Lokalen akcionen plan za `ivotna sredina vo Op{tina ... · PDF fileVo ovaa prigoda imam ~est...

REPUBLIKA MAKEDONIJA

MINISTERSTVO ZA @IVOTNA

SREDINA I PROSTORNO PLANIRAWE

Lokalen akcionen plan

za `ivotna sredina vo Op{tina Strumica (LEAP)

Strumica, maj 2006 godina

Lokalen akcionen plan za ìvotna sredina za Op{tina Strumica (LEAP) str.

2

Po~ituvani Gra|ani,

Vo ovaa prigoda imam ~est da go pretstavam donesuvaweto na Lokalniot Akcionen

Plan za ìvotna sredina na op{tina Strumica, kako integralen strate{ki dokument so koj

se sozdava osnova za podobruvawe na kvalitetot na ìveeweto na sega{nite i idnite

generacii. Neizmerno e zadovolstvoto {to op{tina Strumica se zdobiva so dokument koj

kreira ambient za podobruvawe na kvalitetot na ìvotnata sredina i e tesno povrzan so

ekonomskiot, socijalniot, demografskiot i op{testveniot razvoj na op{tinata.

Osobeno zadovolstvo mi pri~inuva, {to vo izgotvuvaweto na dokumentot i

utvrduvaweto na sostojbite i prioritetite u~estvuvavte Vie gra|anite na op{tina

Strumica, vklu~eni preku pravnite subjekti, nevladiniot, javniot i op{testveniot sektor,

mesnite zaednici, kako i drugi zdruènija na gra|ani na op{tinata.

Vo ramkite na zapo~natite procesi na decentralizacijata, so koi op{tinata

katadnevno gi zbogatuva svoite sodrìni na ìveeweto, postoeweto na ovoj dokument e

~ekor napred i kon sledeweto na tendenciite za implementirawe na standardite na

Evropskata Unija. Sostojbite i prioritetite vo ovoj strate{ki dokument, izgotveni so

u~estvo na po{irokata javnost na op{tinata, se mo`nost za promocija i privlekuvawe na

interesot na stranskite investitori za vloùvawe vo realizacija na utvrdenite

prioriteti. Ovoj dokument e alatka pove}e vo kreiraweto na atraktiven pazar za stranskite

i domas\{nite investitori i donatori.

Ja koristam ovaa prilika da go iskaàm moeto zadovolstvo od donesuvaweto na ovoj

dokument i od pri~ina {to istiot e vo ramkite na realizacijata na odr`liviot razvoj na

op{tinata vo site nejzini segmenti i soglasno Agendata 21.

Osobena blagodarnost vo izgotvuvaweto na dokumentot Vi izrazuvam na Vas gra|anite

na op{tina Strumica, {to u{te edna{ ja pokaàvte visokata svest i nesebi~na èlba za

razvoj na op{tinata.


3

Posebna blagodarnost izrazuvam kon Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno

planirawe za finansiskata i tehni~ka podr{ka za izgotvuvawe na Lokalniot Akcionen

Plan za `ivotna sredina.

So po~it Op{tina Strumica

Gradona~alnik

Zoran Zaev


4

S O D R @ I N A

r.b. Str.

1. Celi na proektot 8

2. Pridobivki od izrabotka 8 3. Fazi za izrabotka na proektot 9 3.1. Formirawe na organizaciona struktura 9 3.2. Rabotni zada~i 9 3.3. Definirawe na lista na problemi 9 3.4. Ispituvawe na javnoto mislewe 9 3.5. Prioretizacija na problemite so `ivotnata sredina 9 3.6. Definirawe na celi, zada~i i akcii 9 3.7. Izrabotka na plan za sproveduvawe 9 3.8. Pi{uvawe na dokumentot 10 3.9. Postapka za usvojuvawe na Sovet na Op{tina 10 3.10. Pe~atewe i publicirawe 10 3.11. Organizirawe na promocija na dokumentot 10 3.12. Organizirawe na donatorska konferencija 10 4. Predgovor 10 4.1. Proces na izrabotka 10 4.2. Odr`liv razvoj 11 4.3. Zakonska ramka 12

5. Prirodno-geografski i socio-ekonomski karakteristiki na op{tinata 12 5.1. Prirodni karakteristiki 13

5.1.1 Geografski 13 5.1.2. Klimatski 14 5.1.3. Reljefni 14 5.1.4.Struktura na zemji{teto 14 5.1.5.Obrabotliva povr{ina 15 5.1.6. [umski povr{ini 15 5.1.7. Hidrolo{ki potencijal 16 5.1.8. Sto~arstvo 16 5.1.9. Mineralni resursi 17 5.2. Ekonomski potencijal 17

5.2.1. Industrija 17 5.2.2. Trgovija (berza) 18 5.2.3. Turizam 19

5.2.4 Finansiski sektor 19 5.2.5. Demografski karakteristiki 20 5.2.6. Op{testven standard 22 5.2.7. Vkupen broj na vraboteni i nevraboteni lica 22 5.2.8. Zdravstvo 24


5

5.2.9. Mediumi 24

5.2.10. Infrastrukturni sistemi 25

5.2.11. Energetska mreà 26 5.2.12.PTT mreà 26 5.2.13. Kultura 26 5.2.14. Sport 27 5.3. Urban razvoj 27 6. Analiza na sostojbite vo ìvotnata sredina 29 6.1. Anketa 29 7. Sostojbi vo tematskite oblasti 34 7.1 Voda 34 7.1.1.Vodosnabduvawe 34 7.1.2. Otpadni vodi 35 7.1.3. Institucionalen aspekt 37 7.1.4. Irigacija 37 7.1.5. Poroi 37 7.1.6. Obnovlivi izvori na energija 37 7.1.7. Rezime na sostojbite (voda) 42 7.2. Otpad 42 7.2.1. Rezime na sostojbite (otpad) 46 7.3. Priroda 47 7.3.1. Zemjodelstvo 47 7.3.2. Sto~arstvo 47 7.3.3. [umarstvo 48 7.3.4. Sobirawe na lekovite i drugi vidovi na rastenija 48 7.3.5. Sobirawe na polàvi 48 7.3.6. Lov i ribolov 48 7.3.7. Rezime na sostojbite (priroda) 51 7.4. Po~va 51 7.4.1. Rezime na sostojbite (po~va) 54 7.5. Vozduh 55 7.5.1. Rezime na sostojbite (vozduh) 57 8. Prioriteti za podobruvawe na sostojbite i akcionen plan 57 8.1. Voda 57 8.2. Otpad 60 8.3. Priroda 62 8.4. Po~va 63 8.5. Vozduh 64 9. Resursi 65

10. Instuticionalno-organizacioni uslovi za realizacija na proektot 66


6

Lokalen akcionen plan

za ìvotna sredina vo Op{tina Strumica

(LEAP)

LISTA NA AKRONIMI

LEAP(LEAP) - Lokalen Akcionen Plan za @ivona Sredina

SWOT - Analiza - jaki strani, slabi strani, mo`nosti i zakani

ITZ - Institut za trajni zaednici

GTZ - Germanska tehni~ka pomo{

SIDA - [vedska agencija za me|unaroden razvoj

HMS - Hidro-meliorativen sistem

JPKD – Javno pretprijatie za komunalni dejnosti

CARDS – Community Assistance for Reconstruction Development and Stabilization - Pomo{ na zaednici za

rekonstrukcija, razvoj i stabilizacija

ZIK – Zemjodelsko-Industriski kombinat

AD – Akcionersko dru{tvo

BOD – Biological Oxigen Demand – Biolo{ka potro{uva~ka na kislorod

MEAP – Regionalen akcionen plan za ìvotna sredina

MAGA - Makedonska asocijacija za geotermalna voda

DAI - Development alternative INC

KFW -Germanska banka

UNDP - Razvojna programa na Obedinetite Nacii

EBRD -Evropska banka za razvoj i rekonstrukcija

TPPS- Trgovsko pretprijatie vo privatna sopstvenost

MZ[V - Ministersvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo

MDK - Maksimum dozvolena koncentracija

JKP - Javno komunalno pretprijatie

NVO - Nevladina organizacija

AMS - Avto-moto sojuz

ESP - Edinica za sproveduvawe

Lista na poedinci i institucii zaslu`ni

za izrabotkata na LEAP

Partneri :

Vlada na Republika Makedonija,

Ministerstvo za ìvotna sredina i prostorno planirawe,

Op{tina Strumica,

Nevladina organizacija “Planetum”,


7

Institucii :

- JPKD ”Komunalec”

- NVO - Ekolo{ko dru{tvo “Planetum”

- Fabrika za sanitarna keramika “Makedonija”

- Obrazovanie- SOU “Dimitar Vlahov”

- Zavod za zdravstvena za{tita

- NVO - Ekolo{ko dru{tvo „Edelvajs“

- Industrija ”AL-MAKS”

- Ministerstvo za zemjodelstvo , {umarstvo i vodostopanstvo

- Fabrika za nemetali “Ogra`den”

- Avto Moto Sojuz ”Strela”

- “Strumica Ekspres”

- Obrazovanie SOU “Jane Sandanski”

- Agencija za pottiknuvawe i razvoj na zemjodelstvoto

- privaten sektor ( zemjodelsko- sto~arski kombinat)

- Zdru`enie za zemjodelci -“Ekogradinar” - Dobrejci

- NVO - CEAEMIS centar za ekolo{ka akcija i edukacija na mladi istra`uva~i Strumica

- JP ”Makedonski {umi”

- Lovno dru{tvo

STRU^NI KONSULTANTI: Qup~o Avramovski i d-r. Denis @ernovski


8

Formirawe na Rabotni grupi za izrabotka na LEAP na

Op{tina Strumica

1. GRUPA ZA OTPAD

Broj na ~lenovi

Firma Ime i prezime Zanimawe Tel. broj

1. JP ”Komunalec” Branko \orgiev Rakovoditel na

higiena 325-841

070/787-440

2. Ekolo{ko dru{tvo”Planetum” Mile Trajkov ^len na eko-

lo{ko dru{tvo 075/531-356

3.

Biznis sektor- Fabrika za sanitarna keramika “Makedonija”

Trajkovska Violeta

Tehni~ki direktor- dipl.

tehnolog 070/253-007

4. Obrazovanie SOU “Dimitar Vlahov”

Van~o Kotev Profesor 071/581-080

5.

Obi~en gra|anin Maxunkov Don~o Ing.tehnolog 346-341

Pretsedatel na grupata za otpad: Mile Trajkov - ~len na ekolo{ko dru{tvo “Planetum”

2. GRUPA ZA VODA:

Broj na ~lenovi

Firma Ime i prezime Zanimawe Tel. broj

1. JP “Komunalec” Magda Mu~eva Tehnolog 346-341

070/310-921

2. Zavod za zdravstvena za{tita Dr. Na}e Tufek~iev

Spec. doktor po higiena

324-495 lok.114

075/791-612

3. NVO - Ekolo{ko dru{tvo “Edelvajs”

Kostov Toni ^len vo ekolo{ko dru{tvo

070/936-844070/307-011

4. Pretstavnik na gra|anite Ivanov Jovan Dipl.hidro grade`en ing.

070/253-311

5.

Industrija -AL-MAKS Pandev Stojan Dipl.ma{inski in`ener 070/815-442

Pretsedatel na grupata za voda: dr. Na}e Tufek~iev od Zavod za Zdravstvena za{tita

3. GRUPA ZA VOZDUH:

Broj na ~lenovi

Firma Ime i prezime Zanimawe-

obrazovanie Telefonski

broj

1. Ministerstvo za ekologija Violeta Panzova Dipl.ing.agronom 070/252-193

2. Fabrika za nemetali “Ogra`den”

Dimitar \orgiev In`. tehnolog 075/310-642

326-815 l.130

3. Avto Moto Sojuz ” Strela” Nikola Petrov Soobra}aen tehni~ar

070/310-717

4. “Strumica Ekspres” Darko Veli~kov Fins. direktor-dipl.ekonomist

070/521-125


9

5.

NVO-ekolo{ko dru{tvo “Edelvajs”

Kirov Risto ^len vo ekolo{ko dru{tvo

075/882-296dom.323-077

6. Obrazovanie SOU “Jane Sandanski”

Karkaqa{ev Kostadin

Profesor 070/543-822

Pretsedatel na grupata za vozduh profesor Karkaqa{ev Kostadin od SOU “ Jane Sandanski”.

4. GRUPA ZA PO^VA:

Broj na ~lenovi

Firma Ime i prezime Zanimawe Telefonski

broj

1. Agencija za pottiknuvawe i razvoj na zemjodelstvoto

Vasil Gligorov Magister po Za{-tita na rastenija

346-291070/273-627

2. Privaten sektor (zemjodelsko- sto~arski kombinat)

Atanasov Risto Dipl.ing.agronom 070/346-770

3. Zdru`enie za zemjodelci - Ekogradinar - Dobrejci

Qubica Timova Dipl.ing.agronom 075/584-130

4. Obi~ni gra|ani Mitko Ilievski

Magister na zemjodelski nauki-Institut za ju`ni kulturi Strumica

070/607-517

5.

NVO - CEAEMIS centar za ekolo{ka akcija i edukacija na mladi istra`uva~i Strumica

Trajkova Fidanka

Magister po gradinarska genetika i biotehnologija

070/643-112

Pretsedatel na grupata za po~va: M-r Vasil Gligorov od Agencija za pottiknuvawe i razvoj na

zemjodelstvoto

5. GRUPA ZA BIODIVERZITET ( Priroda):

Broj na ~lenovi

Firma Ime i prezime Zanimawe Telefons

ki broj

1. JP ”Makedonski {umi” Angel [arlamanov

Ing . po {umarstvo

330-815

2. Lovno dru{tvo Kire Kosturanov

Biolog 070/732-

999

3. Obi~ni gra|ani Slave Georgiev Biolog 071/768-

233

4. Ekolo{ko dru{tvo “Planetum” Mitko [opov ^len na ekolo{ko dru{tvo

071/ 743-077

5.

Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo

Don~o Fidanov Vi{e zemjodelsko 346-290

dom.328-448

Pretsedatel na grupata za biodiverzitet ( priroda ) Mitko [opov od ekolo{ko dru{tvo

“Planetum“.


10

1. CELI NA PROEKTOT ZA IZRABOTKA NA L E A P

( LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA @IVOTNA SREDINA)

Основни цели на Локалниот акционен план за животна средина ( ЛЕАП ) се:

• Дефинирање, проценка и поставување на проблемите од областа на животната средина кои имаат влијание

на квалитетот на живеењето,

• Презентирање на проблемите и приоритетите во животната средина на прегледен и достапен начин до

јавноста,

• Развивање на стратегии и активности за намалување на ризиците по животната средина и квалитетот на

живеењето,

• Зголемување на јавната свест,

• Зголемување на одговорноста за заштита на животната средина,

• Зголемување на подршката од јавноста за инвестициите од областа на животната средина,

• Развивање на план за спроведување на активностите,

• Активно вклучување на јавноста во реализацијата на инвестициите од областа на животната средина,

• Остварување на транспарентност во сите фази на изготвување на документот,

• Усогласување на планот за спроведување на активностите согласно реално расположивите финансиски

средства,

• Утврдување на основните показатели врз база на кои ќе се мери и оценува напредокот во остварувањето на

предвидените цели и задачи,

• Основен извор за информирање на реализацијата на активностите

• Остварување на можности за зајакнување на локалната власт и демократијата и социјалната и економската

благосостојба

• Остварување на интегрален одржлив развој,

• Идентификување на финансиски извори во функција на реализација на проектите на одржлив развој.

2. PRIDOBIVKI OD IZRABOTKATA NA L E A P

(LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA @IVOTNA SREDINA)

• Воспоставување на структура помеѓу општествените чинители на локално ниво во Општината,

• Информирана јавност за постоечките проблеми од областа на животната средина,

• Зголемена јавна свест за прашањата поврзани со животната средина,

• Успешно развивање на стратегии за решавање на проблемите од областа на животната средина,

• Создавање на услови и локални капацитети за привлекување и реализирање на идни инвестиции,

• Подобрување на квалитетот на живеењето,

• Подобрување на економски социјалниот амбиент во Општината,

• Зајакнување на капацитетите на Општината,


11

3. FAZI ZA IZRABOTKA NA PROEKTOT

3.1. Formirawe na organizaciona struktura

- Nazna~uvawe na Lokalen Koordinator za LEAP

- Formirawe na Lokalen Komitet

- Formirawe na Rabotni Grupi

3.2. Rabotni zada~i

- Matrica za rodova zastapenost

- Plan za vklu~uvawe na javnosta

- Plan za sobirawe na informacii

- Plan za rabota na Ocenka na sostojbite so ìvotnata sredina

- Rabota na Ocenka na sostojbite so ìvotnata sredina

- Podgotvuvawe na prv nacrt dokument

- Organizirawe na javna rasprava,

- Posledna revizija i usvojuvawe od strana na Lokalniot Komitet

- Podgotvuvawe na finalen dokument.

3.3. Definirawe na lista na problemi

- Izrabotka na tematski izve{tai za site 5 oblasti

- Zaedni~ka rabotilnica i pi{uvawe na Izve{taj za sostojbite so ìvotnata sredina

3.4. Ispituvawe na javnoto mislewe

- Sostavuvawe na anketen list; pe~atewe

- Distribuirawe na anketno liv~e

- Pribirawe na popolneti anketni liv~iwa

- Obrabotka na podatoci od anketnite liv~iwa

3.5. Prioretizacija na problemite so ìvotnata sredina

- Sostanok na Lokalniot Komitet za utvrduvawe na prioriteti

- Sostanok na Lokalniot Komitet za utvrduvane na SWOT analiza

3.6. Definirawe na celi, zada~i i akcii

- Definirawe na celi i zada~i za site 5 oblasti

- Sostanok na Lokalniot Komitet za uvrduvawe na celi i zada~i vrz osnova na predlogot od

Rabotnite Grupi

- Predloùvawe na akcii za site celi i zada~i

- Sostanok na Lokalniot Komitet za utvrduvawe na predloènite akcii

3.7. Izrabotka na plan za sproveduvawe na LEAP

- Razrabotuvawe na Plan za sproveduvawe za site prioriteti

- Lokalen komitet na sostanok go utvrduva Planot za sproveduvawe

- Razrabotuvawe na Plan za nabquduvawe i ocenuvawe na sproveduvaweto na LEAP

- Lokalen komitet na sostanok go utvrduva Planot za nabluduvawe i ocenuvawe


12

3.8. Pi{uvawe na LEAP dokumentot

- Pi{uvawe na nacrt LEAP dokument

- Diskusija i zabele{ki po nacrt LEAP dokumentot na Lokalniot Komitet,

- Pi{uvawe na Predlog LEAP dokument,

- Javna rasprava,

- Posledna revizija i usvojuvawe od strana na Lokalniot Komitet,

- Podgotvuvawe na finalen dokument.

3.9. Postapka za usvojuvawe na Sovet na Op{tina

- Javen uvid na LEAP-ot

- Vgraduvawe na zabele{kite,

- Podgotvuvawe na finalna verzija,

- Razgleduvawe i usvojuvawe na dokumentot od strana na Sovetot na Op{tinata,

3.10. Pe~atewe i publicirawe

3.11. Organizirawe na promocija na dokumentot

3.12. Organizirawe na donatorska konferencija

4. PREDGOVOR

4.1. Proces na izrabotka

Vo Republika Makedonija izgotveni se vkupno 32 Lokalni akcioni planovi za ìvotna

sredina(LEAP-i), so tehni~ka i finansiska pomo{ na Institutot za Trajni Zaednici (ITZ) izgotveni se 7

akcioni planovi, od Germanskata Tehni~ka Pomo{ (GTZ) - 5 i Lokalniot akcionen plan za ìvotna sredina

za grad Skopje, od [vedskata Agencija za me|unaroden razvoj (SIDA) izraboteni se 6 akcioni planovi i

13 akcioni planovi se izgotveni so podr{ka na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno

planirawe.

So donesuvaweto na zakonskata regulativa vo za{tita na ìvotnata sredina, proizleze obvrskata

da lokalnite akcioni planovi za ìvotna sredina bidat del od strategijata za razvoj na sekoja op{tina.

Vo ramkite na ova i so zapo~natite procesi na decentralizacija, soglasno zakonskata regulativa,

izgotvuvaweto i usvojuvaweto na ovie strate{ki dokumenti se od osobeno zna~ewe za razvoj na op{tinata.

Ova od pri~ina {to pri nivnoto izgotvuvawe se primenuva integralniot pristap na upravuvaweto so

ìvotnata sredina, tesno povrzan so ekonomskiot, socijalniot i op{testveniot razvoj na zaednicata. Od

aspekt na intenvizirawe na procesot na decentralizacija i vklu~uvawe na gra|anite vo taa nasoka,

lokalniot akcionen plan za ìvotna sredina ima osobena va`nost i doprinos vo razvoj na

decentralizacijata od pri~ina {to vo negovoto izgotvuvawe e vklu~ena javnosta preku razli~ni formi na

zdruùvawe. Zaradi toa i negovata implementacija vo praksata, soglasno utvrdenite prioriteti e od

osobeno zna~ewe za odr`liv razvoj na op{tinata.

Va`no e da se ukaè deka za prv pat izgotvuvaweto na LEAP-ot se realizira po metodologija koja

zna~itelno se razlikuva od LEAP-ite, koi bea izgotveni od ITZ i GTZ, odnosno podetalno bea opfateni


13

site indikatori, relevantni za za{tita na ìvotnata sredina i sozdavaweto na ekonomski ambient.

Samata metodologija na izgotvuvawe na LEAP-ot ima za rezultat porealno identifikuvawe i locirawe

na sostojbite, a preku izve{taite i SWOT analizite za poodelnite oblasti se sozdavaat uslovi za

realizacija na proekti, koi vo zna~itelna merka }e go podobrat kvalitetot na ìveeweto vo op{tinata.

Po usvojuvaweto od Sovetot na op{tinata i finaliziraweto na tekstot na lokalniot akcionen

plan za ìvotna sredina zapo~nuva fazata na implementacija na utvrdenite prioriteti so finansiski

sredstva od Lokalnata samouprava, resornite dràvni organi na upravata i stranski investicioni

sredstva. Ovoj partnerski odnos }e zaìvee preku realizirawe na uspe{na promocija na dokumentot i

organizirawe na donatorska konferencija. Vakvite aktivnosti organizirani od strana na op{tinata go

podigaat rejtingot i kapacitetot na op{tinata za uspe{no menaxirawe i sozdavawe na ambient za

ekonomski i op{testven razvoj, preku vospostavuvawe na kontakti so investitorite, koi }e bidat

ovozmoèni so usvojuvaweto na ovoj dokument. Treba da se konstatira deka Op{tina Strumica ima realen

kadrovski i priroden potencijal za sozdavawe na uslovi za dinami~en ekonomski, ekolo{ki i op{testven

razvoj na op{tinata.

4.2. Odr`liv razvoj

Zna~eweto na izgotvuvaweto na Lokalniot akcionen plan za ìvotna sredina e vo funkcija na

razvoj na odr`liviot razvoj vo procesot na decentralizacijata na op{tinite. Vo taa nasoka

izgotvuvaweto na ovie dokumenti e vo realizacija na odlukite doneseni na Svetskiot Samit za odr`liv

razvoj {to se odrà vo Johanesburg, Ju`na Afrika, od 26 Avgust do 04 Septemvri 2002 godina. Na ovoj

Samit odr`liviot razvoj be{e centralna tema na me|unarodnata agenda so cel da se stimulira i pottikne

globalizacijata na aktivnostite vo nasoka na nadminuvawe na siroma{tijata, a pred se za{titata na

ìvotnata sredina. Vo funkcija na ova se utvrdi va`nosta za povrzuvawe na segmentite na

siroma{tijata, za{titata na ìvotnata sredina i iskoristuvaweto na prirodnite resursi preku

sozdavawe na povolen ekonomski ambient. Vladite na zemjite u~esni~ki na Samitot, donesoa rezolucija

so koja se opfatija konkretnite obvrski osobeno vo delot na mileniumskite razvojni celi, kako i posebni

celi za akcija so cel da se ostvari poefektivna realizacija na odr`liviot razvoj. Dràvite-~lenki

mora da obezbedat nivnite politiki vnimatelno da gi usoglasat kratkoro~nite ekonomski dobivki so

srednoro~nite i dolgoro~nite celi za ekonomski i op{testven razvoj, kako i za{titata na ìvotnata

sredina. Za taa cel treba da se kreira soodvetna dràvna organizacija koja }e ovozmoì vgraduvawe na

aspektite na odr`liviot razvoj preku realizacijata na vladinata politika, po~nuvaj}i od lokalnoto,

nacionalnoto, regionalnoto, pa se do globalnoto nivo. Vo osnova integralniot pristap vo izgotvuvaweto

na strate{kiot dokument od aspekt na ekonomski, socijalen i ekolo{ki pristap vo ramkite na

makroekonomskite faktori i strukturni usoglasuvawa, sozdava uslovi za re{avawe na vitalnite

problemi vo oblasta na zdravjeto, obrazovanieto, ishranata, vodata, sanitarnite uslugi, kvalitetot na

vozduhot i vrabotuvaweto. Seto toa sozdava realna ramka za dolgoro~en odr`liv razvoj vo site

naglaseni oblasti, a {to e vo funkcija i na Agendata 21.


14

4.3. Zakonska ramka Aprokisimacijata na zakonskata regulativa vo oblasta na ìvotnata sredina jasno ja definira i

utvrduva metodologijata i potrebata za donesuvawe na Lokalnite akcioni planovi za ìvotna sredina vo

ramkite na utvrdenite politiki vo Nacionalniot Ekolo{ki Akcionen Plan. So ovie zakoni i zakonite vo

oblasta na decentralizacijata, Lokalnite akcioni planovi za ìvotna sredina stanaa va`na alatka vo

implementacijata na proektite na odr`liviot razvoj i podobruvaweto na kvalitetot na ìveeweto.

Vakviot integralen pristap vo upravuvaweto so mediumite vo ìvotnata sredina so neposredno

vklu~uvawe na javnosta e garancija deka procesite na decentralizacijata se vo vistinska nasoka da

obezbedat celosno i kvalitetno funkcionirawe na lokalnite vladi.

5. PRIRODNO-GEOGRAFSKI I SOCIO-EKONOMSKI KARAKTERISTIKI NA

OP[TINATA

Strumica


15

5.1. Prirodni karakteristiki


16

5.1.1 Geografski

Na krajniot jugoistok na Republika Makedonija, vedna{ pod trome|eto na me|udràvnite granici so

Bugarija i Grcija, na 410 22 ‘ severna geografska {irina i 230 45’ isto~na geografska dolìna i prose~na

nadmorska viso~ina od 280 metri smestena e plodnata Strumi~ka kotlina, a vo nejziniot zapaden del i

istoimenata op{tina Strumica, so povr{ina od 321.89 km2. Vo ovaa op{tina ìveat 54.676 ìteli

naseleni vo gradot Strumica sedi{teto na op{tinata i vo ostanatite 24 naseleni mesta koi ja so~inuvaat

Strumi~kata op{tina. Nejziniot nizinski del e voedno i najgusto naseleno podra~je vo Makedonija, so 100

ìteli na 1km2.

5.1.2. Klimatski

Specifi~nata geografska i topografska polo`ba na Strumi~kiot region ja karakteriziraat dve

zonalni klimi. Submediteranska, so pogolemo ili pomalo vkrstosuvawe so isto~no-kontinentalna ~ija

isprepletenost na regionot mu dava poseben beleg - dolgi topli leta so visoko srednodnevni

temperaturi i namaleno godi{no koli~estvo vrneì i namaleni zimski temperaturi, so pojava na vetrovi

od site pravci. Karakteristi~ni za toj kraj se severozapadniot, jugozapadniot, a poretko severecot i

ju`niot topol veter.

Prose~nata godi{na temperatura na vozduhot e 13,1 o S so najvisoki prose~ni mese~ni temperaturi

vo juli 23,9o S i najniski vo januari 1,7o S. Amplitudata iznesuva 22,2 o S dodeka razlikata me|u apsolutno

maksimalnata 40,5 o S i apsolutno minimalnata temperatura 24,06 iznesuva 64,5 o S.

Vo Strumica prose~no godi{no pa|aat 604 mm. voden talog so maksimum na esen i prolet (april-maj)

dodeka dolgotrajnite su{i nad eden mesec so retka pojava (2%). Maglite se pojavuvaat okolu 25 dena i toa

vo noemvri , dekemvri i januari.

5.1.3. Reljefni

Celokupniot Strumi~ki region e podelen na ridsko-planinski vo koj se zastapeni skalestite

po~vi i ramni~arski so aluvijalnite, smolnicite, gajwa~ite i karbonatnite vidovi po~vi. Pogolem del

odnosno 46% od obrabotlivite povr{ini pripa|aat na ramni~arskiot reqefen del koi se nao|at na

nadmorska viso~ina od 250-300 m i se od prvostepeno zna~ewe za zemjodelstvoto vo regionot. Toa se

povr{inite pokraj re~noto korito na rekite Strumica, Trkawa i Kriva Reka. Ostanatite 52% od

povr{inite pripa|aat na padinskiot del, a 2% na ridskiot reqefen del.

5.1.4.Struktura na zemji{teto

Vakvata po~vena i bonitetna karakteristika na Strumi~koto pole go opredeluva i na~inot na

koristewe na zemji{teto od strana na zemjodelskite subjekti. Od vkupnata zemjodelska povr{ina vo

regionot od 47.591 ha , 87% pripa|a na obrabotlivite povr{ini kade dominiraat oranicite i bav~ite,


17

kade vo seidbenite planovi proizvoditelite se orientiraat na dohodovnite rani, sredni i docni

gradinarski kulturi za sveà konsumacija i prerabotka. Na oranicite i bav~ite podednakvo se zastapeni

i ìtnite i gradinarskite kulturi, a na ridestite povr{ini najmnogu se zastapeni orientalnite sorti na

tutun so visok kvalitet.

Sovremenoto zemjodelsko proizvodstvo, obrabotkata i sovremeniot na~in na pakuvawe spored

standardite na pazarot i potro{uva~kata kako i visoko educiraniot kadar ja svrstuvaat Strumi~kata

Op{tina vo vode~kite zemjodelski centri vo Dràvata i po{iroko.

5.1.5.Obrabotliva povr{ina

Zastapenosta na oranicite i bav~ite, ovo{tarnicite, lozjata, livadite i pasi{tata vo sevkupnata

pripadnost na zemjodelskite povr{ini vo regionot so akcent na Op{tina Strumica se prikaàni vo

tabela 1:

Tabela 1 Obrabotliva povr{ina (ha):

Zemjodelska povr{ina (ha)

Vkup- no

Oranici bav~i

Ovo{tarnici

Lozja Livadi Pasi{ta

Strumica-region 47.591 29.644 26866 362 1373 1043 17947Op{tina Strumica 9345 8059 7557 104 131 267 1286

Obrabotliva povr{ina vo procenti:

Zemjodelska povr{ina %

Vkup- no

Oranici i bav~i

Ovo{ta-rnici

Lozja Livadi Pasi-{ta

Strumica-Region 100 100 100 100 100 100 100Op{tina Strumica 19.6 27.2 28.1 28.7 9.5 25.6 7.2

5.1.6. [umski povr{ini

Povr{inata pod {umi spored Dràvniot zavod za statistika vo Op{tina Strumica odnosno

regionot iznesuva 57.441 ha od koi {to 47200 ha ili 82,2% se vo op{testvena sopstvenost i 10.241 ha

ili 17,8% vo privatna sopstvenost. Toa zna~i deka {umovitosta iznesuva okolu 49,22%, {to pretstavuva

dosta visok procent vo odnos na {umovitosta vo ostanatite regioni vo Dràvata kade taa iznesuva 35%

.

Tabela 2:

Povr{ina pod {umi:

Povr{ina pod {umi (ha) [umovitost vo % Strumi~ki region 57441 53,6 Op{tina Strumica 18860 48.8

Podobra ocenka za sostojbite na {umite i {umskiot fond osven preku {umovitosta, se dava preku

kvalitetot na {umskiot fond i strukturata na {umite. Spored tie podatoci, {umite zafa}aat

povr{ina od 57441ha ili 49,2% od geografskata povr{ina na regionot (1070,80km2 katastarska

evidencija). Vkupnata drvna zaliha vo {umite iznesuva 3608730m3 ili 76,0m3ha so godi{niot prirast od

98814m3 ili 2,08 m3/ha.


18

Od tie podatoci mo`e da se konstatira deka po {umovitosta ovoj region e na podobro nivo od

nivoto na R. Makedonija koe iznesuva (35,2%), a spored kvalitetot na {umskiot fond e na pribli`no

isto nivo. Od site {umi 57441ha okolu 47200 ha ili 82,2% se vo op{testvena sopstvenost, a samo

10241ha ili 17,8% se vo privatna sopstvenost.

Tabela 3:

Povr{ina na {umi i {umski fond spored sopstvenosta:

Povr{ina drvna masa prirast ha % m3 m/ha m3 M/ha

op{testveni 47200 82,2 3504426 78,8 95403 2,15privatni 10241 17,8 104304 34,6 3411 1,13vkupno 57441 100,0 3608730 76,0 98814 2,08

So {umite vo op{tinata i regionot vo celost stopanisuva [umskoto stopanstvo ,,Belasica”.

[umskoto bogatstvo e locirano na planinite Ogra`den, Belasica , Elenica , Goten i Plavu{. Na

nadmorska viso~ina od 1000 do 1500 metri se nao|a najkvalitetniot {umski fond, dodeka degradiranite

{umi i {ikari se nao|aat na nadmorska viso~ina od 500 metri.

Od listopadnite {umi naj zastapeni se: dab, buka, orev i kosten, a od iglolisnite crniot i beliot

bor kako i elata.

5.1.7. Hidrolo{ki potencijal

a ) Vodosnabduvawe

Vodosnabduvaweto na naselenieto vo op{tinata se vr{i preku akumulacijata ”Turija”, kako glaven

vodosnabditelen resurs, a kako rezerva se koristi akumulacijata ”Vodo~a” i za taa cel neophodno e da se

obezbedat potrebnite tehni~ki uslovi.

Brana Turija


19

Brana Vodo~a

So ogled na prioritetnosta na snabduvaneto so zdrava i tehni~ki ispravna voda za piewe, a

soglasno vodostopanskata osnova i utvrdeniot bilans na vodite, vo su{nite periodi treba da se zapazi

koristeweto na vodite od akumulaciite t.e da se naso~i , pred se, za vodosnabduvawe.

Godi{no od Strumi~ki sliv na JPKD ”Komunalec”, preku dovodniot cevovod do fabrikata za voda

mu ispora~uva 5.5 do 6 milioni m3 surova voda, a vo akumulacijata ”Vodo~a” se ~uvaat godi{na rezerva od 1

do 1.5 milioni m3 voda vo slu~aj na prekin na vodata od ”Turija”. Vo akumulacijata “Turija” sekoja godina se

~uvaat kako rezerva za gradot 10 milioni m3 voda.

b) Irigacija

Za navodnuvawe na povr{inite od HMS “Turija” godi{no se ispora~uvaat od 3 do 18 milioni m3

voda ili prose~no po 10 do 11 milioni m3 voda, so koi se navodnuvaat od 1000 do 2500 ha obrabotlivi

povr{ini. Od HMS “Vodo~a” godi{no se navodnuvaat od 400 do 600 ha povr{ini so godi{na potro{uva~ka

na voda od 5 do 6 milioni m3.

v) Gradinarski kulturi


20

Site tie klimatski, po~veni i hidrografski karakteristiki na Op{tinata Strumica i davaat

beleg na intenziven dohodoven mikro region vo Republikata, kade najmnogu se zastapeni rani,

srednorodni i docni srednorodni gradinarski kulturi. Vo pomal obem se zastapeni i `itnite,

industriskite i fura`nite kulturi.

5.1.8. Sto~arstvo

Sto~arstvoto vo Op{tina Strumica, glavno e koncentrirano vo sonorite na ridsko planinskite

naseleni mesta, kade se odgleduva siten i krupen dobitok.

5.1.9. Mineralni resursi

Spored dosega{nite istra`uvawa, Op{tina Strumica ne raspolaga so zna~ajni koli~estva rudno

bogatstvo. Postojat mineralni resursi koi voglavno se nadvor od sinorot na op{tinata. Eksploatacijata e

skoncentrirana na padinite na planinata Ogra`den kade se eksploatira natriski felspat i na

planinata Belasica kade ima nao|ali{ta na kalcium- karbonat.

5.2. Ekonomski potencijal

5.2.1. Industrija Vo Op{tina Strumica postoi relativno razviena industrija i toa za prerabotka i povisoka

finalizacija na primarno zemjodelsko proizvodstvo, klanici i konzumni mlekarnici vo privatniot

sektor, kako i kapaciteti za konzervirawe i pakuvawe na zemjodelski proizvodi. Zastapena e i melni~ko-

pekarskata industrija, kako i zanaet~isko-slatkarski rabotilnici.

Po raspa|aweto na edinstveniot drvno-prerabotuva~ki kapacitet na teritorijata na Op{tina

Strumica- “DIJOS” Strumica se formiraa pove}e kapaciteti koi se zanimavaat so primarna i finalna

obrabotka na drvo, kako i proizvotstvo na mebel.

Fabrika za sanitarna keramika “ Makedonija “


21

Posebeno treba da se naglasi tekstilnata industrija vo koja ima vraboteno okolu 2100 rabotnici

voglavno vo proizvodstvoto na predivo, kako i proizvodstvo na lesna i te{ka konfekcija.

Na ovie prostori se skoncentrirani i kapaciteti na metaloprerabotuva~kata i elektronskata

industrija koja e vo postojan podem.

Osobeno e va`no da se spomne i fabrikata za proizvodstvo na sanitarna keramika kade golem

del od rabotosposobnoto naselenie najde svoja egzistancija.

Aktivnite stopanski i industriski subjekti, nositeli na celokupniot razvoj na op{tinata se

prikaàni vo:

Tabela 4 Stopanstvo vo op{tinata :

r.b. Sektor

Broj na sektori

A.Delovni subjekti 1 Pretprijatija 28042 Trgovski dru{tva 28493 Trgovci-poedinci 7024 Ostanato 381

Vkupno 6736 B.Delovni subjekti po dejnosti

1 Zemjodelstvo,lov i {umarstvo 2222 Ribarstvo 13 Vadewe na rudi i kamen 34 Prerabotuva~ka industrija 8705 Snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda 5

6 Grade`ni{tvo 1557 Trgovija na golemo i trgovija na malo,popravka na motorni

vozila,motocikli i predmeti za li~na upotreba i za doma}instvata 4171

8 Hoteli i restorani 2629 Soobra}aj,skladirawe i vrski 36710 Finansisko posreduvawe 311 Aktivnosti vo vrska so nedvièn imot, iznajmuvawe i delovni

aktivnosti 202

12 Javna uprava i odbrana,zadolìtelna socijalna za{tita 3513 Obrazovanie 2414 Zdravstvo i socijalna rabota 10815 Drugi komunalni, kulturni, op{ti i li~ni uslu`ni aktivnosti 308

Zna~i moè da se konstatira deka glavni stopanski granki vo op{tinata se zemjodelstvoto,

zastapeno prete`no vo individualniot sektor, tekstilnata i drvnoprerabotuva~kata , melni~ko-

pekarskata kako i industrijata za prerabotka na zemjodelski proizvodi i proizvodi od meso i mleko.

Osobeno zna~ajna za op{tinata e metaloprerabotuva~kata i elektronskata industrija, vo koja

seu{te ima nedovolno iskoristeni kapaciteti.

Neiskoristenost na kapacitetite seu{te postoi vo zemjodelstvoto.

Op{tinata ima potencijal za razvivawe na proizvodstvoto na ekolo{ki ~ista hrana.

5.2.2. Trgovija (berza)


22

So preminot od dogovorna vo pazarna ekonomija se nametna su{tinska potreba od reforma vo

zemjodelstvoto, odnosno reforma vo organizacijata na prometot so zemjodelsko-prehrambeni proizvodi, a

toa se sostoi vo kvalitetno sovremeno proizvodstvo, prerabotka i pakuvawe spored barawata na

potro{uva~ite, otkupot kako i prometot na golemo i malo.

Poradi povremenata kowukturnost na odelni zemjodelski proizvodi prisutni na pazarot vo

zemjata, koja sozdava neorganiziran otkup, veri`na trgovija, nakupci i prekupci, nestabilni i nerealni

ceni so {to edinstveno proizvoditelot i dr`avata se vo trajna zaguba, se sozdade neminovna potreba od

sozdavawe na prometna institucija ,,Agro-Berza” kade bi trebalo da se vr{i koncentracija na ponudata i

pobaruva~kata i postignuvawe stabilni i realni ceni.

Sepak na tie prostori funkcioniraat poveke drugi institucii kako: trgovski centri, pazari na

golemo, saemi, kade listata na stoki vo berzanskiot plasman ja so~inuvaat slednite proizvodi:

Vo sve`a sostojba

Domati, piperki, krastavici, kompir, grav, oriz, drug zelen~uk, jabolki, kru{i, praski, kajsii,

vi{ni, grozje, pe~urki, nepreraboten tutun .

Vo smrznata sostojba

Piperki, ovo{je

Prerabotki

Preraboten zelen~uk, vino obi~no i fla{irano, konditorski proizvodi, testenini

Sto~arski proizvodi

Jagniwa, jagne{ko meso, ov~o meso,suvomesnati proizvodi, mleko i mle~ni prizvodi

Kako i nabavka na : ve{ta~ki |ubriva, za{titni sredstva, semenski i posado~en materijal.

5.2.3.1.1. Turizam

Turizmot vo ramkite na Op{tina Strumica dosega be{e dosta malku zastapen, posebno so mal akcent

na razvojot na ruralniot turizam.

Imajki go vo predvid postoeweto na bawite kako i postoeweto na dosta zna~ajni kulturno-

istoriski spomenici od pobliskoto i podale~noto minato i lokaliteti od istorisko zna~ewe za ovie

prostori, vo Op{tina Strumica ima idealni uslovi za razvoj na turizmot. No poradi nedovolnoto


23

infrastrukturno ureduvawe, kako i nivnata zapu{tenost, istite ostanuvaat kako nedovolno iskoristeni

kapaciteti.

So zbogatuvaweto na sodrìnite, infrastrukturnoto ureduvawe vo smisla na probivawe i

izgradba na pati{ta do potencijalnite turisti~ki lokaliteti, kako i potiknuvaweto i stimuliraweto na

ruralniot turizam osobeno vo podbelasi~kiot regioni i izgradba na novi turisti~ki kapaciteti vo

dogledno vreme Op{tina Strumica bi prerasnala vo sovremen turisti~ki centar vo R.Makedonija.

Op{tinata raspolaga so zna~itelni turisti~ki kapaciteti za smestuvawe na turisti i toa : hotel

Ilinden, hotel Sirius, motel Terminal, motel Makedonska ku}a, hotel Car Samuil, hotel Spiro Zahov i

hotel Dukat, hotel Tiveriopol od koi sedum se vo privatna, a eden vo dràvna sopstvenost.

Brojot na leglata vo turisti~kite kapaciteti iznesuva 490. Brojot na turisti~kite no}evawa se

dviì od 101.000 vo 1999 godina do 111.940 vo 2004 godina {to e za 10,8% pove}e. Site kapaciteti imaat

sistem na tretman na otpadni vodi so koristewe na septi~ki jami, osven kapacitetite na hotel

Tiveriopol i hotel Sirius.

Hotel Car Samuil

Hotel Ilinden Hotel Sirius


24

Tranzitivnosta i kontaktnosta, koi ovoj region gi poseduva, pred se, proizleguvaat od negovata

mestopolo`ba vo krajniot jugo-istok na R. Makedonija, vedna{ pod trome|eto na me|udràvnite granici na

na{ata zemja so R. Bugarija i R. Grcija. Od osobeno zna~ewe, za tranzitivnosta na ovoj region e negovata

sobra}ajna povrzanost kon R. Bugarija preku grani~niot premin Novo Selo i so me|unarodnata magistrala

po dolinata na rekata Vardar.

Kontaktnosta na strumi~kiot region se sogleduva preku negovoto grani~ewe so Bugarija i Grcija i

preku otvorenosta na na{ata zemja kon sosedite i voop{to kon drugite dràvi.

Polivalentnosta, pak, na ovoj region treba da se naglasi deka taa e sodràna vo vrednostite koi

se elementi na ovoj region. Isprepletenosta na prirodnite i atropogenite formi ovozmoùva izrazita

sodràjnost pri prestojot na turistite. Imeno, prirodnite vrednosti vo ovoj region imaat rekreativni,

kuriozitetni i estetski karakteristiki, dodeka antropogenite elementi koi dominiraat vo prostorot

prestavuvaat zna~ajno znamenito i estetsko nadopolnovuvawe.

Od dosega izloènoto proizleguva deka strumi~kiot region se karakterizira so turisti~ko

geografska polo`ba koja pretstavuva odredena turisti~ka vrednost i vaèn faktor za turisti~kiot

razvoj.

5.2.4 Finansiski sektor

Bankarskiot sistem koj go opsluùva stopanskiot i nestopanskiot sektor se odviva glavno preku:

Komercijalna banka, Stopanska banka, Tutunska Banka, Uni banka, Prokredit Banka, Po{tenska

banka,Teteks -kreditna banka, Ohridska banka, Alfa banka , pogolem broj {tedilnici i menuva~nici.

5.2.5. Demografski karakteristiki

a). Struktura na naselenie

Na Teritorija na Op{tina Strumica ìvee naselenie od site nacionalni strukturi, so naglasena

dominantnost na makedonskoto naselenie.

Tabela 5: Nacionalnost Procent Vkupno Makedonci 91,92 50258Turci 6,87 3754Romi 0,27 147Vlasi 0,005 3Srbi 0,34 185Albanci 0,005 3Bo{waci 0,01 6Drugi 0,58 320

Od vkupno 54676 ìteli koi ìveat na teritorijata na Op{tina Strumica, maìte i ènite se

prisutni so pribli`no ist procent , so izrazena sredna vozrast na naselenieto.

Tabela 6: Vozrast Vkupno

od 0-19 godini 15256od 20-60 godini/od 20-59 godini 31711


25

nad 60 godini 7709 Polova struktura :

Pol Vkupno èni : 27336maì : 27340maì i èni 54676

Spored statisti~kite podatoci od popisot od 2002 godinana brojot na ìtelite i nivnoto

razmestuvawe vo sedi{teto na op{tinata i vo naselenite mesta e sekako so pogolema koncentracija vo

gradot, a pomalku vo ostanatite 24 naseleni mesta.

Tabela 7: Broj na ìteli po naseleni mesta :

R.b. Naseleno mesto Maì @eni Vkupno 1. Strumica 17402 17909 353112. Ri~ 205 177 3823. Prosenikovo 782 768 15504. Pop~evo 185 158 3435. Dobrejci 917 847 17646. Dabile 1000 946 19467. Gradsko Baldovci 371 384 7558. Vodo~a 180 138 3189. Vequsa 806 746 155210. Belotino 12 17 2911. Banica 568 569 113712 Bansko 988 1004 199213 Murtino 1117 1092 2209

14 Sa~evo 280 260 54015 Gabrovo 205 194 39916 Kukli{ 1330 1202 253217 Svidovica 173 152 32518 Raborci 55 50 10519 Tri Vodi 7 5 1220 Kosturino 656 624 128021 Ormanli 17 17 3422 Dorlombos 61 56 11723 Meme{li 23 21 4424 Zle{evo / / /25 êpeli / / / Vkupno op{tina Strumica 27340 27336 54676

5.2.6. Op{testven standard

a) Obrazovanie

Naselenieto vo Op{tina Strumica e relativno educirano, a samata edukativna ramka gi sodrì

zgriùvaweto, vospituvaweto i obrazovanieto na decata od predu~ili{na vozrast do stepen na sredno

obrazovanie, a od skoro vreme postojat i disperzirani studii od oblasta na zemjodelstvoto.

Za zgriùvawe, vospituvawe i obrazovanie na decata od predu~ili{na vozrast se griì RO ,,Detska

radost”. Organizacijata ima disperzirani objekti, od koi 5 vo gradot Strumica koi zgriùvaat okolu 900

deca.


26

Osnovnoto obrazovanie se vr{i vo 11 u~ili{ta. Na teritorija na gradskoto podra~je funkcioniraat

~etiri centralni osnovni u~ili{ta: ,,Vidoe Podgorec", ,,Sando Masev", ,,Mar{al Tito" i ,,Nikola

Vapcarov", kako i u~ili{tata vo ostanatite naseleni mesta: ,,Geras Cunev"-Prosenikovo, ,,Goce Del~ev"-

Vequsa, ,,Sv. Kiril i Metodij" -Dabile, ,,Mar{al Tito"- Murtino, ,,Dame Gruev "-Kukli{, kako i Zavodot za

rehabilitacija ,,Bawa Bansko"-Bansko, kade vo prosek se {koluvaat okolu 6650 u~enici. Od 1950 godina

postoi i niòto muzi~ko u~ili{te,, Boro Xoni" koe godi{no go posetuvaat 350 u~enici

Srednoto obrazovanie se odviva vo trite sredni u~ili{ta: SOU “Jane Sandanski", SOU “Nikola

Karev" i SOU,,Dimitar Vlahov", kade vo prosek se {koluvaat po 3809 u~enici godi{no. Solidni znaewa

mladinata steknuva i preku ,, Narodna tehnika”, ,,Domot na tehni~ka kultura”, Rabotni~kiot univerzitet

,,Joska Sve{tarot” i ,,Agrostart ABC”.

Tabela 8:

Struktura po obrazovanie :

Vid na obrazovanie Vkupno Visoko obrazovanie 2828+31mr.+8 dr.Vi{o obrazovanie 1617Sredno obrazovanie 17007Osnovno obrazovanie 11858Nepotpolno osnovno obrazovanie 8569Bez {kolska podgotovka 1997Seu{te se vo procesot na osnovno obrazovanie 38

27%

19%0%5% 7%

4%

38%Visoko obrazovanieVi{e obrazovanieSredno obrazovanie Osnovno obrazovanieNepotpolno osnovno obrazovanieBez {kolska podgotovkaSeu{te se vo procesot na osnovno obrazovanie

Spored prikaànoto, naselenieto vo Op{tina Strumica e relativno dobro educirano, a samata

edukativna ramka gi sodrì zgriùvaweto, vospituvaweto i obrazovanieto na decata od pred{kolska

vozrast do stepen na sredno obrazovanie, a od skoro vreme postojat i disperzirani studii od oblasta na

zemjodelstvoto.

5.2.7. Vkupen broj na vraboteni i nevraboteni lica

So razvojot na stopanstvoto na Op{tina Strumica, osobeno so stimuliraweto na privatniot i

biznis sektorot, kako i potiknuvaweto istiot da se razviva so zgolemena dinamika, Op{tina Strumica

gi prevzema site potrebni ~ekori za sozdavawe uslovi za brz i sestran razvoj na zemjodelstvoto,


27

stopanstvoto, industrijata i turizmot se so cel steknuvawe status na razviena ekonomski mo}na op{tina.

Otvaraweto na novi proizvodstveni pogoni i revitalizacija na postoe~kite }e bide eden od glavnite

prioriteti na Op{tina Strumica vo sega{niot i naredniot period, kako bi mo`elo seto rabotosposobno

naselenie na ovaa op{tina da najde svoe vrabotuvawe i obezbedi egzistencija na svoeto semejstvo.

Brojot na vrabotenite lica na teritorija na Op{tina Strumica e vo postojan porast i

momentalno iznesuva: 14.603.

So prestruktuiraweto na stopanstvoto i so preminot od dogovorna kon pazarna ekonomija kako i

preminot na kapitalot od dr`aven vo privaten sektor i nametnatata su{tinska potreba za reforma vo

site oblasti osobeno vo zemjodelstvoto i industrijata, golem del od rabotosposobnoto naselenie vo

Op{tina Strumica se stekna so statusot - nevraboten. Brojot na nevrabotenite iznesuva 23 031.

Struktura na nevrabotenost po obrazovanie: nevraboteni po obrazovanie Vkupno doktori 1magistri /visoko 552vi{e 331VKV /SSO 4132KV 3305PKV i NSO 698NKV 14012

Nevraboteni po obrazovanie

2,40%

17,94%

3,03%

0,00%

14,35%

60,84%

0,00% 0,00%1,44%

doktori magistri visoko

vi{e VKV SSOKV PKV i NSO NKV


28

Struktura na nevrabotenost po vozrast

Nevraboteni po vozrast Vkupno do 29 godini 8968 od 30 do 39 godini 6582 od 40 do 49 godini 4622 od 50 do 59 godini 3859 od 60 god. i pove}e /

Struktura na nevrabotenost po vozrast

16,06% 0,00%

19,23%27,39%

37,32%

do 29 godini od 30 do 39 godini od 40 do 49 godini od 50 do 59 godini od 60 god. i pove}e

5.2.8. Zdravstvo

Zdravstvenata infrastruktura e dosta solidno organizirana i rasprostraneta vo op{tinata.

Preventivnata, primarnata i sekundarnata zdravstvena za{tita vo regionot se obezbeduva preku

Zdravstveniot dom, Op{tata bolnica, Zavodot za zdravstvena za{tita i privatnite zdravstveni

ustanovi. Vo primarnata zdravstvena za{tita se nudat zdravstveni uslugi preku ordinaciite po op{ta

medicina, slu`bata za itna medicinska pomo{ so doma{no lekuvawe, dispanzerot za deca, dispanzerot za

u~ili{na mladina, dispanzerot za `eni, dispanzerot za sportska medicina i dispanzerot po medicina za

trudot. Vo op{tinata ima 4 zdravstveni stanici disperzirani vo naselenite mesta, edna centralna op{ta

ordinacija i 4 op{ti ordinacii rasporedeni po mesnite zaednici. Zdravstvena za{tita se dava i preku

15 privatni zdravstveni ustanovi od koi 9 se op{ti i 6 specijalisti~ki ordinacii. Stomatolo{kata

za{tita se obezbeduva preku javnoto zdravstvo so detska i preventivna stomatologija, ortodoncija,

protetika i oralna hirurgija i preku privatnite stomatolo{ki ordinacii, koi vo gradot gi ima 33 i 1 na

selo. Snabduvaweto na naselenieto so lekovi vo op{tinata se vr{i preku 16 privatni apteki vo gradot.


29

Zaradi za~uvuvawe na zdravstvenata sostojba na raspoloìviot sto~en fond, vo op{tinata raboti

i veterinarna stanica, kako i pove}e privatni veterinarni apteki.

5.2.9. Mediumi

Naselenieto od ovoj region e dosta informirano so pomo{ na sedumte mediumi od koi 3 televizii , 3

radija i eden lokalen vesnik.

5.2.10. Infrastrukturni sistemi

a) Magistralni, regionalni i lokalni pati{ta

Strumi~kata op{tina se karakterizira so odredeni funkcionalni belezi na svojata geografska

mestopolo`ba, istaknuvajki ja svojata tranzitivnost, kontaktnost i polivalentnost.

Tranzitivnosta i polivalentnosta, koi ovaa op{tina gi poseduva, pred se proizleguvaat od

nejzinata mestopolo`ba vo krajniot jugo-istok na R.Makedonija, vedna{ pod trome|eto na me|udràvnite

granici na na{ata zemja so R.Bugarija i R.Grcija. Od osobeno zna~ewe, za tranzitivnosta na ovaa op{tina e

nejzinata soobra}ajna povrzanost kon R.Bugarija preku grani~niot premin Novo Selo i so me|unarodnata

magistrala po dolinata na rekata Vardar.

Kontaktnosta na Strumi~kata op{tina se sogleduva preku nejzinoto grani~ewe so R.Bugarija i

R.Grcija i preku otvorenosta so sosednite i drugite dràvi.

Op{tina Strumica e dobro otvorena i povrzana so magistralnite soobra}ajnici so Republika

Bugarija i Republika Grcija, kako i regionalnite patni pravci Strumica -Radovi{-[tip, Strumica-Novo

selo-grani~en premin so Republika Bugarija, Strumica-Valandovo, Strumica-Berovo, i dobro razviena

transportna lokalna mreà, povrzuvajki gi site lokalni naseleni mesta i op{tini so gradot Strumica.

Op{tina Strumica raspolaga so moderno asfaltirana patna mreà niz koja gra|anite na

op{tinata bezbedno se dviàt i komuniciraat.

Od osobeno zna~ewe za op{tinata, imaj}i ja vo predvid golemata dinamika na patni~ki i tovaren

soobra}aj od Strumica i kon Strumica e dovr{uvaweto na izgradbata na regionalniot pat Radovi{ -

Strumica, kako i realizacijata na KARDS proektot za izgradba na regionalniot pat Strumica-

Prosenikovo so koe }e bide izvr{eno povrzuvawe so lokacijata predvidena za izgradba na Centar za

ponuda na ranogradinarski proizvodi koe e od ogromno zna~ewe za zemjodelcite od ovaa op{tina i

po{iroko.

Dolìnata na lokalnite, reginalnite i magistralnite pati{ta e prikaàna vo:

Tabela 9:

ASFALTIRANI ULICI :

Merka Edini~na merka Vkupnodolìna m1 87000povr{ina m2 583000

PATI[TA :


30

Kategorija Edini~na merka VkupnoRegionalni pati{ta m1 65300Magistralni pati{ta m1 10000Lokalni pati{ta m1 112500

LOKALNI PATI[TA : ASFALTIRANI :


PROBIENI :


@elezni~ki soobra}aj na teritorija na Op{tina Strumica ne postoi, no zatoa pak ima organiziran

avtobuski prevoz i transport na patnici koi go vr{i Edinstvenata transportna organizacija ,,Strumica

Ekspres”, kako i pogolemiot broj taksi zdruènija koi na Strumi~kiot region mu davaat beleg na sovremen

transporten centar na patnici i stoki. Transportot na stoki go vr{at pove}e privatni pretprijatija koi

raspolagat so transportni prevozni sredstva, a me|u vode~kite od niv e i ,,Interglobus” Strumica.

Zaradi potrebite na carinata postoi terminal so povr{ina od 17000m2 i magacinski prostor

od1000 m2, kako i pove}e {pediterski pretprijatija.

5.2.11.Energetska mreà Za elektri~nata mreà vo op{tinata i regionot vo celina e zadolèno pretprijatieto ,,Elektro -

Strumica”. Dolìnata na elektri~nata mreà iznesuva 892 km, od koja 103 km e povrzana kablovski.

Opfateni se site naseleni mesta preku dve trafostanici od 110/10 kv i 240 trafostanici od 10/04 kv, od

koi 145 se sopstveni i 95 tu|i .

5.2.12.. PTT mreà

PTT infrastrukturata e na zadovolitelno nivo. Nositel na ovaa dejnost e Osnovnata organizacija

za PTT soobra}aj ,,Strumica”, so glavna po{ta locirana vo centralnoto gradsko podra~je i selskite po{ti

i po{tenski {alteri.

So toa Op{tina Strumica se vbrojuva vo edna od najmodernite i najsovremeni op{tini vo

Republika Makedonija.

Strumi~kiot region se karakterizira so odredeni funkcionalni belezi na negovata turisti~ko-

geografska polo`ba, pri {to treba da gi istakneme negovata tranzitivnost, kontaktnost i

polivalentnost.

5.2.13. Kultura

Strumi~kiot kraj e bogat so mo{ne vredni, pa i unikatni kulturno-istoriski spomenici od vremeto

na antikata pa se do denes. Nekoi od niv se dobro so~uvani, a drugi se restavrirani, konzervirani ili


31

rekonstruirani. Pokraj pronajdenata keramika i drugi predmeti od docniot neolit, eden od najstarite

delumno so~uvani spomenici od rimskiot period e Rimskata terma vo Bawa Bansko, vo neposredna

blizina na hotelot ,,Car Samuil” otkriena vo 1978 god. Bawata ja koristela toplata mineralna voda vo

Bansko, ~ij izvor se nao|a nad termata. Ovoj objekt, nesomneno, bil termo-balneum, i toa eden od

najstarite na Balkanot.

Kompleksot crkvi ,,Sv. 15. Tiveriopolski ma~enici” vo Strumica e edna od najstarite

ranohristijanski baziliki na Balkanot. So nea e svrzano narodnoto predanie za 15-te hristijanski

ma~enici dojdeni od Tiveriopol. Iskopuvawata pokaàa deka ,,Sv. Petnaeset” , vsu{nost pretstavuva

kompleks na crkvi od razli~ni vremenski periodi i toa prethristijanska, ranohristijanska bazilika,

krstoobrazna crkva i nejzinata podocne`na obnova.

Manastirskata crkva ,,Sveti Leontij” vo Vodo~a, koja najverojatno poteknuva od vremeto na Car

Samuil, bila sedi{te na Strumi~kata episkopija.

Manastirskata crkva vo Vequsa ,,Sv.Bogorodica Eleusa” (Milostiva), spored arhitektonskoto

re{enie, e edinstvenata gradba od takov vid vo Makedonija od periodot na 11. vek. Crkvata e navistina

mala po razmeri i re~isi ~etiriagolna, ~ija osnova ima forma na detelina so ~etiri lista i vo celost

pretstavuva isklu~itelno vreden i bi, rekle, luksuzen umetni~ki objekt od visok stil.

Vo neposredna blizina na Bansko e izgradena crkvata ,,Sv. 40 Sevastiski ma~enici” . Se smeta

deka nastanala po propa|aweto na Samoilovata dràva, odnosno vo 11 i 12 vek. Crkvata e razru{ena i od

nea denes moàt da se vidat samo nezna~itelni ostatoci, a ne se znae i nejziniot ktitor, no so golema

verojatnost se pretpostavuva deka taa bila episkopsko sedi{te.

Nedovolno ispitan i obvien so tajni e i manastirot ,,Sv.Ilija” koj se nao|a na okolu 4 km ju`no od

gradot. Vo manastirot se pronajdeni ikoni so starost od okolu 350 godini, poradi {to se pretpostavuva

deka toj datira od krajot na 16 ili od po~etokot na 17 vek. Tuka e pronajdena i kamen plo~a so

staroslovensko pismo, koja, dokolku ne e dopolnitelno donesena, ukaùva na mo`nosta i ovoj manastir da

e pribli`no star kako Vodo~kiot i Vequ{kiot.

Zna~aen subjekt za kulturniot ìvot na naselenieto vo Op{tinata Strumica kako i za regionot vo

celina e Domot na kulturata ,,Blagoj Jankov Mu~eto” vo koja deluva i mladinskiot hor ,,Denica” , a kade se

odrùvaat niza kulturni manifestacii od doma{en i me|unaroden karakter. Na poleto na teatarskata


32

umetnost najdostapen represent e Narodniot teatar,,Anton Panov” i festivalot za kameren teatar ,,Risto

[i{kov”. Tradicionalno sekoja godina na poleto na likovnata umetnost vo Domot na kulturata “Anton

Panov”, se odrùva “Megunarodna strumi~ka likovna kolonija”.

Za za{tita na spomenicite i kulturnoto bogatstvo i prirodni retkosti na teritorija na Op{tina

Strumica se griì Zavodot za za{tita na spomenicite na kulturata i muzej - Strumica, kako i Arhivot na

Makedonija - Podra~na edinica Strumica.

5.2.14. Sport Od sekoga{ na ovie prostori sportot zazemal va`no mesto vo kulturnite aktivnosti na gradot.

Raspoloìvite kapaciteti, odnosno sportskiot stadion ,,Mladost” so pomo{nite igrali{ta , kako i dvete

sportski sali vo koi se odrùvat mnogu doma{ni i me|unarodni natprevari od oblasta na fudbalot,

ko{arkata, odbojkata, boreweto i karateto, im nudat na gra|anite zadovolitelno mesto za sportuvawe i

zabava.

5.3. Urban razvoj Centralno mesto vo Op{tina Strumica od aspekt na urban razvoj zazema gradot Strumica.

Stepenot na urbanizacijata na op{tina Strumica e posledica na intenzivni procesi na

industrijalizacija, deagrarizacija i migracija na naselenieto od ruralnite kon urbanite sredini, proces

koj najintenzivno se odvival vo {eesetite i sedumdesetite godini od minatiot vek. Istoriski podatoci

govorat deka Strumi~kata oblast bila naselena u{te vo 5-tiot milenium p.n.e., no planskiot pristap na

razvojot na Strumica moè da se podeli na tri karakteristi~ni periodi:

- Prviot e svrzan so izrabotuvawe na prvite geodetski podlogi kon krajot na triesetite godini na

minatiot vek.


33

- Vtoriot gi opfa}a godinite po Vtorata svetska vojna, koga se pravat napori da se regulira

grade`nata aktivnost, pri {to na postojnite podlogi se predvidi uli~nata mreà, pred se vrz

slobodnite neizgradeni povr{ini.

- Tretiot period otpo~nuva vo 1959 godina koga be{e izgotvena idejnata studija na urbanisti~kiot

plan i koj period trae i do den deneska. Vo ovoj period doneseni se pove}e planski dokumenti

odnosno osnovni i detalni urbanisti~ki planovi so koi e opfaten celiot grad.

Sogleduvajki ja potrebata za planski naso~en op{testveno ekonomski i prostoren razvoj na gradot

Strumica se izvr{i izmena i dopolnuvawe na Osnovniot urbanisti~ki plan od 1984 godina, odnosno se

izraboti Genaralen urbanisti~ki plan za gradot Strumica, koj e donesen vo 2002 godia i e so va`nost do

2015 godina.

Vo ramkite na op{tinata postojat naselbi od urban, poluurban i ruralen karakter. Strumica e

naselba od prv stepen-urbana naselba-centar na op{tina.

Bidejki Strumica se prostira na, pred se, ramno zemji{te, osnovniot problem pri urbaniot razvoj

pretstavuva plodnoto zemji{te.

Osnovni pravci vrz koi bazira prostojniot razvoj se pravcite jugoistok kon Gradsko Baldovci i

severozapad kon Banica. Ova naso~uvawe proizleguva od opredelbata, razvojot na gradot da ne bide

isklu~ivo na smetka na kvalitetno zemjodelsko zemji{te, odnosno toj da se odviva po padinite na âm

îflik.

Podra~jeto na gradot Strumica vo generalniot urbanisti~ki plan e podeleno na stanbeni i

rabotni zoni. Stanbenata zona e sostavena od 8 postojni oddelni zoni na osum mesni zaednici ili na osum

stanbeni zaednici.

Rabotnata zona e locirana na severoisto~nata i jugoisto~nata strana i e izdvoena od stanbenata.

Sportsko-rekreativnata zona vo gradot e izdvoena kako posebna celina i se nao|a vo ramkite na

pettata mesna zaednica.

Kako posebna urbana celina se izdvojuva centralnoto gradsko podra~ja so sodrìni od

centralnite funkcii, a vo ramkite na istoto podra~je e staroto gradsko jadro.

Vo postojniot generalen urbanisti~ki plan za gradot Strumica planiranite povr{ini spored

nivnata namena se :

Namena na povr{ini Povr{ina (ha)Domuvawe 345.73Domuvawe so drugi dejnosti 67.14Javni objekti 37.78Komercijalni objekti 46.33Stopanski objekti 177.14Komunalni objekti 15.7Specijalna namena 25.03Sport i rekreacija 21.21Soobra}ajni objekti 95.26Zelenilo 35.4Duhovna kultura 22.64Vodeni povr{ini 6.2Vkupno 896.0


34

38%

7%4%5%

20%

2%

11%4% 3% 1%

2%3%

Domuvawe Domuvawe so drugi dejnosti

Javni objekti Komercijalni objekti

Stopanski objekti Komunalni objekti

Specijalna namena Sport i rekreacija

Soobra}ajni objekti Zelenilo

Duhovna kultura Vodeni povr{ini

6. ANALIZA NA SOSTOJBITE VO @IVOTNATA SREDINA

Ocenkata na sostojbite vo ìvotnata sredina vo op{tina Strumica se napravi preku organizirawe

na anketa - dostavuvawe na ankteni listovi po mesnite zaednici, kako i na osnova na dostavenite

pra{alnici do ~lenovite na rabotnite grupi i analiziraweto na dadenite odgovori so utvrduvawe na

poseben Izve{taj za sostojbite za sekoj od mediumite (voda, vozduh, po~va) i oblastite (otpad i

biodiverzitet). Pri izgotvuvaweto na Izve{tajot za ocenkata na kvalitetot vo ìvotnata sredina se

imaa vo predvid i planskite dokumenti za razvojot na op{tinata, kako i studiite za upravuvawe so

otpadot, biodiverzitetot, vodite i sl. , izgotveni na nivo na R. Makedonija vo delot na op{tinata.

6.1. Anketa

So anketata se napravi napor da se opfatat site strukturi od starosen, obrazoven, socijalen i sl.

karakter vo op{tinata. Ova ovozmoì da pocelosno se sogledaat sostojbite vo ìvotnata sredina od

aspekt na viduvaweto na obi~niot gra|anin vo negovoto sekojdnevno ìveewe. Istraùvaweto na javnoto

mislewe za sostojbite vo zna~ajna merka ja podobri slikata za sostojbite vo ìvotnata sredina,

problemite i iskaànite mislewa za nivno nadminuvawe, kako osnova za kreirawe na strategija za

nadminuvawe i utvrduvawe na prioriteti.

Sodrìnata na anketniot list koj {to be{e dostaven za ispituvawe na javnoto mislewe za

problemite so ìvotnata sredina, opfati 8 pra{awa zna~ajni za sostojbite vo ìvotnata sredina.

Odgovorite bea davani so poedine~no obeleùvawe (zaokruùvawe) i ocenuvawe na sekoe od postavenite

pra{awa. Bea opfateni site starosni strukturi, po pol, ekonomski i socijalen status. Za pocelosni

soznanija sledi sodrìnata na anketniot list.


35

ANKETEN LIST ZA GRA\ANI

1. Kade ìveete

1. Grad

2. Selo

(Zaokruì go redniot broj)

2. Spored stepenot na zagadenosta na ìvotnata sredina, op{tinata e:

1. Nezagadena

2. Nezna~itelno zagadena

3. Sredno zagadena

4. Visoko zagadena


Pri~ini za zagaduvaweto se:

1. ( )Nizok stepen na ekolo{ka svest

2. ( ) Lo{a zakonska regulativa

3. ( ) Neprimenuvawe na zakonska regulativa

4. ( ) Neangaìrawe na komunalnoto pretprijatie

5. ( ) Nemawe tehni~ki sredstva (kanti, kontejneri, deponija)

6. ( ) Ekonomski sostojbi

( Stepenuvaj gi so broevi od 1 do 6 spored zna~ajnosta. Na primer: pomalku zna~ajnoto so 1,

pove}e zna~ajnoto so 2.. .. .. najzna~ajnoto so 6)

3. Ekolo{kite problemi vo op{tinata najmnogu se odrazuvaat na:

1. ( ) Moeto zdravje i zdravjeto na moeto semejstvo

2. ( ) Zdravjeto na idnite generacii

3. ( ) Rastitelniot i ìvotinskiot svet

4. ( ) Prirodnite ubavini i retkosti

(Stepenuvaj gi so broevi od 1 do 4 spored zna~ajnosta. Na primer: pomalku zna~ajnoto so 1, pove}e

zna~ajnoto so 2.. .. .. najzna~ajnoto so 4)

4. Najseriozni ekolo{ki problemi vo op{tinata se:

1. ( )Nizok stepen na ekolo{ka svest

2. ( )Zagaduvawe na po~vata od upotreba na hemiski sredstva

(pesticidi, ve{ta~ki |ubriva...)

3. ( )Se~ewe i uni{tuvawe na {umite

4. ( )Nekontroliran urban razvoj

5. ( )Ne(do)izgraden kolektorski sistem

6. ( )Ne(do)izgradena kanalizaciona mreà

7. ( )Sobirawe i deponirawe na cvrstiot otpad

8. ( )Zagaduvawe na vodata i vozduhot od industrijata

9. ( )Kvalitet na vodata za piewe


36

10. ( )[tetno dejstvuvawe na bukata

(Stepenuvaj gi so broevite od 1 do 9 spored serioznosta na problemot. Na primer: najmalku

seriozniot so 1, poseriozniot so 2.. .. i najseriozniot so 9)

5. [to najmnogu vi pre~i na ekolo{ki plan vo Va{ata naselba?

1. Golemata ne~istotija

2. Blizinata na industriski (servisen) objekt?

3. Neuredeno sosedstvo?

4. Zagaduvawa od pesticidi?

5. Vo naselbata prijatno se ~ustvuvam?

6. Drugo, {to _________________________________________


6. Najzna~ajni ekolo{ki vrednosti za op{tinata se:

1. ( )Zdravjeto na lu|eto

2. ( )Za{titata na prirodata i prirodnite retkosti

3. ( )Sanirawe na naru{enata ekolo{ka ramnoteà

4. ( )Pozabaveno iskoristuvawe na prirodnite bogatstva

5. ( )Proizvodstvo na prirodna hrana so geografsko poteklo

6. ( )Razvoj na industrija so ~isti tehnologii

7. ( ) Merki za za{tita od bu~ava

(Stepenuvaj gi so broevi od 1 do 6 spored zna~ajnosta na vredosta. Na primer: najmalku vredno

so 1, pomalku vredno so 2.. .. .. najvredno so 6)

7. So koja aktivnost bi se angaìrale vo za{titata na ìvotnata sredina?

1. Vo izrabotka na odredeni ekolo{ki proekti

2. U~estvo vo ekolo{kite akcii

3. U~estvo vo javni tribini, razgovori i emisii na radio i televizija

4. Pi{uvawe tekstovi za dnevni informativni glasila

5. Vo izrabotka na propaganden materijal (posteri, bro{uri, letoci..)



37

Anketata se sprovede vo mesec Noemvri 2005 godina i so nea bea opfateni 397 ispitanici od 25

naseleni mesta, koi ja so~inuvaat op{tinata Strumica. Popolnuvaweto na anketnite listovi se odviva{e

na teren od strana na ~lenovite na rabotnite grupi i angaìrani lica od nivna strana. Istovremeno bea

vr{eni i anketirawa preku razgovori so gra|anite vo op{tinata za nivnite problemi vo sekojdnevnoto

ìveewe od aspekt na kvalitetot na ìvotnata sredina.

So anketata bea opfateni 394 ispitanici, od koi 303 ispitanika (76,9%) od gradot i 91 ispitanik

(23,1%) od selski naselbi.

Soglasno napravenata analiza na anketnite listovi, se konstatira deka za stepenost na

zagadenost na ìvotnata sredina vo op{tinata ispitanicite vo gradskite urbani sredini vo najgolem broj

odnosno 165 (41,8%) od vkupniot broj na anketirani lica ja ocenile kako sredno zagadena. Vo selskite

urbani sredini 53 ispitanici ili 13,4 % od vkupniot broj na anketirani ispitanici ja ocenile sostojbata

kako sredno zagadena.

So ocenka za nezna~itelna zagadenost na ìvotnata sredina se izjasnile 79 (20%) anketirani

gra|ani i 14 (3,5%) ìteli vo selski urbani sredini.

@ivotnata sredina e oceneta kako visoko zagadena od strana na 40 (10,1%) gra|ani od vkupno

anketiranite lica i 14 (3,5%) ìteli na selski urbani sredini.

Kako nezagadena, ìvotnata sredina e oceneta od vkupno 20 (5,0%) ispitanici od vkupniot broj na

anketirani lica, od koi 19 se ìteli na gradot, dodeka samo edno lice se izjasnilo za vakvata sostojba na

ìvotnata sredina, a e ìtel na selsko urbana sredina.

Od priloènata analiza na anketnite listovi po odnos na zagadenosta na ìvotnata sredina moè

da se konstatira deka javnosta, istata ja ocenuva kako nezna~itelno, no nemoè da se utvrdi

zadovolstvoto na gra|anite deka ìveat vo ekolo{ki ~ista sredina. So samoto toa se nametnuva

potrebata od utvrduvawe na merki i prioriteti za podobruvawe na kvalitetot na ìveeweto.

Po odnos na pri~inite za zagaduvawe najgolem broj na gra|ani se izjasnile deka pri~inata za

konstatiranata zagadenost na ìvotnata sredina e rezultat na nemaweto na tehni~ki sredstva (kanti,

kontejneri - urbana oprema i urbanizirani deponii) - 18% ispitanici, za neprimenuvawe na zakonskata

regulativa, kako pri~ina za zagadenosta na ìvotnata sredina se izjasnile 17,5% ispitanici, niskiot

stepen na ekolo{ka svest kako pri~ina za zagaduvawe na ìvotnata sredina ja istaknale 17 %

ispitanici, ekonomskata sostojba, kako pri~ina za zagaduvawe na ìvotnata sredina ja naglasile 16,5%

ispitanici, nedovolnoto angaìrawe na komunalnoto pretprijatie, kako pri~ina go ocenile 16%

ispitanici, dodeka 15% ispitanici se izjasnile deka nesoodvetnata zakonska regulative ima svoj odraz

na kvalitetot na ìvotnata sredina.

Spored anketiranite lica, ekolo{kite problemi vo op{tinata najmnogu se odrazuvaat na zdravjeto

na ~lenovite na semejnite doma}instva 29,8%, na vtoro mesto e konstatirano od strana na ispitanicite

deka vakvite problemi najmnogu se odrazuvaat na zdravjeto na idnite generacii (28,3%), potoa na

prirodnite ubavini i retkosti 21,6% i 20,3% odgovorile deka ekolo{kite problemi najmnogu se

odrazuvaat na rastitelniot i ìvotinskiot svet vo op{tinata.

Kako najseriozni ekolo{ki problemi vo op{tinata, na osnova napravenata analiza na odgovorite

na anketite e kako {to sleduva:

1. Zagaduvawe na vodata i vozduhot od industrijata -11.7%


38

2. Ne(do)izgradena kanalizaciona mreà -11.4 %

3. Zagaduvawe na po~vata od upotreba na hemiski sredstva

(pesticidi, ve{ta~ki |ubriva...) - 10.6%

4. Sobirawe i deponirawe na cvrstiot otpad -10.6 %

5. Kvalitet na vodata za piewe -9.9 %

6. Se~ewe i uni{tuvawe na {umite - 9.6%

7. Nekontroliran urban razvoj -9.5%

8. [tetno dejstvuvawe na bukata -9.5%

9. Ne(do)izgraden kolektorski sistem -8.4 %

11. Nizok stepen na ekolo{ka svest - 8.4%

Od priloènite podatoci izgotveni na osnova napravenata analiza, moè da se konstatira deka

najseriozni ekolo{ki problemi koi go optovaruvaat sekojdnevnoto ìveewe na gra|anite i go namaluvaat

kvalitetot na ìveeweto, pred se se: zagaduvawe na vodata i vozduhot od industrijata, ne(do)izgradena

kanalizaciona mreà , zagaduvawe na po~vata od upotreba na hemiski sredstva (pesticidi, ve{ta~ki

|ubriva...) , sobirawe i deponirawe na cvrstiot otpad, kvalitet na vodata za piewe i se~eweto i

uni{tuvaweto na {umite.

Soglasno misleweto na anketiranite ispitanici, kako najzna~ajni ekolo{ki vrednosti vo op{tinata

se utvrdeni za{tita od bu~avata, prozvodstvoto na prirodna hrana, zdravjeto na lu|eto, za{titan a

prirodata i prirodnite retkosti, necelosnoto iskoristuvawe na prirodnite bogatstva, razvojot na

~istite tehnologii vo industrijata i saniraweto na degradiranite ekolo{ki zoni. Isto taka e potrebno

edukacija na zemjodelcite za namaluvawe na upotrebata na pesticidite i pogolema upotreba na organski

|ubriva.

Vo odnos na pra{aweto za afinitetite na ispitanicite vo angaìraweto vo odredeni oblasti vo

za{titata na ìvotnata sredina, od napravenata analiza se sogleda deka najgolem e brojot na ispitanici

koi go protaìraat svoeto u~estvo vo realizacija na ekolo{ki akcii, a potoa vo izrabotkata na ekolo{ki

proekti, u~estvoto vo javni tribini i kontakti so mediumite i na krajot izrabotka na propaganden

materijal.

Zna~ajno e {to ispitanicite pokaùvaat interes da u~estvuvaat vo realizacija na aktivnosti vo

za{titata na ìvotnata sredina, so cel da gi podobrat sostojbite i kvalitetot na ìveeweto na

postojnite i idnite generacii. Ova e zna~ajna beneficija {to moè da se utvrdi od napravenata analiza,

koja stimulativno deluva na angaìraweto na ~ove~kiot potencijal vo razre{uvaweto na utvrdenite

problemi soglasno kriteriumite i kreiraniot akcionen plan. Sekako za negovoto kreativno angaìrawe e

potrebna organizacija i podgotvuvawe na akcionen plan odnosno strate{ki dokument, soglasno koj }e se

identifikuvaat i utvrdat aktivnosti na ovoj plan.


39

7. SOSTOJBI VO TEMATSKITE OBLASTI

7.1. VODA 7.1.1.Vodosnabduvawe

Glavni vodosnabditelni i irigacioni sistemi vo op{tina Strumica se akumulaciite Turija so

50.103.000 m3 i Vodo~a kako alternativen izvor na voda so zafatnina od 25.103.000 m3.

Akumulacijata Turija raspolaga so potencijal za isporaka na voda za piewe do 25 900 m3/den, a za

navodnuvawe do 360 000 m3/den. Akumulacijata Vodo~a ima vodosnabditelen bilans do 8 600 m3/den voda

za piewe i do 150 000 m3/den za navodnuvawe.

Na regionalniot sistem za vodosnabduvawe Strumica - Turija, od 2006 godina se planira da se

priklu~at naselenite mesta Dabile, Prosenikovo, Gradsko Baldovci, Banica i Dobrejci. Drug regionalen

sistem za vodosnabduvawe e i sistemot Murtino - Sa~evo.

Funkcioniraneto na navedenite vodosnabditelni sistemi treba da se usoglasi so pozitivnite

zakonski propisi i vo taa nasoka istite treba da se doizgradat,za da moàt da obezbedat nepre~en 24-

tiri ~asoven dotur na kvalitetna voda za piewe.

Vo op{tinata postojat lokalni sistemi za vodosnabduvawe vo naselenite mesta: Kukli{, Vequsa,

Pop~evo, Raborci, Ri~, Svidovica, Belotino, Bawsko - rekreativen del, Dorlombos, Kosturino i Bansko.

Snabduvaweto so voda za piewe e problem vo naselenite mesta Ormanli, Memi{li, Gabrovo i

Banica, zaradi neizgradenost na sistem za vodosnabduvawe.

Na 10 vodovodni sistemi ne se vr{i dezinfekcija na vodata. Prisutna e sostojbata na postoewe na

ispravni i neispravni analizi na voda, kako rezultat na nepostoewe na uredi za dezinficirawe na

vodata, pred se, kaj lokalnite vodosnabditelni sistemi.

Vodosnabduvaweto na gradot Strumica se vr{i od pove}enamenskata akumulacija ”Turija” od kade

se distribuira voda za piewe za gradot i selo Vodo~a, a od dovodniot cevkovod za tehni~ka voda, se

obezbeduva tehni~ka voda za porane{en ZIK ”Strumica”, fabrika za konzervi i gradskiot park.

Tehnolo{ka voda (so kvalitet na higienska voda za piewe) od vodosnabditelniot sistem Strumica se

obezbeduva i za melni~kata industrija ”@ito Strumica”, tekstilna industrija ”Geras Cunev”, ”Ogra`den” i

”Dios”, ”Al-Maks” i ”Makedonija”. Industriskiot kapacitet ”Grozd” ima sopstven izvornik na voda - bu{eni

bunari so kapacitet od 193 m3 dnevno. Vkupnata dolìna na dovodniot cevovod iznesuva 15,20 km.

Koli~inata na voda {to se zafa}a iznesuva 250 l/sek.

Indistruskite kapaciteti San-keramika i Al-Maks koristat ekolo{ka voda od bu{eni bunari i

toa: Sankeramika - 5 m3/~as, Al-Maks -300 m3 dnevno, dodeka pravniot subjekt Helmaks upotrebuva

tehnolo{ka voda so kapacitet od 257 m3 dnevno.

Vodata posle tretmanot vo fabrikata za voda se distribuira do gradot preku cevovod so 400 mm i

do industriskata zona so cevovod od 300 mm. Vkupnata dolìna na distributivnata mreà iznesuva 63 400

metri, od koi magistralnata mreà e zastapena so 51,25 %, a sekundarnata mreà so 48,75 %.

Distributivnata mreà e izgradena od materijali od koi najzastapeni se azbestcementnite cevki so

vkupna dolìna od 4330 m ili so 54,12 % vo odnos na celokupnata mreà.


40

Gradot e podelen na dve zoni: niska i visoka. Za niskata zona izgraden e pola od proektiraniot

rezervoar od 10.000 m3 i vo funkcija e samo 5 000 m3 od polniot proektiran kapacitet. Stariot rezervoar

so kapacitet od 8 000 m3 e von upotreba i e potrebna itna rekonstrukcija.

Za visokata zona e izgraden rezervoar so pumpno postroenie od 400 m3, a vo zavr{na faza na

izgradba e u{te eden rezervoar so kapacitet od 400 m3, koj se o~ekuva da bide pu{ten vo upotreba vo 2006

god.

Karakteristi~no e deka vo glavnata magistralna mreà u~estvoto na azbest-cementnite cevki e so

procent od 78,78 %, a vo sekundarnata mreà so 28,21 %. Soglasno vakvata sostojba, a zaradi dokaànite

kancerogeni svojstva na azbes-cementnite cevki, potrebna e nivna rekonstrukcija i zamena so vodovodna

mreà od cevki so dokaàn ekolo{ki standard.

Za polivawe na zeleniloto na gradskiot park izgradena e posebna mreà za tehni~ka voda koja se

snabduva direkno od akumulacijata Turija. Koli~inata na voda za odrùvawe na javnite zeleni povr{ini

iznesuva 250 000 m3/godi{no, ili 5,0 % od vkupnata potro{uva~ka na voda.

Zagubite na voda vo mreàta iznesuvaat nad 40%. Vo zagubi na voda vo sistemot se smeta i korisno

upotrebenata voda i na tehni~kite zagubi vo sistemot. Del od vodata koja se smeta za zaguba e korisno

upotrebena i taa se koristi za polevawe na zeleniloto vo gradot, mieweto na javni soobra}ajni povr{ini,

ispirawe na rezervoarite, kanalizacionata i vodovodnata mreà, voda potrebna za tehnologijata za

obrabotka na sirova voda (pripremawe na rastvori, perewe na filtri, namaluvawe na muq, perewe na

talo`nici), potro{uva~ka na PP za{tita, javni ~e{mi i fontani, istekuvawe na voda pri sanirawe na

defekti na mreàta, neregistrirani potro{uva~i, otpi{ani sporni smetki i dr. Ovaa koli~ina na

potro{ena voda ne se napla}a.

Tehni~kite zagubi na vodata, koi se vo golem procent, doa|aat od zastareniot vodosnabditelen

sistem, (okolu 30% od mreàta e vo lo{a sostojba), kvalitetot na cevkite i defektite koi te{ko se

otkrivaat.

7.1.2. Otpadni vodi

Vo gradot Strumica e izgradena kanalizaciona mreà za komunalni otpadni vodi vo dolìna od

65,64 km. Opfatenosta na semejnite doma}instva so kanalizacionata mreà iznesuva 9430 doma}instva

ili 98% od vkupnoto naselenie.

Na kanalizacionata mreà se priklu~eni 4300 stanovi ili 28% od vkupniot broj na stanovi vo op{tinata

(spored popisot od 2002 god).( zvani~en podatok od Republi~ki zavod za statistika).

Vo gradot Strumica e izvedena separaciona kanalizaciona mreà koja e so dolìna od 95.827,31 m

azbest cementni cevki i pokriva 95% od gradot. Infrastrukturnata mreà za fekalna kanalizacija e

izvedena od azbesni cevki so vkupna dolìna od 48.472,55 m.

Op{tinata raspolaga so kanalizaciona mreà za atmosferska voda vo dolìna od 32,58 km. So

atmosferska kanalizaciona mreà pokrien e 90% od gradot. Atmosferskite otpadni vodi se ispu{taat vo

r. Vodo~ica, vo r.Trkawa i vo kanalot Sv. Ilija.


41

Odvoenosta na kanalizacionata mreà za otpadni vodi od mreàta za atmosferski vodi e

zna~ajna karakteristika na op{tinata, koja {to vo idniot period treba da go go zgolemi opfatot soglasno

urbanisti~kiot razvoj na op{tinata. Vo gradot Strumica nema septi~ki jami.

Osobeno e va`no da se istakne deka ima izgradeno kolektorski sistem vo dolìna od 31,05 km i se

predviduva izgradba na pro~istitelna stanica za op{tina Strumica za fekalna otpadna voda.

Industriskite kapaciteti voglavno gi ispu{taat otpadnite vodi netretirani, direktno vo

gradskata kanalizaciona mreà, a del vo re~nite korita na rekite Vodo~nica i Trkajna, kako krajni

recipienti.

Vo odredeni slu~ai postoi odreden pred tretman na otpadnite vodi ( podatoci dobieni od

usvoenata planska dokumentacija) i toa vo:

-Industriskiot kapacitet Sankeramika vr{i mehani~ki tretman, pred da gi ispu{ti otpadnite

vodi vo gradskata kanalizacija i za taa cel koristi kaskaden talo`nik;

-Grozd - fabrika za alkoholni i bezalkoholni pijaloci, vo tretiraweto na otpadnite vodi

koristi talo`nik, a potoa otpadnite vodi gi ispu{ta vo r.Vodo~nica i vo kanalizacionata mreà;

-Industrijata za maslo”Al-Maks” po prethodno taloène gi ispusta otpadnite vodi vo gradskata

kanalizacija;

-”Klanica” so prethodno taloèwe gi ispusta otpadnite vodi vo prirodniot recipient-rekata

Vodo~nica.

Nepostoeweto na kolektorski sistem i vr{eweto na pred tretman, a potoa i na celosen tretman na

otpadnite vodi e zna~aen problem, koj negativno se reflektira na ìvotnata sredina i kvalitetot na

ìveeweto.

Karakteristi~no e da se istakne deka kvalitetot na vodata vo celost se sledi preku

Republi~kiot zavod za zdravstvena za{tita Skopje i Zavodot za zdravstvena za{tita vo

Strumica.Kvalitetot na vodata na akumulacijata Turija e so vrednost od 2,0 BOD (mgr/IO2), a za

akumulacijata Vodo~a vrednosta iznesuva 1,3 BOD (mgr/IO2). Op{tinata raspolaga so celosno opremena

laboratorija za sledewe na kvalitetot na vodata, {to ima na~in na vlijanie za obezbeduvawe na

zdravstveno ispravna voda za piewe.


42

Analizata i kontrolata na kvalitetot na vodata se gleda od slednata tabela:

Mesec Broj na merni mesta

Broj na primeroci

Prose~na mese~na koncentrac. (mg/m2)

Minimum - maksimum (mg/m2)

Broj na primeroci nad MDK*

Januari 4 4 97,3 76-134 0 Fevruari 4 4 239,5 183-298 0 Mart 4 4 81,1 53-97 0 April 4 4 148,8 106-170 0 Maj 4 4 166.0 154-178 0 Juni 4 4 130 110-163 0 Juli 4 4 117.3 91-149 0 Avgust 4 4 114.2 19.3-207 0 Septemvri 4 4 123.8 108-154 0 Oktomvri 4 4 72.3 63-80 0 Noemvri 4 4 229,3 221-246 0 Dekemvri 4 4 100,8 75-145 0 Vkupno-2005 48 48 135.0 53-298 0

7.1.3. Institucionalen aspekt

Od institucionalen aspekt so vodite upravuva Javnoto pretprijatie za komunalni dejnosti

”Komunalec”, koe ima 264 vraboteni. Cenata na potro{enata voda, koja ja utvrduva Sovetot na op{tinata,

na predlog na komunalnoto pretprijatie, za doma}instvata iznesuva 31,20 den/m3, za stopanstvoto 43,87

den/m3 i tehni~kata voda 2,53 den/m3. Procentot na naplata na uslugata na godi{no nivo od strana na

komunalnoto pretprijatie iznesuva 40%. Koli~inata na potro{ena voda iznesuva 4.964.000 m3/godi{no, od

koi 624 150 m3 ili 12,5% e koli~estvo na potro{ena voda od industrijata. Potro{uva~kata na voda po

`itel iznesuva 0.151 m3/den.Podatocite za koli~inata potro{ena voda vkupno, vo industrijata i po glava

na `itel se dobieni od pra{alnikot za voda koj go dostavi rabotnata grupa za voda.

Cenata na vodata {to ja pla}aat potro{uva~ite e za okolu 100% povisoka od visinata na cenata

{to se pla}a za vr{ewe na osnovnata dejnost na komunalnoto pretprijatie. Polovina od prihodite

ostvareni po osnov na naplatenata cena na vodata se investiraat vo realizacija MEAP Programata, koja

po~na so realizacija vo 2001 godina so krediten potencijal od okolu 5,7 milioni evra, koi se investiraat

vo izgradba na vodosnabditelniot i kanalizacionen sistem.

7.1.4. Irigacija Izgradenite akumulacii od vkupnata povr{ina na zemjodelski povr{ini od 2400 ha, obezbeduvaat

navodnuvawe na 322,1 ha ili 13,4 % vo 2004 god. za razlika od 2000 god. koga procentot na iskoristenost

na irigacionite kapaciteti be{e 21,09%. Ova naveduva deka e potrebno da se zgolemi kapacitetot na

irigacionite sistemi, preku izgradba na novi ili zgolemuvawe na postojnite.

Koristeweto na ve{ta~kite |ubriva e prisutno preku upotrebata na azotni |ubriva-2750 t,

fosforni |ubriva-1000 t, ili vkupnata koli~ina na koristewe na |ubriva e 3750 t, {to e za 2% pove}e od

2000 god. Zgolemeno e koristeweto osobeno vo delot na fosfornite |ubriva koi vo 2004 god. se koristat

so kapacitet od 1000 t, dodeka vo 2000 god. se koristele 980 t. Vo delot na koristewe na pesticidite

(podatoci za Strumi~kiot region) se koristat najpove}e insekticidi 23,75 t, fungicidi 12,5 t i herbicidi

5,25 t.


43

7.1.5. Poroi

Poseben problem vo op{tinata, a pred se vo gradot Strumica pretstavuvaat ~estite poroi, koi

poteknuvaat od slivnite povr{ini nadvor od urbaniziranata zona i navleguvaat vo gradot vo vid na poroi

posle atmosferskite pojavi.

Za odveduvawe na nadvore{nite vodi izgradeni se odvodni kanali: \upski I i \upski II so koi

celosno ne se re{ava problemot. Vo funkcioniraweto na kanalite problem pretstavuva neredovnoto

odrùvawe, golemite nanosi i obrasnatost so vegetacija.

Vo 2005 godina se otpo~na so izgradba na obodniot kanal za zafa}awe na porojnite vodi okolu

gradot so sredstva od MEAP programata i se o~ekuva da se zavr{i do krajot na 2007 godina.

7.1.6.Obnovlivi izvori na energija a) Geotermalni vodi

Op{tina Strumica raspolaga so golem potencijal na geotermalni vodi ~ij kvalitet i kvantitet e

nedovolno istraèn. Iskoristuvaweto na geotermalnite vodi vo zemjodelstvoto - oranèrii, za

razvivawe na bawskiot turizam i zatopluvawe na gradot pretstavuva zna~aen ekonomski potencijal.

Sekako za ova treba da se izgotvi soodvetna strate{ka studija koja }e go pokaè kvalitetot i kvantitetot

na vodite, }e go utvrdi bilansot na vodite i }e se stavi vo funkcija na stopanskiot razvoj na funkcijata.

Bawa Bansko b)Proekt za iskoristuvawe na obnovlivite izvori na energija (geotermalna,biomasa-

biodizel i sl.)

Od 2004 godina vo op{tina Strumica e vo tek Evropski nau~no-istraùva~ki proekt, so u~estvo na

institucii od Albanija, Grcija, Bugarija, Srbija, Makedonija, Italija i Germanija. Sekoja od niv ima za

zada~a da razraboti izdràna-odr`liva strategija za razvoj na karakteristi~na nedovolno razviena

op{tina (mal region), bazirana na razvoj na alternativni izvori na energii.

Od strana na MAGA(Makedonskata asocijacija za geotermalna voda) bea vklu~eni porane{nite

op{tini Kukli{ i Murtino, koi se sega del na op{tina Strumica. Se raboti za mnogu ozbilen anga`man,

koj predviduva i asistencija za finansirawe na planiranite zafati po realizacijata na proektot (kraj na

2007 g.).


44

Proektot se vika RES Integration. Vo dosega{nite (mnogu {iroki) istraùvawa ispitani se site

prirodni resursi, socijalni, ekonomski, obrazovni itn. uslovi i opredelen e sostavot na proektite koi }e

ja komponiraat strategijata za razvoj na ovoj (Podbelasi~ki) region. Toa se:

- Kompletirawe na sistem za snabduvawe so voda na 900 ha zemjodelski povr{ini( bunari i vodeni

tokovi). Bunarite }e rabotat so pumpi na biodizel od sopstveno proizvodstvo;

- Kompletirawe na sistem za navodnuvawe na prethodno navedenite povr{ini, koj treba da obezbedi

optimalen plodored za maksimalno poizvodstvo na maslodajni kulturi;

- Organizacija na otkup i skladirawe na maslodajni rastenija i nivna prerabotka vo biodizel;

- Organizacija na plasman na biodizelot i predlog na konkretni dràvni merki za podr{ka;

- Organizacija na sobirawe na {umski i rastitelni otpadoci;

- Otkup na otpadocite i organizacija na skladirawe i proizvodstvo na briketi;

- Organizacija na plasman na briketite i predlog na konkretni dràvni merki za podr{ka;

- Pro{iruvawe na kapacitetot na geotermalnoto pole Bansko so u{te najmalku 2 eksploatacioni

bu{otini;

- Rekonstrukcija i modernizacija na geotermalniot sistem Bansko;

- Organizacija na povolen plasman, odrùvawe i eksploatacija na solarni kompleti i instalacii;

Za site proekti se ve}e izraboteni fizibiliti studii, a vo tek e razrabotka na ekonomsko-

finansiskata konstrukcija.

Organiziraweto na po{iroka konferencija za zapoznavawe so proektot vo Op{tina Strumica i

Ministerstvoto za ekonomija e prolongirano za vo idnina.

Poseben problem vo nadminuvaweto na sostojbite vo oblasta na vodite e nepostoeweto na

zakonska regulativa,odnosno Zakonot za vodi se u{te ne e donesen i usoglasen so standardite na

Evropskata Unija. Kako rezultat na toa egzistira preklopuvawe na ingerenciite vo delot na vodite, vo

razli~ni organi na dràvata.


45

I Z V E [ T A J ZA PROCENKATA NA SOSTOJBATA VO TEMATSKATA OBLAST VODA

Dviè~k

i sili Pritisok Sostojba Vlijanija Reakcija (Odgovor) Zaklu~ok

Snab- duvawe so voda za piewe

- nepostoewe na vodosnabditelni sistemi za snabduvawe so voda za piewe vo 3 naselbi - nepriklu~enost na regionalniot s-em za vodosnabduvawe vo 4 naseleni mesta - koristewe na vodata za piewe kako tehnolo{ka voda vo indistriskite kapaciteti -nedoizgradenost na magistralnata i sekun-darnata distributivna mreà -postoewe na azbest cementnite cevki vo infrastrukturnite vodosnabditelni sistemi -nefunkcionirawe na izgradeniot rezervoar -zagubi na voda

-neiskoristenost na vodniot potencijal, - Kvalitetot na vodata se sledi po Pravilnik i e ispravna - podobruvawe na bilansot na vodite od akumulaciite -magistralnata mreà e zastapena so 51,25% a sekun-darnata mreà so 48,75% -distributivnata mreà e izgradena od azbest cemen-tnite cevki so vk. Dolìna od 4330m ili 54,12% -rezervoarot so kapacitet od 800m3 ne e vo funkcija -zagubite na voda vo infrastrukturniot vodosnabditelen sistem iznesuvaat nad 40% -30% od mreàta e vo lo{a sostojba

- vlijanie vrz kvalitetot na ìvotot -negativno vlijanie vrz obezbeduvaweto na dovolna koli~ina za piewe -vlijanie vrz zdravjeto na lu|eto -nedovolni ekonomski efekti

-Angaìrawe na lokalnite resursi -aplicirawe za sredstva od donatorite (DAI, KFW, UNDP i sl.), bankarskite institucii EBRD,i resornite vladini organi za rekonstrukcija na vodovodnata mreà i nejzino doizgraduvawe -aplicirawe na sredstva kaj navedenite institucii za izgradba na lokalni vodovodi vo trite naseleni mesta i priklu~uvawe na 4 naseleni mesta na regionalniot vodovoden sistem -sekojdnevna kontrola na vodata vo fabrikata za voda -se vr{at katadnevni analizi vo Zavodot za zdravstvena za{tita

- nepostoewe na magistralna i sekundarna distributivna mreà pretstavuva problem. -azbestcementnite cevki go namaluvaat kvalitetot na ìveeweto i zdravjeto na lu|eto -zagubite na vodi pretstavuvaat seriozen problem osobeno vo letniot period -neefektiraweto na rezervoarot vo g. Strumica go namaluva kvalitetot na ìveeweto

Dviè~ki sili

Pritisok Sostojba Vlijanija Reakcija (Odgovor) Zaklu~ok

Otpadni vodi

-necelosna pokrienost so kanalizaciona mreà -infrastrukturnata separaciona kanalizaciona mreà izvedena od azbest cementni cevki - necelosna izgradenost na atmosferskata kanalizaciona mreà -industriskite kapaciteti gi ispu{taat otpadnite vodi vo gradskata kanalizaciona mreà bez ili so delumen tretman -necelosno izgraden kolektorski system -nepostoewe na pro~estitelna stanica

- so kanalizaciona mreà se opfateni 9430 doma}instva ili 98% od vkupnoto naselenie - infrastrukturnata separaciona kanalizaciona mreà e vo dolìna od 95.827,31m {to pokriva 95% od gradot izvedena od azbest cementni cevki - kanalizacionata mreà za atmosferska voda e izgradena vo dolìna od 32,58km ili pokriva 90% od gradot - 5 industriski kapaciteti i 3 farmi gi ispus{taat otpadnite vodi vo re~nite korita i kanalizacijata - predvidena e izgradba na pre~istitelna stanica

-degradacija na po~vata, -negativno vlijanie na florata i faunata -namaluvawe na kvalitetot na ìvotot -potencijalna opasnost od epidemii,vlijanie na zdravjeto na lu”eto -zagaduvawe na podzemnite vodi -zagaduvawe na re~nite tokovi -namaluvawe na kapacitetot na kanalizacionata mreà {to ne e dimenzionirana da gi prima otpadnite vodi od industrijata -izlevawe na kanalizciona voda na urbanite povr{ini

-izrabotka na studija za izgradba na infrastrukturnata mreà, kolektorski sistem i pre~istitelna stanica -aplicirawe za sredstva od resornite vladini organi, donatorite i me|unarodnite investitori za izrabotka i fazno realizirawe na studijata

- neizgradenosta na infrastrukturnata mreà, kolektorskiot sistem soglasno potrebniot kapacitet pretstavuva problem vo dimenzioniraweto na pre~istitelnata stanica

Dviè~k


Irigacija

-nedovolnite kapaciteti na irigacionite sistemi, - zgolemena upotreba na ve{ta~ki |ubriva i pesticidi -propa|awe na vodostopanskite organizacii

- akumulacija Turija za navodnuvawe do 360 000 m3/den, a Vodo~a 150 000 m3/den -vkupna koli~ina na koristewe na ve{ta~ki |ubriva e 3750t a od pesticidite se koristat najpove}e insekticidi

-namaleni pridonesi vo zemjodelstvoto -proizvodstvo na hrana so nesoodveten kvalitet -promena na kulturite {to se

-izrabotka na proekt za pro{iruvawe na kapacitetot na irigacionite sistemi soglasno potrebite na zemjodelstvoto -aplicirawe za

-zgolemenata upotreba na ve{ta~ki |ubriva i pesticide go namaluva kvalitetot na zemjodelskoto proizvodstvo od ekolo{ki aspekt


46

23,75t, fungicidi 12,5t i herbicidi 5,25 t.

proizveduvaat -negativno vlijanie vrz zdravjeto

sredstva kaj nadle`nite vladini organi i EBRD i donatorite za realizacija na proektot -poracionalno koristewe na vodite od irigacionite sistemi, vospostavuvawe reìm na koristewe -kontrolirano koristewe na hem. Za{titni sredstva -odrùvawe na sistemite za navodnuvawe

-nedostatokot na voda od irigacionite sistemi vo letniot period e problem so ogled deka se multinamenski -re{avawe na problemot na vodostopanskite organizacii- nivno prestruktuirawe ili privatizacija

Dviè~ki sili

Pritisok Sostojba Vlijanija Reakcija (Odgovor) Zaklu~ok

Poroi -regulirawe na poroite

-postojat samo 2 odvodni kanali \upski I i \upski

II koi nemoàt da go re{at problemot

-zagaduvawe na po~vata -zagaduvawe na re~nite tokovi -zagaduvawe na podzemnite vodi -namaluvawe na zemjodelskite i zelenite povr{ini -erozija -namaluvawe na kvalitetot na ìveeweto

-odrùvawe na sistemite za odveduvawe na porojnite vodi-kanalite za navodnuvawe -izgradba na novi kanali kako bi se zadovolile celosno potrebite

-nepostoewe na soodveten kapacitet na kanalite za odveduvawe na vodata od poroite

Dviè~k


Naplata -nedovolna naplata na uslugata

-naplatata na godi{no nivo iznesuva okolu 40%

-negativno vlijanie na obezbeduvawe na dovolno koli~estvo na voda -nesoodveten kvalitet na vodata -negativno vlijanie na mo`nosta za pro{iruvawe na vodovodnata mreà -problem na zamena na azbest cementnite cevki so ekolo{ki ispravni cevki

-podobruvawe na kvalitetot na vodata -stimulirawe na gra|anite za pla}awe na smetkite preku voveduvawe na subvencii, pla}awe na rati i kamatna politika -odvojuvawe na sektorot vo javnoto pretprijatie i davawe na vr{ewe na dejnosta na naplata na privatna firma (profitabilno rabotewe - kolku }e naplati }e ima profit)

-prestruktuirawe na javnoto pretprijatie vo segmentot na podobruvawe na naplatata -nedovolna naplata

Dviè~k


Geotermalni vodi

-Neiskoristenost na geotermalnite vodi -neispitanost na kvantitetot i kvalitetot na geotermalnite vodi vo op{tina Strumica -nepostoewe na institucija za upravuvawe so vodite

-zagubi vo iskoristuvaweto na geotermalnite vodi -neadekvatna iskoristenost na geotermalnite vodi

- nedovolen razvoj na zemjodelstvoto - oranèriite, -namalen potencijal na turisti~kite kapaciteti od aspekt na iskoristuvawe na vodite -neiskoristuvawe na toplata energija od geotermalnite vodi za gradot

- izrabotka na studija za geotermalnite vodi i bilansot na vodite kako se rasporeduvaat -aplicirawe na donatori - Avstriskata tehni~ka pomo{ za izgotvuvawe i implementacija na studijata -vospostavuvawe na institucionalna ramka za upravuvawe so geotermalnite vodi

- nepostoewe na institucionalna ramka za upravuvawe so geotermalnite vodi

Dviè~k


Zakonska - Nepostoewe - Izgradba i postoewe - Negativno vlijanie - Donesuvawe na zakonskata - Nepostoeweto


47

regulativa

na zakonska regulativa

na infrastrukturni sistemi koi ne se soglasno standardite na Evropskata Unija (azbestcementni cevki i sl.) - Preklopuvawe na nadle`nostite vo oblasta na vodi vo razli~ni ministerstva - Neracionalno iskoristuvawe na sredstvata - Problemi so odr`uvawe na infrastrukturnite sistemi

vrz kvalitetot na `iveeweto - Negativno vlijanie na zdravjeto na lu|eto - Nepovolno vlijanie vrz izgradbata na infrastrukturnite sistemi soglasno ekolo{kite standardi I standardite na EU.

regulativa za vodite - Donesuvawe na podzakonskite akti kako uslov za nejzino celosno funkcionirawe - Usoglasuvawe na regulativata so aktite na op{tinskite vladi.

na zakonska regulativa go usporuva procesot na aproksimacija i implementacija na evropskite standardi.


48

7.1.7. REZIME NA SOSTOJBITE (Voda) Niz teritorijata na Strumi~kiot region te~at Rekite Strumica (s. Novo Selo) so kapacitet 608.400

m3/den, Turija (Dobra{inci) so kapacitet od 156.550 m3/den, Vodo~nica (s. Vodo~a) so kapacitet od 44.410

m3/den, Trkawa - 26.780 m3/den i Monospitovskiot kanal so 81.800 m3/den. Od hidrolo{ki aspekt op{tinata

raspolaga so voden potencijal koj od kvaliteten i kvantiteten aspekt moè da se oceni kako povolen.

Na baza prethodno iznesenite sostojbi, moè da se konstatira deka problemite vo ovaa oblast se

vo dinami~na faza na nadminuvawe, {to pokaùva efikasno i organizirano funkcionirawe na

op{tinskata vlada i nejzinite institucii.

Vo delot na vodosnabduvaweto se postignati zna~ajni rezultati so dimenzioniraweto na

vodosnabditelnite sistemi soglasno potrebite na naselenieto no kako problemi moè da se

evidentiraat slednive:

• zastarenost na vodosnabditelnata mreà i nesoodvetniot kvalitet,

• necelosna pokrienost na naselenite mesta vo op{tinata so vodosnabditelni sistemi,

• nepostoene na uredi za dezifincirawe na vodata kaj lokalnite vodovodi,

• nedoizgradenost na magistralnata i sekundarnata mreà vo gradot Strumica,

• usoglasuvaweto na kapacitetot na filter stanicata i nejzino dimenzionirawe soglasno potrebite

na naselenieto,

• postoewe na alternativni izvori vo uslovi na nepredvideni su{ni periodi.

• Nepostoewe na zakonska regulativa

Opfa}aweto na otpadnite vodi, komunalnite, atmosferskite, industriskite i porojnite, vo

zna~aen segment e identifikuvano i prevzemeni se odredeni merki preku izgradba na soodvetni sistemi

za nivno nadminuvawe.

7.2. O T P A D

Vo Op{tina Strumica ima dve deponii i toa: deponija [apkar za komunalen cvrst i inerten

otpad od vremen karakter kaj selo Trkajna so povr{ina od 2,38 (ha) - i deponija za sanitaren i

industriski otpad vo selo Dobra{inci, so povr{ina od 3,4(ha). Vkupnite koli~ini koi {to se deponiraat

- isfrlaat dnevno iznesuvaat 62,3 toni od koi na vremenata deponija 26,6 toni ili 42,6 %, a na deponijata

za industriski otpad 35,7 toni ili 57,3%. Dnevnata produkcija na komunalen otpad po ìtel, soglasno

priloènite podatoci iznesuva 0,538 kg/den.


49

Za upravuvaweto so otpadot vo op{tinata (sobirawe,transportirawe i deponirawe), osnovano e

javno komunalno pretprijatie. Komunalnoto pretprijatie e osnovano pooddelno po punktovi i nivniot broj

iznesuva 3 817, vo koi se isfrla 35 000 kg. otpad na den. Pretprijatieto raspolaga so {est komunalni

vozila so zafatnina od 1 do 1,5 m3. Ne postojat pretovarni stanici i drugi formi na selekcija i

separirawe na otpadot, ekolo{ki dvorovi, sobirni punktovi i sl.

Vo sferata na upravuvaweto so komunalniot otpad vo ramkite na op{tinata e vraboten komunalen

inspektor ~ija ingerencija e da go eliminira isfrlaweto na otpadot na mesta {to ne se predvideni za taa

cel.

Vo Op{tinata se locirani povr{ini na divi deponii-|ubri{ta na koi se deponira inerten otpad,

koi se nao|aat pokraj tranzitniot pat so povr{ina od 3 000 m2, i koli~ina na otpad od 309 600 kg.

Na patot za Banica postoi |ubri{te so povr{ina od 1 400 m2 so koli~ina 81 500 kg.

Nekontroliranoto isfrlawe na otpadot pretstavuva seriozen problem za za{titata na ìvotnata

sredina i kvalitetot na ìveeweto na naselenieto.

Na osnova vaka utvrdenata sostojba neophodno e prezemawe merki i aktivnosti od strana na

op{tinata i institucijata koja {to upravuva so otpadot da izvr{i sanacija, rekonstrukcija i

revitalizacija na degradiranite prostori koi se potencijalna opasnost po zdravjeto na naselenieto. Vo

dosega{niot period soglasno dadenite podatoci sanirani se 4 400 m2 degradirani povr{ini so divi

deponii - |ubri{ta, {to iznesuva 85% od vkupno degradiranite povr{ini vo op{tinata.

Po odnos na deponiraweto na otpadot na prethodno iznesenite lokacii va`no e da se istakne deka

od odgovorite na pra{alnikot se konstatira deka se vodi kontrola za izbegnuvawe na zagaduvawe na

vodite, deponiskoto dno so otpaden iscedok i po~vata. Na ovoj plan e evidentirano postoewe na gas koj

{to voobi~aeno se producira posle pet godini od postoeweto na deponijata, a koj moè da se iskoristi za

proizvodstvo na energija {to e slu~aj vo razvienite zemji.

Vkupnata koli~ina na otpad koj {to se producira godi{no iznesuva okolu 22 380 toni, od koi 12

260 toni e komunalen i drug neopasen otpad ili 54,7% , 7 060 toni industriski neopasen otpad ili 31,5%,

1 500 toni inerten otpad ili 6,7%, 780 toni opasen otpad ili 3,4% i 780 toni medicinski otpad ili 3,4%.

Strukturata na generiraniot otpad po izvori na sozdavawe vo tekot na godinata e kako {to

sleduva: otpad od doma}instva - 7 420 toni od koj 6 820 toni ili 91,9%e komunalen i drug neopasen

otpad, dodeka 600 toni ili 8,1% e otpad od inertno poteklo;

• otpad od industrija - 9 080 toni od koj 2 180 ili 24% e komunalen i drug neopasen otpad,

6000 toni ili 66% e industriski neopasen otpadi i 900 toni ili 10% inerten otpad;

• otpad od administrativno - delovni objekti - 4320 toni od koj 3 260 toni ili 75,4% e

komunalen i drug neopasen otpad i 1 060 toni ili 24,6% e industriski neopasen otpad;

• Otpad od medicinski ustanovi - 780 toni.

Set na indikatori koi ja pokaùvaat sostojbata vo oblasta na upravuvaweto so otpadot

Kol. na vkupno sozdaden otpad (t/den) 81,6 % udel na komunalen otpad 56,8 % udel na dr. neopasen otpad / % udel na ind. neopasen otpad 32,6 % uden na inerten otpad 6,9


50

%udel na opasen otpad 3,7 % na sobirawe na komunalniot otpad vo op{tinata

75%

% na naplata za kom. ulugi 40% % na selektiran opasen otpad / % na selektirawe na sekundarni surovini /

Vo Op{tinata se vr{i samo sobirawe, transportirawe i deponirawe na otpadot, {to zna~i deka

nepostoi integralno upravuvawe so cvrstiot otpad. Vakviot na~in na upravuvawe so otpadot ja nametnuva

potrebata od vgraduvaweto na fazite na selektirawe, separirawe, tretman, prerabotka i skladirawe

na otpadot soglasno standardite na Evropskata Unija i donesenata zakonska regulativa. Vakvoto

integralno upravuvawe so otpadot vo op{tinata ima vlijanie na ekonomskite, socijalnite i prostornite

efekti vo razvojot. Od tie pri~ini se nametnuva potrebata od selektiven pristap vo tretiraweto na

otpadot i negovata prerabotka so {to se obezbeduva poracionalno iskoristuvawe na zemjenite povr{ini

i se zgolemuva vekot na eksploatacija na deponiite. Kako nu`nost se nametnuva izgradbata na Kapacitet

za reciklaà na otpadot.

So voveduvawe na primarna selekcija na otpadot na mestoto na negovoto nastanuvawe i

selektirawe-separirawe na cvrstiot komunalen otpad vo kapacitetot preku izdvojuvawe i prerabotka na

plastikata, hartijata, metalot, kako i proizvodstvoto na kompost od organskiot otpad }e se ostvarat ne

samo ekonomski rezultati od iskoristuvaweto na otpadot, tuku }e se podobri i kvalitetot na ìveeweto .

Soglasno zakonskata regulativa vo oblasta na otpadot koja e aproksimirana so standardite na

Evropskata Unija sekoj subjekt koj {to sozdava otpad e dolèn da prevzeme merki za negovo tretirawe

soglasno zakonskite re{enija. Zna~ajno e deka e predvideno selektivno upravuvawe so otpadot pred

negovoto deponirawe na lokaciite predvideni za taa cel.

I vo delot na organskiot otpad decidno e utvrdeno deka istiot treba da se kompostira, odnosno

nesmee da se me{a so drugite vidovi na otpad i nepreraboten da se deponira. Za seto ova vo zakonot se

predvideni vremenski rokovi. Vakvite re{enija vo zakonskata regulativa sozdavaat obvrska za

op{tinite da donesat programi, kako planski dokumenti za nivna implementacija.

Va`no e da se istakne deka soglasno planskite dokumenti predvideno e regionalno upravuvawe so

otpadot. So toa }e se eliminira postoeweto na lokalnite op{tinski deponii, i namesto niv }e se

lociraat pretovarni stanici od koi }e se sobira, transportira i deponira otpadot na regionalnite

deponii. Ova e predvideno da se realizira i vo regionot na Jugo-isto~na Makedonija odnosno vo regionot

na op{tina Strumica. No, se do vospostavuvawe na vakviot sistem na upravuvawe vo op{tinata treba da

se obezbedi organizirano sobirawe i tretirawe na otpadot, isto da bide selektivno i na deponijata da

zavr{uva samo mal del od generiraniot otpad (svetskite iskustva pokaùvaat deka od vkupno

generiraniot otpad samo 10% zavr{uva na deponija).

Rekultivizacijata i revitalizacijata na degradiranite prostori so |ubri{ta treba da se re{i

preku donesuvawe na programa i restriktivna kaznena politika za prekr{itelite preku funkcionirawe

na komunalnata inspekcija soglasno zakonskite re{enija.

Vo op{tinata posebna uloga ima nevladiniot sektor i negovite aktivnosti vo delot na kampawite

za upravuvawe so otpadot i podigaweto na svesta kaj gra|anite. Vo ovaa smisla e zabeleìtelna

aktivnosta na nevladinata organizacija Planetum.


51

I Z V E [ T A J ZA PROCENKATA NA SOSTOJBATA VO TEMATSKATA OBLAST OTPAD

Dviè-~ki sili

Pritisok Sostojba Vlijanija Reakcija (Odgovor) Zaklu ~ok

Komunalen i drug neopasen otpad

- Nepostoewe na integralno upravuvawe so otpadot - Nepostoewe na organizirano isfrlawe na otpadot - Postoewe na divi deponii i |ubri{ta koi degradiraat 4 400m2 zemji{te - Neadekvatno i neselektivno deponirawe na otpadot na op{tinskata deponija (62,3 toni otpad / den) - Palewe na otpadot - naplata na komunalna usluga iznesuva 40%

- Delumno uredena op{tinska deponija (|ubri{te) - Degradirawe na terenot i okolinata - Zagaduvawe na vozduhot od sogoruvawe na otpadot - Nekontro-lirano rasfrluvawe na otpadot (atmosferskite pojavi i sl.) Neiskoristenost na finansiskite sredstva za podobruvawe na kvalitetot na uslugata

- Isfrlawe na otpad koj moè da se iskoristi kako surovina - Namalen kvalitet na ìveewe - Zagrozuvawe na zdravjeto na naselenieto - Zgolemena povr{ina na degradirano zemji{te - Namaluvawe na povr{inata na zemjodelskoto zemji{te - Nesoodveten kvalitet na zemjodelskite produkti - Postoewe na opasnost od zagaduvawe na podzemnite vodi

- Voveduvawe na integralno upravuvawe so otpadot preku usvojuvawe na programa -Organizirawe na primarna selekcija i separirawe na otpadot na mestoto na nastanuvawe ili na specijalni punktovi -Urbanizirawe na lokaciite koi {to se koristat za deponirawe i voveduvawe na sovremena tehnologija na deponirawe - Izgradba na kapacitet za reciklaà -Institucionalno zajaknuvawe na kapacitetot na javnoto pretprijatie -Rekultivizacija i revitalizacija na degradiranite prostori - |ubri{ta - Organizirawe na kampawi za podigawe na svesta - Organizirawe na mediumski kampawi - U~estvo vo proektot za regionalna deponija - Redovno i navremeno sobirawe na otpadot - Realizirawe na kaznena politika soglasno zakonot za prekr{itelite koi go isfrlaat otpadot na mesta nepredvideni za taa cel - Organizirano sobirawe i otkup - Sorabotka pome|u javniot i nevladiniot sektor - Prestruktuirawe - privatizacija na sektorot za naplata vo pretprijatieto (rabota na profitabilen princip)

- Postoeweto na neurbanizirana deponija i nesoodvetna tehnologija na deponirawe e problem {to vlijae na kvalitetot na ìveeweto i zdravjeto

Dviè-

~ki sili

Pritisok Sostojba Vlijanija Reakcija (Odgovor) Zaklu

~ok

Industriski neopasen i inerten otpad

- Nepostoewe na organizirano i selektivno isfrlawe na otpadot - Se isfrla na neurbaniziran prostor za deponirawe - Necelosno opfa}awe na industriskiot otpad

- Delumno uredena op{tinska deponija (|ubri{te) -Nekontrolirano postoewe na industriski inerten otpad vo krugot na industriskite kapaciteti - Nesoodveten transport na otpadot do lokacijata {to se koristi

- Namaluvawe na produktivnosta zaradi kontaminiranata sredina - Degradirawe na povr{ini - Nesoodveten kvalitet na zemjodelskite produkti - Postoewe na opasnost od zagaduvawe na podzemnite vodi

- Tretirawe na otpadot na samoto mesto na nastanuvawe - Redovna inspekcija na industriskite kapaciteti vo delot na upravuvaweto so otpadot - Voveduvawe na primarna selekcija i selektirawe na otpadot - Sorabotka na javniot, industriskiot i nevladiniot sektor - Organizirano sobirawe, transportirawe i deponirawe na otpadot - Zapoznavawe na menaxerskite timovi na industriskite kapaciteti za merkite {to soglasno zakonot treba da gi primenat vo praksata

- Postoeweto na neurbanizirana deponija i nesoodvetna tehnologija na deponirawe e problem {to vlijae na kvalitetot na ìveeweto i zdravjeto

Iskoristeni vozila

- Golem broj na havarisani vozila

- Zafa}awe na slobodni javni povr{ini

- Nema negativno vlijanie vrz lu|eto

- Organiziran otkup, deponirawe i prerabotka na havarisanite vozila

- Ne pretstavuva seriozen problem


52

7.2.1. REZIME NA SOSTOJBITE (Otpad)

Na osnova izvr{enata analiza se konstatira deka vo op{tina Strumica ne postoi integrirano

upravuvawe so otpadot. Osnovnite aktinvnosti na ovoj plan se naso~eni kon sobirawe, transportirawe na

otpadot na dvete deponii Dobra{inci i [apkar-Trkajna .

Integriranoto upravuvawe so otpadot pretstavuva re{enie koe ovozmoùva soodvetno

nadminuvawe na konstatiranite problemi so otpadot soglasno zakonskite re{enija, a so koi se

ovozmoùva sozdavawe na novi rabotni mesta, ostvaruvawe na finansiski pridobivki (za{tedi vo

transportnite tro{oci, tro{oci vo deponirawe na otpadot i namaluvawe na tro{ocite za uvoz na vakvite

materijali), poracionalno iskoristuvawe na zemji{teto, namaluvaweto na negovata degradacija,

podobruvawe na zdravjeto na lu|eto i socijalni efekti.

So postojniot na~in na upravuvawe so otpadot koj se bazira na celosno deponirawe na sobraniot

otpad vo zna~itelna merka se namaluva kvalitetot na ìveeweto i e neprifatliv od aspekt na za{tita

na ìvotnata sredina. Na ovoj na~in se uni{tuvaat i reciklabilnite materijali, {to pretstavuvaat

zna~aen potencijal na op{tinata, so nivnoto deponirawe.

Sostojbata vo upravuvaweto so otpadot ja optovaruva i postoeweto na dvete divi deponii -

|ubri{ta, koi {to se nao|aat na senzibilni lokacii pokraj tranzitnata i lokalnata soobra}ajna mreà.

Kapacitetite na javnoto komunalno pretprijatie se vo dimenzija {to ne moè vo celost da gi

zadovolat uslugite za voveduvawe na sistemot za integralno upravuvawe so otpadot. Od prethodno

navedenite analizi moè da se konstatira deka pretprijatieto ne raspolaga so dovolna mehanizacija i

urbana oprema, a pred se, so organiziran sistem na rasporeduvawe i organizirawe na sistemot na

sobirawe, transportirawe i deponirawe na otpadot.

Vo oblasta na otpadot Op{tina Strumica raspolaga so zna~itelen potencijal na reciklabilni

cvrsti otpadni materii i organski otpad koi {to moàt da se iskorisat vo ekonomski celi.

Zaradi sogleduvane na kvantitetot i kvalitetot na egzistirane na nerazgradivi organski

zagaduva~i (POPs) vo op{tinata potrebno e da se vospostavi tesna sorabotka so kancelarijata vo

Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirane i evidentira sostojbata na toj plan preku

izrabotka na Studija i vospostavuvane na monitoring.

Evidentirani problemi:

• neintegrirano upravuvawe so cvrstiot otpad,

• neiskoristuvawe na reciklabilni cvrsti otpadni materii ,

• otpadot se sobira, transportira i deponira bez selekcija i separirawe,

• lokaciite koi se koristat za deponii se neurbanizirani i nesoodvetni,

• nepostoewe na tehnologija na deponirawe soglasno utvrdenite standardi,

• postoewe na divi deponii - |ubri{ta,

• institucionalnite kapaciteti na Javnoto pretprijatie se nesoodvetni za voveduvawe na sistemot

za integralno upravuvawe so otpadot,

• namalena naplata na uslugata,

• podignuvawe na komunalniot smet od site doma}instva od Gradot Strumica.


53

7.3. PRIRODA Op{tina Strumica raspolaga so golemi prirodni kapaciteti i toa kako vo rudarstvoto,

zemjodelstvoto, sto~arstvoto, {umarstvoto, sobiraweto na lekovi i drugi vidovi na rastenija,

sobiraweto na polàvi, lovot i ribolovot, turizmot.

Vo oblasta na rudarstvoto raspolaga so rudata surov felspat i surov kalcium karbonat, so kapacitet

na rudarskite postrojki - melnica od 8 toni /~as i drobilnica 100 toni/~as. Koli~inite na iskopana ruda

variraat po godini i se dviàt od 41.386 toni vo 1999 godina do 34.021 toni vo 2004 godina {to pokaùva

namaluvawe od 17.8%. Najgolemi koli~ini na iskopana ruda ima vo 2001 godina vkupno 50.698 tona.

Spored vidot na iskopanite mineralni surovini vo periodot od 1999 do 2004 godnia iskopani se

vkupni koli~ini na surov felspat 147.771 toni od koi najgolema koli~ina e iskopana vo 1999 godina

25.698 toni ili 17,3% dodeka vo 2004 godina se iskopani 15,5%. Suroviot kalcium karbonat vo

analiziraniot period e iskopan vo vkupna koli~ina od 106.910 toni, so toa {to nejgolemata koli~ina na

iskopana ruda e vo 2001 godina 30.249 toni ili 28,2%, dodeka vo 2004 godina se iskopani 11.100 toni ili

10,3 %.

I vo dvata slu~aja evidentno e namalenata koli~ina na iskopana ruda vo poslednata godina.

7.3.1 Zemjodelstvo

Op{tina Strumica e op{tina so tradicionalno razvieno zemjodelsko proizvodstvo.

Vkupnata zemjodelska povr{ina vo hektari (ha) iznesva 11.825 od koja se zasaduvani 5.378(ha) godi{no od

1999 do 2004 godina ili toa e 45.4%.

Od zemjodelskite kulturi koi {to najmnogu se zasaduvaat vo 2004 godina na prvo mesto se ìtnite

kulturi so 2.383(ha) ili 44,3%, gradinarskite kulturi so 1.640(ha) ili 30,4%, fura`nite kulturi so

480(ha) ili 8,9%, industriski kulturi 580(ha) ili 10,7%, maslodajni kulturi 38(ha) ili 0,7%, ovo{ni

kulturi 120(ha) ili 2,2%, i lozovi kulturi 137(ha) ili 2,5%. Karakteristi~no e deka zasadenite kulturi

po analiziranite vidovi se vo ramkite na povr{inite od 1999 godina.


54

Po odnos na upotrebenite herbicidni sredstva od priloènite podatoci dadena e sostojbata za

2004 koga se upotrebeni 7,3 (t), a vo istata godina koli~inata na upotrebeni insekticidi iznesuva 34(t),

fungicidi 18,05(t) i ostanato 11,87(t) ili vkupno se upotrebuvaat 71,2(t) na hemiski sredstva. Vakvata

upotreba na ve{ta~ki hemiski sredstva treba da bide kontrolirana i soglasno standardite na

Evropskata Unija vo naredniot period so ogled deka ekolo{kite kriteriumi se dominantni pri plasmanot

na zemjodelskite proizvodi na Evropskiot Pazar. Na ovoj plan e neophodno vospostavuvawe na baza na

podatoci za kontrola na koristeweto na vesta~ki |ubriva i pesticidi vo zemjodelstvoto.

7.3.2. Sto~arstvo

Op{tina Strumica vo 2004 godina raspolaga so stoka i toa: 3.810 grla ovci, 2.120 grla kozi, 2.400

grla goveda, 3.600 grla sviwi i 10.500 koko{ki. Karakteristi~no e deka vo op{tinata nema privatni

sto~arski farmi. Brojot na odgleduvanite grla ne se menuva po godini.

7.3.3. [umarstvo

Vkupnata povr{ina pod {umi vo op{tina Strumica iznesuva 18.860 (ha)

- visokostebleni spa|aat: buka 1.373(ha) ili 7,2%, gorun - 243(ha) ili 1,2%, crn bor - 570(ha) ili

3,0%, nasadi i kulturi 12(ha) ili 0,06% i ~tinari 122(ha) ili 0,6%.

- niskostebleni povr{ini spa|aat: buka 353(ha) ili 1,8%, gorun 4.539(ha) ili 24%, blagun 2.198(ha)

ili 11,6%, ploska~ 6.491(ha) ili 34,4%, B.gaber 1.161(ha) ili 6,1%, O. lisjari 1.199(ha) ili 6,3% i O.

~etinari 30(ha) ili 0,1% i {ikari 568(ha) ili 3,0%.

Soglasno sopstvenosta 9,2% se vo privatna sopstvenost.

Upravuvaweto so {umite e vo nadle`nost na pravnite subjekti: Makedonski {umi, Strumi~ki sliv

i Komunalec. Navedenite subjekti vodat grià i za reprodukcija na {umskiot fond so zasaduvawe na

sadnici, so toa {to aktivno e vklu~en i nevladiniot sektor.

Povr{inite na ise~eni {umi se dviàt od 228(ha) vo 1999 godina do 315(ha) vo 2004 godina {to e

za 38% pove}e. Analiziraj}i po godini moè da se konstatira deka mkoli~inata na ise~enite {umi varira

od 228(ha) vo 1999 godina, 266(ha) vo 2001 godina, 286(ha) vo 2002 godina, 315(ha) vo 2004 godina, 326(ha) vo

2003 godina i 329(ha) vo 2000 godina. Od priloènoto moè da se konstatira deka se~ata na {umi e

kontrolirana i istata ima oddr`liv razvoj.


55

Po odnos na vidovite na ise~eni {umi poodelno po godini procentot e podednakov i se dviì 20%

kaj bukata, 75% kaj dabot i 5% kaj ostanatite vidovi na drvna masa. Zna~ajno e da se sitakne deka osobena

grià se vodi za obnovuvawe na {umskiot fond so zasaduvawe na novi povr{ini na {uma, pri {to

najgolem iznos ima vo 2001 godina 90,73(ha), pa 2004 80,32(ha). Seto ova ukaùva na faktot deka {umskoto

stopanstvo vodi grià za oddrìva se~a i reprodukcija na {umskiot fond.

7.3.4. Sobirawe na lekoviti i drugi vidovi na rastenija

So ovaa dejnost se zanimava so TPPS - SPIN Otkupna stanica za lekoviti bilki Strumica.

Koli~inata na sobranite rastenija se dviì od 168.800(kg) vo 1999 godina do 178.200(kg) vo 2004 godina

{to e zgolemuvawe za 0,5%.

7.3.5. Sobirawe na polàvi

Vo op{tina Strumica od prikaànite podatoci evidentno e deka zna~itelen broj od naselenieto

se zanimava so sobirawe na polàvi kako ekonomska aktivnost. Na ovoj plan od 1999 do 2004 godina se

sobirani po 100.000(kg) godi{no. Ili vkupno 500.000(kg).

7.3.6. Lov i ribolov

Vo op{tinata egzistiraat tri lovi{ta. Broj na lica koi se zanimavat so lov se 500. Soglasno

izdadenite dozvoli za lov moè da se konstatira deka lovnite dru{tva vodat grià za oddrìva

reprodukcija na lovniot dive~. Brojot na izdadeni dozvoli vo 2004 godina iznesuva 430, {to e za 30

dozvoli pove}e od 1999 godina. Vo 2004 godina odstrelan e korisen dive~ vo iznos od 680, dodeka {teten

1.600. Najgolem broj na uloven dive~: vo 2004 godina po vidovi, koj spa|a vo kategorijata na korisen dive~

se: zajaci, fazani, erebici, polki, kamenarki, podpolo{ki i divi sviwi, dodeka od {tetniot dive~

odstrelani se: lisici, kunari, volci i perjest {teten dive~.

[to se odnesuva do ribolovot postojat nekolku lokacii za ribolov i toa: reka Strume{nica, brana

Turija i brana Vodo~a. So ribolov se zanimavaat 250 lica. Brojot na izdadeni dozvoli vo 2004 godina

iznesuva 120 za razlika vo 1999 godina koga bea izdadeni 85 {to e za 41% pove}e. Koli~inata na

ulovenata riba se dviì od 2.800(kg) vo 1999 godina do 2.500(kg) vo 2004 godina. Zastapeni vidovi na

ulovena riba po godini se: crvenoperkata, kara{ot i krapot.

Kako zagrozeni rastitelni vidovi se vodat :

Sorbus domestica, Sorbus aucuparia, Sorbus tormirialis, Prunus spinoza, Ramnus angula, Juniperus comunis, Grategus

monogyna, Capsicum annum, dodeka kako endemi~ni rastitelni vidovi se: ass. Osmundo- Thelipteretum, assScirpo –

Alopecuretum cretici, ass. Periploco – Alnetum glitinozae, ass Alnetum viridis.


56

Osmunda Regalis

Organizirane na kampawi za zapoznavawe na naselenieto so endimi~nite vidovi na rastenija i

nivnata za{tita.

Vo op{tinata postojat slednite ustanovi vo ~ija nadle`nost e za{titata na prirodata:

Veterinarna stanica Strumica, Zavod za zdravstvena za{tita M@SPP, Institut za ju`ni zemjodelski

kulturi, Veterinarna stanica - Strumica MZ[V, Agencija za pottiknuvawe na razvoj na zemjodelstvoto

MZ[V. Vo op{tinata se izdadeni tri koncesii za lov i dve za ribolov.

I Z V E [ T A J

ZA PROCENKATA NA SOSTOJBATA VO TEMATSKATA OBLAST PRIRODA

Dviè~ki sili

Pritisok Sostojba Vlijanija Reakcija (Odgovor)

Zaklu~ok Pretpos-tavki

Zemjodelstvo

Kapacitet na obrabotliva povr{ina od 11.825(ha) Obrabotuvana povr{ina 5.378(ha)

Nema podatoci za koristewe (kvalitet i kvantitet) na ve{ta~ki {|ubriva i hemiski za{titni sredstva

Proizvodstvo na nekvalitetni zemjodelski proizvodi.

Zgolemuvawe na informiranosta na zemjodelcite za posledicite predizvikani od nekontroliranata upotreba na vve{ta~ki |ubriva Zgolemuvawe na kontrola od nadle`ni organi

So ogled na golemiot proizvodstven kapacitet moè da se smeta kako seriozen problem

Realno e da se o~ekuva ova da pretstavuva problem i vo idnina

Sto~arstvo

Odgleduvawe na: Ovci: 3.810 Kozi: 2.120 Goveda: 2.400 Sviwi: 3.600 Koko{ki: 10.500

Konstanten broj na ìvotinski grla

Nema pogolemo vlijanie vrz prirodata

Pottiknuvawe na sto~arstvoto -Iskoristuvawe na arsko |ubrivo vo zemjodelstvoto

Ne pretstavuva problem

/

[umarstvo

Vo op{tinata ima 18.860(ha) pod {umi. Se~ewe na {umite

- Nekonstantno po{umuvawe -Po{umuvaweti e okolu 20% vo odnos na se~ata na {umite

- Poplavi - Devastacija na vegetacijata - Pojava na erozija

- Prezemawe na kazneni merki -Po{umuvawe na novi povr{ini - Kampawi za podigawe na javnata svest

Nedovolnoto po{umuvawe pretstavuva problem

/

Lov

Lovi{ta: 3 Broj na lica koi se zanimavaat so lov 500.

Nezakonsko lovewe. Namalen e brojot na uloven korisen

- Zagrozuvawe na vidovite

- Zabrana za lov - Zgolemuvawe na kontrolata - Kazneni merki

Nezakonskiot lov pretstavuva problem


57

dive~.

Ribolov

Lokacii za ribolov: reka Strume{nica, brana Turija, brana Vodo~a Broj na lica koi se zanimavaat so ribolov 250

Konstantni uloveni koli~ini na riba

Nema pogolemo vlijanie vrz prirodata

Poribuvawe na akumulacii

Ne pretstavuva problem

/

Dvi`e~ki sili


Zaklu~ok Pretpos-tavki

Turizam

Turisti~ki kapaciteti so 490 legla. Okolu 100.000 no}evawa godi{no

Ne postojat sistemi za tretman na otpadnite vodi vo turisti~kite kapaciteti. Otpadnite vodi se spu{taat vo septi~ki jami Postoi otpad na izletni~ki mesta.

Mo`nost za zagaduvawe na podzemnite vodi. Zagaduvawe na prirodata od izletni~kite mesta

Izgradba na pre~istitelni stanici spored standardite

Otpadnite vodi od turisti~kite kapaciteti se problem Problemot so zagaduvaweto od izletni~kite mesta e realno mal.

So ponatamo{no razvivawe na turiznot problemot so otpadnite vodi od smesuva~kite kapaciteti mo`e da se zgolemi


58

7.3.7.REZIME NA SOSTOJBITE (Priroda)

Op{tinata Strumica raspolaga so priroden potencijal koj {to pokaùva odr`livost vo negoviot

razvoj. Osven rudarstvoto kade e prisutno iskopuvaweto na mineralnite surovini surov felspat i surov

kalcium karbonat vo op{tinata nema drugi rudarski potencijali. Koristeweto na rudnoto bogatstvo se

vr{i ramnomerno po godini {to ukaùva na odrìvosta na negovata eksploatacija. Ekspolotacijata na

mineralnite surovini nema posebno vlijanie na prirodata i prirodnite resurski odnosno ne go zagrozuva

biodiverzitetot.

Zemjodelskoto proizvodstvo e zastapeno so zasaduvaweto na zemjodelskite kulturi: ìtni,

gradinarski, fura`ni, industriski, maslodajni, ovo{ni i lozovi. Zaseanite povr{ini pod navedenite

zemjodelski vidovi od 1999 do 2004 godina ne pokaùvaat zna~ajni razliki.

So ogled kvalitetot na proizvodstvoto ovoj region treba da e izvozno orientiran i da se

iskoristat povolnostite za sozdavawe na uslovi za negovo afirmirawe za proizvodstvo na ekolo{ki

~ista hrana.

Razviena e dejnosta na sobirawe na lekoviti i drugi vidovi na rastenija so koi raspolaga

op{tinata za koja {to e osnovana otkupna stanica. Osven sobiraweto na èlkite koe ne egzistira vo

op{tinata evidentna e angaìranosta na naselenieto okolu sobiraweto na polàvi koe e vo iznos od

100.000 (kg) godi{no.

Lovot i ribolovot se prisutno vo op{tinata i istite se organizirani preku love~kite dru{tva.

Evidentirani problemi se :

-Prisutna e upotreba na ve{ta~ki |ubriva i hemiski za{titni sredstva, ~ij kvalitet i kvantitet

na koristewe ne e celosno utvrden;

-Upotrebata na hemiskite sredstva vo zemjodelstvoto e nekontrolirana,

-Individualnoto odgleduvawe na ovci, kozi, goveda, sviwi i koko{ki, bez postoewe na farmerski

tip na sto~arsko proizvodstvo,

-Vo odnos na {umarstvoto, op{tinata raspolaga so {umski potencijal, kade se prisutni

visokostebleni i niskostebleni drvni rastenija. Op{tinata raspolaga so odr`livo upravuvawe so

{umite, odnosno realizira godi{ni programi za nivna se~a i reprodukcija,

- Op{tinata raspolaga so endemi~ni vidovi na rastenija od koi osum vidovi spa|aat vo

kategorijata na zagrozeni.

7.4. PO^VA Podra~jeto na op{tinata prete`no e pokrieno so po~vi od I bonitetna klasa-aluvijalni,

aluvijalni-karbonatni i deluvijalni-karbonatni po~vi.

Samo mal del od atarot od selo Banica e pokrien so po~vi od III bonitetna klasa (karbonatna

rendzina) i vo Strumica severoisto~no od periferijata na gradot do selo Dabile se protegaat po~vi od

VII bonitetna klasa so 26% od obrabotlivoto zemji{te na ovie dva atara - halomoformni (soleni) po~vi

solon~ak i solanec kade se javuvaat plitki i silno zasoleni podzemni vodi. Povr{inata na

produktivnoto zemji{te vo atarot na selata Dobrejci, Banica, Gradsko, Baldovci, Prosenikovo, Kukli{ i


59

gradot Strumica iznesuva 9.035(ha). Od toa na zemjodelko zemji{te otpa|a 7.298(ha) ili 80,7%, na {umsko

zemji{te 1.737(ha) ili 19,3%.

Strukturata na zemjodelskoto zemji{te zastapena e: obrabotlivo zemji{te 7.060(ha) ili 83% i

pasi{ta 1.228(ha) - 17%. Strukturata na obrabotlivoto zemji{te e zastapena so oranici i bav~i 5.180(ha) -

85,7%, ovo{tarnici 234(ha) - 3,8%, lozje 393(ha) - 6,2% i livadi 263(ha) - 4,3%.

Od obrabotlivoto zemji{te vo atarite na katastarskite op{tini preovladuvaat oranici i bav~i.

Pove}egodi{ni kulturi odnosno lozja i ovo{tarnici zastapeni se samo so 10% .

Pasi{tata koi se najmnogu zastapeni vo atarot na gradot Strumica - 68% se degradirani i nemaat

visoki fura`ni svojstva dodeka {umite koi najmnogu se zastapeni vo Kukli{ 78%, Banica i Strumica

spored postojniot {umski fond i karakteristikite na terenot imaat realni uslovi za pogolemo {umsko

proizvodstvo.


60

Strukturnata zastapenost na katastarskite klasi na obrabotlivoto zemji{te pokaùva relativno

dobar odnos. Najmnogu se zastapeni najakvalitetnite klasi I, II, III so 79,8% so sporedba so IV i V klasa

20,2% za koi spored reljefnite karakteristiki i pedolo{kiot sostav postoi mo`nost da bidat

prenameneti vo pointenzivno iskoristuvawe.

Vo strukturata na imotnata sostojba na obrabotlivite povr{ini individualniot sektor zafa}a

75,7%. Od op{testveniot sektor 24,3% od obrabotlivoto zemji{te.

Usitnetosta na proizvodnite parceli pretstavuva golema pre~ka vo sozdavaweto na agro celini i

primena na moderen agrar. Taka na okolu 4.594(ha) vo individualniot sektor postojat 25.565 parceli

(najgolema usitnetost e vo Kukli{, Dabile i Strumica) so prose~na golemina od 0,18(ha). Vo op{testveniot

sektor na okolu 1.476(ha) postojat 2.758 parceli so presek od 0,53(ha) po parcela.

Povr{inata obrabotlivo zemji{te od 1.01(ha) po aktiven zemjodelki ìtel kako indikator za

razvieno zemjodelstvo e seu{te nepovolna i ukaùva na visoka zastapenost na agrarnoto naselenie.

So sitemite za navodnuvawe obfateni se skoro site atari osven vo Gradsko Baldovci i Kukli{ i toa

Dobrejci 60(ha), Prosenikovo 90(ha), Dabile 3(ha) i Banica 115(ha) so zatvorena kanalska mreà.

Opfatenosta na atarite so kanali za navodnuvawe ukaùva na golemi mo`nosti od okrupnuvawe na

posedot i negovo racionalno koristewe preku sproveduvawe na arondacija po kulturi.


61

Od vkupnoto naselenie, zemjodelskoto naselenie iznesuva nad 70% od koi aktivno se zanimavaat

so zemjodelie 50% od vkupno evidentiranoto zemjodelsko naselenie. Prisutna e tendencijata na

stagnirawe na procesot na deagrarizacija i plansko iskoristuvawe na zemji{teto.

Strukturata na neproduktivnoto zemji{te koe iznesuva 987(ha) zastapena e so : povr{ini pod voda

270(ha) - 27,4%, pod naselbi 540(ha) - 54,7%, pod infrastrukturni sistemi 80(ha) - 8,1% i ostanato

neplodno zemji{te 91(ha) - 9,8%.

Od neproduktivnoto zemji{te 54,7% se povr{ini po naselbi {to pretstavuva nepovolen element

koj vodi kon postojano odzemawe na povr{inite od obrabotlivoto zemji{te, a e pri~ina na nesoodvetnata

urbanizacija.

Op{tinaStrumica Kategorii na koristewe na

zemji{teto Dràvno zemji{te

Privatno zemji{te

Vkupno

1. Oranici i bav~i 7156(ha)2. Ovo{tarnici 120(ha)3. Lozja 137(ha)4. Livadi 272(ha)5. Obrabotliva povr{ina 7685(ha)6. Pasi{ta 353(ha)7. Ribnici 8. Trstici i bari 93(ha)9. Zemjodelska povr{ina 8158(ha)10. [umsko zemji{te 1748(ha)11. Neplodno zemji{te 1946(ha)12. Vkupna povr{ina 11825(ha)

Zabeleìtelno e iskoristuvawe na zemjodelskoto zemji{te za izgradba na industriski kapaciteti

so {to se namaluva potencijalot na zemjodelskoto proizvodstvo.

Grobi{tata vo Op{tina Strumica se nao|aat na granicata na urbanoto podra~je i pretstavuvaat

bariera za {irewe na bespravnata gradba, na povr{ina se 8,20 ha, a prose~nata odale~enost od

centralnoto gradsko podra~je e 1800 m2. Se planira do 2015 godina da se pro{irat na prostor od 17,7 ha.

Lokacijata na grobi{tata ne e ispitana kakvo dejstvo ima na podzemnite vodi i po~vata. Postoewe na

grobi{ta vo naselenite mesta koi ne se urbanizirani.

I Z V E [ T A J ZA PROCENKATA NA SOSTOJBATA VO TEMATSKATA OBLAST PO^VA

Dviè~ki sili


Zaklu~ok Pretpo-stavki

Industrija

- Povr{ini na zemjodelsko zemji{te angaìrani za industriski celi - Nelegalizirani industriski kapaciteti na zemjodelskoto zemji{te

- Namaleni se zemjodelski povr{ini na smetka na industriski kapaciteti nad 10%

- Namaluvawe na zemjodelsko proizvodstv - Ograduvawe na kapacitetite i uni{tuvawe na zemjodelskite pateki niz poleto

- So noviot generalen urbanisti~ki plan, se zapazuvaat standardite i lociraweto na industriskite , trgovskite, administrativno delovnite, zonite na domuvawe, turisti~kite, zemjodelsko proizvodstvenite zoni na povr{ini koi odgovaraat za

- Zafa}awe na obrabotlivo zemjodelsko zemji{te so industriski kapaciteti pretstavuva poseben problem na koj treba da mu se posveti vnimanie


62

taa cel

Dviè~ki sili


Zaklu~ok Pretpo-stavki

Naselenie

- So otpadnite vodi se zagaduvaat podzemnite vodi, a so to ai po~vata - Nelegalnata izgradbana individualni ku}i na zemjodelsko zemji{te -Namaluvawe na brojot aktivnite zemjodelci

- Povr{ini na zemjodelsko zemji{te na koi se locirani zoni na domuvawe - Zgolemuvawe na brojot na nelegalnata gradba na zemjodelskoto zemji{te - Golem broj na zemjodelski doma}instva na koi zemjodelstvoto im e dopolnitelen izvor na prihod

- Namaluvawe na zemjodelskoto zemji{te za osnovnata namena - Namaluvawe na zemjodelskoto proizvodstvo

- So novata urbanisti~ka dokumentacija se namaluva mo`nosta od degradacija na zemjodelskoto zemji{te - Davawe na garancii i stimulacii na zemjodelcite da se orientiraat na zemjodelsko proizvodstvo

- Nenamenskata upotreba na zemjodelskoto zemji{te so locirawe na stanbeni, industriski i drugi zoni pretstavuva seriozen problem - Namaleniot broj na zemjodelski doma}instva i nivnata rasitnetost pretstavuva seriozen problem

Zemjodelie

- Postoewe na individualni-rasitneti zemjodelski stopanstva

- Nekontrolirana upotreba na hemiski sredstva vo iznos od 71,2(t)

- Zagaduvawe na po~vata - Zagaduvawe na podzemnite vodi i rekite - Negativno vlijanie vrz kvalitetot na ìveeweto - Negativno vlijanie vrz zdravjeto na lu|eto - Nekvalitetno proizvodstvo - Problemi so plasmanot

- Kampawa i edukacija na zemjodelcite za koristewe na prirodni |ubriva - Marketing za organsko zemjodelsko proizvodstvo

- Nepostoewe na organsko proizvodstvo - Zagaduvawe na ìvotnata sredina

Grobi{ta neurbanizirani

Nema sostojba za vlijanieto na podzemnite vodi i po~vata

Mo`no negativno vlijanie na kvalitetot na podzemnite vodi i po~vata

Urbanizacija i studija za vlijanie na ìvotnata sredina

Moèn problem

Vospostavuvawe na sistem za sledewe na upotreba na hemiski sredstva i pesticidi i postojana

edukacija na zemjodelcite za na~inot na upotreba i rizicite od nivna pregolema upotreba.

7.4.1. REZIME NA SOSTOJBITE (Po~va) Strukturata na zemjodelskoto zemji{te vo op{tinata najmnogu e zastapena so obrabotliva

povr{ina so 83% od koi oranici i bav~i 85,7%. Lozjata i ovo{tarnicite se zastapeni samo so 10%.

Pasi{tata vo atarot na gradot Strumica se opfateni so 68% so tendencija na degradacija, zaradi

urbanisti~ki atak.

Karakteristi~na e golema rasitnetost na obrabotlivite povr{ini vo individualniot sektor.

Op{testveniot sektor opfa}a 24,3% od obrabotlivoto zemji{te. Kako osnovni problemi identifikuvani

vo tematskata oblast po~va se:

• Usitnetosta na proizvodnite parceli.


63

• Problemot na sodavawe na agro celini i primena na moderen agrar.

• Degradacija na obrabotlivoto zemji{te zaradi negova nenamenska upotreba.

• Zagaduvawe na po~vata so upotreba na hemiski sredstva.

• Potencijalna opasnost na zagaduvawe na po~vata zaradi izgradba na zoni na domuvawe,

industriski i drugi zoni.

• Namaluvawe na povr{inata na plodnoto zemjodelsko zemji{te.

• Problemot na nesoodvetnoto urbanisti~ko planirawe.

• Problem na nelegalnata gradba kako osnov za degradacija na zemji{teto.

• Namaluvawe na brojot na zemjodelski doma}instva koi svojot prihod go ostvaruvaat samo od

zemjodelsko zemji{te - nivna migracija vo drugi ekonomski sektori.

• Neurbanizirani grobi{ta i mo`no negativno vlijanie na po~vata.


64

7.5. VOZDUH

Sostojbata so vozduhot na teritorijata na op{tina Strumica mo`e da se oceni deka ne e alarmantna no

istata zaslu`uva vnimanie. Vo Strumica izvorite na zagaduvawe na vozduhot se delovni subjekti od

proizvodnite i neproizvodnite dejnosti vo ramkite na koi postojat energetski (kotlovski postrojki) i

tehnolo{ki instalacii od koi kako rezultat na sogoruvawe na energensite (mazut, nafta, jaglen ili drva)

ima emisija na otpadni gasovi i zagaduva~ki supstancii vo voduhot.

Pogolemi zagaduva~i na vozduhot od proizvodnite kapaciteti vo Strumica se:

• @ito Strumica • Ogra`den • Fabrika za konzeravi • Elenica IGM • AD Grozd • Sanitarna keramika • Geras Cunev • Strumica tabak • Edinstvo • Helmateks

• Jugoteks • Kasarna 11 Oktomvri

• Modest-Niprom • Dios Od neproizvodnite administrativni ustanovi so kotlari evidentirani se :

• 13 objekti od obrazovanie

• 5 objekti od zdravstvo

• 17 objekti od administrativni ustanovi (op{tinski zgradi, sud, po{ta, ministerstva, trgovski

dru{tva i dr.)

O~ekuvana emisija: SO2, CO, CO2, Nox, pra{ina.

Izvor na zagaduvawe na vozduhot vo Strumica pretstavuvaat i motornite vozila koi vo 2004

godina iznesuvaat 10.405 registrirani vozila so prose~na starost od 12 godini. Karakteristi~no e deka

starosta na drugite prevozni sredstva, avtobusite (24), motorciklite (53), specijalni i vle~ni vozila (14)

i traktorite i rabotnite vozila (19) imaat prose~na starost od 10 do 15 godini. Ova ima za posledica

pogolemo zagaduvawe na vozduhot vo soobra}ajnite punktovi preku pogolema emisija na izduvni gasovi.

Potrebata od iskoristuvaweto od prirodniot potencijal na op{tina Strumica za proizvodstvo na

biodizel od rastitelno poteklo (son~ogled, repa i sl.) pretstavuva mo`nost za nadminuvawe na

problemite so zagaduvaweto i postignuvawetno na ekonomski efekti.


65

Kako tret izvor na zagaduvawe preku emisii na SO i ~ad vo vozduhot, zaradi lo{oto sogoruvawe i

neodrùvawe na reìmot na sogoruvawe na drva i jaglen, koi voobi~aeno se upotrebuvaat za zatopluvawe

na doma}instvata vo zimskiot period pretstavuvaat i doma{nite loì{ta. Op{tina Strumica ima

potencijal za iskoristuvaweto na geotermalnite vodi kako toploten izvor na energija koja moè da se

distribuira preku izgradba preku infrastrukturna mreà - toplifikacii.

Sledewe na kvalitet na vozduhot vo Strumica po meseci vo tekot na 2004 godina

Zagaduva~ka materija - Aerosediment ( mg/m2)

Mesec Broj na merni mesta

Broj na primeroci

Prose~na mese~na koncentracija( mg/m2)

Minimum-maksimum ( mg/m2)


Januari 4 4 170.8 122-199 0Fevruari 4 4 216.8 194-270 0Mart 4 4 185 125-220 0April 4 4 281.1 211-421 1Maj 4 4 350.2 298-431 3Juni 4 4 240.2 209-313 1Juli 4 4 160.2 146-175 0Avgust 4 4 91.8 72-112 0Septemvri 4 4 239.8 189-292 0Oktomvri 4 4 139.8 52-285 0Noemvri 4 4 108 90-139 0Dekemvri 4 4 174 111-240 0Vkupno -2003 4 48 196.5 52-431 5

* MDK - maksimum dozvolena koncentracija (300.0 mg/m2);

Izvor na podatoci : Zakon za za{tita na vozduhot od zagaduvawe , Slu`ben vesnik na SRM br. 20/74

Sledewe na higienski kvalitet na vozduhot vo Strumica po meseci vo tekot na 2005 godina

Zagaduva~ka materija - Aerosediment ( mg/m2)

Mesec

Broj na merni mesta

Broj na primeroci

Prose~na mese~na koncentracija (mg/m2)

Minimum-maksimum ( mg/m2)


Januari 4 4 97.3 76-134 0Fevruari 4 4 239.5 183-298 0Mart 4 4 81.1 53-97 0April 4 4 148.8 106-170 0Maj 4 4 166.0 154-178 0Juni 4 4 130 110-163 0Juli 4 4 117.3 91-149 0Avgust 4 4 114.2 19.3-207 0Septemvri 4 4 123.8 108-154 0Oktomvri 4 4 72.3 63-80 0Noemvri Dekemvri Vkupno -2004


66

* MDK - maksimum dozvolena koncentracija (300.0 mg/m2);

Izvor na podatoci : Zakon za za{tita na vozduhot od zagaduvawe , Slu`ben vesnik na SRM br. 20/74

Merni mesta:

1. Dom na ARM 2. Op{tinski sud 3. Klanica 4. Magacin na ESM

I Z V E [ T A J ZA PROCENKATA NA SOSTOJBATA VO TEMATSKATA OBLAST VOZDUH

Dviè~ki sili


Zaklu~ok Pretpostavki

Indus trija

Postoewe na slednite industriski kapaciteti: -Rafinerija za maslo ALMAKS -Fabrika za sanitarna keramika Makedonija -AD “ -Nemetali Ogra`den -TP TOZO - AD GROZD -AD IGM ELENICA

- koristewe na energetski kotli na mazut, nafta, jaglen i drvo -Merewata za aerosedimenti se pod dozvolenite MDK - Nema podatoci za kvalitetot na vozduhot.

Nema podatoci za vlijanieto na industrijata vrz vozduhot vo op{tinata

-Vospostavuvawe na monitoring za sledewe na kvalitetot na vozduhot - Izdavawe na B integrirani dozvoli za postoe~kite I novite instalacii

So ogled na maliot broj na industriskite instalacii i nivnite kapaciteti, zagaduvaweto na vozduhot od industrijata ne predstavuva problem

/

Transport

-12.519 patni~ki i drugi vozila so prose~na sta-rost od 12 - 15 godini -Niz op{tinata pomi-nuvaat 20 km. Regionaln pati{ta i 60km. lok.pat.

Nema podatoci za kvalitetot na vozduhot.

Nema podatoci za vlijanieto na transportot vrz vozduhot vo op{tinata

/ Ne pretstavuva problem

/

Doma{ni loì{ta

Lo{o sogoruvawe i neodrùvawe na reìmot na sogoruvawe na drvo i jaglen

Izvor na emisii na SO2 i ~ad

Ima odredeno zagaduvawe na vozduhot vo zimskiot period

Iskoristuvawe na geotermalnite vodi kako toploten resurs i dovod na gas

Ne pretstavuva osoben problem

/

7.5.1. REZIME NA SOSTOJBITE ( Vozduh)

Sostojbata so vozduhot vo op{tina Strumica, soglasno kontinuiranite merewa na 4 merni mesta e

vo ramkite na maksimum dozvolenite granici od 300,0 mg/m2.

Evidentirani problemi se:

Postoewe na stopanski i nestopanski kapaciteti koi imaat energetski-kotlovski postrojki i

upotrebuvaat kako energetski resurs mazut, nafta, jaglen ili drvo.

Vozniot park na naselenieto i pravnite subjekti e star i go zagaduva vozduhot so emisija na izduvni

gasovi,

Kako toploten izvor vo stambenite zoni - domuvaweto se upotrebuva drvoto ili jaglenot.

8. PRIORITETI ZA PODOBRUVAWE NA SOSTOJBITE I AKCIONEN PLAN 8.1. Voda

Kako osnovni prioriteti koi proizleguvaat od napravenite analizi na sostojbite vo oblasta na

vodata, a koi treba da se realiziraat preku prevzemawe na merki i aktivnosti se:


67

- vodosnabduvawe

-Priklu~uvawe na regionalniot sistem za vodosnabduvawe Strumica - Turija na naselenite mesta

Dabile, Prosenikovo, Gradsko Baldovci i Dobrejci.

Period na realizacija: 2006-2007 godina

Proceneti sredstva: 500.000 - 800.000 Evra

Nadle`na institucija: JKP

Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori, donacii i stranski investitori (KFW, EBRD i sl.)

-Izgradba na vodosnabditelni sistemi vo naselenite mesta Ormanli, Memi{li,Banica i Gabrovo,

Period na realizacija: 2007 godina



Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori, donacii i stranski investitori (DAI, KFW i sl. )

Rekonstrukcija na vodovodnata mre`a

Period na realizacija: 2006 - 2007 godina

Proceneti sredstva: 600.000 - 1.000.000 Evra


Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori, donacii i stranski investitori (DAI, KFW,

EBRD, World bank i sl.)

-Postavuvawe na uredi za dezinfincirawe na vodata kaj lokalnite vodovodi-tekovna aktivnost

- otpadni vodi

doizgradba na kanalizacionata mre`a za separatno zafa}awe na otpadnite fekalni i atmosferski vodi,

rekonstrukcija na {ahti i ~istewe na atmosferska kanalizacija






-Izgradbata na kolektorski sistem dimenzionirana soglasno utvrdenite koli~ini na otpadni vodi

{to se produciraat vo urbanite sredini vo op{tinata,

Period na realizacija: 2010 - 2012godina

Proceneti sredstva: 1.000.000 -3.000.000 Evra




-izgradba na pre~istitelna stanica so dimenzii soglasno analiziranite i utvrdeni koli~ini na

otpadni vodi,


Proceneti sredstva: zavisno od izborot na tehnologijata okolu 10.000.000 evra





68

-obezbeduvawe na predtretman na industriskite otpadni vodi i nivno doveduvawe na nivo koe }e

moè da bide efikasno tretirano vo pre~istitelanata stanica,


Proceneti sredstva: / Evra

Nadle`na institucija: sekoj industriski kapacitet poodelno soglasno zakonskata regulativa.

Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori, donacii i stranski investitori (DAI, KFW, EBRD,

World bank i sl.)

-tretirawe na otpadnite vodi od sto~arskite farmi koi sodràt golema koli~ina na amonijak i

pretstavuvaat seriozen problem za zagaduvawe na po~vata i vodite.


Proceneti sredstva: / Evra

Nadle`na institucija: poodelno sto~arskite farmi



Donesuvawe na zakonskata regulativa vo delot na vodite i podzakonskite akti kako osnova za

donesuvawe na regulativata na op{tinsko nivo.

-Vo delot na otpadnite vodi, posle nivniot tretman, treba da se ispita mo`nosta za sozdavawe

prostor za nivno reciklirawe, odnosno za koristewe na ovie vodi vo oranèriite za odgleduvawe na

cve}iwa i kako tehnolo{ka voda.

-Izgotvuvawe na Studija za mo`nosta za reciklaà na otpadnite vodi,

Period na realizacija: 2006- 2008 godina

Proceneti sredstva: 100.000,00 Evra

Nadle`na institucija: JKP i vodostopanskata organizacija



Imaj}i vo predvid deka op{tina Strumica raspolaga so prirodni potencijali za razvivawe na

zemjodelskoto proizvodstvo, postoeweto na multinamenskite vodosnabditelni sistemi (vo momentot

Turija i Vodo~a), ne se dimenzionirani soglasno potrebite za razvojot na zemjodelskoto proizvodstvo. Vo

ovaa oblast kako prioriteti za re{avawe se:

- dimenzionirawe na multinamenskite akumulacioni sistemi soglasno potrebite, preku izgradba

na novi ili zgolemuvawe na kapacitetot na postojnite sistemi,

Izgotvuvawe na Studija,


Proceneti sredstva: 15.000 Evra

Nadle`na institucija: vodostopanskata organizacija



- kontrolirana upotreba na pesticidi i ve{ta~ki |ubriva vo zemjodelstvoto,





69

Nadle`na institucija: Institut za zemjodelstvo i Zavod za zdravstvena za{tita i



-razvivawe na zemjodelstvoto, soglasno ekolo{kite standardi i normativi, koe }e moè da bide

plasirano na evropskiot Pazar

Izgotvuvawe na Studija za proizvodstvo na ekolo{ka hrana,



Nadle`na institucija: Institut za zemjodelstvo i Zavod za zdravstvena za{tita i



Od institucionalen aspekt vo oblasta na vodite analizite ja pokaùvaat potrebata za

zajaknuvawe na kapacitetite na pravnite subjekti od menaxerski i organizacionen aspekt, kako osnoven

problem {to treba da se nadmine e prestruktuiraweto na javnoto pretprijatie i negovo stavawe vo

funkcija na kvalitetni vr{ewa na dejnosta i davaweto na uslugite na gra|ani. Vo delot na naplatata,

kako eden od osnovnite problemi, re{enieto treba da se bara preku postavuvawe na raboteweto na

profitabilni osnovi.

-Privatizacija na javnite pretprijatija

Geotermalniot potencijal na op{tina Strumica pretstavuva zna~aen priroden resurs koj treba

celosno da bide iskoristen i staven vo funkcija na stopanskiot razvoj na op{tinata i podobruvaweto na

kvalitetot na ìveeweto, preku iskoristuvawe na vodite vo oranèriite, za razvivawe na bawski

turizam i kako toplotna energija za gradot.

- Izgotvuvawe na Studija za geotermalni vodi,



Nadle`na institucija: Op{tinata


EBRD, World bank i sl.).

8.2. Otpad

Pokraj toa {to se pravat napori za nadminuvawe na utvrdenite sostojbi od napravenite analizi

kako osnovni, prioritetni aktivnosti koi treba da se prevzemat za podobruvawe na sostojbite vo ovaa

oblast i pristapuvaweto kon organizirano integralno upravuvawe so otpadot se:

- Organizirawe na primarna selekcija na otpadot na mestoto na negovoto nastanuvawe,

Period na realizacija: 2006 god.

Proceneti sredstva: okolu 20.000 - 50.000 Evra

Nadle`na institucija : JKP vo sorabotka so nevladin sektor.

Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori i donacii.

- Obezbeduvawe na soodvetna urbana oprema - selektirawe na cvrstiot otpad od organskiot otpad

(urbana oprema za cvrst otpad i za organski otpad )



70


Nadle`na institucija: JKP vo sorabotka so nevladin sektor.


- Locirawe na ekolo{ki dvorovi, sobirni punktovi i sl. kade {to gra|anite }e moàt da go

izloùvaat otpadot zaradi negovo separirawe po vidovi na otpad.





Organizirawe na kampawi i akcii na generatorite na otpad vo sorabotka so nevladiniot sektor za

stimulirawe na aktivnostite za sobirawe i selektirawe na otpadot so prikaùvawe na beneficiite od

vakvite aktivnosti za podigawe na javna svest.





-Osnovawe na sobirni-reciklira~ki firmi koi {to }e ja pokrivaat teritorijata na op{tinata.

Permanentna aktivnost.

Nadle`na institucija: Op{tinata vo sorabotka so biznis i nevladin sektor.

- Izgradba na Kapacitet za reciklirawe na otpadot.

Period na realizacija: 2006-2007 god.




-Doopremuvawe i urbanizirawe na lokalnata deponija soglasno standardite utvrdeni vo Zakonot

za otpad se do momentot na regionalnoto re{avawe na ovoj problem.





- Rekultivizacija i revitalizacija na degradiranite povr{ini so |ubri{ta.





- Institucionalno zajaknuvawe na kapacitetite na javnoto pretprijatie i negovo povrzuvawe so

industrijata i nevladiniot sektor preku usoglaseni i sinhronizirani aktivnosti.


Proceneti sredstva: okolu 50.000-80.000 Evra




71

- Javna kampawa za zapoznavawe na javnosta so benefitite od voveduvaweto na primarnata

selekcija vo doma}instvata





-Rekonstrukcija i opremuvawe na eden od postojnite objekti vo gradot Strumica za negovo

koristewe kako transfer stanica za separirawe na komunalniot otpad.





- Izrabotka na Studija za mo`nost so cel definirawe na potrebnite merki, sredstva i aktivnosti

za pokrivawe na site selski naselbi so usluga za sobirawe i transport na komunalniot otpad





- Zatvarawe i rekultivacija na divite deponii - |ubri{ta


Proceneti sredstva:70.000,0 Evra



8.3. Priroda

Kvalitetot i kvantitetot na prirodnite resursi vo op{tinata se na zavidno nivo i treba da se

kreira politika za niven odr`liv razvoj. Od taa nasoka kako prioritetni se nalagaat slednite merki i

aktivnosti:

- koli~inite na eksploatacija na mineralnite surovini da bidat vo funkcija na za~uvuvawe na

`ivotnata sredina i da ne se degradira prirodata.

Studii za ocenka na vlijanieto na `ivotnata sredina soglasno zakonot.

Permanentna aktivnost

Nadle`ni institucii: Organot za ekologija.

-Iskoristuvaweto na organskiot otpad - biomasata od zemjodelstvoto za proizvodstvo na kompost

ili energetski resursi.





Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori i donacii,


72

-Osnovawe na privatni sto~arski farmi koi }e go zamenat neprofitabilnoto i neorganizirano

individualno odgleduvawe na dobitok (od pri~ina {to 28.07% od zemji{teto e vo privatna sopstvenost)

Promocija na beneficii,


Nadle`ni institucii: Op{tinata i biznis sektorot.

- Preku donesuvawe na godi{ni programi od strana na nadle`nite pravni subjekti da se ovozmoì

odr`livo iskoristuvawe na {umite.


Nadle`ni institucii: Op{tinski i dràvni organi.

- Formirawe na farmi za odgleduvawe na polàvi.

Nadle`ni institucii: Op{tinata i biznis sektorot.

- Razvivawe na lovniot i ribolovniot turizam.




Nadle`na institucija: JP Makedonski {umi

Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori, donacii i iinvestitori.

- Zgolemuvawe na turisti~kite potencijali na op{tinata, preku izgradba na novi turisti~ki

kapaciteti i koristeweto na geotermalnite vodi za razvoj na bawskiot turizam.

Izgotvuvawe na Studija za razvoj na bawski turizam,






So izgradba na odvodni kanali i potporni yidovi da se dovedat erozivnite pojavi vo

kontrolirana granica.

Programa od strana na Sovetot na op{tinata


Proceneti sredstva: nad 100.000 Evra


Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori, donacii i stranski investitori.

- Da se za{titi uni{tuvaweto na nekontroliranoto koristewe na endemi~nite-zagrozeni

rastitelni vidovi preku pogolemi aktivnosti na slu`bite na {umskata policija ili preku proglasuvawe

na za{titeni zoni na prirodata.

Studija za za{tita




Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori i donacii .

- Sproveduvawe na programi za monitoring i za{tita na koncesionerskite zoni.


73


8.4. Po~va - Donesuvawe na urbanisti~ka dokumentacija so koja }e se izbegne nenamenskata upotreba na

zemjodelskoto zemji{te za drugi celi.



Nadle`na institucija: Op{tinata i JKP za prostorno i urbanisti~ko planirawe na RM

Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori.

- Voveduvawe na organsko proizvodstvo na ekolo{ka ~ista hrana.

Studija


Proceneti sredstva: okolu 20.000 Evra

Nadle`na institucija: Op{tinata, Zavod za zdravstvena za{tita i Institut za zemjodelstvo vo

sorabotka so NVO.


- Stimulirawe na zemjodelskoto proizvodstvo preku osnovawe na pogolemi stopanski kapaciteti.

Studija



Nadle`na institucija: Op{tinata i Institut za zemjodelsko proizvodstvo.


- Sozdavawe na agro celini i primena na moderen agrar.

Studija



Nadle`na institucija: Op{tinata i Institut za zemjodelsko proizvodstvo.


8.5. Vozduh Voveduvawe na ~isti tehnologii vo stopanskite i nestopanskite kapaciteti, koi se vo faza na

izgradba (izdavawe na B integralni dozvoli soglasno Zakonot za za{tita na `ivotna sredina),

Permanentna aktivnost soglasno zakonot,

-Zamena na energetskite kotli od mazut, nafta, jaglen ili drvo na priroden gas,

Studija





Pri registracijata na vozilata da se vovede merewe na emisijata na izduvni gasovi,



74

Proceneti sredstva: okolu ......... Evra

Nadle`na institucija: Op{tinata i AMS.


- Zamena na energetskiot resusrs na vozniot park so voveduvawe na ekolo{ki goriva,


Nadle`na institucija: Op{tinata i AMS.

- Proizvodstvo na biodizel od zemjodelskite kulturi (son~ogled, soja i sl. ) i negova upotreba,

osobeno vo zemjodelskata mehanizacija (koja e so zna~aen stepen na zastarenost i upotrebuva neekolo{ki

goriva),

Studija


Proceneti sredstva: okolu 20.000- 50.000 Evra



- Upotrebata na geotermalnite vodi kako toploten resurs za stambenite, administrativnite,

industriskite i dr. zoni,

Izgotvuvawe na Studija za geotermalni vodi,




Sredstvata }e bidat obezbedeni od doma{ni izvori, donacii i stranski investitori .

So Studijata za geotermalnite vodi }e se utvrdi :

- kvantitetot i kvalitetot na potencijalot na vodite,

- bilansot na vodite,

- profitabilnosta, i

- potrebnite finansiski sredstva.

9. RESURSI

Vreme: Aktivnostite notirani vo ovoj dokument planirano e da se realiziraat vo slednite 5

godini, ne{to {to e vo direktna zavisnost od obezbeduvaweto na potrebnite finansiski sredstva za

realizacija, a soglasno Zakonot za ìvotna sredina.

Finansiski sredstva: Vkupno potrebnite sredstva za realizacija na predvidenite aktivnosti

iznesuva ne{to nad 10.000.000 evra. Ovie sredstva nitu odaleku ne moàt da se izdvojat, odnosno

planiranite aktivnosi ne moàt da bidat finansirani samo od op{tinskiot buxet. Poradi toa neophodno

e da del od sredstvata bidat obezbedeni od sredstva od doma{ni ili stranski izvori, od donacii kako i

da se ovozmoì vlez na privatniot kapital, osobeno vo realizacija na aktivnostite predvideni za

re{avawe na problemite od upravuvaweto so komunalniot otpad, vodite, prirodata, preku razni formi


75

na koncesii, zaedni~ki vlo`uvawa (joint venture) ili so partnerstvo pome|u javniot i privatniot

kapital.

Odgovorni institucii: Realizacijata na pogolemiot del od predvidenite aktivnosti spa|a vo

nadle`nost na lokalnata samouprava ili na javnite pretprijatija (za otpad, za biodiverzitetot - {umite,

za lokalni pati{ta, za vodosnabduvawe i otpadni vodi, za parkovi i zelenilo) i zavodite za zdravstvena

za{tita.


76

10. INSTITUCIONALNO - ORGANIZACIONI USLOVI ZA REALIZACIJA NA

LEAP

Site u~esnici na lokalno nivo, koi {to bea vklu~eni vo procesot na planirawe na LEAP, treba da

u~estvuvaat i vo procesot na monitoring i ocenuvawe. Voobi~aeno, toa se rabotnite grupi, Upravniot

komitet, pretstavnicite na razli~ni zainteresirani subjekti, delegatite na lokalnata samouprava,

Gradona~alnikot i Op{tinskiot sovet. Edinicata za LEAP e odgovorna za koordinacija na procesot na

monitoring i ocenuvawe i nea ja rakovodi lokalniot koordinator.

[ematskiot prikaz na sistemot za izvestuvawe na lokalno nivo e sledniot:

Involviraweto na navedenite u~esnici, koi{to gi identifikuvale problemite vo sledewe i

kontrola na aktivnostite za podobruvawe, ima zna~itelni prednosti vo kontekst na o~ekuvanata

uspe{nost, so ogled na toa {to efektivnosta na merkite za podobruvawe se ocenuva vrz osnova na

postojnata/prvi~na sostojba. Samiot interes na grupata za re{avawe na problemite gi izostruva

gledi{tata.

Sistemot za izvestuvawe informira za efikasnosta na raboteweto na site u~esnici i institucii

{to imaat nadle`nost za sproveduvawe. Vremenskiot raspored i paketot na upatstva go olesnuvaat ovoj

proces. Sekoj involviran subjekt dostavuva informacija do Edinicata za LEAP, koja {to od svoja strana

vakvite informacii gi prezentira vo vid na izve{tai za sostojbata. Ovie izve{tai za sostojbata se

prosleduvaat do Upravniot komitet, Gradona~alnikot, Op{tinskiot sovet i Rabotnite grupi. Isto taka,

Sovet na op{tina

Gradona~alnik Upraven komitet

ESP LEAP

Rabotna grupa

Rabotna grupa

Rabotna grupa


77

prepora~livo e da se vospostavi vrska pome|u izve{taite za ocenuvawe i relevantnite zakonski

predvideni ciklusi na planirawe vo Op{tinata, kako {to se planirawe na godi{niot buxet i kapital.

Od osobena va`nost e Edinicata za sproveduvawe na LEAP -ot koja treba redovno da ja informira

zaednicata za napreduvaweto, {to e ostvareno vo nasoka na postignuvawe na op{tite i posebnite celi na

LEAP. Za da ja odr`at svojata posvetenost na celite na LEAP, ~lenovite na zaednicata treba da bidat

kontinuirano informirani za statusot na podproektite i nivnoto vlijanie vrz kvalitetot na `ivotnata

sredina.

LEAP-ot e dinami~en dokument koj vo praksata treba da se implementira preku u~estvo i

monitoring na site u~esnici, kako i gra|anite na op{tinata, preku usoglasenost na nivnite aktivnosti vo

sproveduvaneto na prioritetite vo ramkite na utvrdeniot dinami~en plan.

Lokalen akcionen plan za `ivotna sredina vo Op{tina ... · PDF fileVo ovaa prigoda imam ~est...

Documents

Transcript of Lokalen akcionen plan za `ivotna sredina vo Op{tina ... · PDF fileVo ovaa prigoda imam ~est...