The analysis of innovation and cooperation ability and development opportunities

of SMEs in the Serbian-Romanian cross border area inspired by the cultural

heritage of the Serbian and Romanian people

MODNA REŠENJA , KONSTRUKCIJA I MODELOVANJE ODEĆE RAZLIČITIH MODELA INSPIRISANIH KULTURNIM NASLEĐEM RUMUNA I SRBA U BANATU

FASHION SOLUTIONS, CONSTRUCTION AND MODELING CLOTHES - DIFFERENT MODELS INSPIRED BY THE CULTURAL HERITAGE OF ROMANIANS AND SERBS

LIVING IN BANAT

Anita Milosavljević04. July 2016, Temisvar, Romania

EUROPEAN UNION SERBIAN GOVERNMENTGOVERNMENT OF ROMANIA

Structural Funds

2007 - 2013

BANAT FASHION

Skupljanje ideja za kolekciju – inspiracija

Modni dizajner se neprestano upušta u istraživanje neiskorišćenih mogućnosti

forme, teksture, boje i ornamentike, kako bi izrazio uvek nove ideje. Koliko će ta

rešenja biti uspešna u estetskom i funkcionalnom smislu, zavisi od njegove

inventivnosti, osećaja za modne tokove i stalne spremnosti za likovnu igru.

Modni crtež: Skica modela:

Model I - Opis modela:

Majica se sastoji od 14 delova i za njenu izradu je potrebno tri vrste materijala. Dužina

majice je do iznad pupka. Majica ima kratke rukave. Prednji deo majice se sastoji od

središnjeg dela koji je od osnovnog materijala. Bočni levi i bočni desni deo majice su

presečeni na sredini grudi i gde je gornji bočni deo od materijala u kombinaciji 1 a donji

bočni deo od materijala kombinacije 2. Na sastavu bočnog i središnjeg dela nalazi se

paspul u kombinaciji 1 širine 1cm. Oko vrata se nalaze rese, širina svake rese je 1cm.

Paspul oko vrata je takođe širine 1cm i od materijala je kombinacije 1. Zadnji deo se

takođe sastoji od središnjeg dela od osnovnog materijala, dva leva i dva desna bočna

dela od kombinacije 1 i kombinacije 2. Rukavi su kratki, jednodelni i od osnovnog

materijal. Na dužini rukava se nalazi paspul od kombinacije 1 širine 1cm. Na sredini

rukava i na prednjoj i zadnjoj strani se nalaze paspuli širine 1cm. Porub majice na dužini

je na 2cm.

Pantalone: Pantalone su sa podignutim pojasom malo ispod pupka, na dužini se sužavaju i po sredini nogavica su prepeglane. Pantalone su bez pojasa, sa podlistkom. Na levoj strani je rasjfešlus dužine 16cm. Na pet santimetra od pojasa pantalone su sečene itu se nalazi krojni deo od kombinacije 1. na dužini pvog krojnog dela je paspul od 1cm u kombinaciji 2.

Modni crtež: Skica modela:

Model II - Opis modela:

Haljina se sastoji od 19 delova. Izrađuje se od dve vrsta meterijala, osnovnog iod kombinacije1. Haljina je sečena u struku gde se nalazi pojas širine 5cm. Gornji prednji deo haljine je sečen vertikalno preko sredine grudi i tu se nalazedve našivene trake širine 4 cm. Donji deo haljine je sečen u pravcu učitaka nastruku. Preko ovog šava su takođe našivene dve vertikalne trake širine 4 cm. Sve trake su od kombinacije 1. Na dužini se takođe nalazi krojni deo od kombinacije 1 širine 4 cm. Zadnji deo gornji deo se sastoji od jednog dela i ima4 ušitaka kako se može videti na tehničkoj skici. Zadnji donji deo ima našivenehorizontalne trake koje se dalje nastavljaju i našivaju na prednjem delu sve do bočnih vertikanih traka. Haljina je do iznad kolena. Na srednjem prednjemdelu načazi se štampa.

Modni crtež: Skica modela:

Model III - Opis modela:

Haljina se sastoji od tri vrste materijala, osnovnog, kombinacije 1 ikombinacije 2. Haljina je dužine do iznad kolena. Na zadnjem delu se nalaziskriveni, nedeljivi rajsfešlus dužine 20 cm. Haljina ima kratke rukave. Kronjideo od osnove je pun krug kako bi se odbio široki obod na dužini haljine, a nagornjem delu ovog kroja materijal se ciguje.

Modni crtež: Skica modela:

Model IV - Opis modela:

Dužina haljine je do polovine listova. Haljina je bez ušitaka. Rukavi su zvonasti isečeni na ramenima. Na desnoj strani na dužini se nalazi šlic u bočnom šavu . Šlicje dužine 30 cm. Na gornjem delu haljina se šnira kožnom trakom širine 5mm provučena kroz metalne ringlice prečnika 5 mm. Na levom i desnom rukavu se nalazio vez. Na struku se haljina veže trakom širine 5 cm. Porub na dužine je 4 cm.

Konstruisanje modela

Konstruisanje modele obuhvata konstruisanje osnovne veličine koristeći glavne,

pomoćne i kontrolne mere. Takođe se za konstruisanje osnovnog modela mogu

koristiti i krojevi ranijih modela odevnih predmeta. Polazni kriterijum za

konstrukciju modela su telesne mere koje mogu biti:

o na telu uzete

o mere izračunate preko definisanih obrazaca i

o mere uzete iz tabela veličina

Za konstrukciju jednog kroja potrebne su precizne mere, koje predstavljaju osnovu

za dobru izradu jednog odevnog predmeta. Ove mere se prilikom krojenja direktno

mere na telu, a istovremeno se mogu izračunati i po formulama. Bez obzira na

simetriju treba obratiti pažnju i na figuru ljudskog tela.

U ženskoj odevnoj industriji

telesne mere se uzimaju iz

odgovarajućih tabela

veličina.

Mere za konstruisanje odeće mogu se grupisati u:

GLAVNE MERE: koje je neophodno izmeriti na telu,

POMOĆNE MERE: koje se mogu izmeriti ili

izračunati,

POMOĆNE MERE: koje treba isključivo izračunati, jer

se prilikom merenja potkrada isuviše grešaka.

o Glavne mere, bez kojih nije moguće konstruisati ni

jedan kroj, uvek treba izmeriti na telu.

o Pomoćne mere, treba uzeti na telu prema datom

uputstvu i onda ih uporediti sa merama dobijenim

izračunavanjem po jednoj od tabela za izračunavanje

mera. Na taj način jednostavno je ustanoviti moguća

odstupanja mera sa tela, koja bi se inače mogla

prevideti. Osim toga izračunate pomoćne mere nude

mogućnost provere, jer se ponekad pogreši u merenju.

To se npr. često događa prilikom merenja dužine leđa ili

širine leđa. Naročito je potrebno kod merenja dužine

leđa koristiti izračunate mere.

Konstrukcija, modelovanje i

gradiranje krojnih delova u

konstrukcionoj pripremi

Glavne mere: Pomoćne mere:

VT – telesna visina DRI - dubina rukavskog izreza

OG – obim grudi DL - dužina leđa

OP – obim pojasa DS - dužina sedišta

OB – obim bokova ŠVI - 1/2 širine vratnog izreza

Ove mere obavezno uzeti direktno na telu.

DG I - dubina grudi I (sa širinom vratnog izreza)

DG II - dubina grudi II (bez širine vratnog izreza)

PDІ - dužina prednjeg dela sa širinom vratnog izreza

PDII - dužina prednjeg dela bez širine vratnog izreza

ŠL - širina leđa

ŠRI - širina rukavskog izreza

ŠG - širina grudi

Oznake za mere

Konstrukcija osnovog kroja haljine

Osnovna konstrukcija kroja je crtež na kome su glavnim i pomoćnim linijama, kao i krajnjim tačkama,

konstruisani sastavni delovi određenog odevnog predmeta. Konstruktor radi konstrukciju kroja u

osnovnoj veličini (za žensku odeću veličina 38, a za mušku odeću veličina 50), a sve ostale veličine

koje su potrebne u serijskoj proizvodnji izvode se povećanjem i smanjenjem krojeva osnovne veličine

(gradiranje veličina). Na osnovu skica iz kolekcije se konstruiše osnovni kroj uzimajući u obzir

kvalitete koje on treba da poseduje: funkcionalni, estetski, ekonomski i egronomski.

Za izradu odevnih predmeta serijske proizvodnje koriste se predviđene strandardne mere (SRPS,

DIN, nove evropske mere). A pri izradi namenskog odevnog predmeta koriste se mere direktnim

merenjem osobe kojoj je namenjen. Mere se mogu grupisati na:

•glavne mere (VT- visina tela, OG- obim grudi, OP- obim pojasa, OB- obim bokova),

•pomoćne (dobijene matematičkim proračunom na osnovu glavnih mera i proporcije tela ili

direktnim merenjem tela DK, VK, OND…) i

•kontrolne.

Osnovna konfiguracija CAD sistema u odevnoj industriji sadrži:

•uređaj za snimanje koordinata tačaka (digitajzer) krojnih delova. On u sebi sadrži ploču

pravougaonog oblika, digitalizer i uređaje za povezivanje.

•uređaj za povezivanje ostalih uređaja u mrežni rad sa bazom podataka. Ovi uređaji u sebi sadrže:

grafički ekran, tastaturu, miša i centralni računar koji povezuje sve periferne uređaje zajedno sa

digitajzerom.

•uređaj za automatsko crtanje krojnih slika (ploter), koji je povezan sa centralnim računarom uz

pomoć odgovarajućeg kabla.

Pod pojmom konstrukcije odeće podrazumeva se izrada crteža na kojima je glavnim

i pomoćnim linijama, kao i krajnjim tačkama, konstruisan, modelovan, umnožen i

kompletiran odevni predmet.

Konstrukciona priprema je deo tehničke pripreme koja ima veoma složenu i

odgovornu ulogu, a poslovi kojima se bavi su raznovrsni, zahtevni i visoko stručni

čime se postiže kvalitetnije i efikasnije obavljanje posla. Ovaj postupak se može

izvesti na CAD/CAM sistemu koji omogućava kraće vreme izrade na svim

poslovima, uključujući i poslove tehničke pripreme, od konstrukcije krojeva do

uklapanja krojnih slika. Napredak savremene tehnologije omogućio je veći kvalitet

proizvoda, veći produkt proizvodnje i celokupno veću ekonomičnost.

Model I - Osnovna konstrukcija haljine – veličina 40

Modna skica haljine

Model I

Modna skica haljine - Model II

Tehnička skica haljine - Model II

Osnovna konstrukcija haljine – veličina 40

Pomoćne mere:

ŠVI = 1/20 OG + 2 cm = 6.6 cm

DRI = 1/10 OG + 10.5 cm + 1 cm = 21

cm

DL = 1/4 VT – 1 cm = 41 cm

DB = DL+ 20 cm = 61 cm

DM = 1/2 VT + 20 cm = 104 cm

PD = DL+1/20 OG = 45.6 cm

ŠL=1/8OG + 5.5cm + (0.5-1) cm = 17.5 cm

ŠRI =1/8OG – 1.5cm + (1.5-2)cm = 11.5 cm

PŠ = 1/4 OG – 4 cm + 1.5 = 20.5 cm

DG = 1/4 OG + (3-5) cm = 27.4 cm

PDR = 1/4 VT – 1 cm = 41 cm

Glavne mere:

VT = 168 cm

OG = 92 cm

OP = 70 cm

OB = 100 cm

Opis konstrukcije:

1-2= DRI=21cm

1-3= DL=41cm

1-4= DB=61cm

1-5= DM=104cm

5-6= (3-4)cm u zavisnosti od modela

3-7= 1/20 OB+3cm=7cm

Iz dobijenih tačaka povuku se horizontalne linije pod pravim uglom

9-10= ŠL=17.5cm

10-11= 2/3ŠRI =7.7cm

11-11a= od 6 do 10 cm za međuprostor na liniji grudi

11a-12= 1/3 ŠRI=3.8cm

12-13= PŠ=20.5cm

13-14= 1/10 OG+0.5cm=9.7cm za liniju ušitka

Iz dobijenih tačaka povlače se

vertikalne linije pod pravim uglom

1-15= ŠVI – 0.5 cm

15-16= 2 cm

16-1= oblikuje se vratni izrez

17-18= 1-1.5 na liniji širine leđa za

kosi položaj ramena

20-21= 1.3-1.5cm

12-22= 10-20

12-23= 10-18 – 2 cm

Tačka 24 je na preseku linije pojasa i

linije ušitka

24-25= PD=45.6cm

25-26= DG=27.4 cm

23-27= 1/10 polivine OG=4.6 cm

po luku

27-28= 16-19-1cm

29-30= ŠVI-0.5

29-31= ŠVI+1-1.5cm

29-12= ŠVI+0-0.5cm

30-31= oblikuje se vratni izrez

30-25= 28-32

Tačka 32 se spaja sa tačkom 26 za

ušitak

26-32=26-33

30-33=deo ramena

Na liniji pojasa je tačka 34

34-35=1/4OP-1cm=17.5cm

Isto se meri na prednjem delu1/4OP+2-4cm i

dobija se tačka36

38-39=34-35+2cm

39-40=1/2OB+1.5-2cm (na prednjem i zadnjem

delu)

Zbog oblika tela nastaje manjak između 7-40 i

višak između39-41, 35-37 i 36-6. U zavisnosti od

modela raspoređuje se za šavove, ušitke i falte koji

na pojasu i bokovima daju oblik modelu.

Bočni šavovi su 1-2 cm (ukupno 2-4cm)

Razmak od 35-37 i 39-41 raspoređuje se kod

tačaka 24 i 42 na liniji ušutka.

Osnovna konstrukcija

haljine

Glavne mere za rukav:

VRO = VR-(1/10VR+1-2cm)=31,8cm

ORI = 41 cm

ŠRI=1/8OG-1,5cm+1.5-2cm=

DR=60cm

Opis konstrukcije rukava:

1-2 = 2/10ŠRI+0,5-1,5cm

2-4=DR1-3 = VR

4-5=2-2,5cm

Tačka 6 je na 1/2 (3-5)-1cm

3-A=1/4ŠRI

A-7=1/2ORI-0-1,5cm

2-10=1/2 (2-7)+1cm

Tačka 11 je na 1/2 (2-10)

8-12=1/2 (3-8)+1cm

7-13=1/4ŠRI+0,5cm

9-17=1-1,5cm

16-18=1/2 rukavske širine

15-19=16-20

Osnovna

konstrukcija

rukava

Osnovna konstrukcija haljine - DODATAK

Tehnička skica haljine – PRIKAZAN JE PRIMER DODATKA

Prednji deo haljine Zadnji deo haljine

Uvećanje i umanjivanje osnovnih krojeva haljine

Vrlo velike uštede moguće su u razvoju probnih uzoraka, primenom CAD softverskih rešenja za

konstrukciju i modelovanje krojeva, potpomognutog 3D Draping softverom za izradu probnog

uzorka sa realnim karakteristikama u računaru. Osim toga tu je i kontrola i arhiviranje krojeva, koji

više nisu na papirima, a popravke i izmene na krojevima su jednostavne i brze. 3D nudi paletu alata

koji simuliraju sve proizvodne radnje uključujući šivenje, kontrolu mera, vizuelizaciju dizajna,

teksturu tkanine i varijacije boja. Može biti i pomoć između dizajnera, modelara, proizvodnje,

tehnološkog dela, izrade kalkulacija i markentinga. Svaka izmena na kroju modela odmah je vidljiva

u trodimenzionalnom prikazu, jer se on precizno kreira na bazi geometrije krojeva i realnih

mehaničkih karakteristika materijala.

Uvećanje i umanjivanje (gradiranje) krojeva haljine može se izvesti na dva

načita. Prvi je da se izvrši gradiranje osnovnih krojeva a zatim modelovanje a

drugi da se najpre izvrši modelovanje a kasnije gradiranje krojeva.

Na slikama su prikazani smerovi i vrednosti pomeranja tačaka pri gradiranju

osnovnih krojeva haljine. Na slikama dat je primer kako je izvršeno

gradiranje osnovne veličine 38 koja je umanjena na veličinu 34, a uvećana na

42 prema merama za gradiranje datih u tabeli

Veličine 34 -R 36 -R 38 -R 40 -R 42

Vrednosti mera za gradiranje

Mere

VT 164 0 164 0 164 0 164 0 164

OG 80 4 84 4 88 4 92 4 96

OP 58 4 62 4 66 4 70 4 74

OB 88 4 92 4 96 4 100 4 104

DRI 19 0,6 19,7 0,6 20, 0,6 20,9 0,6 21,5

DL 40 0 40 0 40 0 40 0 40

DB 60 0 60 0 60 0 60 0 60

DM 102 0 102 0 102 0 102 0 102

PD 43.5 0,2 43,7 0,2 43,9 0,2 44,1 0,2 44,3

ŠVI 6 0,2 6,2 0,2 6,4 0,2 6,6 0,2 6,8

ŠRI 10 0,5 10,5 0,5 11 0,5 11,5 0,5 12

ŠL 16 0,5 16,5 0,5 17 0,5 17,5 0,5 18

ŠG 17,5 1 18,5 1 19,5 1 20,5 1 21,5

VR 16,2 0,5 16,7 0,5 17,2 0,5 17,7 0,5 18,2

DR 58 0 58 0 58 0 58 0 58

Vrednosti i smerovi

gradiranja osnovnog kroja

haljine

Gradiranje osnovnog kroja haljine

Gradiranje rukava za haljinuVrednosti i smerovi gradiranja rukava za haljinu

Modelovanje haljine

Modelovanje je postupak kojim se osnovna konstrukcija prilagođava datoj skici modela. Pri

modelovanju se menjaju oblici konstrukcijskih delova, otvaraju novi šavovi ili zatvaraju

postojeći, premeštaju ušitci, dodaje materijal za nabore (falte) , proširuju i presecaju delovi

sa ciljem realizacije novog modela odevnog predmeta. Zadatak modelovanja je

pojednostavljenje rada u izradi odeće. Ono nam olaksava izradu novog modela, doprinosi

skraćenju vremena pri izradi jer ne moramo raditi za svaki nov model osnovnu

konstrukciju. Već pomoću osnovne ili približno istog modela raditi korekcije kroja

(modelovati).

Modelovanje haljine

Kompletiranje haljine

Kompletiranjem se dodaju šavovi na onim mestima gde konstrukcijom nisu dati, kako se

dimenzije izrađenog odevnog predmeta ne bi smanjile posle šivenja. Kod ženskih odevnih

predmeta šavovi se dodaju po celom obimu konstrukcije, dok se kod muških odevnih

predmeta šavovi dodaju samo na spoljnim delovima jer su ostali dodati pri konstrukciji.

Najsavremeniji način kompletiranja (kao i svi naredni postupci u konstrukciji), a samim

tim i najprecizniji, izvodi se pomoću računarskog CAD/CAM sistema.

Kompletiranje haljine

Izrada krojne slike za haljinu

Izrada krojnih slika podrazumeva najracionalnije uklapanje tj. razmeštanje krojnih delova odevnog

predmeta na unapred određenoj širini i na što manjoj dužini materijala. Krojna slika se izrađuje

posebno za osnovni materijal, postavu i međupostavu.

Svaka krojna slika sadrži i sledeće podatke:

– oznaku modela,

– oznaku veličina,

– širinu tkanine,

– dužinu,

– vrstu materijala i

– oznaku.

Prema broju uklopljenih delova, načinu uklapanja krojnih delova i vrsti polaganja materijala postoje

različite krojne slike. Način izrade krojnih slika kod jednokratnih krojnih slika mogu biti izrađene na

više načina. Uklapanje krojnih delova pomoću računara je danas najracionalnije i sa najmanjim

utroškom materijala i najpreciznije.

Krojna slika

Širina krojne slike 140cm

Dužina krojne slike 100cm

Krojna naslaga jednoslojna

Model II - Tehnička skica “Suknja”

Prednje deo suknje Zadnji deo suknje

1/2 1/4 1/8

Tv 168 cm 84 42 21

Os 74 cm 37 - -

Ob 98 cm 49 - -

Opis i konstrukcija suknje

Veličina 40

Glavne telesne mere:

Tv (telesna visina)= 168 cm

Os (obim struka)= 74 cm

Ob (obim bokova)= 98 cm

Konstrukciske mere:

Dk(dužina kroja)=64cm

Vb(visina bokova)=21,0cm

Konstrukcija je prikazana na slici 1.Početna tačka je tačka 1 iz koje se povlači vertikalna crta, od 1 do

2 meri visina bokova

1 do 3 meriti Dk,iz tački 1,2,3 povući vodoravne crte desno

Od 2 do 4 meriti 1/4 Ob + 1cm iz tačke 4 povući crtu i označiti tačku 5

6 je 1/2 dužine od 2 do 4.Označiti tačku 7

1 do 8 meriti 1/2 Os.Dužina od 5 do 8 se označava kao višak(13cm)

2 do 9 meriti 1/3 dužine od 2 do 6

4 do 10 meriti 1/3 dužine 4 do 6

7 do 13 meriti 1 cm.Povući kratku crtu levo iz 13

9 do 14 I od 10 do 15 meriti 3 cm.Pomenuti višak rasporediti na ušitke

Oblikovati konture bočnog šava simetrično.

Slika 1 Slika 2

Slika 3 Slika 4

Model III - OPIS MODELA ŽENSKIH PANTALONA

Na ovom modelu linija struka je spuštena za 4cm. prema liniji bokova. Širina

pojasa je 5cm. Na prednjem delu ženskih pantalona nalaze se kosi đepovi, i

šlic. Na zadnjem delu pantalona nalaze se ušici i paspulirani đepovi.

KONSTRUKCIJA OSNOVNOG KROJA

ŽENSKIH PANTALONA KRISTINA

VELIČINA: 40

GLAVNE MERE:

Tv = 160cm.

Os = 74cm.

Ob = 98cm.

POMOĆNE MERE:

Dp = 5 / 8 Tv = 105.0cm.

Ds = 1 / 4 Ob + 1cm. = 25.5cm.

Dk = dp – Ds = 79.5cm.

Pšh = 1 / 4 Ob – 0 do 1cm. = 23.5cm.

Sšh = 1 / 4 Ob + 2cm. =

On = 41.0cm.

OPIS RADA PREDNJEG DELA: OPIS RADA ZADNJEG DELA

1 – 2 = Ds = 25.5cm. 13 – 25 i 14 – 26 =2cm.

1 – 3 = Dp = 105.0cm 17 – 28 i 16 – 27 =2cm.

3 – 4 =1 / 2 dužine koraka (2 – 3 )+7 =46.8cm. 2 – 29 = 3cm.

2 – 5 = 1 / 20 Ob + 3cm. = 7.9cm. 8 – 30 = 1 do 2cm.

5 – 6 = Pšh = 23.5cm. 30 – 31 =1 /20 Ob+1cm.=5.9cm

6 – 7 = 1 / 20 Ob + 0.5 do 1cm. =5.9cm. 32 – 33 = Sšh =26.0cm.

8 = 1 / 2 dužine od 5 – 7 30 – 34 =iznos od 30 - 33

12 – 13 i 12 – 14 = 1 / 4 On – 1cm. = 9.25cm. 11 – 36 = preneti iznos od

15 – 16 = 1 do 1.5cm. 11 do 35 – 1 cm.

11 – 17 = preneti od 11 do 16 36 – 37 = 1cm.

10 -18 = 1 do 1.5cm. 37 – 38 = 1 / 4 Os + 2 do 3 cm.=

6 – 19 = 0.5cm. 21.5cm.

18 – 21 = 1 / 4 Os + 2 do 3 cm. = 20.5cm. 39 = 1 / 2 dužine od 37 - 38

21 – 22 = 0.7 cm. 28 – 40 = preneti dužinu 17 do 20

21 – 23 = 6 do 8cm.

Konstrukcija osnovnog

kroja ženskih pantalona

Modelovanje ženskih

pantalona prema modelu

MODELOVANJE OSNOVNOG KROJA ŽENSKIH PANTALONA

Krojni delovi prednjeg i

zadnjeg dela ženskih

pantalona

Krojni delovi od osnovnog i

pomoćnog materijala ženskih

pantalona

Dodavanje šavova na

prednjim i zadnjim

delovima ženskih

pantalona

KOMPLETIRANJE KROJNIH DELOVA ŽENSKIH PANTALONA

Dodavanje šavova na krojne

delove od osnovnog i

pomoćnog materijala

GRADIRANJE OSNOVNOG KROJA ŽENSKIH PANTALONA

Gradiranje ženskih pantalona urađeno je za sledeće veličine 38 - 40 - 42

Gradiranje prednjeg i zadnjeg

dela ženskih pantalona

Gradiranje krojnih

delova ženskih

pantalona od

osnovnog i pomoćnog

materijala

Hvala na pažnji!

Thank you for your attention!