omi samarTali mSvidoba - Open Society Foundation · 2019-01-03 · iwva cementze koridorSi. sul...

225
ara ars mSvidoba samarTlianobis gareSe! omi samarTali mSvidoba Tbilisi 2010 1

Transcript of omi samarTali mSvidoba - Open Society Foundation · 2019-01-03 · iwva cementze koridorSi. sul...

  • ara ars mSvidoba samarTlianobis gareSe!

    o m i s a m a r T a l i m S v i d o b a

    Tbilisi 2010

    1

  • omi samarTali mSvidoba

    WAR JUSTICE PEACE

    ada m i a n i s ufleb aTa prioriteti

    adamianis uflebaTa prioriteti

    redaqtori nino cixisTavi

    avtorTa jgufi: lia muxaSavria

    nino cixisTavi

    nino bolqvaZe

    mariam maisuraZe

    xaTuna avloxaSvili

    fiqria mefariSvili

    madlobas vucxadebT yvela donors, romelTa mxardaWeriT gamoica winamdebare wigni: fondi Ria sazogadoeba saqarTvelo, Ria sazogadoebis instituti (budapeSti), aSS saelCos mcire grantebis programa, norvegiis samefos saelCos grantebis programa (evraziis partniorobis fondi).

    ROYAL NORWEGIAN EMBASSY SMALL GRANTS

    ISBN 123123123213123 ,, ©HRP 2010

    2

  • Zvirfaso mkiTxvelo,

    winamdebare wigni eZRvneba 2, oms ki ara, omiT dazaralebul mosaxleobas. wigni mivuZRveniT samaradiso xsovnas, xsovnas im

    008 wlis agvistos oms. ufro sworad rom

    vTqvaT adamianebisa, romlebmac omi

    sakuTa

    m omi arc damTavrebula, radgan ukiduresi gaWirveba, tkivil

    bedkrul samSoblos ramdenime Seiara

    yvela im adamianzea, vinc adrec icoda, kidev erTxel mwared darwm

    kanonis ZaliT pasuxi

    Tac miiRweva ara

    obas da irwmunebT, rom k

    Si moyvanilia dokumenturi masala, romelic ekuTvnis organizaciebs - kavkasi

    r saxlebSi, ojaxebSi miiRes da Semdeg gaaciles. bevrma maTganma oms Tan gaayola sakuTari sicocxle, janmrTeloba, ojaxi, saxli, kari, bevrma ki samudamod dakarga simSvide da dResac molodinSia, rom odesme is ukan, sakuTar saxls, sakuTar miwas daubrundeba.

    bevri imasac ambobs, roi da uimedoba, romelmac daisadgura omiT dazaralebul adamianebSi – jer

    ar dasrulebula da, maSasadame, omi grZeldeba. bolo ori aTeuli wlis manZilze CvensRebuli konfliqtisa Tu omis gadatana mouxda. samwuxarod, omis

    danaSaulisaTvis aravin dasjila kanonis ZaliT da arc pasuxismgebloba dakisrebia vinmes. Cven gvwams, rom yvela damnaSavem pasuxi unda agos, raTa xval aRar ganmeordes danaSauli da misi Tanmdevi tragedia.Ddarwmunebuli varT, aucdeneli pasuxismgebloba1 daafiqrebs omis mosurnes da xelaRebiT aRaravin Seecdeba iaraRis gamoyenebas.

    wigni unda da dRes isev icis, rom omi is saSinelebaa, romelic aRarasodes unda

    ganmeordes, aravin unda gabedos masze fiqric ki, da rom mSvidoba samaradJamod unda davamkvidroT. mSvidoba ki ar daisadgurebs Cvens saxlebSi, ojaxebsa da mTlad qveyanaSi manam, sanam darRveuli samarTlianoba ar aRdgeba.

    gvinda dagarwmunoT, rom Cveni Zalisxmeva - damnaSave pirebs moeTxovoT agvistos omiT miyenebuli zianisa da aunazRaurebeli

    tkivilisaTvis, ar aris unayofo da fuWi. yvela, visi saxeliTac Cven, uflebadamcvelebi vmoqmedebT, CvenTvis mxolod klientebi ar arian.

    maTi saxeliT mogebuli saqmeebi unda gaxdes sawindari imisa, risruli, ara sayovelTao, magram ase mniSvnelovani - samarTlianoba.

    samarTlianobis gareSe ki warmoudgenelia mSvidoba. amaSi swored Cveni saqmianobis procesSi davrwmundiT. samarTlianobis saxeliTa da marTlmsajulebis ganxorcielebiT SeiZleba vifiqroT mSvidobis Senebasa da mSvidobis SenarCunebaze. ra Tqma unda, mxolod kanonierebisa da marTlmsajulebis imedad advili ar iqneba mSvidobis miRweva, magram, uamisod ki, sruliad SeuZlebelia.

    moxarulni viqnebiT, Tu gaiziarebT Cvens msoflmxedvelanonis saxeliT SesaZlebelia sikeTis keTeba yvelaze ufro gatanjuli, omiT

    dazaralebuli da usasoo adamianebisTvis. swored maTTvis miiRo saqarTvelos parlamentma kanonebi, romlebsac Cven viyenebT da veyrdnobiT Cvens sasamarTlo saqmeebSi.

    wignis qalTa qselsa da adamianis uflebaTa prioritets. es organizaciebi omis

    pirvelive dReebidan aqtiurad CaerTvnen omiT dazaralebuli mosaxleobisaTvis daxmarebisa da mdgomareobis Semsubuqebis, samaSvelo saqmianobaSi. cota mogvianebiT ki, organizaciebma ganaxorcieles omiT devnili mosaxleobis ufaso samarTlebrivi daxmareba, adamianis uflebaTa monitoringi da mcire, magram konkretul Sedegebs miaRwies.

    1 migvaCnia, rom omis umZimes danaSaulTan dakavSirebiT gamoricxuli unda iyos pasuxismgeblobisagan Tavis aridebis nebismieri SesaZlebloba. vfiqrobT, aseT SemTxvevebSi umjobesi iqneba davamkvidroT termini ‘aucdeneli pasuxismgebloba’.

    3

  • gvinda winaswar madliereba gamovxatoT Tqveni mxardaWerisa da TanadgomisaTvis. Cven miviRebT Tqvens SeniSvnebs, winadadebebsa da survilebs wignTan da Cvens saqmianobasTan dakavSirebiT. dagvikavSirdiT veb gverdze: www. hrp.ge.

    wignis Sinaarsi: Tavi I – mSvidobiani mosaxleobis istoriebi; Tavi II – xelisuflebis warmomadgenelTa istoriebi; Tavi III – saqarTvelos moqmedi kanonmdebloba; Tavi IV – saerTaSoriso samarTlebrivi meqanizmebi; Tavi V – administraciuli samarTalwarmoeba omiT dazaralebulTaTvis; Tavi VI – I instanciis sasamarTlo omiT dazaralebulTaTvis; Tavi VII – II instanciis sasamarTlo omiT dazaralebulTaTvis; Tavi VIII - III instanciis sasamarTlo omiT dazaralebulTaTvis; Tavi IX – sasamarTlos xelmisawvdomoba omiT dazaralebulTaTvis; Tavi X – sasamarTlos gadawyvetilebebis aRsruleba omiT dazaralebulTaTvis; Tavi XI – danarTebi.

    4

  • Tavi I

    mSvidobiani mosaxleobis istoriebi 2008 wlis agvistos omiT dazaralebul adamianTa istoriebi2

    1. daviTi (dabadebuli 1977 w., sofeli TamaraSeni)

    6 agvistos diliT gamTeniisas iyo Zlieri dabombva msxvilkalibriani WurvebiT (naRmmtyorcnebi). me vimyofebodi Cems sofelSi: TamaraSenSi. 7 agvistos daiwyo msxvilkalibriani WurvebiT, 8 agvistos daiwyo sahaero dabombva. 10 agvistomde ase grZeldeboda. gauCereblad isrodnen. gareT ver gamovdiodiT. saxlis pirvel sarTulze vimalebodiT. cvioda askolkebi. seriozuli dazianeba saxls ar hqonia. 10 agvistos diliT ubanSi viyaviT xuTi adamiani. TbilisSi davrekeT – Cems ZmasTan levanTan da man gviTxra, rom xeobaSi rusebi arian Semosulebio da wamodiT, datoveT yvelaferi da Tavi daaRwieT maqaurobaso. rusTavidan daurekes Cems mezobels 80 wlis tasikos: mas uTxres (Svilma, leilam, romelic cxovrobs q. rusTavSi), rom koridors akeTeben Cvenebio da midiT im koridoramdeo. da Cven gadavwyviteT wamosvla. 10 agvistos, 10:30 sT. wamovediT sofel aCabeTisken. sanam aCabeTis sazRvars mivuaxlovdebodiT (Cven wamovediT centraluri (trasiT) gziT) iyo siCume. TamaraSenis kinoTeatris SenobasTan gzad Semogvxvdnen rusebi (rusis jari) - win 30 beteeri. SeCerdnen. qveiTi daaxloebiT 60 samxedro piri iyo. (rusuli uniforma, beteerebze rusuli droSebi SigadaSig iyo. beteerebze xalxi ijda rusul formaSi. mogvesalmnen. fexiT mosiaruleTagan ramodenimem (rusul formaSi) Camoxsna qarTuli droSa sportis darbazis ezodan sofel TamaraSenSi. gamoitanes, daaxvies da Cades beteerSi. Seamtvries kinoTeatris karebi (romelic iyo Tanamedrove stilze) gamoitanes musikaluri centri da #304-Si Cades. rodesac Cven mogviaxlovdnen, mogvesalmnen da gviTxres: nu geSiniaT, wadiT saxlebSi, yvelaferi kargad iqnebao. Cven SevCerdiT. moxucebuli qali – tasiko gagvixda cudad. movdiodiT sami adamiani: me, deda da mezobeli tasiko. mama iyo vladikavkazSi, samsaxurSi. Camovida 31 agvistos, yazbegze cota xniT gza rom gaixsna. erTi rusi, ulvaSebiT romelic iyo da ijda tankze, yviroda (dainaxes, tasiko rom gaxda cudad) omi gindodaT da xom miiReT omio. da igineboda da axsenebda saakaSvils.

    2 2008 wlis agvistos omiT dazaralebuli mSvidobiani mosaxleobis istoriebi Segrovda imave wlis agvistosa da Semdeg TveebSi interviuebisa da, agreTve ‚adamianis uflebaTa prioritetis’ strategiuli samarTalwarmoebis programis farglebSi CamorTmeuli Cvenebebis formiT. interviuerebis monaTxrobis stili daculia im SemTxvevaSi, Tu mTxrobeli pirvel pirSi hyveba Tavis ambavs. istoriebis gmirebis gvarebi da saxelebi miTiTebuli ar aris. saxelebi Secvlilia SesaZlo identifikaciis Tavidan asacileblad da konfidencialobis dacvis mizniT.

    5

  • am periodSi 11-12 saaTis SualedSi gaisma srolis xma cxinvalis mxridan. Cumi avtomaturi. es jari nel-nela iwevda win. 10 metris SualedSi gadainacvlebdnen brZanebis safuZvelze da Cerdebodnen. qveiTi jari amowmebda ezoebs. srola rom gaisma, gviTxres Cven rom wadiT, srolebi daiwyebao. Tavadac daiwyes masiuri srola tankebidan yvelanairi iaraRiT. . . mTel or saaTs gagrZelda es srolebi. am periodSi maTi Tqmis safuZvelze gavediT Zveli puris sacxobis ukan da CavediT baRebSi. iq aris daRmarTi. CavediT arsenis sacxovrebel saxlSi – sardafSi. saxlSi aravin iyo. ezoSi Camovardnili iyo Wurvi. yvelaferi iyo dalewili. futkris skaze iyo dacemuli Wurvi. iq iyo xeebi Zirianad amoTxrili. me, dedaCemi da tasiko SevediT saxlis sardafSi. srolebis xma Senelda. Cven gamovediT daaxloebiT ori saaTisaTvis da wavediT baRebiT sofel aCabeTis mimarTulebiT. gzaSi Segvxvda 3-4 ojaxi. wavediT erTad aCabeTisken. aCabeTSi, sanam gzaze mivdiodiT, elodebodnen rusebis kolonis gavlas (vimalebodiT baRebSi). dedaCemi gadavida ojaxSi (naTesavi ilosi). iq SevikribeT. Cven davyaviT daaxloebiT erTi saaTi im saxlSi. anu, sanam rusebis kolona gaivlida. rusebma rogorc ki gaiares, 3:30 saaTisaTvis, maT ukan mohyvnen osebi. Semovidnen ojaxSi da gviTxres, gamovsuliyaviT gareT. gamogviyvanes gareT. Cven Cveni saxlidan wamoviReT CanTebi, sadac iyo Zvirfaseuloba, fuli 20,000 dolari 400,000 rusuli rubli (romelic aris 32,000 dolari), samkaulebi, fotoaparati, romelic ganvadebiT SeviZine (850 lari – saqarTvelos banki), mobiluri sami cali. ZaliT wagviyvanes cxinvalSi 20-25 adamiani. Segviyvanes cxinvalis droebiTi dakavebis izolatorSi. Sesvlis dros gadmogviyvanes, daafines saqarTvelos droSa, gviTxres daafurTxeTo da gadaiareTo. gadaviareT yvelam. xelmarjvniv iyo sam safexurze aivani, sadac ijda osebis Sss ministri. am process Tvals adevnebda da brZanebebs iZleoda. Segviyvanes koridorSi, dagvayenes mwkrivSi da daiwyes Cxreka. CamoarTves yvelas yvelaferi (osi policielebi iyvnen). me, rogorc axalgazrda, albaT, gamiyvanes calke oTaxSi, gamomkiTxes vinaoba. davmale Cemi gvari, radganac vmuSaobdi sanakoevis mTavrobaSi. sanakoevis mimarT iyvnen agresiulad ganwyobilni. gamxades maisuri. ainteresebdaT, viyavi samxedro piri Tu ara. me vuTxari, rom ar var samxedro piri. osma milicielma Camartya avtomatis kondaxi. iaraRi Camides pirSi da memuqrebodnen mokvliT. meorem Semoatanina saqarTvelos droSa da mibrZanes, zed momeSarda. Semdeg sxva osma milicielma Tqva, gaiyvaneT gareT da iq gaakeTebineTo. me vuTxari ar SemiZlia. amaze damiwyes cema. me Cavikece da maSin miTxres – Sedi SenobaSio da Camiyvanes izolatorSi. koridorSi damxvdnen dakavebuli qarTvelebi (10 agvisto). Cemi cema grZeldeboda. malagebinebdnen. 3-4 dRis win moiyvanes elbaqiZe. igi iyo Zalian sustad. iyo nacemi. Wriloba aReniSneboda Tavze da mxarze. sisxlebi hqonda sxeulze. me rodesac vnaxe, iwva cementze koridorSi. sul kvnesoda da iZaxda, rom meore msoflio omi moviare da iq ar minaxavso aseTi rame, aseTi rame germanelebs ar gaukeTebiaTo. ambobda, rom Wriloba mewviso (muclis areSi, radganac drenaJi hqonda). iq ambobdnen, rom Slangi hqonda amovardnili. 17 agvistos movida pirvelad eqimi. me mqonda cxviridan sisxlis dena. me cxvirSi amomartya hamletma, romelic izolatoris ufrosia. man miTxra tuflebi gamiwmindeo. ar gavuwminde da amomartya fexsacmliani fexi. es dainaxa elbaqiZem da giorgi monaseliZem (Tbiliseli). 17-Si eqimma naxa elbaqiZec. elbaqiZe ver gadioda. eseni iyvnen osi eqimebi. ar vici ra gaukeTes eqimebma, yovel SemTxvevaSi Sveba ar etyoboda. kvlav kvnesoda da iTxovda daxmarebas. elbaqiZe pirvel gamosvlaze gamoiyvanes. maSin gamoiyvanes dedaCemic da kidev erTi tyve qali manana . . .

    2. anzori (dabadebuli 1935 w., sofeli zemo aCabeTi) Cven meored devnilebi varT. 1989 w., daiwyo cxinvalSi. Cven gamogvdevnes 1991 w. 7 ianvars, Sobas. wavediT sofel qereSi. Cemma qaliSvilma daiwyo eqimad muSaoba sofel qurTaSi da Cvenc iq gadagviyvana.

    6

  • 2008 w. Cemi ojaxi 8 agvistos wavida soflidan. me davrCi. 3-4 dRis Semdeg (zustad ar maxsovs) osebi, kazakebi itacebdnen saxlebidan xalxs. me mivdiodi saxlSi (viyavi birJaze). movida manqana. gamaCeres gzaze. miTxres rusulad - Cajeqi manqanaSi. me ar vjdebodi. gadmovida ori (osebi) da ZaliT Semagdes maSinaSi. wamiyvanes cxinvalSi cixeSi. iq rom mimiyvanes, mirtyes saxeSi, mkerdze kondaxiT da joxiT. muSti damcxes saxeSi osebma. meubnebodnen qarTvelebi uvargisebi xarTo. 12 dRe viyavi iq cixeSi. moyavdaT qali, kaci, bavSvi. qalebs eZinaT kameraSi. kacebs eZinaT Tavaxdil dakletkil dauxurav oTxkedelSi, daaxloebiT 40kv.m. betonze gveZina. ar iyo arc skami da arc sawoli. ar iyo aranairi qveSagi da dasafarebeli. grZeli purebi rom aris, TiTistola naWers gvaZlevdnen da ori kovzi greCixa dReSi erTxel. gvirtyavdnen. Cems gverdiT imyofeboda daaxloebiT 30 kaci. sivrce ar gvyofnida da kedelze miyudebulebs gviwevda Zili. mxolod, daaxloebiT 7 Tu 8 kaci axerxebda betonze gaSlil mdgomareobaSi wolas. gayavdaT axalgazrda biWebi da mkvdrebs amarxvinebdnen. Tan urtyavdnen, Tan amuSavebdnen. 1 dRe quCa damalagebines. pur-kombinatis qarxanaSi Sevzide konservis iaSCikebi. Cveni samyofelidan dabla kamerisaken Cadioda kibe, romelic gadioda koridorSi. am derefanSi iyo sapirfareSo, saidanac viRebdiT sasmel wyals. me Wkuaze ar viyavi. ar maxsovs, rogor wamomiyvanes goramde. mgoni TavianTi avtobusebiT wamogviyvanes. albaT 40 kacamde. iq darCa 80-90 kacamde. dasiebuli viyavi metad. maxsovroba damiqveiTda. goridan ukve sxva avtobusSi gadmogvsves da RuduSaurSi migviyvanes.

    3. Saqro (dabadebuli 1930 w., sofeli TamaraSeni)

    9 agvistos (ase maxsovs) saxlebi ro iwvoda, kvamli iyo. aRaraferi ar Canda. martodmarto me davrCi. Suqebi ar iyo. saxlSi meSinoda Sesvlis rom mosuliyvnen da movekali. movidnen osebi. aur-dauries saxli. gaZarcves. manqana mqonda Jiguli 07. buqsiriT waiyvanes permis traqtoriT. avtomati mesroles orjer. erTi fexebSi, meored ki maRla, plaSatkis qveS Werze gaisroles. gareT rom gavedi mosaxleoba gamorboda. vekiTxebodi, raT garbixarT, gamagebineT. me ori joxiT viyavi. me ver wavedi. davrCi martod-marto. Cemi saxli dawves. Cemi TvaliT vuyurebdi, rogor dawves. albaT 10 agvistos samma osma Camsva manqanaSi, Camiyvanes cixeSi cxinvalSi. 130 kaci mainc iyo iq. viyaviT mZime pirobebSi. yaraulebi gvyvavda. axalgazrdebi mihyavdaT da amuSavebdnen: quCebs alagebinebdnen, mkvdrebs amarxvinebdnen. Cven gvegona aqve dagvxvritavenTqo. me rogorc invalids ori joxiT, aravis vucemivar. ise marto Cais masmevdnen uSaqrod. ori kovzi greCixa. winaswar iyo gakeTebuli sia, vin unda wamoeyvanaT. ori avtobusiT wamogviyvanes. CemTan erTad iyo xmiadaSvili da elbaqiZe. diRomSi miliciis sammarTveloSi Camomiyvanes. damxvda axloblebi, romlebic yoveldRe melodebodnen sapatrulos win.

    4. nikolozi (dabadebuli 1918 w., sofeli TamaraSeni)

    7 agvistos RamiT moimata srolebma. 8 agvistos daiwyo sahaero dabombva. mosaxleoba gaafrTxiles, visac SegiZliaT wuTebi gaqvT darCenili da wadiTo. me viyavi saxlSi marto. me araferi gamigia. srolebi mesmoda. 9 agvistos saRamos movida rusebi da osebi 6 kaci. Semovidnen da mkiTxes, sad aris Seni Svilio. vuTxari ar vici. Camartyes iaraRis kondaxi samjer (osma). gavmagrdi, ar waviqeci. mimatoves da daiwyes saxlis Zarcva. wamovdeqi nel-nela da davinaxe, saxls rogor Zarcvavdnen. ro gazides yvelaferi, TeTreuli da yvelaferi, rac ver mihqondaT, iaraRiT anadgurebdnen (Rvinis bocebi, kompotebi...). waukides saxls cecxli (benzini miasxes). me gamovedi, veRar gavuZeli saxlis dawvis process. wamovedi nel-nela. Tan sisxli momdioda, Tavi mqonda gatexili kondaxisagan. davjeqi gzaze. maT saxls cecxli waukides da wavidnen. saxlis dawva sakuTari TvaliT mayurebines. iseTi saSineli xmebi iyo, megona dedamiwis zurgze aravin aRar iyo cocxali. Tavbru

    7

  • mexveoda. milicielebi dadiodnen. gamoiara vilisma (samxedro patrulis manqana uazi). miTxres, Cavmjdariyavi manqanaSi (rusma). Camiyvanes cxinvalSi cixeSi sxva tyveebTan erTad. iq viyaviT Zalian cud pirobebSi. arc haeri iyo, arc tualeti. patara naWer purs gvigdebdnen. qarTveli axalgazrda tyveebi vinc iyo, mihyavdaT osebs, da amarxinebdnen qalaqSi daxocil mkvdrebs. 17 agvistos gamogviyvana wiTelma jvarma. Semovidnen da gviTxres, rom moxucebi vinc iyo, gamovsuliyaviT – 40 kaci. Cemi ojaxis wevrebi, devnilebi, romlebmac Tavi Seafares Tbiliss, damxvdnen diRomSi policiaSi, sadac Camomiyvana wiTelma jvarma. gadamiyvanes RuduSauris saavadmyofoSi 2 dRe.

    5. Sorena (dabadebuli 1970 w., sofeli TamaraSeni)

    8 agvistos saRamos wamovediT Cven. saqarTvelos bankis sardafSi viyaviT mTeli mosaxleoba. mTeli ubnis, sofel TamaraSenSi. specrazms Camoevlo da uTxra mezobels, rusebi Semodian da dabombva undaTo. yvela gamovida. gadarekes gadmorekes da zustad gaiges. iq uceb movida manqana 10 wuTi gaqvT droo. did manqanaze avedi. saxlamde misvla veRar movaswariT. iq iseTi situacia iyo, yvela gamoswrebaze viyaviT. babua ar wamovida bankis sardafSi. saxls ar davtovebo. 6 kaci iqneboda rom Semovidnen. dabali manqana iyo. maRla Zarcvavdnen saxls. veSs zidavdnen. me guli Semtkioda da vuTxari: nela waiReT, frTxilad, ar gafuWdeso. moiqnia iaraRis kondaxi da samjer Camartyes TavSi. sisxli wamomivida, wavbarbacdi, kidev Camartya mxarSi rom wavqceuliyavi. waviqeci. axlac mtkiva mklavi. rom damaneba Tavi vcdilobdi wasvlas. nel-nela wavedi. mivefare samWedloSi Sevedi iqve. cota rom movedi azrze, Cavedi mezobel iosebTan. me sul sisxliani viyavi. Sevedi saxlSi mezobelTan, vifiqre, iqneba sisxli SemiCeron. jer Cemi saxli ar iyo damwvari. mezoblebi moxucebulebi arian. ukan gamovbrundi. Cemi saxli gaZarcves, jer ar iyo damwvari. Sevbrundi saxlSi. davweqi, sisxli TavisiT SeCerda. Semaxma zed. muwukebi mqonda. axlac maxsenebs xolme Tavis tkivili. cota xans CameZina. gabruebuli viyavi. ucbad gaviRviZe, meSinoda meored ar Semosuliyvnen. gaTenebis xans gaviRviZe. diliT 7-8 saaTze Semovidnen. Semoitanes danadgari cecxlis mosakidebeli. trubasaviT iyo maRali. fexiT daqoqavdnen, esxmeboda raRaca da TviTonve es aparati uSvebda cecxls da ase ukidebdnen. saxlis dawva rom daiwyes me cudad gavxdi. ar SemeZlo yureba da gamovecale. wamovedi. davjeqi Cems saxelosnosTan (rkinis samWedelo) sadac aris saqarTvelos bankic. iq davjeqi, Camoiara manqanam, sadac isxdnen rusebi. iq dadioda aseve patrulis manqana. albaT isinic rusebi iyvnen, radganac manqana iyo rusuli markis. me wamiyvanes patrulebis vilisis manqaniT. manqanaSi 5-6 kaci iyo. mWidrod visxediT. aravin ar iyo Cemi nacnobi. mezoblebis saxlebi daiwva. gurami elbaqiZe, jimSeri elbaqiZe, oTinaSvili lili. albaT 12-13 agvistos droebiTi moTavsebis izolatorSi cxinvalSi mimiyvanes. bevri damxvdnen iq SigniT. gogiZe manana damexmara. Tavis xeliT maWmevda greCixas. puri patara naWeri. cudad viyavi Zalian. xeliT mivyavdi gasasvlelad cxovrebovi miSas biWs gias. anzori xmiadaSvili TviTon iyo gaWirvebuli. didi ubedureba gadavitane iq. mere saavadmyofoSi iyo RuduSaurSi 2 dRe. kidev iyo daTaSvili ano, katuSa TegaSvili, qalebi bevrni iyvnen.

    6. lamara (sofeli TamaraSeni)

    8 agvistos Camovedi SvilTan gorSi. goridan, radganac iqac ibombeboda, wamovediT taqsiT TbilisSi. davdeqiT meriis win. viTxovdiT TavSesafars. ar mogvces. bolos SevediT 22 baga-baRis SenobaSi.

    7. luiza (dabadebuli 1945 w., sofeli TamaraSeni)

    8

  • 2 agvistos daiwyo frones xeobis dabombva. 6 agvistos daiwyo TamaraSenis dabombva. iyo seriuli dabombvebi da xSiri srolebi. vimalebodiT mezoblis sardafSi marusasTan. 8 agvistos Woris doneze miviReT informacia, rom ruseTis jari unda Semosuliyo. daicala sofeli mTlianad. davrCiT Zalian cotani. 10 agvistos Semovida ruseTis jari. diliT 9 saaTze Semovida tankebi. samxedro pirebi mosdevdnen maT avtomatebis sroliT. davelaparakeT rus jariskacs. mainteresebda Tu ra xdeboda. man mipasuxa, Tqven gicavT da am dros Cems saxls raRaca esrola da daangries qveda sarTulis ukana kedeli. Semdeg wavidnen. am dros Sevixede sardafSi da davinaxe, rac ki Sig iyo, yvelaferi dalewiliyo. Semdeg baRisken wavedi. cota zeviT rom avedi, davinaxe, rom mezoblis saxls cecxli ekida. movbrundi ukan meuRlisaTvis, magram saxlSi aRar damxvda. gamovicvale da Svilis sabuTebi aviRe. albaT, mezoblis ezos gavliT, gavedi gzaze da davinaxe, rom osebi modiodnen. agreTve davinaxe qarTvelTa jgufebi da maTTan erTad Cemi meuRlec idga. osebi avtomats mirtyavdnen da meubnebodnen, rom vilisis tipis manqanaSi Cavmjdariyavi. maT agreTve sxva qarTvelebic Casxes im manqanaSi. agreTve Cemi meuRlec. gveubnebodnen, rom im osebs unda dagaklaTo. gzaSi raciiT daukavSirdnen. pirvelad maT uTxres, rom ukan davebrunebineT, magram Semdgom gadasacvlelad wagviyvanes maT tyveebSi. wagviyvanes saknebSi. iqneboda daaxloebiT 10 saaTi. saRamosTvis 100 adamiani viyaviT. or dReSi daaxloebiT 150 adamiani viyaviT. qalebs sityvier Seuracxyofas gvayenebdnen. kacebs scemdnen da gardacvlilebs amarxvinebdnen an parkebSi awyobdnen da calke alagebdnen. iyo viwro oTaxebi. qalebi viyaviT 25. iyo ficrebi, rac gamoyofili iyo sawolebad. razec Cven morigeobiT viZinebdiT. leibebi iyo, magram isic gadaayrevines kacebs. sapirfareSo erTi iyo. iyo antisanitaria. wyali iyo dabinZurebuli da daleva gveSinoda. Tavidan iyo marto Cai da puri, romelic Zveli iyo. Semdeg ukve wiwibura SemohqondaT. oTaxs hqonda karebi da hqonda Zalian patara fanjara. rodesac ukve Zalian SevwuxdiT, gaaRes karebic. gavyavdiT Zalian patara teritoriaze, sadac garSemo yvelaferi gisosebSi iyo. 23 agvistos osebma gviTxres, rom saknebi dagvelagebina, radgan unda wavsuliyaviT. ezoSi amoikiTxes sia da Semdeg osebis avtobusiT wamogviyvanes gorSi. wamlebiT gvexmarebodnen, Tu vTxovdiT. iyvnen rusi eqimebi da pirvelad daxmarebas gviwevdnen. gorSi rom gamovediT, migviyvanes hospitalSi. eqimebma ikiTxes, Tu raime gvWirdeboda. qalebi dabanes. me Tavi davibane mxolod, raTa sabuTebi gadamerCina. erTma qarTvelma miTxra, rom SemeZlo davkavSirebodi, visTanac momindeboda. me SvilTan davarekine. 28 agvistos Cemi meuRlec gamovida cxinvalidan.

    8. vasili (dabadebuli 1960 w., sofeli xeiTi, cxinvalis r-ni) daaxloebiT 17 agvistos Cems sofelSi saRamos (zustad ar maxsovs) saxlidan 100 metris moSorebiT, wyalze gavedi. skolasTan be-em-pe idga. iq iyvnen kazaki, qarTveli iyo, rusebic da osebic. kartofils xarSavdnen. mkiTxa, aqauri xaro? vupasuxe kio. wavideT maRaziaSi saWmelzeo. wavediT Cemi biZaSvilis maRaziaSi. maRazia daketili iyo. fexebiT Caamtvries kari da ise Sevidnen. aiRes Tojinebi – ufrosis cols unda vaCuqoo, kidev kanfetebi da konservebi. wavidnen isini. meore dRes smena Seicvala. me isev gavedi wyalze. miTxres, wadi marili moitaneo. davTanxmdi. isev im maRaziaSi wavedi da mivutane 4 cali. Semdeg iqve TviTon SeamCnies meore maRazia da SigniT Sevardnen. mgoni osma xeli damartya yurSi da mivejax be-em-pe-s. ratom damartyio, vkiTxe da miTxra, jer sada xaro. erTs ecva xelTaTmaniviT da rkinis burTulebiviT hqonda. da damartya yurTan, ybasTan da davvardi. TavSi tkivili vigrZeni da goni davkarge. vgrZnobdi, rogor martyavdnen fexsacmels. cota xelSi sicive vigrZeni da nela gons movedi. isini iq aRar iyvnen. avdeqi da wavedi saxlSi. am dros saxlSi iyo dedaCemi. vuTxari dedas, rom mcemes. mxars vitkiebdi. davweqi. diliT avdeqi. wavedi mezobelTan. qurCiSvilis saxlSi. saxli carieli iyo. erTi Wiqa arayi davlie da wamovedi saxlSi. erT saaTSi movida

    9

  • sami adamiani samxedro. osebi. ukan moyva gazeli, romelzec axali macivari ido. yvelas avtomati hqonda. muqariT amagdes manqanaze. gadagaza Sediodnen binebSi. aRar maxsovs, ver vixseneb, SevdiodiT ojaxebSi da maiZulebdnen, dametvirTa naZarcvi, xelis traqtori. meoredan wamoviReT sarecxis manqana. arsad xalxi ar iyo. mere orsarTuliani saxlidan gamoitana Tofi. wiTeli kondaxi hqonda. mkiTxa, es ra ariso. me vupasuxe Tofio da es kondaxi damartya TavSi. daveci. cota mesmoda ras laparakobdnen. me TviTon avdeqi da isev manqanaSi avedi. mivediT im wyalTan. ori xbo daiWires da iqve dakles. kidev ori Rori da davudeT manqanas. wavediT cxinvalSi. Cveni soflis ukan iyo osebis sacxovrebeli da xeli ar axles. gavediT TamaraSenis boloSi da SevediT xilis baRSi. gaaCeres da daiwyes saqonlis gakeTeba. wavediT cxinvalSi. ar vici, romeliRaca sardafSi. erTma osma uTxra meores – aman mokla Seni Zmao. gareT vegde da rom gamovfxizldi, iqve iyo sardafi, sadac iyvnen qarTveli tyveebi: qalebi, kacebi, sadRac 70-80 kaci. iyo Cemi sofleli sonia xubaSvili 75 wlis, vaJa lagazaSvili 55 wlis. biWebi giJebiviT iyvnen. iq kidev orjer mcemes. zogjer, roca qalebi ekiTxebodnen, ratom dagvakaveTo, scemdnen. marto purs gviyridnen da wyals gvisxavdnen. visac jani hqonda, mkvdrebis dasamarxad mihyavdaT. tomrebSi hyridnen mkvdrebs da sadRac gahqondaT. mec undodaT, rom wavsuliyavi da ZaliT waviqeci. maSin kidev mcemes da isev goni davkarge. ar maxsovs, vin SemaTria. is osi gadamekida, Cemi Zma Sen mokalio. saRamos modioda da mcemda. mTeli is periodi mTvraliviT viyavi. gareT bevrni iyvnen karebSi. erTi osi iyo, dagvcinodnen, gaiqeciTo. mgoni me-4 dRes movida wiTeli jvris avtobusi. Semovida CvenTan osi da Cagvsxes yviTel avtobusSi. bevrni visxediT avtobusSi. Camogviyvanes pirdapir TbilisSi. ar maxsovs, saavadmyofoSi rogor movxvdi. gons movedi reanimaciaSi. 20 dRea rac aq var.

    9. gulo (dabadebuli 1948 w., sofeli TamaraSeni) 6 agvistos osebisgan gaiJRera informaciam, viTom cxinvalSi daiwyo saomari moqmedebebi. 7 agvistos daiwyo omi. 8-Si intensiurad ibombeboda sahaero ZalebiT Cveni sofeli. vimalebodiT padvalSi. manqana 8-Si movida, Semocvivdnen soflelebi da gviTxres rom xeoba ibombeboda da droze gavsuliyaviT. gamovedi viRacis manqaniT. am dros oTari iq ar iyo. mezoblis saxlSi Camovarda Zalian didi zomis (diametri iqneboda 100-150) bombi. xalxi iZaxda, rusebma xeoba unda aiRono. 8-Si wamovediT SemovliTi gziT. gzaSi gaxda lamara cudad. CamovediT tirZnisSi. tirZnisidan raRac yviTelma avtobusma wamogviyvana TbilisSi. rZali wavida sofel meRvrekisSi. meuRle tirZnisSi darCa. ojaxis wevrebma erTmaneTi davkargeT. 9-Si wavedi tirZnisSi ukan da meuRle vipove. 20-Si fexiT wavedi TamaraSenSi mezobel marinasTan erTad. gzad Segvxvdnen CeCnebi. ecvaT Wreli formebi, iyvnen SeiaraRebuli. am dros ibombeboda mTlianad eredvis xeoba. xan kldes vefarebodiT da xan Rrma adgilas vwvebodiT. mivedi Cemi ufrosi Svilis gelas saxlSi. sofelSi rom SevediT, sul rusebi da kazakebi idgnen. tankebi iyo mTel xeobaSi. gaviare zemo da qvemo aCabeTi. am adgilebSi tankebs hqondaT rusuli droSebi. did manqanebze ewera rusulad 'люди'. mxarze hqondaT droSa da 58-e armiis emblema. TiTqmis yvela saxlis win idga tanki. Svilis saxlSi rom mivedi, gaCerda raRaca manqana. Semovida ori rusi jariskaci, igive niSnebiT. sami saaTi iqneboda. saxli sul gaCxrikes. gadmoatriales. meored, naxvari saaTis Semdeg movidnen osebi. samoqalaqo formiT. erT-erTi osurad damelaparaka (osuri mesmis) da qarTuladac mommarTa. isini wavidnen. ramodenime xnis Semdeg ocamde osi Semovida. maT mirtyes pirdapir saxeSi. erT-erTma scada mokvla. gaviqeci da am dros waviqeci. avdeqi da xelebi avwie. maT xelebaweuli gamomiyvanes quCaSi. quCaSi iyo erTi osi. man mkiTxa, es saxli visiao. vuTxari, rom Cemi Svilisaao – gelasio. sad ariso, mkiTxes. erT-erTma miTxra, vicnobo Tqvens Svilso, xelebi CamouSvio, nu geSiniao. iwvoda irgvliv

    10

  • saxlebi. rom gamovedi, Cemi Svilis saxlsac esroles cecxlis gasaCeni avtomati da maSinve gaCnda cecxli. im kacma miTxra, Cems ukan iareo. saqarTvelos bankTan rom mivediT, damxvdnen ori sofleli daTaSvili aleqsandre da misi meuRle qeTo. iq rom mivediT, erT-erTma osma daapira Cemi mokvla da momiSvira avtomati. meorem, xelze ecva xelTaTmani, ar esroloo, uTxra. mere viRacam brZana, rom es ori moxuci waiyvaneT cixeSi cxinvalSio. sazRvarze (jatievis quCaze) rom Camovedi, davinaxe oTari. oTars ekeTa TeTri lenta mklavze. yvela oss hqonda TeTri lenta mxarze. CeCnebs ar ekeTaT. rusebs ekeTaT Tu ara ar maxsovs. me gavCerdi oTarisTan. Semdeg mivedi im pirvelTan, vinc Tavdapirvelad damicva. am dros viRac mezobelma, romlis deda iyo goris trikotaJis saamqros brigadiri, micno. am dros oTari ukan meqaCeboda da mTxova, marto ar damtovoo. am dros sxva pirebma oTars mixedes da iaraRi miuSvires. me vTxove, ar moklaTo. mere uaxloes padvalSi Segvyares. 5 dRe da Rame iq viyaviT. ‘mCs’ wevrebma TandaTan gamogviyvanes. 18-19 gamovediT. Camogviyvanes goramde. yviTel avtobuss gamovyeviT sabavSvo baRis SenobaSi.

    10. oTari (dabadebuli 1954 w., sofeli TamaraSeni)

    8 agvistos daiwyo sahaero dabombva. Seiqmna sicocxlisaTvis gausaZlisi mdgomareoba. SeuZlebeli iyo sakuTar saxlSi gaCereba (TamaraSenSi). iyo yvelanairi Tanamedrove tipis iaraRis gamoyeneba. kerZod, ‚gradi’, ‚urgani’. 10 agvistos rusebis brZanebiT gamocxadda koridori. me da Cemi Zma omari wamovediT sakuTari saxlebidan. gamocxadebuli iyo, rom cxinvalze gavliT iyo koridori gakeTebuli. Zmam miTxra, me nela davdivar da Sen wadi wino. TamaraSenSi sacurao auzTan davSordiT erTmaneTs. ZmasTan erTad modioda qristo. davinaxe viRaceebi rusuli formiT. vizualurad mivxvdi, rom iyvnen osi Zalovnebi. gamaCeres da miTxres, rom urika, romelic momqonda, dametovebina da axlos misvla mTxoves. iyvnen daaxloebiT 6-7 adamiani. gamCxrikes. araferi ar waurTmeviaT. iqve idga 30 metrSi tankebis kolona saqarTvelos mimarTulebiT. erTi sabrZolo javSan-transportiori iyo TamaraSenis mimarTulebiT da isroda. rodesac damakaves, rusma jariskacebma Semabes TeTri lenti patrulirebis niSani. ‚05’-Si miTxres Cajeqio da wamiyvanes StabSi. Stabi mdebareobda cxinvalSi, rkinigzis sadguris mimdebare teritoriaze sastumro alaniaSi. droebiT StabSi, osis mSvidobian moqalaqeebs anawilebdnen da agzavnidnen soflebSi. CemTan erTad ijda 4 SeiaraRebuli adamiani. gadmomiyvanes manqanidan da Semiyvanes ezoSi. miwodebdnen ‚qarTvel faSists’ da ‚qarTvel Rors’. ezoSi idga 200-mde SeiaraRebuli adamiani, rogorc osi erovnebis moqalaqeebi, ise samxedro tansacmelSi gamowyobili boevikebi. ori javSantransportiori, romelsac ewera ’CeCnia’, zed bevrni ijdnen da ulocavdnen osebs gamarjvebas (amas vxvdebodi me TviTon). StabSi miyvanis Semdeg Cemze ganxorcielda sityvieri da fizikuri Seuracxyofa, muqara sicocxlis xelyofaze. konkretulad, mkravdnen xels, danas mitrialebdnen, iaraRebs madebdnen, memuqrebodnen mokvliT da cocxali ar gauSvaTo, erTmaneTs eubnebodnen. Cems mimarT konkretuli faqti grZeldeboda daaxloebiT ori saaTis ganmavlobaSi. Semdeg movida ruseTis samSvidobo Zalebis warmomadgeneli, aseve oseTis mxaris samSvidobo Zalebis warmomadgeneli da samxreT oseTis Ss ministris moadgile. Camsves manqanaSi da imave gziT damabrunes TamaraSenSi, sadac damakaves. momces aseTi davaleba: Semomevlo sofeli mTlianad da vin iyo sofelSi darCenili, didi Tu patara, Cameyvana TamaraSenisa da cxinvalis sazRvarze, jatievis quCaze. im mizniT, rom damaxvedrebdnen saswrafos manqanebs, da es xalxi gagveyvana samSvidobos. me es davaleba sixaruliT miviRe. xelze Semabes TeTri lentebi orive mxares (es iyo niSani maTi patrulirebis), CemTvis rom ar esrolaT. damiTqves agreTve dro saRamos 17:15 saaTamde unda vyofiliyavi daniSnulebis adgilze. rom Semoviare sofeli da bolo ojaxs rom amovcdi, iq damakaves osma maradiorebma, romlebic wvavdnen da Zarcvavdnen binebs. maT damiwyes fexebiT da kondaxiT cema. amawevines xelebi da xelisa da kondaxis kvriT wamiyvanes cxinvalis

    11

  • mimarTulebiT. amasobaSi gamoCndnen is pirebi, romlebsac davalebuli hqondaT Cemi usafrTxoeba pirvelad Cavardnili tyveobisas. gadamabares am pirebs. oficialurad momiCines SeiaraRebuli erTi meTvalyure, romelmac ase miTxra: Tu soflis daclis dros erTi osi mainc mokvdeboda, im wuTSi mec momklavda. Cems mier gafrTxilebulma TamaraSenis mosaxleobam daiwyo daTqmul adgilze Camosvla. eseni iyvnen: aleqsi TaTaSvili, Tavisi meuRliT, TegaSvili uSangi meuRliT, basiSvili eTeri, cxovrebovi romani. daTaSvili Jora gavafrTxile, gogiZe Tengizi gavafrTxile, ijdnen gareT. basiSvili eTeri, davrdomili qali xelSi ayvanili wamoviyvane. soflis Semovlis damTavrebis Semdeg Camomiyvanes saqarTvelos bankis SenobasTan. iq iyo ori jgufi. iq kidev wreSi Semomaqcies. CamoTvlili adamianebis binebi am droisaTvis ukve iwvoda. me im pirovnebas, romelic momamagres vuTxari, rom gamoeyoT saswrafos manqana, raTa gamomeyvana isini, rom TamaraSenis avadmyofi zemoTCamoTvlili moqalaqeebi samSvidobos gameyvana. man raciis gadacemis dros pasuxad uari miiRo (me mesmis osuri). Semdeg gadareka Ss ministrTan, romelmac rusulad upasuxa uari xalxis daxmarebaze. mimatoves am moxuc da avadmyof xalxTan marto. amasobaSi, Cemi mezobeli gulo xelebaweuli Camoiyvanes CvenTan osis SeiaraRebulma Zalovnebma. mas dauwves Tavisi Svilis bina. gulo Tavisi mezoblis Svilebma, romlebic osebi arian, icnes da masTan erTad mec dammales ucnobi adamianis sardafSi. isini saWmels gvawvdidnen Cumad. dRisiT ar vCndebodiT da mxolod RamiT vaxerxebdiT haerze amosvlas. ase gavatare tyveoba. 2008 w. 18 agvistos Cven daburuli manqaniT, maT, vinc dagvmales sardafSi, mogviyvanes dilis 9:30 saaTze da Cagvabares rusis oficrebs. ‚mCs’-is maSveli jgufi iyo, romelsac gamoyavda mSvidobiani mosaxleoba goris mimarTulebiT. goridan humanitaruli daxmarebis avtobusebs gamovyeviT Tbilisamde.

    11. mixeili (dabadebuli 1946 w., sofeli mereTi) 2008 wlis 7 gvistos daiwyo saomari moqmedebebi da daiwyo sofel mereTis ganapira teritoriebis dabombva. daibomba Cveni xexilis baRi. Cven 11 agvistomde vrCebodiT sofelSi sakuTar saxlSi. dabombvis dros Cvens saxlSi Tavs afarebdnen qarTveli jariskacebi. 11 agvistos Cemi meuRle giuli da Cemi vaJi gaemgzavrnen sagarejoSi, me ki davrCi sofel mereTSi invalidi Zmis mosavlelad. TariRi zustad ar maxsovs, rodis, Camovidnen osebi. oTxni da dagvayaCaRes pirvelad. meored rusebi mogvadgnen osebTan erTad, Semoamtvries karebebi da meored dagvayaCaRes. am ori dayaCaRebis dros marto viyavi saxlSi. seqtembris dasawyisSi Camovida saxlSi (sofel mereTSi) Cemi meuRle da 29 seqtembers daaxloebiT saRamos 10 saaTze mesamed dagvayaCaRes. sami osi SemogveWra saxlSi ori pistoletiTa da erTi avtomatiT SeiaraRebulebi. iyvnen manqaniTa da zed mibmuli ‚pricepiT’. me dayaCaRebis momentSi saxlSi ar vimyofebodi da rodesac davbrundi saxlSi davinaxe, rom yaCaRebs Cemi meuRle TmebiT eWiraT da Zvirfaseulobisa da qonebis moTxovniT awamebdnen. ramdenjerme gaisroles saxlSi SigniT da rac ki faseuli iyo da SemogvrCa wina dayaCaRebebisagan sul yvelaferi waiRes. dRemde ganvicdi iaraRis muqariTa da fizikuri SeuracxyofiT miyenebul sulier tramvas.

    12. giorgi (dabadebuli 1925 w., sofeli qurTa)

    8-Si Semxvda rusi mfrinavi, Cvenebs CamoegdoT da fexiT midioda javisken. Semovida saxlSi da saidan xarTo, vkiTxe da odesidano. vipove biZaSvili da gamovuSvi TbilisSi Svili da ori SviliSvili gogoebi 16, 9-10. 8-Sive wamovidnen. meuRle da meore Svili Sevafare mezoblebis oTaxSi da veRar gamovdiodiT gzaze, rom gamovidnen, rusis tankebi iyo Semosuli da aRar gamouSves. 10-Si dilis 5-ze gamoatares (rusebi Cveulebrivi jariskacebi iyvnen). me ar wamovedi, saqoneli da pirutyvi (sami suli) ar davtove, megona mets aRar isrodnen. 9-Si ori osi Semovida. erTi mTvrali iyo da gamoiwia Cemsken. meorem ar

    12

  • gauSva. me vaCvene veteranis wignaki, wlovaneba vuTxari. bolos mTxoves Rvino. roca maranSi Sevidnen, me baRis bolos davimale. Zebna arc dauwyiaT. meore dRes soflis gadmosaxedze avedi da daiwyo soflis dawva. uyurebdi rogor iwvoda ubnebi, jer Zarcvavdnen da mere wvavdnen, uceb ekideboda. raRacas esrodnen is cecxlad iqceoda. Cemi saxlidan waiRes pianino, akardioni, televizori, video. eseni iyvnen osebi. samoqalaqo formaSi 5 kaci iyo Cems saxlSi, vinc dawva. balaxebSi gavaTie Rame. ori dRe mSierma viare. sofeli carieli iyo. Cveni soflidan 3 kilometrSi aris sofeli monasteri. iq cxovroben kotaevebi da CoCiaSvilebi. mivedi kotaevebTan Cemi naTel-mironebi iyvnen. 14-Si Rame iq gavaTie. 15-Si miTxres, sjobia waxvideo, rom aravin dagiWiroso. iqidan wamovedi. gavyevi liaxvs da vifiqre, Cavyvebi mas da Caval cxinvalSi. gzaSi Semxvda Cemi ubnelebi, sjobia gaxvide maRaziasTan da manqana wagiyvanso. damxvda 25 osi baeviki. sad midixarT, gorSiTqo, am dros movida milicia osuri policia da CamovivliT wagiyvanTo. mimiyvanes cxinvalis xidTan, sadac rusebi iyvnen, ukan mimiyvanes saolqo miliciaSi, daiweres Cemi saxeli da gvari da Semagdes padvalSi. sul 114 kaci viyaviT. iq iyvnen nebieriZe Sermadini, kaxniaSvili nana, gogiZe Saqro, 1 sarTulze. SigniT aravis scemdnen, axalgazrdebi gayavdaT, mkvdrebs amarxinebdnen. saWmeli iyo greCixa erTi CamCa, erTi Wiqa Cai dReSi orjer. miliciis ganyofilebis padvalSi viyaviT. erTi gogo iyo tyibuleli, daeWiraT da gayavdaT xolme. bolos gaiyvanes da sad waiyvanes ar vici. 6 dRe viyavi me. me-6 dRes 21-Si daigviana sauzmem. (10-ze iyo xolme). Semovidnen osebi milicielebi da moxucebi da qalebi gamodiTo. gamovediT gareT. davinaxeT ori avtobusi iyo. CemTan daaxloebiT 20-25 Cven visxediT. wagviyvanes goris saavadmyofoSi. erT saaTSi movida ori avtobusi da wamogviyvanes prokuraturaSi TbilisSi.

    13. vladimeri (dabadebuli 1962 w., sofeli mereTi) 7 agvistos daiwyo dabombvebi. 8 agvistos daibomba sofeli mereTi. Cveni saxlis win iyo ganTavsebuli qarTuli jarebi. daWrilebi iyvnen. daaxloebiT 15 kaci, romlebic Tavs afarebdnen Cems saxls. zogi mxarSi iyo daWrili, zogi fexSi, zogi Tavis areSi. am yvelafris Semswre varT. 10 agvistos davtoveT sofeli mereTi. davemgzavreT Semxvedr adamians mikro avtobusiT. me Cemi meuRle da 3 Svili. Cavedi TbilisSi jer viyavi naTesavTan 1 kviriT. Semdeg 22-e sajaro skolaSi viyaviT. daaxloebiT seqtembris 20 ricxvSi gadagviyvanes. me-19 sajaro skolaSi, sadac viyaviT oqtombris dasawyisamde. daaxloebiT 6 oqtombers wamovedi sofelSi avtobusiT.

    14. lamara (dabadebuli 1936 w., q. gori)

    7 agvistos daiwyo goris dabombva. Zalian SevSindiT. mTeli ojaxi sruli SemadgenlobiT mezoblebTan erTad CavediT sardafSi. 11 agvistos Ramis 12:30 –ze daureka Cems siZes Cemma disSvilis qmarma, Tamazma, romelic eqimia da goris hospitalSi muSaobs. man uTxra Cems siZes, dagvetovebina qalaqi. aseve darekes wiTeli jvridan dagvireka axlobelma da gagvafrTxila, dagvetovebina gori. miviReT gadawyvetileba, iZulebiT dagvetovebina sakuTari sacxovrebeli saxli. 11 agvistos 1 saaTze davtoveT saxli, wavediT Cvenive manqaniT da mxolod da mxolod im tansacmliT, rac gvemosa. sionis taZris ezoSi gavaTeneT Rame (atenis sionSi) – mTeli Rame iq viyaviT. iq iyvnen aseve goris raionidan da aseve goris soflebidan devnili moqalaqeebi. iyo SiSis sindromi. Suqs ver vanTebdiT, gveSinoda dabombvis. sigaretsac ar awevinebdnen, ar dagvinaxono. 12 agvistos gamovediT sionidan sadRac 5:30, rom inaTla. daaxloebiT 15 wuTSi gadmogvifrina bombdamSenma. amis Semdeg Segvxvdnen mezoblebi gia da manana. maT gviTxres, rom qalaqSi ar CavsuliyaviT. 12 agvistos 12:00 daibomba qalaqis centri. wavediT maTTan sofel atenSi. Cven iq davrCiT 4 dRe. iq iyo siwynare. SigadaSig ismoda

    13

  • qalaqidan da soflebidan srolis xma. maTTan iyvnen aseve Cvens mdgomareobaSi myofi am ojaxis axloblebi. ramden xans gavCerdebodiT? mogverida da 17 agvistos wavediT TbilisSi Cvenive manqaniT. am droisaTvis centraluri gza iyo gadaketili. wamovediT SemovliTi gziT. (17 agvistos diliT grakalis xidi aafeTqes rusebma, Cven am incidentis Semdeg wamovediT). TbilisSi Cems deidaSvilTan eTerTan mivediT saxlSi. martoxelaa. 23 agvistomde viyaviT masTan. Cvenive saxsrebiT vikvebebodiT.

    15. irakli, lamaras SviliSvili, agrZelebs Txrobas (red) 13 agvistos rusebi qalaq gorSi Semovidnen borisovis meTaurobiT. 14 agvistos Camovida Cemi mama saxlis sanaxavad, radganac Cveni saxli 12 agvistos dRis 12:00 saaTze iqna dabombili. 12 agvistos, 12:00 saaTze, Cemi saxlis dabombvis dros mamaCemi ketavda saxlis kars ukana mxridan. Cemi saxlis saxuravze Camovarda iskanderi (kaseturi bombi). bombi Camovarda saxlis wina mxridan (WavWavaZis quCis mxridan). saZinebelSi Weri ¼ Camoangria. bombi darCa meore sarTulze magram deformacia misca iataks. sabednierod, es bomba ar afeTqda, rogorc sCans, mizezi iyo siZvele. 23 agvistos samxedro kriminalistikuri samsaxuris xalxi Semovidnen qalaqSi da maTive daxmarebiT gavitaneT saxlidan bombi. manamde iyvnen ucxoeli gamnaRmvelebi da maT gviTxres, rom aranairi saSiSroeba ar gveloda am bombis gamo. daaxloebiT 440 kg. iwonida.

    16. beqa (sofeli variani, arasrulwlovani, Cawerilia dedis – q-ni xaTunas interviu)

    2008 wlis 7 agvistos saRamos srolebis xma ismoda sofelSi. meore diliT adre, daaxloebiT 9 saaTisTvis beqa saxlidan gavida da dedamisi wavida mis Semosayvanad, radgan SeSinebuli iyo wina saRamos srolebis gamo. gzad man mezobelTan (naTia) Seiara, radgan surda, rom daereka Tavisi meuRlisTvis, romelic 8 agvistos dilis 5 saaTze wavida TbilisSi saqonlis xorcis gasayidad. xaTunas TqmiT, misma meuRlem daviTma ar waiyvana TbilisSi col-Svili, radgan isini aravis gaufrTxilebia, rom sofels raime safrTxe emuqreboda. ufro metic, rodesac man Tavis nacnobs daureka, romelic jariskaci iyo, uTxra, rom sofel varians saerTod ar emuqreboda raime safrTxe da urCia, tyuilad ar airioTo. q-ni xaTuna mezobelTan imyofeboda, rodesac gaisma afeTqebis xma. mas SeeSinda da maSinve wamovida gzaze beqas saZebrad. birJasTan rom mivida, naxa, rom misi mezoblebi Zirs eyarnen, daaxloebiT 14 adamiani iqneboda. isini daWrilebi iyvnen da Svelas iTxovdnen. xaTunam iq beqa ver naxa da Zebna daiwyo. Semdeg xalxma uTxra, rom beqa ukve saswrafos manqanas waeyvana. radganac xaTuna Zalian SeSinebuli iyo, mezoblebma daamSvides da uTxres, rom beqas mxolod ramdenime nakawri hqonda. bombis Camovardnidan daaxloebiT erT saaTSi daurekes xaTunas goridan da uTxres, rom mis Svils goris samxedro hospitalSi operacias ukeTebdnen. xaTuna maSinve gorSi wavida mezoblis manqaniT. operacia 6 saaTi grZeldeboda. imave dRes saRamos, beqa iaSvilis saavadmyofoSi gauSves da xaTunac mas gayva saswrafos manqaniT. beqa xelovnur sunTqvaze iyo SeerTebuli. beqa saoperacioSi hyavdaT Seyvanili, roca daviTi mivida saavadmyofoSi Svilis sanaxavad. iaSvilis saxelobis saavadmyofoSi beqa erTi Tvis ganmavlobaSi iwva. erTi Tvis Semdeg, dabrundnen sofel varianSi. 11 seqtembers, beqas dabadebis dRes ukve sofelSi Sexvdnen. sofelSi jer kidev rusebi da osebi iyvnen. xaTunas da beqas Casvlidan daaxloebiT ori kviris Semdeg okupantebma sofeli datoves. xaTunas TqmiT, es dRe (8 agvisto) misTvis iyo Zalian saSineli dRe sulieri Tu fizikuri TvalsazrisiT. bavSvis daWris Sedegad miiRo saSineli stresi da SiSi, igi iyo daTrgunuli, aRmoCnda daucvel da uimedo mdgomareobaSi, sasowarkveTlebis gancda hqonda dauflebuli. agvistos bolos daviTi Camovida varianSi, goridan fexiT wamovida da Cumad Seipara sofelSi,

    14

  • magram rusma jariskacebma mainc gaaCeres. daviTi megobarTan, petresTan erTad iyo, romelsac sabuTebi ar hqonda. amis gamo rusebs misi cxinvalSi wayvana undodaT, xolo daTo gauSves da uTxres, rom wasuliyo. daviTma megobari ar miatova, ramac rusebi Zalian gaaoca da petrec gamouSves. saxlSi rom avida, naxa, rom manqana damtvreuli iyo, fanjrebi hqonda Camtvreuli. am manqaniT wavida TbilisSi da seqtemberSi Tavis col-SvilTan erTad dabrunda. saxlSi yvelaferi dalewili daxvdaT, ezoSi jariskacebis sakvebis qilebi iyo miyril-moyrili. TbilisSi 10 dRis ganmavlobaSi biZasTan, alioSasTan iyvnen, Semdeg meore biZasTan, iraklisTan erTi kvira da bolos sofelSi dabrundnen.

    17. daviTi (dabadebuli 1977 w., sofeli variani)

    daviTi aravis gaufrTxilebia, rom mis sofels emuqreboda dabombvis an sxva saxis saSiSroeba. man mxolod dabobmvis Semdeg gaaanaliza safrTxe, romelic mSvidobian mosaxleobas emuqreboda sofel varianSi. daviTs ar daunaxavs vin ganaxorciela dabombva. dabobmvis dros daviTi imyofeboda soflis birJaze. 8 agvistos diliT 9:00-dan 9:30-mde daviTi mezobelbTan, daaxloebiT 10-12 adamianTan erTad idga soflis birJaze, am dros moulodnelad gaigona afeTqebis xma, aixeda maRla da dainaxa, rom haerSi skdeboda raRac sagnebi, romlebic cvioda dabla, rodesac miwaze dacvivda, isini kvlav gaskda. amis gamo daviTma miiRo dazianeba, mas aRniSnuli sagnebi moxvda qveda kidurebze, ris gamoc dabla davarda. rodesac gverdze gaixeda, dainaxa, rom yvela dabla iwva da maTac dazianebebi hqondaT miRebuli. amis Semdeg mezobelma kolam daviTi sxvebTan erTad wamoiyvana goris hospitalSi, sadac gaukeTes pirveli operacia. gorSi daviTma goneba dakarga da TbilisSi iyo barnovis saxelobis saavadmyofoSi, rodesac gons movida. 9 agvistos diliT TbilisSi gaukeTes meore operacia. afeTqebis Sedegad daviTs daemsxvra koWis Zvlebi, marjvena qusli, fexSi Cadgmuli aqvs rkinebi, motexili hqonda marcxena fexi, Wrilobebi hqonda muxlTan, barZaySi da sajdomze. namsxvrevebi moxvda aseve xelebSi da sxeulis sxva nawilebSi. afeTqebis dros daviTis TqmiT, sofel varianSi imyofeboda mSvidobiani mosaxleoba, samxedro SenaerTebi sofelSi ar iyvnen. mas arc wina dRiT unaxavs sofelSi samxedro pirebi. daviTis Semosavlis ZiriTadi wyaro iyo soflis meurneoba. misi Zma merabi rigiTia da msaxurobs vazianSi. omis Sedegad gaunadgurda mosavali 18,000 Ziri kombosto, 5,000 Ziri pomidori, simindi, lobio, es yvelaferi procentiani valiT (500$) iyo aRebuli. mosavali daaxloebiT 10,000 laris iqneboda. nakveTebic iyo daqiravebuli. omis Semdeg daviTi gaxda Zalian nerviuli da agresiuli ojaxis wevrebis da sxvaTa mimarT. mas aRar gaaCnia raime Semosavali, ar iRebs raime daxmarebas.

    18. naTia (sofeli variani)

    naTia muSaobda meddad goris saavadmyofos qirurgiul ganyofilebaSi. dimitri, misi meuRle muSaobda da muSobs gorSi wisqvilkombinat Sps “fordSi.” igi iyo maRaziis gamge, gamyidveli. dimitris Semosavali iyo TveSi 139 lari, xolo naTiasi 70 lari. naTia 8 agvistos imyofeboda aramiancis saavamdyofoSi, gaikeTa naRvlis buStis operacia. xolo misi ojaxi ki sofel varianSi iyo. misi TqmiT, soflis dabombva daiwyo 2008 wlis 8 agvistos diliT da mas Semdeg ramdenjerme ganmeorda. omis Semdeg bavSvebi Zalian ganerviulebulebi iyvnen, nevropaTologTanac dayavdaT da mkurnalobdnen. maT aseve miiRes sxeulis dazianebebi dabombvis gamo. vladimerma miiRo Wrilobebi beWebSi, dResac aqvs “askolkebi” sxeulSi. is Jvanias saxelobis saavadmyofoSi mkurnalobda, ar amouRes “askolkebi” imis gamo, rom SesaZlebeli iyo nervebi dazianebuliyo. askolkebi moZraoben da erTi askolka iRliaSi

    15

  • gamouvida bavSvs. ciras “askolkebi” barZaySi aqvs. Jvanias saavadmyofoSi da-Zma erTi kvira mkurnalobdnen. dimitrim da misma meuRlem aseve miiRes stresi omis gamo, iyvnen Zalian SeSinebulebi, hqondaT nervuli aSliloba. 2008 wlis 8 agvistos dilis 9-is naxevarze am ojaxis saxlSi Camovarda 3 Wurvi. 1 daeca saxlis win mdgom manqanas ford tranzits (TV-423L), romelic wina dRes Camoiyvanes germaniidan (10 000 l). meore Wurvi Camovarda saxlis gverdze, ris Sedegadac daiWrnen 12 wlis vladimeri da 8 wlis cira, aseve daiWrnen maT ezoSi myofi mezoblebi: 13 wlis beqa da 27 wlis Temo. beqa iwva iaSvilis saxelobis klinikaSi. pirveladi daxmareba Cautarda goris hospitalSi. dabombvis dros daiRupnen omar da malxaz bedoSvilebi. daiWra 12 adamiani: kaxa aduaSvili, niko kereseliZe, nukri, vano, mixo xizaniSvilebi, daviT akofovi, ilia aduaSvili da sxva. 12 saaTis Semdeg daiwyo goris intensiuri dabombva, amitom usafrTxoebis mizniT dimitrim Tavisi bavSvebi gadaiyvana TbilisSi Jvanias saxelobis bavSvTa respublikur saavadmyofoSi, diRomi. 8 agvistos dabombvis Semdeg varianSi, saxlSi darCa 86 wlis babulia, romelic SiSis, SimSilis da uwylobis gamo daiRupa 19 agvistos. amis Sesaxeb dimitris Seatyobina nodar aduaSvilma, romelmac daasaflava kidec micvalebuli 22 agvistos, saxlis ezoSi. osma morodiorebma, romlebic qarTulad saubrobdnen, dimitris bebia babulia moatyues, manqana waiyvanes da iyenebdnen sangrebis gasaTxrelad. 19 agvistos daaxloebiT dRis 4 saaTze dimitris daukavSirda Tanasofleli mixeili da Seatyobina, rom oTxi dRis win mis sacxovrebel saxlSi, varianSi mivida ucnobi pirovneba da saxlSi myof babulias sTxova, cota xniT eTxovebina avtomanqana. aRniSnuli manqana ezoSi idga WurviT dazianebul samarSuto taqs - ford tranzitTan erTad. avtomanqanis gamtacebeli iaraRs ar iyenebda, dimitrim meti araferi icis amis Sesaxeb.

    19. ilia (dabadebuli 1978 w., sofeli variani)

    birJaze imyofeboda daaxloebiT 15 adamiani. srola iyo soflis qvemo mxridan, sadac qarTuli jari iyo dabanakebuli. ilia da masTan myofi sxva adamianebi daibnen da ver moaxerxes, rom dawoliliyvnen. bombi rom davarda, maSin yvela Zirs davarda. iliam, miuxedavad imisa, rom daWrili iyo, wamodgoma moaxerxa da mivida mama-Svil bedoSvilebTan, gadmoabruna isini da naxa, rom gardacvilebi iyvnen. am dros tirili auvarda. daWrilma moaxerxa, rom moeZebna Tanasofleli da misi biZaSvili kolia da mas sTxova, xalxi saavadmyofoSi waeyvana. koliam manqaniT waiyvana is, daviTi da nukri. gorSi wasvlisas goni dakarga da araferi axsovs. askolkebi isev sxeulSi aqvs da awuxebs, mucelze aqvs 16 nakeri, fexze 12. RviZli, filtvi dazianebuli aqvs, filtvSi isev aqvs askolkebi. pirveladi daxmareba goris saavadmyofoSi gauwies, Semdeg TbilisSi waiyvanes. respublikurSi 20 dRe mkurnalobda. iqidan rom gamoweres, kaxeTSi wavida deidaSvilTan, sadac imyofeboda misi Zma – Temuri. sofelSi Cavida mas Semdeg, rac rusebma datoves sofeli. ilias daWris Semdeg epilefsia daewyo, fsiqikuradac ise veRar aris, rogorc iyo. mgrZnobiare gaxda, Zalian uWirs im ambebis gaxseneba. 9 agvistos misTvis bevri axlobeli adamiani daiRupa, risi mowmec Tavad gaxda. amis gaxeneba mas Zalian uWirs da tirili uvardeba.

    20. ivane (dabadebuli 1944 w., sofeli variani)

    ivane da misi meuRle nani cxovrobdnen sofel varianSi. agvistoSi maTTan Casuli iyo Svili nino da 8 wlis SvliSvili nika.

    16

  • 7 agvistos saRamos, rogorc Tanasoflelebma uTxres ivanes, sofelSi Semovida qarTuli armia, romlebic dabanakdnen soflis stadionze da axaldabis mTaze. isini xalxSi ar ereodnen da Tavis bazebze iyvnen. ivane soflis dabombvamde aravis gaufrTxilebia saSiSroebis Sesaxeb. man icoda, rom 7 agvistos saRamos 5-6 saaTisTvis daiwyo srola, Tumca maincadamainc ar SeSinebia, radgan am regionSi srolebi xSirad iyo xolme. miuxedavad amisa, 7 agvistosve misma Svilma ninom daureka meuRles, romelic TbilisSi muSaobda, man CamoakiTxa da col-Svili TbilisSi waiyvana. 2008 wlis 8 agvistos, daaxloebiT 8:30-ze ivane mezoblebTan (mixeili, kaxa, ilia, nikolozi, daTo, mama-Svili omari da malxazi) da Tavis ZmisSvilTan – nukri da Zma – TemosTan erTad imyofeboda soflis birJaze da ganixilavdnen wina Ramis srolebis ambavs. am dros moulodnelad daiwyo intensiuri saartilerio cecxli. ivanem ar icis ra iaraRidan isrodnen. 5 wuTiT adre man da nikom dainaxes spiraliviT wiTeli cecxli, romelic daikarga haerSi. TviTmfrinavis xma ar gaugiaT. ramdenime wuTis Semdeg daiwyo intensiuri srola da is moixara da dawva RobesTan. dawolisas zurgSi tkivili igrZno, 2 wuTSi wamodga da dainaxa, rom yvela mezobeli Zirs iwva. gverdze kaxam scada wamodgoma, magram isic waiqca. yvela dasisxlianebuli iyo, tansacmeli yvelas sisxliani hqonda. afeTqebis Semdeg danarCeni mezoblebic gamovardnen gareT. erTma mezobelma, nikom ivanes ZmisSvili da kidev ramdenime mezobeli waiyvana manqaniT gorSi, danarCenebi ki gamvlelma manqanebma waiyvanes. meore mezobelma murazma ivane waiyvana gorisken, soflis bolos saswrafos manqanas Sexvdnen da ukve im manqaniT ivane da omari gorSi gadaiyvanes. 64 wlis omari jer kidev cocxali iyo gorSi Casvlisasac da mucels itkiebda. saswrafoSi maTTan erTad ijda erTi eqTani. goris hospitalSi ivanes gauwies pirveladi daxmareba, SemoaWres tansacmeli, Wrilobebi daumuSaves, Seuxvies. goris hospitalSi uamravi daWrili iyo miyvanili. cota xnis Semdeg igi gauSves TbilisSi RuduSauris saavadmyofoSi, saidanac 3-4 saaTSi wamovida, radgan amdeni daWrilis yureba veRar SeZlo. amis Semdeg ivane varianSi Cavida da TviTon mkurnalobda saxlSi sakuTar Tavs. mas namsxvrevi kvlav darCenili aqvs fexSi, xeli ewvis xolme da ubuJdeba. sofelSi mas daxdnen rusebi da osebi, romlebic seqtembris bolos gavidnen soflidan. dakarga 400 lari, gaunadgurda 2000 Ziri gladioluri pomidori. misi ezodan gamnaRmvelebma ramdenime naRmi amoiRes, rogorc mas Tanasoflelebma uTxres.

    21. kaxaberi (dabadebuli 1965 w., sofeli variani)

    meuRle da ori Svili yavs, paata da beqa, paata 16 wlisaa, beqa umcrosia. qarTuli jarebi sofelSi 7 agvistos saRamos Semovidnen da 8 agvistosac sofelSi iyvnen. kaxa 8 agvistos dilis 8:30-sTvis imyofebosa soflis birJaze sxva TanasoflelebTan erTad. am dros gaisma afeTqebis xma, cidan cvioda rkinis naWrebi, romlebic skdeboda da feTqdeboda, kaxa daiWra. Wrilobebi hqonda orive barZaySi, mucelSi, xelSi. “askolkebi” dResac sxeulSi aqvs da moZraoben, awuxeben. is goris hospitalSi gamvlelma taqsma waiyvana, romelic cxinvalis mxares midioda, magram ukan mobrunda. goris samxedro hospitalidan, sadac pirveladi daxmareba gauwies, imave saRamos gadaiyvanes TbilisSi saswrafos manqaniT, miiyvanes respublikur saavadmyofoSi, sadac imyofeboda ori dRis ganmavlobaSi, amis Semdeg gadaiyvanes merve saavadmyofoSi, sadac kidev 12 dRe dahyo. amis Semdeg erTi kvira Tavis dasTan imyofeboda ojaxTan erTad, Semdeg ki iZulebuli gaxda, dabrunebuliyo sofelSi, dasTan Zalian siviwrove iyo da moerida didxans darCena. kaxas meuRle da bavSvebi TbilisSi iyvnen wasulebi 7 agvistos. mas Semdeg, rac srolebi Zalian gaxSirda, col-Svili kaxas dasTan, dalisTan wavidnen TbilisSi. TviTon kaxa ar wavida da is im SemTxvevaSi apirebda TbilisSi wasvlas, Tu

    17

  • situacia daiZabeboda, Tumca sofelSi ar yofila raime gafrTxileba mosalodneli safrTxis Sesaxeb. sofelSi ojaxi 30 agvistos Cavida da iq ukve rusebi da osebi iyvnen, romlebmac seqtembris bolos datoves sofeli. kaxas Wrilobebi dRemde awuxebs.

    22. mixeili (dabadebuli 1962 w., sofeli variani)

    soflis mosaxleoba aravis gaufrTxilebia mosalodneli saSiSroebis Sesaxeb. 7 agvistos saRamos moulodnelad daiwyo srolebi da xmebi mTeli Rame ismoda. srolebi cxinvalis mxaridan ismoda. mTeli ojaxi im dros sofelSi iyo. srolebi ar gakvirvebiaT, radgan am regionSi daZabulobebi xSirad iyo xolme. meuRle sofio zemo niqozidan aris, simamri iq cxovrobs da akiTxaven xolme. niqozi erT-erTi mosazRvre sofelia. 8 agvistos diliT 9 saaTisTvis saqonels uSvebdnen saZovarze soflelebi da Semdeg birJaze Seikribnen. 7-Si da 8-Si mixeili sofelSi qarTvel jariskacebs xedavda. maT baza sofel varianSi stadionze hqondaT. TviTmfrinavis xma mas ar gaugia. gaigo mxolod wivilis xma da uceb Camovarda ramdenime Wurvi, azrze rom movida mixeili, yvela sisxlSi iyo mosvrili. mixeili wamodga, gaiara ramdenime metri da waiqca, goni dakarga, tkivili ar ugrZvnia, erTi afeTqebis xma gaigona. is miiyvanes goris hospitalSi, iq gons movida, saxeli da gvaris Tqma moaxerxa, amis Semdeg araferi axsovs. imave saRamos TbilisSi waiyvanes. RuduSauris saavadmyofoSi iyo Tavidan, cota azrze iq movida, erTi dRe da Rame iwva RuduSaurSi da Semdeg merve saavadmyofoSi iyo 10 dRe. amis mere skolaSi iyo nucubiZis meore platoze ganawilebuli droebiT TavSesafari, radgan sofelSi rusebi da osebi iyvnen, iq Casvla saSiSi iyo, radgan xelze artaSani edo da SeiZleba efiqraT, rom omSi iRebda monawileobas da iq daiWra. xelze TabaSiri rom moixsna, mere Cavida sofelSi, oRond romel Tves - ar axsovs.

    23. nikolozi (dabadebuli 1965 w., sofeli variani)

    ojaxTan erTad cxovrobda da cxovrobs sofel varianSi. 2008 wlis 7 agvistos, saRamos saaTebSi mas esmoda srolis xmebi, romelic gagrZelda mTeli Rame. nikolozi winaswar aravis gaufrTxilebia saomari moqmedebebis dawyebis Sesaxeb. 2008 wlis 8 agvistos daiwyo soflis intensiuri saartilerio dabombva. am dros sofel varianSi, nikolozis gancxadebiT, ar imyofeboda samxedro SenaerTebi, arc qarTuli da arc sxva. dabobmvis dawyebis dros diliT, daaxloebiT 9 saaTisTvis mamasTan – TeimurazTan da mezoblebTan malxazsa da omarTan, mixeil, daviT, nikoloz, kaxaber, beqa, vako da cirasTan erTad imyofeboda ubanSi soflis birJaze, mezobeli arCilis saxlTan. xalxs ainteresebda, wina Ramis srolebis gamo vinme xom ar iyo daSavebuli. saubrobdnen, rodesac nikolozma gaigona Zlieri afeTqebis xma, man zeviT aixeda da dainaxa, rom raRac sagnebi cvioda cidan da Tan feTqdeboda, aseve isini miwaze davardnis drosac skdebodnen. man ver gaarCia, visi TviTmfrinavebi iyo, anu vin ganaxorciela dabombva. uceb nikolozma igrZno, rom orive fexSi daiWra, rom mimoixeda, dainaxa, rom misi mezoblebi aseve daWrilebi eyarnen miwaze. igi talRam moSorebiT moisrola, ris Semdegac nikolozma dakarga goneba da araferi axsovs, Tu ra xdeboda. gons mosuli ukve imyofeboda TbilisSi, orTaWalaSi mdebare barnovis saxelobis hospitalSi. dabobmvis Sedegad daiWra fexebis areSi, miiRo mZime tramva, ris gamoc dasWirda ramdenime operacia sisxlZarRvebis aRdgenis mizniT, operacia eqimma gaukeTa. Tavdapirvelad nikolozi, rogorc mas uTxres, gadaiyvanes goris hospitalSi, sadac gauwies pirveladi daxmareba da gaukeTes saswrafo operacia, ris Semdeg saswrafod gadaiyvanes TbilisSi, zemoaRniSnul klinikaSi. mkurnalobis kursi mas ar gauvlia da didxans awuxebda agvistos omis dros miRebuli tramva, esaWiroeba damatebiTi operacia.

    18

  • dabobmvis dros, nikolozis gancxadebiT, daiWrnen mcirewlovani mezoblebic: cira da vladimeri, aseve daiWrnen mixeili, daviTi, nikolozi, kaxaberi da Teimurazi (nikolozis mama). adgilzeve gardaicvalnen mama-Svili malxaz da omar bedoSvilebi. dabombvis Sedegad dazianda nikolozis sacxovrebeli saxli da ezoSi mdebare damxmare saTavsoebi. nikolozi ori Tvis ganmavlobaSi iwva saavadyofoSi da amitom ar icis, ra xdeboda sofel varianSi am drois ganmavlobaSi, Tumca gadmocemiT icis, rom iq 11 agvistos Sevidnen rusebi da osebi. nikolozi am ori Tvis ganmavlobaSi Zalian nerviulobda Tavis saxlze, ar icoda sofelSi ra xdeboda, janmrTleobis gamo muSaobac ar SeeZlo. man aseve gadmocemiT icis, rom agresiis Sedegad gardaicvalnen misi mezoblebi - gaioz qebaZe da caca TenaZe. osma boevikebma tyved aiyvanes giorgi eremovi da qebaZe vaJa, romlebic, rogorc Tavad am adamianebisgan Seityo nikolozma, gadaiyvnes cxinvalSi, sadac imyofebodnen gausaZlis pirobebSi, aiZulebdnen daemarxaT micvalebulebi. 11 agvistos soflis saaviacio dabombvis dros daiWra nikolozis deda – Tamari. is mkurnalobda TbilisSi, respublikur saavadmyofoSi, sadac aseve Cautarda operacia. mas Wriloba miRebuli hqonda Tavisa da mxar-beWis areSi. sofelSi nikolozi dabrunda 11 oqtombers, saxli daxvda dazianebuli, mosavali ganadgurebuli. rogorc nikolozi ambobs, mas agvistos omis dros miadga moraluri, fizikuri da qonebrivi ziani.

    24. Temuri (dabadebuli 1981 w., sofeli variani)

    8 agvistos daiwyo srolebi da mTeli Rame ismoda srolebis xma. mosaxleoba aravis gaufrTxilebia, rom SeiZleboda maT safrTxe damuqreboda, sofelSi xalxi blomad iyo. mezobeli dimitris saxlis ezoSi idga cira, vladimersa da beqasTan erTad. uceb Camovarda Wurvi ise, rom manamde mas ar gaugia raime xma. Temurma igrZno, rom daiWra. is mezobelma levanma waiyvana gorisken, gzaSi Temurma goni dakarga. rogorc gadmocemiT icis Tanasoflelebisgan, is jer miiyvanes goris hospitalSi, sadac gaukeTda erTi operacia. amis Semdeg gadaiyvanes TbilisSi respublikur saavadmyofoSi. iq mas kidev ori operacia gaukeTes. Temurs amoaWres elenTa, Tirkmeli, dazianebuli aqvs kuWi. Wurvi moxvda aseve fexSi. igi erTi Tve da 10 dRe mkurnalobda respublikurSi. iqidan rom gamoweres kaxeTSi wavida deidaSvilTan, sososTan. misi informaciiT im dros sofelSi rusebi da osebi iyvnen. erTi Tve kaxeTSi darCa. sofelSi oqtombris bolos dabrunda, rodesac situacia ukve miwynarebuli iyo. saqoneli dakarguli daxvda. rusebi da osebi sofelSi aRar iyvnen. rogorc mogvianebiT gaigo, misi Zma-iliac daWrila im dRes, roca TviTon daiWra, oRond ilia soflis birJaze idga. mas saavadmyofoSi mkurnalobis dros ar umxlednen Zmis daWris ambavs. saavadmyofodan gamowerisas uTxres, rom misi Zmac daWrili iyo TavSi, mklavSi da fexSi. ilia mogvianebiT kaxeTSi Cavida deidaSvilTan da ZmasTan. ilias omis Semdeg epilefsia daemarTa da mas invalidobis statusic mianiWes, daeniSna pensia, rogorc epilefsiiT daavadebuls. omamde Temuris dedis TqmiT, is dinji da wynari adamiani iyo. omis Semdeg ki nervebi wesrigSi aRar aqvs, advilad Riziandeba, odnav xmaurze SiSi eufleba, Tumca, cdilobs ar SeimCnios, sakuTar TavSi Zlier Caiketa.

    25. mediko (dabadebuli 1945 w., sofeli karbi)

    omamde aranairi gafrTxileba ar yofila imis Sesaxeb, rom safrTxe iqneboda an omi daiwyeboda. srolebi 7-8 agvistos gaxSirda, manamdec iyo, magram ase masiurad ara. am dros sofelSi yvela viyaviT. 8 agvistos SviliSvilebi gorSi gavagzavneT, zaza rezervistad yavdaT wayvanili; saxlSi me da Cemi rZali viyaviT. TviTmfrinavebi dafrinavdnen, magram bombebs ar yridnen. 9-Si diliT daiwyo dabombva; 9-is naxevari

    19

  • iqneboda, sofelSi erTi bombi ro Camovarda, rkinis raRac naWeri saxlSi saxuravs daeca, Camoagdo, fanjrebic Caimsxvra. mezobelma eTerma da Tengizma damiZaxa biWebi sad ariano, (zaza da sxva rezervistebi aRar rekavdnen da vnerviulobdiT). gavedi ezoSi, anzori da meore mezobeli iqve idgnen, am dros gaisma afeTqebis xma, askolka momxvda mucelSi, gaiara da xorcic gaitana, karze iyo miWyletili; kuxnis karebi Camovarda da fexebze dameca, Robe, manqana, abano yvelaferi ganadgurda. mere ukan, isev ezoSi gadavxti aseTi ambavi rom iyo. anzori da SevardnaZe daiRupnen. maleve saswrafoebma or-ori waiyvanes. me da oTari erTad wagviyvanes. jer tyviavSi Cagviyvanes, saavadmyofoSi pirveladi daxmareba gamiwies, wveTovani damidges da maSinve gorSi gadamiyvanes. goris saavadmyofoSi 1 Rame viyavi, Semixvies Wriloba, wamlebs masmevdnen, mere siZem atenSi gadamiyvana, radgan goris dabombva daiwyo. atenSi Cemi gogoa gaTxovili. atenSi 1 dRe-Rame viyavi. mere siZem TbilisSi wamomiyvana da iq Cem dasTan viyavi 4-5 dRe; mere gamirTulda Wriloba da rkinigzis saavadmyoSi wavedi, daaxloebiT 1 Tve viweqi. iqidan rom gamovedi eqimi ar miSvebda, magram mainc wamovedi; skolis SenobaSi gagvanawiles devnilebi askuravas quCaze, iqac 2 Tve naxevari viyaviT (me, rZali, SviliSvilebi, zaza). saxli Zalian dazianebulia, saxuravi da fanjrebi gagvikeTes. kedlebi da aivnebi gasakeTebelia, wvima saxlSi Semodis xolme, fanerebi Camoiyara. me cota adre wamovedi Tbilisidan - oqtomberSi, zazac aq iyo. rZali da bavSvebi noemberSi Camovidnen. saSineli SiSi ganvicadeT; 3-4 dRe zazasi araferi vicodiT, ar vicodiT cocxali iyo Tu ara. sofelSi xalxi ar iyo, kantikuntad dadioda. xalxi sakuTar ezoebSi iyo damarxuli. upatrono ZaRlebi darbodnen sofelSi. saWmeli ar iyo sofelSi, mogvianebiT Semovida daxmarebebi. qarTveli jariskacebi ar minaxavs sofelSi, arc osebi, arc rusebi. Wriloba dResac mawuxebs; tkivili da wva maqvs, yurs damaklda (ki damibrunda, magram ise ara, rogorc adre mesmoda), TvalT damaklda da saxsrebi mtkiva.

    26. oTari (dabadebuli 1940 w., sofeli karbi)

    gafrTxileba ar yofila aranairi; cxinvalis soflebidan srolebi ismoda, magram. srolebi 8 agvistomdec ismoda, axlac ismis xolme srolebi. amitom ar gagvkvirvebia. Cven ojaxi sofelSi viyaviT, ar wavsulvarT. ar vicodiT, rom ase garTuldeboda situacia. 8-9 agvistos diliT birJaze gavedi, purs vacxobdi, am dros bombis Camovardnis xma gavige da gareT gavedi, xalxs daxmareba xom ar Wirdeba-meTqi. mezobels velaparakebodi, Joras. am dros Camovarda bombi, Joras TavSi moxvda da daiRupa. me xelSi da fexSi daviWeri. marcxene fexze TiTi maqvs mowyvetili, dResac mtkiva. wamovedi saxlSi. avTos meuRlem daminaxa da vuTxari, saswrafos daureke, xalxi daiWra meTqi. xalxma saswrafo gamoiZaxa. ramdenime saswrafo amovida da erT-erTma waiyvana oTari, nargizic gayva. qmari eCxubeboda, gogo marto saxlSi ratom datoveo. amitom saswrafos ukan gamovyevi tyviavamde, tyviavidan gzaze sxva mezobels gamovyevi sofelSi, manqaniT iyo. biWebi manqaniT Camovidnen 9-Si, Cveni wayvana undodaT. me wamiyvanes, col-Svili sofelSi iyo, imaTac aakiTxes, magram isini ar wamovidnen. 10-Si isev Cavidnen sofelSi da ZaliT wamoiyvanes. goris hospitalSi ramdenime saaTi viyavi, pirveladi daxmareba gamiwies, am dros biWebi movidnen Cemi. xeli gamikeres. biWebi sofelSi avidnen colTan da SvilTan. mere me TbilisSi respublikurSi mimiyvanes, iq 21 dRe viyavi. mere sofelSi wamovedi, saqoneli myavda misaxedi da TbilisSi aRar gavCerdi. sofelSi erTi-ori adamiani Tu iyo, upatroni ZaRlebi darbodnen, Suqi ar iyo. arc rusebi iyvnen sofelSi da arc osebi. nel-nela adgilobrivebi Camovidnen da sofeli TandaTan Seivso.

    20

  • 27. firuzi (sofeli karbi)

    firuzis ojaxi omamde 5 wevrisgan Sedgeboda: omis Semdeg ojaxSi oTxi wevri darCa, radgan meuRle ciala gardaicvala soflis dabombvis dros, 8 agvistos diliT. omamde ojaxi cxovrobda sofel karbSi, eweoda soflis meurneobas. firuzis TqmiT, omis dawyebasTan dakavSirebiT sofelSi raime gafrTxileba ar yofila, srolebi regionSi yovelTvis ismoda, rac ukve aRaravis ukvirda. srolebi gansakuTrebiT intensiuri 7 agvistos saRamodan gaxda, amitom SviliSvili da rZali TbilisSi wavidnen. 8 agvistos daaxloebiT dilis 10:00 sT-ze saqoneli waiyvana saZovarze. iqidan rom brundeboda baRSi Tiva unda moegrovebina, am dros dainaxa gzis piras kaklis qveS biWebs radio qondaT CarTuli; informaciis gageba undoda, ifiqra jer radios mousmenda, mere Tivas moagrovebda da gaCerda iq. radios rom usmendnen zeviT TviTmfrinavi datrialebda. ifiqres qarTuli iyo, radgan qarTuli soflebis zeviT dafrinavda-zveravdnen. raime niSani an droSa ar SeumCneviaT. arc ise dabla dafrinavda, gamanadgurebeli iyo. 2 TviTmfrinavi iyo bombdamSeni. cxinvalis mxridan mofrinavdnen da mere Tavs datrialebdnen. TviTmmfrinavma bombi Camoyara; kaesturi iyo, haerSi feTqeboda da ise modioda. dainaxa biWebi rogor dayara Zirs. firuzi daiWra. daaxloebiT 8 bombi Camoyares aqedan orma sikvdilianoba gamoiwvia. danarCeni ar afeTqebula. mis ubanSi 8 adamiani daiWra da 7 daiRupa. firuzi fexSi, terfze da barZaySi, da mklavSi daiWra. fexis TiTebi ar aqvs marjvena fexze, marto cera TiTi aqvs darCenili. raRacnairad moaxerxa Tavis ezoSi Sesvla; cols eZaxda da dainaxa, rom mkvdari egdo Zirs dasaxiCrebuli. daaxloebiT 10 wuTSi saswrafoebi mividnen. Caiyvanes q.goris saavadmyofoSi. goridan imave dRes firuzi gadaiyvanes TbilisSi misma ZmiSvilma - zviadma. TbilisSi me-8 saavadmyofoSi 12 dRe iwva. savadmyofoebi savse iyo daWrilebiT. Semdeg gldanulaSi gadaiyvanes, rogorc devnili - sabavSvo baRSi - TviTon, misi rZali da SviliSvili. saxlebi rom iyo dangreuli da saSiSroeba rom arsebobda, imitom gadaiyvanes sbavSvo-baRSi. Tvenaxevari iyvnen iq. sofelSi oqtombris dasawyisSi Cavida. 20-Si Svili, rZali da SviliSvilic Cavidnen. am sofelSi rusebi ar Sesulan. omamde da omis dros qarTveli jariskacebi ar yofilan. sofelSi mereTsa da karbis sazRvarTan idga qarTuli artileria, SigniT sofelSi ar Sesulan.

    28. daviTi (dabadebuli 1956 w., sofeli karbi) omamde aranairi gafrTxileba. deda da me - orive saxlSi viyaviT, sofelSi. qarTveli jariskacebi sofelSi ar daminaxavs. 6 agvistos saRamos srolebi daiwyo. 9 agvistos diliT ubanSi gaviare birJaze, biWebs vkiTxe wuxel rame xom ar moxda- meTqi, miTxres iqiT birJaze bombi Camovarda da dodo unofqaSvili gardacvalao. (xma mec gavige bombis Camovardnis, magram ar vicodi ra moxda); me saxlisken wamovedi da Tanaklaselma giorgim TavisTan SemipatiJa; Rvinos svamda, mainc omia da davlioTo. 1 Wiqa Rvino davlie da wamovedi. dedaCemi Semxvda gzaSi da miTxra, puri moitaneo. me vuTxari, fexebs daviban da wamoval meTqi. gadavivle wyali da rom vdgebodi vigrZeni afeTqebis xma da waviqeci, xelze xorci Camokidebuli mqonda da aseve sxvadasxva dazianebebi. dedaCemi yviroda, miSveleT Svili mikvdebao. vin miSvelida xalxi kakalTan mkvdari eyara. skolis direqtori daWrili iyo, tvini gadmodioda, mainc icocxla erTi dRe. me da is saswrafoTi erTad wagviyvanes. saswrafo 10 wuTSi movida. dedaCemic daWrili yofila, mogvianebiT gavige. gorSi ro mivyavdi gzaSi davkarge goneba. 9 dRis mere gamovfxizldi da RuduSaurSi

    21

  • viyavi; iqidan me-8 saavadmyofoSi gamweres, mere kukiaze kanis gadanergvis saavadmyofoSi. sul 45 dRe viyavi saavadmyofoebSi. me-4 Si me da dedaCemi erTad viweqiT, mxarSi iyo daWrili. sofelSi Camovedi da omis mere oqtombris dasawyisSi. sofelSi xalxi ukve Camosuli iyo. dedac CemTan erTad wamovida. “empaTiidan” TviTon modiodnen CemTan me-8-Si da dRemde aRricxvaze vyavar. 3 Tvea intensiurad aRar vmkurnalob maTTan.

    29. eTeri (dabadebuli 1936 w., sofeli karbi) 7 agvistos saRamos 11 saaTze daiwyo srolebi. yvela saxlSi viyaviT. mTeli Rame gaaTenes bavSvebma; Cven gvegona osebi isrodnen; mTeli kedlebi zanzarebda. 8-Si diliT 7 saaTze qveviT Camovarda da Cveni saxlis fanjrebi daimtvra; me vifiqre mSvidoba iyos da fanjaras arauSavs-meTqi. am dros kidev Camovarda da daviWeri. saxlis saxuravi moxada bombma, gareT gavedi da davinaxe dWrili da daxocili xalxi. me gavrbodi sadRac, ver vfiqrobdi. mere mezobelma gamaCera Seni qmari daWrilia, dabrundi da mixedeo. me mainc gavrbodi da viRacis padvalSi Cavedi. bolos saswrafoc movida. gawmindes Cemi meuRle daumuSaves fexi, saRamos atkivda da tyviavSi waiyvanes; iqac osebi Semodiano da mere sxvagan gadaiyvanes. cnoba ar aqvs. goridan gamouSves, ibombebao da arc cnoba mogvces soflebSi; yurTan iyo daWrili, mklavSi, fexebSi. me TviTon verafers vgrZnobdi; mezoblis qalma miTxra daWrili xaro. goridan axalSenSi wavedi SvilTan fexiT. ori-sami dRe viyavi. mere isev sofelSi wamovedi fexiT. sofelSi qarTveli jariskacebi ar dagvinaxavs, arc rusebi Semosulan. Sorenam - rZalma 7 agtvistos bavSvi acrisTvis waiyvana TbilisSi. omis gamo ar wasula, ar icodnen, rom omi iwyeboda. bavSvi ro miyavda tyviavSi ukve tviebis zuzuni iyo. Cemi qmari ar vici sad iyo, rezervisti iyo da omSi wauyvaniaT. bolos gardacvlili gvegona, rom gamoCnda. sofeli masiurad daibomba.

    30. gurami (dabadebuli 1961 w., sofeli karbi) bavSvebi 8-Si Cemma ZmisSvilma daTom gaacila atenSi. meuRle 9-Si wavida. aravin ar gagvafrTxila. 9 agvisto - pirveli afeTqeba. Gavedi, vnaxe ra xdeboda. WurWeli sul daimtvra. 10:30 saaTze meore afeTqeba, daaxloebiT 80 metrSi Cemi saxlidan. me viyavi 10-15 metrSi meore dabombvis dros. kaklis qveS vlaparakobdiT: gaiozi, oTari, giorgi, daviTi, Tengizi. vijeqi da bombi Camovarda. gaviTiSe. aRaraferi maxsovs. grZnobaze rom movedi ukve goris saavadmyofoSi viyavi. orive kidurSi daWrili viyavi. wveTovani medga. orive barZayi gaglejili. araferi ar mWirda manamde. imave dRes movedi azrze, dagviTxoves. gori ibombeboda. meuRlem wamomiyvana saavadmyofodan. sofel atenSi meuRlis saxlSi 2 Tve viyavi. tyvia gorSi ver amomiRes. saSineli tkivili mqonda. Cemi meuRle eqTania da TviTon amomiRo. Cemi xarjebiT vyidulobdi yvelafers. 3 Tve damWirda fexze rom davmdgariyavi. seqtembris bolos Camovedi sofelSi. oqtombris dasawyisSi deda dameRupa da isic unda gadamesvenebina. col-Svilic atenSi iyvnen. Wrilobebi exlac mawuxebs, ver vmuSaob. Wriloba mTel fexs gasdevs. sofelSi me da meuRle amovediT. bavSvebi gvian amoviyvane, sofeli ukve sul Sevsebulia . dedaCemi Cemma Zmam damarxa. unda gadagvesvenebina mere sasaflaoze. rusebi iyvnen sofelSi, rom Camovedi. wnevebi mawuxebs. orive fexi mtkiva. 100 metris gavla ar SemiZlia. sunTqvis ukmarisoba maqvs. SiSebi maqvs. Tvals damaklda. uZiloba mWirs.

    31. lela (dabadebuli 1977 w., sofeli tirZnisi)

    22

  • me da Cemma Svilebma saxli omis dawyebisTanave davtoveT. dedaCemi sofelSi darCa. ori dRis win mirekavs da Tvalcremliani miyveba, rom Rame rusis jari Sevarda ubanSi. Turme erTi jariskaci daekargaT da ver poulobdnen. gamoiyvanes saxlebidan mTeli soflelebi da daayenes erT rigSi, Tan emuqrebodnen Tu exlave ar moZebniT Cvens jariskacs e.i. Tqveni moklulia da yvelas erTnairad dagxvretTo. SeSinebulma soflelebma daiwyes jariskacis Zebna. eZebdnen baRebSi, venaxebSi, mitovebul saxlebSi (sikvdilis SiSi sakmaod didi iyo). bolos ipoves erT-erTi baRis ZirSi mTvrali iyo da eZina. im saRamos gadarCa mTeli sofeli. D dedaCemis mdgomareoba Zalian maSinebs. sawyals Zalin unda soflidan wamosvla, magram exla aRaravis aRar uSveben. xalxi daucvelia. rusebis da osebis TareSs sazRvari ara aqvs. iseTi saSineli ambebi modis soflidan, aRarc moxucebs indoben da aRarc qalebs.

    32. mariami (dabadebuli 1926 w., sofeli vanaTi)

    me sofel vanaTidan var. Cems mezobels - SeiaraRebuli osi Seuvarda saxlSi. es osi nacnobi ar iyo. Cvens mezobel inalasTan iyo stumrad, mgoni misi naTesavi iyo. saRamos daTvra, etyoba dalies da mTvrali Seuvarda saxlSi. me araferi gamigia, Semdeg Tanasoflelebi momiyvnen. gaixada Turme im osma kacma tansacmeli da uyvira Senc gaixadeo. SeSinebulma qalma winaaRmdegobis gawevis mizniT xeli hkra oss. is ki imdenad mTvrali iyo, rom egreve waiqca da qalma saxlidan gamoqceva moaswro. Zalian SeSinebuli iyo da guli cudad gauxda. kidev kargi iqve cxovrobda misi naTesavi pavle da iman Seifara, wamoawvina sawolze da gulis wamlebi daalevina. sawyali qali Zlivs moego gons.

    33. izolda (dabadebuli 1958 w., qareli)

    7 agvistodan sul gvesmoda dabombvebis xma. mere dabombva Cvens raionzec gadmovida. umetesad Ramis ganmavlobaSi vibombebodiT. viyaviT srul sainformacio vakuumSi. gagveTiSa komunikaciis yvela saSualeba – televizia, telefonebi. gamoirTo gazi, paralizebuli iyo transporti. TiTqmis yovel dRe vxedavdiT daWrilebsa da daRupulebs. saSineli SiSis qveS vimyofebodiT. bavSvebis fsiqikaze saSinlad moqmedebda TviTmfrinavebis da dabombvebis xma. Rames saxlSi ver vaTevdiT. pirveli dRe tyeSi gavaTieT, meore dRe sasaflaoze gavatareT.

    34. elvira (dabadebuli 1968 w., cxinvali)

    omis dawyebis dRidan saSineli SiSis qveS vimyofebodi. faqtiurad sul sardafebSi viyaviT. 9 agvistos saSineli dabombva daiwyo. saswrafod sardafisken gaviqeciT. TiTqos vicodiT rac mogveloda, magram bombebi rom Camoyares, moulodnelobisgan xalxi erTmaneTs miawyda. am dros afeTqebis talRam Caamsxvria saxlebis SuSebi. namsxvrevebi Tavze gvecemoda. talRis Zalam sardafSi Camagdo. SuSis namsxvrevebisagan daviWeri. sisxli gvdioda mec da Cems Svilsac. roca srola cota Cawynarda, gamovediT gzaze da samxedro avtobuss gavyeviT gorisken.

    35. nino (dabadebuli 1961 w., cxinvali) omis dawyebidan 11 agvistomde vimyofebodi gorSi, kerZod devnilebiT dasaxlebul “turbazaSi.” masiuri dabombva rom daiwyo qalaqis SuagulSi, Zalian SemeSinda. vxedavdi, rogor gamoyavdaT qarTveli daWrili da daRupuli meomrebi. uamravi saswrafo daxmarebis manqana dadioda. es yvelaferi saSineli dasanaxi iyo. me da Cemi xuTi mezobeli manqaniT wamovediT Tbilisisaken. ukan SeiaraRebuli rusebi modiodnen tankebiT. Zlivs CamovaRwieT Tbilisamde.

    23

  • 36. nino (dabadebuli 1978 w., gori)

    omis dawyebis Semdeg bavSvebi da me TbilisSi viyaviT. roca lomaiam Tqva vbrundebiT gorSio mec ukan davbrundi. 13-Si saRamos SevediT gorSi. is Rame wynari iyo. meore dRes ki daiwyes samxedro bazebis yazarmebis dawva da afeTqebebi. yazarmebTan axlos mcxovrebi xalxi saxlebidan gamorboda. manqana gavaCere da gamoviqeci isev Tbilisisaken. arc qarTuli jari, arc patruli axlos ar iyo, igoeTs rom mivuaxlovdiT patruli maSin davinaxeT.

    37. maia (dabadebuli 1976 w., sofeli kexvi) omi uecrad daiwyo. 8-Si ukve sofels moadgnen rusebi. SuadRis Semdeg mTeli xeoba daicala. me qurTis saavadmyofoSi vmuSaob. TanamSromlebi CavsxediT saswrafo daxmarebis manqaniT da gamovediT tyis gzaze. xeiTis gzaze rom gavediT Cvens manqanas dauwyes srola. manqana midioda da ukan mohyveboda tyviebis wvima. Cvens ukan momavali ori manqana (erTi kexvelebis da meore aCabeTelebis) afeTqda, kexvelebidan ori qali daiRupa.

    38. Jenia (dabadebuli 1928 w., sofeli xeiTi, patara liaxvis xeoba) (yveba tiriliT (red.))

    18 wlis ganmavlobaSi vcxovrobdiT omSi - srolebis xmaSi. miuxedavad am srolebisa, mainc vinarCunebdiT xeobas. 3-4 agvistos (2008) SedarebiT moimata srolebma. Cven davimaleT baRebSi, buCqebSi. sofeli TiTqmis daicala. am dros CemTan stumrad iyo Cemi da, romelic aris 88 wlis, martoxela, usinaTlo. Cven, moxucebma wasvla ver movaxerxT. rusebis da osebis jari maradiorobda, Zarcvavdnen saxlebs da gaZarcvul saxlebs wvavdnen. Cemi moxuci da, radgan TvaliT ver xedavda, welze gamovibi TokiT da erTi adiala gvqonda Tan rom drodadro CamovmsxdariyaviT dasasveneblad gzadagza, radganac xSirad buCqebSi gviwevda Ramis Teneba. mezobels hqonda erTi qoxi moSorebiT, mdinaris piras, Cven, me da Cemma dam da orma mezobelma, gadavwyviteT, Tavi Segvefarebina iq. Cemi saxli davtoveT. mere CumaT avdiodi Cems saxlSi gariJraJze, rodesac jariskacebs eZinaT da Cemive saxlidan viparavdi saWmels. sanam amas movaxerxebdiT, manamde 3 dRe sruliad mSivrebi viyaviT. jer Cemi saxlidan movipare 16 kilo fqvili, zurgiT gaWirvebiT Cavitane qoxSi. mere gamovapareT feCi, isic zurgiT Camovitane qoxSi. da rodesac purs vacxobdi qoxSi, kvamli avida qoxidan da amitom movidnen osis kacebi, saubrobdnen qarTulad, jariskacis forma ecvaT da iaraRebi hqondaT Tan. 2 puri mqonda gamomcxvari. isic gadamigdo. mozelili comi Tavis taStianad moisroles wyalSi. Tan gveubnebodnen wadiT aqedan, es miwa axla Cveniao. me vuTxari, Cven erTni varT, erTad viyoT, Tqvenc iyaviT da Cvenc viqnebiTo – es vuTxari, rom ar davexoceT. amaze maT xeliT gvaniSnes – ai aq CaafurTxeo, da dacinviT Tqves, axla gvianRaa, Tqven xarT saakaSvilis xalxi da masTan wadiTo. Cems das Caartyes da wameqca. me vuTxari, nu scemT, Cemi brma da arisTqo. amis Tqmaze mec momisroles da xevSi Camagdes. iq mdinarea. roca wamovdeqiT Cven, mere wyals gamovyeviT da gamovediT me da Cemi avadmyofi da, tye-tye gamovediT soflidan. Cemi da xan wameqceoda, xan CaiZinebda. Zalian vwvalobdiT. sofeli eredvidan rom gamovediT, davinaxe, rom sofels cecxli ekida. rusebi da osebi tyeSi dadiodnen didi ZaRlebiT. me, Cemi da da erTi Cemi mezoblis moxuci, 75 wlis melo, davbanakdiT tyeSi, eredvTan axlos, RamiT. es iyo 9 agvisto. mSivrebi viyaviT. cecxli ekida sofels. amitom cecxlis alyaSi aRmovCndiT. gadavwyviteT ukan gabruneba, isev Cveni soflisaken, saidanac Tavis dasaRwevad wamovediT. me Cems das xmamaRla vuTxari, rom morCa, gaCerebis dro ar aris, unda viaroT, unda SevZloT siaruli. an aq unda davrCeT da davixocoT, an unda viaroT.

    24

  • Zalian gvSioda. aRar vicodi ra meqna. daviwye Cemi saxelis da gvaris dawera furclis patara naglejebze, vyridi gzadagza, raTa vinmes epovna da eSvela CvenTvis. Cven alyaSi viyaviT. osebi da rusebi iyvnen Semoseulni. gadamwvar sofelSi Tuki raime iyo gadarCenili, yvelafers iparavdnen (rkinebi, kibeebi, alumini). Cven mivediT mezoblis patara qoxSi (avTo fexSvelaSvilisa). saxlSi iyvnen osebi. maT qarTulad gviTxres, aq rad mosulxarTo, albaT Tqvenma bandam jaSuSad dagtovaTo, rom ambebi miutanoTo. da Cven rom aqedan gavalT, albaT, isini Semovleno. wadiT, gagvSordiT, es Cveni teritoria ariso. iZulebulni gavxdiT gamovbrunebuliyaviT da Soriaxlos buCqebSi daviZineT. 24 agvistomde xan tyeSi, xan WaobSi vaTenebdiT da vaRamebdiT. gariJraJze avdiodi xolme Cemi saxlis midamoebSi. erTxel Cemi saxlis nangrevebSi rom Sevipare, vipove kalendari da gamixarda, rom gavigebdi ra dRe da ricxvi iyo. Cven iq, sofelSi mxolod 4 adamiani viyaviT CarCenili: me, Cemi da, mezoblebi melo (75 w.) da alika (47 w.). Cven erTi Tve viyaviT mSivrebi. diliT adre, sanam osebi gaiRviZebdnen, baRebSi vpoulobdiT sakvebs da vWamdiT: atami, pomidori, kartofilsac vaxerxebdiT mogvexarSa Cumad im qoxSi, romelSic Cven oTxni drodadro SeviparebodiT xolme, magram es Zalian iSviaTi iyo. Cvens Soris is erTi kaci, alika, ufro metad imaleboda xolme, radgan gansakuTrebiT kacebs emterebodnen mosaklavad. 2 seqtembers, roca dilauTenia vWameT sakvebi, alikas vuTxariT isev, wadi daimaleo. alika gavida da mas Semdeg veRar vipoveT, aRar gamoCenila. 2 seqtembers sofelSi Semovida wiTeli jvari da maT gamogviyvanes. gamoviareT metrevelebis ubani, iq kaciSvili ver vnaxeT, gadamwvari iyo yvelaferi. gadavediT Zarwemis ubanSi, Zalian cudi suni iyo iq, ar vici damwvari xalxis, ar vici, damwvari saqonlis. Tqves, rom iq erTi moxuci kaci serioJa (caca) gundiSvili gamowves saxlSi. aseve im sofelSi vnaxeT CamomxrCvali kaci, vicani gogiZe sograti. is iyo usinaTlo. gamoviareT aseve soflebi qemerti da maRaldeTi. soflebi mTlad gadamwvari iyo.

    39. naTia (dabadebuli 1989 w., sofeli nuli)

    2007 wlis 13 noembers gavTxovdi qarelis raionis sof: nulSi, iq mudam ismoda srolebis xma, gansakuTrebiT RamiT imatebda srolebi. Zalian miWirda iq cxovreba. srolebi xorcieldeboda cxinvlidan osebis mier. ikveTeboda faqtebi, rom osebi klavdnen TavianT moxucebs da abralebdnen qarTvelebs. 30 ivliss osebma Cveni soflis erT-erTi gza danaRmes. maTi mizani iyo iq ganlagebuli qarTveli samarTaldamcavebis afeTqeba, magrm moxda ise, rom SemTxveviT am adgilze gamoiara sxva osi separatistebis manqanam, romelic afeTqda, gardaicvalnen Sig myofni. es SemTxveva gadaabrales qarTvel samarTaldamcav gogita JameraSvils, amis Semdeg amoiCemes ab biWis saxli da mis saxlze Camoagdes Wurvi. mTlianad Camoingra meore sarTuli. daiWrnen am biWis mama simon JameraSvili, gogitas Svili da erTi stumari bavSvi. aseve daiWra simonis Zma nodar JameraSili. 1, 2, 3 agvistos moimata srolebis xmam. Cven sardafebSi vimalebdiT, radganac gareT gasvla SeuZlebeli iyo. sofeli nel-nela icleboda, ZiriTadad qalebi da bavSvebi midiodnen soflidan. radganac me viyvi 9 Tvis fexmZime da dRe-dReze bavSvs velodebodi, ojaxma gadawyvita dedaCemTan gorSi gavegzane, radgan iq ufro usafrTxod viqnebodi. wavedi dedasTan (goris r-n sof: qvemo sobisi). 6 agvistos rusebma ieriSi miitanes qarelis raionis soflebze: qvemo da zemo niqozi, sofeli nuli, avnevi. qarTvelebi Semovidnen soflebis dasacavad. rusebi cecxls cecxlze xsnidnen. qarTvelebs cecxli ar gauxsniaT, isini mxolod sofels icavdnen. radganac rusebi ar Cerdebodnen, qarTvelebic gadavidnen Setevaze. gaCaRda ormxrivi saxmeleTo brZola, 9 agvistos ukve daiwyo sahaero dabombvebic. soflebi avnevi, nuli mTlianad ganadgurda. me am brZolebis Sedegad davkarge meuRle: diago tyemelaZe, dedamTili - dali tabataZe, mamamTili - iuri tyemelaZe, muli - sofo tyemalaZe maT Sesaxeb aranairi informacia ar maqvs. ar

    25

  • vici cocxlebi arian Tu mkvdrebi. 10 agvistos daiwyo sahaero dabombvebi q. gorSic. dabombva gaCaRda soflebSic - qvemo sobisi, SavSvebi. iZulebuli gavxdi me Cems mSoblebTan erTad wavsuliyaviT Tavis Sesafarebad naTesavTan q. kaspSi. mSoblebi ukan dabrundnen sofel qvemo sobisSi. 11 agvistos Ramis 12 sT-ze muceli amtkivda. albaT, nerviulobis niadagze, radgan jer adre iyo mSobiaroba. wamiyvanes saavadmyofoSi kaspSi, magram eqimebma ukan gamomiSves, radgan adre iyo mSobiaroba. Ramis 1 saaTi iqneboda, 12 agvistoa, xalxi gareT idga, panikaSi iyvnen, am dros gadaifrina erTma TviTmfrinavma. iq mdgomma erTma gaixumra, SexedeT, xom ar SegeSindaTo, es winadadeba ar hqonda dasrulebuli, rom mas mohyva meore TviTmfrinavi uxmod. Cven davinaxeT mxolod, rom ganaTda yvelaferi da Semdeg iyo afeTqeba. afeTqda xidi, romelic gadioda cementis qarxanaze kaspSi. xalxma Tqva, rom maT, Turme, undodaT am qarxnis afeTqeba, radgan rusebs egonaT, rom qarTvelebi 24 saaTSi am qarxnis gadakeTebas apirebeno tyvia-wamlis Sesanaxad. is qarxana rom afeTqebuliyo, imdeni qvanaxSiri iyo iq, rom mTeli kaspi gadaiwveboda da ganadgurdeboda. CemTvis ki is gza afeTqda, romliTac saavadmyofoSi unda mivsuliyavi samSobiarod. davureke dedaCems, vTxove TbilisSi wamoyvana. TbilisSi CamovediT dedaCemis deidaSvilTan diRomSi. Cemma dam, Team, romelic sofelSi nulSi aris gaTxovili, asve Cems msgavsad, Tavi Seafara dedaCemis saxls sofel sobisSi. man damireka, rom isini gamoiqcnen goridan Tavis dasaRwevad TbilisSi, radgan goric ibombeboda. 8 agvistos sofel nulSi qarTvelebi Sesulan didi manqaniT xalxis gamosayvanad, sofels acarielebdnen, radganac qarTulma jarma ukan daixia SuadRis Semdeg. Cemi siZe am manqanas gamohyva. Cemi da da siZe sxva devnilebTan erTad TbilisSi erT-erT sabavSvo baRSi Sevidnen Tavis Sesafareblad. mec wamiyvanes Tan. es iyo 13 agvistos. 14 agvistos RamiT muceli amtkivda. saswrafom wamiyvana samSobiaroSi. saswrafom, Cemi Txovnis miuxedavad, waveyvane me-3 samSobiaroSi, sadac Cemi axlobeli meguleboda, winaaRmdegoba gamiwia, mivyavdi me-2 samSobiaroSi. didi kamaTis Semdeg, Zalian iCxuba Cemma dam da wagviyvanes iq, sadac Cven gvindoda. saswrafom Camogvsva saavadmyofodan moSorebiT da daaxloebiT 150 metri fexiT mogviwia gavla. mSobiarobis Semdeg mimiyvanes me-6 sabavSvo baRSi. aq vcxovrob Cems patara mariamTan da dedasTan erTad. aris gausaZlisi pirobebi, ar aris sakvebi, bavSvisTvis pampersi. mxolod wiTelma jvarma da Tbiliselebma mogvitanes mcire raodenobiT tansacmeli da leibebi. esec yvelas ar yofnis.

    40. ana (dabadebuli 1935 w., sofeli tyviavi)

    omis Sesaxeb vicodi imitom, rom Cemi Svili goris hospitalSi muSaobs. Svilma ramdenjerme mTxova, dametovebina saxli da gadavsuliyavi masTan gorSi sacxovreblad. me ki vfiqrobdi, rom Cems saxlSi yofniT Cems saxls maradiorebis mier gadawvisgan gadavarCendi. 9 agvistodan tyviavi saSinlad dabombes. 13 agvistomde gareT ver gavdiodi. 13-Si, daaxloebiT, dilis 10 saTze gavedi quCaSi (zed gzis piras vcxovrob) da wavedi Cemi Svilis saxlis sanaxavad iqve, tyviavSi, romelic savaraudod dabombili unda yofiliyo. saxli saSinel mdgomareobaSi iyo, Tvalcremliani gamovbrundi ukan. gzaSi RvTismSoblis eklesiasTan axlos Semxvda Cemi mezoblis, lenas meuRle, erovnebiT osi, romelic gamomelaparaka da mkiTxa, am saSinelebis dros rogor gamoxvedi, rogor ar geSinia marto yofnao. saubrisas ver SevniSne, ise momiaxlovda osi erovnebis axalgazrda SeiaraRebuli biWi da Tofi momiRera. Cemma mezobelma xeli momxvia, gadamefara da sTxova im biWs osurad, rom ar esrola. am biWma gza gaagrZela. Cven saubari gavagrZeleT. or-sam wuTSi gamoCnda wiTeli moskviCi, sadac mZRolTan erTad isev is osi axalgazrda ijda. Cemi mezobeli kidev erTxel gadamefara da dauyvira osurad, xom giTxari am qals ar esroloo. ukmayofilo osis biWi isev wavida. am Cemma mezobelma mimaswavla baRebze gadasasvleli gza, rom mivsuliyavi saxlSi usafrTxod da rom osebs ar

    26

  • gadavyrodi. SiSiT gadaviare baRebi da davbrundi saxlSi. avedi meore sarTulze da kari Signidan Cavkete. daaxloebiT dRis 12 saaTze ezos karebTan gaCerda TeTri manqana, saidanac gadmovidnen SeiaraRebuli kacebi samxedro formaSi. fexiT Semoamtvries Robe. maTgan orma gadmoiRo manqanidan benziniT savse kanistra da dadga saxlis kuTxeSi. SeSinebuli Cakuzuli videqi fanjarasTan da ise vadevnebdi Tvals. erT-erTma esrola karebs. radgan kari rkinisa iyo, saketi CaiSala da SeuZlebeli aRmoCnda karis gaxsna. amitom Caamtvries fanjara da Semovidnen fanjridan. erT-erTs gaurkveveli forma ecva, vifiqre, rom kazaki iyo. Tvalcremliani Sevexvewe, ar momklaTo, osi rZali da mazlisSvilebi myavsTqo. Semosulma formianma meores uTxra osurad, jer ar esroloo, man ki gadaigdo ukan avtomati da gaSlili xeli Camartya TavSi. daveci da adgoma veRar gavbede, verc SevZeli, radgan fexi momtexvoda dacemisas. SeiaraRebuli kacebi Sevidnen saZinebelSi da orjer gaisroles. mere, albaT imitom, rom verc fuli da verc oqrouloba ver ipoves, dabrundnen ukan, gaiares es oTaxi, sadac vegde da isev fanjridan gadavidnen ezoSi. xoxviT mivaRwie sawolamde da vai-vaglaxiT davweqi. fexi saSinlad mtkioda. sadRac 1 saaTSi fexi gamiwiTlda, gamivarvarda da gasivda. kidev 1 saaTis mere, daaxloebiT, axla kidev 2 rusi jariskaci gadmovida fanjridan. me vuTxari rom ukve fexi mqonda motexili da Sevexvewe ar movekali, Tan Cemi dasiebuli fexic vaCvene. maT miTxres, rom ar momklavdnen, isini mxolod iaraRs eZebdnen. rusebs Tavze cisferzoliani Cafxutebi exuraT. maT maleve datoves Cemi saxli. daRamda. vyvirivar mezoblebis saxelebs. mogvianebiT erTma mezobelma lia loloevma miTxra, rom Turme Cems Zaxilze morboda saSvelad, magram SeiaraRebul osebs mokvlis muqariT ar gamouSviaT Cemamde. mTeli Rame fexi saSinlad mtkioda. mesmoda samxedro kolonis xma. gaTenda xuTSabaTi. fanjridan Semomesma Cemi mazliSvilis lamaras xma. Turme ainteresebda cocxali davrCi Tu ara. karebidan ver Semovida da fanjridanac ver gadmoZvra. Tan miTxra, rom misi Zmis saxli iwvoda da deda hyavda gamosayvani baRis samalavidan, da amitom, mogvianebiT momakiTxavda. Tumca mTeli dRe aRar gamoCenila. mxolod paraskevs SeZlo kibe moedga da gadmosuliyo fanjridan. maxsovs, wyali rom momitana, sami Wiqa zedized davlie. saWmeli araferi ar gvqonda. axla SabaTi: oTxi dRis mSieri var. dRis meore naxevarSi gavige, rogor gaCerda raRac manqana karebTan. megona isev osebi movidnenTqo da gaWirvebiT mivxoxdi fanjarasTan, rom gamexeda. davinaxe yviTeli avtobusi, saidanac gadmovida mamakaci da qarTulad iZaxda: gamodiT xalxo, nu geSiniaT, humanitaruli daxmareba mogitaneTo. xmac aRar memorCileboda. Zlivas gavagebine, rom fexi maqvs motexili da saxlSi marto var. es kaci gadmovida fanjridan, xelSi amiyvana da gulze mikruli Camiyvana avtobusamde. avtobusi savse iyo ucxoelebiT, JurnalistebiT. iqve iyo tyviavis eklesiis moZRvari (mgoni, andria erqva). man Tavze xeli gadamisva da manugeSa. avtobuSi win ijda rusi samxedro, man yvelas dasanaxad wamali da wyali momca. wavediT gorisken. gzad gaviareT sofel maranaSi, iq daariges humanitaruli daxmareba. gorSi gamisinjes fexi, pirveladi daxmareba iq aRmomiCines, mere TbilisSi Camomiyvanes, da aq operacia gamikeTes. axla platinis firfita maqvs Cadgmuli. respublikur saavadmyofoSi yvela Tavs mevleboda. Cemi eqimebi Sadimani da koba ki gansakuTrebiT Semiyvarda.

    41. vardiko (dabadebuli 1929 w., sofeli qvemo aCabeTi) 2008 wlis 7-11 agvistos iyo srolebi, dabombvebi, afeTqebis xmebi sofel aCabeTSi. uSualod 9 agvistos Cemi saxlis gverdiT Camovarda bombi da daangria irgvliv yvelafeeri. 2008 wlis 10 agvistos me da Cemi meuRle vimyofebodiT saxlSi, rodesac SemoiWrnen aTamde SeiaraRebuli piri, romelTac ukve gaZarcvuli hqondaT irgvliv saxlebi. me da Cemma meuRlem, radganac moxucebi viyaviT, ver movaxerxeT saxlis datoveba, miuxedavad mZime mdgomareobisa. 2008 wlis 11 seqtembers me da Cemi meuRle viyaviT saxlSi, rodesac Semovarda sportul

    27

  • formaSi gamowyobili piri da moiTxova, rom iaraRi gadagveca. Cven vuTxariT, rom aranairi iaraRi ar gvqonda, Semdeg man orjer esrola Cems meuRles giorgis, ris Sedegadac gardaicvala. imve pirma mec damado iaraRi da damemuqra, rom momklavda. mas Semdeg, rac me vTxove, rom ar movekali, man xeli aiRo ganzraxvaze. oTxi dRis ganmavlobaSi viyavi Cems sofelSi. dRisiT vimalebodi saxlis ukan da CumaT vtirodi, rom ar gaego vinmes Cemi tirili, Rame ki meZina Cemi meuRlis gverdiT da vyaraulobdi, rom cxoveli ar miparv