ΠεριεχόμεναΑπό Δώδεκα έως δεκαπέντε μηνών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15ΣπρώχνονταςΔιάφοραΑντικείμενα. . . 16ΠαιχνίδιαΦροντίδαςκαιΑγάπης. . . . . . . 17Μιλώντας«Μωρουδίστικα» στοΜωρόσας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18ΑςΜπουσουλίσουμε ΠροςτοΠαιχνίδι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191,2,3,Ντουπ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Νανουρίσματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21ΠαιχνίδιαΚρυφτού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22ΠαιχνίδιαΑνάγνωσης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23ΤιΝόστιμοπουΕίναι!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24ΤραγουδήστεΑλλάζονταςτηνΠάνα . . 25Χοροπηδώντας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26ΑνΚοιμηθείςΑργά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27ΠαίζονταςμεταΤραγούδια. . . . . . . . . . . . . 28ΤοΚρυμμένοΔαχτυλάκι. . . . . . . . . . . . . . . . . 29ΚαλοίΉχοι,ΚακοίΉχοι. . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Από Δεκαπέντε έως Δεκαοχτώ μηνών. . . . . . . . . . . . . . . . . . 31ΜαθαίνονταςταΟνόματα. . . . . . . . . . . . . . . 32Παίζοντας μεΚουτιά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Ακολούθησέμε. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34ΤραγουδώνταςΔυνατά. . . . . . . . . . . . . . . . . . 35ΏραγιαΠαραμύθια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36ΠαίζονταςμετηνΑίσθησητηςΑφής. . . . 37ΟιΑγκαλίτσες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38ΗΙδιαίτερηΣτιγμήτουΝυχτερινού Ύπνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39ΚάντεταΠάνταναΜιλήσουν. . . . . . . . . . . 40ΠαίζονταςΣτηνΑυλή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41ΠαίζονταςΜετηνΜπάλα. . . . . . . . . . . . . . . 42Κο,Κο,Κο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43ΉχοιΠαιχνιδιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44ΒόλταστοΠάρκο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

BonJourκαιBuenosDias . . . . . . . . . . . . . . . 46ΠοδαράκιμουΜικρό. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47«Μουου»ΚάνειηΑγελάδα. . . . . . . . . . . . . . 48

Από Δεκαοχτώ έως είκοσι ενός μηνών . . . . . . . . . . . . . . . . 49ΠαιχνίδιαστονΚαθρέφτη. . . . . . . . . . . . . . . 50ΗΓάτακαιτοΠοντίκι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51ΠάνωκαιΚάτω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52ΔιαφορετικέςΦωνές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53ΈναςΦανταστικόςΦίλος. . . . . . . . . . . . . . . . 54Λέξεις,Λέξεις,Λέξεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55ΚάποιοςΞεχωριστός. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56ΑςΜιλήσουμε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57ΑςΤραγουδήσουμε. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58ΑςΧορέψουμε. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59ΚλασικήΜουσική. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Χοπ!Χοπ!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61ΑςΜιλήσουμεγιαταΖώα. . . . . . . . . . . . . . . 62ΕπαφήμεΔιάφορουςΉχους. . . . . . . . . . . . 63ΗΣημασίατουΕμφατικούΛόγου. . . . . . 64ΨάξεναμεΒρεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Πού’ν‘το,Πού’ν‘το,τοΠροσωπάκι. . . 66ΤοΦαγητόωςΔιασκέδαση. . . . . . . . . . . . . 67

Από είκοσι ενός έως είκοσι τεσσάρων μηνών. . . . . . . . 69ΠαλαμάκιαΠαίξετε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Αλογάκι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71ΠαρακολουθώνταςΓύρωμας. . . . . . . . . . . 72ΠαίζωκαιΜαθαίνω. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73ΤοΚαλόμουτοΜωρό. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74ΑςΝτυθούμε. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75ΜιλώνταςμεταΖώα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76ΜιαΩραίαΠεταλούδα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77ΠαίζονταςμεταΟνόματα. . . . . . . . . . . . . . . 78ΑλογάκιΧοπ–Χοπ–Χοπ. . . . . . . . . . . . . . . 79

ΑκούγονταςΜουσική. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80ΤραγουδώνταςστηνΜπανιέρα . . . . . . . . 81ΒουλιάζωκαιΕπιπλέω. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82ΠαίζονταςμετοΡυθμό. . . . . . . . . . . . . . . . . . 83ΠαίζονταςμετιςΠατούσεςσας. . . . . . . . . 84ΗΣβούρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85ΌτανΘαΠαςΚυράΜουστοΠαζάρι. . . . 86

Από είκοσι τεσσάρων έως είκοσι εφτά μηνών. . . . . . . . . . . . . . . . 87ΠαρατήρησετονΕαυτόσου. . . . . . . . . . . . 88Ψιθυρίζοντας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89ΠαίζονταςμεταΔάχτυλα . . . . . . . . . . . . . . . 90ΜαθαίνονταςΠαιδικάΤραγούδια. . . . . . 91ΑνεμίζονταςτοΜαντήλι. . . . . . . . . . . . . . . . . 92ΤοΤραγούδιμεταΦρούτα. . . . . . . . . . . . . . 93ΗΙστορίατωνΦρούτων. . . . . . . . . . . . . . . . . 94ΤοΣάντουιτςΠεταλούδα. . . . . . . . . . . . . . . . 95Αχ!Κουνελάκι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Γύρω–Γύρω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97ΠαρατηρώνταςταΠρόσωπα. . . . . . . . . . . 98Καθρέφτη,Καθρεφτάκιμου . . . . . . . . . . . . 99

Από είκοσι εφτά έως τριάντα μηνών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101ΧτίζονταςέναΣπίτι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102ΚουρδιστάΠαιχνίδια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103ΜικρόμουΠουλάκι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104ΜαθαίνονταςστοΠαιδίσας ναΜοιράζεται. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105ΤοΠαιχνίδιτηςΌσφρησης. . . . . . . . . . . . . 106ΠαίζονταςμεΠαιδικάΤραγούδια. . . . . 107ΤοΠαιχνίδιμεταΠαραμύθια. . . . . . . . . . 108ΠαίζονταςμεταΠεριοδικά. . . . . . . . . . . . . 109ΗΑννούλακαιτοΚεράκι. . . . . . . . . . . . . . . 110ΕπαναλαμβάνονταςτοΌνομάτου. . . . 111Περπατώ,ΠερπατώκαιΣταματώ. . . . . . 112ΨάχνονταςγιαΠέτρες. . . . . . . . . . . . . . . . . . 113ΜπορείςνατοΚάνεις; . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

ΟιΡόδεςτουΛεωφορείου . . . . . . . . . . . . . 115ΤοΠαιχνίδιτωνΠοντικών. . . . . . . . . . . . . . 116Μπουμ,Μπουμ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117Επανάληψη. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118ΤιΒλέπεις;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119ΠαίζονταςμεΚουτιά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120ΠαρατηρώνταςταΠαιχνίδια. . . . . . . . . . . 121

Από τριάντα έως τριάντα τριών μηνών. . . . . . . . . . . 123ΜιαΛακκούβαμεΝερό. . . . . . . . . . . . . . . . 124ΣάντουιτςμεΒούτυρο. . . . . . . . . . . . . . . . . . 125ΤοΠαιχνίδιτηςΜεθοδικότητας. . . . . . . 126Αςπαίξουμε. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127ΈρχεταιηΜικρούλαηΑννούλα. . . . . . . 128ΛέγονταςΠαραμύθια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129ΤαΑγαπημένατουΠοιήματα. . . . . . . . . . 130ΣτοΚατάστημαΜουσικώνΟργάνων. . . 131ΤρώγονταςκαιΤραγουδώντας. . . . . . . . 132Ξανά!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133ΤαξινομώνταςταΠαιχνίδια. . . . . . . . . . . . 134ΨάχνονταςτονΚρυμμένοΘησαυρό. . . . 135ΠαίζονταςΚουτσό. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Από τριάντα τριών έως τριάντα έξι μηνών. . . . . . . . . . . . . . . . 137ΤοΠαιχνίδιτουΣκύλου. . . . . . . . . . . . . . . . . 138ΤοΚαλάθιγιαταΆπλυτα . . . . . . . . . . . . . . . 139ΠαρατηρώνταςτοΦεγγάρι. . . . . . . . . . . . 140ΠολύχρωμοςΠάγος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141ΠολύχρωμαΒηματάκια. . . . . . . . . . . . . . . . . 142ΈναΠαιχνίδιΡυθμού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143ΤαΧεράκιαΔεξιά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144ΤαΚουλουράκια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145ΑγγελούδιμουΓλυκό. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146ΑστείεςΚινήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147ΜουσικάΌργανα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148ΨωνίζονταςστοΣούπερΜάρκετ. . . . . . 149ΑςΕπιλέξουμε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

11

ΕισαγωγήΕίναι πραγματική διασκέδαση να παίζει κανείς με δίχρονα παιδάκια.Οι μικροί μπόμπιρες είναι τρυφεροί, απαιτητικοί, θορυβώδεις, γεμάτοιπροκλήσεις, περίεργοι, γοητευτικοί, ενεργητικοί, αστείοι, ανεξάρτητοι,διασκεδαστικοί, αξιαγάπητοι, παρατηρητικοί, πολύτιμοι, σίγουροι γιατονεαυτότους,ανήσυχοι,απρόβλεπτοικαιγεμάτοιεκπλήξεις.

Τοβιβλίοαυτόασχολείταιμετηδικήσαςσυμβολήστηνανάπτυξητουεγκεφάλουαυτώντωναξιαγάπητωνμικρών,παίζονταςμαζίτουςπαιχνί-διαπουμπορούνναβοηθήσουνπροςαυτήτηνκατεύθυνση.Μπορείτε,μέσωαυτώντωνπαιχνιδιώνπουπεριλαμβάνουντραγούδια,χορό,αγκα-λιές,χοροπηδητό,συζητήσεις,μυρωδιέςήγεύσεις,νασυμβάλλετεώστεταδιάφορατμήματατουεγκεφάλουναδημιουργήσουννέεςσυνδέσεις.

Μέχριτηστιγμήπουέναπαιδίγίνειτριώνετών,οεγκέφαλόςτουέχεισχηματίσει περίπου 1.000 τρισεκατομμύρια συνδέσεις – τις διπλάσιεςσχεδόναπ’όσεςυπάρχουνστονεγκέφαλοτωνενηλίκων.Οεγκέφαλοςενόςμωρούείναισεθέσηνασυλλαμβάνειπολλάερεθίσματακαισυνε-χίζειναέχειαυτήτηνικανότητακατάτηνπρώτηδεκαετίατηςζωήςτου.Απότηνηλικίατων11περίπουετών,οεγκέφαλοςενόςπαιδιούαρχίζεισταδιακάνααπαλλάσσεταιαπόσυνδέσειςπουδεντουείναιαπαραίτη-τες,ξεχωρίζονταςαυτέςπουχρειάζεταιμέσααπόμιαπληθώραάλλωνσυνδέσεων.

Κάποιαεγκεφαλικάκύτταρα,οινευρώνες,είναισυνδεδεμέναμεάλλακύτταραπριναπότηγέννηση.Αυτάελέγχουντονκαρδιακόπαλμότουμωρού,τηναναπνοήκαιτααντανακλαστικάτουενώταυτόχροναρυθμί-ζουνκιάλλεςλειτουργίεςπουείναιουσιώδειςγιατηνεπιβίωσητουπαι-διού.Οιυπόλοιπεςαπότιςεγκεφαλικέςσυνδέσειςπεριμένουννα«τεθούν

1 2 5 Π Α Ι Χ Ν Ι Δ Ι Α Γ Ι Α Ε Ξ υ Π Ν Α Κ Α Ι Χ Α Ρ Ο υΜ Ε Ν Α Π Α Ι Δ Ι Α

12

σελειτουργία».Ταεγκεφαλικάκύτταραείναιεξολοκλήρουσχεδιασμέναώστε να δημιουργούν συνδέσεις. Κάθε κύτταρο στέλνει μηνύματα σεάλλα εγκεφαλικά κύτταρα ενώ λαμβάνει τα αντίστοιχα μηνύματα. Ταμηνύματααυτά,σεμορφήαυτόματωνπαρορμήσεων,μεταφέρονταιστονευρικό κύτταρο. Συγκεκριμένες χημικές ουσίες (όπως η σεροτονίνη)μεταφέρονταιαπόκύτταροσεκύτταρο,δημιουργώνταςσυνδέσεις.Κάθεκύτταρο μπορεί να συνδεθεί με άλλα 15,000 κύτταρα.Το υπερβολικάσύνθετοδίκτυοσυνδέσεωνπουτελικάδημιουργείταιαναφέρεταισυχνάως«ησύνδεση»ή«τοκύκλωμα»τουεγκεφάλου.Οισυνδέσειςπουδημι-ουργούνοινευρώνεςμεταξύτουςονομάζονταισυνάψεις.Οιλαμβάνου-σεςδιακλαδώσειςτωννευρικώνκυττάρων,πουονομάζονταιδενδρίτες,αναπτύσσονταικαιεπεκτείνονταιώστενασχηματίσουντρισεκατομμύ-ριασυνάψεις.Τοβάροςτουεγκεφάλουτριπλασιάζεται,φτάνονταςσχε-δόντοβάρος τουεγκεφάλουενόςενήλικα.Ενώδιαφορετικάτμήματατου εγκεφάλου αναπτύσσονται με διαφορετικό ρυθμό, μελέτες έχουνδείξειότιοισυνάψειςβρίσκονταιστοαποκορύφωματηςπαραγωγικήςτουςπεριόδουαπότηγέννησηωςτηνηλικίατων10ετών.

Πώςγνωρίζειοεγκέφαλοςποιεςσυνδέσειςναδιατηρήσει;Αυτόείναιτοσημείοόπουεντοπίζεταιησημασίατηςεκπαίδευσηςαπότουςπρώ-τουςμήνεςτηςζωήςενόςμωρού.Οιεγκεφαλικέςσυνδέσειςσταθεροποι-ούνταιμέσωτηςσυνεχούςεπανάληψης.Αντιθέτως,μίασύνδεσηπουδενχρησιμοποιείταικαθόλουήδενχρησιμοποιείταισυχνά,είναιαπίθανοναδιατηρηθεί.Μεάλλαλόγια,είναισχεδόναπίθανοέναπαιδίπουδενέχεικαμία γλωσσική δεξιότητα από τη στιγμή της γέννησής του, να μάθειναμιλάειπολύκαλά.Έναμωρότουοποίουταχάδιααντιμετωπίζονταιμεχαμόγελα,αντίμεαπάθεια,είναιπολύπιθανόναγίνειτρυφερό.Έναπαιδίστοοποίοσπάνιατουμιλούνήτουδιαβάζουνσταπρώταχρόνιατηςζωήςτου,θααντιμετωπίσειδυσκολίαστηνανάπτυξητουλόγου.Έναπαιδίμετοοποίοσπάνιαπαίζεικανείς,καθώςμεγαλώνειθααντιμετωπί-σειδυσκολίαστιςκοινωνικέςτουσυναναστροφές.«Τοπαιδίπουμαθαί-νει ναπαίζει πιάνο, θαδημιουργήσει τιςαντίστοιχεςσυνδέσεις και, 20χρόνιααργότερα,θαμάθεικαιπάλιναπαίζειπιάνοπιοεύκολασεσχέσημεκάποιονάλλοπουδενθατοείχεδιδαχθείστηνπαιδικήτουηλικία»,

13

αναφέρειοHarryChugani,νευρολόγοςστοΝοσοκομείοΠαίδωνκαιστοΠανεπιστήμιοWayneτουΝτιτρόιτ,τωνΗΠΑ.Οισυνάψειςοιοποίεςδενχρησιμοποιούνταισυνεχώςθαχαθούνενώάλλεςθαπαραμείνουν.

Τατελευταίαδέκαχρόνια,οιεπιστήμονεςέχουνμάθειπερισσότερααπ’όσαόλα ταπροηγούμεναχρόνιαμαζί για τον τρόπομε τονοποίολειτουργείοανθρώπινοςεγκέφαλοςκαιοιγνώσειςτουςδιπλασιάζονταικάθεδέκαχρόνια!Ηπρόσφατηανακάλυψήτουςότιοιπρώτεςπαιδικέςεμπειρίεςεπηρεάζουνσημαντικάτονεγκέφαλοτουπαιδιού,αλλάζειτοντρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τις ανάγκες των παιδιών. Η έρευναυποστηρίζει,επίσης,τηγνωστήθεωρίαότιηικανότηταενόςατόμουναμάθεικαινααναπτυχθείμέσααπόδιαφορετικέςκατευθύνσεις,εξαρτάταιαπότηναλληλεπίδρασημεταξύτηςφύσης(τογενετικότουχάρισμα)καιτηςανατροφής(τοείδοςφροντίδας,ερεθισμάτωνκαιδιαπαιδαγώγησηςπουλαμβάνει).Ότιοανθρώπινοςεγκέφαλοςέχειδημιουργηθείμετέτοιομοναδικότρόποώστεναεπωφελείταιτωνεμπειριώνκαιτηςσωστήςδια-παιδαγώγησηςκατάτηδιάρκεια,κυρίως,τωνπρώτωνχρόνωνζωής.Καιότι,ενώοιευκαιρίεςκαιοικίνδυνοιείναιμεγαλύτεροικατάτηδιάρκειατωνπρώτωνχρόνωνζωής,ημάθησησυντελείταικαθ’όλητηδιάρκειατουκύκλουζωήςτουανθρώπου.

Ο καλύτερος τρόπος για να αναπτύξετε τις εγκεφαλικές συνδέσειςπαιδιώνενός–τριώνετών,είναιναπαρέχετεσταπαιδιάαυτόπουχρειά-ζονται,δηλαδή,έναπεριβάλλονπουναείναιενδιαφέροντόσοώστεναπροσπαθήσουννατοανακαλύψουναλλάκαιασφαλέςκαιγεμάτοαπόανθρώπουςπουθαανταποκριθούνστιςσυναισθηματικέςκαιπνευματι-κέςτουςανάγκες.Ηέρευναστοντομέατουεγκεφάλου,υποστηρίζειαυτόπουήδηγνωρίζουμε: ταπαιδιάχρειάζονταιστη ζωήτουςανθρώπουςπουθατουςαγαπούνκαιθατουςυποστηρίζουν,ανθρώπουςπουθατουςτραγουδούν,θατουςαγκαλιάζουν,θατουςμιλούν,θατουςδιαβάζουνκιόχιβιαστικούςανθρώπουςπουθαπερνούνσανκομήτεςμπροστάαπόταμάτιατους.Όλαταπαιχνίδιααυτούτουβιβλίουαναπτύσσουντηδια-νοητικήικανότητατωνπαιδιώναπόενόςέωςκαιτριώνετών.Αποτελούντουςθεμέλιουςλίθουςτηςαυριανήςμάθησης–μιακαλή,ολοκληρωμέ-νηαρχήγιαταπαιδιά.Καιεπιπλέον,είναιδιασκεδαστικά!Κάθεπαιχνίδι

ε Ι σ Α Γ ω Γ η

1 2 5 Π Α Ι Χ Ν Ι Δ Ι Α Γ Ι Α Ε Ξ υ Π Ν Α Κ Α Ι Χ Α Ρ Ο υΜ Ε Ν Α Π Α Ι Δ Ι Α

14

αυτούτουβιβλίουαναφέρεταικαισεκάποιασχετικήέρευναστοντομέατουεγκεφάλου.Μπορούμεναβοηθήσουμεταπαιδιάμαςναωριμάσουνκάνοντας τους ερωτήσεις με κάποιο περιεχόμενο, εκθέτοντάς τους σεμιαποικιλίαεμπειριών,δραστηριοτήτων,παιχνιδιών,κ.λ.π.,και,φυσικά,προσφέροντάςτουςαγάπηκαιασφάλεια.

Αν με αγγίξεις απαλά και τρυφερά,αν με κοιτάξεις και χαμογελάσεις, αν μου μιλήσεις και με ακούσεις,θα ωριμάσω, αλήθεια θα ωριμάσω.

Ανώνυμος

Από Δώδεκα  έως δεκαπέντε Μηνών

1 2 5 Π Α Ι Χ Ν Ι Δ Ι Α Γ Ι Α Ε Ξ υ Π Ν Α Κ Α Ι Χ Α Ρ Ο υΜ Ε Ν Α Π Α Ι Δ Ι Α

16

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Ανδενεξασκούνταικατάτηνπρώτηπαιδικήηλικίαοινευρώνεςτουεγκεφάλου,κατάτηνενήλικηζωήδενείναιαρκετάεύπλαστοιώστεναχρησιμοποιηθούνσεπολλέςδραστηριότητες.

Σπρώχνοντας   Διάφορα Αντικείμενα

_ Ταπαιδιάλατρεύουννασπρώχνουνδιάφορααντικείμενα.Διασκεδάζουνβλέπονταςτηνκίνησηκαιχαίρονταιπουέκαναντοαντικείμενονακινηθεί.

_ Ότανταπαιδιάσπρώχνουνδιάφορααντικείμενανιώθουνότιείναιδυνατάκιότιέχουντονέλεγχο.Έτσι,ταπαιχνίδιααυτάείναιέναςθαυμάσιοςτρόποςανάπτυξηςτηςαυτοπεποίθησηςκαιτουσυντονισμούτωνκινήσεώντους.

_ Επιλέξτεδιάφορααντικείμεναγιανασπρώξειτοπαιδίσας.Φροντίστεναείναιελαφριάόπωςγιαπαράδειγμαλούτρινακουκλάκια,μικράπαιχνίδια,ήπαιχνίδιαμεσχοινάκι.

_ Πείτε«Ένα,δύο,τρία,σπρώξε»,καισπρώξτεέναπαιχνίδι.

_ Επαναλάβετεταίδιαλόγιακαιενθαρρύνετετοπαιδίσαςνασπρώξειένααπόταπαιχνίδια.

_ Όταντομικρόαρχίσειναλέεισυνεχώς«τία»(εννοώνταςτηλέξη«τρία»),θαξέρετεότιέχειλατρέψειαυτότοπαιχνίδι!

1

Α Π Ο Δ Ω Δ Ε Κ Α Ε Ω Σ Δ Ε Κ Α Π Ε Ν Τ Ε Μ Η Ν Ω Ν

17

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

ΣύμφωναμετονδρBrucePerry,ψυχίατροστοΚολέγιοΙατρικήςτουBaylor,παιδιάταοποίακατάτουςπρώτουςμήνεςτηςζωήςτουςδενλαμβάνουνφροντίδακαιαγάπη,είναιπιθανόναδυσκολευτούνμελλοντικάστηνανάπτυξηστενώνδεσμών.

Παιχνίδια Φροντίδας και Αγάπης

_ Τοπαιχνίδιαυτόαναπτύσσειτααισθήματαφροντίδας καιαγάπηςστοπαιδίσας.

_ Καθίστεστοπάτωμαμετοπαιδίσαςκαικρατήστε μπροστάσαςδύο–τρίααπότααγαπημένατου λούτρινακουκλάκια.

_ Επιλέξτεένααπ’αυτάκαικρατήστετοστηναγκαλιά σας.Πείτετρυφεράλόγια,όπως«Μ’αρέσειναπαίζωμαζίσου», «Μ’αρέσειτοκαφέτρίχωμάσου»,ή«Μ’αρέσεινασεαγκαλιάζω».

_ Δώστεένααπότακουκλάκιαστοπαιδίσαςκαιζητήστε τουνατοκρατήσειστηναγκαλιάτουκαινατοφιλήσει.

_ Συνεχίστετοπαιχνίδι,όσοαυτόδιατηρείτοενδιαφέροντουπαιδιούσας.Σύντομα,θαπαρατηρήσετεότιτοπαιδίσαςθαπαίζεικαιμόνοτουαυτότοπαιχνίδι.

2

1 2 5 Π Α Ι Χ Ν Ι Δ Ι Α Γ Ι Α Ε Ξ υ Π Ν Α Κ Α Ι Χ Α Ρ Ο υΜ Ε Ν Α Π Α Ι Δ Ι Α

18

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Λόγωτουότιταμικράπαιδιάδίνουνιδιαίτερηπροσοχήστατραγούδιαπουτουςτραγουδιούνταιμε«μωρουδίστικο»τρόπο,μαθαίνουντησημασίακαισπουδαιότητακάθελέξης.

Μιλώντας «Μωρουδίστικα»  στο Μωρό σας

_ Προτείνοντάςσαςναμιλάτε«μωρουδίστικα»στομωρόσας,εννοούμενατουμιλάτεκαινατουτραγουδάτεμελεπτήφωνή.

_ Δοκιμάστενατουτραγουδήσετεκάποιααπότααγαπημένασαςτραγούδια,όπωςτο«Αχ!Κουνελάκι»,το«Γύρω–γύρωόλοι»,ήτο«Μιαωραίαπεταλούδα»,με«μωρουδίστικο»τρόπο.

_ Κρατήστετοπαιδίσαςκοντάσαςκαιπείτετουτατραγούδιαμεδύοτρόπους,πρώτα,μετονκανονικότουςρυθμόκαιστησυνέχεια,με«μωρουδίστικο»τρόπο.

_ Τοπαιδίσαςθαδώσειιδιαίτερηπροσοχήστονδεύτεροτρόποτραγουδιού.

3

Α Π Ο Δ Ω Δ Ε Κ Α Ε Ω Σ Δ Ε Κ Α Π Ε Ν Τ Ε Μ Η Ν Ω Ν

19

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Ταμέταλλακαιταιχνοστοιχείαείναιτααπαραίτηταυλικάπουσυμβάλλουνστηδημιουργίαεγκεφαλικώνσυνδέσεων.Έναςλόγοςπουκάποιαπαιδιάμπουσουλούνκαιπερπατούννωρίτερααπόάλλαείναιγιατίεφοδιάζονταιμεταστοιχείααυτάνωρίτερα.

Ας Μπουσουλίσουμε Προς το Παιχνίδι

_ Όταντοπαιδίσαςμπουσουλά,ενθαρρύνετέτομε τοακόλουθοπαιχνίδι.

_ Τοποθετήστεστημιαάκρητουδωματίουένα αγαπημένοπαιχνίδιτουπαιδιούσας.

_ Γονατίστεκαιμπουσουλίστεπροςτο παιχνίδι.Όταντοφτάσετε,κρατήστετοσταχέριασας καιπροσποιηθείτεότιτοπαιχνίδιμιλάειστοπαιδίσας: «Έλα(πείτετοόνοματουπαιδιού),μπορείςναμεπιάσεις;»

_ Ενθαρρύνετετοπαιδίσαςναμπουσουλίσειπροςτοπαιχνίδι.

_ Αντοπαιδίσαςκάνειταπρώτατουβήματα,τοποθετήστετοπαιχνίδισεψηλόσημείογιαναπροσπαθήσεινατοφτάσει.

_ Πολύδιασκεδαστικόείναι,επίσης,ναμπουσουλάτεσεκύκλους μαζίμετοπαιδίσας.

4

1 2 5 Π Α Ι Χ Ν Ι Δ Ι Α Γ Ι Α Ε Ξ υ Π Ν Α Κ Α Ι Χ Α Ρ Ο υΜ Ε Ν Α Π Α Ι Δ Ι Α

20

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Τοάγγιγμαενεργοποιείτονεγκέφαλοώστε νααπελευθερώσειορμόνεςανάπτυξης. Ηαγάπησαςγιατομωρόσαςείναισημαντικήγιατοδεσμόπουθααναπτυχθείμεταξύσας, οτρόπος,όμως,μετονοποίοεκφράζετετηναγάπησας,επηρεάζειτιςσυνδέσειςπουδημιουργείοεγκέφαλοςτουπαιδιού.

1, 2, 3, Ντουπ

_ Ακουμπήστετοπαιδίσαςσταγόνατάσας,μετοπρόσωπότουστραμμένοπροςεσάς.

_ Πείτε,«Ένα,δύο,τρία,ντουπ».Στηλέξη«ντουπ»,κρατήστετοκεφάλιτουκαιχτυπήστετοελαφράμετοδικόσας.

_ Επαναλάβετετιςίδιεςλέξειςκιαυτήτηφοράχτυπήστεελαφράτιςμύτεςσας,στηλέξη«ντουπ».

_ Συνεχίστετοπαιχνίδι,χτυπώνταςελαφράδιάφορασημείατουσώματόςσαςόπωςτουςαγκώνες,ταγόνατα,ταμάγουλα,τααυτιά,καιτοσαγόνισας.

5

Α Π Ο Δ Ω Δ Ε Κ Α Ε Ω Σ Δ Ε Κ Α Π Ε Ν Τ Ε Μ Η Ν Ω Ν

21

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Ηέκθεσησεμουσικάακούσματαεπηρεάζειτηναντίληψητουχώρουκαιτουχρόνουκαιτηνικανότηταναδεικανείςμιαεικόναπουείναισεκομμάτιακαινατηνεπαναφέρεινοητικάστηναρχικήτηςμορφή.Αυτήηλογικήαποτελείτηβάσητωνμαθηματικών,τηςμηχανικήςκαιάλλωνεπιστημονικώνκλάδων.

Νανουρίσματα

_ Κρατήστετοπαιδίσαςστηναγκαλιάσαςκαικουνήστε τομπροςκαιπίσωκαθώςτουτραγουδάτε νανουρίσματακαιάλλααπαλάτραγούδια,όπως ταπαρακάτω:• Νάνι–νάνι• Ύπνεπουπαίρνειςταμικρά• Φεγγαράκιμουλαμπρό

_ Κουνώνταςτοπαιδίσαςτοβοηθάτεναηρεμήσει καιαναπτύσσεταισχέσηεμπιστοσύνηςμεταξύσας.

_ Μετάτηντελευταίαστροφήτουτραγουδιού, κρατήστετοπαιδίκοντάσαςκαιαγκαλιάστετοσφιχτά.

6

1 2 5 Π Α Ι Χ Ν Ι Δ Ι Α Γ Ι Α Ε Ξ υ Π Ν Α Κ Α Ι Χ Α Ρ Ο υΜ Ε Ν Α Π Α Ι Δ Ι Α

22

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Παίζονταςκρυφτό,σχηματίζονταιήενισχύονταιχιλιάδεςσυνδέσειςεγκεφαλικώνκυττάρων.Έτσι,προσθέτουμεπερισσότερησαφήνειακαιπολυπλοκότηταστοήδηπερίπλοκοαυτόσύστημα.

Παιχνίδια Κρυφτού

_ Ταπαιχνίδιακρυφτούείναιδιασκεδαστικάκαισυμβάλλουνστηνανάπτυξητουεγκεφάλουτουπαιδιού.

_ Μπορείτεναπαίξετεκρυφτόμετουςακόλουθουςτρόπους:• Καλύπτονταςταμάτιασαςμεταχέριασας.• Τοποθετώνταςμιαπετσέταστοπρόσωπόσας.• Έχονταςκρυφτείπίσωαπόμίαπόρταήέναμεγάλοέπιπλοαπ’όπουεμφανίζεστε.

• Τοποθετώνταςταχέριατουπαιδιούσαςπάνωσταμάτιατουκαιέπειταβγάζοντάςτα.

• Τοποθετώνταςέναλούτρινοκουκλάκικάτωαπόένακάλυμμακαιέπειτατραβώνταςτοκάλυμμα.

• Ζωγραφίζονταςστοναντίχειράσαςέναπροσωπάκικαικρύβονταςτοναντίχειρακάτωαπόταυπόλοιπαδάχτυλάσας.

7

Α Π Ο Δ Ω Δ Ε Κ Α Ε Ω Σ Δ Ε Κ Α Π Ε Ν Τ Ε Μ Η Ν Ω Ν

23

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Ηανάγνωσηιστοριώναλλάκαιηεπινόησητουςαπόεσάς,συμβάλλειστηνανάπτυξητουεγκεφάλουτουπαιδιούσας. Τοπαιδίσυνδέειταβιβλίαμεό,τιαγαπάπερισσότερο:τηφωνήσαςκαιτηζεστασιάπουεκπέμπει.

Παιχνίδια  Ανάγνωσης

_ υπάρχουνπολλοίτρόποιγιαναεμφυσήσετεστοπαιδί σαςτηναγάπηγιαταβιβλία,κάποιοιαπότουςοποίουςείναιοιακόλουθοι:• Ενθαρρύνετετοπαιδίσαςναπαίξειμεβιβλίαπουείναιφτιαγμένααπόπολύχρωμακαιμαλακάυφάσματαήκάρτες.

• Δείξτεστοπαιδίσαςτιςδιάφορεςεικόνεςτουβιβλίου καιονομάστεκαθεμίααπόαυτές.

• Τραγουδήστεταδιάφοραπαιδικάτραγουδάκιαπουίσωςπεριλαμβάνονταιστοβιβλίο.

• Καθώςδιαβάζετε,εναλλάξτετοντόνοτηςφωνήςσαςκαικάντεαστείεςγκριμάτσεςώστενακεντρίσετετοενδιαφέροντου.

• Διαβάστεσυχνάστοπαιδίσας,όχι,όμως,γιαπολύώρα.

8

1 2 5 Π Α Ι Χ Ν Ι Δ Ι Α Γ Ι Α Ε Ξ υ Π Ν Α Κ Α Ι Χ Α Ρ Ο υΜ Ε Ν Α Π Α Ι Δ Ι Α

24

τΙ ΑΝΑφερεΙ η ερευΝΑ στοΝ τομεΑ του εΓκεφΑλου

Οιεκφράσειςτουπροσώπουκαιοιδιακυμάνσειςτηςφωνήςγίνονταικατανοητέςπριναπότιςίδιεςτιςλέξεις.Ηεκμάθησημέσωτωνσυναισθημάτωνείναισυνδεδεμένημεόλουςτουςτομείςμάθησης.

Τι Νόστιμο  που Είναι!

_ Καθώςετοιμάζετετοπρωινόήτογεύματουπαιδιού,τραγουδήστετηνακόλουθηστροφή:Είναι ώρα να πιούμε το γάλα μαςΏρα να πιούμε το γάλα μαςΓιούπι, γιούπι,Θα πιούμε το γάλα μας

_ Καθώςπηγαίνετεπροςτοψυγείοκαιβγάζετετογάλα,πείτε:«Πόσομ’αρέσειτογάλα!Τινόστιμοπουείναι!».

_ Χρησιμοποιήστετοίδιοτραγουδάκικαιμεάλλαφαγητά.Δείξτετοφαγητόκαιπείτετοτραγουδάκι.

_ Ηέκφρασηευχάριστωνσυναισθημάτωνβοηθάστηνανάπτυξητουεγκεφάλουτουπαιδιούσας.

_ Επιπλέον,συμβάλλειστηνανάπτυξητηςγλωσσικήςδεξιότητας.

9