Osvrt kon knigata “Nepripitomeniot Balkan” od Frederik V.L. Kovaks

Knigata “Nepripitomeniot Balkan” (The Untamed Balkans) e od avtorot Frederik V.L.Kovaks (Frederic W.L. Kovacs), koe ime e psevdonim koristen od Franc Karl Viskopf(Franz Carl Weiskopf), roden april 3-ti 1900 godina vo Praga a po~inal septemvri 14-ti1955 vo Berlin. Knigata e prvo ispe~atena 1941 godina od Modern eix buks (Modern

Age Books) vo Wujork i istata mo`e da se najde na Internet na slednata strana: http://www.archive.org/details/untamedbalkans009125mbp. Slednata 1942 godina knigata godo`ivuva svoeto vtoro izdanie od Robert Heil (Robert Hale Limited) vo London.

Knigata e napi{ana na vrvot od nacisti~kata okupacija na Evropa i po~etokot naborbata za sloboda. Zatoa i samata kniga e posvetena “na vojnicite od veli~estvenatavojska od dr`avite okupirani od nacistite – vklu~itelno i Grmanija – na utre{nitepobednici.”

Knigata ima 248 stranici i e podelena na tri dela. Prviot del nasloven “Propasta”,vo dve poglavja ja objasnuva brzata nacisti~ka strategija na osvojuvawe i odgovorotna balkanskite vlasti i nivnite narodi na germanskata okupacija.

Vtoriot del nasloven “Balkanskiot na~in” e podelen vo sedum poglavja. Tretotopoglavje vo knigata (ili prvo vo ovoj del) dava istoriski pregled na Balkanskiotpoluostrov, dodeka drugite posleduvatelni poglavja gi pokrivaat balkanskitedr`avi pod slednite naslovi - Albanija: Sinovite na orelot; Makedonija: Nesre}na

zemja; Elas: Dom na ubavina i siroma{tija; Bugarija: Crno more, Sino more i Crvenareka; Romanija: Bojari i potkupuvawe; i Edinstvo ili smrt: Prikaznata za Jugoslavija.

Od posebno zna~ewe e toa {to site poglavja vo ovoj del pretstavuvaat postoe~kadr`ava od toa vreme, 1941 godina, no avtorot sepak dava posebno poglavje zaMakedonija, iako znaeme deka Makedonija postana posebna dr`ava vo 1944 godina soosnovaweto na Narodna republika Makedonija kako del od jugoslovenskata sojuznadr`ava.

Poglavjeto koe ja opfa}a Makedonija zapo~nuva so posebno ozna~ena karta na etni~kaMakedonija, vo ~ii ramki se odbele`ani i postojnite granici pome|u Albanija,Jugoslavija, Bugarija i Grcija. Istata etni~ka Makedonija e odbele`ana i vopogolemata sklopena karta na Jugo-isto~na Evropa i Mediteranot so poseben osvrtna Balkanot, koja se nao|a na po~etokot od knigata .

Poglavjeto za Makedonija gi opfa}a stranicite 54-66 i dava pregled na ponovatamakedonska istorija preku podnaslovi “Bugarsko-srpski kavgi”, “VMRO”, “Ilinden” i“Reakcija i kavgaxistvo”.Interesno e da se prenese {to avtorot veli za Makedoncite i makedonskiot jazik:

“Naselenieto e me{avina na narodi, so mnozinstvoto Sloveni. Makedonskitenare~ja (idiomi) ne pripa|aat nitu kon srpskiot, nitu kon bugarskiot jazik. Tiesostavuvaat nekoja vrsta na vrska pome|u ovie dve granki na ju`no-slavjanskotosemejstvo na jazici. Srbite, me|utoa, go narekuvaat makedonskiot jazik “ju`no srpski”;Grcite tvrdat deka Makedoncite se samo “slavo-govorni”, t.e. Grci koi zboruvaat

slavjanski jazik; i Bugarite tvrdat deka Makedoncite se ~isti Bugari. Makedoncitesamite ne se pra{ani za nivnoto mislewe. I vo osnova ova e prikaznata zaMakedonija: zemja i narod postojano pod vlast na drugi narodi i dr`avi, koska narazdor me|u soperni~kite sosedi, borbeno pole za tu|i vojni, ~esto izla`an

buntovnik ~ija borba za sloboda i nezavisnost postojano bila zloupotrebena zapotrebite na drugi.” (str. 56)

^itaj}i ja knigata, ~ovek postojano treba da se potsetuva deka istata e pe~atenaceli tri godini pred Tito da gi “izmisli” Makedoncite kako poseben narod i istotolku godini pred Bla`e Koneski da go “sostavi” makedonskiot jazik – i dvete“istoriski tvrdewa” na bugarskite i gr~ki propagandisti. Zanimlivo e, isto taka dase napomne, deka ni Tito nitu Koneski nikade ne se spomnati vo knigata.

Avtorot pravi dlabok osvrt na etapite na Vnatre{nata makedonska revolucionernaorganizacija (VMRO), od osnovaweto na organizacijata, preku Ilindenskoto vostaniei Balkanskite vojni, kako i kone~nata etapa koga “dvi`eweto VMRO ve}e potpadnapod vlijanie i plateni{tvo na bugarskite nacionalisti~ki krugovi, (koga) pogolemiot

del od rakovodstvoto ne se bore{e za slobodna Makedonija tuku za bugarskaMakedonija.”

Eve {to avtorot pi{uva za osnovaweto na VMRO:“Vo esenta 1893 godina, student i u~itel osnovaa vo Resen, malo grat~e vo zapadnaMakedonija, tajna dru`ina spored Karbonaris vo Italija. Tie ja narekoa‘Vnatre{nata makedonska revolucionerna organizacija’ i celta & be{e da se bori zaosloboduvawe i celosna nezavisnost na Makedonija. Simbolot & be{e crno zname,koe ozna~uva ropstvo pod Turcite, i popreku navezan natpis vo belo, ‘Sloboda iliSmrt’. ^lenovite treba{e da se zakolnat na Biblija, kama i pi{tol, so slednitezborovi:‘Se kolnam vo svojata vera, svest i ~est deka jas }e se boram za slobodata naMakedonija i Vilajetot Andrijanopol so seta moja sila i mo`nosti, i deka nikoga{nema da gi predadam tajnite na revolucionernata borba na VMRO. Ako storam takvone{to, da bidam ubien od ova kama, koja ja baknuvam. Amin’.”

Ponatamu, eve kako avtorot ja prenesuva vklu~enosta na VMRO za vreme Balkanskitevojni i nivnite o~ekuvawa za ishodot:“Koga izbuvna Balkanskata vojna vo 1912 godina, voda~ot na VMRO, Todor Aleksandrov,izdade povik za vostanija vo poddr{ka na balkanskite sojuznici. Vrhovniot odborna VMRO toga{ ne znae{e ni{to za tajnite dogovori na Grcija, Srbija i Bugarija voodnos na podelbata na Makedonija. Revolucionerite o~ekuvaa da dobijat makedonskasloboda kako nagrada za nivnata pomo{.”

Poglavjeto za Makedonija zavr{uva so edna avtorova misla koja gi pobiva dene{nitebalkanski propagadisti:“Vo Vtorata svetska vojna, Makedonija povtorno postana voeno pole. Nekolku bandina reakcionerni VMRO-vci se priklu~ija na nacisti~kite vojski kako {to tienavleguvaa vo Jugoslavija, no mnozinstvoto od naselenieto ne gi pozdravi vojnicitepod kukasti krstovi kako osloboditeli. I zna~ajno e deka na denot na jugoslovenskotopredavawe, koga slu`benite bugarski nade`i za prevzemawe na cela Makedonijabea visoki, vladinite vesnici prenesoa ostri napadi protiv ‘tie bol{evi~kielementi na VMRO-Obedineta koi sakaat da go podelat nacionalnoto edinstvo prekuobnovuvawe na nivnata demago{ka parola Makedonija za Makedoncite.”

[estoto poglavje koe ja opfa}a Grcija isto taka zapo~nuva so karta na Grcija i imagrafi~ko prika`uvawe na oblastite vo gr~kata dr`ava kade {to ̀ iveat Makedonci.Na 70-ta stranica avtorot dava podatoci za naselenieto vo Grcija:“Od 6.9 milionsko naselenie, pove}e od 1.5 milioni se begalci od Mala Azija, koidojdoa vo dr`avata po 1923 godina. Skoro 90 nasto od naselenieto e gr~ko; ostatokotse Makedonci, Bugari i Turci, so ne{to Armenci, Evrei i Albanci.”

Devettoto poglavje ja opfa}a Jugoslavija. Kartata so koja zapo~nuva poglavjeto, sorazli~ni grafi~ki obele`ja gi prika`uva oblastite kade {to `iveat Slovenci,Maxari, Bugari, Turci, Makedonci, Germanci, Albanci i Romanci. Makedoncite naovaa karta se nazna~eni vrz skoro celata oblast na dene{na Republika Makedonija,dodeka samo vo povardarieto e prika`ano tursko naselenie.

Vo odnos na brojnosta na naselenieto na Jugoslavija, na stranica 130 avtorot giiznesuva slednite podatoci:“Jugoslovenskoto naselenie od 15,000,000 ima mnogustrana nacionalna i verskaraznolikost. Ima okolu 7,000,000 Srbi, 3,500,000 Hrvati, 1,175.000 Slovenci, 600,000Makedonci, 500,000 Germanci, i isto tolku Albanci; ostatokot se Bugari, Romanci,Evrei, \upci, Cincari, Italijanci, Turci i nekolku drugi nacionalni razli~nosti.”

Niz celata kniga avtorot gi koristi izrazite Makedonija (vo odnos na teritorija),Makedonci (kako narod ili etni~ka grupa) i makedonski (vo odnos na jazik, selani…)oddelno od Srbi, Bugari ili Grci (Elini). Kako potvrda tuka }e preneseme nekolkuprimeri.

Na 6-ta stranica (Poglavje 1: Dvaeset i osum dena na blits istorija) avtorot giobjasnuva sprotivstavenostite vo Jugoslavija koi nacistite mo`at da gi iskoristatza da ja kontroliraat zemjata:“Isto taka ima seriozni opasnosti i od vnatre. Odr`uvaj}i se preku teror ikorupcija, diktatorskiot re`im za mnogu godini ja pottiknuva{e omrazata nanacionalnite malcinstva – Hrvati, muslimanski Bosanci, Makedonci i Slovenci.

Vo odnos na ekonomski uslovi na balkanskite selani, na stranica 164 avtorot pi{uva:Vo Bugarija, Romanija, Albanija, Grcija, Makedonija i Srbija mnozinstvoto selanstvone poznava du{eci nitu slameni vre}i…”

Na 165 stranica, isto taka za ekonomskite uslovi na Balkanot: Za da kupi ~ift~evli, romanskiot selanec mora da raboti ~etirieset i pet dena; Bugarskiot trieseti pet; i makedonskiot sedumdeset.

Avtorot ja zavr{uva knigata so proro{tvo za “rabotite koi }e dojdat” so zavr{uvawetona Vtorata svetska vojna. Na stranica 229 (Poglavje 14, Porobeni no nepripitomeni:Oblikot na rabotite koi }e dojdat) avtorot go dava negoviot proro~en pogled za“Noviot poredok”:“No, mo`e da se ka`e, so cela trezvenost i bez iluzii, deka Hitler nema da mo`e dago re{i balkanskiot problem, i deka Balkanot, sega dodeka e poplaven odnacisti~kiot bran, }e ispliva povtorno i pak }e igra zna~ajna uloga vo ~asot kogavistinskiot ‘Nov poredok’ vo Evropa }e bide postaven vo kone~nite fazi na vojnatai vo prvata faza otkako }e zavr{i. Koja e osnovata na edno takvo tvrdewe? Za da gorazgledame toa treba da gi pregledame nacisti~kite na~ini i planovi za osvojuvawei nova postavenost na Balkanot vo nivniot ‘Nov poredok’.”

I podole na istata stranica, so podnaslov “Pola duzina novi Makedonii” avtorotobjasnuva kako nacistite gi koristea malcinskite pra{awa na Balkanot kako“~ove~ki dinamit” so cel da ja postavat svojata kontrola nad oblasta. Poradidlabokoto poznavawe na predmetot, posebno za srpsko-bugarskoto “re{enie” namakedonskoto pra{awe, go prenesuvame ovoj del vo celost:“Edno od najuspe{nite nacisti~ki orudija za onesposobuvawe na odbranbenitesposobnosti na balkanskite dr`avi be{e nacionalnoto pra{awe. Malcinstvata soto~nost bea nare~eni ‘~ove~ki dinamit’ vo racete na nacisti~kata nadvore{napolitika. Nacistite uspeaja vo uni{tuvawe na Jugoslavija i Romanija voglavno prekukoristewe na ovoj ~ove~ki dinamit.No so nivniot ‘Nov poredok’ na Balkanot stvaraat pola duzina Makedonii namestostarata edna. Kade{to porano ima{e eden milion Ungarci pod tu|a romanska vlast,tamu sega ima novo malcinstvo od eden milion Romanci pod ungarska vlast voseverniot del na Transilvanija, koja be{e otstapena na Ungarija pod diktatot naOskata. So dodeluvawe na karpatska Rusija na Ungarija, Oskata stvori nacionalnomalcinstvo od 600,000 Ukrainci, i so dozvoluvawe na Ungarija da ja porobijugoslovenska Vojvodina stvori treto nacionalno malcinstvo od 600,000 do 700,000Srbi i Hrvati. Slovenija so naselenie od okolu 1,175,000 Slovenci, be{e podelenapome|u Italija i Germanija. I Italija dobi pod svoite krilja dopolnitelni 250,000Hrvati vo Dalmacija, i okolu 200,000 Grci vo ju`en Epir i na ostrovite pod nejzina‘za{tita’.Makedonskoto pra{awe be{e ‘re{eno’ na na~in kako {to sakaa bugarskitereakcioneri. Najgolemiot del od Makedonija postana bugarski. Ednostavno go smenistopanot bez da dobie nacionalna nezavisnost. I mo`e da se nazna~i deka ve}eima{e period na bugarska administracija vo Makedonija od 1916 do 1918 kogaposledicata be{e 24 ~asovno rabotawe na voenite sudovi za da ras~istuvaat sopoplavata na ‘srbofilski predavstva’. Koga potoa Makedonija be{e vratena na

Srbite, srpskite sudovi go imaa istiot problem i neretko gi sudea v~era{nitesrbofili za ‘bugarofilsko predavstvo’.”

Dragi StojkovskiToronto