Mladen Miljanovic in the Service of Art Small

8/10/2019 Mladen Miljanovic in the Service of Art Small

1/152


2/152


3/152

U slubi umjetnos

In The Service of Art

Mirno- (na ovu komandu treba hitro zauzeti vrst, prav i neusiljen stav, tako da teina tijela bude

ravnomjerno rasporeena na oba stopala...poslije zauzetog stava mirno ne smije se pomjeritini jedan dio tijela do sledee komande.)10

- (on the command, the requested pose has to be quickly perormed, in straight and naturalmanner, so that the body weight can be equally distributed on both legs. Afer assuming thisposition, none o the body parts must be moved until the next command is requested) 10


4/152


5/152

Recenzije/ ReviewsSara Reisman

Sonja Briski Uzelac

Urednik/ EditorBoko Bokovi

Izdava

/ PublisherBesjeda

U slubi umjetnos

In The Service of Art

Mladen Miljanovi


6/152


7/152

Recenzije

/ Reviews

Recenzija rukopisa Mladena MIljanovia U slubi umjetnosReview of Mladen Miljanovis text In The Service of Art

Sonja Briski Uzelac

Vama na usluzi/ At Your ServiceSara Reisman

Dio I /Part I

U slubi umjetnos - Uvod, Tijelo - prostor - medijIn the service of art - Summary, Body - space - medium

Tijelo/ Body

Prostor/ Space

Medij/ Medium

Fragentacija: Sluim umjetnos/ Fragmentaon: I serve art

Dio II/Part II

Sluim umjetnos - Artvartajzing/ I serve art - Artwarsing

Dio III /Part III

Okupaciona terapija/ Occupaonal therapy

Dio IV /Part IV

Umjesto zakljuka/ Instead of a conclusion

Dio V/Part V

Bibliograja i imena/ Bibliography and names

Lista radova/ List of works

Biograje/ Biographys

9

13

19

25

43

59

75

96

117

135

138

142

146

Sadraj/ Contents


8/152


9/152

9

Recenzija rukopisa Mladena MiljanoviaU slubi umjetnosSonja Briski Uzelac

Suvremena je umjetnost danas sudbinski vezana uz analitiki pristup iteorijske interpretacije. O prepoznavanju i aktualizaciji nove paradigme

umjetnikog djelovanja koja s 21. stoljeem sve manje odvaja umjetnost,teoriju, medije te svakodnevni egzistencijalni i drutveni ivot, govori irukopis Mladena Miljanovia U slubi umjetnosti. Ovaj rukopis mladogumjetnika, jednog od najisturenijih predstavnika post-ratne generacijebosansko-hercegovakih umjetnika, temelji se na vlastitom umjetnikomdjelovanju i ukupnom angamanu ije strategije i metode rada govoreo autorefleksivnom suoavanju s negativnom energijom bliske namprolosti. Na memoriju prostora kao glavnu kontekstualnu polugu

umjetnikog rada ukazuje sam Miljanovi u izjavi ve na poetku svogumjetnikog djelovanja: koristim umjetnost kao sredstvo sublimacijenegativnih oblika prolosti, uzimajui perormans, instalaciju, sliku,otografiju, kao medije kroz koje se redefiniraju oblici drutvene traume.Ovo osnovno reerencijalno polje umjetnikog djelovanja izraz je nesamo egzistencijalnog iskustva odrastanja u vrijeme rata, nego i izbora i

Review of Mladen Miljanovis text In the Service of ArtSonja Briski Uzelac

odays contemporary art is tightly associated with analytical approachand theoretical interpretation. Mladen Miljanovis text In the Serviceo Artdeals with recognition and actualization o a new paradigm oartistic work which, in 21st Century, does not separate art, theory andmedia rom everyday existential and social lie. Tis text o a youngartist, who is one o the most prominent representatives o the post-wargenerations o artists rom Bosnia and Herzegovina, is based on hisown artistic work and engagement. His strategies and methods o workexpress auto-reflexive approach in dealing with the negative energy othe recent past. In a statement given at the beginning o his artistic workMiljanovi reers to the memory o the space which serves as the mainconceptual basis o his artistic work: I use art as the means o sublima-tion o the negative orms o the past by using perormance, installation,image and photograph as media through which the orms o the social

trauma are being redefined.Tis basic reerential point o his artistic work expresses not only an exis-


10/152

10

odluke o kolovanju nakon njega u izoliranoj, razorenoj, osiromaenoj,etniki i teritorijalno podijeljenoj zemlji. Naime, Miljanovi paradok-salno spaja svoja iskustva polaznika Vojne kole i studenta Akademijeumjetnosti koja se u jednom trenutku ukrtaju, igrom sluaja, na istommjestu - useljavanjem univerziteta u vojnu kasarnu nakon rata.Dekonstrukcija memorije mjesta, proces rada in situ, eksploatacija kon-teksta, upotreba mrtvih znakova tranzicije vojnog slikovnog vokabu-lara u novom, umjetnikom kontekstu itd. ine iroki reerentni okvirtematiziran ve u naslovu rukopisa knjige. ako se niu pojedina prob-lemska vorita istraivanja, od Uvoda u kome se ukratko objanjavajuuvjeti konceptualnog i produkcijskog pristupa, do iscrpne prezentacije,s deskripcijom i teorijskom interpretacijom, pojedinanih umjetnikovihprojekata rasporeenih u slijedea poglavlja: I. dio: U slubi umjetnosti,ijelo prostor - medij, Fragmentacija: Sluim umjetnosti; II. dio:

Sluim umjetnosti Artwartising, III. dio: Okupaciona terapija, IV. dio:Umjesto zakljuka, Fragmentacija ideala, dok V. dio saima sve potrebnetehnike reerence. Svaka od etiri konceptualnih cjelina (Sluim um-

jetnosti, Artwartising, Occupo i Okupaciona terapija) ima vlastito poljeistraivanja te se time jasno okusira problematizacija i lociranje kontek-sta. Dekonstrukcija jedne dominantne drutvene unkcije (vojna mo i

tential experience o growing up during the war, but also the choice anddecision to continue his education in an isolated, destroyed, impover-ished, ethnically and territorially dividedcountry. Miljanovi paradoxi-cally mixes his experiences as a Military school trainee and Art Academystudent, which, at one point and by pure chance, cross at the same place owing to the act that the University was moved to the ormer militarybarracks afer the war. Deconstruction o the memory o the space, insitu work, exploitation o context and use o dead symbols o transi-tion and military image vocabulary in a new artistic context, etc. create

a broad reerential rame recognized in the very title o the text. Tereare various thematic issues which are being explored. In the Summary,the conditions o conceptual and production approaches are explained,ollowed by an elaborate presentation, description and theoretic interpre-tation o each artists project, divided into the ollowing chapters: part I:In the Service o Art, Body-Space-Medium, Fragmentation: I serve art;part II: I serve Art Artwartising, part III:, part IV: Instead o a conclu-sion, Idealism ragmentation and part V which contains all the technical

reerences. Each o the our conceptual parts (I serve Art, Artwartising,Occupo and Occupational therapy) has its own field o research with


11/152

11

razaranje) koja potjee s odreenog mjesta (memorija prostora) dobivasvoju znaenjsku mo umjetnikog ina preispitivanjem njene aktikei simbolike moi. o je konceptualni i teorijski rad s kontekstom, fikci-

jama prolosti i ideologijama moi, ali moe postati i umjetniko sred-stvo sublimacije negativne prolosti, pod uvjetom da se jasno shvaajurazlike izmeu umjetnosti kao proesije i umjetnosti kao terapije.A to veoma dobro razlikuje Mladen Miljanovi. Projekt dekonstrukcijeidentiteta prostora putem umjetnike akcije utemeljen je na proivljenomiskustvu: iskustvo discipline, slube, zakletve, hijerarhije, sistematizacije,nadziranja te uspostavljanja i treniranja poslunih tijela koja e poslijeposluiti kao povod preispitivanja jednog drugog naizgled drugaijegsistema, sistema umjetnosti; ali, i na postmodernistikom prevrednovan-

ju stava o vrijednosno neutralnoj poziciji umjetnosti/umjetnika, koji jeovdje ironiziran Miljanovievom sintagmom Sluim umjetnosti. Sve ovo

govori i o moi umjetnosti, njenoj pozitivnoj energiji u refleksiji ne samosvijeta umjetnosti nego i svijeta egzistencije. U vrstom nizu stratekihproblematizacija te njihovih konceptualizacija i vizualizacija dominira,dakle, kontekstualni kod u pristupu, dakako na onoj komunikacijskojliniji prostor znak koja ne razdvaja otro kontekst umjetnosti od kon-teksta ivota.

ocus on analysis and positioning o the context. Deconstruction o adominant social unction (military power and destruction) which arisesrom a specific place (memory o the space) acquires its symbolical powero artistic act through the analysis o its actual and symbolical power.Tis implies a conceptual as well as theoretical work with the context,fictions o the past and ideologies o power; however, it can also becomean artistic means o sublimation o the negative past under the condi-tion that differences between art as a proession and art as therapy areproperly understood. As a matter o act, Mladen Miljanovic understands

them very well indeed. On the one hand, the project o space identitydeconstruction through artistic work is based on personal experience;the experience o discipline, service, oath, hierarchy, systematization,monitoring and training obedient bodies, which will later serve to ana-lyze what appears to be a different system; the system o art. On the otherhand, it is based on the act that post-modernism over-rated the morallyneutral position o art/artist, which Miljanovic regards with irony in thephrase I serve art. Tis also shows the power o art and its positive energy

which not only reflects the world o art but also the world o existence.In a series o strategic analyses, their conceptualization and visualization,


12/152

12

Moj zakljuak je da kompleksni rad Mladena Miljanovia, tematiziranu rukopisu knjige Sluim umjetnosti, zasluuje nau punu panju iz vierazloga. Najprije, zbog pokazane zrelosti u konceptualnom i medijskompristupu, te sistematizaciji autorefleksije vlastitog djelovanja u umjet-nosti. No, svakako, zbog znaaja koji ovaj kontekstualni pristup teori-

jskog itanja umjetnosti prua u refleksiji pozicije umjetnikog djelovanjadanas, koje se vie teko moe vratiti u doba pred-teorijske nevinosti.Na ovaj nain su okusirane teme i orme identiteta uinjene znaajno

vidljivima, dakle, prisutnima kako na lokalnoj tako i na iroj umjetnikojsceni. One su znaajna problematizacija krize identiteta u tranziciji,ali i neokonceptualna potraga za identitetom razliitosti u odreivanjuprema tumaenju istonoeuropske tranzicijske paradigme kroz bitneodrednice kulturolokog posredovanja autonomije umjetnikogsubjekta.Miljanoviev istraivaki pristup potvruje da imati mjesto ili

kontekst znai posjedovati sve radosti i traume identiteta i razliitostikoje su podjednako kolektivne i individualne.

the contextual code in the approach is dominant; especially regarding thecommunicative relation o space symbol which does not separate thecontext o art rom the context o lie.I would like to conclude the ollowing: Mladen Miljanovics complexwork which is analyzed in the text tiled I Serve Art deserves ourundivided attention or many reasons; most importantly or its matureconceptual and media approach, as well as or the systematization oauto-reflexivity in his artistic work. And finally, due to the importancethat such contextual approach in theoretical interpretation o art has,

especially regarding the position o artistic engagement today which cannever return to the time o pre-theoretical innocence. Tus, the ocusedthemes and orms o identity have been made visible, i.e. present on bothlocal and wide art scene. Tey deal with exploring identity crisis intransition as well as with a neo-conceptual identity search related todifferent interpretations o the East-European transitional paradigmthrough relevant reerences o cultural mediation and autonomy oartistic subject. Miljanovics explorative approach confirms the act that

having a place and context means to have all the joys and identity trau-mas along with differences which are both collective and individual.

*Dr sc Sonja Briski Uzelac je

teoreticar i istoriar umjet-nosti, ivi i radi u Zagrebu(Hrvatska)

*Dr sc Sonja Briski Uzelac

is art historian and Arttheorist, living and workingin Zagreb (Croatia)


13/152

13

Vama na usluziSara Reisman

Rad Mladena Miljanovia, U slubi umjetnosti (2006-2007) produbljujeonu sve prisutniju struju savremene umjetnosti poznatu kao interaktivnaumjetnost, a posebno onu njenu podvrstu koja ima uslunu unkciju,a koju u nazvati usluna umjetnost. Presudan momenat u istorijiuslune umjetnosti se dogodio krajem 70-tih, kada je Mierle Lader-man Ukeles (ro. 1939. U Denveru, Kolorado; ivi i radi u Njujorku)smislila izraz umjetnost odravanja. Ona je po roenju svog prvogdjeteta zapoela svoje stairanje u Komunalnoj slubi u Njujorku (gdjei dalje staira), sa ciljem da srui barijeru koja dijeli umjetnost i ivot.Poloaj neplaenog umjetnika na stau u Komunalnoj slubi podstakao

je Ukelesovu da postane neka vrsta konsultatnta za komunalne radnike,

kako bi bolje sagledala uslove u kojima oni rade. Poto su se oni brinulio gradu uklanjajui njegov otpad, Ukelesova je eljela da ukae i nanjihove potrebe. U projektu pod nazivom Dotakni istou (1979-1980),Ukelesova se srela i rukovala sa svih 8.500 komunalnih radnika (itaj:ubretara) da bi im se zahvalila to odravaju Njujork u ivotu. akoe,kao lan komisije Procenat za umjetnost pri gradu, Ukelesova je provela

At Your ServiceSara Reisman

Mladen Miljanovics I Serve Art (2006-2007) complicates an increasinglypervasive strain o contemporary art which is known as interactive art,and more specifically a subset o art that has a service unction, which Iwill reer to as service art. A critical moment in the history o service artoccurred in the late 1970s, when the term maintenance art was coinedby Mierle Laderman Ukeles (b. 1939 Denver, Colorado; lives and worksin New York) who began a residency with the Department o Sanitationin New York City (a residency that continues to this day) in an effortto break the barrier between art and lie, ollowing the birth o her firstchild. Ukeles position as the unpaid artist-in-residence with the Sanita-tion Department led her to act as a kind o consultant to Sanitation work-ers in order to better understand the conditions in which they worked.I they could care or the City by managing its waste, Ukeles wanted toaddress their needs. In a project entitled ouch Sanitation (1979-1980),

Ukeles set out to ace and shake hands with all 8,500 Sanitation workers(read: garbage men) to thank them or keeping New York City alive. Also


14/152

14

skoro 20 godina obavljajui izvianja u deponiji Fresh Kills, nekadanajveoj deponiji na svijetu, povrine 880 hektara u oblasti Staten Island,koja je opsluivala itav Njujork. Njena istraivanja i preporuke vezanoza tu lokaciju ule su u glavni projekat za Fresh Kills, koji se od deponijesada pretvara u javni park. Ovo je primjer umjetnika koji prua usluguzajednici koja se mijenja: komunalnim radnicima, arhitektima i plan-erima razvoja Fresh Kills deponije u park, ime se podie svijest o veziizmeu smea koje proizvodimo i svijeta.Jo jedna Amerika umjetnica koja je dala svoj doprinos pojmu servisneumjetnosti je Andrea Fraser. Najpoznatiji perormans Fraserove nosinaziv Muzejske Znamenitosti (1989), a odigrao se u Muzeju umjetnostiFiladelfije gdje je ona nastupala kao docent muzeja koji vodi grupe krozmuzej predstavljajui banalan objekat poput esme za pie kao djelo

visoke ekonominosti i monumentalnosti, a muzejsku kaeteriju kao

jednu od najljepih amerikih prostorija! ako Fraserova pokree jedanjedinstveni oblik institucionalne kritike u ormi perormansa. Znaajnjene usluge je direktno proporcionalan posmatraevom smislu zahumor i njegovoj sklonosti ka kritikovanju institucija. Jedan njen skorijiprojekat - Bez naslova (2003) sada postoji kao video zapis ali poeo jekao perormans u ormi transakcije. Poto je bila angaovana od strane

engaged in a Percent or Art commission with the City, Ukeles has spentnearly 20 years conducting reconnaissance at Fresh Kills Land Fill, whichwas once the largest land fill in the world, serving all o New York Cityrom 2200 acres in Staten Island. Her research and recommendations orthe site have been integrated into the master plan o Fresh Kills, which isbeing transormed rom a land fill to a public park. Tis is an example oan artist providing services to fluctuating communities: sanitation work-ers, architects and planners developing Fresh Kills land fill into a park,and raising consciousness about our relationship between the waste we

produce and the world.Another American artist who has contributed to this notion o art asservice is Andrea Fraser. Frasers best known perormance in this vainis Museum Highlights, (1989) which took place at the PhiladelphiaMuseum o Art where she perormed as a museum docent, leading atour through the museum, pointing out banal eatures like the drink-ing ountain as a work o great economy and monumentality, and themuseums caeteria as one o the very finest o all American rooms!

Here began Frasers unique orm o institutional critique as perormance.Te value o her service is directly proportional to the viewers sense o


15/152

15

Galerije Friedrich Petzel, Fraserova je provela no sa jednim kolekciona-rom imali su seksualni odnos koji je zabiljeila kamera postavljenau njihovoj hotelskoj sobi. Kolekcionar je za ovu razmjenu platio Frase-rovoj $20.000 saraujui u pripremi za izdavanje pet kaseta, od kojihmu je bilo dozvoljeno da jednu zadri za svoju kolekciju. Guy rebayiz asopisa Te New York imes je Fraseovu nazvao kurvom zlatnogsrca(13.jun 2004.), a ona je morala da se suoi kako sa eministima takoi sa ne-eministima meu kolegama, koji su bili zgroeni injenicomda se tako poniavajue prodala. Veza izmeu Fraserove, Ukelesove iMiljanovia je na prvi pogled udaljena. Ukelesova je urbani strunjakza pitanja ovjekove sredine koji nalazi ljepotu u svakodnevnom ivotu.rebalo je jedanaest mjeseci da se zavri projekat Dotakni istou, to

je podrazumijevalo stalne diskusije sa radnicima Komunalnog koji su sealili na nedovojan broj kupatila. Ukelesova je postigla da Komunalna

sluba postane svjesna humanosti svojih zaposlenih, a ta sluba je zauzvrat izgradila nova kupatila koja su mogla da prime vie radnika. o,dakle, znai da je najoigledniji znaaj perormansa Ukelesove rezultatpoboljanih uslova za radnike. Ova pria takoe nastavlja da podstieuvaavanje manje uoljivih oblika rada koji ine da sistem i gradunkcioniu. Znaaj projekta Fraserove je tee definisati. Rezultat pro-

humor and interest in critique o the institution. A more recent project -Untitled (2003) - now exists as a video, but began as a perormance in theorm o a transaction. Commissioned by Friedrich Petzel Gallery, Fraserspent the night with a collector - they engaged in sexual relations - whichwas documented via surveillance camera installed in their hotel room.For this exchange, the collector paid Fraser $20,000, collaborating inthe production o an edition o five tapes, one o which he was allowedto keep or his collection. Fraser was called the hooker with a heart ogold by Guy rebay in Te New York imes Magazine (June 13, 2004)

and had to contend with eminist, and probably some non-eminist, col-leagues who were appalled that she would sell out to this degree.Te links between Fraser, Ukeles and Miljanovic may at first appear tobe tenuous. Ukeles is an urban environmentalist who finds beauty ineveryday lie. ouch Sanitation took eleven months to execute and in-

volved ongoing discussions with the Sanitation workers who complainedo a shortage o bathrooms. Ukeles made the Department o Sanitationaware o its employees humanity and in turn the Department built new

bathrooms that accommodated more workers. Te most obvious value oUkeles perormance, then, is the outcome o improved acilities or the


16/152

16

jekta Bez naslova ukljuuje zadovoljstvo ako ga je uopte bilo tokomfizike razmjene izmeu umjetnice i kolekcionara, novanu naknadukoju je umjetnica primila i diskurzivni ishod vezano za vrijednost umjet-nosti i poziciju umjetnika u sistemu razmjene dobara. Naravno, u sluajuFraserove imamo jedno prizemnije shvatanje umjetnosti kao usluge, kojepotie od ideje o seksu kao usluzi.U Miljanovievom sluaju, U slubi umjetnosti izvre ideju umjetnostikoja prua uslugu; on je u njenoj slubi. Vratimo se na ideju umjetnostikao usluge, koja je duboko ukorijenjena u vrijednostima amerikogumjetnikog konteksta. U SAD, za veliki dio umjetnosti koja se finansiraiz budeta smatra se da zavrijeuje panju javnosti, zato to umjetnikodjelo ima dvostruku unkciju: umjetniko obrazovanje, umjetnost kaodrutveni razvoj i umjetnost kao terapija, da navedemo samo neke.Muzeji umjetnosti u SAD uglavnom imaju vei budet za umjetniko

obrazovanje nego za izlobe, zbog toga to je ionako previe teko oprav-dati umjetnost-radi-umjetnosti. Umjetnost kao potrona roba moe seprodati na tritu, ali je tee prodati umjetnost kao iskustvo.o se smatra luksuzom jer je njenu vrijednost tee izmjeriti.akoMiljanovi izvre ideju da umjetnost mora sluiti nekoj svrsi izvanumjetnosti, i sam se stavlja u njenu slubu. Jedno drugaije iitavanje

workers. But also the story continues to inspire a sensitivity to less visibleorms o labor that make a system, the city, unction. Te value o Frasersproject is more complicated to equate. Te benefits o Untitled includethe pleasure - i there was any - between the artist and collector in theirphysical exchange, payment received by the artist, and a discursiveoutcome about the value o art and the position o the artist within theexchange o commodity. O course in Frasers case the more base notiono art as service comes rom the idea o sex as service.In Miljanovics case, I Serve Art inverts the idea that art provides a ser-

vice; he is in its service. Lets go back to the idea o art as service, whichis so embedded in the values o the American art context. In the UnitedStates, a great deal o art that is unded by the government is deemedworthy o public support because the artwork serves a dual unction: arteducation, art as community development, and art therapy, to name aew. Art museums in the United States generally have larger budgets orart education than or exhibitions, because art-as-art is too hard to justiyon its own. Art as commodity sells in the market, but art as experience is

harder to sell. Its considered a luxury because its value is hard to quan-tiy. So Miljanovic inverts the idea that art must serve a unction beyond


17/152

17

naslova U slubi umjetnosti moe se, barem na engleskom jeziku, shva-titi kao nuenje umjetnosti, kao to sluimo hranu za vrijeme obroka.Ja ne vjerujem da Miljanovi pokuava da slui ili dijeli umjetnost,

ve nudi samog sebe svojoj umjetnosti kroz ponovno izvoenje vojnogstava, koji je prilagodio tako to je prodao svoju vojnu obavezu u zami-

jenu za razvoj svog umjetnikog izraza. Ovdje se stvari dalje komplikuju:vojno je zamijenjeno umjetnikim, i sada Miljanovieva posveenostdobija nove orme, kao to su radionice koje je vodio u okviru Udruenjainvalida Udas, kao i njegov lini pokuaj da se dekontaminira tako toprovodi devet mjeseci u izolaciji poslije sluenja vojnog roka. Ovdje nal-azimo sluenje sebi, ili bolje reeno, oslanjanje na sebe samog, kao ormuumjetnosti u kojoj umjetniki rituali slue oslobaanju tijela od traume.

art, and he puts himsel in its service. An alternate reading o the title IServe Art can be read, at least in English, as offering art, like one mightserve ood at a meal. I dont believe Miljanovic is attempting to serve - ordispense - art, but he is offering himsel to his art through re-staginga military stance, that he has adjusted by trading in his obligations tonational security and exchanging them or the development o his artisticpractice. Heres where the equation becomes more complicated: militaryhas been replaced by art, and now Miljanovics dedication can take morenuanced orms, like the workshops he conducted or Udas Association

or the disabled, and his personal attempt to decontaminate by spendingnine months in isolation ollowing his military service. Here we find sel-service, or better yet, sel-reliance, as an art orm, where artistic ritualsserve to decompress the body o trauma.

*Sara Reisman je nezavisnikustos i pisac, ivi i radi uNjujorku (SAD)

*Sara Reisman is indepen-dent curator and writer,living and working inNew York (USA)


18/152

18

1. Dobro doli/ WelcomeKonopac, stolica i tekst na zidu/ Rope, chair, text on wallReal Precence izloba, Beograd, 2005./ Real Precence exhibition, Belgrade, 2005.


19/152

19

Uvod

Istraivanje mogunosti medijskih pristupa u radu i kontekstualnihreerenci koje ga tvore bio je osnovni zadatak kojim sam se rukovodiou svom teorijskom radu koji je realizovan prije tri godine pod nazivomKonstruktivna dekonstrukcija prolosti prostora.Kompleksnost viemedijskog pristupa radu, deragmentacija kontekstarada, proimanje estetskog ormalistikog sloja rada sa znaenjskim,pojavnost i uobliavanje autorefleksije u radu bila su neka od pitanja ipolja istraivanja koja su otvorena nakon diplomiranja te ispitivana krozpraktine radove. Naznake razvoja i usmjerenja reerencijalno su pratilei praktine i teorijske intencije interesovanja. Polazei od osnovnihpojmova U slubi umjetnosti koja tvore naziv ovog istraivanja datesu osnovne reerence razvoja rada i teksta. Sluba u smislu umjetnik-

ove unkcije u procesu strukturisanja umjetnikog sistema, ali i samuutilitarnu unkciju djela kao svrsishodnog oblika kulturne reprodukcije.a sluba u kontekstu umjetnosti se, prije svega, odnosi na propitivanjeodnosa i relacije medija-tijela-prostora kao neizostavnih pojmova uprocesu struktuiranja umjetnikog djelovanja te se problematizuju,preispituju i analiziraju kao osnovni generatori transgresije prenosa i

Summary

Te main subject that occupied me in my theoretical work realized threeyears ago, titled Constructive Deconstruction o the History o Regionwas exploring the possibilities o using media in work as well as its con-textual reerences. Some o the questions and areas o research that werementioned and practically analyzed afer my graduation were complexityo the multi-media approach, deragmentation o the work context, per-meating o aesthetical-ormal and the symbolic layers o work as well asappearance and shaping o auto-reflexivity in work. Signs o developmentand orientation were reerentially ollowed by the practical and theoreti-cal intentions. Te main reerences o the work are based on the title othe research In the service o art. On the one hand, service, as a term, iselaborated as the artists unction in the process o structuring the artisticsystem, and on the other hand as a utilitarian unction o the work as ameaningul orm o cultural reproduction. Service, in the context o art,primarily relates to the analysis o the relation between media-body-

space, regarded as crucial terms in the process o creating artistic work;these terms are being questioned and analyzed as the main generators o


20/152

20

pluraliteta kulture. Razvoj medija je ubrzano uslovio ili pomogao razvojkulture i umjetnosti generalno, ali takoe, posredstvom iroke dostup-nosti istih, otvorio polje mogunosti njihove zloupotrebe kao nuspojavesavremenog inormacionog demokratskog i liberalnog drutva. Medijisu osnovna reerenca kroz koju u pokuati da ekspliciram tendencije inaine konceptualizacije sopstvenog umjetnikog rada. Odnosi prostora,mjesta, lokacije i njhove unkcije su drugi ali ne i odvojiv dio istraivanjaod polja medija. Prostor je osnovni element medijskog unkcionisanja,bilo da se radi o umjetnikom, inormatikom, socijalnom, religijskomili bilo kojem drugom obliku prenoenja inormacija. Dakle, prostor jeosnov kao polje mogunosti djelovanja medija. Na osnovu ove postavkeodnosa medija i prostora okusirau se na eksplikaciju umjetnikogdjela kao produkta sjedinjenja ova dva elementa. Praktini radovi krozkoje u pokuati objasniti navedene ili koritene teorijske pretpostavke

su nastali u posljednje tri godine upravo kao rezultat promiljanja iistraivanja pomenutih odnosa kroz lino iskustvo. Elemenat linog ili daga od sada preimenujem u pojam proivljenog, iskljuivo tei da istaknepotrebu iskustvenog u radu. Iskustvo je rije koja se na ruskom koristiza umjetnost i u tom smislu i njen znaenjski aspekt usmjerava osnovuumjetnikog djelovanja ka iskustvenom polju. Iako, na prvi pogled,

transgression in transer and plurality o a culture. On the one side, thedevelopment o media rapidly influenced and helped the development oculture and art in general, but on the other hand, due to its availability, itcreated the possibility o misuse as a side effect o modern, inormational,democratic and liberal society. Hence the use o media as basic reerencethrough which I will try to elaborate the tendencies and ways o concep-tualization o my work.Te relationship between space, place and location and their unctionsis an additional part o research which is tightly connected with the

term media. Space is the basic element connected with the unctioningo media, be it artistic, inormational, social, religious or any other ormo inormation transer. Space thus represents a field o possibilities ormedia activities. Starting rom the relation between media and space,I will be ocusing on explaining the artistic work as a result o blendingthese two elements. Te works, which I will use to explain the mentionedtheoretical assumptions, were created over the past three years as a resulto ruminating and researching the mentioned relations through personal

experience. Te element o personal, or rather experiential, aims toemphasize the sole necessity o the empirical in the work. In the Russian


21/152

21

ikonografija koja se koristi u radu kao znakovitost ili dominantni vizuelnijezik evocira snanu vezu sa militarizmom i vojnim oblicima ona se nekree samo u polju militarizma, ve ga samo koristi kao skup znakova imetaora netipinih za vizuelni jezik umjetnosti. Dvadeset prvi vijek kao

vrijeme ekspanzije razliitih medijskih oblika destabilizovalo je svakioblik dominantne umjetnike i medijske prakse iji je posljednji domi-nantni period bio modernizam, a medij slikarstvo i skulptura. Danas jegotovo nemogue odrediti dominantnu umjetniku praksu, tendenciju ilimedij, ali takoe je teko i nemogue proglasiti odreeni medijski pristupzastarjelim, arhainim ili tradicionalnim. Mogui su samo tradicionalniili nesavremeni oblici idejnog promiljanja umjetnosti i njenog djelovan-

ja, a radovi koji su predmet ovog istraivanja predstavljaju viemedijskinain promiljavanja savremenih konteksta. Medij je sredstvo a ideja jeosnovna sirovina za koju je potrebno izabrati odgovarajui medij repr-

ezentacije, tako da pravilno i eektivno koritenje viemedijskog pristuparadu zahtijeva i dobro poznavanje i konstantno prouavanje razvojarazliitih oblika medijskog djelovanja.Istraivanje je podijeljeno u nekoliko posebnih konceptualnih cjelina ato su: Sluim umjetnosti, Artvartajzing, Occupo i Okupaciona terapija.Svaka od ovih konceptualnih cjelina ima sopstveno polje istraivanja

language, the word experience is used in terms o art, and its semantic as-pect directs the principle o artistic work towards the field o experience.Despite the act that, at the first glance, the iconography being used in thework as a symbolic and dominant visual language evokes a strong con-nection with militarism and army-like shapes, this iconography does notunction solely in field o militarism, but rather utilizes it as a collectiono symbols and metaphors which are not commonly used in the visuallanguage o art.Te wenty-first century, as a period o expansion o various kinds o

media, has destabilized every type o dominant practice in media and art,their last prominent period being modernism in sculpture and paint-ing as media. oday, it is almost impossible to define artistic practice,tendency or media, but it is also hard and impossible to classiy a certainmedia approach as old-ashioned, archaic or traditional. Tere are onlycertain kinds o traditional or out-o-date orms o conceptual percep-tion o art and its perormance. Te works which are the subject o thisresearch are the result o using multi-media in contemporary context.

Te medium is an instrument and the idea is raw material which shouldbe represented by an adequate medium, i.e. proper and effective use o


22/152

22

iji je predmet radnje drugaiji od drugih te se time jasnije okusira naproblematizovanje lociranih konteksta. o znai da su problematizovanii istraivani konteksti ovih koncepta materijalizovani i predstavljeni krozormu praktinih radova u okviru koncepta i izlobe, te teorijskih pret-postavki koje su iznesene u ovim tekstovima.

multi-media approach requires good knowledge and extensive analysis othe development o different kinds o media.Te research has been divided in several separate conceptual parts:I serve art, Artwartising, Occupo and Occupational therapy. Each one othese conceptual parts has its own field o investigation, each with a di-erent subject o research, which makes it possible to ocus on the analy-sis o specific contexts. Tis means that the contexts o these concepts,which have been identified and analyzed, were created and representedin the orm o practical works as part o the concept and exhibition, as

well as theoretical assumptions presented in this text.


23/152

Tijelo - Prostor - MedijBody - Space - Medium


24/152


25/152

25

Tijelo - U slubi umjetnos

Istraivanje umjetnikog djelovanja u sopstvenom radu, ali i kroz radovedrugih umjetnika i autora dovodi do spoznaje o tome da je umjetnik(ovjek - drutveno bie) osnovna jedinica odnosno temelj postojanja,nastajanja i egzistencije svakog djela. Prije svega, mislim na temelj pos-tojanja ovjeka u osnovnom biolokom i egzistencijalnom obliku koji jeneophodan da bi se neko nazvao ivim biem. ivot tom ovjeku ve dajedimenziju postojanja, a samim tim i djelovanja kao subjekta u drutvuili zajednici. Poto postojati znai djelovati, sveu ovu pretpostavku naosnovnu jedinicu drutva to jeste na ovjeka (subjekta). Bilo da se tijelonalazi u pasivnom (statinom) ili aktivnom (dinaminom) stanju onopostaje medij ili jedinica medija.

ijelo kao medij prva je zabiljeena i sauvana aktivnost ovjeka, to jesteznak koji je ostavilo tijelo. o je jedan od najstarijih dokaza postojanjaovjeka, otisak ruke omedjen bojom na stijeni peine. Ova upeatljivaslika koliko svojom gestom evocira trag postojanja ovjeka toliko pred-stavlja jednu od prvih zabiljeenih matrica medijskog djelovanja u kojojovjek preko svoga tijela odnosno sa svojim tijelom i pigmentom biljei

Body - In The Service of Art

Research o artistic practice in ones work, as well as work o other artistsand authors, helps to understand the act that the artist (human andsocial being) is the basis, i.e. oundation o existence and development oevery artwork. By this, I reer to the oundation o mans existence in hisbasic, biological and existential orm, which is necessary or anyone tobe called a human being. Lie itsel gives that person ability to exist andact as a subject within the society and community. Tus, to exist meansto act. I will try to reduce this assumption to the basic unit o society, i.e.man (the subject). Regardless o whether the body is in passive (static) oractive (dynamic) state, it becomes the medium or object o the medium.Te Body, as a medium, is mans first recorded and saved activity, i.e. the

mark that the body lef. Tat is one o the oldest proos o mans exis-tence, a handprint marked with color on the cave rock. Tis vivid picturewhich evokes the traces o mans existence, also presents one o the firstrecorded matrices o media activity in which man used his own body and

pigment to mark the sign o his existence. Te pigment and the rock werenot the only media o transerring this sign; the body also actively par-


26/152

26

znak postojanja. Znai, nisu samo pigment i stijena bili medij prenoenjaovog znaka ve je i tijelo aktivan participator u medijskom smislukonceptualizacije rada, to bi znailo da medijska aktivnost nije samopasivna odnosno materijalna koja prenosi, ve je to proces koji zahtijevatjelesnu (perormativnu) aktivnost kao sastavni dio iste.Perormativna aktivnost tijela kao svjesna umjetnika praksa pojavljujese tek sredinom prolog vijeka. Iako je kroz itavu istoriju umjetnosti onobilo glavni predmet umjetnikog i umjetnikovog zanimanja, trebalo jeekati dugo da bi umjetnik koristio tijelo kao medij u ravni sa klasinimoblicima izraavanja kao to je slikarstvo ili skulptura. Iako ne u klasinoumjetnikom smislu, tijelo je sa dananje take gledita esto imalo krozistoriju perormativni eekat, a samo jedan od primjera jeste Hristovoraspee. Snaan prizor tjelesne patnje ija je reerenca upravo eekat per-ormativnosti u smislu koritenja tijela kao osnovnog subjekta religijskog

narativa. Postavlja se pitanje da li je Hrist u tom sluaju umjetnik? Mislimda u razrjeenju tog pitanja in Hristovog raspea moemo podvesti podpojam Akcije, a njegovo tumaenje kao post perormativnu eksplikac-iju. Sline oblike perormativnog djelovanja moemo sresti jo i u prvimzajednicama u kojima se pojavljuju vraevi i amani. Oni takoe svojimradnjama djeluju kao smiljeno ili spontano ponaanje vraa ili amana

ticipated in the act o conceptualization through media. Tis means thatmedia activity is not entirely passive or material, serving as transmissionchannel; this is a process which requires physical (peromative) activityas its essential part. Perormative activity o the body as conscious artpractice occurred as late as the middle o the last century. Although itrepresented the main subject o artistic and artists interest throughoutthe history o art, it took a long time or artists to start using body as amedium equal to the classical orms, such as painting or sculpture.From todays point o view, body ofen had a perormative effect

throughout history, although not in the classical artistic sense. One o theexamples is actually the crucifixion o Jesus Christ with its impressivelypowerul expression o physical pain which has a distinctly perormativeeffect, in the sense o utilizing the body as the main subject o religiousnarrative. A question can be raised whether Jesus Christ was the artist inthat certain case. Te answer to this question lies in the act that the acto crucifixion o Jesus Christ can be defined as action, and its theoreticalexplanation as post-perormative explication. Similar types o peror-

mances can be ound in the primitive communities which had wizardsand shamans. Teir actions may seem as deliberate or spontaneous


27/152

27

ali nemaju umjetniki karakter. ta bi u tom sluaju bila perormansumjetnost? Perormans umjetnost je reirani ili nereirani dogadjaj(event, action), zasnovan kao umjetniki rad koji umjetnik/umjetnicaili izvoai realizuju sa publikom ili bez publike u javnom ili privatnomprostoru.1Dakle, vraeve ili amane moemo smatrati prethodnicimaperormativne umjetnosti ili slinim oblicima tjelesnih rituala. jelesnihrituala kao oblika sublimiranja i apsorbovanja zamiljenih zlih duhova, ilirituala za rod usjeva. U tim istim ritualima se i samo tijelo u pojedinimcivilizacijama prinosilo kao rtva, to jeste kao jedan oblik rituala ili rtvebogovima o emu e poslije biti jo rijei.

Zanimljivo je to da umjetnik poinje da se zanima za tijelo i da ga koristiu umjetnike svrhe odnosno kao Body art2u trenutku ljudske evolucijekada se u prvi plan stavljaju materijalne vrijednosti, razvoj industral-

izacije i tehnologije. Nije li svijest o tijelu ba u tom trenutku dostigla svojvrhunac jer je materijalizam krenuo da ga stavlja u drugi plan ili je tadatijelo poelo da polako razvija svijest o sebi? Da li je upravo taj civili-zacijski razvoj ubrzao proirenje svijesti o tijelu i tijelu u umjetnosti?Ako jeste razvoj svijesti o tijelu i njegovom umjetnikom angaovanju,sigurno nije tenja civilizacijskog razvoja ve nuna potreba za dema-

behavior o a soothsayer or shaman, but they lack artistic nature.In that case, what would be the art o perormance? Te art o peror-mance is a directed or non-directed event based on the artwork done bythe artist or perormer, realized in cooperation with or without the audi-ence in a public or private space.1Te definition implies that soothsayersand shamans can be observed as orerunners o perormance art andsimilar types o body rituals. Tere are various examples o body ritualsas orms o sublimation and absorption o evil spirits, as well as cropertility rituals. In some civilizations the body was sacrificed during these

ceremonies, which is a kind o a ritual which involves offering sacrifice togods. Tis will be urther elaborated in other parts o the text.Te interest in the body and its use in art, regarded as Body art2, startedin the period o human evolution when the ocus was on material values,industrial and technological development. Te question is: did the bodyconsciousness culminate in that period because o the act that material-istic doctrine thought it less important, or did the body itsel slowly startdeveloping its sel-consciousness? Or did this development o civilization

quicken the expanding o body consciousness in art? I so, the develop-ment o body consciousness and its artistic use is surely not the intention


28/152


29/152


30/152

30

terijalizacijom umjetnike aktivnosti i obnavljanja osnovnih ljudskih vri-jednosti koja proizilaze iz tijela. ako da bi Body art(tjelesna umjetnost)bila oblik rada i djelovanja u procesualnoj umjetnosti, koju ine radoviumjetnika koji svoje tijelo ili tijelo druge osobe izravno upotrebljavajukao objekat umjetnikog rada.3o znai da Body art naruava istorijskiposredniki odnos u umjetnosti a to je subjekat - objekat(umjetnik djelo) i svodi ga samo na umjetnika kao subjekat koji u isto vrijemeoponaa i ulogu objekta. Ovakav odnos uspostavlja jednu novu relacijuu odnosu na poziciju posmatraa koji polako preuzima aktivniju ulogu uprocesu percepcije djela. Djelo ili perormans, posmatrana akcija postaju

vremenski ogranieni dogaaji koji se odvija direktno pred oimaposmatraa. U tom sluaju tijelo (umjetnik) obavlja unkciju medija kojikroz niz radnji predoava, kreira, izvodi, problematizuje ili prikazujeodreenu radnju. Upravo ta vremenska ogranienost je postavila pitanje

mogunosti egzistencije takvog oblika umjetnikog djelovanja i njegovogbiljeenja, odnosno dokumentovanja. Razvojem takvog oblika procesu-alne umjetnosti umjetnika dokumentacija postaje jedan veoma bitanpostprodukcijski elemenat umjetnosti, moda ak toliko bitan koliko isamo izvedeno djelo. Upravo je ta bitnost ishodite ove teze, a to jeste dadokumentacija kroz svoj znakovni jezik prenosi i svjedoi postojanju tog

o the civilization development, but rather a need or dematerializationo artistic activity and renewal o basic human values deriving rom thebody itsel. Te mentioned implies that Body art is a orm o work andperormance in the procedural art based on the works o artists who usetheir own body or other peoples body as object o artistic work.3Furthermore, Body art ruins historical mediatory relationship with art,i.e. subject-object (artist-work) and reduces it just to the artist as thesubject which, at the same time, takes on the role o the object.Tis relationship gives a new dimension to the position o the observer

who is gradually taking an active part in the whole process o artworkperception. Te work or perormance and the action observed becomeevents limited by time, happening directly in ront o the eyes o thebeholder. In that case, the body (artist) assumes the unction o a me-dium which represents, creates, perorms, identifies and presents certainaction. Te mentioned limitation o time questioned the possibility oexistence o such orms o artistic perormance and its documenting.With the development o that type o procedural art, the artistic way o

documenting becomes an extremely important element o postproduc-tion in art, maybe even as important as the perormed work. Tis impor-


31/152

31

djela, odnosno dokumentacija postaje tijelo ili osnova dalje egzistencijeperormansa (procesualne umjetnosti). U tom trenutku moemo povuiparalelu sa na poetku pomenutog traga opcrtanog rukom peinskogovjeka i njegovog perormativnog ina dokumentovanog putem stijenei pigmenta. Jedna ovakva teza sa jedne strane ima oprean stav premaosnovnim i poetnim principima avangardnih tenji, a to je da djelo egzi-stira dok se izvodi ime se onemoguuje bilo kakav arteakt ili predmetkao dokument ili posrednik izmeu umjetnika i publike. Ovakav stavavangarde ubrzo je zavrio jer ogranienost nedokumentovanja nije za-

visila samo od njih ve i od publike koja je biljeila te dogaaje (snimala,otografisala, pisala). Iako se u samim poecima teilo da se na takavnain umjetnici suprostave umjetnikom sistemu od kojeg su uslovno bilizavisni, te da dematerijalizuju umjetniko djelovanje i sprijee eksploat-aciju djela kao arteakta. I, na kraju, dokumentacija je bila ta koja je opet

zavrila kao materijalni oblik koji govori o tom dogaaju te koji je zavriou tim istim institucijama protiv kojih se borila avangarda.

Pojam avangarde4(r: avant ispred, garde uvati) potie iz rancuskogvojnikog jezika, a odnosio se na trupe koje su ile ispred vojske kaoprethodnica. Pojam avangarda oznaava najee malu grupu intelek-

tance is the origin o this assumption, i.e. the language o symbols trans-ers and witnesses the existence o the work, i.e. documenting becomesthe body and the base o urther existence o perormance (proceduralart). Tus, we can make analogy between the beore mentioned marko the cavemans hand and his perormative act realized by means o therock and pigment. Such thesis defies basic principles o avant-garde; i.e.the work exists while being perormed, which disables the creation o anartiact or object which serves as a document or intermediary betweenthe artist and the audience. Such kind o avant-garde attitude became ob-

solete because o the act that limitation o non-documenting did not de-pend just on the artist, but also the audience who recorded these events(by making videos, photographs, writing about it). In the beginning, thiswas a way or artists to conront the artistic system they depended onand to dematerialize the artistic act, thus preventing the exploitation othe work as an artiact. Consequently, the act o documenting became thematerial orm which presented an event and ended up in the very institu-tions which avant-garde rebelled against.

Te term avant-garde4 (Fr: avant in ront o sth., garde to guide) hasorigins in French military language which is related to the troops that


32/152

32

tualaca i umjetnika koji se kreu kroz nove kulturne i politike terene,predvodei drutvene slojeve. Pojmom se najee oznaava umjetnostkoja je ispred svoje epohe, inovativna, eksperimentalna, heterodoksna.Moemo zakljuiti da se u poslednje vrijeme taj termin zloupotrebljavaili se pogreno tumai. Najei oblik pogrenog tumaenja su oblicipredstavljanja avangardnog pokreta kao kritiara koji neargumentovano ineosnovano preispituje razliite sisteme. Mislim da je pravi oblik velikimdijelom sadran u etimologiji same rijei i njenom vojnom znaenju,ali i tome da avangarda pored to kritikuje kroz svoje djelovanje pruaobrazac rjeenja. Rad nije arteakt koji samo na subverzivan nainpreispituje model djelovanja, on je i oblik koji kroz taj kritiki odnosuspostavlja mogui model rjeenja ili njegov nagovjetaj.ako da tenja ka slobodnoj umjetnosti u periodu poetka djelovanjaavangarde je neto to je tek u naem vremenu dobilo jasno izdier-

enciran oblik. World Wide Web(www.) ili internet mrea je postalapredvianje avangarde ezdesetih, polovinom devedesetih zapoinjekoritenje ovog sistema umreenih raunara odnosno kompjutera.Oni polako ve tada poinju da preuzimaju identitet prenosioca odnosnomedija ve etabliranih kulturnih ormi te postaju dominantan inorma-cioni medij. Ovaj identitet personalnog kanala komunikacije se moe

march in ront o the army. Te term avant-garde mostly denotes a smallgroup o intellectuals and artists who set off to explore new cultural andpolitical areas as leaders o social classes. Te term usually denotes artwhich is innovative, experimental and heterodox and presents somethingthat is ahead o its time. It can be concluded that this term has recentlybeen misused and misinterpreted a lot. Avant-garde is wrongly regardedas a critic who analyses and criticizes different systems without anygrounds. Te real meaning actually lays in etymology o the word and itsmilitary meaning, but also in the act that, apart rom criticism, avant-

garde offers a possible solution through its perormance. Te work is notan artiact which examines the model o operating in a subversive way;it is also the orm through which this critical relation seeks to find a pos-sible solution. In the beginning o avant-garde, the search or ree art wassomething that only recently got a defined orm. Te use o World WideWeb (www.) and the Internet was predicted by avant-garde in 1960s.Te first part o 1990s was marked by the use o networks and comput-ers. In that period, the computers already started taking on the identity

o the transmitter, i.e. medium o already established cultural orms,and thus became a dominant inormational medium. Te identity o a


33/152

33

preuzeti kao jedan od podskupova identiteta kompjutera kao kanalamedijske distribucije.5Muzika, filmovi, radovi umjetnika, dokumen-tacija, sve se to sada nalazi na serveru sa kojeg moemo slobodno daih koristimo i pregledamo. ijelo i dalje ostaje osnova i nosilac itavogovog procesa koji se zbiva i naravno njegov glavni konzument. Ekranska,digitalna ili kompjuterska umjetnost je ta koja je umjetniku omoguilaniz novih medijskih matrica i mogunosti, ali je opet ostalo pitanje tijelakao polazita medija i njegovog glavnog konzumenta. Novi mediji zaistareprezentuju novi stadijum avangarde. ako da u poecima devedesetih,gledano kroz tehnike inovacije, ljeviarski umjetnici bivaju okruenimetaorama interejsa, kompjuterskih komandi i sofverskih aplikacija.Sa time moemo konstatovati da je avangardna vizija materijalizovanakroz kompjuter. Sve strategije, razvijene sa ciljem da se probudi uspavanoi apatino buroasko drutvo (konstruktivistiki dizajn, nova tipografija,

avangardni film, oto montaa), danas definiu pokretaku osnovupostindustrijskog drutva: interakciju sa kompjuterom.6

Ovakva tekstualna i medijski eksplikativna uvertira posluie kao os-novna reerentna taka za bolje razumijevanje i lake iitavanje inter-disciplinarnog rada Sluim umjetnosti I serve art. Kao kontinuitetzapoetog istraivanja proirenih medija, njihove unkcije te mogunosti

personal communication channel can be regarded as one o the subsetso the computer as media distribution channel.5Music, films, workso art, and documents can now be ound and easily downloaded rom acomputer server. Body is still the basis o this whole process, as well as itsmain consumer. Digital and computer art enabled artists to use a serieso new media matrices and options; however, body remains the startingpoint or the analysis o this medium, as well as its main consumer.New media represent a new level o avant-garde. In the 1990s, lef-wingartists were surrounded by various metaphors o technical innovations,

such as interaces, computer keyboards and sofware applications. Tus,we can conclude that the vision o avant-garde was materialized throughthe computer. All the strategies, developed with the purpose o wakingup the sleepy and apathetic bourgeoisie society (constructive design, newtypography, avant-garde films, photo-editing), all give definition o to-days driving orce o postindustrial society: interaction with a computer.6

Tis textual introduction will serve as the main reerence point or

better understanding and easier interpretation o this interdisciplinarywork titled I serve art. Certain researched contexts tend to find their


34/152

34


35/152

35

primjene u obliku umjetnikog izraza odreeni istraivani kontekstipronalaze svoje medijske modele koji na najbolji nain materijalizuju iprocesuiraju djelo. Veina radova realizovana poevi sa Sluim um-

jetnosti je kontekstualne prirode to znai da djelo obuhvata kreacijeusidrene u okolnostima koje korespondiraju sa stvarnou. Stvarnostpoinjem vie da stvaram kroz proces rada nego samo da je prikazu-

jem, zbog ega postepeno poinjem da naputam ili umanjujem oblikeklasine orme prikazivanja (slika, skulptura, otografija ili video) i direk-tno bez posrednika povezujem djelo i stvarnost. Ako je arhaina um-

jetnost prionula na posao da d oblik simbolinoj misli, ako se klasinaumjetnost zalijetala bez mjere u potragu za izrazom koji bi opisao i

vidljivo i jasno ga odredio, ako je moderna umjetnost, u svoje vrijeme,izraz traila u stvaralakoj slobodi, ponekad uz rizik od solipsizma (kre-acija je autonomna produkcija ak i u znaenju), umjetnost koja se na taj

niz nastavlja, najbolje se definie kao bavljenje kontekstualnou.7Spojitiumjetnost i obian ivot jedan je od postulata Sluim umjetnosti gdjepored egzistencijalne dimenzije kao dominantne akcija posjeduje i onuiskustvenu odnosno proivljenu kao veoma bitnu. Kao osnovu i poetakblieg pojanjenja ovog rada naveu tekst koji je publikovan (novine,e-mail, web) i proslijeen prije poetka izvoenja akcije.

media models which best materialize and process the work as a result ocontinuous research o media expansion, their unction and possibility oapplication in the orm o artistic expression. Most o the realized works,starting with I serve art, have contextual characteristics, i.e. the workincludes creations based on circumstances which correspond to reality.I am trying to create reality through the work process itsel rather than

just express it. Tis provokes me to gradually abandon or reduce the useo classical orms o expression (painting, sculpture, photography and

video) and connect the reality and the work directly, without an interme-

diary.Considering the assumption that archaic art set about trying to give ormto symbolic thought and classical art senselessly rushed in search or aorm that would clearly and visibly define it, whereas modern art in itstime sought expression in creative reedom, sometimes bearing the risko solipsism (creation is an autonomous production even in the mean-ing), then the art that continues this series is best defined as engagingin contextualization.7 Connecting art and ordinary lie is one o the

postulates o the project I serve art because, although the existentialdimension is dominant, this action also has a very important dimension

Rad Sluim umjetnostina izlobi, 49. OktobarskiSalon, BeogradUmetnik - graanin /Umetnica - graanka2008.

Work I Serve Artpresentation on exhibi-

tion, 49. October Salone,BelgradeArtist - Citizen, 2008.


36/152

36

Sluim umjetnosti je multidisciplinarni projekat koji obuhvata radovenastale tokom moje devetomjesene izolacije (oktobar 2006. - juli 2007.)u prostoru bive kasarne Vrbas u centru Banja Luke. Biva kasarna Vrbas (danas univerzitetski kampus) simboliki oznaavacentralno mjesto aparata jednog totalitarnog sistema ije su traumatineposljedice jo uvijek prisutne u drutvu. Dekonstrukcija identiteta togmjesta i line prolosti odvija se kroz moj devetomjeseni rad u istomograenom prostoru, u vidu perormansa i multimedijskih intervencija.Linu povezanost sa bivom namjenom ovog mjesta predstavlja injenicamog devetomjesenog boravka u takvom prostoru tokom estomjesenog

vojnog kolovanja za rezervnog oficira i tromjesenog obuavanja 30vojnika. Cilj mog ponovnog boravka u istom prostoru u jednakomvremenskom periodu, ritualnog ponavljanja psihikog i fizikog stanja(sa svim nehumanim implikacijama), bio je preispitivanje granica

izdrljivosti tijela umjetnika u slubi umjetnosti. ako umjetnost postajesredstvo dekontaminacije prostora i njegove dekonstrukciie. Poetkomovog work in progress rada ormirao sam Webstranicu na kojoj je pred-stavljen rad 274 Pogleda na svijet koji na primjeren nain uspostavljakomunikaciju umjetnika u izolaciji i vanjskog svijeta drutva. Zavrnaaza projekta bila je intervencija u samoj zgradi bive kole rezervnih

on the experiential. In order to clariy this I will quote the text that hadbeen published (newspapers, e-mail and web) and orwarded beore theproject started.Te project I serve art is a multidisciplinary project which includesthe works created during a nine-month isolation (October 2006-July2007) which took place in the ormer army barracks called Vrbas, in thecenter o Banjaluka.Te ormer army barracks Vrbas(today University campus) symboli-cally mark the central instrument o a totalitarian system, which evokes

traumatic consequences still present in the community today. Over aperiod o nine months o working in this enclosed space, I was work-ing on the deconstruction o personal history and identity o this placethrough various perormances and multimedia interventions. Tere ispersonal analogy with the previous purpose o this place owing to theact that I spent nine months there, six o which training as a reserve o-ficer, and I spent three more months training 30 young soldiers. Te aimo my returning to the same place and staying there or the same period

o time through a ritual o repeating the physical and mental conditions(with all inhuman implications) was to explore the limits o the artists


37/152

37

oficira, u kojoj se sada nalazi Akademija umjetnosti i Rektorat Univer-ziteta u Banjoj Luci.Ovakvo umjetniko djelovanje ima istovremeno kritiki, istraivakikarakter i predstavlja mogui model progresivnog umjetnikogangamana. (septembar 2006.)

U ovom tekstu koji je prethodio samom poetku i izvoenju akcijejasno se izdvajaju dvije stvari: autorefleksivnost u radu i prostor kaobitan enomenoloki aktor. Pitanje autorefleksije je pitanje specifinog,konceptualno naglaenog sadraja kojim se predoavaju procedure iprotokoli izvoenja i unkcionisanja djela u specifinom kontekstu.Autorefleksija je orjentisan nain prikazivanja ili ogledanja bihejvioralno-konceptualnog rada na konkretnoj slici, skulpturi, instalaciji, otografiji,perormansu ili tekstu.8U kontekstu jednog ovakvog pristupa moemo

posmatrati ve sam naziv akcije koja reerie na samu sebe i svoju upotre-bljivost odnosno slubu. Slubu u smislu umjetnikove unkcije u proce-su strukturisanja umjetnikog sistema, ali i samu utilitarnu unkciju djelakao svrsishodnog oblika kulturne reprodukcije. Prostorna enomenologi-

ja je drugi bitan aktor iji je reerencijalni i kontekstualni link mojaprolost vezana za taj prostor i metaoriki jezik kojim u se sluiti u pro-

physical endurance in the service o art. Tus, art becomes the instru-ment o decontamination and deconstruction o space. At the beginningo my work in progress I created a web site which contains the workcalled 274 ways to see the world, which establishes proper relationshipbetween the artist in isolation and the outside world-society. Te finalphase o the project was an intervention in the building which used to bethe School or reserve officers. Tis is the building where the Academy oArt and Banjaluka University Rectorate have been moved to.Tis kind o artistic practice has a critical and at the same time explor-

ative character which presents a possible model o progressive artisticengagement. (September 2006)

Te text which preceded the beginning o the perormance ocuses ontwo things: auto-reflexivity in work and space as an important phenom-enological actor. Auto-reflexivity is related to the specific, contextuallyemphasized content which presents procedures and protocols o per-orming and unctioning o work in a specific context. Auto-reflexivity

is a way o presenting or defining o behaviorist-conceptual work on aparticular painting, sculpture, installation, photography, perormance


38/152

38

cesu realizacije radova te akcije. Iskustvena povezanost sa tim prostoromje sluenje vojske u periodu 2000.-/01. godine, tada sam nakon zavretkasrednje kole bio regrutovan i rasporedjen u kolu rezervnih oficira.U tom periodu od devet mjeseci, est mjeseci sam proveo pohaajuinastavu iz vojnih oblasti nakon ijeg savladavanja gradiva smo dobijaliunapreenja u vie inove. Nakon tih est mjeseci kolovanja dobiosam in vodnika te sam rasporeen kao starjeina za obuku tridesetmladih vojnika preostala tri mjeseca. Nakon mog odsluenja kompletnog

vojnog roka dekretom tadanjeg predsjednika, sluenje vojske je ukinuto,ime je vojni sistem krenuo putem reorganizacije i proesionalizacije.o iskustvo discipline, slube, zakletve, hijerarhije, sistematizacije, na-dziranja te uspostavljanja i treniranja poslunih tijela e poslije posluitikao povod preispitivanja jednog drugog naizgled drugaijeg sistema,sistema umjetnosti.

or text.8 In the context o this approach, the title o the project alreadydefines itsel through its utility, i.e. the service. Te service is definedas the artists unction in the process o structuring the artistic system,but also as the utilitarian unction o the work as meaningul orm ocultural reproduction. Spatial phenomenology is another importantactor which has a contextual connection with my past. It relates to thatspace and metaphorical language which I will be using in the process ocreating this work. Te experiential link to this space is the army servicein the period 2000-2001. At that time, afer finishing high school, I was

recruited and sent to the School or reserve officers. Over the period onine months I spent six attending classes in military subjects, afer whichI was upgraded. Afer a six-month education I became a corporal andspent the next three months training thirty young soldiers. Afer finish-ing my army service, the president abolished the army service and thewhole military system headed towards reorganization and proessionalarmy. My experience in the field o discipline, service, oath, hierarchy,systematization, monitoring and training obedient bodies will later serve

as a subject o analyzing o what appears to be a different system, i.e.system o art.


39/152

39

1 Amelia Jones, Andrew Stephenson (eds), Perorming the body / Perorming the ext,Routledge, London, 1999;i racy Warr, Amelia Jones (eds), Te Artists Body, Phaidon,London, 2000.

2 Lea Vergine, Il Corpo Come Linguaggio (La Body-arte storie simili), GianpaoloPrearo Editore, Milano, 1974.

3 Miko uvakovi, Konceptualna umjetnost, Muzej savremene umjetnosti Vojvodine,Novi Sad, 2007. Str.663.

4 Novica Petkovi: Knjievnost 20. veka, Avangarda i meuratna knjievnost

5 Lev Manovi, Metamedij, Centar za savremenu umjetnost Beograd, 2001. Str. 57

6 Lev Manovi, Metamedij, Centar za savremenu umjetnost Beograd, 2001. Str. 62

7 Pol Arden: Kontekstualna umjetnost , Muzej savremene umjetnosti Vojvodine, NoviSad, 2007. Str. 19

8 Miko uvakovi, Konceptualna umjetnost, Muzej savremene umjetnosti Vojvodine,

Novi Sad, 2007. Str.17.

1 Amelia Jones, Andrew Stephenson (eds), Perorming the body / Perorming the ext,Routledge, London, 1999;i racy Warr, Amelia Jones (eds), Te Artists Body, Phaidon,London, 2000.

2 Vergine, Il Corpo Come Linguaggio (La Body-arte storie simili), Gianpaolo PrearoEditore, Milano, 1974.

3 Miko uvakovi, Conceptual art, Museum o Contemporary Art, Vojvodina, NoviSad, 2007. Pg.663.

4 Novica Petkovi: Literature o 20th Century, Avant-garde and literature between thewars

5 Lev Manovi, Metamedia, Center o Contemporary Art Beograd, 2001. Pg. 57

6 Lev Manovi, Metamedia, Center o Contemporary Art Beograd, 2001. Pg. 62

7 Pol Arden: Contextual Art, Museum o Contemporary Art, Vojvodina, Novi Sad,2007. Pg. 19

8 Miko uvakovi, Conceptual art, Museum o Contemporary Art, Novi Sad, 2007.Pg.17.


40/152


41/152


42/152


43/152

43

Prostor -U slubi umjetnos

ransormacija djela je neminovna, ono se razvija, ima svoj nepredvidivput ako se radi o procesualnim, nereiranim umjetnikim djelovanjimakoji se podvlae pod termin umjetnosti u kontekstu. a transormacija setakoe moe primijeniti i na umjetnika kojem sticaj nepredvidivih okol-nosti predoava razliite predstave, kontekste, znakovne situacije koje bion trebalo da umije prepoznati, oznaiti, te materijalizovati ili na bilo kojidrugi nain zabiljeiti. Proces struktuiranja rada Sluim umjetnosti senajveim dijelom zbio nakon preseljenja prostora Akademije umjetnostina kojoj sam bio student tree godine u prostor bive kasarne Vrbas.aj unkcionalni obrat koji je doivio prostor je korespondirao saobratom moje unkcionalnosti i transormacijom iz militaristike uumjetniku slubu. ako da sam se u periodu tree i etvrte godine

studija naao ponovo u jednom sada bivem vojnom prostoru ali uunkciji umjetnika, iz koje sam odluio da progovorim, odnosno dapokuam kontekstualizovati trenutak tog obrata.Prvi rad koji je zabiljeio, odnosno oznaio struktuiranje pomenutogkonteksta jeste Prostor 1. aj rad je instalacija koja se sastoji od tridesetljemova kupljenih na vojnom otpadu nedaleko od Banja Luke koje sam

Space - In The Service of Art

ransormation o the work is inevitable; it develops and ollows itsown erratic path. Tis is the case with procedural artworks that are notdirected and can be called works o art in context. Te transormationcan be applied to the artist who is by pure chance aced with variousperormances, contexts and symbolic situations that he must be able torecognize classiy and document. Te process o structuring the projectI serve art happened due to the act that the Academy o Arts, (where Iwas a student o the third year) had been moved to the ormer militarybarracks Vrbas Tis unctional reversal o the location o the Academycorresponded to the reversal o my own unctionality and transormationrom military to artistic service. So, once again I ound mysel complet-ing my studies in a ormer military space, but this time as an artist, whichinspired me to try and contextualize the moment o that reversal.Te first work which marked the structuring o the mentioned contextwas called Space1. Tis work is an installation consisting o thirty hel-

mets bought on a military junk-yard in the vicinity o Banjaluka.I returned the helmets to the ormer military barracks, turned them

Predhodna strana:2. Prostor1ljemovi, zemlja, cvijeeBiva kasarna VrbasBanja Luka, RS, BiH, 2006.

Previous page:2. Space1Helmets, land, flowersEx-military base VrbasBanja Luka, RS, BiH, 2006.


44/152

44

vratio u prostor bive kasarne, okrenuo naopako, napunio zemljom teu svaki od njih posadio sjeme cvijea. okom narednih trideset danaiznosio sam ih iz ateljea gdje su se nalazili na suncu, gdje sam ih zalivao

vodom. Nakon to su stabljike izrasle, ljemove sam postavio ispredzgrade Akademije postrojene u jednu liniju.

Ova ormalna i procesualna eksplikacija djela ukazuje na proces nas-tajanja rada kao bitan aktor u njegovom razumijevanju, ali i njegovukrajnju ormu kao bitno ishodite procesa. Ovaj primjer pokazuje da je

jedan dio kontekstualne umjetnosti povezan sa vremenom neobnovljivekonrontacije, vremenom traenja, akcije, a ne kontemplacije.9Ovakavoblik umjetnikog izraavanja zapoinje sa stavovima Kurta vitersakoji tee ka Work in progress umjetnosti, odnosno obliku djelovanja nakome se trenutno radi. ako bi izraz Procesualne umjetnosti oznaavao

one umjetnike postupke koji se na bilo koji nain uvlae u stvarnost,i u ijem djelovanju prioritet ima samo izvrenje djelovanja. Sa jednimovakvim oblikom djelovanja proces same akcije treba da privlai jednakupanju kao i sam krajnji rezultat. Pol Arden kae da Osvojiti realnostznai, dakle, aktivirati u njoj nekakav proces, kakav god, i uvui se nep-rimjetno u temporalnost specifinu za konkretan svijet, sukobljavajui

upside down, filled them with soil and planted a flower in each one.Over the next thirty days I used to carry them out o the studio into thesun and water them. Afer the flowers had grown, I put the helmets inront o the Academy o Art and aligned them in a ormation.Tis ormal and procedural explication o the work indicates the processo work creation as an important actor o its understanding as wellas its final orm which resulted rom this process. Tis example showsthat some o the contextual art is associated with irreversible time oconrontation, time seeking, action, but not contemplation.9Tis type

artistic expression begins with Kurt Schwitters attitudes which strivetowards the art o work in progress, i.e. current orms o work. In thatcase, the expression procedural art would denote artistic acts that aresomehow drawn into the reality and whose priority is the execution operormance. With this type o work, the development o the action itselshould draw as much attention as the final result. Paul Arden claimsthat o conquer reality means to activate any kind o process in it andinvolve some temporality specific or material world by conronting its

rhythm while adjusting to it Te philosopher Gaston Bachelard talksabout dynomology o resistance in order to emphasize the act that the


45/152

45

se s njegovim ritmom isto kao i prilagoavajui mu se. Filozo GastonBalar pria o dinamologiji protivljenja da bi istakao, da izvrenje jed-nog umjetnikog djela uvijek zavisi od neke vrste otpora: bilo da je rijeo samom materijalu, otporu koji nastaje zbog materijalnih ili psihikihuslova nepovoljnih za umjetnika ili zbog neprijateljski nastrojenogprimanja djela... Dakle Prostor 2 je bio prvi rad koji je poeo ukazivatina procesualnost kao bitan segment umjetnikog djelovanja. Ovaj radi njegova kratka eksplikacija posluie kao uvod za bolje razumijevanjerada Sluim umjetnosti koji je svojevrsni kontinuum rada Prostor 2.Meutim u radu Sluim umjetnosti procesualnost postaje dominantakoja se putem interneta prenosi i prezentuje tokom itave akcije.Akcija se zasniva na konkretnom svakodnevnom ponavljanju ritualafizike izolovanosti u ogranienom prostoru. ijelo se ponovo stavlja upoziciju subjekta koji je ogranien fizikim prostorom, ali ovoga puta

svojevoljno. Pozicija tog subjekta je sada izmijenjena, njegov in sam-oizolacije ima za cilj da putem dokumentovanja akcije i njenog postav-ljanja na web demistifikuje, razotkrije, dekonstruie i oznai prostor useri javnosti.Svi ovi pojmovi se odnose na prvenstvenu unkciju prostora bivekasarne, posmatrano sa aspekta javnog prostora kao konkretnog pros-

accomplishment o a certain work o art always depends on some sort oresistance, be it the material itsel, resistance which appears due to cer-tain material or physiological conditions that are totally unavorable orthe artist, or due to hostility in the reception o the work. Furthermore,Space 2 was the first work which was ocused on the process o workas important element o artistic perormance. Tis work and its shortexplication will serve as an introduction or the work I serve art whichis a logical continuance o the work Space2.However, in the work I serve art, procedurality becomes a dominant

point which is spread via the Internet and presented throughout the ac-tion. Te action is based on the repetition o everyday rituals o physicalisolation in a limited space. Te body is in the position o the subjectwhich is spatially limited; but this time voluntarily. Te position o thesubject has been changed; its act o auto-isolation aims to record the ac-tion and by placing it on the web somehow demystifies, unmasks, decon-structs and marks it in a public place. All these terms are related to theprimary unction o the place (ormer army barracks) rom the point o

view o public space as the space where social lie takes place. Te sameapplies to streets, squares and residential blocks; public space is a useul


46/152


47/152


48/152

48

tora u kome se odvija socijalni ivot, ulice trga ili stambenog bloka,javni prostor kao utilitarno polje ispoljavanja bihejvioralnih, politikihi estetskih aspekata aktuelnog drutvenog i javnog ivota, prostoradostupnog svim gradjanima. Upravo kroz prizmu ove definicije moemoposmatrati sutinu promjene unkcionalnosti prostora na koji se reerirarad, a to je prelazak iz prostora ogranienog kretanja i pristupa u slobo-dan javni prostor. Ponimo od injenice da je taj prostor tokom itavesvoje vojne unkcije bio zatvoren za pristup graanima, a samim tim i zabilo kakav vid javnog djelovanja iz tog prostora. Jedan od elemenata koji

je prikazan kroz 274 otografije (rad 274 pogleda na svijet) nainjenesvaki dan po jedna na drugoj taki kasarne jeste kritikog i dekonstruk-tivnog karaktera. Kritiki naglaava i problematizuje prolu svrsishod-nost prostora, a dekonstruktivna obiljeava do tada nepoznate prostorekroz medij otografije te ih putem web stranice ini dostupnim za pregled

irom svijeta. Webstranica koja je otvorena za ovaj rad (http.www.iserveart.net.index) posredstvom locirane mape fizikog prostora kasarneprezentovala je nainjene otografije tokom svakog dana sa razliitihmjesta. Za svaku postavljenu otografiju nainjen je link na predstavljenojmapi tano na mjestu gdje je otografija napravljena. Nakon zavrenograda na mapi se nalazi 274 linka (otografije) koji parcijalno prikazuju

field where behavioral, political and aesthetical aspects o the modernsocial and public lie are maniested, since this space is available to allcitizens. We can use this definition to observe the essence o unctionalchange o the space with reerence to this work, which means exiting alimited space and entering a ree public space.Tis space was closed during its military unction and citizens could notenter it, which implies it excluded the possibility o any kind o publicperormance. In my work presented by 274 photographs (the work 274ways to see the world where a photo was taken each day on a different

location in the barracks) has critical and deconstructive character.It critically emphasizes and questions the ormer use o the space,whereas its deconstructive unction denotes unknown spaces throughphotography as the medium, making it available or browsing via theweb. A web page created or the purpose o showing this work (http.www.iserveart.net.index) contained photographs created by using themap o the barracks; each day a photograph was shown rom a differentlocation. For each uploaded photograph there was a link indicating the

spot where the photograph was taken. As a result, there were 274 links(photographs) which partially present the space o the whole campus.

Predhodna strana:3. SM ArtattackUlje na platnu,240 x 360cmMuzej savremene umjet-nosti RS, izloba Zvono,2007.

Previous page:3. SM ArtattackOil on canvas, 240 x 360cm

Museum o ContemporaryArts RS, Zvono exhibition,2007.


49/152

49

prostor itavog kampusa, tako da pregledom otografija dobijate utisakkretanja kroz prostor bez fizike prisutnosti. Na svakoj otografiji figuraumjetnika je centrirana, okrenuta leima ka objektivu u stavu Mirno(na ovu komandu treba hitro zauzeti vrst, prav i neusiljen stav, takoda teina tijela bude ravnomjerno rasporeena na oba stopala...poslijezauzetog stava mirno ne smije se pomjeriti ni jedan dio tijela do sledeekomande.)10. Disciplinovano tijelo gotovo traumatski ponavlja matricudiscipline. Miel Fuko takoe navodi slian obrazac tretiranja tijela ukome kae: Regrute navikavaju da dre glavu pravo i uzdignuto; da imajupravilan poloaj tijela i da ne povijaju ramena, da se isprse i isprave lea;kako bi im ovo prelo u naviku, u tom poloaju e ih drati naslonjeneuza zid tako da ga dodiruju petama, listovima na nogama, ramenima,pasom i nadlanicama, dok su ake okrenute napolje, a ruke sputenepored tijela... nauie ih i da nikada ne upiru pogled u zemlju ve da

smjelo osmotre one kraj kojih prolaze... da ostanu u stavu mirno ekajuikomandu nepomine glave, ruku i nogu... najzad, da koraaju vrstimkorakom, ne savijajui noge u zglobu i koljenu, izbacujui stopala niskoi unaprijed.11Povodei se za ovim principima stava mirno potpunosam svjesno ukljuio segment usiljenog stava mirno koji je neprirodanstav tijela. ime se naglaava ukoenost tijela, rituala koji se ponavlja

Tus, by looking at the photographs you have the impression o movingthrough the space without being physically present. On each photographthe figure o the artist is in the center, with his back turned to the camerain the position keep still (on the command, the requested pose has tobe quickly perormed, in straight and natural manner, so that the bodyweight can be equally distributed on both legs. Afer assuming this posi-tion, none o the body parts must be moved until the next command isrequested).10A disciplined body almost traumatically repeats the matrixo discpline. Michael Foucault cites a similar pattern o body treatment

and says: Soldiers are trained to keep their head up, stand upright with-out bending their shoulders and keep their back and chest straight.In order to strike this pose naturally, the soldiers will be standing inront o the wall, so that they can touch the wall with their heels, legs,shoulders and waist with their palms stretched out and hands close tothe body...they will learn never to keep their head down but boldly lookat people passing by...to keep still waiting or the next command withoutmoving their head, hands or legsand finally, to walk firmly, without

bending their legs in the knees and joints, and stretching the eet low andorth.11 Relying on the principles o the pose keep still I consciously


50/152

50

kao sredstvo sopstvene destrukcije i kao perormativni in zabiljeen uhorizontu pejzaa. Ve sam spoj usiljenog i neprirodnog stava tijela teotvorenog horizonta pejzaa stvara odreenu kontekstualnu nestabilnostkoja inicira tree kao ishodite. Pejza nije vie predmet posmatranja irazmiljanja, istog sjedinjavanja, odnosno ekstaze. Ne, on je predmetdiskusija, strategija, akcije12, pie An Koklen. Pribjei pejzau da bise tu postavilo delo ili odigrao umjetniki in, to znai imati elju zaudobnou, iskoristiti prirodu, slobodu. o znai i eljeti stvoriti uslovespajanjem dvije obine energije koje nisu povezane na organski nain:umjetnost, ograniena parametrima kulture i njenih pomagala i prirode,sredine koja se iri van uobiajenih ljestvica, nudei a priori neogranienkontekst.13aj svojevrsni ukrotiteljski odnos umjetnika prema okolinisa jedne strane i gotovo blizak i intiman odnos prema pejzau ispredtijela obiljeena eljom da se pripitomi, moe se primijetiti jo u periodu

italijanske renesanse.

Uzevi u obzir itav proces struktuiranja i realizacije ovog rada moemozakljuiti da je prije trenutka samog realizovanja uslijedio itav pro-ces odluivanja, promiljanja i planiranja. Posebnu u panju posvetitiodluivanju kao presudnom segmentu u procesu stvaranja djela.

included the element o the position keep still as a totally unnaturalpose.Tis emphasizes the stiffness o the body; a ritual o the repetition asmeans o sel-destruction and the act o perormance captured in theopen landscape. Te combination o stiff and unnatural body positionand open landscape creates a certain contextual instability which impliesa third element as solution. Te landscape is not a subject o percep-tion and contemplation and pure conjoining, i.e. ecstasy. It is rather thetopic o discussion, strategy and action,12 says Ann Koklen. Using the

landscape in order to perorm an artistic act means to have the desireor commodity, to use nature and reedom. It also implies the desire orcreating the conditions by joining two energies that are not related inthe organic way: art, limited by the parameters o culture and its toolsand natural environment which spreads out o the usual limits, offeringa priori unlimited context.13Tat specific taming attitude o the artisttoward the environment and almost amiliar and intimate relation withthe landscape in ront o the body, marked with desire to be tamed, can

be ound as early as the period o the Italian renaissance.Bearing in mind the process o the structuring and realization o the


51/152

51

Decision as art (odluka kao umjetnost) tekst , odnosno naziv serijeperormansa Rae odosijevia na lingvistikom nivou uspostavljadisunkciju izmeu slike i teksta; Upisivanje teksta/naziva u strukturudjela zapoinje sa perormansima koji de acto predstavljaju kompleksnuosmozu vizuelnog , tjelesno gestualnog i jezikog iskaza, pri emu iraze ispisani na kulisama scene perormansa ili pokazani na transpar-entu od strane modela podjednako unkcioniu kao objekti akcije i kaoznaenjsko reerencijalno polje koje stoji u motivisanoj vezi sa idejnimpretpostavkama perormansa Decision as art, sa neposrednom akcijom,sa umjetrnikovom linou i sa mitskim figurama moderne umjetnosti.14Na tragu ovakvog primjera polje znaka se prenosi na procesualni ikognitivni dio razvijanja koncepta djela. Miko uvakovi razlikuje trinivoa prezentacije ovakvog pristupa na: (1) proglaavanje neumjetnikogpredmeta za umjetniko djelo (na tragu Diana), (2) ostvarivanje

ponaanja umjetnika kojim on iskazuje svoju odluku (namjeru) (3) bav-ljenje namjerom i odlukom kao konceptualnim objektima. U odnosu naovu podjelu Sluim umjetnosti se moe posmatrati kao akcija koja seogleda u drugom i treem primjeru.Dakle, prostor je inicirao kontekst akcije u kojoj je naziv Sluim um-

jetnosti oznaio transormaciju i repeticiju perormativnog djelovanja

work, we can conclude that the process o deciding, thinking throughand planning proceeded the moment o the realization o the work.I will ocus mainly on deciding as the crucial element in the processo creating the work. Te text Decision as art14and a whole series operormances by Raa odosijevi establish a dysunction between thepicture and the text on the linguistic level; Writing the text/caption aspart o the work begins with the perormances which de acto present acomplex osmosis o the visual, body-gestural and language statement,which implies that the sentences - written on the perormance scene

coulisses or presented on a sign-board by a model - equally unction asan object o the action and its symbolic reerential field. It is motivation-ally related to the concept o the perormance titled Decision as art,immediate action, the artists character and the mythological figureso contemporary art. Tus, the symbolic concept is transerred to theprocedural and cognitive part o developing the whole concept o work.Miko uvakovi clarifies the three levels o presenting this approach: 1)proclaiming a non-artistic object a work o art (reerring to Duschmp),

2) artists behavior by which he expresses a decision (purpose), 3) dealingwith intention and decision as conceptual objects. According to this,


52/152


53/152


54/152

54

tijela kao umjetnikog subjekta u slubi (umjetnosti) kao paralelno prob-lematizovanog sistema. U ravnopravnom meuodnosu odluke kao um-

jetnosti u teorijskom smislu i praktine in progress u kontekstualnom,prednost u dati ovoj prvoj iako su neminovno povezane. Struktuiranjei egzistencija djela nastaje samom misaonom konstrukcijom o njemu,a ovakvo stanovite moemo pratiti od perioda djelovanja grupe Artand Language u kojoj se uspostavlja nekoliko razliitih aspekata posma-tranja teroijskog: (1) eorijske konstrukcije se prihvataju kao umjetnikadjela, (2) pokazuje se da su stvaranje umjetnosti i stvaranje teorije estoisti proces, (3) u razmatranju problema umjetnosti daje se prioritetdeskriptivnom i eksplanatornom, (4) kritikuje se prirodna koegzistencijarazumjevanja i podrazumijevanja u diskursima u umjetnikim kolama,(5) mjenja se status posmatraa, posmatra koji je izvan djela postajesauesnik u dijalogu o djelu ili umjetnosti i postaje sauesnik egzistencije

umjetnosti, (6) prerauju se i problematizuju mogui i aktuelni diskursio umjetnosti, pri emu se u napetosti otkriva dijalektiki potencijal...,(7) konstituie se diskurzivno okruje grupeArt and Language.15Ovaj prikaz stavovaArt and Languagepokazuje i intenzivira mojuintenciju akcentovanja misaonog i idejnog polja umjetnikog djelovanjakao osnove za dalje razvijanje, ili polazite za izbor materijalizacije

I serve art can be seen as an activity reerred to in the second and thirdexamples.Te space has initiated the context o the action in which the titleI serve art denotes the transormation and repetition o the perorma-tive act o body as an artistic subject in the service (o art) and marks it asa parallelly questioned system. In equal relation between the decision,as art in the theoretical sense, and practical art (in progress) in its contex-tual sense, I will give priority to the first one, although they are inevitablyconnected. Te structuring and existence o the work is created through

a mind concept. Tis type o perspective can be ollowed rom the periodwhen the group Art and Language worked, which established severaldifferent aspects o understanding theoretical concepts: (1)theoreticconstructions are accepted as works o art, (2) creating art and creatingtheory are ofen the same, (3) while considering the concept o art, thepriority is given to descriptive and explanatory elements, (4) natural co-existence o understanding and understatement in art school discoursesis criticized, (5) the status o the observer is changed; the o

Mladen Miljanovic in the Service of Art Small

Documents

Transcript of Mladen Miljanovic in the Service of Art Small