Mot So Bai Tap Tinh The
Transcript of Mot So Bai Tap Tinh The
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
1/16
MT S VN V TINH TH.
PGS TS L Kim Long, i hc Quc gia H Ni
t vn :
Trong chng trnh ho hc ph thng, phn trng thi rn ca cht v c th v tinh
th l mt phn kh l th v tru tng. Sch gio khoa nu c mt s tng cbn gio vin cn tham kho thm ti liu mi gip hc sinh hnh dung c v p dng
cc kin thc vo gii cc bi ton lin quan. Chuyn ny nhm cung cp cc kin thc
c th v cu trc tinh th v vn dng cho cc bi tp lin quan
L thuyt:
* Cu trc tinh th: Mng li tinh th (cu trc tinh th) l mng li khng gian ba
chiu trong cc nt mng l cc n v cu trc (nguyn t , ion, phn t ...).
- Tinh th kim loi
- Tinh th ion
- Tinh th nguyn t ( Hay tinh th cng ho tr)
- Tinh th phn t.
* Khi nim v c s:
L mng tinh th nh nht m bng cch tnh tin n theo hng ca ba trc tinh th ta
c th thu c ton b tinh th.
Mi c s c c trng bi cc thng s:
1. Hng s mng: a, b, c, , ,
2. S n v cu trc : n
3. S phi tr
4. c kht.
I. Mng tinh th kim loi:
1. Mt s kiu mng tinh th kim loi.
1.1. Mng lp phng n gin:
- nh l cc nguyn t kim loi hay ion dng kim
loi.
- S phi tr = 6.
- S n v cu trc: 1
1
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
2/16
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
3/16
2. S phi tr, hc t din, hc bt din, c kht ca mng tinh th, khi lng
ring ca kim loi.
2.1. c kht ca mng tinh th
2.2. Hc t din v hc bt din:
a. Mng lp phng tm mt:
- Hc t din l 8
- Hc bt din l: 1 + 12.1/4 = 4
b. Mng lc phng:
- Hc t din l 4
- Hc bt din l: 1 + 12.1/4 = 2
2.3. c kht ca mng tinh th
a) Mng tinh th lp phng tm khi
3
A
B
C A
A
B
Lp ph ng tm khi Lp ph ng tm mt Lc ph ng cht kht
Hc t din Hc b t din
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
4/16
2
3a
a
a
=4r
S qu cu trong mt c s : 1 + 8. 1/8 = 2
Tng th tch qu cu 34
2. .3
r 34 32. .( )3 4
a
Th tch ca mt c s a3 a3
b) Mng tinh th lp phng tm din
a
a
a 2 = 4.r
S qu cu trong mt c s : 6. 1/2 + 8. 1/8 = 4
Tng th tch qu cu 34
4. .3
r 34 2
4. .( )3 4
a
Th tch ca mt c s a3 a3
c) Mng tinh th lc phng cht kht
S qu cu trong mt c s: 4. 1/6 + 4. 1/12 + 1 = 2
Tng th tch qu cu 34
2. .3
r 34
2. .( )3 2
a
Th tch ca mt c s3 2 . 6
. .2 2
aa a 3 2a
4
== 68%
= = = 74%
= = = 74%
=
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
5/16
a
a
a
a
aa 32
a 63
2a 63
a =2.r cs
b=
a
Nhn xt: Bng tng qut cc c im ca cc mng tinh th kim loi
Cu trc Hng s
mng
S
ht
(n)
S
phi
tr
S
hc
T
S hc O c
kht (%)
Kim loi
Lp
phng
tm khi
(lptk:bcc)
= = =
90o
a=b=c
2 8 - - 68 Kim loi
kim, Ba,
Fe , V, Cr,
Lp
phng
tm din(lptd: fcc)
= = =
90o
a=b=c
4 12 8 4 74 Au, Ag, Cu,
Ni, Pb, Pd,
Pt,
Lc
phng
c kht
(hpc)
= = 90o
=120o
abc
2 12 4 2 74 Be, Mg, Zn,
Tl, Ti,
2.4. Khi lng ring ca kim loi
a) Cng thc tnh khi lng ring ca kim loi
D = 33. .
4 . A
M P
r N (*) hoc D = (n.M) / (NA.V1 )
M : Khi lng kim loi (g) ; NA: S Avogaro, n: s nguyn t trong 1 c s.
P : c kht (mng lp phng tm khi P = 68%; mng lp phng tm din,
lc phng cht kht P = 74%)r : Bn knh nguyn t (cm), V1 : th tch ca 1 mng.
5
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
6/16
b) p dng:
Bi 1: Tnh khi lng ring ca tinh th Ni, bit Ni kt tinh theo mng tinh th lp
phng tm mt v bn knh ca Ni l 1,24 0A .
Gii:
a
a
a 2 = 4.r
a =04 4.1,24 3,507( )
2 2r A= = ;P= 0,74
Khi lng ring ca Ni:
8 3 23
3.58,7.0,74
4.3,14.(1, 24.10 ) .6,02.10=9,04 (g/cm3)
Bi 2: ( HSG QG 2007) Thc nghim cho bit pha rn, vng ( Au) c khi lng
ring l 19,4 g/cm3 v c mng li lp phng tm din. di cnh ca mng n v
l 4,070.10-10 m. Khi lng mol nguyn t ca vng l: 196,97 g/cm3.
1. Tnh phn trm th tch khng gian trng trong mng li tinh th ca vng.
2. Xc nh tr s ca s Avogadro.
Gii:
a
a
a 2 = 4.r
- S nguyn t trong 1 c s:
8.1/8 + 6.1/2 = 4.
- Bn knh nguyn t Au:
4.r = a 2 r= a 2 /4= 1,435.10-8
cm
Th tch b chim bi cc nguyn t:
Vnguynt= 4/3. .r3 = 4.4/3.3,14.(1,435.10-8 )3 = 5.10-23 cm3.
Th tch 1 n v:
V1 = a3 = (4,070.10-8 )3 = 6,742.10-23 cm3.
Phn trm th tch khng gian trng:
(V1 - Vnguynt).100 / Vnguyn t = 26%.
Tr s ca s Avogadro: NA = (n.M)/ ( D.V) = 6,02.1023.
Bi 3: ng kt tinh theo kiu lp phng tm din.
6
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
7/16
a. Tnh cnh ca hnh lp phng ca mng tinh th v khong cch ngn nht gia hai
tm ca hai nguyn t ng trong mng, bit nguyn t ng c bn knh bng 1,28A0.
b. Tnh khi lng ring ca ng theo g/ cm3. Cho Cu = 64.
Gii: Bn knh nguyn t Cu l: r = 1,28.10-8 cm.
T cng thc: 4.r = a 2 a= 4.r / 2 = (4.1,28.10-8 )/1,41 = 3,63.10-8 cm.Khong cch ngn nht gia 2 tm ca hai nguyn t ng trong mng.
2.r = 2,56.10-8 cm.
Khi lng ring: D = (n.M) / (NA.V1 ) = 8,896 g/cm3.
Bi 4: ( HSG QG 2009) Mu trong c th ngi c mu v cha hemoglobin
( cht vn chuyn oxi cha st). Mu ca mt s ng vt nhuyn th khng c mu m
c mu khc v cha kim loi khc ( X). T bo n v ( mng c s) lp phng tmdin ca tinh th X c cnh bng 6,62.10 -8 cm. Khi lng ring ca nguyn t ny l
8920 kg/m3.
a. Tnh th tch ca cc nguyn t trong mt t bo v phn trm th tch ca t bo b
chim bi cc nguyn t.
b. Xc nh nguyn t X.
Gii:S nguyn t trong mt t bo: 8.1/8 + 6.1/2 = 4.
Tnh bn knh nguyn t: r = 1,276.10-8 cm.
Th tch b chim bi cc nguyn t V nguyn t = 4.4/3. .r3 = 3,48.10-23 cm3.
Th tch 1 mng c s V 1 = a3 = 4,7.10-23 cm3.
Phn trm th tch t bo b chim bi cc nguyn t: 74%.
Khi lng mol phn t: M = 63,1 g/mol. Vy X l ng.
Bi 5: Xc nh khi lng ring ca Na, Mg, K.
Gii: Xc nh khi lng ring ca cc kim loi trn theo cng thc:
D = 33. .
4 . A
M P
r N Sau in vo bng v so snh khi lng ring ca cc kim loi , gii
thch kt qu tnh c.
Kim loi Na Mg Al
Nguyn t khi (v.C) 22,99 24,31 26,98Bn knh nguyn t ( 0A ) 1,89 1,6 1,43
Mng tinh th Lptk Lpck Lptm7
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
8/16
c kht 0,68 0,74 0,74Khi lng ring l thuyt (g/cm3) 0,919 1,742 2,708
Khi lng ring thc nghim
(g/cm3)0,97 1,74 2,7
Nhn xt: Khi lng ring tng theo th t: DNa < DMg < DAl. L do s bin i cutrc mng tinh th kim loi, c kht tng dn v khi lng mol nguyn t tng dn.
II. Mng tinh th ion:
* Tinh th hp cht ion c to thnh bi nhng cation v anion hnh cu c bn knh xc
nh
*Lc lin kt gia cc ion l lc ht tnh in khng nh hng
* Cc anion thng c bn knh ln hn cation nn trong tinh th ngi ta coi anion nhnhng qu cu xp kht nhau theo kiu lptm, lpck, hoc lp phng n gin. Cc cation c
kch thc nh hn nm cc hc t din hoc bt din.
Bi 1: Tinh th NaCl c cu trc lp phng tm mt ca cc ion Na +, cn cc ion Cl-
chim cc l trng tm mt trong mng c s ca cc ion Na+, ngha l c 1 ion Cl-
chim tm ca hnh lp phng. Bit cnh a ca mng c s l 5,58 0A . Khi lng mol
ca Na v Cl ln lt l 22,99 g/mol; 35,45 g/mol. Cho bn knh ca Cl- l 1,81 0A . Tnh :
a) Bn knh ca ion Na+. b) Khi lng ring ca NaCl (tinh th).
Gii:
Cc ion Cl -xp theo kiu lp phng tm mt, cc cation Na+ nh hn chim ht s hc
bt din. Tinh th NaCl gm hai mng lp phng tm mt lng vo nhau. S phi tr ca
Na+ v Cl- u bng 6.8
Na
Cl
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
9/16
S ion Cl- trong mt c s: 8.1/8 + 6.1/2 = 4
S ion Na+ trong mt c s: 12.1/4 + 1.1 = 4
S phn t NaCl trong mt c s l 4
a. C: 2.(rNa+ + rCl-) = a = 5,58.10
-8
cm rNa+ = 0,98.10
-8
cm;b. Khi lng ring ca NaCl l:
D = (n.M) / (NA.V1 ) D = [ 4.(22,29 + 35,45)]/[6,02.1023.(5,58.10-8)3 ]
D = 2,21 g/cm3;
Bi 2: Phn t CuCl kt tinh di dng lp phng tm din. Hy biu din mng c s
ca CuCl.
a) Tnh s ion Cu+ v Cl - ri suy ra s phn t CuCl cha trong mng tinh th c s.
b) Xc nh bn knh ion Cu+.
Cho: D(CuCl) = 4,136 g/cm3 ; rCl-= 1,840
A ; Cu = 63,5 ; Cl = 35,5
Gii:
Cc ion Cl -xp theo kiu lp phng tm mt, cc cation Cu+ nh hn chim ht s hc
bt din. Tinh th CuCl gm hai mng lp phng tm mt lng vo nhau. S phi tr ca
Cu+ v Cl- u bng 6
S ion Cl- trong mt c s: 8.1/8 + 6.1/2 = 4
S ion Cu+ trong mt c s: 12.1/4 + 1.1 = 4; S phn t CuCl trong mt c s l 4.
Khi lng ring caCuCl l:
D = (n.M) / (NA.a3) a = 5,42.10-8 cm ( a l cnh ca hnh lp phng)
C: 2.(rCu+ + rCl-) = a = 5,42.10-8 cm rCu+ = 0,87.10-8 cm;III. Ti nh th nguyn t:
* Trong tinh th nguyn t, cc n v cu trc chim cc im nt mng l cc nguyn t,
lin kt vi nhau bng lin kt cng ho tr nn cn gi l tinh th cng ho tr.
* Do lin kt cng ho tr c tnh nh hng nn cu trc tinh th v s phi tr c quyt
nh bi c im lin kt cng ho tr,khng ph thuc vo iu kin sp xp khng gian
ca nguyn t.
9
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
10/16
* V lin kt cng ho tr l lin kt mnh nn cc tinh th nguyn t c cng c bit
ln, nhit nng chy v nhit si cao, khng tan trong cc dung mi. Chng l cht
cch in hay bn dn.
Bi 1:
a) Hy v s m t cu trc ca mt t bo s ng ca kim cng.b) Bit hng s mng a = 3,5 0A . Hy tnh khong cch gia mt nguyn t C v mt
nguyn t C lng ging gn nht. Mi nguyn t C nh vy c bao quanh bi my
nguyn t khong cch ?
c) Hy tnh s nguyn t C trong mt t bo s ng v khi lng ring ca kim cng.
Gii:
a. * Cc nguyn t C chim v tr cc nh, cc tm mt v mt na s hc t din. S
phi tr ca C bng 4 ( Cacbon trng thi lai ho sp2).
* Mi t bo gm 8.1/8 + 6.1/2 + 4 = 8 nguyn t
* Khong cch gia mt nguyn t Cacbon v mt nguyn t cacbon lng ging gn nhtl: 2r = d/4; vi d l ng cho ca hnh lp phng d = 3.a .
2.r = 4/3.a = 1,51.10-8 cm;
b. Mi nguyn t cacbon c bao quanh bi 4 nguyn t cacbon bn cnh.
c. Khi lng ring ca kim cng:
D =VNA
Mn
.
.
= 3823 )10.5.3.(10.02,6011,12.8
= 3,72 g/cm3
Bi 2: (HSG QG 2008) Silic c cu trc tinh th ging kim cng.
10
a = 3,55 A
Lin kt C-C di 1,54 A
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
11/16
1. Tnh bn knh nguyn t silic. Cho khi lng ring ca silic tinh th bng 2,33g.cm-3;
khi lng mol nguyn t ca Si bng 28,1g.mol-1.
2. So snh bn knh nguyn t ca silic vi cacbon (rC = 0,077 nm) v gii thch.
Gii:
a. T cng thc tnh khi lng ring
D =VNA
Mn
.
.
V1 = ( 8.28,1)/(2,33.6,02.1023) = 16,027 cm3.
a= 5,43.10-8 cm; d = 3.a = 5,43.10-8 .1,71 = 9.39.10-8 cm;
Bn knh ca nguyn t silic l: r = d/8 = 1,17 .10-8cm;
b. C rSi (0,117 nm) > rC( 0,077 nm). iu ny ph hp vi quy lut bin i bn knh
nguyn t trong mt phn nhm chnh.
IV. Mt s kiu mng tinh th kim loi.
IV.1. Mng lp phng n gin:
- nh khi lp phng l cc nguyn t kim loi hay ion
dng kim loi; S phi tr = 6.
IV.2. Mng lp phng tm khi:
- nh v tm khi hp lp phng l nguyn t hay
ion dng kim loi; S phi tr = 8.
IV.3. Mng lp phng tm din
- nh v tm cc mt ca khi hp lp phng l cc
nguyn t hoc ion dng kim loi; S phi tr = 12.
IV.4. Mng su phng c kht (mng lc phng):
- Khi lng tr lc gic gm 3 mng c s. Mi mng
c s l mt khi hp hnh thoi. Cc nh v tm khi hp hnh thoi
l nguyn t hay ion kim loi;
- S phi tr = 12.
11
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
12/16
V. nh hng ca lin kt kim loi n tnh cht vt l ca kim loi
Do cu trc c bit ca mng tinh th kim loi m cc kim loi rn c nhng tnh cht
vt l chung: tnh dn in, tnh dn nhit, tnh do, nh kim. Cc tnh cht vt l chung
u do electron t do trong kim loi gy ra.
Ngoi ra c im ca lin kt kim loi: Mt nguyn t (hay c kht), mt electron t do, in tch ca cation kim loi cng nh hng n cc tnh cht
vt l khc ca kim loi nh: cng, nhit nng chy, nhit si, t khi.
VI. c kht ca mng tinh th, khi lng ring ca kim loi.
VI. 1. c kht ca mng tinh th
a) Mng tinh th lp phng tm khi
2
3a
a
a
=4r
S qu cu trong mt c s : 1 + 8. 1/8 = 2
Tng th tch qu cu 34
2. .3
r 34 32. .( )3 4
a
Th tch ca mt c s a3 a3
b) Mng tinh th lp phng tm din
a
a
a 2 = 4.r
S qu cu trong mt c s : 6. 1/2 + 8. 1/8 = 4
Tng th tch qu cu
344. .3
r
34 24. .( )3 4
a
Th tch ca mt c s a3 a3
12
== = 68%
= = = 74%
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
13/16
c) Mng tinh th lc phng cht kht
S qu cu trong mt c s: 4. 1/6 + 4. 1/12 + 1 = 2
Tng th tch qu cu 34
2. .3
r 34
2. .( )3 2
a
Th tch ca mt c s3 2 . 6
. .2 2
aa a
3
2a
a
a
a
a
aa 32
a 63
2a 63
a =2.r cs
b=
a
VI.2. Khi lng ring ca kim loi
a) Cng thc tnh khi lng ring ca kim loi
D = 33. .
4 . A
M P
r N (*)
M : Khi lng kim loi (g) ; NA: S Avogaro
P : c kht (mng lp phng tm khi P = 68%; mng lp phng tm din,
lc phng cht kht P = 74%)
r : Bn knh nguyn t (cm)
b) p dng:
V d 1: Tnh khi lng ring ca tinh th Ni, bit Ni kt tinh theo mng tinh th
lp phng tm mt v bn knh ca Ni l 1,24 0A .
a
a
a 2 = 4.r
a =
04 4.1,24
3,507( )2 2
r
A= = ;P= 0,74
Khi lng ring ca Ni:
8 3 23
3.58,7.0,74
4.3,14.(1,24.10 ) .6,02.10=9,04 (g/cm3)
13
= = = 74%
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
14/16
V d 2: Xc nh khi lng ring ca Na, Mg, K
Kim loi Na Mg AlNguyn t khi (v.C) 22,99 24,31 26,98Bn knh nguyn t ( 0A ) 1,89 1,6 1,43
Mng tinh th Lptk Lpck Lptm
c kht 0,68 0,74 0,74Khi lng ring l thuyt (g/cm3) 0,919 1,742 2,708Khi lng ring thc nghim
(g/cm3)0,97 1,74 2,7
Bi 1. ng (Cu) kt tinh c dng tinh th lp phng tm din.
a) Tnh cnh lp phng a( 0A ) ca mng tinh th v khong cch ngn nht gia hai tm
ca hai nguyn t ng trong mng, bit rng nguyn t ng c bn knh bng 1,28 0A .
b) Tnh khi lng ring d ca Cu theo g/cm3. (Cho Cu = 64).
HD: a)04
2 4 2 2. 2 2.1,28 3,622
ra r a r A= = = = =
b) S nguyn t Cu trong mng tinh th:1 1
8. 6. 48 2
+ =
3
3 23 8 3
4. 4.64
8,96 /6,02.10 .(3, 62.10 )Cu
Cu
Mm g
d g cmV a cm= = = =
Bi 2. Phn t CuCl kt tinh di dng lp phng tm din. Hy biu din mng c s
ca CuCl.
a) Tnh s ion Cu+ v Cl - ri suy ra s phn t CuCl cha trong mng tinh th
c s.
b) Xc nh bn knh ion Cu+.
Cho: d(CuCl) = 4,136 g/cm3 ; rCl = 1,84 0A ; Cu = 63,5 ; Cl = 35,5
Bi 3. T nhit phng n 1185K st tn ti dng Fe vi cu trc lp phng tm
khi, t 1185K n 1667K dng Fe vi cu trc lp phng tm din. 293K st c
khi lng ring d = 7,874g/cm3.
a) Hy tnh bn knh ca nguyn t Fe.
b) Tnh khi lng ring ca st 1250K (b qua nh hng khng ng k do s dn n
nhit).
14
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
15/16
Thp l hp kim ca st v cacbon, trong mt s khong trng gia cc nguyn
t st b chim bi nguyn t cacbon. Trong l luyn thp (l thi) st d nng chy khi
cha 4,3% cacbon v khi lng. Nu c lm lnh nhanh th cc nguyn t cacbon vn
c phn tn trong mng li lp phng ni tm, hp kim c gi l martensite cng
v dn. Kch thc ca t bo s ng ca Fe khng i.
c) Hy tnh s nguyn t trung bnh ca C trong mi t bo s ng ca Fe vi hm
lng ca C l 4,3%.
d) Hy tnh khi lng ring ca martensite. (cho Fe = 55,847; C = 12,011;
s N = 6,022. 1023 )
HD: a) S nguyn t Fe trong mt mng c s lp phng tm khi l: 20
83
23 3 23
2.55,847 2.55,8472,87.10 2,87
6,022.10 . 6,022.10 .7,874Fem
d a cm AV a
= = = = =
033 4 1,24
4
aa r r A= = =
b) nhit 1250 st tn ti dng Fe vi cu trc mng lp phng tm din.
Ta c:0
2 2. 2 2.1,24 3,51a r A= = =;
323 8 3
4.55,8478,58 /
6, 022.10 .(3, 51.10 )Fe
gd g cm
cm
= =
c) S nguyn t trung bnh ca C trong mi t bo s ng ca Fe l:
% . 4,3.2.55,8470,418
12, 011 % .12, 011 95, 7.12, 011C Fem C m
Fe= = =
d) Khi lng ring ca martensite:3
23 8 3
(2.55,847 0,418.12,011)8,20 /
6, 022.10 .(2,87.10 )
gg cm
cm+
=
Bi 4. a) Hy v s m t cu trc ca mt t bo s ng ca kim cng.
b) Bit hng s mng a = 3,5 0A . Hy tnh khong cch gia mt nguyn t C v mt
nguyn t C lng ging gn nht. Mi nguyn t C nh vy c bao quanh bi my
nguyn t khong cch ?
c) Hy tnh s nguyn t C trong mt t bo s ng v khi lng ring ca kim cng.
Bi 5. Tinh th NaCl c cu trc lp phng tm mt ca cc ion Na+, cn cc ion Cl-
chim cc l trng tm mt trong mng c s ca cc ion Na+, ngha l c 1 ion Cl-
chim tm ca hnh lp phng. Bit cnh a ca mng c s l 5,58 0A . Khi lng mol
ca Na v Cl ln lt l 22,99 g/mol; 35,45 g/mol.15
-
8/3/2019 Mot So Bai Tap Tinh The
16/16
Tnh :
a) Bn knh ca ion Na+. b) Khi lng ring ca NaCl (tinh th).
16