NDCPolicy Brief...ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2560 ......

Policy BriefNDC ฉบบท 4 ตลาคม-ธนวาคม 2560

Vol. 4 October-December 2017

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ

โดรนกบการควบคมทางกฎหมาย Drones and Legal Control

ความฝนของจนกบความมนคงของโลก

นโยบายการวจยและนวตกรรมของสหภาพยโรป

ทประเทศไทยควรนำามาปรบใช

การเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทล ของตวแบบประเทศไทย 4.0

เอกสารขอเสนอแนะเชงนโยบายดานความมนคง(NDC Policy Brief)

เอกสารขอเสนอแนะเชงนโยบาย หรอ NDC Policy Brief เปนเอกสารทาง

วชาการทวทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ จดทำาขนตาม

นโยบายของ พลโท ดร. ไชยอนนต จนทคณานรกษ ผอำานวยการวทยาลยปองกนราชอาณาจกร

โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรผลงานวชาการของนกศกษาหลกสตรการปองกนราชอาณาจกร

(วปอ.) ทจดทำาเปนบทความทางวชาการ ทงทเปนงานกลมและงานสวนบคคล โดยพจารณา

เลอกบทความทเสนอประเดนซงอยในความสนใจของสงคม หรอทจะมผลตอความมนคง

แหงชาตในทางใดทางหนง และไดนำาเสนขอคดเหนตลอดจนขอเสนอแนะเชงนโยบายตอ

ประเดนดงกลาวไวอยางชดเจนเปนรปธรรม

เอกสารขอเสนอแนะเชงนโยบายเปน “งานบรการทางวชาการ” ของวทยาลย

ปองกนราชอาณาจกรฯ อกชนหนง ทเกดขนจากการบรณาการองคความรและประสบการณของ

นกศกษา ซงลวนเปนผบรหารระดบสงจากหนวยงานภาครฐ เอกชน และการเมอง กำาหนด

ออกปละ 4 ฉบบ ไดแก ฉบบท 1 (มกราคม-มนาคม) ฉบบท 2 (เมษายน-มถนายน) ฉบบ

ท 3 (กรกฏาคม-กนยายน) และฉบบท 4 (ตลาคม-ธนวาคม) แจกจายใหกบผบงคบบญชา

ระดบสงและสวนราชการตาง ๆ ในกองบญชาการกองทพไทย รวมทงเผยแพรบนเวบไซต

ของวทยาลยปองกนราชอาณาจกรฯ

อนง ขอคดเหนและขอเสนอแนะในเอกสารฯ ถอวาเปนขอคดเหนสวนบคคลของ

ผเขยน ไมมผลผกมดใด ๆ กบวทยาลยปองกนราชอาณาจกรฯ

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร

สถาบนวชาการปองกนประเทศ

NDC Policy Briefฉบบท 4 ตลาคม-ธนวาคม 2560

Vol. 4 October-December 2017

สงวนลขสทธตาม พ.ร.บ. การพมพ พ.ศ. 2537F ลขสทธเปนของวทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ อยางถกตองตามกฎหมาย

บรรณาธการ พล.ท. ดร. ไชยอนนต จนทคณานรกษ

ผชวยบรรณาธการ พล.ต. นพดล มงคละทน พล.ต. พหล แกวพรรณนา พ.อ. ชำานาญ ชางสาต พ.อ. กตชาต นลขำา

ทปรกษา พล.อ. วทยา วชรกล พล.อ. นวต สบงกฎ พล.ท. ยทธนาสนธ ศรนรตนเดชา พล.ท. วศษฐ วศษฏโยธน พล.ท. ชลต ชณหรชพนธ พล.ท. จมพล เฉลยถอย พล.ท. อศฎางค สจจปาละ พล.อ.ท. อนพงศ จนทรใย พล.อ.ต.หญง ดร.ศรภร หตะศร พล.ต.ดร.กฤษฎา สทธานนทร

ประจำากองบรรณาธการ พ.อ. เลอพงษ บญชนะภกด พ.อ. สมบต นำาดอกไม น.อ. ภมใจ เลขสนทรากร พ.อ. ศกดสทธ แสงชนนทร พ.อ. รพพฒน สทธวงศ พ.อ. สรศกด ใจอ พ.อ.หญง รชเกลา กองแกว พ.อ. โสภณ ศรงาม พ.อ. ชยตรา เสรมสข

บรรณาธการฝายจดการ พ.อ. โสภณ ศรงาม

จดทำาโดย วทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ 64 ถนนวภาวดรงสต แขวง/เขต ดนแดง กรงเทพฯ 10400 โทร./โทรสาร 0 2691 9365 เวบไซต: http://www.thaindc.org

ดวยเทคโนโลยทลำาสมยไดสรางนวตกรรมใหม ๆ ขนมาอยางมากมายในชวงเวลาไมกสบป แตในขณะเดยวกนขอกฎหมายตาง ๆ เองควรจะตองปรบปรง ปรบใชใหเหมาะสมกบยคสมยและเทคโนโลยทเปลยนไป ดงนนในเอกสารขอเสนอแนะเชงนโยบาย หรอ NDC Policy Brief เลมนไดคดเรองทนาสนใจมานำาเสนอ เรอง โดรน กบการควบคมทางกฎหมาย ซงไดนำาเสนอในแงของการกำาหนดขอบเขตและหลกเกณฑในการขออนญาต เพอมใหกลายมาเปนเครองมอในการสรางภยคกคามความมนคงของประเทศได บทความเรอง การเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทลของตวแบบ ประเทศไทย 4.0 นนไดนำาเสนอทมาและความสำาคญ รวมไปถงตวอยางเกษตรกรอจฉรยะ ตามนโยบายของรฐบาลทวางเปาหมายใหเศรษฐกจของไทยตงอยบนพนฐานของเศรษฐกจดจทล ซงสอดคลองกบ เรอง นโยบายการวจยและนวตกรรมของสหภาพยโรปทประเทศไทยควรนำามาปรบใช ไดนำาเสนอแนวทางสำาคญทรฐบาลไทยควรนำามาประยกตใชในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศสประเทศไทย 4.0 สวนเรองทสำาคญไมแพกนเพราะมผลกระทบกบประเทศไทยในดานนโยบายดานการทตกบประเทศมหาอำานาจ คอ จนและสหรฐอเมรกา โดยไทยควรใชนโยบายการทตแบบรอบดาน ชวยเพมความสำาคญและอำานาจการตอรองในประเดนตาง ๆ บนพนฐานของผลประโยชนของชาตเปนสำาคญ

บรรณาธการ

คำ�นำ�

หนา

โดรนกบการควบคมทางกฎหมาย 1

Drones and Legal Control

ความฝนของจนกบความมนคงของโลก 17

Chinese’s Dream and Global Security

นโยบายการวจยและนวตกรรมของสหภาพยโรป 40

ทประเทศไทยควรน�ามาปรบใช

European Union Research and Innovation Policy

That Thailand Should Modify

การเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทล 54

ของตวแบบประเทศไทย4.0

Thailand 4.0 model of smart farming

in digital economy

ส�รบญ

พลอากาศตรตอพลออเขายอย

Air Vice Marshal Torpon Orkaoyoi

ผอ�านวยการส�านกงานพระธรรมนญทหารอากาศ

Director, Office of the Judge Advocate General,

Royal Thai Air Force

E-mail : [email protected]

โดรนกบการควบคมทางกฎหมาย

Drones and Legal Control

NDC Policy Brief ฉบบท 4 ตลาคม - ธนวาคม 25602

บทคดยอ

ปจจบน “โดรน” หรอ “อากาศยานไรคนขบ” มไดถกนำามาใชงานเพยงแตเฉพาะดานการทหาร แตมการนำามาใชงานทงในสวนของภาครฐและภาคเอกชน และดวยมความเปนไปไดทโดรนอาจถกนำาไปใชเพอบอนทำาลายหรอกระทำาการอนเปนภยคกคามตอความมนคงของประเทศได หากรฐนนปราศจากซงการควบคมอยางถกตองเหมาะสม เพอปองปรามการใชงานโดยมชอบดงกลาว ประเทศไทยจงใชมาตรการทางกฎหมายในการควบคมการใชงานโดรน โดยมกฎหมายทเกยวของ ไดแก พระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 และพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 แตกฎหมายทงสองฉบบยงขาดความชดเจนและสรางความสบสนแกผทมความประสงคจะใชงานโดรนในประเทศไทย จงสมควรกำาหนดขอบเขตและหลกเกณฑทตองขออนญาตใหชดเจน อกทงแกไขประกาศทเกยวของใหมความสอดคลองกน

ค�ำส�ำคญ : โดรน, อากาศยานไรคนขบ, อากาศยานไรนกบน, ยเอว, การควบคมทางกฎหมาย

3NDC Policy Brief Vol.4 October - December 2017

Nowadays “drones” or “unmanned aerial vehicles (UAVs)” are not only operated by the military, but also in the public and private sectors. It is possible that the use of drones may cause harm or a threat to state stability if any state lacks appropriate control measures. To prevent such improper use, Thailand applied legal measures to control the use of drones. The current legislation consists of the Air Navigation Act B.E. 2497 (1954) as well as the Arms Control Act B.E. 2530 (1987). However, both laws are still inconsistent and confuse the drone users in Thailand. Consequently, the scope and criteria for granting of licenses should be obviously established and modify the Ministerial Regulations accordingly.

Keywords: Drone, Unmanned Aircraft, Unmanned Aerial Vehicle, UAV, Legal control.

Abstract


บทนำ�

หากพจารณาเปรยบเทยบระหวางภยคกคามแบบดงเดมกบภยคกคามรปแบบใหม พบวาภยคกคามรปแบบใหมนนมความสลบซบซอนและเกดผลกระทบอยางรนแรงตอการดำารงชวต ซงการเปลยนแปลงของรปแบบและวธการอยางรวดเรวดงกลาวทำาใหไมสามารถใชอาวธยทโธปกรณและยทธวธรปแบบเดม ๆ เขาจดการได แตจำาเปนตองจดหาอาวธยทโธปกรณและยทธวธรปแบบใหมมาปรบใชตามสถานการณและสภาพแวดลอมทเปนอยในขณะนน ๆ “โดรน” (Drone) หรออากาศยานไรนกบน จงเขามามบทบาทสำาคญในปฏบตการทางทหารเพอยบยงภยคกคามรปแบบใหมในหลายเหตการณและหลายสมรภม ทดแทนอากาศยานปกต แตการใชงานของโดรนนน มไดมแตเฉพาะทางทหารและภาครฐเทานน ทวาโดรนยงถกนำามาใชประโยชนในภาคเอกชนอกดวย มาตรการควบคมการใชงานโดรนอยางถกตองเหมาะสมจงเปนขอพจารณาสำาคญทรฐตองตระหนก เนองจากการใชงานโดยปราศจากการควบคม ยอมกลบกลายเปนภยคกคามและบอนทำาลายเสถยรภาพและความมนคงของรฐได สำาหรบประเทศไทย มการนำามาตรการทางกฎหมายมาใชในการควบคมการใชงานโดรน ซงแมจะระบชดแจงใหรฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมเปนผรกษาการตามพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 โดยมอำานาจหนาทออกหลกเกณฑควบคมทางทะเบยนและควบคมการใชงานโดรน อกทงในปจจบนรฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมไดออกประกาศกระทรวงคมนาคม เรอง หลกเกณฑการขออนญาตและเงอนไขในการบงคบหรอปลอยอากาศยานซงไมมนกบน ประเภทอากาศยานทควบคมการบนจากภายนอก พ.ศ. 2558 มาบงคบใชแลวกตาม แตยงมเสยงวพากษวจารณจากสาธารณชนถงความถกตองเหมาะสม เพราะมาตรการทางกฎหมายดงกลาวมบทบญญตและหลกเกณฑบางประการเกยวกบการจำากดสทธและเสรภาพของบคคลทวไปอยางหลกเลยงไมได บทความนจงมวตถประสงคทจะอธบาย วเคราะห และเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาทางเทคนคในการใชมาตรการทางกฎหมายเพอควบคมการใชงานโดรนของประเทศไทยในปจจบน โดยมไดมงเนนในทางเนอหาเกยวกบโดรนซงสมควรมการวเคราะหตางหากออกไป


โดรน (Drone) คออะไร?

“โดรน” (Drone) เปนคำาทใชกนอยางแพรหลายในการเรยกขาน “อากาศยานไรนกบน” ซงอาจเปนไดตงแตเครองบนบงคบจากระยะไกล หรอเครองบนอตโนมตทมขนาดเลก และไมมวตถประสงคในการปฏบตงานดานการทหาร ไปจนถงอากาศยานไรคนขบขนาดใหญทใชในการปฏบตภารกจเพอความมนคง สำาหรบการนำาโดรนมาใชงานนน มวตถประสงคแรกเรมเพอความเหมาะสมตอการปฏบตภารกจในพนทและลดความเสยงตอการสญเสยทรพยากรมนษยหรอชวตของนกบน ปจจบนมการบญญตศพททเกยวของกบโดรนมากมาย ซงอาจมการกำาหนดคำานยามความหมายแตกตางกนออกไปบาง อาทเชน องคการการบนระหวางประเทศ (International Civil Aviation Organization : ICAO) เรยกอากาศยานทวตถประสงคเพอจดการบนโดยไมมนกบนบนเครองวา “Unmanned Aircraft” (Unmanned air-craft means an aircraft which is intended to operate with no pilot on board.) โดยอากาศยานไรนกบนดงกลาวอาจมการควบคมการบนจากระยะไกลหรอ


อาจทำาการบนไดโดยอตโนมต ทงน หากเปนอากาศยานทควบคมการบนจากภายนอก จะเรยกวา “Remotely Piloted Aircraft” หรอ “RPA” (Remotely-piloted aircraft means an aircraft where the flying pilot is not on board the aircraft.) และเรยกรวมทงชดอปกรณ ซงประกอบดวย อากาศยานควบคมการบนระยะไกล สถานควบคมการบนระยะไกล จดเชอมโยงการควบคมสงการ และสวนประกอบอนของระบบทมความจำาเปน ณ ทแหงใดในระหวางปฏบตการบนวา “Remotely Pilot-ed Aircraft Systems” หรอ “RPAS” (Remotely-piloted aircraft system means a set of configurable elements consisting of a remotely-piloted aircraft, its associated remote pilot station(s), the required command and control links and any other system elements as may be required, at any point during flight operation.) (International Civil Aviation Organization, 2011) ซงสอดคลองกบ กองกำาลงทหารในหลายประเทศ เชน สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา และเครอรฐออสเตรเลย ทใชคำาวา RPA และ RPAS ในการใชงานโดรนเพอปฏบตภารกจ (Mark Corcoran, 2013) ในขณะทบางประเทศหรอบางองคกร เชน กระทรวงคมนาคมสหรฐอเมรกา (U.S. Department of Transportation) เรยกโดรนวา “Un-manned Aircraft Systems” หรอ “UAS” (Federal Aviation Administration, 2016) สำาหรบประเทศไทย โดรนไดปรากฏในกฎหมายตงแตป พ.ศ. 2497 โดยใชคำาวา “อากาศยานซงไมมนกบน” ตามมาตรา 24 แหงพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 แมมไดกำาหนดนยามไวชดแจง แตกเปนทเขาใจไดวา หมายถง “โดรน” หรอ “อากาศยานไรนกบน” หรอ “อากาศยานไรคนขบ” นนเอง


ก�รควบคมก�รใชง�นโดรนในประเทศไทย

ในการดำาเนนการทผานมา กระทรวงคมนาคมถอเปนหนวยงานหลกในการบงคบใชพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 และเปนเจาภาพในการออกกฎควบคมทางทะเบยนและควบคมการนำาใชงานโดรน โดยอาศยอำานาจตามมาตรา 24 แหงพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 ทกำาหนดใหรฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมมอำานาจอนญาตและกำาหนดเงอนไขการบงคบหรอปลอยอากาศยานซงไมมนกบน ทงน ไดออกประกาศกระทรวงคมนาคม เรอง หลกเกณฑการขออนญาตและเงอนไขในการบงคบหรอปลอยอากาศยานซงไมมนกบน ประเภทอากาศยานทควบคมการบนจากภายนอก พ.ศ. 2558 ขนมาบงคบใชตงแตวนท 27 สงหาคม 2558 เมอพจารณาประกาศดงกลาวในสวนของเนอหาพบวา มขอสงเกตทนาสนใจเรองการขนทะเบยนโดรน ดวยเหตทประกาศดงกลาวนนรางขนบนฐานความคดทวา อากาศยานซงไมมนกบนตามมาตรา 24 แหงพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 นนเปนหลกเกณฑทมความเปนเอกเทศจากพระราชบญญตการเดนอากาศเกอบทงฉบบ อากาศยานซงไรนกบนดงกลาวจงไมตองมการกำากบดแลและพจารณาถงความสมควรเดนอากาศตามบทบญญตตามมาตรา 41/61 แหงพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการเดนอากาศ (ฉบบท 11) พ.ศ. 2551 ทบญญตวา “อากาศยานทจะใชในการเดนอากาศในราชอาณาจกร ตองมใบสำาคญสมควรเดนอากาศทออกใหสำาหรบอากาศยานนน” ดงนน อากาศยานซงไมมนกบนจงไมตองจดทะเบยน (สญชาต) และไมตองมใบสำาคญสมควรเดนอากาศ แนวทางการตความของทางราชการดงกลาวเปนเหตใหมการสรางระบบทะเบยนขนมาใหมนอกเหนอจากทระบไวในพระราชบญญตดงกลาว โดยใชคำาตางหากออกไปจากทใชคำาวา “จดทะเบยน” แตประกาศเกยวกบโดรนจะใชคำาวา “ขนทะเบยน” และ “ลงทะเบยน” โดยทถอยคำาดงกลาวในประกาศกไมชดเจนวาหมายถงการขนทะเบยน “ผขอ” หรอการขนทะเบยน “อากาศยาน” (ประเสรฐ ปอมปองศก และ ลลล กอวฒกลรงส, 2558) จงมประเดนปญหาในทางปฏบตจากขอสงเกตขางตน 2 ประเดนดวยกน คอ ปญหาการควบคมโดรนทางทะเบยน และวธการนำาโดรนไปใชงาน ซงควรมการพจารณาถงขอเทจจรงและขอกฎหมายทเกยวของ ดงจะไดกลาวถงในลำาดบตอไป


โดรนเปนยทธภณฑหรอไม ?

สงใดบางทจะตองมการควบคมทางกฎหมาย ขอพจารณาแรกทควรคำานงถงคอสงนนเขาหลกเกณฑทกฎหมายกำาหนดใหเปนยทธภณฑหรอไม ซงกฎหมายไทยทใชในการพจารณาวาเปนยทธภณฑหรอไมนน ไดแก พระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 โดยบทบญญตมาตรา 4 แหงพระราชบญญตดงกลาวไดใหนยามคำาวา “ยทธภณฑ” ไวดงน “ยทธภณฑ” หมายความวา อาวธ เครองอปกรณของอาวธ สารเคม สารชวะ สารรงส หรอเครองมอเครองใชทอาจนำาไปใชในการรบหรอการสงครามได ทงน ตามทรฐมนตรประกาศในราชกจจานเบกษา ตามมาตรา 7 หากพจารณาเฉพาะนยามในสวนทวา “สงใดเปนอาวธ เครองอปกรณของอาวธ สารเคม สารชวะ สารรงส หรอเครองมอเครองใชทอาจนำาไปใชในการรบหรอการสงครามได” เหนไดวาเปนการใหความหมายทกวางขวาง สามารถตความครอบคลมทกสงทกอยางทอาจนำามาใชไดในการรบหรอการสงคราม แตจะเปนยทธภณฑหรอไม


นนยงมขอพจารณาตอไปวา สงทอาจนำามาใชในการรบหรอการสงครามดงกลาวนนเปนไปตามประกาศของรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม ทออกโดยอาศยอำานาจตามมาตรา 7 แหงพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 ดวยหรอไม โดยบทบญญตมาตรา 7 แหงพระราชบญญตดงกลาว บญญตวา “ใหรฐมนตรโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตรมอำานาจประกาศในราชกจจานเบกษากำาหนดวา อาวธ เครองอปกรณของอาวธ สารเคม สารชวะ สารรงส หรอเครองมอเครองใชทอาจนำาไปใชในการรบหรอการสงครามไดชนดใดเปนยทธภณฑ” ขอพจารณานจงทำาใหขอบเขตของคำาวายทธภณฑแคบลง ซงรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร โดยอาศยอำานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 7 แหงพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 ไดออกประกาศกระทรวงกลาโหม เรอง กำาหนดยทธภณฑทตองขออนญาตตามพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 ขนมาใชบงคบ ทงน หากพจารณาประกาศดงกลาวในขอ 2.1.3.6 กำาหนดไววา “ขอ 2 กำาหนดใหอาวธ เครองอปกรณของอาวธ สารเคม สารชวะ สารรงส หรอเครองมอเครองใชทอาจนำาไปใชในการรบหรอการสงครามได ดงตอไปน เปนยทธภณฑ 2.1 อาวธ เครองอปกรณของอาวธ เครองยงหรอฉายพลงงานคลนแมเหลกไฟฟาและเครองมอเครองใชทอาจนำาไปใชในการรบหรอการสงครามได ... 2.1.3 ประเภทยานพาหนะทางนำา ทางบก และทางอากาศ ทใชในกจการทางทหาร และเครองมอเครองใชทอาจนำามาใชในการรบหรอการสงครามได ... 2.1.3.6 อากาศยานชวยรบ รวมถง UAV (Unmanned Aerial Vehicles) อากาศยานทบงคบดวยวทยระยะไกล RPVs (Remotely Piloted air Vehicles) ซงออกแบบมาเพอใชในการทหาร ยกเวนอากาศยานทออกแบบมาเพอการใชงานเชงพาณชยโดยเฉพาะ” จากขอกำาหนดดงกลาวจงสรปไดวา โดรน UAV หรอ RPV ทออกแบบมาเพอใชในการทหารนนเปนยทธภณฑตามกฎหมายไทย ทงน หากพจารณาโดยอาศยหลกกฎหมายตามทบญญตในพระราชบญญตการควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 และพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497


ดงทกลาวมาแลวขางตนอาจกลาวไดวา “โดรน” มใช “อากาศยานชวยรบ” เนองจากประกาศกระทรวงกลาโหมเรอง กำาหนดยทธภณฑทตองขออนญาตตามพระราชบญญตการควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 ขอ 2.1.3.6 กำาหนดวา “อากาศยานชวยรบ รวมถง UAV…” แสดงเจตนารมณทตองการจำาแนกประเภทระหวาง “UAV” และ “อากาศยานชวยรบ” ออกจากกน อยางไรกตาม ไมวาวตถนนจะเปน “อากาศยานชวยรบ” หรอ “UAV” หากมวตถประสงคหรอออกแบบมาเพอใชทางการทหาร กยงคงถอเปนยทธภณฑประเภทยานพาหนะทางอากาศ ตามพระราชบญญตการควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 และดวยเหตทโดรนมไดนำามาใชงานแตเฉพาะในภารกจทางทหารหรอเพอคมครองปองปรามภยคกคามตอความมนคงของรฐเทานน แตยงมการนำาไปใชในการกอการรายซงเปนภยคกคามตอความมนคงอกดวย ดงนน เมอโดรนถอเปนยทธภณฑตามพระราชบญญตการควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 จงควรอยภายใตบงคบของพระราชบญญตดงกลาว ซงมความมงหมายเพอควบคมโดรนซงเปนยทธภณฑทางทะเบยน โดยตองมการขออนญาตม สงเขามา นำาเขามา หรอผลตโดรน ตอปลดกระทรวงกลาโหม เพอรกษาไวซงความมนคงของรฐ อกทงเปนการคดกรองมใหมการนำาโดรนซงถอเปนยทธภณฑมาใชในทางทเปนโทษตอความมนคงของรฐโดยรวม ซงพระราชบญญตการควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 ไดกำาหนดฐานความผดและโทษทางอาญาไว เชน การหามมใหผใดสงเขามา นำาเขามา ผลต หรอมซงยทธภณฑ เวนแตจะไดรบอนญาตจากปลดกระทรวงกลาโหม ทงน ตามมาตรา 15 แหงพระราชบญญตการควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 หากผใดฝาฝนตองระวางโทษจำาคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหาหมนบาท หรอทงจำาทงปรบ ทงน ตามมาตรา 42 แหงพระราชบญญตดงกลาว เปนตน


โดรนเปนอ�ก�ศย�นหรอไม?

กฎหมายแมบททสำาคญและเกยวของกบการพจารณาวตถทเคลอนทในอากาศอกฉบบหนงคอ พระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 ซงมาตรา 4 แหงพระราชบญญตดงกลาวไดกำาหนดคำานยามไววา “อากาศยาน หมายความรวมถง เครองทงสนซงทรงตวในบรรยากาศโดยปฏกรยาแหงอากาศ เวนแตวตถซงระบยกเวนไวในกฎกระทรวง” วตถทอาจทรงตวอยในบรรยากาศได ดงกรณของโดรน จงเขาหลกเกณฑเปนอากาศยานตามคำานยามดงกลาวดวย อยางไรกดยงคงตองพจารณาตอไปดวยวา วตถดงกลาวไดรบยกเวนตามทกฎกระทรวงไดกำาหนดไวหรอไม ซงกฎกระทรวงทใชบงคบอยในทน คอกฎกระทรวงกำาหนดวตถซงไมเปนอากาศยาน พ.ศ. 2548 โดยขอ 2(3) แหงกฎกระทรวงดงกลาวไดกำาหนดให “เครองบนเลกซงใชเปนเครองเลน” ไมเปนอากาศยานตามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 แตหาไดยกเวนหรอหมายรวมถง “เฮลคอปเตอรซงใชเปนเครองเลน” ไวดวยแตประการใดไม เมอพจารณาโดยหลกการดงทปรากฏในพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 โดรนจงถอเปนอากาศยานดงคำานยามขางตน เวนแตโดรนทมลกษณะเปนเครองบนซงใชเปนเครองเลน จะไดรบยกเวน ไมถอวาเปนอากาศยาน ทงน ตามทกำาหนดในกฎกระทรวง แตขอเทจจรงกลบปรากฏวา โดรนสวนใหญมลกษณะเปนเฮลคอปเตอร ซงแมจะไดรบการออกแบบหรอมวตถประสงคเพอใชเปนเครองเลนกตาม แตกมใชกรณของเครองบนเลกทไดรบการยกเวนตามกฎกระทรวงดวย จงยงถอไดวาเปนอากาศยานตามพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 การทโดรนมสถานะทางกฎหมายเปนอากาศยานนน ยอมหมายความวาบทบญญตเกยวกบอากาศยานทระบไวในพระราชบญญตการเดนอากาศดงกลาวอาจตองใชบงคบแกโดรนดวย อาทเชน หลกเกณฑการปฏบตทกำาหนดใหอากาศยานทกลำาททำาการบนในราชอาณาจกรตองทำาแผนการบนและแจงตอหนวยงานใหบรการจราจรทางอากาศ ทงน หากผใดฝาฝนตองระวางปรบไมเกน 50,000 บาท (ตามมาตรา 18/1 ประกอบกบมาตรา 73) หรอการกำาหนดใหอากาศยานทใชในการเดนอากาศในราชอาณาจกรตองมใบสำาคญสมควรเดนอากาศทออกใหสำาหรบอากาศยานนน ทงน หากผใดฝาฝนทำาการบนในกรณไมมใบสำาคญสมควรเดนอากาศ ผนนตองระวางโทษจำาคก


แตเมอพจารณาประกาศกระทรวงคมนาคม เรอง หลกเกณฑการขออนญาตและเงอนไขในการบงคบหรอปลอยอากาศยานซงไมมนกบนประเภทอากาศยานทควบคมการบนจากภายนอก พ.ศ. 2558 พบวา ประกาศฉบบน ซงออกโดยอาศยอำานาจตามมาตรา 24 แหงพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 ไดเขยนหลกการควบคมการใชงานโดรนขนมาใหมอยางเปนเอกเทศ โดยไมตองมการกำากบดแลและความสมควรเดนอากาศตามพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 แตอยางใด ซงกหมายความวา โดรนไมตองจดทะเบยน (สญชาต) และไมตองมใบสมควรเดนอากาศ และแปลความไดวา ประกาศดงกลาวเปนประกาศยกเวนโดรนใหไมตองใชพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 ทงทโดรนนนเปนอากาศยานตามพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 ดวยเชนกน ดงนน หากบงคบใชกฎหมายแกกรณโดรนเพยงฉบบใดฉบบหนงกอาจกอปญหาตอพนกงานเจาหนาทและประชาชนทตองการใชโดรนทางธรกจหรอบนเทงได เพราะพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 มงหมายทจะควบคมโดรนทางทะเบยนเพอประโยชนดานความมนคงของรฐ แตพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 มงหมายทจะจดบรการสาธารณะในการใชงานโดรนเพอวตถประสงคอนทนอกเหนอจากวตถประสงคทางการทหารและตำารวจ ดงนน เพอลดชองวางในการบงคบใชกฎหมายในการควบคมโดรนใหเปนไปตามหลกความมนคงแหงนตฐานะ ผเขยนมความเหนวา โดรนเปนยานพาหนะทางอากาศทอาจใชในการรบและการสงครามได ดงนน ควรตองขออนญาตม ผลต สงเขามา นำาเขามา ตอกระทรวงกลาโหมเสยกอนเพอใหสามารถควบคมการใชงานทางทะเบยน (จดทะเบยน) ตามกฎหมายควบคมยทธภณฑ ในทนคอ พระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 สวนการนำาโดรนไปใชงานเนองจากเปนยานพาหนะทางอากาศนน กยงคงตองปฏบตตามประกาศกระทรวงคมนาคม เรอง หลกเกณฑการขออนญาตและเงอนไขการบงคบ หรอปลอยอากาศยานซงไมมนกบน ประเภทอากาศยานทควบคมการบนจากภายนอก พ.ศ. 2558 ดงแผนภมตอไปน


ผทตองการ ม สงเขามา นำาเขามา

ผลตยทธภณฑ

ปลดกระทรวงกลาโหม อนญาตโดยขอผานกรมการอตสาหกรรมทหาร

ศนยการอตสาหกรรมปองกนประเทศและพลงงานทหาร (อท.ศอพท.)

แดนสทธพ.ร.บ.ควบคมยทธภณฑ

พ.ศ.2530 มาตรา 15

(กระทรวงกลาโหม ควบคม)

ผทตองการ ใชบงคบ หรอปลอยอากาศยาน ซงไมม

นกบนเชน การบนเทง, กฬา,

ธรกจสอขาว ฯลฯ

รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคม เปนผอนญาต, กำาหนด

แดนสทธพ.ร.บ.การเดนอากาศ

พ.ศ.2497 มาตรา 24

(กระทรวงคมนาคม ควบคม)


สรป

เปนทยอมรบวา ปจจบน “โดรน” (Drone) ไดเขามามบทบาทสำาคญในปฏบตการทางทหาร หรอแมกระทงการใชงานในภาครฐและการใชเชงพาณชยในภาคเอกชน ในทางกลบกนโดรนกอาจถกนำาไปใชในลกษณะทเปนภยคกคามตอความมนคงของรฐได ดงนน ประเทศไทยจงไดใชมาตรการทางกฎหมายในการควบคมการใชงานโดรน โดยมพระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ. 2497 และพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 เปนกฎหมายหลก แตกฎหมายทงสองฉบบดงกลาวยงกอใหเกดความสบสนในทางปฏบตแกผใชงานหรอมความประสงคจะใชงานโดรนในประเทศไทย จงจำาเปนอยางยงทหนวยงานของรฐผรบผดชอบจะไดกำาหนดขอบเขตและหลกเกณฑใหมความชดเจนสอดคลองซงกนและกนระหวางกฎหมายทเกยวของตอไป

ขอเสนอแนะ

จากขอสงเกตขางตน ผเขยนเหนวาเพอมใหเกดความสบสนในการควบคม โดรน ในทางทะเบยนนน เหนควรนำาเรยนรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม ในฐานะ ผรกษาการตามพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 เพอพจารณากำาหนดขอบเขตใหชดเจนวา โดรนควรมคณลกษณะอยางไร (อาท นำาหนก ปรมาตร และลกษณะอน ๆ) จงจะเขาหลกเกณฑทจะตองขออนญาตม สงเขามา นำาเขามา หรอผลตโดรน ตามมาตรา 15 แหงพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530 และกำาหนดดวยวา โดรนควรมลกษณะอยางไรบางทใชในการทหารหรอตำารวจเปนการเฉพาะเทานน สวนการใชมาตรการทางกฎหมายเพอควบคมการนำาโดรนไปใชงาน อาท การบนเทง กฬา หรอธรกจสอขาว ฯลฯ นน ควรอาศยการประสานความรวมมอระหวางกระทรวงกลาโหมกบกระทรวงคมนาคม เพอพจารณาปรบปรงประกาศเกยวกบโดรน ในทนคอ ประกาศกระทรวงคมนาคม เรอง หลกเกณฑการขออนญาตและเงอนไขการบงคบ หรอปลอยอากาศยานซงไมมนกบน ประเภทอากาศยานทควบคมการบนจากภายนอก พ.ศ. 2558 ใหมความสอดคลองกบขนตอนการใชงานโดรนในทางปฏบตอยางเปนรปธรรมตอไป


บรรณ�นกรม“กฎกระทรวงกำาหนดวตถซงไมเปนอากาศยาน พ.ศ.2548”, ราชกจจานเบกษา. เลม ท 122 ตอนท 52ก, 2 กรกฎาคม 2548, หนา 1-3.

นรนทร อรญพล, นาวาอากาศเอก. “กำรควบคมหวงอำกำศ แผนกำรปองกนภย ทำงอำกำศ : ประชมสมมนำเพอปรบปรงแผนปองกนภยทำงอำกำศ”. เอกสารประกอบการสมมนา, 2559.

“ประกาศกระทรวงกลาโหม เรอง กำาหนดยทธภณฑทตองขออนญาตตามพระราช บญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ.2530”, ราชกจจานเบกษา. เลมท 125 ตอน ท 5 ง, 10 มกราคม 2551, หนา 48-66.

“ประกาศกระทรวงคมนาคม เรอง หลกเกณฑการอนญาตและเงอนไขในการบงคบ หรอปลอยอากาศยานซงไมมนกบนประเภทอากาศยานทควบคมการบนจาก ยนอก พ.ศ.2558”, ราชกจจานเบกษา. เลมท 132 ตอนท 86 ง, 27 สงหาคม 2558, หนา 6-12.

ประเสรฐ ปอมปองศก และ ลลล กอวฒกลรงส. “โดรนกบกฎหมำยกำรเดนอำกำศ ของไทย”. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.matichon.co.th/news_ detail.php?new sid=1442014164, 2558.

“พระราชบญญตการเดนอากาศ พ.ศ.2497”, ราชกจจานเบกษา. ฉบบพเศษ เลมท 71 ตอนท 58ก, 14 กนยายน 2497, หนา 1249-1279.

“พระราชบญญตการเดนอากาศ (ฉบบท 11) พ.ศ.2551”, ราชกจจานเบกษา. เลมท 125 ตอนท 45ก, 7 มนาคม 2551, หนา 9-94.

“พระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ.2530”, ราชกจจานเบกษา. ฉบบพเศษ เลม ท 104 ตอนท 254, 7 ธนวาคม 2530, หนา 1-22.


อนกล ออนจนทรอม, นาวาอากาศเอก. “ยทธศำสตรกำรพฒนำและสรำงมำตรฐำน กำรควบคมและกำรใชประโยชนจำกเทคโนโลย โดรน ของหนวยงำนภำค รฐและเอกชน”. เอกสารงานสปดาหวชาการ, วทยาลยปองกนราชอาณาจกร, 2557.Federal Aviation Administration. Unmanned Aircraft System: Getting Started. (Online). Available: https://www.faa.gov/uas/getting_ started, 2016.

International Civil Aviation Organization. Unmanned Aircraft Systems (UAS). (Online). Available: http://www.icao.int/meetings/uas/ documents/circular %20328_en.pdf, 2011.

Mark Corcoran. Drone wars: The definition dogfight. (Online). Available: http://www.abc.net.au/news/2013-03-01/drone-wars-the-definition- dogfight/4546598, 2013.


ความฝนของจนกบความมนคงของโลกChinese’s Dream and Global Security

พลโทอภนนทค�าเพราะ

Lieutenant General Apinun Kumproh

หวหนานายทหารประสานภารกจทางทหาร

กบส�านกงานสภาความมนคงแหงชาต

ส�านกนโยบายและแผนกลาโหม

Chief of Military Affairs Coordination Officers

To the Office of the National Security Council

Office of Policy and Planning

E-mail: [email protected]


จากการวเคราะหเรอง ความฝนของจน (Chinese’s Dream) ซงใชยทธศาสตร “One Belt, One Road” และ นโยบาย “Make America Great Again” หรอ “การทำาใหอเมรกากลบมายงใหญอกครง” ของประธานาธบดสหรฐอเมรกาคนใหม ทำาใหภมรฐศาสตรและสภาวะแวดลอมดานความมนคงของโลกเปลยนแปลงอยางมนยสำาคญ โดยจะมประเทศมหาอำานาจแบบหลายขวทมอทธพลตอความมนคงของโลก ไดแก สหรฐฯ จน และรสเซย ดงนน ความมนคงของโลกจะขนอยกบบทบาทและปฏสมพนธระหวาง 3 ชาตดงกลาวและประเทศอน ๆ ทเปนตวแสดงสำาคญ ถงแมวาชาตตะวนตกไดยอมรบในความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจของจน แตยงคงวตกกงวลถงการผงาดขนมาเปนมหาอำานาจอยางสนตของจน (Peaceful Rise of China) วาจะเปนตามทกลาวอางเพยงใด โดยเมอป 2556 ประธานาธบด ส จนผง ไดประกาศนโยบายเสนทางสายไหมยคใหม (New Silk Road) ทงทางบกและทางทะเลเพอสรางความมนคงในดานการพลงงาน เศรษฐกจและความมนคง โดยการสรางความรวมมอดานเศรษฐกจและความมนคงทางทะเลกบรฐชายฝงตาง ๆ ตามเสนทางคมนาคมทางทะเลจากตะวนออกกลางไปยงทะเลจนใต เพอรองรบการขยายตวทางเศรษฐกจ อกทง เปนการสรางความชอบธรรมในการสงกำาลงของกองทพเรอเขาปฏบตการในการคมครองและปกปองผลประโยชนของจนในการคมครองการขนสงทางทะเลและผลประโยชนทางยทธศาสตร “ความฝนของจน” (Chinese’s Dream) เปนการใช Soft Power และกลยทธแบบตางฝายตางไดประโยชน (win-win) เสรมสรางภาพลกษณในเชงบวกใหแกจน จงมความเปนไปไดทจนเตรยมการเปนมหาอำานาจอนดบหนงของโลกในอนาคตโดยใชเศรษฐกจเปนแรงผลกดน จนตองการเพมพลงอำานาจทางเศรษฐกจโดยมพลงอำานาจทางการทหารปกปองผลประโยชนของชาตทางดานเศรษฐกจ ดงนน เปาหมายของจนจงเปนการทาทายความเปนใหญ (hegemony) หรอมหาอำานาจของโลกและภมภาคของสหรฐฯ อยางมอาจหลกเลยงได นอกจากน บรรทดฐานระหวางประเทศ (International Norms) และกฎหมายระหวางประเทศ รวมทงระเบยบตาง ๆ ทยดถอปฏบตของนานาชาตทกำาหนดโดยชาตตะวนตกมาตลอด

บทคดยอ


อาจมการปรบเปลยน อนเนองมาจากความเปนมหาอำานาจของจน ทำาใหจนไมจำาเปนตองปฏบตตามบรรทดฐานระหวางประเทศ หรอกฎระเบยบดงกลาว จงสงผลกระทบตอระบบสถาปตยกรรมดานความมนคงของโลก อนง การลดบทบาทของสหรฐฯ ในฐานะ “ตำารวจโลก” ของสหรฐฯ ในสมยของประธานาธบด โดนลด ทรมป ประกอบกบความเสอมลงของแนวคดภมภาคนยม (Regionalism) สวนทางกบการเพมขนของแนวคดชาตนยม (Nationalism) หรอ นโยบายแยกตว (Isolation) จงเปนทนาวตกกงวลถงการแกปญหาตาง ๆ ของโลกในชวงเปลยนผานของการเปนมหาอำานาจแบบหลายขว ซงจะไมมมหาอำานาจชาตใดแกปญหาตาง ๆ ไดโดยลำาพง ในขณะทความสมพนธระหวางจนกบสหรฐฯ จะเปนในแบบทมทงการรวมมอกนและการแขงขนกน ดงนน ประเทศอน ๆ อาจถกกดดนใหจำาเปนตองเลอกขาง ไทยจงควรดำาเนนนโยบายการทตแบบรอบดาน รกษาระยะหางของความสมพนธทเหมาะสมของไทยกบมหาอำานาจทงสอง ชวยเพมความสำาคญและอำานาจการตอรองในประเดนตาง ๆ บนพนฐานของผลประโยชนของชาต ซงไทยประสบความสำาเรจในแนวทางนมาโดยตลอด

ค�ำส�ำคญ : ความฝนของจน, เสนทางสายไหมยคใหม, “One Belt, One Road”, มหาอำานาจ


Abstract

From the analysis of Chinese’s Dream which initiated the “One Belt, One Road” strategy and the new US President’s “Make America Great Again” policy, both cause implications of global geopolitical and security environment. The US, China and Russia would be the superpowers in the multipolar world and dominate global security. Hence, the global security would depend on actions and interactions between them and other major power actors. Although the West inevitably accepts the economic growth of China, they are still concerned and suspect about the declared “Peaceful Rise of China”. In 2013, China’s President Xi Jinping announced “New Land and Maritime Silk Road Initiative” in order to strengthen energy access, economy and security. The initiative enhances economic cooperation and maritime security with rim states along sea line communication from the Middle East to the South China Sea for economic growth. Additionally, this legitimises the deployment of naval forces to protect and safeguard China’s national interest. This also secures sea transportation and the strategic interest so-called “Chinese’s Dream”. The “Chinese’s Dream” uses soft power and win-win situation methods to create a positive image of China. It is possibly that China is prepared to be the future superpower with economic power. China primarily requires to rise economic power with protection from military power. As a result, it is inevitable that China’s goal would challenge the US’s hegemony and its world and regional power status. Moreover, international norms and laws including traditional rules may be changed. It is due to that China, as a superpower, does not necessarily follow the international norms and relevant laws made by the West. Consequently,


this would affect global security architecture because it was designed based on relationships between the US and other nations. The decline of the US’s roles as “the World Police” in the President Trump era including descent of regionalism, but upwards trends of nationalism and isolation. Therefore, there would be serious concerns about the world’s conflict resolution during the transition period of the multipolar world. No major power could solve problems without support from others. The relationship between China and the US would be both cooperation and competition. Meanwhile, other countries may be forced to take sides. Thailand should use the omnidirectional foreign policy and keep an appropriate degree of relationship with both superpowers. This approach would increase the importance of the country from the superpowers’ view and the country should settle issues based on national interests that Thailand has succeeded with this approach for years.

Keywords: Chinese’s Dream, New Silk Road, “One Belt, One Road”, superpower.


บทนำ�

“ความฝนของจน” หรออาจกลาวไดวาเปน วสยทศนของจนนนเอง นกวเคราะหอธบายความฝนของจนไว 2 ประการ ไดแก ความมนคงภายในและภายนอกประเทศ และความมงคงทางเศรษฐกจ ตามทประธานาธบด ส จนผง รอฟนเสนทางสายไหม (Silk Road) ทงทางบกและทางทะเล ดวยยทธศาสตร “One Belt, One Road” หรอ “หนงแถบ (ทางบก) และหนงเสนทาง (ทางทะเล)” เพอสงเสรมความสมพนธและขยายความรวมมอทางเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน รวมทงประเทศคคาทมความสำาคญทางยทธศาสตรกบจน เพอบรรลวสยทศน มความมนคง มงคง ประชาชนมความสข และมรายไดประชาชาตอยในกลมประเทศทพฒนาแลวภายในป 2592 (ค.ศ. 2049) ซงเปนปทครบรอบ 100 ป ของการสถาปนาประเทศ (ไชยสทธ ตนตยกล, 2559) ซงหาก “ความฝนของจน” เปนความจรง นนอาจแสดงถงความพรอมของการเปนมหาอำานาจแบบหนงเดยวของโลก บทความนตองการวเคราะหถงวตถประสงคทแทจรงของจนวาการทนำาเสนอ “ความฝนของจน” หรออาจกลาวไดวาเปน “การขายฝน” ใหประเทศตาง ๆ เขารวมโครงการขนาดใหญดงกลาว ซงหากวเคราะหโดยใชพลงอำานาจของชาต 4 ดาน หรอ DIME ตามหลกนยมของกองทพสหรฐฯ ไดแก การทต (D-Diplomatic) ขอมลขาวสาร (I-Information) การทหาร (M-Military) และเศรษฐกจ (E-Economic) (US Depart-ment of Defense, 2008) มความเปนไปไดทจนเตรยมการเปนมหาอำานาจของโลกโดยใชเศรษฐกจเปนแรงผลกดนและมพลงอำานาจทางการทหารปกปองผลประโยชนของชาตทางดานเศรษฐกจ จงมความแตกตางจากมหาอำานาจอยางสหรฐฯ ซงทผานมาใชพลงอำานาจทางการทหารนำา โดยมดานเศรษฐกจและการทต (รวมทงองคการระหวางประเทศ) สนบสนนในการเปนอภมหาอำานาจแบบหนงเดยวหรอ Uni-polar ดงนน เปาหมายของจนจงเปนการทาทายความเปนใหญ (hegemony) หรอมหาอำานาจของโลกและภมภาคของสหรฐฯ อยางหลกเลยงมได (ประภสสร เทพชาตร, 2557) นอกจากน ไมเพยงแตสหรฐฯ เทานน ชาตอน ๆ ทมขอพพาทในกรณเขตแดนทางทะเลทงในทะเลจนใตและทะเลจนตะวนออก ตางกงวลและหวาดระแวงพฤตกรรมของจน อาท การสรางสนามบนบนเกาะเทยมในทะเลจนใต การใชงบประมาณในการพฒนากำาลงทางเรอเปนจำานวนมาก


“ยคของอภมหำอ�ำนำจหนงเดยวทมสทธและอ�ำนำจผกขำดทกประเดนปญหำของโลก ทงทำงดำนกำรเมองและเศรษฐกจก�ำลงจะหมดไปเขำสยคหลำยขวอ�ำนำจ” (ประภสสร เทพชาตร, 2557 : 19)

การสนสดลงของความเปนมหาอำานาจหนงเดยวของสหรฐฯ รวมถงการลดบทบาทในฐานะ “ตำารวจโลก” ของสหรฐฯ ในยคสมยของประธานาธบด โดนลด ทรมป ประกอบกบความเสอมลงของแนวคดภมภาคนยม (Regionalism) สวนทางกนกบการเพมขนของแนวคดชาตนยม (Nationalism) หรอ นโยบายแยกตว (Isolation) ดงตวอยางเชน กรณการออกจากสหภาพยโรปของสหราชอาณาจกร หรอ Brexit รวมถงนโยบาย “America First” ยอมทำาใหกลไกแบบพหภาคเกดความไมแนนอน ในขณะทกลไกแบบทวภาคนาจะเพมความสำาคญมากขน ดงนน จงเปนทนาวตกกงวลถงการแกปญหาตาง ๆ ของโลกวาจะไมมมหาอำานาจชาตใดแกปญหาไดโดยลำาพง และในทางกลบกนประชาคมยอมไมสามารถแกปญหาได หากขาดการสนบสนนจากมหาอำานาจ ทงน พนททเสยงจะเปนชนวนแหงความขดแยง (Flashpoints) ไดแก ภมภาคอนโด-แปซฟก ภมภาคตะวนออกกลาง แอฟรกา ทะเลจนใต ทะเลจนตะวนออก คาบสมทรเกาหล ดนแดนอสราเอล-ปาเลสไตน อหราน และยเครน รวมทงการพฒนาอาวธนวเคลยร การกอการราย และการแพรขยายแนวคดสดโตง (Extremism) ซงทผานมา สหรฐฯ และพนธมตรเขาไปมสวนในการแกปญหาเหลาน การลดบทบาทของสหรฐฯ ในการเขาไปควบคมสถานการณความขดแยงอาจสงผลกระทบใหเกดการปะทของความรนแรงรอบใหมขนอก อยางไรกตาม สงทจนกงวลทจรงแลวอาจไมใชความมนคงของภมภาคหรอของโลก แตเปนปญหาภายในจนเอง ความมนคงภายในประเทศ อาท นโยบาย “จนเดยว” หรอ “One China” กบไตหวน ทเบต และฮองกง และความเปนอนหนงอนเดยวกนของคนในชาตทมความหลากหลายในบางพนท มชนกลมนอย มชาวมสลม และปญหาชองวางของรายได รฐบาลจงพยายาม “สรางความฝน” ใหคนจนทกคนรวมทำาความฝนหรอความหวงดงกลาวใหเปนจรง นอกจากน การเพมอตราสวนของชนชนกลางทมการศกษาและยกระดบผานความยากจนจะมปรมาณเพมขน การเรยกรองสทธเสรภาพตาง ๆ ยอมเพมขนดวยเชนกน (US National Intelligence Council, 2008) เปนทนาสงเกตวาจนพยายามเปดการลงทนในจนโดยเลอกพนททประชาชนม


ความยากจนเพอแกปญหาการวางงาน ยกระดบคณภาพชวต และลดความเหลอมลำาดานเศรษฐกจและสงคม ซงอาจนำามาสปญหาความมนคงได

คว�มสำ�คญของ “เสนท�งส�ยไหมยคใหม”

(New Silk Road)

“นโยบำย One Belt, One Road ไมเปนเพยงเกยวของกบดำนเศรษฐกจ แตยงครอบคลมผลประโยชนดำนควำมมนคง และควำมเชอมโยงของวฒนธรรมอกดวย ซงจะชวยใหจนเปนมหำอ�ำนำจอนดบหนงของโลกในอนำคต”

(อกษรศร พานชสาสน, 2559)

“เสนทางสายไหม” (Silk Road) เคยเปนเสนทางการคาและวฒนธรรมทสำาคญยงของชาวจน มาตงแตยคโบราณมากกวาสองพนปกอน เสนทางททำาใหภมภาคเอเชยสามารถเชอมตอกบภมภาคอน ๆ ของโลกได เหตทมชอเรยกวา “เสนทางสายไหม” เพราะชาวจนจำานวนมากสามารถสรางกำาไรจากการคาผาไหมตลอดเสนทางน เสนทางสายไหมไมเพยงถกใชใหเปนประโยชนทางดานเศรษฐกจเทานน แตยงถกใชเพอเผยแพรวฒนธรรม ปรชญา แนวคดของจน ซงถอเปนการขยายพลงอำานาจในลกษณะ soft power แบบหนง “เสนทางสายไหมใหม” (New Silk Road) ในศตวรรษท 21 เสนทางสายไหมเดมเปนเรองการคาขาย แตเสนทางใหมจะเปนการลงทนดานโครงสรางพนฐาน ดานเศรษฐกจ ดานพลงงาน การทองเทยวและวฒนธรรม (ประชาชาตธรกจ, 2559) ทงน เสนทางคมนาคมทางบกจะชวยลดความเสยงดานความมนคงของเสนทางคมนาคมทางทะเลซงเรมมความขดแยงเพมมากขน ทงทะเลจนใต ทะเลจนตะวนออก โดยใชการพฒนาเศรษฐกจรวมกนเปน soft power เสรมสรางภาพลกษณในเชงบวกใหแกจน โดยนำาเสนอแนวทางการไดประโยชนรวมกน (win-win situation) ลดความวตกกงวลและปองกนภาพลกษณของการขยายอทธพลและเปนภยคกคามของประเทศตาง ๆ ซงหลายประเทศ รวมทงไทยตางตอบรบ “New Silk Road” เชนกน ดงตวอยางเชนการเขารวมของชาตตะวนตก อาท สหราชอาณาจกร เยอรมน ฝรงเศส อตาล


ในการจดตงธนาคารเพอการลงทนโครงสรางพนฐานเอเชย (Asian Infrastructure Investment Bank : AIIB) ในป 2558 เพอเปนแหลงเงนทนสำาหรบประเทศทตงอยตามแนวพนทเศรษฐกจในการพฒนาโครงสรางพนฐานทเชอมโยงกน (สำานกนโยบายและแผนกลาโหม, 2558)

ทมา : www.bloomberg.com/news/articles/2016-08-01/quicktake-q-a-how- china-s-new-silk-road-leads-back-to-beijing, 2016

แผนภาพท1“เสนทางสายไหมใหม”(NewSilkRoad)ในศตวรรษท21ทงทางบก

และทางทะเล


จนใชการอางองทางประวตศาสตรรอฟนเสนทางสายไหมดวยนโยบาย One Belt, One Road ครอบคลมการพฒนาเสนทางคมนาคมทงทางบกและทางทะเล ครอบคลมทวปเอเชย ยโรปและแอฟรกา ดงน (สำานกนโยบายและแผนกลาโหม, 2558) “One Belt” (หนงแถบ) หมายถง เขตเศรษฐกจบนเสนทางสายไหมทางบก (Silk Road Economic Belt) มเปาหมายเพอพฒนาใหเกดความเชอมโยงดานการคมนาคมขนสง อาท การขนสงทางทอ ทางรถไฟ ทางถนน มลกษณะคลายแถบเสนเขมขดทเชอมโยงจากฝงตะวนตกของจน เอเชยกลาง ตะวนออกกลาง และยโรปเขาดวยกน “One Road” (หนงเสนทาง) หมายถง เสนทางสายไหมทางทะเลแหงศตวรรษท 21 (Maritime Silk Road in 21th Century) เปนเสนทางเดนเรอจากเมองทาของจนผานมหาสมทรแปซฟก ผานภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เขาสมหาสมทรอนเดยไปยงภมภาคตะวนออกกลาง แอฟรกา และยโรป มเปาหมายเพอเชอมโยงทาเรอของจนตามแนวชายฝงตะวนออกกบทาเรอในภมภาคตาง ๆ เอออำานวยตอการนำาเขาและสงออกสนคาตามเสนทางดงกลาว จากแนวคดนจนตองการเชอมโยงภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เอเชยใต เอเชยกลาง ตะวนออกกลาง และยโรปเขาดวยกน โดยสรางความรวมมอดานความมนคงทางทะเลกบรฐชายฝงตาง ๆ (แผนภาพท 2) นอกจากน จนใชยทธศาสตร “China’s String of Pearls Strategy” หรอ “ยทธศาสตรสรอยไขมก” โดยใชทาเรอและเสนทางคมนาคมทางทะเลเหลานในการลำาเลยงพลงงานจากประเทศตะวนออกกลางเขาสจน รวมทง การตดตอขอเชาทาเรอและฐานทพในประเทศตาง ๆ ทอยในมหาสมทรอนเดย และพฒนากำาลงทางเรอทมขดความสามารถในนานนำาทะเลลก (Blue Water Navy) เพอรกษาเสนทางคมนาคมทางทะเล (Sea Lines of Communication-SLOCs) สรางความมนคงในดานการพลงงาน (มณฑล ยศสมศกด, 2556) จนไดชวยพฒนาทาเรอของปากสถาน บงกลาเทศ ศรลงกา มลดฟส และเมยนมา เพอแลกกบการใชสงอำานวยความสะดวกในการจอดเรอของจนในการสงกำาลงบำารงไปจนถงการไดรบสมปทานทาเรอเพอใชเปนฐานทพโพนทะเล อาท การสรางฐานทพเรอททาเรอกวาดาร (Gwa¬dar) ในปากสถาน ทาเรอซตตะเว (Sittwe) และ Coco Islands ในเมยนมา การพฒนาทาเรอทเมองฮมบนโตตา (Hambantota) ในศรลงกา ทาเรอจตตะกอง (Chittagong) ในบงกลาเทศ และการทำาขอตกลงทางทหารกบกมพชา (สรศกด เฉดผาด, 2559)


ขอไดเปรยบของจนคอ การเสนอความชวยเหลอทางเศรษฐกจ หรอความชวยเหลอทางการทหาร โดยไมตองคำานงวาประเทศนนจะปกครองโดยระบอบใด มการละเมดสทธมนษยชนหรอมาตรฐานธรรมาภบาลตามทชาตตะวนตกกำาหนดหรอไม เนองจากจนถอวาเปนกจการภายใน ซงจนจะไมเขาไปยงเกยว เชน ประเทศในแอฟรกา เมยนมา กมพชา เปนตน รวมทงผลกระทบดานสงแวดลอม และอน ๆ ทำาใหความรวมมอตาง ๆ เกดขนและดำาเนนการไดอยางรวดเรว การขนสงทางทะเลทางเสนทางสายไหมแหงศตวรรษท 21 อาจมคาใชจายนอยกวาการขนสงทางเสนทางสายไหมทางบก และสามารถขนสงสนคาไดปรมาณมากๆ แตเสนทางรถไฟ ทางถนน และการขนสงทางทอ จากจนสามารถประหยดเวลาและคาใชจายอนไดมากกวาทางทะเล ดงตวอยางเชน เมองเจงโจว (Zhengzhou) ขนสงชนสวนคอมพวเตอรของบรษท Apples ไปยงเยอรมนทางรถไฟผานกรงมอสโกใชเวลา 3 สปดาห ในขณะทการขนสงทางเรอใชเวลาถง 5 สปดาห (Rana, 2014) ลาสดเมอตนป 2560 บรษทการเดนรถไฟจนไดเรมเดนรถไฟขนสงสนคาขบวนแรกไปยงกรงลอนดอนแลว เรมจากเมองออ (Yiwu) ในมณฑลเจอเจยง ทางตะวนออก

แผนภาพท2“China’sStringofPearlsStrategy”หรอ“ยทธศาสตรสรอยไขมก”

ทมา : www.marinebuzz.com, 2013


ของจนไปยงสถาน Barking กรงลอนดอน ครอบคลมระยะทางกวา 12,000 กโลเมตร ใชเวลาเดนทาง 18 วน โดยผานประเทศคาซคสถาน รสเซย เบลารส โปแลนด เยอรมน เบลเยยม ฝรงเศส และลอดอโมงคชองแคบองกฤษ โดยลอนดอนเปนเมองท 15 ในยโรป ทเพมเสนทางใหบรการขนสงสนคาระหวางทวปและประเทศจน ซงสนคาสวนใหญทขนสงไปกบรถไฟประกอบดวยเสอผาและเครองนงหม กระเปา รวมถงเครองใชทจำาเปนอน ๆ (ผจดการออนไลน, 2560) เมอเปรยบเทยบกบการขนสงทางเรอทมราคาถกแตใชเวลานาน หรอการขนสงทางอากาศทรวดเรวแตมคาใชจายสงแลว เสนทางรถไฟใหมนจะเปนทางเลอกในการขนสงสนคาเพมมากขน

แผนภาพท3เสนทางรถไฟจากเมองYiwuของจนสกรงลอนดอนขององกฤษ

ทมา : www.reuters.com/article/us-china-britain-train-idUSKBN1521YP, 2017


อยางไรกตาม มการวเคราะหวาเสนทางสายไหมทางบกนนมคาใชจายในการปรนนบตบำารงเสนทางสง ไมคมคาในแงประสทธภาพ และบางประเทศยงมความไมปลอดภยของเสนทาง เชน เอเชยกลาง และมองวาจนรเรมโครงการนเพออาศยการเขาไปสรางความรวมมอทางทหารกบประเทศทเสนทางผาน (Al Jazeera, 2017) โครงการนถกรเรมขนมาเนองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจนในอตราสงชะลอตวลง จงจำาเปนตองใชโครงการนชวยสนบสนน (อกษรศร พานชสาสน, 2559)

แผนภาพท4ขบวนรถไฟบรรทกสนคาจ�านวน34คอนเทนเนอรจากจนสองกฤษระยะ

ทาง12,000กโลเมตรใชเวลาเดนทาง18วน

ทมา : www.reuters.com/article/us-china-britain-train-idUSKBN1521YP, 2017


คว�มฝนของจนกบคว�มมนคงของโลก : ก�รท�ท�ยคว�ม

เปนมห�อำ�น�จของสหรฐฯ

“ประชำธปไตยเสรนยมแบบตะวนตกจะเปนรปแบบกำรปกครองสดทำยของโลก ภำยหลงกำรลมสลำยของคำยคอมมวนสตและอดตสหภำพโซเวยต โดยจะไมมกำรตอสของอดมกำรณ ทำงกำรเมองอกตอไป แตจะเปนกำรแขงขนกนทำงดำนเศรษฐกจแทน ทงกำรเงน กำรคำ และกำรลงทน” (Francis Fukuyama, 1989) ฟรานซส ฟกยามา (Francis Fukuyama) นกวชาการชาวอเมรกนเชอสายญปน ซงเคยเขยนบทความเรอง “จดสนสดของประวตศาสตร ?” (The End of History ?) วเคราะหวา ในปจจบน สงครามดานเศรษฐกจยงดำาเนนอยโดยยงไมสามารถทำานายวาชาตใดจะชนะในสงครามทางเศรษฐกจน แตมองวาระบบทนนยมโดยรฐแบบจนนนขาดความยงยน ความถกตองชอบธรรมของระบบและการปกครองของพรรคคอมมวนสตจนขนอยกบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ซงดเหมอนจะไมเกดขนงายดายนก เพราะจนนนพยายามเปลยนผานจากประเทศรายไดขนาดกลางไปเปนประเทศรายไดสง “ความฝนของจน” เปนเพยงชองทางชวยใหรำารวยแบบ รวดเรว โดยสะสมปญหาไวเปนจำานวนมาก อาท มลภาวะ ความเหลอมลำาและระบบ อปถมภทเออผลประโยชนของกลมบคคลซงใกลชดกบชนชนปกครองเพมขนเรอย ๆ (ประชาไท, 2557) สหรฐฯ อาศยพลงอำานาจทางทหารเปนหลกในการเปนมหาอำานาจของโลกตงแตยคหลงสงครามโลกครงท 2 และเปนมหาอำานาจเพยงชาตเดยวชวงหลงยคสงครามเยน สวนจนเตรยมกาวขนเปนมหาอำานาจของโลกโดยใชการประสบความสำาเรจทางดานเศรษฐกจ ยอมสงผลใหสหรฐฯ วตกกงวลตอการผงาดของจน และการทาทายความเปนมหาอำานาจหนงเดยวของสหรฐฯ จนไดทะยานขนมาเปนชาตเศรษฐกจใหญเปนอนดบสองของโลก ขณะทกระแสคาดการณทวไประบวา จนจะแซงหนาสหรฐฯ กลายเปนมหาอำานาจมขนาดเศรษฐกจเปนอนดบหนงของโลกในป ค.ศ. 2025 (ทะนง ขนทอง, 2558) ดงนน การผงาดของจนในทางเศรษฐกจยอมเปนการทาทายสหรฐฯ อยางมอาจหลกเลยง ผลประโยชนของทงสองประเทศจงเกยวของกน


อยางมาก ปฏสมพนธระหวางประเทศทงสองซงมขนาดเศรษฐกจใหญเปนอนดบหนงและสองของโลกยอมมความสำาคญยง หากเกดความขดแยงขยายตวจนถงขนการทำาสงครามระหวางมหาอำานาจหรอสงครามตวแทน ชาตอน ๆ ยอมไดรบผลกระทบไปดวย (ปณธาน วฒนายากร, 2560) นโยบาย “America First” หรอ “อเมรกาตองมากอน” ของรฐบาลสหรฐฯ ภายใตการนำาของ โดนลด ทรมป สงผลใหสหรฐฯ นาจะลดบทบาทในเวทโลก รวมทงการสนบสนนดานงบประมาณและทรพยากรในการแกปญหาตาง ๆ ของโลก ทผานมา รฐบาลสหรฐฯ หากเปนพรรคเดโมแครตจะมนโยบายเสรมความแขงแกรงทางเศรษฐกจ โดยนโยบายตางประเทศในแบบอดมคตนยม (Idealism) ซงเปนแนวนโยบายแบบเสรนยม มองโลกในแงด มงเนนการสรางความรวมมอระหวางประเทศ มความเชอวา โลกสามารถอยไดอยางสนต หรออาจเรยกวา “สายพราบ” ดงเชนในยคของประธานาธบดโอบามา ซงยอมรบในความสำาเรจของจนและรวมมอในประเดนทมความสนใจรวมกนในโลกทมการตดตอเชอมโยงกน ในขณะทประธานาธบดจากพรรครพบลกนหลายคนมองโลกแบบสจนยม (Realism) เชอวาโลกแหงความเปนจรงเปนการตอสแยงชงอำานาจเพอผลประโยชน และมความขดแยงระหวางประเทศ ใชนโยบายแบบ “สายเหยยว” (Hawkish) ดงตวอยางเชน ในสมยประธานาธบดบช (ประภสสร เทพชาตร, 2557) จงมความเปนไปไดทประธานาธบดโดนลด ทรมป จะใชนโยบายเขมงวดดานการคา การลงทนกบจน การเพมมาตรการภาษ เพอนำาการลงทนกลบเขามาในสหรฐฯ ดานการทหาร จนเพมงบประมาณดานการทหาร ขยายขดความสามารถใหมความทนสมยในดานกำาลงทางเรอ กำาลงทางอากาศ ใหสามารถสงกำาลงไปปฏบตการนอกประเทศ สรางความกงวลใหแกประเทศเพอนบานและสหรฐฯ อาท การพฒนาขปนาวธทสามารถยงไดถงเกาะกวม ซงเปนดนแดนในปกครองของสหรฐฯ โดยเฉพาะในมหาสมทรแปซฟกนน สหรฐฯ ไดครอบงำาและมอทธพลมาตงแตยคหลงสงครามโลกครงท 2 การมศกยภาพทางทหารเปนสงสำาคญของการเปนมหาอำานาจ ดงนน จนไดพฒนากองทพอยางรวดเรวและตอเนอง ตางจากสงครามในอดต อาท สงครามเกาหลทจนใชกำาลงพลจำานวนมากชดเชยอาวธยทโธปกรณทขาดแคลนและลาสมย นอกจากน จนสรางความชอบธรรมในการสงกำาลงทางเรอไปปฏบตการในนานนำาสากลในการตอตานการกระทำาอนเปนโจรสลด การสงกำาลงทหารเขารวมปฏบตการรกษาสนตภาพ


และการชวยเหลอดานมนษยธรรม โดยเฉพาะอยางยงประเทศทจนมการลงทนและผลประโยชนดานพลงงานในแอฟรกา แมวาจนจะไมพยายามเผชญหนาทางทหารกบสหรฐฯ แตจนยอมมอาจหลกเลยงการสรางผลกระทบตอผลประโยชนของสหรฐฯ ในบางเรองได โดยเฉพาะผลประโยชนของสหรฐฯ ในเอเชย-แปซฟก ตางฝายตางถวงดลซงกนและกน จนไมตองการใหสหรฐฯ ครอบงำาพนททมผลประโยชนของจน จงพยายามลดอทธพลของสหรฐฯ ประภสสร เทพชาตร (2557) วเคราะหวา สหรฐฯ จะเพมปฏสมพนธ (en-gagement policy) อยางสรางสรรคกบจนมากขน ทงดานเศรษฐกจและการทต ในขณะเดยวกนกจะใชนโยบายแบบดงเดมตงยคสงครามเยน คอ นโยบายปดลอม (con-tainment policy) ขนอยกบจะมากนอยเพยงใด อทธพลของสหรฐฯ ลดลงในขณะทอทธพลของจนเพมขน สหรฐฯ จงตองดำาเนนยทธศาสตรเชงรกโดยยทธศาสตรหลกระยะยาว (Grand Strategy) ของสหรฐฯ คอ การรกษาไวซงการเปนอภมหาอำานาจและใชอทธพลครอบงำาโลกและภมภาคตาง ๆ ไวใหได สหรฐฯ จงตองการสกดกนการขยายอทธพลของจน และตองการทราบถงเหตผลทจนเสรมสรางแสนยานภาพทางทหาร สงเกตไดวานโยบายของประธานาธบดโดนลด ทรมป ซงลดการเผชญหนากบรสเซยอาจเปนยทธศาสตรเพอใหสหรฐฯ เตรยมการรบมอกบจนไดอยางเตมท สหรฐฯ สรางความชอบธรรมในการเขามาแกปญหาในทะเลจนใต โดยเฉพาะเสรภาพในการเดนเรอในทะเลจนใต นอกจากน สหรฐฯ อาจใชเรองสทธมนษยชน และประเดนทขดแยงกบนโยบายจนเดยว อาท ไตหวน ฮองกง ทเบต และรวมถงพนทอางสทธในทะเลจนใต ลวนแตสามารถสรางความขดแยงตอกนได สวนประเดนเศรษฐกจทสหรฐฯ ใชกดดนจน อาท การลดคาเงนหยวน การปฏบตตามกฎเกณฑทางการคาระหวางประเทศของจน การละเมดทรพยสนทางปญญา


แผนภาพท5แนวหวงโซท1(FirstIslandChain)หรอเปาหมายขนท1ของยทธศาสตร

ทางทะเลของจนในการครอบครองพนททางทะเลและใชเปนรวปองกนการรกรานจากภายนอก

แผนภาพท6แนวหวงโซท2 (SecondIslandChain)หรอ เปาหมายขนท2ของ

ยทธศาสตรทางทะเลของจน

ทมา : https://www.youtube.com/watch?v=BBe2wpZqN0s Crouching Tiger Episode 1: Will There Be War With China?, 2016


ยทธศาสตร “หวงโซ” หรอแนวหวงโซท 1 (First Island Chain) คอ เปาหมายขนท 1 ของยทธศาสตรทางทะเลของจน ทจะครอบครองพนททางทะเลและใชเปนรวปองกนการรกรานจากภายนอก หรออาจกลาวไดวาเปนการลดอทธพลของสหรฐฯ ในมหาสมทรแปซฟกนนเอง โดยครอบคลมบรเวณพนททะเลจนตะวนออกและทะเลจนใต สวนแนวหวงโซชนทสองขยายออกไปทางดานตะวนออกในมหาสมทรแปซฟก โดยครอบคลมฟลปปนส หมเกาะมาเรยนา หมเกาะแคโรไลน และเกาะกวม ซงเปนดนแดนของอเมรกาและเปนทตงฐานทพอากาศแอนเดอรเซน สำาหรบแนวสายโซชนทสาม จะขยายครอบคลมถงหมเกาะฮาวาย แตมกลาวถงนอยมาก (ผจดการออนไลน, 2558) สงผลใหจนดำาเนนการสำารวจและพยายามเขาครอบครองแหลงพลงงานและเสนทางเดนเรอ รกษาเสนทางคมนาคม (Sea Lines of Communication-SLOCs) ไวใหไดอยางปลอดภยอยตลอดเวลา เรองนจงกลายเปนผลประโยชนทางทะเลทสำาคญทสดของจน และเปนพนฐานของการขยายขอบเขตและการปรบปรงขดความสามารถของกองทพเรอในการปกปองและคมครองเสนทางคมนาคมทางทะเลทงในระดบภมภาคและระดบโลก (ชอฉตร กระเทศ, 2556) พนธมตรเกาแกตงแตยคหลงสงครามโลกครงท 2 โดยเฉพาะอยางยงญปน และเกาหลใต อาจมความวตกกงวลในการรบประกนดานความมนคงจากกำาลงทหารสหรฐฯ ทวางกำาลงในภมภาค ซงสหรฐฯ ตองการใหญปนและเกาหลใตมสดสวนในการสนบสนนงบประมาณดานการทหารเพมมากขน (กรงเทพธรกจ, 2559) การเปลยนแปลงการตความรฐธรรมนญในมาตรา 9 ของญปนททำาใหกองกำาลงปองกนตนเองของญปนสามารถปฏบตการทางทหารไดเพมมากขน จงเปนทนากงวลถงการพฒนาขดความสามารถทางทหารของทงสองประเทศจะนำาไปสสถานการณทตงเครยดของภมภาคดวย นอกจากน ญปนยงมขอพพาทเกาะเซนกาก (เตยวหย) กบจนอกดวย ปจจบน จนสรางภาพลกษณของความเปนกองทพททนสมยเพอปกปองพลงอำานาจทางเศรษฐกจมากกวาทจะมาแทนทบทบาท “ตำารวจโลก” ของสหรฐฯ หรอบทบาทความรบผดชอบของมหาอำานาจ จนไมนาจะพยายามเขาแทรกแซงกจการภายในของประเทศหรอภมภาคอน ยกเวนกรณทเกยวของกบผลประโยชนของจนดานเศรษฐกจและความมนคง อาท กรณขอพพาทในทะเลจนใต หรอความขดแยงของประเทศในแอฟรกาทมการลงทนดานการคาและพลงงาน ซงความรบผดชอบตอการจดระเบยบโลกนนตองใชทรพยากรเปนจำานวนมาก อกทง ระเบยบ กฎเกณฑ บรรทดฐาน


ตาง ๆ ไดแก ขอตกลงระหวางประเทศ อนสญญาตาง ๆ ความเปนมาตรฐานสากล รวมทงกระแสโลก เชน สทธมนษยชน และประชาธปไตยนน ถกกำาหนดโดยชาตตะวนตกเกอบทงหมด ซงจนไมมความจำาเปนตองปฏบตตาม ดงตวอยางเชน การปฏเสธรบผลการตดสนของศาลอนญาโตตลาการระหวางประเทศกรณการอางสทธของหมเกาะในทะเลจนใต

คว�มฝนของจนกบภมภ�คเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอประเทศสมาชกอาเซยน เปนความเรงดวนอนดบตนของจนและสหรฐฯ ในการเพมความรวมมอทางทหารมากขน ประเทศมหาอำานาจตางกลบมาใหความสำาคญตอภมภาคเอเชย-แปซฟก โดยเฉพาะอยางยงสหรฐฯ ถงแมอาจถกมองวาจะไมมากนกในทางปฏบต ทงน เพอมาถวงดลอำานาจและสกดกนอทธพลของจน สวนประเทศในภมภาคตางใหความสำาคญกบสหรฐฯ เพอเปนการถวงดลอำานาจกบจนเชนกน จงแสดงใหเหนถงวาประเทศในภมภาคสวนใหญมความรวมมอกบจนบนความหวาดระแวง ในชวงหลายปทผานมา จนเขารวมเวทพหภาค หรอสถาปตยกรรมในภมภาค (architecture) มากขน โดยเปนผเลนสำาคญโดยเฉพาะในการรวมกลมทไมมสหรฐฯ เชน การเจรจาเขตการคาเสรในกรอบ Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) (ประภสสร เทพชาตร, 2557) สหรฐฯ เพมปฏสมพนธ (engagement policy) แบบทวภาคกบเกอบทกประเทศในภมภาคเพอแขงขนกบจน รวมทง เวยดนาม กมพชา เมยนมา และ สปป.ลาว อาท การเดนทางเยอน สปป.ลาว ของโอบามา ซงนบเปนประธานาธบดสหรฐฯ คนแรกทเดนทางเยอนประเทศน การผอนปรนการขายยทโธปกรณใหแกเวยดนาม รวมทงการสนบสนนเวทพหภาค อาท ความรวมมอระหวางสหรฐฯ กบประเทศลมแมนำาโขงตอนลาง US-Lower Mekong Initiative ในระดบ รมต.ตางประเทศ ในสวนของเวทหารอแบบพหภาคตางๆ ทงจนและสหรฐฯ จะพยายามเขารวมและสงเจาหนาทระดบสงอยางตอเนองในกรอบ ASEAN, APEC, EAS และ Shangri-La Dialogue โดยตางฝายจะไมยอมใหมการหารอเรองตาง ๆ โดยอกฝายไมไดมสวนรวม หรอหากฝายหนงมปฏสมพนธกบชาตใดอกฝายจะตองมดวยเชนกน (ประภสสร เทพ


ชาตร, 2557) สวนการเขารวมขอตกลงการคาเสร ตางฝายตางกดกนอกฝายไมใหเขารวมโดยอาศยภายใตกฎเกณฑทอกฝายกำาหนดหรออาจใชการไมเชญเขารวมความฝนของจนกบโอกาสและความทาทายของไทย สบเนองมาจากจนกำาลงกลายเปนมหาอำานาจของโลก และนโยบายของประธานาธบดสหรฐฯ คนใหม สงผลใหสถานการณโลกเปลยนแปลงไปอยางมนยสำาคญ ไทยจงควรดำาเนนนโยบาย การทตแบบรอบดาน รกษาระยะหางของความสมพนธทเหมาะสมกบประเทศมหาอำานาจ มการพจารณาการเขารวมกรอบความรวมมอตางๆ วามขอดและขอเสยอยางไร ดงตวอยางเชน การชะลอการตดสนใจเขารวมกรอบความตกลงดานการคาเสร Trans-Pacific Partnership: TPP อยางรอบคอบ ซงจะเปนขอตกลงการคาทมขนาดใหญและสมบรณในภมภาค แตตอมาสหรฐฯ ไดถอนตวออกมาแลวเมอตนป 2560 ตามคำาสงของประธานาธบดคนใหม ทำาใหไทยไมเสยประโยชน อกทงไมพลาดโอกาสในการเขาเปนสมาชกในกรอบความรวมมอตาง ๆ ไทยมความสำาคญสำาหรบทงจนและสหรฐฯ ทงดานเศรษฐกจการเมอง และการทหาร สำาหรบสหรฐฯ ไทยเปนพนธมตรทเกาแกทสดของสหรฐฯ ในเอเชย ปจจยทางการเมองเปนอปสรรคททำาใหความสมพนธทำาไดอยางจำากดในบางชวงเวลา แตไทยเปนเหมอน “เพอนเกา” (old friend) ทสามารถกลบมาเพมความใกลชดตอกนไดตลอดเวลา ไทยนาจะคนเคยกบรฐบาลจากพรรครพบลกน ซงแนวอนรกษนยม แนวนโยบายของพรรครพบลกนใหความสำาคญในเรองความสมพนธทางทหารและความมนคงมากกวาเรองอน ๆ อาท สทธมนษยชน ในขณะทไทยสามารถพฒนาสมพนธไดดกบจนเชนเดยวกน ซงเปนความไดเปรยบของไทยทางภมรฐศาสตรทไมมขอขดแยงกบทงจนและสหรฐฯ ในแงประวตศาสตรและกรณพพาทเรองดนแดน จงควรเพมบทบาทเปนตวเชอมระหวางภมภาคกบมหาอำานาจ แตไมใกลชดจนอาจถกมหาอำานาจครอบงำาหรอบบบงคบ ประชาคมอาเซยนจะมความสำาคญเพราะความรวมมอกบจน และสหรฐฯ ยอมเพมอำานาจในการเจรจาตอรอง และเพอลดความเสยงจากความไมแนนอนของความมนคงของโลกจากประเทศมหาอำานาจ


สรป

ความฝนของจน (Chinese’s Dream) ซงใชยทธศาสตร “One Belt, One Road” ชวยสนบสนนเศรษฐกจของจน ซงทผานมาเตบโตอยางรวดเรวจนกลายเปนเศรษฐกจทมขนาดใหญเปนอนดบสองของโลกรองจากสหรฐเทานน การแขงขนดงกลาวจะสงผลโดยตรงตอ “สถาปตยกรรมดานความมนคง” (security architecture) ของแตละประเทศอกดวย เนองจากสถาปตยกรรมเดมนน ถกออกแบบไวดวยกรณความสมพนธกบสหรฐฯ เปนหลก แตเมอบทบาทของจนขยายเพมมากขนแลว จะตองนำามาเปนขอพจารณาตอไปในอนาคตวา การออกแบบสถาปตยกรรมใหมทงของประเทศ และของภมภาคนในอนาคตจะอยในรปแบบใด (สรชาต บำารงสข, 2556) ประเทศมหาอำานาจเมอมอทธพลเพมมากขน ยอมใชพลงอำานาจเหนอประเทศทดอยกวาอน ๆ จนอาจเกดความขดแยงนำาไปสการปะทะกนอยางจำากดได อาท การสงกำาลงเขายดครองเกาะในทะเลจนใต การปะทะกนของของเรอรบหรออากาศยาน สวนสงครามขนาดใหญนนมความเปนไปไดนอย เพราะ “ความฝนของจน” อาจสลายได หากเกดสงครามขนในภมภาคเอเชย–แปซฟก อนง การขยายอทธพลของจนในภมภาคและโลกนน สวนทางกบนโยบายของผนำาสหรฐฯ คนใหมทจะลดบทบาทในฐานะ “ตำารวจโลก” ทเขาแทรกแซงและยตปญหาตาง ๆ ยอมสงผลใหเกดชองวางใหภยคกคาม ตาง ๆ เกดขนอก รวมทงการพฒนาอาวธนวเคลยร การกอการราย ขอพพาทเรองดนแดนและปญหาอน ๆ อาจปะทขนอก


ภำษำไทย กรงเทพธรกจ. นโยบำยตำงประเทศของโดนลด ทรมป มขอเดยวคอ America First. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.bangkokbiznews.com/blog/ detail/637628, 2 พฤษภาคม, 2559.

ชอฉตร กระเทศ, พลเรอตร. จนกบมหำสมทรอนเดย ตอนอวสำน (China and the India Ocean) 2556 นาวกศาสตร. 96 (3), มนาคม 2556. หนา 20-37.

ไชยสทธ ตนตยกล, พนเอก. 2559. สมำคมวฒนธรรมและเศรษฐกจไทย-จน. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : https://www.facebook.com/thaizhong/posts/11985437 43544850, 2560.

ผจดการออนไลน. ถงลอนดอนแลว! รถไฟสนคำจำกจนขบวนแรก ลอดอโมงคชองแคบ องกฤษ 18 วน 12,000 กม. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.manager. co.th/China/ ViewNews.aspx?NewsID=9600000006127, 2560.

ปณธาน วฒนายากร. บทสมภาษณ. รายการมองเรามองโลก เนชนทว ตอน อนำคต โลกกบประธำนำธบดโดนลด ทรมป ออกอากาศ 21 มกราคม 2560.

ประชาชาตธรกจ. นโยบำย One Belt One Road หรอ นโยบำยหนงแถบหนงเสนทำง หนงสอพมพ. 19 – 22 พฤษภาคม 2559. หนา 10.

ประชาไท. 25 ปตอมำ ประชำธปไตยของโลกไปถงไหนแลว. (ออนไลน). เขาถงได จาก : http://prachatai.com/journal/2014/09/55433, 2557.

ประภสสร เทพชาตร, นโยบำยตำงประเทศของสหรฐฯ ตอภมภำคเอเชยตะวนออก ในสมยรฐบำล Barack Obama. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.มณฑล ยศสมศกด, นาวาตร. กำรขยำยบทบำททำงทหำรของจนในทะเลจนใต. จลสาร ความมนคงศกษา. (132-133), พฤศจกายน 2556 สรชาต บำารงสข. (เรยบ เรยง). (กรงเทพฯ: โครงการความมนคงศกษา).

บรรณ�นกรม


สรชาต บำารงสข, 2556. มหาการแขงขน: ภมทศนใหมในเอเชย, จลสารความมนคง ศกษา. (134), The Great Game: New Landscape in Asia ธนวาคม 2556. (กรงเทพฯ: โครงการความมนคงศกษา).

สรศกด เฉดผาด, นาวาเอก. กำรก�ำหนดทำทดำนควำมมนคงของไทยตอกำรขยำย อ�ำนำจของจนและสหรฐในหวง 10 ปขำงหนำ. นาวกศาสตร. 99 (11), พฤศจกายน 2559. หนา 19-43.

สำานกนโยบายและแผนกลาโหม. บทวเครำะหธนำคำรเพอกำรลงทนในโครงสรำง พนฐำนเอเชย (Asian Infrastructure Investment Bank : AIIB) สรปผลการปฏบตงานประจำาป 2558 : สภาวะแวดลอมทางยทธศาสตร. (กรงเทพฯ: สำานกงานปลดกระทรวงกลาโหม)

อกษรศร พานชสาสน, 2559 รายการ Timeline สทธชย หยน อำกำรของมงกรยกษ วนน ออกอากาศ 8 ม.ค. 2559.

ภำษำตำงประเทศAl Jazeera. World News, The first China-to-Britain freight train arrived in London on an 18-day journey from Yiwu. 18 January 2017.

Rana, P.B. and Chia, W.M. The Revival of the Silk Roads (Land Connectivity) in Asia. Rajaratnam School of International Studies (RSIS). RSIS Working Paper series No. 274 http://www.rsis.edu. sg/wp-content/uploads/2014/07/WP274.pdf, 2014.


ดร.จนทรเพญเมฆาอภรกษ

Junpen Meka-apiruk (Ph.D.)

ผอ�านวยการส�านกพฒนาศกยภาพนกวทยาศาสตรหองปฏบตการ

กรมวทยาศาสตรบรการ

Director of Bureau of Laboratory Personnel Development

Department of Science Service

E-mail : [email protected]

นโยบายการวจยและนวตกรรมของสหภาพยโรปทประเทศไทยควรน�ามาปรบใชEuropeanUnionResearchandInnovationPolicyThatThailandShouldModify


การวจยและนวตกรรมเปนยทธศาสตรทสหภาพยโรปใหความสำาคญและเปนฐานในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมใหมขดความสามารถในแขงขนระดบแนวหนาของโลกมาอยางตอเนอง โดยมแผนปฏบตการทสงเสรมงานวจยตามกลมงานวจยของยโรป สงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม รวมทงเสรมศกยภาพนกวจย ทสรางความรวมมออยางเขมแขงระหวางภาคเอกชน มหาวทยาลย และสถาบนวจย ดงนน จงเปนแนวทางสำาคญทสามารถนำามาประยกตใชในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศสประเทศไทย 4.0 โดยเนนในอตสาหกรรมเปาหมายของประเทศ รวมทงพฒนาระเบยงเศรษฐกจในแตละภมภาคทมการสรางเมองนวตกรรมพรอมมหาวทยาลยเพอสนบสนนทางดานวชาการและรวมวจย ค�ำส�ำคญ : การวจย, นวตกรรม, ประเทศไทย 4.0, อตสาหกรรม, ความรวมมอ

บทคดยอ

Abstract Research and innovation have been emphasised as the European Union key strategy for socioeconomic development to enable frontier global competition. Their implementation plans promote European Research Areas, small and medium enterprises as well as mobility of researchers with a large amount of funding, consequences, strong bonds of cooperation among private sector, universities and research institutes in the region. Therefore, a strategic framework on research and innovation can be applied for Thailand 4.0 oriented to industries which are new growths of engines, including the establishment of virtual universities to provide technical contents and to perform researches in emerging innovation towns within special economic corridors.

Keywords: research, innovation, Thailand 4.0, industry, cooperation.


บทนำ� ความกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารพงขนอยางรวดเรวในทศวรรษน ทำาใหประชากรในโลกของเราเชอมโยงใกลชดกนไดมากขน และเมอนำาเทคโนโลยสารสนเทศไปพฒนาและเสรมศกยภาพของเทคโนโลยอน ๆ ยงทำาใหเกดนวตกรรมใหม ๆ ตามมาอกมากมาย ซงมผลกระทบโดยตรงตอชวตความเปนอยของประชาชนในสงคม ทำาใหการแขงขนทางเศรษฐกจมความเขมขนอยางมาก ขณะเดยวกนประเทศไทยมแรงผลกดนทจะกาวขามความเปนประเทศรายไดปานกลางสประเทศรายไดสง จงตองเรงการวจยและพฒนานวตกรรม สการสรางผลตภณฑและบรการใหมทสามารถแขงขนไดในตลาด

คว�มส�ม�รถด�นวทย�ศ�สตร เทคโนโลยและนวตกรรมของไทย จากรายงาน The Global Competitiveness Report 2016–2017 ของ World Economic Forum (Schwab, 2016) ซงไดจดอนดบขดความสามารถในการแขงขนของประเทศตาง ๆ จากทวโลกทงสน 138 ประเทศ โดยพจารณาปจจยทเกยวของกบขดความสามารถในการแขงขนทงสน 12 ดาน ในภาพรวมประเทศไทยอยในลำาดบท 34 และอยในกลมประเทศทขบเคลอนเศรษฐกจดวยประสทธภาพ (Efficiency Driven) เชนเดยวกบบลแกเรย โรมาเนย และอนโดนเซย และเมอพจารณาในกลมประเทศอาเซยนดวยกน พบวา สงคโปรอยในกลมประเทศทขบเคลอนดวยนวตกรรม ขณะทมาเลเซยอยในกลมทอยในระหวางการเปลยนผานจากประเทศทขบเคลอนดวยประสทธภาพ เปน “ประเทศทขบเคลอนดวยนวตกรรม” และเมอพจารณาในรายละเอยด พบวา ประเทศไทยมจดออนดานการศกษาซงเปนรากฐานทสำาคญในการสรางความเขมแขงของเยาวชนใหมปญญา ในการพฒนาองคความรในดานตาง ๆ ดวยการวจย การพฒนาเทคโนโลย รวมทง สรางสรรคนวตกรรม ซงเปนปจจยสำาคญในการเพมผลตภาพ และเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทมความหลากหลาย รวมทงการเพมขดความสามารถในการแขงขนไดทงในปจจบนและอนาคต เมอพจารณาขดความสามารถดานนวตกรรม และเทคโนโลยแลวเสรจ (Technological readiness) ของประเทศไทยโดยเทยบเคยงกบประเทศอนในกลมสมาชกอาเซยน มประเดนทนาสนใจ ดงน


• การพฒนานวตกรรม ประเทศไทยอยในลำาดบท 54 ขณะทสงคโปรอยในลำาดบท 9 มาเลเซยอยในลำาดบท 22 สาธารณรฐอนโดนเซยอยในลำาดบท 31 อยางไรกด เปนลำาดบทดกวาสาธารณรฐฟลปปนส และสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม ซงอยในลำาดบท 62 และ 73 ตามลำาดบ • เทคโนโลยแลวเสรจ ประเทศไทยอยในลำาดบท 63 ขณะทสงคโปรอยในลำาดบท 9 และมาเลเซยอยในลำาดบท 43 แตยงอยในลำาดบทดกวาสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม สาธารณรฐอนโดนเซย และสาธารณรฐฟลปปนส ซงอยในลำาดบท 92, 91 และ 83 ตามลำาดบ

ก�รพฒน�เศรษฐกจอตส�หกรรมฐ�นนวตกรรมของไทย

รฐบาลไทยใหความสำาคญกบการพฒนานวตกรรมใหเปนฐานในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 มยทธศาสตรท 8 : การพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย วจย และนวตกรรม ซงเปนปจจยหลกในการขบเคลอนการพฒนาในทกมต (สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2559) และเนนการลงทนในอตสาหกรรมใหมเพอเปลยนรปแบบสนคาและเทคโนโลย ทจะเปนกลไกสำาคญในการขบเคลอนเศรษฐกจ (New Growth Engines) ของประเทศ ประกอบดวย อตสาหกรรมยานยนตสมย


ใหม (Next–Generation Automotive) อตสาหกรรมอเลกทรอนกสอจฉรยะ (Smart Electronics) อตสาหกรรมการทองเทยวกลมรายไดดและการทองเทยวเชงสขภาพ (Affluent, Medical and Wellness Tourism) การเกษตรและเทคโนโลยชวภาพ (Agriculture and Biotechnology) อตสาหกรรมการแปรรปอาหาร (Food for the Future) อตสาหกรรมหนยนต (Robotics) อตสาหกรรมการบนและโลจสตกส (Aviation and Logistics) อตสาหกรรมเชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ (Biofuels and Biochemicals) อตสาหกรรมดจทล (Digital) และ อตสาหกรรมการแพทยครบวงจร (Medical Hub) เปนอตสาหกรรมทมศกยภาพและเปนทสนใจของนกลงทนทวโลก ซงจะมบทบาทสำาคญในการผลกดนเศรษฐกจของไทยในอนาคตสประเทศไทย 4.0 (สำานกเลขาธการคณะรฐมนตร, 2558) โดยมมาตรการสนบสนนการลงทนทปจจบนภาคเอกชนสามารถนำาคาใชจายการวจยไปลดหยอนภาษเงนไดถงรอยละ 300 (พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร ฉบบท 598, 2559) นอกจากน ในเดอนตลาคม 2559 ไดจดตงสภานโยบายวจยและนวตกรรมแหงชาต โดยมนายกรฐมนตรเปนประธาน ซงมอำานาจหนาทในการกำาหนดทศทางและนโยบายของหนวยงานในระบบการวจย กำากบดแล บรหารจดการ ปรบปรงกฎหมายและมาตรการทางดานภาษและสทธประโยชน รวมทง การบรหารงบประมาณ ซงจะ


เปนกลไกหลกของประเทศในการบรณาการงานวจยดานวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม เพอปรบแนวทางการพฒนางานวจยของประเทศใหมทศทางเดยวกนและสอดคลองกบความตองการของประเทศ (คำาสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ท 62/2559) นโยบายสงเสรมและสนบสนนการจดตงเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษเพอสงเสรมการคาและการลงทน และการอำานวยความสะดวกในการประกอบกจการ อนเปนปจจยสำาคญตอการพฒนา ขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไทย และเพอกระจายการพฒนาไปยงพนทตาง ๆ โดยเหมาะสมกบศกยภาพของพนทอนเปนการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนใหทวถง อาท การพฒนาระเบยงเศรษฐกจพเศษภาคตะวนออก (Eastern Economic Corridor) ทครอบคลมพนทสามจงหวดในภาคตะวนออก ไดแก จงหวดฉะเชงเทรา ชลบร และระยอง และจงหวดอน ๆ ทตดตอหรอเกยวของ ซงมศกยภาพในการพฒนาดวยความพรอมดานการคมนาคม การขนสง โครงสรางพนฐาน ความตองการของผประกอบการ การจดหาทรพยากรตาง ๆ และความเชอมโยงกบศนยกลางเศรษฐกจอน ๆ นบวาเปนโอกาสของการพฒนาเมองนวตกรรมในเขตเศรษฐกจพเศษ โดยเนนเทคโนโลยชนสงทเปนความตองการของอตสาหกรรมในพนท (สำานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน, 2560 ; คำาสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ท 62/2559, 2559) กำาหนดมาตรการสงเสรมการลงทน อาท มาตรการยกเวนภาษเงนไดสำาหรบกำาไรสทธของบรษทหรอ หางหนสวนนตบคคลทประกอบกจการทเกยวเนองกบอตสาหกรรมเปาหมายของประเทศ มาตรการสงเสรมการลงทนดานนวตกรรมอาหารลดหยอนภาษเงนไดนตบคคล 8 ป รวมทง การวจย พฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม ในเขตพฒนาพเศษเฉพาะกจเปนระยะเวลา 5 รอบระยะเวลาบญช เปนตน (พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร ฉบบท 624, 2560 ; พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร ฉบบท 627, 2560) ในการขบเคลอนประเทศไทยจากประเทศรายไดปานกลางสประเทศทมรายไดสงนน จำาเปนทจะตองขบเคลอนนวตกรรมทมศกยภาพสงสฐานเศรษฐกจของประเทศไทย 4.0 ซงการวจยและพฒนาเปนองคประกอบพนฐานหลกทจะตองลงทนโดยมยทธศาสตรการพฒนากรอบแผนงาน รวมทง ทศทางการดำาเนนงานทชดเจน โดยยทธศาสตรการวจยและนวตกรรมของสหภาพยโรปมผลสมฤทธทนาสนใจ ดงน


ผลสมฤทธก�รวจยและพฒน�นวตกรรมของสหภ�พยโรป สหภาพยโรปปจจบนมสมาชกทงสน 28 ประเทศ และมเรองราวแหงความสำาเรจในการพฒนาเศรษฐกจของภมภาคดวยการวจยและนวตกรรม โดยคณะกรรมาธการสหภาพยโรป (European Commission) จดทำายทธศาสตรและกรอบการวจยและนวตกรรมของสหภาพยโรป เพอใหประเทศสมาชกนำาไปบรณาการกบนโยบายชาต ซงเปนกฎหมายในลกษณะการสงเสรม จงตองไดรบการพจารณาใหความเหนชอบและตดสนใจรวมกน (co-decision) ของคณะมนตร (European Council) และสภายโรป (European Parliament) (Consolidated Version of the Treaty on European Union, 2016) เมอผานความเหนชอบแลว จะประกาศใน ราชกจจานเบกษาของสหภาพยโรป (Official Journal of the European Union) โดยระบการจดสรรงบประมาณสนบสนนในแตละแผนงานหลกทชดเจนตลอดหวงเวลาทกำาหนด จากนนคณะกรรมาธการสหภาพยโรปจะจดทำาแผนปฏบตการในแตละป ซงววฒนาการยทธศาสตรการวจยและพฒนานวตกรรมในสหภาพยโรปเรยงตามลำาดบหวงเวลา ดงนค.ศ. 1951 ไดมการลงนามในสนธสญญาการจดตงชมชนถานหนและโลหะหนก แหงยโรป (Treaty establishing the European Coal and Steel Community-ECSC) และมการสนบสนนงานวจยดานถานหนและ โลหะหนก เพอสรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและพฒนาคณภาพชวต ของประชาชนในภมภาคค.ศ. 1957 ไดมการลงนามในสนธสญญาการจดตงชมชนพลงงานปรมาณแหงยโรป (Treaty establishing the European Atomic Energy Community (EURATOM) ทำาใหมการวจยทนำาไปสการพฒนาพลงงานนวเคลยร รวมทง มการจดตงศนยวจยรวม (The Joint Research Centre, JRC) ทำาหนาทในการใหคำาแนะนำาทางดานวชาการแกคณะกรรมาธการสหภาพ ยโรปดวยค.ศ. 1981 ปรบการดำาเนนงานโดยใหการจดสรรทนวจยทกประเภทอยในกรอบแผน งานเดยวกนทงหมดค.ศ. 1984 กรอบแผนงานวจยแหงยโรป ฉบบท 1 (ค.ศ. 1984 – 1987) ไดนำาไปส แผนปฏบตการ โดยมเงนงบประมาณสนบสนน 3,300 ลานยโร


ค.ศ. 1986 กฎหมายยโรปหนงเดยว (Single European Act) ซงผานการรบรอง จากสมาชกขณะนน 12 ประเทศ นบวาเปนกฎหมายฉบบแรกของสหภาพ ยโรปทไดกำาหนดการพฒนาและสงเสรมการวจยรวมกนไวอยางชดเจน โดยปรากฏในมาตรา 24 ซงครอบคลมถงการวจยและพฒนาเทคโนโลย (European Communities, 1986)ค.ศ. 1987 กรอบแผนงานวจยแหงยโรป ฉบบท 2 (ค.ศ. 1987 – 1991) ไดนำาไปส แผนปฏบตการ โดยมเงนงบประมาณสนบสนน 5,400 ลานยโรค.ศ. 1990 กรอบแผนงานวจยแหงยโรป ฉบบท 3 (ค.ศ. 1990 – 1994) ไดนำาไปส การจดทำาแผนปฏบตการประจำาป โดยมเงนงบประมาณสนบสนน 6,600 ลานยโรค.ศ. 1994 กรอบแผนงานวจยแหงยโรป ฉบบท 4 (ค.ศ. 1994 – 1997) ไดนำาไปส การจดทำาแผนปฏบตการประจำาป โดยมเงนงบประมาณสนบสนน 13,200 ลานยโรค.ศ. 1998 กรอบแผนงานวจยแหงยโรป ฉบบท 5 (ค.ศ. 1998 – 2002) ไดนำาไปส การจดทำาแผนปฏบตการประจำาป โดยมเงนงบประมาณสนบสนน 14,900 ลานยโรค.ศ. 2000 เรมตนศตวรรษการพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทงการ ลงทนวจยและพฒนาเทคโนโลยเพออนาคต โดยการพฒนาสงคมเศรษฐกจ ฐานความร (Knowledge Based Economy) การประกาศทศทางการ ดำาเนนงานรวมกนในลกษณะกลมสาขาวจยแหงยโรป (European Research Area) (Commission of the European Communities, 2000)ค.ศ. 2002 กรอบแผนงานวจยแหงยโรป ฉบบท 6 (ค.ศ. 2002 – 2006) ไดนำาไปส การจดทำาแผนปฏบตการประจำาป โดยมเงนงบประมาณสนบสนน 19,300 ลานยโร ซงมแผนปฏบตการ Marie Curie Action เพอการพฒนา นกวจยโดยการเคลอนยายนกวจยอยางเปนรปธรรมดวย (European Commission, 2002)ค.ศ. 2007 กรอบแผนงานวจยแหงยโรป ฉบบท 7 (ค.ศ. 2007 – 2013) ไดนำาไป สการจดทำาแผนปฏบตการประจำาป โดยมเงนงบประมาณสนบสนน


55,900 ลานยโรค.ศ. 2007 การลงนามสนธสญญาลสบอน (Treaty on the European Union หรอ Treaty of Lisbon) ซงมการปรบจากกลมประเทศเศรษฐกจยโรป (European Economic Community) เปน “สหภาพยโรป” (European Union-EU) มการจดตงสภาวจยแหงยโรป (European Research Council) ซงใหทนแกงานวจยแนวหนา ค.ศ. 2014 สหภาพยโรปกำาหนดยทธศาสตร Horizon 2020 (ค.ศ. 2014 – 2020) ซงเปนกรอบแผนงานวจยและนวตกรรมทดำาเนนการอยในปจจบน ม งบประมาณสนบสนนทงสน 80,000 ลานยโร (Mnig, 2015)

ผลสำาเรจเชงประจกษของการดำาเนนงานตามกรอบแผนงานวจยของสหภาพยโรป ฉบบท 7 ทสำาคญ อาท การสรางผลงานวจยตพมพมากกวา 170,000 ฉบบ ในจำานวนนไดตพมพในวารสารทจดอนดบอยในระดบคณภาพสงถงรอยละ 30 และอยในกลมวารสารทมการอางองสงดวย ผลงานทสมครขอรบสทธบตรมถง 1,700 เรอง และผลงานวจยราว 7,400 เรองทสามารถขยายผลสการพาณชย ขอรเรมเทคโนโลยรวมระหวางภาครฐและเอกชนทเกยวของไดเสรมการพฒนาอตสาหกรรมและทำาใหอตสาหกรรมในยโรปหลายอยางมขดความสามารถในการแขงขนสงมาก อาท เภสชภณฑ การบน เซลลพลงงานและไฮโดรเจน เปนตน คาดการณวากรอบแผนงานวจยและนวตกรรม ฉบบท 7 จะกอใหเกดผลตภณฑมวลรวมในภมภาคราว 20,000 ลานยโรตอป ในชวง 25 ป นบถดจากวนทแผนงานสนสดลงคอ 31 ธนวาคม ค.ศ. 2013 กอใหเกดการจางงานถง 130,000 ตำาแหนงตอป ทำาใหเกดตำาแหนงงานใหมราว 160,000 ตำาแหนง ทำาใหเกดความรวมมอในการแกไขความทาทายเชงสงคมในดานตาง ๆ อาท พลงงาน เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สงแวดลอม สขภาพ ความปลอดภยดานอาหาร การเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศ การดำาเนนการท เกยวกบความทาทายทยงใหญเกนกวาทประเทศใดประเทศหนงจะสามารถดำาเนนการใหสำาเรจไดเพยงลำาพง ทำาใหมหนวยงานใหมจากทวโลกเขารวมดำาเนนการวจยและพฒนานวตกรรมมากกวา 20,000 แหง รวมทง สามารถชวยปรบปรงทกษะ ในการทำางานของนกวจยไดถง 50,000 คน จากราว 140 ประเทศทวโลก ตลอดจน นกวจยผมความสามารถไดมการหมนเวยนทวทงยโรปตามความมงหมาย (European


Commission, 2016) ใน ค.ศ. 2006 ผเขยนในฐานะหวหนาสำานกงานทปรกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ณ กรงบรสเซลส ราชอาณาจกรเบลเยยม (www.thaiscience.eu, 2017) ไดแสวงหาความรวมมอและเจรจาทางดานการวจยและนวตกรรมกบสหภาพยโรป และในเวลาตอมาไดรบมอบหมายใหเปนผประสานงานกลางของประเทศไทยคนแรก ในกรอบแผนงานวจยและนวตกรรม ฉบบท 7 (ค.ศ. 2007 – 2013) โดยทำาหนาทเปนผประสานงานในพนทและทำางานรวมกบหนวยงานในสงกดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในการสรางเครอขายความรวมมอภายใตกรอบแผนงานน ซงสหภาพยโรปไดจดใหประเทศไทยอยในกลมประเทศความรวมมอสากล (International Cooperation Partner Country, ICPC) ดงนน นตบคคลของไทยทมความสามารถและสนใจเขารวมโครงการ จะตองหากลมเครอขายองคกรการวจย (consortium) ทเจาภาพเครอขายจะตองเปนนตบคคลซงตงอยในประเทศสมาชกสหภาพยโรป อาท ราชอาณาจกรเบลเยยม สหพนธสาธารณรฐเยอรมน สาธารณรฐฝรงเศส ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด เปนตน หรออาจเปนประเทศสมาพนธสหภาพยโรปกได อาท ราชอาณาจกรนอรเวย สมาพนธรฐสวส เปนตน ทงน นกวจยสญชาตไทยจะสงขอเสนอโครงการเองโดยตรงไมได และจะตองจดทำาหวขอการวจยในขอบขายทคณะกรรมาธการวจยของสหภาพยโรปกำาหนดไวในประกาศรบสมครขอเสนอโครงการในแตละหวขอ ตามกรอบแผนปฏบตการทประกาศในแตละครงเทานน นบวาเปนการรเรมสรางความรวมมอทนำาไปสการสรางเครอขายของนกวจยไทยกบยโรปในสาขาตาง ๆ ทยงมการดำาเนนงานตอเนองถงมาจนถงปจจบน และเปนโอกาสของไทยในการขยายความรวมมอในมต อน ๆ กบประเทศตาง ๆ ในยโรปดวย กรอบแผนงานวจยและนวตกรรมฉบบปจจบนของสหภาพยโรป มชอวา “Horizon 2020” เรมดำาเนนการตงแตวนท 1 มกราคม ค.ศ. 2014 ถง 31 ธนวาคม 2020 ซงมการวจยและพฒนานวตกรรมในดานสำาคญ อาท การเกษตรและอาหาร สงคมเศรษฐกจชวภาพ (Bioeconomy) พลงงาน สงแวดลอม การวจยขนสง วทยาศาสตรสขภาพและสงมชวต การเสรมสรางความสามารถนกวจย สงคมสารสนเทศ นวตกรรม นาโนเทคโนโลย โครงสรางพนฐานงานวจย นวตกรรมในวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม อวกาศ การขนสง รวมทง นโยบายการวจย ความมนคง ตลอดจนการวจยดานสงคมและมานษยวทยา เนนการดำาเนนนโยบายดานการพฒนานวตกรรม


ภายใตหลกการสามเหลยมความร (Knowledge Triangle) ซงสหภาพยโรปบรณาการงานวจยเปนกลมสาขาการวจย (European Research Area) โดยมการดำาเนนงานทเชอมโยงกนระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และสถาบนวจยและมหาวทยาลย โดยมการพฒนากลไกการขบเคลอนเทคโนโลยสตลาดอยางเปนระบบ เพอใหเกดธรกจเทคโนโลยใหม และในแตละปจะมการจดทำาแผนปฏบตการพรอมประกาศใหประเทศสมาชกไดศกษาและจดทำาขอเสนอโครงการทสอดคลองกบขอบขายแผนงาน หลกเกณฑและเงอนไขในการสมคร รวมทง ตดตามความกาวหนาในการเปดรบขอเสนอโครงการทมอยางตอเนองผานเครอขายอนเทอรเนต ในการสงขอเสนอโครงการจะตองเปนไปตามกรอบงานวจยทเปดรบในแตละครง โดยผจดการกลมเครอขายองคกรการวจย จะตองเปนผกรอกขอเสนอลงในระบบการรบสมครออนไลน ภายในหวงเวลาทกำาหนดไวเทานน ผทสนใจสามารถสบคนรายละเอยดเพมเตมไดจากเวบไซตของคณะกรรมาธการสหภาพยโรป https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/ (Horizon 2020, 2014)

ก�รปรบใชในบรบทของประเทศไทย

ความสำาเรจของการวจย การพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมในสงคมเศรษฐกจฐานความรทขบเคลอนเศรษฐกจและการจางงานของสหภาพยโรปในภาพรวม เปนตวอยางทด และอาจนำาบางสวนมาปรบใชในบรบทของประเทศไทยได (จนทรเพญ เมฆาอภรกษ และอรทย คำามล, 2558) มดงน • การกำาหนดกรอบแผนงานวจยและนวตกรรม ซงเปนนโยบายทมการดำาเนนงานอยางตอเนอง ชวงละ 5 – 7 ป โดยการตราเปนกฎหมาย ทมผลบงคบใชตลอดหวงเวลา ซงมการสนบสนนโดยกำาหนดทศทางงานวจยและงบประมาณทชดเจน เพอใหหนวยงานทเกยวของถอเปนหลกปฏบต โดยมคณะกรรมาธการสหภาพยโรปแตเพยงหนวยเดยวทรบผดชอบตงแตการจดทำารางยทธศาสตร เสนอตอรฐสภาและคณะมนตรเพอใหความเหนชอบ การแปลงนโยบายสแผนปฏบตการในแตละป การประกาศรบขอเสนอโครงการ การพจารณาใหทนสนบสนน การบรหารจดการโครงการ รวมทง การตดตามและประเมนผลแผนงานโครงการทงหมด • การพฒนางานวจยดำาเนนการในลกษณะของกลมสาขางานวจยทมการรวมกลมตามความตองการของภมภาค เพอใหเกดผลกระทบสภาคเศรษฐกจ รวมทง


สนบสนนการพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมทชดเจนตลอดหวงโซคณคา ทกำาหนดใหการเสนอโครงการจะตองเปนกลมเครอขายองคกรการวจย ทประกอบดวยหนวยงานตาง ๆ จากหลายประเทศ ทำาใหเกดการสรางเครอขายความรวมมอทงมหาวทยาลย ภาคเอกชน และสถาบนวจย • แผนงานเสรมสรางศกยภาพนกวจยเปนแผนงานทมการสนบสนนอยางตอเนอง และสามารถเคลอนยายนกวจยในภมภาค รวมทงสรางสรรคผลงานจำานวนมาก ขณะเดยวกน คณะกรรมาธการสหภาพยโรปสรางแรงจงใจใหนกวจยผมความสามารถคงอยในเสนทางอาชพ และสามารถดงนกวจยจากทตาง ๆ ทวโลกมารวมดำาเนนการ รวมทงจดหลกสตรการศกษาระดบปรญญาเอกทสรางนกวจยและนวตกรจากการฝกปฏบตในภาคอตสาหกรรม • ยทธศาสตรการวจยและนวตกรรมของสหภาพยโรปสามารถสรางวฒนธรรมความรวมมอทนำาไปสการสรางเครอขายในการแกไขปญหาทยากและทาทายในดานตาง ๆ รวมกน ซงเปนองคประกอบทสำาคญในความสำาเรจของการสรางนวตกรรมแหงอนาคต

สรป

กลาวไดวา การวจยและพฒนา รวมทงนวตกรรมเปนการลงทนทสหภาพยโรปใหความสำาคญและดำาเนนการมาตงแตกอตงอยางตอเนองจนถงปจจบน เพอมงสวสยทศนทจะใหยโรปมขดความสามารถในการแขงขนระดบโลก มผลสมฤทธเชงประจกษ ซงประเทศไทยอาจจะนำาหลกคดและยทธศาสตรการพฒนามาประยกตใช โดยการจดทำายทธศาสตรการวจยและพฒนานวตกรรมใหเปนฐานในการขบเคลอนเศรษฐกจใหมเสถยรภาพอยางยงยน


จนทรเพญ เมฆาอภรกษ และอรทย มลคำา. “มมมองกำรเสรมสรำงศกยภำพ บคลำกรดำนวทยำศำสตร เทคโนโลย และนวตกรรมของไทยสกำรพฒนำ ภำคกำรผลตและชมชน”, วารสารหนวยวจยวทยาศาสตร เทคโนโลย และ สงแวดลอมเพอการเรยนร. 6 (1), มกราคม–มถนายน 2558, หนา 116 125.

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, สำานกงาน. (2559). แผนพฒนา เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560–2564). ราชกจจานเบกษา. เลม 133 (ตอนท 115 ก), 30 ธนวาคม 2559, หนา 1–33.

“พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท 598) พ.ศ. 2559”. ราชกจจานเบกษา. เลม 133 (ตอนท 17 ก), 24 กมภาพนธ 2559, หนา 10 – 12.

“พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวน รษฎากร (ฉบบท 624) พ.ศ. 2560”. ราชกจจานเบกษา. เลม 134 (ตอน ท 2 ก). 6 มกราคม 2560. หนา 6 – 16.

“พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท 627) พ.ศ. 2560”. ราชกจจานเบกษา. เลมท 134 (ตอนท 5 ก), 15 มกราคม 2560, หนา 15 – 18.

“คำาสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ท 62/2559 เรอง การปฏรประบบวจย และนวตกรรมของประเทศ”, ราชกจจานเบกษา. เลม 133 (ตอนพเศษ 225 ง), 6 ตลาคม 2559, หนา 8 – 12.

“คำาสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ท 2/2560 เรอง การพฒนาระเบยง เศรษฐกจพเศษภาคตะวนออก”, ราชกจจานเบกษา. เลม 134 (ตอนพเศษ 19 ง), 17 มกราคม 2560, หนา 30 – 36.

คณะกรรมการสงเสรมการลงทน, สำานกงาน. “New Chapter of Investment Promotion” (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.boi.go.th, 2560.

เลขาธการคณะรฐมนตร, สำานก. “ขอเสนอ 10 อตสำหกรรมเปำหมำย : กลไกขบ เคลอนเศรษฐกจเพออนำคต (NEW Engine of Growth)” มตคณะรฐมนตร



วนท 17 พฤศจกายน 2558. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.cabinet. soc.go.th/soc/Program2-3.jsp?top_serl=99316813, 2558.

Schwab, K. The Global Competitiveness Report 2016 – 2017. Geneva : World Economic Forum, 2016.

Commission of the European Communities. “Towards a European research area”. Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions 2000.

European Commission. “The Sixth Framework Programme in brief”. Brochure 2002.

European Commission. “Ex Post Evaluation of the Seventh Framework Programme”. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee of the Regions Response to the Report of the High Level Expert Group 2016.

European Communities. Treaties establishing the European Communities Treaties amending these Treaties Single European Act. Office for Official Publications of the European Communities. Luxembourg : Office for Official Publications of the European Communities, 1987.

“Consolidated Version of the Treaty on European Union and the Treaty on the Functioning of the European Union”. Official Journal of the European Union. (C326), 7 June 2016, pp. 1–390.

Monig, W. “The Framework Programmes have shaped the way research is done”. Horizon Magazine. (Special Issue), March 2015. pp. 5-7.

“Horizon 2020” (ออนไลน). เขาถงไดจาก : https://ec.europa.eu/programmes/ horizon2020/, 2014.

“OSTC Executives”. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.thaiscience.eu,. 2017.


นางนชจรนทรรอบบรรเจด

Mrs. Nuchjarin Robbanjerd

กรรมการผจดการบรษททอปแลนดพลาซาจ�ากด

Managing Director Topland Plaza Co., Ltd

Email: [email protected]

การเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทลของตวแบบประเทศไทย4.0Thailand4.0modelof smart farming in digital economy


เศรษฐกจดจทล (Digital Economy) เปนการขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศ โดยการนำาเอาเทคโนโลยดจทลเขามาใชเพอเพมประสทธภาพ และสรางมลคาเพมใหแกผลผลตมวลรวมของประเทศใหทนกบสภาวะเศรษฐกจโลกในยคปจจบน เนองจากประเทศไทยมอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลก การเปลยนแปลงใด ๆ จงตองตระหนกถงผลกระทบทอาจเกดขนกบเกษตรกร รวมไปถงสงตาง ๆ ทเกยวของกบภาคการเกษตรทงหมด บทความนมองเหนความสำาคญของการเกษตรอจฉรยะ (Smart farming) ในระบบเศรษฐกจดจทลตามตวแบบประเทศไทย 4.0 ของรฐบาลทวางเปาหมายใหเศรษฐกจของประเทศไทยตงอยบนพนฐานของเศรษฐกจดจทล (Digital Economy) ในอนาคตอนใกลน ดงนน วตถประสงคของบทความนคอการนำาเสนอทมาและความสำาคญ ระเบยบวธ รวมถงตวอยางการเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทลของตวแบบประเทศไทย 4.0

ค�ำส�ำคญ : เศรษฐกจดจทล, ระบบการเกษตร, การเกษตรแบบอจฉรยะ, ประเทศไทย 4.0

บทคดยอ


Digital economy refers to a Thailand economic driver that bringing digital technology to enhance efficiency and create added value in the gross domestic product: GDP in order to overtake the current economic condition. Accordingly Thailand has agriculture as a major career, any changes must be considered as the consequences which can affect farmers including the whole of the agriculture sectors. This article recognises the importance of smart farm supporting in the digital economy of Thailand 4.0 model which the government has targeted that Thailand’s economy will be based on the digital economy in the near future. Therefore, the objectives of the article are to present the rationale, problem identification and research methodology including some examples of smart farm supporting in digital the economy of Thailand 4.0 model.

Keywords: Digital economy, agriculture, Thailand 4.0 model.

Abstract


บทนำ� ปจจบนคนไทยจำานวนมากใชเทคโนโลยดจทล (Digital) และทพบมากทสดคอการใชเพอความบนเทงแตไมไดถกนำาใชในดานการทำางานมากนก ดงนนการเรงพฒนาความร การสรางความตระหนกดานการใชเทคโนโลยดจทลใหแกทกภาคสวนนนเปนสงสำาคญ ทงภาคธรกจ การศกษา ราชการ เกษตรกรรม การทองเทยว การขนสง และการทำาอตสาหกรรม เพอผลกดนใหประเทศไทยเขาสยคเศรษฐกจดจทล (Digital Economy) หลงจากไดกาวผานเศรษฐกจบนพนฐานของความร (Knowledge Economy) และเศรษฐกจบนพนฐานของความสรางสรรค (Creative Economy) มาแลว สบเนองมาจากความไดเปรยบดานภมประเทศของประเทศไทยทมสภาพอากาศเอออำานวยตอการเพาะปลก รวมทงมความหลากหลายในเชงพนท ดวยเหตนจงสามารถเพาะปลกพชเศรษฐกจไดหลากหลายประเภท เชน ขาว มนสำาปะหลง ยางพารา ขาวโพด และผลไมเมองรอน เชน กลวย ทเรยน ลนจ ลำาไย ซงสามารถสรางรายไดใหเกษตรกรไดปละหลายหมนลานบาท แตทวาทผานมาเกษตรกรรมในประเทศไทยยงประสบปญหาหลายดาน โดยเฉพาะในมตของการผลตระดบผลตภาพ (Productivity) ยงอยในเกณฑตำา นอกจากน รายไดเกษตรกรมอตราเฉลยทไมสงมากเนองจากขอจำากดดานเทคโนโลย ขอมลเชงลกดานการตลาดสำาหรบวางแผนการผลต รวมทงความรเพอการผลตสนคาเกษตรคณภาพสง ซงประเดนปญหาเหลานสะทอนวาอาชพเกษตรกรในประเทศไทยยงขาดการพฒนาอยางยงยน เกษตรกรจงไมสามารถยดการเกษตรเปนแหลงรายไดทมนคง ถงแมวารายไดสทธครวเรอนของเกษตรกรจะเพมขน ทวาราคาปจจยการผลตและคาครองชพกขยบสงขนตาม นอกจากน ยงมประเดนดานราคาผลผลตทผนผวน สงผลใหหนสนเกษตรกรมแนวโนมเพมขน แตเดมความเปราะบางสำาคญททำาใหการพฒนาเกษตรกรขาดความยงยนนน สวนหนงมความสมพนธกบนโยบายของภาครฐทถกออกแบบมาเพอชวยเหลอเกษตรกร แตไมไดตงอยบนแนวคดทจะพฒนาเกษตรกรใหมความยงยนในอาชพเกษตรกรรม โดยเฉพาะการสรางความเขมแขงใหเกษตรกรสามารถพงพาตนเองไดในระยะยาว (อาคม, 2557) ปจจบนรฐบาลพยายามแกปญหาทเกดขนโดยพยายามปรบเปลยนโครงสรางทางเศรษฐกจผานตวแบบประเทศไทย 4.0 ทมงหมายใหประเทศไทยมโครงสรางทาง


เศรษฐกจทขบเคลอนดวยนวตกรรม กลาวคอเปลยนจากการผลตสนคาโภคภณฑไปสสนคาเชงนวตกรรม ในดานการเกษตรจงควรมการปรบเปลยนวธการจากระบบการเกษตรแบบดงเดมในปจจบนไปสระบบเกษตรสมยใหมทเนนการบรหารจดการและเทคโนโลย หรอทเรยกกวา “เกษตรอจฉรยะ: Smart farming” ใหสามารถกาวไปสการเปนเกษตรกรแบบเปนผประกอบการ (Entrepreneur) ทมองคความรและรายไดเพมขน สอดคลองกบตวแบบประเทศไทย 4.0 นนคอ มงคง มนคง และยงยน(สมคด, 2559) เกษตรอจฉรยะจงเปนหนงในกลไกสำาคญเพอตอบโจทยการพฒนาดงกลาว ซงตองอาศยเครองมอบางอยางเขามาชวยสนบสนนเพอใหเปนจดเรมตนในการพฒนา โดยเฉพาะอยางยงเครองมอในกลมดจทลเพอการเชอมตอขอมลสารสนเทศตาง ๆ ทมความสำาคญและจำาเปนตอการจดการระบบการเกษตรแบบอจฉรยะ โดยคาดวาจะสามารถพลกโฉมการเกษตรไทยใหกาวเขาสระบบการเกษตรแบบอจฉรยะ และตอบสนองตอตวแบบประเทศไทย 4.0 ไดอยางเตมรปแบบในอนาคต


ระเบยบวธ (Methodology)

ระบบเกษตรอจฉรยะ (Smart farming) คอการนำาเอาเทคโนโลยสมยใหมเขามาผสมผสานเขากบงานดานการเกษตรเพอชวยแกไขปญหาตาง ๆ ใหแกเกษตรกรใหเปนไปตามตวแบบประเทศไทย 4.0 ในยคของเศรษฐกจดจทลดานการเกษตรอยางเตมรปแบบ โดยเทคโนโลยดานการเกษตรอจฉรยะนนตงอยบนแนวคดของการทำาเกษตรสมยใหมทเรยกวา เกษตรแมนยำาสง กลาวคอเปนกลยทธในการทำาการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม โดยทำาใหเกษตรกรสามารถปรบการใชทรพยากรใหสอดคลองกบสภาพของพนทมากทสด รวมไปถงเรองการดแลผลผลตและการบรหารจดการระบบอยางมประสทธภาพ ซงแนวคดนจะมความแตกตางกบระบบเกษตรแบบดงเดมตรงทการบรหารจดการการใชทรพยากรตาง ๆ นนทำาไดอยางแมนยำาและตรงตอความตองการชวยลดการสญเสยทรพยากรและไดผลผลตทออกมาตรงตามความตองการ เพอเพมผลประโยชน (Benefit) ใหแกเกษตรกรมากทสด แตกอนจะเปนระบบเกษตรอจฉรยะ (Smart farming) ไดนนจำาเปนตองสรางรากฐานใหดไปทละระดบ เพราะกอนจะใชงานเทคโนโลยขนสงจะตองมระบบพนฐานทสมบรณจงจะสามารถพฒนาระบบอน ๆ ไดอยางยงยนตอไป ซงสามารถแยกเปนระดบดงน (สวทย, 2559) 1. Smart Communication การทำาระบบสารสนเทศใหเกษตรกร ใหเปนเครอขายเกษตรกรตงแตระดบหมบาน ตำาบล อำาเภอ จงหวด ภาคสวน ไปจนกระทงระดบประเทศ โดยการเกบขอมลการเกษตรทงระบบ เรมตนตงแตการเพาะปลก การบำารงรกษาโดยภมปญญา ผลผลตจากเกษตรกร และคาดการณแนวโนมราคาผลผลตและความตองการของตลาดในอนาคต เพอใหเกษตรกรตดสนใจทำาการเกษตรไดอยางถกตองแมนยำา การใหขอมลคาดการณดานอตนยมวทยาอยางแมนยำาในระดบละเอยดสงสด ใหขอมลดานราคาเฉลยเพอลดการเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง มเทคโนโลยในสวนของตลาดสนคาเกษตรเพอใหนกธรกจทงในและตางประเทศสามารถตดตอกบเกษตรกรไดโดยตรง เพอใหสามารถซอขายกนไดโดยตรง มศนยใหคำาปรกษา ศนยทดสอบคณภาพสนคาประจำาเขต หรอในจงหวด เพอรบรองสนคาเกษตรใหสามารถสงขายไดในระดบสากล ทงหมดกเพอตองการจะชวยยกระดบสนคาเกษตรไดในทนท (Alexandors, 2012)


2. Farming Assistant ระบบชวยเหลอการเกษตร จะมความสำาคญเมอเกษตรกรเรมเขาสภาคการเกษตรแบบคณภาพ ตองมการรกษาคณภาพสนคาใหไดมาตรฐานอยตลอดเวลา ระบบพวกนจะเรมจากการพฒนาเครองวดสภาพแวดลอมตาง ๆ ทตองควบคม เชน อณหภม ความชน ปรมาณแรธาตในดน คณภาพปย แมลงศตรพช เพอใหไดผลผลตตรงตามคณภาพ ดวยขอมลแบบเดยวกน แตแตกตางในดานภมปญญาของเกษตรกรเอง ทจะเพมมลคาเพมใหสนคาเกษตรนน ๆ และอน ๆ ทจะชวยใหสามารถควบคมคณภาพของพชผก ผลไมได 3. Tele Farming ระบบนจะเขามามบทบาทกบเกษตรกรททำาการเกษตรในระดบใหญ ๆ ทตองจางแรงงานจำานวนมากในการทำาการเกษตร ระบบควบคมทางไกลน หมายรวมถงการสงผานขอมลตาง ๆ ของเซนเซอรทตดตงอยอยางครอบคลมพนทเกษตรกรรม ไมวาจะเปนระบบกลอง ลำาโพงสงการ เซนเซอรวดคาตาง ๆ ระบบควบคมการรดนำา การใหปยอตโนมต ระบบตรวจจบแมลงศตรพชในพนทตาง ๆ ทำาใหเกษตรกรสามารถทำางานไดจากทกททกเวลา 4. Intelligent Farming Intelligent Farming เปนขนสดในระบบเกษตรอจฉรยะ (Smart farming) นนคอใชแรงงานหนยนตมาทดแทนแรงงานคนอยางมประสทธภาพ จากระดบการสรางรากฐานทง 4 ขอทกลาวมา เครองมอในกลมดจทลเพอ


การเชอมตอขอมลสารสนเทศตาง ๆ เขาดวยกนจงมบทบาทสำาคญทสามารถทำาใหเกดการพฒนาไดอยางยงยน ยกตวอยางในขนตอนของ Smart Communication ขอมลทสำาคญและจำาเปนตอการดำาเนนงานตองไดมาอยางรวดเรว วองไว และถกตองแมนยำา เชน ขอมลทตองใชคาดการณแนวโนมราคาผลผลตและความตองการของตลาดขอมลดานอตนยมวทยา ขอมลดานราคาเครองมอในกลมดจทลนเองททำาใหสามารถคนหา จดเกบ สอสาร แบงปน หรอแมแตการกำาหนดแผนการดำาเนนงานตาง ๆ ไดอยางสะดวกงายดาย (Baker, 2013) สวทย (2559) กลาววา การพฒนาทละขนตอนตงแตขนแรกจนกระทงขนตอน Intelligent Farming ไดสำาเรจนนอาจตองใชเวลาสกระยะหนงเพอใหเกษตรกรปรบตวเขาสระบบการเกษตรยคใหม และเมอการเกษตรกรรมในประเทศไทยไดกาวเขาสยคเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทลของตวแบบประเทศไทย 4.0 อยางเตมรปแบบแลวอาจทำาใหเกดผลประโยชนดานตาง ๆ ดงตอไปน 1. การลดลงของตนทนการดำาเนนงานดานการเกษตรไมวาจะเปนในดานการผลต และการขายสนคา 2. อำานวยใหเกดการตอยอดในการผลตสนคาและบรการใหมออกสตลาดเพอสนองความตองการของผบรโภคไดตรงตามความตองการของตลาดในเวลานน รวมไปถงความรวดเรวในการขายและบรการ ตวอยางเชนการไดรบขอมลขาวสารในเรองตาง ๆ จากแหลงอน ๆ ทวโลกเพอนำามาชวยออกแบบผลตภณฑ บรรจภณฑ หรอแมกระทงการบรการรปแบบใหม ๆ เปนตน (สวทย, 2549) 3. การขยายตวอยางกวางขวางยงขนของ E-commerce ทามกลางสภาวการณทตนทนในการดำาเนนการลดตำาลง เชน การขายของทางอนเทอรเนตโดยไมตองมรานคา ความสะดวกของผซอทไมตองเดนทางไปหาซอของ เกษตรกรเปด Application และรไดทนทจากตำาแหนง GPS วาในพนทนนในปนนควรปลกพชอะไร ฯลฯ 4. ขยายการจางงานและสรางการจางงานในลกษณะใหม ๆ อนเปนผลจากการเกดสนคาการตลาดและรปแบบการคาขายใหม เชน นกกลยทธการตลาดทาง social media ทปรกษา E-commerce นกโฆษณาสนคาทาง Social Media ฯลฯ5.อำานวยใหเกดการลงทนธรกจขามพรมแดนมากยงขน เชน การลงทนซอหนตางประเทศ เพอโอกาสในการสรางตนทนการคาขายกบตางประเทศ (สงออกผลตภณฑ


และนำาเขาบรรจภณฑคณภาพด ราคาถก เปนตน) การขยายธรกจดานการเกษตร ฯลฯ6.สนบสนนการเรยนรทเกยวของกบองคความรตาง ๆ ดานการเกษตรของประชาชนซงชวยสงเสรมคณภาพของมนษยและแรงงานโดยเฉพาะอยางยงในภาคการเกษตรใหมความรทถกตอง สามารถประยกตใชองคความรนนใหเหมาะสม เชน การเรยนการสอนผานอนเทอรเนต / E-Learning การคนควาหาความรและแบงปนขอมลดานการเกษตรผานเครอขายอนเทอรเนต เปนตน

เกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทล

ของตวแบบประเทศไทย 4.0

จะตองมงเนนการพฒนาการเกษตรใน 4 ประเดน ไดแก 1. การสงผานองคความรดานการเกษตรสภาคประชาชน โดยใหความสำาคญในการพฒนาเกษตรกร ซงจะตองสรางความเชอมโยงกบสถาบนหรอการลงทนใหมากยงขน เพอเพมศกยภาพการผลตใหมากยงขนตามไปดวย 2. การดแล E-commerce และ Logistics เพอพฒนาใหเกษตรกรสามารถมศกยภาพในการซอขายสนคาผานชองทางตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ 3. การควบคมคณภาพการผลต โดยเฉพาะการตรวจสอบยอนหลง ตองมการควบคมอยางจรงจง เพอสรางความเชอมนใหแกผบรโภค 4. การจดการดานทรพยากรธรรมชาต โดยใชระบบเฝาระวง แลวรายงานผลผานเครองมอ เชน ระดบนำา ศตรพช หรอการบรหารจดการทดน เปนตน นอกจากน เมอเดอนกนยายน พ.ศ. 2559 กระทรวงไอซทรวมกบกระทรวงเกษตรและสหกรณ จดงาน “ตลาดเกษตรดจทล” ระดมหนวยงานในสงกดรวม บรณาการภารกจใหผเขารวมงานไดเรยนร รวมสนคาไอทและสนคาเกษตรหลากหลายกวา 120 รานคา พรอมกจกรรมการใหคำาปรกษาแนะนำาและสงเสรมธรกจ การทำา Business Matching แนะแนวทางจำาหนายสนคาโดย SMEs Bank ภายใตคำาขวญ “เทคโนโลยกาวไกล การเกษตรไทยกาวหนา” แสดงใหเหนถงกาวแรกของการเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทลในประเทศไทยอยางเตมภาคภม (ตลาดดจตอล, 2559)ทงน ในปจจบนประเทศไทยมเครอขายใยแกวนำาแสงอยางกวางขวางไปถงประชาชน


1 ใน 3 ของอำาเภอทงหมด และตำาบลใหญ ๆ เครอขายโทรคมนาคมของเรากกระจายตวไปเกอบทวประเทศ อกทงมการผนวกกจกรรมเศรษฐกจเขากบไอท จนอาจเรยกไดวาเราเปน Digital Economy ในระดบหนงในภาครฐเอง สำานกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) หรอ สรอ. ซงทำาหนาทสงเสรมการใชไอทของงานภาครฐกวางโครงสรางพนฐานของอนเทอรเนตของภาครฐไวกวางขวาง และสามารถนำาเอาฐานขอมลของหนวยงานตาง ๆ ของรฐจำานวนหนงมารวมกนไว เพอความสะดวกในการใชของประชาชน หนวยงานของรฐชอสำานกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) หรอ สพธอ. กไดวางรากฐานกฎหมายของการตอยอดขนไปเปน Digital Economy ไวพอควรแลว เชนเดยวกบองคกรของภาครฐทสนบสนนการผลตซอฟตแวร และการใชไอทในการผลตและใหบรการ ถารฐบาลเอาจรงในเรองการสราง Digital Economy กจะทำาใหสามารถตอยอดขนไปจากฐานทมอยไดเปนอยางดดวยการประสานงานของหนวยงานตาง ๆ เขาดวยกน จงสามารถเชอไดวาจะเปนประโยชนอยางยงตอเศรษฐกจไทยในปจจบนและอนาคต

สรป เกษตรกรรมในประเทศไทยยงขาดการพฒนาอยางยงยน สวนหนงมความสมพนธกบนโยบายของภาครฐทถกออกแบบมาเพอชวยเหลอเกษตรกร แตไมไดเปนแนวคดทจะพฒนาเกษตรกรใหมความยงยนในอาชพเกษตรกรรม ปจจบนรฐบาลพยายามแกปญหาทเกดขนโดยพยายามปรบเปลยนโครงสรางทางเศรษฐกจผานตวแบบประเทศไทย 4.0 ในดานการเกษตรมการปรบเปลยนวธการจากระบบการเกษตรแบบดงเดมไปสระบบเกษตรสมยใหมทเนนการบรหารจดการและเทคโนโลย หรอทเรยกกวา “เกษตรอจฉรยะ: Smart farming” ทจำาเปนตองสรางรากฐานใหดไปทละระดบตงแตระดบ Smart Communication, Farming Assistant, Tele Farming จนกระทงถงระดบ Intelligent Farming นอกจากนในปจจบนไดมความรวมมอระหวางหนวยงานรฐบาล และองคกรทเกยวของเพอพฒนาเกษตรกรรมของประเทศใหเขาสยคการเกษตรอจฉรยะในระบบเศรษฐกจดจทลของตวแบบประเทศไทย 4.0 ในอนาคตอนใกลน


ตลาดเกษตรดจตอล. “เทคโนโลยดจทลกำวไกล กำรเกษตรไทยกำวหนำ 19ก.ย.”. (ออนไลน). เขาถงไดจาก: https://www.moac.go.th/helpcenter/khlong phadung/index.php, 2559.

สมคด จาตศรพทกษ. “รอบรเศรษฐกจ ตำมตดตลำดโลก”, กรมสงเสรมการคาระหวาง ประเทศ กระทรวงพาณชย, 2559.

สมคด จาตศรพทกษ . “งำนมหกรรมกำรเงน ครงท 16 Money Expo 2016 วนท 12 – 15 พฤษภำคม 2559”. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www. smartsme.tv/content/32060, 2559.

สวทย เมษนทรย. Thailand stand-up. กรงเทพฯ : Brand Age books, 2548.สวทย เมษนทรย. จดเปลยนประเทศไทย เศรษฐกจพอเพยงในกระแสโลกำภวตน, กรงเทพฯ :การเงนธนาคาร, 2549.

สวทย เมษนทรย “ปรชญำเศรษฐกจพอเพยง กระบวนกำรพฒนำประเทศไทยส 4.0 26 เมย.59”. (ออนไลน).เขาถงไดจาก: www.facebook.comdrsuvitpage/ posts/140008523131539.0, 2559.

อาคม เตมพทยาไพสฐ. “วสยทศนและยทธศำสตรกำรพฒนำประเทศสควำมยงยน ส�ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต”, กรงเทพ, 2557.

สำานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. รำยงำนสถำนกำรณวสำหกจ ขนำดกลำงและขนำดยอม ป 2558, กรงเทพ, 2558.

Alexandor k, Robert E., Frederick; Farm management systems and the future internet era, Computers and Electronic in Agriculture, Vol 89 pp 2-130-144., 2012.

Baker, D A Handbook of Digital Library Economics : Operations, Collections and Services.Oxford : Chandos Publishing., 2013.



McCown, RL. A cognitive system framework to inform delivery of analytic support of farmers intuitive management under seasonal climatic variability Agric.syst. 105 (1), 7-20, 2012.

Sorensen, C.G. Pesonen, L. 2011 Functional requirement for future farm management information system, Computer Electron. Agric, 76.p266-276, 2011.

วทยำลยปองกนรำชอำณำจกร สถำบนวชำกำรปองกนประเทศ64 ถนนวภำวดรงสต แขวง/เขต ดนแดง กรงเทพฯ 10400 โทร. 0 2691 9341 http://www.thaindc.org

ความรอบร ความเขาใจ

ความรวมมอ และการประสานงาน

เปนยอดปรารถนาของ

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร

NDCPolicy Brief...ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2560 ......

Documents

Transcript of NDCPolicy Brief...ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2560 ......