OO ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ

Κωνσταντίνος ΚαλλαράςΚωνσταντίνος ΚαλλαράςΙατρός Παθολόγος Ιατρός Παθολόγος

Καθηγητής Φυσιολογίας Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας

Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ.Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ.

Ο υποθάλαμοςΟ υποθάλαμος

Ο υποθάλαμοςΟ υποθάλαμος

1)Πρόσθιο τμήμα

2)Κεντρικό τμήμα

3)Οπίσθιο τμήμα

Η κάτω επιφάνεια του εγκεφάλου

Figure 7-2 Normal anatomy of the humanhypothalamic-pituitary unit in sagittal (A) andcoronal planes (B). Structures that are visiblein the T1-weighted magnetic resonanceimages (left panels) are identified in thecorresponding diagrams (right panels). Thehypothalamus is bounded anteriorly by theoptic chiasm, laterally by the sulci formed withthe temporal lobes, and posteriorly by themammillary bodies (in which the mammillarynuclei are located). Dorsally, thehypothalamus is delineated from the thalamusby the hypothalamic sulcus. The smooth, rounded base of the hypothalamus is thetuber cinereum; the pituitary stalk descendsfrom its central region, which is termed themedian eminence. The median eminencestands out from the rest of the tuber cinereumbecause of its dense vascularity, which isformed by the primary plexus of thehypophyseal-portal system. The long portalveins run along the ventral surface of thepituitary stalk. Note the location of the pituitarystalk, the hyperintense signal (white) from theposterior pituitary (panel A, left), and theanatomic relationships of the pituitary gland tothe optic chiasm, the optic nerves, and thecavernous sinuses. (MRI images courtesy ofDr. David M. Cook, Oregon Health & ScienceUniversity.)

Kronenberg: Williams Textbook of Endocrinology, 11th ed.

Ganong w. Review of Medical Physiology, 21eth ed., 2003

Οι πυρήνες του υποθαλάμου

Οι συνδέσεις του υποθαλάμουΟι συνδέσεις του υποθαλάμου

Προσαγωγές:Προσαγωγές:--μετωπιαίος λοβόςμετωπιαίος λοβός--οσφρητικός λοβόςοσφρητικός λοβός--αμυγδαλοειδής πυρήναμυγδαλοειδής πυρήν--ιππόκαμποςιππόκαμποςΑπαγωγές:Απαγωγές:--οπτικός θάλαμοςοπτικός θάλαμος--δικτυωτός σχηματισμός δικτυωτός σχηματισμός --προμήκηςπρομήκης

Kronenberg: Williams Textbook of Endocrinology, 11th ed.

Η υπόφυσηΗ υπόφυση

((Saladin. Anatomy & Physiology:The Unity of Form and Function. 3rd Edition The McGraw−Hill Companies, 2003)

Ganong w. Review of Medical

Physiology, 21eth ed., 2003

Η υπόφυση

Το Το υποθαλαμουποθαλαμο--ϋποφυσιακό ϋποφυσιακό σύστημασύστημα

Το Το υποθαλαμουποθαλαμο--αδενοϋποαδενοϋπο--φυσιακό φυσιακό σύστημασύστημα

Το Το υποθαλαμουποθαλαμο--αδενοϋποαδενοϋπο--φυσιακό φυσιακό σύστημασύστημα

((Saladin. Anatomy & Physiology:The Unity of Form and Function. 3rd Edition TheMcGraw−Hill Companies, 2003)

Το υποθαλαμο-νευροϋποφυ-σιακό σύστημα

Το υποθαλαμοΤο υποθαλαμο--αδενοϋποφυσιαδενοϋποφυσι--ακό σύστημαακό σύστημα

Οι Οι υποφυσιοτρόπες υποφυσιοτρόπες ορμόνες του ορμόνες του υποθαλάμουυποθαλάμου

TRTRΗΗ

ΠαραγωγήΠαραγωγήΈσω περιοχή Έσω περιοχή PVNPVNΘάλαμοςΘάλαμοςΕπίφυσηΕπίφυσηΝευροϋπόφυσηΝευροϋπόφυσηΓΣΣΓΣΣΠάγκρεαςΠάγκρεας

Αναστέλλεται από:Αναστέλλεται από:ΝτοπαμίνηΝτοπαμίνηSSSS

GRHGRH

ΠαραγωγήΠαραγωγήΤοξοειδής πυρήνΤοξοειδής πυρήνVMNVMNΆλλες εγκεφαλικές Άλλες εγκεφαλικές περιοχέςπεριοχέςΠλακούνταςΠλακούντας

Αναστέλλεται από:Αναστέλλεται από:

SSSS

GHGH

Παραγωγή:Παραγωγή:Περικοιλιακή περιοχή υποθαλάμουΠερικοιλιακή περιοχή υποθαλάμου

Πρόσθιος υποθάλαμοςΠρόσθιος υποθάλαμοςΚΝΣΚΝΣ

Πάγκρεας (κύτταραΠάγκρεας (κύτταρα DD νησιδίων)νησιδίων)Βλεννογόνος εντέρου και στομάχουΒλεννογόνος εντέρου και στομάχου

ΘυρεοειδήΘυρεοειδήΣιελογόνους αδένεςΣιελογόνους αδένες

SS SS ή ή GIHGIH

CRHCRH

Παράγεται από νευρώνες οπισθίου Παράγεται από νευρώνες οπισθίου τμήματος τμήματος PVNPVNΕντοπίζεται σε μέσο έπαρμα, Εντοπίζεται σε μέσο έπαρμα, άλλες περιοχές εγκεφάλου, ΝΜ, άλλες περιοχές εγκεφάλου, ΝΜ, πνεύμονες, ήπαρ, πάγκρεαςπνεύμονες, ήπαρ, πάγκρεας

Διεγείρουν την έκκριση:-χολινεργικές-σεροτονινεργικές

Αναστέλλουν:-αδρενεργικές-GABAεργικές

LRH(LRH(GnRHGnRH) ) και και FRHFRH

GnRHGnRH →→ LH:FSH LH:FSH →→ 7:2 (7:2 (στεροειδικόςστεροειδικός προπρο--προγραμματισμόςπρογραμματισμός))ΥποφυσιοτροπικήΥποφυσιοτροπική περιοχήπεριοχή ((τονικήτονικήαπελευθέρωσηαπελευθέρωση))ΠροοπτικήΠροοπτική περιοχήπεριοχή ((αποστολήαποστολή περιοδικώνπεριοδικώνώσεωνώσεων προςπρος υποφυσιοτροπικήυποφυσιοτροπική: : φασικήφασική αύξησηαύξησηεκκρίσεωςεκκρίσεως GnRHGnRH))

ΔιέγερσηΔιέγερση αμυγδαλοειδούςαμυγδαλοειδούς πυρήναπυρήνα →↑→↑δραστηριότηταδραστηριότηταπροοπτικήςπροοπτικής περιοχήςπεριοχής‘‘ΕκκρισηΕκκριση κατάκατά ώσειςώσεις ((χαμηλήχαμηλή συχνότητασυχνότητα →↑→↑έκκρισηέκκριση LH & LH & FSHFSHProPro--GnRHGnRH →→ δεκαπεπτίδιοδεκαπεπτίδιο GnRHGnRH & GAP (56 & GAP (56 αμινοξέααμινοξέα) ) ((διεγείρειδιεγείρει έκκρισηέκκριση FSH FSH κυρίωςκυρίως, , αναστέλλειαναστέλλει τηντην PRLPRLFRH FRH →→ FSH?FSH?

LRH(LRH(GnRHGnRH) ) και και FRHFRH

PIH PIH και και PRHPRH

PIH = PIH = ντοπαμίνηντοπαμίνη. . Παραπλήσια δράση: Παραπλήσια δράση: LL--DopaDopa, , βρωμοκρυπτίνη, απομορφίνηβρωμοκρυπτίνη, απομορφίνηΑναστολή έκκρισης Αναστολή έκκρισης PIHPIH: οιστρογόνα σε : οιστρογόνα σε κανονικές δόσεις κανονικές δόσεις Διέγερση της έκκρισης Διέγερση της έκκρισης PIHPIH: οιστρογόνα σε : οιστρογόνα σε μεγάλες μεγάλες Ντοπαμίνη Ντοπαμίνη →→τονικήτονική διέγερσηδιέγερση τηςτης έκκρισηςέκκρισηςGABA GABA →→ αναστολήαναστολή έκκρισηςέκκρισης PRLPRLΔράση Δράση PRH: TRH, ADH, VIP, PRH: TRH, ADH, VIP, σεροτονίνησεροτονίνη

MIF MIF και και MRFMRF

MIF: ProMIF: Pro--LeuLeu--GlyGly--NHNH22

Έλεγχος Έλεγχος MSH:MSH: όχι από πυλαίο σύστημα όχι από πυλαίο σύστημα αλλά από ντοπαμινεργική οδό με αφετηρία αλλά από ντοπαμινεργική οδό με αφετηρία τον τοξοειδή πυρήνατον τοξοειδή πυρήνα

Figure 14-19. Location of cellbodies of hypophysiotropichormone-secreting neuronsprojected on a ventral view of thehypothalamus and pituitary of therat. AL, anterior lobe; ARC, arcuate nucleus; BA, basilarartery; DA, dopamine; IC, internalcarotid artery; IL, intermediatelobe; MC, middle cerebral artery; ME, median eminence; PC, posterior cerebral artery; Peri, periventricular nucleus; PL, posterior lobe; PV, paraventricular nucleus; SO, supraoptic nucleus. The namesof the hormones are enclosed inboxes. (Courtesy of LW Swansonand ET Cunningham Jr.)

William F. Ganong REVIEW OF MEDICAL PHYSIOLOGY - 21st Ed. (2003)

Figure 15-6. Aminergic pathways in rat brain. The pathways in humans appear to be similar. The two principal nor-adrenergic systems (locus ceruleus and lateral tegmental) are shown separately. Olf B, olfactory bulb; Thal, thalamus; ST, stria terminalis; DMNV, dorsal motor nucleus of vagus; NTS, nucleus of tractus solitarius; PG, periaqueductal gray; NS, nigrostriatal system; MC, mesocortical system; PV, periventricular system; IH, incertohypothalamic system; TI, tuberoinfundibular system; D, M, and CS, dorsal, medial, and central superior raphe nuclei

William F. Ganong REVIEW OF MEDICAL PHYSIOLOGY - 21st Ed. (2003)

Figure 15-7.Tuberoinfundibular dopaminergic system. Transverse section of rat hypothalamus (fluorescent stain). Note the dopaminergic cell bodies in the arcuate nuclei on either side of the third ventricle and, at the bottom, the dopaminergic endings on the portal hypophysial vessels in the external layer of the median eminence. (Reproduced, with permission, from Hokfelt T, Fuxe K: On the morphology and the neuroendocrine role of the hypothalamic catecholamine neurons. In: Brain-Endocrine Interaction. Knigge K, Scott D, Weindl A [editors]. Karger, 1972.)

William F. Ganong REVIEW OF MEDICAL PHYSIOLOGY - 21st Ed. (2003)

Figure 15-8. Distribution of β-endorphin neurons (left) and enkephalin neurons (right) in the brain. (Reproduced, with permission, from Barchas JD et al: Behavioral neurochemistry: Neuroregulatory and behavioral states. Science 1978;200:964. Copyright © 1978 by the American Association for the Advancement of Science.)

William F. Ganong REVIEW OF MEDICAL PHYSIOLOGY - 21st Ed. (2003)

Νευρικές απολήξεις στις Νευρικές απολήξεις στις δεκτικέςδεκτικές ζώνες ζώνες

υποφυσιοτρόπων νευρώνωνυποφυσιοτρόπων νευρώνων (I)(I)

Νοραδρενεργικές:Νοραδρενεργικές: ↑↑GRHGRH ((αα--υποδοχείςυποδοχείς, , GnRHGnRH, TRH, TRH

↓↓GRH (GRH (ββ--υποδοχείςυποδοχείς))ΝτοπαμινεργικέςΝτοπαμινεργικές: : ↑↑ GnRHGnRH, TRH, SS, , TRH, SS,

GRH, PIHGRH, PIHΣεροτονινεργικέςΣεροτονινεργικές: : ↑↑GRH, PRH,CRHGRH, PRH,CRH

↓↓GnRHGnRH, TRH, TRHΧολινεργικέςΧολινεργικές: : ↑↑ GRH, CRHGRH, CRH

↓↓ SSSS

GABAGABAεργικές: εργικές: ↑↑ ήή ↓↓ GRHGRH↓↓ PIH, CRHPIH, CRH

Ισταμινεργικές: Ισταμινεργικές: ↓↓ PIHPIHΕγκεφαλινεργικές: Εγκεφαλινεργικές: ↓↓ PIH, CRHPIH, CRH

Νευρικές απολήξεις στις Νευρικές απολήξεις στις δεκτικέςδεκτικές ζώνες ζώνες

υποφυσιοτρόπων νευρώνωνυποφυσιοτρόπων νευρώνων (II)(II)

Αλληλεπίδραση Αλληλεπίδραση νευροενδοκρινικού συστήματος νευροενδοκρινικού συστήματος

και ανοσιακού και ανοσιακού ILIL--1(1(μακροφάγα) μακροφάγα) →→ ↑↑CRH, GIH, CRH, GIH, ↓↓ TRHTRHILIL--6 (T6 (T--λεμφοκύτταρα, μονοκύτταρα, λεμφοκύτταρα, μονοκύτταρα, ενδοθηλιακά) ενδοθηλιακά) →→ ↑↑GHGH,, PRL, LH PRL, LH απευθείαςαπευθείαςαπόαπό υπόφυσηυπόφυσηΛεμφοκύτταραΛεμφοκύτταρα παράγουνπαράγουν ACTH, ACTH, ββ--ενδορφίνηενδορφίνη