ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΑΡΘΡΑ12/04/2020

1) [ΛΟΓΟΣ, Σελ. 14 ] [] Φόβοι για αύξηση θανάτων από εγκεφαλικά εν μέσω πανδημίας 12) [ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Σελ. 8 ] [] ΑΕΕ: Αύξηση του κινδύνου αναπηριών και εγκεφαλικών λόγωκορωνοϊού 23) [ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 46-47 ] [] Τα κοσμογονικά.... 34) [ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 46-47 ] [] Καιρος για συστρατευσηαλλα πως ; 55) [ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 27 ] [] Ούτε βεβαιότητες ούτε προβλέψεις... 76) [ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 26-27 ] [] Ο ΠΕΣΜΕΝΟΣ ΙΚΑΡΟΣ .... 87) [ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σελ. 60 ] [] Οι συμβατικές σχέσεις στον αστερισμό του κορωνοϊού 108) [ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σελ. 31 ] [] ΓΕΥΜΑ Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος 119) [ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σελ. 19 ] [] Οι επιστημονικές διαφωνίες σε ώρα κρίσης 1210) [ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σελ. 14 ] [] «Κρυφτό» μέχρι να βρεθεί το εμβόλιο 1311) [ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 73,76-79 ] [] ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΙΚΟΥ 1412) [ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ, Σελ. 1,16-17 ] [] Σωτήρης Δεσπότης, Πρόεδρος του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας τηςΘεολογικής Σχολής Αθηνών (ΕΚΠΑ): ... 1913) [ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 1,16-17 ] [] ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ΕΣΥ 2214) [ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 1,8-9 ] [] ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ. ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΥ 2515) [ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Σελ. 1,10 ] [] ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΤΑΝΙΔΟΥ 28

1;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Φόβοι για αύξηση θανάτων από εγκεφαλικά ενμέσω πανδημίας

Πηγή: ΛΟΓΟΣ Σελ.: 14 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Επιφάνεια: 518.61 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 60

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΠΑΝΕ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΜΟΛΥΝΘΟΥΝ

Φόβοι για αύξηση θανάτων από εγκεφαλικά εν μέσω πανδημίας

0 Ευρωπαϊκός Οργανισμός Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισο­δίων (ΑΕΕ) βλέπει πιθανή αύξηση του κινδύνου θανάτου και της αναπηρίας από τα Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια (ΑΕΕ), κα­τά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού και προειδοποιεί για τις πιθανές επιπτώσεις της Covid- 19 στην αντιμετώπιση ασθενών με ΑΕΕ.

Περίπου 1.500.000 Ευρωπαίοι πολίτες εκδηλώνουν κάποιο ΑΕΕ σε ετήσια βάση, το 20% καταλή­γει λόγω του ΑΕΕ, ενώ το 1/3 πα­ρουσιάζει υπολειμματική αναπη­ρία και εξάρτηση.

Η πιθανότητα της καλής λει­τουργικής έκβασης των ασθενών με ΑΕΕ εξαρτάται -σε μεγάλο βαθμό- από την ταχύτητα με την οποία αυτοί οι ασθενείς προσέρ­χονται σε νοσοκομεία όπου υπάρχει πρόσβαση σε εξειδικευ- μένες θεραπείες για τα ΑΕΕ.

Σε αυτές τις θεραπείες συγκα­ταλέγονται οι θεραπείες επαναι- μάτωσης στο οξύ ισχαιμικό ΑΕΕ (ενδοφλέβια θρομβόλυση, μηχα­νική θρομβεκτομή), οι χειρουργι­κές και ενδοαγγειακές θεραπείες αντιμετώπισης των εγκεφαλικών αγγειακών δυσπλασιών σε ασθε­νείς με αιμορραγικά ΑΕΕ, η νοση­λεία σε εξειδικευμένες μονάδες αντιμετώπισης ΑΕΕ, οι θεραπείες

δευτερογενούς πρόληψης και οι θεραπείες αποκατάστασης.

Σε μία μελέτη συμπλήρωσης ερωτηματολογίων από 426 επαγ- γελματίες υγείας, που αντιμετω­πίζουν ασθενείς με ΑΕΕ σε 55 χώ­ρες, καταγράφηκε ότι μόνο το 20% των συμμετεχόντων δήλωσε πως οι ασθενείς με ΑΕΕ αντιμε­τωπίζονται με τον συνήθη τρόπο, τόσο στην οξεία φάση όσο και στη φάση της αποκατάστασης στα νοσηλευτικά ιδρύματά τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας

του Covid-19. Επίσης, καταγρά- φηκε ότι η έλλειψη βέλτιστης θε­ραπευτικής αντιμετώπισης μπο­ρεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερες πιθανότητες θανάτου και μικρό­τερες πιθανότητες καλής λει­τουργικής έκβασης των ασθενών με ΑΕΕ.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Αγγειακών Εγκεφαλι­κών Επεισοδίων, όπως αναφέρει ο καθηγητής Νευρολογίας του ΕΚΠΑ, γγ της Ελληνικής Εταιρεί­ας Αγγειακών Εγκεφαλικών Νό­

σων και μέλος του Διοικητικό Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Ορ­γανισμού ΑΕΕ, Γεώργιος Τσι- βγούλης, δεν υπάρχουν τεκμη­ριωμένα δεδομένα που να υποδη­λώνουν ότι η επίπτωση των ΑΕΕ έχει ελαττωθεί μετά την έναρξη της πανδημίας της Covid-19, αλ­λά σε πολλές χώρες λιγότεροι ασθενείς με πιθανά συμπτώματα εκδήλωσης ΑΕΕ προσέρχονται στα νοσοκομεία.

Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικά αίτια, όπως ο φόβος

να μολυνθούν από τον ιό κατά την επίσκεψή τους στο νοσοκομείο και η υποκειμενική θεώρησή τους ότι το ιατρικό προσωπικό δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με τη θερα­πευτική αντιμετώπιση ασθενών με ΑΕΕ λόγω των ανειλημμένων υποχρεώσεών του που σχετίζο­νται με την αντιμετώπιση ασθε­νών με κορωνοϊό.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός ΑΕΕ υποστηρίζει τις προσπάθει­ες διαχείρισης της πανδημίας και της αντιμετώπισης ασθενών με Covid-19.

Παράλληλα, όμως, δίνει ιδιαί­τερη έμφαση στη σημασία της έγκαιρης προσέλευσης ασθενών με ΑΕΕ στα νοσοκομεία και συ­στήνει ότι θα πρέπει να διατηρη­θεί το ίδιο επίπεδο αντιμετώπισης ασθενών με ΑΕΕ (συμπεριλαμβα­νομένων των ενδοφλέβιων και εν- δοαγγειακών θεραπειών επαναι- μάτωσης) που ίσχυε και πριν από την εκδήλωση της πανδημίας.

Αυτές οι θεραπευτικές υπηρε­σίες θα πρέπει να παρέχονται σε όλους τους ασθενείς με ΑΕΕ, ανεξάρτητα από τυχόν λοίμωξη με Covid-19, ώστε να αποφευ­χθούν τυχόν "παράπλευρες απώ­λειες" λόγω ανεπαρκούς αντιμε­τώπισης των ΑΕΕ, τα οποία είναι μία ομάδα παθήσεων με υψηλό κίνδυνο θανάτου και αναπηρίας.

2;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΑΕΕ: Αύξηση του κινδύνου αναπηριών καιεγκεφαλικών λόγω κορωνοϊού

Πηγή: ΤΥΠΟΣ ΤΗΣΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Σελ.: 8 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Επιφάνεια: 282.02 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 0

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΕΕ: Αύξηση του κινδύνου αναπηριών και εγκεφαλικών λόγω κορωνοϊούΠρόβλεψη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων

Πιθανή αύξηση του κινδύνου θανάτου και της αναπηρίας από τα Αγγειακά Εγ­κεφαλικά Επεισόδια (ΑΕΕ), κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, διαβλέπει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Αγ­γειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων (ΑΕΕ) και προειδοποιεί για τις πιθανές επιπτώσεις της πανδημίας του COVID- 19 στην αντιμετώπιση ασθενών με ΑΕΕ.

Περίπου 1.500.000 Ευρωπαίοι πολίτες εκδηλώνουν κάποιο ΑΕΕ σε ετήσια βά­ση. Το 20% αυτών των ασθενών καταλή­γει λόγω του ΑΕΕ, ενώ το 1/3 παρουσιά­ζει υπολειμματική αναπηρία και εξάρτη­ση. Η πιθανότητα της καλής λειτουργι­κής έκβασης των ασθενών με ΑΕΕ εξαρ- τάται -σε μεγάλο βαθμό- από την ταχύ­τητα με την οποία αυτοί οι ασθενείς προ­σέρχονται σε νοσοκομεία όπου υπάρχει πρόσβαση σε εξειδικευμένες θεραπείες για τα ΑΕΕ. Σε αυτές τις θεραπείες συγ­καταλέγονται οι θεραπείες επαναιμάτω- σης στο οξύ ισχαιμικό ΑΕΕ (ενδοφλέβια θρομβόλυση, μηχανική θρομβεκτομή), οι χειρουργικές και ενδοαγγειακές θεραπεί­ες αντιμετώπισης των εγκεφαλικών αγ­

γειακών δυσπλασιών σε ασθενείς με αι- μορραγικά ΑΕΕ, η νοσηλεία σε εξειδι- κευμένες μονάδες αντιμετώπισης ΑΕΕ, οι θεραπείες δευτερογενούς πρόληψης και οι θεραπείες αποκατάστασης.

Σε μία μελέτη συμπλήρωσης ερωτη­ματολογίων από 426 επαγγελματίες υγεί­ας, που αντιμετωπίζουν ασθενείς με ΑΕΕ σε 55 χώρες, καταγράφηκε ότι μόνο το 20% των συμμετεχόντων δήλωσε πως οι ασθενείς με ΑΕΕ αντιμετωπίζονται με τον συνήθη τρόπο, τόσο στην οξεία φά­ση όσο και στη φάση της αποκατάστα­σης στα νοσηλευτικά ιδρύματά τους κα­τά τη διάρκεια της πανδημίας του CO­VID-19. Επίσης, καταγράφηκε ότι η έλ­λειψη βέλτιστης θεραπευτικής αντιμετώ­πισης μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτε­ρες πιθανότητες θανάτου και μικρότερες πιθανότητες καλής λειτουργικής έκβασης των ασθενών με ΑΕΕ.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανι­σμό Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισο­δίων, όπως αναφέρει ο καθηγητής Νευ- ρολογίας του ΕΚΠΑ, γγ της Ελληνικής Εταιρείας Αγγειακών Εγκεφαλικών Νό­

σων και μέλος του Διοικητικό Συμβουλί­ου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού ΑΕΕ, Γεώργιος Τσιβγούλης, δεν υπάρχουν τεκ­μηριωμένα δεδομένα που να υποδηλώ­νουν ότι η επίπτωση των ΑΕΕ έχει ελατ­τωθεί μετά την έναρξη της πανδημίας του COVID-19, αλλά σε πολλές χώρες λιγότεροι ασθενείς με πιθανα συμπτώμα­τα εκδήλωσης ΑΕΕ προσέρχονται στα νοσοκομεία. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικά αίτια, όπως ο φόβος να μολυνθούν από τον ιό κατά την επίσκεψή τους στο νοσοκομείο και η υποκειμενική θεώρησή τους ότι το ιατρικό προσωπικό δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με τη θερα­πευτική αντιμετώπιση ασθενών με ΑΕΕ λόγω των ανειλημμένων υποχρεώσεών του που σχετίζονται με την αντιμετώπιση ασθενών με COVID-19.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός ΑΕΕ υπο­στηρίζει τις προσπάθειες διαχείρισης της πανδημίας με COVID-19 και της αντιμε­τώπισης ασθενών με COVID-19. Παράλ­ληλα, όμως, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της έγκαιρης προσέλευσης ασθενών με ΑΕΕ στα νοσοκομεία και

συστήνει ότι θα πρέπει να διατηρηθεί το ίδιο επίπεδο αντιμετώπισης ασθενών με ΑΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των ενδο­φλέβιων και ενδοαγγειακών θεραπειών επαναιμάτωσης) που ίσχυε και πριν από την εκδήλωση της πανδημίας. Αυτές οι θεραπευτικές υπηρεσίες θα πρέπει να πα­ρέχονται σε όλους τους ασθενείς με ΑΕΕ, ανεξάρτητα από τυχόν λοίμωξη με COVID-19, ώστε να αποφευχθούν τυχόν «παράπλευρες απώλειες» λόγω ανεπαρ­κούς αντιμετώπισης των ΑΕΕ, τα οποία είναι μία ομάδα παθήσεων με υψηλό κίν­δυνο θανάτου και αναπηρίας.

3;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Τα κοσμογονικά....Πηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 46-47 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 544.17 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 55380

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Οι κλασικοί συγγράφει ms apxaidrmas

Τα κοσμογονικά αλγεινά γεγονστα που βιώνει η αν­θρωπότητα εξαιτί- αςτου βιολογικού πολέμου ταλανί­ζουν τον νου να βρει την αιτία και να ανακαλύψει τη θερα­πεία μιας απροσδόκητης και ανεξήγητης λαίλαπας, του Covid-19.

Η σοφία των διανοητών προγόνων μας, όσο και αν το πνεύμα των νεότερων καλπάζει και προσπαθεί με όλα τα θαυμαστά μέσα της τεχνολογι'ας να την ξε- περάσει, εκείνη παραμέ­νει αλώβητη και διαχρο­νική. Οσοι παραμένουμε λάτρεις της αρχαιότητας, ανατρέχουμε τις μέρες αυ­τές σε αυτήν ακριβώς τη σοφία. Ο κορωνοϊός δεν μπορεί παρά να μας πα- ραπέμψει στον λοιμό των Αθηνών. Θα προσπαθή­σω, λοιπόν, να προσεγγί­σω με τη ματιά της εποχής του κορωνοϊού τα κείμε-

ΣτέλλαΠριόβολου

να των κλαστκών, που έγραψαν για τον λοιμό. Με οδηγό τις Ιστορίες του Θουκυδίδη για τον Πελο- ποννησιακό Πόλεμο και το έργα «De rerum natura» του Λουκρητίαυ, μπορού­με να ταξιδέψουμε στην Αθήνα του λοιμού, μιας πόλης που απειλούνταν στην αρχαιότητα με ολο­σχερή καταστροφή.Ο Θουκυδίδης αναφέρει χαρακτηριστικά: εγώ που ο ίδιος έπαθα από τη νό­

σο, και με τα ίδια τα μάτια μου είδα άλλους πάσχο- ντες, θά εκθέσω την πραγ­ματική της πορεία και θα περιγράφω τα συμπτώμα­τα της, η ακριβής παροτή­ρηση των οποίων θα επι­τρέψει ασφαλέστερο στον καθένα, που θα ήθελε να τα σπουδάσει και επιμε­λούς να κάνει τη διάγνωσή της, εάν ποτέ ήθελε και πάλι ενσκήψει. Ο λοιμός παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το δεύ­τερο έτος του Πελοποννη- σιακού Πολέμου, το 430 π.Χ., και προσέβαλε αιφ- νι'δια τους κατοίκους του Πειροιά. Δεν υπήρχε μέχρι τόιε αναφορό σε λοιμώδη ασθένεια τέτοιας έκτασης, ούτε σε φθορά ανθρώπων τόσο μεγάλη. Καμία αν­θρώπινη τέχνη δεν μπο­ρούσε να βοηθήσει, ούτε και οι γιατροί, οι οποίοι αγνοώντας τη φύση της ασθένειας, επιχειρούσαν να θεραπεύσουν και κατέ- ληγαν οι ίδιοι στον θάνα­

το. Οσοι προσπαθούσαν με παρακλήσεις στους θε­ούς ή επικλήσεις στα μα­ντεία να αντιμετωπίσουν το κακό, απογοητεύονταν και παραιτούνταν.Ο ίδιος ο Θουκυδίδης παρατηρεί ότι το φοβε­ρότερο σε όλη αυτή την ασθένεια ήταν όχι μόνο η αποθάρρυνση των θυ­μάτων, όταν αντιλαμβά­νονταν ότι προσεβλήθη- σαν από τη νόσο, καθώς το πνεύμα τους παρεδίδε- το αμέσως σε απελπισία, εγκατέλειπαν τον εαστό τους στην τύχη και δεν αντιστέκονταν, αλλά και το γενονός ότι, νοσηλεύ­οντας ο ένας τον άλλο, μολύνονταν και πέθαιναν σαν πρόβατα.Σημαντική, εξάλλου, είναι η αναφορό του Θουκοδί- δη στην πληρη εξαφάνιση της ηθικής και κοινωνι­κής συνοχής κατά τη δι­άρκεια του λοιμού. Στις ιστορίες του γράφει χα­ρακτηριστικά: Η νόσος

4;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Τα κοσμογονικά....Πηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 46-47 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

και ο βιολογικός πόλεμοςέφερε και άλλες χειρότε­ρες μορφές ανομίας στην πόλη. Πολλοί, που προη­γουμένως απέκρυπταν την επίδοσή τους σε αθέμιτες ηδονές, παραδίδονταν σε αυτές χωρίς καμία επιφύ­λαξη, γιατί έβλεπαν πό­σο αιφνι'δια ήταν η μετά­πτωση. Ετσι, αποφάσιζαν να χαίρονται τη ζωή, που τη θεωρούσαν εφήμερη. Οστε ο φόβος των θεών, ούτε ο νόμος των ανθρώ­πων τούς συγκροτούσε, καθώς έβλεπαν ότι όλοι εξίσου πέθαιναν, έκρι­ναν ότι καμία διαφορά δεν υπήρχε μεταξύ ευσέ­βειας και ασέβειας και πίστευαν ότι κανείς δεν θα επιζούσε για να δώσει λόγο των εγκλημάτων του και να τιμωρηθεί.Ο Λουκρήτιος, ρωμαί­ος ποιητής και φιλόσο­φος, στο έργο του «Περί της φύσεοις των πραγμά­των», ενώ στόχο έχει να αποκόψει τον νου των αν­θρώπων από την προκα-

As ευχηθούμε, ω$ ευρωπαίοι πολίτες,ο αξιοκατάρατος ιός να συνετίσει την Ευρώπη για να στραφεί ξανά στον Ανθρωπο και να ζάσουμε όλοι έναν νέο Ονμανισμό

τάληψη και τον φόβο του θανάτου, ακολουθώντας πιστά την Επικούρεια φι­λοσοφία, στο έκτο βιβλία, όπου επιχειρεί μια «Θου- κυδίδεια» περιγραφή του λοιμού των Αθηνών, κυρι­αρχεί τόσο ο φόβος του θανάτου όσο και ο ίδιος ο θάνατος.Πολλοί μελετητές έχουν προβληματιστεί με την αναφορά του λοιμού στο τέλος αυτού του έρ­γου του Λουκρητίου. Πώς ένας ποιητής που ευαγγε­λίζεται την αταραξία κλεί­νει το έργο του ξαφνικά και απροσδόκητα με ένα γεγονός που οδηγεί στον απόλστο αφανισμό; Πι­στεύω ότι ο Λουκρήτιος ήθελε να επισημάνει στον αναγνώστη πόσο εύθραυ­στη και ρευστή είναι η πολιτισμική ανέλιξη μιας πόλης. Προετοιμάζει τον αναγνώστη να μη φοβάται την καταστροφή, τονίζο- ντάς του συγχρόνως ότι ο θάνατος δεν είναι αναπό­

φευκτος και ουδείς μπο­ρεί να τον υπερβεί. Ομως, ο ίδιος ο ποιητής οπλίζει τον αναγνώστη με την πί­στη ότι της δημιουργίος προηγείται η καταστροφή και τον αφήνει να υποθέ­σει ότι αυτή η δημιουρ- γίο θα ακολουθήσει και το επεισόδιο του λοιμού. Ας είμαστε, λοιπόν, και εμείς σήμερα αιστόδο- ξοι ότι τον βιολογικό πό­λεμο θα ακολουθήσει η δημιουργίο ενός κόσμου διαφορετικού, βαθιά αν­θρώπινου και αντάξιου της έμπνευσης του Δημι­ουργού του. Ας ευχηθού­με, ως ευρωπαίοι πολί­τες, ο αξιοκατάρατος ιός να συνετίσει την Ευρώπη για να στραφεί ξανά στον Ανθρωπο και να ζήσουμε όλοι έναν νέο Ουρανισμό.

Η κυρία Στέλλα Πριόβολου

είναι ομότιμη καθηγήτρια, ειδική

γραμματέας Σώματος Ομότιμων ΕΚΠΑ.

5;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Καιρος για συστρατευσηαλλα πως ;Πηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 46-47 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 879.45 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 55380

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Kaipos για σνστράτενση - αλλά tto)s;

Α εν αρκεί να λέμε - ή να ψελ­λίζουμε - ότι με την πανδη­μία βρισκόμαστε σε πόλε­μο. Χρειάζεται να δούμε από πιο κοντά την κατάσταση, να βρούμε τι ζητεί από μας και αν είμαστε ικανοί να το δώσουμε. Η ιδιομορφία της κατάστασης προσδιορίζεται από δύο συνθήκες. Πρώτον, ότι ο εχθρός είναι αόρατος και κυκλοφορεί ανάμεσα στις γραμμές μας. Δεύτερον, ότι η μάχη που δίνεται και θα δοθεί εναντίον του θα είναι παρατε-

ταμένη και δεν θα κριβεί σε κάποιες συγκρούσεις κορυφαίας έντασης. Οι δύο αστές συνθήκες έχουν συνέπειες που θα ήταν ολέθριο να αγνοηθούν. Ας τις επισημάνουμε.Κατ’ αρχάς, η έλλειψη ορατότητας του εχθρού είναι, χωρίς αμφιβολία, ένας παράγων που δυσκολεύει πολύ τη συγκέντρωση της προσοχής, την εστίαση σε ορισμένα κρίστμα σημεία. Το αόρατο συνδέεται με το αόριστο: από παντού και ανά πάσα στιγμή μπο­ρεί να έλθει το χτύπημα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εδώ είναι να μειωθεί η εγρήγορση και να ερεθιστεί η φαντασία του απειλούμενου. Η φαντασία μπορεί να καλπάσει είτε προς το καλύτερο (και τότε προκύ­πτουν οι αυταπάτες), είτε προς το χειρότερο (και τότε προκύπτει ο τρόμος ή ο πανικός). Είναι προφανές ότι και στη μια και στην άλλη περίπτωση εκείνο που χάνεται είναι η επαφή με το πρόβλημα, η αναγνώριση της φύσης του. Με άλλα λόγια, το Αναγκαία απωθεί- ται, προκαλεί δυσφορία. Να λοιπόν που ένας ιός, προτού φέρει πυρετό και βήχα, μπορεί να φέρει την ομαδική παραίσθηση.Το δεύτερο χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι η απροσδιόριστη διάρκεια της. Πόσο θα κρατήσει η αναμέτρηση; Αγνωστο. Εδώ πάει να ξεπηδήσει άγρια και αστοκαταστροφική η ανυπομονησία. Είναι απο­

λύτως απαραίτητο να συγκρατηθεί. Δεν είναι όμως καθόλου εύκολο. Διότι ο πολιορκημένος, αρκετά συχνά, δεν αντέχει να περιμένει πολύ. Βιάζεται να εκδηλωθεί η επίθεση και να ρίξει εναντίον των επι­τιθεμένων όλα του τα πυρά. «Ας γίνει ό,τι είναι να γίνει το γρηγορότερο».Σε αυτή τη σκέψη ακούγεται αμυδρά ένας τόνος κόπωσης. Αστός είναι και ο πιο ύπουλος δολιοφθο- ρέας. Πιέζει και εξωθεί σε σπασμωδικές κινήσεις, ενώ αστό που χρειάζεται είναι ακριβώς το αντίθετο. Ενας φρουρός στα σύνορα δεν στέκεται εκεί για να μετράει ώρες, μέρες ή μήνες.Απέναντι στις απαιτήσεις αστές που ας εγείρουν αμεί­λικτα οι τωρινές περιστάσεις, πρέπει να ομολογήσου­με κάτι πικρό. Πως ο ελληνικός χαρακτήρας υστερεί σε μεγάλο βαθμό. Φτάνει να σκεφτούμε πόσο μας ευχαριστούν οι αυθαιρεσίες του μυαλού μας: ποτέ η μεροληψία ή η ασυνέπεια δεν θα θεωρηθούν σοβαρά αμαρτήματα, πστέ κάποιος δεν θα ατιγματιστεί επειδή με μια αερολογίο περιφρόνησε την πραγματικότητα. Η ίδια η έννοια του πραγματικού κατέληξε να είναι συνώνυμη του αφόρητου περιορισμού.Αρνούμαστε να υποστούμε περιορισμοός, νομίζοντας ότι πάντα προέρχονται από «κάποιον» αντιπαθή και

6;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Καιρος για συστρατευσηαλλα πως ;Πηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 46-47 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

όχι από τα ίδια τα πράγματα. Αλλά ιδού που επιβάλ­λονται τώρα περιορισμοί, δεσμεύσεις, αλλαγές στις συνήθειες. Ενας πληθυσμός που δυσκολεύεται να εννοήσει τι σημαίνει απρόσωπη αναγκαιότητα εί­ναι πολύ φτωχά εξοπλισμένος για να αντιμετωπίσει απρόσωπους εχθρούς.Τι μπορεί να γι'νει λοιπόν; Το μόνο που μένει είναι να δημιουρνηθεί η αίσθηση πως το κακό δεν είναι ένα ασύλληπτο μίασμα αιωρούμενο στην ατμόσφαιρα. Πρέπει το ζήτημα να τεθεί διαφορετικά. Να συμπε- ριφερθούν οι κάτοικοι σαν να μην τους έπληξε μια φυστκή συμφορά, αλλά ένας επιδρομέας με μορφή μικροβίου.Ας κηρυχθεί, επομένως, ένας άλλος πόλεμος, πραγ­ματικά στρατιωτικού τύπου, με την ευρεία έννοια του όρου. Μόνο έτσι είναι δυνατόν να τονωθούν οι αμυνόμενοι. Καλείται η ψυχή να φορέσει στολή, να λαδωθούν τα όπλα της, να ενισχυθεί η πεποί­θηση ότι απαιτούνται πολύ περισσότερα από το να πλένουν οι πάντες τα χέρια τους και να περι­μένουν την είδηση ότι σε κάποιο εργαστήριο του Λος Αντζελες ή της Σανγκάης βρέθηκε το εμβόλιο. Η σύρραξη απαιτεί από μας να δείξουμε για ποιο πράγμα ακριβώς αγωνιζόμαστε.

Αμερικανοί στρατιώτες βγαίνουν από το νοσοκομείο εκτάκτου ανάγκης πουοι ίδιοι βοήθησαν να στηθεί στη Νέα Υόρκη

Αν μας ρωτούσε η Μοίρα μας, τι θα λέγαμε; Θα ήταν ευτύχημα να μπορούσαμε να πούμε πως το ότι θέ­λουμε να ζήσουμε δεν είναι μόνο επειδή το προστά­ζει το ένστικτο της αστοσυντήρησης. Είναι, κυρίως, επειδή θέλουμε να κάνουμε τον εαστό μας καλύτερο και τη χώρα μας να ταιριάζει στον καλύτερο εαυτό μας. Πολλά πρέπει να γίνουν ώστε το κράτος να μην αντιγράφει τις πονηριές του ιδιώτη και ο ιδιώτης να μην αντιγράφει τον κυνισμό του κράτους. Ολα έχουν καθήκον να τα ξανασκεφτούν οι έγκλειστοι. Τις μι­κρότητες τους, τη ροπή τους στην ανυπακοή και στην ανομία, την ανικανότητα να βλέπουν μακριά. Ενα μόνο μπορεί να τους σώσει. Το να δουν ότι ορισμένα τουλάχιστον από τα ελαττώματα τους είναι και αστά μια αρρώστια επιδημική που θα μπορούσαν να τη θεραπεύσουν με μεθοδική προσπάθεια.Επείνει, έτσι, να αρχίσει ο διμέτωπος πόλεμος. Μέσα μας και έξω από μας. Το θέμα είναι να υπάρχει μια θέληση που να εργάζεται για τη ζωή και να μη μας συστήνει απλώς να κάνουμε υπομονή. Σε σχέση με αυτό ίσως έχουν απομείνει μερικές εφεδρείες από την ιστορική εμπειρία. Είναι αλήθεια ότι στην ιστο­ρία μας η θέα του αντιπάλου, ακόμα και του πολύ ισχυρότερου, συνήθως προκαλούσε μάλλον τους νηγενείς παρά τους πτοούσε. Ούτε οι Μήδοι, ούτε οι Οθωμανοί, ούτε οι Ιταλοί αποτέλεσαν «αντίπαλον δέος». Διαπιστώθηκε, πολλές φορές, ότι ο φόβος νικήθηκε από το σθένος. Γι’ αυτό και αισθανόμα­στε πως είμαστε στο στοιχείο μας με τους ορατούς αντιπάλους. Σε άλλους πολιτισμούς - τον αγγλικό, τον γερμανικό - βρίθουν οι κονταρομαχίες με φα­ντάσματα. Σε εμάς όχι. Ακόμα και ο Χάρος παίρνει σάρκα και οστά και ο Διγενής παλεύει μαζί του σώ­μα με σώμα, όπως και ο Ηρακλής με τον Κέρβερο, στην πύλη του Αδη.Φυσικά, απέχουμε πολύ σήμερα τόσο από τα ιστο­ρικά όσο και από τα μυθικά πεδία των μαχών. Βρι­σκόμαστε μέσα στα διαμερίσματα μας. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο αγώνας που δίνεται μέσα σε τέσσερις τοίχους θα απορροφηθεί, αναπόφευκτα, από τους τοίχους. Ο,τι πράξουμε θα καταγραφεί, θα έχει στο σύμπαν μια κάποια αντήχηση. Πρέπει να το πιστέψουμε ότι κάθε μας κίνηση στο εξής θα βαραίνει πολύ. Το χειρότερο σε έναν άνθρω­πο και σε μια χώρα δεν είναι το να μην επιζήσει. Είναι να επιζήσει άδοξα.

Ο κ. Βασίλης Καραποστόλης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

7;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Ούτε βεβαιότητες ούτε προβλέψεις...Πηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 27 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 691.28 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 55380

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Π. Κ. Ιωακειμίδης

Ούτε βεβαιότητες ούτε προβλέψεις...

Ηλαίλατιατου κορωνόιού που πλήττει με ιδιαίτε­ρη σφοδρότητα την Ευ­ρώπη (και τον πλαγήτη) κλονίζει πολλά απ’ αυ­τά που οικοδομήσαμε όχι μόνο στην κοινω- νία και στην οικονομία αλλά και στις διανοητικές μας κατασκευές. Κλονίζει μεταξύ άλλων, πρώτον, την πίστη μας σε ορισμένες βεβαιότητες που

είχαμε αναπτύξει και, δεύτερον, την πεποίθησή μας ότι μπορούμε να προβλέψουμε τις εξελίξεις και το μέλλον μας.Στα τέλη Ιανουάριου με κάλε- σαν να συμμετάσχω σε μια συνά­ντηση στις Βρυξέλλες στα τέλη Μαρτίου. Απάντησα ότι θά συμ­μετάσχω «με την προϋπόθεση ότι ο κορωνοϊός» - που ήδη έπληττε την Κίνα - «δεν θα χτυπήσει την Ευρώπη». Η απάντηση που έλα- βά: «Αστό δεν μπορεί να συμβεί εδώ, στην Ευρώπη»!Βεβαίως συνέβη και σαρώνει την Ευρώπη με επιθετικότητα. Και έτσι εμπεδωμένες βεβάιστη- τες κατέρρευσαν, νέες αναδεί- χθηκαν, ελλείμματα θεσμικά, πο­λιτικά, οικονομικά φωτίστηκαν, νοοτροπίες αποκαλύφθηκαν, φιλοσοφικές ή δογματικές θρη­σκευτικές θέσεις κλονίστηκαν. Μια ευρέως αποδεκτή βεβαιότη­τα, αν και όχι καθολικά δεκτή, υπήρξε αυτή που έλεγε ότι με την πρόοδο των τελευταίων δε­καετιών είχαμε λίγο-πολύ αφή­σει οριστικά πίσω τις μεγάλες επιδημίες και πανδημίες. Εστω κι αν οι περιπτώσεις SARS και Εμπολα στην Αφρική έδειχναν μάλλον το αντίθετο. Και παρά το γεγονός ότι στη βιβλιογραφία για τις «Μεγαλοκαταστροφές» που απειλούσαν τον πλανήτη και σε δημόστες τοποθετήσεις προσωπικοτήτων, όπως λ.χ. του Μπιλ Γκέιτς, το ενδεχόμενο μι­ας πανδημίας που θα μπορούσε να προκύψει από έναν φονικό ιό θεωρούνταν ένα εξόχως πι­θανό σενάριο. Η πεποίθηση ότι φονικές πανδημίες δεν μπορούν να συμβούν πλέον σήμερα (του­λάχιστον στον λεγόμενο ανα­πτυγμένο κόσμο) ήταν βαθιά εμπεδωμένη παρά το γεγονός ότι παγκοσμιοποίηση, άνοιγμα των συνόρων, αυξημένες δυ­νατότητες μετακινήσεων κ.λπ. ευνοούσαν την εξάπλωση μιας πανδημίας. Και επειδή ακριβώς δεν πίστευαν στο σενάριο αυ­τό, δεν έκαναν και απολύτως τίποτα, δεν είχαν κανένα σχέ­διο έκτακτης ανάγκης, καμιά προετοιμασία για την περίπτω­ση που θα ξεσπούσε, όπως και

ξέσπασε τελικά.Ετσι ο πλανήτης ουσιαστικά «πι­άστηκε στον ύπνο» με τον κορω- νοϊό. Και φυσικά και η Ευρώπη. Και γι’ αστό οι αντιδράσεις, οι πρώτες τουλάχιστον, υπήρξαν σπασμωδικές, ασυντόνισιες, ανοργάνωτες (ευτυχώς όχι στην Ελλάδα). Εδώ αναδεικνύεται και ένα βαστκό έλλειμμα των δημοκρατικών πολιτικών συ­στημάτων, τα οποία λογικά ως συστήματα που στηρίζονται και λογοδοτούν στον απλό πολίτη θα έπρεπε να είχαν μεριμνήσει. (Τα ασταρχικά συστήματα ούτως ή άλλως δεν υπακούουν σε αυ­τή τη λογική.) Τα δημοκρατικά συστήματα διέπονται λίγο-πολύ από τη λογική του βραχυχρόνι­ου, αστό που οι Αγγλοσάξονος αποκαλούν short-termism. Σχε­διάζουν κατά κανόνα για μία τετραετία ή πενταετία, όσο εί­ναι η διάρκεια του εκλογικού κύκλου. Αποφεύγουν τον μεσο­πρόθεσμο και, πολύ περισσότε­ρο, τον μακροχρόνιο σχεδίασμά. «Μακροχρονίους όλοι θα είμαστε νεκροί», πρώτα απ’ όλα πολιτι­κά. Ετσι το διαχρονικό μακρο­χρόνιο σχέδιο έκτακτης ανάγκης εν πολλοίς απουσιάζει.Και μέσα στην ύβρι των ακρά­δαντων βεβαιοτήτων ξεχάσαμε ότι «Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα / Τα μέλλοντα γνωρί­ζουν οι θεοί» και «Εκ των μελλό­ντων οι σοφοί τα προσερχόμενα αντιλαμβάνονται». Την τόσο σο­φή αυτή καβάφική διαπίστωση. Μεταξύ πολλών ανατροπών, η πανδημία του κορωνοϊού ανα­τρέπει και την όποια πίστη του ανθρώπου στην ικανότητά του να προβλέπει την πορεία του, το μέλλον του, προκειμένου να αποφύγει τη διαβρωτική αβε­βαιότητα που ψυχολογικά τον παραλύει. Ο άνθρωπος θέλει να γνωρίζει τι φέρνει το αύριο, το μέλλον, και γι’ αστό προχωρά- ει στες προβλέψεις/προγνώσεις σχεδόν σε όλους τους τομείς, από τον καιρό μέχρι την οικονο­μία, την πορεία του ανθρώπινου γένους, κ.λπ. «Είμαστε εθισμέ­νοι (addicted) στην ανάγκη της πρόβλεψης, απεγνωσμένα ανα­ζητούμε τη βεβαιότητα» γράφει η Μ. Heffeman στο νέο βιβλίο της που μόλις κυκλοφόρησε με τίτλο «Αχαρτογράφητο: Πώς να χαράξουμε το μέλλον μα­ζί» / «Uncharted: How to Map the Future Together» (Λονδίνο, 2020). Η συγγραφέας τονίζει ότι, παρά την τεχνολογική πρόο­δο, την τεχνητή νοημοσύνη, όλες τις επιστημονικές προόδους, η πρόβλεψη του μέλλοντος με κά­

ποια επιστημονική εγκυρσπγτα είναι αδύνατη. Η περιπλοκάτητα των κοινωνιών δεν το επιτρέ­πει, αλλά και πάντοτε μπορεί να εμφανιστεί ο «μαύρος κύ­κνος», το εντελώς αναπάντεχο δηλαδή που θα ανατρέψει και θα καταστρέψει κάθε ορθολο­γική - υποτίθεται - πρόβλεψη. Αστό ακριβώς συμβαίνει με τον κορωνοϊό. Ολες οι προβλέψεις μόλις ελάχιστων εβδομάδων πριν, στην αρχή του έτους, για την οικονομία λ.χ., τινάχτηκαν στον αέρα. Μια σειρά από προ­γραμματισμένα γεγονότα, από τη Eurovision μέχρι τους Ολυμπια­κούς Αγώνες, εγκατολεκρθηκαν ή αναβλήθηκαν. Βέβαια ο μεγά­λος K.R. Popper εδώ και δεκαε­τίες στο «Poverty of Historicism» 7 «Η ένδεια του ιστορικισμού» (1957) είχε ασκήσει δριμΰτατη κριτική σε οποιαδήποτε προ­σπάθεια (κυρίως από πλευράς μαρξιστών) «να προβλέψουν την ανθρώπινη ιστορία». Εδειξε το μάταιο αλλά και επικίνδυνο της προσπάθειας. Οδηγεί κατά την άποψή του στον ολοκληρωτι­σμό. Μπορούμε να προβλέψου­με την έκλειψη του Ηλιου που θα συμβεί δεκάδες χρόνια από σήμερα, φαινόμενο που υπό- κειται σε αυστηρούς φυσικούς νόμους, αλλά δεν μπορούμε να προβλέψουμε την ανθρώ­πινη πορεία που διέπεται από την ελεύθερη βούληση, τη νέα γνώση που παράγεται και τελι­κά το εντελώς τυχαίο και ανα­πάντεχο και τις «μη επιδιωκό- μενες συνέπειες» (unintended consequences) της ανθρώπινης δράσης.Μπορούμε βέβαια να προσδι­ορίσουμε ορισμένες τάσεις, να διατυπώσουμε πιθανά σενάρια και πιθανότητες, και βάσει όλων αστών να προγραμματίσουμε την υπό αίρεση δράση μας και επιλογές μας. Η τραγωδία του κορωνοϊού μπορεί να μας κάνει πιο ταπεινούς στην ικανότητά μας να ελέγχουμε και να ορίζου­με το μέλλον μας. Και περισσό­τερο ευαίσθητους στην ανάγκη να προγραμματίζουμε για την αντιμετώπιση του αναπάντεχου, του απρόβλεπτου και καταστρο­φικού που μπορεί να προκύψει. «Υπάρχουν πάντοτε σοβάρστερα πράγματα σε Γη και Ουρανό που δεν γνωρίζουμε», δεν μπορού­με να προβλέψουμε και, πολύ περισσότερο, να ελέγξουμε...

Ο κ. Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του

Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής -

σύμβουλος ΥΠΕΞ.

Η τραγωδία τον κορωνοϊού μπορεί να pas κάνει πιο ταπεινούς στην ικανότητά pas να ελέγχουμε και να ορίζουμε το μέλλον pas. Και περισσότερο ευαίσθητους στην ανάγκη να προγραμματίζουμε για την αντιμετώπιση του αναπάντεχου, του απρόβλεπτου και καταστροφικού που μπορεί να προκύψει

8;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Ο ΠΕΣΜΕΝΟΣ ΙΚΑΡΟΣ ....Πηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 26-27 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 758.27 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 55380

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Αντώνης Γ. Καραμπατζός

Στον θαυμάστο πίνακα «Η πτώση του Ικαρου» του Πίτερ Μπρέγκελ, ο μυθι­κός ήρωας μόλις διακρί- νεται στο δεξί μέρος του πίνακα, καίτοι πρωταγω­νιστής του. Στην πραγ­ματικότητα φαίνονται μόνο τα πόδια του, τη στιγμή που το σώμα του βυθίζεται στη θάλασσα. Γύρω, όμως, από τον Ικαρο η ζωή συνεχίζεται σαν να

μη συμβαίνει τίποτε: ο αγρότης δουλεύει το αλέτρι, ο βοσκός στέκει ατάραχος, τα πλοία αρμε­νίζουν, κανείς δεν νοιάζεται για το τραγικό συμβάν. Οπως λέει μια γερμανική παροιμία, «κανένα αλέτρι δεν σταματάει για χάρη ενός ανθρώπου που πεθαίνει». Αν, ωστόσο, είναι πολύ περισ­σότεροι αυτοί που πεθαίνουν, μπορεί τα πράγματα να αλλάξουν και τα αλέτρια να σταματήσουν. Αοτές οι εικόνες μάλλον κάτι μας θυμίζουν:Τις πρώτες εβδομάδες που έφτα­ναν τα νέα από την Κίνα για τον νέο ιό, στον δυτικό κόσμο κυρι­αρχούσε μάλλον αδιαφορία. Η ζωή κυλούσε όπως στον πίνακα του Μπρέγκελ. Ισως υπήρχε εδώ και μια αλαζονική στάση του τύπου «η Κίνα κείται μακράν», «εμείς στον δυτικό κόσμο έχουμε καλύτερα μέσα αντιμετώπισης από ένα ασταρχικό καθεστώς» κ.ο.κ. Ο δε Παγκόσμιος Οργα­νισμός Υγείας καθυστέρησε να επιστήσει την προσοχή του πλα­νήτη στην επικείμενη πανδημία, βάσιζόμενος αρχικά σε ανακριβή πληροφόρηση από τις κινεζικές

αρχές - υποστηρίζεται, μάλιστα, ότι δεν θέλησε να συγκρουστεί με τη μεγάλη ασιατική δύναμη. Μετέπειτα, όμως, όταν οι πεπτω- κότες Ικαροι άρχισαν να πλη­θαίνουν επικίνδυνα, επέκεινα της Ασίας πλέον, οι κυβεργήσεις των δυτικών χωρών χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες από τη μια πλευρά, σε εκείνες που έλαβαν άμεσα δραστικά μετρά διαβλέ­ποντας ορθώς τον επελαύνοντα κίνδυνο και, από την άλλη, σε εκείνες που αντέδρασαν αμή­χανα και προτίμησαν αρχικά να αφήσουν τους πολίτες τους να συγχρωτίζονται αμέριμνοι. Οι πρώτες άκουσαν τους ειδικούς και δεν έπαιξαν με τις ζωές των πολιτών. Μεταξύ έιλλων, και η ελληνική κυβέρνηση, που, ας μην ξεχνάμε, σταμάτησε εγκαί­ρως λ.χ. τα καρναβάλια. Οι κυ­βερνηθείς της δεοτέρης κατηγο­ρίας (ΗΠΑ, Αγγλία, Ολλανδία κ.ά.) αρχικά επιχείρησαν να υποβαθμίσουν τον κίνδυνο. Στη συνέχεια αμφιταλαντεύτηκαν μεταξύ της περίφημης «ανοσίας της αγέλης», σταθμίσεων οικο­νομικών επιπτώσεων και πολι­τικής επιβίωσης. Τελικά, έχο­ντας χάσει πολύτιμο χρόνο και μετρώντας ήδη μεγάλο αριθμό θυμάτων, υιοθέτησαν και αστές- πλην ελάχιστων εξαιρέσεων- αυστηρά μέτρα περιορισμού της ελευθερίας κίνησης και της οικονομικής δραστηριότητας (lockdown).Προφανώς, καμία κυβέρνηση ή κοινωνία δεν μπορεί να είναι εστυχής με την επιβολή τέτοιων

Ο πεσμένοε Impos και τα ανακλαστικά ms nyeoias

μέτρων που δοκιμάζουν τη φέ- ρουσα ικανότητα των σύγχρο­νων δημοκρατιών. Δεν είναι μόνο στενόχωρα στο παρόν, αλλά είναι βέβαιο ότι θα βυθί­σουν την οικονομία σε ύφεση - άγνωστο για πόσο καιρό. Εν τοΰτοις, αρκετοί πολιτικοί ορθώς αντελήφθησαν ότι καμία κοινω­νία ή οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει ενόσω τα κρατικά συστήματα υγείας καταρρέουν και δεν μπορούν να θεραπεύ­

σουν όχι μόνο τους ασθενείς από την πανδημία, αλλά και εκείνους από άλλες αιτίες. Πολύ περισσό­τερο, καμία κοινωνία δεν μπορεί να ευημερήσει αφήνοντας δίπλα της χιλιάδες ανθρώπους να πε­θαίνουν μόνοι και αβοήθητοι. Σε τέτοιες συνθήκες, δεν μπορεί να θέσει κανείς συνειδητά σε κίνδυνο άδηλο αριθμό ανθρώ­πινων ζωών. Και αν στη χώρα μας παραμείνει συγκριτικά χα­μηλός ο αριθμός των θυμάτων,

9;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Ο ΠΕΣΜΕΝΟΣ ΙΚΑΡΟΣ ....Πηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 26-27 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

αστό δεν θα είναι απόδειξη του περιττού χαρακτήρα των μέτρων, αλλά τουναντίον της αποδοτικό- τητάς τους, καθώς επίσης και αποτέλεσμα της απαράμιλλης μάχης που δίνει, στο έδαφος, το ιατρικο-νοσηλευτικό προσωπικό της χώρας (με μέσα που γνωρί­ζουμε όλοι).Δεν αποκλείεται, μάλιστα, όταν η πανδημία θα έχει σχετικώς ελεγχθεί, να ανακάμψουν ταχύ­τερα οι οικονομίες εκείνων των χωρών που θα μετρούν τα λιγό- τερα θύματα, έχοντας επιδείξει εξαρχής σοβαρότητα και υπευ­θυνότητα. Μη λησμονούμε εδώ ότι εν προκειμένω το μέτρο κρί­σης και σύγκρισης είναι, δυστυ­χώς, κοινό διεθνώς. Οι ΗΠΑ, με τους μέχρι στιγμής ανεύθυνους χειρισμούς του προέδρου τους, θρηνούν ήδη χιλιάδες θύματα· αστός είναι ο άμεσος τραγικός αντίκτυπος. Μελλοντικά, κινδυ­νεύουν όχι μόνο να παραμερι-

«Η πτώση του Ικαρου», Πίτερ Μπρέγκελ, 1555 (Βασιλικά Μουσεία Καλών Τεχνών του Βελγίου)

στοάν από την Κίνα σε επίπεδο οικονομικής ισχύος, αλλά και να απαξιωθούν ως δύναμη που μπορεί να ηγηθεί με το παρά­δειγμά της.Βεβαίως, όπως γνωρίζουμε, σε όλής τις χώρες έχουμε μακρά πο­ρεία μπροστά μας, γι’ αστό και είναι νωρίς ακόμη να προδικά­σει κανείς την περαιτέρω εξέλι­ξη των πραγμάτων. Ιδίως στην πατρίδα μας θα έχουμε να αντι­μετωπίσουμε μια νέα περίοδο βαθιάς ύφεσης, μεταξύ άλλων λόγω της έντονης εξάστησης της οικονομίας μας από τον τουρι­σμό. Από τον Μάιο δε και μετά, τα πολιτικά διλήμματα θα είναι ακόμη πιο δύσκολα.Σε κάθε περίπτωση, όποιες ηγε­σίες πορεύονται τον δρόμο που έχουν υποδείξει οι ειδικοί τουλά­χιστον θα έχουν ήσυχη τη συνεί­δηση τους. Οποιες πήραν άλλον δρόμο τις πρώτες κρίσιμες εβδο­μάδες ενδέχεται να μην έχουν πρόβλημα με τη συνείδηση τους, ιστορικά όμως μπορεί να τους καταλογιστούν βαριές ευθύνες. Πιθανόν δε να τεθεί και ζήτημα νομικής ευθύνης ορισμένων κρα­τών για επίδειξη εγκληματικής ολιγωρίας κατά την αντιμετώπιση του ιού. Η τελευταία παράμετρος φαίνεται ότι παραβλέπεται μέχρι στιγμής. Ωστόσο, στον πραγματι­κό κόσμο η αδιάφορη στάση του βοσκού του Μπρέγκελ δεν είναι άμοιρη συνεπειών.

Ο κ. Αντώνης Γ. Καραμπατζός είναι αναπληρωτής καθηγητής

στη Νομική Σχολή ΕΚΠΑ.

10;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Οι συμβατικές σχέσεις στον αστερισμό τουκορωνοϊού

MissingImage

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Σελ.: 60 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Επιφάνεια: 777.67 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 14860

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Οι συμβατικές σχέσεις στον αστερισμό του κορωνοϊούΤου ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ*

Σε αρκετές συμβάσεις (ιδίως στο διεθνές εμπόριο) περιέχονχαι ρήτρες, οι οποίες ορίζουν ποια είναι τα δικαιώματα των μερών όταν η εκπλήρωση της σύμβασης εμποδίζεται από λόγους ανωχέρας βίας (στους οποίους ασφαλώς συμπεριλαμ- βάνεται η αιφνίδια εκδήλωση πανδημίας, όπως είναι ο κορωνοϊός).

Η πανδημία του κορωνοϊού, εκτός από κρίση στην υγεία, έχει προκαλέσει, ως γνωστόν,

και σοβαρά προβλήματα στην οι­κονομία. Κρατικά μέτρα που λαμ- βάνονται σε πολλές χώρες προς αποτροπή της διάδοσης του ιού (κλείσιμο επιχειρήσεων ή ακόμη και απομόνωση ολόκληρων περι­οχών) έχουν ως αποτέλεσμα την αναστολη λειτουργίας ολόκληρων επαγγελματικών κλάδων, την επι­βράδυνση της παραγωγής αγαθών και την τεράστια δυσχέρανση της διακίνησής τους. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί μεγάλα εμπόδια στην εκπλήρωση πολλών συμβά­σεων, τόσο στιγμιαίων (όπως συμ­βάσεις πώλησης αγαθών) όσο και διαρκών (συμβάσεις εργασίας, μι­σθώσεις επαγγελματικών χώρων, συμβάσεις ίαςςίησ κ.ά.).

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, όπου ένας συμβαλλόμενος (στο εξής οφειλέτης) αδυνατεί, συνή­θως εξαιτίας κρατικών περιοριστι­κών μέτρων (ενίοτε και εξαιτίας πραγματικών εμποδίων όπως λ.χ. η ασθένεια μεγάλου αριθμού ερ­γαζομένων στην επιχείρησή του), να εκπληρώσει τις συμβατικές υποχρεώσεις του (π.χ. να παρα- δώσει εμπρόθεσμα τα πωλήθέ- ντα εμπορεύματα), ανακύπτει το ζήτημα ποια θα είναι η επίδραση των πρωτόγνωρων αυτών συνθη­κών στην ισχύ και την εξέλιξη της σύμβασης: ο οφειλέτης εξα­κολουθεί να υποχρεούται σε εκ­πλήρωση; Ο αντισυμβαλλόμενός του (στο εξής δανειστής) οφείλει τη δική του παροχή (π.χ. το τίμη­μα των εμπορευμάτων); Μπορούν οι συμβαλλόμενοι να αποδεσμευ- θούν από τη σύμβαση; Γεννώνται στο πρόσωπο του δανειστή άλλες αξιώσεις, όπως π.χ. αποζημίωση;

Στα ζητήματα αυτά ενδέχεται, κατ’ αρχάς, να παρέχει απάντη­ση η ίδια η σύμβαση. Τούτο, διότι σε αρκετές συμβάσεις (ιδίως στο διεθνές εμπόριο) περιέχονται ρή­τρες, οι οποίες ορίζουν ποια είναι

τα δικαιώματα των μερών όταν η εκπλήρωση της σύμβασης εμπο­δίζεται από λόγους ανώτερης βίας (στους οποίους ασφαλώς συμπε- ριλαμβάνεται η αιφνίδια εκδή­λωση πανδημίας, όπως είναι ο κορωνοϊός). Επίσης, πρέπει να διερευνάται η τυχόν ύπαρξη συμ­βάσεων ασφάλισης (π.χ. ασφά­λιση ταξιδιού, η οποία καλύπτει τη ζημία από την ακύρωσή του για συγκεκριμένους λόγους). Ελ­λείψει όμως συμβατικής ρήτρας, πρέπει να εφαρμοστούν όσα ορί­ζει ο νόμος.

Ενόψει του ότι τα μέτρα που λαμβάνονται προς αποτροπή δι- ασποράς του ιού έχουν από τη φύση τους προσωρινό χαρακτή­ρα, η αδυναμία του οφειλέτη να εκπληρώσει την παροχή του εξαι­τίας αυτών των μέτρων δεν είναι κατά κανόνα οριστική (μόνιμη), αλλά μόνο παροδική (με εξαίρεση τις λεγάμενες συμβάσεις απόλυτα ακριβόχρονης εκτέλεσης, όπου δηλαδή η καθυστέρηση εκπλή­ρωσης καθιστά την εκπλήρωση αδύνατη ή τελείως άχρηστη για τον δανειστή, όπως π.χ. συμφω­νία για τη βιντεοσκόπηση ορισμέ­νης εκδήλωσης που ματαιώνεται). Αυτό σημαίνει ότι, με βάση το δί­καιό μας, πρέπει να εφαρμοστούν οι διατάξεις που ρυθμίζουν (όχι την αδυναμία, αλλά) την καθυ­στέρηση εκπλήρωσης της παρο­χής. Μάλιστα, η καθυστέρηση αυτή στη συντριπτική πλειονό­τητα των περιπτώσεων είναι, αν αναλογιστούμε την αιτία που την προκαλεί, ανυπαίτια, δηλαδή δεν οφείλεται σε πταίσμα (δόλο ή αμέ­λεια) των οφειλετών.

Εδώ όμως αρχίζουν τα προ­βλήματα, γιατί το δίκαιό μας δεν ρυθμίζει στην ουσία την ανυπαί­τια καθυστέρηση εκπλήρωσης. Η βασική έννομη συνέπεια είναι ότι ο οφειλέτης, για το χρονικό διάστημα που εμποδίζεται η εκ­πλήρωση της παροχής του, εξα­κολουθεί να οφείλει την παροχή

χωρίς βέβαια να μπορεί να εξα­ναγκαστεί δικαστικώς στην εκ­πλήρωσή της. Αυτό όμως φέρνει σε εξαιρετικά δυσχερή θέση τον δανειστή, ιδίως όταν η αδυναμία εκπλήρωσης παρατείνεται για αρ­κετό χρονικό διάστημα. Συγκε­κριμένα, αυτός αδυνατεί να λά­βει την παροχή από τον οφειλέτη του- αν έχει ήδη καταβάλει τη δι­κή του παροχή (π.χ. το τίμημα για τα εμπορεύματα), δεν μπορεί να τη ζητήσει πίσω, όσο η σύμβαση παραμένει σε ισχύ' και συγχρό­νως, δεν μπορεί ούτε να ζητήσει αποζημίωση για τυχόν ζημία που υφίσταται από την καθυστέρη­ση εκπληρωσης (στο παράδειγμά μας, λ.χ., διαφυγόν κέρδος από την τυχόν σχεδιαζόμενη μετα­πώληση των εμπορευμάτων) ούτε να προκαλέσει τη λύση της σύμ­βασης, διότι τα δικαιώματα απο­ζημίωσης και υπαναχώρησης τα

παρέχει ο νόμος κατά βάση μόνο στις περιπτώσεις που η καθυστέ­ρηση εκπληρωσης είναι υπαίτια (με εξαίρεση μόνο τις αποκαλού- μενες συμβάσεις σχετικά ακρι­βόχρονης εκτέλεσης, όπως π.χ. η προμήθεια εποχικών ειδών). Συνεπώς, ο δανειστής βρίσκεται εγκλωβισμένος σε μια σύμβαση, που είναι αβέβαιο πότε θα μπο­ρέσει να εκπληρωθεί, και η δια­τήρηση της οποίας ενδέχεται να του προκαλεί ζημία.

Ποιες νομικές διέξοδοι υπάρ­χουν λοιπόν στην περίπτωση αυ­τή για τους συμβαλλομένους; Κατ’ αρχάς, υπάρχει η δυνατότητα να καταληξουν συναινετικά, ενδεχο­μένως επικούρούμενοι από τους νομικούς συμβούλους τους, σε μια αμοιβαίως επωφελή λύση (π.χ. να συμφωνήσουν από κοινού τη λύση της σύμβασης ή την ανα­προσαρμογή του τιμήματος της).

Προς τον σκοπό αυτό συνιστάται στον οφειλέτη να ειδοποιεί το συ­ντομότερο δυνατό τον δανειστή του για την αδυναμία του να εκ­πληρώσει τη σύμβαση. Αν η συ­ναινετική λύση δεν είναι εφικτή, πρέπει να εξετάζεται το ενδεχό­μενο μήπως η αρχικά παροδική αδυναμία εκπλήρωσης της σύμ­βασης έχει στην πραγματικότη­τα μετατραπεί σε οριστική (δι­αρκή). Τούτο θα συμβαίνει ιδίως όταν είναι τελείως αβέβαιο πότε θα αρθεί το κώλυμα εκπλήρωσης ή όταν προβλέπεται βάσιμα ότι θα διαρκέσει τόσο πολύ ώστε να μην μπορεί να απαιτηθεί από τον έναν ή και τους δύο συμβαλλομέ­νους να παραμείνουν δεσμευμέ­νοι στη σύμβαση. Αυτό θα κριθεί αντικειμενικά (δηλαδή με βάση την εντιμότητα που απαιτείται στις συναλλαγές), αφού συνεκτι- μηθούν όλες οι συνθήκες της συ­

γκεκριμένης περίπτωσης (π.χ. η αιτία του κωλύματος εκπλήρω­σης και η φύση της σύμβασης). Αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις αυτές, απαλλάσσονται και τα δύο μέρη από τις υποχρεώσεις τους και επιστρέφουν ό,τι τυχόν εί­χαν αμοιβαία καταβάλει με την προσδοκία εκπλήρωσης της σύμ­βασης. Η απαλλαγή επέρχεται αυ­τόματα, αλλά αν υπάρχουν αμφι­σβητήσεις, πιθανόν να χρειαστεί να βεβαιωθεί τούτο με δικαστική απόφαση. Περαιτέρω, μια άλλη δυνατότητα για τον δανειστή εί­ναι να προσφύγει στο δικαστήριο και να ζητήσει την ανατροπή ή την αναπροσαρμογή της σύμβα­σης με το σκεπτικό ότι ορισμένα «άγραφα» γεγονότα, που είχαν σιωπηρά θέσει οι συμβαλλόμενοι ως βάση της σύμβασής τους (π.χ. στο παράδειγμά μας η ανεμπόδι­στη κυκλοφορία των εμπορευμά­των), έχουν παύσει να υφίστανται (η λεγάμενη ανατροπή του δικαι- οπρακτικού θεμελίου).

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ασφαλώς προτιμότερη είναι η συνεννόηση μεταξύ των μερών, διότι τους επιτρέπει να αποκτή­σουν άμεσα βεβαιότητα ως προς την τύχη της σύμβασής τους και να δώσουν τη λύση που ανταπο- κρίνεται καλύτερα στα συμφέρο­ντα τους. Τέλος, δεν αποκλείεται διέξοδος να παρασχεθεί από την ίδια την πολιτεία μέσω της θέ­σπισης «έκτακτων» νομοθετικών ρυθμίσεων (όπως είναι η ήδη νο- μοθετηθείσα αυτοδίκαιη απαλλα­γή από το 40% των μισθωμάτων που οφείλουν ορισμένοι επαγγελ- ματίες, των οποίων οι εργασίες έχουν ανασταλεί από το κράτος).

* 0 κ. Γεώργιος Α. Γεωργιάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της δικηγορικής εταιρείας «Απόστολος Σ. Γεωργιάδης & Συνεργάτες».

11;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΓΕΥΜΑ Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου καιπάσης Αλβανίας Αναστάσιος

MissingImage

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Σελ.: 31 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Επιφάνεια: 1540.96 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 14860

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΓΕΥΜΑ

Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πόσης Αλβανίας Αναστάσιος

Οι σταθμοί του• • • ■9

1929 1952 1960 1965-1969 1972 1981-1990 1991 1992 2005Γεννιέται στον Ολοκληρώνει αρι- Χειροτονείται Σπουδάζει Θρη- Χειροτονείται Επί- Ως τοποτηρητής Ομότιμος καθηγη- Χειροτονείται Γίνεται επίτιμοΠειραιά στις στούχος τη θεο- διάκονος και πρε- σκειολογία, Ιε- σκοπος Ανδρού- της Μητροπόλεως τής του Εθνικού Αρχιεπίσκοπος μέλος της Ακαδη-4 Νοεμβρίου. λογική Σχολή του

ΠανεπιστημίουΑθηνών.

σβύτερος και τέσ­σερα χρόνια μετά αρχιμανδρίτης. Ξεκινά ιεραπο­στολικό έργο στην Αφρική.

ραποστολική και Εθνολογία στα Πανεπιστήμια Αμβούργου και Μαρβούργου.

σης για τη θέση του γεν. διευθυ- ντού της «Απο- στολικής Διακονί­ας της Εκκλησίας της Ελλάδος».

Ειρηνουπόλεως (Κένυα, Τανζανία, Ουγκάντα) ανα­πτύσσει ευρύτατο ιεραποστολικό και κοινωνικό έργο.

και Καποδισιρια- κού Πανεπιστη­μίου Αθηνών.

Αλβανίας. Ανα- συσιήνει τη δια­λυμένη επί 23 έτη Ορθόδοξο Αυτο­κέφαλο Εκκλησία της Αλβανίας.

μίας Αθηνών.

Η αλληλεγγύη θα νικήσει την πανδημίαΤο ιδανικό για την πορεία της ανθρωπότητος δεν μπορεί να είναι το δίκαιο του ισχυρού, αλλά η παγκοσμιοποίηση της αλληλεγγύης

«Καθώς πλησιάζει το Πάσχα, ας προσπαθήσουμε να ζήσουμε βαθύτερα τη χριστιανική εμπειρία, που οδηγεί από τον πόνο του Σταυρού και από την οδύνη του Πάθους στην αγαλλίαση της Αναστάσεως. Καλή Ανάσταση, με το πασχαλινό φως της ειρήνης και της ελπίδας στην καρδιά μας», λέει ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος.

Της ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΠΟΥΡΝΑΡΑ

Η φωνή του Αρχιεπισκόπου Αλβανί­ας Αναστασίου από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής εκπέ­μπει όπως πάντα γαλήνη και σο­φία. Είτε διά ζώσης είτε εκ του μα- κρόθεν η παρουσία του λειτουργεί κατευναστικά σε όλες τις δύσκολες συγκυρίες, πόσο μάλλον σε αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο ίδιος ευρίσκεται επίσης σε περι­ορισμό, βλέποντας την καθημερι­νότητα του να έχει αλλάξει άρδην: «Και εδώ στην Αλβανία συντονιζό­μαστε με τις κυβερνητικές εντολές και τις υγειονομικές οδηγίες. Επι­κοινώνησα εγκαίρως με τα μέλη της Ιεράς Συνόδου και λάβαμε τις ενδεδειγμένες αποφάσεις, σχετικά με τη λειτουργική, εκπαιδευτική, κατηχητική και φιλανθρωπική δι­ακονία της Εκκλησίας μας. Εκείνο το οποίο έχω μάθει στη μακροχρό­νια πορεία μου είναι, ζητώντας τη βοήθεια του Θεού, να αναζητώ νέα μονοπάτια διεξόδων μέσα στις χα­ράδρες των δυσκολιών».

Τον ρωτώ αν η αναγκαστική κοινωνική αποστασιοποίηση για εμάς τους πολίτες έχει τα χαρα­κτηριστικά ενός παροδικού μο­ναχισμού. «Αξίζει να θυμηθού­με ότι ο Ορθόδοξος μοναχισμός, στον οποίο αναφερθήκατε, διέπε- ται από τρεις βασικές αρχές: την υπακοή, την εγκράτεια και την ακτημοσύνη. Κάτι θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη από τη σημαντι­κή αυτή παράδοση, όπως: υπακοή στους υπεύθυνους για την αντι­μετώπιση της κρίσεως, υπακοή στους ειδικούς επιστήμονες που ασχολούνται με τη θεραπεία και την έρευνα, υπακοή στην εντο­λή “Μένουμε σπίτι”. Ας γίνει το σπίτι το ασκητήριό μας. Δεν είναι εύκολο. Ο κίνδυνος διενέξεων και συγκρούσεων από τον περιορισμό παραμονεύει. Παραμένοντας στο σπίτι μας, ας μην απομονωθούμε. Ας ενισχύουμε ο ένας τον άλλον με λόγο, με σιωπή στοργής και πρόσχαρη διάθεση».

Αγώνας ελευθερίας«Προσοχή, όμως», επισημαίνει,

«να μην περιοριστούμε στην οικο­γένεια μας. Υπάρχουν πολλοί, οι οποίοι αντιμετωπίζουν μεγαλύτε­ρες δυσκολίες. Μπορούμε να τους προσεγγίζουμε με τα σύγχρονα μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Επείγει να μετάσχουμε σε αυτόν τον αγώνα ελευθερίας από τον φό­βο που πλανιέται γύρω μας. Τέλος,

ας γίνουμε πιο λιτοί στον καθημε­ρινό μας βίο. Η αναφορά σας στον μοναχισμό φέρνει στη σκέψη μου έναν θαυμάσιο ορισμό από τη Φι­λοκαλία: “Μοναχός έστιν ό πάντων χωρισθείς καί πάσι συνηρμοσμέ- νος”. (Μοναχός είναι αυτός που έχει αποχωριστεί τα πάντα, αλλά είναι αρμονικά συνδεδεμένος με τους πάντες».

Πώς μπορούμε να καταπολεμή­σουμε το διαρκές καθεστώς φόβου που ήρθε με την πανδημία; «Ο φό­βος, πράγματι, είναι πολύ επικίν­δυνος σύμβουλος», υπογραμμίζει ο Μακαριώτατος. «Διεισδύει με ποικίλους τρόπους στη σκέψη και στη βούλησή μας, μειώνοντας την αντοχή μας. Πιστεύω ότι το σύν­δρομο του φόβου αντιμετωπίζεται με πίστη στον Θεό της Αγάπης και με την έμπρακτη αγάπη: «Φόβος ούκ έστιν έν τη αγάπη, άλλ’ ή τε­λεία άγάπη έξω βάλλει τόν φόβον» (Α' Ίω. 4:18), έχει αποκαλύψει ο ευαγγελιστής Ιωάννης. Οι Χριστια­νοί πιστεύουμε ότι η συναίσθηση της παρουσίας του Θεού μας ελευ­θερώνει από κάθε φόβο. «Έάν γάρ καί πορευθώ έν μέστρ σκιάς θανά­του, ού φοβηθήσομαι κακά, δτι σύ μετ’ έμοΰ εΐ», τονίζει ο Ψαλμωδός. Και ο ποιητής Ιωάννης Πολέμης προσθέτει: «Μη φοβηθείς αυτόν που στήριξε στην πίστη επάνω την ελπίδα, τον είδα στη ζωή να μάχε-

Ας γίνει το σπίτι το ασκητήριό μας. Παραμένοντας στο σπίτι μας, ας μην απομονωθούμε. Ας ενισχύουμε ο ένας τον άλλον με λόγο, με σιωπή στοργής και πρόσχαρη διάθεση.

Οι κατέχοντες τον παγκόσμιο πλούτο οφείλουν να συνδράμουν με γενναιοδωρία.

ται, μα πάντα ανίκητο τον είδα».Ακόμα όμως και αν κάποιος

αποδιώξει την αγωνία για τον ιό, μένει με τις δυσοίωνες σκέψεις για το μέλλον της οικονομίας σε μια στιγμή που φαινόταν πως θα υπάρξει ανάκαμψη. Πώς θα το αντιμετωπίσουμε; «Κατ’ αρχήν να μην αφήσουν αυτές οι δυσοί­ωνες σκέψεις να γίνουν “νοικο- κυραίοι” στον νου τους», υποστη­ρίζει. «Προφανώς το πρόβλημα υφίσταται. Η πανδημία αυτή δεν διασπείρει μόνο την αρρώστια, αλλά προκαλεί και ευρύτερες οι­κονομικές επιπλοκές. Ιδιαίτερα καταστροφικές για χώρες που πρό­σφατα έχουν περάσει οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα ή χώρες με περιορισμένη οικονομία, όπως η Αλβανία. Ευχόμαστε όλες οι κυ­βερνήσεις να πάρουν τις ορθές αποφάσεις. Οι πλουσιότερες χώ­ρες οφείλουν να βοηθήσουν τις φτωχότερες, που θα υποστούν οξύτερα οικονομικά και κοινωνι­κά προβλήματα. Οι κατέχοντες τον παγκόσμιο πλούτο -πολυεθνικές εταιρείες, κοινοπραξίες, οργανι­σμοί, ιδρύματα, φυσικά πρόσω­πα- οφείλουν να συνδράμουν με γενναιοδωρία».

Συνεχίζει: «Αυτόν τον καιρό ο κορωνοϊός μοιάζει να συμβουλεύ­ει: “Επανεξετάστε τις αξίες και τον τύπο του ανθρωπισμού που καυ-

χάσθε ότι έχετε. Ολη η ανθρωπό­τητα είστε μια οικογένεια”. Για τη θεραπευτική αγωγή και την αντιμετώπιση νέας έξαρσης της πανδημίας δεν μπορεί καμία χώ­ρα μόνη της να τα επιτύχει. Η ίδια αρχή πρέπει να ισχύσει και για την υπέρβαση της οικονομικής κρίσε­ως. Αυτή, βεβαίως, η διαπίστωση υπονομεύεται από ποικίλα ατομι­κά, κοινωνικά, εθνικά συμφέρο­ντα. Προσωπικά, όμως, πιστεύω ότι η αληθεια τόσο στην επιστήμη όσο και στην κοινωνική ζωή έχει τη δική της δυναμική. Και τελικώς επικρατεί».

Πρωτόγνωρος πόλεμοςΠροσθέτει: «Οι δύο παγκόσμιοι

πόλεμοι επέφεραν ριζικές αλλα­γές στη ζωή της ανθρωπότητος. Ανέτρεψαν συμμαχίες, φιλοδοξίες, οικονομικές θεωρίες. Πιστεύω ότι και αυτός ο πρωτόγνωρος παγκό­σμιος πόλεμος θα συμβάλει στην αναθεώρηση των αξιών και των προτεραιοτήτων μας. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε μια σειρά διακηρύξεων περί ανθρωπί­νων δικαιωμάτων με έμφαση στα ατομικά. Είναι προφανές ότι τώρα με αυτόν απαιτούνται διακηρύξεις για τις ανθρώπινες υποχρεώσεις, τις τεράστιες ευθύνες για την κα­ταστροφή του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή».

Η επικοινωνίαΔεδομένων ίων συνθηκών, γεύμα δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Η πρώτη συνεννόηση με τον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιο έγινε χηλεφωνικώς. «θα ήθελα, όμως, αν θα μπορούσατε να μου στείλετε όλες τις ερωτήσεις που θα μου κάνετε γραπτώς, ώστε να σας απαντήσω με μεγαλύτερη σαφήνεια και ακρίβεια», μου είπε. Το έπραξα και μετά λίγες ημέρες κατέφθασαν οι απαντήσεις του με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Είχε μάλιστα την καλοσύνη να ανταποκριθεί μέσα σε ένα πιεστικό χρονικό όριο, ώστε να προλάβουμε την κυριακάτικη έκδοση. Ακολούθησε πάντως και τηλεφωνική συνομιλία, αυτή τη φορά για τις ευχές του Πάσχα.

Οι αρετές μας

- Η δοκιμασία που τώρα περνάμε έχει βοηθήσει να αφυπνιστεί η αλληλεγγύη. Θα αντέξει και στο μέλλον;- Στις μεγάλες συμφορές αναδύονται από τα βάθη της συνειδήσεως του λαού μας υπέροχες αρετές, όπως το φι­λότιμο, η αλληλενγύη,η αυτο­θυσία. Βλέπετε, το DNA επη­ρεασμένο από τη χριστιανική πίστη έχει συμπυκνώσει μονα­δικές αξίες. Επανειλημμένως έχω διατυπώσει την άποψη ότι ο πραγματικός εχθρός της κά­θε μορφής ειρήνης δεν είναιο πόλεμος, αλλά ο εγωκεντρι­σμός - ο ατομικός, ο φυλετι­κός, ο εθνικός, ο θρησκευτι­κός. Και ότι το αντίδοτο είναι η αλληλεγγύη που εμπνέει η αγάπη - το πλήρωμα της οποί­ας αποκάλυψε ο Χριστός. Η άνθηση της αλληλεγγύης είναι αισιόδοξο φαινόμενο. Τώρα, πόσο θα αντέξει στο μέλλον δεν το γνωρίζω. Είμαι, πάντως, πεπεισμένος ότι όλοι οφείλου­με να αγωνιστούμε για να στα­θεροποιήσουμε τις παγκοσμί­ου κύρους χριστιανικές αξίες.

Η πίστη, το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο σε κάθε μορφή φόβου«Σκέπτομαι ότι η πανδημία έχει αιφ- νιδιάσει τα επιτελεία των μεγάλων κρατών. Δεν προέβλεψαν αυτόν τον αθέατο ακάθεκτο εχθρό. Είμαι πε­πεισμένος ότι μόνο μια πανανθρώ­πινη επιστράτευση αλληλεγγύης θα νικήσει την πανδημία και τις παρενέργειές της. Επιβάλλεται να επανεξετάσουμε τη σημασία του πε­ριώνυμου ανθρωπισμού. Μας χρει­άζεται ένας ανθρωπισμός, ο οποίος σέβεται την ψυχοσωματική ενότητα του ανθρώπου και όλο το ανθρώπινο γένος και που εξασφαλίζει τη δικαι­

οσύνη για όλους ανεξαρτήτως τους ανθρώπους. Το ιδανικό για την πο­ρεία της ανθρωπότητος δεν μπορεί να είναι το δίκαιο του ισχυρού και η παγκοσμιοποίηση της τεχνολογίας ή της οικονομίας, αλλά η παγκοσμι­οποίηση της αλληλεγγύης. Και εδώ θεωρώ ότι η συμβολη της θρησκεί­ας είναι καθοριστική».

Ο Μακαριώτατος συμπληρώ­νει: «Η ανθρώπινη ψυχή αναζητεί αυθόρμητα σε κρίσιμες ώρες πό­νου καταφύγιο, προστασία και πα­ρηγοριά στη θρησκευτική πίστη.

Ας προσευχηθούμε για όσους δυσκολεύονται να πιστέψουν. Είναι χρέος αγάπης και σεβασμού στις αναζητήσεις τους.

Οσοι έχουμε αξιωθεί να πιστεύου­με, γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος δεν είναι η αιτία του εαυτού του. Υπάρ­χει και μια Υπέρτατη Πραγματικό­

τητα. Για τους Χριστιανούς είναι ο απερινόητος, αλλά όντως ών, Τρι­αδικός Θεός της αγάπης. Διατηρεί σταθερή σχέση με το ανθρώπινο γένος και μας έχει δώσει το δικαί­ωμα να ζητάμε τη βοήθεια Του έν παντί καιρφ και ιδίως “έν άνάγκαις καί θλίψεσι”.

Το θρησκευτικό βίωμα είναι έμ­φυτο στον άνθρωπο. Οπως το νερό ενυπάρχει σε όλους τους ζωντα­νούς οργανισμούς με διάφορες μορ­φές, έτσι και η θρησκεία ενυπάρχει σε όλους τους πολιτισμούς της οι­

κουμένης. Με τη γνωστή μορφή ή όπως οι υδρατμοί στην ατμόσφαι­ρα κοινωνιών αδιαφορών ή αθρή- σκων. Η πίστη που φαίνεται ότι αναβλύζει από τα βάθη της χριστια­νικής συνειδήσεως, ασφαλώς, θα συμβάλει στην ορθή αντιμετώπιση του φοβικού συνδρόμου της παν­δημίας. Οσοι διαθέτουμε το δώρο της πίστεως, ας φροντίσουμε να το αναπτύξουμε, με ταπείνωση, μελέ­τη και προσευχή, δεόμενοι “πρό- σθες ήμΐν πίστιν, Κύριε”. Είναι το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο σε

κάθε μορφή φόβου. Και ακόμη ας μην παραλείψουμε προσευχόμε­νοι για όσους δυσκολεύονται να πιστέψουν. Είναι χρέος αγάπης και σεβασμού στις αναζητήσεις τους.

Καθώς πλησιάζει το Πάσχα, ας προσπαθήσουμε να ζήσουμε βα­θύτερα τη χριστιανική εμπειρία, που οδηγεί από τον πόνο του Σταυ­ρού και από την οδύνη του Πάθους στην αγαλλίαση της Αναστάσεως. Καλη Ανάσταση, λοιπόν, με το πα­σχαλινό φως της ειρήνης και της ελπίδας στην καρδιά μας».

Ή «Κ» θέλει τη συνεργασία σας για να ανακαλύψει και άλλους ενδιαφέροντες ανθρώπους ώστε να φιλοξενηθούν σε αυτή τη σελίδα. Στείλτε τις ιδέες σας στο email gevma@kathimerini.gr

12;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Οι επιστημονικές διαφωνίες σε ώρα κρίσης MissingImage

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Σελ.: 19 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Επιφάνεια: 765.85 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 14860

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΠΟΨΗ

Του ΝΙΚΟΥ Κ. ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΥ*

Οπως έχει επισημανθεί από πολ­λούς παρατηρητές, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπί­ζεται η πανδημία του κορωνοϊού στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες δημοκρατικές χώρες, είναι η πα­νηγυρική αναγνώριση του προβα­δίσματος των επιστημόνων. Είτε πρόκειται για τον ΠΟΥ και τους άλ­λους ειδικευμένους διεθνείς οργα­νισμούς είτε για τους ειδικούς στη Ρώμη, στο Παρίσι, στη Μαδρίτη και στην Αθήνα, οι λοιμωξιολόγοι και οι άλλοι επιστήμονες του κλά­δου της επιδημιολογίας φαίνονται να έχουν τον πρώτο λόγο, με τους πολιτικούς να ακολουθούν. Το εν­διαφέρον μάλιστα είναι ότι, όπου συνέβη το αντίθετο, σε χώρες δη­λαδή με πολιτικούς που δεν μπο­ρούν να ελέγξουν το υπερεγώ τους -όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπόρις Τζόνσον και ο Ταγίπ Ερντογάν- τα πράγματα πήγαν χειρότερα.

Είμαι βέβαιος ότι, όταν περάσει η καταιγίδα, η διαφαινόμενη αυτή αντιστροφή των ρόλων θα σχολια- σθεί ποικιλοτρόπως από πολιτικούς επιστήμονες και νομικούς, και όχι μόνο. Διότι, σε ζητήματα μεγάλης σημασίας για την επιβίωση των εθνών, όπως είναι η δημόσια υγεία, η αναγνώριση του προβαδίσματος της επιστήμης έναντι της πολιτικής, η αναβάθμιση των «τεχνοκρατών» έναντι των «εκλεγμένων», δεν ανα­τρέπει απλώς παραδεδεγμένες αντι­λήψεις: συνιστά νίκη του ορθολο­γισμού και βάζει τους κάθε είδους λαϊκιστές και σαλτιμπάγκους στο περιθώριο. Σε αυτά τα ζητήματα οι λύσεις δεν είναι «δεξιές» ή «αρι­στερές»· είναι σωστές ή λάθος. Το βλέπουμε ήδη χειροπιαστά στη χώ­ρα μας, με την καθολική αποδοκι­μασία παραληρηματικών απόψεων,

Οι επιστημονικές διαφωνίες σε ώρα κρίσης

Σε ζητήματα μεγάλης σημασίας για την επιβίωση των εθνών, οι λύσεις δεν είναι «δεξιές» ή «αριστερές»’ είναι σωστές ή λάθος.

όπως αυτές που διατυπώθηκαν προ ημερών κατά του κ. Τσιόδρα και από πρώην σύμβουλο του κ. Αλέ- ξη Τσίπρα (για να μην αναφερθώ στις εμετικές αναρτήσεις της Χρυ­σής Αυγής για το ίδιο θέμα στην επίσημη ιστοσελίδα της).

Σημαίνει άραγε αυτό ότι εν ώρα κρί­σης δεν θα πρέπει να διατυπώνο­νται αντιρρήσεις κατά της επίσημης γραμμής; Μήπως, ενόψει της κρι­σιμότητας των περιστάσεων, όσοι διαφωνούν θα πρέπει να σιωπούν;

Δεν είναι καθόλου προφανές ότι η επιστημονική κοινότητα από την οποία προέρχομαι, δηλαδή οι συ- νταγματολόγοι, είναι το καλύτερο παράδειγμα για τη συναγωγή γενι­κότερων συμπερασμάτων. Αρκεί για να το αντιληφθεί κανείς να ανατρέ­ξει στις όχι και τόσο «ψύχραιμες» διαφωνίες μας σε κρίσιμα ζητήματα όπως η «ψήφος Αλευρά» το 1985, η παραγραφή των υπουργικών αδι­κημάτων το 1989 ή η αναπληρωση του πρωθυπουργού το 1995 (για να σταθώ σε παλαιότερα παραδείγμα­τα και μόνο). Οσο σημαντικά και αν ήταν τα προβλήματα που προ- κάλεσαν τις σχετικές αντιπαραθέ­σεις τότε, αυτά δεν αφορούσαν τη ζωή και τον θάνατο χιλιάδων πο­λιτών όπως τα σημερινά. Εξάλλου, σε αντίθεση προς τις φυσικές επι­στήμες και την ιατρική, οι απόψεις που διατυπώνουμε ως νομικοί δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν πειρα­

ματικά. Παρ’ όλα αυτά, με αφορμή τις αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν για τα δρακόντεια μέτρα των τελευ­ταίων εβδομάδων, θα επιχειρήσω τη δύσκολη γενίκευση.

Δεναναφέρομαι βέβαια στα ανόητα συνθήματα του τύπου «μένουμε χούντα», που διαβάζει κανείς τις τελευταίες ημέρες στους τοίχους των Εξαρχείων. Θα σχολιάσω, αντί­θετα, τις απόψεις μερικών συναδέλ­φων, οι οποίοι έχουν διατυπώσει με επιστημονικό ύφος εξίσου σχεδόν ακραίες απόψεις.

Οπως ήταν αναμενόμενο, το μέτρο που συγκέντρωσε τα περισσότερα βέλη ήταν ο υποχρεωτικός εγκλει­σμός. Πιο συγκεκριμένα, το «Μέ­νουμε σπίτι» επικρίθηκε ως αντι­συνταγματικό, με το επιχείρημα ότι στερείται τάχα συνταγματικής βάσης, και ως αντιδημοκρατικό, δι­ότι επιβληθηκε με πράξη νομοθετι­κού περιεχομένου και όχι με νόμο από τη Βουλη όπως δήθεν έπρεπε.

Δεν θα αμφισβητήσω ότι ο υποχρεωτι­κός εγκλεισμός είναι ακραίο μέτρο. Η επιβολη του χωρίς εξαιρέσεις και η διατήρησή του σε ισκή, έστω και για λίγο, μετά την παρέλευση του κινδύνου, θα ήταν κραυγαλέα αντι­συνταγματικές. Για την εφαρμογή του σήμερα, ωστόσο, πώς είναι δυ­νατόν να υποστηρίζονται από σοβα­ρούς ανθρώπους απόψεις όπως οι ανωτέρω; Δεν ξέρω αν θα είχε νό­ημα να επικαλεσθεί κανείς τις εκα­τόμβες των θυμάτων του κορωνοϊ- ού στις χώρες που οι κυβερνήσεις τους, από ατολμία, από ιδεοληψία ή από άγνοια κινδύνου, άργησαν να εφαρμόσουν αυτό το μέτρο. Είναι τόσες οι παρωπίδες των συναδέλ­φων που υποστηρίζουν τις ακραί­ες αυτές απόψεις που αμφιβάλλω αν η θεμελιώδης αυτή ένσταση θα τους έπειθε. Το ίδιο φοβούμαι ότι

θα συνέβαινε και με τους άλλους, οι οποίοι μιλούν αβασάνιστα για «αναχώρηση του δικαίου».

Η απρονοησία των συναδέλφων αυ­τών γίνεται ακόμη εντονότερη αν λάβει κανείς υπόψη δύο επιπλέον ενστάσεις:

Πρώτον, ότι η κριτική τους δεν αφορά τον τρόπο εφαρμογής του μέτρου, αλλά τη λήψη του καθ’ εαυτήν. Ενώ θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να υποστηρίξουν ότι θα έπρεπε να επιτρέπεται η κατ’ εξαίρεση έξοδος από το σπίτι και για άλλους λόγους (εκτός από τους έξι γνωστούς), για περισσότερες ώρες ημερησίως, ή ότι το προβλε- πόμενο πρόστιμο είναι δυσανάλο­γα υψηλό, αρκούνται σε μια γενι- κόλογη καταγγελία. Επιπλέον, για το ζητούμενο, δηλαδή την ανάσχε­ση της πανδημίας, δεν προτείνουν εναλλακτικές λύσεις. Με άλλα λό­για, συμπεριφέρονται σαν να αδι­αφορούν για το πρακτέο.

Διότι, και αυτή είναι η δεύτερη έν­σταση, οι ανωτέρω συνάδελφοι πο­σώς ενδιαφέρονται να βελτιώσουν τα επιβληθέντα μέτρα, ώστε να γίνουν «συνταγματικότερα» (στη δική τους λογική). Τους απασχο­λεί να τα απορρίψουν συλλήβδην. Και τούτο, για να διαφοροποιηθούν από αυτούς που τα επέβαλαν. Δεν είναι έτσι τυχαίο ότι οι απόψεις στις οποίες αναφέρομαι πρωτοδημοσι- εύθηκαν όλες σε εφημερίδες και όχι σε επιστημονικά ςίτας ή περιοδικά.

Θα τελειώσω αναφερόμενος σε μια διαφορετική κριτική που ασκήθηκε κατά του υποχρεωτικού εγκλεισμού από μια άλλη μερίδα συναδέλφων. Οι τελευταίοι δεν αμφισβήτησαν τη συνταγματικότητα ούτε τη σκοπι­μότητα των περιοριστικών μέτρων υπό τις σημερινές περιστάσεις. Προ-

Είναι αδιανόητο να υποστηρίζεται από νομικούς ότι το «Μένουμε σπίτι» στερείται συνταγματικού ερείσματος.

έβαλαν εντούτοις πολύ έντονα την ανάγκη «ισοστάθμισής» τους με άλ­λα μέτρα, αυτή τη φορά εις βάρος των «προνομιούχων», εκείνων δη­λαδή που θα μπορούσαν να βάλουν το χέρι βαθιά μέσα στην τσέπη, για να ανακουφισθούν προπάντων οι μαχητές της πρώτης γραμμής, για­τροί και νοσηλευτές (αλλά και οι πιο ανήμποροι από τους συμπολίτες μας, που υποφέρουν περισσότερο από την πανδημία). Σύμφωνα με τη σηλλογιστική των σηναδέλφων (οι οποίοι ευφυώς επικαλούνται και το άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος), η πολιτεία, για λόγους δικαιοσύνης, θα έπρεπε να επιβάλει στους «έχο- ντες» να συνεισφέρουν ανάλογα με τις δυνάμεις τους και να μην αρ- κείται σε εκκλήσεις για εθελοντική προσφορά και μόνον.

Δεν είμαι βέβαιος ότι, με αυτό τον τρόπο, η σηνεισφορά των εχόντων θα ήταν εντέλει υψηλότερη. Επι­πλέον, φοβούμαι ότι οι ανωτέρω συνάδελφοι υποβαθμίζουν τις δυ­σκολίες της επόμενης μέρας και ει­δικά την ανάγκη ταχείας ανάκαμ­ψης της οικονομίας. Παραδέχομαι εντούτοις ότι αν η έκτακτη αυτή προσφορά επιβαλλόταν ως υποχρε­ωτική, όπως παλαιότερα η εισφο­ρά αλληλεγγύης, το αίσθημα της δικαιοσύνης θα ικανοποιούνταν περισσότερο. Πολύ περισσότερο αν λάβει κανείς υπόψη ότι, στη χώ­ρα μας, ολόκληρο σχεδόν το βάρος της αντιμετώπισης της πανδημίας

το ανέλαβε το δημόσιο σύστημα υγείας, με τα ιδιωτικά νοσηλευτή­ρια να παρακολουθούν τα τεκται- νόμενα περισσότερο ως «τρίτοι» παρά ως επίκουροι.

Τα συμπεράσματα που συνάγονται από τα ανωτέρω θα μπορούσαν να συνοψισθούν ως εξής:• Οι επιστημονικές διαφωνίες εί­ναι επιθυμητές ακόμη και εν ώρα κρίσης. Διότι χάρη σε αυτές προκύ­πτουν οι ορθότερες λύσεις.• Οι διαφωνίες, εντούτοις, θα πρέ­πει να διατυπώνονται με πολύ με­γαλύτερη περίσκεψη και φειδώ απ’ ό,τι σε περιόδους κανονικότητας. Για παράδειγμα, όταν το Σύνταγμα επιτρέπει ρητά τη ληψη των ανα­γκαίων περιορισμών στο δικαίωμα κίνησης για την προστασία, όχι μό­νο «της υγείας των ασθενών» (δη­λαδή του καθενός από μας εξατομι- κευμένα), αλλά και «της δημόσιας υγείας» γενικότερα, είναι αδιανόη­το να υποστηρίζεται από νομικούς ότι το «Μένουμε σπίτι» στερείται συνταγματικού ερείσματος.• Το ίδιο ισχύει και για το ύφος των διαφωνιών. Ειδικά όταν αυ­τές απευθύνονται προς το ευρύ κοι­νό, όσοι τις διατυπώνουν χρειάζε­ται να επιδεικνύουν στοιχειώδη αυτοσυγκράτηση. Διότι, σε περί­οδο κρίσης, κάπου εκεί έξω, ένας παλαβός μπορεί να πεισθεί και να κάνει τη ζημιά.• Οταν, τέλος, ιδεολογικά ανήκουμε σε άλλο χώρο και μας απασχολεί να μην ταυτιστούμε με μια «κυβέρνη­ση της Δεξιάς» (ή «της Αριστερός», αναλόγως), ας διαφοροποιούμαστε σε άλλα μέτωπα, εξίσου ενδεχομέ­νως κρίσιμα, χωρίς όμως να θέτου­με σε κίνδυνο τη ζωή εκατοντάδων αν όχι χιλιάδων σηνανθρώπων μας.

• Ο κ. Νίκος Κ. Αλιβιζάτος είναι ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

13;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 «Κρυφτό» μέχρι να βρεθεί το εμβόλιο MissingImage

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Σελ.: 14 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Επιφάνεια: 1508.6 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 14860

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΠΡΥΤΑΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

«Κρυφτό» μέχρι να βρεθεί το εμβόλιοΤέσσερις διακεκριμένοι καθηγητές επισημαίνουν στην «Κ» τη βήμα προς βήμα αποκλιμάκωση των μέτρων και τη «νέα κανονικότητα»

Της ΠΕΝΝΥΣ ΜΠΟΥΛΟΥΤΖΑ

Ενα ιδιότυπο «κρυφτό» με τον κορω- νόϊό, έως ότου αναπτυχθεί εμβόλιο ή μία αποτελεσματική θεραπεία, κα­λούνται να παίξουν οι κυβερνήσεις των χωρών που ήδη σχεδιάζουν την «επόμενη μέρα» των μέτρων. Εξετά­ζοντας το καλό σενάριο ύφεσης του επιδημικού κύματος στη χώρα μας τις επόμενες εβδομάδες, τέσσερις δια­κεκριμένοι καθηγητές επισημαίνουν στην «Κ», τις προϋποθέσεις σταδια­κής αποκλιμάκωσης των περιοριστι­κών μέτρων και την επιστροφή -το νωρίτερο από τον ερχόμενο μήνα- σε μία «μερική» ή αλλιώς «νέα» κανο­νικότητα κατά την οποία η φυσική απόσταση και η ατομική υγιεινή θα έχουν επίσης τον πρώτο λόγο.

«Θα προχωρήσουμε “κοροϊδεύ­οντας” τον ιό μέχρι να είναι έτοιμο το εμβόλιο», επισημαίνει ο καθηγη­τής Πολιτικής της Υγείας και πρόε­δρος του αντίστοιχου τμήματος στο London School of Economic, Ηλί- ας Μόσιαλος, ο οποίος σημειώνει

517,4

326,7ΓΠνΐΠ-IQ ΠΤΠν F F Συνολικός αριθμός επιβεβαιωμένων κρουσμάτωνV.WVILT J.7UIIIV Ε·Ε· ανά 100.000 πληθυσμού σε χώρες της Ε.Ε. και στο Ηνωμένο Βασίλειο

237,4 219,2

(έως τις 09/04/2020)

© Κατάταξη στην Ε.Ε.

153 150,1 137ι1 135,6 129 126,6

®·©·®Ι©·©·©·®·®·©·@

© © © © © 98,2

18,2 14,7 12,9 12,17 8,8

ΠΗΓΗ: Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης ΝοσημάτωνΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ότι για την επιστροφή στη «μερική κανονικότητα» θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να έχουμε μετρήσει την από­δοση των μέτρων, να γνωρίζουμε

πόσοι έχουν νοσήσει, και να είμα­στε σε θέση για μεγαλύτερη χρήση διαγνωστικών τεστ.

Για σταδιακή άρση των μέτρων,

με τα άτομα τρίτης ηλικίας και ευ- κάνει λόγο ο καθηγητής Ιατρικής, άλωτους πληθυσμούς ασθενών να πρύτανης του ΕΚΠΑ, Θάνος Δημό- είναι οι τελευταίες ομάδες για τις πουλος. Ο καθηγητής επισημαίνει οποίες τα μέτρα θα χαλαρώσουν, ότι στον σχεδίασμά πρέπει να λή-

φθοΰν υπ’ όψιν η αντίστοιχη εμπει­ρία άλλων χωρών, οι δυνατότητες για μεγάλο αριθμό διαγνωστικών τεστ και η πορεία των κλινικών με­λετών για θεραπεία.

Η επάρκεια σε μάσκες για τον γενικό πληθυσμό θα επηρεάσει τον χρόνο χαλάρωσης των μέτρων, εκτι­μά ο καθηγητής Μικροβιολογίας στο ΕΚΠΑ Αθανάσιος Τσακρής, που το­νίζει ότι στη «νέα κανονικότητα» θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη η επαναφορά βραχυπρόθεσμων μέ­τρων, στην περίπτωση εμφάνισης νέων εστιών της επιδημίας.

Ο καθηγητής Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Γιάννης Τούντας, σημειώνει ότι στα κριτήρια για την άρση των μέτρων θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η εξέλιξη της πανδημίας στις γειτονι­κές χώρες. Επισημαίνει ότι θα πρέ­πει να ληφθοΰν υπ’ όψιν και οι ανά­γκες της οικονομίας, τονίζοντας ότι μία χρεοκοπημένη οικονομία δεν εί­ναι σε θέση να προασπίσει αποτελε­σματικά την υγεία του πληθυσμού.

Πρώτη εκτίμηση στις αρχές Μαιου Καθοριστικός παράγων η ανοσίαΤου ΗΛΙΑ ΜΟΣΙΑΛΟΥ*

Στη χώρα μας μιλάμε με συγκρατη­μένη αισιοδοξία για το παρόν ανα­φορικά με την πορεία της νόσου, και επί της ουσίας αναφερόμαστε στο επιδημιολογικό της παρελθόν, δηλαδή την παρελθοντική εικόνα της νόσου προ 12-18 ημερών. Ή αλλιώς την έναρξη της λοίμωξης πριν από 7-14 ημέρες για όσους νοσούν τώρα, και τις εισαγωγές στα νοσοκομεία ή την εργαστη­ριακή επιβεβαίωση της λοίμωξης πριν από 1-7 ημέρες. Ταυτόχρονα δοκιμάζονται πολλοί συνδυασμοί φαρμάκων, αλλά η επιλογή τους ως μέθοδος αγωγής δεν βασίζεται σε αποτελέσματα κλινικών δοκιμών για τον νέο κορωνοϊό.

Το κοντινό μέλλον θα φέρει τη γνώση για την τρέχουσα επιδημι- ολογική εικόνα της νόσου και την απόδειξη για την επάρκεια των μέτρων, όπως και δεδομένα για την επάρκεια των υπό ανάπτυξη διαγνωστικών τεστ, και τα αποτε­λέσματα των τρεχουσών κλινικών δοκιμών. Και έτσι θα προχωρήσου­με «κοροϊδεύοντας» τον ιό μέχρι να είναι έτοιμο το εμβόλιο. Γιατί μόνο ένα ασφαλές και σε επάρκεια για όλους εμβόλιο είναι η σημαία του τερματισμού της πανδημίας.

Ομως, τώρα καλούμαστε να προ-υπολογίσουμε κάθε πτυχή του ρίσκου της άρσης των μέ­τρων, και να αποφασίσουμε για την στρατηγική αποκλιμάκωσής τους. Οσο δεν έχουμε στα χέρια

μας το εμβόλιο, η επιστροφή στη «μερική κανονικότητα» ορίζεται από προϋποθέσεις.

Πώς μπορούμε, όμως, να μειώ­σουμε το ρίσκο, ενώ σχεδιάζεται η πολιτική της αποκλιμάκωσης; ί. Θα πρέπει να είμαστε σίγουροι πως αποδίδουν τα μέτρα, βασισμέ­νοι στην εκτίμηση μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος εφαρμογής τους, ώστε να προβοΰμε σε ασφα­λή συμπεράσματα. Αυτό σημαί-

Μόνο ένα ασφαλές και σε επάρκεια για όλους εμβόλιο είναι η σημαία του τερματισμού της πανδημίας.

νει πως πρέπει να γίνει η πρώτη εκτίμηση στις αρχές Μαΐου ακο­λουθούμενη από ιεράρχηση των στόχων.2. Θα πρέπει να γνωρίζουμε πόσοι νόσησαν παρότι δεν είναι ακό­μα γνωστό εάν υπάρχει ανοσία.3. Καμία ουσιαστική επιστροφή στην κανονικότητα δεν θα υπάρ­ξει εάν δεν τηρήσουμε τον προ­στατευτικό κλοιό. Στις επόμενες εβδομάδες, και με κεντρικό άξονα την προστασία των ηλικιωμένων και των ευπαθών ομάδων, θα δρο­μολογηθεί η επανεκκίνηση μερι­κής οικονομικής δραστηριότητας. Εδώ επίσης χρειάζεται να χαρτο­

γραφηθεί και το σχέδιο προστα­σίας με σαφείς όρους και πόρους για τη σημμετοκή της Τοπικής Αυ­τοδιοίκησης.4. Χρειαζόμαστε επίσης μεγαλύτε­ρη χρήση διαγνωστικών τεστ για λόγους επιδημιολογικής επιτήρη­σης, στοχεύοντας στην ενίσχυση της πολιτικής προστασίας και των υπηρεσιών δημόσιας υγείας.5. Θα συνεχίσουμε να τηρούμε τα ισχύοντα μέτρα φυσικής απόστα­σης, αλλά και τις μη φαρμακευτι­κές παρεμβάσεις προσωπικής και περιβαλλοντικής υγιεινής. Ταυτό­χρονα, θα πρέπει να υπάρξει σχέ­διο μεταξύ φορέων και εργοδοτών με συμμετοχή ειδικών στην ιατρι­κή της εργασίας για όσους εργαζο­μένους επιστρέφουν στην εργασία.6. Χρειαζόμαστε επίσης μεγαλύ­τερη χρήση ηλεκτρονικών μέσων αλλά και διακομματική συναίνεση και τήρηση των ειδικών οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη δι­ασφάλιση των όρων χρήσης των συλλεχθέντων δεδομένων.

Η ελεγχόμενη αποκλιμάκωση των μέτρων πρέπει να σχεδια­στεί σχολαστικά, συνυπολογίζο­ντας μέτρα και περιορισμούς που έλαβαν και θα λάβουν άλλες χώ­ρες, αλλά και την κατάσταση που επικρατεί στην Ιταλία και στην Ισπανία.

* 0 κ. Ηλίας Μόσιαλος είναι καθηγητής Πολιτικής της Υγείας και πρόεδρος του τμήματος Πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics.

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΝΤΑ*

Η δημόσια υποβολή προτάσεων για τη σταδιακή άρση των μέτρων εί­ναι πρόωρη και άκαιρη. Μπορεί να προκαλέσει εφησυχασμό και συνακόλουθα χαλάρωση της ανα­γκαίας σημμόρφωσης στα εφαρμο­ζόμενα μέτρα, αλλά και γιατί ακόμα δεν γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθεί η επιδημία τις επόμενες κρίσιμες εβδομάδες. Πολύ περισσότερο που η επιδημία στη χώρα μας είναι ακό­μα σε φάση εξάπλωσης, έστω με μειούμενους ρυθμούς.

Επιπροσθέτως, η σημμόρφωση μπορεί να πληγεί και από τη δημό­σια διατύπωση προτάσεων, γιατί η πολυφωνία και οι διαφοροποι­ήσεις θα κλονίσουν την αναγκαία εμπιστοσύνη προς τις προτάσεις της πολιτείας. Εξάλλου, η πολιτεία τα έχει πάει εξαιρετικά καλά μέχρι σήμερα, και οι όποιες προτάσεις μπορούν κάλλιστα να υποβάλλο­νται στην αρμόδια επιτροπή.

Αντιθέτως, επίκαιρη και επιβε­βλημένη είναι η δημόσια συζήτη­ση για τους παράγοντες και τα κρι­τήρια που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν θα έρθει η ώρα για τις σχετικές αποφάσεις. Στη Γουχάν προχώρησαν στην άρση των αυ­στηρών περιορισμών δύο μήνες μετά την επιβολή της καραντίνας και όταν πλέον δεν καταγράφηκαν νέα κρούσματα. Οταν η χώρα μας φθάσει σε ανάλογη χρονική φάση, θα πρέπει να εκτιμηθεί η εξέλιξη της επιδημίας λιγότερο με βάση

τον ημερήσιο αριθμό των νέων κρουσμάτων, των νοσηλευομένων, και των θανάτων -που θα σηνεχί- ζουν να αυξάνονται αθροιστικά- και περισσότερο συνυπολογίζο­ντας τον ρυθμό που αυξάνονται και τον χρόνο διπλασιασμού τους.

Η ανοσία επίσης αποτελεί κα­θοριστικό παράγοντα για τον περιορισμό ή την τροποποίηση των μέτρων. Η μόλυνση με τον ιό SARS-CoV-2 αφήνει ανοσία, αλ-

Για τις αποφάσεις πρέπει να συνυπολογι­στούν ο ρυθμός αύξη­σης των κρουσμάτων και ο χρόνος διπλασιασμού τους.

λά δεν γνωρίζουμε ακόμα πόσο διαρκεί. Το τεστ αντισωμάτων, που αξιολογεί την ύπαρξη ανοσίας έπειτα από μόλυνση, αν και περι­ορισμένης προς το παρόν αξιοπι­στίας, θα βοηθήσει πολύ προκει- μένου τα άτομα με διαπιστωμένη ανοσία να μπορούν να επανέλ- θουν απρόσκοπτα στην καθημε­ρινότητα. Αλλά και το μοριακό τεστ, όταν αρχίσει να εφαρμόζε­ται σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού, θα μας δώσει τη δυνατότητα πιο αξιόπιστων εκτι­μήσεων.

Τα κριτήρια θα πρέπει να συ­

μπεριλάβουν και τις εξελίξεις στις υπόλοιπες χώρες, κυρίως τις γει­τονικές, γιατί η εισαγωγή κρου­σμάτων μπορεί να πυροδοτήσει ένα δεύτερο κύμα της επιδημίας, ειδικά στη χώρα μας που λόγω των περιορισμένων κρουσμάτων έχει μικρότερο αριθμό ατόμων με ανοσία.

Η έναρξη του καλοκαιριού εί­ναι πολύ πιθανό να συμβάλει και αυτή στον περαιτέρω έλεγχο της επιδημίας, αν και δεν γνωρίζου­με ακόμα το μέγεθος της πιθανο­λογούμενης εποχικότητας. Ενας επιπλέον παράγοντας είναι η δυ­νατότητα αποτελεσματικής φαρ­μακευτικής αγωγής στο άμεσο μέλλον, η οποία μπορεί να μει­ώσει κατά πολύ τη σοβαρότητα της απειλής και ως εκ τούτου και την αναγκαιότητα αυστηρών πε­ριορισμών.

Σε κάθε περίπτωση, οι αποφά­σεις που θα ληφθούν θα πρέπει να λάβουν υπόψη, εκτός από την προστασία της υγείας και τις ανά­γκες της εκπαίδευσης και κυρί­ως της οικονομίας, ιδιαίτερα του τουρισμού για να διασωθεί στο μέτρο του δυνατού η καλοκαιρι­νή σεζόν. Η υγεία αποτελεί ασφα­λώς ύψιστη αξία, αλλά μια χώρα με χρεοκοπημένη οικονομία δεν είναι σε θέση να την προασπίσει αποτελεσματικά.

* 0 κ. Γιάννης Τούντας είναι καθηγητής Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ.

Πιθανή νέα έξαρση το φθινόπωρο Σταδιακή η άρση των μέτρωνΤου ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΤΣΑΚΡΗ*

Σήμερα σημπληρώνονται τρεις εβδο­μάδες από το «lockdown» στην Ελ­λάδα - αντίστοιχη είναι η κατά­σταση στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Αυτή η περιπέτεια προ- καλεί ήδη σαρωτικές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, κλονίζει την πα­γκόσμια οικονομία, δοκιμάζει την κοινωνική σηνοχή, θέτει σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον των Δη­μοκρατιών. Στη χώρα μας παραμέ­νουμε στη φάση του μετριασμού και, αν όλα εξελιχθούν χωρίς δυσά­ρεστες εκπλήξεις, τα περιοριστικά μέτρα κάποια στιγμή θα πρέπει να χαλαρώσουν -λιγότερο ή περισσό­τερο. Η επάρκεια σε μάσκες για τον γενικό πληθυσμό, για τις περι­πτώσεις που ενδείκνυται η χρήση τους, θα επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό το πότε και το πώς.

Τι θα σημαίνει αυτό; Οτι η παν­δημία δεν ήταν παρά μια παρένθε­ση και όλα θα συνεχιστούν από το σημείο στο οποίο βρίσκονταν προ κορωνοϊού; Οχι βέβαια. Οι μετα­βλητές που έχουν καθορίσει ώς τώρα την πορεία της πανδημίας είναι πολλές. Πολλές θα είναι και εκείνες που θα καθορίσουν τη νέα

μας κανονικότητα. Ενα μεγάλο μέ­ρος του ελλήνικού πλήθυσμού θα εξακολουθήσει να είναι ανοχύρω­το απέναντι στον ιό - ειδικά όσοι ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες. Δεν θα λείψουν οι νέες εστίες της επι­δημίας. Ακόμα κι αν το καλοκαίρι σημειωθεί ύφεση, το φθινόπωρο, με τα πρώτα κρύα του Οκτωβρίου

Μεγάλο μέρος του πληθυσμού θα εξακολουθήσει να είναι ανοχύρωτο απέναντι στον ιό - ειδικά οι ευάλωτες ομάδες.

και του Νοεμβρίου -και πολύ πριν από το ενδημικό κύμα της γρίπης, που συνήθως στην Ελλάδα ξεκινά στα τέλή Δεκεμβρίου- πιθανότατα θα πρέπει να αναμένουμε νέα έξαρ­ση της νόσου, όπως σηχνά συμβαί­νει με τους εποχικούς κορωνοϊούς.

Αν δεν θέλουμε να ρισκάρου­με μια επικίνδυνη αναζωπύρωση, η τήρηση των κοινωνικών απο­στάσεων και των μέτρων ατομικής

υγιεινής, αλλά ακόμα και η λήψη βραχυπρόθεσμων περιοριστικών μέτρων (ενδεχομένως με εστιακό χαρακτήρα) πρέπει να θεωρούνται δεδομένα. Δεν είναι θέμα επιλογής. Είναι ζήτημα επιβίωσης.

Και μετά, τι; Θα περιμένουμε το εμβόλιο, θα πουν κάποιοι, που θα εξαφανίσει τον εφιάλτη. Θα το έχουμε, όμως; Πόσο σύντομα; Και πόσο αποτελεσματικό θα είναι, ώστε πραγματικά να πετύχουμε την προστασία των πολιτών και τον έλεγχο της επιδημίας; Η εμπει­ρία από τον MERS και τον SARS, καθώς και η γνώση της δομής και της συμπεριφοράς των κορωνοϊ- ών δεν μας επιτρέπουν δυστυχώς να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι. Αντίθετα, η παραγωγή αντιιικών φαρμάκων με ειδική δράση, για την αντιμετώπιση των σοβαρών περιστατικών, είναι ίσως η μονα­δική προοπτική ώστε να νιώσου- με, επιτέλους, ασφάλεια απέναντι στην πανδημία.

* 0 κ. Αθανάσιος Τσακρής είναι καθηγητής Μικροβιολογίας, διευθυντής Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής, αντιηρύτανηςτου ΕΚΠΑ.

Του ΘΑΝΟΥ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ*

Η άρση των περιοριστικών μέτρων θα πραγματοποιηθεί σταδιακά, όπως έγινε και κατά τη σταδια­κή εφαρμογή τους αλλά με την αντίστροφη πορεία. Η έναρξη της άρσης των μέτρων συνδέεται άρ­ρηκτα με τα εξελισσόμενα επι- δημιολογικά στοιχεία. Η εξέλιξη της επιδημίας στη χώρα μας τον Απρίλιο, συμπεριλαμβανομένων και των ημερών του Πάσχα, θα είναι καθοριστική για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης.

Για να γίνει άρση των περιορι­στικών μέτρων τρία βασικά στοι­χεία θα ληφθούν υπόψη:1. Σε άλλες χώρες που σταμάτη­σαν οι περιορισμοί τι αποτέλεσμα έχουμε; Η πρώτη περιοχή που θα δούμε είναι η Γουχάν της Κίνας, στην οποία αυτές τις μέρες έχουν αρθεί τα περιοριστικά μέτρα και προς το παρόν δεν έχει παρατη­ρηθεί συρροή κρουσμάτων, αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι ο πλη­θυσμός κυκλοφορεί με μάσκες. Επομένως, η χρήση της μάσκας ως πρώτο βήμα μετά την αντι­στροφή του «lockdown» χρήζει

περισσότερης έρευνας για την αποτελεσματικότητά της.2. Η δυνατότητα της χώρας μας να πραγματοποιήσει μεγάλο αριθμό διαγνωστικών εξετάσεων. Εδώ εί­μαστε πολύ καλά, αφού υπάρχει ο προγραμματισμός για άμεση λειτουργία εκατοντάδων κινητών μονάδων σε όλη την επικράτεια,

Είναι σημαντικό να προχωρήσουν διεθνώς οι κλινικές μελέτες, ώστε να φανεί ποια είναι τα πιο ασφαλή και αποτελεσματικά θεραπευτικά πρωτόκολλα.

καθώς και ο προσδιορισμός αντι­σωμάτων έναντι του ιού, που θα μας δώσει σημαντικά δεδομένα σχετικά με την ανοσία στον γε­νικό πλήθυσμό.3. Είναι σημαντικό να προχωρή­σουν διεθνώς οι κλινικές μελέ­τες, ώστε να φανεί ποια είναι τα

πιο ασφαλή και αποτελεσματικά θεραπευτικά πρωτόκολλα (φάρ­μακα/πλάσμα από ιαθέντες ασθε­νείς) για την επιτυκή αντιμετώ­πιση των ασθενών με COVID-19, τη μείωση του κινδύνου θανάτου και τη μείωση της εισαγωγής σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Κι αυτό, διότι η δημιουργία ασφα­λούς και αποτελεσματικού εμ­βολίου απαιτεί αρκετούς μήνες ακόμη.

Παράλληλα, θα αξιολογηθούν κατευθυντήριες οδηγίες του Πα­γκόσμιου Οργανισμού Υγείας, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγ­χου Νοσημάτων και του Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιδη- μιολογική επιτήρηση αποτελεί μια διαρκή διαδικασία και η άρ­ση των μέτρων δεν σημαίνει ότι δεν θα επανέλθουν επί ενδείξε­ων. Πιθανολογώ ότι οι τελευταίοι για τους οποίους θα αρθούν τα μέτρα, θα είναι τα άτομα τρίτης ηλικίας και οι ευάλωτοι πληθυ­σμοί ασθενών.

* 0 κ. Θάνος Δημόηουλος είναι καθηγητής Ιατρικής, πρύτανης του ΕΚΠΑ.

14;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΙΚΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 73,76-79 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 5051.35 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 55380

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Η ζωή κατ’ οίκον διαταράσσει τις ισορροπίες μας και φέρνει στην επιφάνεια λανθάνουσες παθογένειες. Ευτυχώς οι ειδικοί μάς υποστηρίζουν. Πρακτικές συμβουλές και χρήσιμοι

σύνδεσμοι για να κρατηθούν τα παιδιά σε μια κανονικότητα, να αποτραπεί η ενδοοικογενειακή βία, να διαχειριστούμε το στρες και να υποστηριχθούν οι ειδικές ομάδες του πληθυσμού

15;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΙΚΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 73,76-79 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

ΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΣ ΤΣΩΛΗthtsoli@tovima.gr

«Μένουμε σπίτι», ναι, διό­τι αστό πρέπει να κάνουμε ώστε να αναχαιτίσουμε τον SARS-CoV-2 και να προ­στατεύσουμε τη σωματική μας υγεία. Μένουμε όμως σπίτι υπό πρωτόγνωρες συνθήκες περιορισμού, οι οποίες είναι λογικό να επι­δρούν στην ψυχική υγεία μας, σε άλλους περισσότε­ρο και σε άλλους λιγστερο, σε όλους όμως με έναν κοι­νό παρονομαστή: το άγχος για τον εν πολλοίς άγνωστο νέο κορωνόίό που μας έχει μέχρι στιγμής στερήσει τη ζωή μας όπως την ξέραμε. Και αν ο παρονομαστής είναι κοινός, οι αριθμητές αλλάζουν και ο καθένας κρύβει τη δική του ιστορία. Ανθρωποι μονάχοι, άνθρω­ποι κλεισμένοι στο σπίτι μαζί με συντρόφους αλλά τόσο μονάχοι, άνθρωποι σε αναστολή εργασίας, άν- θρωποι άρρωστοι, άνθρω­ποι με παιδιά, άνθρωποι μεγάλοι σε ηλικία χωρίς κα- νέναν. Τελικώς προκύπτει ένα «κλάσμα» επιβάρυνπκό για την ψυχική υγεία του πληθυσμού. ΓΓ αυτό και υπάρχει ήδη από την αρ­χή της επιδημίας στη χώρα μας κινητοποίηση των αρ­μόδιων φορέων και των ει­δικών της ψυχικής υγείας, ώστε να μπει ένα «φρένο» στο ψυχικό, εκτός από το σωματικό, φορτίο, το οποία συνεπάγεται ο SARS-CoV2. Ειδικές τηλεφωνικές γραμ­μές συμβουλευτικής και υποστήριξης, συνεδρίες εξ αποστάσεως, άυλη συντα- γογράφηση για τους ασθε­νείς με ψυχικά νοσήματα, οδηγοί (ψυχικής) επιβίωσης από έγκριτους επιστήμο­νες έρχονται να δημιουρ­γήσουν μια «ασπίδα» για όσους την έχουν ανάγκη. Και αυτό που έχει να κά­νει ο καθένας μας που πι­στεύει ότι το χρειάζεται είναι να χρηστμοποιήσει αστή την «ασπίδα», όπως ανέφεραν στο «Βήμα» οι ειδήμονες με τους οποίους ήλθαμε σε επαφή προκει- μένου να σκιαγραφήσουμε το πώς διαμορφώνεται το τοπίο της ψυχικής υγείας των Ελλήνων στις ημέρες... καραντίνας. «Μένουμε σπί­τι λοιπόν, αλλά όχι μόνοι. Μένουμε σπίτι συνδεδεμέ- νοι».

ΑντιφατικήπερίοδοςΗ κατάσταση την οποία βιώνουμε είναι σίγουρα ψυχοπιεστική, αναφέρει στο «Βήμα» ο επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής στην Α' Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του Εθνικού και Καποδιστρι- ακού Πανεπιστημίου Αθη­νών (ΕΚΠΑ) στο Αιγινήτειο

Ο επιβεβλημένος εγκλεισμός απειλεί να διαταράξει τον ψυχισμό μας, αλλά οι ειδικοί είναι εδώ για να μας βοηθήσουν - Ποιοι αναζητούν βοήθεια, οι γραμμές τηλεφωνικής υποστήριξης, η ανθεκτικότητα των παιδιών και ο ρόλος γονέων και εκπαιδευτικών

λ 4|

ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΙΚΟΥ

*

Νοσοκομείο κ. Φραγκί­σκος Γονιδάκης. «Η πε­ρίοδος που διάγουμε δι- έπεται από μια αντίφαση. Από τη μια βλέπουμε τα όσα συμβαίνουν σε άλλες χώρες όπου ουσιαστικά είναι σαν να ξεκληρίζεται καθημερινά ένα ολόκληρο χωριό εξαιτίας του νέου κορωνοϊού. Την ίδια στιγ­μή εμείς βρισκόμαστε σε μία κατάσταση στην οποία τα πράγματα φαίνονται να είναι καλύτερα και παρα­μένουμε εντός των σπι- τιών προφυλαγμένοι, ζώ- ντας όμως με την αγωνία τού τι θα γίνει αν έρθει και σε εμάς ένα σφοδρό κύμα επιδημίας. Μια τέ­τοια κατάσταση είναι αρ­κετά ψυχοπιεστική». Σε κάποιες περιπτώσεις και η κατάσταση εντός του σπι­τιού μπορεί να λειτουργή­σει πιεστικά σε ό,τι αφορά την ψυχική υγεία. «Κάποιοι ζουν μόνοι και αυτή η μο­ναξιά είναι πιεστική, κά­ποιοι ζουν με την οικο- γένειά τους στην οποία μπορεί να υπάρχουν δυ­σλειτουργίες, να αυξάνο­νται οι συγκρούσεις, ακό­

μη και η βία. Αυτό έχουμε να αντιμετωπίσουμε από εδώ και πέρα. Ο Απρίλιος εγκαινιάζει μια καινούρ­για κατάσταση, κατά την οποία θα υπάρχουν αυξη­μένα μέτρα από την Πο­λιτεία αλλά και αυξημένη δυσφορία από τον πλη­θυσμό να τα υπακούσει». Πώς θα αντεπεξέλθουμε λοιπόν στα ακόμη πιο δύ­σκολα που έρχονται; «Μέ­νουμε σπίτι αλλά όχι μόνοι μας» απαντά ο κ. Γονιδά- κης. «Και καθώς η πίεση και το στρες θα αυξάνο­νται, καλό θα ήταν όσοι νιώθουν πως δεν τα κατα­φέρνουν να αναζητήσουν βοήθεια — πολλοί φορείς πλέον την προσφέρουν. Οπως λέμε και στους θε- ραπευόμενούς μας τους οποίους παρακολουθού­με πλέον εξ αποστάσεως, “μένουμε συνδεδεμένοι ”. Και αυτό το έχουμε κατα­φέρει μέσω ειδικών πλατ­φορμών που είναι ασφα­λείς. Μέσω αυτών γίνονται οι συνεδρίες, οι συναντή­σεις με τους συναδέλφους ψυχιάτρους αλλά και μία φορά την εβδομάδα κά­

νουμε πλέον μια άτυπη συνάντηση με θεραπευ­όμενους στην οποία μι­λάμε ο καθένας για την εμπειρία του σε αυτή την περίοδο, με την έννοια μιας κοινότητας ανθρώ­πων που μοιράζεται κοι­νές δυσκολίες. Από αυτές τις συναντήσεις έχουμε παρατηρήσει ότι υπάρχει στρες αλλά και αισιοδοξία σε αρκετά άτομα ότι πάμε καλά, παλεύουμε και θα τα καταφέρουμε».

Ποκχ ζητούν βοήθεια«Μένουμε συνδεδεμένοι» λοιπόν και οι γραμμές ψυ­χολογικής υποστήριξης έχουν παίξει καταλυτικό ρόλο σε αυτή τη σύνδεση, σκιαγραφώντας παράλ­ληλα το «προφίλ» όσων ζητούν βοήθεια. Από την πρώτη στιγμή εκδήλωσης της κρίσης λειτούρνησε ει­δική τηλεφωνική γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστή­ριξης για την Covid-19 με πρωτοβουλία της Α' Ψυχι­ατρικής Κλινικής στο Αι- γινήτειο Νοσοκομείο και του ΕΚΠΑ, η οποία ως και

τις 4 Απριλίου είχε δεχθεί περισσότερες από 1.500 κλήσεις (κατά μέσο όρο 100 κλήσεις ημερησίους). Στοιχεία που παρουσιά­ζει σήμερα το «Βήμα» και αφορούν αξιολόνηση αντι­προσωπευτικού δείγματος των κλήσεων προσφέρουν μια πρώτη, ενδεικτική ει­κόνα της (ψυχικής) κατά­στασης των Ελλήνων στην εποχή του νέου κορωνοϊ- ού. Κατ’ αρχάς, η γραμμή φάνηκε να έχει απήχηση στις γεωγραφικές περιοχές που πλήττονται περισσότε­ρο από τον SARS-CoV-2, ωστόσο η ανησυχία και η δυσφορία τόσο για την ίδια την εξάπλωση του ιού και τις επιπτώσεις του όσο και για τα μέτρα που έχουν επι­βληθεί ήταν πανελλαδικής εμβέλειας. Κατά δεύτερον, όπως συμβαίνει στην ανα­ζήτηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας εν γενει, έτσι και στη γραμμή αυτή οι γυναίκες απευθύνθηκαν πιο συχνά από τους άνδρες για να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να λάβουν κάποια υποστήριξη ή καθοδήνηση. Κατά τρίτον, τα άτομα που

κ άλεσαν προέρχονταν από όλες τις ηλικιακές ομάδες και ήταν τόσο άγαμοι όσο και έγγαμοί· Ακρως ενδια­φέρον ήταν ότι μέσα από τη γραμμή αποτυπώθηκε η «δημοκρατικότητα» του ιού και σε ό,τι αφορούσε τις ψυχοκοινωνικές του επι­πτώσεις - σε αυτή απευ­θύνθηκαν άτομα από δι­αφορετικές περιοχές και από διαφορετικά κοινω- νικο-οικονομικά στρώματα του πληθυσμού: εργαζόμε­νοι, συνταξιούχοι, άνεργοι, εργαζόμενοι σε αναστολή, άτομα με ανώτατη εκπαί­δευση, άτομα με ανώτερη εκπαίδευση.

Ποιες είναι οι αγωνίεςΩς προς το περιεχόμενο των αιτημάτων αυτά θα μπορούσαν να ομαδοποι- ηθούν αδρά σε τρεις κα­τηγορίες:* Εκείνα που αφορούσαν τη μόλυνση από τον ιό, όπου ήταν κυρίως έκδηλη η αγωνία μόλυνσης είτε των ίδιων των καλούντων (41,5% των κλήσεων) εί­τε των αγαπημένων τους

16;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΙΚΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 73,76-79 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

προσώπων (26,48% των κλήσεων), χωρίς όμως να ανήκουν σε ευπαθή ομάδα ή σε υγειονομικό προσωπι­κό. Ωστόσο, ένα 27,69% των κλήσεων αφορούσε ανησυχία μόλυνσης από τον ιό για τον ίδιο τον κα­λούντο, μια ανησυχία που βασιζσταν στο ότι ο καλών ανήκε σε ευπαθή ομάδα.* Η δεύτερη κατηγορία των αιτημάτων, τα οποία ήταν και τα συχνότερα, αφορού­σαν τα περιοριστικά μέτρα και τα επακόλουθά τους. Σε γενικές γραμμές φάνηκε ότι ο ιός και τα μέτρα απο­τελούν εκλυτικούς παράγο­ντες κυρίως παλαιότερων παθογενειών, που τώρα όμως έρχονται επιτακτικά και ορμητικά στην επιφά­νεια - π.χ. προβλήματα επι­κοινωνίας στα ζευγάρια, δυσκολία διαχείρισης των προβλημάτων των παιδιών κ.λπ. Σε αυτές τις κλήσεις, τα αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης κυριαρχού­σαν, με το 65,38% των κλήσεων να αφορά τη δυ­σκολία διαχείρισης της απομόνωσης/μοναξιάς, όπως και το 60,38% τη δυ­

σκολία προσαρμογής στα περιοριστικά μέτρα και τα συνακόλουθα συναισθή­ματα εγκλωβισμού και κα­ταπίεσης.* Στις κλήσεις γινόταν ανα­φορά σε ανησυχίες που σχετίζονταν με την οικο­νομία, την επερχόμενη ύφε­ση, τον φόβο για απώλεια της εργασίας είτε του ιδιού του καλούντος είτε μέλους της οικογένειάς του και τη συνεπαγόμενη δυσκολία να αντεπεξέλθει κάποιος σε οικονομικές υποχρεώσεις. Οσον αφορά τη συμπτω- ματολογίο που μπορεί να εγείρει η περιρρέουσα κατάσταση, κυριαρχούσε η αγχώδης συμπτωματο- λογίο: δυσκολία να χαλα­ρώσει κάποιος (70% των κλήσεων), διαρκής ανησυ­χία (59,6% των κλήσεων) και ανησυχία για την υγεία (58,8% των κλήσεων). Πα­ράλληλα, εμφανίζονταν και κάποια καταθλιπτικά συμπτώματα όπως απελπι­σία (38,5% των κλήσεων) και αίσθημα κόπωσης/νω- θρότητα (33,8% των κλήσε­ων). Φόβος, αιφνιδιασμός και λύπη ήταν τα κυρίαρχα

βαστκά συναισθήματα των τελεσταίων εβδομάδων.

ΑναζητήστεβοήθειαΟλα αυτά μαρτυρούν άρα­γε ότι ο εγκλεισμός έχει αφήσει ήδη το «σημάδι» του στην ψυχική υγεία του πληθυσμού; «Είναι νωρίς να μιλήσουμε yia παγιω- μένες ψυχικές διαταραχές που προκύπτουν από τη συνθήκη, στο σύνολο της κοινότητας. Από εκεί και πέρα, όσο η κρίση παρα- τείνεται και βαθαίνει ανα­μένεται να επιταχυνθούν δυναμικές που υπέβοσκαν και δεν είχαν εκδηλωθεί μέχρι στιγμής σε άτομα που δεν είχαν εμφανίσει συμπτωματολογία από την ευρύτερη ψυχική σφαίρα, αλλά και να πυροδοτηθούν υποτροπές σε άτομα που έχουν ήδη διαγνωσμέ- νες ψυχικές διαταραχές, εφόσον μείνουν χωρίς την απαραίτητη φαρμακευτι­κή ή/και ψυχοκοινωνική φροντίδα που απαιτείται ιδιαιτέρως στην τρέχου­σα συγκυρία. Πολλά θα εξαρτηθούν σε προσω­

Κάποιοι ζουν μόνοι, και αυτή η μοναξιά είναι πιεστική, κάποιοι ζουν με την οικογένεια τους, στην οποία μπορεί να υπάρχουν δυσλειτουργίες, να αυξάνονται οι συγκρούσεις, ακόμη και η βία. Αυτό έχουμε να αντιμετωπίσουμε από εδώ και πέρα, λένε οι επιστήμονες

πικό επίπεδο από τους εγκατεστημένους μηχα­νισμούς άμυνας που έχει ή δεν έχει αναπτύξει κά­ποιος, από το πώς μπορεί να επαναφέρει στην καθη­μερινή του πρακτική τους τρόπους με τους οποίους αντιμετώπισε παρελθοντι- κές δυσκολίες καθώς και από την ύπαρξη ή αντί­στοιχα από την έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλ­λοντος ή κοινωνικών δι­κτύων» σημειώνει η κυ­ρία Μαρίνα Οικονόμου, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Α- Ψυχιατρική Κλι­νική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΓΙΑ, η οποία συμμε­τείχε από την πρώτη στιγ­μή στην πρωτοβουλία και στην οργάνωση της τηλε­φωνικής γραμμής ψυχο- κοινωνικής υποστήριξης για την Covid-19. Η κυρία Οικονόμου στέλνει το δικό της μήνυμα προς οποιον- δήποτε νιώθει αβοήθητος σε αυτή τη συγκυρία. «Η αναζήτηση της κατάλλη­λης βοήθειας είναι δικαί­ωμα αλλά και ευθύνη κάθε ανθρώπου που υποφέρει, ειδικά οε τέτοιες περιπτώ­σεις, όπως η πανδημία από την Covid-19. Μα­κριά από τα ταμπού και τις προκαταλήψεις που συνειρμικά συνοδεύουν οτιδήποτε “ψ ”, η αναζή­τηση βοήθειας από ειδι­κούς του χώρου της ψυχι­κής υγείας προβάλλει ως κρίσιμη αναγκαιότητα αλ­λά και συχνά ως η μόνη λύση μπροστά στα αδιέ­ξοδα που φέρνει η δίνη του εγκλεισμού και της απομόνωσης. Οι γραμμές ψυχολογικής και ψυχο- κοινωνικής υποστήριξης ανοίγουν ένα παράθυρο ελπίδας και ένα καταφύ­γιο ασφάλειας».Η γραμμή αυτή έγινε πε- νταψήφια (αριθμός 10306) από το περασμένο Σάβ­βατο, στο πλαίσιο πρωτο­βουλίας του ΕΚΠΑ και του υπουργείου Υγείας. Μάλι­στα μόνο τις δύο πρώτες ημέρες λειτουργίος της δέ­χθηκε 5.300 κλήσεις και την περασμένη Δευτέρα 1.450 κλήσεις. Η υπηρε­σία της τηλεφωνικής υπο­στήριξης οργανώνεται υπό τις επιστημονικές κατευ­θύνσεις και την εποπτεία της Α' Ψυχιατρικής Κλινι­κής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ (η επιστημονι­κή επιτροπή αποτελείται από τους Μαρίνα Οικονό­μου, Γιάννη Ζερβά, Ελένη Λαζαράτου, Φραγκίσκο Γονιδάκη και τελεί υπό τη διεύθυνση του καθηνη- τή Ψυχιατρικής και διευ­θυντή της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο κ. Λάμπη Παπαγεωργίου).

ΣΥΝΕΧΕΙΑΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ *·♦

ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ

ΜΙΑ «ΩΡΟΛΟΓΙΑΚΗ ΒΟΜΒΑ» ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΕΙ ΝΑ ΕΚΡΑΓΕΙΥπάρχουν και σπίτια στα οποία μόνιμο «μέλος» αποτελεί δυστυχώς η ενδοοικογενειακή βία. Και είναι εύλογοι οι φόβοι σχετικά με πιθανή αύξηση τέτοιων περιστατικών αυτή τη στρεσογόνο περίοδο. Σύμφωνα με τους ειδι­κούς με τους οποίους ήλθαμε σε επαφή, μέχρι στιγμής δεν έχει αποτυπωθεί μια τέτοια αύξηση, ωστόσο, όπως επεσήμαναν, αναμένεται αύξηση των βίαιων περιστατι­κών εντός του σπιτιού όσο η περίοδος του εγκλεισμού μακραίνει. Οπως δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία της τηλεφωνικής γραμμής SOS 15900 της Γενικής Γραμμα­τείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (λειτουργεί σε 24ωρη βάση επτά ημέρες την εβδομάδα, ενώ οι γυναίκες που δεν έχουν πρόσβαση σε τηλέφω­νο μπορούν να στείλουν e-mail στο sosl5900@isotita. gr), οι κλήσεις με χαρακτηρισμό «περιστατικό βίας» ανέρχονταν σε 279 για τον Φεβρουάριο ενώ για τον Μάρτιο σε 325. Αναφορικά με τις κλήσεις στις οποίες καταγγέλθηκε ως είδος βίας η ενδοοικογενειακή βία, τον Φεβρουάριο καταγράφηκαν 156 τέτοιες κλήσεις ενώ τον Μάρτιο 166 - η ποσοστιαία αύξηση μεταξύ των δύο μηνών ανερχόταν σε 6,4%. Σε σύγκριση όμως με το σύνολο των κλήσεων οι οποίες χαρακτηρίστηκαν με κάποιο είδος βίας, οι κλήσεις «ενδοοικογενειακής βίας» αποτέλεσαν το 87% του συνόλου των κλήσεων για τον Φεβρουάριο ενώ για τον Μάρτιο το 72%.Η γενική γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισό­τητας των Φύλων κυρία Μαρία Συρεγγέλα ανέφερε στο Βήμα ότι το σύνθημα της Γενικής Γραμματείας είναι «Μένουμε σπίτι αλλά δεν μένουμε σιωπηλές». «Παρ'όλη τη σταθερότητα στα ποσοστά κλήσεων για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας από την τηλεφωνική γραμ­μή SOS 15900, φροντίζουμε ώστε οι δομές υποστήρι­ξης των γυναικών θυμάτων βίας να είναι σε λειτουργία (φυσικά με άλες τις απαραίτητες προφυλάξεις για την Covid-19) και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στις γυναίκες που τις χρειάζονται. Η βία, ενδοοικογενειακή και έμφυλη, δεν πρέπει να γίνεται ανεκτή και οφείλουμε όλες και όλοι μας να καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια ως προς την εξάλειψή της, ακόμα και σε αυτές τις κρί­σιμες στιγμές».Και στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) δεν εμφανίζεται, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, κάποια έξαρση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, όπως αυτά μπορούν να αποτυπωθούν στις τη­λεφωνικές κλήσεις, μας πληροφόρησε η κυρία Μαρία Δουκάκου, διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας και ψυχο- θεραπεύτρια, προϊστάμενη του Τμήματος Διαχείρισης Κρίσεων του ΕΚΚΑ. Ωστόσο οι γυναίκες που αντιμε­τωπίζουν προβλήματα εντός δυσλειτουργικών οικο­γενειών πιθανώς να αισθάνονται αυτή την περίοδο μεγαλύτερη κοινωνική απομόνωση καθώς δεν είναι τόσο εύκολη η πρόσβασή τους σε υποστηρικτικό δί­κτυο ή σε νοσοκομεία και άλλες δομές, εξαιτίας του νέου κορωνοϊού. «Γ<α αυτό και υπάρχει μεγάλη κινη­τοποίηση ώστε οι ειδικοί ψυχικής υγείας να βρεθούν έστω και εξ αποστάσεως κοντά στα πιθανά θύματα ενδοοικογενειακής βίας που τους έχουν ανάγκη. Το ΕΚΚΑ έχει δύο τηλεφωνικές γραμμές, την τηλεφωνική γραμμή άμεσης κοινωνικής βοήθειας 197 που λειτουρ­γεί δωρεάν 06.00-22.00 επτά ημέρες την εβδομάδα καθώς και την Εθνική Γοαμμή Παιδικής Προστασίας 1107 (λειτουργεί επίσης 06.00-22.00 επτά ημέρες την εβδομάδα με αστική χρονοχρέωση)».Δεν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε στην παρούσα φάση το μέγεθος της κατάστασης σε ό,τι αφορά την ενδοοικογενειακή βία με θύματα τα παιδιά, σημείωσε ο κύριος Στέφανος Αλεβίζος, ψυχολόγος, συντονιστής στο Κέντρο Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης στο «Χαμόγελο του Παιδιού». «Αυτή τη στιγμή οι καταγγελίες που λαμβά­νουμε στη γραμμή 1056 που αφορά τα παιδιά δεν είναι περισσότερες από το παρελθόν. Ωστόσο με δεδομένο ότι οι περισσότερες καταγγελίες που αφορούν βία στα παιδιά γίνονται από τη γειτονιά ή το σχολείο και αυτή τη στιγμή τα σχολεία δεν λειτουργούν ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι ασχολούνται με τα ιατρικά θέματα του κορωνο- ϊού και όχι με τον περίγυρο, είναι επόμενο να συμβαίνει κάτι τέτοιο». Και κατά τον κ. Αλεβίζο, όσο ο χρόνος περνά αναμένεται αύξηση των κρουσμάτων αφού «ο περιορι­σμός φέρνει εκνευρισμό και μεγεθύνει ήδη υπάρχουσες δυσλειτουργικές καταστάσεις εντός της οικογένειας οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε άσκηση βίας».

«

Λ

17;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΙΚΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 73,76-79 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

··· ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

Επίσης, σε επιστημονικό και επιχειρησιακό επίπεδο, συνεργάζονται η Ομοσπον­δία Φορέων Ψυχοκοινω- νικής Αποκατάστασης & Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ», η οποία συμμετέχει με πάνω από 160 ειδικούς από 40 φορείς, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), ο μη κερδοσκο­πικός Σύλλογος «Το Χα­μόγελο του Παιδιού», κα­θώς και μεγάλος αριθμός εθελοντών ψυχολόγων, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν άμεσα σε σχετική πρόσκλη­ση του υπουργείου Υγείας.

Η γραμμή της Περιφέρειας

Μεγάλο βάρος κλήσεων «σηκώνει» και η γραμμή 1110 της Περιφέρειας Αττι­κής και του Ιατρικού Συλλό­γου Αθηνών (ΙΣΑ), η οποία ξεκίνησε τη λειτουργίο της στις 16 Μαρτίου. Η γραμμή μέχρι το βράδυ της Τρίτης 7 Απριλίου είχε δεχθεί συ­νολικά 33.327 κλήσεις, εκ των οποίων οι 1.993 αφο­ρούσαν ψυχολογική υπο­στήριξη (10.725 κλήσεις αφορούσαν απορίες ιατρι­κής φύσεως για τον νέο κο- ρωνοϊό, 13.870 θέματα κοι­νωνικής μέριμνας και 117 κλήσεις υποστήριξης φρο­ντιστών για άτομα με άνοια και Αλτσχάιμερ - η τελευ­ταία αυτή επιλογή προστέ­θηκε μόλις τις τελευταίες ημέρες). Ποιο είναι το «προ­φίλ» των ατόμων που συ- γήθως τηλεφωνούν; Οπως περιγράφει η κυρτά Σμα- ράγδα Χρηστάκη, ψυχολό- γος-ψυχοθεραπεύτρια, σύμ­βουλος του περιφερειάρχη Αττικής, «έχουμε δύο κύρι­ες κατηγορίες πληθυσμού που καλούν. Η μία αφορά άτομα που δεν έχουν κά­ποια διαγνωσμένη ψυχι­κή νόσο, είναι συνήθως ηλικίας 30-45 ετών— στην πιο παραγωγική δηλαδή

ηλικία — και σε αυτή τη φάση δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν τις αρνητι­κές σκέψεις που γεννά η πανδημία και ο εγκλει­σμός. Εμφανίζουν άγχος, κρίσεις πανικού, καταθλι- πτικά συμπτώματα. Βρί­σκονται ξαφνικά στο σπίτι χωρίς δουλειά, πιθανώς με μεγάλη οικονομική στενό­τητα και αβεβαιότητα». Η δεύτερη κατηγορία αφορά άτομα που έχουν κάποια διαγνωσμένη ψυχοπαθο- λογίο και σε αυτή τη φάση

παρουσιάζουν έξαρση των συμπτωμάτων τους. «Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμη και αν λαμβάνουν φαρμα­κευτική αγωγή. Η επιπλέ­ον ένταση που πυροδοτεί η κατάσταση πιθανώς να απαιτεί νέα ρύθμιση της αγωγής τους, την οποία δεν μπορούν να κάνουν τόσο εύκολα αφού είναι πλέον πιο δύσκολη η πρό­σβασή τους σε ειδικό». Υπάρχουν και άτομα που αναφέρουν ακραία συναι­σθήματα, που εμφανίζουν

ακόμη και αυτοκτονικέςτά­σεις; «Σε καθημερινή βάση έχουμε κάποια τέτοια κλή­ση. Ωστόσο οι ειδικά εκ­παιδευμένοι συνάδελφοι είναι σε θέση να παρέμ- βουν αναλόγως με βάση την κάθε περίπτωση που έχουν απέναντι' τους στην άλλη άκρη της γραμμής».

Ολοκ λπ< κομένο πρόγραμμα

Η ειδικός σημειώνει ότι όσο αυξάνεται η απομό­νωση του πληθυσμού εί­

ναι επόμενο να αναμένε­ται ένταση των ψυχικών συμπτωμάτων.«Για αυτόν τον λόγο υπάρχουν δύο συνεργασίες της Περι­φέρειας για βοήθεια των ατόμων που τη χρειάζο­νται. Η μία αφορά την πλατφόρμα Melapus, μέ­σω της οποίας εθελοντές ειδικοί στην ψυχική υγεία προσφέρουν δωρεάν ψυ­χιατρική εκτίμηση σε άτο­μα που τη χρειάζονται. Η δεύτερη έχει ως στόχο τη σταθερή στήριξη ατό­

μων που τηλεφωνούν στη γραμμή βοήθειας. Οι ψυχολόγοι της γραμμής κρατούν τα αιτήματα εκεί­νων που τηλεφωνούν και επιθυμούν να παρακολου- θούνται σε σταθερή βάση από κάποιον ειδικό για αυτήν τη δύσκολη περίο­δο, και τις δύο τελευταίες εβδομάδες ξεκίνησε η εξ αποστάσεως παρακολού­θηση».Σημειώνεται ότι από την περασμένη Τετάρτη στην Ανοιχτή Γραμμή Βοήθει-

ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ

Η ΘΕΤΙΚΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ

Ο εγκλεισμός στο σπίτι αποτελεί μια πρωτόγνωρη εμπειρία για την ελληνική αλλά και την παγκόσμια κοι­νωνία, ανέφερε στο «Βήμα» η κυρία Ελένη Λαζαράτου, καθηγήτρια Παιδοψυχια- τρικής στην Α’ Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ (η οποία φέρει την επιστημονική ευ­θύνη της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε οικογένει­ες στη νέα γραμμή 10306). Ισως όμως είναι η στιγμή να στραφούμε στα παιδιά μας: «Είμαστε πλέον όλη την ημέρα μαζί. Σε κανονικούς καιρούς δεν μας βλέπουν και δεν τα βλέπουμε αρκε­τά. Ας προσπαθήσουμε να καλύψουμε το κενό μιλώ­ντας και κάνοντας πράγμα­τα μαζί τους. Ας τα καθησυ­χάσουμε, είναι και εκείνα

τρομαγμένα. Δίνοντάς τους προσοχή, παίρνουμε δύ­ναμη. Προστατεύοντάς τα, κερδίζουμε εμείς εμπιστο­σύνη στον εαυτό μας. Βοη­θώντας τα να νικήσουν τους φόβους τους, νικάμε τους δικούς μας».Ποια είναι τα κύρια προβλή­ματα που εμφανίζονται σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των παιδιών εξαιτίας του εγκλεισμού; ρωτήσαμε

την καθηγήτρια. «Το κύριο πρόβλημα που αναφέρουν οι οικογένειες είναι εκείνο της διαχείρισης του χρόνου, που διαφοροποιείται ανάλο­γα με την ηλικία του παιδιού. Για τα μικρότερα παιδιά οι γονείς δυσκολεύονται να αφιερώσουν χρόνο και να τους προτείνουν παιχνίδια και δραστηριότητες. Οσο πιο αγχωμένοι και πιεσμέ­νοι είναι οι ενήλικοι, τόσο

λιγότερο διαθέσιμοι είναι για τα παιδιά τους. Τα με­γαλύτερα παιδιά μπορεί να απασχοληθούν μόνα τους, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος να περάσουν όλη την ημέρα στο Διαδίκτυο και οι γονείς φοβούνται για την ανάπτυξη εξάρτησης. Τα ίδια τα παι­διά παραπονιούνται για την έλλειψη επαφής με τους φί­λους τους, την οποία προ­σπαθούν να καλύψουν με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το κλείσιμο του σχολείου αναφέρεται ως πρόβλημα μόνο γιατί δεν μπορούν να συναντούν τους συμμαθη­τές τους. Οι ανησυχίες τους για την επιδημία είναι μι­κρές, σκέφτονται μόνο πώς μπορούν να προστατέψουν μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα για να μη νοσήσουν».

Ως προς τα συμπτώματα που εμφανίζουν τα παιδιά εξαιτίας της ραγδαίας αλ­λαγής στην καθημερινότη- τά τους, η κυρία Λαζαρά­του τονίζει ότι γενικώς τα παιδιά έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες προσαρμογής και ψυχικής ανθεκτικότητας από ό,τι οι ενήλικοι.

Παιδική ανθεκτικότατα«Στην παρούσα κατάσταση τα παιδιά με τα οποία μιλάω φαίνεται να δέχονται με πο­λύ ώριμο τρόπο τα περιο­ριστικά μέτρα. Εντύπωση μου έχει κάνει ότι έφηβοι, που λόγω της αναπτυξια­κής τους φάσης αναμενό- ταν να αντιδράσουν και να μην τηρήσουν τα μέτρα, δέ­χονται χωρίς αμφισβήτηση τους περιορισμούς. Ανησυ­

χία υπάρχει στους εφήβους που πρόκειται να δώσουν πανελλαδικές εξετάσεις, η οποία εντείνεται λόγω της αβεβαιότητας των ημερο­μηνιών διεξαγωγής τους. Συμπτώματα διαπιστώνο­νται πάντως σε αρκετά παι­διά, αλλά αυτά συνδέονται κυρίως με οικογενειακές δυσλειτουργίες που προ- ϋπήρχαν και σαφώς τώρα επιδεινώνονται. Γονεϊκή ασυμφωνία, βίαιες συμπε­ριφορές μέσα στην οικογέ­νεια, ακόμη και υπερβολικό άγχος ενός εκ των γονέων εκφράζονται σαν διαταρα­χές συναισθήματος ή συ­μπεριφοράς από τα παιδιά». Ποιες είναι οι συμβουλές που θα έδινε η καθηγήτρια στους γονείς ώστε να δι­αχειριστούν καλύτερα την

18;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΙΚΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 73,76-79 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

ας 1110 προστέθηκε άλ­λη μια υπηρεσία η οποία αφορά ψυχολογική υπο­στήριξη, συμβουλευτική και καθοδήγηση στους γονείς για οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζουν με τα παιδιά τους κατά τη στρεσογόνο παραμο­νή τους στο σπίτι λόγω της πανδημίας (λειτουρ­γεί δωρεάν καθημερινά από τις 9 το πρωί ως τις 9 το βράδυ). Σε συνδυα­σμό με την υπηρεσία, μία φορά την εβδομάδα οι γο­

νείς θα μπορούν να πα­ρακολουθούν και δωρε­άν Webinars, διαδικτυακά σεμινάρια από την ιστοσε­λίδα i-paidi.Αυτή την περίοδο φαίνεται πιο επιβεβλημένο από πο­τέ το «η ισχύς εν τη ενώ­σει» σε όλα τα επίπεδα ώστε να βγούμε από το κορωνο-τούνελ στο οποία έχουμε μπει. Ετσι, όπως σημειώνει η κυρία Οικο­νόμου, η Α’ Πανεπιστημι­ακή Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ υλοποιεί συνερ­

γασία με την Περιφέρεια Αττικής για ένα ολοκλη­ρωμένο Πρόγραμμα Ψυ­χικής Υγείας Ευάλωτων Πληθυσμών, που εστιάζει τόσο στο δημόσιο όφελος όσο και στην προαγωγή της επιστημονικής καινο­τομίας. «Σε αυτή την κα­τεύθυνση, η συνεργασία μας με την τηλεφωνική γραμμή της Περιφέρει­ας θεωρείται όχι μόνο χρήσιμη, αλλά αυτονό­ητη και επιβεβλημένη. Ενώνουμε τις δυνάμεις

μας πολυεπίπεδα για να μη μετατραπεί η πανδη­μία της Covid-19 σε μια πανδημία φόβου και πα­νικού». Γιατί η πανδημία του φόβου είναι επίσης άκρως μεταδοτική, μπο­ρεί να έχει εκθετική αύξη­ση και να αφήσει πίσω της πολλά «θύματα». Μείνετε «συνδεδεμένοι» λοιπόν και πλήθος ειδικών μπορεί να βρεθεί στο πλευρό σας όταν νιώσετε «μετέωροι» μέσα στη ρευστή κατάστα­ση στην οποία ζούμε.

Τα παιδιά έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες προσαρμογής και ψυχικής ανθεκτικότητας απ’ ό,τι οι ενήλικοι, ενώ φαίνεται να δέχονται με πολύ ώριμο τρόπο τα περιοριστικά μέτρα

ΠΡλΤΟΒΟΥλΙΕΣ

«ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ» ΒΟΗΘΕΙΑΣΠλήθος πρωτοβουλιών από την Πολιτεία, διαφο­ρετικούς δήμους, πανεπιστημιακά ιδρύματα και άλ­λους φορείς επιχειρεί να δημιουργήσει ένα «δίχτυ» ασφαλείας της ψυχικής υγείας του πληθυσμού εν μέσω πανδημίας. Η κινητοποίηση είναι πράγματι τεράστια και ενδεικτικά σημειώνουμε (καθώς δυ­στυχώς ο πεπερασμένος χώρος δεν το επιτρέπει), εκτός από τις πρωτοβουλίες που αναφέρονται στο κείμενο, κάποιες επιπλέον:

• Η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία για τη Φροντί- ■ δα Παιδιών και Οικογενειών στην Αρρώστια και τον Θάνατο «Μέριμνα» (www.merimna.org.gr) παρέχει γραμμές ψυχολογικής στήριξης (210-6463.622, Αθή­να), 2310-510.010, Θεσσαλονίκη) για όσους έχουν ανάγκη να μάθουν πώς θα στηρίξουν τα παιδιά τους αν μέλος της οικογένειας χρειαστεί να νοση- λευθεί, αν κινδυνεύσει η ζωή του ή πεθάνει από τον νέο κορωνοϊό.

• Η Α' Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ στην ιστοσε­λίδα της apsych.med.uoa.gr παρέχει μια σειρά 10 οδηγών για την ψυχική διαχείριση τΑς πανδημίας COVID-19 που αφορούν τόσο τον πληθυσμό όσο και τους επαγγελματίες υγείας.

• ΗΕταιρεία Alzheimer Αθηνών παρέχει 24ωρη συμ- βουλευτική υποστήριξη σε άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους στην τηλεφωνική γραμμή 1Π0 της Περιφέρειας Αττικής και του ΙΣΑ.

• Η Α' Νευρολογική Κλινική του ΕΚΠΑ έχει δημιουργή­σει τηλεφωνική γραμμή βοήθειας για τους ασθενείς με νευρολογικά νοσήματα, τους φροντιστές και τις οικογένειες τους. Η τηλεφωνική γραμμή βοήθειας λειτουργεί ως εξής: Για ιατρικά νευρολογικά θέματα, ιατροί, ωράριο 10.30-14.30 στα τηλ. 210-7289.291,210- 7289.284,210-7289.301,210-7289.277. Για διαδικαστι­κά θέματα, θέματα κοινωνικής μέριμνας και ψυχο- κοινωνική υποστήριξη, κοινωνικοί λειτουργοί, ωράριο 10.00-14.30 στο τηλ. 210-7289.215. Ο διαδικτυακάς τόπος όπου αναρτώνται πληροφορίες που αφορούν τους ασθενείς με νευρολογικά νοσήματα την πε- * ρίοδο της πανδημίας είναι: https://eginitio.uoa.gr/ klinikes/a_neyrologiki_kliniki/ektakti_enimerosi_a_ neyr ologikis_klinikis_pandimia_koronoioy/

• Το Εργαστήριο Σχολικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ ανταποκρινόμενο στις ανά­γκες αυτής της κρίσιμης περιόδου έχει αναπτύξει 4 έντυπα (στην ελληνική και αγγλική γλώσσα) τα οποία περιλαμβάνουν χρήσιμες επισημάνσεις για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη οικογενειών, παιδιών και εφήβων, γονέων και εκπαιδευτικών/σχολείων καθώς και χρήσιμες επισημάνσεις για τπ μετάβαση στην «ηλεκτρονική» τάξη. Ταυτόχρονα έχει αναπτύξει '*■ δραστηριότητες ενδυνάμωσης κοινωνικών και συ­ναισθηματικών δεσμών στην «ηλεκτρονική» τάξη με απώτερο στόχο την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτι­κότητας των μαθητών. Τα έντυπα έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Σχολικής Ψυχο­λογίας http://www.centerschoolpsych.psych.uoa. gr/index.php/2020-03-27-17-58-58.

κατάσταση; «Ο/ γονείς οφείλουν να ενημερώνουν τα παιδιά και τους εφήβους με σύντονο για την ηλικία τους τρόπο σχετικά με τα πραγματικά γεγονότα, απο- ψεύγοντας την υπερέκθση σε πληροφορίες. Πρέπει επίσης να δίνουν θετικές και αισιόδοξες εικόνες από την κοινότητα, για παράδειγ­μα ατόμων που ανάρρωσαν ή βοήθησαν κάποιον που νόσησε. Σημαντική είναι η διαμόρφωση μιας νέας καθημερινής ρουτίνας για τα παιδιά, για όσο διάστη­μα διαρκεί η αποχή από το σχολείο. Το δομημένο πρό­γραμμα, όπως η διατήρηση μιας σταθερής ώρας πρω­ινής έγερσης, μεσημερια­νού γεύματος, ξεκούρασης, εκπαιδευτικής δραστηρι­

ότητας και νυχτερινής κα­τάκλισης, βοηθά τα παιδιά αλλά και την οικογένεια να διατηρήσουν συνοχή στη νέα λειτουργία τους. Είναι επίσης σημαντική η αναζή­τηση κάποιων δραστηριο­τήτων με εκπαιδευτικό χα­ρακτήρα για τα παιδιά και η προτεινόμενη τηλεκπαίδευ- ση παίζει σημαντικό ρόλο στη δόμηση του ημερήσι­ου προγράμματος και την υποκατάσταση του σχολικού προγράμματος».

Συνεχίζουμε την εκπαίδευσηΟι εκπαιδευτικοί μπορούν να παίξουν πράγματι τον δικό τους σημαντικό ρόλο ακόμη και τώρα που τα εκ­παιδευτικά ιδρύματα είναι κλειστά, ώστε να κρατή­

σουν επικοινωνία με τους μαθητές τους και να τους κάνουν να αισθανθούν μια κανονικότητα μέσα σε όλα αυτά τα «μη κανονικά» που βιώνουν. Οπως υπογράμμι­σε στο «Βήμα» η καθηγή- τρια Σχολικής Ψυχολογίας, πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας, διευθύντρια του Εργαστηρίου Σχολικής Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ, κυ­ρία Χρυσή Χατζηχρήστου, υπάρχουν βασικές συμβου­λές που μπορούν σε αυτή τη δύσκολη περίοδο να αποτελέσουν «πυξίδα» για τους εκπαιδευτικούς.• Επανασυνδεόμαστε με το

σχολείο, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της εξ απο- στάσεως διδασκαλίας, αντιμετωπίζοντας τους όποιους περιορισμούς σε

σχέση με τον συγκεκρι­μένο τρόπο διδασκαλίας.

• Γινόμαστε ξανά «ομάδα», εστιάζοντας στην παρού­σα διαδικασία που βιώ- νουμε.

• Είναι αναμενόμενο, όταν οι μαθητές/τριες επανα- συνδέονται, να θέλουν να μοιραστούν την εμπει­ρία ή τα συναισθήματα τους. Δεν είναι εύκολο για όλους τους μαθητές/ τριες να εκφράζονται με την ίδια ευκολία και δεν ανταποκρίνονται όλοι με τον ίδιο τρόπο στο ηλε­κτρονικό περιβάλλον.

• Απευθυνόμαστε στους μαθητές/τριες με ανοι­κτές ερωτήσεις, χωρίς κατευθυντικό περιεχό­μενο, προτιμώντας ερω­τήματα ανοιχτού τύπου:

«Τι σας δυσκολεύει πε­ρισσότερο αυτή την πε­ρίοδο;» και «Τι κάνατε το διάστημα αυτό που σας άρεσε;».

• Διασφαλίζουμε μέσα από τη συζήτηση ότι οι μαθη- τές/τριες έχουν αντιλη- φθεί επαρκώς τα γεγο­νότα και γνωρίζουν τους τρόπους νια να ελαχιστο­ποιήσουν τους κινδύνους για την υγεία τους.

• Μοιραζόμαστε, αν το επι­θυμούμε, στοιχεία από την εμπειρία μας ή συναι­σθήματα, χωρίς όμως να προσθέτουμε δικές μας «ανησυχίες».

• Αναθέτουμε δυαδικές ή ομαδικές εργασίες, όταν είναι εφικτό, παρέχοντας τη δυνατότητα στα παι­διά να μαθαίνουν με ευ­

χάριστο τρόπο, αλλά και . να ενισχύουν τις επαφές τους αντισταθμίζοντας την αίσθηση μοναξιάς ή ανίας που πιθανώς βιώ­νουν.

• Οργανώνουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που θα τα βοηθήσουν να θέτουν ημερήσιους στό­χους και να οργανώσουν το πρόγραμμα της μελέ­της τους.

• Αναζητούμε υλικό, το οποίο είναι διαθέσιμο στο Διαδίκτυο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους μαθητές/ τριες με διαφορετικές εκ- Λ παιδευτικές ανάνκες, μα- θητές/τριες που προέρ­χονται από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλο­ντα,καθώς και ευάλωτες ομάδες μαθητών μας.

19;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Σωτήρης Δεσπότης, Πρόεδρος του τμήματοςΚοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Αθηνών(ΕΚΠΑ): ...

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ Σελ.: 1,16-17 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Επιφάνεια: 1924.82 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 2870

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Συνέντευξη με τον Πρόεδρο τμήματος Κοινωνικής---------------------- „------ ■=—

Αθηνών, κ. ΣωτήρηΔεσπότη

20;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Σωτήρης Δεσπότης, Πρόεδρος του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας τηςΘεολογικής Σχολής Αθηνών (ΕΚΠΑ): ...

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ Σελ.: 1,16-17 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ο πανεπιστημιακός δάσκαλος, Σωτήρης Δεσπότης εν δράσει

Συνέντευξη στονΖαχαρία Π. Γεωργούση

44Η οργή του Θεού (που ουσιαστικά είναι η άλλη όψη της αγάπης Του) στρέφεται κατε- ξοχήν εναντίον της σατανικής Τριάδας (Δράκων [Σατανάς] - Θη­ρίο εκ της Θα­λάσσης Γαυτοθε- οποιημένη πολι­τική Εξουσία"] - Θηρίο εκ της Γης [= οι προπαγαν­δίσεις της Εξου­σίας]).

Σωτήρης Δεσπότης, Πρόεδρος του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Αθηνών (ΕΚΠΑ):

"Ο Κριτής της Αποκάλυψης, Νυμφίος της Εκκλησίας"

Με αφορμή τον κορωνοϊό ουκ ολίγοι ανατρέχουν για ακόμη μια φορά, με εσχατολογική και ενίοτε καταστροφολογι κή διάθεση, στην "Αποκάλυψη του Ιωάννη". Ο Πανεπιστημιακός Καθηγητής και Πρόεδρος του τμήματος Κοινωνικής Θεο­

λογίας και θρησκειολογίας της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, Σωτήρης Δεσπότης, συγ­γραφέας του δίτομου βιβλίου: "Η Αποκάλυ­ψη του Ιωάννη. Ερμηνευτική προσέγγιση στο Βιβλίο της Προφητείας"(Εκδόσεις "Αθως"), στη συνέντευξή του ιχνηλατεί τη διαδρομή της ερμηνείας με σύνεση και θεολογική επάρ­κεια. Παράλληλα, ο "παραγωγικότατος" εκ­δοτικά Πανεπιστημιακός(τουλάχιστον 10 βι­βλία) μας μιλά για τη διασύνδεση Αποκάλυ­ψης και Ευαγγελίων ξεφυλλίζοντας τις σελί­δες του βιβλίου του: "Ιερά Ευαγγέλια.Το μή­νυμα της Καινής Διαθήκης στον Σύγχρονο Άνθρωπο"(Εκδόσεις "Έννοια") λίγο πριν τη με­γαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης. Περισ­σότερες πληροφορίες για την ακαδημαϊκή θε­ολογία στην ηλεκτρονική διεύθυνση των ανοι­χτών μαθημάτων του Πανεπιστημίου Αθη- vd)v(uoa.gr)

Η στροφή στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, το πλέον πολυδαίδαλο βιβλίο της Βίβλου, είναι

ασφαλής πλοηγός σε μια προσπάθεια κα­τανόησης των δραματικών στιγμών που βιώνει η παγκόσμια κοινότητα;• Η Αποκάλυψη είναι ένα άκρως γοητευτι­κό βιβλίο, εφόσον ο αναγνώστης της έχει συ­γκεκριμένες προϋποθέσεις: συνήθως σε πε­ριόδους Κρίσεως το συγκεκριμένο βιβλίο δια­βάζεται αποσπασματικά και χωρίς ο ανα­γνώστης να γνωρίζει από καρδιάς τα Σύμβο­λα και τις Εικόνες, που χρησιμοποιούν γενικά οι Προφήτες της Βίβλου, προ Χριστού και με­τά Χριστόν (!), όχι τόσο για να αποκρυπτο­γραφήσουν το μέλλον, που "βρίσκεται" στα χέρια του Θεού της Εξόδου και του εσφαγμέ- νου για την αγάπη μας Αρνίου αλλά να μετα­μορφώσουν το Παρόν. Δυστυχώς, η Παλαιό (ή Πρώτη) Διαθήκη δεν γίνεται αντικείμενο κηρύγματος στις Συνάξεις μας, αν και είναι ε­ξαιρετικά επίκαιρη στη μεταμοντέρνα εποχή της κυριαρχίας της σέλφι και των άλλων "ει­δώλων". Αν αναγνωσθεί ολόκληρη η "Αποκά­λυψη του Ιωάννη", σε συνδυασμό με τη Θ.Αα- τρεία (η οποία είναι η Αποκάλυψη "ζωντανή" [live], εξ ου και το Είδωμεν το Φως), τότε στο τέλος αυτού του βιβλίου θα ανακαλύψει ο α­ναγνώστης ότι δεν υπάρχει το ζοφερό Μη­δέν, ο "Αρμαγεδών". Εξαγγέλλεται από τον Ιωάννη, έναν κατά την παράδοση παρθένο μαθητήίεδώ υπάρχει μια αντίφαση) ένας Γά­

μος, ο οποίος ουσιαστικά έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και τώρα. Αναμένεται, επίσης, η κάθο­δος μιας Καινούργιας Πόλης και όχι απλώς η ανακάλυψη μιας χαμένης Εδέμ, όπου όλοι συμμετέχουν κι όχι μόνον όσοι έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι "εκλεκτοί1, αρκεί να γκρεμίσουν τα είδωλα, που λανσάρει για να αποκοιμίσει τις μάζες η Αιώνια Πόλη - Πόρνη κάθε εποχής

Στη διάρκεια της έρευνας σχετικά με την Α­ποκάλυψη και τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού εντοπίσατε ομοιότητες ανάμεσα στις περιγραφές του εν λόγω κειμένου και στην... κορωναική πραγματικότητα; Εισήλ- θαμε, άραγε, σε "αποκαλυπτική" περίοδο εν αναμονή ενός πρωτόγνωρου εορτασμού του Πάσχα;• Σίγουρα η Πανδημία είναι ένα αληθινά Παγκόσμιο Γεγονός για πρώτη φορά ίσως με­τά τους Μεγάλους Πολέμους, που δεν πλήτ­τει μόνον τις Χώρες του Νότου, αλλά και αυ­τή την "Μητρόπολη" του Κόσμου. Αποδεικνύ- ει σε εμάς τους "μεταμοντέρνους" ότι όσο κι αν έχουμε τεχνολογικά γιγαντωθεί, παραμέ­νουμε γυμνοί και ευάλωτοι μπροστά σε έναν "αόρατο" εχθρό, αν και συλλογιέμαι τι επι­πτώσεις θα είχε ένας ιός που θα προσέβαλε τον εικονικό Κόσμο . Μετά την έλευση του

21;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Σωτήρης Δεσπότης, Πρόεδρος του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας τηςΘεολογικής Σχολής Αθηνών (ΕΚΠΑ): ...

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ Σελ.: 1,16-17 Ημερομηνίαέκδοσης:

12-04-2020

Κυρίου Ιησού μέσω του δοξασμού Του με την εξευτελιστική και εττώδυνη εκούσια Σταύρω­ση, αλλά και την (σωματική) Ανάσταση, η Α­ποκάλυψη σημειώνει ότι η ανθρωπότητα ο­λάκερη ζει την "αποκαλυ­πτική" εποχή της, όπου ο χρόνος είτε θα λειτουργεί ως Κρόνος που θα μας κά­νει καταναλωτές- αναλώ­σιμα, είτε ως καιρός-ευκαι- ρία (όπως διακηρύττει η Α- ποκ.). Βεβαίως στο συγκε­κριμένο βιβλίο, το τελικό Τέλος δεν έρχεται ακαριαί­α μετά την πρώτη επτάδα των λιμών(πείνα) και του Αδη (θανάτου), αλλά προο­δευτικά προκειμένου να σωθούν όσο γίνεται περισ­σότεροι άνθρωποι. Το Τέ­λος (= τελείωση του Σύ- μπαντος) έρχεται πλήττο- ντας πρώτα τα στοιχεία της Φύσης και μετά τους αμετανόητους (τους"δια­φθορείς της Γης"), αυτούς που κατοικούν στο χώμα και δεν σκηνώνουν στον Ουρανό (όχι με την έννοια του Sky αλλά του Heaven). Η οργή του Θεού (που ουσια­στικά είναι η άλλη όψη της αγάπης Του) στρέφεται κατεξοχήν εναντίον της σατανι­κής Τριάδας (Δράκων [Σατανάς] - Θηρίο εκ της Θαλάσσης ["αυτοθεοποιημένη πολιτική Εξουσία"] - Θηρίο εκ της Γης [= οι προπαγαν- διστές της Εξουσίας]).

Πολυεπίπεδοι συμβολισμοί κυριαρχούν στο βιβλίο της Αποκάλυψης και αναδεικνύονται με αλληγορικό τρόπο σε πρωταγωνιστές(το πολυμορφικό θηρίο, ο ερχόμενος αμνός, η συχνή χρήση του αριθμού επτά π.χ. επτά σφραγίδες, επτά σάλπιγγες)! Τι αντιπροσω­πεύουν θεολογικά;• Για την αρχή και το τέλος η μόνη γλώσσα που διαθέτουμε είναι η ποιητική γλώσσα των συμβόλων, η μόνη αληθινά "ξένη γλώσσα" που ποτέ δυστυχώς δεν μαθαίνουμε, ενώ μάς κατακλύζει η γλώσσα της Διαφήμισης και τα logos (icons!). Η Αποκάλυψη χρησιμο­

ποιεί και μεταμορφώνει Σύμβολα, βαθιά χα­ραγμένα στην ανθρώπινη ύπαρξη και ταυτό­χρονα γνωστά από τους Προφήτες της Εξο­ρίας με την αληθινή "τηλε+όραση" (δηλ. με ό­

ντως οξυδερκή Όραση πέ­ρα από τα φαινόμενα). Πρόκειται για τον Δανιήλ, τον Ζαχαρία και τον Ιεζεκι­ήλ, που έζησαν κάτω από συνθήκες Κρίσης και θέλη­σαν να μεταγγίσουν Ελπί­δα και Ζωή στα "νεκρά ο­στά" ανθρώπων που αι­σθάνονταν ότι τιμωρού­νται για αμαρτίες άλλων. Σε κάθε περίπτωση το θέ­μα της Αποκάλυψης του Ι­ησού (όπως επιγράφεται το βιβλίο) δεν είναι ο Αντί­χριστος (του οποίου το ό­νομα ήταν γνωστό στους πρώτους ακροατές της Α- ποκ.) αλλά ο Χριστός! Το δίλημμα είναι εάν σε πε­ριόδους Κρίσης κάποιος θα κρέμεται από το κάθε

Θηρίο που ενσαρκώνει την αγάπη για δύναμη και χρη­σιμοποιεί διαχρονικά γοη­τευτικά media ή από το Αρνίο που διακηρύσσει τη δύναμη της θυσιαστικής α­γάπης. Το αντίπαλο δέος του 666 (χξς), που δεν εί­ναι ένα μαγικό νούμερο αλ­λά άθροισμα ονόματος (χωρίς να γνωρίζουμε εάν πρόκειται για εβραϊκό, λα­τινικό ή ελληνικό) δεν είναι το 888 (άθροισμα του ονό­ματος Ιησούς) αλλά το 144, το άθροισμα της λέ- ξης Αγγελος, Αγγελιοφό­ρος. Δεν υπάρχει θεία λει­τουργία χωρίς τη Λειτουρ­γία πριν (= τη συγχώρεση, το νιπτήρα των ποδιών και του Προδότη μας) και Λειτουργία μετά τη Λειτουργία (μαρτυρία -

μεταλαμπάδευση του Αγίου Φωτός που άναψε μέσα μας κι ανάμεσα στους "άλλους").

Υπό τον πειρασμό των Θεω­ριών περί Αντίχριστου, προ­κύπτουν διαχρονικά μηνύμα­τα για τον νουνεχή πιστό μέ­σα από την ανάγνωση της "Α­ποκάλυψης του Ιωάννη";• Εν προκειμένω πρέπει να τονιστεί το εξής: "Αντίχρι­στος" στη βιβλική γλώσσα δεν είναι το πρόσωπο που στρέ­φεται εναντίον του αληθινού Χριστού - Μεσαία, αλλά εκεί­νο που αντικαθιστά και υπο- καθιστά τον Χριστό στη ζωή μας μεταβάλλοντας την πί­στη αφοσίωση σε μια απλή θρησκεία, δεκανίκι για να λα­τρεύουμε τα μεταμφιεσμένα σήμερα είδωλα και κυρίως το "Εγώ". Ήδη, στην Α' Καθολική Επιστολή του Ιωάννη πριν α­πό 2.000 έτη, γίνεται λόγος για Αντίχριστους που αποσχί­στηκαν από την Κοινότητα, αμφιβάλλοντας εάν ο προ­αιώνιος Αόγος έλαβε όντως την ανθρώπινη σάρκα του

Πολιτισμού μας και θυσιάστηκε πραγματικά για τη σωτηρία μας. Συνεπώς, η Αποκάλυψη θέτει το κρίσιμο ερώτημα "ποιον Θεό λατρεύ­ουμε πραγματικά στη ζωή μας" και τι Νόημα δίνουμε σε αυτή (τη ζωή). Και αυτή η υπο­χρεωτική "Σαρακοστή" (αυτό σημαίνει η "Κα­ραντίνα") με τη σχόλη (που είναι ενίοτε πιο δημιουργική από τη Σχολή) μας προσγείωσε στην σκληρή πραγματικότητα ότι οι "λοιμοί, λιμοί και σεισμοί1 δεν ανήκουν στο "μια φορά και έναν καιρό". Ταυτόχρονα με την ταπείνω­ση πόσο "γυμνοί είμαστε" μπροστά σε έναν ιό, έμαθε πόσο σπουδαίο είναι το "επισκέ- πτεσθαι" τον πιο "ενοχλητικό φίλο", τον Εαυ­τό και να αναμετρηθούμε με τον Οίκο, το κύτταρο της Κοινωνίας. Κάποιοι είχαν φρο­ντίσει να χαθεί και αυτή η ίδια η "ησυχία" της Κυριακής, της ημέρας της έμπνευσης της Α­ποκάλυψης και πολλών αποκαλύψεων ήδη γύρω από το οικογενειακό τραπέζι.

Ατενίζοντας την Ανάσταση του Θεανθρώ­που, ποιό είναι το σημείο τομής των μονο- πατιών του Χριστού της Αποκάλυψης, του Χριστού των συνοπτικών Ευαγγελίων(του Μάρκου, του Ματθαίου, του Αουκά) και του

Χριστού του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου;• Στα Ευαγγέλια, ήδη, έ­χουμε την επονομαζόμενη "μικρή Αποκάλυψη του Κυ­ρίου" (Μάρκος κεφ. 13) δύ­ο μέρες πριν σταυρωθεί πάνω στο όρος των Ε- λαιών με ακροατές όχι τους τρεις αλλά τους τέσ­σερις στενότερους μαθη­τές του(Πέτρο, Ιωάννη, Ιάκωβο, συν τον Απόστο­λο Ανδρέα). Όμως, μια μέ­ρα πριν στο Αγιον Όρος της εποχής του, στο Ιερό, στη διαχρονική ερώτηση των Πειραστών του "να δί­νουμε ή να μη δίνουμε φό­ρο στον Καίσαρα;" δίνει μια απάντηση, η οποία ουσιαστικά είναι ακόμη "ά­

γνωστη" παρότι είναι ίσως η μόνη από τη Βί­βλο που γνωρίζουν οι Βουλευτές μας (όπως αποδεικνύεται και από τα Αρχεία της Βου­λής): ?π?δοτε ο?ν τ? Κα?σαρος Κα?σαρι κα? τ? το? Θεο? τ? Θε?. (Ματθαίος 22, 21). Αυτό που εξαγγέλλει εν προκειμένω ο Ιησούς, έχο­ντας αποδείξει πανέξυπνα ότι εκείνοι και όχι αυτός είναι εξαρτημένοι (γι' αυτό και τους λέ­ει: ?πιδε?ξατ? μοι τ? ν?μισμα!), δεν είναι η διάκριση των θεσμών, όσο το εξής: να επι­στρέφουν το νόμισμα(που είναι νεκρό) - πα­νομοιότυπο στον αφέντη του, αλλά (αυτό σημαίνει το "και") την καρδιά τους-η οποία εί­ναι ένα μοναδικό, ανεκτίμητο σε αξία "νόμι­σμα" - εικόνα του προσωπικού Θεού- να την προσφέρουν ευχαριστιακά αποκλειστικά και μόνον σε Αυτόν ως Σωτήρα και από Εκείνον να είναι εξαρτημένοι. Κλείνω τη συζήτησή μας με μια φράση ενός σύγχρονου Πατέρα: ή είμαστε εκούσια δούλοι του αληθινού Θεού, που το όνομά του είναι Πατέρας διότι έχει Υ­ιό και είμαστε ελεύθεροι από όλα τα άλλα (και τον φόβο του Κορωναϊού και τρόμο του θανάτου) ή δεν είμαστε δούλοι του Θεού και φοβόμαστε τα πάντα! Εύχομαι πρώτα για τον εαυτό μου μέσα στην τόσο παράδοξη Η­συχία αυτής της Μεγάλης Εβδομάδος, αντί για τα πυροτεχνήματα του Πάσχα και της Λαμπρής να ανάψει το αληθινό φυτίλι της Α­νάστασης του νου και της καρδιάς. Αυτή φέ­τος είναι η μεγάλη Ευκαιρία του θανάτου και της ζωής μας! Ιδού ο Νυμφίος έρχεται...

ο eYArreAicTHcKUAWNHC

ΣίΟΐδή οτην liamw Γ (κιμματόα

ΣΓ1ΤΗΓΙΟΣ Σ ΛΙΣΠΘΙΗΣ

l^r-

ΕΝΝΟΙΑ

Ι6ΡΑ 6ΥΑΓΓ6Λ1ΑΣϋ ΓΗΡΙΟΣ ν ΛΚΣΙΙΟΊΉΣ

το μήνυμα ins' Kmvns’ AuiMkiis

σιον σύγχρονο άνθρωπο

44Κλείνω τη συζή­τησή μας με μια φράση ενός σύγχρονου Πα­τέρα: ή είμαστε εκούσια δούλοι του αληθινού Θεού, που το ό­νομά του είναι Πατέρας διότι έ­χει Υιό και είμα­στε ελεύθεροι α­πό όλα τα άλλα (και τον φόβο του Κορωναϊού και τρόμο του θανάτου) ή δεν είμαστε δούλοι του Θεού και φοβόμαστε τα πάντα!

22;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ΕΣΥΠηγή: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗΣΣελ.: 1,16-17 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 1788.1 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 1200

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΑΤΤΙΚΟΝ

ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ΕΣΥΜε ποιες προϋποθέσεις θα αντέξει το σύστημα 16-17

23;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ΕΣΥΠηγή: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗΣΣελ.: 1,16-17 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

ΤΟ «ΚΑΛΟ ΣΕΝΑΡΙΟ» ΚΑΙ ΤΟ ΚΡΑΣ ΤΕΣΤ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑΟι αριθμοί ίων κρουσμάτων ίου κορονοϊού στην Ελλάδα κάνουν τους ειδικούς να χαμογελούν προς το παρόν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούμε να γίνουμε Ιταλία, αν χαλαρώσουμε

ΕΣΥ... αντέχεις;ESBMR Του Βαγγέλη Στολάκη

/ ντονη ανησυχία επικρατεί στις τά- |™ ξεις των κυβερνητικών και των νο-

σοκομειακών αρχών της χώρας ανα­φορικά με τη συμπεριφορά που θα επιδείξουν οι Έλληνες την περίοδο του Πάσχα και των ηλιόλουστων ημερών. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως είναι η Ιταλία και η Ισπανία σε ό,τι αφο­ρά τους νεκρούς και τα κρούσματα του κορο- νοϊού φαίνεται προς ώρας τα «έχει καταφέρει καλά», όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οτη «ΜτΚ» γιατροί, ο κίνδυνος να τα «γκρεμίσου­με όλα» όπως λένε εξακολουθεί να υπάρχει. Και αυτό γιατί η έγκαιρη λήψη αυστηρών πε­ριοριστικών μέτρων στην χώρα μας που έχει ένα μέτριο και με πολλές ελλείψεις Εθνικό Σύ­στημα Υγείας είναι ο αποκλειστικός και κύριος λόγος που δεν ζήσαμε σκηνές αντίστοιχες με εκείνες στο Μπέργκαμο της Λοβαρδίας στην Ιταλία, όπου αποδεδειγμένα οι παροχές υγεί­ας είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση. «Αν χαλαρώσουμε έστω και λίγο θα οδηγηθούμε στο κακό σενάριο, εκείνο που λέει ότι το σύ­στημά μας δεν θα αντέξει και θα κρασάρει» σχολιάζουν χαρακτηριστικά γιατροί κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου. Κίνδυνος βέβαια, που εξακολουθεί να παραμένει εάν ο ιός επα­νεμφανιστεί πιθανότατα το φθινόπωρο, οπότε και θα έρθουμε αντιμέτωποι ταυτόχρονα με τον κορονοϊό και την γρίπη.

Όπως εξηγούν οι ειδικοί το σύστημα υγείας τη δεδομένη στιγμή μπορεί να παρομοιαστεί

με τους νόμους της προσφοράς και της ζή­τησης της αγοράς. Εάν η ζήτηση, δηλαδή οι ασθενείς που χρειάζονται υποστήριξη και ενδεχομένως είναι απαραίτητο να διασωλη- νωθούν σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας είναι περισσότεροι από την προσφορά, δη­λαδή τις διαθέσιμες για ασθενείς COVID-19 κλίνες σε ΜΕΘ, εξοπλισμένες με τα απα­ραίτητα μηχανήματα και στελεχωμένες από εξειδικευμένο προσωπικό τότε το σύστημα θα χτυπήσει... κόκκινο. «Οι δυνατότητες εί­ναι συγκεκριμένες» εξηγούν οι επιστήμονες τονίζοντας πως ένα μικρό λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίος και η Ελλάδα να θυμίσει Ιταλία.

Οι ασθενείς που χρήζουν νοσηλείας σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας ανέρχονται περίπου σε ενενήντα, σύμφωνα και με τις καθημερινές ενημερώσεις του καθηγητή Σω­τήρη Τοιόδρα και δεν αυξάνονται σημαντικά, κάτι που θα δημιουργούσε ιδιαίτερη ανησυ­χία. Για να παραμείνει όμως η κατάσταση στάσιμη είναι απαραίτητο οι πολίτες να μην παρεκκλίνουν ούτε λίγο από τα αυστηρά μεν, απαραίτητα δε περιοριστικά μέτρα. «Παρότι φαίνεται πως βρισκόμαστε μέχρι τώρα στο καλό σενάριο και δεν θα δούμε φαινόμενα Ιταλίας και Ισπανίας αυτό δεν σημαίνει πως εάν χαλαρώσουμε δεν θα αντιστραφεί τελείως η εικόνα και θα πάμε στο κακό σενάριο» λέει ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσα­λονίκης, Νίκος Νίτσας.

44Έχουμε σχετικά λίγους διασωληνωμένους και λιγότερα κρούσματα σε σχέση με άλλες χώρες. Αλλά θα πρέπει αυτή η κατάσταση να συνεχιστεί υπομονετικά μέχρι τα τέλη Απριλίου.Αν χαλαρώσουμε, δεν είναι δύσκολο να γίνουμε γρήγορα Ισπανία ή Ιταλία

Σπάρος ΠουρνάραςΚαθηγητής Μικροβιολογίας του ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Επιτροπής Λοιμώξεων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αττικό

Εντέκ; Απριλίου 1.000 κλίνεςΤο σύστημα μπορεί να ανταπεξέρχεται προς

το παρόν δεδομένων των προσλήψεων που ανακοινώθηκαν, των απαραίτητων υλικών που εξασφαλίστηκαν για τα νοσοκομεία της χώρας

και των νέων Κλινών Μονάδων Εντατικής Θε­ραπείας που δημιουργήθηκαν.

Όπως άλλωστε έχει δηλώσει κι ο κ. Κικίλιας την αρχή της κρίσης του κορονοϊού υπήρχαν 565 κρεβάτια ΜΕΘ και «με τον προγραμματι­σμό εισροής υλικών που έχει γίνει, όπως ανα­πνευστήρες, μόνιτορ, κρεβάτια κλπ., θα έχου­με φτάσει εντός του μηνός Απριλίου τις ι.οοο κλίνες ΜΕΘ». Από αυτές στη Θεσσαλονίκη σήμερα υπάρχουν περίπου 125 κλίνες ΜΕΘ.

«Δεν πρέπει να πάθουμε αυτό που έπα- θε η Ιταλία και η Ισπανία. Η χώρα μας πριν να ενσκήψει η πανδημία είχε συγκεκριμένες αναπτυγμένες κλίνες εντατικής νοσηλείας. Όταν μιλάμε για κρεβάτια ΜΕΘ δεν μιλάμε μόνο για τον ακριβό εξοπλισμό αλλά και για το ανθρώπινο δυναμικό που θα το στελεχώσει. Δηλαδή καταρτισμένες νοσοκόμες σε τρεις βάρδιες, εντατικολόγους κ.ά. Αυτό σημαίνει πως χρειαζόμαστε χρήματα και ανθρώπινους πόρους. Όποιος μπαίνει σε κρεβάτι εντατικής νοσηλείας συνήθως διασωληνώνεται. Συνή­θως από όσους μπαίνουν σε εντατική οι επτά βγαίνουν και οι τρεις πεθαίνουν» εξηγεί ο κ. Καρανταγλής, με τους επιστήμονες και τους ειδικούς να αναφέρουν ωστόσο πως στην περί­πτωση του κορονοϊού οι μισοί που εισέρχονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας καταλήγουν. «Οι εντατικές όσες και να είναι, φορτώνονται συνεχώς. Όταν λέμε ότι δεν πρέπει να κρασά- ρει το σύστημα εννοούμε να μην γεμίσουν οι εντατικές. Αν γεμίσουν τότε οι εργαζόμενοι εάν λειτουργήσει το ιοο% των υγειονομικών θα φτάσουν στα όριά τους. Επίσης, δεν θα υπάρχει κρεβάτι για άλλες περιπτώσεις όπως για παράδειγμα ένα έμφραγμα ή ένα τροχαίο και τέλος, θα χρειαστεί να επιλέξουν οι γιατροί ποιους θα κρατήσουν διασωληνωμένους και ποιους θα αποσωληνώσουν, προκειμένου να τους μεταφέρουν σε έναν άλλο θάλαμο για να καταλήξουν» σχολιάζει το μέλος του διοικητι­κού συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου Θεσ­σαλονίκης. Ο ίδιος εφιστά την προσοχή στους πολίτες λέγοντας πως οι επόμενες ημέρες, και κυρίως οι γιορτές του Πάσχα είναι μια κρίσιμη περίοδος καθώς δεν θα πρέπει να υπάρξει δι- ασπορά του ιού στην κοινότητα.

24;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ΕΣΥΠηγή: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗΣΣελ.: 1,16-17 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Να μην νοσήσουν οι νοσηλευτέςΣύμφωνα με επιστήμονες που μίλησαν

στη «ΜτΚ» ένας δεύτερος παράγοντας από τον οποίο εξαρτώνται οι αντοχές του Εθνικού Συστήματος Υγείας σχετίζεται με τα περι­στατικά που φιλοξενούνται σε κάθε κλινική και το προσωπικό που εξυπηρετεί αυτά τα περιστατικά, δεδομένου του γεγονότος ότι τα κενά και οι ελλείψεις σε γιατρούς και νο­σηλευτές στην χώρα μας είναι πολλά. «Δεν έχουν ούτε το χρόνο, ούτε το καθαρό μυαλό, ούτε να αναλώσιμα για να εξυπηρετήσουν όλα τα περιστατικά. Εάν μια νοσοκόμα κολ­λήσει κατά λάθος κορονοϊό τα συμπτώματα θα τα εμφανίσει σε πέντε περίπου ημέρες. Αυτές τις πέντε μέρες θα είναι ασυμπτωματι- κή και δυνητικά θα μπορεί να διασπείρει τον ιό. 'Οταν λοιπόν, εμφανίσει τα συμπτώματα η κλινική θα πρέπει να κλείσει, να μπει όλη η κλινική σε καραντίνα και να ξεκινήσουν αλυ­σιδωτές επιπτώσεις» αναφέρουν στη «ΜτΚ» υγειονομικοί.

Χρόνος παραμονής σε ΜΕΘΣε ό,τι αφορά τον μέσο όρο νοσηλείας ενός

περιστατικού COVID-19 σε Μονάδα Εντατι­κής Θεραπείας αυτός παραμένει άγνωστος μέχρι στιγμής. «Έχει διαφορά όμως εάν όλοι όοοι νοσήσουν θα νοσήσουν σε ένα μήνα όλοι μαζί ή μέσα σε τρεις τέσσερις μήνες, που θα είναι κάτι πιο διαχειρίσιμο» σχολιά­ζει ο Νίκος Καρανταγλής. «Άλλος μπορεί να χρειάζεται μια βδομάδα κι άλλος δεκαπέντε μέρες. Αυτό είναι απρόβλεπτο» υποστηρίζει από την πλευρά του ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Νίκος Νίτσας, ο οποίος σημειώνει πως μέχρι στιγμής ως χώ­ρα πάμε καλά.

Με την απαγόρευση της κυκλοφορίας και τον κατ’ οίκον περιορισμό η κυβέρνηση αλλά και οι υγειονομικοί επιθυμούν επίσης να κερ­δίσουν... χρόνο, καθώς σε ορισμένες κλίνες νοσηλεύονται ακόμα περιστατικά που παρου­σίασαν επιπλοκές λόγω της εποχικής γρίπης. «Τα νοσοκομεία έχουν συγκεκριμένο αριθμό κλινών για περιπτώσεις COVID-19. Στα υπό­λοιπα κρεβάτια εξακολουθούν να φιλοξενού­νται άτομα που τραυματίζονται ή παθαίνουν έμφραγμα και χρειάζονται κλίνες σε ΜΕΘ» αναφέρει χαρακτηριστικά γιατρός, ο οποίος ξεκαθαρίζει πως σε μια ΜΕΘ που υπάρχει ασθενής με κορονοϊό δεν μπορεί να νοση­λευτεί ασθενής με άλλο πρόβλημα ή νόσημα.

Ολόκληρα συστήματα... γονάτισανΌπως υποστηρίζει ο πρόεδρος του Πανελ­

ληνίου Ιατρικού Συλλόγου, Αθανάσιος Εξαδά- κτυλος είναι πολύ σημαντικό να εξακολου­θήσουν οι πολίτες να τηρούν τα μέτρα, να περιορίζουν τις επαφές τους και να «μένουν στο σπίτι». «Βλέπουμε πλούσιες χώρες, με

44Ο κίνδυνος πάντα υπάρχει. Ωστόσο αυτή τη στιγμή το ΕΣΥ ανταποκρίνεται εντός των δυνατοτήτων του και δεν χρησιμοποιεί ούτε τις εφεδρείες

Αθανάσιος ΕξαδάκτυλοςΠρόεδρος Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου

καλύτερα συστήματα υγείας που ήταν σίγου­ρες πως θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μια πανδημία να γονατίζουν σε καθημερινή βάση. Επίσης χώρες πιο φτώχιές με λιγότερες δυνατότητες όπως η Ελλάδα που βασίστηκαν στην λογική της καραντίνας κατάφεραν να έχουν τις λιγότερες απώλειες, τουλάχιστον μέχρι τώρα» υποστηρίζει ο κ. Εξαδάκτυλος.

«Για να σταθεί όμως η κοινωνία όρθια, κά­ποιοι άνθρωποι πρέπει να εργάζονται. Κά­ποιοι άνθρωποι πρέπει να συνεχίσουν να ερ­γάζονται. Δεν μπορούμε να καθίσουμε όλοι στα σπίτια μας γιατί θα πρέπει να συνεχίσει και η οικονομία. Για να έχουμε περιορισμό της πανδημίας πρέπει όσοι δεν έχουμε δου­λειά, να περιοριστούμε στα σπίτια μας» σχολι­άζει ο κ. Εξαδάκτυλος. «Έχουν περάσει τρεις βδομάδες εγκλεισμού και μέχρι στιγμής τα νούμερα είναι καλά. Το επόμενο διάστημα ωστόσο θα δοκιμαστεί η υπομονή μας και τα όριά μας» τονίζει ο πρόεδρος του Πανελληνί­ου Ιατρικού Συλλόγου. Σχολιάζει ότι η άρση των μέτρων θα γίνει κατά πάσα πιθανότητα σταδιακά. «Πρακτικά το σύστημα στην Ιτα­λία και την Αμερική κράσαρε» απαντά ο κ. Εξαδάκτυλος μιλώντας για τις αντοχές του ΕΣΥ. «Εμείς δεν έχουμε έξαλλους ανθρώπους, άτομα να ξαπλώνουν στους διαδρόμους των νοσοκομείων γιατί δεν έχουν πού αλλού να πάνε, να μην έχουν τι να κάνουν τις σορούς, να βάζουν τέσσερις ασθενείς πάνω σε έναν αναπνευστήρα. Αυτό είναι το κρασάρισμα του συστήματος και όπως βλέπουμε κρασάρουν εκείνα τα συστήματα που πίστευαν ότι είναι ανίκητα. Ο κίνδυνος πάντα υπάρχει. Ωστόσο αυτή τη στιγμή το ΕΣΥ ανταποκρίνεται εντός των δυνατοτήτων του και δεν χρησιμοποιεί ούτε τις εφεδρείες» λέει ο πρόεδρος του Πα­νελληνίου Ιατρικού Συλλόγου. Μιλώντας για το ενδεχόμενο να υπάρξει δεύτερο κύμα της πανδημίας ο κ. Εξαδάκτυλος αναφέρει πως κάτι τέτοιο συνηθίζεται, ξεκαθαρίζοντας πως θα είναι άμεσο εάν οι πολίτες χαλαρώσουν ή αργότερα προς το φθινόπωρο λόγω της επο- χικότητας των ιών. «Υπάρχουν βέβαια και πε­ριπτώσεις ιών που δεν είχαμε δεύτερο κύμα, όπως για παράδειγμα συνέβη με τον SARS» λέει ο κ. Εξαδάκτυλος.

Ο καθηγητής Μικροβιολογίας του ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Επιτροπής Λοιμώξεων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αττικό, Σπό­ρος Πουρνάρας σχολιάζει στη «ΜτΚ» πως ο κορονοϊός τεστάρει τις αντοχές του συστή­ματος. «Αρκετοί ασθενείς χρειάζονται ΜΕΘ. Για αυτό το λόγο πρέπει να προφυλάξουμε το δημόσιο σύστημα υγείας από υπερβολική πί­εση . Υψηλό ποσοστό μάλιστα αυτών που νο­σηλεύονται σε ΜΕΘ μπορεί να καταλήξουν. Μέχρι στιγμής πάντως, οι αριθμοί είναι κα­λοί. Έχουμε σχετικά λίγους διασωληνωμένους και λιγότερα κρούσματα σε σχέση με άλλες χώρες. Αλλά θα πρέπει αυτή η κατάσταση να συνεχιστεί υπομονετικά μέχρι τα τέλη Απρι­λίου. Αν χαλαρώσουμε, δεν είναι δύσκολο να γίνουμε γρήγορα Ισπανία ή Ιταλία» λέει ο κ. Πουρνάρας. «Αν οι αριθμοί συνεχίσουν να παραμένουν χαμηλοί, θα ξεκινήσει η ζωή, σιγά σιγά, να επανέρχεται» αναφέρει. Ο ίδιος υποστηρίζει πως όταν ξεκινήσουν τα πειρά­ματα αντισωμάτων περί τα τέλη Μαΐου θα γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των ανθρώ­πων που μολύνθηκαν και άρα την ακριβή θνητότητα από τον ιό. Εκτιμά ο κ. Πουρνά­ρας ότι στην Ελλάδα ένας πολύ μικρός αριθ­μός ανθρώπων έχει ανοσία στον ιό και πως τον χειμώνα ενδεχομένως ο ιός θα... ξυπνήσει εκ νέου. «Ο Έλληνας πάντως, στα δύσκολα πειθαρχεί και αγωνίζεται ενωμένος. Το είδα­με στους πολέμους, το είδαμε και το 2015 το βλέπουμε και τώρα. Ο Έλληνας κάνει καμιά φορά νάζια, δεν είναι όμως απείθαρχος και αυτό μας έχει φέρει καλά αποτελέσματα και αυτή τη φορά» καταλήγει ο κ. Πουρνάρας.

25;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ. ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 1,8-9 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 1708.82 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 55380

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ. ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΑΟΥ: ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΝ - 80 ΧΠΡΕΙ ΖΗΤΟΥΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΝΤ 38Κ&

26;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ. ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 1,8-9 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

ΑΟΡλΙΟΣΕΧΘΡΟΣ ΜΣΥΝΕΝΤΕΥΧΗ ΨΑΑΙΔ w [

Τσουνάμι εκκλήσεων στο ΔΝΤ για βοήθεια

Ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μιλάει για τις 80 χώρες που

ψάχνουν σωσίβιο εν μέσω πανδημίας, την παγκόσμια ύφεση που βρίσκεται σε εξέλιξη

και τονίζει ότι η Ελλάδα έχει μπροσ~ά της ανηφόρα, αλλά θα τα καταφέρει

ΣΤΟΝ ΑΡΗ ΡΑΒΑΝΟ

Περίπου 80 χώρες έχουν απευ­θύνει έκκληση για οικονομική βοήθεια στο Διεθνές Νομισματι­κό Ταμείο (ΔΝΤ). Θα ακολουθή­σουν επίσημες αιτήσεις στήριξης, ενώ το συμβούλιο του Ταμείου έχει ήδη εγκρίνει 10 προγράμ­ματα και έως το τέλος του μήνα θα έχουν εγκριθεί άλλα 40, το­νίζει στο «Βήμα της Κυριακής» ο αναπληρωτής εκτελεστικός δι­ευθυντής του διεθνούς οργανι­σμού ΜιχάΛης Ψαλιδόπουλος. Ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στο ΔΝΤ βρίσκεται στην καρδιά της αμερικανικής μεγαλούπολης και παγκόσμιου οικονομικού κέντρου και αναλύει τις τρέχουσες εξελί­ξεις με αίσθηση ψυχραιμίας αλλά και συγκρατημένης αιστοδοξίας για το μέλλον.Ο ομότιμος καθηγητής του Τμή­ματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ θεωρεί ότι επειδή η πανδημία βρίσκεται σε εξέλιξη, οι προβλέψεις που γίνονται είναι επισφαλείς και υποκείμενες σε αναθεωρήσεις.Στον πυρήνα του ερωτήματος για το εάν θα υπάρξει παγκόσμια ύφεση και πόσο, υπογραμμίζει ότι με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία που υπάρχουν οι ανεπτυγμένες χώρες θα υποστούν μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά 6% το 2020, ενώ συμπληρώνει πως ανά­λογες εξελίξεις θα παρατηρηθούν στις αναδυόμενες οικονομίες και στον αναπτυσσόμενο κόσμο.«Τα δημόσια χρέη θα εκτοξευ­τούν στα ύψη, καθώς θα προ­σπαθούν οι χώρες να υποστηρί­ξουν τα συστήματα υγείας τους και την οικονομική δραστηρι­ότητα σε εθνικό πλαίσιο. Αρα, όντως βρίσκεται σε εξέλιξη μια παγκόσμια ύφεση» τονίζει και συνεχίζει με την αναφορά ότι, σύμφωνα με το αισιόδοξο σενά­ριο, το 2021 θα είναι έτος ανά­καμψης στα προηγούμενα της πανδημίας επίπεδα.Στο σημείο αυτό διευκρινίζει ότι αυτό δεν σημαίνει όμως ολική επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση της κάθε οικονομί­ας μεμονωμένα. «Αλλο πράγμα η οικονομική κατάσταση της κάθε οικονομίας μεμονωμένα. Αλλο πράγμα η ανάκαμψη των αριθμών και άλλο η επούλωση

των διαρθρωτικών πληγών που θα προκαλέσει η ύφεση στον παραγωγικό ιστό της κάθε χώ­ρας. Είμαστε σε αχαρτογράψη­τα ύδατα».

Η τωρινή κρίση μεγαλύτερη της χρηματοπιστωτικής

Οταν του τίθεται η ερώτηση εάν θα υπάρξει μεγαλύτερη κρίση από το 2008-2009, απαντά ότι η πα­ρούσα κρίση είναι μεγαλύτερη εκείνης της περιόδου. «Η τότε κρίση ήταν χρηματοπιστωτική. Προήλθε από έναν τομέα της οικονομίας, τις επενδυτικές τρά­πεζες, υπήρξε κρατική ανταπό­κριση και επαναφορά του πα­γκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος σε νέα ισορροπία ύστερα από 18 περίπου μήνες» απαντά και θεωρεί ότι αυτό που ζούμε σήμερα είναι πρωτόγνωρο. «Δεν ζούμε ένα ξαφνικό σταμά- τημα χρηματοοικονομικών ρο­ών, αλλά μια πλήρη ακινησία της οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως. Η ακινησία επιβάλ­λεται για να αποφευχθούν η διά­χυση της πανδημίας και η θνησι­μότητα του πληθυσμού» τονίζει. Παράλληλα αναφέρει ότι αυτό έχει τεράστιες επιπτώσεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, καθώς οι αλυσίδες προσφοράς χάνουν τους συνδετικούς κρίκους τους και διασπώνται, εργαζόμε­νοι περιέρχονται σε αναγκαστική αργία χάνοντας τα εισοδήματά τους, επιχειρήσεις βλέπουν τον κύκλο εργαστών τους να καταβα­ραθρώνεται και την έκθεσή τους σε δανεισμό και υποχρεώσεις να διευρύνεται.Στο ερώτημα εάν προβλέπει χρεοκοπίες χωρών είναι σαφής. «Κρατικές χρεοκοπίες είναι εν­δεχόμενες. Οι ευάλωτες χώρες, με ασθενείς δομές και μεγάλη εξάρτηση από ξένη βοήθεια, εί­ναι άγνωστο πόσο και πώς θα αντισταθούν στις δυσμενείς ση­μερινές συνθήκες. Χώρες που θα δουν τα έσοδά τους σε συνάλ­λαγμα να περιορίζονται λόγω της πτώσης της τιμής των πρώτων υλών, της μείωσης της ζήτησης υπηρεσιών που προσφέρουν θα αντιμετωπίσουν και αυτές προ­βλήματα» λέει και προειδοποιεί: «Οι φορείς της οικονομικής πο­λιτικής πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση και να προχωρούν σε

ΣΥΛΛΟΓ ΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

«Το ευρωομόλογο θα βοηθούσε το ξεπέρασμα xns KpiortsΓια το εάν θα βοηθούσε τώρα η έκδοση ευρωομολόγου, ο Μιχάλης Ψαλιδόπουλος λέει ότι αυτή η κίνηση, στο πλαίσιο της προώθησης της δημοσιονομικής ενοποί­ησης της ευρωζώνης, θα ήταν εξαιρετικά θετικό βήμα μπροστά.«Θα βοηθούσε το ξεπέρασμα της παρού­σας κρίσης και θα έδινε ώθηση στην ιδέα της ομοσπονδιακής Ευρώπης που έχει κολλήσει λόγω της ανόδου του ευ- ρωσκεπτικισμού» τονίζει και συνεχίζει

I»

ιδιαίτερα αιχμηρός: «Είναι λυπηρό να επικαλείται την τήρηση αρχών δημο­σιονομικής πειθαρχίας και άρνησης συλλογικής δράσης υπό τις παρούσες πρωτόγνωρες συνθήκες. Η πανδημία δεν γνωρίζει σύνορα και η επίκληση εθνικών ρυθμίσεων ή, ακόμα χειρότερα, η προσκόλληση σε ιδεολογικές αρχές είναι υπό τις παρούσες συνθήκες μυω­πική. Το δάκτυλο δείχνει την πανσέλη­νο, μην κοιτάμε το δάκτυλο».

Ο Μιχάλης Ψαλιδόπουλος

τονίζει ότι τα συνολικά κεφάλαια

στη διάθεση των κρατών-μελών δεν είναι απεριόριστα, αλλά και η γραμμή

πυράς καθόλου αμελητέα, περί το ένα τρισ. δολάρια

____ A AΚρατικές

xpEOKOiiifs είναι ενδεχόμενες. Οι ευάλωτες χώρες είναι

άγνωστο πόσο και πώς Θα

αΐΊΐσιαθούν ans δυσμενείς

σημερινέ$ συνθήκες

εμπροσθοβαρή μέτρα αποφυγής δυσμενέστερων καταστάσεων».

Γραμμή πυράς ενός τρισ. δολαρίων

Σχετικά με τις κινήσεις του ΔΝΤ στην παρούσα κρίση, σημειώνει ότι έχει βγει από την πρώτη στιγμή μπροστά και έχει κάνει, σε συνερ­γασία με την Παγκόσμια Τράπε­ζα, βήματα παρέμβασης και συ­ντονισμού για να αποτρέψει μια παγκόσμια οικονομική αποστα­θεροποίηση. Μιλά για τις 80 χώ­ρες που έχουν απευθύνει έκκλη­ση για βοήθεια και σημειώνει ότι έχουν διευρυνθεί πιστοληπτικές γραμμές σε λογαριασμούς όπως το Rapid Credit Facility και το

Rapid Financial Instrument. «Με το Catastrophe Containment Relief Trust αναλήφθηκε πρω­τοβουλία συντονισμού μεταξύ δανειστών (Αέσχη Παρισιού) και δανειζομένων με σκοπό τη χο­ρήγηση αναστολής πληρωμών τοκοχρεολυσίων για κάποιο χρο­νικό διάστημα. Οι σχετικές συ­ζητήσεις είναι σε εξέλιξη. Τέλος υπάρχουν και άλλοι λογαριασμοί άντλησης κεφαλαίων από τα μέ­λη: το Poverty Reduction Relief Trus, πιστοληπτικές γραμμές και άλλες, πιο παραδοσιακές δανει- οδοτικές διέξοδοι» υποστηρίζει και διευκρινίζει όμως ότι τα συ­νολικά κεφαλαία στη διάθεση των κρατών-μελών δεν είναι απεριό-

27;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ. ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΥΠηγή: ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σελ.: 1,8-9 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Πιοωγύριομα δεν μπορεί να υπάρξει. Σήμερα η Ελλάδα δεν έχει έλλειμμα στον δημόσιο προϋπολο­γισμό και στο ισοζύγιο πληρωμών όπως τότε. Δεν υπάρχει επανάληψη ms κατάστασης του 2010

ριστα, αλλά και η γραμμή πυρός καθόλου αμελητέα, περί το ένα τρισ. δολάρια.Δεν παραλείπει όμως να επισημά- νει τα προβλήματα που υπάρχουν, όπως ότι το Ταμεία δεν επιτρέπεται να δανειοδοτήσει χώρα όπου το χρέος κρίνεται μη βιώστμο, οπότε και πρέπει να λαμβάνεται και το συγκεκριμένο κριτήριο υπ’ όψιν σε βάθος χρόνου. «Ο ρόλος των οίκων αξιολόγησης γίνεται κρί­σιμος γιατί οποιεσδήποτε αρνη­τικές αξιολογήσεις κρατών θα οδηγούν σε αυτοεπιβεβαιούμενες προφητείες, με ό,τι αυτό συνεπά­γεται. Συμπερασματικά, ο δρόμος μπροστά δεν είναι ρόδινος, αλλά ο αγώνας ξεκίνησε και θα δοθεί» τονίζει ο Μιχάλης Ψαλιδόπουλος. Για να μην καταρρεύσουν οι οικο­νομίες, υποστηρίζει ότι θα πρέπει η κρατική μηχανή να βρίσκεται σε κάθε χώρα σε ετοιμότητα και εγρή­γορση και να λαμβάνονται μέτρα θωράκισης των συστημάτων υγεί­ας και περιορισμού των αρνητικών συνεπειών τής παρατεταμένης και αναγκαστικής «παράλυσης» της οικονομίας.

Δεν θα υπάρξει πισωγύρισμα της Ελλάδας στο 2010Για τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία και εάν υπάρχει φόβος για πισωγύρισμα στο 2010, θεωρεί ότι αυτός δεν υφίσταται. «Πισω- γύρισμα δεν μπορεί να υπάρξει. Σήμερα η Ελλάδα δεν έχει έλλειμ­μα στον δημόσιο προϋπολογι­σμό και στο ισοζύγιο πληρωμών όπως τότε. Το χρέος της είναι βέ­βαια υψηλό, όπως στο παρελθόν, αλλά είναι κατ’ αρχήν ρυθμισμέ­νο. Αρα, δεν υπάρχει επανάληψη της κατάστασης του 2010».Ο Μιχάλης Ψαλιδόπουλος αναφέ­ρει ότι ο τρέχων φόβος συνίστα- ται στο ότι η ελληνική οικονομία είναι σήμερα, ύστερα από περί­που 20 χρόνια συμμετοχής στην ΟΝΕ, μια οικονομία υπηρεστών, με περιορισμένη συμμετοχή της βιομηχανίας στο ΑΕΠ και ακό­μα μικρότερη εκείνη της γεωργί­ας. «Το ξαφνικό κλείσιμο του τουριστικού τομέα (περί το 30% του ΑΕΠ) και τα προβλήματα του εφοπλισμού (απότοκα της συρρί­κνωσης του παγκόσμιου εμπο­ρίου), η αναστολή λειτουργίας της εστίασης και άλλων επαγ­γελμάτων παροχής υπηρεσιών είναι δυσβάστακτα πάνω που η ελληνική οικονομία κέρδιζε με- ταμνημονιακές ανάσες. Σίγουρα έχουμε να τραβήξουμε μια ανη­φόρα. Δεν χρειάζεται φόβος. Τα πόδια μας είναι γυμνασμένα στις δύσκολες πορείες. Θα τα κατα­φέρουμε» επισημαίνει.Σχετικά με το τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα για να αντέξει μετά τη δεκαετή κρίση, θεωρεί ότι πρέπει να ακολουθήσει τα βήματα άλλων

χωρών. Υποστηρίζει την ενίσχυση όλων των θίγόμενων κλάδων και των ελλήνων εργαζομένων ώστε όλοι συλλογικά να αντέξουμε το αναγκαστικό μακροβοότι που μας απομακρύνει από την πληρωμή υψηλού κόστους σε ανθρώπινες ζωές.«Εχουν αρχίσει να υλοποιούνται τρία πακέτα μέτρων και προχω­ρώντας ίσως αναληφθούν νέες πρωτοβουλίες. Χρειάζεται επα­γρύπνηση, ανάλυση δεδομένων της εκάστοτε συγκυρίας και έλεγ­χος των εξελίξεων με ένα κατά το δυνατόν άριστο μείγμα μέτρων πολιτικής» τονίζει. Αναπόφευκτα τίθεται η ερώτη­ση τι γίνεται με το χρέος και λέει ότι οι τοκοχρεολυτικές υποχρεώ­σεις της Ελλάδας έως τις αρχές της επόμενης δεκαετίας είναι υπό έλεγχο. «Τα μέτρα όμως που σή­μερα λαμβάνονται σίγουρα επι­βαρύνουν τον προϋπολογισμό και συνολικά το δημόσιο χρέ­ος, όπως συμβαίνει σε όλες τις χώρες του κόσμου» τονίζει και συνεχίζει: «Δεν δικαιολογείται η αδράνεια υπό τον φόβο της διό­γκωσης του χρέους. Πρώτα αγω­νιζόμαστε να επιβιώσουμε και μετά τακτοποιούμε τον όποιο λο­γαριασμό σε συμφωνία με τους εταίρους της ΕΕ που αποτελούν τους συλλογικούς ιδιοκτήτες του μεγαλύτερου μέρους του ελληνι­κού χρέους».

Η βραδυκίνητη ΕΕκαι το οενάριο της διάλυσης

Παρατηρώντας από την έδρα του ΔΝΤ τα όσα συμβαίνουν στην ευ­ρωζώνη, μιλά για τη βραδυκινη- σία της ΕΕ, που μετά τη διεύρυνσή της από τη δεκαετία του 1990 έχει πάρει νέα ποιοτικά χαρακτηριστι­κά, και στο ερώτημα εάν θεωρεί πιθανή τη διάλυσή της απαντά: «Πάντα λαμβάνονται αποφάσεις, αλλά αυτό γίνεται σε βάθος χρό­νου, μέσα από εκατέρωθεν συμ­βιβασμούς. Η ΕΕ δεν είναι εκεί­νη που ονειρευόταν η γενιά μου όταν σπούδαζε στη δεκαετία του 1980. Σε μια συγκυρία που απαι­τεί γρήγορες αποφάσεις, εμφιλο- χωρεί η τάση ομφαλοσκόπησης και θεωρητικής συζήτησης περί το δέον. Αν δεν προσέξουμε, θα βγουν από την παρούσα κρίση περισσότερο ενισχυμένοι οι ευ- ρωσκεπτικιστές και ο κίνδυνος που σηματοδοτεί η ερώτησή σας θα είναι ρεαλιστικός». Για τον ίδιο, όμως, τα πάντα εξαρτώνται από την ποιότητα του συμβιβα­σμού που θα σηματοδοτήσουν οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών ορ­γάνων τον τρέχοντα μήνα. Οπως τραγουδούσε ο Λου Ριντ, «δεν υπάρχει χρόνος, γιατί τώρα είναι ο χρόνος». Τώρα είναι ο χρόνος για συλλογική ευρωπαϊκή δράση στο ύψος των ειδικών περιστάσεων».

28;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΤΑΝΙΔΟΥΠηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗΣΣελ.: 1,10 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

Επιφάνεια: 959.48 cm² Αρθρογράφος: Κυκλοφορία: 12000

Θέματα: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ44 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΤΑΝΙΔΟΥ

Ανδρες και καπνιστές η συντριπτική πλειονότητα των ασθενών με τον ιό στον «Ευαγγελισμό»

29;ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΤΑΝΙΔΟΥΠηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗΣΣελ.: 1,10 Ημερομηνία

έκδοσης:12-04-2020

10

Orla παράξενα σε αυτό τον ιό,ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ

ΗΗ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ» ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΤΑΝ ΙΔΟΥ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟΝ «Ε.Τ.»

ML: *eSP/V ή . 1 ■PfjfekΚ aJ (j. ι ««Ερρ. : II \ 1

ΜΑΡΙΑ - ΝΙΚΗ ΓΈΩΡΓΑΝΤΑmgeorganta@e-typos.com

Εδώ και ένα μήνα οι ΜΕΘ χων δημόσιων νοσοκομείων θυμί­ζουν εμπόλεμη ζώνη. Οι γιατροί δίνουν 24ωρη μάχη να σώσουν ζωές, παλεύοντας

με έναν εχθρό που έχει εντελώς απρόβλεπτη συμπεριφορά. Μία εξ αυτών, η εντατικολόγος του «Ευαγγελισμού» και καθηγή- τρια Πνευμονολογίας και Εντα­τικής Θεραπείας στο Πανεπι­στήμιο Αθηνών, Αναστασία Κοτανΐδου, μιλά στον Ελεύ­θερο Τύπο της Κυριακής για τις εκπλήξεις του Sars-CoV-2. «Ολα είναι παράξενα σε αυτό τον ιό. Προσβάλλει το συκώτι, προσβάλλει τον εγκέφαλο, προ­σβάλλει τα νεφρά», λέει.

Και ενώ πλέον οι Ελληνες γιατροί των δημόσιων νοσο­κομείων έχουν χειριστεί εκα­τοντάδες περιστατικά του νέου ιού και έχουν διασωληνώσει δεκάδες (μέχρι και την Παρα­σκευή ήταν διασωληνωμένα περίπου 80 άτομα), οι ενδείξεις στους ασθενείς δεν είναι ίδιες για όλους και οι γιατροί δεν έχουν μια «παρτιτούρα».

Ο ιός ακολουθεί μια «τρελή» πορεία, δηλαδή η επιδείνω­ση ενός ασθενή, που έχει μια «φλατ» εξέλιξη, μπορεί να είναι ραγδαία και οι γιατροί να μην τον προλάβουν, σύμφωνα με την κ. Κοτανΐδου.

«Βλέπουμε τα πάντα. Κά­ποιον, που δεν το περιμένα­με, ξαφνικά να επιδεινώνε­ται ραγδαία, ενώ συμβαίνει και το αντίθετο. Κάποιος που δεν τα πάει καλά, να βελτιω-

Προσβάλλει το συκώτι, τον εγκέφαλο, τα νεφρά

Υπάρχουν περιπτώσεις που ξαφνικά, ενώ δεν το περιμέναμε, επιδεινώνονται ραγδαία, ενώ συμβαίνει και το αντίθετο

Οι περισσότεροι ασθενείς με Covid-19 είναι άνδρες και η συντριπτική τουςπλειοψηφίακαπνιστές

θεί σε χρόνο που δεν περιμέ­νουμε», αναφέρει η γνωστή εντατικολόγος. Η ίδια εξηγεί ότι χρησιμοποιούνται διάφορα κοκτέιλ φαρμάκων στην Εντα­τική του «Ευαγγελισμού», αλλά, όπως λέει, προς το παρόν δεν δείχνουν να ανατρέπουν τη μοιραία κατάληξη ασθενών.

Προφίλ ασθενήΑυτό που δείχνει την επιθε­τικότητα του νέου κορονοϊού είναι ότι στο μεγαλύτερο νο­σοκομείο της χώρας δεν κα­ταλήγουν για νοσηλεία μόνο ηλικιωμένοι και άτομα με επιβαρυμένο ιστορικό υγείας. «Εχουμε νέο κόσμο.

Δεν προσβάλλε ι βαριά μόνο τους μεγαλύτερους. Ο ιός έχει έντονες διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά του από άτομο σε άτομο και αυτό συμβαίνει ανεξαρτήτως ηλικίας», ανα­φέρει η εντατικολόγος. Ερω- τηθείσα εάν οι νεότεροι ηλικι- ακά πάσχουν από υποκείμενα νοσήματα, αναφέρει: «Η αλή­θεια είναι ότι οι περισσότεροι κάτι έχουν.

Αυτό που παρατηρούμε συ­χνά είναι ότι νοσούν βαριά οι παχύσαρκοι. Μιλώντας με συ­ναδέλφους μας στην Αμερική, η παχυσαρκία είναι πολύ συ­νηθισμένη και σε εκείνους. Βέβαια, η Αμερική έχει πολύ αυξημένα ποσοστά παχυσαρ­κίας στον πληθυσμό της έτσι κι αλλιώς. Στον “Ευαγγελισμό”, πάντως, οι περισσότεροι ασθε­νείς με Covid-19 είναι άνδρες και η συντριπτικέ, τους πλειο­ψηφία καπνιστές».

Οι γιατροί των δημόσιων νο­σοκομείων που νοσηλεύουν ασθενείς προσβεβλημένους

από τον Sars-CoV-2 αναπτύσ­σουν προσωπική σχέση μαζί τους. Ειδικά μέσα στη ΜΕΘ όπου οι νοσηλευόμενοι είναι εντελώς μόνοι, αποκομμένοι από τα οικεία τους πρόσωπα.

«Ορισμένους ασθενείς μου τους ήξερα πριν φτάσουν σε μένα, από νοσηλεία τους σε απλούς θαλάμους του νοσο­κομείου.

Είχαν όμως την ατυχία να καταλήξουν στην Εντατική», λέει η κ. Κοτανΐδου, με εμφανή απογοήτευση, καθώς ιδανικά, όπως και όλοι οι συνάδελφοί της στις Εντατικές, δεν θέλουν να καταλήγουν ασθενείς στα «χέρια τους».

Σε σχέση με το πόσες ημέρες νοσηλεύεται ένας ασθενής σε απλό θάλαμο πριν επιδεινωθεί η υγεία του και χρειαστεί δια­σωλήνωση, η καθηγήτρια ανα­φέρει ότι ούτε για αυτό υπάρ­χει «μοτίβο». «Εξαρτάται πάντα από την περίπτωση. Κάποιοι χρειάζονται διασωλήνωση με το που φτάνουν στο νοσοκο­μείο».

Ο εκπρόσωπος του υπουρ­γείου Υγείας για το νέο κο- ρονοϊό, Σωτήρης Τσιόδρας, μέσα στην εβδομάδα έδωσε συγκεκριμένα στοιχεία που αφορούν σε αποσωληνώσεις στον «Ευαγγελισμό», κάνοντας λόγο για 17 άτομα. Εξηγώντας περαιτέρω τα νούμερα του με­γαλύτερου νοσοκομείου της χώρας, η εντατικολόγος ανα­φέρει: «Αυτό είναι το νούμερο γενικά, όσων αποσωληνώσα­με μέχρι τώρα. Υπάρχουν και κάποιοι που δεν χρειάστηκαν τελικά διασωλήνωση ενώ είχαν πολύ βαριά αναπνευστική ανε­πάρκεια». ■

«Μακρά η nepioSos που πρέπει να προσέχουμε»

Η κ. Κοτανΐδου -εκτός από το ότι βρίσκεται στην «πρώτη γραμμή» στη ΜΕΘ του «Ευαγγελισμού»- εί­ναι και μέλος της Επιτροπής Αντι­μετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας από Λοιμογό- νους Παράγοντες που λαμβάνει καθοριστικές αποφάσεις, υπό τον Σωτήρη Τσιόδρα, σχετικές με το επιδημικό κύμα του Sars-CoV-2 στη χώρα μας. Με αυτή την ιδιό­τητά της, επισημαίνει στον Ελεύ­θερο Τύπο της Κυριακής ότι «η περίοδος που πρέπει να προσέ­χουμε και να εφαρμόζουμε μέτρα ατομικής προστασίας θα είναι μα­κρά». Προσθέτει ότι ο κίνδυνος να καταρρεύσει το Εθνικό Σύστημα Υγείας αυτή τη στιγμή έχει ξεηε- ραστεί, αλλά τονίζει ότι δεν είναι σίγουρο ότι έχει περάσει. «Δεν γνωρίζεις τι θα συμβεί με μία τόσο άγνωστη ασθένεια.

Μπορεί, ενώ θεωρούμε ότι εί­μαστε καλά, να βρεθεί ένας που να μεταφέρει τον ιό σε 50 άτομα και να έχουμε πάλι έξαρση. Ελπί­ζω ότιδεν θα συμβεί, χρειάζεται όμως πολλή προσοχή». Ερωτηθεί- σα για το δεύτερο κύμα του κορο- νοϊού στην Ελλάδα και πότε αυτό αναμένεται, η καθηγήτρια Πνευ­μονολογίας και Εντατικής Θερα­πείας επισημαίνει: «Δεν θεωρώ δεδομένο τίποτα με τον Covid-19. Δεν τον γνωρίζουμε. Πηγαίνουμε μέρα με τη μέρα και έτσι λαμβά­νουμε αποφάσεις». ■