgionalna deponija za severo-isto~en region

� Realizacija na rabotite soglasno tehni~kata dokumentacija

Definirani merki za podobruvawe Realizirani tehni~ki barawa

� Broj na definirani uslovi i tehni~ki re{enija

� Edna{ vo tekot na definirawe na uslovite i tehni~kite re{enija

� Edna{

mese~no

Aktivno vklu~uvawe vo izgradbata na Regionalnata deponija za severo-isto~na Makedonija

� U~estvo vo site aktivnosti na regionalno nivi vo odnos na izgradba na regionalnata deponija

Vospostaven integriran sistem za upravuvawe so otpad na regionalno nivo

� Namaleno koli~estvo na deponiran otpad

� Broj na kapaciteti za selekcija reciklirawe i kompostirawe na otpad


CEL: VOSPOSTAVEN SISTEM ZA SEPARIRAWE, REUPOTREBA I RECIKLIRAWE


Indikatori na uspeh



81

Definirawe na koli~inite na reciklabilni materii i nivni prerabotuva~i na op{tinsko nivo

� Izrabotka na lista na prerabotuva~i na reciklabilni materii na op{tinsko nivo

� Procenka na generirani reciklabilni materii i trend na generirawe i reupotreba na poedine~ni tipovi

Namaluvawe na koli~inite na komunalen otpad

� Broj na prerabotuva~i na op{tinsko nivo

� Utvrdena

koli~ina na reciklabilni materii


� Dva pati

godi{no

Realizacija na javna kampawa za potrebata od reciklirawe

� Podgotvuvawe na raboten plan za podigawe na javnata svest za potrebata od reciklirawe

� Izrabotka na bro{ura za reciklabilnite materii i nivnata vrednost kako sekundarni surovini

Podignata javna svest za potrebata od reciklirawe

� Broj na opfateno naselenie i celni grupi

� Izrabotena

bro{ura

� Dva pati vo tek na kampawata

� Edna{ vo tek

na izrabotka na bro{urata

Promovirawe na pilot proekt za separirawe, reciklirawe i reupotreba na odreden tip na reciklabilen materijal

� Izbor na reciklabilna materija za koja postojat “lesni” tehni~ki re{enija za separirano sobirawe i tretman

� Definirawe na proektna zada~a

� Realizacija na proektot (vo sorabotka so prerabotuva~ite na reciklabilni materii i/ili krajnite korisnici)

Promoviran odr`liv na~in na upravuvawe so otpad

� Broj na vklu~eni gra|ani

� Broj na

vklu~eni NVO-i

� Realiziran

pilot proekt za separirawe, reciklirawe i reupotreba

� Edna{ vo tek na realizacija na proektot (se odnesuva na trite indikatora)

CEL: ODDELUVAWE NA OPASEN OD KOMUNALEN OTPAD


82


Indikatori na uspeh


Izrabotka na programa za separirawe na komunalniot od opasniot otpad

� Detalna procenka na koli~ini na opasen otpad po generator vo op{tinata

� Procenka na potrebni tehni~ki sredstva za sobirawe na opasniot otpad (vo sorabotka so M@SPP)

� Zdru`uvawe na poedine~nite generatori na opasen otpad na regionalno nivo za spravuvawe so problemot so opasen otpad

Izrabotena programa za neme{awe na komunalniot so opasniot otpad

� Broj na analizirani primeroci

� Broj na zdru`uvawa na poedine~nite generatori

� Nivo na obezbedeni tehni~ki sredstva

� Dva pati vo tekot na izrabotkata na programata

� Edna{ vo tek na izrabotka na programata

� Edna{ vo tek

na izrabotka na programata

Tretman i skladirawe na industriski opasen otpad soglasno IPPC dozvoli

� Izdavawe na IPPC dozvoli

� Sproveduvawe na operativni planovi

� Inspekciski nadzor / Zabrana za deponirawe na opasen otpad na op{tinskata deponija

Sprovedeni operativni planovi vo delot za postapuvawe so otpad Sprovedena kontrola nad implementacija na IPPC dozvolite

� Broj na izdadeni IPPC dozvoli

� Broj na izvr{eni uvidi


Zgolemuvawe na javnata svest za opasnosta od me{aweto na opasniot so komunalniot otpad

� Podgotvuvawe na raboten plan za edukacija /podigawe na javnata svest za razli~ni celni grupi

� Realizacija na razli~ni kampawi spored rabotniot plan

Zgolemena javna svest kaj gra|anite za opasnostite od me{aweto na opasniot so komunalniot otpad

� Broj na opfateno naselenie i celni grupi

� Edna{ vo tek na kampawata

VOZDUH CEL: KORISTEWE NA ALTERNATIVNI IZVORI NA ENERGIJA VO URBANIOT DEL NA OP[TINA KRATOVO


83


Indikatori na uspeh


Izrabotka na plan za gasifikacija na urbaniot del od op{tina Kratovo po fazi

� Izrabotka na fizibiliti studija za voveduvawe na alternativni izvori na energija vo op{tina Kratovo

� EIA Studija za gasifikacija na urbaniot del na Kratovo

� Nazna~uvawe na op{tinsko telo / institucija odgovorna za sproveduvawe na gasifikacija na Kratovo

Detalen plan za gasifikacija na urban del na op{tina Kratovo

� Izrabotena fizibiliti studija za gasifikacija

� Izrabotena EIA Studija

� Nazna~eno op{tinsko telo


Realizacija na prva faza od gasifikacija na op{tina Kratovo

� Izrabotka na izvedben proekt

� Izbor na firma za realizacija na gasifikacija

Izvedena prva faza od gasifikacija na gradot Kratovo

� Broj na priklu~eni doma{instva

� Broj na priklu~eni stopanski objekti


Podigawe na javnata svest za za{tita na vozduhot od zagaduvawe

� Organizirawe na kampawa za pridobivkite od gasifikacija

� Pe~atewe na edukativen materijal

� Zajaknuvawe na kapacitetite na op{tinata

Podignata javna svest na gra|anite vo op{tinata

� Broj na vklu~eni gra|ani i celni grupi so kampawata

� Ispe~aten edukativen material

� Dva pati vo tekot na kampawata

� Vo tekot na

izrabotka na materijalot

CEL: OBEZBEDUVAWE NA SEOPFATNI PODATOCI ZA EMISIITE NA ZAGADUVA^KI SUPSTANCII I KVALITETOT NA VOZDUHOT


Indikatori na uspeh



84

Vospostavuvawe na sistem za sledewe na emisijata so zagaduva~ki supstancii vo vozduhot

� Izrabotka na programa i plan za podobruvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh

� Izrabotka na inventar na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot od stacionarni i mobilni izvori

Vospostaven sistem za sledewe i kontrola na emisijata na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot

� Izraboteni plan i programa za podobruvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh

� Izraboteni inventari

� Dva pati godi{no (za dvata indikatori)

Voveduvawe na kontrola na emisiite na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot od industriskite kapaciteti preku interen monitoring i proceduri soglasno Zakonot za ìvotna sredina (EIA/IPPC)

� Obuka na kadar za izdavawe na mislewa i ocenki za EIA studii, i B - IPPC dozvoli

� Izdavawe na B - IPPC dozvoli i imislewa/ ocenka na EIA studii za industriski i delovni objekti

Obu~en vraboten kadar za EIA i IPPC postapka

� Broj na izdadeni mislewe/ocenki za EIA studii

� Broj na izdadeni

B-IPPC dozvoli


Vospostavuvawe na lokalna mreà za monitoring na kvalitetot na ambientniot vozduh na nivo na op{tinata

� Pro{iruvawe na monitoring mreàta na ambienten vozduh so postavuvawe na monitoring stanica za sledewe na kvalitetot na ambientniot vozduh vo op{tinata

� Dostavuvawe na podatoci do javnosta

Vospostaven sistem za sledewe na kvalitetot na ambientalen vozduh na nivo na op{tina

� Postavena monitoring stanica

� Edna{ godi{no

CEL: VOSPOSTAVEN SISTEM ZA PROCENKA NA VLIJANIETO NA ATMOSFERSKITE ZAGADUVAWA VRZ ZDRAVJETO NA LU\ETO


Indikatori na uspeh



85

Sledewe na vlijanieto na atmosferskite zagaduvawa vrz zdravjeto na lu|eto

� Izrabotka na studija za procenka na vlijanieto na atmosferskite zagaduvawa vrz zdravjeto na lu|eto

� Izrabotka na trendovi na akutni i hroni~ni zaboluvawa predizvikani od zagaduvawe na vozduhot

Identifikuvani rizici po zdravjeto na naselenieto Identifikuvani merki i aktivnosti za namaluvawe na vlijanieto vrz zdravjeto na lu|eto

� Izrabotena studija

� Broj na

opfateno naselenie so studijata

� Edna{ vo tekot na izrabotkata na studijata

Informirawe na javnosta za kvalitetot na ambientniot vozduh i mo`nite vlijanija vrz zdravjeto na lu|eto

� Definirawe na postapka za informirawe na javnosta za kvalitetot na ambientniot vozduh

� Definirawe na postapka za predupreduvawe na javnosta vo slu~aj na zgolemeni koncentracii na zagaduva~ki materii vo vozduhot

Vospostaven sistem za informirawe na javnosta

� Broj na informirano naselenie

� ^etiri pati godi{no

PO^VA I ISKORISTUVAWE NA ZEMJI[TETO

CEL: ODR@LIVO UPRAVUVAWE SO [UMSKI FOND Merki Akcii O~ekuvani

rezultati Indikatori na

uspeh Frekvencija na

sledewe na indikatori


86

Aùrirawe na {umska osnova

� Analiza na terenot � Evidentirawe na

povr{iite koi podleàt na bespravna se~a

� Kreirawe na baza na podatoci za koli~inite na planirana i realno ise~ena drvna masa na op{tinsko nivo

Odr`livo upravuvawe so {umskite resursi

� Broj na po{umeni lokaliteti

� [est pati godi{no

Zajaknuvawe na ulogata na op{tinata i podra~nata edinica na [umska Policija vo za{tita na {umskiot fond

� Zgolemuvawe na broj na vraboteni vo {umska policija; Nabavka na oprema (vozilo, oprema za policajcite)

� Nazna~uvawe na odgovorno lice vo op{tinata za odr`livo upravuvawe so {umi

� Kampawa me|u naselenieto za posledicite od bespravno se~ewe na {umite

Zajaknati kapaciteti na {umskata policija Zgolemena svest za za{tita na {umskiot fond

� Koli~ina na nabavena oprema za {umskata policija

� Broj na

novovraboten kadar vo {umskata policija

� Realizirana

kampawa

� [est pati godi{no

Preventivno deluvawe vo za{tita od {umski poàri

� Tehni~ko i kadrovsko doopremuvawe na op{tinskata edinica za PP za{tita za deluvawe na poàri na otvoreno

� Javna kampawa za prevencija od {umski poàri

Zajaknati kapaciteti na edinica za PP za{tita za deluvawe na poàri na otvoreno

� Nabavena oprema za rabota na PP edinica

� Broj na

opfateno naselenie so kampawa

� Edna{ vo tekot na realizacija na aktivnostite

Definirawe na lokaliteti za po{umuvawe

� Organizirawe na akcii za po{umuvawe

Zgolemena povr{ina na po{umeni lokaliteti

� Broj na organizirani akcii za po{umuvawe


CEL: VOSPOSTAVUVAWE NA SISTEM ZA MONITORING NA KVALITET NA PO^VA / OBRABOTLIVO ZEMJI[TE


Indikatori na uspeh



87

Realizacija na monitoring i kontrola na kvalitetot na po~vata soglasno evropskite standardi

� Izgotvuvawe na Plan za monitoring i kontrola na kvalitetot na po~vata

� Izrabotka na mapa so vidovi i kvalitet na po~vi (profil na po~va i kontaminacija na po~vata so te{ki metali i drugi {tetni materii)

� Nabavka na oprema i obuka na kadar za sledewe na kvalitet na zemji{teto

� Edukacija na zemjodelcite za potrebata od sledewe na kvalitetot na po~vata koja se koristi za zemjodelsko proizvodstvo

Vospostavena baza na podatoci za vidot i kvalitetot na po~vite vo op{tina Kratovo

� Izraboten Plan za montoring

� Izgotvena mapa � Vospostaven

kontinuiran monitoring

� Dva pati vo tek na podgotovka na programata

� Dva pati

godi{no

CEL: ODR@LIVO ZEMJODELSKO PROIZVODSTVO


Indikatori na uspeh



88

Evidencija za primenata na agrohemikalii vo zemjodelstvoto (mineralni |ubriva, pesticidi i drugo) i vospostavuvawe na baza na podatoci

� Postavuvawe na odgovorno lice vo op{tinata za sledewe na problematikata od zemjodestvoto i koordinirawe so resornite Ministerstva

� Sorabotka so nau~ni institucii

Formirana evidencija za sledewe na agrohemikaliite vo zemjodelstvoto

� Nazna~eno odgovorno lice vo Op{tinata

� Realizirani stru~ni konsultacii so nau~ni institucii


Proizvodstvo na zdravstveno bezbedna hrana kako mo`nost za sopstven biznis

� Sproveduvawe na anketa me|u zemjodelskite proizvoditeli za koli~inite na upotrebeni agrohemikalii

� Izrabotka na programa za edukacija na zemjodelskite zdru`enija

� Izrabotka na pristapna bro{ura za aplikacija na agrohemikaliite

Promovirano odr`livo zemjodelsko proizvodstvo

� Broj na anketirani zemjodelski proizvoditeli

� Izrabotena Bro{ura Izrabotena programa


Promovirawe na dobra agrohemiska praktika

� Izrabotka na studija za promovirawe i mo`nosti za organsko proizvodstvo na nivo na op{tinata

� Edukacija i organizirawe na zainteresiranite zemjodelski proizvoditeli za organsko proizvodstvo

Namaleno koristewe na agrohemikaliite vo zemjodelstvoto


� Broj na aktivno vklu~eni zemjodelci


CEL: RAZVIEN ALTERNATIVEN TURIZAM


Indikatori na uspeh



89

Promovirawe i razvoj na alternativen i eko turizam

� Izrabotka na studija za razvoj na alternativen i eko turizam na nivo na op{tinata

� Izrabotka na promotiven material za postoe~kite mo`nosti vo op{tina Kratovo

� Realizacija na pilot proekti za eko-turizam

Promoviran alternativen i eko turizam


� Izraboten promotiven materijal

� Broj na turisti na godi{no nivo vo op{tinata

� Dva pati vo tekot na izrabotkata na studijata

� Edna{ godi{no

Educirawe na naselenieto za zna~eweto na razvojot na alternativniot i eko turizam

� Organizirawe na obuki za lokalnite NVOi

� Obele`uvawe na prirodnite i kulturnite vrednosti vo op{tinata

Prifatenost na Eko turizmot kako mo`nost za ekonomski razvoj vo op{tinata

� Broj na vklu~eni NVOi

� Broj na realizirani obuki

� Broj na obele`ani lokaliteti

� Dva pati godi{no za vreme na edukacijata

PRIRODA

CEL: VOSPOSTAVUVAWE NA INTEGRALEN SISTEM ZA ZA[TITA NA PRIRODATA I BIODIVERZITETOT


Indikatori na uspeh



90

Integrirawe na aspektite na prirodata i biodiverzitetot vo procesot na izrabotka na planovi i programi na nivo na op{tinata

� Obuki na odgovornite lica vo op{tinata za izrabotka i nosewe na planskite dokumenti vo oblasta na ìvotna sredina

� Izrabotka na urbanisti~ki dokumenti so integrirani aspekti na prirodata i biodiverzitetot

� Valorizacija i revalorizacija na za{titeni podra~ja

� Izrabotka na planovi za upravuvawe so za{titeni oblasti

Integrirano upravuvawe i za{tita na prirodata i biodiverzitetot na nivo na op{tinata

� Broj na stru~no obu~en kadar

� Broj na izraboteni dokumenti i vgradeni merki za za{tita na prirodata i biodiverzitetot

� Izrabotena vegetaciska karta

� Proglasen lokalitet za spomenik na prirodata

� [est pati godi{no (se odnesuva na site indikatori)

Integrirawe na aspektite na prirodata i biodiverzitetot vo tekot na izrabotka na EIA studii i vo procesot na izdavawe na IPPC dozvoli

� Obuka na vraboteni vo Op{tinata za utvrduvawe na merki za za{tita na zagrozeni vidovi ili ìveali{ta

Utvrdeni merki za za{tita na prirodata i biodiverzitetot

� Broj na prevzemeni merki

� Broj na za{titeni vidovi ili ìveali{ta


CEL: VOSPOSTAVENA BAZA NA PODATOCI ZA SOSTOJBATA SO BIODIVERZITETOT


Indikatori na uspeh


Vospostavuvawe na baza na podatoci za

� Formirawe na baza na podatoci

� Izrabotka na

Vospostavena baza na podatoci i

� Nazna~eno lice za izrabotka na baza na

� Dva pati godi{no (se donesuva na


91

sostojbata so prirodata i biodiverzitetot vo op{tinata

studija za sostojbata so prirodata i biodiverzitetot vo op{tinata

sledewe na sostojbite so prirodata i biodiverzitetot

podatoci � Broj na sobrani

podatoci � Formirana baza

na podatoci

site indikatori)

Vospostavuvawe na monitoring na sostojbata so prirodata i biodiverzitetot

� Utvrduvawe na parametri i indikatori za monitoring/sledewe na sostojbata na prirodata i biodiverzitetot

� Vospostavuvawe kontrola na sobirawe na divi rastenija i ìvotni

� Kontrola na ekspanzijata na alohtonite vidovi

Vospostavena monitoring na sostojbite so prirodata i biodiverzitetot

� Broj na realizirani proekti

� Broj na sobrani divi vidovi

� Koli~ina/broj na evidentirani alohtoni vidovi

� Dva pati godi{no (se odnesuva na site indikatori)

CEL: PROMOCIJA NA PRIRODNITE VREDNOSTI VO OP[TINA KRATOVO


Indikatori na uspeh


Aktivno vklu~uvawe vo proekti za za{tita na prirodata i prirodnite retkosti koi se odvivaat na nacionalno nivo

� Odreduvawe na odgovorni lica vo op{tinata za za{tita na prirodata i prirodnite retkosti

Zajaknati kapaci-teti na op{tinata za za{tita na pri-rodni vrednosti Promovirani prirodni vrednos-ti na op{tina Kratovo

� Broj na naselenie opfateno so promocii


Izrabotka na programa za promocija na karpesta umetnost vo op{tina Kratovo

� Obeleùvawe na lokalitetite

� Organizirawe na manifestacii za promocija na op{tinsko i regionalno nivo

Promovirana karpesta umetnost na teritorija na op{tina Kratovo

� Broj na obeleàni lokaliteti



92

Za`ivuvawe/isko ristuvawe na potencijalite na lokalitetite: � Kuklica, � Cocev Kamen –stara opservatorija

� Plo~e Litotelmi -Stracin i

� Kar{i Bav~i -Kratovo

so gri`a za za{tita na prirodnoto nasledstvo

� Organizirawe na poseti na lokalitetite (obezbeduvawe na transport i lokalen vodi~)

� Ureduvawe na del od lokalitetite(so minimalno naru{uvawe na prirodata, soglasno Zakonskite odredbi i nivoto na za{titan a sekoj lokalitet poedine~no).

Izraboten plan za ureduvawe i promocija na lokalitetite Organizirani poseti na lokalitetite Ureden del od lokalitetite

� Prifatlivost na planot za promocija

� Broj na

realizirani poseti na lokalitetite

� Edna{ mese~no za vreme na izrabotka na planot

� Dva pati

godi{no

CEL: PODIGAWE NA JAVNATA SVEST


Indikatori na uspeh


Podigawe na javnata svest za za~uvuvawe na prirodnite resursi

� Sproveduvawe na kampawa za podigawe na javnata svest

� Promovirawe na

edukativen materijal

Podignata javna svest

� Broj na educirano naselenie

� Promoviran edukativen materijal

� Dva pati godi{no vo tekot na sproveduvawe na kampawata


93

KORISTENA LITERATURA 1. Metodologija za izrabotka na lokalen akcionen plan za ìvotna

sredina, Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, SIDA, REC Kancelarija vo Makedinija, 2007 god.,

2. Odluka za formirawe na Lokalen Upraven Komitet za izrabotka na LEAP za Op{tina Kratovo, Op{tina Kratovo, 2007 god.,

3. Vtor Nacionalen ekolo{ki akcionen plan (NEAP II), COWI Konsultantska ku}a, Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, 2006 god.;

4. Nacionalen plan za upravuvawe so otpad i Fizibiliti Studija za upravuvawe so otpadot vo Severoisto~na Makedonija (NPUO 2006-2012), DHV Konsultantska ku}a, Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, 2005 god.

5. Strategija za biolo{ka raznovidnost i akcionen plan za Republika Makedonija, Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, 2004 god.;

6. Prostoren plan na Republika Makedonija, Javno pretprijatie za izrabotka na prostorni i urbani planovi, Vlada na Republika Makedonija, 2004 god.;

7. Izve{tai od Proektot pod CARDS 2004 god. "Zajaknuvawe na upravuvaweto so ìvotnata sredina vo Makedonija", Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, 2006 god.;

8. Pregled na usvoena urbanisti~ka dokumentacija za Op{tina Kratovo, Sektor za urbanizam, Op{tina Kratovo;

9. Baza na podatoci za op{tinite, Ministerstvo za lokalna samouprava, 2006 god.;

10. Analizi na voda za piewe, Zavod za zdravstvena za{tita Kumanovo, 2007/2008 god.,;

11. Godi{ni izve{tai za kvalitet i kvantitet na vodi, 2006 i 2007 Ministerstvo za ìvotna sredina i prostorno planirawe

12. Godi{ni izve{tai za kvalitet na vozduh, 2006 i 2007, Ministerstvo za ìvotna sredina i prostorno planirawe

op[tina kratovo lokalen akcionen plan za @ivotna sredina

Documents

Transcript of op[tina kratovo lokalen akcionen plan za @ivotna sredina