یناکیه یاهلگنج تظافح یاب یتیولوا...یناکیه یاهلگنج...

1396 زمستان، 4، شماره نهم سال پژوهشی محیط زیست جانوری فصلنامه علمی

95

(Dendrocopos major) دارکوب خالدار بزرگ های با مطلوبیت باالیزیستگاه

یرکانیه یهاجنگل حفاظتبرای یاولویت

گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشگده علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، ایران :*سهراب مرادی

گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران :ئیالنلوصیاد شیخی

گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران :انوشه کفاش

1395 اسفندتاریخ پذیرش: 1395 ذرآ تاریخ دریافت:

چکیده

شده هستند. دلیل ایزوله شدن جغرافیایی و داشتن فون و فلور با ارزش باال شناختهلحاظ تنوع بیولوژیکی غنی و بههای هیرکانی بهجنگل

مطالعه روند. در شمار میدر معرض تهدید ایران به هایهای انسانی جزو اکوسیستمای از فعالیتدلیل سطح گستردهها بهحال این جنگلبا این

قاط کار ابتدا نهای با ارزش حفاظتی باال استفاده شده است. برای اینعنوان یک شاخص جهت تعیین لکهدار بزرگ بهلحاضر از دارکوب خا

اساس منابع منتشر شده برای ساخت مدل مطلوبیت ثر بر توزیع گونه برآوری شد و سپس متغیرهای محیطی مؤگونه از سراسر استان جمع حضور

های جنگلی مناسب برای حفاظت در نیمه شرقی استان گلستان قرار ت آمده نشان داد که عمده زیستگاهدسنهایی بهمدل تگاه آن تهیه شد.زیس

ثیرگذارترین متغیرها برای ساخت مدل نهایی ( و ارتفاع از سطح دریا تأNDVIچنین دو متغیر شاخص نرمال شده پوشش گیاهی )گرفته است. هم

همراه های خزری و جامعه درختان بلوط بهمطالعه، دو طبقه اول ارتفاعی جنگلآمده در دستبهمطلوبیت زیستگاه شناخته شدند. با توجه به نتایج

های یجاد مناطق جنگلی با ویژگیامنظور بهریت جنگل مدیبا بنابراین نیاز است پوشش متراکم برای حفاظت در اولویت شناخته شدند. تاجمناطق با

شناختی خواهد گردید.ها از لحاظ بومکه خود موجب پایداری جنگل یش غنای زیستی در مناطق جنگلی شدباعث افزا ،ذکر شده

زیستگاهمطلوبیت ، مکسنت، شناسیبوم ،زیستگاه کلمات کلیدی:

[email protected] :* پست الکترونیکی نویسنده مسئول

یرکانیه یهاجنگل حفاظتبرای یاولویت ،دارکوب خالدار بزرگ های با مطلوبیت باالیزیستگاه همکارانو مرادی

96

مقدمههای اندازشمال ایران، با چشمشده در های هیرکانی واقع جنگل

،تگرفته استمام مرکز و جنوب ایران را در برخشکی که خشک و نیمه

و همکاران، Siadati؛ 2008همکاران، و Naqinezhad) دارد بسیار تفاوت

های خزان های طبیعی جنگلهای هیرکانی از بازماندهگلجن (.2010

و همکاران، Siadati؛ Etemad ،1994باشند )کننده در جهان می

صورت نواری باریک و طوالنی از پوشش ها به. این جنگل(2010

ی های البرز را در مساحتجنوب دریای خزر و شمال رشته کوه گیاهی

. (2010و همکاران، Akhaniاست ) میلیون هکتار پوشانده 84/1 بالغ بر

خته شده و مادرها شناترین جنگلعنوان قدیمیی خزری بههاجنگل

گیاهی منحصر پوشش عنوانبه منطقه باشند. اینهای اروپایی میجنگل

و Siadatiشود )یبریایی برای ایران توصیف میس -ییبه فرد اروپا

ی لحاظ تنوع بیولوژیکی غنهای هیرکانی به. جنگل(2010همکاران،

(Akhani ،2010و همکاران) دلیل ایزوله شدن جغرافیایی و و به

. شده هستند شناخته (Etemad ،1994) فون و فلور با ارزش باال داشتن

باشند. شده ایران می تهدید یهاها از اکوسیستمحال این جنگلبا این

نشینی، قطع چون توسعه شهرهایی همای از فعالیتسطح گسترده

رزی، چرای بیش از حد کشاو هایتوسعه زمین بیش از حد درختان،

ای گسترده از های جادهو توسعه شبکه گردشگریهای دام، فعالیت

و Siadatiباشند )جمله دالیل تهدید این اکوسیستم جنگلی می

که مناطق دست (2010و همکاران، Akhani؛ 2010همکاران،

ههای جنگلی را در این منطقه به خطر انداختاندازنخورده و چشم

های خزری در ایرانها، محدوده جنگلاساس برخی از تخمینبراست.

ده رسی میلیون هکتار 8/1میلیون هکتار به 6/3های اخیر از طی دهه

(. Anonymous ،2005است )عمده برای تنوع زیستی ها توسط بشر یک تهدید اندازچشم تغییر

زدایی وگانه تشدید جنگلهای جنگلی با تهدید درود. گونهشمار میبه

؛ Fahrig ،2003های مدیریتی برداشت چوب روبرو هستند )و فعالیت

Foley ،به این تغییرات حساس ویژه ها به(. دارکوب2005و همکاران

دارها تر و درختان بزرگ و خشکهخانگی وسیع گستره زیرا به ،باشندمی

، Mikusinskiو Angelstamسازی و تغذیه نیازمند هستند )برای النه

ار و پوشش جنگل باعث کاهش (. در نتیجه تغییر در ساخت1994

، Rudolphو Conner) خواهد شد جنگلی هایزیستگاه تمام در هادارکوب

و همکاران، Lammertink؛ 2008و همکاران، Roberge؛ 1991

منابع توانند ها میدارکوب ،توجه به الزامات زیستگاهی(. با 2009

صورت مشترک مورد زیستگاهی خود را با بسیاری از دیگر پرندگان به

های بالقوه عنوان شاخصها بهده قرار دهند. بنابراین این گونهاستفا

و Roberge) شوندمی گرفته نظردر جنگلی پرندگان عتنو برای

Angelstam ،2006.)

ای حفره آشیانه پرندگان به توجه جنگل، مدیران میان در

هایفعالیت است. یافته افزایش چشمگیری هاخصوص دارکوبهب

هایگونه جوامع کلیه بر داریمعنی بسیار ثیرجنگل تأ مدیریتی

رو،این (. ازEadie ،1999و Martinدارد ) و پستانداران پرندگان

میان متقابل وابستگی و کنش هم بر درباره دانش و افزایش آگاهی

بخش پرندگان نتیجه و ثرمؤ تیمدیر برای ایهحفر آشیانه هایگونه

مطالعات مختلف انجام شده نیز .است ضروری و حیاتی بسیار جنگلی،

زایش درختان با قدمت باال و نشان داده است که مدیریت جنگل با اف

مهم و شاخص های تواند موجب افزایش جمعیت گونهدارها میخشکه

؛ Manuwal ،1985و Zarnowitz) ها گرددجنگلی از جمله دارکوب

Reed ،1990 ؛Wilson ،؛ 1995و همکارانPlentovich ،و همکاران

توان گفت استفاده از بنابراین می(. Soderstrom ،2008؛ 1998

تواند موجب تعیین ها میهای شاخص جنگلی مانند دارکوبگونه

که به نوبه دجنگل شوهای با اولویت باالی حفاظتی برای مدیران لکه

تواند باعث مدیریت مناطق جنگلی میها توسط خود حفاظت این لکه

دارکوب خالدار حفظ تنوع جامعه پرندگان و تنوع زیستی جنگل شود.

های پست در نظر گرفته می گونه شاخص جنگل 6بزرگ از جمله

ینی بیک پیشتواند برداری میهای نمونهشود. این گونه در پالت

های با زیستگاه ای کل جامعه پرندگان در ارتباطمناسبی از غنای گونه

و Bogliani؛ 2001و همکاران، Mikusinskiجنگلی را نشان دهد )

تواند سطح صورت کلی دارکوب خالدار بزرگ می(. به2003همکاران،

خوبی نشان دهد.های جنگلی را بهتغییرات انسانی در اکوسیستم

های گذشته این ها در دهههای ساخت توزیع گونهمدلتوسعه

ها امکان را فراهم آورده که بتوان تنها با استفاده از نقاط حضور گونه

عوامل موثر بر حضور ترینمهممتغیرهای محیطی به شناسایی و

چنین با استفاده از ( هم2013و همکاران، Merowها پرداخت )گونه

ها را مناطق دارای مطلوبیت باال برای زیست گونه توانها میاین مدل

های حفاظتی قرار داد. در ایران این شناسایی نموده و در اولویت برنامه

های مختلف جانوری مانند ها با موفقیت برای مطالعه گروهمدل

؛ 1392خاکی و همکاران، ؛ 1391عطایی و همکاران، پستانداران )

و مرادی؛ 1394تهرانی و همکاران، تک؛ 1393بهداروند و همکاران،

شیخی؛ 1392میرزایی و همکاران، (، پرندگان )1395 همکاران،

و Yousefi ؛ 1395نیت و همکاران، ؛ پاک1395و همکاران، یالنلوئ

Rajabizadeh؛ 2015و همکاران، Yousefi) (، مارها2016همکاران،

؛ 2015؛ 2014و همکاران، Kafash) (، سوسمارها2016و همکاران،

Kafash ،؛ 2016و همکارانKafash وYousefi ،2017 دوزیستان ( و

قرار گرفته مورد استفاده( 1395و همکاران، تندوران زنگنه)


97

شاخص دارکوب خالدار هدف از مطالعه حاضر استفاده از گونه است.

های استانهای ارزشمند جنگلی در جنگلبرای تعیین لکهبزرگ

برای این منظور در مطالعه حاضر از مدل حداکثر .باشدگلستان می

شناسان های مورد استفاده بومآنتروپی که یکی از پرکاربردترین مدل

و همکاران، Merow) شده است استفاده ،حفاظت است شناسانو زیست

ثر بر توزیع گونه عوامل مؤ ترینمهمچنین در این مطالعه هم(. 2013

گلستان مورد بررسی قرار گرفت. در استان

هاواد و روشم 20328گلستان با مساحتی بالغ بر استان : منطقه مورد مطالعه

د شرقی دریای خزر واقع شده است و در حدوکیلومتر مربع در جنوب

شود. استان گلستان رصد از مساحت کل کشور را شامل مید 33/1

53یقه عرض شمالی و دق 8درجه و 38دقیقه تا 25درجه و 36بین

ه دقیقه طول شرقی واقع شد 18درجه و 56دقیقه تا 50درجه و

یم ای و کوهستانی تقسای، کوهپایهاست. این استان به سه بخش جلگه

خشک، معتدل و کوهستانینیمه خشک، تنوع آب و هوایی و دارای شده

؛ سلمان1388؛ مساعدی و همکاران، 1388جهانی و دلبری، است )

ا درصد از سطح این استان ر 18نزدیک (. 1389ماهینی و همکاران،

هایزمین گسترش ها،دامرویه اند، اما چرای بیها پوشاندهجنگل

که هاییسیالب و سوزیآتش جنگل، از رویهبی برداشت کشاورزی،

یهاجنگل به زیادی آسیب ،ه استداد رخ استان در ساله چند این در

ز اگ و انجیلی لر توسکا، راش، ممرز، بلوط،. است کرده وارد استان

حدوده پراکنش مکه استان هستند یهاهای درختی جنگلگونه

باشد.ارتفاع از سطح دریا می متر 2500تا 300از ها ارتفاعی آن

موقعیت محدوده جغرافیایی و مناطق جنگلی استان گلستان :1شکل

ترین و شناختهرایجدارکوب خالدار بزرگ : گونه مورد مطالعه

متر استسانتی 23ترین دارکوب است. اندازه بدن در حدود شده

(Peterson ،1993و همکاران) .مهاجر و این گونه قلمروطلب، غیر

دارها ساکن مناطق جنگلی بالغ است و برای زادآوری و تغذیه به خشکه

های زیستگاه مناسب این پرنده جنگل. وابسته است

منصوری، برگ است )های سوزنیکننده و جنگلخزانبرگ پهن

بزرگی دارد و از درختان مرده، یا خانه(. این دارکوب گستره1387

یزخوارچهمه(. این گونه Zhen-biao ،2008) کندزنده استفاده می

کند های گوشتی تغذیه میهای درخت و میوهاست و از حشرات، دانه

(Mori ،2005جفت .)و شودی( آغاز میبهشتل بهار )اردگیری در فص

. تعداد کنندیم یهمکار یکدیگربا یانههر دو پرنده در ساختن آش

روز است 16تا 15عدد است و مدت زمان تفریخ 7تا 4ها تخم

(Felix ،2000.)

لدار منظور تهیه نقاط حضور گونه دارکوب خابه: نقاط حضور

اده حضور این گونه از بانک دهای سازی، ابتدا دادهبزرگ برای مدل

( GBIF: The Global Biodiversity Information Facilityجهانی )

استخراج یهاداده استخراج گردید. سپس در حوزه استان گلستان

و یستز یطمحدست آمده توسط کارشناسان های بهبا داده شده

از لحاظ سیستم دست آمده توسط محققین های بهچنین دادههم

آمده توسط ستدبههای سازی شد. دادهمختصات جغرافیایی یکسان

گردشی در با انجام عملیات میدانی و جنگلمحققین در این مطالعه،

توسط دستگاه سطح منطقه و ثبت حضور گونه دارکوب خالدار بزرگ

های در این قسمت بخش( محقق شد. GPSجهانی ) یابیتموقع

مختلف جنگلی در استان گلستان برای ثبت حضور دارکوب خالدار

بازدید قرار گرفت.بزرگ مورد

رت با توجه به مطالعات صو: رهای محیطی مورد مطالعهمتغی

رگ، تباط با گونه دارکوب خالدار بزگرفته و اطالعات موجود در ار

شده پوشش گیاهی توپوگرافی و شاخص نرمال متغیرهای اقلیمی،

(NDVIبه )مورد سازیمدل بینی کننده درعنوان متغیرهای پیش

WorldClimداده بانک از اقلیمی گرفتند. متغیرهای قرار استفاده

شیب و ارتفاع رهای متغی ( و2005و همکاران، Hijmansشد ) تهیه

که نبا توجه به ای آمد. دستبهنیز از مدل رقومی ارتفاعی استان

ی ابتدا همبستگ ،باالیی بین متغیرهای محیطی وجود دارد همبستگی

رسی و سپس متغیرهایی که متغیرها در منطقه مورد مطالعه بر

ای ( داشتند، حذف شده و با متغیره75/0همبستگی باالیی )بیش از

سازی انجام شد. برای سنجش میزان همبستگی بینمانده مدلباقی

و Warren)ه شد استفاد ENMTools افزارنرمهای محیطی از متغیر

.(2010همکاران،

سازی منظور مدلدر این مطالعه به: گونه توزیع یسازمدل

MaxEnt افزارنرماز دارکوب خالدار بزرگ مطلوبیت زیستگاه گونه

نشان دادند که یکی از (2006) و همکاران Elithاستفاده شد.

های موجود، مدل زیاد الگوریتم یاربسمیان تعداد ها دربهترین روش

های حضور گونه جهت است. هشتاد درصد از داده حداکثر آنتروپی


98

عنوان مانده به( و بیست درصد باقیModel trainingمدل )تهیه

( استفاده شدند. Model testingهای مستقل برای آزمون مدل )داده

در محیط MaxEnt افزارنرمهای حاصل از تجزیه و تحلیل داده

مطلوبیت هایانجام شد و با توجه به آستانه ArcGIS یافزارنرم

نامطلوب /عدم حضور یا مطلوب /حضورمدل حاصل به نقشه گسسته

بندی شد.طبقه

، MaxEnt افزارنرممدل ساخته شده توسط ییکاراتعیین جهت

( ناشی از منحنی عامل مشخصه دریافتی AUCسطح زیر منحنی )

(ROCمحاسبه شد. که به )لکرد عنوان بهترین معیار برای ارزیابی عم

طح (. س2006و همکاران، Elithمدل مورد استفاده قرار گرفته است )

عنوان معیاری از قدرت تشخیص نقاط زیر نمودار این منحنی به

(. 2004و همکاران، Phillipsحضور از نقاط عدم حضور است )

توزیع ثیرگذار برهای تأمتغیر ترینمهممنظور تعیین چنین بههم

استفاده شد.نایف جکگونه از شاخص

تایجن های مطلوب برای دارکوبسازی زیستگاهنتایج حاصل از مدل

نه مطلوب برای این گوهای عمده دار بزرگ نشان داد که زیستگاهلخا

گلستان واقع شده است. هر های استان های شرقی جنگلدر قسمت

های غربی های مطلوب این گونه در بخشهایی از زیستگاهچند لکه

جنگلی مطلوب برای هایخورد، ولی عمده زیستگاهنیز به چشم می

. (2)شکل این گونه در شرق استان واقع شده است

دار لخا برای تهیه نقشه مطلوبیت زیستگاه دارکوبدر این مطالعه

ارتفاعشامل دو متغیر توپوگرافیکی کننده بینیپیش متغیر 10 ،بزرگ

متغیر اقلیمی 7شده پوشش گیاهی و لو شیب، متغیر شاخص نرما

، یانگین تغییرات دمای شبانه، ممیانگین دمای سالیانه شامل

، ی بارشمالیتی، تغییرات فصلی دما، بارش سالیانه، تغییرات فصلایزوتر

)شکل تقرار گرفمورد استفاده فصل سال ترینگرمش در ن بارمیانگی

تغیر . نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل این متغیرها نشان داد که م(3

را در ساخت مدل تأثیرترین شده پوشش گیاهی بیششاخص نرمال

چنین متغیرهای هم نهایی مطلوبیت زیستگاهی گونه داشته است.

ترتیب دربه فصل سال ترینگرمن بارش در میانگیارتفاع، شیب و

اند. تری نسبت به بقیه متغیرها بودهیشساخت مدل دارای اثر ب

و نهیانگین تغییرات دمای شبامنیز مربوط به متغیر تأثیرترین کم

ای همتغیرصورت کلی نتایج نشان داد که بود. به تغییرات فصلی دما

متغیرهایاز تر شده پوشش گیاهی بیش شاخص نرمالتوپوگرافیکی و

های مطلوب برای زیست گونه مورد نظر در اقلیمی تعیین محدوده

دهند.قرار می تأثیرتان گلستان را تحت اس

بندی شده دارکوب خالدار زیستگاهی طبقه نقشه مطلوبیت :2شکل

بزرگ در استان گلستان

یفناجک اساس نتایج آزموناهمیت متغیرها بر :3شکل

گذاری چهار میزان تأثیر و تغییرات دامنه به توانمی 4 شکل در چنینهم

متغیر مهم در ساخت مدل اشاره نمود. در متغیر میانگین بارش در

فصل سال روند افزایش، کاهش و افزایش دوباره وجود دارد ترینگرم

درجه افزایش 10که در ابتدا میزان مطلوبیت با شیب تندی از دمای

هایی مطلوبیت خود رسیده است، درجه به حد ن 14یافته و در دمای

درجه کاهش 22سپس با همان شیب میزان مطلوبیت تا دمایی

به حالت ایستا گرادسانتیدرجه 37یافته و این مطلوبیت تا دمای

درجه 56تا 37بازه دمایی باقی مانده و دوباره این مطلوبیت در

دو روند صعودی داشته است. متغیر ارتفاع و شیب هر گرادسانتی

تری کاهش افزایش یافته و سپس با شیب مالیمشیب تندی ابتدا با

های میانی رو به پایین دو در قسمت یابند و اوج مطلوبیت در هرمی

متر از سطح دریا 700باشد. در متغیر ارتفاع میزان ارتفاع می

ارزش عددی ارتفاعی برای گونه دارکوب تشخیص داده ترینمطلوب

میزان ارزش عددی برای ترینمطلوبتغیر شیب نیز شده است. در م

درجه تشخیص داده شده 20حضور گونه دارکوب خالدار بزرگ

زش عددی میزان با افزایش ار یزن NDVIاست. برای شاخص

75/0رزش عددی یابد که این افزایش از میزان امطلوبیت افزایش می


99

ش عددی نشان حدوده ارزباشد. در واقع این مقابل توجه می 1تا

رای مناطق ب ترینمطلوبباشد که های متراکم میدهنده جنگل

شوند.حضور این گونه تشخیص داده می

نمودارهای پاسخ دارکوب خالدار بزرگ به متغیرهای مختلف زیستی و غیر زیستی در استان گلستان: 4 شکل

بحث

برای های ارزشمند حفاظتی مطالعه حاضر با هدف تعیین لکه

های استان گلستان با استفاده از گونه جامعه پرندگان در جنگل

دستبهصورت گرفت. با توجه به نتایج بزرگدار لشاخص دارکوب خا

ب بندی شده مطلوبیت زیستگاهی برای دارکوآمده از نقشه طبقه

های شرق استان گلستان دارای خالدار بزرگ مشاهده شد که جنگل

ی نسبت به نیمه غربی استان بودند. با توجه به اهمیت حفاظتی باالتر

سویکبلندی و آب و هوا از ای چون پستی و های بالقوهکه متغیراین

بینی الگوی و پوشش گیاهی از سوی دیگر منابع مهمی برای پیش

های و تحلیل تجزیه (،2004همکاران، و Seoane) پرندگان هستند توزیع

نشان برای بررسی پاسخ این گونه به متغیرهای ذکرشده انجام شده

نهایی مطلوبیت های متفاوتی را در تعیین مدل متغیرها پاسخداد که

اند.خالدار بزرگ داشتهزیستگاه دارکوب

جوامع دهندهتشکیل عناصر ترینمهم از ایحفره آشیانه پرندگان

، Eadieو Martinشوند )می محسوب هاجنگل از بسیاری پرندگان

های شاخص یا عنوان گونهها بهعملکرد دارکوبدر این میان (. 1999

خشکی های تر اکوسیستمجانوران در بیشری از چتر برای بسیا

(Michalek وMiettinen ،2003) و شاخص

و همکاران، Mikusinskiباشد )تنوع زیستی جنگل می کنندهمحدود

توان گفت که مناطق آمده می دستبهبا توجه به نتایج .(2001

پرنده ایوع گونهنمراتب دارای تگلی در شرق استان گلستان بهنج

شد. بامیهای جنگلی واقع در غرب استان باالتری نسبت به بخش

نما و ای مانند منطقه جهانمناطق حفاظت شدهچنین وجود هم

این مناطق ،فاظتی در دست انجامهای حچلچلی با توجه به فعالیت

بوده باشند. یرگذارتأثق این امر توانند در تحقمی

موجود در کلروفیل که حقیقت این پایه بر NDVI شاخص

نور برگ الیه مزوفیل و جذب را قرمز نور است قادر گیاهان ساختار

و Adamchukاستوار است ) ،سازد منعکس را نزدیک قرمز مادون

شاخص این روی (. بر2005و همکاران، Pettorelli؛ 2004همکاران،

پوشش تاج با متقابل اثرات ساختار گیاهی، نظیر زیادی فاکتورهای

هایویژگی گیاه، شادابی و سالمتی ای،گونه گیاه، ترکیب ارتفاع گیاهی،

و Pettorelliباشند )می مؤثر ارتفاع و توپوگرافی گیاه، و تنش برگ

ترینمهم NDVI(. در مطالعه حاضر نیز شاخص 2005همکاران،

های مطلوب برای دارکوب اخص تعیین شده برای تعیین محدودهش

+ 1تا 75/0ارزش عددی محدودهکه طوریبه بود.خالدار بزرگ

با شیب تندی مطلوبیت برای حضور گونه دارکوب خالدار بزرگ


100

رسد این گونه ارتباط نظر میبه روینا از افزایش نشان داده است.

های انتخاب شده نشان را با وضعیت پوشش گیاهی زیستگاه شدیدی

های زیستگاهی پوشش متغیر. ارتباط بین (Hadersen ،2004) دهدیم

نشان داده شده است مختلف گیاهی و جامعه پرندگان در مطالعات

(. 2015و همکاران، Mahmoudi ؛1395و همکاران، یتنپاک)

ها مناطق با تاج پوشش انبوه و پوشش گیاهی متنوع چنین دارکوبهم

، یسازالنهباال هستند را برای NDVIرا که نشان دهنده ارزش عددی

و Del Hoyoدهند )گریز از پرندگان شکاری ترجیح می بیتوته و

ها حرکت در از طرفی دارکوب (.Gorman ،2004؛ 2002همکاران،

حداقل رساندن برخورد با پرندگان زیر پوشش درختان را برای به

طق با پوشش گیاهی متراکم برای این شکارچی را ترجیح داده و منا

(.Gorman ،2004رود )شمار میبه ترامنگونه محیطی

گذار مهم دیگر نیز در تعیین مدل تأثیر متغیردر این مطالعه

باشد. ارتفاع از سطح دریا می بزرگمطلوب نهایی دارکوب خالدار

نشان داده شده است مطلوبیت این گونه از 4که در شکل گونههمان

و در محدوده ارتفاعی ارتفاع نزدیک به صفر شروع به افزایش داشته

رسد. سپس با شیب مالیمی متر به اوج مطلوبیت خود می 800ا ت 700

تریگو پروفسوریابد. تر کاهش میبا افزایش ارتفاع بیشاین مطلوبیت

چهار طبقه خزری را به هایجنگلجوامع جنگلی موجود در بوف

-هکه در دو طبقه ارتفاعی اول و ب نمایدمی بندیتقسیمارتفاعی

خصوص در طبقه دوم درختان بلوط از عناصر اصلی این جوامع جنگلی

مطالعات چنین(. هم1388زاده و همکاران، حسین) شوندمیمحسوب

های دارکوب و اند که حضور گونهمختلفی نشان داده

خصوص دارکوب خالدار بزرگ به وجود درختان بلوط وابستگی هب

در .(Miettinen ،2003و Michalek؛ Pasinelli ،2000ارد )دباالیی

800تا 700وط تا ارتفاع توان بیان کرد که وجود درختان بلمینتیجه

عنوان یکی از دالیل مهم حضور این گونه در این تواند بهمتری می

طبقه از مناطق جنگلی باشد.

مدل در این مطالعه بینییشپکار رفته برای اقلیمی به متغیرهای

قابل توجهی در ساخت مدل نشان ندادند. در واقع برخالف تأثیر

بینییشپفرضیه تحقیق مبنی بر توانایی متغیرهای اقلیمی برای

کمی در ساخت مدل نهایی داشتند. تأثیرساخت مدل، این متغیرها

توان نتیجه گرفت که مدل مطلوبیت زیستگاهی دارکوب خالدار می

متغیرهای تأثیرتحت چنانآنعنوان یک گونه شاخص هبزرگ ب

باشد لکن پاسخ خوبی به شاخص پوشش گیاهی و اقلیمی نمی

متغیرهای توپوگرافیکی )ارتفاع از سطح دریا و شیب( نشان داد.

های شاخص شد دارکوب خالدار بزرگ از گونه نکه بیا گونههمان

مورد بررسی قرار گرفت. باشد که در این مطالعهپرندگان جنگلی می

دست آمده از تجزیه و تحلیل نقاط حضور گونه توانست یک مدل به

الگوی مناسبی را برای مدیریت جنگل در راستای حفاظت از جامعه

ارائه نجنگلی در استان گلستا یشناختبوم باارزشپرندگان و مناطق

کز نماید. در ابتدا و در مقیاس کالن نیمه شرقی استان جهت تمر

چنین سازمان حفاظت جنگل و مرتع و هم یهاسازمانمدیریت

گردد. هاد میمحیط زیست جهت توسعه مناطق حفاظت شده پیشن

های محلی در نیمه شرقی های لکهتواند به انتخاببخش دوم که می

گذاری مانند ثیریرهای تأمربوط به متغ استان کمک شایانی نماید،

باشد. در واقع انتخاب از سطح دریا میش گیاهی و ارتفاع شاخص پوش

مناطقی با جوامع درختی بلوط به همراه درختان بزرگ، با قدمت باال

ار متنوع و پیچیده چنین مناطق با ساختدارها و همبه همراه خشکه

هایترین انتخاب جهت مدیریت محلی لکهتواند بهپوشش گیاهی می

های تواند با افزایش ویژگیچنین مدیریت مناسب میجنگلی باشد. هم

ویژه دارکوب خالدار ها و بهستگاهی ذکر شده برای حضور دارکوبزی

بزرگ مناطق مستعد را به مناطق مطلوب تبدیل نماید.

، این هاگونهساخت توزیع یهامدل روزافزونبا وجود توسعه

اما .اندگرفتهتر مورد استفاده قرار مدر مطالعه پرندگان ایران ک هامدل

ساخت توزیع یهامدلکه در مطالعه حاضر نشان داده شد از طورهمان

برای اهداف مختلف حفاظتی استفاده کرد. پیشنهاد توانیم هاگونه

توزیع یهامدلاز این قبیل پرندگان ایراندر مطالعات آینده شودیم

برای مطالعه مطلوبیت زیستگاه و شناخت نیازهای زیستگاهی یاگونه

برای پرندگان در خطر تهدید و در خطر مخصوصاًدگان ایران پرن

بدیهی است استفاده از این استفاده شود. و کمیاب انقراض

ایجاد نماید تواندیمبینشی در مقیاس کالن یسازمدل هاییتوانمند

حفاظتی و مرزبندی شبکه حفاظتی در کشور هاییزیرطرحکه در

مفید واقع گردد. تواندیمبسیار

تشکر و قدردانی طرح پژوهشی مصوب دانشگاه پیام نور استاناین مقاله از

مورخ س.ک/847شماره با پژوهانهدر قالب قرارداد طرح کرمانشاه

دانشگاه و لذا از معاونت پژوهشی است شده مستخرج 03/12/1395

سپاس عهده گرفتند،این تحقیق را بر هایینههزپیام نور کرمانشاه که

.گرددقدردانی میو

نابعمپور، ر.؛ ابراهیم امیری، ب.؛بهداروند، ن.؛ کابلی، م.؛ جباریان .1

شناسایی .1393هرسینی، ج.، م. و ایمانی آقبالغی.اسدی

مناطق پرخطر و عوامل محیطی مؤثر بر حمالت گرگ به دام در


101

مجله . MAXENTسازیکارگیری روش مدلاستان همدان با به

.252تا 245 ، صفحات3شماره ، 67محیط زیست طبیعی. دوره

.1395نیت، د.؛ همامی، م.ر.؛ ملکی، س. و توحیدی، م.، پاک .2

های های مطلوب جمعیتعوامل محیطی بر پراکنش زیستگاه تأثیر

زمستان گذران هوبره آسیایی در فالت مرکزی ایران. مجله بوم

. 88تا 77، صفحات 5 ، شماره17شناسی کاربردی. جلد

نیا، کرمی، م. و فرهادی اسفندآباد، ب.؛شمس تهرانی، ع.؛تک .3

Vulpes) مدل سازی مطلوبیت زیستگاه شاه روباه .1394ص.، م.

cana) ن. مجله محیط های تله ای در ایرامبتنی بر فناوری دوربین

.46 تا 39 ، صفحات3، شماره 7ست جانوری. دوره زی

، س. وپورمنافی ی، س.؛اصفهانفاخران ، م.؛زنگنهتندوران .4

. ارزیابی مطلوبیت زیستگاه و وضعیت حفاظتی گونه1395، ج.، سن

در (Neurergus kaiseri) شدت در خطر انقراض سمندر لرستانی به

، 5جلد . بوم شناسی کاربردیمجله های لرستان و خوزستان. استان

. 24تا 11، صفحات 17شماره

بارش ترینبیش برآورد و ارزیابی. 1388 .،م س. و دلبری، جهانی، .5

، 1، شماره 2آب. دوره مهندسی مجله .گلستان استان در ساعته 24

. 22تا 13صفحات

،گر، ا. و ثقفی، م.نوحه زاده، م.م.؛ اسماعیلی، ر.؛حسین .6

های شمالی البرز رسی تغییرات پوشش جنگلی در دامنهبر .1388

هایحدفاصل دره هراز و دره چالوس، شهرستان )مطالعه موردی:

، 1شماره ، 7دوره چالوس، نوشهر، نور و آمل(. مجله علوم محیطی.

. 20تا 1صفحات

شعبانی، ا.؛ کابلی، م.؛ نوری، ز. و قدیریان، خاکی، س.؛ علیزاده .7

( Ochotona rufescens) پایکای افغانی زیستگاه سازیمدل .1392ط.،

تکیه بر پارامترهای اقلیمی. مجله محیط زیست طبیعی. در ایران با

.180تا 169، صفحات 2، شماره 66دوره

ا.؛ ؛ علیزاده،.م مخدوم، پ.؛ رشیدی، ؛.ع ماهینی،سلمان .8

انتخاب .1389ح.، مرادی،وارسته . وع تبریزی،میکائیلی

روش از استفاده با گلستان استان های حفاظتیلکه سیستماتیک

هایپژوهش مجله (.CAPS) حفاظت بندیاولویت و ارزیابی نظام

. 12تا 1، صفحات 1، شماره 1زیست. دوره محیط

پور، م.؛ شیخی، ع. و قلی الدینی، م.؛معین ئیالنلو، ص.؛شیخی .9

Pteroclesسیاه ) شکم کوکر زیستگاه ارزیابی .1395 ،کراچی، ه.

orientalisشیر وحش حیات پناهگاه در آنتروپی بیشینه روش ( با

، صفحات 1، شماره 67سبزوار. محیط زیست طبیعی. دوره احمد

.245تا 231

سازی مطلوبیت مدل. 1391عطایی، ف.؛ کرمی، م. و کابلی، م.، .10

( در منطقه Ursus arctos syriocusای )زیستگاه تابستانه خرس قهوه

، 65 حفاظت شده البرز جنوبی. مجله محیط زیست طبیعی. دوره

.245تا 235، صفحات 2شماره

. 1395 ،ئیالنلو، ص.شیخی مرادی، س.؛ محمودی، ص. و .11

ایرانی سنجاب از حفاظت برای مناسب جنگلی هایزیستگاه

(Sciurus anomalus pallescens) مجله کرمانشاه. استان غرب در

.40تا 33، صفحات 2، شماره، 8محیط زیست جانوری. دوره

بررسی. 1388، غ. کواکبی، و .م مرعشی، ؛.ا مساعدی، .12

:موردی مطالعه) باران کم و پرباران مناطق در خشکسالی ایمقایسه

، 16طبیعی. دوره منابع و کشاورزی علوم مجله (.گلستان استان

. 292تا 277، صفحات 1شماره

فرزانه. انتشاراتایران. پرندگان راهنمای .1387 ،ج. منصوری، .13

.صفحه 513

ساری، ع. و رضایی، ح.ر.، میرزایی، ر.؛ همامی، م.ر.؛ اسماعیلی .14

( در Falco naumanniسازی پراکنش دلیجه کوچک )مدل .1392

، 8، شماره 4های محیط زیست. سال استان گلستان. مجله پژوهش

.156تا 149صفحات

15. Adamchuk, V.; Perk, R. and Schepers. J., 2004. Application of remote sensing in site - specific management. Institute of agriculture and natural resources. University of Nebraska Cooperative Extension Precision Agriculture EC. pp: 04-702.

16. Akhani, H.; djamali, M.; Ghorbanalizadeh, A. and Ramezani, E., 2010. Plant biodiversity of hyrcanian relict forests, N Iran: an overview of the flora, vegetation, paleoecology and conservation, Pakistan Journal of Botany Impact & Description., Special Issue (S.I. Ali Festschrift). Vol. 42, pp: 231-258.

17. Angelstam, P. and Mikusinski, G., 1994. oodpecker assemblages in natural and managed boreal and hemi boreal forest, a review. Annales Zoologici Fennici. Vol. 31, pp: 157-172.

18. Anonymous., 2005. Current Status of Biodiversity Conservation and Sustainable Development in the Islamic Republic of Iran, In: National CBD Reports, I.R. Iran.

19. Bogliani, G.; Bontardelli, L.; Giordano, V.; Lazzarini, M. and Rubolini, D., 2003. Biodiversità animale degli ambienti terrestri nei Parchi del Ticino. Consorzio Parco Lombardo della Valle del Ticino. IL Guado, Corbetta, 176 p.

20. Conner, R.N. and Rudolph, D.C., 1991. Forest habitat loss, fragmentation, and red cockaded woodpecker populations. Wilson Bulletin. Vol. 103, pp: 446-457.

21. Del Hoyo, J.; Elliott, A. and Sargatal, J., 2002. Handbook of the Birds of the World. Vol. 7. Jacamars to Woodpeckers. Lynx Editions, Barcelona ISBN 84-87334-37-7. 613 p.

22. Elith, J.; Graham, C.H.; Anderson, R.P.; Dudik, M.; Ferrier, S. and Guisan, A., 2006. Novel methods improve prediction of species distributions from occurrence data. Ecography. Vol. 29, pp: 129-151.

23. Etemad, V., 1994. Estimating of quantity and quality of conclusion forestry project. M.Sc. Thesis, University of Tehran, Tehran.

24. Fahrig, L., 2003. Effects of habitat fragmentation on biodiversity. Annual Review of Ecology Evolution and Systematics. Vol. 34, pp: 487-515.

25. Felix, J., 2000. Birds of Great Britan and Europe. Caxton Publishing Group. 320 p.

26. Foley, J.A.; DeFries, R.; Asner, G.P.; Barford, C.; Bonan, G.; et al. 2005. Global Consequences of Land Use. Science. Vol. 309, pp: 570-574.

27. Gorman, G., 2004. Woodpeckers of Europe. A study of the European Picidae. Published by Bruce Coleman ISBN 1-872842-05-4. 192 p.

28. Hardersen, S.; Cerretti, S.; Hardersen, F.; Mason, G. and Nardi, M., 2004. Habitat usage of woodpeckers and nuthatch. Ricerche naturalistiche a Boscodella Fontana-Quaderni Conservazione Habitat. Vol. 3, pp: 49-59.

29. Hijmans, R.J.; Cameron, S.E.; Parra, J.L.; Jones, P.G. and Jarvis, A., 2005. Very high resolution interpolated climate surfaces for global land areas. International Journal of Climatology. Vol. 25, pp: 1965-1978.


102

30. Kafash, A.; Kaboli, M. and Kohler, G., 2014. Predicting the impacts of climate change on the Mesopotamian Spiny-tailed Lizard (Saara loricata): Using maximum entropy algorithm and Bioclim. Journal of Animal Biology. Vol. 1, pp: 75-82.

31. Kafash, A.; Kaboli, M. and Kohler, G., 2015. Comparison effect of future climatic change on the desert and mountain dwelling reptiles in Iran (Paralaudakia caucasia and Saara loricata). Journal of Animal Environment. Vol. 3, pp: 103-108.

32. Kafash, A.; Kaboli, M.; Kohler, G.; Yousefi, M. and Asadi A., 2016. Ensemble distribution modeling of the Mesopotamian spiny-tailed lizard (Saara loricata) in Iran, An insight into the impact of climate change. Turkish Journal of Zoology. Vol. 40, pp: 262-271.

33. Kafash, A. and Yousefi, M., 2017. Negative impacts of the future climate change on mountain dweller lacertid lizards in Iran. Journal of Natural environment (Accepted).

34. Lammertink, M.; Prawiradilaga, D.M.; Setiorini, U.; Naing, T.Z. and Duckworth, J.W., 2009. Global population decline of the Great Slaty Woodpecker (Mulleripicus pulverulentus). Biological Conservation. Vol. 142, pp: 166-179.

35. Mahmoudi, S.; Sheykhi Ilanloo, S.; Keyvanloo Shahrestanaki, A.; Valizadegan, N. and Yousefi, M., 2015. Effect of human-induced forest edges on the understory bird community in Hyrcanian forests in Iran: Implication for conservation and management. Forest Ecology and Management. Vol. 382, pp: 120-128.

36. Martin, K. and Eadie, J.M., 1999. Nest webs: a community-wide approach to the management and conservation of cavity nesting forest birds. Forest Ecology and Management. Vol. 115, pp: 243-257.

37. Merow, C.; Smith, M. J. and Silander, J.A., 2013. A practical guide to MaxEnt for modeling species’ distributions: what it does, and why inputs and settings matter. Ecography. Vol. 36, pp: 1058-1069.

38. Michalek, K.G. and Miettinen, J., 2003. Dendrocopos major Great Spotted Woodpecker. BWP Update. Oxford Univ. Press. Vol. 5, No. 2, pp: 101-184.

39. Mikusinski, G.; Gromadzki, M., and Chylarecki, P., 2001. Woodpeckers as indicator of forest bird diversity. Conservation Biology. Vol. 15, pp: 208-217.

40. Mori, S., 2005. Foraging habitat use by the Great Spotted Woodpecker Dendrocopos major in a fragmented forest landscape. Ornithological Science. Vol. 4, pp: 179-182.

41. Naqinezhad, A.; Hamzehee, B., and Attar, F., 2008. Vegetation-environment relationships in the alder wood communities of Caspian lowlands, N. Iran (toward an ecological classification). Flora. Vol. 203, No. 7, pp: 567-577.

42. Pasinelli, G., 2000. Oaks (Quercus sp.) and only oaks? Relations between habitat structure and home range size of the middle spotted woodpecker (Dendrocopos medius). Biological Conservation. Vol. 93, pp: 227-235.

43. Peterson, R.T.; Mountfort. G. and Hollom, P., 1993. Birds of Britain and Europe. Houghton Mifflin Company. 280 p.

44. Pettorelli, N.; Vik, O.; Mysterud, A.; Gaillard, J.M.; Tucker, C.J. and Stenseth, N.C., 2005. Using the satellite derived NDVI to assess ecological responses to environmental change. Trends in ecology and evolution. Vol. 20, pp: 503-510.

45. Phillips, J.S.; Dudik, M., and Schapire, E., 2004. A maximum entropy approach to species distribution modeling. First International Conference of Machin Learning. pp: 655-662.

46. Plentovich, S.; Tucker, J.J.W. and Holler, N.R., 1998. Enhancing Bachman’s Sparrow habitat via management of Red-cockaded Woodpeckers. The Journal of Wildlife Management. Vol. 62, No. 1, pp: 347-354.

47. Rajabizadeh, M.; Nagy, Z.T.; Adriaens, D.; Avci, A.; Masroor, R.; Schmidtler, J.; Nazarov, R.; Esmaeili, H. R. and Christiaens J., 2016. Alpine Himalayan orogeny drove correlated morphological, molecular, and ecological diversification in the Persian dwarf snake (Squamata:

Serpentes: Eirenis persicus). Zoological Journal of the Linnean Society. Vol. 176, pp: 878-913.

48. Reed, J.M., 1990. The dynamics of Red-cockaded Woodpecker rarity and conservation. Swedish University of Agricultural Sciences, Department of Wildlife Ecology, Uppsala Report 17. 1st International Woodpecker Symposium. Uppsala. pp: 37-56.

49. Roberge, J.M. and Angelstam, P., 2006. Indicator species among resident forest birds -A cross-regional evaluation in northern Europe. Biological Conservation. Vol. 130, pp: 134-147.

50. Roberge, J.M.; Angelstam, P. and Villard, M.A., 2008. Specialised woodpeckers and naturalness in hemiboreal forests Deriving quantitative targets for conservation planning. Biological Conservation. Vol. 141, pp: 997-1012.

51. Seoane, J.; Bustamante, J. and Diaz-Delgado, R., 2004. Competing roles for landscape, vegetation, topography and climate in predictive models of bird distribution. Ecological Modelling. Vol. 171, pp: 209-222.

52. Siadati, S.; Moradi, H.; Attar, F.; Etemad, V.; Hamzehee, B. and Naqinezhad, A., 2010. Botanical diversity of Hyrcanian forests; a case study of transect in the Kheyrud protected lowland mountain forests in northern Iran. Phytotaxa. Vol. 7, pp: 1-18.

53. Soderstrom, B., 2008. Effects of different levels of green and dead tree retention on hemiboreal forest bird communities in Sweden. Ecology and Management. Vol. 257, No. 1, pp: 215-222.

54. Warren, D.L.; Glor, R.E. and Turelli, M., 2010. ENMTools: a toolbox for comparative studies of environmental niche models. Ecography. Vol. 33, pp: 607-611.

55. Wilson, C.W.; Masters, R.E. and Bukenhofer, G.A., 1995. Breeding bird response to pine-grassland restoration for Red-cockaded Woodpeckers. Journal of Wildlife Management. Vol. 59, No. 1, pp: 56-67.

56. Yousefi, M.; Ahmadi, M.; Nourani, E.; Behrooz, R.; Rajabizadeh, M.; Geniez, P. and Kaboli, M., 2015. Upward Altitudinal Shifts in Habitat Suitability of Mountain Vipers since the Last Glacial Maximum. PLoS ONE. e0138087. Doi: 10.1371/journal.pone.0138087. Vol. 10, pp: 9.

57. Yousefi, M.; Ahmadi, M.; Nourani, E.; Rezaei, A.; Kafash, A.; Khani, A.; Sehhatisabet, ME.; Adibi, M.A.; Goudarzi, F. and Kaboli, M., 2016. Habitat suitability and impacts of climate change on the distribution of wintering population of Asian Houbara Bustard (Chlamydotis macqueenii) in Iran. Bird conservation International, pp: 1-11. Doi: 10.1017/S0959270916000381.

58. Zarnowitz, J.E. and Manuwal, D.A., 1985. The effects of forest management on cavity-nesting birds in Northwestern Washington. Journal of Wildlife Management. Vol. 49, No. 1, pp: 255-263.

59. Zhen- biao, J.; Tao, W.; Jun- bao, W.; Jia- fu, H.; You qing, L.; Lin- ju, F. and Lin- sheng, L., 2008. Seasonal diet of the Great Spotted Woodpecker (Picoides major) in shelter wood plantations of Wulate Qianqi County Inner Mongolia. Forestry Studies in China. Vol. 10, pp: 119 - 124.

یناکیه یاهلگنج تظافح یاب یتیولوا...یناکیه یاهلگنج...

Documents

Transcript of یناکیه یاهلگنج تظافح یاب یتیولوا...یناکیه یاهلگنج...