MediaonwijsheidMisleiding, manipulatie, mythes online

Dr. Katleen GabrielsVlaams Mediawijs Congres 2016

Gent15 november 2016

katleen.gabriels@vub.ac.be

“We are creating a world where anyone, anywhere may express his or her beliefs, no matter how singular, without fear of being coerced into silence or conformity”

(1996)

https://www.eff.org/cyberspace-independence

‛“the construction of collective intellect or imagination. Internetworked data would thenprovide the technical infrastructure for the collective brain or hypercortex of livingcommunities” (Lévy, 1994/1997, p. 9)

‛“We pass from the Cartesian cogito to cogitamus” (Lévy, 1994/1997, p. 17)

Lévy, P. (1994/1997 [1994: L’Intelligence collective. Pour une anthropologie du cyberespace]). Collectiveintelligence: Mankind’s emerging world in cyberspace. Cambridge: Perseus books.

‛“We’ve created more human-made information in the last five years than in all ofhuman history before them” (Levitin, 2016, pp. x-xi)

Levitin, D. (2016). A field guide to lies and statistics. A neuroscientist on how to make sense of a complex world.

London: Viking.

ARPANet (Advanced Research Projects Agency Network, jaren 1960)

World Wide Web (jaren 1990)‛Web 1.0 (jaren 1990)‛Web 2.0 (eind jaren 1990, begin jaren 2000) – ‘produsage’

Mobiel internet (jaren 2000)‛‘Onlife’‛Uitloggen is een illusie

Web 3.0 (jaren 2010)‛Internet of Things (IoT)

INTERNET

Formeel

Commercieel

Openbaar

Privé

Mobiel

Informeel

Politiek

…

‛i. valse informatie

‛ii. emotionalisering: het bespelen van het hart

‛iii. niet neutraal: beïnvloeding, misleiding, manipulatie

‛iv. feilbaarheid

‛v. mythe van het multitasken

‛vi. wapen je!

‛vii. tot slot

i. i. valse informatie

Wat is de mens?

Sociaal dier

Verhalen vertellen

Rationeel-irrationeel

Emotioneel

Goedgelovig (bijgeloof)

Roddel

(Valse/onbetrouwbare) informatie verspreiden

…

‘man the food-gatherer reappears incongruously as information-gatherer’(Marshall McLuhan, 1966)

‛Vorm van hedendaagse folklore, in lijn met mondelinge overlevering

‛Zou niet blijven bestaan als mensen niet de (sociale) behoefte voelden om verhalen(informatie) te delen en op die manier met anderen in contact te staan

http://www.volkskrant.nl/tech/techblog-facebook-gaat-er-met-jouw-geheimen-vandoor-niet~a4388372

http://cogink.com/cleese/

http://www.snopes.com/politics/soapbox/revocation.asp

‛ii. emotionalisering: het bespelen van het hart

‛- Democratisering van emoties: onmiddellijkheid

‛- De hegemonie van het gevoel

‛- Clickbait

‛

http://www.politifact.com/

http://www.huffingtonpost.co.uk/entry/daily-mail-correction-were-from-europe-eu-referendum_uk_5763cfe6e4b01fb6586374d8

‛iii. niet neutraal: beïnvloeding, misleiding, manipulatie

‘Verborgen moraliteit’

Technische vooringenomenheid

Maatschappelijke vooringenomenheid

Vooringenomenheid o.b.v. populariteit

Vooringenomenheid o.b.v. ‘ouderdom’

SEO

Sponsoring

...

‛‘Search engine manipulation effect’

Epstein, R., & Robertson, R. E. (2015). The search engine manipulation effect (SEME) and its possible impacton the outcomes of elections. PNAS 112 (33), pp. E4512-E4521.

‛‘Mens is redelijk wezen’

‛‘Mens is autonoom wezen’

- Facebook als belangrijke nieuwsbron voor burgers

- Echokamer; Filterbubbel

- Self-confirmation bias: ego defense <> je intellectueel uitdagen

‛iv. feilbaarheid

Argumentum ad verecundiam

Argumentum ad populum

‛v. mythe van het multitasken

1. ‘Attention residue’

‛Leroy, S. (2009). Why is it so hard to do my work? The challenge of attention residue when switching between

work tasks. Organizational behavior and human decision processes 109 (2), pp. 168-181.

‛vi. wapen je!

1. CARS criteria (Robert Harris):I. - CredibilityII. - AccuracyIII. - ReasonablenessIV. - Support

Meer info over CARS Checklist:

http://www.mhhe.com/socscience/english/allwrite3/seyler/ssite/seyler/se03/cars.mhtml

Onderzoek Myriam J. Metzger, o.a. Metzger, M. J. (2007). Making sense ofcredibility on the web: Models for evaluating online information andrecommendations for future research. Journal of the American Society forinformation science and technology 58 (13), pp. 2078-2091.

I. Credibility: Informatie

‛Hoe geloofwaardig is de informatie?

‛Hoe geloofwaardig zijn: argumentatie(opbouw), stellingen, bewijsmateriaal, toon, ...?

‛Is de taal verzorgd? Spelfouten?

‛Hoe uitgebreid?

‛‘Truth’

I. Credibility: Auteur

‛Wie is de auteur?

‛Is er meer (achtergrond)informatie over hem/haar voorhanden? Heeft hij/zij gezag? Ishij/zij een deskundige? Heeft hij/zij al vaker gepubliceerd?

‛Vind ik elders op het internet informatie over hem/haar?

I. Credibility: Site

‛Op wat voor site staat de informatie? Is de URL geloofwaardig?

‛Valkuil! Bv. MartinLutherKing.org

‛Wat is het doel van de site? Informatief, satire, commercieel, propaganda, nieuws,persoonlijke blog/pagina, politiek, ...

‛Welke informatie staat er onder ‘about us’ / ‘over ons’ / ‘over deze site’ / ...? Wiebeheert de site? Wat is het doel van deze organisatie?

‛

I. Credibility: Beeldvorming

‛Hoe ziet de lay-out eruit? Is die verzorgd?

‛Hoe is de informatie gestructureerd? (ontwerp)

‛Staat de informatie tussen reclame? Is die reclame duidelijk afgescheiden?

‛Foto’s?

‛Sponsor?

‛Valkuil! Seeing is believing: Als je een fout bericht wilt verspreiden, zorg er dan voordat er een foto of een filmpje bij staat

II. Accuracy

‛Hoe accuraat en volledig is de informatie?

‛Hoe neutraal/genuanceerd is het taalgebruik? Of net opzwepend?

‛Zijn de beweringen eenzijdig? Worden tegengestelde visies ook besproken?Controleer op feitelijkheid, nauwkeurigheid, volledigheid, ...

‛Staat er een datum van publicatie bij? Hoe actueel (up-to-date) is de informatie? Is deinformatie vandaag nog steeds correct? Recente datum = site wordt onderhouden

‛Vind je elders op het net soortgelijke informatie op betrouwbare websites?(dubbelchecken, tijd nemen voor analyse) Kan je de beweringen controleren(kwaliteitscontrole)?

III. Reasonableness

‛Redelijke informatie is: eerlijk, objectief, gebalanceerd – ook qua toon

‛Toon: geen scheldtirades, beledigingen, vooroordelen, overdreven beweringen,opzwepend taalgebruik, ...

IV. Support

‛Credibility = geloofwaardigheid; Support = betrouwbaarheid

‛Wordt contactinformatie vermeld?

‛Werden er referenties (bibliografie) opgenomen?

‛Is er bijkomende informatie toegevoegd? Waar haalt de auteur zijn/haar informatie enstatements? Zijn deze bronnen geloofwaardig?

‛Kan ik de beweringen staven met bijgevoegde bronverwijzingen? Hoe geloofwaardig enbetrouwbaar zijn die bronnen?

‛Hoe weet de auteur wat hij/zij allemaal beweert? Wat voor expert is hij/zij?

‛vii. tot slot

‛Belang van onderwijs: aanleren van capaciteiten en skillsAlarmsignalen herkennenInzage in vuistregelsBelang van kritisch denken en kennis van drogredenen

Erken je valkuilenBesef dat je on- en offline gestuurd, beïnvloed, misleid, ... wordtBesef dat iedereen feilbaar isBesef dat je ongeïnformeerd bent over informatie – informeer jeBelang van gezonde argwaan en achterdochtLaat je niet meeslepen of verblinden – voorbij de waan van de dagLees en wees kritisch - altijd

‛Nood aan regulering, waakhonden, controleorganen