scienceEducation

scienceเรยนรโลกรอน จากการตนแอนนเมชน

นกขโมโหกบการเรยนรการเคลอนทแบบโพลเจกไทล

บทเรยนจากสนามถลมญปน

Contents

1เรยนรโลกรอนจากการตนแอนนเมชน 1

บคคลสำคญ

เอกภพกำลงขยายตว 3

นกขโมโห

กบการเรยนรการเคลอนทแบบโพลเจกไทล 5

3

5

บทเรยนจากสนามถลมญปน 10

ทำไมตองเปดหนาตาง

ทกครงทเครองบนขน-ลง 12

ปาการงฟอกขาว 13

รทนฟาฝน 14

หมเลอด 15

การดดาว 17

13

13

สอนฟสกสอยางไรใหผเรยนเขาใจจรง 7

ไอนสไตนในถวยใบชาปญหาของคนชางคด 8

ความลบของการเคลอนทของดาวเคราะห 9

นกขโมโห

กบการเรยนรการเคลอนทแบบโพลเจกไทล 5

>> สวนย มงคล ธารณ/นก วชาการ โครงการ GLOBE สสวท./E-mail: smong@ipst.ac.th

หาก ถาม วา ใคร รจกคำวา “โลก รอน” “ภาวะ โลกรอน” หรอ “Global Warming” บาง ทก

คนกคงจะยกมอขนอยาง พรอม เพรยง ใช ไหม คะ เนองจาก ทง สอสง พมพ โทรทศน วทย และภาพยนตร

ตางกชวย กน รณรงค ใหทกคนเขาใจ และชวย กน ลด ปญหา ภาวะ โลกรอน

สสวท. เปน หนวย งาน หนง ท ตระหนก ถง ความ สำคญ

ใน การ สง เสรม ให เยาวชน ของ ชาต ได เรยน ร เรอง

สง แวดลอม จง ได จด ทำ สอ การตน 3D-Ani-

mation: Sci-Kids พชต ปรศนา เรอง “แก ปญหา โลก รอน

ตอน ปรากฏการณ เรอน กระจก และ ภาวะ โลก รอน” ซง สอด

คลอง กบ มาตรฐาน การ เรยน รของ กลม สาระ การเรยนร

วทยาศาสตร ไดแก สาระ ท 2 ชวต กบ สง แวดลอม สาระท 5

พลงงาน และ สาระ ท 6 กระบวนการ เปลยนแปลงของ โลก

การตน เรอง น เปนการ เรยน ร เกยว กบ สง แวดลอม ท เนน

ความ เขาใจ เรอง ปรากฏการณ เรอน กระจก และ ภาวะ โลก รอน

ซง กำลง เปน ปญหา ท สำคญ ใน ปจจบน พรอม ๆ กบ ได รบ

ความ สนกสนาน ไป ดวย อยาก ร ราย ละเอยด ของ การตน เรองน

กน แลว ใช ไหม ไป ตด ตาม พรอม ๆกน เลย

เรองราวของการตน 3D-Animation เรอง น เกยว กบ ชาว

บาน ปา หรรษา ซง ประกอบ ดวย กลม Sci-Kids ไดแก อาร ว

ฟ รอก ก รบ บ จม โบ ทอด ด และ กลม Black magic คอ แพน

โดแคช ชา ชป ป นอกจาก น ก ม ชาว บาน ปา หรรษา เชน คณ

แกะ คณ หม คณ วว ท กำลง ประสบ กบ สภาพ อากาศ ท รอน

แหง แลงดน แตก ระแหง นำ ใน แมนำ ของ หมบาน เกอบ จะ

แหง ขอดพช ผก เหยว เฉา ไม ยนตน ตาย อยาง ท ไม เคย เปน

มา กอน ชาว บาน ปา หรรษา จง พา กน ไป ปรกษา พอ หมอ

แพน โด หมอผ ประจำ หมบาน ให ราย มนตรทำ พธ ขอ ฝน

แพน โด ให ลก นอง ทำ ฝน ปลอม ขน มา หลอก ชาว บาน

โดย อาง วา ให เอา ของ มา เซน ไหว ทาน เทพ เทวดา ให มาก

ๆ ฝน จะ ได ตก ตอง ตาม ฤดกาล แต กลม Sci-Kids ได เขา

ชวย ชาว บาน ไว และ อธบาย ให ชาว บาน เขาใจ วา เพราะ

เหต ใด หมบาน ปา หรรษา จง ม อากาศ ท รอนและ แหง แลง

ใน ทสด ชาว ปา หรรษา ก ชวย กน แก ปญหา และ หมบาน

ปา หรรษา ก กลบ มา รมรน อก ครงการตน 3D-Animation

เรอง น ใช เปน สอ การ เรยน ร วทยาศาสตร สง แวดลอม โดย

ทำ กจกรรม การ เรยน ร ได ดงน

1

กจกรรม: เมฆ ฝน

แนวคด หลก: เมฆ คว ม โลน ม บส

(cumulonimbus : Cb)

คอ เมฆ ทม ลกษณะ เปน เมฆ หนา กอน ใหญ

กอ ตว สง มาก บาง ครงยอด เมฆ จะ แผ ออก เปน รป

ทง ทำให เกด ฝน ตกหนก ฟาแลบ ฟารอง สามารถ กอ

ให เกด พายทอรนาโด หรอ ไต ฝ น บาง ครง ม ลกเหบ

ตก จง มก ถก เรยก วา เมฆ ฝน ฟา คะนอง

คำถาม จาก กจกรรม:

1. เมฆ คว ม โลน ม บสม ลกษณะ เดน อยางไร

2. สภาพ แวดลอม ใน ขณะ ท ฝน กำลง จะ ตก ม

ลกษณะ อยางไร

3. เมฆ คว ม โลน ม บสมก จะ เกด ใน เดอน ใด บาง

กจกรรม: โอโชน

แนวคด หลก: โอโซน (ozone หรอ O3) เปน แกส ชนด

หนง โดย 1 โมเลกล ประกอบ ดวย ออกซเจน 3 อะตอม ปรากฏ

อย ใน ชน บรรยากาศ ของ โลกชน สตราโตสเฟยร โอโซน เขม

ขน ม ส ฟา ท อณหภม และ ความ ดน มาตรฐาน เปน แกส พษ

เกด จาก การ ใช งาน ใน ทาง อตสาหกรรม และ เครอง ใช ตาม

บาน ทวไป

โอโซน ตาม ธรรมชาต ใน ชน บรรยากาศ สง ๆ (ระดบ สง กวา

พน ดน มากกวา 40 กโลเมตร ขน ไป) ทำ หนาท กน ไม ให รงส

อลตราไวโอเลต (ultraviolet: UV) สอง มายง โลก ใน ปรมาณ ท

มาก เกน ไป โอโซน ม ผลก ระ ทบ ตอ มนษย โดยตรง (โอโซน

สลาย ตว ได แกส ออกซเจน) โดย โอโซน ใน ระดบ ความ เขม

ขน 0.25 ppm ขน ไป กอ ให เกด ความ ระคาย เคอง ตอตา จมก

และ จะ ทำลาย เนอเยอ ปอด เกด ความ ระคาย เคอง เมอ หายใจ

เขาไป ถา ได รบ ใน ปรมาณ มาก จะ ทำให ตาย ได

คำถาม จาก กจกรรม:

1. โอโซน ใน ชน บรรยากาศ มหนา ท อยางไร

2. สาร ใด บาง ท ทำลาย ชน โอโซน ใน บรรยากาศ

3. หาก โลก ของ เรา ไมม ชน โอโซน หรอ ชน โอโซน ใน

บรรยากาศ ถก ทำลาย จะ เกด ผลก ระ ทบ อยางไร บาง

1 2

แต สง ท รสส กบ ชมดตและ เพร ล-

มตเตอรสงเกต เหน กลบ ตรง กน ขาม กบ สง

ท นก วทยาศาสตร คน อน ๆ คด เพราะ ทง

3 คน ได เหน ดารา จกร ตาง ๆ ท ขอบ เอกภพ

ม ความเรง มาก ขน ๆ และ นก ทฤษฎ ดาน

เอกภพ วทยา ได อธบาย วา เหตการณ น

เกด จาก การ ม พลงงาน ลกลบ ท ยง ไมม ใคร

ใน โลก รจก ได ผลก สสาร ให แยก จาก กน

และ เมอ ได พบ อก วา เอกภพ ม สสาร ท เรา

รจก และ เขาใจ ด เพยง 4% เทานน เอง คอ

ม อก 22% ท เปน สสาร มด (dark matter)

ท ตาม อง ไม เหน และ อปกรณ ตาง ๆ ยง

ตรวจ จบ ไม ได กบ อก 74% ท เหลอ เปน

พลงงาน มด (dark energy) ซง ทำ หนาท

เปน แรง ผลก ดน ซง แรง น รนแรง ยง กวา

แรงโนมถวงมาก

เอกภพกำลงขยายตว

ดวยความเรง

เมอ วน ท 12 มกราคม ค.ศ. 1998 กอน ออก เดน ทาง ไป ดม นำ ผง

พระจนทร แอดม รสส (Adam Riess) แหง สถาบน Space Telescope

Science Instituteท เมอง Baltimore ใน สหรฐอเมรกา

ได สง อเมลถง เพอน ๆ วา เขา ได พบ วา เอกภพ กำลง ขยาย ตว ดวย

ความเรง ท เพม ตลอด เวลา และ ด เหมอน จะ เรง ตอ ไป ไมม หยด

รสส ชมดต และ เพร ลมต เตอร ผคน พบ ทง สาม

การ คน พบ น ได ทำ ให แอดม รสส (Adam Riess) กบ ไบ รอน ชมดต

(BrianSchmidt) แหง High-z Supernova Search Team ท Australian

National Universityได รบ รางวล โน เบล สาขา ฟสกส ประจำ ป 2011

รวม กบ ซอล เพร ลมต เตอร (SaulPerlmutter) แหง หอง ปฏบต การ

ลอวเรนซ ท เบรก ลย (Lawrence Berkeley NationalLaboratory) ใน

สหรฐอเมรกา ซง เปน สถาน ท ท นก วทยาศาสตร ทง 3 คน ได องค

ความ ร นจาก การ ศกษา ธรรมชาต ของ ซ เปอร โนวา (supernova)

ชนด 1a ใน เอกภพนบ เปน เวลา รวม 85 ป แลว ท เอด วน ฮบเบล

(Edwin Hubble) ได สงเกต เหน วาเอกภพ กำลง ขยาย ตว ตลอด เวลา

เพราะ ได เหน ดารา จกร (galaxy) ตาง ๆ ท อย ไกล โพนเคลอนท หน

จาก กน ดวย ความเรว ท เปน ปฏภาค โดยตรง กบ ระยะ ทาง (นน คอ

ยง อย ไกลดารา จกร ยง ม ความเรว มาก) และ นก ฟสกส ได อธบาย

สาเหต ท ทำให เอกภพ ขยาย ตว วามา จาก พลงงาน ท หลง เหลอ อย

หลง การ ระเบด ครง ใหญ (Big Bang) เมอ 13,700 ลาน ป กอน

การ คน พบ น ทำให คน ทง โลก คด วา ตงแต เสยว วนาท นน เปนตน

มา แรง โนม ถวง ระหวางดารา จกร นา จะ ดงดด กน จน ดารา จกร ม

ความเรว นอย ลง ๆ แลว จะ เคลอนท กลบ มา อดรวม กน แนน เปน

บก ครน ช (Big Crunch) แลว อาจ ระเบด อก เปน บก แบง (Big Bang)

3

2

แอดม รสส

ซเ ปอร โนวาทนา ตน เตน

นก ฟสกส ดาราศาสตร ทง 3 คน ได พบ

ปรากฏการณ ท นา ตน เตน และ งนงง น จาก การ

ศกษา ดาวฤกษ ชนด หนง ท เรยก วา ซ เปอร

โน วา หรอ มหา นว ดารา ซง เปน ปรากฏการณ

ท ดาวฤกษ ระเบด และ ซ เปอร โน วา ตาม

ปกต ม 2 ชนด หลก ๆ คอ ชนด ท 1 (Type I) กบ

ชนด ท 2 (Type II) โดย ชนด ท 2 จะ เกด เวลา

แกน กลาง ของ ดาวฤกษ ท ม มวล มหาศาล

หมด เชอ เพลง นวเคลยร แลว แรง โนม ถวง ท ม

อย ตลอด เวลา จะ ทำให แกน กลาง ของ ดาว ยบ

ตวอยาง รวดเรว จน ดาว กลาย เปน ดาว นวตรอน

หรอ หลม ดำ และ พลงงาน ศกย โนม ถวง ท

เกด ขน จาก เหตการณ น ซง ม คา มหาศาล จะ

ถก ปลด ปลอย ออก มา อยาง รวดเรว จน ทำให

เกด การ ระเบด ผลก ดน เนอ ดาว ท อย ใน บรเวณ

นอก แกน กลาง ให พง กระจดกระจาย ไป ใน

อวกาศ นก ดาราศาสตร เรยก ดาว ท ระเบด

ลกษณะ น วา ซ เปอร โนวา ชนด ท 2 (Type II)

สวนซ เปอร โนวาอก ชนด หนง คอ 1a นน นา

ตน ตา ตน ใจ ยง กวา ซ เปอร โนวา ชนด ท

2 เพราะ จะ เกด เวลา ดาว แคระ ขาว (white

dwarf) ดงดด แกส รอน จาก ดาวฤกษ อน ท โคจร

อย ใกล ๆ เขา ส ตว ทำให ดาว แคระ ขาว ดวง นน

ม มวล เพม ขน ๆ จนถง ระดบ วกฤต คอ เทากบ

1.4 เทา ของ มวล ดวง อาทตย แลว ดาว ก ระเบด

สำหรบ ชนด 1b กบ 1c นน เปน ซ เปอร -

โน วา กรณ พเศษ ท ถอ กำเนด เมอ ดาวฤกษ ท

กำลง จะ ดบ แสง ได สญ เสย เนอ ดาว ซง ประกอบ

ดวย ไฮโดรเจน ไป เรอย ๆ แลว แกน กลาง ของ

ดาว ยบ ตว ลง ทำให เกด การ ระเบด ได เชน กน

ประวตศาสตร ได บนทก ไววา นก ดาราศาสตร

ใน ยโรป และ เอเชย โบราณ ได เหน

เหตการณ ดาว ระเบด (supernova) ตงแต

ป ค.ศ. 1006 ใน กลมดาวหมาปา (Lupus)

ทำให ทองฟา สวางไสว มาก และ ดาว ท ระเบด

น เปน ซ เปอร โน วา ชนด 1a อก 48 ป ตอ มา

ประวต ดาราศาสตร จน กได บนทก วา นก

ดาราศาสตร จน ได เหน ซ เปอร โน วา อก ใน กลม

ดาววว (Taurus) และเปน ซ เปอร โน วา ชนดท 2

4

2

Angry Birds คอ เกม ท สราง ความ สนก

ให ผ เลน ดวย การ ม ปฏสมพนธ อยาง ตอ เนอง

เหมาะ สม และ แฝง การ เรยน ร เรอง การ เคลอนท

แบบ โพร เจก ไทล ได อยาง แยบยล

Words of the Year“App” อาน วา “แอปป” เปน คำ ตดปาก ท ถก พด ถง มาก

ใน วงการ ไอทป ท ผาน มา โดย เฉพาะ ผ ใช อปกรณ คอมพวเตอร

พก พา ชนด ตาง ๆ สง ผล ให The American Dialect Society

โหวต ให เปน Words of the Year 2010 “App” ยอ มา จาก

คำ วา Application หรอ Software Application หมาย ถง

ซอฟตแวร ประยกต หรอ ชด คำ สง ท เขยน ขน เพอ ให เครอง

คอมพวเตอร ทำงาน ตาม วตถประสงค เฉพาะ อยาง ซอฟตแวร

ประยกต อาจ เขยน ขน โดย ใช โปรแกรม ภาษา คอมพวเตอร

App วทย คณตทนา สนใจ

ใน ชวง ป ท ผาน มา ม App ท นา สนใจ มากมาย โดย ใน

ท น เรา ขอ เนน เฉพาะ App วชา วทยาศาสตร คณตศาสตร ท

สง เสรม การ เรยน การ สอน ทง ใน และ นอก หองเรยน สำหรบ

คร นกเรยน และ ผ ปกครอง พรอม แนะนำ การ ประยกต ใช ใน

การ เรยน การ สอน

Angry Birds - นก ข โมโห กบ การ

เรยน ร การ เคลอนท แบบ โพร เจก ไทล

Angry Birds เปน App ประเภท เกมท กลาว ถง เรอง ราว

ของ นก กลม หนง ท ถก เจา หม เขยว จอม ตะกละแอบ เขามา

ขโมย ไข ไป กน อน เปนตน เหต ความ วนวาย ของ เรอง กลม

นก ข โมโห ใช ทก วถ ทาง เพอ กำจด ผ รกราน แมจะตองใชตวเอง

เปน ลก กระสน หนง สตก ก ตาม ภารกจของเกม น

คอ ให ผ เลน ใช นก ข โมโห เปนก ระ สนเพอ กำจด

เจาหม เขยว จอม ตะกละ ทก ตว ท ซอน ตว อย

ใน สง กอสราง ตาง ๆ อน เปน อปสรรค ท ขวาง กน

กบการ เรยนรการเคลอนทแบบ โพรเจกไทล

นกขโมโห

5

Angry Birds เปนเกม ท สราง ความ สนก ให ผ เลนดวย

การ ม ปฏสมพนธ อยาง ตอ เนอง เหมาะ สม และ แฝง การ เรยน ร

เรอง การ เคลอนท แบบ โพร เจก ไทล ได อยาง แยบยล แม ไม ได

อธบาย สตรและ การ คำ นวณ แต ถา คร ใช คำถาม ท ด เพอ นำ ส

การ คด เชง วเคราะห จะ กลาย เปน เกม ท เหมาะ แก การนำ มา ใช

ประกอบ การ เรยน การ สอนได อยางด ยง

เรม ตน ดวย ความ สนก

ครใหนกเรยนอภ ปราย สน ๆ โดย

อธบาย ตาม ความ เขาใจ วา การ เคลอนท

แบบ โพร เจก ไทล เปน อยางไร พรอม ยก

ตวอยาง ท เคย เหน ใน ชวต ประจำ วน

พยายามมง ประเดน ไป ยง สง ท เหนได

ชดเจน (เหน เปน ภาพ ใหญ ๆ ) เชน การ

เลน บาสเกตบอล การ ทม ลก ฟตบอล

ตอจากนน ใช เกม Angry Birds

โดย เลอก ใช ดาน ท ม สง กอ สราง นอย ๆ

ม พนท วา งมาก ๆ และ ใช นก ส แดงซง

เคลอนท แบบ ปกต ใน การ ให นกเรยน

เลน นกเรยน จะ สงเกต เหน แนว การ

เคลอนท เปน จด ไขปลา ส ขาว ตาม การ

เคลอนท ของ นก ข โมโห ซง ผ เลน จะ ใช

เปน แนว ใน การ คาด การณ ได วา ครง

ตอ ไป ควร จะ ใช มม ใน การ เคลอนท

อยางไร แรง ท ตอง ใช (ความเรว ตน)

ควร เปน อยางไร

ถาม อยางไร ให ได คด

• ทำ อยางไร ให เจา นก ข โมโห บน ได ไกล ทสด

Angry Birds เปน เกม ท เรม พฒนา ขน

บน เครอง iPhone, iPod Touch, iPad

ท ใช ระบบ ปฏบต การ iOS และ ได รบ การ

ตอบ รบ จาก ผ ใช อยาง มาก จน ถก พฒนา ส

ระบบ ปฏบต กา รอน ๆ อก มากมาย ใช งาน

ได บน อปกรณ ท หลาก หลาย ขณะ น อย ใน

ระหวาง พฒนา เปน เกม บน Facebook อก

ทง ยง ถก นำ มา ทำ เปน ภาพยนตร การตน

และ ของ ท ระลก ตาง ๆ อกมากมาย

เรา จะใช เกม Angry Birds เปน เครอง

มอ ชวย ใน การ ดงดด ความ สนใจ ของ

ผ เรยน เพอ นำ เขา ส บท เรยน หรอ ใช ระหวาง

บท เรยน ขน อย กบ การ ประยกต ใช ให

เหมาะ สม กบ สถานการณ ไม ได เนน ให ผ

เรยน ตอง เขาใจ ทฤษฎ สตร หรอ การ คำ นวณ

คร ยง คง ม บทบาท สำคญ อยาง ยง ใน การ

สราง องค ความ รและ ความ เขาใจ หวง วา App

ใน ฉบบ น จะ เปน สอ เสรม ท ด ให คร ได นะ ครบ

5 6

สอนฟสกสอยางไรใหผเรยนเขาใจจรง

หนง ใน หลาย สาเหต หลก คอ กระบวนการ สอน มได มง เนน ปลกฝง

ความ ร และ หลก การ ทาง ฟสกส แต เปนการ สอน ท มง เนน จำ ได-ตอบ ได

ใน ชวง เวลา หนง เทานน

ดง นน เมอ เวลา ผาน ไป ความ ร ก จะ สลาย ไป หรอ คลาด เคลอน ไป จาก

ความ จรง คร ท สอน กฎ การ เคลอนท ของ นว ตน แลว หลง จาก ทำ โจทย มา

มากมาย ใหทดลอง ตง คำถาม กบ ผ เรยน วา

วตถ เคลอนท ไป ทาง ขวา ดวย ความเรว คงท จะ ม แรง กระทำ ไป ทาง

ทศ ใด คำ ตอบ ท สวน มาก ตอบ คอ ไป ทาง ขวา ความ จรง ใช หรอ ไม

แรง ค กรยา – ปฏกรยา ของ แรง N คอ อะไร คำ ตอบ สวน มาก คอ

mg ความ จรง ใช หรอ ไม

จาก ตวอยาง 2 คำถาม พน ๆ ขางตน เหต ใด ผ เรยน จงตอบ ผด

คณคร ทดลอง พจารณา ด วา สาเหต ของการใหเหตผล ทคลาดเคลอนใน

การเรยนรฟสกส มาจากความเขาใจทคลาดเคลอนใชหรอไม

สาเหต ของ ปญหา ของ การ เรยน

การ สอน ฟสกส คอ อะไร จง ทำให ผล

การ เรยน ไม เปน ท พอใจ ของ ทก ๆ ฝาย

เปน เพราะ กระบวนการ สอน ใช หรอ

ไม หรอ เกด จาก ผ เรยน

ปญหา หนง ทพบใน การ เรยน ร ฟสกส คอ ผ เรยน ยง ขาด ความ เขาใจ ใน เนอหา หรอ แนวคด หลก ท ได เรยน

รมา เมอ ให ผ เรยน ตอบ คำถาม ท เกยวของ ใน เชง การ ใหหตผล ผ เรยน จะ แสดง การ ให เหตผล ท คลาด เคลอน และ

จะ ผด หลก การ ท ถก ตองเพอ ลด ปญหา ดง กลาว ผ สอน ควร ให ผ เรยน ได ม โอกาส ฝก ตอบ คำถาม ใน เชง การให

เหตผล โดย อาจ ใช วธ ให นกเรยน ฝกพจารณาจาก คำ ตอบ ของ คำถาม (เกยว กบเนอหา หรอ แนว ความ คด หลก ท ได

เรยน มา) พรอม เหตผล ประกอบ แตละ คำ ตอบ ทหลาก หลาย ม สวน ถก และ สวน ผด อยางไร ซง จะ ชวย กระตน ให

ผ เรยน คด และสง เสรมผ เรยน ให เกด ความ เขาใจ มาก ขน ใน ท น จะ เสนอ ตวอยาง คำถาม–คำ ตอบพน ๆ

ลกบอล ผว เรยบ 2 ลก ขนาด เทา กนทก ประการ ลก แรก

ทำ ดวย ไม ลก ท 2 ทำดวย เหลก ปลอย ทง 2 ลก พรอม กน

จากยอด ตก สง ส พน ลาง ลก ท ม แรง ตาน ระหวางทาง ท

ลง มา คอ ลก ใด

ก) ลกบอล ไม

ข) ลกบอล เหลก

ค) ทง 2 ลก เทา กน

1. คำถาม: แรง ลพธ กระทำ กบ วตถ

วตถ ชน หนง วาง อย บน พน ระดบ ม แรง ใน แนว ระดบ

2 แรง กระทำ กบ วตถแรง หนง ขนาด 20 นว ตน ผลก วตถ

ไป ทาง ขวา อก แรง หนง ขนาด 5 นว ตน ผลก วตถไป ทาง

ซาย ถา ม คำ ตอบ วา แรง ลพธ กระทำ กบ วตถ เปน แรง 20

นว ตน ทำให วตถเคลอนท ดวย ความเรง ม ทศทาง ไป ทาง

ขวา เพราะ แรง คา มาก เปน แรง กระทำ กบวตถ ทำให วตถ

เคลอนท ดวย ความเรง ม ทศทาง เดยว กบ แรง คา มาก คำ

ตอบ น ม สวนถก และ สวน ผด อยางไร

ใน กรณ ของ แรง กรยา และ

แรง ปฏ กรยา กลาว ได วา ทก ๆ แรง

กระทำ จะ ม ขนาด เทา กน ทศทาง

ตรง ขาม กระทำ เสมอ เชน กรณ

ของ กอน หน ท ตก ภาย ใต แรง โนม-

ถวง ถา พจารณา ให แรง โนม ถวง

ท กระทำ ตอ กอน หน คอ แรง กรยา

คณ บอก อยาง ชดเจน ได หรอ ไม วา

แรง ปฏกรยา คอ อะไร

2. คำถาม: กฎ การ เคลอนท ขอท 3 ของ นว ตน

ปลอยวตถ ตก จาก ท สง ลง ไป ใน โคลนผ เรยน 3 คน ได ให คำ ตอบ เกยว กบ แรง

กระทำกบ วตถ และ แรง กระทำ กบ โคลน ดงนผ เรยน คน ท 1: แรง ท วตถ ดน โคลน ในทศทาง

ลง มากกวา แรง ท โคลน ดน วตถ ใน ทศทาง ขน เพราะ วตถยง คง เคลอนท ลง ไป ในโคลน

ปญหาประลองปญญาใน กรณ ของ แรง กรยา และแรง ปฏ กรยา กลาว ได วา ทก ๆ แรงกระทำ จะ ม

ขน กอน หน คอ แรง กรยาคณ บอก อยาง ชดเจน ได หรอ ไม วาแรง ปฏกรยา คอ อะไรผ เรยน คน ท 2:

แรง ท โคลน ดน วตถ ใน ทศทาง ขน มากกวาแรง ท วตถ ดน โคลน ใน ทศทาง ลง เพราะวตถ เคลอนท

ดวยอตราเรว ลด ลงผ เรยน คน ท 3: ทง แรง ท วตถ ดน โคลน และ โคลน ดน วตถม ขนาด เทา กน แต

ทศ ตรง ขาม กน ตลอด และการ เคลอนท เปนไป ตาม กฎ การ เคลอนท ขอ ท 3 ของ นว ตน

7

ใหผเรยนเขาใจจรง

เชา วน หนง ช เรอ ดง เง อร และ ภรรยานง จบ นำ ชา อน หอม กรน

อย ท สวน หลง บาน ทง ค กำลงมความ สข ไป กบ รสชาตของ

นำ ชา ทามกลาง บรรยากาศ อน แสน สงบ แลว จ ๆ ภรรยาของ

ช เรอ ดง เง อร ก นก ถง ไอนส ไตน ขน มา เมอ หลอน เท นำ ชาลง

ใน ถวย เนอง จาก ไอนส ไตน เปน คน แรก ท ไข ปญหา ให หลอน วา

สาเหต ใดใบ ชา ท ชม นำ ซง ม ความ หนา แนน มากกวา สวน ท เปน

ของเหลว ของ นำ ชา เมอ กวน ดวย ชอน แลว ใบ ชา เหลา น จะ กอง

อย ท ตรง กลาง กน ถวย และ วางตว นง อยาง นน ทง ๆ ท หลอน เคย

ถาม สามคอ ช เรอ ดง เง อร แต ไม ได รบคำ ตอบ ท จะ เขา ถง ได

ไอนส ไตน ผ เชยวชาญ ดาน ฟสกส และ เขาใจ ธรรมชาต

เปน อยาง ด ม วธ อธบาย ดวย ภาษา และ หลก การ อยาง งาย ๆ

วา ทำไม ใบ ชา ท ชม นำ ถก กวน ดวย ชอน แลว ใบ ชา เหลา น มา

ก อง อย ท ตรง กลาง กน ถวย เสมอ เขา ให เหตผล วา เนองจาก

โดย ใช หลก การ ของแบร นล ลจะ ได วา บรเวณ ใกล ผนง ถวย

ของเหลว ม ความเรว นอย จง ม ความ ดน มาก เมอ พ จารณา

ท ระดบ ลก เทา กน และ จะ นอย ลง ท บรเวณ กงกลาง ถวย

เชน เดยว กบ บรเวณ กน ถวย ความ ดน ก จะ มากกวา ท บรเวณ

ดาน บน ขน มา นน คอ ความ ดน ท บรเวณ ตด กบ ผนง ถวยทง

ดาน ขาง และ ดาน ลาง ของ ถวย นน จะ ม ความ ดน มากกวา

บรเวณ อน ๆ จาก ความ ดน ทง สอง บรเวณ น ทำให เกด สง ท เรา

ทราบ กน ในอทก พลศาสตร (hydrodynamics) เกยว กบ

การ ไหล แบบ ทตย ภม (secondary fl ow) ซง จะ แสดง ให เหน

วา ทำไม ใบ ชา ท ชม นำ และ ถก กวน ดวย ชอน จะ เคลอนท เปน

วงกลม ตรง กลาง ถวย ถา ลอง กวน นำ ชา ใน ถวย สกพก จาก น

ของเหลว เคลอนท เปน วงกลม จะ ม แรง หน

ศนยกลาง(centrifugal force) กระทำ ตอ ของเหลว เมอ พ

จารณา การคลอนท เปน วงกลมของ ของเหลว น จะ คลาย

ๆ กบการเคลอนท ของ วตถ เปน วงกลม การ เคลอนท

ของ ของเหลวท ตด กบ ผนง ถวย ของเหลว จะ ถก หนวง

ดวย แรง เสยด ทานจาก ผนง ถวย จง ทำให ม ความเรว

เชงมม (angular velocity)อย กวาบรเวณ กลาง ถวย เชน

เดยว กบ บรเวณ กน ถวย จะ มความเรว เชงมม นอย กวา

ท บรเวณ ดาน บน และ ม สง สำคญท จะ ชวย อธบาย ได

มาก ขน คอ ความ ดน (pressure) นำ ชอน ออก จาก ถวย

จะ สงเกต ได วา ใบ ชา จะ เคลอนท เปนวงกลม อย กลาง

ถวย จาก นน ใบ ชา ก จะ จม ลง ส กน ถวยตามหลก การ

จม ไอนส ไตน จง สามารถ สรป ได วา เมอ ม วตถ ท ม

ความ หนา แนน มากกวา ของเหลว เคลอนท อย ใน

ของเหลว นนวตถ จะ เคลอนท ไป รวม กน ในท ม ความ

ดน ตำ และ สดทาย จะจม ลง ส กน แกว เสมอภรรยา ของ

ช เรอ ดง เงอร ได ฟง เรอง ราว จาก ไอนส ไตนแลว ก

มก จะ อด นก ถง ไอนส ไตน ทก ๆ ครง ท หลอน เท นำ

ชา ลงถวย ไม ได เพราะ สง ท ไอนส ไตน ได อธบาย ให

หลอน ฟง ทำให เขาใจ ถง ธรรมชาต บน โลก ใบ น และ

ได ร วา ธรรมชาต บน โลก ใบ นสามารถ อธบาย ได ดวย

ภาษา และ หลก การ งาย ๆ ทางฟสกส

7 8

ความลบของการเคลอนทถอยหลง

ของดาวเคราะห

ใน สมย กอน ชาว กรก โบราณมความเชอ

วาดวง อาทตย ดวง จนทร และ ดาว เคราะห

ลวนโคจร รอบ โลก เปน วงกลม สมบรณ ดง

นน การอธบาย การ เคลอนท แบบ เคลอนท ถอย

หลงจง ไม สามารถ อธบาย ได อยาง สม เหต สม

ผลเทาใด นก จน กระ ทง ใน ค รสต ศกราช 1543นก

ดาราศาสตร ชาว โปแลนด นาม วา น โคเลาสโค เพ

อร นคส ได ต พมพ ผล งาน ทง ชวต ของ เขา ในชอ

“De revolutionibus” ซง เปด เผย ความ ลบของ การ

เคลอนท ถอย หลง ดวย การ สาธต ให เหน วา เมอให

ดวง อาทตย เปน ศนยกลาง โดย ม ดาว เคราะห อน

ๆ รวม ทงโลกโคจร รอบ ดวง อาทตย จะ สามารถ

อธบาย การ เคลอนทถอย หลง และ เคลอนท มา ขาง

หนา ของ ดาว เคราะห ทงหมด ไดซง คลาย กบ ใน

กรณ ท เรา ขบ รถ แซง รถ คน อน บน ถนนคอเมอ

รถ 2 คน เคลอนท ใน ทศทาง เดยวกน แต ม อย คน

การ เคลอนท เดน หนา และ ถอย

หลง ของดาวเคราะหเราเรยกวา

การ เคลอนท ปรากฏ เกด จาก การ

ท ตวผ สงเกตอย บน โลก ซง เปน

ดาว เคราะห ดวง หนง ท ม การ

หมน รอบ ตว เองพรอม กบ ดาว

เคราะห ทก ดวง โคจร รอบ ดวง

อาทตย ไป ทางเดยวกนคอ เคลอน

จาก ทศ ตะวน ตก ไป ทศ ตะวน

ออก และเนองจาก ระนาบ ทาง

โคจร ของ ดาว เคราะห เอยง เปน

ม มนอย ๆกบ ระนาบ ทาง โคจร

ของ โลก ดง นน เมอ เรา สงเกต

ตำแหนง ของดาว เคราะห จาก พน

ดน โดย มอง ขน บน ฟา จะ เหน

ดาว เคราะหปรากฏ อย ใกล ๆ เสน

สรย วถ และ หาก กระจาย อย หาง

ดง นน ใน บาง ครง เรา อาจ สงเกต เหน ดาว เคราะหเคลอนท

ใน ทศทาง ตรง กน ขาม กบ การ เคลอนท ปกต ใน ชวงเวลา หลาย

สปดาหหรอ หลาย เดอน การ เคลอนท เชน น เปนการ เคลอนท ปรากฏ

มชอ เรยก เฉพาะ วา การ เคลอนท ถอย หลง

9

10

เหตการณ แผน ดน ไหว จน เกดคลน

ยกษ ส นา มทประเทศญปน

เมอวน ท 11 มนาคม พ.ศ. 2554

สำนกธรณวทยา สหรฐอเมรกา

(USGS) บนทกแผน ดน ไหว

ไดขนาด 9.0 รก เตอรนก ธรณ

ฟสกส จาก ศนย เตอนภยคลน ส นา

ม ใน แปซฟก (PTWC) ตรวจวด

ได 9.1 รก เตอร) ณ จดเหนอ ศนย

เกดแผน ดน ไหว ในเวลา 14:46:23

ตาม เวลาทอง ถน ใน พกด 38.322°N

142.369°Eซง ตรง กบ บรเวณ ใกล

ชายฝง ตะวน ออกของ เกาะ ฮนช

ประเทศ ญปน และ มศนย เกด แผน

ดน ไหว อย ลก ลงไป จากผว โลก

ประมาณ 32 กโลเมตร

(สำนกงาน อตนยมวทยาข องญปน

(JMA)ตรวจ วด ได ลก ประมาณ 10

กโลเมตร)สาเหตการ เกด ธรณ พบต

ภย ส นา มค รง นคอ การ เคลอนท

ของ แผน เปลอก โลกตามแ นวร

อยเ ลอนแ บบยอนมมตำ (thrust-

fault) ของ แผน เปลอกโลก แปซฟก

และแผน เปลอก โลก อเมรกาเหนอ

11

ทำไมตองเปดหนาตาง

ทกครงทเครองบนขน-ลง ท า น ท ใ ช บ ร ก า ร เ ค ร อ ง บ น ค ง จ ะ ค น เ ค ย ก บ ค

ำ ป ร ะ ก า ศ ท ว า “ ข ณ ะ น เ ค ร อ ง บ น ก ำ ล ง จ ะ บ น ข น แ ล ว

หรอเครองบนกำลงจะรอนลงแลว ขอใหผโดยสารทกทานเป

ดหนาตางดานขางดวย” เคยนกสงสยไหมวาการเปดหนาต

างเครองบนขณะทเครองบนกำลงบนขนและขณะทเครองบ

นกำลงบนรอนลงเกยวของอะไรกบการบน และทำไมจงตอ

งเปดหนาตางเครองบนทกครงทเครองบนขน-ลงคณจรศกด

นาคสรง ผจดการฝายการฝกบน บรษทสายการบนนกแอร จำกด

อธบายวา หลายคนคงเคยสงสยวาเวลาเครองบนบนขนหรอรอน

ลงทำไมจงตองเปดหนาตาง จะเปรยบเทยบการขบเครองบนกบ

การขบรถยนตเ พอใหเ หนภาพชดเจนขน เนองจากรถยนตม ข

นาดไมใหญมากและมกระจกมองขางซาย-ขวา กระจกหนา-หลง

ทำใหคนขบสามารถมองเหนสงตาง ๆ ทอยรอบขางไดด แตเครอ

งบนมขนาดใหญกวารถยนตหลายเทาถงจะมนกบนทขบเครอง

บน 2 คนนงอยดานหวเครองบนกไมสามารถมองเหนโดยรอบข

องเครองบนได จงตองใหผโดยสารเปดหนาตางเผอผโดยสารจะ

เหนความบกพรองของเครองบน เชน อาจจะเหนเครองยนตบา

งตวไมทำงาน กจะไดบอกกบพนกงานตอนรบบนเครองบนเพอ

จะไดบอกใหนกบนทราบตอไป ทงนเพอความปลอดภยของผโด

ยสารทกทานสว นหนา ตา งผโ ดยสารบนเครองบนทำจากแผน

อะครลก(acrylic)ท ถกยดออกมาเพอ เพมความแขงแรง

ประกอบดวย 3 ชนหลก ๆ คอชนนอก ชนกลาง และชนใน โดย

ชนนอกและชนกลางจะยดตดกนดวยแถบยาง ชนในมไวเ พอปอ

งกนผโ ดยสารทำความเสยหายกบวดสชนกลางไมไ ดมไวเ พอค

วามปลอดภยและไมมความสำคญใด ๆ ตอ โครงสรา ง แมแตการ

เกดรอยขดขวนกไมไดทำใหความแขงแรงของหนาตางลดนอยล

ง แตจะทำใหคณภาพในการมองทะลผานแผนอะครลกดอยลงม

าก ดวยเหตนจงทำใหตองเปลยนแผนอะครลกหนาตางทก 3 ป

12

หาก ถาม วา เดก ไทย ควร ได รบ การ พฒนา ทกษะ การ คด อะไร เพอ ให ม ชวต ท ด ใน สงคม ปจจบนซง

ประชาชน เขา ถง ขอมล ได มากมาย และ หลาก หลาย ทง นา เชอ ถอ และ ไม นา เชอ ถอ รวม ถง การ ถก ราย ลอมดวย สอ

โฆษณาชวนเชอ ทก รป แบบ ท พรอม จะ ชกจง ความ คด และ การก ระ ทำ ของ เดกๆ คณคร หลาย ทานอาจ ตอบ วานกเรยน

ควร ทจะสามารถ ใช ความ ร ใน การ พจารณาไตรตรอง ขอมล ขาวสาร ท ตน ได รบ วาสง ใด เปน ขอ เทจ จรง สง ใด เปน

ขอคด เหน สง ใด ควร เชอ สง ใด ไม ควร เชอ สง ใด ควร ทำ สง ใด ไม ควร ทำโดย พจารณา ขอมล รอบ ดาน ทกษะ การ คด

ลกษณะ น เรยก วา การ คด เชง วจารณญาณ (critical thinking)

ใน แวดวง การ ศกษา ม การ ถก เถยง กน วา ความสามารถในการ

คด เปน สง ท สอน กน ได หรอ ไม หรอ เปน ความสามารถท

ตดตว มา ตงแต กำเนด ม งาน วจย ทางการ ศกษา หลาย ชนท

เสนอ วา ถา คร ใช กระบวนการ เรยน การ สอน ท เหมาะ

สมจะ ชวย สง เสรม ให นกเรยน พฒนา ทกษะ การ คด ได

และ การ สอนโดย ใช กรณ ศกษา ก เปน วธ การ หนง ท เปด

โอกาส ให นกเรยนได ฝกฝน ทกษะ การ คด เชง วจารณญาณ

ใน บทความ น จะนำ เสนอ วธ การ สอน โดย ใช กรณ ศกษา

ปะการง ฟอก ขาว เพอพฒนา ทกษะ การ คด เชง วจารณญาณ

ของ นกเรยนปะการง ฟอก ขาว เปน ปรากฏการณ ท เกด ขน

ในประเทศไทย ตงแต ชวง เดอน เมษายน พ.ศ. 2553 เกด จาก

อณหภม ของ นำ ทะเล สง ขน ทำให สาหราย เซลล เดยว ท

อาศย

อย ใน เนอเยอ ปะการง ตาย หรอ ถก ปลอย ออก มา จาก

เนอเยอปะการง สง ผล ให ปะการง ม ส ซด ลง และ อาจ

ตายได เนองจากไมม สาหราย ชวย สงเคราะห ดวย แสง

เพอสราง อาหารถา ปะการง ยง ไม ตาย กระบวนการ ฟน ตว

ของ ปะการงอาจ ใชเวลา 2-3 ปหรอ ใช เวลา 3-4 ป ในกรณ

ทปะการง ตาย ไป แลวและ ยง ม ตว ออนข อง ปะการง เขา

มา เกาะ อาศย ใน พนท เดมนกเรยน สามารถ สบคน ขอมล

ท เกยวของ กบปรากฏการณ น ได ทง จาก ขาว หนงสอพมพ

โทรทศน หรอขาว ออนไลน ทาง อนเทอรเนต โดย คร ใช

ปรากฏการณ น เปนกรณ ศกษา ให นกเรยน สบคน ขอมล

นำ เสนอ และ อภปรายเพอ สง เสรม ทกษะ การ คด เชง

วจารณญาณ โดย ม กจกรรมการ เรยน การ สอน ดงน

13

ใน ชวง เดอน พฤษภาคม ถง ตลาคม ของ ทก ป ประเทศไทย จะ ม ปรมาณ ฝน ตก ชก เกอบ ทก ภมภาค ถา สงเกต คำ

พยากรณ จะ พบ วา ปจจย สำคญ ท ทำให ม ปรมาณ ฝน ตก ชก หนา แนน เปน เพราะ พนท ดง กลาว ถก ปกคลม ดวย รอง

มรสม และ หยอม ความ กด อากาศ ตำ ใน บาง ชวง อาจ ม อทธพล ของ พาย หมน เขต รอน เขา มา สมทบ อก ดวยหลาย

คน คง ไดยน คำ ศพท ทง สอง คำ จน ชน ห แลว แต ถา ให อธบาย ก คง นง ไป ตาม ๆ กน ดง นน เรา ควร มา รจก ความ

หมายและ อทธพล ตอ สภาพ อากาศ ของ สง เหลา น

14

ร หรอ ไม วา ผ ท ม หม เลอด โอ มกจะ

ไม คอย เจบ ปวย และ มอาย ขย เฉลยยนยาว

กวา ผ ท มหม เลอด อน ๆ แต ถงอยางไร ผ

ท ม หม เลอด โอ ก ควร ระวง เรองอาหาร

การ กน ไม ควร กน มงสวรต เปนเวลา นาน

เพราะหาก กน แต ผก นาน ๆรางกาย จะ ไม

ดด ซบ สาร อาหาร ท ระบบภมคมกน ทำให

เจบ ปวย งาย ควร กนเนอ สตว ท ไม ตด มน

ไม ควร กน ไข เกนสปดาห ละ 2 ครง ควร กน

ผก หลาก สชนด ตา ง ๆ ปรม าณมาก โดยเลอ

กก น ผ กท ม รส เปรยว อม หวาน ไม ควร ดม

นมววควร ดม นม ถว เหลอง แทน รวมทง ไม

ควรกน เมด มะมวงหมพานต และ ถว ลสง

ซงสดสวน อาหาร ท เหมาะ สมใน แตละ วน

คอ ผก ชนด ตาง ๆ 75% เนอ สตว และอาหาร

ทะเล 10% ผล ไม 10% และ อก5% เปน

ธญพช กบ เมลด พช เปลอก แขง

สถต ทางการ แพทย ระบ

วา ผ ทมหม เลอด โอ ม โอกาส เปน

โรคแผลในกระเพาะ อาหาร และ ลำไส

สวน ตน ไสตงอกเสบ ถง นำด อกเสบ ตบ

แขง โรค หดและ แผล ฝ หนอง ได มากกวา

ผ ท ม เลอดหม อน ดง นน นอกจาก การ

ระมดระวงใน เรอง อาหาร การ กน แลว

ควร จะ ออก กำลง กาย อยาง หนก ตาม

ความ ชอบทก วน รวม ทง อยา เครยด

มาก จน เกน ไปเอาละ มา ตรวจ สอบ กน

วา ตอน น คณเครยด เกน ไป หรอ เปลา

15

16

กจกรรมดดาว

@หอดดาวแหงชาตดอยอนทนนท

การดดาวถอเปนงานอดเรกอกชนดหนงทใหทงความเพลนเพลน ใหความรเกยวกบดวงดาวและเอกภพไดเปนอย

างด การสงเกตทองฟายามคำทเตมไปดวยแสงดาวระยบระยบนบหมนนบลานดวง สรางความสขใจไดดพอสมควร

หากเราสงเกตดวยสายตาผาดๆ กคงสมผสกบบรรยากาศทนาตนตาของมนไดเพยงอยางเดยว แตหากเราศกษาใหลกล

งไปกวานนรจกถงกลมดาวตางๆ ดาวแตละดวงทกำลงทอแสงแขงกนไดกคงเปนการด ชวยเพมอรรถรสและบรรยาก

าศในการชนชมทองฟายามคำไดดขนกวาเกาอก มากทเดยว

การทเราจะเรมตน หดดดวงดาวนนจะวาเปนเรองงายทไมตองมความรพนฐานเลยกไมถก ตองนกหรอจะจดให

เปนเรองยากชนดทตองอาศยระยะเวลาในการศกษาคน ควาอยางยากเยนกไมเชงซะทเดยว การเรยนรเกยวกบหมดาว

ของกจกรรมชนดนอาจจะตองอาศยความเขาอกเขา ใจและสรางความคนเคยใหกบทองฟาอยบางเหมอนกน ผทสนใจ

เรมเรยนรเกยวกบดาราศาสตร จงจำตองมความรเกยวกบทองฟาและดวงดาวอยบางตามสมควร

หมดวงดาวทเราเหนสองแสงเปนประกายอยในยามคำนน นกดาราศาสตรจดแบงออกเปนกลมดาวฤกษ ใน

สมยอดตทวชาดาราศาสตรเรมเปนทสนใจของมนษยตามหลกวชาการพยายาม ทำความเขาใจดวยการศกษาอยางวทย

าศาสตร ปโตเลม นกดาราศาสตรชาวกรกผซงสนอกสนใจในการเคลอนไหวของหมดาวไดจดแบง กลมดาวฤกษทเข

าสงเกตเหนออกเปน 48 กลมดาว ซงในขณะนนยงไมไดรวมเอากลมดาวในซกโลกใตทนกปราชญชาวกรกโบราณ

ยงไมสามรถสงเกตเหนได ตอมาในป ค.ศ. 1930 องคการดาราศาสตรสากล ( Internation Astronomical Union หรอ

IAU) ไดแบงกลมดาวออกเปน 88 กลม ซงยงคงใชมาจนถงทกวนน ในดาว ทง 88 กลมนยงถกจดแบงออกไปตามกลม

ดาวทางซกฟาทางใตและซกฟาทางเหนอตาม ตำแหนงทปรากฏ

สำหรบประเทศไทย สามารถมองเหนกลมดาวตางๆททาง องคการดาราศาสตรสากล จดแบงไวทงหมด 88

กลมไดราว 74 กลมเทานน ยงมกลมดาวอกราว 14 กลมทตกสำรวจไปจากสายตาผสงเกตในประเทศไทย ในความเป

นจรงแลวสำหรบการเรมตนศกษานนเราไมจำเปนทจะตองศกษา ใหรจกดวงดาวทง 88 กลมนนมเพยงไมกกลมเทาน

นทเปนทนยมศกษาของผเรมตนทาง ดานดาราศาสตร ทงยงตองเรยนรดาวทสำคญๆ ในเบองตนหรอเสนสมมตตางๆ

ทใชในทางดาราศาสตร

17