06.05.2014

1

Yrd.Doç.Dr. Gaye Açıkdilli

Yrd.Doç.Dr. Erdem Kırkbeşoğlu

İŞLETMELERİN BÜYÜMESİ İşletmelerin Büyüme Nedenleri

Optimum büyüklüğe ulaşma Piyasalarda etkinliği arttırarak kar elde etme olanaklarını

arttırma Yeni teknoloji ve bilgileri elde etme Değişen pazar koşullarına daha iyi uyum sağlama Büyüklüğün sağlayacağı ekonomik olanaklardan,

tasarruflardan yararlanma Rekabet gücünü arttırma Aranan, tercih edilen, güvenilen işletme olma Bölgesel plandan ulusal, ulusal plandan uluslararası plana

faaliyetlerini yayma

İşletmelerin Büyüme Şekilleri Ulusal ve uluslararası dış çevre ve çevre faktörlerinde

oluşacak tüm tehdit ve fırsatları göz önüne alma

!!!! özellikle ekonomik çevre koşullarında

İÇ BÜYÜME

DIŞ BÜYÜME

İÇ BÜYÜME İşletmenin kendi sağladığı iç ve dış finansman

olanaklarıyla birlikte üretim kapasitesini, dış çevre ve özellikle pazar koşullarının gerektirdiği miktarda ve çeşitte üretim yapacak ve faaliyette bulunacak şekle dönüştürmesi.

İç büyümeye yönelik kararlar koşulların geçici veya sürekli olma durumuna göre kısa ya da uzun dönemli olabilir.

Kısa dönemli iç büyüme işletmenin pazara yönelik talep tahminleri geçici bir talep artışının olacağı bilgisine dayanıyorsa olur. Mevcut üretim ve işletme kapasitesi geçici olarak artan talebi tatmin edici miktarı üretecek şekilde değiştirilir. (Vardiya sayılarını arttırma gibi)

Talep tahminlerinin uzun dönemli bir talep değişimini ve artışını gösteriyorsa uzun dönemli iç büyüme tercih edilir. Yeni yatırımlar, mevcut işletme sistemi ve üretim kapasitesinin genişletilmesi, yenilenmesi ve yeni teknolojik olanaklar kullanılarak çeşitlendirilmesiyle işletmenin büyütülmesi.

DIŞ BÜYÜME

Başka işletme ya da işletmelerle ortak hareket etme veya sözleşmeli birliktelik ve stratejik işbirliği veya birleşme ve

ortaklıklar

Kısa dönemli dış büyümede belirli bir konuda ortaklaşa hareket etme fikri çevresinde birlikte hareket etme, güç birliği yapma, birbirlerini yıpratmama amaçlıdır (Kartel,

konsorsiyum v.b.)

Uzun dönemli dış büyümede işletmelerin ekonomik ve yasal bağımsızlıkları son bulmakta ve ortaya yeni bir işletme

varlığı çıkmaktadır (birleşme ve satın almalar v.b.)

06.05.2014

2

Dış Büyüme Türleri

Yatay dış büyüme: aynı iş kolu veya konuda faaliyet gösteren firmalar biraraya gelirse.

Dikey dış büyüme: farklı faaliyet konularında çalışan birbirlerini bütünleyen iş kolları arasında oluşturulan ortak hareket veya birleşme

-Geriye doğru dikey büyüme (hammadde sağlama imkanlarını güçlendirme, ucuz ve kaliteli girdi sağlama, bu yolla üretim maliyetlerini azaltma)

-İleriye doğru dikey büyüme (pazarı daha iyi kontrol etme, ele geçirme, tüketicilere daha iyi mal ve hizmet sunma)

Çeşitlendirerek (Karma)büyüme: işletmelerin mevcut teknoloji, ürün ve pazarıyla hiçbir ilişkisi olmayan alanlardaki işletmelerle gerçekleştirdikleri birleşmeler(sektör risklerini azaltma v.b. amaçlı)

DIŞ BÜYÜME İşletmeler arası ortak hareket etme ve stratejik

işbirlikleri

İşletmelerin birleşerek büyümesi

İŞLETMELER ARASI ORTAK HAREKET ETME VE STRATEJİK İŞBİRLİKLERİ

Biraraya gelen ve ortak hareket etmek veya stratejik işbirliği oluşturmak isteyen işletmeler, mevcut sistemlerini ve yasal yapılarını değiştirmek istemezler.

Her bir işletme hukuksal bağımsızlığını koruyarak piyasaya yönelik, iyi veya kötü niyetli çeşitli ekonomik ve ticari çıkarlar sağlamak için biraraya gelir ve ortak hareket ederler.

İŞLETMELER ARASI ORTAK HAREKET ETME VE STRATEJİK İŞBİRLİKLERİ

Ortak Hareket Etme

-Centilmenlik anlaşmaları

-Kartel anlaşmaları

-Konsorsiyum anlaşmaları

Stratejik İşbirlikleri

-Lisans anlaşmaları

-Franchising anlaşmaları

-Yönetim sözleşmeleri

-Üretim sözleşmeleri

-Ortak girişim

Centilmenlik Anlaşması Benzer işletmeler arası ortaya çıkan, belirli ekonomik,

ulusal ve sosyal konularda ve belirli amaçların gerçekleşmesine yönelik karşılıklı söz vermelerine dayanan yazılı ve sözlü antlaşma.

Bu antlaşmalara işletmelerin uymaları konusunda zorlama yoktur.

Örneğin, kriz dönemlerinde fiyatların sabit tutulması gibi..

Kartel Anlaşmaları

Benzer konuda faaliyette bulunan az sayıda işletmelerin piyasa koşullarını kendi amaçları doğrultusunda ve ortak çıkarlarını korumak için aralarında yaptıkları gizli antlaşma

Hangi ekonomik konuda sözleşme yapma niyetindeyseler sadece o kapsamda ortak hareket etme durumundadırlar. Ayrıca hukuki bağımsızlıklarını korurlar

Sözleşme konusuna üretim miktarı ve pazarlama ile ilgili konular dahildir.

06.05.2014

3

Kartel antlaşmaları ortak hareket etmek isteyen firmaların tam rekabet koşullarını bozarak tekelci piyasalar yaratmaları şeklindedir.

Kendi çıkarlarını gözetme, aşırı kar sağlama, küçük firmaları piyasayı terk etmeye zorlama

Piyasa mekanizmalarını bozmak istemeyen, piyasadaki kesimler arasında güçleri deneyerek tarafların ortak çıkarlarını savunma amaçlı da olabilir

Miktar karteli: üretim miktarını belli bir düzeyde tutma. Talebin arttığı dönemde piyasaya arz edilen ürün miktarını sınırlandırarak arz talep dengesini bozarak dolaylı yoldan fiyatlar üzerinde egemenlik kurarak karı yüksek tutma

Bölge karteli: ürün pazarlarını kartel antlaşmasıyla aralarında pay ederek kendi piyasa bölümünde tekel koşullarına sahip olma

Fiyat karteli: talebin yoğunlaştığı dönemde işletmelerin aynı anda, aynı miktarda ve doğrudan fiyatın değiştirilmesi ve yükseltilmesi/düşürülmesi

Satın alma karteli: üretim için girdilerin satın alınmasında ortak hareket etme. İhtiyaçları olan hammaddeyi ve diğer girdileri ucuza elde etme ve girdi maliyetlerini kontrol altına alma

Konsorsiyum Anlaşması

Belirli bir projenin alınması ve gerçekleştirilmesi için iki veya daha çok benzer veya değişik konuda faaliyette

bulunan işletmenin bir araya gelerek geçici bir girişim oluşturulması konusunda yaptıkları antlaşma

Örneğin Koç ve Ülker’in birlikte köprü otoyol ihalesine girmesi…

Yeterli sermaye bulma, işletmelerin uzmanlık bilgilerinden ve güçlü yönlerinden yararlanma, riski yayma

Yasal yönden bağımsızdırlar

Stratejik İşbirliği İki veya daha fazla firma arasında tarafların yararına stratejik amaçlara

ulaşmak için oluşturulan işbirliği antlaşması -yeni teknoloji ve üretim olanaklarına kavuşma -bazı pazarlara girebilme veya girdi engellerini aşma -dış çevrede oluşan veya oluşabilecek finansal, piyasa, politik, kültürel

gibi riskleri azaltma -Piyasalarda daha güçlü ve rekabetçi avantajlar elde etme -İşletmenin ihtiyaç duyduğu hammadde ve yarı mamul maddeleri ucuza

ve kolayca temin etme -ölçek ekonomilerinden yararlanma -atıl kapasiteyi tam kapasiteye getirme -üretim ve satış faaliyetlerinde verimlilik -işletmecilik maliyetlerinden tasarruf sağlama İşletme yönetimi ve diğer işletmecilik faaliyetlerinde uzmanlıkları

birleştirme

Lisans Anlaşması Bir firmanın mal veya

hizmetlerinin üretim veya satış haklarını bir başka firmaya karşılıklı avantajlar elde etmek amacıyla geçici süre aktarmasına imkan veren antlaşma

Uluslararası pazarlara giriş stratejisi

Stratejik İşbirlikleri Stratejik İşbirlikleri Franchising Anlaşması

İmtiyaz veren firma geliştirdiği tüm işletmecilik ve ticari birikimi ile olanaklarından bir başka imtiyaz alan firmanın antlaşma süresince yararlanmasına imkan verir.

Franchising veren firma yurt içi ve dışı pazarlarda yatırım yapmaksızın işletmecilik sistemini geliştirmiş ve büyütmüş olur.

Lisans antlaşmalarına göre bu antlaşma biçimi işbirliği yapan tarafları daha fazla bağlayıcı niteliktedir.

06.05.2014

4

Stratejik İşbirlikleri

Yönetim Sözleşmesi Deneyimli bir firmanın bir süre bir girişimin yönetim ve

işletmecilik faaliyetlerini yürütmesine imkan veren antlaşma

Üretim sözleşmesi

İşletmelerin markalı ve özellikli mallarının üretimini başka firmalara yaptırmalarına imkan veren işbirliği

antlaşması

Firma A;

Uygun ve ucuz girdi imkanlarından hareketle, daha ekonomik ve rekabet edebilir maliyetlerle ürünlere sahip olma, riskli bazı ülke ve bölgelerdeki üretim imkanlarından yatırım yapmaksızın yararlanma

Firma B;

Mevcut veya boş kalan üretim kapasitesini en uygun düzeyde kullanma fırsatı

Stratejik İşbirlikleri

Ortak girişim İki veya daha fazla firmanın yasal açıdan kendilerinden

bağımsız ayrı bir girişim oluşturma konusunda sözleşmeyle işbirliği yapmaları

Amaç; ortak olan firmaların üstün yönlerini ve kaynaklarını birleştirerek daha etkili işletmecilik sergilemektir. İşbirliği yapan ana işletme dışında ayrı bir adı, kayıtlı sermayesi, yönetim ve işletme sistemi vardır.

Stratejik İşbirlikleri İŞLETMELERİN BİRLEŞEREK

BÜYÜMESİ

Birleşme; iki veya daha fazla işletmenin uzun dönemli ve kalıcı şekilde biraraya gelmeleridir.

Birleşme yoluyla büyümek isteyen firmalar hem ekonomik hem ticari hem yasal konularda bağımsızlıklarını kaybederler.

BİRLEŞEREK BÜYÜME ÇEŞİTLERİ

Tröst

Tam birleşme

-kaynaşma

-katılma türü birleşme

-satınalma türü birleşme

Holding

Tröst Benzer konuda faaliyette bulunan işletmeler arasında

piyasada tekel koşulları yaratmak amaçlı gizli ve bağlayıcı nitelikte gerçekleştirilen birleşmelerdir.

Yatay nitelikli birleşmeler

Piyasalarda tekel koşulları yaratacak büyüklüklere ulaşmak, rekabeti ortadan kaldırarak haksız kazanç sağlama

Oy tröstleri (hisseleri satın alarak oy hakkını el geçirmek)

Gizlidirler.

06.05.2014

5

Tam Birleşmeler Kaynaşma (Merger):

Yatay büyüme şeklidir. İki veya daha fazla sayıda işletmenin yasal yapılarına son vererek yeni ve daha büyük bir girişim oluşturmaları

Katılma türü birleşme:

Yatay bir büyümedir. Benzer konuda faaliyette bulunan bir veya daha fazla sayıda işletmenin yasal yapılarına son vererek bir başka işletme bünyesinde birleşmesi. (Diğer işletmenin yasal statüsü devam eder.)

Satın alma (Acquisition)türü birleşme:

Bir işletmenin genelde benzer konuda faaliyette bulunan diğer bir veya daha fazla işletmenin tamamını veya yönetebileceği büyüklükte hisselerini satın alarak ele geçirmesidir. (Yatay/dikey/karma olabilir)

Holding Bir ana ve buna bağlı birden çok yavru işletmelerden oluşan bir

gruplanma biçimidir.

Ana işletme çoğunlukla üretim ve pazarlama ile uğraşmamaktadır.

Ana işletme yavru işletmelerin amaç, strateji ve politikalarını saptar, denetimlerini yürütür ve finansman ihtiyaçlarına yardımcı olur.

Kendi işletme kurabilir/piyasadan işletme hissesi satın alabilir/yavru işletmelere piyasadaki işletmelerin hisselerini

satın aldırtabilir