lzIff P]g, @)@*¤¶िक्षा... · -r^_ æsd{rf/LÆ eGgfn] ;fd'bflos ljBfnodf sfo{/t lzIfs...
Transcript of lzIff P]g, @)@*¤¶िक्षा... · -r^_ æsd{rf/LÆ eGgfn] ;fd'bflos ljBfnodf sfo{/t lzIfs...
www.lawcommission.gov.np
1
lzIff P]g, @)@*
nfndf]x/ / k|sfzg ldlt
;+zf]wg ug]{ P]g @)@*.%.@$
!= lzIff -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)## @)##.&.$
@= lzIff -bf];|f] ;+zf]wg_ P]g, @)#^ @)#^.*.%
#= lzIff -t];|f] ;+zf]wg_ P]g, @)#& @)#&.%.@^
$= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$! @)$!.&.@&
%= Gofo k|zf;g ;'wf/ -rf}yf] ;+zf]wg_ P]g, @)$# @)$#.&.@$
^= lzIff -rf}yf] ;+zf]wg_ P]g, @)$% @)$%.&.!)
&= lzIff -kfFrf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)$( @)$(.&.!#
*= lzIff -5}7f} ;+zf]wg_ P]g, @)%% @)%%.!).!
(= lzIff -;ftf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)%* @)%*.!).@%
k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
!)= lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# @)^#.(.!$
!!= u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ @)^^.!).&
!@= s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug{ ag]sf] P]g, @)&@ @)&@.!!.!#
!#= lzIff -cf7f}F ;+zf]wg_ P]g, @)&# @)&#.#.!%
!$= lzIff -gjf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)&$ @)&$.&.^
!%= s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg
/ vf/]h ug]{ P]g, @)&$ @)&$.^.#)
!^= s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug{ ag]sf] P]g, @)&% @)&%.!!.!(
@)@* ;fnsf] P]g g+= *
/fli6«o lzIff k4ltsf] of]hgf cg'?k ljBfnox?df lbOg] lzIffsf] Joj:yf ug{ ag]sf] P]g
of] P]g ;Djt @)^# ;fn ;fpg !& ut]b]lv nfu" ePsf] .
of] P]g ;Djt @)^% ;fn h]7 !% ut]b]lv nfu" ePsf] .
www.lawcommission.gov.np
2
k|:tfjgf M /fli6«o ljsf;sf] nflu cfjZos hgzlQm tof/ ug{ ;+3Lo nf]stflGqs u0ftGqfTds Joj:yf cg's"n
;j{;fwf/0f hgtfsf] ;bfrf/, lzi6frf/ / g}ltstf sfod /fVg d'n'sleq :yfkgf x'g] tyf :yfkgf
eO{;~rfngeO/x]sf ljBfnosf] Joj:yfkgdf ;'wf/ ub}{ u'0f:t/o'Qm lzIffsf] ljsf; ug{ jf~5gLo ePsfn],
>L % dxf/fhflw/fh dx]G› jL/ laqmd zfxb]jaf6 /fli6«o k~rfotsf] ;Nnfx / ;xdltn] of] P]g agfOaS;]sf] 5 .
!= ;+lIfKt gfd, lj:tf/ / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd ælzIff -cf7f}+ ;+zf]wg_ P]g, @)&#Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g g]kfn e/ nfu" x'g]5 .
-#_ of] P]g g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf k|sfzg u/L tf]s]sf] If]qdf tf]s]sf] ldltb]lv k|f/De
x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æk"j{ k|fylds ljBfnoÆ eGgfn] rf/ jif{ pd]/ k"/f u/]sf afnaflnsfnfO{ Ps jif{sf] k"j{
k|fylds lzIff lbg] ljBfno ;Demg' k5{ .
-v_ æk|fylds lzIffÆ eGgfn] sIff Psb]lv sIff kfFr;Dd lbOg] lzIff ;Demg' k5{ .
-v!_ æcfwf/e"t lzIffÆ eGgfn] k|f/lDes afn lzIffb]lv sIff cf7;Dd lbOg] lzIff ;Demg' k5{ .
-u_ =====
-3_ ædfWolds lzIffÆ eGgfn] sIff gf}b]lv sIff afx|;Dd lbOg] lzIff ;Demg' k5{ .
-3!_ æljz]if lzIffÆ eGgfn] b[li6ljxLg, alx/f, cl6Hd, af}l4s ckfËtf, ;':t >j0f jf clt czQm
zf/Ll/s ckfËtf ePsf afnaflnsfnfO{ 5'§} ;d"xdf /fvL] ljz]if k|sf/ / lglZrt dfWodaf6
lbOg] lzIff ;Demg' k5{ .
-3!s_ æ;dfj]zL lzIffÆ eGgfn] b]xfosf] lzIff ;Demg' k5{ M–
-!_ b[li6ljxLg, Go"g b[li6o'Qm, alx/f, ;':t >j0f, cl6Hd, af}l4s, zf/Ll/s jf cGo ckfËtf
ePsf afnaflnsfnfO{ lgoldt z}lIfs k4ltsf] cwLgdf /xL lbOg] lzIff,
-@_ ;fdflhs, cfly{s jf ef}uf]lns sf/0fn] k5fl8 kfl/Psf JolQmnfO{ lje]b/lxt
jftfj/0fdflbOg] lzIff .
-3@_ æ;fd'bflos ljBfnoÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/af6 lgoldt ?kdf cg'bfg kfpg] u/L cg'dlt
jf :jLs[lt k|fKt ljBfno ;Demg' k5{ .
-3#_ æ;+:yfut ljBfnoÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/af6 lgoldt ?kdf cg'bfg gkfpg] u/L cg'dlt
jf :jLs[lt k|fKt ljBfno ;Demg' k5{ .
-3$_ æcfwf/e"t ljBfnoÆ eGgfn] v08 -v!_ adf]lhd lzIff lbOg] ljBfno ;Demg' k5{ .
-3%_ æljBfno lzIffÆ eGgfn] cfwf/e"t / dfWolds lzIff ;Demg' k5{ .
-3^_ æaf]8{Æ eGgfn] bkmf $s= adf]lhd ul7t /fli6«o k/LIff af]8{ ;Demg' k5{ .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f} ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
cf7f} ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
3
-3&_ ækl/ifb\Æ eGgfn] bkmf &s= adf]lhd ul7t /fli6«o lzIff kl/ifb\ ;Demg' k5{ .
-ª_ æljBfnoÆ eGgfn] ;fd'bflos ljBfno jf ;+:yfut ljBfno ;Demg' k5{ .
-ª!_ æk|fylds ljBfnoÆ eGgfn] v08 -v_ adf]lhdsf] lzIff lbOg] ljBfno ;Demg' k5{ .
-ª@_ ===========================
-ª#_ ædfWolds ljBfnoÆ eGgfn] v08 -v!_ / -3_ jf v08 -3_ adf]lhdsf] lzIff lbOg]
ljBfno ;Demg' k5{ .
-ª$_ ========================
-r_ ælzIfsÆ eGgfn] ljBfnosf] cWofks ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] k|wfgfWofks ;d]tnfO{ hgfpF5
.
-r!_ æcfof]uÆ eGgfn] bkmf !!v= adf]lhd u7g ePsf]
========== lzIfs ;]jf cfof]u ;Demg'
k5{ .
-r@_ æ;lrjfnoÆ eGgfn] cfof]usf] ;lrjfno ;Demg' k5{ .
-r#_ æcWoIfÆ eGgfn] cfof]usf] cWoIf ;Demg' k5{ .
-r$_ æ;b:oÆ eGgfn] cfof]usf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cfof]usf] cWoIf ;d]tnfO{
hgfpF5 .
-r%_ æcleefjsÆ eGgfn] ljBfnodf cWoog/t ljBfyL{sf] cleefjs egL ljBfnosf]
clen]vdf hlgPsf] JolQm ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] bkmf !@ sf] k|of]hgsf] nflu
ljBfyL{sf] afa', cfdf, afh] jf aHo} / To:tf cleefjs gePsf ljBfyL{sf] xsdf To:tf]
ljBfyL{nfO{ ;+/IfsTj k|bfg ug]{ JolQmnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-r^_ æsd{rf/LÆ eGgfn] ;fd'bflos ljBfnodf sfo{/t lzIfs afx]ssf cGo sd{rf/L ;Demg'
k5{ .
-5_ ædfWolds lzIff pQL0f{ k/LIffÆ -:s'n lnleª ;l6{lkms]6 PShfldg]zg_ eGgfn] dfWolds
lzIffsf] cGTodf x'g] k/LIff ;Demg' k5{ .
-5!_ æcfwf/e"t lzIff pQL0f{ k/LIffÆ eGgfn] cfwf/e"t txsf] cGTodf x'g] k/LIff ;Demg' k5{ .
-h_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgoddf
tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f yk e} cf7f}+ ;+zf]wgåf/f vf/]h . lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk e} cf7f}+ ;+zf]wgåf/f vf/]h .
5}7f} ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% åf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
4
-em_ æcg'dltÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/n] :yfoL :jLs[lt / ;xfotf k|bfg ul/g;s]sf] s'g}
tf]lsPsf] 7fpF jf If]qdf ljBfno vf]Ng jf sIff yk ug{ lbPsf] c:yfoL :jLs[ltnfO{
hgfpF5 .
-`_ æ:jLs[ltÆ eGgfn] tf]lsP adf]lhdsf] zt{ k'/f u/]sf] ljBfnonfO{ g]kfn ;/sf/n] lbPsf]
:yfoL :jLs[ltnfO{ hgfpF5 .
-6_ æcfjf;Lo ljBfnoÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/af6 cfjf;Lo ljBfnosf] ?kdf :jLs[lt k|bfg
ul/Psf] ljBfnonfO{ hgfpF5 .
-7_ æz}lIfs u'7LÆ eGgfn] ljBfno ;~rfng ug{sf] nflu s'g} JolQmn] gfkmf glng] p2]Zon]
:yfkgf u/]sf] ;fj{hlgs jf lghL u'7L ;Demg' k5{ .
-7!_ ædGqfnoÆ eGgfn] lzIff dGqfno ;Demg' k5{ .
-7@_ æ:yfoL cfjf;Lo cg'dltÆ eGgfn] ljb]zL d'n'sn] s'g} zt{ tf]sL jf ;f] d'n'sdf :yfoL
?kn]a;f]af; ug{ kfpg] u/L g]kfnL gful/snfO{ pknAw u/fPsf] 8fOel;{6L Oldu|]G6
le;f-l8=eL_, k/dfg]G6 /]lh8]G6le;f -lk=cf/=_ jf u|Lg sf8{{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
g]kfnL gful/snfO{ ljb]zdf :yfoL ?kdf a;f]af; ug{ lbOPsf] h'g;'s} gfdsf] :yfoL
cfjf;Lo cg'dltnfO{ ;d]t hgfpF5 .
#= ljBfno vf]Ng cg'dlt lng' kg]{ M
-!_s'g} g]kfnL gful/sn] z}lIfs u'7L cGtu{t ljBfno vf]Ng rfx]df
tf]lsPsf] ljj/0f v'nfO{ cfwf/e"t ljBfnosf] nflu ;DalGwt ufpF lzIff ;ldlt jf gu/ lzIff ;ldlt /
dfWolds ljBfnosf] nflu ;DalGwt lhNnf lzIff ;ldltsf] l;kmfl/; ;lxt tf]lsPsf] clwsf/L ;dIf
cg'dltsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df g]kfn ;/sf/ jf tf]lsPsf] clwsf/Ln] ;f] lgj]bg pk/
cfjZos hfFra'em ug]{5 / hfFra'em ubf{ ljBfno vf]Ng cg'dlt lbg dgfl;a b]lvPdf tf]lsPsf] zt{
aGb]h kfngf ug]{ u/L cg'dlt lbg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cg'dlt lnO{ vf]lnPsf] ljBfnon] tf]lsPsf] zt{ aGb]h kfng u/]sf]
b]lvPdf g]kfn ;/sf/ jf tf]lsPsf] clwsf/Ln] :jLs[lt k|bfg ug]{5 .
-$_ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt sDkgLsf] ?kdf ;~rfngdf /x]sf ljBfnon] rfx]df sDkgL
vf/]h u/L z}lIfs u'7L cGtu{t ljBfno ;~rfng ug{ tf]lsPsf] clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lgj]bg k/]df tf]lsPsf] clwsf/Ln] ;f] lgj]bg pk/ cfjZos hfFra'em
ug]{5 / hfFra'em ubf{ lgj]bg lbg] ljBfnosf] dfu dgfl;a b]lvPdf dfu adf]lhd ljBfno ;~rfng ug{
:jLs[lt lbg]5 .
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+;f]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
cf7f};+zf]wgåf/f yk .
[
www.lawcommission.gov.np
5
-^_ pkbkmf -@_, -#_ jf -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf ljBfnonfO{ z}lIfs
u'7Lsf] ?kdf ;~rfng ug{ kfpg] u/L cg'dlt jf :jLs[lt lbOg] 5}g M–
-s_ ;/sf/L jf ;fj{hlgs ejgdf ;~rfng ePsf] ljBfno,
-v_ ;/sf/L jf ;fj{hlgs hUufdf ejg agfO{ ;~rfng ePsf] ljBfno,
-u_ s'g} JolQm jf ;+:yfn] ljBfnosf] gfddf ejg jf hUuf bfg bftJo lbPsf]df ;f] ejgdf jf
To:tf] hUufdf ejg agfO{ ;~rfng ePsf] ljBfno .
-&_ pkbkmf -@_, -#_ / -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfˆg} ;|f]taf6 k"j{ k|fylds
ljBfno vf]Ng] cg'dlt jf :jLs[lt ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfn] lbg]5 .
-&s_====
-&v_
====
-&u_ o; P]g jf cGo k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg z}lIfs u'7L cGtu{t
ljBfno ;~rfng ubf{ b]xfosf s'/fdf b]xfo adf]lhd ug'{ kg]{5 M–
-s_ z}lIfs u'7L ;~rfng ug]{ u'7L ;~rfns -6«i6L_ ;Ël7t ;+:yfsf] ¿kdf x'g' kg]{,
-v_ z}lIfs u'7L ;~rfng ubf{ ;~rfns af]8{ -6«i6L_ df ;fj{hlgs u'7L eP sDtLdf kfFrhgf / lghL
u'7L eP sDtLdf tLghgf ;b:o x'g' kg]{,
-u_ z}lIfs u'7Lsf] cfo Joosf] n]vf tf]lsP adf]lhd v8f u/L dfGotf k|fKt n]vfk/LIfsaf6
n]vfk/LIf0f u/fpg' kg]{,
-3_ z}lIfs u'7Lsf] tTsfn sfod /x]sf u'7Lsf ;~rfns -6«i6L_ n] cfˆgf] hLjgsfnd} jf z]ifkl5
u'7Lof/sf] ?kdf sfd ug]{ cfˆgf] pQ/flwsf/L tf]Sg ;Sg] .
t/ ;fj{hlgs z}lIfs u'7Lsf] xsdf To:tf] pQ/flwsf/L tf]Sbf dGqfnosf] :jLs[lt lng'
kg]{5 .
-&3_ s'g} ;fdflhs, k/f]ksf/L jf sNof0fsf/L ;+:yfn] d'gfkmf glng] p2]Zo /fvL ljBfno
;~rfng ug{ rfx]df tf]lsPsf] clwsf/Laf6 :jLs[lt lnO{ ;fj{hlgs z}lIfs u'7L cGtu{t ljBfno ;~rfng
ug{ ;Sg]5 .
-&ª_ pkbkmf -&3_ adf]lhd ;~rflnt ljBfnon] cWofkg u/fpg' kg]{ ljifo, kfng ug'{ kg]{
zt{ tyf cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5g\ .
-*_ pkbkmf -!_, -@_ / -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} ljb]zL lzIf0f ;+:yf;Fu
;DaGwg ug]{ u/L s;}nfO{ klg ljBfno vf]Ng cg'dlt jf :jLs[lt lbOg] 5}g .
t/ ljb]zL lzIf0f ;+:yf;Fu ;DaGwg u/L ljBfno vf]Ng] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/;Fu ;Demf}tf ePdf jf
To;/L ljBfno vf]Ng s"6g}lts lgof]uaf6 l;kmfl/; ePdf g]kfn ;/sf/n] zt{ tf]sL ljBfno vf]Ng cg'dlt
jf :jLs[lt lbg ;Sg]5 . To;/L ljBfno vf]Ngsf] nflu g]kfn ;/sf/ ;dIf l;w} lgj]bg lbg ;lsg]5 .
cf7f}F;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
6
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd cg'dlt jf :jLs[lt k|fKt ljBfnon] zt{ adf]lhd ljBfno ;~rfng
gu/]df g]kfn ;/sf/n] h'g;'s} avt To:tf] ljBfno aGb ug{ ;Sg]5 .
-!)_ pkbkmf -*_ adf]lhd cg'dlt jf :jLs[lt k|fKt ljBfnosf] ;DaGwdf o; P]g adf]lhdsf]
cGo Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
$= ljBfnosf] ;~rfng M ljBfnosf] ;~rfng tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$s= af]8{sf] u7g M -!_ dfWolds lzIff k/LIffsf] ;~rfng, ;dGjo / Joj:yfkg ug{ Ps /fli6«o k/LIff af]8{
/xg]5 .
-@_ af]8{sf] u7g b]xfo adf]lhd x'g]5M–
-s_ dfGotf k|fKt ljZjljBfnoaf6 sDtLdf :gftsf]Q/ pkfwL
xfl;n u/]sf] / lzIff tyf k/LIff ;DaGwL If]qdfsDtLdf
afx| jif{sf] cg'ej k|fKt JolQmx?dWo]af6 g]kfn;/sf/n]
lgo'Qm u/]sf] JolQm – cWoIf
-v_ dGqfnosf] ;lrj – pkfWoIf
-u_ dGqfnosf] ;x;lrj -ljBfno lzIff x]g]{_ – ;b:o
-3_ dxflgb]{zs, lzIff ljefu – ;b:o
-ª_ sfo{sf/L lgb]{zs, kf7\oqmd ljsf; s]Gb| – ;b:o
-r_ ;b:o–;lrj, k|fljlws lzIff tyf Jofj;flos tfnLd kl/ifb\ – ;b:o
-5_ k/LIff lgoGqs, lqe'jg ljZjljBfno – ;b:o
-h_ k|fWofkg, lzIff k|zf;g / k/LIff If]qdf sDtLdf bz jif{sf]
cg'ej k|fKt u/L ljz]if1tf xfl;n u/]sf JolQmx?dWo]af6 af]8{n]
dgf]gLt u/]sf sDtLdf b'O{{hgf dlxnf ;lxt tLghgf – ;b:o
-em_ ;fd'bflos tyf ;+:yfut dfWolds ljBfnosf
k|wfgfWofksx¿dWo]af6 sDtLdf Pshgf dlxnf ;lxt dGqfnon]
dgf]gLt u/]sf b'O{{hgf –;b:o
-`_ g]kfn lzIff ;]jfsf] /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] clws[t
jf af]8{sf] jl/i7 sd{rf/Lx¿dWo]af6 dGqfnon] tf]s]sf]
sd{rf/L –;b:o –;lrj
-#_ af]8{sf] cWoIfsf] lgo'lQmsf] nflu g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIfsf]
cWoIftfdf Vofltk|fKt lzIffljb\x? dWo]af6 sDtLdf Pshgf dlxnf ;lxt dGqfnon] dgf]gog u/]sf
b'O{{hgf ;b:o /x]sf] Ps l;kmfl/; ;ldlt u7g ug{]5 / ;f] ;ldltn] l;kmfl/; u/]sf] JolQmnfO{ g]kfn
;/sf/n] af]8{sf] cWoIfdf lgo'lQm ug{]5 .
-$_ af]8{sf cWoIf tyf dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw rf/ jif{sf] x'g]5 .
-%_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{sf] cWoIf jf dgf]gLt ;b:on] cfk\mgf]
kbLo lhDd]jf/L OdfGbf/Lk"j{s k"/f gu/]sf] egL tf]lsP adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df cWoIfsf] xsdf
g]kfn ;/sf/n] / ;b:osf] xsdf dGqfnon] lghnfO{ h'g;'s} avt kbaf6 x6fpg ;Sg]5 .
t/ To;/L kbaf6 x6fpg' cl3 lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{ dgfl;j df}sfaf6 al~rt ul/g] 5}g .
-^_ af]8{sf] a}7s ;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$v= af]8{ :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g] M -!_ af]8{ cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf Ps :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf
x'g]5 .
-@_ af]8{sf ;a} sfd sf/jfxLsf] lgldQ cfˆgf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 .
-#_ af]8{n] JolQm ;/x rn crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u ug{, a]rlavg ug{ / cGo lsl;dn]
Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
7
-$_ af]8{n] JolQm ;/x gfln; ph"/ ug{ / af]8{ pk/ klg ;f]xL gfdaf6 gfln; ph"/ nfUg
;Sg]5 .
-%_ af]8{n] JolQm ;/x s/f/ ug{, s/f/ adf]lhdsf] clwsf/ k|of]u ug{ tyf bfloTj lgjf{x ug{
;Sg]5 .
$u= af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ dGqfnon] :jLs[t u/]sf] k/LIff;DaGwL gLltsf] cwLgdf /xL af]8{sf] gLlt lgwf{/0f
u/L sfof{Gjog ug]{, u/fpg],
-v_ af]8{sf] bL3{sfnLg of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ug]{, u/fpg],
-u_ ljBfno lzIff k/LIffsf] dof{bf / u'0f:t/ sfod eP gePsf] ;DaGwdf d"NofÍg
ug]{, u/fpg],
-3_ af]8{sf] jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd :jLs[t ug]{,
-ª_ af]8{sf] sfd ;'rf? ?kn] ;~rfng ug{ cfjZos cfly{s ;|f]t h'6fpg],
-r_ af]8{sf] cfjlws tyf jflif{s k|ltj]bg dGqfnodf k]z ug]{,
-5_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo sfo{ ug]{, u/fpg] .
$3= af]8{sf] kbflwsf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tyf ;]jfsf] zt{ / ;'ljwf M -!_ af]8{sf] cWoIf af]8{sf]
k"0f{sfnLg sfd ug]{ k|d'v kbflwsf/L x'g]5 .
-@_ af]8{sf] ;b:o–;lrj af]8{sf] k"0f{sfnLg sfd ug]{ k|d'v k|zf;sLo kbflwsf/L x'g]5 .
-#_ af]8{sf] cWoIfsf] kfl/>lds, ;]jfsf] zt{ tyf ;'ljwf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-$_ af]8{sf] cWoIf tyf ;b:o–;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-%_ af]8{sf] cWoIf, pkfWoIf, ;b:o / ;b:o–;lrjn] af]8{sf] a}7sdf efu lnP afkt\ cy{
dGqfnosf] ;xdltdf dGqfnon] tf]s] adf]lhdsf] a}7s eQf kfpg] 5g\ .
$ª= sd{rf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ af]8{df cfjZostfcg';f/ sd{rf/Lx? /xg]5g\ .
-@_ dGqfnon] af]8{sf] cg'/f]wdf g]kfn ;/sf/sf] s'g} sd{rf/LnfO{ af]8{df sfd ug]{ u/L sfhdf
v6fpg ;Sg]5 .
-#_ af]8{sf sd{rf/Lsf] kfl/>lds, ;]jfsf] zt{ / ;'ljwf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;]jfsf zt{sf] Joj:Yff ubf{ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt pRr dfWolds
lzIff kl/ifb\df sDtLdf Ps jif{ lg/Gt/ c:yfoL ;]jf ul//x]sf sd{rf/Lsf] xsdf of] bkmf k|f/De ePkl5
Psk6ssf] nflu cfGtl/s lj1fkg u/L :yfoL kbk"lt{sf] nflu x'g] k|ltof]lutfTds k/LIffdf ;xefuL x'g
kfpg] / To;/L x'g] lj1fkgdf ;xefuL x'g grfx]df To:tf] kl/ifb\df sDtLdf kfFr jif{ lg/Gt/ c:yfoL
;]jf ul//x]sf sd{rf/LnfO{ ;'ljwf lbO{ cjsfz lbg] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
$r= af]8{sf] sf]if M -!_ af]8{sf] gfddf Pp6f 5'§} sf]if /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfo adf]lhdsf /sdx? /xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd,
-v_ ljBfyL{af6 lnOg] z'Nsaf6 k|fKt /sd,
-u_ ljb]zL JolQm, ;/sf/, ;+3 jf ;+:yfaf6 cg'bfg jf C0f :j?k k|fKt /sd,
-3_ :jb]zL JolQm, ;+:yf jf lgsfoaf6 k|fKt /sd,
-ª_ cGo >f]taf6 k|fKt /sd .
-#_ af]8{n] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ adf]lhd s'g} /sd k|fKt ug'{ cl3 cy{ dGqfnosf] :jLs[lt
lng' kg]{5 .
-$_ af]8{sf] tk{maf6 ul/g] ;Dk"0f{ vr{ pkbkmf-!_ adf]lhdsf] sf]ifaf6 Joxf]l/g]5 .
-%_ af]8{sf] sf]ifdf /x]sf] /sd af]8{n] g]kfnsf] jfl0fHo a}+sdf vftf vf]nL hDdf ug]{5 .
-^_ af]8{sf] sf]ifsf] ;~rfng af]8{sf] ;b:o–;lrj / n]vf k|d'vsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 x'g]5 .
$5= n]vf / n]vfk/LIf0f M -!_ af]8{sf] cfo Joosf] n]vf g]kfn ;/sf/n] ckgfPsf] 9fFrf adf]lhd /flvg]5 .
-@_ af]8{sf] n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfsaf6 x'g]5 .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
8
-#_ dGqfnon] rfx]df h'g;'s} avt af]8{sf] lx;fa lstfa hfFr ug{ jf u/fpg ;Sg]5 .
$h= lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ dGqfnon] af]8{nfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbOPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ af]8{sf] st{Jo x'g]5 .
$em= clwsf/ k|Tofof]hg M af]8{n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt clwsf/dWo]
cfjZostf cg';f/ s]xL clwsf/ af]8{sf] cWoIf, pkfWoIf, ;b:o, ;b:o–;lrj, g]kfn ;/sf/sf] s'g}
clws[t jf af]8{sf] clws[t sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
$`= af]8{sf] sfof{no M -!_ af]8{sf] sfof{no sf7df8f}+ pkTosfleq /xg]5 .
-@_ af]8{n] dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ cfjZostf cg';f/ g]kfnsf] cGo If]qdf ;d]t zfvf sfof{no
vf]Ng ;Sg]5 .
$6= k/LIffsf] ;~rfng / Joj:Yffkg ;DaGwL Joj:Yff M -!_ dfWolds lzIffsf] sIff bz / dfWolds txsf]
cGTodf x'g] k/LIff af]8{af6 ;~rfng x'g]5 .
t/ cfwf/e"t txsf] k/LIff lhNNff lzIff sfof{noaf6 ;~rfng x'g]5 .
-@_ sIff bzsf] cGTodf x'g] k/LIff If]qLo:t/df / cfwf/e"t txsf] cGTodf x'g] k/LIff
lhNNff:t/df ;~rfng ul/g]5 .
-#_ k/LIff ;~rfng ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$7= g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ M af]8{n] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf dGqfno dfkm{t /fVg' kg]{5 .
$8= dfWolds lzIffsf] dfGotf MdfWolds lzIff k/LIff pQL0f{ k|df0fkqsf] dfGotf k|jL0ftf k|df0fkq tx jf
pRr dfWolds tx pQL0f{ u/] ;/x x'g]5 .
%= ===================================
^= dfWolds lzIffsf] k|sf/ M dfWolds lzIff b]xfosf k|sf/sf x'g]5g\ M–
-s_ ;fwf/0f dfWolds lzIff
-v_ =================
-u_ ;+:s[t dfWolds lzIff .
-3_ k|fljlws tyf Jofj;flos dfWolds lzIff .
t/ To:tf] lzIffdf yk Ps jif{ tf]lsP adf]lhd Jojxfl/s cEof; u/fOg]5 .
^s= ljz]if lzIff, ;dfj]zL lzIff, cgf}krfl/s lzIff, lg/Gt/ lzIff, b"/ lzIff tyf v'nf lzIff ;~rfng ;DaGwL
Joj:yf M -!_ dGqfnon] cfjZos k"jf{wf/sf] Joj:yf u/L s'g} ;fd'bflos ljBfnodf ljz]if lzIff, ;dfj]zL
lzIff, cgf}krfl/s lzIff, lg/Gt/ lzIff, b"/ lzIff jf v'nf lzIff ;~rfngsf] Joj:yf
ug{ ;Sg]5 .
-@_ s'g} ljBfnon] ljz]if lzIff, ;dfj]zL lzIff, cgf}krfl/s lzIff, lg/Gt/ lzIff, b"/ lzIff tyf
v'nf lzIff ;~rfng ug{ rfx]df dGqfnon] ;f] ;DaGwdf cfjZos hfFra'em u/L ;f] ljBfnonfO{ To:tf]
lzIff ;~rfng ug{ tf]lsP adf]lhd :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
-#_ b"/ lzIff, ljz]if lzIff / ;dfj]zL lzIffsf] ;~rfng ;fwf/0f lzIff ;/x x'g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf klg b[li6ljxLg, Go"g b[li6o'Qm, k"0f{ b[li6ljxLg,
alx/f, ;':t >j0f, cl6Hd, af}l4s ckfËtf tyf >j0f b[li6ljxLg ePsf afnaflnsfsf] nflu kf7\oqmd,
kf7\ok':ts / lzIf0f l;sfO / d"Nofª\sg k|0ffnLdf km/s Joj:yf ug{ ;lsg]5 .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F;+zf]wgåf/f vf/]h .
www.lawcommission.gov.np
9
-%_ cgf}krfl/s lzIff, lg/Gt/ lzIff / b"/ tyf v'nf lzIffsf] ;~rfng tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
&= lzIffsf] dfWod M -!_ ljBfnodf lzIffsf] dfWod g]kfnL efiff, c+u|]hL efiff jf b'a} efiff x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf ljBfnodf lzIffsf] dfWod
b]xfo adf]lhd x'g ;Sg]5 M–
-s_ k|fylds lzIff======== dft[efiffdf lbg ;lsg]5,
-v_ u}/ g]kfnL gful/sn] g]kfnsf] ljBfnodf cWoog ubf{ clgjfo{ g]kfnL ljifosf] ;§f cGo
s'g} efiffsf] ljifo cWoog ug{ ;Sg]5,
-u_ efiff ljifodf cWoog u/fpFbf lzIffsf] dfWod ;f]xL efiff x'g ;Sg]5,
-3_ clgjfo{ c+u]|hL ljifo cWoog u/fpFbf c+u|]hL efiffdf g} u/fpg' kg]{5 .
&s= kl/ifb\ ;DaGwL Joj:yf M -!_ lzIff ;DaGwL gLlt lgwf{/0f ug]{ ;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{ ;Nnfx tyf
;'emfj lbg] sfd ;d]tsf] nflu Ps /fli6«o lzIff kl/ifb\ /xg]5 .
-@_ kl/ifb\sf] u7g b]xfo adf]lhd x'g]5M–
-s_ lzIff dGqL jf /fHo dGqL – cWoIf
-v_ ;b:o, /fli6«o of]hgf cfof]u -lzIff x]g]{_ – ;b:o
-u_ cWoIf, ljZjljBfno cg'bfg cfof]u – ;b:o
-3_ pkfWoIf, k|fljlws lzIff tyf Jofj;flos tflnd kl/ifb\ – ;b:o
-ª_ ljZjljBfnosf kbflwsf/Lx?dWo]af6 Pshgf dlxnf ;lxt
dGqfnoaf6 dgf]gLt tLg hgf –;b:o
-r_ dGqfnosf] ;lrj – ;b:o
-5_ ;lrj, cy{ dGqfno – ;b:o
-h_ dxflgb]{zs, lzIff ljefu – ;b:o
-em_ ;efklt, g]kfn k|fWofks ;+3 – ;b:o
-`_ cWoIf, g]kfn lzIfs dxf;+3 – ;b:o
-6_ lzIffljb\x?dWo]af6 sDtLdf Pshgf dlxnf ;lxt
kl/ifb\af6 dgf]gLtb'O{{hgf –;b:o
-7_ k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ ePsf cleefjs ;+3 jf
;+u7gsf kbflwsf/Lx? dWo]af6 sDtLdf Pshgf
dlxnf ;lxt kl/ifb\af6 dgf]gLt b'O{hgf – ;b:o
-8_ ;fd'bflos ljBfnosf Joj:yfkg ;ldltsf
cWoIfx¿dWo]af6 Pshgf dlxnf ;lxt
dGqfnoaf6 dgf]gLt b'O{hgf – ;b:o
-9_ ;+:yfut ljBfnosf ;~rfnsx?dWo]af6 Pshgf
dlxnf ;lxt dGqfnoaf6 dgf]gLt b'O{hgf – ;b:o
-0f_ ;+:yfut ljBfnosf lzIfs k]zfut ;+3, ;+u7gsf
k|ltlglwx? dWo]af6Pshgf –;b:o
-t_ k|ltlglw, /fli6«o ckfË dxf;+3 – ;b:o
-y_ dGqfnosf] of]hgf dxfzfvfsf] ;x;lrj –;b:o–;lrj
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw tLg jif{sf] x'g]5 .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
cf7f}F;+zf]wgåf/f;+zf]lwt .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
10
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kl/ifb\sf] s'g} dgf]gLt ;b:on] cfˆgf] kbLo
lhDd]jf/L OdfGbf/Lk"j{s k"/f gu/]sf] egL kl/ifb\af6 ul7t 5fglag ;ldltn] l;kmfl/; u/]df dGqfnon]
lghnfO{ h'g;'s} avt ;b:osf] kbaf6 x6fpg ;Sg]5 .
t/ To;/L kbaf6 x6fpg' cl3 lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{ dgfl;j df}sfaf6 jl~rt
ul/g] 5}g .
-%_ kl/ifb\sf] ;lrjfno dGqfnodf /xg]5 .
-^_ kl/ifb\sf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-&_ kl/ifb\sf] a}7s ;DaGwL sfo{ljlw kl/ifb\ cfk+m+}n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
&v= z}lIfs u'0f:t/ k/LIf0f s]Gb| M -!_ ljBfno lzIffsf] u'0f:t/ k/LIf0f ug]{ sfd ;d]tsf] nflu Ps z}lIfs
u'0f:t/ k/LIf0f s]Gb| /xg]5 .
-@_ z}lIfs u'0f:t/ k/LIf0f s]Gb|sf] k|d'vsf] ?kdf sfd ug{ g]kfn ;/sf/n] Pshgf k|d'v lzIff
k/LIfs lgo'Qm ug]{5 .
-#_ k|d'v lzIff k/LIfssf] lgo'lQmsf] nflu g]kfn ;/sf/ ;dIf l;kmfl/; ug{ nf]s ;]jf cfof]usf]
cWoIfsf] cWoIftfdf /fli6«o of]hgf cfof]usf lzIff x]g]{ ;b:o / dGqfnosf] ;lrj /x]sf] Ps ;ldlt
/xg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;ldltn] g]kfn lzIff ;]jfsf] sDtLdf /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf] kbdf
sfd u/]sf JolQmx?dWo]af6 k|d'v lzIff k/LIfssf] kbdf lgo'lQmsf] nflu gfd l;kmfl/; ug]{5 .
-%_ k|d'v lzIff k/LIfssf] lgo'lQm, kfl/>lds / ;]jfsf] cGo zt{x? tf]lsP adf]lhd x'g]5g\ .
-^_ z}lIfs u'0f:t/ k/LIf0f s]Gb|sf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
*= ljBfnosf] kf7\oqmd / kf7\ok':ts M ljBfnon] g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t kf7\oqmd / kf7\ok':ts nfu" ug'{
k5{ .
*s= lzIff ljefu M -!_ lzIff tyf v]ns'b dGqfno cGtu{t lzIff ljefu /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lzIff ljefusf] k|d'vsf] ?kdf dxflgb]{zs /xg]5 .
-#_ dxflgb]{zssf] sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
(= If]qLo lzIff lgb]{zgfno M -!_ g]kfn ;/sf/n] k|To]s ljsf; If]qdf If]qLo lzIff lgb]{zgfno :yfkgf ug{
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf-!_ adf]lhd :yfkgf x'g]
lgb]{zgfnosf] k|d'vsf] ?kdf If]qLo lzIff lgb]{zs /xg]5 .
-#_ If]qLo lzIff lgb]{zssf] sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!)= lhNnf lzIff sfof{no M -!_ g]kfn ;/sf/n] k|To]s lhNnfdf Ps lhNnf lzIff sfof{no :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf-!_ adf]lhd :yfkgf x'g] sfof{nosf] k|d'vsf] ?kdf lhNnf lzIff clwsf/L /xg]5 .
-#_ lhNnf lzIff clwsf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!= lhNnf lzIff ;ldltsf] u7g M -!_ lhNnfleqsf ljBfnosf] /]vb]v / Joj:yfkg ug]{ sfd ;d]tsf] nflu
k|To]s lhNnfdf Ps lhNnf lzIff ;ldltsf] u7g x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lhNnf lzIff ;ldltdf b]xfosf ;b:ox? /xg]5g\ M–
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
www.lawcommission.gov.np
11
-s_ lhNnf ;dGjo ;ldltsf] k|d'v – cWoIf
-v_k|d'v lhNnf clwsf/L –;b:o
-u_==========
-u!_==========
-3_============
-ª_lhNnfleqsf ;fd'bflos ljBfnosf ljBfno Joj:yfkg
;ldltsfcWoIfx?dWo]af6 lhNnf lzIff ;ldltn] dgf]gLt
u/]sf] Pshgf – ;b:o
-r_lhNnfleqsf ;+:yfut ljBfnosf ljBfno Joj:yfkg
;ldltsf cWoIfx?dWo]af6 lhNnf lzIff clwsf/Ln] dgf]gLt
u/]sf] Pshgf – ;b:o
-5_=================
-h_cleefjs jf lzIffljb\x?dWo]af6 lhNnf lzIff ;ldltn]
dgf]gLt u/]sf] sDtLdf Pshgf blnt / Pshgf dlxnf
;lxt tLg hgf –;b:o
-em_ lhNnf lzIfs o'lgogsf] cWoIf – ;b:o
-`_ lhNnf lzIff clwsf/L –;b:o–;lrj
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw b'O{ jif{sf] x'g]5 . dgf]gLt ;b:on] cfˆgf] kb
cg';f/sf] cfr/0f gu/]sf] b]lvPdf dgf]gog ug]{ kbflwsf/L jf lgsfon] lghnfO{ h'g;'s} avt x6fpg
;Sg]5 .
t/ o;/L kbaf6 x6fpg' cl3 lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sfaf6 al~rt ul/g] 5}g .
-$_ ==============
-%_ lhNnf lzIff ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5M–
-s_ lzIff ;DaGwL lhNnf:t/Lo of]hgf th'{df ug]{,
-s!_=========
-v_ ;fd'bflos ljBfnonfO{ cfly{s ;xof]u k'¥ofpg ufpF ljsf; ;ldlt tyf
gu/kflnsfnfO{ clek|]l/t ug]{,
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f lemlsPsf] .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f lemlsPsf]
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] .
www.lawcommission.gov.np
12
-u_ lhNnfleq dof{lbt / :jR5 jftfj/0fdf k/LIff ;~rfng ug{ ;xof]u ug]{,
-3_ lhNnfsf] z}lIfs u'0f:t/ ljsf;sf] nflu ;|f]t h'6fpg Joj:yf ug]{,
-ª_ ;fd'bflos ljBfnox?sf] n]vfk/LIfssf] kfl/>lds lgwf{/0f ug]{,
-r_ lhNnfleqsf ;fd'bflos ljBfno cGt{utsf sIff kfFr;Ddsf cfwf/e"t ljBfnodf
b'u{d lhNnfx?sf] xsdf ef}uf]lns ljs6tfsf] cfwf/df / cGo lhNnfsf] xsdf ljBfyL{
;+Vofsf] cfwf/df Go"gtd sIffut b/aGbL sfod u/L / cfwf/e"t ljBfnosf] sIff 5
b]lv cf7;Dd tyf dfWolds ljBfnonfO{ ljifout cfwf/df g]kfn ;/sf/åf/f pknAw
b/aGbL ljt/0f / ldnfg ug]{,
-5_ ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg] .
-^_ lhNnf lzIff ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo, clwsf/ / a}7s ;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
!!s=lhNnf lzIff ;ldlt lj36g ug{ ;lsg] M -!_ s'g} lhNnfsf lhNnf lzIff ;ldltn] tf]lsP adf]lhdsf] lhDd]jf/L
k"/f ug{ g;s]df g]kfn ;/sf/n] To:tf] lhNnf lzIff ;ldltnfO{ lj36g ug{ ;Sg]5 .
!!s!=lhNnf lzIff kl/ifb\ ;DaGwL Joj:yf M -!_ lhNnf :t/df z}lIfs ljsf;sf nflu cfjZos gLlt th'{df ug{
tf]lsP adf]lhdsf] Ps lhNnf lzIff kl/ifb\ /xg]5 .
-@_ lhNnf lzIff kl/ifb\sf] u7g, sfd, st{Jo, clwsf/ / a}7s ;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
!!v= cfof]usf] u7g M -!_ ;fd'bflos ljBfnodf g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t b/aGbL cg';f/ l/Qm lzIfs tyf
sd{rf/L kbsf] lgo'lQm tyf To:tf] kbdf lgo'Qm lzIfs tyf sd{rf/Lsf] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ug{ Ps
lzIfs ;]jf cfof]u u7g x'g]5 .
t/ bkmf !!y= adf]lhd :yfgLo lgsfo jf Joj:yfkg ;ldltn] Joj:yfkg lhDdf lnPsf]
;fd'bflos ljBfnosf] lzIfs tyf sd{rf/Lsf] lgo'lQm tyf To;/L lgo'Qm lzIfssf] a9'jf tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
-@_ cfof]udf cWoIf / Pshgf dlxnf ;lxt cGo b'O{{hgf ;b:ox¿ /xg]5g .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf ;b:ox?sf] lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; ug{ g]kfn ;/sf/n] nf]s ;]jf
cfof]usf] cWoIfsf] cWoIftfdf lqe'jg ljZjljBfnosf] pk–s'nklt / dGqfnosf] ;lrj ;b:o /x]sf] Ps
;ldlt u7g ug]{5 / ;f] ;ldltn] l;kmfl/; u/]sf] JolQmnfO{ g]kfn ;/sf/n] ;b:odf lgo'lQm ug]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgo'Qm ============ ;b:ox?sf] kbfjlw kfFr jif{sf] x'g]5 / lghx? k'gM
lgo'Qm x'g ;Sg]5g\ .
-$s_ cfof]usf] jl/i7 sd{rf/Ln] cfof]usf] ;lrj eO{ sfd ug]{5 .
-%_ cfof]usf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tyf sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-^_ ;b:ox?sf] ;]jfsf cGo zt{x? tf]lsP adf]lhd x'g]5g\ .
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
13
-&_ ;b:ox?sf] kfl/>lds tyf ;'ljwf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
!!u=;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf M ;b:osf] kbdf lgo'lQm x'gsf] nflu b]xfosf of]Uotf k'u]sf] x'g' kg]{5 M–
-s_ g]kfnL gful/s,
-v_ g]kfn ;/sf/af6 dfGotf k|fKt ljZjljBfnoaf6 :gftsf]Q/ pkflw k|fKt u/]sf],
-u_ lgo'Qm x'g'eGbf sDtLdf b'O{ jif{ cufl8b]lv s'g} /fhg}lts bnsf] ;b:o g/x]sf],
-3_ rfnL; jif{ pd]/ k"/f ePsf],
-ª_ cWoIfsf] nflu g]kfn ;/sf/sf] ljlzi6 >]0fLsf] cg'ej k|fKt u/]sf]/ ;b:osf] nflu sfg"g,
lzIff jf k|zf;gsf] If]qdf sDtLdf kGw| jif{ sfd u/]sf] .
!!3= ;b:otf sfod g/xg] M -!_ b]xfosf cj:yfdf ;b:osf] kb l/Qm ePsf] dflgg]5 M–
-s_ bkmf !!v= sf] pkbkmf -$_ adf]lhdsf] kbfjlw k"/f ePdf,
-v_ k}+;¶L jif{ pd]/ k"/f ePdf,
-u_ g]kfn ;/sf/ ;dIf lghn] k]z u/]sf] lnlvt /fhLgfdf :jLs[t ePdf,
-3_ lghsf] d[To' ePdf .
-@_ bkmf !!v= sf] pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} ;b:odf sfo{ Ifdtfsf]
cefj ePsf] jf st{Jo cg';f/ sfo{ gu/]sf] / v/fa cfr/0fdf nfu]sf] egL s;}sf] ph"/L k/]df g]kfn
;/sf/n] ;f] ;DaGwdf 5fglag ug{ Ps ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 / ;ldltaf6 ;f] s'/f k|dfl0ft ePdf
g]kfn ;/sf/n] To:tf] ;b:onfO{ ;b:osf] kbaf6 x6fpg ;Sg]5 .
t/ To;/L kbaf6 x6fpg' cl3 lghnfO{ ;kmfO{ k]z ug]{ df}sfaf6 jl~rt ul/g] 5}g .
!!ª;lrjfno / sd{rf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ cfof]usf] Ps 5'§} ;lrjfno x'g]5 / ;f] ;lrjfno sf7df8f}
pkTosfleq /xg]5 .
-@_ ;lrjfnosf] k|zf;sLo k|d'vsf] ?kdf sfd ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] g]kfn ;/sf/sf]
sDtLdf /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] clws[t sd{rf/LnfO{ tf]Sg]5 .
-#_ ;lrjfnonfO{ cfjZos kg]{ cGo sd{rf/Lsf] Joj:yf lzIff dGqfnon] ug]{5 .
!!r=l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ k|lqmof M -!_ cfof]un] lzIfs tyf sd{rf/Lsf] :yfoL lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/;
ubf{ b]xfo adf]lhdsf] k|lqmof ckgfpg' kg]{5 M–
-s_ lhNnfsf ljBfnox?df :jLs[t b/aGbL cg';f/ l/Qm /x]sf] lzIfs tyf sd{rf/Lsf]
kb :yfoL ?kdf k"lt{ ug'{ kbf{ ljBfnosf] tx cg';f/ k"lt{ ul/g' kg]{ lzIfs tyf
sd{rf/Lsf] ;+Vofsf] ljj/0f lzIff ljefuaf6 lng],
-v_ lhNnfsf ljBfnox?df kbk"lt{ ug{ v'Nnf k|ltof]lutfsf] nflu kb ;+Vof vf]nL
lj1fkg k|sflzt ug]{ / kb cg';f/ tf]lsPsf] of]Uotf ePsf pDd]bjf/x?af6
b/vf:t lng],
5}7f} ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
14
t/ To;/L v'Nnf k|ltof]lutfsf] nflu lzIfssf] kb ;+Vof v'nfpFbf c:yfoL
lzIfsnfO{ clGtd Psk6ssf] nflu l/Qm b/aGbLdf b]xfosf lzIfs dfq pDd]bjf/
x'g kfpg] u/L cfof]un] of] bkmf k|f/De ePsf] Ps jif{leq lj1fkg ug]{5M–
-!_ ;+jt\ @)^! ;fn ;fpg @! ut];Dd l/Qm eO{ kbk"lt{ x'g g;s]sf] b/aGbLdf
;+jt\ @)$( ;fn kf}if @) ut] eGbf cl3 c:yfoL lzIfsdf lgo'lQm kfO{ of]
bkmf k|f/De x'Fbfsf avt;Dd cljlR5Gg ?kdf sfo{/t c:yfoL lzIfs,
-@_ pkv08 -!_ adf]lhdsf lzIfssf] nflu cfjZos kg]{ b/aGbL 5'§\ofO{ ;f] v08
adf]lhdsf] cjlw;Dd l/Qm eO{ kbk"lt{ x'g g;s]sf] b/aGbL jf ;f] b/aGbLsf]
lnog kbdf ;f]xL ldlt;Dddf c:yfoL lzIfssf] ?kdf lgo'Qm jf cfwf/e"t
tyf k|fylds lzIff kl/of]hgf cGtu{t lgo'Qm eO{ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf
avt;Dd cljlR5Gg ?kdf sfo{/t c:yfoL lzIfs,
-#_ ;+jt\ @)^! ;fn ;fpg @@ ut] kl5 ;+jt\ @)&@ ;fn c;f]h @ ut];Dd l/Qm
/x]sf s'n b/aGbLsf] krxQ/ k|ltzt kbdf To:tf] b/aGbL jf ;f]
b/aGbLsf] lnog kbdf c:yfoL jf ;§f lzIfssf] ?kdf cljlR5Gg ?kdf
sfo{/t c:yfoL lzIfs,
-u_ v08 -v_ adf]lhd kg{ cfPsf b/vf:t pk/ 5fglag u/L b]xfosf] tl/sf ckgfO{
pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug]{ M–
-!_ v'Nnf k|ltof]lutfTds lnlvt k/LIff,
-@_ cGtjf{tf{,
-#_ k|of]ufTds k/LIff .
t/ cfof]un] plrt / cfjZos 7x¥ofPsf] cj:yfdf dfq k|of]ufTds k/LIff
lnOg]5 .
-3_ l/Qm kbdf k|To]s jif{ lj1fkg ug{] / lj1fkg ePsf] 5 dlxgfleq lgo'lQm jf
a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ug{] .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] pkv08 -#_ adf]lhd 5'6[ofO{ afFsL
/x]sf] kRrL; k|ltzt b/aGbLdf v'nf k|ltof]lutfaf6 kbk"lt{ ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+z adf]lhd lzIfssf] kbk"lt{sf] nflu lj1fkg
ubf{ pkv08 -!_, -@_ / -#_ sf] k|of]hgsf] nflu 5'§f5'§} lj1fkg ul/g]5 / To:tf] lj1fkgsf]
k|ltof]lutfTds k/LIff Ps} ldlt tyf ;dodf lnOg]5 .
-#s_ of] pkbkmf k|f/De x'Fbfsf avt pkbkmf -#_ adf]lhd kbk"tL{sf] nflu cfof]uaf6 ePsf]
lj1fkg adf]lhd k/]sf] c:yfoL lzIfssf] b/vf:t sfod} /fvL of] bkmf k|f/De ePkl5 pDd]bjf/ x'g
rfxg]x?sf] nflu sDtLdf ;ft lbgsf] cjlw lbO{ k'gM b/vf:t cfXjfg ug'{ kg]{5 .
-$_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] k|ltaGwfTds
jfSof+z adf]lhd lzIfssf] kbk"lt{sf] nflu x'g] lj1fkgdf pDd]bjf/ x'g pd]/sf] xb nfUg] 5}g .
-%_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] pkv08 -!_, -@_ / -#_ adf]lhdsf]
lj1fkg adf]lhd lnOPsf] k|ltof]lutfTds k/LIffaf6 lzIfs kbk"lt{ x'g g;s]df To:tf] kb v'nf
k|ltof]lutfaf6 k"lt{ ul/g]5 .
-^_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ adf]lhd lnOg] v'Nnf k|ltof]lutfTds lnlvt k/LIffdf pQL0f{ x'g
sDtLdf rfnL; k|ltzt cÍ k|fKt u/]sf] x'g' kg]{5 .
-&_ ;Djt\ @)%@ ;fn / tt\kZrft\ ePsf lj1fkgaf6 :yfoL lgo'lQm ePsf jf pkbkmf -!_ sf]
v08-v_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+z adf]lhdsf] lj1fkgaf6 :yfoL x'g] lzIfsn] cjsf; x'Fbf lgj[Qe/0f
kfpg] cj:yf gePdf ;f] k|of]hgsf nflu lghsf] ;ft jif{;Ddsf] c:yfoL ;]jf cjlw hf]8\g ;lsg]5 .
==============
-(_ ;Djt\ @)&# ;fn c;f/ kGw| ut];Dd cljlR5Gg ¿kdf sfo{/t /x]sf c:yfoL lzIfsn]
:yfoL kbsf] nflu ePsf] lj1fkgdf b/vf:t glbPdf jf b/vf:t lbP klg :yfoL kbdf cfof]uaf6
gjf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . gjf}+ ;+zf]wgåf/f yk . gjf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
www.lawcommission.gov.np
15
lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; x'g g;s]df To:tf lzIfsnfO{ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] k|ltjGwfTds
jfSof+z adf]lhd ePsf] lj1fkgdf pDd]bjf/ x'g b/vf:t lbg] clGtd ldlt;Ddsf] cjlwnfO{ u0fgf u/L
clwstd ;]jf cjlw aL; jif{ dfgL lghnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;'ljwf lbO{g]5 M–
-s_ kfFr jif{b]lv bz jif{;Dd ;]jf u/]sf] lzIfsnfO{ lghn] sfd u/]sf] k|To]s jif{sf]
lgldQ cflv/L cfwf dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd,
-v_ bz jif{eGbf a9L kGw| jif{;Dd ;]jf u/]sf] lzIfsnfO{ lghn] sfd u/]sf] k|To]s
jif{sf] lgldQ cflv/L Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd,
-u_ kGw| jif{eGbf a9L ;]jf u/]sf] lzIfsnfO{ lghn] sfd u/]sf] k|To]s jif{sf] lgldQ
cflv/L 8]9 dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd .
-!)_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+z adf]lhdsf] lj1fkgdf pDd]bjf/ gx'g]
c:yfoL lzIfs / To:tf] lj1fkg adf]lhd lnOPsf] k|ltof]lutfTds k/LIffdf 5gf}6 x'g g;s]sf c:yfoL
lzIfs k|ltof]lutfTds k/LIffsf] glthf k|sflzt ePsf] ldltaf6 :jtM cjsf; ePsf] dflgg] 5 .
-!!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] bkmf k|f/De ePkl5 lzIfssf]
kbk"lt{sf] nflu x'g] v'nf tkm{sf] klxnf] lj1fkgdf pDd]bjf/ x'g /fxt lzIfssf] ?kdf sfo{/t lzIfsnfO{
pd]/sf] xb nfUg] 5}g .
-!@_ cfof]un] lzIfs tyf sd{rf/Lsf] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ubf{ tf]lsP adf]lhdsf] k|lqmof
ckgfpg' kg]{5 .
!!5=;ldlt u7g ug{ ;Sg] M -!_ cfof]usf] cfkm"n] ug'{ kg]{ sfd sf/afxLx? ;"rf? ?kn] ug{sf nflu
cfjZostfg';f/ s]Gb|Lo / If]qLo :t/df ;ldltx? u7g ug{ ;Sg]5 . To:tf ;ldltsf ;b:ox?df sDtLdf
b'O{ jif{ cufl8b]lv s'g} klg /fhg}lts bnsf] ;b:o g/x]sf lzIffljb\ tyf lzIff If]qdf lqmofzLn /x]sf
JolQmx?dWo]af6 ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldltx?sf] sfd, st{Jo / clwsf/ tyf sfo{ljlw cfof]un]
tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
!!h=clwsf/ k|Tofof]hg M cfof]un] o; P]g adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt clwsf/ dWo] cfjZostfg';f/ s]xL clwsf/
cWoIf, ;b:o, bkmf !!5= adf]lhdsf] ;ldlt, s'g} clws[t sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
!!em=cfof]un] u/]sf] dflgg] M of] P]g k|f/De x'g'eGbf cl3 lhNnf lzIfs 5gf}6 ;ldlt / If]qLo lzIfs 5gf}6
;ldltaf6 eP u/]sf sfd sf/afxLx? cfof]uaf6 eP u/]sf] dflgg]5 .
!!`=jflif{s k|ltj]bg k]z ug]{ M cfof]un] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] tLg dlxgfleq ;f] jif{e/df cfkm"n]
u/]sf] sfd sf/afxLsf] jflif{s k|ltj]bg g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
!!6=ufpF lzIff ;ldlt M -!_ ufpFkflnsf jf gu/kflnsf If]qleq ;~rfng x'g] ljBfnosf] Joj:yfkg,
/]vb]v / ;dGjo ug]{ sfdsf] nflu k|To]s ufpFkflnsf jf gu/kflnsfdf b]xfo adf]lhdsf] ufpF lzIff jf
gu/ lzIff ;ldlt /xg]5 M–
-s_ ufpFkflnsfsf] cWoIf jf gu/kflnsfsf] k|d'v jf ;f] sfd ug{
tf]lsPsf] JolQm –cWoIf
gjf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
5}7f} ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
16
-v_ ufpFkflnsf jf gu/kflnsfn] tf]s]sf] ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf]
;b:ox?dWo]af6 sDtLdf Pshgf dlxnf ;lxt b'O{{hgf – ;b:o
-u_ ;DalGwt ufpFkflnsf jf gu/kflnsf If]qleq /x]sf ljBfnosf
ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf cWoIfx?dWo]af6 lhNnf lzIff ;ldltn]
dgf]gLt u/]sf] Pshgf –;b:o
-3_ :yfgLo ;dfh;]jL jf lzIff k|]dLx?dWo]af6 ufpF lzIff ;ldlt jf gu/
lzIff ;ldltaf6 dgf]gLt Pshgf blnt / b'O{{hgf dlxnf ;lxt tLghgf –;b:o
-ª_ ;DalGwt ufpFkflnsf jf gu/kflnsf If]qleq /x]sf ;fd'bflos
tyf ;+:yfut ljBfnosf k|wfgfWofksx?dWo]af6 ;DalGwt ufpFkflnsf jf
gu/kflnsfn] dgf]gLt u/]sf] sDtLdf Pshgf dlxnf ;lxt b'O{{hgf –;b:o
-r_ ;DalGwt ufpFkflnsf jf gu/kflnsf l:yt ljz]if lzIff, ;dfj]zL lzIff
jf ;|f]t sIff ;~rfng ug]{ ljBfno jf ckfËtf ;DaGwL lzIf0f ;+:yfaf6
k|ltlglwTj x'g] u/L ufpF lzIff ;ldlt jf gu/ lzIff ;ldltn] dgf]gLt
u/]sf] ckfËtf ePsf JolQm Pshgf –;b:o
-5_ ufpF lzIff ;ldltsf] xsdf ;DalGwt ;|f]t JolQm / gu/
lzIff ;ldltsf] xsdf ;DalGwt ljBfno lg/LIfs –;b:o–;lrj
-!s_ ufpFkflnsf jf gu/kflnsf If]q leqsf ljBfnosf k|wfgfWofksx? / g]kfn lzIfs dxf;+3sf]
k|ltlglwnfO{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] a}7sdf ko{j]Ifssf] ?kdf cfdGq0f ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw b'O{ jif{sf] x'g]5 . dgf]gLt ;b:on] cfˆgf] kb
cg';f/sf] cfr/0f gu/]sf] b]lvPdf dgf]gog ug]{ kbflwsf/L jf lgsfon] lghnfO{ h'g;'s} avt x6fpg
;Sg]5 .
t/ To;/L kbaf6 x6fpg' cl3 lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sfaf6 al~rt ul/g] 5}g .
-#_ufpF lzIff jf gu/ lzIff ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo, clwsf/ / a}7s ;DaGwL sfo{ljlw
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!7=3'lDt ljBfno ;~rfng ug{ ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] ljs6 lxdfnL If]qdf tf]lsP adf]lhdsf] 3'DtL ljBfno
;~rfng ug{ ;Sg]5 .
!!7!=;fd'bflos l;sfO s]Gb| ;~rfng ug{;Sg]M g]kfn ;/sf/n] ;d'bfodf ;fIf/tf, ;Lk ljsf; / lg/Gt/
l;sfO ;d]tsf] sfd ug{ tf]lsP adf]lhd ;fd'bflos l;sfO s]Gb| ;~rfng ug{ ;Sg]5 .
!!8=cWofkg cg'dltkq lng' kg]{ M -!_ of] P]g k|f/De ePkl5 cfof]uaf6 cWofkg cg'dltkq glnO{ s;}n] klg
lzIfs kbsf] nflu pDd]bjf/ x'g kfpg] 5}g .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
17
-@_ cfof]un] cWofkg cg'dltkq lbg] k|of]hgsf] nflu ;fj{hlgs ?kdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]lsP
adf]lhd k/LIff ;~rfng ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] k/LIffdf ;kmn ePsf pDd]bjf/nfO{ cfof]un] cWofkg cg'dltkq
lbg]5 .
-$_ of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt ljBfnodf sfo{/t lzIfsnfO{ cfof]un] of] P]g k|f/De ePsf]
ldltn] 5 dlxgfleq c:yfoL cWofkg cg'dltkq lbg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd c:yfoL cWofkg cg'dltkq kfPsf lzIfsn] kfFr jif{leq cfof]uaf6
:yfoL cWofkg cg'dltkq lng' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] Dofbleq :yfoL cWofkg cg'dltkq lng g;s]df c:yfoL lzIfsx?
:jtM cjsfz x'g]5g\ / :yfoL lzIfsnfO{ tf]lsP adf]lhd cjsfz lbOg]5 .
-^s_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lj1fg, sDo'6/ lj1fg, OlGhlgol/ª,
ul0ft, c+u|]hL, sfof{no ;~rfng tyf n]vf, sfg"g, s[lif tyf kz' lj1fg ljifodf sDtLdf :gfts pkflw
xfl;n u/]sf JolQm To:tf] ljifosf] nflu c:yfoL cWofkg cg'dltkqsf] nflu lnO{g] k/LIffdf pDd]bjf/
x'g ;Sg]5g\ .
-^v_ pkbkmf -^s_ adf]lhdc:yfoL cWofkg cg'dltkq lbg] k|of]hgsf] nflu cfof]un] tf]lsP
adf]lhd 5'§} k/LIff ;~rfng ug{]5 .
-^u_ pkbkmf -^v_ adf]lhdsf] k/LIffdf ;kmn x'g] pDd]]bjf/nfO{ cfof]un] c:yfoL cWofkg
cg'dltkq k|bfg ug{]5 / o:tf] cg'dltkqsf] dfGo cjlw kfFr jif{sf] x'g]5 .
-^3_ ljz]if lzIff, ;dfj]zL lzIff tyf bkmf # sf] pkbkmf -&3_ adf]lhdsf] p2]Zo /fvL ;~rfng
ePsf ljBfnodf cWofkg ug]{ lzIfssf] nflu cfof]un] tf]lsP adf]lhd cWofkg cg'dltkq lbg] Joj:yf
ug]{5 .
-^ª_ cWofkg cg'dltkq ;DaGwL ljifodf cfof]unfO{ ;'emfj lbg] k|of]hgsf] nflu g]kfn lzIfs
dxf;+3af6 l;kmfl/; ePsf ljz]if1 ;d]t /xg] u/L tf]lsP adf]lhdsf] Ps lzIfs sfplG;n /xg]5 .
-&_ cWofkg cg'dltkq ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!9=cg'bfg s6f}tL gul/g] M g]kfn ;/sf/n] of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt ;fd'bflos ljBfnonfO{ lbFb} cfPsf]
cg'bfg /sddf s6f}tL ug]{ 5}g .
t/ s'g} ljBfnon] tf]lsPsf] z}lIfs:t/ sfod ug{ g;s]df To:tf] ljBfnonfO{ lbFb} cfPsf] cg'bfg
/sddf tf]lsP adf]lhd s6f}tL ug{ ;lsg]5 .
!!0f=5fqj[lQsf] Joj:yf ug{ ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] === === === dfWolds lzIffsf] nflu ljBfnodf egf{ x'g]
ljBfyL{nfO{ tf]lsP adf]lhd 5fqj[lQsf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f lemlsPsf .
s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug{ jg]sf] P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt -g]kfn /fhkq ;"rgf k|sfzg ePkl5 k|f/De x'g] .
www.lawcommission.gov.np
18
!!t=k|f/lDes afn lzIff s]Gb||nfO{ cg'bfg lbg ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf]
;xof]udf vf]lnPsfk|f/lDes afn lzIff s]Gb|nfO{ tf]lsP adf]lhd cg'bfg lbg ;Sg]5 .
!!t!=k|f/lDes afn lzIff ;DaGwL Joj:yf M k|f/lDes afn lzIffsf] ;~rfng tyf Joj:yfkg ;DaGwL Joj:yf
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!y=ljBfnosf] Joj:yfkg lhDdf lng ;lsg] M -!_ :yfgLo lgsfo jf Joj:yfkg ;ldltn] s'g} ;fd'bflos
ljBfnosf] Joj:yfkg lhDdf lng rfx]df tf]lsPsf s'/fx? v'nfO{ tf]lsPsf] clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg hfFra'em ubf{ To:tf] :yfgLo lgsfo jf Joj:yfkg
;ldltn] tf]lsPsf] zt{ k"/f u/]sf] b]lvPdf tf]lsPsf] clwsf/Ln] lgj]bsnfO{ To:tf] ;fd'bflos ljBfnosf]
Joj:yfkg lhDdf lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd :yfgLo lgsfo jf Joj:yfkg ;ldltn] Joj:yfkg lhDdf lnPsf]
ljBfnodf sfo{/t g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t b/aGbLdf lgo'Qm ePsf lzIfssf] ;]jf, zt{ / ;'ljwf cGo
;fd'bflos ljBfnosf lzIfs ;/x x'g]5 / To:tf lzIfsn] kfpg] tna, eQf / ;~ro sf]if jfkt
ljBfnoaf6 yk ug'{ kg]{ /sd a/fa/sf] /sd g]kfn ;/sf/n] Psd'i7 ljBfnonfO{ pknAw u/fpg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd :yfgLo lgsfo jf Joj:yfkg ;ldltn] Joj:yfkg lhDdf lnPsf]
ljBfnodf To:tf] ljBfnon] Joxf]{g] u/L yk lzIfs lgo'lQm ug{ ;lsg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lgo'Qm lzIfsn] ;f] ljBfnosf cGo lzIfs ;/x kfl/>lds / ;'ljwf
kfpg]5 .
-^_ pkbkmf -@_ adf]lhd :yfgLo lgsfo jf Joj:yfkg ;ldltn] Joj:yfkg lhDdf lnPsf]
ljBfnosf] cfjZostf x]/L g]kfn ;/sf/n] To:tf] ljBfnonfO{ yk b/aGbL pknAw u/fpg ;Sg]5 .
!!b= ;fem]bf/Ldf ljBfno ;~rfng ug{ ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] ;fd'bflos ljBfno / ;fj{hlgs z}lIfs u'7L
cGtu{t ;~rflnt ljBfno tyf PseGbf a9L ;fj{hlgs z}lIfs u'7L cGtu{t ;~rflnt ljBfnox? aLr
;fem]bf/Ldf ljBfno ;~rfng u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf ljBfnosf] Joj:yfkg ;ldltsf] u7g, sfd, st{Jo / clwsf/,
;fem]bf/Lsf tl/sf tyf cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5g\ .
!@= ljBfno Joj:yfkg ;ldlt M -!_ ;fd'bflos ljBfnosf] ;~rfng, /]vb]v / Joj:yfkg ug{sf] nflu
k|To]s ljBfnodf b]xfosf ;b:ox¿ /x]sf] Ps ljBfno Joj:yfkg ;ldlt /xg]5 M–
-s_ cleefjsn] cfkm"x?dWo]af6 5fgL k7fPsf b'O{{hgf dlxnf ;lxt rf/hgf –;b:o
-v_
ljBfno /x]sf] ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf] ;DalGwt j8fsf] j8f cWoIf jf
j8f ;ldltsf ;b:ox?dWo]af6 ;f] j8f ;ldltn] dgf]gog u/]sf] ;b:o
–;b:o
cf7f}F ;+zf]wgåf/f yk .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
19
-u_
ljBfnosf ;+:yfks, :yfgLo a'l4lhjL, lzIffk|]dL, ljBfnonfO{ lg/Gt/ bz
jif{b]lv ;xof]u ug]{ jf ljBfnonfO{ bz nfv jf ;f] eGbf a9L gub jf lhG;L
;xof]u u/]sf JolStx¿dWo]af6 ljBfno Joj:yfkg ;ldltn] dgf]gLt u/]sf]
Pshgf dlxnf ;lxt b'O{{hgf
–;b:o
-3_ ljBfnosf lzIfsn] cfkm"x?dWo]af6 5fgL k7fPsf] Pshgf –;b:o
-ª_ ljBfnosf k|wfgfWofks –;b:o–;lrj
-@_ k|fljlws / Joj;flos ljifodf cWoog jf tfnLd u/fOg] dfWolds ljBfnosf] ljBfno
Joj:yfkg ;ldltdf lhNnf:t/sf pBf]u tyf jfl0fHo dxf;+3sf b'O{hgf k|ltlglw ;b:o /xg]5g\ .
-@s_ ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox?n] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_ jf -u_
adf]lhdsf ;b:ox?dWo]af6 5fg]sf] ;b:o ;f] ;ldltsf] cWoIf x'g]5 .
-@v_ ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] cWoIf 5gf}6 geP;Ddsf nflu jf cWoIfsf] cg'kl:yltdf
;f] ;ldltsf Ho]i7 ;b:on] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-@u_ ljz]if lzIff ;~rfng ug]{ ljBfnosf] Joj:yfkg ;ldltdf sDtLdf krf; k|ltzt
;b:ox? ckfËtf ePsf JolQmsf] cleefjs / ;dfj]zL lzIff jf ;|f]t sIff ;~rfng ug]{ ljBfnosf]
Joj:yfkg ;ldltdf sDtLdf Pshgf ckfËtf ePsf JolQm ;b:o /xg]5 .
-#_ ;DalGwt ljBfno lg/LIfs / ;|f]t JolQmnfO{ ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] a}7sdf
ko{j]Ifssf] ?kdf efu lng cfdGq0f ul/g]5 .
-$_ ;+:yfut ljBfnosf] ;~rfng, /]vb]v / Joj:yfkg ug{sf nflu k|To]s ljBfnodf b]xfosf
;b:ox? /x]sf] Ps ljBfno Joj:yfkg ;ldlt /xg]5 M–
-s_ ljBfnosf] ;+:yfks jf nufgLstf{x?dWo]af6 ljBfnosf]
l;kmfl/;df lhNnf lzIff clwsf/Ln] dgf]gLt u/]sf] JolQm – cWoIf
-v_ cleefjsx?dWo]af6 Pshgf dlxnf ;d]t kg]{ u/L ljBfno
Joj:yfkg ;ldltn] dgf]gLt u/]sf] b'O{hgf – ;b:o
-u_ :yfgLo lzIff k|]dL jf ;dfh;]jLx?dWo]af6 ;DalGwt
ufpFkflnsf jf gu/kflnsfn] dgf]gLt u/]sf] Pshgf – ;b:o
-3_ ;DalGwt If]qsf] ljBfno lg/LIfs – ;b:o
-ª_ ;DalGwt ljBfnosf] lzIfsx?n] cfkm"x?–dWo]af6 5fgL k7fPsf]
Pshgf – ;b:o
-r_ ljBfnosf] k|wfgfWofks – ;b:o–;lrj
-%_ pkbkmf -!_, -@s_ / -$_ adf]lhd 5flgPsf jf dgf]gLt cWoIf jf ;b:osf] kbfjlw
tLg jif{sf] x'g]5 . To:tf cWoIf jf ;b:on] cfˆgf] kb cg';f/sf] cfr/0f gu/]sf] b]lvPdf To;/L 5fGg]
jf dgf]gog ug]{ cleefjs, kbflwsf/L jf lgsfon] lghnfO{ h'g;'s} avt kbaf6 x6fpg ;Sg]5 .
t/ To;/L kbaf6 x6fpg' cl3 lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sfaf6 al~rt ul/g] 5}g .
s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug{ jg]sf] P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt-g]kfn /fhkq ;"rgf k|sfzg ePkl5 k|f/De x'g] .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
20
-%s_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/n] ejg jf hUuf pknAw
u/fPsf] jf s'g} lsl;dsf] ;xof]u lbPsf] jf ljz]if p2]Zoaf6 ;~rflnt jf ljz]if lzIff ;~rfng ug]{ s'g}
;+:yfut ljBfnosf] ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] u7g g]kfn ;/sf/af6 x'g cfjZos b]lvPdf lzIff tyf
v]ns'b dGqfnon] To;sf] sf/0f v'nfO{ cfkm}n] ug{ ;Sg]5 .
-^_ ;fd'bflos ljBfnosf] ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ ljBfno ;~rfngsf] nflu k|fKt ;fwg / ;|f]tsf] kl/rfng ug]{,
-v_ ljBfnosf] rn, crn ;DklQsf] nut /fVg], /fVg nufpg] / ;'/Iff ug]{,
-u_ ljBfnosf] z}lIfs, ef}lts tyf cfly{s tYof° / ljj/0f cBfjlws u/fO{ /fVg],
-3_ ljBfnosf] jflif{s ah]6 :jLs[t ug]{ / To;sf] hfgsf/L ufpF lzIff ;ldlt / lhNn
lzIff sfof{nonfO{ lbg],
-ª_ ljBfnodf :jR5 z}lIfs jftfj/0f sfod /fVg /fhg}lts, wfld{s jf ;fDk|bflos
efjgfsf] cfwf/df ljBfnosf] jftfj/0f wldNofpg glbg],
-r_ lhNnf lzIff sfof{noaf6 vl6Psf] lzIfsnfO{ xflh/ u/fO{ sfddf nufpg],
-5_ lhNnf lzIff sfof{non] tf]s]sf] n]vfk/LIfsaf6 ljBfnosf] jflif{s n]vfk/LIf0f u/fpg],
-h_ n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg cg';f/ tTsfn cfjZos sf/afxL ug]{ / To;sf] k|ltj]bg lhNnf
lzIff sfof{nodf k]z ug]{,
-em_ lhNnf lzIff ;ldlt / lhNnf lzIff sfof{non] lbPsf] cfb]z tyf lgb]{zgx?sf] kfngf
ug]{,
-`_ cfkm}n] lgo'Qm jf a9'jf u/]sf lzIfssf] nflu tf]lsP adf]lhdsf] kfl/>lds tyf
;'ljwfsf] Joj:yf ug]{,
-6_ lzIffsf] u'0f:t/ sfod ug]{ ;DaGwdf lzIfs cleefjs ;+3 u7g ug]{ .
-&_ ;+:yfut ljBfnosf] ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ ljBfno ;~rfngsf] nflu k|fKt ;fwg / ;|f]tsf] kl/rfng ug]{,
-v_ ljBfnosf] nflu cfjZos ef}lts ;fwgsf] Joj:yf ug]{,
-u_ ljBfnosf] rn, crn ;DklQsf] ;'/Iff / ;+/If0f ug]{,
-3_ ljBfnodf :jR5 z}lIfs jftfj/0f sfod /fVg],
-ª_ g]kfn ;/sf/n] nfu" u/]sf] kf7\oqmd tyf kf7\ok':ts clgjfo{ ?kdf nfu" ug]{ / cGo
;xof]uL kf7\ok':tsx? k9fpg cfjZos b]lvPdf /fli6«o kf7\oqmd ljsf; tyf
d"NofÍg kl/ifb\sf] :jLs[lt lng],
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
21
-r_ cfof]uaf6 cWofkg cg'dltkq lnO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd lzIfs kbsf] nflu
pDd]bjf/ x'g of]Uotf k"/f u/]sf JolQmnfO{ lzIfs kbdf lgo'lQm ug]{,
-r!_ c:yfoL ?kdf lgo'Qm lzIfsnfO{ :yfoL x'g] cj;/ k|bfg ug{sf nflu of] v08 k|f/De
x'g' cl3 lgo'Qm To:tf lzIfssf xsdf of] v08 k|f/De ePsf] ldltn] / of] v08
k|f/De ePkl5 lgo'Qm x'g] lzIfssf] xsdf To;/L lgo'Qm ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq
:yfoL k"lt{ ;DaGwL k|lqmof z'? ug]{,
-5_ g]kfn ;/sf/n] tf]lslbPsf] tna :s]ndf g36fO{ lzIfsnfO{ tna lbg],
-h_ cg'zf;gxLg lzIfs pk/ sf/afxL ug]{,
-em_ g]kfn ;/sf/n] lbPsf lgb]{zgx?sf] kfngf ug]{ .
-&s_ z}lIfs u'7L cGtu{t ;~rfng ePsf ljBfnosf] ;~rfng, /]vb]v tyf Joj:yfkg
;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-&v_=== === ===
-*_ ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo, clwsf/ / a}7s ;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
!@s= ljBfno Joj:yfkg ;ldlt lj36g ug{ ;lsg] M -!_ s'g} ljBfnosf] ljBfno Joj:yfkg ;ldltn]
tf]lsPsf] lhDd]jf/L k"/f ug{ g;s]df ;f]sf] sf/0f v'nfO{ lhNnf lzIff ;ldltn] To:tf] ljBfno Joj:yfkg
;ldlt lj36g ug{ ;Sg]5 .
t/ To;/L lj36g ug'{ cl3 ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{ dgfl;a df}sf lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljBfno Joj:yfkg ;ldlt lj36g ePkl5 csf]{ ljBfno Joj:yfkg
;ldlt u7g geP;Dd jf cGo s'g} sf/0fn] ljBfno Joj:yfkg ;ldlt u7g geP;Dd ljBfno
Joj:yfkg ;ldltsf] sfd ug{ lhNnf lzIff ;ldltn] Ps c:yfoL ljBfno Joj:yfkg ;ldlt u7g ug{
;Sg]5 .
!@v= u|fdL0f lzIff ljsf; sf]if M -!_=== === ===;fd'bflos ljBfnosf] ef}lts k"jf{wf/ ljsf;df ;xof]u
k'¥ofpg tyf To:tf ljBfnodf z}lIfs u'0f:t/ clej[l4 ug{sf] nflu s]Gb|Lo :t/df Ps u|fld0f lzIff
ljsf; sf]if /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfosf /sdx? /xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg /sd,
-v_ ;+:yfut ljBfnoaf6 k|fKt To:tf] ljBfnosf] jflif{s s'n cfDbfgLsf]
===========tf]lsP adf]lhdsf] /sd,
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f lemlsPsf] .
www.lawcommission.gov.np
22
-u_ rGbfaf6 k|fKt /sd,
-3_ cGo ;|f]taf6 k|fKt /sd .
!@u=sf]if ;~rfns ;ldlt M -!_ u|fld0f lzIff ljsf; sf]ifsf] ;~rfng ug{sf] nflu b]xfosf ;b:ox? /x]sf]
Ps sf]if ;~rfns ;ldlt /xg]5 M–
-s_dGqfnosf] ;lrj – cWoIf
-v_ k|ltlglw, cy{ dGqfno – ;b:o
-u_ k|ltlglw, ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno ;b:o
-3_ ;x;lrj -z}lIfs k|zf;g dxfzfvf_, lzIff dGqfno – ;b:o
-ª_ dxflgb]{zs, lzIff ljefu – ;b:o
-r_ k|ltlglw, dxfn]vf lgoGqs sfof{no – ;b:o
-5_ ;+:yfut ljBfnosf] s]Gb|Lo:t/sf ;+3 ;+:yfsf cWoIfx?dWo]af6
lzIff dGqfnon] dgf]gLt u/]sf] b'O{hgf – ;b:o
-h_dGqfnosf] cfwf/e"t lzIff zfvfsf] k|d'v – ;b:o–;lrj
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]if ;~rfns ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tyf a}7s
;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!#= lhNnf lzIff sf]if M -!_ k|To]s lhNnfdf Pp6f lhNnf lzIff sf]if :yfkgf x'g]5, h;df b]xfosf /sdx?
/xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg,
-s!_ lhNnf ljsf; ;ldltaf6 k|fKt cg'bfg,
-v_ ==================
-u_ lzIff s/af6 p7]sf] /sd,
-3_ rGbfaf6 k|fKt /sd, /
-ª_ cGo >f]taf6 k|fKt /sd .
-@_ pkbkmf-!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] ;~rfng tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
==================
-#_ pkbkmf-!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfssf] ljefuaf6 x'g]5 .
!#s= ljBfno sf]if M -!_ k|To]s ljBfnodf Pp6f ljBfno sf]if x'g]5, h;df b]xfosf /sdx? /xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg,
;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f yk
t];|f] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
rf}+yf}+ ;+zf]wgåf/f k|ltaGwfTds jfSof+z lemlsPsf] .
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
23
-s!_lhNnf lzIff sf]ifaf6 k|fKt cg'bfg,
-s@_
ufFpkflnsf jf gu/kflnsfaf6 k|fKt cg'bfg,
-v_ z'Nsaf6 cfpg] /sd,
-u_ rGbf jf bfg bftJoaf6 k|fKt /sd, /
-3_ cGo >f]taf6 k|fKt /sd .
-@_ pkbkmf-!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] ;~rfng / n]vfk/LIf0f tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!$= g]kfn ;/sf/n] lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] cfjZostf cg';f/ lhNnf lzIff ;ldlt
========== /
ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf-!_ adf]lhd lbOPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ k|To]s lhNnf lzIff ;ldlt
============= / ljBfno
Joj:yfkg ;ldltsf] st{Jo x'g]5 .
!%= g]kfn ;/sf/n] ljBfno ;fg{, ufEg, gfd kl/jt{g ug{ jf aGb ug{
;Sg] M ====g]kfn ;/sf/ jf tf]lsPsf] clwsf/Ln] lhNnf lzIff ;ldltsf] /fo lnO{ ;~rfng eO/x]sf s'g}
ljBfnonfO{ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf ;fg{ jf b'O{ jf b'O{eGbf a9L ljBfnonfO{ ufeL Pp6f ljBfno sfod
ug{ jf ljBfnosf] gfd kl/jt{g ug{ jf ljBfno aGb ug{
jf tf]lsPsf] 7fpF jf If]qdf ljBfno vf]Ng jf
ljBfnodf sIff yk u/L ;~rfng ug{ cg'dlt jf :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
!^= ljBfnosf] ;DklQ M -!_ ;fd'bflos ljBfnosf] xsef]udf /x]sf] ;DklQ ;fj{hlgs ;DklQ dflgg]5 . o; P]g
adf]lhd cg'dlt jf :jLs[lt /2 ul/Psf] jf s'g} ljBfnodf uflePsf] ;fd'bflos ljBfnosf] ;DklQ g]kfn
;/sf/n] cGo ljBfnosf] sfddf k|of]udf gcfpg] ePdf k|rlnt sfg"g adf]lhd a]rlavg u/L k|fKt ePsf]
/sd ;DalGwt lhNnf lzIff sf]ifdf hDdf ug]{5 .
-@_ z}lIfs u'7L cGtu{t ;~rflnt ;+:yfut ljBfnosf] ;DklQ ;f]xL ljBfnosf] gfddf
/xg]5 . s'g} ljBfno ;fj{hlgs z}lIfs u'7Lsf] ?kdf ;~rfng ul/Psf]df To:tf] ljBfnosf] ;DklQ
;fj{hlgs ;DklQ dflgg]5 / To:tf] ;DklQsf] :j?k kl/jt{g ug{ kfOg] 5}g .
-@s_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg z}lIfs u'7L jf To:tf] u'7Lsf
;~rfnsn] cfˆgf] nufgLsf] k"/} jf cf+lzs lx:;f tf]lsP adf]lhd pQ/flwsf/LnfO{ x:tfGt/0f ug{ ;Sg]5 .
-@v_ s'g} sf/0fn] z}lIfs u'7L cGtu{t ;~rflnt ljBfno aGb ePdf To:tf] ljBfnosf] gfddf
/x]sf] ;DklQdWo] ;fj{hlgs u'7Lsf] ¿kdf ;~rflnt ljBfnosf] ;DklQ ;fj{hlgs ;DklQ x'g]5 / To:tf]
rf}yf] ;+zf]wgåf/f yk .
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug{ jg]sf] P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt-g]kfn /fhkq ;"rgf k|sfzg ePkl5 k|f/De x'g] .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
5}7f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
bf];|f] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
24
;DklQ g]kfn ;/sf/n] s'g} ;fd'bflos ljBfno jf z}lIfs ;+:yfsf] sfddf k|of]udf Nofpg ;Sg]5 / lghL
u'7L cGtu{t ;~rflnt ljBfnosf] ;DklQ pkbkmf -@s_ adf]lhd s;}nfO{ x:tfGt/0f gu/]sf] ePdf To:tf]
u'7Lsf tTsfn sfod /x]sf u'7L ;~rfns -6«i6L_ n] tf]s] adf]lhdsf] ljBfno jf z}lIfs ;+:yfnfO{ lbg
;Sg]5 .
-@u_ pkbkmf -@v_ adf]lhd lghL u'7Lsf ;~rfnsn] ;f] ;DklQ s'g} ljBfno jf z}lIfs
;+:yfnfO{ glbPdf jf To:tf u'7Lsf ;~rfns g} gePdf ;f] ljBfnosf] gfddf /x]sf] ;DklQ g]kfn
;/sf/n] s'g} ;fd'bflos ljBfno jf s'g} z}lIfs ;+:yfnfO{ pknAw u/fpg ;Sg]5 .
-#_ sDkgL cGtu{t ;~rflnt ;+:yfut ljBfnosf] ;DklQ ;f]xL sDkgLsf] gfddf /xg]5 .
-$_ ;+:yfut ljBfnon] s'g} JolQm jf ;+3 ;+:yf;Fu bfg bftJosf] ?kdf s'g} lsl;dsf] rn,
crn ;DklQ k|fKt ug'{ cl3 ;DalGwt lhNnf lzIff ;ldltsf] :jLs[lt lng' kg]{5 .
t/ ljb]zL JolQm jf ;+3 ;+:yfaf6 To;/L rn, crn ;DklQ k|fKt ug'{ cl3 g]kfn ;/sf/sf] k"j{
:jLs[lt lng' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k|fKt u/]sf] ;DklQ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt a]u/ a]rlavg ug{ kfOg]
5}g .
!^s= ljBfnonfO{ 5'6 / ;'ljwf M -!_ k|lrnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;fd'bflos ljBfno /
z}lIfs u'7Lsf] ?kdf ;~rflnt ;+:yfut ljBfnosf] gfddf h'g;'s} lnvt kfl/t ubf{ /lhi6«]zg b:t'/ nfUg]
5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s cGo ljBfnosf] gfddf s'g} lnvt kfl/t ubf{ g]kfn
;/sf/n] tf]lsPsf] cfwf/df /lhi6«]zg b:t'/ 5'6 lbg ;Sg]5 .
-#_ ;fd'bflos ljBfno / z}lIfs u'7Lsf] ?kdf ;~rflnt ;+:yfut ljBfnonfO{ lbOg] cGo 5'6 /
;'ljwf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!^v= cg'dlt jf :jLs[lt /2 ug]{ M s'g} ;+:yfut ljBfnon] bkmf # sf] pkbkmf -$_ adf]lhdsf] Dofbleq ljj/0f
glbPdf jf of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljk/Lt cGo s'g} sfd u/]df tf]lsPsf] clwsf/Ln]
To:tf] ljBfnonfO{ k|bfg ul/Psf] cg'dlt jf :jLs[lt /2 ug]{5 .
t/ To;/L cg'dlt jf :jLs[lt /2 ug'{ cl3 ;DalGwt ljBfnonfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sfaf6
al~rt ul/g] 5}g .
!^u= ljBfnosf] juL{s/0f M ljBfnonfO{ tf]lsPsf] cfwf/df juL{s/0f ul/g]5 .
-!^u!_ ljBfnonfO{ ;'/lIft If]qsf] ?kdf sfod ug{' kg{] M-!_ ljBfnodf :jtGq / eo/lxt ?kdf cWoog, cWofkg
ug{] jftfj/0f ;[hgf ug{ tyf ljBfnoleq s'g}klg lsl;dsf] cjfl~5t lqmofsnfk x'g glbg] u/L
ljBfnonfO{ ;'/lIft If]q sfod ug{' kg{]5 .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
25
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;'/lIft If]q sfod ubf{ ljBfnon] kfng ug{' kg{] zt{ tyf dfkb08
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!^3= z'Ns ;DaGwL Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/n] lgMz'Ns lzIff 3f]if0ff u/]sf] ljBfno lzIffsf nflu
;fd'bflos ljBfnon] ljBfyL{sf] gfddf s'g} lsl;dsf] z'Ns lng kfpg] 5}g .
-!s_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cleefjsn] cfˆgf] OR5fn]
;fd'bflos ljBfnonfO{ lbPsf] bfg, pkxf/, rGbf jf ;xof]u lng ;lsg]5 .
-!v_ ;a} afnaflnsfnfO{ cfwf/e"t tx;Ddsf] lzIff clgjfo{ / lgMz'Ns tyf dfWolds
tx;Dd lgMz'Ns lzIff k|bfg ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] cfjZos ;|f]tsf] Joj:yf ug]{5 .
-!u_ b[li6ljxLg afnaflnsfnfO{ a|]nlnlk tyf alx/f / :j/ jf af]nfO;DaGwL ckfËtf ePsf
afnaflnsfnfO{ ;fª\s]lts efiffsf] dfWodaf6 lgMz'Ns lzIff k|bfg ug]{ Joj:yf ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgMz'Ns lzIff 3f]if0ff u/]sf] ljBfno lzIff afx]ssf] cGo ljBfno
lzIffdf cWoog ug]{ ljBfyL{;Fu lnOg] z'Ns tf]lsPsf] cfwf/df lgwf{/0f ul/g] 5 .
-#_ ljBfnon] ljBfyL{nfO{ s'g} sIffdf egf{ ubf{ Psk6s egf{ z'Ns lnO;s]kl5 k'gM ;f]xL
ljBfnosf] csf]{ sIffdf egf{ ug{sf] nflu s'g} lsl;dsf] z'Ns lng kfpg] 5}g .
-$_ ljBfnon] ljBfnosf] ef}lts ;+/rgf lgdf{0f ug{sf] nflu ljBfyL{;Fu s'g} lsl;dsf] z'Ns lng
kfpg] 5}g .
-%_ ;+:yfut ljBfnon] ljBfyL{;Fu lng kfpg] z'Ns tf]lsPsf] clwsf/Laf6 :jLs[t u/fO{ lgwf{/0f
ug'{ kg]{5 . To;/L z'Ns lgwf{/0f ;DaGwdf :jLs[lt lbFbf tf]lsPsf] clwsf/Ln] ljBfnon] pknAw u/fPsf]
;'ljwfsf] cfwf/df lbg]5 .
-^_ s'g} ljBfnon] o; P]g ljk/Lt ljBfyL{;Fu s'g} z'Ns lnPdf tf]lsPsf] clwsf/Ln] To:tf] z'Ns
;DalGwt ljBfyL{nfO{ lkmtf{ ug{ nufpg' kg]{5 .
-&_ o; P]g ljk/Lt z'Ns lng] ljBfnonfO{ tf]lsPsf] clwsf/Ln] kRrL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf
ug{ ;Sg]5 .
!^ª= lzIfs o'lgog, lzIfs tyf sd{rf/Lsf] kbLo cfr/0ftyf cGo Joj:yf M -!_ ;fd'bflos ljBfnosf
lzIfsx?sf] k]zfut xs lxtsf] ;DaGwdf sfo{ ug{ Ps lzIfs o'lgog /xg]5 .
-@_ lzIfs o'lgog s]Gb|Lo tyf lhNnf:t/df u7g ug{ ;lsg]5 .
-#_ lzIfs o'lgogsf] lgjf{rg tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-$_ ========
-%_ b]xfosf cj:yfdf lzIfs jf sd{rf/LnfO{ kbaf6 x6fOg]5 M–
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
26
-s_ ============
-v_ kbLo bfloTj k"/f gu/]df,
-u_ ljgf ;"rgf nuftf/ kGw| lbgeGbf a9L ;do ljBfnodf cg'kl:yt /x]df,
-3_ ljBfnodf dfbs kbfy{ ;]jg u/L cfPsf] s'/f k|dfl0ft ePdf,
-ª_ g}lts ktg b]lvg] s'g} kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 ;hfo kfPdf
-r_ ;fd'bflos ljBfnosf lzIfs jf sd{rf/Ln] sfof{no ;dodf cGoq cWofkg jf
sfd u/]df jf cGo s'g} Jofj;flos lqmofsnfk u/]df,
-5_ lzIfs jf sd{rf/L /fhgLlts bnsf] sfo{sfl/0fL ;ldltsf] ;b:o /x]sf] kfOPdf
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu æsfo{sfl/0fL ;ldltÆ eGgfn] /fhgLlts bnsf] ljwfg adf]lhd
ul7t s]Gb|Lo:t/, k|b]z:t/, lhNnf:t/ jf :yfgLo tx:t/sf sfo{sfl/0fL ;ldlt ;Demg' k5{ .
!^ª!= :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lng gx'g] M ;fd'bflos ljBfnodf sfo{/t lzIfs jf sd{rf/Lx?n] :yfoL cfjf;Lo
cg'dlt lng jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf nflu cfj]bg lbg x'Fb}g . of] bkmf k|f/De x'g' cl3 s;}n] :yfoL
cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf nflu cfj]bg u/]sf] eP To:tf] lzIfs jf
sd{rf/LnfO{ eljiodf lghn] sfd u/]sf] ;]jfsf nflu cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ul/g]5 .
!^ª@= :jod\ 3f]if0ff u/L ljj/0f k]z ug]{ M -!_ ;fd'bflos ljBfnosf lzIfs jf sd{rf/Lx?n] :yfoL cfjf;Lo
cg'dlt lnPsf] jf To:tf] cg'dltsf nflu cfj]bg u/]sf] eP of] bkmf k|f/De ePsf] ldltn] tL; lbgleq
;f]sf] :jod\ 3f]if0ff u/L b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f cfk"m sfo{/t /x]sf] ljBfnodf k]z ug'{ kg]{5 M–
-s_ cfˆgf] gfd, y/, ;]jf, sfo{/t ljBfnosf] gfd / xfnsf] kb,
-v_ :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] eP ;f] lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf
nflu cfj]bg lbPsf] eP ;f]sf] ldlt, ;DalGwt b]zsf] gfd,
-u_ cfk"mn] lnPsf] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt kl/Tofu ug{ jf To:tf] cg'dltsf nflu
lbPsf] cfj]bg /2 u/fpg OR5's eP, gePsf] .
-@_ ;fd'bflos ljBfnosf] s'g} lzIfs jf sd{rf/Lsf] ;uf]nsf] klt jf kTgLn] :yfoL cfjf;Lo
cg'dlt lnPsf] ePdf of] bkmf k|f/De ePsf] ldltn] tL; lbgleq ;DalGwt lzIfs jf sd{rf/Ln] cfkm"
sfo{/t ljBfnodf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljj/0f k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] ljj/0f k|fKt ePkl5 ljBfnon]] To:tf] ljj/0f k|fKt ePsf]
ldltn] kGw| lbgleq ;DalGwt lhNnf lzIff sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
!^ª#= hfgsf/L lbg ;lsg] M -!_ bkmf !^ª!= ljk/Lt s'g} lzIfs jf sd{rf/Ln] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf]
hfgsf/L s;}nfO{ k|fKt ePdf To:tf] JolQmn] ;f] hfgsf/L ;DalGwt lzIfs jf sd{rf/L sfo{/t If]qsf]
;|f]ts]Gb| jf lhNnf lzIff sfof{nodf lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ cg';f/sf] hfgsf/L ;|f]ts]Gb|df k|fKt x'g cfPdf ;|f]t s]Gb|n] To:tf] hfgsf/L k|fKt
ePsf] ldltn] ;ft lbgleq lhNnf lzIff sfof{no ;dIf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd jf cGo s'g} ;|f]taf6 s'g} lzIfs tyf sd{rf/Ln] cfjf;Lo cg'dlt
lnPsf] jf ;f]sf] nflu cfj]bg lbPsf] hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf lhNnf lzIff sfof{non] bkmf !^ª@= sf]
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlw ;dfKt ePkl5 To:tf] lzIfs jf sd{rf/LnfO{ ljefuLo sf/jfxL ug{]
;DaGwdf cfjZos sf/jfxL cl3 a9fpg' kg{]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd n]vL cfPdf ;hfo lbg] clwsf/Ln] To:tf] lzIfs jf sd{rf/Lsf]
;DaGwdf tLg lbgleq 5fglag k|f/De u/L 5fglag ubf{ s'g} lzIfs jf sd{rf/Ln] cfjf;Lo cg'dlt
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f lemlsPsf] .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
27
lnPsf] jf ;f]sf] nflu cfj]bg lbPsf] b]lvPdf lghnfO{ tLg dlxgfleq bkmf !^ª! adf]lhd ;hfo u/L
;f]sf] hfgsf/L kGw| lbgleq lzIff ljefu / lzIff dGqfnodf lbg' kg]{5 .
!^ª$= ;hfo gx'g] M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] bkmf k|f/De x'g' cl3 :yfoL cfjf;Lo
cg'dlt lnPsf] jf ;f]sf] nflu cfj]bg lbPsf] ;fd'bflos ljBfnosf] lzIfs jf sd{rf/Ln] :jLsf/ u/L of]
bkmf k|f/De ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq cfk"mn] k|fKt u/]sf] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt Tofu]sf] jf To:tf]
cg'dlt k|fKt ug{sf nflu lbPsf] cfj]bg /2 ug{sf nflu ;DalGwt d'n'sdf lnlvt cg'/f]w u/]sf] k|df0f
;lxt lgj]bg lbPdf To:tf] lzIfs jf sd{rf/LnfO{ o; P]g adf]lhd ;hfo ul/g] 5}g .
!^ª%=;~ro sf]if / aLdf afx]s cGo s'g} ;'ljwf gkfpg] M of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgoddf h'g;'s}
s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf !^ª!= sf] ljk/Lt x'g] u/L ;fd'bflos ljBfnosf lzIfs jf sd{rf/Ln]
:yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] sf/0f ;]jfaf6 avf{:t ePdf / To:tf lzIfs jf sd{rf/Lsf] ;uf]nsf] klt
jf kTgLn] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt k|fKt u/]sf] eP To:tf] lzIfs jf sd{rf/Lsf] klt jf kTgLn] sd{rf/L
;+ro sf]ifsf] /sd / aLdf afx]s o; P]g / o; cGtu{t ag]sf lgod adf]lhdsf ;]jf ;'ljwf kfpg] 5}g .
!^r= z}lIfs of]Uotf M ljBfnosf] lzIfssf] nflu rflxg] z}lIfs of]Uotf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!^r!=lzIfs ljBfyL{sf] cg'kft ldnfpg' kg]{ M lhNnf lzIff ;ldltn] k|To]s ljBfnodf lgoldt cWoog ug]{
ljBfyL{ ;+Vof / ljifosf cfwf/df tf]lsP adf]lhd ljBfyL{ tyf lzIfssf] cg'kft sfod ug{' kg]{5 .
!^r@=lzIfsnfO{ cGo sfddf nufpg gx'g]] M -!_ ;fd'bflos ljBfnosf] lzIfsnfO{ lzIff k|bfg ug]{ jf
ljBfno k|zf;g ;DaGwL sfddf afx]s cGo sfddf nufpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljBfnosf] k7g kf7gdf afwf gkg]{ u/L
/fli6«o hgu0fgf, lgjf{rg ;DaGwL sfd, k|fs[lts k|sf]k p2f/ jf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] cGo s'g} sfddf
v6fpg ;lsg]5 .
!^5= cbfntsf] cfb]zaf6 k'gM axfnL x'g ;Sg] M -!_ ljefuLo ;hfo eO{ gf]s/Laf6 x6fOPsf] jf a/vf:t
ePsf] lzIfs cbfntsf] cfb]z jf km};nf adf]lhd dfq gf]s/Ldf k'gM axfnL x'g ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'gM axfnL ePsf] lzIfsn] gf]s/Laf6 x6]b]lv k'gM axfnL ePsf]
ldlt;Ddsf] k"/f tna, eQf / tna j[l4 kfpg] eP ;f] ;d]t kfpg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg /fhgLlts k"jf{u|x /fvL x6fOPsf lzIfs tyf
sd{rf/LnfO{ k'g{jxfnL ug]{ ;DaGwdf ;+jt\ @)%@ ;fndf ul7t sfo{bnn] l;kmfl/; u/]sf tyf ;f]
sfo{bnsf] dfkb08leq k/L l;kmfl/; ug{ afFsL /x]sf lzIfs / ;+jt\ @)%@ ;fn kmfu'g ! ut] b]lv @)^#
;fn d+;L/ % ut];Ddsf] cjlwdf d'n'sleq sfod /x]sf] åGå tyf ;f] ;dokl5 ePsf cfGbf]ngsf]
sf/0faf6 ;]jfaf6 x6fOPsf lzIfs tyf sd{rf/Lsf] ljifodf 5fglag u/L g]kfn ;/sf/nfO{ ;'emfj k]z ug{
Ps k6ssf nflu tf]lsP adf]lhdsf] Ps hfFra'em ;ldlt /xg]5 .
!^h=lzIfssf] ;?jf M -!_ ;?jf x'g rfxg] lzIfsn] tf]lsP adf]lhdsf] kmf/fd e/L ;DalGwt lhNnf lzIff
sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf lhNnf lzIff clwsf/Ln] b/aGbL l/Qm / ljifo
ldNg] b]lvPdf To:tf] lzIfsnfO{ ;?jf ug{ ;Sg]5 .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
]
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
28
t/ To;/L ;?jf ubf{ lgj]bs sfo{/t :yfgsf] lhNnf lzIff clwsf/Lsf] ;xdlt lng' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6} ljBfnodf kfFr jif{ ;]jf
cjlw k"/f u/]sf] :yfoL lzIfsnfO{ tf]lsP adf]lhdsf] dfkb08sf] cfwf/df lhNnf lzIff clwsf/Ln] cfˆgf]
lhNnfleqsf], If]qLo lgb{]zsn] cfˆgf] If]qleqsf] / lzIff ljefun] g]kfnsf] s'g} klg ljBfnodf ;?jf ug{
;Sg]5 .
t/ b/aGbL ldnfg ubf{ jf ljz]if sf/0fjz s'g} lzIfsnfO{ s'g} ljBfnoaf6 ;?jf gu/L gx'g]
ePdf To:tf] lzIfssf] Pp6} ljBfnodf kfFr jif{ ;]jf cjlw k"/f gePsf] ePklg sf/0f v'nfO{ o; bkmf
adf]lhd ;?jf ug{ afwf kg{] 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;?jf ubf{ lhNnf lzIff clwsf/Ln] If]qLo lzIff lgb]{zssf], If]qLo lzIff
lgb]{zsn] lzIff ljefusf] / lzIff ljefun] dGqfnosf] k"j{ :jLs[lt=== === === lng' kg]{5 .
!^em=;+:yfut ljBfnosf] xsdf nfu" gx'g] M o; P]gdf n]lvPb]lv afx]s bkmf !!6=, !%,!^ª sf] pkbkmf-
%_, !^5=, !^h= / bkmf !& sf] pkbkmf -!_ tyf pkbkmf -@_ sf] v08 -s_, -3_ / -ª_ df plNnlvt
Joj:yfx? ;+:yfut ljBfnosf] xsdf nfu" x'g] 5}g .
t/,
-!_ bkmf !% adf]lhd s'g} ljBfnonfO{ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf ;fg]{ ;DaGwL Joj:yf ;+:yfut
ljBfnosf] xsdf ;d]t nfu" x'g]5 .
-@_ ;+:yfut ljBfnosf] gfd kl/jt{g ug]{ ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!^`= ;+:yfut ljBfnon] 5fqj[lQ pknAw u/fpg' kg]{ M -!_ ;+:yfut ljBfnon] ljBfnodf egf{ ePsf s'n
ljBfyL{ ;+Vofsf] sDtLdf bz k|ltztdf g36\g] u/L tf]lsP adf]lhd ljkGg, ckfË, dlxnf, blnt jf
hghflt ljBfyL{nfO{ lgMz'Ns 5fqj[lQ pknAw u/fpg' kg]{{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5fqj[lQsf] nflu ljBfyL{ 5gf}6 ug{ k|To]s ljBfnodf ljBfnosf]
k|wfgfWofks, lhNnf lzIff sfof{nosf] k|ltlglw / ljBfno Joj:yfkg ;ldltdf /x]sf] cleefjssf]
k|ltlglw /x]sf] Ps 5fqj[lQ 5gf}6 ;ldlt /xg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5fqj[lQsf] nflu ljBfyL{ 5gf}6 ug]{ cfwf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!^6= tna eQf gkfpg] / ;]jf cjlw u0fgf gx'g] M bkmf !^5= df plNnlvt cj:yfdf jf lgodfg';f/ ljbf
:jLs[t u/fO{ a;]sf] cj:yfdf afx]s ljBfnodf cg'kl:yt /x]sf] lzIfsn] cg'kl:yt cjlwsf] tna, eQf
kfpg] 5}g / To:tf] cjlw lghsf] ;]jfdf u0fgf x'g] 5}g .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
cf7f}F;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
]
www.lawcommission.gov.np
29
!^7= sd{rf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;fd'bflos ljBfnodf dGqfnon] :jLs[t u/] adf]lhdsf] ;+Vofdf
sd{rf/Lsf] b/aGbL /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf sd{rf/L lgo'lQm, ;]jfsf] zt{ / ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
-#_ ;Djt\ @)%( ;fn h]i7 !% ut];Dd tTsfn k|rlnt sfg"g adf]lhd ljBfnosf] :jLs[t
b/aGbLdf lgo'lQm kfO{ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt;Dd cljlR5Gg ?kdf sfo{/t ljBfno sd{rf/L ;]jfdf
g/xg] ePdf To:tf sd{rf/LnfO{ tf]lsP adf]lhdsf] ;'ljwf pknAw u/fO{g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd :jLs[t ljBfno sd{rf/Lsf] b/aGbLdf kbk"lt{ ubf{ of] bkmf k|f/De
x'Fbfsf avt sfo{/t /x]sf sd{rf/Lx?dWo]af6 cfof]un] tf]s] adf]lhd lj1fkg u/L cfGtl/s k|ltof]lutf
u/fO{ kbk"lt{ ug{]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] lj1fkgdf pDd]bjf/ x'g pkbkmf -#_ adf]lhdsf ljBfno sd{rf/LnfO{
pd]/sf] xb nfUg] 5}g .
!^8= afnaflnsfnfO{ lgisfzg ug{, zf/Ll/s jf dfgl;s b'Jo{jxf/ ug{ gx'g] M -!_ s'g} klg afnaflnsfnfO{
ljBfnoaf6 lgisf;g ug{ kfO{g] 5}g .
-@_ ljBfnodf cWoog/t afnaflnsfnfO{ zf/Ll/s jf dfgl;s oftgf lbg jf b'Jo{jxf/ ug{ kfOg]
5}g .
!^9= cg'dlt glnO{ z}lIfs k/fdz{ ;]jf, ljb]zL z}lIfs sfo{qmd jf lzIf0f sf]if{ ;~rfng ug{ gx'g] M -!_ s;}n]
klg o; P]g adf]lhd cg'dlt glnO{ z}lIfs k/fdz{ ;]jf, la|h sf];{, efiff lzIf0f sIff jf k"j{ tof/L sIff
jf ljb]zL d'n'sdf ;~rflnt s'g} z}lIfs sfo{qmd ;~rfng ug{ kfpg] 5}g .
-@_ s;}n] g]kfndf ;~rflnt s'g} z}lIfs sfo{qmd ljb]zL d'n'sdf ;~rfng ug{ rfx]df
ljb]zl:yt g]kfnL s'6gLlts lgof]usf] l;kmfl/; ;lxt dGqfno ;dIf lgj]bg lbPdf dGqfnon] ;f]
;DaGwdf cfjZos hfFra'em u/L lgj]bsnfO{ zt{ tf]sL To:tf] z}lIfs sfo{qmd ;~rfng ug{ cg'dlt lbg
;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd z}lIfs sfo{qmd, z}lIfs k/fdz{ ;]jf, la|h sf];{, efiff lzIf0f sIff jf k"j{
tof/L sIff jf ljb]zL d'n'sdf ;~rflnt s'g} z}lIfs sfo{qmd ;~rfng ug{ cg'dlt lng] ;DaGwL Joj:yf
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!^0f= k|ult ljj/0f a'emfpg' kg{] M ;+:yfut ljBfnon] k|To]s jif{ tf]lsP adf]lhdsf ljj/0f ;lxtsf] k|ult
ljj/0f ;DalGwt lhNnf lzIff sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 .
!&= b08 ;hfo M
-!_ s;}n] ljBfnosf] ;DklQ lxgfldgf jf gf]S;fg u/]df To:tf] JolQmnfO{
d'2f x]g{]
clwsf/Ln] lauf] c;'n u/L aLuf] adf]lhd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-!s_ s;}n] b]xfosf sfo{ u/]df, ug{ nufPdf jf ;f] sfo{ ug{ ;xof]u k'¥ofPdf To:tf] JolQmnfO{
========= s;"/sf] dfqf x]/L Psnfv ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf 5 dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 M–
-s_ k|Zgkqsf] uf]kgLotf eË u/]df,
-v_ pQ/k'l:tsf k/LIf0f ubf{ nfk/afxL jf u}/ lhDd]jf/k"0f{ sfo{ u/]df,
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f lemlsPsf] .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
30
-u_ k/LIff s]Gb|df ;DalGwt kbflwsf/Lsf] :jLs[lt a]u/ k|j]z ug{ k|oTg u/]df jf
k|j]z u/]df jf k/LIff s]Gb| lgoGq0fdf lnO{ cdof{lbt sfo{ u/]df,
-3_ k/LIffkmn k|sfzgdf clgoldttf u/]df,
-ª_ c?sf] tkm{af6 k/LIff lbPdf,
-r_ k/LIffsf] dof{bf eË x'g] cGo s'g} sfo{ u/]df .
-5_ ljBfyL{ egf{ ubf{ bfg, pkxf/ jf s'g} /sd lnPdf,
-h_ cg'dlt glnO{ s'g} z}lIfs sfo{qmd, z}lIfs k/fdz{ ;]jf, la|h sf];{, efiff lzIf0f
sIff tyf k"j{ tof/L sIff ;~rfng u/]df .
-!v_ pkbkmf -!_ / -!s_ adf]lhdsf] s;"/sf] ;DaGwdf ljBfnosf] s'g} lzIfs jf sd{rf/L pk/
d'2f x]g{] clwsf/L jf cbfntdf d'2f bfo/ ePdf To:tf] lzIfs jf sd{rf/L To;/L d'2f bfo/ ePsf]
ldltb]lv d'2fsf] 6'Ëf] gnfu];Dd lgnDag x'g]5 . ;f] lzIfs jf sd{rf/L cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Pdf
lghnfO{ o; P]g adf]lhd ljefuLo ;hfo ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ / -!s_ df n]lvPb]lv afx]s s;}n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod
pNn+3g u/]df tf]lsPsf] clwsf/Ln] b]xfo adf]lhd ;hfo ug{ ;Sg]5 M–
-s_ljBfnosf lzIfs jf sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ug]{,
-v_ ljBfyL{nfO{ ljBfno jf 5fqfjf; jf k/LIffaf6 lgisfzg ug]{,
-u_s;"/sf] dfqf x]/L Ps xhf/ ?k}ofb]lv kRrL; xhf/ ?k}Fof;Dd hl/jfgf ug]{,
-3_ ljBfnonfO{ ;/sf/L ;xfotf 36fpg], /f]Sg] jf aGb ug]{,
-ª_ ljBfnonfO{ k|bfg ul/Psf] cg'dlt jf :jLs[lt /2 ug]{ .
!&s= ;DklQ ;DaGwL d'2fsf] txlssft / bfo/L M -!_
=========== bkmf !& sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo x'g]
s;"/ ;DaGwL d'2fsf] txlssft tf]lsPsf] clwsf/Ln] ug]{5 / o:tf] txlssftsf] sfd k"/f u/L d'2f x]g]{
clwsf/L ;dIf ;DalGwt ljBfnosf] gfdaf6 d'2f bfo/ ug]{5 .
-@_ pkbkmf-!_ adf]lhd d'2f txlssft / bfo/ ubf{ tf]lsPsf] clwsf/Ln] ;/sf/L jsLnsf] /fo
;Nnfx lng ;Sg]5 .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
5}7f} ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ åf/f lemlsPsf] .
www.lawcommission.gov.np
31
!&v=d'2f x]g]{ clwsf/L M bkmf !& sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo x'g] s;"/ ;DaGwL d'2fdf k|d'v lhNnf
clwsf/Ln] sf/afxL / lsgf/f ug]{5 .
!&u= g]kfn ;/sf/jfbL x'g] M -!_ bkmf !& sf] pkbkmf -!_ / -!s_ adf]lhdsf] d'2f g]kfn ;/sf/jfbL x'g]5 .
-@_ bkmf !& sf] pkbkmf -!s_ adf]lhdsf] d'2f ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL–! df
;dfj]z ePsf] dflgg]5 .
!*= k'g/fj]bg M -!_ bkmf!&v= cGtu{t k|d'v lhNnf clwsf/Ln] u/]sf] ;hfosf] cfb]z pk/ k}+tL; lbgleq lhNnf
cbfntdf k'g/fj]bg nfUg]5 .
-@_ bkmf !& sf] pkbkmf -@_ adf]lhd tf]lsPsf] clwsf/Ln] u/]sf] ;hfo pk/ tf]lsPsf]
clwsf/L ;dIf k'g/fj]bg nfUg]5 .
!(= lgod agfpg] clwsf/ M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{ g]kfn ;/sf/n] lgod agfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf-!_ n] lbPsf] clwsf/sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts'n k|efj gkg]{ u/L ;f] lgodåf/f vf;
u/L b]xfosf s'/fx?sf] Joj:yf x'g ;Sg]5 M–
-s_ ljBfnosf] em08f, lrGx / k|fy{gf,
-v_ ljBfyL{nfO{ nfUg] z'Ns / ;f] c;'n ug]{ tl/sf,
-u_ ljBfnonfO{ lbOg] cg'bfg,
-3_ ljBfnosf] k/LIff,
-3!_ dfWolds lzIff pQL0f{ k/LIffsf] ;dsIftf lgwf{/0f ;DaGwL,
-3@_ === === lzIfs ;]jf cfof]u ;DaGwL,
-3#_ ljBfno lzIfs lstfavfgf ;DaGwL,
-ª_ ljBfnosf] cltl/Qm sfo{snfk / sfo{qmdsf] lgwf{/0f,
-r_ ljBfnosf lzIfs tyf sd{rf/Lsf] zky u|x0f ;DaGwL,
-5_ ljBfnodf ljBfyL{ egf{ ug]{ tl/sf / ljBfyL{x?sf] ;+Vof,
-h_ ljBfnosf] ;DklQsf] ;'/Iff,
-em_ ljBfnosf] 5fqfjf; rnfpg],
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lzIff tyf v]ns'b ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ;+zf]lwt .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
5}7f} ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
www.lawcommission.gov.np
32
-`_ ljBfnosf] cfo–Joosf] hfFr,
-6_ ljBfnosf] lstfa, axL / cGo sfuhft tof/ ug]{ / /fVg] tl/sf,
-7_ ljBfnosf] kf7\oqmd, kf7\ok':ts tyf ;Gbe{ ;fdu|L,
-8_ lzIfs tyf ljBfyL{x?sf] cfrf/ ;+lxtf,
-9_ ljBfnosf] k':tsfno / jfrgfno,
-0f_ ;x–lzIff,
-t_ lzIf0f tyf ljBfno Joj:yfkg tfnLd,
-y_ k|wfgfWofkssf] lgo'lQmsf] nflu cfjZos kg{] of]Uotf, sfd, st{Jo / clwsf/ tyf ;'ljwf,
-b_ ljBfnosf lzIfsx?sf] ;]jf zt{ ;DaGwL,
-w_ ljBfnosf lzIfsx?sf] cWofkg
cg'dltkq, kl/rokq / lrGx,
-g_ ljz]if lzIff,
-k_ cgf}krfl/s lzIff,
-k!_ b"/ lzIff tyf v'nf lzIff,
-km_ lzIfsx?sf] ;]jf u7g,
-a_ lhNnf lzIff sf]if,
-e_ ljBfyL{ ;Nnfx tyf lgb]{zg ;]jf,
=============
-d_ cGo cfjZos s'/fx?,
-o_ cfjf;Lo ljBfno ;~rfng ug]{,
-/_ ;+:yfut ljBfno ;DaGwL,
-n_ sf]lrª Snf;, efiff lzIf0f sIff / lghL If]qdf ;~rflnt lzIfs k|lzIf0f sIff ;DaGwL .
!(s=lgb]{lzsf agfpg ;Sg] M o; P]gsf] sfof{Gjogsf] nflu dGqfnon] cfjZos lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{
;Sg]5 .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgåf/f æ/Æ eGg] zAb lemlsPsf] .
bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
kfFrf}F ;+zf]wgåf/f yk .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
33
!(v= ljlgod agfpg] clwsf/ M -!_ af]8{n] of] P]g tyf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodfjnLsf] cwLgdf /xL
af]8{sf sd{rf/Lsf] ;]jfsf] zt{ tyf ;'ljwf / af]8{sf] sfo{ ;~rfng ;DaGwdf cfjZos ljlgod agfpg
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd af]8{n] agfPsf] ljlgod dGqfnoaf6 :jLs[t ePkl5 nfu" x'g]5 .
@)= afwf c8\sfp x6fpg] clwsf/ M o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{ s'g} afwf c8\sfp k/]df g]kfn ;/sf/n]
To:tf] afwf c8\sfp x6fpg g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L cfb]z lgsfNg ;Sg]5 / To:tf] cfb]z o;}
P]gdf k/] ;/x dflgg]5 .
@!= arfp / nfu" gx'g] M -!_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgoddf n]lvPhlt s'/fdf ;f]xL adf]lhd /
gn]lvPsf] s'/fdf k|rlnt g]kfn sfg"g adf]lhd x'g]5 .
-!s_ o; P]gdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] klg ljBfnosf] ;DklQ lxgfldgf u/]sf] s;"/df e|i6frf/
lgjf/0f P]g, @)%( cGtu{t sf/afxL rnfpg afwf kg]{ 5}g .
-@_ of] P]g k|f/De ePsf] If]qdf lzIff P]g, @)@% / lzIff lgodx?, @)@& nfu" x'g] 5}gg\ .
1
b|i6JoM -!_ lhNnf ljsf; ;ldlt P]g, @)$* åf/f ?kfGt/ ePsf zAbx?M–
ælhNnf k~rfotÆ sf] ;§f ælhNnf ljsf; ;ldltÆ .
-@_ lzIff -kfFrf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)$( åf/f of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodfjnLsf] 7fpF 7fpFdf k|of]u ePsf b]xfosf zAbx?sf] ;§f b]xfosf
zAbx? /fvL ?kfGt/ ul/Psf] 5 M–
!= æIf]qLo lzIff lg/LIfssf] sfof{noÆ sf] ;§f æIf]qLo lzIff lgb]{zgfnoÆ
@= æIf]qLo lzIff lg/LIfsÆ sf] ;§f æIf]qLo lzIff lgb]{zsÆ
#= ælhNnf lzIff lg/LIfssf] sfof{noÆ sf] ;§f ælhNnf lzIff sfof{noÆ
$= ælhNnf lzIff lg/LIfsÆ sf] ;§f ælhNnf lzIff clwsf/LÆ
%= æljBfno ;~rfns ;ldltÆ sf] ;§f æljBfno Joj:yfkg ;ldltÆ
^= æc~rn cbfntÆ sf] ;§f æk'g/fj]bg cbfntÆ
-#_ s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ?kfGt/ ePsf zAbx? M–
æ>L % sf] ;/sf/Æ sf] ;§f æg]kfn ;/sf/Æ .
-$_ u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ?kfGt/ ePsf zAbx? M–
æe|i6frf/ lgjf/0f P]g, @)!&Æ sf] ;§f æe|i6frf/ lgjf/0f P]g, @)%(
!#= lzIff -cf7f}F ;+zf]wg_ P]g, @)&# sf] bkmf #( df ePsf] Joj:yf
#(= pRr dfWolds txdf cWofkg/t lzIfs ;DaGwL Aoj:yf M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of]
bkmf k|f/De x'Fbfsf avt pRr dfWolds lzIff P]g, @)$^ adf]lhdsf] pRr dfWolds ljBfnodf sfo{/t lzIfsx?nfO{
cfof]un] of] bkmf k|f/De ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq c:yfoL cWofkg cg'dltkq lbg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd c:yfoL cWofkg cg'dltkq kfPsf lzIfsn] kfFr jif{leq cfof]uaf6 :yfoL cWofkg
cg'dltkq lng' kg]{5 .
-#_ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt pRr dfWolds lzIff P]g, @)$^ adf]lhdsf] pRr dfWolds ljBfnodf
cWofkg/t lzIfsnfO{ k|rlnt g]kfn sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] bkmf k|f/De ePkl5 dfWolds lzIfs
kbsf] nflu cfof]uaf6 x'g] tf]lsP adf]lhdsf] klxnf] lj1fkgdf pDd]bjf/ x'g pd]/sf] xb nfUg] 5}g .
!#= lzIff -cf7f}F ;+zf]wg_ P]g, @)&# åf/f ?kGt/0f ePsf ePsf zAbx? M–
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .
cf7f}F ;+zf]wgåf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
34
-v_ ælzIfs o'lgogÆ eGg] zAbx?sf] ;§f æg]kfn lzIfs dxf;+3Æ .
-u_ æu|fdL0f lzIff ljsf; sf]ifÆ eGg] zAbx?sf] ;§f ælzIff ljsf; sf]ifÆ .
-3_ æufpF ljsf; ;ldltÆ eGg] zAbx?sf] ;§f æufpFkflnsfÆ .
-ª_ ælhNnf ljsf; ;ldltÆ eGg] zAbx?sf] ;§f ælhNnf ;dGjo ;ldltÆ .
-r_ æk"j{ k|fylds lzIffÆ eGg] zAbx?sf] ;§f æk|f/lDes afnlzIffÆ .
www.lawcommission.gov.np
35