MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%,...

94
Internet adresa na Ministerstvoto za finansii na Republika Makedonija http://www.finance.gov.mk/ Internet adresa na Upravata za javni prihodi http://www.ujp.gov.mk/ Internet adresa na Carinskata uprava na Republika Makedonija http://www.customs.gov.mk/ Internet adresa na Makedonskata berza za dolgoro~ni hartii od vrednost http://www.mse.org.mk/ Internet adresa na Komisijata za hartii od vrednost http://www.sec.gov.mk/ Internet adresa na Dr‘avniot zavod za statistika http://www.stat.gov.mk/ Internet adresa na Centralniot registar na Republika Makedonija http://www.crm.org.mk/ MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA Skopje, 3/4 2008 3/4 2008

Transcript of MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%,...

Page 1: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Internet adresa na Ministerstvoto za finansii na Republika Makedonijahttp://www.finance.gov.mk/

Internet adresa na Upravata za javni prihodihttp://www.ujp.gov.mk/

Internet adresa na Carinskata uprava na Republika Makedonijahttp://www.customs.gov.mk/

Internet adresa na Makedonskata berza za dolgoro~ni hartii od vrednost http://www.mse.org.mk/

Internet adresa na Komisijata za hartii od vrednosthttp://www.sec.gov.mk/

Internet adresa na Dr`avniot zavod za statistikahttp://www.stat.gov.mk/

Internet adresa na Centralniot registar na Republika Makedonijahttp://www.crm.org.mk/

MINISTERSTVO ZA FINANSIIREPUBLIKA MAKEDONIJA

Skopje, 3/4 2008

3/4

20

08

Page 2: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

2

Page 3: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

AKTUELNI EKONOMSKI DVI@EWA

Kratkoro~ni ekonomski dvi`ewa-april 2008 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10Ocenka na proekciite vo Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Aktuelni vesti od Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Vesti od regionot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

STATII

Markus Ludvig Ceneti / Lara Krsteva-I~o}aeva - Izve{taj za konjunkturata voSredna i Isto~na Evropa vo 2008 godina, so poseben osvrt za Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42Blagica Petreski - Koncentracija na bankarskiot sistem: Analiza za Republika Makedonija . . . . . . . . . . .50

STATISTI^KI PODATOCI

Tabela 1: Republika Makedonija - Osnovni makroekonomski indikatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60Tabela 2: Odbrani makroekonomski indikatori vo oddelni tranzicioni ekonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60Tabela 3: Bruto doma{en proizvod (realni stapki na rast) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61Tabela 4: Osnovni kratkoro~ni ekonomski trendovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Grafik 1: Bruto doma{en proizvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64Grafik 2: Inflacija (prose~ni stapki vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64Grafik 3: Inflacija (na kraj na godina vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65Grafik 4: Nadvore{no-trgovska razmena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65Tabela 5: Nadvore{no-trgovska razmena po zemji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66Tabela 6: Platen bilans na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68Tabela 7: Funkcionalna klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69Grafik 5: Funkcionalna klasifikacija na rashodite 2006 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69Tabela 8: Buxet na Republika Makedonija (Centralen buxet i buxeti na fondovi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Tabela 9: Fond za penzisko i invalidsko osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Tabela 10: Fond za zdravstveno osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73Tabela 11: Agencija za vrabotuvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74Tabela 12: Fond za magistralni i regionalni pati{ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75Tabela 13: Bruto nadvore{en dolg (sostojba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Tabela 14: Makedonska berza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Kreditni linii za mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84Drugi proekti za poddr{ka na mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

3

SODR@INA

Page 4: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

4

Page 5: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Zadovolstvo mi e da ka`am deka silniot ekonomski rast koj be{e prisuten vo tekot na 2007godina, prodol`i i na po~etokot na 2008 godina.Imeno, vo prviot kvartal od 2008 godina, Brutodoma{niot proizvod zabele`a porast od 5,2% voodnos na istiot period od minatata godina.Imaj}i vo predvid deka rastot vo prviot kvartalod 2007 godina iznesuva{e 6,8%, odnosno sporedbenata osnova e visoka, ova navistinapretstavuva odli~en rezultat i pokazatel dekapozitivniot biznis ciklus prodol`uva i vo 2008godina.

Vakviot zaklu~ok e poddr`an i so rastot naindustriskoto proizvodstvo koj za prvite pet meseci od 2008 godina iznesuva 8,3%. Pritoa, ostvareniot rast e disperziran, odnosno od vkupno 24 industriski granki, 17 zabele`uvaatporast, koj e dvocifren duri vo dvanaeset sektori.

Potvrda za podobrenata ekonomska sostojba voRepublika Makedonija, kako i podobrenata biznisklima, pokraj od Svetskata banka i Trasparency

International, doa|a i od analizata na amerikan-skiot magazin "Forbes#, spored koj Makedonija senajde na 50-to mesto vo sozdavawe uslovi zavodewe na biznis, {to pretstavuva napredok od32 mesta vo sporedba so minatata godina. Pritoa,vo kategorijata monetarna sloboda, RepublikaMakedonija se najde me|u prvite deset zemji, zazemaj}i go visokoto osmo mesto.

Zgolemenata ekonomska aktivnost se reflektira{e i vo nadvore{niot sektor. Imeno,vo prvite ~etiri meseci od 2008 godina, vkupnatanadvore{no-trgovska razmena, vo odnos na istiotperiod minatata godina, vo dolarska vrednostzabele`a visok porast od 41%. Pritoa,fizi~kiot obem (koli~inskiot) na izvozot ezgolemen za 7,3%, a negovata vrednost dostigna1.278 milioni dolari, {to pretstavuva porast od27,1%. Zgolemuvaweto na koli~inskiot uvoz nastoki iznesuva 4,3%, a negovata vrednost ostvariiznos od 2.181 milioni dolari, ili porast od 50,5%.

Pri vakvi dvi`ewa, poradi pointenzivniotporast na uvozot od izvozot dojde do

5

PO^ITUVANI,

Sni

mil

: Mil

an S

TRE

ZOV

SK

I

Page 6: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

prodlabo~uvawe na deficitot vo stokovnata razmena. Najgolem pridones vo zgolemuvaweto nadeficitot ima porastot na negativnoto saldo vorazmenata na oprema i energija, a posebno na uvozot na elektri~na energija i na nafta iproizvodi od nafta. Imeno, poradi povisokiteuvozni ceni, vrednosta na uvezenata nafta voprvite ~etiri meseci od ovaa godina bele`iporast od 63,4% vo odnos na istiot periodminatata godina, vo uslovi na blago namalenkoli~inski uvoz na naftata.

Stapkata na nevrabotenost prodol`i da senamaluva i vo prviot kvartal od 2008 godina,dostignuvaj}i 34,8%, {to vo odnos na istiot period od minatata godina pretstavuva namaluvawe za 1 p.p. Iako so bavno tempo,nevrabotenosta kontinuirano se namaluva voizminatite tri godini, {to pretstavuva pozitivnatendencija, koja e pridru`ena i so porast navrabotenosta. Taka, vo prviot kvartal od 2008godina stapkata na vrabotenost iznesuva 36,7%,{to isto taka pretstavuva zgolemuvawe od 1 p.p nagodi{no nivo.

Porastot vo realniot sektor i vrabotenostaima{e svoe vlijanie i vrz porastot na `ivotniotstandard na gra|anite. Imeno, prose~nataisplatena neto plata vo april 2008 godina iznesuva 15.605 denari, {to vo odnos na istiotmesec od prethodnata godina pretstavuva porastod 9,2%, dodeka procentot na vraboteni koi nezemale plata za prethodniot mesec iznesuva9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p.

Sepak, kako najgolem problem za makedonskataekonomija vo 2008 godina, ostanuva inflacijata,koja merena preku tro{ocite na `ivot, vo maj 2008godina iznesuva 9,7%, {to glavno se dol`i naporastot na cenite za hrana i porastot na cenitena energensite. Vrednosta na potro{uva~kata zaishrana i pijaloci za edno ~etiri~leno semejstvo,presmetana vrz osnova na cenite na malo vo juni2008 godina iznesuva 12.333 denari i e povisokaza 18% na godi{no nivo.

Vo analiziraniot period, cenite za hranazabele`aa rast od 19,2%, {to e sli~no so rastotvo ostanatite zemji vo regionot.

Vakvite podatoci uka`uvaat deka inflacijatavo Republika Makedonija e uvezena odnadvor,kako globalen fenomen, pri {to Vladata naRepublika Makedonija e nemo}na zna~itelno davlijae na nejzinoto namaluvawe preku fiskalnatai monetarna politika, {to ne zna~i deka ne seprevzemaat soodvetni merki namaluvawe nainflacijata. Imeno, namaluvaweto na danokot nadodadena vrednost za lekovite, javniot transporti kompjuterskata oprema vo 2007 godina, kako idiscipliniranoto i kontrolirano tro{ewe najavnite rashodi vo po~etokot na 2008 godina, vlijae{e rastot na stapkata na inflacija da bidedelumno amortiziran. Vo taa nasoka Vladata,zaedno so trgovcite i proizvoditelite, pravikontinuirani napori za namaluvawe na stapkatana inflacija.

Vo 2008 godina osnoven predizvik za monetarnata politika e povisokata stapka nainflacija i zgolemeniot deficit na tekovnatasmetka na po~etokot od godinata. Pritoa, vo izminatiot period NBRM prezede merki so celnamaluvawe na inflacijata. Imeno, vo mart 2008godina, monetarnata vlast vovede promena vopolitikata na tenderirawe na blagajni~kitezapisi, odnosno promena od tender so kamatnistapki vo tender so iznosi, kako merka za zabavu-vawe na rastot na kreditiraweto i inflacijata.Taka vo maj 2008 godina, kamatnata stapka na blagajni~kite zapisi iznesuva{e 7,0%, {to pretstavuva porast od 1,0 procenten poen vo odnosna april 2008 godina. Vo juni 2008 godina, be{evoveden i instrumentot zadol`itelen depozit zabankite kaj koi rastot na kreditiraweto e nad

6

Inflacija juni 2008 Hrvatska Albanija Bugarija Srbija Slovenija BiH Makedonija Grcijajuni 2007Tro{ocina `ivot 6,4 4,2 15 12,1 7 8,2 10,1 4,90Ceni nahrana 10,0 7,1 25 24 11,6 13,7 19,2 14,4

Page 7: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

40%. Sepak, imaj}i gi predvid pri~inite za povi-sokata inflacija, merkite na monetarnata politika se poka`aa ne mnogu efikasni vonamaluvaweto na inflacijata, iako nivnoto vlijanie vrz inflaciskite o~ekuvawa ezabele`itelno.

Za da se ubla`at negativnite efekti od porastotna cenite na naftata Vladata na RepublikaMakedonija predlo`i paket od 8 merki. Merkiteprvenstveno se naso~eni kon poddr{ka nazemjodelcite, transporterite, makedonskitefirmi, korisnicite na avtomobili i site gra|ani{to na direkten ili indirekten na~in se pogodeni od enormniot porast na cenata na naftata. Vakvite merki se sli~ni na merkite koirazli~ni evropski zemji gi sproveduvaat so celda gi namalat negativnite efekti od porastot nacenite na naftata:

! Za zemjodelcite {to ja koristat naftata zasopstvenata mehanizacija, so vladinite merkise predviduvaat subvencii za nafta.Korisnici }e bidat site evidentiranizemjodelci (okolu 70.000) koi prijavile sopstveno zemjodelsko proizvodstvo.Subvenciite }e bidat utvrdeni na edinicaobrabotliva povr{ina, odnosno }e zavisat odgoleminata na obrabotlivata povr{ina iprocenetata potro{uva~ka na nafta za taaobrabotliva povr{ina.

! Vtorata merka e osloboduvawe od obvrskata zapla}awe akciza pri uvozot na avtomobili nahibriden pogon. Hibridnite vozila se avtomobili {to rabotat kombinirano na benzini na struja, odnosno benzin i gas. Pokrajnamalenata potro{uva~ka na benzin, ovievozila se ekolo{ki ~isti poradi namalenataemisija na jagleroden dioksid, {to e osobenozna~ajno vo gradskite sredini.

! Za prevoznicite, so vladinite merki se predviduva namaluvawe na vkupnite tro{ociza prestoj na terminal i vagawe na transport-nite vozila, od sega{nite 1.500-2.400 denari(zavisno od vidot na voziloto) za 72 ~asovenprestoj na terminal, na samo 600 denari vkupnoza dvete uslugi (prestoj i vagawe). Istovremeno,}e dojde do namaluvawe na cenite za koristewena parking-prostorot. Voedno, se predlagazaedni~ko izdavawe sertifikati za ekostandardi, ATP-sertifikat i drugi.

! Za prevoznicite se predviduva i namaluvawena cenata za registracija preku izmeni nametodot za presmetka na registracija nakamioni. Presmetkata na ovoj nadomest trebada se vr{i spored te`inata, odnosno nosivostana kamionite, namesto spored ja~inata namotorot kako dosega.

! Kako direktna merka za poddr{ka na site sopstvenici na patni~ki i tovarni vozila, sepredviduva namaluvawe na patarinite za 20%za vozila od prva i vtora kategorija (patni~kivozila) i za 30% za vozila od treta i ~etvrtakategorija (patni~ki vozila so prikolka,xipovi, kombi, avtobusi i tovarni vozila).

! Se predviduva koristewe na prirodniot gas zaavtomobili i negova dostapnost vo malopro-da`ba. Prirodniot gas (CNG) e visokoekolo{koeftino gorivo, nezavisno od naftata, ~ijaglavna sostojka e metanot CH4 (za sporedbagasot LPG e naften derivat koj zavisi od nejzinata cena). Sega{nata cena na prirodniotgas iznesuva 21,9 denari za kuben metar.

! Za namaluvawe na tro{ocite za registracija nasite motorni vozila, se predviduva namaluvawena premijata za osiguruvawe za 30%, koja kakonajgolema stavka u~estvuva vo cenata za registracija na motornite vozila.

7

So po~it,D-r Trajko Slaveski

Page 8: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

8

Page 9: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

9

AKTUELNIEKONOMSKI DVI@EWA

Page 10: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

! Rast na industriskoto proizvodstvo od 6,2%na godi{na osnova i 4,5% na mese~na osnova

! Zgolemeni tro{oci za `ivot za 10,1% na go-di{na osnova, a samo tro{ocite za ishrana za21%

! Zgolemen izvoz na stoki (vo dolarska vred-nost) za 27,1% na godi{na osnova, so istovre-men porast na uvozot na stoki za 50,5%

! Rast na prihodite na Centralniot buxet za25,1% vo periodot januari-april, so istovre-men rast na rashodite za 21,5% (silen rast nakapitalnite rashodi od 128,7%)

! Zgolemen intenzitet na porast na godi{naosnova na kreditite na privatniot sektor voapril od 44,1%, a od druga strana, blago na-maluvawe na stapkata na rast na depozitniotpotencijal na nedr`avniot sektor od 23,1%

! Prodol`en trend na namaluvawe na brojot nanevraboteni, koj vo april iznesuva 354.174registrirani vo Agencijata za vrabotuvawe

1. REALEN SEKTOR

1.1. Kumulativniot godi{en porast naindustriskoto proizvodstvo vo periodot ja-nuari-april 2008 godina iznesuva 5,9%.

Analizirano po sektori, rast na industris-koto proizvodstvo vo ovoj period e zabele`anvo sektorite Vadewe rudi i kamen od 11,1% iPrerabotuva~ka industrija od 6,8%, dodekasektorot Snabduvawe so elektri~na energija,gas i voda registrira pad od 1,8%.

Vo ramki na Prerabotuva~kata industrija,koja ima najgolemo u~estvo vo vkupniot indeks(83,9%), glavni nositeli na rastot se proizvod-stvoto na prehranbeni proizvodi i pijalaci so

10

KRATKORO^NI EKONOMSKI DVI@EWAapril 2008

15,0

10,0

5,0

0,0

-5,0

-10,0

Indeksi na industrisko proizvodstvo(m/m-12)

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

IV/07 V VI VII VIII IX X XI XII I/08 II III IV

Page 11: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

rast od 5,1%, proizvodstvoto na tutunski proiz-vodi so 19,7%, izdava~kata dejnost, pe~atewe ireprodukcija na snimeni mediumi so rast od20,2%, proizvodstvoto na hemikalii i hemiskiproizvodi so 1,2%, proizvodstvoto na osnovnimetali so 8,8%, proizvodstvoto na metalni pro-izvodi vo metalo-prerabotuva~kata faza, os-ven ma{ini i uredi so 22,8%, proizvodstvoto nama{ini i uredi, nespomnati na drugo mesto so29,5%, proizvodstvoto na elektri~ni ma{ini iaparati, nespomnati na drugo mesto so rast od53,1%, proizvodstvoto na mebel i drugi razno-vidni proizvodi so 81,7% i recikla`a so rastod 132,8%.

Indeksot na industriskoto proizvodstvo voapril 2008 godina zabele`a godi{no zgolemu-vawe od 6,2%, dodeka mese~niot porast iznesu-va{e 4,5%.

1.2. Vo periodot januari-april 2008 godi-na, cenite na stokite za li~na potro{uva~ka,mereni preku indeksot na tro{oci na `ivot,se zgolemija za 9,7% vo odnos na istiot peri-od od prethodnata godina.

Tro{ocite na `ivot vo april 2008, vo spo-redba so april 2007 godina, se zgolemija za10,1%. Rastot glavno se dol`i na zgolemenitetro{oci za ishrana od 21,0%, stoki 11,7%, res-torani i hoteli 11,4%, uslugi 4,4%, soobra}ajnisredstva i uslugi 4,1%, tutun i pijalaci, i domu-vawe 3,4%, obleka i obuvki 2,7% itn.

Sporedeno so prethodniot mesec, tro{ocitena `ivot vo april porasnaa za 0,7%.

Vrednosta na potro{uva~kata ko{nica zaishrana i pijalaci za edno ~etiri~leno doma-}instvo za april 2008 godina, presmetana vrzosnova na cenite na malo, iznesuva 12.404 de-

nari i vo odnos na prethodniot mesec e poviso-ka za 0,6%.

Indeksot na cenite na malo vo april 2008godina, vo odnos na istiot mesec prethodnatagodina, zabele`a zgolemuvawe od 7,6%. Ovojporast e rezultat na zgolemenite ceni vo grupa-ta zemjodelski proizvodi za 38,5%, prehranbeniproizvodi za 21,1%, industrisko-prehranbeniproizvodi za 16,6%, stoki za 10,4%, industris-ki proizvodi za 8,5%, neprehranbeni indus-triski proizvodi za 5,3% itn.

1.3. Vo april 2008 godina, na svetskiteberzi ima{e pad na cenite na najgolemiot delod metalnite i prehranbenite proizvodi, do-deka energensite zabele`aa rast na cenata.

11

Tro{oci na `ivot

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

IV/07 V VI VII VIII IX X XI XII I/08 II III IV

12

10

8

6

4

2

0

-2

m/m-12 m/m-1

120

110

100

90

80

70

60

50

500

450

400

350

300

250

200

150

100

Nafteni derivati (a/$/bbl) i `ito

Izvor: Svetska banka

IV/07 V VI VII VIII IX X XI XII I/08 II III IV

Nafteni derivati `ito (desna skala)

Page 12: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Vo april cenata na naftata na svetskataberza se zgolemi za 6,7% vo odnos na mart, idostigna cena od 110,19 dolari za barel.Sporedeno so april od prethodnata godina,cenata na naftata e zgolemena za 63,5%.

Cenata na `itoto vo april registrira{emese~en pad od 17,6%, po kontinuiranoto zgole-muvawe vo prethodnite meseci.

Vo ramki na metalnite proizvodi, nikelot,kako proizvod so visoko u~estvo vo makedon-skiot izvoz, zabele`a mese~en pad na cenata od7,9%.

2. NADVORE[EN SEKTOR

2.1. Vo prvite ~etiri meseci od 2008 godi-na, vkupnata nadvore{no-trgovska razmena,vo odnos na istiot period minatata godina,vo dolarska vrednost zabele`a visok porastod 41%. Pritoa, fizi~kiot obem na izvozot ezgolemen za 7,3%, a negovata vrednost dostigna1.278 milioni dolari, {to pretstavuva porastod 27,1%. Zgolemuvaweto na koli~inskiot uvozna stoki iznesuva 4,3%, a negovata vrednostostvari iznos od 2.181 milioni dolari, iliporast od 50,5%.

Pri vakvi dvi`ewa, poradi pointenzivniotporast na uvozot od izvozot dojde do natamo{noprodlabo~uvawe na deficitot vo stokovnatarazmena, pri {to najgolem pridones ima poras-tot na negativnoto saldo vo razmenata na opre-ma i energija, a posebno na uvozot na elektri~naenergija i na nafta i proizvodi od nafta (pripomalku uvezeni koli~ini na nafta, poradipovisokite uvozni ceni, iznosot na uvezenatanafta vo prvite ~etiri meseci ovaa godinabele`i porast od 63,4% vo odnos na istiotperiod minatata godina).

Pogolemiot izvoz vo prvite ~etiri meseci od2008 godina, pred se e rezultat na zgolemeniot

izvoz na `elezo i ~elik (stapka od 11%), oble-ka (33%), nafta i proizvodi od nafta (77%),metalna ruda i metalni otpadoci (106%),izrabotki od metal (64%), izrabotki od nemet-alni minerali (45%) itn.

2.2. Glavni grupi proizvodi (spored SMTK)so najgolemo u~estvo vo izvozot vo ovoj peri-od se: `elezo i ~elik so 34,0%, obleka 19,0%,nafta i proizvodi od nafta 7,3%, pijaloci itutun 4,4%, metalna ruda i metalni otpadoci6,6%, ovo{je i zelen~uk 2,9%. Ovie {estproizvodi so~inuvaat okolu 74% od vkupniotizvoz na dr`avata.

Najgolem del od uvozot na stoki vo prvite~etiri meseci otpa|a na: nafta i proizvodi odnafta (330,8 mil. dolari), `elezo i ~elik (209,7mil. dolari), drumski vozila (146,1 mil.dolari), tekstilni prediva i sli~no (141,8 mil.

12

Izvoz na pova`ni proizvodi po SMTK (vo %)

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

0 5 10 15 20 25 30 35 40

@elezo i ~elik

Obleka

Nafta i proiz. od nafta

Metalna ruda imetalni otpadoci

Pijaloci i tutun

Ovo{je i zelen~uk

Nadvore{no - trgovska razmena vo RM(vo milioni dolari)

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

800

600

400

200

0

-200

-400Izvoz Uvoz Deficit

IV/07 V VI VII VIII IX X XI XII I/08 II III IV

4.4

2.9

34

19

7.3

6.6

Page 13: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

dolari), elektri~na energija (134,7 mil.dolari), metalna ruda i metalni otpadoci (84,5mil. dolari), elektri~ni ma{ini i delovi (10,6mil. dolari), telekomunikaciski aparati (62,5mil. dolari) i drugo.

2.3. Gledano po regioni, dominira orienti-ranosta na makedonskata ekonomija konEvropskata unija, koja vo vkupnata nadvore{notrgovska razmena u~estvuva so 52,3% (izvoz nastoki 62,2% i uvoz na stoki 46,2%). Izvozot voEvropskata Unija e pogolem za 15,7%, a uvozotbele`i pointenziven porast od 38,9%, vo odnosna istiot period od 2007 godina. Vo analizira-niot period, januari-april 2008 godina, okolu74% od trgovskiot deficit na zemjata e ost-varen vo trgovskata razmena so Rusija, Kina,Polska, Turcija i [vajcarija.

2.4. Analizata na izvezenite stoki poekonomska namena do krajot na april 2008 godi-na, uka`uva deka zastapenosta na proizvoditeza reprodukcija e namalena za 1,6 (procentnipoeni) p.p., pri istovremeno zgolemuvawe nazastapenosta na opremata i stokite za {irokapotro{uva~ka od 1,2 p.p. i 0,3 p.p. vo odnos naistiot period minatata godina, dodeka na uvoz-nata strana, strukturnoto u~estvo naproizvodite za reprodukcija i na oprematabele`i porast od 0,5 p.p. i 1,4 p.p. soodvetno,pri namaluvawe na u~estvoto na stokite za{iroka potro{uva~ka za 1,6 p.p.

2.5. Gledano po valutna struktura, i vo ovie~etiri meseci evroto stanuva se po dominantno,pri {to 73,3% od nadvore{no-trgovskata raz-mena e realizirana vo evra i vo odnos na istiotperiod minata godina pretstavuva porast od 5,4p.p.. Na stranata na izvozot i uvozot, evroto ezastapeno so 78% i 70%, soodvetno i vo odnos naistiot period lani pretstavuva pointenziven po-rast kaj izvozot za 9,3 p.p., a kaj uvozot za 2,2 p.p..

3. FISKALEN SEKTOR

3.1. Vo prvoto ~etirimese~ie od 2008 godi-na, vkupnite prihodi na Centralniot buxetiznesuvaa 27.950 milioni denari (7,3% odBDP), {to pretstavuva zgolemuvawe od 25,1%vo odnos na istiot period od minatata godi-na. Vakvoto zgolemuvawe na prihodite sedol`i, pred se, na zgolemenata naplata nadano~nite prihodi.

Dano~nite prihodi vo ovoj period se reali-zirani vo iznos od 25.243 milioni denari, {topretstavuva zgolemuvawe od 18,5% vo odnos naistiot period lani.

U~estvoto na DDV vo vkupnite dano~ni pri-hodi vo prvite ~etiri meseci od 2008 godinaiznesuva 48,0%, a na akcizite 16,0%, pri {to, odovie dva danoci se ostvareni prihodi od 16.159milioni denari, odnosno re~isi 2/3 od vkupnitedano~ni prihodi (4,2% od BDP). Gledano po od-delni kategorii, prihodite od DDV zabele`aazna~aen porast od 18,6%, dodeka akcizite od12,8%, {to vo odredena mera se dol`i na zgole-menite potro{uva~ki ceni vo analiziraniotperiod. Prihodite od danokot na dobivka sepovisoki za 47,5% i pokraj poniskata dano~nastapka od 10% (samo za mart i april se real-izirani 72,4% od dosega{nite prihodite vo2008 godina, najmnogu poradi uplatite na ovojdanok po godi{nite smetki). Prihodite od carina

13

1.4001.2001.000

800600400200

0-200-400-600-800

-1.000-1.200

Izvor: Ministerstvo za finansii

Oddelni kategorii na prihodi i rashodi

IV - 2007 IV - 2008

Plati

Carini

Transferi

AkciziPersonalendanok

Stoki iuslugi

KamataDanok nadobivka

DDV

Kapitalnirashodi

Page 14: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

se so pomalo ostvaruvawe za 3,2%, dodeka pri-hodite od personalniot danok se zgolemeni za10,6% sporedeno so istiot period lani kakorezultat i na porastot na platite, pokrajnamalenata i unificirana dano~na stapka od10%. Nedano~nite prihodi (2.167 milionidenari) se zgolemeni za 2,7 pati vo odnos naistiot period minatata godina.

3.2. Vo prvite ~etiri meseci od 2008 godi-na, vkupnite rashodi na Centralniot buxetiznesuvaa 23.813 milioni denari (6,3% odBDP), {to e pove}e za 21,8% vo odnos naistiot period od 2007 godina.

Vo strukturata na realiziranite vkupni ras-hodi, tekovnite rashodi (21.338 milioni denari)u~estvuvaat so 89,6%, dodeka kapitalniterashodi zabele`uvaat u~estvo od 10,4%.

Najgolemi rashodni stavki se transferite(11.239 milioni denari) i platite inadomestocite (6.397 milioni denari). Vo vkup-nite rashodi na Centralniot buxet, rashoditeza plati i nadomestoci vo ovoj period u~estvu-vaat so 26,9% i vo odnos na istiot period lanise namaleni za 16,2%. Vakviot pad, i pokrajporastot na platite vo javnata administracija, erezultat na fiskalnata decentralizacija, pri{to transferite kon lokalnata vlastzna~itelno se zgolemija.

Rashodite za stoki i uslugi se izvr{eni voiznos od 3.048 milioni denari, odnosno imaatpogolemo ostvaruvawe vo sporedba so 2007godina za 35,6%.

Vo delot na transferite, vo ovoj period sepotro{eni 44,1% pove}e sredstva sporedeno soistiot period 2007 godina i pretstavuvaat naj-golema rashodna stavka, odnosno u~estvuvaat so47,2% vo vkupnite rashodi (3,0% od BDP).Vakvoto ostvaruvawe se dol`i na faktot deka

se zgolemuva brojot na edinici za lokalnasamouprava koi preminaa vo vtorata faza nadecentralizacija, taka {to sredstvata zaisplata na plati vo obrazovanieto i zagradinkite na 51 op{tini se ispla}aat prekutransferi za op{tinite. Transferite konFondot za penzisko i invalidsko osiguruvawese izvr{eni vo iznos od 3.848 milioni denariili za 495 milioni denari pove}e (14,8% zgole-muvawe). Kamatite se realizirani vo iznos od654 milioni denari, {to e pomalku za 17,8% vosporedba so 2007 godina.

Vo analiziraniot period sredstvata zakapitalni rashodi iznesuvaat 2.475 milionidenari, {to e zgolemuvawe od 2,3 pati vosporedba so istiot period 2007 godina.

3.3. Ottuka vo periodot januari- april 2008godina ostvaren e suficit na CentralniotBuxet od 4.137 milioni denari (1,1% od BDP),dodeka suficitot na Konsolidiraniot buxetiznesuva 4.869 milioni denari (1,3% od BDP).

4. MONETAREN SEKTOR

4.1. Vo april 2008 godina primarnite pari1

registriraat namalen intenzitet na porast,14,1% na godi{na osnova, kako rezultat nazabavenata dinamika na vkupnite likvidnisredstva. Imeno, vkupnite likvidni sredstvabele`at porast od 22,7% na godi{na osnova,dodeka gotovite pari vo optek registriraatzabrzana stapka na rast od 5,3% na godi{nonivo.

Pod vlijanie na odredeni sezonski fak-tori (veligdenski i prvomajski praznici)gotovite pari vo optek bele`at porast od 3,8%,vkupnite likvidni sredstva se zgolemeni za5,1%, a paraleno so niv primarnite pari regis-triraat porast od 4,5% na mese~na osnova.

14

1) Primarnite pari se presmetuvaat kako zbir od gotovite pari vo optek, gotovinata vo blagajna i smetkite na bankite so zadol`itelnata rezerva na deviznite depoziti

Page 15: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Vo april 2008 godina ne se zabele`uva pro-mena na kamatnata stapka na blagajni~kitezapisi, odnosno taa se zadr`uva na nivo od 6%,vo uslovi na ponatamo{na primena na tender naiznosi, no postoi tendencija za zgolemuvawe naistata.

Na odr`anite aukcii na dr`avni zapisiprodol`i primenata na tender na iznosi(ograni~en), pri {to, kamatnite stapki nadr`avnite zapisi se fiksirani na: 6,1% zatrimese~nite, 6,3% za {estmese~nite i 6,5% zadvanaesetmese~nite dr`avni zapisi.

4.2. Vkupniot depoziten potencijal nanedr`avniot sektor2 vo april 2008 godinazabele`a zabaven godi{en rast. Imeno, vkup-nite depoziti registriraat porast od 23,1%na godi{na osnova (nasproti porastot od25,6% vo mart). Na mese~na osnova, istitezabele`uvaat porast od 2,1%. Od aspekt navalutnata struktura, porast na godi{na osnovaostvaruvaat i denarskite i deviznite depoziti,od 31,7% i 16,5%, soodvetno. Od po~etokot na2008 godina, kako rezultat na povisokiteinflaciski o~ekuvawa, se zabele`uva blagonamaluvawe na u~estvoto na denarskite depo-ziti vo depozitnata baza na bankite i vo april2008 godina iznesuva 46%, {to vo odnos nadekemvri 2007 godina pretstavuva pad od 1 p.p..Paralelno so zgolemenata orientacija na nase-lenieto i pretprijatijata za {tedewe vo devizi,se zabele`uva rast na deviznite depoziti, panivnoto u~estvo vo vkupnite depoziti stanuva s¢pogolemo (54% vo april 2008 godina). Analizatana ro~nata struktura poka`uva porast nakratkoro~nite depoziti od 20,3% na godi{naosnova i u~estvo od 91,2% vo vkupnite depoziti,dodeka dolgoro~nite depoziti bele`at porastod 60,9% i blago zgolemuvawe na u~estvoto.

4.3. Vo april 2008 godina se zabele`uvazasilena finansiska poddr{ka na privat-niot sektor od strana na bankite. Imeno,kreditite na privatniot sektor3 registriraaporast, od 44,1% na godi{na osnova (nasproti42,2% vo mart 2008 godina). Na mese~na osnovakreditite bele`at rast od 3,5%. Vo april 2008godina, se zabele`uva porast na kreditirawetona naselenieto i pretprijatijata, od 57,7% i36,3% na godi{na osnova, soodvetno. Vo sek-torskata struktura, kako rezultat na zgole-menoto kreditirawe na naselenieto, sezabele`uva porast na u~estvoto vo kreditnatastruktura na bankite od 35,6% vo april 2007, na38,9% vo april 2008 godina. Pogolemiot del odsrestvata kon naselenieto se dadeni na dolgrok i glavno kako krediti za drugi nameni(potro{uva~ki, stanbeni, krediti za avtomobilii dr.). Sepak, prodol`uva orientacijata nabankite za pogolemo kreditirawe na korpora-tivniot sektor, pa najgolem del od kreditite,60,8%, se upateni kon pretprijatijata.

Vo april 2008 godina se zabele`uva porastna kratkoro~noto i dolgoro~noto kreditirawena pretprijatijata za 31,5% i 40,5% na godi{naosnova, pri {to dominiraat kreditite na dolgrok so 55% vo vkupnite kreditite na pretpri-jatijata.

Od aspekt na valutata, denarskite krediti(koi gi vklu~uvaat i kreditite so valutnaklauzula) bele`at porast od 48,5% na godi{nonivo i dominiraat so 76,8% vo valutnata struk-tura na kreditite. Deviznite krediti bele`atporast od 31,3% na godi{na osnova.

Stepenot na finansisko posreduvawe,mereno preku u~estvoto na kreditite vo Brutodoma{niot proizvod vo april 2008 godina izne-suva 37% i vo odnos na minatata godina pret-stavuva porast od re~isi 5,4 p.p., no sporedenoso Evro zonata (kade u~estvoto na kreditite na

15

2) Vkupniot depoziten potencijal gi vklu~uva nemonetarnite i kvazi depozitite

3) Kreditite na privatniot sektor gi vklu~uvaat kreditite vo doma{na i kreditite vo stranska valuta

Page 16: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

privatniot sektor vo BDP iznesuva okolu 135%),e seu{te na nisko nivo.

4.4. Vo april 2008 godina ne se zabele`anizna~ajni promeni vo kamatnite uslovi koi ginudat bankite na privatniot sektor. Imeno,prose~nata kamatna stapka na denarskite kre-diti ne bele`i promena na mese~no nivo i sezadr`uva na nivo od 9,7%, dodeka prose~natakamatna stapka na deviznite krediti bele`ipad od 0,1 p.p. i iznesuva 8,0%. Na godi{naosnova, se zabele`uva relaksirawe na kamat-nite uslovi na bankite, odnosno prose~natakamatna stapka na denarskite krediti bele`ipad od 0,8 p.p., a prose~nata kamatna stapka nadeviznite krediti e namalena za 0,4 p.p..Pasivnata kamatna stapka na denarskite depo-ziti bele`i pad od 0,1 p.p. na mese~no nivo i voapril iznesuva 3,8%, dodeka na godi{na osnovaistata e povisoka za 0,8 p.p.. Prose~nata kamat-na stapka na deviznite depoziti ne registrirapromena na mese~na osnova i vo april gozadr`uva nivoto od 2,2%, no na godi{na osnovabele`i blag porast od 0,3 p.p..

4.5. Bruto deviznite rezervi vo april 2008godina bele`at pad od re~isi 2% vo odnos nadekemvri 2007 godina i iznesuvaat 1.494 milio-ni evra. NBRM preku deviznite transakciivr{e{e povlekuvawe na likvidni sredstva.Na devizniot pazar se zabele`a zgolemenapobaruva~ka na devizi i kako odgovor na toaproda`ba na devizi od strana na NBRM. Voapril 2008 godina prodadeni se 15,5 milionievra, a ne se zabele`uva otkup od strana naNBRM, pa neto efektot od deviznite transakcii enegativen, odnosno prodadeni 15,5 milioni evra.

5. SOCIJALEN SEKTOR

5.1. Vo period januari-april 2008 godina,vo Agencijata za vrabotuvawe na RepublikaMakedonija registrirani se vkupno 72.108

zasnovani novi rabotni odnosi (neoprede-leno vreme, opredeleno vreme i sezonski). Voodnos na istiot period od minatata godina,toa pretstavuva zgolemuvawe od 18,5%.

Pritoa, vo tekot na mesec april, zasnovani se18.188 novi rabotni odnosi, kade 34% od novitevrabotuvawa se od evidencijata na nevraboteni.Odlivot na lica od Registarot na Agencijata zavrabotuvawe vo april iznesuva 10.466 lica, odkoi 59,7% pretstavuvaat novi zasnovani rabotniodnosi. Kako priliv vo Agencijata se registri-rani 6.950 lica, kade 50,2% se lica na koi imprestanal rabotniot odnos.

Kako rezultat na ova zabele`ano e namalu-vawe na nevrabotenosta za 3.516 lica, odnosno1% sporedeno so prethodniot mesec. Taka, voapril 2008 godina brojot na nevraboteni iznesu-va 354.174 lica.

Od niv, 74.454 (21%) se izjasnile deka seprijavuvaat samo za ostvaruvawe na pravoto nazdravstveno osiguruvawe, a ostanatite aktivnobaraat rabota. Vo odnos na istiot mesec odminatata godina, brojot na nevrabotenite lica enamalen za 4,5%.

Najgolem procent od nevrabotenite, odnosno66,8% se od urbani sredini (gradsko naselenie),a 58,4% se ma`i. Analizirano spored obrazo-vanieto, pogolemiot del, odnosno 52,3% odnevrabotenite se nekvalifikuvani ili poluk-valifikuvani, dodeka 6,9% imaat vi{o ili po-visoko nivo na obrazovanie. Gledano spored

16

Izvor: Narodna banka na RM

Bruto devizni rezervi(milioni SAD dolari)

1.601

2.401

2.201

1.001

801

601

401

201

1IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV

2007 2008

Page 17: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

vozrasnite grupi, najgolemiot del od nevrabo-tenite (61%) pripa|aat vo kategorijata 25-49god. Spored vremeto na ~ekawe na vrabotuvawe,82,6% od nevrabotenite baraat rabota ednagodina ili pove}e.

5.2. Vo april 2008 godina, vo Fondot zapenzisko i invalidsko osiguruvawe eviden-tirani se 273.208 penzioneri, {to pretstavu-va godi{no zgolemuvawe od 1,1%.

Za isplata na penzii, vo ovoj mesec sepotro{eni 2.367,3 milioni denari, {to pret-stavuva okolu 49,6% od vkupnite socijalnitransferi vo vladiniot Buxet.

Vo april 2008 godina, vrednosta na pro-se~nata penzija iznesuva{e 8.870 denari, {to nagodi{no nivo pretstavuva porast od 14,6%.Soodnosot na prose~nata penzija so prose~nataisplatena neto plata vo mart 2007 godina(posleden raspolo`liv podatok) iznesuva57,1%.

5.3. Brojot na korisnici na socijalnapari~na pomo{ vo mart 2008 godina (posledniraspolo`livi podatoci) iznesuva 61.007doma}instva, {to pretstavuva blago namalu-vawe sporedeno so prethodniot mesec.

Pritoa, za isplata na socijalna pari~napomo{ se potro{eni okolu 135 milioni denari,odnosno 56,4% od isplatite za socijalna pomo{po site osnovi. Za pomo{ po osnov na tu|a nega, vomart se potro{eni okolu 80 milioni denari za18.550 lica, odnosno 33,6% od isplatite za so-cijalna pomo{ po site osnovi. Kako korisnici napostojana pari~na pomo{, vo ovoj mesec se regis-trirani 5.222 lica i za niv se potro{eni 19,4milioni denari, dodeka zdravstvena za{titakoristat 5.219 lica, za {to se potro{eni 4,3milioni denari. Navedenite rashodi za socijal-na pomo{ pretstavuvaat 5,2% od vkupniterealizirani socijalni transferi vo mart.

5.4. Vo periodot januari-mart 2008 godina(posledni raspolo`ivi podatoci) sporedenoso istiot period od 2007 godina, zabele`an e

porast na prose~nata nominalna i realnaneto plata za 10,5%, odnosno 1%.

Vo mart 2008 godina prose~nata neto-platapo vraboten iznesuva{e 15.529 denari, {to nagodi{na osnova pretstavuva nominalen rast od10,4%, dodeka realno prose~nata plata e povi-soka za 0,2%. Procentot na nevraboteni koi neprimile plata vo mart 2008 godina iznesuva9,5%, i e nepromenet vo odnos na minatiotmesec. Sporedeno so mart 2007 godina istiot eponizok za 3,5 procentni poeni.

17

Prose~ni neto-plati (godi{ni promeni, %)

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

III/07 IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III

141210

86420

-2

Nominalni plati Realni plati

Pregled na novite vrabotuvawa

Izvor: Agencija za vrabotuvawe na RM

IV/07 V VI VII VIII IX X XI XII I/08 II III IV

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0

28000

24000

20000

16000

12000

8000

4000

0

Novovraboteni od evidencija Vkupno novovraboteni (desno)

273

272

271

270

269

268

267

Vkupen broj na penzioneri (vo iljadi)

Izvor: Fond na penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija

IV/07 V VI VII VIII IX X XI XII I/08 II III IV

Page 18: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Celta na Izve{tajot e da se proceni kvali-tetot na proekciite vo Makedonija. Rezultatitese sporedeni so proekciite od drugi zemji iorganizacii. Glavnite rezultati se slednive:

! Porastot na BDP vo site slu~ai se o~ekuva{eda se zgolemi vo naredniot period vo spored-ba so tekovniot period. Prose~noto apsolut-no otstapuvawe vo proekciite na BDP zaslednata godina sporedeno so istoriskitepodatoci iznesuva okolku 2 procentni poeni.Me|utoa, prisposobeno za ekonomskata vari-jabilnost, prose~noto apsolutno otstapuvawevo proekciite na BDP e pribli`no isto kakovo razvienite zemji;

! Prose~noto apsolutno otstapuvawe vo proek-ciite na stapkata na nevrabotenost i stapka-ta na inflacija e okolu 9 i 4 pati pogolemootkolku ona vo razvienite zemji. Otstapuva-weto vo proekciite na stapkata na nevrabo-tenost i stapkata na inflacija e namaleno naokolu 3 i 1,5 pati vo sporedba so otstapu-vaweto vo razvienite zemji, zemaj}i gi pred-vid ekonomskite fluktuacii;

! Kaj najgolem del promenlivi, proekciite seso pribli`no ist kvalitet kako i istoriski-ot prosek;

! Kaj najgolem del promenlivi, nasokata napromenlivite e proektirana to~no vo barempolovina slu~ai;

! Trgovskiot bilans e najte{kata promenlivaza proektirawe. Apsolutnoto otstapuvawe kaj

trgovskiot bilans e pove}e od dvapati po-golemo od varijacijata kaj istoriskite poda-toci;

! Ova svedo~i za neobjektivnosta kaj proekci-ite za trgovskiot bilans i inflacijata;

! Ne postoi tendencija za podobruvawe naproekciite vo slednata godina kako rezultatna podobrite modeli ili podatoci so tek navreme. Proekciite za tekovnata godina sepodobrile so tek na vreme.

Metodi na procenka

Testovite vo ovaa studija se sli~ni na onievo me|unarodnite studii (MMF1, MMF2, OECD).Kvalitetot na proekciite ~estopati se pro-cenuva vrz osnova na ~etiri kriteriumi:

! Prvo, se procenuva prose~noto otstapuvawe.Vrz osnova na prose~noto otstapuvawe, mo`noe da se vidi dali postojat sistemski gre{kikaj proekciite. Sistemski gre{ki kajproekciite se identifikuvaat so regresionitestovi;

! Vtoro, se presmetuva apsolutnoto prose~nootstapuvawe i gre{kite kaj kvadraten sre-den koren (RMSE). Presmetkite davaatindikacija za toa kolku se precizni proekci-ite. Apsolutnoto prose~no otstapuvawe zavi-si od toa kolku e nestabilna promenlivata;

18

OCENKA NA PROEKCIITE VOMAKEDONIJA

Morten Holm, Ekonomist za proekcii vo NIRAS konsultantska ku}a - Danska

Marjan Petreski, Pomlad ekonomist za makroekonomski proekcii vo Ministerstvo za finansii -Makedonija

Page 19: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

! Treto, so proekciite treba da mo`e da seidentifikuva koga delovniot ciklus se pro-menuva. Spored toa, nasokata na proekciitetreba da bide to~na vo najgolem broj slu~ai;

! ^etvrto, proekciite treba da se podobruvaatso tek na vreme kako {to se podobruvaatmodelite i podatocite.

Podatoci

Od 1994 godina postojat samo edni godi{nioficijalni proekcii na makroekonomskitepromenlivi vo Makedonija. Se pravat vodekemvri i se objavuvaat na po~etokot na sled-nata godina. MF vr{e{e proekcii edinstveno zaBDP, trgovijata, vrabotenosta, inflacijata,realnite plati i nevrabotenosta vo toj period.Proekcii za nevrabotenosta se vr{ea do 2003godina. Prvite podatoci se od 1994 godina. Nemaproekcii vo 1999 godina, taka {to vo najgolemdel od vremeto seriite sodr`at 13 opservaciivo periodot 1994-2007 godina.

Metodi za proekcii vo Makedonija denes

Denes se vr{at proekcii za BDP, inflacija-ta, realnite plati, nevrabotenosta, vrabote-nosta, trgovskiot bilans i tekovnata smetka.Osnovata za proekciite vo Makedonija se is-toriskiot prosek i ekonomskata intiucija, no nepostoi model {to }e ja opi{e povrzanosta po-me|u razli~nite promenlivi. Otstapuvaweto odistoriskiot prosek glavno se dol`i na infor-macii za stranski direktni investicii. Vovrska so stapkata na nevrabotenost, se koristiOkunoviot zakon.

Prose~no otstapuvawe i nasoka na proekciite

Vo Tabela 1 e prika`ano prose~noto otsta-puvawe i prose~noto apsolutno otstapuvawe."Sledna godina# se odnesuva na proekciite vodekemvri vo tekovnata godina za slednata godi-na vo sporedba so istoriskite podatoci, dodeka"tekovna godina# se odnesuva na proekciite vodekemvri tekovnata godina vo sporedba soistoriskite podatoci.

Najgolem del od podatocite za tekovnata go-dina se znaat vo dekemvri i so isklu~ok na ne-vrabotenosta, proekciite vo tekovnata godina sepodobri vo odnos na proekciite slednata godina.

19

Sledna godina Tekovna godina

Porast na realen BDP:

Prose~no otstapuvawe 1,95 -0,02

Prose~no apsolutno otstapuvawe 2,01 0,80

- vo sporedba so varijaciite 0,71 0,40

Trgovski bilans, % od BDP:

Prose~no otstapuvawe 3,54 1,02

Prose~no apsolutno otstapuvawe 5,02 3,18

- vo sporedba so varijaciite 2,23 0,60

Vrabotenost, stapka na porast:

Prose~no otstapuvawe 1,95 0,15

Prose~no apsolutno otstapuvawe 3,87 1,56

- vo sporedba so varijaciite 1,02 0,40

Stapka na nevrabotenost, % od BDP:

Prose~no otstapuvawe -4,73 -3,8

Prose~no apsolutno otstapuvawe 5,09 4,72

- vo sporedba so varijaciite 2,05 0,90

Inflacija

Prose~no otstapuvawe 1,27 0,23

Prose~no apsolutno otstapuvawe 2,78 0,94

- vo sporedba so varijaciite 1,00 0,30

Realni plati, stapki na porast

Prose~no otstapuvawe -2,11 -0,21

Prose~no apsolutno otstapuvawe 3,15 1,65

- vo sporedba so varijaciite 1,28 0,50

Tabela 1: Prose~no otstapuvawe i prose~no apsolutnootstapuvawe, procentni poeni

Page 20: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Vo Tabela 1.a, e prika`ano deka vo proekciiteza slednata godina, apsolutnoto prose~nootstapuvawe za BDP e za okolu 3 pati pogolemood apsolutnoto prose~no otstapuvawe vo Danskai proekciite na EU za zemjite-~lenki. Vo vrska

so nevrabotenosta, apsolutnoto prose~no otsta-puvawe vo Makedonija e za okolu 10 pati pogo-lemo od apsolutnoto prose~no otstapuvawe voDanska i vo EU, dodeka odnosot za inflacijatae okolu 4. Voobi~aen rezultat od literaturataza procenka na proekcii e deka podgotvuvawetoproekcii vo zemjite vo razvoj e pote{ko otkolkupodgotvuvaweto proekcii vo razvienite zemji.Ova e posledica na nedostatok na podatoci,pomalku napredni modeli i pove}e fluktuaciivo ekonomijata.

Pri sporeba pome|u Makedonija i Danska,treba da se zeme predvid deka kolku pove}e enestabilna ekonomijata tolku pote{ko e da sepodgotvat proekciite. Podatocite poka`uvaatdeka koga apsolutnoto prose~no otstapuvawe esporedeno so varijacijata, proekciite za BDP voMakedonija se poto~ni od proekciite vo Danskai EU, dodeka otstapuvaweto kaj proekciite zanevrabotenosta i inflacijata vo Makedonija enamaleno za okolu 4 i 1,5 pati vo odnos na ot-stapuvaweto vo Danska i EU.

Voobi~aen rezultat od najgolem broj studii edeka trgovskiot bilans e eden od najte{kitepromenlivi za predviduvawe. Ova e slu~aj i voovaa studija, kade apsolutnoto prose~no otsta-puvawe kaj trgovskiot bilans e skoro dvapatipogolemo od varijacijata. Vo proekciite za

slednata godina, apsolutnoto prose~no otstapu-vawe vo sporedba so varijacijata e pogolemo odeden za site promenlivi, so isklu~ok na porast-ot na BDP.

Proekcii za BDP

Denes nema proekcii za li~nata potro{u-va~ka, dr`avnite rashodi i investiciite voMakedonija. Spored toa, proekciite za BDP nese zasnovaat na ekonomski model, tuku na intu-icija.

Na Dijagram 1 e prika`ano prose~noto otsta-puvawe kaj proekciite za BDP za sledna godinavo sporedba so istoriskite podatoci vo Make-donija, proekciite na MMF za Centralna i Is-to~na Evropa i naprednite ekonomii, MF odDanska - proekcii za ekonomijata vo Danska iproekcii na EU za zemjite-~lenki.

20

Makedonija Danska EU

BDP

Prose~no apsolutno otstapuvawe 2,01 0,85 0,66

- vo sporedba so varijaciite 0,71 0,71 0,77

Nevrabotenost

Prose~no apsolutno otstapuvawe 5,09 0,51 0,52

- vo sporedba so varijaciite 2,05 0,51 0,59

Inflacija

Prose~no apsolutno otstapuvawe 2,78 0,67 0,56

- vo sporedba so varijaciite 1,46 1,06 0,72

Tabela 1a: Prose~no apsolutno otstapuvawe vo sporedba so varijacija, procentni poeni

2,50

2,00

1,50

1,00

0,50

0,00

-0,50

-1,00

-1,50

-2,00

Dijagram 1: Prose~no otstapuvawe kaj porast na BDP

Makedonija MMF cent. i MMF napredna Danska EUisto~na Evropa ekonomija

Page 21: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

21

Na Dijagramot e prika`ano deka proekciiteza BDP vo Makedonija se premnogu optimisti~ki.Proekciite za porastot na BDP se skoro 2 pro-centni poeni pogolemi od ostvareniot rezultat.Prose~noto otstapuvawe treba da bide okolunula za golem primerok na podatoci. Ova eslu~aj so proekciite na Danska i na Evropskatakomisija za zemjite-~lenki. Vo Makedonija,proekciite za BDP se premnogu optimisti~ki za11 od 13 godini. Ova e sli~no na iskustvoto vodrugite zemji vo razvoj. MMF2 otkri tendencijaza sistemski pogolemo predviduvawe na poras-tot na BDP vo zemjite koi imaat programa soMMF.

Vo apsolutni brojki, otstapuvaweto e istotaka golemo (2 procenti). Me|utoa, sporedeno sovarijacijata, otstapuvaweto e okolu 70%, {to eprili~no sli~no na otstapuvawata vo razvieni-te zemji. Spored toa, del od golemite otstapu-vawa vo proekciite za BDP se dol`i na fluk-tuaciite vo ekonomijata. Vo 2001 godina, be{epredvideno ekonomijata da raste za 6%, dodekaistoriskite podatoci poka`aa deka ekonomijatase namalila za 4,5% poradi voenata kriza.Dokolku e izostavi ovaa posebna opservacija,prose~noto otstapuvawe se namaluva na 1,2 pro-centen poen.

Proekciite na MMF, isto taka, potvrduvaatdeka podgotvuvaweto proekcii vo zemjite vorazvoj e pote{ko otkolku podgotvuvawetoproekcii vo razvienite zemji, poradi nedosta-tok na podatoci i fluktuacii vo ekonomijata.Studijata na MMF od Centralna i Isto~naEvropa poka`uva prose~no otstapuvawe odokolu -1,4 procenten poen, dodeka otstapu-vaweto vo proekciite na MMF za naprednaekonomija iznesuva samo okolu -0,4 procentenpoen.

Na kraj, bi bilo od pomo{ na kreatorite naekonomskite politiki ako so podgotvuvawetoproekcii mo`e da se predvidat presvrtnitemomenti vo delovniot ciklus. Porastot na BDPslednata godina se o~ekuva da se zgolemi vo

site, so isklu~ok na edna godina. Porastot naBDP na godi{no nivo se zgolemi vo periodot1994-2007 godina, taka {to nasokata e to~na vookolu 83% od slu~aite (vidi Aneks 1). Ovoj pro-cent e skoro na istoto nivo kako rezultatite odrazvienite zemji.

Proekcii za trgovskiot bilans

Trgovskiot bilans e najte{kata promenlivaza predviduvawe. Apsolutnoto prose~no otsta-puvawe iznesuva okolu 5 procentni poeni odBDP za slednata godina - za dvapati pogolemood varijacijata. Ova se dol`i na golemoto pre-cenuvawe na izvozot i potcenuvawe na uvozot(vidi Tabela 2). Stapkata na porast na izvozotvo prosek e preceneta za okolu 3,6 procentnipoeni, dodeka stapkata na porast na uvozot epotceneta za okolu 4 procentni poeni. Soproekciite za trgovskiot bilans mo`e da sepredvidi nasokata na ekonomijata vo skoro 3/4od slu~aite.

Proekcii za vrabotenost i nevrabotenost

Proekciite za vrabotenost i nevrabotenostse premnogu optimisti~ki. Vo okolu 80% odslu~aite, MF mo`e da predvidi deka stapkatana nevrabotenost se zgolemuva. Me|utoa,prose~noto otstapuvawe kaj stapkata nanevrabotenost e skoro 4,4 procenti od rabotna-ta sila, taka {to ima tendencija za potcenuvawena zgolemuvaweto. Nasokata na stapkata naporast na vrabotenosta e to~na samo vo okolu 45procenti od slu~aite (vidi Aneks 2).

Proekcii za inflacija i realni plati

Proekciite za stapkite na inflacija i naporast kaj realnite plati se prili~no to~ni.

Page 22: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

22

Prose~noto apsolutno otstapuvawe vo proekci-ite za slednata godina sporedeno so varijacija-ta iznesuva okolku 1. Vo vrska so inflacijata,so proekciite mo`e da se predvidi nasokata naekonomijata vo 75 procenti od slu~aite. Vovrska so realnite plati, so proekciite mo`eedinstveno da se predvidi nasokata vo okolu 50procenti od slu~aite.

Test nasproti mehani~ki prosek

Podgotvuvaweto proekcii treba da bidepoto~no od mehani~kiot metod. Proekciite zaedna godina nanapred se sporedeni so istoris-kiot prosek vo poslednite 4 godini. Podatocitese ograni~eni na sedumgodi{en period. VoTabela 3 se prika`ani rezultatite.

Cifrite se dobieni kako odnos na gre{kitena kvadraten sreden koren (RMSE) za proekci-ite i RMSE za istoriskiot prosek. Dokolkuproekciite se podobri od obi~niot istoriskiprosek, koeficientot treba da iznesuva pod 1.Vo Makedonija, koeficientot iznesuva okolu 1za najgolem del od varijaciite. Vo vrska sotrgovskiot bilans, koeficientot iznesuva 1,75.Ottuka, istoriskiot prosek e mnogu podobar odfakti~kite proekcii za trgovskiot bilans, voprosek. Od druga strana, proekciite za infla-cijata se podobri od istoriskiot prosek.

MSE regresioni testovi

Zaklu~okot od posledniot stav treba da sepotvrdi so dopolnitelno objasnuvawe na koe-ficientot pome|u RMSE za proekciite i RMSEza istoriskiot prosek. Razlikata pome|u RMSEza istoriskiot prosek i RMSE za proekciite (δ)e regresiran na otstapuvaweto na zbirot na tiegre{ki (σ) od srednata vrednost (σ*):

δ=β1+β2(σt-σt*)+µt

Testirana e zaedni~kata nulta hipotezaβ1=β1=0, {to zna~i deka proekciite ne mo`e dase podobrat vrz osnova na mehani~ki proekcii.Dokolku ne mo`e da se otfrli nulta hipoteza-ta, proekciite ne se poto~ni od istoriskiotprosek. Vo Aneks 2 se dadeni rezultatite zaMakedonija:

Tabelata sugerira deka skoro vo site slu~ai(so isklu~ok na BDP), nulta hipotezata ne mo`eda se otfrli, {to poso~uva deka proekciite zaMakedonija ne se zna~itelno podobri odmehani~kite proekcii.

Podobruvawe so tek na vreme

Proekciite treba da se podobruvaat so tekna vreme kako {to se podobruvaat podatocite imetodite/modelite. Me|utoa, vo Makedonija

Makedonija MMF Centralna i Isto~na Evropa MMF napredna ekonomija

Stapka na porast na izvozot 3,66 0,16 -0,29

Stapka na porast na uvozot -3,94 2,28 -0,02

Tabela 2: Prose~no otstapuvawe kaj stapkata na porast na izvozot i uvozot

Porast na BDP Trgovski bilans, Vrabotenost, Nevrabotenost, Inflacija Realni plati

% od BDP porast % od BDP

Makedonija 1,01 1,75 0,90 1,01 0,77 0,99

Tabela 3: Proekcii za edna godina nanapred vo sporedba so istoriskiot prosek

Page 23: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

23

ekonomskite fluktuacii se namalija od sredi-nata na devedesettite. Vo Tabela 4 e prika`anodeka apsolutnoto prose~no otstapuvawe voproekciite za slednata godina kaj polovina odpromenlivite e pogolemo vo periodot 2000-2007godina otkolku vo periodot 1994-1999 godina.Prose~noto apsolutno otstapuvawe kaj porastotna BDP iznesuva{e okolu 2,2 procentni poeni voperiodot 2000-2007 i 1,8 procenten poen vo pe-riodot 1994-1999 godina. Proekciite za poras-tot na uvozot, izvozot i vrabotenosta, isto taka,se zgolemija, dodeka proekciite za trgovskiotbilans, nevrabotenosta, inflacijata i realniteplati se namalija. Gre{kite vo proekciite zainflacijata treba da se namalat vo periodotkako {to inflacijata se namali od 128,3 pro-centi vo 1994 godina na prosek od 2,5 procentivo periodot 2000-2007 godina. Fluktuaciite kajstapkata na nevrabotenost, isto taka, se nama-lija zna~itelno vo periodot. Proekciite zatekovnata godina generalno se podobrija so tekna vreme.

Racionalnost na proekciite

Racionalna proekcija treba da proizvedegre{ki koi se objektivni (nepristrasni) i ne seseriski povrzani (Artis, 1996). Testot za pris-trasnost go vovedoa Mincer i Zarnowitz (1969), voramki na koj se voveduvaat ograni~uvawa na reg-resijata realizacija - proekcii, koi soodvet-stvuvaat na sovr{eni proekcii. Pokonkretno,regresijata pretstavuva test za slaba efikas-nost i e vo sledniov oblik:

Rt=β0+β1Ft+µt

pri {to Rt ja pretstavuva realizacijata(fakti~ki podatoci), Ft e proekcijata i µt egre{kata. Dokolku gre{kata vo proekcijata e et,toga{ Rt=Ft+et. Dokolku Ft i et se korelirani, β1

zna~itelno bi se razlikuval od edinica; toga{proekcijata ne e efikasna i mo`e da se podobri.Pokonkretno, pri efikasna proekcija bi se do-bila presmetka za β1 koja ne e zna~itelno raz-

li~na od eden i presmetka za β0 koja ne e zna-~itelno razli~na od nula.

Za celite na testirawe na seriska povrzanost,se primenuva Breusch-Godfrey testot. Kaj ovoj testse koristat specificiran (obi~no pogolem) red nazaostanuvawa za testirawe na seriska povrza-nost. Nultata hipotezata e deka ne postoi seriskapovrzanost kaj rezidualite do specificiraniotred na zaostanuvawe. Iako testot obi~no e na-menet za pogolemi primeroci i za testovi zaseriska povrzanost so povisok red, toj se koristituka bidej}i se smeta deka e najsoodveten.

Rezultatite za racionalnosta na proekciitevo Makedonija se prika`ani vo Aneks 3.

Rezultatite poka`uvaat deka dodeka vlas-tite se prili~no optimisti~ki za porastot naBDP, testot za slaba efikasnost ne dava objek-tivni rezultati za BDP, nitu pak se otkriva

Proekcii za edna Proekcii za

godina nanapred tekovnata godina

BDP, porast

2000-2007 2,2 0,7

1994-1999 1,8 1,0

Izvoz, porast

2000-2007 14,7 4,3

1994-1999 6,0 6,4

Izvoz, porast

2000-2007 19,4 4,3

1994-1999 6,0 9,6

Trgovski bilans, % od BDP

2000-2007 2,9 1,5

1994-1999 7,5 5,7

Vrabotenost, porast

2000-2007 4,6 2,0

1994-1999 3,1 1,0

Nevrabotenost, % od BDP

2000-2007 3,1 2,3

1994-1999 5,5 6,2

Inflacija

2000-2007 1,7 0,2

1994-1999 4,0 2,1

Realni plati

2000-2007 3,1 1,7

1994-1999 3,2 1,6

Tabela 4: Apsolutno prose~no otstapuvawe,procentni proeni

Page 24: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

24

seriska povrzanost. Seriskata povrzanost neprestavuva glaven problem kaj promenlivite voMakedonija, za koi se podgotvuvaat proekcii.Me|utoa, se sugerira pristrasnost vo slu~ajot natrgovskiot bilans i inflacijata (proekcii zaedna godina nanapred) i za site trgovskipromenlivi i inflacijata (tekovna godina).Pri~inite zad pregolemiot optimizam za izvo-zot i uvozot vo dekemvri tekovnata godina zaistata godina mo`e da se dol`at na intenzivi-raweto na trgovijata vo poslednite meseci odgodinata. Trgovskiot bilans povtorno se ~iniproblemati~en; pokraj vpe~atokot deka e te{koda se podgotvat proekcii, tie ~estopati beapristrasni. Rezultatite za inflacijata seneo~ekuvani, bidej}i taa e niska vo nabqudu-vaniot period, me|utoa sepak e zabele`anapristrasnost.

Koristena literatura:

Artis Michael J. (1996), "How Accurate are the IMF'sShort-Term Forecasts? Another Examination of theWorld Economic Outlook" (IMF1)

Timmermann Allan (2006), "An Evaluation of theWorld Economic Outlook Forecasts" (IMF2)

Oller Lars-Erik, (2000), "The accuracy of Europeangrowth and inflation forecasts" (OECD)

Ministry of Finance in Denmark (2008), "EkonomiskRedegerelse, Februar 2008"

F>0 i R>0 F>0 i R<0 F=<0 i R>0 F=<0 i R<0 Stapka na uspe{nost, %

Porast na BDP 9 2 0 1 83

Trgovski bilans, % od BDP 7 3 0 2 75

Vrabotenost, stapka na porast 4 5 1 1 45

Nevrabotenost, % od BDP 4 0 1 1 83

Inflacija 2 3 0 7 75

Realni plati 3 1 5 4 54

Aneks 1: Nasoka na proekciite

Zabele{ka: F e razlikata pome|u proekciite vo dekemvri za slednata godina i proekciite za tekovnata godina. R e raz-likata pome|u istoriskite podatoci za slednata godina i proekciite za tekovnata godina

GDP EX IM TB EM INF RWRegression Forecast � one year beforeintercept -4,4853 99,5888 8,9104 -16,7111 16,7610 7,5759 -9,9882 (probability) 0,0569 0,6315 0,9047 0,0015 0,2413 0,0334 0,1135slope -0,4333 0,0757 -0,1484 -0,7619 0,2000 0,2517 -0,3891 (probability) 0,0001 0,8240 0,2985 0,0001 0,3717 0,0894 0,2998F-test (probability for H0: b1=b2=0) 0,0000 0,8240 0,2985 0,0001 0,3717 0,0894 0,2998result reject not reject not reject reject not reject not reject not reject

Regression Forecast � current yearintercept 12,2170 3,8683 80,6649 1,9701 10,4748 13,3089 -1,0463 (probability) 0,0000 0,9201 0,6240 0,7684 0,3916 0,0000 0,7880slope 1,0110 0,8889 -0,1030 0,1499 0,3063 1,0180 -0,5384 (probability) 0,0000 0,0006 0,7729 0,7726 0,1220 0,0000 0,0571F-test (probability for H0: b1=b2=0) 0,0000 0,0006 0,7729 0,7726 0,1220 0,0000 0,0571result reject reject not reject not reject not reject reject not reject

Aneks 2: MSE regresioni rezultati

Page 25: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

25

GDP EX IM TB EM INF RWRegression Forecast � one year beforeintercept -1,149 -2,878 5,064 -16,989 -1,212 -1,951 1,922 (t-stat for Bo=0) -1,097 -0,698 1,014 -7,677 -0,690 -2,166 2,051 (critical value for 5%) 2,145 decision (100=accept null;200=reject null) 100 100 100 200 100 200 100slope 0,753 1,001 0,865 0,077 0,690 1,050 0,783 (standard error reported) 0,217 0,206 0,172 0,142 0,546 0,026 0,233 (t-stat for B1=1) -1,138 0,005 -0,787 -6,512 -0,568 1,915 -0,932 (critical value for 5%) 2,145 decision (100=accept null;200=reject null) 100 100 100 200 100 100 100 R2 0,52 0,70 0,72 0,03 0,14 0,99 0,51 Breusch-Godfrey (Ho=no ser.cor; F-prob) 1,000 0,701 1,000 0,912 1,000 0,846 0,700result unbiased unbiased unbiased biased unbiased biased unbiased

ser.uncor ser.uncor ser.uncor ser.uncor ser.uncor ser.uncor ser.uncor

Forecast � current yearintercept 0,082 4,296 6,268 -14,383 -0,067 -0,748 0,265 (t-stat for Bo=0) 0,269 2,122 2,080 -5,619 -0,075 -2,424 0,353 (critical value for 5%) 2,145 decision (100=accept null;200=reject null) 100 100 100 200 100 200 100slope 0,949 0,767 0,770 0,235 1,136 1,039 0,924 (standard error reported) 0,075 0,084 0,087 0,142 0,291 0,009 0,193 (t-stat for B1=1) -0,683 -2,766 -2,645 -5,395 0,466 4,404 -0,394 (critical value for 5%) 2,145 decision (100=accept null;200=reject null) 100 200 200 200 100 200 100 R2 0,94 0,89 0,89 0,2 0,6 0,99 0,68 Breusch-Godfrey (Ho=no ser.cor; F-prob) 0,396 0,678 0,808 0,198 0,934 0,074 0,629result unbiased biased biased biased unbiased biased unbiased

ser.uncor ser.uncor. ser.uncor ser.uncor ser.uncor ser.cor ser.uncor

Aneks 3: Testovi za pristrasnost i seriska povrzanost

Page 26: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

26

Page 27: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

27

AKTUELNI VESTI

POTPI[ANA DEKLARACIJATA ZA STRATE[KO PARTNERSTVO I SORABOTKA NA MAKEDONIJA I SAD

Republika Makedonija i SAD potpi{aa Dekla-racija za strate{ko partnerstvo i sorabotka so ko-ja se afirmira posvetenosta na dvete vladi po-natamu da gi razvivaat i prodlabo~uvaat partner-skite odnosi me|u dvete zemji, vrz osnova na zaed-ni~ki celi, interesi i vrednosti. Deklaracijata japotpi{a {efot na diplomatijata na Makedonija, g-din Antonio Milo{oski i dr`avniot sekretar naSAD, g-|a Kondoliza Rajs.

So ovaa deklaracija se sozdava ramka za kon-kretni proekti vo tri oblasti: ekonomija, bezbed-nost, i obrazovanie.

Prviot element se odnesuva na zajaknuvawe nasorabotkata vo odnos na trgovijata i ekonomijata,vtoriot e za zgolemuvawe na sorabotkata vo

ramkite na bezbed-nosniot sektor, dode-ka tretiot e za iz-nao|awe pokonkretenna~in za dobli`uva-we i pointenzivnikontakti na op{test-veno nivo me|u Make-donija i SAD.

Vo Deklaracijatae istaknato i silnotomakedonsko-ameri-

kansko partnerstvo vo borbata protiv globalniotterorizam i vo promovirawe na me|unarodnata sta-bilnost. Izgradbata na strate{ko partnerstvo, senaveduva vo dokumentot, bara intenzivirawe navisoko nivo na na{ite civilni i voeni kontakti.

Isto taka, vo Deklaracijata se podvlekuva za-lo`bata na SAD za suverena, demokratska iprosperitetna Makedonija, koja gi spodeluva vred-nostite na mirot, slobodata, vladeeweto na pra-voto i slobodniot pazar.

Po potpi{uvaweto na Deklaracijata, dr`av-niot sekretar na SAD, g-|a Rajs, izjavi deka ovojdogovor pome|u, kako {to re~e, amerikanskiot imakedonskiot narod, e mal znak na trajnata sora-botka i prijatelstvo me|u SAD i Makedonija.

- Nie sme gordi na reformite {to Makedonijagi sproveduva. Poznato e deka SAD go poddr`uva~lenstvoto na Makedonija vo NATO, bidej}iMakedonija zaslu`uva da bide ~lenka na NATO.Otkako }e se razre{i sporot so Grcija okolu imeto,se nadevame deka toa }e se slu~i naskoro,Makedonija }e stane ~lenka na Alijansata i }e pri-donese za zajaknuvawe na prosperitetot i demo-kratijata - izjavi g-|a Rajs.

Ministerot Milo{oski istakna deka ova emnogu va`en nastan za Makedonija koj poka`a dekaodnosite me|u SAD i na{ata dr`ava se baziraat navzaemna doverba i partnerstvo.

Page 28: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

28

EU GI ZGOLEMI SREDSTVATA ZA MAKEDONSKITE ZEMJODELCI

Pretstavnici od Generalniot direktorat zazemjodelstvo i ruralen razvoj na Evropskata komi-sija, najavija zgolemuvawe na sredstvata vo IPARDfondovite nameneti za Republika Makedonija voiznos od 12,5 milioni evra za do 2010 godina. Soova, sredstva od IPARD programata nameneta zazemjodelstvo od 19 }e se zgolemi na 31,5 milionievra za period 2007-2010 godina.

Ova be{e najaveno na prviot oficijalensostanok na Monitoring komitetot za IPARD fon-dovite, telo formirano od Vladata na RepublikaMakedonija koe e odgovorno za efikasna, efektiv-na i kvalitetna implementacijata na fondovite naEU za ruralen razvoj (IPARD).

- Toa avtomatski zna~i deka treba da bidatzgolemeni i sredstvata od strana na RepublikaMakedonija za nekolku milioni evra, kako i sred-stvata od finansierite i investitorite {to }eapliciraat i }e gi dobijat ovie grantovi. Prvi~novkupnite sredstva za ovie fondovi bea planiranina okolu 50 milioni evra, no so ova zgolemuvawe odEvropskata unija tie sredstva planirame dadostignat pove}e od 80 milioni evra - izjavi zame-nik ministerot za zemjodelstvo, {umarstvo i vodo-stopanstvo Pero Dim{oski, koj kako Nacionalenkoordinator za IPARD pretsedava so Monitoringkomitetot.

MAKEDONIJA DOBI GRANT OD SEDUM MILIONI EVRA OD SVETSKA BANKA

So najavi za celosna poddr{ka za evroat-lanskite integracii na zemjava, Ministerot zafinansii Trajko Slaveski i pretstavnikot naSvetskata banka Markus Repnik, vo prisustvo naholandskiot ambasador Simon Filipini, potpi{aaDogovorot za grant vo iznos od sedum milioni evra.Grantot e dobien od Vladata na KralstvotoHolandija, kako kofinansirawe na Vtoriot pro-gramski zaem za razvojni politiki, koj e vo iznos od30 iljadi dolari.

- So sredstvata }e se realiziraat proektinaso~eni za podobruvawe na investiciskata klimai zajaknuvawe na upravuvaweto i efikasnosta najavniot sektor. Tie se sostojat od dva stolba,prviot za podobruvawe na investiciskata klimapreku reformi vo sudstvoto, pazarot na rabotnatasila, zajaknuvawe na finansiskoto posreduvawe isupervizija i zajaknuvawe na konkurentnosta nadelovniot sektor. Vtoriot stolb se odnesuva nazajaknuvawe so upravuvaweto so javniot sektor,kade se finansiraat reformi na javnata adminis-tracija, reformi vo zdravstvoto i procesot nadecentralizacija - izjavi pred potpi{uvaweto naDogovorot ministerot Slaveski.

Toj dodade deka sredstvata se ve}e proekti-rani vo prihodnata strana na Buxetot na RepublikaMakedonija za godinava, kako {to e predvideno ikako treba da se upotrebat.

Postojaniot pretstavnik na Svetskata banka zaMakedonija g-din Markus Repnik istakna deka odgolemo zna~ewe ne e samo visinata na sredstvata,tuku na~inot kako se tie obezbedeni, odnosno, kako

Page 29: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

{to re~e, kako vo slu~ajov vo sorabotka i celosnakoordinacija i usoglasenost na dvajca me|unarodnipartneri vo tesna sorabotka so makedonskitepartneri.

SO KREDIT OD SVETSKA BANKA ]E SE REKONSTRUIRAAT 11 REGIONALNI PATI[TA

Makedonija dobi kredit od 100 milioni dolari,odnosno 70 milioni evra od Svetska banka za obno-va i rekonstrukcija na lokalnite i regionalnitepatni pravci vo Makedonija.

Vkupniot iznos na kreditot }e bide podelen nadva dela, polovina od sredstvata, odnosno 30 mi-lioni evra }e bidat nameneti za obnova i rekon-strukcija na regionalnite patni pravci, a 30 mi-lioni evra za lokalnite pati{ta - veli g-|a Nata-{a Valkanovska, direktor na Fondot za magistral-ni i regionalni pati{ta.

Kako {to pojasnuva g-|a Valkanovska, }e bidatrekonstruirani 11 regionalni patni pravci, aprioritetnite pati{ta se izbrani soglasno sopredlozite proizlezeni od studijata izrabotenaod Hydraplan, finansirana od Evropskata agencijaza rekonstrukcija.

Predvidena e popravka na pravcite Ilinden-Kalu|erac, 'R`ani~ino-Ov~e Pole, Debar, Makzai(M-5)-Dolno Dupeni, Prilep-Ki~evo, Prilep-Krivoga{tani, Prevalec-Smojmirovo i Strumica-Nov Dojran-Dojran.

So drugata polovina od sredstvata }e bidatrekonstruirani lokalnite pati{ta.

- Za rekonstrukcijata na lokalnite pati{tasredstvata }e bidat raspredeleni do site op{tinikoi }e ispratat predlog i dokumentacija za rekon-strukcija i izgradba na pati{ta vo op{tinite -potencira g-|a Valkanovska.

Vkupniot iznos na kreditot koj Svetska banka igo odobri na Makedonija e vo iznos od 125 milionidolari, kade {to pokraj proektite za izgradba naregionalni i lokalni pati{ta kreditira i proek-ti za podobruvawe na biznis klimata vo zemjata.

Edniot kredit e so rok na otplata 20 godini igrejs period od pet godini, a drugiot e so rok naotplata od 17 godini i pet godini grejs period.

AVSTRIJA SAKA DA JA ZAJAKNE BIZNIS SORABOTKATA SO MAKEDONIJA

Avstriskata sorabotka za razvoj i Avstriskatastopanska komora preku regionalnata razvojnaagencija "Pelagonija Preda# vo Prilep gi prezenti-ra{e brojnite instrumenti za privatniot sektor iza nevladinite organizacii.

- Sorabotkata so ovie institucii sekoga{ biladobra i sakame u{te da ja zajakneme. Celta e da sezgolemat mo`nostite za izvoz i uvoz za Makedonijai za Avstrija, kako i da se privle~at pove}e stran-ski investitori od Avstrija vo Makedonija. So toase ovozmo`uva kreirawe na pove}e rabotni mesta,znaewa i tehnologii vo dvata pravci. [to se odne-suva do nevladinite organizacii, tie igraat va`nauloga vo dvete op{testva. Konkretno da ja zajak-neme sorabotkata me|u nevladinite organizacii oddvete zemji, posebno vo poddr{ka na proekti za

29

Page 30: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

~ovekovite prava, socijalnite uslugi, od obrazo-vanieto i vo za{titata na `ivotnata sredina -izjavi Kristofer Opan~ar, ata{e za tehni~ka so-rabotka pri Avstriskata ambasada vo Skopje.

Avstrija vo Makedonija e zastapena vo osiguru-vaweto, grade`nata industrija, vo `ivotnata sre-dina, vo medicinata, }e se obide i vo zemjodel-stvoto i turizmot. Avstrija ima na raspolagawe 3,5milioni evra za cela Makedonija vo site navedenioblasti za sorabotka.

MAKEDONIJA ISPRA]A TRETA GRUPA EKONOMSKI PROMOTORI

So tretata grupa ekonomski promotori, Make-donija }e ima vkupno 18 promotori vo stranstvo koitreba da pomognat vo privlekuvaweto stranskiinvesticii.

Spored direktorot na Agencijata za privleku-vawe stranski investicii, g-din Viktor Mizo, soekonomskite promotori mnogu pove}e se zgolemuvamo`nosta da se kontaktiraat stranski kompanii ida se pretstavat mo`nostite za investirawe voMakedonija.

- Prvata grupa promotori zamina kon krajot najanuari ovaa godina. Toa bea trojca promotori voGrcija, Italija i Germanija. Vrz osnova na rabotatana tie primotori i drugata grupa od {est promo-tori ve}e imame ostvareni nekolku poseti na kom-panii so koi tie se sretnaa i koi projavile interesda dojdat i da gi razgledaat mo`nostite za inves-tirawe vo Republika Makedonija - re~e g-dinMizo.

Se u{te kone~na odluka nitu edna kompanijanema doneseno bidej}i, spored nego, premnogu ekratko vremeto da se o~ekuva toa da se slu~i.

Promotorite pominaa obuka od {est nedeli vokoja bea vklu~eni konsultanti od EU i konsultantod angliskata Vlada koi porano rabotele naprivlekuvawe stranski investicii, kako i site

drugi relevantni ministerstva vo dr`avata koi sevklu~eni vo ovoj proces.

- Ova e tretata grupa promotori. Vklu~eni sedevet zemji: Germanija, Francija, Norve{ka,Danska, [vedska, Finska i balti~kite zemji, potoaRusija, Ukraina i Kazahstan, Bugarija so Romanija,Izrael, Jordan i Egipet, Kina, Hongkong, Koreja iJaponija i Indija so Malezija, Singapur i Avstra-lija. Ni ostanuva u{te grupa od pet zemji, za koi }epristapime kon nao|awe promotori vo slednitenedeli - veli Mizo.

VLADATA VOVEDUVA OLESNUVAWA ZA NOVI VRABOTUVAWA

Rabotodavcite {to }e vrabotat mladi lica do27-godi{na vozrast, 18 meseci za niv nema dapla}aat pridones za zdravstveno osiguruvawe.Uslov e ovie vraboteni da gi zadr`at na rabotau{te dve godini. Istoto olesnuvawe za firmite }e

va`i i ako vrabotat lice {to ostanalo bez rabotavo pretprijatie {to 50% bilo vo sopstvenost nadr`avata. Ovaa odluka e donesena na vladina sed-nica. Premierot Nikola Gruevski izjavi dekaodlukata pretstavuva ispolnuvawe na predizbor-nite vetuvawa na Koalicijata "Za podobra Make-donija#. Dokolku rabotodavcite ne gi zadr`atrabotnicite, }e mora da gi platat site pridonesiod koi bile oslobodeni.

30

Page 31: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

SE POSTAVIJA TEMELITE NA MAKEDONSKATA KOMORA NA MLADI PRETPRIEMA^I

Osnovnata cel na Makedonskata komora namladi pretpriema~i pri Stopanskata komora naMakedonija }e bide preku svoite programskiaktivnosti da ovozmo`i kontinuiran razvoj naliderskite sposobnosti na mladite lu|e, na nivna-ta socijalna odgovornost, pretpriemni~kiot duh,neophodni za kreirawe pozitivni promeni kajsamite sebe i globalno vo op{testveni ramki. Zataa cel g-dinot Ri~ard Haek, obu~uva~ pri JCI odMastriht, pretpriema~ i lider vo pet kompaniiprenese del od iskustvata na Me|unarodnata komo-ra na mladi pretpriema~i koja datira od 1944godina.

- Me|unarodnata komora na mladi pretprie-ma~i e verojatno najdobro za~uvanata tajna vo Ev-ropa, a denes }e ja otkrieme ovaa tajna i vo Make-donija. Denes go pravime prviot ~ekor vo taa naso-ka - izjavi toj na po~etokot na sredbata. Vo tekotna svojata prezentacija g-dinot Haek dade kratokosvrt na istorijata na JCI, nejzinata misija i vizi-ja kako i celite i zada~ite na idnata Makedonskakomora na pretpriema~i.

- Da se bide volonter vo JCI bara mnogu vreme ienergija. No veruvajte toa }e vi se isplatipove}ekratno, bidej}i vremeto e pari. Za vozvratvie }e zapoznaete ogromen broj na lu|e, }e dobietebesplaten trening, vmre`uvawe i spodeluvawe naznaewe. Na{eto moto e postojano da bidemepodobri - istakna toj.

Misijata na JCI e da se razvivaat liderskive{tini, socijalna odgovornost, pretpriemni{tvoi kolegijalnost. Vizijata e da se bide aktiven ~lenna op{testvoto. JCI se fokusira na ~etiri kanaliza komunikacija: pretpriemni{tvo, liderstvo,menaxment i obu~uvawe. Za da go ostvarat istototie se potpiraat na ~etiri osnovi: delovnorabotewe-vmre`uvawe, li~en razvoj-obuka i li-derstvo, me|unarodni konferencii i zaednica,proekt i participacija. Ovie postulati treba da se

prenesat i na idnata makedonska komora na mladipretpriema~i.

JCI e internacionalna asocijacija na mladipretpriema~i vo koja ~lenuvaat okolu 250.000pretpriema~i na vozrast od 18 do 40 godini vopove}e od 100 zemji.

]E SE FORMIRA ASOCIJACIJA ZA SOBIRAWE I RECIKLIRAWE NA PLASTIKA

Proektot za reciklirawe na plastika naUSAID go najavi formirawe na prvata asocijacijana subekti koi se zanimavaat so reciklirawe voMakedonija- PETRA.

- Celta na asocijacijae da obezbeduva pari nesamo taa da funkcionira,tuku i da gi pokrivatro{ocite na tie {to }esobiraat PET ambala`a,na reciklatorite i sitedrugi koi {to }e bidatinvolvirani vo procesot- izjavi Arijan Toska,direktor na proektot zareciklirawe na plastikana USAID na BiznisForum za reciklirawe na

plastika {to se odr`a vo Ohrid. Celta na ovojproekt, koj go sproveduva USAID, e da obezbediefikasen, efektiven i ekonomski odr`liv sistemza sobirawe na PET ambala`a vo dr`avata.Proektot vreden 1,2 milioni dolari e implemen-tiran od MDC-TI-NET vo partnerstvo so lokalnitesamoupravi, kako i javnite i privatnite kompaniiza upravuvawe so otpad. Proektot neodamna jazavr{i pilot fazata koja {to se sproveduva{e vo~etiri op{tini i vo tek e pro{iruvawe naaktivnostite vo 20 novi op{tini.

Kompaniite koi se zanimavaat so reciklirawetvrdat deka biznisot so reciklirawe na plastikae isplatliv i dosta profitabilen. Otkupot na

31

Page 32: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

32

plasti~ni {i{iwa se dvi`i okolu 250 evra po ton.Vo Makedonija mese~no se otkupuvaat 300-400 toniotpadni plasti~ni {i{iwa, od {to lesno mo`e dase zaklu~i deka ovoj biznis navistina ima golempotencijal.

PRETSEDATELOT NA MASIT ]E PRESEDAVA SO IT FORUMOT NA JI EVROPA

Na Tretiot godi{en sostanok odr`an na 14april 2008 vo Qubqana, pod pokrovitelstvo naVladata na Slovenija i novoosnovaniot Centar zaRazvoj na e-Upravuvaweto vo Jugoisto~na Evropa,be{e formiran upraven Odbor na IKT Forumot naJugoisto~na Evropa, koj vo isto vreme e iSovetodaven Komitet na Privatniot IKT Sektorna Centarot za Razvoj e-Upravuvawe. Za prvpretsedava~ na Upravniot Odbor na IKT forumot eizbran g-din Toni Petreski, Pretsedatel naSobranieto na MASIT - Stopanska Komora za In-formati~ki i Komunikaciski Tehnologii.

Celta na IKT Forumot za Jugoisto~na Evropa eda se sozdade otvoren kanal za komunikacija i di-jalog pome|u privatnite IKT kompanii, IKT zdru-`enijata i vladite vo regionot koi u~estvuvaat voelektronskata - eSEE i {irokopojasnata - bSEEinicijativi za Jugoisto~na Evropa.

Kako del od ova, IKT forumot nastojuva da vos-postavi kontinuirana povrzanost so RegionalniotSovet za Sorabotka na Jugoisto~na Evropa, kakonaslednik na Paktot za Stabilnost i da gi pro-movira javno privatnite partnerstva so cel da sepodobri delovnata klima i pravnata okolina, dase olesni me|ugrani~nata trgovija i sorabotka, i dase poddr`i nacionalnata i regionalnata IKTagenda za cela Jugoisto~na Evropa.

Doma}in na Prviot Sostanok na UpravniotOdbor na IKT Forumot za Jugoisto~na Evropa }ebide MASIT, za vreme na godi{nata konferencijana MASIT koja }e se odr`i vo vtorata polovina naSeptemvri 2008 god. vo Ohrid, {to }e pretstavuvaedinstvena {ansa da se slu{ne viduvaweto na

privatniot sektor za idniot razvoj na Informa-ti~koto Op{testvo vo Jugoisto~na Evropa.

POSTAVENI TEMELITE NA HIDROSISTEMOT ZLETOVICA

Do 15 avgust treba da po~ne izgradbata nabranata Kne`evo. Taa e del od izgradbata na hid-rosistemot "Zletovica#, finasirana od Japonskatabanka za me|unarodna sorabotka. Celiot proekttreba da zavr{i do krajot na narednata godina.Vkupnata vrednost na "Zletovica# e 150 milionievra. Od branata Kne`evo voda za piewe }e dobi-vaat 120 iljadi `iteli od isto~niot del na Ma-kedonija.

G-din Stojan Milanov, direktor na Hidrosis-temot "Zletovica#, re~e deka proektot treba dabide gotov do krajot na 2009-ta, a do krajot na ovaa

godina }e bidat zavr{eni i cevkovodite konop{tinite [tip, Probi{tip i Zletovo, so {to tietrajno }e go re{at problemot so vodosnabduvaweto.

Kamen-temelnikot na branata Kne`evo be{epostaven so poseben japonski ritual koj Japoncitego narekuvaat "kamen-temelnik na bezbednosta# iveruvaat deka ritualot gi {titi rabotnicite odeventualni nesre}i pri grade`nite raboti.

Page 33: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

33

FRANCUSKI MONTIPE ]E GRADI FABRIKA VO BUNARXIK

Vo slobodnata ekonomska zona Bunarxik dokrajot na godinava }e po~ne da se gradi fabrika zaproizvodstvo na avtomobilski delovi. Stanuvazbor za prva francuska grinfild investicijavredna 60 milioni evra, {to i oficijalno ja dogo-vorija premierot Nikola Gruevski i izvr{niotdirektor na kompanijata "Montipe# g-din MarkMajus.

- Vo prvata faza od realizacijata na Proektot}e se vrabotat 500 lica, a za tri do ~etiri godiniovaa brojka }e bide dvojno pogolema. Dvojno }e sezgolemi i investicijata - izjavi Gruevski popotpi{uvaweto na Memorandumot. Od izvozot naproizvodite godi{no }e se realiziraat 70 do 100milioni evra, a za pet godini vo Makedonija }eostanat 200 milioni evra dopolnitelna vrednost.

- Izgradbata na fabrikata treba da zavr{iidnata godina po {to }e po~neme so proizvodstvo-to na prototipi. Od 2010, pak, }e startuva i komer-cijalnata proda`ba na avtomobilskite delovi -izjavi g-din Majus.

Fabrikata vo Bunarxik, so primena na sovreme-na tehnologija }e pravi cilindri za motori za vo-zilata "ford#, a }e se plasiraat na germanskiot, nabritanskiot i na drugi pazari.

Kompanijata "Montipe# e formirana vo 1894godina, a od 1966 kotira na Pariskata berza. Osvenvo Francija ima fabriki i vo [panija, SAD,Kanada, [vedska, Germanija, Italija, Britanija,Irska i Meksiko. Od neodamna "Montipe# otvorifabrika i vo Bugarija. Kako {to stoi na sajtot nakompanijata www.montupet.fr, ovaa kompanija sora-botuva so site evropski i amerikanski fabrikikoi imaat nova generacija na motori bez razlikadali se dizel ili na benzin.

OD STRUMI^KO IZVEZENI NAD 50.000 TONI RAN ZELEN^UK

Vo tekot na prvite pet meseci od godinava, spo-red podatocite od Podra~nata edinica na Minis-terstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodosto-panstvo i Carinskiot terminal vo Strumica, odovoj prete`no zemjodelski region na stranskitepazari se plasirani nad 50.000 toni ran zelen~uk.

Zaklu~no so 3 juni vo Bugarija, Srbija, Beloru-sija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Polska, Ro-manija i vo drugi evropski zemji vkupno se plasira-ni 29.000 toni proletna zelka, 10.000 toni rani do-mati, 8.500 toni krastavici i drug zelen~uk pro-izveden vo oran`eriite, plastenicite i na ot-voreno.

- Sporedeno so lani, godinava izvozot na ze-len~uk bele`i porast, a do krajot na sezonata, istotaka, o~ekuvame pogolem izvoz na ranite indus-triski piperki i domati, bostanot i na drugi gra-dinarski proizvodi. Zgolemuvaweto na plasmanotna zelen~uk na stranskite pazari se dol`i, predse, na zgolemenata pobaruva~ka, no i na olesnu-vaweto na carinskite proceduri koi ovozmo`uvaatkontinuiran i nepre~en protok na stoki prekugrani~nite premini - veli Aleksa Mihajlov, rako-voditel na Podra~nata edinica na MZ[V vo Stru-mica.

Minatata godina od strumi~kiot region beaizvezeni nad 120.000 toni ran i industriski ze-len~uk od {to bea ostvareni okolu 45 milionievra. Spored procenkata na zemjodelskite eksper-ti, ovaa sezona izvozot na strumi~ki krastavici,domati, piperki, zelka i drugo }e bide pogolem naj-malku za 10%.

Page 34: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

34

BRENDIRAN MAKEDONSKIOT AJVAR

Makedonskiot ajvar so oznaka za poteklo zaproizvod koj poteknuva od strumi~ko-radovi{ko-tikve{koto podra~je i podra~jeto na prilepskopole go dobi sertifikakot za za{tita na geograf-ski naziv, so {to toj stanuva za{titen proizvod namakedonskiot pazar, a }e se bara i negova za{titana evropskiot pazar i po{iroko - soop{ti minis-terot za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanst-vo, Aco Spasenovski.

Toj dodade deka Tehnolo{ko - metalur{kiotfakultet i Fakultetot za zemjodelstvo vo sora-botka so Zdru`enieto na proizvoditeli izgotvileelaborat za procedurata za izrabotka, receptura-ta, no i uslovite za proizvodstvo. Site proizvo-diteli koi }e se prijavat i }e dobijat dozvola zaproizvodstvo }e mora da gi po~ituvaat procedu-rite, a na sekoi pet godini }e ima kontroli so koi}e se utvrduva nivoto na kvalitetot na proizvod-stvoto. Na onie proizvoditeli koi neovlasteno }ego koristat nazivot Makedonski ajvar, proizvodite}e im bidat zapleneti.

- Vrz osnova na za{titeniot geografski nazivvo sorabotka site koi }e go proizveduvaat na

etiketite }e imaat napisMakedonski ajvar, so {to }e segarantira kvalitetot, za koj }e segri`i i posebna Komisija. Imeto }emo`e da se koristi i za makedon-skiot i za stranskite pazari -istakna ministerot Spasenovski.

Pokraj ajvarot naskoro }e bidatza{iteni i i grupa proizvodi vo koja vleguvaatgali~kiot ka{kaval, vinoto Vranec, makedonskobelo meko ov~o sirewe, kurtovskata kapija,bu~imski kromid, tetovski grav, ko~anski oriz,berovsko ov~o sirewe, planinskiot ~aj, ov~epol-skiot med i `�ta kavadare~ka.

Spored nego, za{titata na proizvodite }e pri-donese za zgolemuvawe na nivnata cena i na do-ma{niot i na stranskite pazari.

SKOPJE DOBI TURISTI^KO-INFORMATIVNO BIRO

Vo Skopje e otvoreno Turisti~ko-informa-tivno biro koe }e posreduva vo obezbeduvaweuslugi vo domentot na smestuvaweto na turistite, a}e prodava i bileti za kulturni, zabavni, sport-sko-rekreativni priredbi.

Biroto }e dava turisti~ki informacii i }e vr-{i distribucija na informativno-promotivenmaterijal, a }e obezbeduva i informacii za sel-skiot, etno i ekolo{kiot turizam. Vo Turisti~kotobiro }e mo`at da se kupat suveniri, razglednici,bro{uri, turisti~ki karti, filmovi i fotoaparati.

Toa }e sorabotuva so site skopski turisti~kiagencii so cel obezbeduvawe kvalitetna usluga zadoma{nite i stranskite turisti.

DO OKTOMVRI ORGANIZIRANI 26 ^ARTERI SO IZRAELSKI TURISTI

Spored g-din Arsenije Janevski od agencijataKompas vo periodot od 26 maj do 16 oktovri seorganizirani 26 ~arter letovi so avioni so 140 do214 mesta za izraelski turisti vo Makedonija. Tie}e prestojuvaat vo Makedonija od ~etiri do {estdena, a vo tekot na juli i avgust do sedum dena.Turistite koi }e go posetuvaat Ohrid vo pred iposezonskite meseci }e posetuvaat pove}e zna~ajnikulturno-istoriski mesta vo Makedonija, a vo let-niot period del od niv }e prestojuvaat na godi{enodmor vo Ohrid.

Dosega{nite poseti na izraelskite turistiopfa}aat ekskurzii so poseta na Bitola, Prespa,Gali~nik, Sv. Naum, Struga, Vev~ani, Mavrovo iSkopje. Grupite koi dosega ja posetile Makedonijaopfa}ale postari lica koi se zainteresirani zaposeta na kulturnite i istoriskite mesta voMakedonija, i grupi od mladi lu|e koi kakonedostatok na Makedonija kako turisti~ka desti-nacija go poso~ile nedovolno bogatiot zabaven`ivot vo Ohrid vo vonsezonskiot period.

Page 35: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

35

Site grupi od Izrael koi dosega ja posetileMakedonija, spored g-din Janevski, se prezadovol-ni od uslugata, gostoprimstvoto, hranata i smestu-vaweto vo Makedonija. Spored nego, Izraelcite sedobri turisti koi baraat i dodatni uslugi kakomasa`i, rentakar, poseta na kafuliwa i resto-rani. Od Agencijata, isto taka, soop{tija deka ve}edolgi godini se rabotelo na vospostavuvawe na~arter letovi i doveduvawe na grupi Izraelci voMakedonija. Sega{nata sorabotka na turisti~kataagencija Kompas se odviva so agencijata E{e tursod Tel Aviv.

OSNOVANA TURISTI^KO UGOSTITELSKA KOMORA MAKEDONIJA

Vo Sojuzot na stopanski komori na Makedonija(SSK) denes be{e osnovana stopanska komora zaturisti~ka i ugostitelska dejnost, Turisti~ko-ugostitelska komora Makedonija (TUK).

Celta na ovaa Komora e razvoj na turizmot voMakedonija i me|usebnata sorabotka na ~lenkite zapro{iruvawe na svoite biznisi.

Na osnova~koto sobranie koe se odr`a v~era zapretsedatel na Komorata be{e izbran OgwanCigovski, generalen menaxer na firmata K.A.K -DOOEL, a bea izbrani i ~lenovite na Upraven iNadzoren odbor. Firmata K.A.K dooel e sopstenikna skija~kiot centar "Mavrovo#, hotel "Bistra#,hotel "Lox#, hotel "Sport#, hotel "Epinal Bitola#,"Le grand kazino# vo Skopje i vo Bitola, skija~kicentar "Zare Lazarevski# i diskotekata "Ratrak# voMavrovo.

- Celta na TUK e da bide servis na nejzinite~lenki koi navremeno }e bidat informirani zaaktivnostite vo ovaa oblast. Se nadevame dekabrojot na u~esnici vo ovaa Komora postojano }e sezgolemuva. Sakame da vospostavime podobar odnosso dr`avata vo oblasta na turisti~kata i ugosti-telskata dejnost, da bideme u~esnici vo rabotata i}e nastojuvame zaedni~ki da rabotime so otsekot zaturizam pri Ministerstvoto za ekonomija - izjaviOgwan Cigovski, pretsedatelot na TUK.

Komorata }e dejstvuva vo podobruvawe nadelovnata klima za voveduvawe na standardi voraboteweto i podobruvawe na turisti~kata ponudana Makedonija.

Na osnovaweto na TUK u~estvuvaa hoteli,turisti~ki agencii, restorani, kafe barovi,diskoteki, prevoznici, love~ki i speleolo{kidru{tva, planinarski dru{tva, crkvi i manastiri.Komorata e otvorena za sorabotka i pristap nanovi ~lenki.

Page 36: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

36

Page 37: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

37

IZRAELSKI STRAUSS GO KUPUVA DONCAFE VO MAKEDONIJA, ALBANIJA I KOSOVO

Izraelskata grupa Strauss objavi denes deka godogovorila kupuvaweto na biznisot na italijan-skata kompanija Doncafe vo Makedonija, Albanijai Kosovo, za 7,5 milioni evra. Toj biznis vo 2007generiral prihodi od 4,5 milioni evra, pred seza espresso kafeto i ostanati specijalni napi-toci od kafe, se naveduva vo soop{tenieto koeStrauss go objavi na berzata vo Tel Aviv.

Strauss, vtorata po golemina izraelskaprehranbena kompanija, ve}e ja poseduva markataDoncafe vo nekolku zemji na podra~je porane{naJugoslavija, kako {to se Srbija i Crna Gora. OdStrauss izjavija deka }e ja finansiraat akvizici-jata od sopstveni izvori, no deka ne o~ekuvaatdeka }e mora da vlo`uvaat zna~ajni iznosi naosnova na toj dogovor vo bliska idnina. Strauss epazaren lider za pr`eno i meleno kafe voSredna i Isto~na Evropa. Isto taka e sedma pogolemina kompanija vo svetot po potro{uva~ka nasurovo kafe.

LUKOIL INVESTIRA 30 MILIONI EVRANA BALKANOT

Najgolemata ruska privatna naftena kompa-nija "Lukoil#, koja neodamna ja prezede zagreb-skata "Evropa Mil#, objavi investiciski planovivo Srbija i Crna Gora so vkupna vrednost odokolu 29,3 milioni dolari.

"Lukoil Montenegro# dosega vo Crna Gora vlo-`i pove}e od 30 milioni evra. Vo izgradba nau{te 15 novi benzinski stanici }e investira

dopolnitelni 15 milioni evra. Minatiot mesecruskata naftena kompanija otkupi {est benziskistanici od crnogorskiot "Rok{ped# i ~etirilokacii na koi spored urbanisti~kiot plan sepredviduva izgradba na novi stanici.

Na srpskot pazar, "Lukoil# planira vo prvatapolovina od godinava da prodade 142 iljadi toninafta. [to se odnesuva do hrvatskiot pazar ponegovoto vleguvawe "Lukoil# objavi deka planiravo slednite pet godini da izgradi 75 do 100 ben-zinski stanici. Se procenuva deka vkupnatainvesticija na "Lukoil# vo maloproda`natamre`a na hrvatskot pazar vo slednite pet godinimo`e da dostigne do 200 milioni dolari.

GOREWE ZA 130 MILIONI EVRA GO PREVZEMA HOLANDSKIOT ATAG

Slovene~kata kompanija Gorewe za 130 mi-lioni evra prevzema 100% od kapitalot na ho-landskiot proizvoditel na aparati za doma-}instvoto ATAG Europe.

Kako {to izjavija pretstavnicite ova e najgo-lemata akvizicija vo istorijata na slovene~katakompanija. ATAG ima 420 vraboteni, a 90% odprihodite gi ostvaruvaat od proda`ba na aparatiza doma}instvoto na teritorijata na zemjite odBeneluks, od koj 75% na luksuzni proizvodi. VoBeneluks ATAG ima pazarno u~estvo od 10 do 30%.

SLOVENIJA INVESTIRA 300 MILIONI EVRA VO TURIZAM

Skoro 300 milioni evra "turisti~ki# inves-ticii vo ovaa godina }e vlezat vo Slovenija.Polovinata od ovie sredstva se investicii vo

VESTI OD REGIONOT

Page 38: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

elitni hoteli vo Portoro` i Piran, a slove-ne~kite turisti~ki planeri najavuvaat celosenpresvrt vo taa dejnost po stagnacijata vo posled-nite 20 godini.

Spored grubite procenki, od ovie 300 milionievra turisti~ki investicii koi se vo tek vo Slo-venija, evropskiot Kohezionen fond u~estvuva so125 milioni evra, a najgolema investicija e voslovene~kiot hotel" Palas#, koj e obnoven i trebada bide otvoren sledniot mesec. Slovencite zaslednata godina najavuva vistinska "renesansa#vo Portaro` i drugite turisti~kite kraevi naslovene~koto krajbre`je.

ALBANIJA JA PRODADE DR@AVNATA RAFINERIJA

Albanija ja prodade dr`avnata kompanijata zaprerabotka na nafta, ARMO na amerikanski i{vajcarski investitori za 128 milioni evra.

Premierot na Albanija, g-din Sali Beri{a,izjavi deka noviot sopstvenik na 85% od akciitena pretprijatieto ARMO e amerikanskata firmaRafinery Associates i {vajcarskata kompanija AnikaEnterprizes, prenese agencijata DPA.

ARMO poseduva dve refinerii vo gradoviteBal{ i Fijer. Isto taka, poseduva i mre`a nabenziski stanici vo Albanija. Drugite ponudu-va~i za kupuvawe na ovaa kompanija bea interna-cionalnata angliska grupacija "Vitol# i firmata"Petrofak#.

AVSTRISKI EVN ]E GRADITERMOCENTRALA VO ALBANIJA

Avstriskata kompanija EVN se podgotvuva daizgradi najgolema i najmoderna termocentrala voAlbanija.

Objektot bi bil so instalirana mo}nost odokolu 400 megavati i za samata kompanija pret-stavuva eden od najgolemite proekti koi gi imarealizirano dosega.

- Investiciite za ovoj proekt dostignuvaat900 milioni evra, {to se povisoki od rekordniot

proekt realiziran vo Valsum Germanija kadeinvestiravme 800 milioni evra - izjavi GinterOfner, izvr{en direktor na avstriskata kom-panija EVN.

EVN, koja e prisutna vo Makedonija i voBugarija, pravi napori da vleze i na albanskiotenergetski pazar. Se smeta za potencijalen kupu-va~ na albanskata Elektrodistribucija

HELENIK PETROLEUM JA KUPI BUGARSKATA KOMPANIJA OPET/AJGAZ BUGARIJA EAD

Helenik petroleum soop{ti deka ja kupilabugarskata kompanija Opet/Ajgaz Bugarija EAD,koja poseduva 17 novoizgradeni benzinski stani-ci, rasporedeni vo pogolemite bugarski gradovi.

Gr~kite vesnici "Proto tema# i "Vima# pre-ciziraat deka Opet ima tri magacini za gorivo vooblasti so strate{ko zna~ewe, od koj edniot e voSofija, kako i mnogubrojni parceli, nameneti zaizgradba na benzinski stanici.

Mihalis Mariantis, generalen direktot naDirekcijata za me|unarodna dejnost na Helenikpetroleum izjavi deka so ovaa zdelka zna~itelnose pro{iruva prisustvoto na firmata na eden odnajvlijatelnite i najprivle~nite pazari voJugoisto~na Evropa.

BUGARIJA SO NAJGOLEM EKONOMSKI RAST VO IZMINATITE DESET GODINI

Bugarija vo prvoto tromese~je od godinavazabele`a rekordna stapka na ekonomski rast od7% vo odnos na istiot period minatata godina,objavi bugarskiot Institut za statistika. Vo 2007godina Bugarija zabele`a 6,2% ekonomski rast.

Ovaa e najgolema stapka na ekonomski rast voizminatite 10 godini. Bugarskiot BDP vo prvototromese~je dostigna vrednost od 6,984 milijardievra.

38

Page 39: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

39

BUGARIJA IMA NAJNISKA PLATA VO EU

Bugarskata plata vo prosek e najmala odplatite na site zemji ~lenki vo Evropskata unija.Taa iznesuva 484 leva ili okolu 250 evra.

Spored podatocite na bugarskiot Nacionaleninstitut za statistika, prose~nata plata voRomanija e za tretina pogolema od bugarskata.

Prosekot vo Romanija vo prvoto tromese~je odgodinava iznesuva{e okolu 330 evra.

Bugarija i Romanija vlegoa vo EU na 1 januari2007 godina, no intenzivniot monitoring naBrisel vrz napredokot na dvete dr`avipoka`uva deka mo`ebi, ne bile dovolno pod-gotveni pred da mu se priklu~at na evropskotosemejstvo.

BUGARIJA BELE@I PAD NA STRANSKITE DIREKTNI INVESTICII

Bugarija vo prvite tri meseci ovaa godinazabele`a pad na stranskite direktni inves-ticii. Spored podatocite na Centralnata banka,do krajot na mart godinava stranskite investiciiiznesuvaat 740 milioni evra, odnosno za 17,5%pomalku od lani, koga iznesuvaa 897,2 milionievra.

Ovaa godina najmnogu stranski investicii sedojdeni od Velika Britanija (12,7%), Luksemburg(12%) i Germanija (10%).

Gledano po sektori, najmnogu stranski inves-ticii se plasirani vo nedvi`nini, finansiskiposredni~ki uslugi i grade`ni{tvo.

BUGARIJA SO INFLACIJA OD 14,6%

Inflacijata vo Bugarija za mesec aprildostigna nivo od 14,6% vo sporedba so istiotmesec od minatata godina, poka`uvaat poda-tocite na bugarskiot Nacionalniot statisti~kiinstitut.

Inflacijata za periodot januari-april 2008godina e 13,46% vo sporedba so istiot periodminatata godina.

Vo april vo sporedba so mart, prehranbeniteprodukti i bezalkoholnite pijaloci poskapele za1,3%, alkoholot i tutunot za 2,7%, oblekata iobuvkite za 1,6%, stanovite za 0,3%. Tro{ociteza domuvawe i uredi za doma}instvoto imaatporast vo cenite za prose~no 0,4%, zdravstvotoposkapelo za 0,1%, transportot za 0,5%, atelekomunikaciite poeftinile za 0,1%.

Od Centarot za ekonomski razvoj na Bugarijaprognoziraat, deka inflacijata na krajot od god-inata }e bide 6-7%, koga visokite inflacioninivoa od po~etokot na 2008 se o~ekuva da bidatkompenzirani od deflacijata vo tekot na let-nite meseci.

Namaleni se cenite na sireweto za 0,8%,pe~urkite za 1,2%, krastavicite za 19,3%, kom-pirite za 6,6% i dr.

Ovoj mesec benzinot e poskapen za nad 1%,dizelot za 2,2%, taksito za 0,3% i kirijata za2,2%.

Vo april 2008 godina cenite na stokite i us-lugite od li~nata potro{uva~ka ko{ni~ka sezgolemile i toa: prehranbenite proizvodi za 1%,neprehranbenite proizvodi za 0,3% i uslugite za0,1%.

NEVRABOTENOSTA VO HRVATSKA PADNA POD 14%

April e tretiot po red mesec vo koj se bele`ipad na registriranata nevrabotenost i vo odnosna mart stapkata na nevrabotenost e pomala za0,6%, vo odnos na fevruari 0,8%, a vo odnos najanuari za 1,2%.

Imeno, stapkata na nevrabotenost za martiznesuva 14,5%, za fevruari 14,7%, a za januari15,1%.

Kon krajot na april vo Hrvatskiot zavod zavrabotuvawe bea evidentirani 245.205nevraboteni lica.

Page 40: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

40

NA SVETI STEFAN ]E SE VLO@AT75 MILONI EVRA

Singapurskata kompanija Aman risorts }evlo`i 75 miloni evra vo rekonstrukcija na tur-isti~kiot kompleks Sveti Stefan i hotelot"Milo~er#, kako i izgradba na hotelot "Kraqi-~ina pla`a#, namesto prethodnite dogovoreni 20milioni, soop{ti pretsedatelot na bordot nadirektori na ovaa kompanija, Adrian Zeka.

Spored podgori~kot vesnik "Vjesti#, kompani-jata Aman risorts ja zgolemila investicijatabidej}i procenila deka za rekonstrukcijata naSveti Stefan i hotelot "Milo~er#, kako i voizgradbata na noviot hotel "Kraqi~ina pla`a#,se potrebni pove}e od 75 miloni evra.

Spored Zeka, "Milo~er# }e bide otvoren ovaleto, dodeka noviot hotel "Kraqi~ina pla`a# seplanira da se izgradi do 2010 godina.

Page 41: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

41

STATII

Page 42: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Op{ta gimnazija 1992, Studii po pravni nauki 1992-

1997, Pravosudna podgotvitelna slu`ba 1997-1999,

Nadgradbeni studii "MBA vo me|unaroden menaxment i

konsalting# 2005-2006, Rakovoditel na Oddel za

marketing i pravo 2000,

Pretstavni{tvo na Germanskoto stopanstvo vo Saudiska

Arabija, Rijad, Zamenik-Delegat i rakovoditel na

podru`nica Xida, Pretstavni{tvo na Germanskoto

stopanstvo vo Saudiska Arabija 2000-2002, Zamenik-

Direktor na Germansko-Iranskata komora za industrija

i trgovija (ANK) vo Teheran, Iran 2002-2006, v.d.

Direktor na AHK Teheran, Iran 2006,

2006-2007 Direktor na AHK Teheran, Iran 2006-2007,

Od 2008 Delegat na Germanskoto stopanstvo za Srbija,

Crna Gora, Makedonija i Albanija so sedi{te vo

Belgrad, Srbija

Markus Ludvig CENETI

42

IZVE[TAJ ZAKONJUNKTURATA VOSREDNA I ISTO^NAEVROPA VO 2008 godina,1

SO POSEBEN OSVRT ZAMAKEDONIJAInvesticiskata klima me|u germanskite investitori vo Sredna i Isto~na Evropa vo 2008 godina poka`uvajasni pomestuvawa vo sporedba so prethodnata godina. Pred se, vo balti~kite zemji se zabele`uva otreznuvawe po eufori~noto raspolo`enie vo izminatite godini, dodeka vo balkanskite zemji optimizmot raste. ^e{ka go odbrani svojot ugled kako najatraktivna zemja za investirawe vo regionot

�Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorite i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii�

Sredna i Isto~na Evropa (SIE) za germanski-te investitori stanuva se poatraktivna. Regio-not denes e najdinami~en ekonomski prostor nakontinentot. Novite ~lenki na EU kako i dr`a-

vite-nasledni~ki od Sovetskiot Sojuz i odBalkanot sozdavaat impresivni stapki na po-rast i se posilno se integriraat vo svetskataekonomija.

Page 43: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

Lara KRSTEVA-I^O]AEVA

43

Jazi~na gimnazija Skopje 1985-1988, Danska matura 1988-1989

Studii po filologija, Zagreb, Hrvatska 1989- 1993

Korespondent po germanski jazik vo firma Saneks-Baumarket,Skopje 1994-1999

Honoraren preveduva~ po germanski, francuski i danski jazik voVardar osiguruvawe AD, Skopje 1997-2002

Od 1998 ovlasten sudski preveduva~ od germanski, francuski, dan-ski, srpski i hrvatski jazik Osnoven sud Skopje 1, Skopje

Proekt-ekspert na PHARE proekt:

"Bridging Enterprises Skopje-Thessaloniki# 1999-2001

Makedonski centar za me|unarodna sorabotka, Skopje 1999-2001

Stru~en sorabotnik za pravni i carinski pra{awa, Rakovoditel naadministracija

Unija na Germanskite komori za industrija i trgovija - Pretstavni{tvo Skopje 2001-2007

Od 2008 Rakovoditel na kancelarija Unija na Germanskite komoriza industrija i trgovija - Pretstavni{tvo Skopje

1) Rezultati od anketata na tema: Konjunktura i investiciskata klima vo 13 zemji od Sredna i Isto~na Evropa, sprovedena me|u germanskite firmi koi se aktivni vo tie zemji

Vo momentov Germanija ve}e 16% od svojatanadvore{na trgovija ja vr{i so regionot SEI, agermanskiot izvoz vo istiot region vo 2007 god-ina dostigna okolu 154 milijardi evra.

Za sporedba: na Francija, kako tradicional-no najgolemiot trgovski partner na Germanija,otpa|aat samo 9% od germanskiot nadvore{enpromet, a na Soedinetite Amerikanski Dr`avipomalku od 7%.

Pove}e od 10% od vkupnite germanski direkt-ni investicii vo stranstvo dosega se realiziranivo regionot na SIE, do krajot na 2006 godina tieiznesuvale vkupno pove}e od 81 milijarda evra, asamo vo 2007 godina 15 milijardi evra.

Ekonomskata sostojba gi otslikuva o~ekuvawata od konjunkturata

No, kakvo e navistina raspolo`enieto nagermanskite investitori koi se prisutni vo sa-mite SIE zemji? Generalno zemeno - dobro. Ovae zaklu~okot od Anketata na germanskite komoriza industrija i trgovija sprovedena vo 12 zemjivo regionot. Iako lokalnite sostojbi se kri-tikuvaat nekade po`estoko, a nekade poumereno- ovie nedostatoci naj~esto se kompenziraat sopostignatite delovni rezultati.

No, se zabele`uvaat jasni promeni kakopome|u oddelnite zemji, taka i vo sporedba soprethodnite godini. Pri~inite pred se treba da

Page 44: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

44

se baraat vo razli~nite konjunkturni izve{taina oddelnite zemji, koi i germanskite investi-tori gi ~uvstvuvaat.

Ekonomskiot razvoj vo 2007 godina vo sitezemji - so isklu~ok na Ungarija - bele`i zgole-muvawe od 5 do10%, dodeka vo Latvija iSlova~ka rastot e dvocifren. Sepak, ovoj mnogubrz rast ima i negativni sporedni efekti.Inflacijata sekade iznesuva okolu 5%, pa ipove}e.

Isto taka, vo mnogu zemji e registriranrekorden deficit vo bilansot na pla}awa.Pred se vo balti~kite zemji i vo nekoi zemji odZapadniot Balkan ogromniot deficit gi zagri-`uva ekonomskite eksperti - nekade deficitotdostignuva 20% od BDP, pa i pove}e. Blagodare-nie na zgolemuvaweto na izvozot, ^e{ka, Unga-rija i Slova~ka ja izedna~ija nadvore{nata tr-govska razmena, a ^e{ka postigna duri i sufi-cit vo izvozot.

Pozitivni se i dostignuvawata vo konsoli-dacijata na buxetot. Prakti~no site zemji odregionot mo`ea da ja zadr`at gornata granica naMastri{kiot kriterium od 3% za deficit nabuxetot, pove}e zemji dostignaa izbalansiranbuxet ili duri i suficit. Edinstven isklu~ok iovde e Ungarija, kade deficitot i pokraj evi-dentnite podobruvawa vo sporedba so prethod-nata godina, seu{te e daleku od evropskitenormi.

Razli~nite lokalni konjunkturni uslovi seogleduvaat i vo rezultatite od Anketata.

Makroekonomskite rizici vo re~isi site zemjigi zadu{ija konjunkturnite o~ekuvawa za tekov-nata godina, kaj site zemji saldoto na pozi-tivnite i negativnite o~ekuvawa vo prosek ere~isi izedna~eno - nasproti jasno pozitivnotosaldo iska`ano vo 2007 godina. Vo balti~kitezemji saldoto do`ivea presvrt vo sporedba soprethodnata godina, {to vo prakti~na smisla odoptimizam kompletno otide vo pravec na pesi-mizam, no, i vo Polska i Slova~ka ve}e ne pos-toi tolkavo pozitivno uveruvawe kako vo pret-hodnata godina. Isklu~ok: povtorno Ungarija.Tamu doverbata vo ekonomijata u{te vo prethod-nata godina be{e tolku mala, {to vo ovaa godi-na pomal broj investitori smeta na pogolemovlo{uvawe na situacijata.

Sli~na slika se dobiva i od o~ekuvawata vosopstvenite bran{i, no tuka seu{te preovladu-vaat optimistite, a ova osobeno va`i za o~eku-vawata za sopstvenite firmi.

Isto taka, zaradi relativno malite razlikipome|u oddelni zemji, otprilika ~etiri od petmenexeri bi se odlu~ile povtorno da investi-raat vo prethodno izbranata zemja. Vo re~isisite zemji se zabele`uva blaga negativna ten-dencija, no ova ne e za~uduva~ki so ogled na sepogolemiot broj alternativni mesta za investi-rawe. Sepak, se pove}e zemji konkuriraat soatraktivni uslovi za stranskite investitori -ne samo vo Azija, tuku toa e se po~esto slu~aj i voseverna Afrika, pa i vo zapadna Evropa.

Pridones kon investiciite ivrabotuvaweto

Dolgoro~nata doverba na germanskite inves-titori vo zemjite od Sredna i Isto~na Evropa,kade investirale, se ogleduva i vo nivnite idniplanovi za investirawe i vrabotuvawe. U{te vo2007 godina, vo site zemji bez isklu~ok, anketi-ranite firmi gi zgolemile svoite investicii.Investicionite planovi za tekovnata godina sepovozdr`ani, no i pokraj toa mnozinstvoto od

�Vo mnogu zemji e registriran rekordendeficit vo bilansot na pla}awa. Pred se vo

balti~kite zemji i vo nekoi zemji odZapadniot Balkan ogromniot deficit gi

zagri`uva ekonomskite eksperti - nekadedeficitot dostignuva 20% od BDP, pa i

pove}e. Blagodarenie na zgolemuvaweto naizvozot, ^e{ka, Ungarija i Slova~ka ja

izedna~ija nadvore{nata trgovska razmena, a^e{ka postigna duri i suficit vo izvozot

Page 45: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

45

anketiranite o~ekuvaat zgolemuvawe na inves-ticiite. Sli~no e i so planovite za otvorawenovi rabotni mesta. Vo Polska, na primer, 70%od anketiranite firmi planiraat da vrabotatpogolem broj novi lica, a samo 5% planiraatzatvorawe na rabotni mesta. Pa duri i voLatvija, koja poka`uva najslab razvoj, 37% odanketiranite firmi planiraat da otvorat novirabotni mesta, a 16% planiraat otpu{tawa.

Zagri`uva~ko za firmite e zgolemuvaweto natro{ocite. So zgolemuvawe na svoite tro{ocivo prethodnata godina se soo~ile 70-90% odfirmite, a sli~ni se i o~ekuvawata za tekovna-ta godina. Osobeno se zabele`uva {to sekade seo~ekuva deka tro{ocite za plata }e se zgolematpobrzo vo sporedba so ostanatite tro{oci.Posebno se istaknuva stravuvaweto vo Polska,Slova~ka i Litvanija. Vo Romanija, Srbija i^e{ka stravuvaweto od zgolemuvawe na perso-nalnite tro{oci ne e tolku izrazeno.

Sepak: delovnite rezultati vo site zemjipoka`uvaat deka investiciite se isplatlivi.Bez isklu~ok vo site zemji pove}eto firmibele`at zgolemuvawe na dobivkite vo 2007 god-ina. Procentot na anketiranite firmite koipretrpele zaguba vo site dr`avi se dvi`ipome|u 6 i 18%, pred se vo Ungarija i Estonija,no, vo ^e{ka ovoj procent e i povisok.

Iako konjunkturnite ramkovni uslovi semerodavno odgovorni za ekonomskata sostojba nafirmite - tie vo delovnoto sekojdnevie sesoo~uvaat so mnogubrojni dopolnitelni faktorikoi ja odbele`uvaat op{tata investicionaklima i koi se presudni za donesuvawe odlukiza novi investicii.

[to e va`no?

Spored iskustvata na germanskite komori zaindustrija i trgovija vo stranstvo, va`ni se,pred se, pazarot na trudot i - tro{ocite,danocite i ekonomskata politika. Od 25

istra`uvani faktori na delovnata klima, voizminatite tri godini nema nikakvi pomestu-vawa na vrvot - nitu vo odnos na relevantnostaza odlukite na firmite, nitu vo odnos na zado-volstvoto so momentalnata situacija vo zemjite.

I vo 2007 godina produktivnosta na rabot-nicite, kapacitetot na rabotnicite, nivnatakvalifikuvanost i tro{ocite na trudot beaistaknati kako najva`ni kriteriumi koga e vopra{awe odlukata za investirawe. Pokraj toa ipravnata sigurnost, dano~nata administracija idano~nite olesnuvawa so godini se smetaat zazna~ajni kriteriumi.

Pristapot do javnata finansiska pomo{, kakoi pristapot do sosednite pazari vo regionotnemaat zna~ajna uloga. Na ovoj na~in se doa|a dosoznanie deka firmite svoite investicii ginaso~uvaat, pred se, kon lokalniot pazar, a toabi go pravele i bez finansiska poddr{ka oddr`avata.

Nedostatokot od stru~ni kadri se pove}e se nametnuva kako problem

I vo odnos na zadovolstvoto t.e. nezadovol-stvoto od uslovite vo samite zemji od regionotvo sporedba so prethodnite godini re~isi i danema promeni.

Najgolemata kritika povtorno e naso~ena konkorupcijata, netransparentnosta i birokratija-ta - ovde, o~igledno, seu{te vo site zemji imapotreba od dejstvuvawe.

� Vo re~isi site zemji se zabele`uva blaganegativna tendencija, no ova ne eza~uduva~ki so ogled na se pogolemiot brojalternativni mesta za investirawe. Sepak,se pove}e zemji konkuriraat so atraktivniuslovi za stranskite investitori - ne samovo Azija, tuku toa e po~est slu~aj i voSeverna Afrika pa i vo Zapadna Evropa

Page 46: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

46

Za kapacitetot na vrabotenite, nivnatakvalifikuvanost i produktivnost, firmitenemaat mnogu zabele{ki. No, situacijata sorabotnicite e optovarena so drugi dva faktori:zgolemuvaweto na tro{ocite i nedovolnataraspolo`livost na stru~ni kadri. Posledniotfaktor vo rok od dve godini padna od 14-tomesto na 21-vo mesto na Skalata na zadovolst-vo (od vkupno 25). Tro{ocite na trudot od 2005do 2008 godina padnaa od 5-to na 11-to mesto,osobeno vo Estonija, Polska i Ungarija, kadebiznismenite se `alat na visinata natro{ocite za plati, no, i vo zemjite so rela-tivno umereni dava~ki na plati, kako {to eRomanija, kade tendencijata na zgolemuvawe naplatite so nabquduva so kriti~ki pogled.Srednoro~no, niskite tro{oci na trudot, kakomotiv za investirawe vo Sredna i Isto~naEvropa, se pomalku se cenat.

I raspolo`livosta na stru~nite kadri prak-ti~no vo site zemji se procenuva kako nedovol-na, pred se vo balti~kite zemji. Vo Ungarija duri47% od ispitanicite odgovaraat deka nedosta-tokot od stru~ni kadri ve}e ima negativniekonomski posledici vrz nivnite firmi, kaj11% od niv duri mnogu negativni posledici.

Kolku se atraktivni oddelnite zemji?

Posebno vozbudlivo e pra{aweto kolkuatraktivni se poka`uvaat oddelnite zemji kakomesto za investirawe. Misleweto na anketi-ranite firmi e osobeno indikativno, bidej}itie pokrivaat pove}e zemji vo regionot ilibarem imaat uvid vo lokalnite sostojbi.

Na prvo mesto vo 2008 godina se istite zemjikako i prethodnata godina. Najdobrata ocenka potret pat edno po drugo ja dobi ^e{ka, Slova~kase iska~i na vtoroto mesto, a tretoplasirana eSlovenija. Najgolemiot skok go napravi Polskakoja od 10-to mesto (od vkupno 20 mesta koimo`ea da se izberat) se iska~i na 5-to mesto.Najgolemiot gubitnik e Kina: minatata godinataa go zazede 4-to mesto, a sega se nao|a na 10-to mesto. Inaku generalno, rang-listatapoka`uva mali promeni vo sporedba so minata-ta godina. Na dnoto na listata seu{te se nao|aatzemjite od Zapaden Balkan, dodeka za Bugarijapristapot vo EU ovde ne donese mnogu promeni.

No, indikativna e i procenkata na polo`batana sopstvenata firma vo odnosnata zemja, vosporedba so misleweto na firmite za drugizemji. Pobednikot ^e{ka e edinstvenata zemjakade doma{nite firmi za sopstvenata zemjadavaat polo{a ocenka otkolku za drugite zemji.Vo Estonija i Ungarija ovie dve vrednosti sere~isi ednakvi, a site drugi zemji pokriti~ki seoceneti odnadvor otkolku odvnatre.

Ovie podatoci se mnogu informativni zadvete strani: vo samite zemji, kade e sprovede-na Anketata, ovie razliki se opomena dekaodvreme-navreme lokalnite uslovi trebakriti~ki da se merat so uslovite koi gi nudatdrugite zemji. Za nabquduva~ite od stranstvozadovolstvoto na anketiranite firmi, nastranaod op{tite analizi, mo`e da pridonese zadobivawe avtenti~na slika za delovnite {ansivo odredena zemja.

Izvor: Izve{taj na Dirk Velfer od Germansko-Ungarskata komora za industrija i trgovija odBudimpe{ta, koja tradicionalno e koordinator naAnketata za konjunktura vo zemjite na SIE

�delovnite rezultati vo site zemjipoka`uvaat deka investiciite se

isplatlivi. Bez isklu~ok vo site zemjipove}eto firmi bele`at zgolemuvawe nadobivkite vo 2007 godina. Procentot na

anketiranite firmite koi pretrpele zagubavo site dr`avi se dvi`i pome|u 6 i 18%,

pred se vo Ungarija i Estonija, no, vo ^e{kaovoj procent e i povisok

Page 47: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

47

ANKETA ZA KONJUNKTURATA VOMAKEDONIJA 2008

Pretstavni{tvoto na Unijata na Germanskitekomori za industrija i trgovija, kako pret-stavnik na germanskite komori za industrija itrgovija (DIHK), vo Republika Makedonija pos-toi od 2001 godina. Toa e del od globalnatamre`a na 120 germanski trgovski komori vostranstvo (AHK), koi se prisutni vo pove}e od 80zemji {irum svetot. Misijata na germanskitetrgovski komori vo stranstvo e poddr{ka nabilateralnite ekonomski odnosi na Germanija izemjata-doma}in, zastapuvawe na germanskitepretprijatija vo stranstvo i poddr{ka pri nivnikonkretni barawa od oblasta na stopanstvoto.

Vo ramki na Pretstavni{tvoto na Unijata nagermanskite komori vo Skopje od 2001 godinapostoi i Makedonsko-Germansko stopanskozdru`enie koe so svoite 130 firmi-~lenki eedno od najgolemite stopanski zdru`enija voRepublika Makedonija. Pretstavni{tvoto vosorabotka so Zdru`enieto edna{ godi{no me|ufirmite-~lenki na Zdru`enieto sproveduvasvoja anketa za konjunkturata vo Makedonija. Taaanketa pretstavuva zna~aen indikator na make-donskata ekonomija od aspekt na germansko-makedonskite pretprijatija koi se aktivni voRepublika Makedonija. Spored sostavot na fir-mite opfateni so anketata 15% se proizvod-stveni firmi, 35% trgovski i 50% firmi oduslu`nite dejnosti. Rezultatite naovogodi{nata, treta po red, Anketa za konjunk-turata vo Makedonija, koja se sprovede vofevruari 2008 godina, go potvrduvaat trendot,koj se poka`a i vo prethodnite dve anketi od2006 i 2007 godina: pogolem del od anketiranitefirmi-~lenki svojata delovna polo`ba jaocenuvaat kako dobra, a nezadovolni od nea sesamo 2%. Re~isi site firmi-~lenki naMakedonsko-Germanskoto stopansko zdru`enieoptimisti~ki gledaat na sopstveniot delovenrazvoj i o~ekuvaat zgolemuvawe na svojatadobivka - kaj mnogu od niv se planiraat iponatamo{ni investicii.

Istovremeno 30% od anketiranite firmi-~lenki ja ocenuvaat op{tata ekonomskasituacija vo Makedonija kako lo{a. Samo 7% odanketiranite firmi ja ocenuvaat kako dobra, a63% se izjasnile deka op{tata ekonomskapolo`ba e zadovolitelna.

Sopstvenata delovna polo`ba 58% od pret-prijatijata ja ocenuvaat kako pozitivna, a 40% jaocenuvaat kako zadovolitelna. 67% od firmiteo~ekuvaat podobruvawe na sopstvenata delovnapolo`ba vo 2008 godina, a samo 5% predvidu-vaat vlo{uvawe. [to se odnesuva do dobivkata,rezultatite se slednite: 65% od anketiranitefirmi vo 2006 godina imale zgolemuvawe nasvojata dobivka, a 14% namaluvawe. 81% odanketiranite firmi o~ekuvaat zgolemuvawe nasvojata dobivka vo 2008 godina.

Ne e iznenaduva~ki {to po faktot deka 67%od firmite izjavile deka imale zgolemuvawe nasvoite investicii vo 2007 godina - 89% odanketiranite planiraat natamo{no zgolemu-vawe na tro{ocite za investicii vo 2008 ilipak visinata na tro{ocite da ostane

� I vo 2007 godina produktivnosta narabotnicite, kapacitetot na rabotnicite,nivnata kvalifikuvanost i tro{ocite natrudot bea istaknati kako najva`ni kriteriumi koga e vo pra{awe odlukata zainvestirawe. Pokraj toa i pravnata sigurnost, dano~nata administracija idano~nite olesnuvawa so godini se smetaatza zna~ajni kriteriumi

Kako ja ocenuvate ekonomskata sostojba vo Makedonija

Dobra Zadovolitelna Lo{a

30%7%

63%

Page 48: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

48

nepromeneta. Isto taka, 61% od firmite o~eku-vaat zgolemuvawe na brojot na vrabotenite. Ipokraj zgolemuvaweto na tro{ocite, malkupretprijatija o~ekuvaat zaguba vo ovaa delovnagodina.

Spored iskazite vo vrska so sopstveniotdeloven razvoj na anketiranite makedonsko-germanski firmi bi mo`elo da se zaklu~i dekase e vo najdobar red so konjunkturata voRepublika Makedonija. Soglasno rezultatitesostojbata e dobra, no bi mo`ela i bi trebala dabide u{te mnogu podobra. Nepobiten e faktotdeka brojot na germanskite firmi prisutni voMakedonija e seu{te mnogu mal. Na zemjata i sepotrebni mnogu pove}e investicii oddosega{nite. Za `al i ponatamu mnogu malkufirmi od Germanija se odlu~uvaat da dojdat voMakedonija. Spored misleweto na anketiranitefirmi-~lenki pri~inite za ova treba da sebaraat, pred se, vo op{tata situacija i lo{iteramkovni uslovi.

Toa go poka`uvaat i slednite rezultati:Ponegativni od izjavite za sopstvenata sostojbana firmata se izjavite za ekonomskite ramkovniuslovi vo Makedonija: 68% od anketiraniteop{tata ekonomska sostojba ja ocenuvaat kakozadovolitelna, 30% kako lo{a, a samo 7% jaocenuvaat kako dobra. No se zabele`uva i toa

deka anketiranite firmi op{tata ekonomskasostojba vo 2008 ja ocenuvaat kako podobraotkolku vo 2006 i 2007 godina. Vo 2006 godina74,5% od anketiranite op{tata ekonomska sos-tojba ja ocenile kako lo{a, a vo 2008 30% odanketiranite se izjasnile taka.

Ne{to popozitivna e prognozata za idniotrazvoj na ramkovnite uslovi vo RepublikaMakedonija. 60% o~ekuvaat podobruvawe, a samo7% od firmite o~ekuvaat vlo{uvawe naramkovnite uslovi vo idnina.

So slabi ocenki germanskite pretprijatijaosobeno gi ocenuvaat pravnata sigurnost,efikasnosta na javnata administracija, borbataprotiv korupcijata i kriminalot, transparent-nosta vo javnite nabavki i ekonomsko-politi~-kata predvidlivost.

Kako ja gledate ekonomskata sostojba vo Makedonija vo 2008vo sporedba so 2007?

Lo{a Podobra Nepromeneta

33%

7%

60%

�Najgolemata kritika povtorno e naso~ena konkorupcijata, netransparentnosta i

birokratijata - ovde, o~igledno, seu{te vosite zemji ima potreba od dejstvuvawe. No,situacijata so rabotnicite e optovarena so

drugi dva faktori: zgolemuvaweto natro{ocite i nedovolnata raspolo`livost nastru~ni kadri. Posledniot faktor vo rok od

dve godini padna od 14-to mesto na 21-vomesto na Skalata na zadovolstvo (od vkupno

25). Tro{ocite na trudot od 2005 do 2008godina padnaa od 5-to na 11-to mesto.

Srednoro~no, niskite tro{oci na trudot,kako motiv za investirawe vo Sredna i

Isto~na Evropa, se pomalku se cenat

�1

2

3

4

5

19a: Ramkovni uslovi

Va`nost1 - mnogu va`ni5 - neva`ni

Ocenuvawe1 - mnogu dobro5 - so nedostatoci

Va`nost

Zadovolitelnost

Suzb

ivaw

e na

kri

mina

lot

i...

poli

ti~k

a st

abil

nost

Uslo

vi z

a is

tra`

uvaw

e i

za...

ekon

omsk

o-po

liti

~ka

pres

...

tran

spar

entn

ost

na ja

vni

p...

otvo

rena

inf

rast

rukt

ura

pris

tap

do p

ari~

na p

omo{

dano

~no

opto

varu

vaw

e

dano

~en

sist

em i

adm

inis

...

efik

asna

javn

a up

rava

Page 49: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

49

I pokraj ovie nedostatoci prisuten e sled-niot trend:

Germanskite firmi vo Makedonija se zado-volni od sopstvenata sostojba i o~ekuvaatzgolemuvawe na svoite dobivki. I zatoa {tove}e treta godina po red ja ocenuvaat op{tataekonomskata situacija vo Makedonija kakopodobrena, mnogu od niv planiraat dopolnitel-ni investicii.

Nas, kako Germanska komora i Makedonsko-Germansko stopansko zdru`enie, sekako neraduva faktot {to na{ite firmi-~lenki iponatamu se zadovolni od sopstvenata delovna-ta polo`ba vo Makedonija i {to dobar del od

niv ja ocenuvaat op{tata ekonomskata sostojbavo Makedonija kako mnogu podobra vo sporedbaso 2006 i 2007 godina. No ramkovnite uslovi inatamu pretstavuvaat sopira~ka za vlez napogolemi stranski investicii. Zada~ata naMakedonska vlada i ponatamu mora da bidepodobruvawe na ramkovnite uslovi za nepre~envlez na investitorite.

Kontakt:Unija na Germanskite komori za industrija i trgovija - Pretstavni{tvo Skopje & Makedonsko-Germansko stopansko zdru`enie

\uro \akovi} 65, 1000 Skopje, MakedonijaTel.: +389 2 3228 824, 3296 785, Faks: +389 2 3296 790E-mail: [email protected]: http://mazedonien.ahk.de

� Vo ramki na Pretstavni{tvoto na Unijata nagermanskite komori vo Skopje od 2001 godinapostoi i Makedonsko-Germansko stopanskozdru`enie koe so svoite 130 firmi-~lenki eedno od najgolemite stopanski zdru`enija voRepublika Makedonija.

Page 50: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

KONCENTRACIJA NA

BANKARSKIOT SISTEM:

ANALIZA ZA REPUBLIKA

MAKEDONIJA

Blagica Petreski e rodena 1984 godina. Diplomirala naUniverzitetot vo Bitola vo 2006 godina, na nasoka zaSmetkovodstvo, finansii i revizija, so potesna oblast voMe|unarodni finansii. Od 2006 godina e na postdiplom-ski studii na Ekonomski Fakultet vo Skopje, vo oblastana Monetarna ekonomija. Od 2007 godina e vrabotena kako Vi{ sorabotnik voStopanska Banka AD Skopje, vo Direkcijata za izgotvu-vawe finansiski izve{tai i primena na me|unarodnitestandardi za finansisko izvestuvawe. Ima posetuvano edno-mese~na letna {kola za Javnifinansii i pove}e seminari od oblasta na bankarstvotoi finansiite. Vo tekot na visokoto obrazovanie imadobieno nagrada za student na generacijata. Pole na akademski interes i se Monetarnata ekonomija iKomercijalnoto bankarstvo.

�Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorot i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii�

Blagica Petreski

Stepenot na koncentracija na bankarskiot sistem zavisi od goleminata na delot {to go kontroliraatoddelnite banki, odnosno nivniot udel vo odreden segment od finansiskiot pazar

Voved

Analizata na nivoata na konkurencija i kon-centracija vo bankarskiot sektor e re~isi seko-ga{ kontroverzna tema i predizvikuva `e{kidebati vo akademskite i bankarskite krugovi.Temata e osobeno relevantna i e od vitalnozna~ewe za ocenka na koristite od bankarskatakonsolidacija za celokupnata ekonomija, kako i

za uslovite na mikro-nivo: uslovite na konku-rencija, operativnite aktivnosti na bankite,efikasnosta na raboteweto, kvalitetot i lepe-zata na ponudeni proizvodi vo bankarskiot sek-tor i tn.

Stepenot na koncentracija na bankarskiotsistem zavisi od goleminata na delot {to gokontroliraat oddelnite banki, odnosno nivniot

50

Page 51: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

51

udel vo odreden segment od finansiskiot pazar(Logan, 2004). Ako postojat golem broj finansis-ki posrednici (postoi silna konkurencija), ste-penot na koncentracija mo`e da se namali, noglaven preduslov za toa e da postoi propor-cionalna raspredelba na finansiskiot poten-cijal pome|u finansiskite posrednici. Ottuka,iako povrzani, bankarskata koncentracija ikonkurencija se, vo osnova, razli~ni koncepti.Ovoj trud pretstavuva obid za merewe na stepe-not na koncentracija na makedonskiot bankars-ki sistem. Toj e organiziran na sledniot na~in:Osvrt na motivite za koncentracija na ban-karskiot sistem, potoa vrskite na stepenot nakoncentracija so efikasnosta i stabilnosta nabankarskiot sektor i vlijanieto na stepenot nakoncentracija vrz industriskiot razvoj, na~ini-te za merewe na bankarskata koncentracija i nakrajot prikaz na sostojbata vo RM.

1. Motivi i pri~ini za za koncentracija na bankarskiot sistem - teoretski osvrt

Vo prethodnite dve decenii, bankarskiotsektor vo Evropa zabele`a trend na strukturnipromeni predizvikani od promeni vo ekonom-skoto okru`uvawe, promeni vo monetarnite ifinansiskite integracii, liberalizacija nakapitalnite tekovi, brz porast na informa-ciskata tehnologija i inovativnite proizvodivo bankarskite aktivnosti, zasilen supervi-zorski nadzor i zajaknata bankarska legislati-va. Vakviot trend ja zgolemi atraktivnosta nabankite vo zemjite vo razvoj za vlez na stranskikapital; se menuva i strukturata i goleminatana finansiskite posrednici. Kako generalentrend, sepak, zemjite vo razvoj bele`at i povi-sok stepen na koncentracija na bankarskite sis-temi.

Edna od pri~inite za se pogolemiot stepen nakoncentracija vo bankarskiot sitem e se pogo-lemata konsolidacija i spojuvawe na bankite.Motivite za ovoj trend se sledni (Rose, 2005):

! Profit - dokolku menaxmentot na bankata-prezema~ ima poagresivna politika vosporedba so menaxmentot na prezemenatabanka, prihodite i profitot na konsolidi-ranata banka }e rastat pobrzo, zaradi zgole-muvaweto na spektarot od novi proizvodi izazemawe pogolem del od pazarniot poten-cijal;

! Namaluvawe na rizikot - poradi pro{iru-vawe na pazarite na koi se nudat uslugite;

! Namaluvawe na tro{ocite i zgolemuvawe naefikasnosta - preku eliminirawe nekoitro{oci i sozdavawe ekonomii na obem;

! Namaluvawe na konkurencijata - so celnametnuvawe pogolemi ceni; no i kvalitetotna proizvodite mo`e da se namali. Vakviottrend pridonesuva stepenot na koncentraci-ja da porasne, i toa na globalno nivo.

2. Multikauzalnosta na bankarskata koncentracija

2.1. Vlijanieto na koncentracijata na bankarskiot sistem vrz industriskiot razvoj

Nivoto na koncentracija vo finansiskiotsistem mo`e da vlijae vrz efikasnosta voproizvodstvoto, kvalitetot na proizvodite iinovaciite. Teoretskite razmisluvawa za ovaa

�Vo prethodnite dve decenii, bankarskiotsektor vo Evropa zabele`a trend na strukturni promeni predizvikani odpromeni vo ekonomskoto okru`uvawe,promeni vo monetarnite i finansiskiteintegracii, liberalizacija na kapitalnitetekovi, brz porast na informaciskatatehnologija i inovativnite proizvodi vobankarskite aktivnosti, zasilen supervizorski nadzor i zajaknata bankarskalegislativa

Page 52: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

52

vrska se sprotivstaveni: od edna strana, akokoncentracijata vo bankarskiot sistem e visoka,toa mo`e da rezultira so olesnuvawe na prob-lemite pri nadvore{noto finansirawe, zatoa{to bankite se zainteresirani da izgradatcvrsti vrski so firmite (osobeno golemite, koise nositeli na industriskiot razvoj). No, kakorezultat na niskiot kvalitet, visokata cena naproizvodite mo`e da ja namali pobaruva~kataza krediti. Vo toj slu~aj, kreditno-zavisnitekompanii bi bile `rtva na neefikasnite banki,negativno odrazuvaj}i se vrz ekonomskiot raz-voj. Od druga strana, dokolku bankite imaat {i-rok spektar od kreditni linii, imaat izgradenocvrsti delovni vrski so privatniot sektor ipretstavuvaat poddr{ka za negovite aktivnos-ti, visokata koncentracija mo`e pozitivno davlijae vrz ekonomskiot rast.

Studijata na Rayan and Zingales (1998) ispitu-va kakvi se efektite od visoko-koncentriranibankarski sektori vrz rastot na industriite vokoi dominiraat novoformirani kompanii, za-visni od nadvore{ni izvori na finansirawe.Nivnata analiza se zasnova na pove}e zemji ipove}e industrii i nao|a deka zemjite vo koifirmite se zavisni od nadvore{ni izvori nafinansirawe, imaat pobrz ekonomski rast vouslovi na povisoka bankarska konkurencija(pove}e banki). Vo istata linija, zgolemenatakoncentracija na bankarskiot sistem negativnose odrazuva vrz industriskiot razvoj, osobeno zaindustrii koi se isklu~ivo zavisni od nad-vore{no finansirawe (Cetorelli and Gambella,2001).

2.2. Bankarskata koncentracija iefikasnosta

Vrskata pome|u koncentracija i bankarskataefikasnost, isto taka, ne e mnogu jasna. Od ednastrana, spojuvaweto na bankite i zgolemenatapazarna koncentracija go namaluva konkurent-skiot pritisok i im dozvoluva na bankarskitemenaxeri da vlo`uvaat pomal napor. Toa }e re-zultira so pomala efikasnost vo raboteweto.Od druga strana, Berger and Hannan (1991) uka-`uvaat deka spojuvaweto na bankite mo`e da jazgolemi efikasnosta, kako rezultat na koris-tite od ekonomiite od obem, iskoristuvawetozaedni~ki resursi na spoenite banki. No, kogastanuva zbor za nisko-razvieni i zemji vo raz-voj, iskoristuvaweto na ekonomiite od obem elimitirano, poradi maliot pazar, visokite ad-ministrativni tro{oci, nedovolno razvienatainfrastruktura i restriktivnata okolina.

2.3. Bankarskata koncentracija i pazarnata stabilnost

Strukturata na bankarskiot pazar mo`e da sedvi`i me|u dve krajnosti: sostojba na monopol,koga celokupnata aktivnost e skoncentrirana voedna banka i sostojba na sovr{ena konkurencija,koga golem broj banki ja delat finansiskata ak-tivnost me|u sebe. Pome|u ovie dve krajnostipostojat golem broj varijacii. Koja od niv eposakuvana? Verojatno odgovorot na pra{awetoe tesno svrzan so stabilnosta vo bankarskiotsistem. Stabilen pazar se smeta onoj {to mo`eda gi izdr`i finansiskite {okovi koi nastanu-vaat na stranata na ponudata ili na stranata napobaruva~kata; na primer, promena vo bankar-skata regulativa, tehnolo{ki inovacii i efek-ti od {okovi na drugi pazari ili ekonomskisektori. Se smeta deka stabilnosta na pazarot}e bide pogolema dokolku bankite se podiver-zificirani, odnosno dokolku nudat pove}e pro-izvodi. Kelles (1990) doka`uva deka bankite vopokoncentriran bankarski sistem imaat pogolema

�Dokolku bankite imaat {irok spektar odkreditni linii, imaat izgradeno cvrsti

delovni vrski so privatniot sektor i pretstavuvaat poddr{ka za negovite

aktivnosti, visokata koncentracija mo`epozitivno da vlijae vrz ekonomskiot rast

Page 53: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

53

inicijativa da go namalat rizikot, zatoa {topogolemata koncentracija im nudi povisokaprofitabilnost, a akcionerite lesno ne bi sevpu{tile vo rizi~ni plasmani. Ottuka, i sta-bilnosta na pazarot bi bila pogolema. Vo ista-ta linija, Lobo i Visvanathan (2000) potvrduvaatdeka pazarite koi imaat povisoka stapka nakoncentracija se stabilni vo pogolem del odvremeto vo koe{to bile nabquduvani.

3. Merewe na bankarskata koncentracija - Herfindahl-Hirschman indeks (N-N)

Koncentracijata na bankarskiot sistem mo`eda se meri na razli~ni na~ini; duri ocenkatamo`e da bide i intuitivna, vrz osnova na gole-minata na bankite i percepcijata za nivnataprisutnost na pazarot. Sepak, stavena vo nau~niramki, bankarskata koncentracija mo`e da sekvantificira.

Eden od na~inite za merewe na pazarnatakoncentracija vo bankarstvoto e Herfindahl-Hirschman (N-N) indeksot. N-N indeksot goodrazuva proporcionalnoto u~estvo na vkupnataaktiva, depoziti ili krediti servisirani odstrana na edna banka, vo odnos na vkupnitesredstva (aktiva), depoziti ili krediti ponu-deni na pazarot od site banki vo bankarskiotsistem. Ovoj indeks go meri zbirot od kvadrat-nite vrednosti na pazarniot udel na sekojabanka:

N-N =

Kade, Si e procent od pazarot, t.e. depoziti,krediti ili vkupni sredstva {to se pod direk-tna kontrola na bankata, a n e brojot na banki nabankarskiot pazar.

Vaka definiran, N-N indeksot mo`e da sedvi`i od 0 do 10.000, {to zna~i od sostojba nacelosna konkurencija (vsu{nost vrednost mnogubliska do nula) do sostojba na monopol (vred-

nost ednakva na 10.000), koga celokupnata kon-trola vrz aktivnostite e skoncentrirana vo ed-na banka. Pomala vrednost na indeksot uka`uvana poramnomerna podelba na pazarot, bankite seso sli~na golemina, konkurencijata e pogolema,a koncentracijata e pomala. Ottuka, logi~no e vouslovi na spojuvawe na dve banki, da dojde dozgolemuvawe na ovoj indeks.

Vo zavisnost od toa kolkav e N-N indeksot,pazarot se ocenuva kako nekoncentriran dokol-ku indeksot e pomal od 100 edinici; potoa, kogaN-N e vo rang od 100-1.800 edinici, pazarot setretira kako sredno-koncentriran i koga N-N epovisok od 1.800 edinici, pazarot e visoko-koncentriran (Carlos, 2005).

Sepak, glavna kritika na N-N indeksot e {tokoga bankarskiot sektor e sostaven od mal brojgolemi banki i golem broj mali banki, mo`e dapoka`e sredna koncentracija, a sepak pazarotda bide kontroliran od golemite banki. Ottuka,Hannah i Kay predlo`ile, vo formulata zapresmetka, pazarnoto u~estvo namesto da sekvadrira (eksponent 2), eksponentnot da seopredeluva arbitrarno, odnosno da ja otslikuvarelativnata va`nost na sekoja banka. Taka,bankite koi se podominantni i poagresivni napazarot bi dobile eksponent pogolem od 2, aonie koi ne se, eksponent pomal od 2. Sepak,glaven nedostatok i na Hannah-Kay indeksot e{to vklu~uva rasuduvawe od strana na istra`u-va~ot, pa ottuka e nadvor od opsegot na ovaastudija.

� Stabilen pazar se smeta onoj {to mo`e da giizdr`i finansiskite {okovi koi nastanuvaat na stranata na ponudata ili nastranata na pobaruva~kata; na primer, promena vo bankarskata regulativa, tehnolo{ki inovacii i efekti od {okovi nadrugi pazari ili ekonomski sektori. Sesmeta deka stabilnosta na pazarot }e bidepogolema dokolku bankite se podiverzificirani, odnosno dokolku nudatpove}e proizvodi

Page 54: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

54

Posimplificiran pokazatel e Concentrationratio - 3 koj ja meri koncentracijata na trite naj-golemi banki. Istiot e komplementaren voanalizata za koncentracijata na bankarskiotsektor i se koristi i vo ovoj trud. Negovata cele da poka`e deka N-N ne sekoga{ dava realnaslika za koncentriranosta na bankarskiot sis-tem vo edna ekonomija. Toj dobiva vrednosti od1 do 100, pri {to ne postojat jasno definiranigranici za nivoto na koncentracija, no vrednostpogolema od 65-70% asocira na visoka koncen-tracija.

4. Koncentracija na bankarskiot sistem vo RM spored N-N indeksot

4.1. Podatoci

Istra`uvaweto na koncentracijata na ban-karskiot sistem na RM koristi godi{ni podato-ci od bilansite na sostojba na poedine~nitebanki (trite najgolemi banki) i godi{nite iz-ve{tai od NBRM, za periodot 2000-2006 godina.Analizata gi koristi N-N indeksot i poka-zatelot CR-3, spored definicijata i meto-dologijata vo prethodnata sekcija. N-N i CR-3se presmetani za tri varijabli:

! u~estvo na aktivata na bankata vo vkupniotpazaren potencijal;

! u~estvo na kreditite za nefinansiski komi-tenti vo vkupniot pazaren potencijal;

! u~estvo na depozitite na nefinansiskikomitenti vo vkupniot pazaren potencijal.

Podatocite za najgolemite tri banki se ana-liziraat poedine~no, dodeka ostanatite bankise grupirani vo grupa sredni i grupa mali banki.Poslednoto e napraveno poradi nedostig odpoedine~ni podatoci za ovie kategorii banki.

5.2. Rezultati od istra`uvaweto

Poradi koristeweto zbiren podatok za gru-pata mali i grupata sredni banki, dobieniot N-N e povisok od onoj {to bi bil presmetan akose zeme sekoja banka poedine~no. Me|utoa, oddobienite podatoci mo`e da se dobie jasna sli-ka za trendot na stepenot na koncentracija nabankarskiot sistem vo RM. Zna~ajno e {to ana-lizata pooddelno gi analizira trite golemibanki vo RM, taka {to, do izvesna mera, go nad-minuva nedostatokot na N-N indeksot; imeno,kako komplement, analizata go vklu~uva i CR-3(concentrtation ratio - 3), definiran kako u~estvona trite najgolemi banki vo vkupniot pazarenpotencijal (Heffernan, 2005).

Vo RM Stepenot na koncentracija sporedaktivata bele`i trend na opa|awe vo periodot2000-2006 godina (vidi Grafik 1 i 2). Indeksotna celokupniot bankarski sitem iznesuva 2.451edinici vo 2000 i spored klasifikacijata jasvrstuva zemjata vo visoko-koncentriranipazari. Vo 2001 godina, N-N bele`i pad za 128edinici, dodeka koncentriranosta na trite naj-golemi banki (CR-3) iznesuva 65% i 64% vo2000 i 2001, soodvetno, i isto taka uka`uva nazna~ajna koncentriranost. Vo ovoj period nas-tanuva konsolidacija kaj pomali banki, so celda go izdr`at pritisokot od golemite banki,koja e naglasena zaradi zgolemuvawe na stran-skite investicii vo istite.

Vo 2002 godina, N-N bele`i ponatamo{en padod 111 edinici. Prvite tri po golemina, banki(CR-3) zafa}aat 64%, {to ostanuva nepromene-to vo odnos na prethodnite godini. N-N bele`itrend na zgolemuvawe vo 2003, a isto taka i CR-3,

�Stepenot na koncentracija vo RMnezna~itelno se namaluva. Spored dobieniterezultati, bankarskiot sektor vo RM se nao|avo grupa na visoko-koncentrirani bankarski

sektori so tendencija kon sredna koncentracija, meren spored H-H indeksot

Page 55: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

55

kako rezultat na zgolemuvawe na ponudata naproizvodi na bankarskiot pazar. Vo 2004 doa|ado zgolemuvawe na u~estvoto na golemite banki(CR-3 iznesuva 67%, {to uka`uva na zna~ajnakoncentriranost).

Vo 2006 N-N se namaluva za 286 edinici(11%) vo sporedba so 2000, dobli`uvaj}i se dogranicata za sredno-koncentrirani pazari,iako procentnoto u~estvo na trite najgolemibanki e isto (CR-3 ostanuva vo domenot na viso-ka koncentracija).

Stepenot na koncentracija spored u~estvo-to vo depozitnata baza bele`i trend naopa|awe (vidi Grafik 3 i 4). Vo 2000, N-N izne-suva 2.962 edinici; a vo 2001 se namaluva na2.902 edinici, kako rezultat na pohomogenataraspredelba na depozitite pome|u trite naj-golemi banki. CR-3, od druga strana, uka`uva nazna~ajno visoka koncentracija so vrednosti koise dobli`uvaat do 80%. Vo 2002 godina, tritenajgolemi banki zafa}aat 78% od vkupnatadepozitna baza (CR-3), dodeka N-N povtornozabele`uva pad. Spored dvata pokazateli, ban-karskiot sistem e visoko koncetriran, iako N-Nbele`i opa|a~ki trend. Posledniot e rezultatna zgolemenoto u~estvo na grupata mali banki vocelokupnata depozitna baza. Vakviot trend sezabele`uva i vo 2003 i 2004 godina, kade pov-torno N-N se namaluva na 2.802 odnosno 2.528edinici, soodvetno.

I vo 2005 i 2006 godina, padot na N-N pro-dol`uva. Trendot na zgolemuvawe na u~estvotona grupata sredni banki vo vkupnite depoziti sezgolemuva za smetka na grupata najgolemi banki,no i za smetka na grupata mali banki. CR-3 be-le`i nezna~itelen pad i i ponatamu impliciravisoka koncentriranost spored depoziti.

Ottuka, i pokraj varijabilnoto i ne-golemonamaluvawe na procentnoto u~estvo na grupatagolemi banki vo vkupnata depozitna baza, zara-di zgolemuvawe na procentnoto u~estvo na gru-pata sredni banki, a i poradi pohomogenata

raspredelba na u~estvoto vo depozitite pome|utrite najgolemi banki, N-N ima zna~itelentrend na namaluvawe, {to ne e slu~aj so CR-3.

Promenite na stepenot na koncentracijaspored u~estvoto vo kreditniot potencijalna zemjata variraat od godina vo godina poradirazli~ni pri~ini (vidi Grafik 5 i 6). Taka, vo2000 godina, N-N iznesuva 2.250 edinici, dodeka

2600

2400

2200

2000

1800

80

75

70

65

60

55

50

N-N i CR-3 spored aktiva

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

N-N indeks (leva skala) CR-3 (desna skala)

100%

80%

60%

40%

20%

0%

U~estvo vo % vo vkupna aktiva

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Grupa mali banki Grupa sredni bankiTutunska banka Komercijalna banka Stopanska banka

3200

3000

2800

2600

2400

2200

2000

85

80

75

70

65

60

N-N i CR-3 spored depoziti

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

N-N indeks (leva skala) CR-3 (desna skala)

Page 56: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

56

trite najgolemi banki zafa}aat 46% od vkup-niot pazaren potencijal. Posledniot pokazatel,CR-3, uka`uva na sredna koncentracija sporedkreditnite aktivnosti. Do 2003 godina, N-Nbele`i trend na namaluvawe i dostignuva paddo 2.044 edinici. Takviot trend e rezultat napohomogenata raspredelba na kreditniot poten-cijal pome|u bankite. Istite aktivnosti zazajaknata kreditna diverzifikacija se reflek-tirani i na pokazatelot CR-3, iako istiotbele`i blag porast.

Vo 2004 godina, N-N se zgolemuva na 2.156poeni, {to e rezultat na zna~itelno zgolemu-vawe na u~estvoto na trite najgolemi banki vovkupniot krediten potencijal za smetka na gru-pata sredni banki. Grupata golemi banki imaprocentno u~estvo od 62% vo 2004. Vo slednitedve godini povtorno doa|a do balansirawe naraspredelbata na kreditnata aktivnost pome|ubankite, me|utoa, i ponatamu dominantnou~estvo imaat golemite banki. CR-3 zabele`uvaporast vo 2005 godina (66%), a istoto nivo gozadr`uva i vo 2006, dobli`uvaj}i se do granicana visoko-koncentrirani bankarski sektori.Ottuka, koncentriranosta na bankarskiot sis-tem vo RM bele`i zgolemuvawe spored N-N iCR-3 istovremeno.

Zaklu~ok

Najnovite trendovi vo bankarskiot sektor(konsolidacija, vlez na stranski kapital, zajak-nata regulativa i supervizija i tn) pridonesoastepenot na koncentracija da se zgolemi nasvetsko nivo. Motivite za takvite trendovi senajrazli~ni, po~nuvaj}i od porast na profitot irast na vrednosta na aktivata, pa se do namalu-vawe na konkurencijata. Iako stepenot na kon-centracija mo`e da e visok, istiot ne mora ne-gativno da se odrazi vrz efikasnosta naraboteweto na bankite: tro{ocite na rabotamo`e da se namalat preku ekonomiite od obem.Isto taka, vrskata pome|u koncentracijata i

stabilnosta na finansiskiot pazar e pozitivna.Vo odnos na povrzanosta me|u industriskiotrazvoj i koncentracijata, dokolku bankite nudat{iroka lepeza na proizvodi, povisokata kon-centracija pozitivno }e se odrazi vrz indus-triskiot razvoj.

Stepenot na koncentracija vo RM nezna~i-telno se namaluva. Spored dobienite rezultati,

100%90%80%70%60%50%40%30%20%10%

0%

U~estvo vo depozitniot potencijal po %

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Grupa mali banki Grupa sredni bankiTutunska banka Komercijalna banka Stopanska banka

2300

2200

2100

2000

1900

70

60

50

40

N-N i CR-3 spored krediti

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

N-N (leva skala) CR-3 (desna skala)

100%90%80%70%60%50%40%30%20%10%

0%

U~estvo vo kreditniot potencijal vo %

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Grupa mali banki Grupa sredni bankiTutunska banka Komercijalna banka Stopanska banka

Page 57: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

57

bankarskiot sektor vo RM se nao|a vo grupa navisoko-koncentrirani bankarski sektori sotendencija kon sredna koncentracija, merenspored N-N indeksot. Nedostatokot na N-N, doodredena mera e koregiran so pokazatelot CR-3, koj uka`uva na visoka koncentracija, so ten-dencija na blago zgolemuvawe.

Krajniot zaklu~ok e deka razli~nite tehnikina merewe na bankarskata koncentracija mo`e

da dadat razli~ni rezultati. Iako studijatazaklu~uva deka bankarskiot sistem na RM e nagranicata pome|u sredno- i visoko-koncentri-rani bankarski sistemi, sepak trendovite na N-N i CR-3 se razlikuvaat. Koristeweto ponap-redni tehniki za merewe na bankarskata kon-centracija mo`e da pretstavuva motiv za pona-tamo{no istra`uvawe na temata.

Koristena literatura

1. Alegria, C. (2005) On measuring concentration in banking system.

2. Casu, B. and Giradone, C. (2004) Bank Competition, Concentration and Efficiency in the Single European Market.

3. Cetorelli, N,. Hirtle, B., Morgan, D., Persistiani, S. and Santos, J. (2007) Trends in Financial Markets, Concentrationand Their Imlications for Stability.

4. Cleasens, S. and Laeven, L. (2005) Financial Dependence, Banking sector competition and Economic Growth.

5. Fernandez de Guevara, J., Maudos, J. and Perez F. (2005) Market Power in European Banking Sector.

6. Kraft, E. (2007) Kolika je konkurencija u Hrvatskom bankarskom sektoru?

7. Logan, A.(2004) Banking Concentration.

8. Rose, P. (2005) Bank Menagenment & Financial Services.

9. Staikouras, C. and Koustomonaoli-Fillipaki, A. (2006) Competition and Concentration in the new European BankingLandscape.

10. Heffernan,S. (2005) Modern Banking.

11. Komercijalna Banka, Godi{en Izve{taj 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006

12. NBRM, Izve{taj za bankarskata supervizija i bankarskiot sistem na NBRM, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004,2005, 2006.

13. NLB Tutunska Banka, Godi{en Izve{taj 2004, 2005, 2006

14. Stopanska Banka, Godi{en Izve{taj 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006

15. Trpeski, Q. (2003), Pari i Banki.

Avtorot izrazuva blagodarnost na doc. d-r Goran Petreski od Ekonomskiot fakultet - Skopje za korisnite sugestii i

zabele{ki.

Zabele{ki i sugestii na [email protected].

Page 58: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

58

Page 59: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

59

STATISTI^KI PODATOCI

Page 60: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

60

Realen BDP Potro{uva~ki ceni 1 Tekovna smetka (saldo)2)

2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007

Pazari vo razvoj - Vkupno 6,9 6,1 6,6 5,8 6,3 5,1 5,4 5,6 -5,4 -4,7 -6,2 -6,6

Bugarija 6,6 6,2 6,3 6,2 6,1 6,0 7,4 7,6 -6,6 -12,0 -15,6 -21,4

^e{ka 4,5 6,4 6,4 6,5 2,8 1,8 2,5 2,8 -5,3 -1,6 -3,1 -2,5

Estonija 8,3 10,2 11,2 7,1 3,0 4,1 4,4 6,6 -12,3 -10,0 -15,5 -16,0

Ungarija 4,8 4,1 3,9 1,3 6,8 3,6 3,9 7,9 -8,4 -6,8 -6,5 -5,6

Latvija 8,7 10,6 11,9 10,2 6,2 6,7 6,5 10,1 -12,8 -12,5 -22,3 -23,3

Litvanija 7,3 7,9 7,7 8,8 1,2 2,7 3,8 5,8 -7,7 -7,1 -10,8 -13,0

Polska 5,3 3,6 6,2 6,5 3,5 2,1 1,0 2,5 -4,2 -1,6 -3,2 -3,7

Romanija 8,4 4,1 7,9 6,0 11,9 9,0 6,6 4,8 -8,4 -8,9 -10,4 -13,9

Slova~ka 5,2 6,6 8,5 10,4 7,5 2,8 4,4 2,8 -7,8 -8,5 -7,1 -5,3

Slovenija 4,4 4,1 5,7 6,1 3,6 2,5 2,5 3,6 -2,7 -2,0 -2,8 -4,8

Hrvatska 4,3 4,3 4,8 5,8 2,0 3,3 3,2 2,9 -4,9 -6,2 -7,9 -8,5

Malta 0,2 3,4 3,4 3,8 2,7 2,5 2,6 0,7 -6,0 -8,7 -6,7 -6,2

Turcija 9,4 8,4 6,9 5,0 8,6 8,2 9,6 8,8 -4,0 -4,7 -6,1 -5,7

Tabela 2: ODBRANI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI VO ODDELNI TRANZICIONI EKONOMII

1) Godi{en prosek2) Procent od BDP

Izvor: World Economic Outlook, IMF, Washington D.C., April 2008

Realen BDP

BDP

Inflacija (prosek)

Inflacija (kraj na period)

BDP deflator

Buxetsko saldo

(centralen buxet i fondovi)

Devizen kurs, prosek

Devizen kurs, prosek

Devizen kurs, kraj na period

Devizen kurs, kraj na period

Izvoz (F.O.B.)

Uvoz (F.O.B.)

Trgovski bilans

kako % od BDP

Bilans na tekovna smetka

kako % od BDP

Devizni rezervi

Pokrivawe na uvozot

(rezervi/uvoz)

Bruto nadvore{en dolg 1)

kako % od BDP

Stranski direktni investicii

kako % od BDP

Tabela 1: OSNOVNI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Ministerstvo za finansii na Republika Makedonija i Narodna Banka na RM

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007*

% 3,4 4,3 4,5 -4,5 0,9 2,8 4,1 4,1 4,0 5,0

mil.dolari 3.581 3.674 3.588 3.437 3.769 4.631 5.368 5.815 6.345 7.583

% -0,1 -0,7 5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2 2,3

% -2,4 2,4 6,1 3,7 1,1 2,6 -1,9 1,2 2,9 6,6

% 1,4 2,7 8,2 3,6 3,4 0,3 1,3 3,8 3,2 n/a

% BDP -1,7 0,0 1,8 -7,2 -5,7 -0,6 0,4 0,3 -0,6 0,6

DEN/1$ 54,5 56,9 65,9 68,1 64,7 54,3 49,4 49,3 48,8 44,7

DEN/1E 61,1 60,6 60,7 60,9 61,0 61,3 61,3 61,3 61,2 61,2

DEN/1$ 51,8 60,3 65,3 69,2 58,6 49,9 45,9 51,7 46,5 42,0

DEN/1E 60,9 60,6 60,8 61,0 61,1 61,3 61,4 61,2 61,2 61,2

mil. dolari 1.291 1.190 1.321 1.155 1.112 1.362 1.672 2.041 2.401 3.349

mil. dolari 1.807 1.686 2.011 1.681 1.916 2.211 2.785 3.097 3.763 4.976

mil. dolari -516 -496 -690 -526 -804 -849 -1.113 -1.056 -1.362 -1.627

% -14,4 -13,5 -19,3 -15,3 -21,4 -18,4 -21,2 -18,3 -20,3 -21,4

mil. dolari -279 -65 -98 -236 -378 -184 -453 -158 -56 -238

% -7,8 -1,8 -2,7 -6,9 -10,0 -4,0 -8,4 -2,7 -0,9 -3,1

mld. dolari 0,33 0,45 0,71 0,78 0,73 0,90 0,99 1,33 1,87 2,29

meseci 2,2 3,2 3,7 4,7 4,0 3,9 3,3 3,6 5,5 4,0

mld. dolari 2.816 2.970 3.286 2.711

% 61,4 51,1 51,8 35,8

mil. dolari 127,7 32,4 175,1 440,7 77,7 96,0 155,0 97,0 383,8 321,0

% 3,6 0,9 4,9 12,8 2,1 2,1 2,9 1,7 6,0 4,2

Page 61: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

61

Tabela 3: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD(realni stapki na rast, kvartal vo odnos na ist kvartal prethodna godina, 2000-2007)

A + B V + G + D \ E @ Z Y + I + J K + L + Q + M

2000 I 2,4 16,3 4,1 37,7 -7,1 13,4 2,4 1,0 0,5 11,4 15,1 12,0II 3,6 17,1 -9,9 4,6 -14,8 11,1 2,5 1,3 0,8 5,6 9,0 6,1III 1,2 1,8 5,3 -8,7 -9,6 10,1 2,7 -0,8 1,9 0,6 3,9 1,0IV -3,1 4,5 12,5 -12,7 -13,1 0,7 3,2 -1,1 3,7 -0,3 3,0 0,2

00/99 1,0 9,4 2,6 3,0 -11,3 8,5 2,7 0,1 1,7 4,1 7,5 4,52001 I -6,9 -2,8 0,7 -18,9 6,7 -4,8 3,0 -8,7 -6,9 -6,2 -6,9 -6,3

II -12,5 -4,7 -4,9 4,5 -7,1 -7,2 2,6 -5,1 -8,5 -3,8 -4,4 -3,9III -13,3 -10,6 -22,9 4,4 -14,7 -11,1 1,4 0,8 -13,1 -6,2 -6,9 -6,4IV -10,3 -0,5 -22,8 9,7 -0,1 -9,9 1,3 3,7 -13,5 -1,5 -2,2 -1,6

01/00 -10,8 -4,6 -14,4 -0,8 -4,5 -8,3 2,1 -2,3 -10,5 -4,4 -5,1 -4,52002 I -5,6 -10,1 -7,0 6,0 -1,0 -3,4 -2,8 10,0 -2,5 -1,8 1,1 -1,3

II -2,5 -3,5 0,7 4,6 16,1 -6,7 -4,1 4,7 1,7 -0,9 2,0 -0,4III -1,6 -1,3 5,3 4,2 32,2 -0,5 -4,1 0,8 6,2 0,3 3,2 0,8IV 1,8 10,2 1,4 6,8 18,8 3,5 -3,7 -0,8 2,2 3,6 6,6 4,1

02/01 -2,0 -0,8 0,6 5,4 16,7 -1,8 -3,7 3,5 1,8 0,4 3,3 0,92003 I 3,2 3,9 8,8 1,8 14,2 -2,7 -4,4 5,7 4,4 2,3 -0,5 1,8

II 3,5 4,0 8,1 2,2 6,7 5,2 -3,7 6,5 -3,2 3,5 0,7 3,0III 6,5 15,0 13,8 1,1 11,1 0,5 -3,0 4,9 -4,3 5,9 3,1 5,4IV 6,2 -0,7 21,6 2,0 7,0 -0,9 -3,3 2,7 -1,6 1,7 -1,0 1,2

03/02 4,8 5,0 13,3 1,8 9,6 0,4 -3,6 4,9 -1,2 3,3 0,6 2,82004 I 4,5 0,7 2,7 13,3 -11,2 -7,6 11,5 0,0 10,4 3,4 3,4 3,4

II 6,3 0,7 10,1 14,9 -8,4 -5,0 12,4 -0,4 13,2 4,8 4,8 4,8III 6,7 1,3 6,6 16,6 -14,2 -4,7 12,0 -1,3 13,7 4,6 4,6 4,6IV 7,3 -5,0 8,6 17,6 -10,7 -2,2 11,2 -0,8 12,6 3,4 3,4 3,4

04/03 6,2 -0,8 7,4 15,7 -11,3 -4,8 11,8 -0,6 12,5 4,0 4,4 4,12005* I 1,1 0,6 -4,1 2,7 -1,3 10,7 -2,9 3,7 17,5 1,2 14,2 3,0

II 0,7 8,7 -3,3 5,0 3,2 11,7 -2,4 3,4 20,1 3,3 16,5 5,1III -0,1 1,8 3,0 5,4 3,3 12,4 -1,9 5,1 18,5 2,4 15,6 4,2IV -1,0 0,0 6,0 5,4 0,2 7,1 -0,3 6,5 31,6 2,1 15,3 4,0

05/04 0,1 2,7 0,9 4,7 1,5 10,4 -1,9 4,7 21,9 2,3 15,4 4,12006 I 5,0 -1,8 9,1 8,1 9,1 11,0 9,2 1,4 18,1 4,2 -4,6 2,9

II 4,8 3,9 13,4 5,9 6,3 9,5 9,5 2,7 19,3 5,7 -3,2 4,3III 4,4 7,3 13,8 6,1 7,2 7,3 9,9 2,5 23,2 6,3 -2,7 4,9IV 4,3 0,5 8,2 7,2 7,7 11,6 8,8 2,6 14,7 4,9 -3,9 3,6

06/05 4,6 2,6 11,3 6,8 7,5 9,8 9,4 2,3 18,7 5,3 -3,6 4,02007 I 3,5 11,8 5,8 13,5 -2,1 9,3 1,7 1,1 14,0 6,7 6,7 6,7

II -1,5 -0,8 4,0 16,5 11,2 11,0 2,3 0,6 11,9 3,9 3,9 3,9III -2,4 1,8 5,7 14,4 10,7 9,5 4,0 -0,1 11,9 4,4 4,4 4,4IV -7,6 5,6 7,7 17,0 5,7 13,0 2,9 0,4 -0,7 5,1 5,1 5,1

07/06 -3,0 4,3 5,7 15,4 6,8 10,7 2,7 0,5 8,9 5,0 5,0 5,02008 I 4,2 6,5 9,7 10,2 3,7 3,2 2,2 1,9 6,8 5,2 5,2 5,2

Zemjodelstvo, lov,{umarstvo i rib-

arstvo

Vadewe rudi i kamen,prerabotuva~. indus.

snabduvawe so el.energija, gas i voda

Grade`ni{tvoTrgovija na gole-

mo i trgovija na malo

Hoteli irestorani

Soobra}aj,skladirawe i

vrski

Finansisko posredu. aktivnosti vo vrska so

nedvi`en imot, iznajmuvawei imputirani stanarini

Javna uprava i odbrana,socijalna za{tita,

obrazovanie, zdravstvo isocijalna rabota

Imputiranibankarski

uslugi

Dodadenavrednost

Neto da-noci naproiz-vodstvo

BRUTODOMA[ENPROIZVOD

* Prethodni podatoci / Izvor: Dr`aven zavod za statistika.

Page 62: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

62

Tabela 4: OSNOVNI KRATKORO^NI EKONOMSKI TRENDOVIProcentualna promena vo odnos na istiot period od prethodnata godina, osven ako ne e poinaku nazna~eno

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008

K - 1 K - 2 K - 3 K - 4 K - 1 april

4,6 -4,5 0,9 2,8 4,1 4,1 4,0 6,8 4,3 4,2 5,2 5,1 5,2

3,5 -3,1 -0,8 6,6 -2,1 7,0 3,6 11,6 -2,8 1,1 6,2 3,7 5,8 6,2

20,8 -16,9 16,4 -7,7 4,9 4,9 18,3 10,7 5,7 38,4

5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2 0,7 1,1 2,4 4,8 2,3 7,5 10,1

8,9 2,0 -0,9 -0,3 0,9 3,2 4,5 1,0 0,3 1,1 4,1 2,5 10,5 10,7

6,0 0,5 3,0 13,1 3,9 11,8 6,4 17,4 1,7 2,8 6,2 7,0 7,0

-4,7 -0,7 0,2 -10,3 0,7 -11,8 -3,2 -10,6 4,6 0,7 2,2 -0,8 1,3

-12,5 -2,7 1,1 -10,1 -0,4 -15,1 -7,6 -10,4 6,0 1,5 -1,8 -1,2 -7,4

28,3 24,4 25,0 28,9 38,3 54,4 65,4 58,1 68,7 75,0 88,9 72,7 96,7 110,2

261,9 291,2 330,3 388,4 461,4 443,3 403,6 402,1 399,3 416,5 437,9 413,9 453,6 489,3

8.638,0 5.944,7 6.772,0 9.629,0 13.823,4 14.744,0 24.254,0 41.440,0 48.033,0 30.205,0 29.219,0 37.226,0 28.957,0 28.763,0

1.813,0 1.578,3 1.559,0 1.779,0 2.866,0 3.679,0 6.722,0 5.933,0 7.641,0 7.712,0 7.188,0 7.118,0 7.796,0 8.685,0

45,4 47,6 45,3 51,5 88,7 97,6 129,0 178,7 217,6 314,3 321,5 258,0 289,9 282,3

112,8 88,6 77,9 82,8 104,8 138,1 327,5 345,6 366,4 322,7 262,3 324,3 243,0 226,4

385,8 299,2 328,3 444,6 607,1 733,3 693,8 650,0 650,0 650,0 650,0 650,0 762,5 800,0

295,8 216,5 246,7 320,2 502,5 633,3 600,0 550,0 550,0 550,0 550,0 550,0 700,0 750,0

11,0 -12,7 17,6 55,4 47,6 18,7 39,5 39,8 25,1 32,4

17,9 -19,4 16,3 15,3 25,9 10,1 16,6 42,4 19,3 30,7 60,0 38,2 50,2 51,2

-771 -533 -849 -937 -1.230 1.187 1.362,0 -335,4 -310,3 -434,5 -805,0 -1871,3 -662,8 -239,9

-236 -38 -324 -277 -415 -81,5 -18,9 39,7 62,5 10,1 -383,6 -238,0 -277,1

235,6 62,0 -40,5 168,8 82,3 415,1 375,8 -6,1 15,9 139,9 -6,8 143,0 -12,9

2.570,4 3.131,3 3.216,0 3.288,9 3.294,1 3.533,2 3.983,7 3.983,7 4.312,3

REALEN SEKTOR

realni promeni

Bruto doma{en proizvod

Industrisko proizvodstvo

nominalni promeni

Investicii vo ma{ini i oprema

Ceni

Tro{oci na `ivot

Ceni na proizvoditeli na industriski proizvodi

Konkurentnost na industrijata

Produktivnost

Tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod

Realni tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod

Berzanski ceni na najva`nite izvozni i uvozni proizvodi

ceni vo SAD $

Surova nafta-brent

Jagne{ko meso (c/kg)

Nikel

Bakar

Olovo

Cink

Ladno valani ~eli~ni limovi

Toplo valani ~eli~ni limovi

NADVORE[EN SEKTOR

nominalni promeni na dolarski vrednosti

Izvoz na stoki (FOB)

Uvoz na stoki (CIF)

Trgovski bilans (milioni SAD $)

Tekovna smetka na Platniot bilans (milioni SAD $) fobPromena vo deviznite rezervi (milioni SAD $) "-" zna~i namaluvawe

Bruto nadvore{en dolg (kraj na period, vo milioni SAD $) 1)

Page 63: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

63

Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Narodna banka na Makedonija, Ministerstvo za finansii, Ministerstvo za trud i socijalna politika, Agencija za vrabotuvawe, World Development Prospects (Pink Sheets), presmetki na Ministerstvoto za finansii.

Kursevidenar/EURO

denar/SAD $

VLADINI FINANSIInominalni promeni

Prihodi

Dano~ni prihodi

DDV

Rashodi

Tekovni rashodi

Kapitalni rashodi

Saldo na centralniot buxet (vo milioni denari)

Saldo na konsolidiraniot buxet (vo milioni denari)

MONETAREN SEKTORnominalni promeni (kraj na period)

Neto devizni sredstva

Krediti na privaten sektor

Gotovi pari vo optek

M1

M2

M4

Odnos na deviznite rezervi sprema M1

SOCIJALEN SEKTORPazar na rabotna silaStapka na nevrabotenost (ARS)

Vkupno novovraboteni (kraj na period)

Novovraboteni na neopredeleno rabotno vreme (kraj na period)

PlatiNominalni neto plati

Realni neto plati

Potro{uva~ka ko{nica

Socijalna za{titaBroj na penzioneri (kraj na period)

Broj na doma}instva koi primaat socijalna pomo{ (kraj na period)

Broj na lica koi primaat nadomest za nevraboteni (kraj na period)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008

K - 1 K - 2 K - 3 K - 4 K - 1 april

60,73 60,91 60,98 61,26 61,34 61,30 61,19 61,2 61,2 61,17 61,20 61,18 61,29 61,37

65,89 68,04 64,73 54,30 49,41 49,29 48,79 46,69 45,40 44,56 42,27 44,72 40,93 38,90

22,5 -10,3 10,1 -7,4 5,8 7,5 2,8 23,6 6,2 38,6 16,7 21,0 29,7 12,4

22,1 -6,9 14,0 -9,6 6,8 4,8 7,1 24,7 9,4 18,4 16,1 16,8 21,0 11,4

75,2 -1,8 19,8 3,2 21,6 5,1 0,6 35,9 10,2 25,3 16,3 21,0 24,6 4,7

12,7 27,0 -0,1 -13,8 0,3 6,1 5,8 -1,5 9 8,9 47,7 18,7 21,7 20,8

1,8 31,9 17,2 -1,2 1,4 2,2 9,4 -1,9 11,9 9,2 24,2 11,7 16,1 12,8

94,5 28,3 11,8 -447,0 -3,4 47,4 -20,5 7,2 -17,8 5,8 226,9 89,2 120,8 148,9

6.285 -12.490 7.343 -2.551,0 371,0 1.183,0 -600,0 2.065,0 1.257,0 6.418,0 -9.041,0 717,0 4246,0 642,0

5.905 -13.171 -13.019 -2.596,0 7,0 -1.708,0 -1.704,0 2.284,0 1.883,0 6.225,0 -8.265,0 2.168,0 3815,0 376,0

73,8 57,6 -19,1 5,3 4,7 30,3 28,4 22,8 13,7 5,6 1,6 2,6 -2,2 -5,0

17,2 7,3 12,7 15,8 18,7 20,5 30,5 33,3 32,2 38,8 39,1 40,1 42,2 44,1

16,6 48,5 0,0 0,3 -0,1 2,0 12,2 9,7 8,7 13,0 10,6 11,6 4,7 5,3

22,6 5,6 4,6 1,1 -1,1 7,5 17,1 22,5 18,0 22,6 31,7 32,7 24,4 24,1

29,4 61,9 -7,0 15,9 15,1 16,0 24,5 26,4 31,4 28,4 28,3 29,3 23,1 21,3

25,6 56,7 13,2 15,3 15,1 24,9 26,4 32,2 29,6 29,5 30,5 25,3 23,2

1,65 1,88 1,51 1,51 1,62 2,30 2,49 2,6 3,2 2,4 2,1 2,2 2,2 2,1

32,2 30,5 31,9 36,7 36,7 36,5 36,0 35,8 35,0 34,2 34,7 34,9 34,8

101.996 90.308 110.401 79.921 112.013 147.965 150.815 45.254 91.238 141.826 191.472 191.472 53.920 72.108

63.987 63.346 74.341 49.661 63.538 85.033 68.878 21.455 41.605 65.210 88.393 88.393 22.699 31.337

5,5 3,5 6,9 4,8 4,0 4,5 7,3 5,7 6,4 7,5 11,8 7,9 10,5 9,2

-0,3 -1,9 5,0 3,6 4,4 2,0 4,0 5,0 5,3 5,0 6,6 5,5 1,0 -0,8

2,5 5,2 2,7 -0,7 -2,7 -1,2 4,5 0,4 -0,1 3,7 9,9 12,3 17,5 19,6

241.221 247.200 249.421 254.267 260.075 265.152 269.681 270.118 269.798 270.658 272.386 272.386 272.647 273.647

77.309 80.160 82.673 64.453 66.940 66.485 65.540 67.340 62.576 63.078 62.443 62.443 61.007

35.046 41.375 46.772 47.324 45.867 40.230 30.572 28.317 26.793 25.892 24.686 24.686 24.545 23.873

Page 64: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

64

1) Podatocite za 2006 godina se prethodni2) Konverzijata e napravena so metodot na cenovno prilagoden kurs

Bruto doma{en proizvod1) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

vo milioni SAD $2 2.377 2.815 2.955 3.157 3.340 3.588 3.706 3.872 4.119 4.298 4.534 4.882

(po glava na `itel) vo SAD $2 1.209 1.420 1.480 1.573 1.656 1.771 1.821 1.917 2.032 2.114 2.226 2.393

Tro{oci na `ivot Ceni na malo

12

10

8

6

4

2

0

-21996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Grafik 2: INFLACIJA(prose~ni stapki, vo procenti)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Tro{oci na `ivot 2,3 2,6 -0,1 -0,7 5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2 2,3

Ceni na malo 3,0 4,4 0,8 -1,1 10,6 5,2 1,4 2,4 0,9 2,1 3,9 2,6

prose~ni stapki vo procenti

15

10

5

0

-5

-10

-15

Grafik 1: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD(realni stapki na porast, K / K - 4)

Industrija Zemjodelstvo BDP

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Page 65: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

65

Tro{oci na `ivot Ceni na malo

12

10

8

6

4

2

0

-2

-41996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Grafik 3: INFLACIJA(na kraj godina, vo procenti)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Tro{oci na `ivot -0,7 2,7 -2,4 2,4 6,1 3,7 1,1 2,6 -1,9 1,2 2,9 6,1

Ceni na malo 0,2 4,5 -1 2,3 10,8 1,2 2,2 2,9 -0,1 3,2 2,9 4,6

kraj na godina, vo procenti

5.500

5.000

4.000

3.500

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Izvoz na stoki 1.055 1.086 1.204 1.147 1.237 1.292 1.190 1.321 1.153 1.112 1.359 1.674 2.041 2.401 3.356

Uvoz na stoki (FOB) 1.013 1.271 1.427 1.462 1.623 1.807 1.686 2.011 1.677 1.917 2.211 2.793 3.097 3.682 5.227

Saldo 42 -185 -223 -315 -386 -515 -496 -690 -524 -805 -852 -1.119 -1.056 -1.281 -1.871

vo milioni SAD $

Grafik 4: NADVORE[NO TRGOVSKA RAZMENA(vo milioni SAD $)

Uvoz na stoki

Izvoz na stoki

Page 66: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

66

Tabela 5: NADVORE[NO - TRGOVSKA RAZMENA PO ZEMJI

Vkupno Germanija Srbija*Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo

2003 1.363,2 2.299,9 -936,7 278,3 303,8 -25,5 273,8 212,6 61,22004 1.675,9 2.931,6 -1.255,7 317,1 368,1 -51,0 347,6 249,7 97,92005 2.041,3 3.228,0 -1.186,7 364,2 335,0 29,2 459,4 264,1 195,32006 2.400,7 3.762,7 -1.362,0 375,5 369,3 6,2 557,8 282,8 275,02007 3.356,3 5.227,5 -1.871,2 473,1 514,8 -41,7 619,0 447,2 171,82004 K1 366,1 616,9 -250,8 82,1 84,4 -2,3 57,9 48,2 9,7

K2 368,0 716,6 -348,6 63,4 90,3 -26,9 84,4 63,7 20,7K3 443,4 708,3 -264,9 78,5 83,1 -4,6 97,5 68,1 29,4K4 498,4 889,8 -391,4 93,1 110,3 -17,2 107,8 69,7 38,1

2005 K1 482,0 701,2 -219,2 112,0 73,7 38,3 75,0 58,8 16,2K2 512,7 892,6 -379,9 80,7 90,6 -9,9 123,2 71,2 52,0K3 507,9 769,0 -261,1 84,9 79,2 5,7 128,9 66,9 62,0K4 538,7 865,2 -326,5 86,6 91,5 -4,9 132,3 67,2 65,1

2006 K1 450,9 727,6 -276,7 87,3 74,0 13,3 88,2 49,1 39,1K2 586,9 985,9 -399,0 88,3 97,8 -9,5 141,8 71,5 70,3K3 701,4 969,5 -268,1 100,4 91,1 9,3 177,3 74,6 102,7K4 661,5 1.079,7 -418,2 99,5 106,4 -6,9 150,5 87,6 62,9

2007 K1 733,7 1.051,9 -318,2 105,0 99,7 5,3 126,2 75,0 51,2K2 866,8 1.177,7 -310,9 105,1 122,7 -17,6 147,6 96,0 51,6K3 832,7 1.269,7 -437,0 131,0 116,1 14,9 159,3 108,5 50,8K4 923,1 1.728,2 -805,1 132,0 176,3 -44,3 185,9 167,7 18,2

2008 K1 918,3 1.581,2 -662,8 154,2 139,7 14,5 200,6 135,4 65,12005 I 147,9 209,9 -62,0 43,3 21,7 21,6 19,0 15,8 3,2

II 156,6 224,0 -67,4 35,5 25,7 9,8 22,4 16,7 5,7III 177,5 267,3 -89,8 33,2 26,3 6,9 33,6 26,3 7,3IV 174,5 312,7 -138,2 29,5 25,7 3,8 38,8 30,2 8,6V 179,1 284,6 -105,5 23,1 31,2 -8,1 42,8 19,0 23,8VI 159,1 295,3 -136,2 28,1 33,7 -5,6 41,6 22,0 19,6VII 184,5 256,8 -72,3 35,8 28,2 7,6 41,7 18,5 23,2VIII 146,8 239,5 -92,7 22,8 26,5 -3,7 42,3 21,6 20,7IX 176,6 272,7 -96,1 26,3 24,5 1,8 44,9 26,8 18,1X 191,4 283,7 -92,3 28,3 30,6 -2,3 50,7 24,5 26,2XI 171,7 280,9 -109,2 25,5 29,2 -3,7 42,5 20,1 22,4XII 175,6 300,6 -125,0 32,8 31,7 1,1 39,1 22,6 16,5

2006 I 123,2 208,0 -84,8 26,4 21,0 5,4 22,5 12,8 9,7II 147,9 219,4 -71,5 29,1 23,7 5,4 29,3 14,6 14,7III 179,8 300,2 -120,4 31,8 29,3 2,5 36,4 21,7 14,7IV 176,6 320,1 -143,5 29,2 28,4 0,8 41,2 20,6 20,6V 203,7 326,7 -123,0 29,1 36,0 -6,9 51,5 27,0 24,5VI 206,6 339,1 -132,5 30,0 33,4 -3,4 49,1 23,9 25,2VII 232,0 343,6 -111,6 37,5 31,0 6,5 49,2 24,5 24,7VIII 215,3 316,6 -101,3 29,4 32,4 -3,0 63,8 24,1 39,7IX 254,1 309,3 -55,2 33,5 27,7 5,8 64,3 26,0 38,3X 233,6 331,2 -97,6 26,6 34,3 -7,7 54,0 26,0 28,0XI 204,5 342,4 -137,9 31,3 34,2 -2,9 48,0 25,7 22,3XII 223,4 406,1 -182,7 41,6 37,9 3,7 48,5 35,9 12,6

2007 I 208,8 334,8 -126,0 33,0 32,7 0,3 36,3 25,0 11,3II 229,9 340,9 -111,0 40,8 35,9 4,9 40,1 23,0 17,1III 295,0 376,2 -81,2 31,2 31,1 0,1 49,8 27,0 22,8IV 272,2 397,2 -125,0 31,6 38,0 -6,4 48,8 31,2 17,6V 286,9 377,6 -90,7 34,3 41,0 -6,7 51,9 31,7 20,2VI 307,7 402,9 -95,2 39,2 43,7 -4,5 46,9 33,1 13,8VII 269,4 449,7 -180,3 39,8 44,2 -4,4 49,7 33,1 16,6VIII 293,2 394,5 -101,3 43,0 29,2 13,8 54,8 36,3 18,5IX 270,1 425,5 -155,4 48,2 42,7 5,5 54,8 39,1 15,7X 307,1 617,9 -310,8 38,4 62,3 -23,9 61,6 73,7 -12,1XI 305,8 545,0 -239,2 44,5 59,1 -14,6 58,9 46,5 12,4XII 310,2 565,3 -255,1 49,1 54,9 -5,8 65,4 47,5 17,9

2008 I 268,2 453,4 -185,2 49,3 37,0 12,2 58,0 36,0 21,8II 317,0 552,2 -235,1 50,5 49,0 1,6 64,4 55,0 9,1III 333,1 575,6 -242,5 54,4 54,0 0,7 78,2 44,0 34,3IV 360,4 600,4 -240,0 47,8 63,0 -15,6 83,9 46,0 37,6

* do 2006 - Srbija i Crna Gora

Page 67: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

67

vo milioni SAD dolari

SAD Italija Grcija RusijaIzvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo

72,8 56,2 16,6 95,4 122,5 -27,1 179,8 300,2 -120,4 13,7 177,8 -164,171,9 47,7 24,2 134,4 163,6 -29,2 228,8 277,9 -49,1 19,7 265,4 -245,744,0 45,0 -1,0 169,5 185,2 -15,7 312,9 296,8 16,1 21,4 418,6 -397,222,4 41,0 -18,6 236,8 226,8 10,0 361,2 319,9 41,3 25,5 569,5 -544,050,3 76,7 -26,4 338,9 298,9 40,0 418,5 412,1 6,4 23,4 632,9 -609,514,8 13,4 1,4 24,5 26,3 -1,8 52,7 59,4 -6,7 3,9 63,1 -59,214,1 11,6 2,5 29,1 45,4 -16,3 55,1 73,6 -18,5 4,7 47,9 -43,223,4 11,1 12,3 38,5 43,0 -4,5 54,6 69,9 -15,3 5,5 74,5 -69,019,6 11,6 8,0 42,3 48,9 -6,6 66,4 75,0 -8,6 5,6 79,9 -74,37,5 13,7 -6,2 43,6 37,2 6,4 74,2 66,3 7,9 5,3 77,4 -72,1

11,9 12,2 -0,3 39,9 47,6 -7,7 80,8 79,2 1,6 5,1 99,9 -94,815,5 9,0 6,5 45,7 48,3 -2,6 81,1 72,2 8,9 5,3 113,0 -107,79,1 10,1 -1,0 40,3 52,1 -11,8 76,8 79,1 -2,3 5,7 128,3 -122,66,5 8,7 -2,2 52,6 41,1 11,5 60,1 62,5 -2,4 6,0 137,5 -131,56,5 11,3 -4,8 56,2 61,5 -5,3 98,6 90,4 8,2 6,4 98,6 -92,25,8 9,6 -3,8 63,0 57,4 5,6 120,0 75,4 44,6 8,3 150,5 -142,23,6 11,4 -7,8 65,0 66,8 -1,8 82,5 91,6 -9,1 4,8 182,9 -178,16,2 16,5 -10,3 69,6 52,8 16,8 96,0 95,9 0,1 4,8 157,3 -152,59,7 22,1 -12,4 102,1 87,3 14,8 110,8 104,3 6,5 5,3 95,3 -90,0

13,8 18,5 -4,7 72,9 65,0 7,9 95,4 101,6 -6,2 6,8 170,3 -163,520,6 19,6 1,0 94,3 93,8 0,5 116,3 110,3 6,0 6,5 210,0 -203,53,1 20,3 -17,2 74,6 75,0 -0,4 124,3 110,8 13,5 5,7 272,1 -266,33,1 4,5 -1,4 12,3 9,6 2,7 20,2 18,6 1,6 1,0 25,9 -24,91,8 5,7 -3,9 13,8 10,2 3,6 26,8 21,0 5,8 1,7 23,4 -21,72,6 3,5 -0,9 17,5 17,4 0,1 27,2 26,7 0,5 2,6 28,1 -25,53,5 4,2 -0,7 10,3 7,9 2,4 31,8 29,7 2,1 1,5 33,5 -32,04,4 3,7 0,7 16,9 20,2 -3,3 23,9 25,3 -1,4 1,9 22,4 -20,54,0 4,3 -0,3 12,7 19,5 -6,8 25,1 24,2 0,9 1,7 44,0 -42,36,0 3,0 3,0 20,4 18,6 1,8 34,4 27,2 7,2 1,7 28,9 -27,24,5 3,0 1,5 10,8 14,8 -4,0 19,9 19,8 0,1 1,9 37,4 -35,55,0 3,0 2,0 14,5 14,9 -0,4 26,8 25,2 1,6 1,7 46,7 -45,04,1 2,7 1,4 14,8 16,8 -2,0 27,7 23,7 4,0 1,7 53,4 -51,73,0 3,7 -0,7 12,8 15,0 -2,2 25,5 25,8 -0,3 1,6 40,3 -38,72,0 3,7 -1,7 12,7 20,3 -7,6 23,6 29,6 -6,0 2,4 34,6 -32,22,7 3,5 -0,8 14,7 10,7 4,0 16,1 17,3 -1,2 1,8 47,3 -45,52,4 2,0 0,4 17,4 13,8 3,6 18,2 18,9 -0,7 2,2 39,6 -37,41,4 3,2 -1,8 20,5 16,6 3,9 25,8 26,3 -0,5 2,0 50,6 -48,61,5 2,4 -0,9 19,9 14,6 5,3 24,9 25,9 -1,0 1,8 33,4 -31,62,9 5,1 -2,2 19,0 21,9 -2,9 35,1 29,6 5,5 2,2 27,1 -24,92,1 3,8 -1,7 17,3 25,0 -7,7 38,6 34,9 3,7 2,4 38,1 -35,72,0 3,4 -1,4 21,8 26,3 -4,5 38,3 29,0 9,3 3,3 48,1 -44,82,1 3,2 -1,1 13,7 15,4 -1,7 38,5 20,8 17,7 2,6 52,9 -50,31,7 3,0 -1,3 27,5 15,7 11,8 43,2 25,6 17,6 2,4 49,5 -47,12,0 4,1 -2,1 22,5 22,7 -0,2 33,0 30,2 2,8 2,2 40,5 -38,31,2 3,0 -1,8 18,2 18,6 -0,4 25,2 30,4 -5,2 1,5 63,2 -61,70,4 4,3 -3,9 24,3 25,5 -1,2 24,3 31,0 -6,7 1,1 79,2 -78,10,6 4,2 -3,6 25,4 16,9 8,5 27,6 26,9 0,7 1,4 48,6 -47,21,0 3,8 -2,8 17,1 16,6 0,5 29,9 30,7 -0,8 1,9 53,5 -51,64,6 8,5 -3,9 27,1 19,3 7,8 38,5 38,3 0,2 1,5 55,2 -53,72,4 6,7 -4,3 35,0 28,7 6,3 35,0 33,6 1,4 1,6 46,4 -44,84,4 5,2 -0,8 27,2 28,0 -0,8 37,9 35,4 2,5 1,6 18,4 -16,82,9 10,2 -7,3 39,9 30,6 9,3 37,9 35,3 2,6 2,1 30,5 -28,45,5 6,9 -1,4 32,4 28,4 4,0 32,5 38,1 -5,6 2,4 64,9 -62,53,5 3,0 0,5 24,7 18,0 6,7 24,1 26,7 -2,6 2,8 45,4 -42,64,8 8,6 -3,8 15,8 18,6 -2,8 38,8 36,8 2,0 1,6 60,0 -58,47,7 6,1 1,6 29,5 29,3 0,2 45,5 35,5 10,0 2,2 58,6 -56,41,0 6,7 -5,7 33,2 31,4 1,8 42,4 37,7 4,7 1,9 66,5 -64,6

11,9 6,8 5,1 31,6 33,1 -1,5 28,4 37,1 -8,7 2,4 84,9 -82,50,8 6,0 -5,5 22,4 18,0 4,3 34,9 36,0 -0,6 1,4 91,0 -89,61,1 8,0 -7,4 25,4 26,0 -0,8 47,7 36,0 11,9 1,7 98,0 -96,11,2 6,0 -4,4 26,9 31,0 -3,8 41,7 39,0 2,3 2,6 83,0 -80,71,0 6,0 -5,2 22,0 35,0 -13,3 51,6 44,0 7,1 2,7 87,0 -84,6

200320042005200620072004 K1

K2K3K4

2005 K1K2K3K4

2006 K1K2K3K4

2007 K1K2K3K4

2008 K12005 I

IIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII

2006 IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII

2007 IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII

2008 IIIIIIIV

Page 68: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

68

1/ Prethodni podatoci.2/ Uvozot e prika`an na f.o.b. paritet soglasno V izdanie na prira~nikot za platen bilans od MMF. Presmetkata na c.i.f. - f.o.b. faktorot kako procent od uvozot c.i.f. po godini iznesuva: 1993-20%, 1994-20%. 1995-20%,1996-14%,1997-10%,1998-5,02%,1999-4,86%,

2000-3,9%, 2001-4,2%, 2002-3,8%, 2003-4,06%, 2004, 2005 i 2006-4,14%.Za 2006 godina napraveno e i vremensko prilagoduvawe za uvozot na elektri~na energija.

3/ Bez monetarno zlato i kursni razliki ; Dobienite sredstva od sukcesijata na porane{nata SFRJ vo juni 2001 godna vo iznos od 23,9 milioni USD dolari, vo maj 2003 godina vo iznos od 17,8 milioni USD dolari i vo 2005 godina vo iznos od 14,9 milioni USD dolari, ne se platno bilansna transakcija zaradi {to istite se vklu~eni samo vo sostojbite na deviznite rezervi, a ne i vo promenite.

Tabela 6: PLATEN BILANS NA REPUBLIKA MAKEDONIJA 1, 3

TEKOVNI TRANSAKCII

Stoki, neto

Izvoz, f.o.b.Uvoz, f.o.b.2

Uslugi, neto

Dohod, neto5

od koj: kamata, neto

Tekovni transferi, neto

Oficijalni

Privatni

KAPITALNA I FINANSISKA SMETKA

Kapitalna smetka, neto

Kapitalni transferi, neto

Oficijalni

Drugi

Steknuvawe/raspolagawe so

nefinansiski sredstva

Finansiska smetka, neto

Direktni investicii, neto

Portfolio investicii, neto

Drugi investicii, neto

Trgovski krediti, neto

Zaemi, neto

Valuti i depoziti, neto

od koi: monetarna vlast, neto

komercijalni banki, neto

naselenie, neto

Drugi, neto

Bruto oficijalni rezervi

("-# zna~i zgolemuvawe)4

GRE[KI I PROPUSTI

2002 2003 2004 2005 2006 I ll lll K1/2007 2007 I II III KI/2008 2008-377,61 -184,11 -452,82 -157,91 -56,39 -4,01 9,51 53,97 59,46 -248,10 -49,83 -110,47 -116,84 -277,15 -277,15-805,58 -851,00 -1.138,97 -1.063,03 -1.284,99 -105,36 -97,31 -73,18 -275,86 -1.626,99 -169,12 -193,43 -193,04 -555,59 -555,59

1.112,15 1.362,65 1.674,85 2.040,58 2.396,26 208,32 229,56 294,72 732,59 3.349,49 267,51 316,80 333,01 917,31 917,31-1.917,73 -2.213,65 -2.813,82 -3.103,61 -3.681,24 -313,68 -326,87 -367,90 -1.008,45 -4.976,49 -436,62 -510,23 -526,05 -1.472,90 -1.472,90

-22,11 -6,62 -54,37 -33,64 28,25 -2,54 1,27 -0,13 -1,39 34,98 12,91 -8,02 -5,97 -1,07 -1,07-44,33 -62,39 -39,19 -113,46 -36,65 14,88 12,78 15,97 43,63 -35,81 17,51 4,17 -5,51 16,17 16,17-18,82 -30,92 -25,67 -25,93 -24,34 -0,28 -2,26 -0,12 -2,65 -25,29 0,35 -3,22 -8,06 -10,93 -10,93494,42 735,90 779,71 1.052,21 1.237,00 89,01 92,77 111,30 293,08 1.379,73 88,86 86,81 87,68 263,34 263,34

96,83 103,98 70,09 65,45 73,75 4,13 1,93 5,22 11,27 30,47 0,76 6,55 4,22 11,53 11,53397,59 631,93 709,62 986,76 1.163,25 84,88 90,84 106,09 281,81 1.349,26 88,09 80,26 83,46 251,81 251,81387,98 218,30 434,05 165,47 48,54 2,81 -13,93 -50,54 -61,66 276,71 55,67 112,48 126,71 294,86 294,86

8,26 -6,69 -4,62 -2,02 -1,11 -1,61 0,12 -0,21 -1,70 1,70 -0,48 -0,44 -0,53 -1,45 -1,459,92 -6,60 -4,62 -2,02 -1,11 -1,61 0,12 -0,21 -1,70 -1,61 -0,48 -0,44 -0,52 -1,44 -1,449,92 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 -6,60 -4,62 -2,02 -1,11 -1,61 0,12 -0,21 -1,70 -1,61 -0,48 -0,44 -0,52 -1,44 -1,44

-1,66 -0,09 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3,32 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00379,72 224,99 438,68 167,49 49,66 4,42 -14,06 -50,33 -59,96 275,01 56,15 112,92 127,24 296,31 296,31105,47 117,46 321,87 94,23 423,96 3,39 8,66 9,57 21,62 320,75 50,40 88,42 45,43 184,25 184,25

0,35 5,45 12,54 237,87 92,87 15,96 -10,09 21,17 27,04 150,72 -1,37 -5,03 -6,17 -12,57 -12,57134,24 153,04 123,74 250,45 -91,36 -49,76 -28,66 -36,27 -114,68 -53,44 -2,48 46,80 67,35 111,68 111,68

81,87 72,14 90,42 131,50 5,18 -3,90 8,95 -50,02 -44,97 -39,64 -7,29 1,55 3,15 -2,59 -2,59-6,95 60,97 8,72 123,13 -20,42 -54,99 -20,68 21,09 -54,58 -137,70 0,06 12,93 -12,66 0,33 0,3335,60 8,82 -3,71 -24,21 -103,75 7,63 -18,79 -10,85 -22,01 12,47 -6,09 28,78 71,27 93,96 93,9659,70 17,77 26,44 0,77 -3,26 0,00 -0,02 -0,02 -0,03 -0,22 10,55 -0,05 4,99 15,49 15,49

112,17 -48,88 -105,07 26,61 -15,58 4,80 -10,78 1,09 -4,88 98,23 -13,81 28,53 58,88 73,60 73,60-136,27 39,74 75,06 -52,10 -84,90 2,83 -8,00 -11,93 -17,10 -85,55 -2,82 0,30 7,40 4,87 4,87

23,72 11,11 28,32 20,04 27,63 1,50 1,85 3,52 6,87 111,42 10,85 3,54 5,59 19,98 19,98

139,66 -50,96 -19,47 -415,07 -375,82 34,83 16,04 -44,80 6,06 -143,01 9,59 -17,27 20,62 12,95 12,95-10,37 -34,19 18,77 -7,55 7,84 1,20 4,43 -3,43 2,20 -28,61 -5,83 -2,01 -9,87 -17,71 -17,71

(vo milioni dolari)

Page 69: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

69

Buxet 2005 Buxet 2006 Buxet 2005 Buxet 2006 Buxet 2005 Buxet 2006

vo milioni denari struktura % od BDP

VKUPNO 66.327 91.868 100,0 100,0 23,9 31,3

Op{ti javni uslugi 5.885 13.609 8,9 14,8 2,1 4,6

Raboti vo vrska so odbranata i uslugi 5.885 6.130 8,9 6,7 2,1 2,1

Javen red i bezbednost 8.398 9.902 12,7 10,8 3,0 3,4

Ekonomski raboti 15.877 23.846 23,9 26,0 5,7 8,1

Za{tita na okolinata 368 615 0,6 0,7 0,1 0,2

Komunalen razvoj 858 3.555 1,3 3,9 0,3 1,2

Zdravstvo 613 1.165 0,9 1,3 0,2 0,4

Rekreativni i kulturni aktivnosti i uslugi 1.471 1.968 2,2 2,1 0,5 0,7

Obrazovanie 9.869 13.363 14,9 14,5 3,6 4,6

Socijalna za{tita i socijalna sigurnost 17.103 17.716 25,8 19,3 6,2 6,0

Tabela 7: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE NA CENTRALNIOT BUXET

Zabele{ka: Funkcionalnata klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet e podgotvena spored me|unarodnite standardi

Grafik 5: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE 2008 GODINA(vo milioni denari)

Za{tita naokolinata

427

Komunalen razvoj3.316

Obrazovanie20.523

Zdravstvo2.020

Rekreativni i kulturniaktivnosti i uslugi

2.564

Raboti vo vrska soodbranata i uslugi

8.099

Javen red ibezbednost

12.204

Op{ti javni uslugi17.257

Socijalna za{tita isocijalna sigurnost

17.592

Ekonomski raboti18.771

Page 70: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

70

Tabela 8: BUXET NA REPUBLIKA MAKEDONIJA (Centralen buxet i buxeti na fondovi)

K1 2006 K2 2006 K3 2006 K4 2006 Vkupno 2006 Buxet 2007 Reb. Bux. 2007 Vtor R. B. 2007 I II III

23.069 26.306 26.222 28.504 104.101 108.634 114.400 116.118 8.721 7.650 10.07419.848 22.782 23.080 24.888 90.598 92.824 96.738 98.270 7.807 6.734 8.937

79 50 35 35 199 211 211 211 11 30 1812.658 15.097 15.460 16.360 59.575 61.511 65.202 66.734 5.580 3.986 6.189

1.933 2.098 2.025 2.358 8.414 7.471 8.046 8.320 624 589 6311.725 914 950 1.119 4.708 3.704 5.318 5.721 252 397 1.3865.228 7.342 7.155 7.534 27.259 30.390 30.996 31.841 2.940 1.756 2.4102.542 2.839 3.374 3.419 12.174 12.627 12.955 13.200 1.091 786 903

993 1.494 1.982 3.243 7.712 5.519 5.887 5.652 417 378 707237 410 390 176 1.213 1.800 2.000 2.000 256 80 152

7.111 7.635 7.586 8.493 30.825 31.102 31.325 31.325 2.216 2.718 2.7304.619 4.969 4.893 5.467 19.948 20.671 20.878 20.878 1.443 1.769 1.759

322 336 337 375 1.370 1.390 1.390 1.390 89 128 1262.170 2.330 2.356 2.651 9.507 9.041 9.057 9.057 684 821 8452.306 2.721 2.627 2.826 10.480 13.755 15.282 15.445 775 798 9481.234 1.117 1.496 1.656 5.503 6.471 7.055 7.198 446 470 585

103 406 56 258 823 2.370 3.673 3.693 23 44 5395 426 308 364 1.493 1.500 1.500 1.500 129 137 153

80 76 65 22 243 452 472 472 25 18 2765 70 59 26 220 300 300 300 24 20 28

109 176 209 125 619 677 672 672 29 25 24321 452 434 374 1.581 1.680 1.610 1.610 99 84 126143 390 143 272 948 550 564 564 75 43 49727 299 166 231 1.423 1.505 1.796 1.819 44 75 140

45 74 153 288 560 0 20 20 20 0 023.538 26.265 25.085 30.871 105.759 112.027 117.896 119.615 6.855 7.907 9.38222.475 24.145 22.335 27.569 96.524 100.098 103.024 105.307 6.522 7.645 8.871

5.750 5.878 5.707 6.086 23.421 24.852 25.175 24.335 1.981 1.995 2.0492.856 3.264 2.655 4.128 12.903 14.833 16.714 17.166 841 904 994

13.080 14.265 13.167 16.163 56.675 57.279 58.382 61.053 3.471 4.574 5.670167 209 165 240 781 633 912 934 76 54 61

11.566 12.726 12.072 12.466 48.830 50.987 50.433 50.468 3.265 4.228 4.8436.396 6.640 6.751 6.947 26.734 28.865 28.532 28.532 2.232 2.283 2.365

659 521 487 450 2.117 2.058 1.756 1.748 142 138 137948 945 1.114 1.090 4.097 4.131 4.136 4.152 84 581 361

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 4 4 4 0 0 0

3.561 4.621 3.718 3.979 15.879 15.929 16.005 16.032 807 1.226 1.9801.326 1.308 911 3.451 6.996 5.601 6.971 9.585 130 282 759

21 22 20 7 70 58 66 66 0 10 7790 736 418 1.193 3.137 2.965 2.753 2.753 229 172 158140 444 79 419 1.082 1.337 982 982 20 25 49650 292 339 774 2.055 1.628 1.771 1.771 209 147 109

0 0 387 0 387 169 0 0 0 0 01.063 2.120 2.751 3.301 9.235 11.929 14.872 14.308 333 262 511-469 2 1.083 -2.365 -1.749 -3.393 -3.496 -3.497 1.866 -257 692469 -2 -1.083 2.355 1.739 3.393 3.496 3.497 -1.866 257 -692

9.759 3.097 -166 5.390 18.080 14.791 22.239 23.540 918 1.716 40513.928 3.846 0 0 17.774 750 3.241 3.241 53 0 609

159 496 484 534 1.673 3.477 3.571 3.571 31 135 107-4.835 -4.101 -695 3.741 -5.890 7.014 13.877 15.178 963 1.479 -457

484 422 43 1.070 2.019 3.500 1.500 1.500 -129 102 14524 2.433 2 0 2.459 50 50 50 0 0 1

9.290 3.099 917 3.025 16.331 11.398 18.743 20.043 2.784 1.459 1.0979.290 3.099 917 3.025 16.331 11.398 18.743 20.043 2.784 1.459 1.0979.159 381 917 487 10.944 6.461 12.842 12.842 2.784 1.459 1.097

131 2.718 0 2.538 5.387 4.937 5.901 7.201 0 0 0

VKUPNI PRIHODI

Dano~ni prihodi i pridonesi

Dano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)

Danoci

Personalen danok na dohod

Danok na dobivka

DDV

Akcizi

Uvozni dava~ki

Drugi danoci

Pridonesi

Fond za PIOM

Agencija za vrabotuvawe

Fond za zdravstvo

Nedano~ni prihodi

Nedano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)

Profit od javni finansiski institucii

Administrativni taksi

Participacija za zdravstveni uslugi

Drugi administrativni taksi

Drugi nedano~ni prihodi

Nadomestoci za Fondot za pati{ta

Kapitalni prihodi

Stranski donacii

Prihod od otplata na zaemi

VKUPNI RASHODI

Tekovni tro{oci

Plati i nadomestoci

Stoki i uslugi

Transferi

Transferi (smetka za sopstveni prihodi)

Socijalni transferi

Fond za PIOM

Agencija za vrabotuvawe

Socijalna pomo{

Strukturni reformi

Reformi na javnata administracija

Zdravstvena za{tita

Drugi transferi

Tro{oci za begalci

Kamatni pla}awa

Kamati po doma{en dolg

Kamati po nadvore{en dolg

Garancii

Kapitalni tro{oci

Buxetsko saldo

Finansirawe

Priliv

Prihodi od privatizacija

Stranski zaemi

Depoziti

Dr`avni zapisi

Proda`ba na akcii

Odliv

Otplata na glavnica

Nadvore{en dolg

Doma{en dolg

Page 71: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

71

K1 2007 IV V VI K2 VII VIII IX K3 X XI XII K4 Vkup. 2007 Bux. 2008 I II III K1 2008 IV Vkup. 2008

26.445 9.574 9.075 9.233 27.882 10.825 12.164 9.610 32.599 11.972 10.379 10.332 32.683 119.609 128.739 10.011 9.562 13.580 33.153 10.997 44.15023.478 8.447 7.889 8.312 24.648 9.382 8.624 8.580 26.586 10.776 9.096 8.635 28.507 103.219 107.287 8.816 8.440 10.748 28.004 9.617 37.621

59 13 16 16 45 19 21 6 46 53 21 23 97 247 401 37 68 30 135 11 14615.755 5.754 5.280 5.480 16.514 6.496 5.916 5.870 18.282 7.989 5.887 5.088 18.964 69.515 73.669 6.309 5.152 7.585 19.046 6.403 25.449

1.844 665 655 686 2.006 759 699 762 2.220 748 966 1.109 2.823 8.893 8.331 654 710 711 2.075 699 2.7742.035 407 405 425 1.237 424 403 451 1.278 430 449 469 1.348 5.898 5.254 431 564 1.828 2.823 780 3.6037.106 3.116 2.510 2.524 8.150 3.381 2.866 2.721 8.968 4.391 2.549 1.798 8.738 32.962 36.305 3.529 2.231 3.097 8.857 3.262 12.1192.780 1.002 1.049 1.183 3.234 1.335 1.297 1.156 3.788 1.188 1.235 1.040 3.463 13.265 14.185 1.121 965 1.205 3.291 955 4.2461.502 399 498 483 1.380 417 451 535 1.403 952 490 472 1.914 6.199 7.420 324 463 533 1.320 521 1.841

488 165 163 179 507 180 200 245 625 280 198 200 678 2.298 2.174 250 219 211 680 186 8667.664 2.680 2.593 2.816 8.089 2.867 2.687 2.704 8.258 2.734 3.188 3.524 9.446 33.457 33.217 2.470 3.220 3.133 8.823 3.203 12.0264.971 1.726 1.667 1.826 5.219 1.842 1.793 1.809 5.444 1.819 2.130 2.353 6.302 21.936 22.526 1.674 2.173 2.109 5.956 2.105 8.061

343 120 118 126 364 127 122 123 372 126 155 163 444 1.523 1.457 89 185 142 416 147 5632.350 834 808 864 2.506 898 772 772 2.442 789 903 1.008 2.700 9.998 9.234 707 862 882 2.451 951 3.4022.521 996 1.056 792 2.844 1.131 3.443 943 5.517 1.042 1.069 969 3.080 13.962 18.763 948 989 2.628 4.565 1.176 5.7411.501 612 434 409 1.455 576 231 479 1.286 619 560 491 1.670 5.912 9.934 479 532 871 1.882 607 2.489

72 57 292 19 368 121 2.889 22 3.032 19 20 21 60 3.532 3.420 22 16 1.319 1.357 73 1.430419 122 128 134 384 134 118 154 406 161 162 151 474 1.683 1.700 155 165 152 472 139 611

70 26 20 32 78 0 31 50 81 55 53 30 138 367 401 30 46 45 121 0 12172 21 25 22 68 21 22 24 67 34 38 45 117 324 300 38 40 43 121 52 17378 23 15 34 72 124 8 88 220 31 100 26 157 527 1.205 75 47 19 141 130 271

309 135 142 142 419 155 144 126 425 123 136 205 464 1.617 1.803 149 143 179 471 175 646167 51 58 42 151 197 50 54 301 82 68 628 778 1.397 695 155 67 118 340 122 462259 56 63 81 200 100 47 33 180 72 99 96 267 906 1.994 40 65 86 191 56 247

20 24 9 6 39 15 0 0 15 0 47 4 51 125 0 52 1 0 53 26 7924.144 8.081 8.561 9.326 25.968 9.424 7.873 9.079 26.376 10.373 11.580 18.995 40.948 117.436 134.281 8.384 10.377 10.146 28.907 10.355 39.26223.038 7.689 8.018 8.589 24.296 8.174 7.505 8.316 23.995 9.530 9.918 12.918 32.366 103.695 112.846 8.023 9.183 8.984 26.190 9.772 35.962

6.025 2.018 2.044 2.050 6.112 2.049 1.846 2.045 5.940 1.820 1.847 1.863 5.530 23.607 23.204 1.723 1.727 1.771 5.221 1.668 6.8892.739 965 966 1.143 3.074 1.203 833 1.102 3.138 1.328 1.444 3.090 5.862 14.813 18.696 750 1.200 1.222 3.172 1.571 4.743

13.715 4.359 4.876 5.000 14.235 4.772 4.713 5.060 14.545 6.039 6.480 7.387 19.906 62.401 68.637 5.454 6.097 5.829 17.380 6.322 23.702191 63 41 60 164 39 27 40 106 63 48 65 176 637 961 46 136 138 320 204 524

12.336 3.697 4.269 4.483 12.449 4.193 4.258 4.318 12.769 4.239 4.521 3.677 12.437 49.991 52.935 4.356 4.821 4.577 13.754 4.777 18.5316.880 2.315 2.318 2.335 6.968 2.342 2.330 2.394 7.066 2.380 2.423 2.468 7.271 28.185 30.798 2.388 2.674 2.746 7.808 2.732 10.540

417 153 140 144 437 140 139 132 411 127 132 130 389 1.654 1.733 123 123 122 368 145 5131.026 334 325 217 876 360 368 390 1.118 353 331 343 1.027 4.047 4.140 310 323 371 1.004 363 1.367

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

4.013 895 1.486 1.787 4.168 1.351 1.421 1.402 4.174 1.379 1.635 736 3.750 16.105 16.264 1.535 1.701 1.338 4.574 1.537 6.1111.171 596 557 450 1.603 536 423 699 1.658 1.728 1.903 3.636 7.267 11.699 14.671 1.052 1.131 1.106 3.289 1.335 4.624

17 3 9 7 19 4 5 3 12 9 8 9 26 74 70 0 9 8 17 6 23559 347 132 396 875 150 113 109 372 343 147 578 1.068 2.874 2.309 96 159 162 417 211 628

94 231 41 183 455 70 15 41 126 236 54 88 378 1.053 951 18 87 35 140 160 300465 116 91 213 420 80 98 68 246 107 93 490 690 1.821 1.358 78 72 127 277 51 328

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 01.106 392 543 737 1.672 1.250 368 763 2.381 843 1.662 6.077 8.582 13.741 21.435 361 1.194 1.162 2.717 583 3.3002.301 1.493 514 -93 1.914 1.401 4.291 531 6.223 1.599 -1.201 -8.663 -8.265 2.173 -5.542 1.627 -815 3.434 4.246 642 4.888

-2.301 -1.493 -514 93 -1.914 -1.401 -4.291 -531 -6.223 -1.599 1.201 8.663 8.265 -2.173 5.542 -1.627 815 -3.434 -4.246 -642 -4.8883.039 2.677 -460 6.727 8.944 -1.111 -3.751 -368 -5.230 889 1.398 10.255 12.542 19.295 12.525 -1.504 878 -3.103 -3.729 1.069 -2.660

662 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 662 150 44 617 0 661 0 661273 193 104 78 375 547 125 132 804 144 259 1.788 2.191 3.643 4.945 75 138 142 355 7 362

1.985 2.026 -564 7.041 8.503 -1.269 -3.726 147 -4.848 985 355 8.474 9.814 15.454 3.380 -2.550 476 -3.069 -5.143 1.366 -3.777118 458 0 -400 58 -389 -196 -647 -1.232 -240 784 -14 530 -526 4.000 927 -353 -195 379 -304 75

1 0 0 8 8 0 46 0 46 0 0 7 7 62 50 0 0 19 19 0 195.340 4.170 54 6.634 10.858 290 540 163 993 2.488 197 1.592 4.277 21.468 6.983 123 63 331 517 1.711 2.2285.340 4.170 54 6.634 10.858 290 540 163 993 2.488 197 1.592 4.277 21.468 6.983 123 63 331 517 1.711 2.2285.340 1.177 54 5.790 7.021 159 540 163 862 797 97 83 977 14.200 1.749 123 63 200 386 151 537

0 2.993 0 844 3.837 131 0 0 131 1.691 100 1.509 3.300 7.268 5.234 0 0 131 131 1.560 1.691

Page 72: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

72

TABELA 9. FOND ZA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE(vo milioni denari)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008

Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno jan.-apr. Izvr{eno jan.-apr.

24.289 25.811 28.191 28.983 28.878 31.467 10.750 34.028 12.685

15.671 15.784 16.882 17.204 17.484 19.369 6.495 21.340 7.922

331 283 307 383 388 303 96 299 79

5.744 6.961 7.741 8.486 8.291 9.385 3.518 10.390 3.939

377 409 394 412 390 244 78 269 56

41 61 71 41 39 33 9 28 4

716 688 677 661 659 661 199 682 206

1.126 1.404 1.536 1.719 1.550 1.230 311 861 270

73 29 65 57 59 219 44 152 131

209 192 42 21 18 23 0 7 78

0 0 476 0 0 0 0 0 0

24.697 25.889 27.740 29.132 29.015 31.204 10.671 32.773 12.174

21.278 22.255 24.008 25.121 24.969 25.410 8.644 26.308 9.768

19.041 19.982 21.667 22.824 23.335 24.272 8.266 25.304 9.521

514 518 499 509 479 455 150 442 114

297 262 234 217 178 154 45 130 30

1.167 1.136 1.131 1.027 455 0 0 0 0

112 103 121 88 90 70 20 60 18

148 254 262 247 240 178 60 60 0

91 115 46 143 43

166 57 169 42

1.325 554 1.877 772

72 83 80 82 82 82 27 83 22

91 76 98 97 110 138 56 162 44

7 9 6 6 6 4 0 1 2

2.805 2.934 3.184 3.349 3.416 3.582 1.225 3.720 1.381

153 165 172 170 172 208 76 240 83

254 222 192 257 190 258 87 340 100

37 145 0 50 70 196 2 42 2

-408 -78 451 -149 -137 263 79 1.255 511

Vid na prihodite / rashodite

PRIHODI

Pridones od plati

Pridones od dohodot

Prihodi od Buxetot na Republikata

Prihodi od privaten sektor

Prihodi od individualni zemjodelci

Prihodi od akcizi

Pridones od Agencijata za vrabotuvawe za nevraboteni lica

Drugi prihodi

Prihodi od dividendi i od proda`ba na hartii od vrednost

Preneseni prihodi od prethodna godina

RASHODI

Penzii

Redovni penzii

Voeni penzii

Zemjodelski penzii

Retroaktivna isplata na 8%

Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2000 godina

Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2001 godina

Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2004 godina

Razlika za Ministerstvo za vnatre{ni raboti

Tranzicioni tro{oci

Nadomestok za telesno o{tetuvawe

Nadomestoci od invalidsko osiguruvawe

Vrabotuvawe i internatsko smestuvawe na deca invalidi

Pridones za zdravstvena za{tita

Nadomestok na stru~nata slu`ba

Drugi rashodi

Kapitalni sredstva

RAZLIKA

Deficit / Suficit

Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii

Page 73: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

73

TABELA 10. FOND ZA ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE(vo milioni denari)

Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii

Vid na prihodite / rashodite

PRIHODI

Pridonesi

Pridonesi od Penziskiot Fond

Pridonesi od Agencijata za vrabotuvawe

Pridonesi od Ministerstvoto za trud

Drugi prihodi

Sredstva od Buxetot na RM za zadol`itelno

zdravstveno osiguruvawe

Prihodi od kofinansirawe

Prenesen vi{ok od prethodnata godina

RASHODI

Ambulantni tro{oci

Bolni~ko lekuvawe

Tro{oci po programi

Lekovi

Zabna za{tita

Ortopedski tro{oci

Lekuvawe vo stranstvo

Drug vid lekuvawe (nadomestoci)

Administracija

Oprema i odr`uvawe

Drugi tro{oci

Krediti i kamati

RAZLIKA

Deficit/suficit

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008

Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno jan.-apr. Izvr{eno jan.-apr

12.295 13.656 14.698 14.886 15.083 15.669 5.313 17.271 6.031

7.528 7.823 8.418 8.762 8.982 9.447 3.184 9.998 3.402

2.616 3.075 3.184 3.349 3.417 3.584 1.225 3.718 1.381

1.554 1.763 1.849 1.998 2.062 2.145 772 2.144 657

48 54 64 41 64 67 24 66 20

70 734 1.064 676 79 97 12 67 74

166 111 29 60 479 43 0 911 376

286 96 367 121

313 96 91 1 0 0 0 0 0

12.205 13.611 14.678 14.722 15.206 16.280 5.016 16.489 6.232

2.505 4.430 5.132 5.959 7.129 14.282 4.405 14.681 5.450

5.919 4.929 5.038 5.098 6.311 0 0 0 0

306 123 21 0 0 0 0 0 0

1.555 1.305 1.868 2.006 0 0 0 0 0

522 521 630 0 0 0 0 0 0

111 134 150 280 171 219 80 201 53

90 144 221 117 151 185 21 79 56

769 832 968 941 1.062 1.135 402 1.144 552

268 360 309 254 276 396 101 305 112

44 656 219 23 106 63 7 79 9

48 23 32 27 0 0 0 0 0

71 154 90 17 0 0 0 0 0

90 45 21 164 -123 -611 297 782 -201

Page 74: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

74

TABELA 11. AGENCIJA ZA VRABOTUVAWE (vo milioni denari)

Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii

Vid na prihodite / rashodite

PRIHODIPrihodi od pridonesiPridones od platiPridones od rabotni lu|e koi samostojno vr{at dejnostPridones {to go uplatuvaat rabotnicitena privremena rabota vo stranstvoPridones od prethodnata godinaDotacii od Buxetot na RepublikataZa pokrivawe na deficitot na Agencijata za vrabotuvaweZa isplata na pari~en nadomest na vrabotenite od pretprijatijata koivo svoeto rabotewe iska`uvaat zaguba (zagubari)Reforma na javnata administracijaPo drugi osnoviDrugi prihodiRASHODIRashodi za funkcijataSredstva za obezbeduvawe pari~en nadomestokna nevraboteni licaPridonesi za zdravstveno osiguruvawePridonesi za penzisko i invalidsko osiguruvaweSredstva za vrabotuvawe na invalidni licaIsplata spored Zakon za pottiknuvawe na vrabotenostaNadomestok za prekvalifikacijaRashodi za stru~nata slu`baOsnovni plati i naemniniNadomestociStoki i ostanati uslugiKamatni pla}awaKapitalni tro{ociRAZLIKADeficit / Suficit

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008

Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno jan.-apr. Izvr{eno jan.-apr.

4.827 5.918 6.241 7.456 6.940 5.685 1.732 5.049 1.579

1.136 1.180 1.224 1.270 1.313 1.371 463 1.523 563

1.113 1.178 1.223 1.155 1.192 1.259 373 1.403 454

23 2 0 24 23 20 7 23 5

0 0 1 4 5 3 0 0 0

0 0 0 88 93 89 83 97 104

3.677 4.726 5.002 6.163 5.616 4.303 1.265 3.514 1.009

3.170 3.742 3.958 4.522 4.612 3.864 1.173 3.246 951

481 944 980 988 418 285 80 225 48

26 19 3 61 22 11 4 12 3

26 21 61 592 564 143 8 31 7

13 12 16 23 11 11 4 12 7

4.749 5.868 6.214 7.325 6.938 5.937 1.793 5.065 1.569

4.571 5.658 6.005 7.102 6.710 5.703 1.720 4.840 1.486

1.879 2.273 2.377 2.697 2.425 1.992 570 1.607 513

1.555 1.763 1.849 1.998 2.063 2.144 770 2.144 658

1.138 1.453 1.557 1.729 1.552 1.236 313 871 270

- 128 121 58 114 220 53 114 21

- - 61 592 526 66 0 52 0

- 41 40 29 30 45 14 52 24

178 210 209 223 228 234 73 225 83

116 124 134 132 133 136 44 135 49

18 22 20 20 22 20 5 18 4

43 42 51 68 69 73 24 71 30

0 0 0 0 0 0 0 0 0

2 22 4 3 4 5 0 1 0

78 50 27 132 2 -252 -61 -16 10

Page 75: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

75

(vo milioni denari)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008

Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno jan.-apr. Izvr{eno jan.-apr.

4.012 3.434 3.668 3.299 3.031 2.975 765 3.288 1.024

1.655 1.305 1.603 1.610 1.320 1.350 300 1.649 350

73 87 82 77 90 102 31 100 15

704 761 797 853 842 790 240 831 230

375 381 728 741 743 687 173 686 401

1.098 862 418 9 0 0 0 0 0

21 2 39 9 36 46 21 22 28

87 36 1 0 0 0 0 0 0

4.013 3.420 3.661 3.889 3.389 3.525 726 4.236 960

1.756 1.250 1.107 1.753 1.405 1.630 341 2.206 530

286 289 205 156 164 148 86 291 72

926 900 1.063 1.081 1.013 1.032 216 987 358

299 304 424 242 254 274 83 243 0

596 528 666 611 508 431 0 499 0

0 0 46 45 45 10 0 10 0

150 149 150 0 0 0 0 0 0

-1 14 7 -590 -358 -550 39 -948 64

Vid na prihodite / rashodite

PRIHODI

Prihodi od Buxet

Nadomestok za upotreba na pati{ta {to gi koristat

stranskite motorni vozila

Godi{en nadomestok za patni motorni vozila

{to podle`at na registracija

Nadomestok za upotreba na avtopat

Stranski kredit

Drugi prihodi

Grant

RASHODI

Investicii

Rashodi za studii, proektirawe, nadzor,

provizii i materijalni tro{oci

Odr`uvawe na pati{tata

Otplata na krediti

Sredstva za lokalni pati{ta

Ostanati tro{oci

Obvrski sprema Agencijata za sanacija na banki

RAZLIKA

Deficit / suficit

Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii

TABELA 12. FOND ZA MAGISTRALNI I REGIONALNI PATI[TA

Page 76: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

76

TABELA 13: BRUTO NADVORE[EN DOLG - sostojba

31.12.2004 31.12.2005 31.03.2006 30.06.2006 30.09.2006 31.12.2006 31.03.2007 30.06.2007 30.09.2007 31.12.2007 31.03.2008

1.016,46 1.282,82 1.078,76 1.079,64 1.076,08 1.066,92 1.003,13 894,08 887,29 910,45 901,210,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7,64 0,00 0,000,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7,63 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

1.016,45 1.282,82 1.078,76 1.079,64 1.076,08 1.066,92 1.003,13 894,08 879,65 910,45 901,2123,25 187,47 190,99 191,87 191,67 191,74 191,04 187,07 185,00 183,03 183,00

993,20 1.095,36 887,76 887,77 884,41 875,19 812,09 707,01 694,65 727,41 718,210,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

45,97 52,66 51,81 47,82 47,26 42,39 38,09 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

45,97 52,66 51,81 47,82 47,26 42,39 38,09 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

45,97 52,66 51,81 47,82 47,26 42,39 38,09 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

123,24 192,02 181,68 191,44 205,47 269,88 266,70 312,94 340,70 387,92 336,2167,32 81,41 72,25 77,76 83,57 115,44 111,15 144,87 165,51 175,93 132,460,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,007,04 1,30 0,00 0,00 0,00 0,00 24,22 30,76 41,67 16,50 10,72

51,71 69,46 61,74 67,18 72,85 104,70 77,56 104,54 114,30 152,26 112,528,57 10,66 10,52 10,58 10,72 10,74 9,37 9,56 9,55 7,17 9,228,57 10,66 10,52 10,58 10,72 10,74 9,37 9,56 9,55 7,17 9,220,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

55,93 110,60 109,42 113,68 121,90 154,44 155,55 168,07 175,19 211,99 203,750,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

55,79 106,40 103,29 107,48 115,91 146,31 147,36 159,90 166,73 202,07 188,930,14 4,20 6,14 6,20 5,99 8,13 8,20 8,17 8,47 9,92 14,820,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

600,40 721,01 664,92 727,28 701,21 786,69 823,94 846,00 868,99 973,37 995,99370,02 475,84 409,86 425,28 390,24 435,42 448,80 473,29 501,86 619,50 617,95

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,004,78 53,03 15,56 30,32 17,16 11,65 26,15 19,93 34,60 31,70 37,370,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

322,58 362,86 341,53 343,08 314,62 349,59 359,78 364,52 371,00 442,89 442,35

prethodni podatoci(vo milioni EUR)

1. DR@AVEN SEKTOR1.1 Kratkoro~en1.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 1.1.2. Zaemi1.1.3. Komercijalni krediti1.1.4. Ostanati obvrski

Dostasani neplateni obvrskiOstanato

1.2 Dolgoro~en1.2.1. Obvrznici1.2.2.Zaemi1.2.3. Komercijalni krediti1.2.4. Ostanati obvrski2. MONETARNA VLAST (NBRM)2.1 Kratkoro~en2.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 2.1.2. Zaemi2.1.3. Valuti i depoziti2.1.4. Ostanati obvrski

Dostasani neplateni obvrskiOstanato

2.2 Dolgoro~en2.2.1. Obvrznici2.2.2.Zaemi2.2.2. Valuti i depoziti2.2.4. Ostanati obvrski3. BANKARSKI SEKTOR3.1 Kratkoro~en3.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 3.1.2. Zaemi3.1.3. Valuti i depoziti3.1.4. Ostanati obvrski

Dostasani neplateni obvrskiOstanato

3.2 Dolgoro~en3.2.1. Obvrznici3.2.2.Zaemi3.2.3. Valuti i depoziti3.2.4. Ostanati obvrski4. OSTANATI SEKTORI4.1 Kratkoro~en4.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 4.1.2. Zaemi4.1.3. Valuti i depoziti4.1.4. Komercijalni krediti

Page 77: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

77

42,66 59,95 52,76 51,89 58,46 74,17 62,87 88,84 96,26 144,92 138,2442,66 58,40 52,76 51,89 58,46 74,17 62,87 88,84 96,26 144,92 138,240,00 1,54 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

230,39 245,18 255,06 302,00 310,97 351,27 375,14 372,71 367,13 353,87 378,040,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

207,63 234,14 242,23 283,70 290,16 331,68 357,18 358,06 354,13 341,67 363,900,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

22,76 11,04 12,83 18,30 20,81 19,59 17,96 14,65 13,00 12,20 13,780,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,36

284,52 269,57 327,43 334,18 332,61 329,30 337,70 386,11 394,89 439,80 496,553,70 5,68 5,68 5,68 5,68 13,16 13,16 13,16 13,16 13,16 13,16

280,82 263,89 321,75 328,50 326,93 316,14 324,54 372,95 381,73 426,63 483,392.070,61 2.518,09 2.304,60 2.380,36 2.362,63 2.495,18 2.469,56 2.439,14 2.491,88 2.711,54 2.729,96

1.201,88 1.477,78 1.267,80 1.261,58 1.261,49 1.262,13 1.189,22 1.049,86 1.037,16 1.061,09 1.046,16868,73 1.040,31 1.036,80 1.118,78 1.101,14 1.233,06 1.280,34 1.389,27 1.454,72 1.650,45 1.683,81

4.1.5. Ostanati obvrskiDostasani neplateni obvrskiOstanato

4.2 Dolgoro~en4.2.1. Obvrznici4.2.2. Zaemi4.2.3. Valuti i depoziti4.2.4. Komercijalni krediti4.2.5. Ostanati obvrski5. DIREKTNI INVESTICII:

Zaemi me|u povrzani subjekti5.1. Obvrski kon direktno investirani

subjekti5.2. Obvrski kon direktnite investitoriBRUTO NADVORE[EN DOLGMemorandum stavkiJaven dolgPrivaten dolg

Page 78: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

78

7.8007.5007.2006.9006.6006.3006.0005.7005.4005.1004.8004.500

01.04

.2008

02.04

.2008

03.04

.2008

04.04

.2008

07.04

.2008

08.04

.2008

09.04

.2008

10.04

.2008

11.04

.2008

14.04

.2008

15.04

.2008

16.04

.2008

17.04

.2008

18.04

.2008

21.04

.2008

22.04

.2008

23.04

.2008

24.04

.2008

29.04

.2008

30.04

.2008

TABELI 14. MAKEDONSKA BERZA

min. 15.04.20085.471,42

max. 01.04.20086.743,74

9.5009.0008.5008.0007.5007.0006.5006.0005.5005.000

01.04

.2008

02.04

.2008

03.04

.2008

04.04

.2008

07.04

.2008

08.04

.2008

09.04

.2008

10.04

.2008

11.04

.2008

14.04

.2008

15.04

.2008

16.04

.2008

17.04

.2008

18.04

.2008

21.04

.2008

22.04

.2008

23.04

.2008

24.04

.2008

29.04

.2008

30.04

.2008

BERZANSKI POKAZATELI

mart 2007 april 2007 % promena

1.012.282.116 765.579.458 -24,37

952.557.634 690.514.305 -27,51

59.724.482 75.065.153 25,69

50.614.106 38.278.973 -24,37

252 216 -14,05

10.420.000 299.508.821 2.774,36

16.891.139 57.910.580 242,85

1.039.593.255 1.122.998.859 8,02

5.019 4.312 -14,09

2 6 200,00

10 6 -40,00

5.031 4.324 -14,05

258.640.245.459 227.144.075.361 -12,18

99.350.558.536 86.090.804.360 -13,35

159.289.686.923 141.053.271.001 -11,45

20.906.908.263 19.401.532.712 -7,20

279.547.153.722 246.545.608.073 -11,81

6.707,40 5.815,12 -13,30

7.421,53 6.395,18 -13,83

106,81 107,21 0,37

38 38 -

20 20 -

PROMET (denari)

KLASI^NO TRGUVAWE

AKCII

OBVRZNICI

PROSE^EN DNEVE PROMET (denari)

PROSE^EN DNEVEN BROJ NA TRANSAKCII

BLOK TRANSAKCII

JAVNI BERZANSKI AUKCII

VKUPNO

BROJ NA TRANSAKCII

KLASI^NO TRGUVAWE

BLOK TRANSAKCII

JAVNI BERZANSKI AUKCII

VKUPNO

PAZARNA KAPITALIZACIJA (denari)

PAZARNA KAPITALIZACIJA NA AKCII

BERZANSKA KOTACIJA-AKCII

PAZAR NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

PAZARNA KAPITALIZACIJA NA OBVRZNICI

VKUPNO PAZARNA KAPITALIZACIJA

MBI-10

MBID

OMB

BROJ NA KOTIRANI DRU[TVA

BROJ NA DENOVI NA TRGUVAWE

min. 16.04.20086.169,93

max. 02.04.20087.457,26

Dvi`ewe na Makedonskiot Berzanski Indeks MBI-10

Dvi`ewe na indeksot na javno poseduvani dru{tva MBID

Page 79: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

79

Pazaren segment Promet (denari) Promet (Eur) % Broj na trans.

OFICIJALEN PAZAR 666.096.693 10.857.310 59,31 3.467

REDOVEN PAZAR 99.482.765 1.621.167 8,86 845

BLOK TRANSAKCII 299.508.821 4.880.083 26,67 6

JAVNI BERZ. AUKCII 57.910.580 943.236 5,16 6

VKUPNO 1.122.998.859 18.301.795 100,00 4.324

Struktura na prometot vo april 2008 godina

Blok transakcii26,67%

Javni berzanskiaukcii5,16%

Redoven pazar8,86%

Oficijalen pazar59,31%

10 AKCII SO NAJGOLEM OSTVAREN PROMET NA OFICIJALEN PAZAR

Hartija od vrednost Maks. Min Prose~na Koli~ina Promet Promet % na u~estvo Broj na Pazar. kapital.(denari) (denari) cena (denari) vo denari vo EUR vo prometot transakcii (denari)

Alkaloid Skopje 10.100,00 7.900,00 8.789,52 22.599 193.629.353 3.155.056 23,03 561 12.295.590.219Stopanska banka Bitola 9.980,00 7.700,00 8.606,07 16.736 165.738.109 2.700.664 19,71 71 3.127.092.271Makpetrol Skopje 101.999,00 79.861,00 87.242,62 1.005 89.490.564 1.458.806 10,64 278 9.557.700.865Komercijalna banka Skopje 6.350,00 5.400,00 5.832,35 14.001 82.298.285 1.341.502 9,79 226 11.686.062.674Makstil Skopje 500,00 390,00 422,38 140.266 59.168.689 964.584 7,04 458 6.055.142.814Granit Skopje 1.949,00 1.424,00 1.640,06 33.663 56.852.513 926.995 6,76 501 5.171.882.516Toplifikacija Skopje 13.500,00 9.920,00 11.166,66 3.098 35.190.574 573.679 4,19 219 4.850.301.690GP Mavrovo Skopje 2.401,00 2.290,00 2.362,83 12.427 29.656.891 483.066 3,53 144 595.670.993Beton Skopje 32.499,00 24.800,00 27.818,78 746 21.358.530 348.203 2,54 101 1.121.979.856Replek Skopje 81.000,00 68.000,00 75.451,75 262 20.404.037 332.918 2,43 26 1.762.583.587Ostanati 24.049 87.017.045 1.418.046 10,35 599 29.866.796.873Vkupno 268.852 840.804.590 13.703.520 100,00 3.184 86.090.804.360

Akcija Prose~na cena Prose~na cena % na(denari) (denari) promena

31.03.2008 30.04.2008

@ito Luks AD Skopje 600,00 700,00 16,67%

AKCII SO NAJGOLEM PORAST NA CENATA*

Akcija Prose~na cena Prose~na cena % na(denari) (denari) promena

31.03.2008 31.04.2008

Fer{ped AD Skopje 255.000,00 187.272,73 -26,56%

Ohis AD Skopje 600,00 450,00 -25,00%

ZK Pelagonija AD Bitola 10.600,00 8.591,67 -18,95%

Toplifikacija AD Skopje 13.222,50 10.778,45 -18,48%

Makpetrol AD Skopje 99.882,02 85.046,55 -14,85%

AKCII SO NAJGOLEMO NAMALUVAWE NA CENATA*

109

109

108

107

106

105

105

104

103

01.04

.2008

02.04

.2008

03.04

.2008

04.04

.2008

07.04

.2008

08.04

.2008

09.04

.2008

10.04

.2008

11.04

.2008

14.04

.2008

15.04

.2008

16.04

.2008

17.04

.2008

18.04

.2008

21.04

.2008

22.04

.2008

23.04

.2008

24.04

.2008

29.04

.2008

30.04

.2008

min. 11.04.2008106,81

max. 09.04.2008107,60

Dvi`ewe na indeksot na obvrznici OMB

Page 80: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

80

Koeficient cena U~estvo na stranski U~estvo na stranski

Dru{tvo po akcija / Dividenden na investitori na investitori % Promena

Dobivka po akcija1) prinos april 20082) mart 20083)

Alkaloid AD Skopje 36,00 1,02% 13,21% 13,60% -0,39%

Beton AD Skopje 37,72 0,00% 56,57% 57,08% -0,51%

Granit AD Skopje 19,36 1,35% 25,25% 25,82% -0,57%

Komercijalna banka AD Skopje 11,43 3,28% 57,77% 58,39% -0,62%

Makpetrol AD Skopje 32,65 1,18% 10,40% 10,69% -0,29%

Makstil AD Skopje 89,61 0,00% 80,58% 80,15% 0,43%

Stopanska banka AD Bitola 12,12 6,38% 37,93% 38,21% -0,28%

Toplifikacija AD Skopje 167,92 0,33% 21,92% 22,13% -0,21%

Teteks AD Tetovo 51,44 0,41% 4,91% 4,94% -0,03%

Ohridska banka AD Ohrid 16,88 0,00% 77,51% 77,77% -0,26%

Pokazateli za kotiranite dru{tva od MBI - 10

3) Sostojba na posleden den na trguvawe vo mesecot, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na stranskite investitori vo vkupnata glavnina na dru{tvoto

4) Sostojba na posleden den na trguvawe vo mesecot, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na stranskite investitori vo vkupnata nominalna vrednost na obvrznicite

*Modelot na kalkulacija na prinosot do dostasuvawe e prilagoden na karakteristikite na obvrznicite. Datum na presmetuvawe e 30.04.2008 godina, so poslednata prose~na cena na trguvawe na obvrznicite

Pregled na trguvawe so obvrznici

MAH (%) MIN (%) Posledna Posleden Obem Promet Promet Prinos doprose~na datum na (NV vo Evra) (denari) (Evra) dostasuvawe na

dnevna cena trguvawe obvrznicata*

Obvrznici na RM - "staro devizno {tedewe# (RM01) 90,50 90,00 90,05 30.04.2008 346.601 19.150.536 312.097 8,93%

Obvrznici na RM za denacional.vtora emisija (RMDEN02) 87,50 86,80 87,05 30.04.2008 570.017 30.460.545 496.223 7,96%

Obvrznici na RM za denacional.treta emisija (RMDEN03) 86,10 86,10 86,10 21.04.2008 60.000 3.171.180 51.660 7,42%

Obvrznici na RM za denacional.~etvrta emisija (RMDEN04) 85,50 85,00 85,50 30.04.2008 55.969 2.936.223 47.819 6,91%

Obvrznici na RM za denacional. petta emisija (RMDEN05) 88,00 86,00 86,51 30.04.2008 116.388 6.209.309 101.160 5,98%

Obvrznici na RM za denacional. {esta emisija (RMDEN06) 88,00 85,00 87,10 30.04.2008 246.558 13.137.361 214.198 5,24%

Stranski investitori na Oficijalniot pazar na Berzata

Stranski pravni Stranski fizi~ki Vkupno stranski Vkupno stranski Promena

lica april 2008 lica april 2008 investitori april 2008 investitori mart 2008 vo %

Akcii3) 30,35% 1,51% 31,86% 30,92% 0,94%

Obvrznici4) 4,84% 3,55% 8,39% 8,39% 0,00%

Vkupno Oficijalen pazar 20,51% 2,29% 22,81% 21,82% 0,99%

1) Cena na akcija na 30.04.2008 / Dobivka po akcija2) Pokazatelite se presmetani so koristewe na podatoci od Revidiranite finansiski izve{tai za 2006 godina i isplatenata dividenda za 2006 godina.

Page 81: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

81

april 2008 Kupuvawe % na u~estvo Prodavawe % na u~estvo

Stranski fizi~ki lica 2,73% 6,84%

Stranski pravni lica 33,21% 46,65%

Vkupno stranski 35,94% 53,49%

Doma{ni fizi~ki lica 34,44% 31,24%

Doma{ni pravni lica 29,62% 15,27%

Vkupno doma{ni 64,06% 46,51%

U~estvo na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata5)

Promet po ~lenki

^lenka [ifra Klasi~no Klasi~no Blokovi Blokovi Dr`ava Dr`ava Vkupnotrguvawe trguvawe % % %

Komercijalna banka AD Skopje KB 321.412.012 20,99 314.448.200 52,49 0 0,00 635.860.212

Inovo broker AD Skopje IN 77.401.234 5,06 195.098.400 32,57 0 0,00 272.499.634

NLB Tutunska broker AD Skopje TN 222.810.753 14,55 0 0,00 0 0,00 222.810.753

Ilirika Investments AD Skopje IL 116.105.842 7,58 0 0,00 36.311.900 62,70 152.417.742

Auctor brokeri AD Skopje AK 108.684.127 7,10 32.443.543 5,42 0 0,00 141.127.670

Alta Vista broker AD Skopje AV 88.928.204 5,81 0 0,00 0 0,00 88.928.204

Fer{ped Broker AD Skopje FR 23.147.787 1,51 57.027.500 9,52 0 0,00 80.175.287

TTK banka AD Skopje TK 45.496.179 2,97 0 0,00 21.195.000 36,60 66.691.179

Investbroker AD Skopje MI 59.523.317 3,89 0 0,00 0 0,00 59.523.317

Sileks banka AD Skopje SL 58.060.518 3,79 0 0,00 0 0,00 58.060.518

VIP AD Skopje VP 56.925.754 3,72 0 0,00 0 0,00 56.925.754

Ohridska banka AD Ohrid OH 56.155.806 3,67 0 0,00 0 0,00 56.155.806

Eurobroker AD Skopje EU 54.534.065 3,56 0 0,00 299.815 0,52 54.833.880

Bro-dil AD Skopje BD 47.321.345 3,09 0 0,00 0 0,00 47.321.345

Publikum AD Skopje PB 37.179.385 2,43 0 0,00 0 0,00 37.179.385

Po{tel Broker AD Skopje PT 29.257.906 1,91 0 0,00 0 0,00 29.257.906

Bitola Broker AD Bitola BB 28.822.296 1,88 0 0,00 103.865 0,18 28.926.160

Peon broker AD Skopje PE 25.807.330 1,69 0 0,00 0 0,00 25.807.330

Stopanska banka AD Skopje SB 20.354.790 1,33 0 0,00 0 0,00 20.354.790

Moj broker AD Skopje MO 17.103.313 1,12 0 0,00 0 0,00 17.103.313

UNI banka AD Skopje BL 12.077.018 0,79 0 0,00 0 0,00 12.077.018

Dinev broker AD Skopje DN 11.388.642 0,74 0 0,00 0 0,00 11.388.642

Beta broker AD Skopje BE 6.990.554 0,46 0 0,00 0 0,00 6.990.554

KBC Sekjuritis AD Skopje SZ 5.670.741 0,37 0 0,00 0 0,00 5.670.741

Vkupno 1.531.158.917 100,00 599.017.643 100,00 57.910.580 100,00 2.188.087.139

5) Sostojba na posleden den na trguvawe vo mesecot, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost a koja se odnesuva na u~estvoto na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata.

Page 82: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

82

Promet (denari) Prose~na cena (denari) Promet (denari) Prose~na cena (denari)

KOMERCIJALNA BANKA AD SKOPJE TOPLIFIKACIJA AD SKOPJE

Promet (denari) Prose~na cena (denari) Promet (denari) Prose~na cena (denari)

MAKPETROL AD SKOPJE STOPANSKA BANKA AD BITOLA

Promet (denari) Prose~na cena (denari) Promet (denari) Prose~na cena (denari)

TETEKS AD TETOVO MAKSTIL AD SKOPJE

Promet (denari) Prose~na cena (denari) Promet (denari) Prose~na cena (denari)

BETON AD SKOPJE OHRIDSKA BANKA AD OHRID

Promet (denari) Prose~na cena (denari) Promet (denari) Prose~na cena (denari)

ALKALOID AD SKOPJE GRANIT AD SKOPJE

Page 83: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

83

Page 84: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

84

KREDITNI LINII ZA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJAobezbedeni od Vladata na Republika Makedonija, sostojba vo oktomvri 2007 godina

(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi za site kreditni linii se dostapni vo delovnite banki, osven informaciite za replasiraweto na sredstvata odKompenzacionite fondovi od stranska pomo{ i od druga stranska pomo{ koi se dostapni vo Ministerstvoto za finansii)

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period

Godi{na kamatna stapka

Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Stepen na iskoristenost

na sredstvata

Kreditna linija za nabavka na oprema od

italijansko proizvodstvo

MBPR

do 2.000.000 E

7 godini

Do 1.5 godina

7%

1. Hipoteka na nedvi`en imot;

2. Ra~na zaloga na oprema;

3. Menici i dr.

Stokov kredit namenet za nabavka na ma{ini i oprema so

italijansko poteklo.

Profitabilni investicioni proekti na privatni investitori

od dejnosti predvideni vo Nacionalnata klasifikacija na

dejnosti, osven:

E -Trgovija;

J - Javna uprava, zadol`itelna socijalna za{tita;

M - Privatni doma}instva so vraboteni lica; i

N - Eksteritorijalni organizaci i tela.

Vladata na Republika Italija obezbedi 12.704.840 milioni E,

od koi za koristewe ostanuvaat 62.704,36 E.

Stepen na iskoristenost 99,51%.

Kreditirawe mali biznisi (mikro, mali i sredni pretpri-

jatija) od strana na KfW od Gemanija

MBPR

do 50.000 E

do 4 godini

do 1 godina

11% do 16% na godi{no nivo

Blanko menica so izjava zaverena kaj notar, so najmalku 2 `iran-

ti; Bariran ~ek so izjava zaverena kaj notar, menica i/ili bari-

ran ~ek od drugi bonitetni pravni lica - garanti; Hipoteka;

Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava; Depo na vrednosni

predmeti i hartii od vrednost; Gra|anski ~ekovi; po potreba i

drugo, prifatlivo za Bankata. Pri procenuvawe na kreditite se

primenuva posebna kreditna tehnologija koja e fokusirana na

socio-ekonomskata sostojba na pretpriema~ot i negoviot biznis,

vo odnos na kolateralot.

1. Finansirawe na osnovni sredstva (nabavka na oprema, ma{ini,

alati, instalacii, grade`no zemji{te, renovirawe i

modernizacija);

2. Finansirawe na obrtni sredstva (surovini, repromaterijali,

trgovska stoka).

Privatni trgovski dru{tva, poedinci, individualni

pretpriema~i, zanaet~ii, prodava~i na pazar i samostojni

vr{iteli na dejnost.

Prviot i vtoriot kredit od KfW od Germanija vo visina od 13

mil. E e 100% iskoristen. Od naplatenite anuiteti se kreira

revolving fond. Od juli 2007 godina po~na da se koristi i treta-

ta tran{a od 7,7 mil E. Iskoristeni 5,5 milioni E.

Kreditnata linija za sozdavawe i odr`uvawe na rabotni

mesta vo MSTD od Bankata za razvoj pri Sovetot na Evropa

MBPR

Do 400.000 E

Do 7 godini so vklu~en grejs period

Do 2 godini

Promenliva kamatna stapka (momentalno okolu - 9% godi{no)

Standardno obezbeduvawe prifatlivo za bankite u~esni~ki

(hipoteka, ra~na zaloga i sl.).

Sozdavawe na novi rabotni mesta preku investicii vo site

sektori osven primarno zemjodelsko proizvodstvo, od strana na

mali i sredni trgovski dru{tva.

Mali i sredni trgovski dru{tva

Vkupen iznos na kreditnata linija e 10.000.000 E, a dosega se

iskoristeni 5.000.000 E.

Page 85: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

85

Delovni banki koi go

nudat kreditot

Zabele{ka

Eurostandard b Skopje, IK b Skopje, Invest b Skopje,

Komercijalna b Skopje, Makedonska b Skopje, Ohridska b

Ohrid, Sileks b Skopje, Stopanska b Skopje, Stopanska b

Bitola, TTK Skopje, Tutunska b Skopje, UNI b Skopje

Ednokratna provizija od 1,2% se pla}a za uslugite na prokura-

torot, dokolku se koristat negovi uslugi.

Od naplatenite anuiteti }e se kreira revolving fond za

odobruvawe krediti pod slednite uslovi:

- iznos: od 50.000 - 500.000 E;

- rok na vra}awe: od 1- 3 godini;

- kamatna stapka od 7% za firmi koi ve}e koristele kredit

od Stokovata kreditna linija i 8% za ostanatite

zainteresirani firmi;

- namena: za trajni obrtni sredstva.

Izvozna i kreditna banka AD Skopje,

Tutunska banka AD Skopje,

Prokredit banka AD Skopje

Investbanka ad Skopje

Mo`nosti DOO Skopje

Programata "Kreditirawe mali biznisi# nameneta e za poddr{ka

na mikro, mali i sredni pretprijatija koi se 100% vo privatna

sopstvenost, se cel da se ovozmo`i pristap na istite do finan-

siski sredstva, transformirawe vo zakonski formi i integri-

rawe na istite vo finansiskiot pazar.

Komercijalna banka AD Skopje,

Ohridska banka AD Ohrid, i

Stopanska banka AD Bitola

Sredstvata od ovaa kreditna linija se za parcijalno

finansirawe (do 50%) na izdr`ani investicioni proekti vo

korist na MSTD, so {to }e se zajakne nivnata operativna

sostojba i mo`nost za sozdavawe i zadr`uvawe na okolu 950

rabotni mesta po iskoristuvawe na site sredstva koi se na

raspolagawe od zaemot.

Page 86: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

86

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period

Godi{na kamatna stapka

Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Stepen na iskoristenost

na sredstvata

Programa za kreditirawe na razvojot na MSP od strana na

KfW od Gemanija. - revolving fond

MBPR

50.000 - 400.000 E

Do 4 godini so vklu~en grejs period

do 6 meseci

10%

1. Hipoteka;

2. Menici;

3. Zalog na podvi`ni predmeti,prava i hartii od vrednost ili

zalog na nedvi`en imot

Modernizacija i pro{iruvawe na postoe~ki privatni MSP, i

osnovawe na novi. Minimum 40% od kreditot se koristi za

osnovni sredstva; Maksimum 60% od kreditot mo`e da se

koristi za obrtni sredstva.

MSP koi se nad 51% vo privatna sopstvenost.

KfW od Germanija obezbedi 15 milioni E, koi se 100%

iskoristeni. Od naplatenite anuiteti kreiran e revolving

fond.

Eurostandard AD Skopje, Izvozna i Kreditna banka AD Skopje,

Invest banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje,

Makedonska banka AD Skopje, Ohridska banka AD Ohrid, Sileks

banka AD Skopje, Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka

AD Bitola, TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje,

UNI banka AD Skopje

Kreditirawe na proizvodstvo nameneto za izvoz od

sredstvata dodeleni od stranata na Vladata na

Republika Makedonija - MBPR

do 2.000.000 E

Do 12 meseci (za izvozni aran`mani)

nema (vra}aweto na kreditot e ednokratno)

8%

1. Hipoteka;

2. Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava;

3. Bonitetni hartii od vrednost;

4. Drugi voobi~aeni formi na obezbeduvawe

Finansirawe na izvozni aran`mani za surovini i

repromaterijali vrz osnova na sklu~eni dogovori za izvoz.

Privatni trgovski dru{tva koi imaat proizvodstvo nameneto za

izvoz.

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva za

ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se plasirani

50,5 milioni E.

UNI Banka AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje, Izvozna i

kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje, Komercijalna

banka AD Skopje, Makedonska banka AD Skopje, Ohridska banka AD

Ohrid, Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka AD Bitola,

TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje, Sileks Banka AD

Skopje

Dokolku dru{tvoto go osigura izvozot, kamatnata stapka ke se

namali za 0,5%.

Kreditna linija za finansirawe na trajni obrtni sredstva

dodeleni od Vladata na Republika Makedonija - MBPR

Do 300.000 E

3 godini

nema

8%

Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za

delovnite banki

Finansirawe na trajni obrtni sredstva

Izvozno-orientirani trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva

za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 2005 dosega se

plasirani 750 iljadi E.

Eurostandard banka, Izvozna i Kreditna banka, Investbanka,

Komercijalna banka, Makedonska banka, Ohridska banka, Sileks

banka, Stopanska banka Bitola, Teteks-Kreditna banka,

Tetovska banka, Tutunska banka i UNI banka

Page 87: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

87

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period

Godi{na kamatna stapka

Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Krediti od kreditnata linija od Me|unaroden fond

za razvoj na zemjodelstvoto IFAD 1, IFAD 2 i

revolving fond

1. 2.000 E mikro krediti;

2. 50.000 E za primarno zemjodelsko proizvodstvo;

3. 150.000 E za prerabotka

4. 150.000 E za trgovija so zemjodelski proizvodi

do 7 godini zavisno od vidot i namenata na kreditot

do 3 godini, zavisno od vidot i namenata

- od 6% do 18% godi{no za mikro krediti,

- od 6% do 16% godi{no za primarno proizvodstvo (zavisno od

finansiskata institucija preku koja se odobruva kreditot),

- 7% godi{no za prerabotka i trgovija so zemjodelski

proizvodi

1. zalog na podvi`en imot (oprema, traktori, vozila,

mehanizacija i drugo);

2. hipoteka na nedvi`en imot;

3. kreditosposobni `iranti (fizi~ki ili pravni lica);

4. drugi instrumenti na obezbeduvawe koi }e gi utvrdi

bankata ili {tedilnicata.k

1. sto~arsko proizvodstvo;

2. rastitelno proizvodstvo;

3. zemjodelska mehanizacija;

4. oprema i obrtni sredstva za otkup na zemjodelski proizvodi

koi }e se prerabotuvaat;

5. trgovija so zemjodelski proizvodi i nivna prerabotka.

1. Primarni zemjodelski proizvoditeli;

2. prerabotuva~i na hrana; i

3. trgovci so zemjodelski proizvodi.

Proektot za razvoj na privatniot sektor na Fondot za

me|unarodna sorabotka i razvoj od Tajvan revolving fond

NBRM

1. do 400.000 $ za mali i sredni pretprijatija

2. do 200.000 $ za zemjodelstvo

1. do 7 godini za MSP,

2. do 5 godini za zemjodelstvo

do 2 godini

Ohridska banka a.d Ohrid - 8,89% ;

Stopanska banka a.d Skopje - 7,238 do 12,245;

Komercijalna banka a.d Skopje - 7,89%;

Tutunska banka a.d Skopje - 7,88%;

Invest banka a.d. Skopje - 7,3875%;

Makedonska banka a.d Skopje - 7,75%

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.

1. krediti za mali i sredni pretprijatija

- za osnovni sredstva (ma{ini i oprema, od bilo koja priroda,

osven steknuvawe na zemja), i

- za obrtni sredstva (surovini i rezervni delovi).

2. krediti vo oblasta na zemjodelstvoto

- nabavka na zemjodelska mehanizacija, osnovno stado,

oran`erii, podigawe na nasadi, oprema, nabavka na surovini,

repromaterijali.

Mali i sredni pretprijatija i individualni zemjodelski

proizvoditeli kako i pretprijatija anga`irani vo proizvodstvo-

to ili marketingot na zemjodelski proizvodi.

Krediti za razvoj na privatniot sektor od

Me|unarodna banka za obnova i razvoj (MBOR)

Revolving fond - NBRM

nema limit

1. do 3 godini za obrtni sredstva;

2. do 5 godini za investicioni proekti, vo koi se raboti na

modernizacija na tehnolo{ki proces

Soglasno kreditnata politika na delovnite banki

Ohridska banka a.d Ohrid - 8,51% i 8,30%

Tutunska banka a.d Skopje - 7,30%

Invest banka a.d. Skopje - od 9% do 12%

Stopanska banka a.d Bitola - od 8,50%

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki vo

realizacijata na sredstvata od Revolving Fondot.

1. Finansirawe na obrtni sredstva (nabavka na surovini,

repromaterijali, dopolnitelna oprema i rezervni delovi za

zgolemuvawe na obemot na proizvodstvoto za poddr{ka na

izvozni aktivnosti ili supstitucija na uvoz);

2. Finansirawe na investicioni proekti koga se raboti za

modernizacija na tehnolo{ki proces.

Pretprijatija vo privatna sopstvenost, kako i

individualni zemjodelski proizvoditeli.

Page 88: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

88

Stepen na iskoristenost

na sredstvata

Delovni banki koi go

nudat kreditot

Zabele{ka

Me|unaroden fond za razvoj na zemjodelstvoto IFAD dodeli dva

krediti: 6.2 mil.$ (IFAD 1) i 8 mil.$ (IFAD 2). Povle~eni i

iskorosteni se site sredstva. Od vratenite anuiteti e formi-

ran revolving fond.

Investbanka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje,

Tutunska banka AD Skopje, KIB Kumanovo, Stopanska Banka AD

Bitola [tedilnica Mo`nosti i

[tedilnica FULM

Zaklu~no so 15.10.2007 godina, preku Zemjodelskiot krediten

diskonten fond se refinansirani 2664 krediti vo vkupen

iznos od 16,1 milioni evra (IFAD 1, IFAD 2 i revolving fond)

Sredstvata od Zaemot od Fondot za me|unarodna sorabotka i

razvoj (ICDF) - Tajvan se celosno iskoristeni. Sredstvata od

Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj bankite u~esni~ki koi gi

plasiraat na krajnite korisnici pod istite uslovi.

Ohridska banka a.d Ohrid, Stopanska banka a.d Skopje,

Komercijalna banka a.d Skopje, Tutunska banka a.d Skopje, Invest

banka a.d. Skopje i Makedonska banka a.d Skopje.

So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansiraat najmnogu

85% od vkupnata vrednost na pod-proektot. Bankata i krajniot

korisnik na pod-zaemot }e go finansiraat ostatokot od najmalku

15%.

Kreditnata linija za razvoj na privatniot sektor odobrena od

Svetska Banka (Zaemite 4015MK i 4240MK) e celosno

iskoristena. Za ponatamo{no koristewe na raspolagawe se

sredstvata od Revolving Fondot.

Ohridska banka a.d Ohrid, Tutunska banka a.d Skopje, Invest

banka a.d. Skopje, Stopanska banka a.d Bitola.

So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansiraat do 70%

od vkupnata vrednost na pod-proektot. Krajniot korisnik }e go

finansira ostatokot od najmalku 30%.

Page 89: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

89

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period

Godi{na kamatna stapka

Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Stepen na iskoristenost

na sredstvata

Poddr{ka na razvojot na mali i sredni pretprijatija od

Vladata na Holandija -Makedonskata razvojna fondacija za

pretprijatijata

1. Zaem tip 1 do 10.000 E

2. Zaem tip 2 od 15.000 do 75.000 E

3. Zaem tip 3 do 15.000 E

do 5 godini, (Rokot n vra}awe mo`e da bide i podolg,

vo zavisnost od ciklusot na proizvodstvo).

do 1 godina (Grejs periodot mo`e da bide i podolg, vo zavis-

nost od ciklusot na proizvodstvo).

Ja odreduva individualno sekoja finansiska institucija.

Soglasno kreditnata politika na finansiskata institucija

vklu~ena vo sproveduvawe na kreditnata linija.

Za investicii vo osnovni sredstva i raboten kapital

tip 1: individualni zemjodelci, samostojno vraboteni lica i

pretpriema~i na mikro pretprijatija;

tip 2: mali pretprijatija so najmnogu 50 vraboteni

tip 3: mali pretprijatija so najmnogu 10 vraboteni.

Vladata na Holandija obezbedi 7,2 mil. E. Iskoristeni se

100%. Od naplatenata glavnina se formira revolving fond,

koj se plasira pod istite uslovi.

Kreditna linija za kreirawe novi rabotni mesta vo mali i

sredni pretprijatija od Bankata za razvoj pri Sovetot na

Evropa revolving fond NBRM

nema limit

od 5 do 10 godini

Grejs periodot go odreduva bankata vo zavisnost od vrednosta na

pod-zaemot i mo`niot obrt na sredstvata vo odnos na vremeto za

vra}awe na istiot.

Stopanska banka a.d. Skopje - 9,5% do 9,7%;

Komercijalna banka a.d. Skopje - od 6,89% do 8,55%;

Ohridska banka a.d. Ohrid - od 8,59%.

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.

Izgradba/nabavka na imot, nabavka na ma{ini i oprema, nabavka

na surovini i rezervni delovi, kako i aktivnost na edukativni

trening programi.

Izvozno-orientirani trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva za

ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 2005 dosega se plasirani 750

iljadi E.

Eurostandard banka, Izvozna i Kreditna banka, Investbanka,

Komercijalna banka, Makedonska banka, Ohridska banka, Sileks

banka, Stopanska banka Bitola, Teteks-Kreditna banka, Tetovska

banka, Tutunska banka i UNI banka

Sredstvata od Zaemot odobren od Bankata za razvoj pri Sovetot

na Evropa (CEB) vo iznos od EUR 5,113 milioni se celosno

iskoristeni. Sredstvata od Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj

bankite u~esni~ki koi gi plasiraat na krajnite korisnici pod

istite uslovi.

Kreditna linija za finansirawe na MSP dodeleni

od Vladata na Republika Makedonija - MBPR

Do 500.000 E

8 godini

Do 1 godina

8%

Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za

delovnite banki

Finansirawe na osnovni i obrtni sredstva

Mali i sredni trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva

za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se

plasirani 20 milioni E.

Page 90: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

90

Delovni banki koi go

nudat kreditot

Zabele{ka

Tutunska banka AD Skopje, IK banka AD Skopje, Mo`nosti DOO

Skopje

Stopanska banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje i

Ohridska banka AD Ohrid.

Sredstvata ne mo`e da se koristat za proekti od zemjodelstvoto,

osven za prerabotka i dorabotka na zemjodelski proizvodi.

Se isklu~uva od finansirawe obrtniot kapital i uslugite

povrzani so operaciite na proektot (tro{ocite za odr`uvawe,

plati i drugo).

So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansira najmnogu 50%

od vkupnata vrednost na pod-proektot. Ostanatite 50% se

finansiraat od sopstveni sredstva na krajniot korisnik ili od

sredstva na bankata u~esni~ka

UNI Banka AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje, Izvozna i

kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje,

Komercijalna banka AD Skopje, Makedonska banka AD Skopje,

Ohridska banka AD Ohrid, Stopanska banka AD Skopje,

Stopanska banka AD Bitola, TTK banka AD Skopje, Tutunska

banka AD Skopje, Sileks Banka AD Skopje

Kreditna linija/ Izvor na sredstva

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period

Godi{na kamatna stapka

Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Stepen na iskoristenost

na sredstvata

Delovni banki koi go nudat

kreditot/

Ministerstvo za finansii

Zabele{ka

Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od

kompenzacioni fondovi od stranska pomo{

(Odluka od Sl. v. 60/2004)

Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po

voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.

9 meseci 5 godini

3 meseci 1 godina

3% 3%

Bankarska garancija Hipoteka vo visina 2:1

ili bankarska garancija

1. surovini;

2. repromaterijali. investicioni proekti

MSP od oblasta na stopanstvoto

Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.

So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 22.575.000 milioni denari.

Ministerstvo za finansii,

Sektor za upravuvawe so kapital,

Oddelenie za stranska pomo{

Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od

strana na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno

odobruvawe vr{i Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od

Vladata na Republika Makedonija.

Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od

kompenzacioni fondovi od druga stranska pomo{

(Odluka od Sl. v. 28/2005)

Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po

voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.

9 meseci 5 godini

3 meseci 1 godina

3,5% pod eskontnata stapka na 3,5% pod eskontnata stapka na

Narodna banka na R.M Narodna banka na R.M

Bankarska garancija Hipoteka vo visina 2:1

ili bankarska garancija

1. surovini;

2. repromaterijali investicioni proekti

MSP od oblasta na stopanstvoto

Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.

So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 66.889.000 milioni denari.

Ministerstvo za finansii,

Sektor za upravuvawe so kapital,

Oddelenie za stranska pomo{

Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od strana

na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno odobruvawe vr{i

Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od Vladata na Republika

Makedonija.

Page 91: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

91

DRUGI PROEKTI ZA PODDR[KA NA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJA, sostojba oktomvri 2007 g.(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi se dostapni kaj implementatorite)

Garancii

Uslovi pod koi se

odobruva garancija

Vidovi garancii

Maksimalen iznos

Rok na vra}awe na

kredit

Nadomest

za garancija

Garanten Fond na Makedonska Banka za

Podr{ka na Razvoj - Proekt na

Vladata na RM

Garancii se dodeluvaat za site dolgoro~ni krediti za

investicii od kreditnite linii distribuirani preku

bankite potpisni~ki na dogovori za sorabotka so

MBPR

Garancii za kredit obezbedeni so instrumenti za

obezbeduvawe koi bankite ne gi prifa}aat.

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za

kredit koja mo`e da bide izdadena od Garantniot Fond

e 35.000 EVRA vo denarska protivvrednost;

- maksimalniot iznos na kredit za koja mo`e da bide

izdadena garancija e 150.000 EVRA vo denarska pro-

tivvrednost;

- garancijata ne mo`e da nadmine iznos od 33 % od

glavnicata na baraniot kredit.

Garancija mo`e da se izdava na krediti/ nabavki so

maksimalen rok na otplata od 10 godini.

2,2 % godi{no na saldoto na garancijata

Garanten fond - proekt na

[vedskata agencija za

me|unarodna razvojna sorabotka (SIDA)

Garancii za kredit: se izdavaat za site krediti od kreditnite linii

distribuirani preku bankite potpisni~ki za sorabotka so GF

Garancii za dobavuva~i: se izdavaat na dobavuva~ite so koi Garanti

Fond ima dogovor za sorabotka, a koi prodavaat oprema i repromateri-

jali na odlo`eno pla}awe

1. Garancii za kredit

2. Garancii za dobavuva~i

3. Garancii za dobavuva~i so kredit

(kombinacija od prethodnite dva vida)

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za kredit koja mo`e da

bide izdadena od Garanti Fondot e 60.000 evra vo denarska protivvred-

nost;

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za dobavuva~i za

nabavka na osnovni sredstva koja mo`e da bide izdadena od Garanti

Fondot e 60.000 evra vo denarska protivvrednost;

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za nabavka na surovini

i repromaterijali koja mo`e da bide izdadena od Garanti Fondot e

30.000 evra vo denarska protivvrednost;

- garancijata ne mo`e da nadmine iznos od 60 % od glavnicata na

baraniot kredit/osnovnoto sredstvo/repromaterijalite i surovinite

Garancija mo`e da se izdavana krediti/nabavki so maksimalen rok na

otplata od 5 godini so vklu~en grejs period

Garancii za kredit:

- 2% od visinata na garancijata na godi{no nivo

Garancii za dobavuva~i:

- 3% od visinata na garancijata na godi{no nivo;

Krediten

fond

Vidovi

krediti

Namena na

kreditot

Iznos

Rok na

vra}awe

Godi{na

kamatna

stapka

Fond za kreditirawe MSP - proekt na

Amerikanskata agencija za me|unaroden razvoj

(USAID) norve{kiot dr`aven investiciski

fond NORFUNDKratkoro~ni inovativni krediti za obrtni sred-

stva za MSP: krediti za finansirawe na nara~ki

za poznat kupuva~, proizvodstvo nameneto za

izvoz, faktoring i dr.

Finansirawe na podgotovka na proizvodstvo i

isporaka na proizvodi na doma{ni i stranski

pazari, nabavka na surovini i repromaterijali,

tro{oci za pakuvawe, rabotna sila, testirawe,

transport, carina, danoci, i dr.

od 4.500.000 MKD do 5.000.000 MKD

od 30 do 179 dena

od 8% do 12%

Page 92: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

92

Manipulativen

tro{ok

Obezbeduvawe

Celni grupi

Implementator

Namena na garancijata

1. Hipoteka vo odnos 1:1,2 dadena kaj delovnata banka

(za celiot iznos na kreditot) .

2. Dokolku ne se raspolaga so takov imot, se obezbedu-

va kolateral kaj MBPR (koj {to ne go prima delovnata

banka) vo odnos 1:1,2, samo na garantiraniot del od

kreditot.

Zanaet~ii, trgovci poedinci, mikro, mali i sredni

trgovski dru{tva (registrirani vo RM i so najmalku

51% privaten kapital)

Komercijalna banka ad Skopje, Stopanska banka ad

Bitola, Investbanka ad Skopje, Eurostandard banka ad

Skopje, TTK Banka ad Skopje, Sileks banka ad Skopje,

[tedilnica Mo`nosti Skopje

Za krediti vo investii vo postoe~ki ili novi

tehnologii so koi se zgolemuva izvozot od RM

- 1,5% ednokratno, za garancii za kredit;

- 1% ednokratno, za garancii za dobavuva~i.

Dvi`en (oprema, mehanizacija, vozila) i nedvi`en imot (objekti,

zemji{te), menici, dr.

- potencijalni osnova~i na MSP

- postoe~ki MSP so dominanten privaten kapital i najmnogu 50

vraboteni

- vr{iteli na zemjodelska dejnost

Centar za pottiknuvawe na razvojot na mali i sredni dru{tva Skopje

Zapo~nuvawe ili pro{iruvawe na biznis (garancijata ne se izdava za

potro{uva~ki i stanbeni krediti)

Garanti Fond e institucija koja e osnovana vo 2002 godina

Provizii

Obezbeduvawe

Celni grupi

Implementator

Osnova~ na

fondot

1. 0,5% za obrabotka na barawe; i

2. 2% za upravuvawe so kreditot.

Bankarski garancii, polisa za osiguruvawe izvoz,

barirani ~ekovi, zalog, menici, dr.

Pretprijatija od navedenite industriski gran-

ki mo`at da podnesat barawa za kredit:

1. proizvodstvo na prehranbeni proizvodi i

pijalaci;

2. proizvodstvo na tekstil i tekstilni proizvodi;

3. proizvodstvo na ko`a, predmeti od ko`a i

ko`na galanterija;

4. proizvodstvo na osnovni metali i standardni

metalni proizvodi;

5. proizvodstvo na grade`ni materijali;

6. preprabotka na drvo o proizvodi od drva,

proizvodstvo na ma{ini i elektri~ni uredi.

MSP Fond Skopje

MSP fondot e osnovan i upravuvan od Razvojna

Fondacija Krimson.

Page 93: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

93

Zabele{ka

Kapitalot za izdavawe na garancii iznesuva 2.500.000 Evra, sredstvata

se obezbedeni od SIDA(Swedish international development cooperation agency).

Garanti Fond zaklu~no so 15.10.2007 ima izdadeno garancii vo visina na

ne{to pove}e od 3.000.000 evra, koristej}i go i revolvingot na

sredstvata.

Za tekovnata godina Garanti Fond raspolaga so okolu 500.000 Evra

(sredstva od revolvingot)

Zabele{ka

MSP fondot kreditira privatni pravni subjekti:

1. koi vr{at dejnosti vo proizvodstvoto, trgovija

i uslugi;

2. koi poka`uvaat pozitivni finansiski rezul-

tati vo dosega{noto rabotewe;

3. ~ij broj na vraboteni se dvi`i od 5 do 200 lica;

4. kredito-baratelite treba da ja vr{at istata

dejnost najmalku 3 godini, ili pak menaxerite na

tie pretprijatija da imaat iskustvo vo vr{eweto

na taa dejnost kako fizi~ki lica dokolku pret-

prijatieto e formirano pred pomalku od 3 godini;

5. prioritet imaat pretprijatijata koi se izvozno

orientirani, obezbeduvaat pogolem broj na novi

vrabotuvawa, ostvaruvaat neto devizni prilivi,

koristat doma{ni surovini i se gri`at za

za{tita na ~ovekovata okolina.

Vladata na RM vo dekemvri 2005 godina formira{e

Garanten fond, so transfer na 231 milioni MKD od

buxetot na RM . Celta za formirawe na GF e na cel-

nite grupi da im se olesni pristapot do bankarskite

krediti za investici, vo pogled na kolateralot po

kreditite.

Page 94: MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA · zemale plata za prethodniot mesec iznesuva 9,1%, {to vo odnos na april 2007 godina pretstavuva namaluvawe od 3,1 p.p. Sepak, kako

94

PODGOTVUVA I IZDAVA

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

ZAMENIKGLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

^LENOVI NA UREDUVA^KI ODBOR

PODGOTOVKA I PE^AT

TIRA@

PREVOD

MINISTERSTVO ZA FINANSIIREPUBLIKA MAKEDONIJAul. �Dame Gruev� 14, 1000 Skopje,Tel: (389) 02 117 288, Faks: (389) 02 117 280Internet adresa: http://www.finance.gov.mk

D-r Trajko Slaveski

Doc. D-r Nikica Mojsoska Bla`[email protected]

Sne`ana Delevska,M-r Mi{o NikolovAneta Dimovska

Global Komunikacii, Skopje

500 primeroci

@ana [okarovskaMaja Petrovska

PRI KORISTEWETO NA PODATOCITEOD OVAA PUBLIKACIJA, GI MOLIMEKORISNICITE ZADOL@ITELNODA GO NAVEDAT IZVOROT

ISSN 1409 - 9209Bilt. Minist. Finans.3/4-2008