mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema...
Transcript of mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema...
![Page 1: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/1.jpg)
xelovneba
operamokle eqskursi
ekaterine buCukuri
opera oTxi saukunis win daibada da mas Semdeg milionobiT adamianis sayvarel Janrad iqca.
opera (Opera – ital. naSromi, Txzule-ba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia poezia da dramatuli xelovne-ba, vokaluri da instrumentuli musika, cekva da mimika, dekoraciebis da kostiu-mebis mxatvroba. musikisa da dramis Serwy-ma, didi saSemsruleblo koleqtivis mona-wileoba (solistebi, gundi, orkestri), scenuri sanaxaoba waruSlel mxatvrul STabeWdilebas axdens, romelsac dRemde sinTezurobiT verc erTi sxva dramatuli xelovnebis saxeoba Seedreba.
78
![Page 2: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/2.jpg)
juzepe fortunino franCesko
verdi (1813-1901)
opera
oTxasi wlis man-Zilze saopero Sedev-rebis istoria, ro-gorc wesi, iwyeboda warmatebuli premie-riT. premiera zogjer triumfad iqceoda (ro-gorc es verdis opera „nabuqos“ SemTxvevaSi moxda – operis dadgma na-cionaluri movlena gax-da, an vagneris „nibelunge-bis beWdis“ premiera, rome-lic msoflio movlenad aRiares), zogjer ki – fiaskod da, rogorc wesi, warumatebeli premiera operis samudamod da-samarebas niSnavda. Tumca arse-bobs gamonaklisebic, rodesac geni-aluri nawarmoebis „biografia“ kra-
xiT daiwyo: dRes Zneli dasa-jerebelia, rom Tavis dro-
ze Cavarda iseTi operebis premierebi, rogoricaa rosi-
nis „sevilieli dalaqi“ (1816), verdis „traviata“ (1853), bizes
„karmeni“ (1875), beThovenis „fidelio“ (1805), vagneris
italieli kompozitori, XIX s-is italiuri operis yvelaze didi warmomadgeneli. misi qmnilebebis umetesoba aRiarebulia saopero Sedevre-bad da gvxvdeba msoflios yvela
didi saopero Teatris repertuarSi.
79
![Page 3: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/3.jpg)
xelovneba
`nabuqo~ _ juzepe verdis opera, Seiqmna 1841 wels, misi premiera gaimarTa 1842 wlis 9 marts milanSi, la skalas TeatrSi. `nabuqos~ libreto ekuTvnis Temistokle soleras (1815-1878). opera mogviTxrobs babiloneli mefe nabuqos mier ebraelTa datyvevebis Sesaxeb. ebraelebi mZime mdgo-mareobaSi arian, magram maT rwmena aZlie-rebT. nabuqo Tavs RmerTad acxadebs da eb-raelTa daxocvas brZanebs. ufali mas sas-jelad sigiJes mouvlens. nabuqo xedavs, rogor mihyavT babilonelebs misi iude-velTa sarwmunoebaze moqceuli qaliSvi-li fenena sikvdiliT dasasjelad. nabuqo-Si sulieri gardatexa xdeba, is gons moege-ba, ebraelTa RmerTs patiebas sTxovs, dan-greuli taZris aRdgenas hpirdeba, kerps amsxvrevs da tyve ebraelebs aTavisuf-lebs.
vilhelm rihard vagneri (1813-1883)germaneli saopero kompozitori, diri-Jori, dramaturgi, filosofosi, revo-lucioneri. sakuTari operebis libre-tos avtori. saukuneTa gasaYyarze vagne-ris saopero Semoqmedebam udidesi gav-lena iqonia evropul kulturaze.
NABUCCO
„tanhoizeri“ (1861), puCinis „madam baterflai“ (1904), k. vailis „qalaq maxagonis aRzeveba da dacema“ (1930).
Tanamedrove xelovneba ara mxolod sulierebis, aramed garkveulwilad komerciis nawilic gaxda. ope-ra da saopero Teatri am mxriv naklebad `momgebiani~ sferoa, es aris fufuneba, romelsac yovelTvis hyav-da mecenatebi (dRes – sponsorebi) da is qveynis pres-tiJis da misi ganviTarebis donis erT-erTi indikato-ria.
SesaZlebelia Tu ara niWis da nawarmoebis maRal-mxatvrulobis cifrebiT, statistikiT an kultu-rul-istoriuli procesebiT gadamowmeba? am mxriv saintereso informacias iZleva saiti operabase.com, sadac SeiZleba moZieba, Tu romeli operebi da saopero kompozitorebi arian dResdReobiT yvelaze popularuli msoflioSi.
2011/12-2015/16 wlebis saopero Teatrebis xuTi Teatraluri sezonis mixedviT, romelTa ganmavloba-Si 1281 kompozitoris 2662 sxvadasxva saopero nawar-moebi iyo warmodgenili, msoflioSi yvelaze didi moTxovna Semdeg 10 operazea:
1.� „traviata“ – juzepe verdi
2.� „jadosnuri fleita“ – volfgang amadeus mocarti
3.� „karmeni“ – JorJ bize
4.� „bohema“ –jakomo puCini
5.� „toska“ – jakomo puCini
6.� `madam baterflai“ – jakomo puCini
7.� „sevilieli dalaqi“ – joakino rosini
8.� „figaros qorwineba“ – volfgang amadeus mocarti
9.� `don jovani“ – volfgang amadeus mocarti
10.� „rigoleto“ – juzepe verdi
80
![Page 4: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/4.jpg)
meore oceulSi Sedis: verdis kidev sami opera („aida“, `nabuqo“, trubaduri“), donicetis „siyvaru-lis neqtari“, mocartis „ase iqceva yvela“, puCinis „turandoti“, le-onkavalos „jambazebi“, Caikovskis „evgeni onegini“. rac Seexeba vag-neris genialur operebs, isini saer-Tod ar aris oceulSi, `mfrinavi holandieli“ mxolod 24-e adgil-zea.
da mainc, saidan modis operis Janri da ram gansazRvra misi aseTi sicocxlisunarianoba? am kiTxveb-
ze pasuxis gasacemad mogviwevs ope-ris saTaveebTan dabruneba.
operis dabadeba
XVI-XVII saukuneebis mijna xelovnebaSi mniSvnelo-vani cvlilebebiT, maT Soris, stilebis monacvleo-biT xasiaTdeba – aRorZinebis epoqas cvlis baroko. ibadeba Tanamedrove musikaluri Janrebi: opera, oratoria, kantata, koncerti, suita, sonata, sim-foniac ki, rogorc musikaluri termini, swored am periodSi gaCnda.
XVI saukunis bolos polifoniis (mravalxmiano-bis) monodiiT (erTxmianobiT) Canacvlebam operas ga-nviTarebis farTo gza gauxsna da XVII saukuneSi saek-lesio musikidan yuradRebam saero musikaze gadai-nacvla. barokos epoqis yvelaze prioritetul Janrad iqca opera. vinCenco galileim traqtatSi `dialogi Zvel da axal musikaze~ gamoTqva azri, rom Tanamedrove musika daSorda antikur tragedias da
CARMENT
HE
MA
GIC
FLU
TE
La
BO
HE
MA
TANNHAUSER
opera
81
![Page 5: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/5.jpg)
florenciuli kamerata (kamerata niSnavs patara
kamerul gundsa Tu orkestrs) iyo gviani renesan-
sis epoqis florenciaSi humanist-filosofose-
bis, musikosebis, poetebisa da inteleqtualebis
gaerTianeba, Seqmnili 1573 wels. jgufis Sekre-
bebs mfarvelobda grafi jovani bardi da amitom
gaerTianebas misi saxeliTac moixsenieben
(Camerata de' Bardi). jgufi ikribeboda da msje-
lobda, Tu rogor SeiZleboda Zveli berZnuli
musikis gardasaxva imdroindel italiur musi-
kaSi.
aucilebelia axali deklamaciuri stilis Seqmna, romlis mTavari mizani iqneba gamo-avlinos poeturi teqstis yoveli niuansi da wina planze wamowios mTavari musika-luri azris gamomxatveli elementi – „me-lodia“. ZvelberZnuli tragediis aRorZi-nebis cdam safuZveli Cauyara axal sinTe-zur Janrs – dramma per musica-s (musikalu-ri drama), antikuri miTologiis siuJetze, anu opera scenico-s, romelic SemdgomSi (1639) SemoklebiT opera-s saxelwodebiT gaxda cnobili. mogvianebiT, XIX saukuneSi, rihard vagneri daubrunda operis am pir-velad dasaxelebas da mas kvlav „musikalu-ri drama“ uwoda.
florenciuli `kameratas” wevrebTan – poet otavio rinuCinis, kompozitor-mom-RerlebTan – jakopo perisa da julio kaCi-nis saxelebTanaa dakavSirebuli pirveli operebis Seqmna, romelTa idea ZvelberZ-nuli tragediis aRorZineba iyo.
pirvel operas – `dafnes~ (1597) Cvenam-de ar mouRwevia. misi avtorebi arian kom-pozitori jakopo peri da poeti otavio rinuCini (libretos avtori). dRemde Se-morCenili pirveli saopero partitura, 1600 wels imave avtorebis opera `evridi-kea~, romelic henrix IV-sa da maria mediCis qorwinebisTvis Seiqmna. miTi orfevsisa da evridikes siyvarulis da musikis yovlis-SemZle Zalis Sesaxeb Semdgomac mravali
IACOPOPERI
CREATORE DEL
MELODRAMMA
xelovneba
82
![Page 6: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/6.jpg)
operis siuJets daedo safuZvlad (kaCini, monteverdi, rosi, gluki da sxv.).
TandaTan italiaSi gaCnda saopero sko-lebi – florenciaSi, romSi, veneciaSi, nea-polSi. TiToeulma maTganma ganumeorebe-li kvali datova Janris istoriaSi, Camoya-libda operis ZiriTadi saxeobebi: opera-seria (seriozuli opera) da opera-bufa (komikuri opera).
pirveli sajaro saopero Teatri, „san kasiano“, 1637 wels veneciaSi gaixsna. manam-de opera mxolod karis gasarTobi sanaxao-ba iyo. Janris mzard popularobaze mety-velebs is, rom XVII saukunis II naxevarSi ve-neciaSi ukve Svidi saopero Teatri funq-cionirebda, romelTa repertuarSi 40-ze meti opera iyo.
XVII saukunis damlevs veneciur saope-ro skolas pirveloba CamoarTva neapolma. swored neapolis mdidarma folklorma ganapiroba iq saopero melodikis gansa-kuTrebuli ayvaveba. amasTanave, XVI sauku-nis damlevs, neapolis musikalur cxovre-baSi udidesi roli iTamaSa profesiuli musikis keram – konservatoriam. ase uwo-debdnen imxanad upatrono bavSvTa saxls, sadac mozardebs xelobasTan erTad musi-kas aswavlidnen da virtuoz-momRerlebsa da instrumentalistebs zrdidnen.
barokos epoqis saopero xelovnebaSi udidesi mniSvneloba kastratebs eniWebo-
san kasiano
daT, romlebic belkantos ubadlo Semsruleb-lebi iyvnen. Bel canto (mSvenieri mRera) aris me-lodiuri, teqnikurad srulyofili, virtuo-zuli sasimRero stili, romelSic daixvewa ko-loraturis teqnika, improvizaciuli Tavi-sufleba, ornamentika. kastratebis gamoCena imiT aixsneba, rom Sua saukuneebis evropa qa-lebs ar aZlevda eklesiaSi galobis uflebas da maRali xmebis partiebs biWunebi asrulebdnen. zrdasTan erTad momRerlebs xma rom ar dabo-xebodaT, maT kastracias ukeTebdnen da am gziT unarCunebdnen qalis msgavs xmas. miuxedavad imisa, rom kastracia ar mougoniaT evropaSi, swored aq daiwyes misi gamoyeneba profesio-
koloratura _ simReris dros melodiis Semkoba
teqnikurad brwyinvale, virtuozuli pasaJebiT.
kastratebi
barokos epoqis Teatri
opera
83
![Page 7: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/7.jpg)
xelovneba
nali momRerlebis momzadebis procesSi. pirveli oficialurad aRiarebuli momRe-rali-kastratebi iyvnen pietro paolo foliniato da jirolamo rosini, romle-bic XVI saukunis bolos romis taZrebSi mRerodnen.
kaTolikuri eklesiis pozicia momRe-ral-kastratebis mimarT orgvari iyo. er-Ti mxriv, is krZalavda qalTa mReras sazo-gadoebriv adgilebSi da amiT zrunavda sa-zogadoebriv moralze, meore mxriv ki, ga-mosvlis nebas aZlevda iseT momRerlebs, romelTa bunebac qirurgiuli gziT iyo Secvlili. 1780 wels romSi oficialurad 200 kastrati iyo. ukanasknel kastratad iTvleba romis papis kapelis diriJori alesandro moreski (1858-1922).
film `kastrati farinelis~ fonogra-mis avtorebma gamoCenili kastrat-sop-ranos – farinelis (karlo broski) xmis konstruireba kompiuteris daxmarebiT SeZles, maT erT tembrSi SeaerTes ori mom-Rerlis – kontrtenoris da koloraturu-li sopranos xmebi; amasTanave zogierTi bgera, romelsac ver mRerian Tanamedrove momRerlebi, sinTezirebulia specialuri aparaturiT.
kastratebis xmis farTo diapazoni, JReradobis siZliere da improvizaciu-li xerxebis floba aucilebeli iyo ba-rokos operaSi, rodesac kompozitorebi
miuTiTebdnen mxolod vokalur Temas, xo-lo niuansebsa da damuSavebas Semsruleb-els andobdnen. klasikuri italiuri ope-ris ayvavebis xanaSi swored Semsrule-beli, da ara kompozitori, iyo nomeri pir-veli musikaSi.
dRes Tanamedrove `farinelebs~ amza-deben ara saoperacio magidaze, aramed konservatoriebSi da maT sxvagvarad – kontrtenorebs – uwodeben. es aris mama-kacis xma, romlis simaRlec msgavsia qalis xmisa – kontraltos, mecosopranos an sop-ranosi, magram JReradobiT gansxvavdeba qalis xmisgan saxmo aparatis gamo.
italiidan opera mTel evropaSi gavr-celda. pirveli qveyana, romelmac itali-uri operisaTvis konkurenciis gaweva SeZ-lo da sakuTar enaze dawerili, sabaleto
karlo broski Jan-batist liuli
franguli opera baletis scenebiT
84
![Page 8: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/8.jpg)
nomrebiT datvirTuli erovnuli operis nimu-Sebi daupirispira, safrangeTi iyo. safrange-Tis absoluturi monarqiis fufunebisken swrafva uSualod ukavSirdeba barokos stils, romelmac srulyofilebas „mefe mzis“ lui –XIV-is xanaSi miaRwia. safrangeTSi erovnuli opera organulad Seerwya franguli Teatra -luri xelovnebis mdidar tradiciebs drama– -tul Teatrs (korneli, rasini, molieri), saba-leto xelovnebas da agreTve frang instru-mentalistTa Semoqmedebas. 1671 wels parizSi „musikisa da cekvis samefo akademia“ gaixsna musikaluri tragediiT „pomona“, romlis av-torebi iyvnen kamberi da pereni. Tumca, fran-guli klasikuri saopero xelovnebis fuZem -deblad Jan batist liuli gvevlineba.
XVII saukunidan dRemde istoriulad Ca-moyalibda saopero musikis gansazRvruli Jan-rebi, romlebsac upiratesoba eniWeboda sxva-dasxva epoqasa da sxvadasxva qveyanaSi: opera-seria (didi, seriozuli opera), semiseria (na-xevradseriozuli opera), opera-bufa (komi-kuri opera) – italiaSi, opéra-comique – saf-rangeTSi, Singspiel – germaniaSi, baladuri ope-ra – inglisSi, XIX saukunidan – grand opera, lirikuli opera, kameruli opera, monoopera, opera-oratoria, opera-baleti; operidan iS-va iseTi Janrebic, rogoricaa opereta, roko-pera da miuzikli.
operis pionerebi iyvnen: safrangeTSi – ro-ber kamberi (`pastorale~, 1647), germaniaSi – hainrix Siutci („dafne“, 1627); inglisSi – hen-ri perseli („dido da eneasi“, 1680), ruseTSi – aleqsei verstovski (`pan tvardovski~, 1828) da a.S.
XIX saukuneSi italiuri operis rezonansma saqarTvelomdec moaRwia. mTavarmarTeblis, graf voroncovis ZalisxmeviT, Tbilisis cen-tralur moedanze (dRevandeli Tavisuflebis moedani) saZirkveli Caeyara Teatris mSeneb-lobas (arqiteqtori jovani skudieri), rome-lic 1851 wels gaixsna grandiozuli balmaska-radiT. Teatri Tavisi arqiteqturuli gafor-mebiT da Sinagani morTulobiT umSvenieresi iyo imxanad arsebul Teatrebs Soris.
`uyoymanod SeiZleba iTqvas, rom Tbilisis saTeatro darbazisTana Tvalwarmtaci darba-zi Cems sicocxleSi arsad menaxa…~, – werda aleqsandr diuma ̀ kavkasiaSi~.
amave wlis 9 noembers TbilisSi mowveulma italiurma saopero dasma, diriJor barbieris xelmZRvanelobiT, pirveli saopero sezoni gaxsna da gaetano donicetis `luCia di lamer-
operaSi dramatuli monologis datvirTva
aqvs arias – dasrulebul vokalur solo
nomers, romelic akompanimentis TanxlebiT
sruldeba. operis sityvier teqsts ewodeba
libreto, xolo mis saorkestro Sesavals,
romelsac Sehyavs msmeneli operis musika-
lur samyaroSi – uvertiura.
opera
85
![Page 9: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/9.jpg)
xelovneba
muri~ warmoadgina. amas mohyva verdis ̀ er-nani~, belinis ̀ norma~, rosinis ̀ sevilieli dalaqi~ da sxva operebi. italiuri musika, gansakuTrebiT izidavda emociuri damo-kidebulebiT gamorCeul temperamentul qarTvel msmenels. Tbilisi XIX saukunis meore naxevarSi faqtobrivad `operama-niiT~ iyo Sepyrobili. italiuri opera qarTvelebis cxovrebis ganuyofel nawi-lad iqca, mravali saopero melodia Tbi-lisSi gaxalxurda, xolo saopero Teatri qalaqis kulturuli cxovrebis erT-erT yvelaze mniSvnelovan kerad iqca.
qarTuli sazogadoeba kargad icnobda italiur, frangul, avstriul, germanul da rusul saopero klasikas, ucxouri ope-rebis zogierTi popularuli nawyveti ki xSirad qalaqis musikalur yofaSi vrcel-deboda da qarTul yaidaze imRereboda.
operisa da klasikuri musikis moTxov-nileba marTlac uzarmazari iyo tfilis-Si, qalaqSi, romlis ̀ meidanzec ki mRerod-nen `kasta divas~ da yovels fexis nabijze gaigonebdiT gamebsa da triolebs, fiori-turebsa da bemolebsa...~ yvela Tbilisels gasaocari mondomebiT surda swored sce-
nidan moesmina “La donna e mobile”. swored scenidan, radgan tfilisis quCebSi, yovel fexis nabijze, isedac ismoda aria.
rogorc wesi, evropuli premierebi Cvens dedaqalaqSi daujerebeli siswra-fiT meordeboda; magaliTad, `rigole-tos~ italiuri premieridan sul raRac or weliwadSi, 1853 wels, TbilisSic daidga `rigoleto~, xolo 1857 wels – `trubadu-ri~. amave 1857 wels swored Tbilisis ope-ris scenaze gaimarTa momavalSi saxel-ganTqmuli sopranos, verdis rCeuli mom-
TRAVIATA
Tbilisis pirveli saopero Teatri
86
![Page 10: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/10.jpg)
Rerlis – tereza Stolcis sasceno debiu-ti.
1874 wlis 11 oqtombers Tbilisis sao-pero Teatri daiwva – xanZrisgan mTlianad ganadgurda Senoba, ver moxerxda verc er-Ti dekoraciis, kostiumis, rekvizitisa Tu mdidari sanoto biblioTekis gadarCena. miuxedavad amisa, dasi ar daSlila da dro-ebiT e. w. ̀ sazafxulo Teatris~ scenaze ga-dainacvla, romelic mxolod mcire musi-kalur da dramatul warmodgenebze iyo gaTvlili. Teatris es `droebiTi~ perio-di 22 weli gagrZelda.
qalaqis sakoncerto cxovreba XIX sau-kunis 80-iani wlebidan kvlav gamococx-lda. TbilisSi gamodiodnen iseTi saxelo-vani ostatebi, rogorebic iyvnen: gali, pa-ti, barbi, mazini, kubeliki, Caikovski, ru-binSteini, raxmaninovi da sxv. TbilisSi mi-iRo sasceno naTloba fiodor Saliapinma.
1896 wels golovinis prospeqtze dam-Tavrda arqiteqtor viqtor Sreteris da-proeqtebuli axali saopero Teatris mSe-nebloba, romelic 1200 kacze iyo gaTv-
lili (dRevandeli operis Teatris Seno-ba). e. w. ̀ saxazino Teatri~ 1896 wlis 3 noem-bers gaixsna glinkas opera `ivan susani-niT~. es dadga rusulma saopero dasma, ro-melmac rusuli repertuariT Caanacvla italiuri opera da amiT qarTuli sazoga-doebis guliswyromac gamoiwvia. am sce-naze sxvadasxva dros cnobili saopero da sabaleto dasebi gamodiodnen: italiuri opera (1897-1898, 1910), venis saimperatoro opereta (1903), moskovisa da peterburgis komikuri operebi (1907), peterburgis saim-peratoro baleti (1907-1908, 1913), varSa-vis baleti; aq mRerodnen SesaniSnavi mom-Rerlebi, maT Soris, saxelganTqmuli qar-Tveli momRerlebis araerTi Taoba.
saopero Janris xangrZlivi istoria adasturebs im gansakuTrebul rols, ro-melsac ama Tu im eris kulturul cxovre-baSi asrulebda opera. erovnul enaze ope-ris ametyveleba qveynis musikalur isto-riaSi xSirad gardamtex movlenad fasde-boda da erovnuli operis Seqmnis winapi-robac ki xdeboda. ase iyo saqarTveloSic.
AID
Aopera
87
![Page 11: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/11.jpg)
saopero Semsruleblobis istoriaSi enobrivi problemis realizaciis sami ten-dencia SeiniSneba: pirveli – rodesac yve-la opera, maT Soris ucxouri, imRereba mSobliur enaze. es tendencia ZiriTadad gavrcelebuli iyo XVIII-XIX ss.-Si da XX s.-is pirvel meoTxedSi, ufro mogvianebiT ki – evropis qveynebSi, baltiispireTis da ukrainis sabWoTa respublikebSi; meore – rodesac erovnuli operebi sruldeba mSobliur enaze, xolo ucxouri da rusu-li – rusul enaze. es meore tendencia uf-ro sabWoTa kavSiris sxva qveynebisTvis iyo damaxasiaTebeli; da mesame, albaT yvelaze gavrcelebuli, rodesac yvela opera sruldeba originalis enaze. es midgoma dRes prioritetulia mTel msoflioSi.
Tbilisis saopero TeatrSi sxvadasxva dros samive tendencia arsebobda. jer ki-dev 1905 wlidan iyo repertuaris qarTul enaze gadatanis mcdelobebi. ̀ qarTul ena-ze operebis gammarTvelma amxanagobam~, romlis aqtiuri wevrebi iyvnen ia kargare-Teli da zaqaria faliaSvili, daiwyo qar-Tul enaze operebis Targmna da maTi dadg-ma. 1905 wlis 9 maiss rosinis ̀ sevilieli da-laqis~ qarTul enaze dadgmis Semdeg gaze-Ti `iveria~ werda: `vusurvebT pirveli warmodgenis Taosnebs TavianTi moRvaweo-ba ganagrZon da gvanaxon rogorc ucxo
operebi, ise Cveni sakuTari operac Cvens scenaze~; ̀ seviliel dalaqs~ qarTul enaze mohyva gunos `fausti~, bizes `karmeni~. am midgomam udavod pozitiuri roli Seasru-la erovnuli saopero tradiciis damkvid-rebis TvalsazrisiT.
XX saukunis 20-ian wlebSi qarTulad sruldeboda spendiarovis `almasti~ da ipolitov-ivanovis `Ralati~, verdis `ai-da~ da bizes `karmeni~. sabWoTa periodSi, aTwleulebis ganmavlobaSi, upiratesoba eniWeboda meore tendencias, anu erov-nuli repertuaris qarTulad Sesrulebas, xolo dasavleT-evropuli da rusuli ope-rebi ZiriTadad rusul enaze sruldeboda.
yovelive aman da qarTulma sasimRero da poeturma tradiciam ganapiroba qarTu-li erovnuli operis Seqmna, romelsac ukavSirdeba axali qarTuli profesiuli musikis istoriis pirveli etapi. pirveli qarTuli opera Seqmna meliton balan-CivaZem. fragmentebi misi operidan `Tamar cbieri~ Sesrulda 1897 wlis 20 dekembers peterburgSi, Tumca sruli saxiT Tbili-sis operis scenaze mxolod 1925-1926 wlebis sezonze daidga.
Tbilisis operis scenaze warmodgeni-li pirveli qarTuli opera iyo revaz gog-niaSvilis `qristine~ (1918 wlis 17 ivnisi). Janris pirvel klasikur nimuSebad aris
`sevilieli dalaqi@~
scenebi operidan `abesalom da eTeri~
xelovneba
88
![Page 12: mokle eqskursi - GFSISba) aris musikalur-dramatuli xelovne-bis Janri, romelSic Sinaarsi gadmoicema musikaluri dramaturgiis saSualebebiT, ZiriTadad, vokaluri musikiT. masSi gaer-Tianebulia](https://reader030.fdocuments.in/reader030/viewer/2022040809/5e4d3f80fdb080107f221f9f/html5/thumbnails/12.jpg)
aRiarebuli saqarTvelos damoukideblo-bis periodSi, 1919 wels, dadgmuli opere-bi: 5 Tebervals – dimitri arayiSvilis li-rikuli opera `Tqmuleba SoTa rusTavel-ze,~ 21 Tebervals – zaqaria faliaSvilis epikuri opera-tragedia `abesalom da eTe-ri~, 11 dekembers – viqtor doliZis komi-kuri opera ̀ qeTo da kote~. am operebma pir-veli warmodgenebidanve gansazRvra qar-Tuli saopero Teatris erovnuli saxe.
zaqaria faliaSvilma mdidari qarTuli xalxuri musikis SemoqmedebiTi ganzoga-debisa da evropul tradiciebTan sinTe-ziT Seqmna erovnuli saopero stili, rac misi udidesi damsaxurebaa qarTuli kul-turis winaSe. man pirvelma aiyvana qarTu-li profesiuli musika klasikuri xelov-nebis simaRleze da Seqmna erovnuli ope-
scena operidan `qeTo da kote”
Tbilisis operisa da baletis Teatri
ris srulyofili nimuSebi. mas Semdeg TiT-qmis mTeli saukune gavida da qarTul ope-ras kidev araerTi TvalsaCino nimuSi Se-emata oTar TaqTaqiSvilis, Salva mSveli-Zis, revaz laRiZis, biZina kvernaZis, gia yanCelis operebis saxiT.
ase gagrZelda barokos epoqaSi dawye-buli italiuri operis triumfaluri svla sxvadasxva qveyanaSi da ara mxolod evro-paSi. CvenTvis ki gansakuTrebiT mniSvne-lovania, rom am procesSi qarTvelma xelo-vanebma Tavisi wvlili Seitanes.
operam sxvadasxva stilic `moirgo~ da erovnul kulturebSic daimkvidra Tavi. yvela qveyana cdilobda Tavisi sityva eT-qva am JanrSi da sakuTar prestiJad aRiq-vamda operis erovnuli nimuSebis Seqmnas. mas hqonda krizisuli periodebic, romli-dan gamoyvanis sapatio misia itvirTes iseTma saopero reformatorebma, rogore-bic iyvnen gluki da vagneri. Tumca, TiToe-ulma geniosma, romelic am JanrSi moRva-weobda, iqneboda es monteverdi, vivaldi, skarlati, liuli, perseli, hendeli, mo-carti, rosini, verdi, bize, musorgski, Cai-kovski, puCini, bergi, mesiani, Stokhauzeni, waruSleli kvali datova mis ganviTare-baSi.
opera
89