& a kDIssERTATIONIs PHILOsOPHICE

De

LEGIBUsMOTUs

Pars Prior,Qvarn,

Ex consensu Ampiiss. Facuit. Philo/LRegiae Acad. Ab. ,

PR&sIDE,Maxime Reverendo atqve Amyhssmo VIRO

D«. caroloMEsTERTON,

Log. 5c Mctaph. Pros. Reg, & Ord,Yublico examini desert

JOHANNEs BR ATTJK G.

in Auditorio Majori die Nov. MDCCL*H A. M. s,

ABOss,Excwd, }oh. Kjemssi Reg. Acad. Typogr.

sacrae Regiae MajestatisMaximae Fidei VIRO,

REVERENDIssIMO PATRI ac DOMINO ,

D-. J OHANRROWALLIO,

s.s. Th- DOCIORI Consummarissimo , inclutae dicece-Teos Aboensis EPIsCOPO Magnificemissimo, Academi-

aeqve Auratae Pro-Cancellario Eminentistimo,MAECENATI sUMMO.

QVam Regi n Itheralitas olim peperit de Mosns Legibusdostrinam, eam prae(enti traratiuncula, cjYa partem re-

novare adgredior. larttam in REVERENDIssIMO PRAislILEgr itiam. (ludtortmqve meorum incitamentum Venerer cevan-tum hujus doctrinae Inventoribus untjvam contigit i verumIllorum in eodem utendo promtitudinem summo apud n.e gra-du destdero. Materiam ab Illis expnsitam trado , dispart autem

successu in eadem laboravi♦ Ani ipiti proinde cura sui diffra-ctus, auderemne ex NOMINE TUO REVERENDIssIMI imma-

turo huic injjnioli mei satui $tendorem atqte decus tonali-are. Auxit tamen , cjvod sateri par esl, animi fiductam , ve-niamyve audaciae esl pollicita jucundisima recordatio gratiaestuguUris , ejva ruditatem mean, Rl VERENDIssIME PRAE-sUL) cjvotidte excipere ate/re excusare dignaris. llldR. cliente-lae patrociniocpe. REVERlNDIsstME P.IltR , ut sem er inposlerum sm in tusis, cernuus im (oro. Hoc si impetrai eo t

qvod votis meis seperadd/ posset, nihil esl testduum.REVERENDIssIMI NOMINIs 'IUI

Cuttar (s tiitus Lum Hirritu ,d(votisimus

JOctANNEs i'.

A- ti.

§. -I.c 'Onsideratio corporum senius mortalium con-tinuo serientium eosdem ad penitiorem i-psorum contemplationem allexit. Cumqvefacillima perspiceretur via, qvae, ex cogni-

ta essentia ipsius, in cognitionem emnium attri-butorum duceret, ipsius indagationi omnem im-penderunt operam. Unicum vel plura sic sum-lerunt corporis attributa , atqve haec ut essentia niamplexi suere, unde omnia , qvae corpori inessent»se certo expiscaturos sore augurarunt. Obtinue-runt hoc pacto corpus conceptae essentiae consor-me , sed genuinum corpus physicutn proHus ami-scrunt. Hoc qvi vel Chartesii extensionem, velChartesianorum extensionem solidam, vel Wolssi*anam extensionem solidam vi inertiae praeditamconsideraverit , facile animadvertit. Via sini bre<vis, sed incerta* Ambages devitarunt ,

& in ipsassyrtes inciderunt. Natura enim licet compen-dia ubiqve diligit, prolixitatem tamen, nescio qvam,heic leqvitur. Hi cam ex idea hac ratione

2formata de corpore ipsam ejus essentiam duxerunt»pauca a priori de corpore detegere potuerunt, &

illa ita qvidem , ut nist eadem experientiae ope il-lis antea innotuissent, nihil plane illorum cogno-vissenr : qvae vero ex supposita essentia subduce-rentur admodum vacillantia suerunt, evidentissimoargumento hssce unicis attributis essentiam haud-qvaqvam terminari» Nec spes temere est concipi-enda aliqvando sore , ut essentia corporis detega-tur. sagacitas qvidem Philolophorum qvaedam cor-poris attributa , ejus essentiam composirura , estexpiscata, qvasirates scilicet corporis singulares exphaenomenis deducendo, generalcsqve inde statuen-do qvotqvot cum experimentis generaliter qva-drant, seu easdem per inductionem generales red-dendo » ita impenetrabiiitas , mobilitas, inertia,cetera attributa innotuerunt j & gratulamur poste-ritari oculatiori plurium adhuc attributorum inven-tionem r qvo autem pacto unqvam demonstrabitomnia , qvae corporibus rnlunt, sibi innotuisse,autnegabit corpori non multas alias tribuendas esseadsectiones generales, qvarum ideam mortalis com-parare sibi haud valeat ? Nihilo minus praeclaraPhilolophorum inventa nostris usibus qvam com-modissime inserviunt Detecta loqvor a naturaeindagatoribus corporis attributa, qvae pro basi& genuino fundamento agnolcimus, cui ratiocinianostra de omnibus corporis adsectlonibus super-struantur, seu talibus , qvae non in omnibus, ledaotmullis corporibus adsunt, qvaqve non iemper

w

in illis inveniuntur. Qyemadmodum enim ex pilae,nomenorum naturalium examine, & observatio-num sedula collectione attributa corporis elicu-erunt naturae scrutatores, ita nos reciproce o-pe attributorum hac methodo detectorum phae-nomena alia explicare, & res naturales in no-ttros usus absqve erroris periculo convertere pos-(umus. Plurimarum tamen rerum naturalium ex-plicatio & taedior & certior erit, novis corporisattributis detectis. Et ne haec gratis dixisse existi-memur, unicum hujus veritatis documentum pro-serre lubet. Notum videlicet est, Fhilolophos sta-tuere fulgura, tonitrua aliaqvae meteora ignita exaere variisqve eidem inhospitantibus exhalationi,bus effici, modumqve eosdem definire, qvomodoinde eadem producantur. Qyantilla autem veriIpecie haec dicantur, jam evidens redditur, qvan-do res, per experimenta cum omnium tere ge-nerum corporibus instituta, eo est deducti, ut pa*rum absit, qvin electricitas pro attributo corporishabeatur, qvodqve haec phaenomena aliaqve plu-ra, experimentis in hac materia institutis, ab hacproprietate optime illustrentur, nisi tota, qvodcrediderim, ab hac proprietate pendeant. Verumad insticutum propius. scientiam de motu cor-porum excoluerunt, & ad culmen usqve evexe-runt Philosophi, ita ut nihil eidem addi posse vi-deatur. Dependet haec doctrina ex mobilitate, qvi.elcibilitate atqve vi inertiae corporis, & ex elasti-citate varie modificatur. Omnes iu corporibus

4mutationes raotu contingere Psiisosophi anni-tuntur evincere. Et sane tales ex eo eveniunteffectus corporum, eaqvs corsseqvunturrum phaenomena, qvae (pectari ssm: admiratio»ne & stupere non possunt, Dierum & noctiu-trovicissitudines, caloris & frigoris, pluviae & niviale muto excipientium varietates,, anniqve tempe*states omnes non nisi ex motu dependent» Ad-haec portentose vegetabilium meeamorphoses motui potissimum debemur. Per motura deniqve vi-vunt animalia ; ipla vita non nisi in motu, hocest (a-ng vinis circulatione, considente. Hinc igiturscientiarn de motu ad formandos veros de rebusnaturalibus conceptus , 3i felicius indaganda natu-rae opera admodum esso necessariam per se pater*Hinc insimul est, qvod motum nobilissimam, qvagaudet corpus, adsectionem dicam scientiae Na-turalis Doctores. Hinc deniqve celebre illud Pini-lolophi essatum nobis sese commendat t /ivaytamtiyVcysxsvrK avTr.q xin)<nm(, uytoilc&ai vji/ Qvr.igZM-r/us motu naturam ignorari neteste est..

§. n.PErspecta sic motus utilitate 3c neccssitate, qvod-

qve hoc corporis proprium, motus-nempe, prae-cipue considerationem mortalium, qvi corporumininisterio , motus auxiliofruuntur, mereatur jnaturae indagatores in contemplationem illius ulte-rius penetraturi experientiam consuluerunt, exqveipsa laepissnne adhibita canones qvosdam forma-arum, ad q.vos reduxerunt infinita illa, qvae in

5

hac sparta occupatis obvenerunt phaenomena. Ex re•ciproca hac relatione omnis generis motus ad hasCynosurae, hae optime meruerunt, qvae Legumnomine compellarentur» Novimus dari viam expe-rimentorum copia non stipatam ad Leges halceducentem r qvam tranlcendentalis corporum consi-deratio excogitavit, sed praeterquam qvod etiamexperimenta hujus viae duces suere , non adeo tu-tum a lapsu nobis pollicemur iter,dum ex man-ca definitione corporis, cum ejus essentia igno-retur, integram motus ipsius doctrinam deprome-re conamur. Interim tamen hilce abstractis con-siderationibus suum conslabit jus in tractatione-»nostra, cui benignam censuram imploramus»

$, IIKLEges Motus simi regulas illae ad qvas vim motrkem in

corporibus accownodatam objervamm. Non est qvodearum originem prolixe inqviramus. Qvemadmodumenim consuta m qvarundam mentionem apud schola»sticos deprehendimus factam, ita etiam Galilaea Ga-iilaeis restauratori Physices atqve Mechanices hodier-nae id tribuendum erit, qvod qvasdam adhibueritin Dialogis suis mechanicis. Verum hae mentio-nes gloriam inventionis legum motus WalUsii *

Hngenii, Wrenni non extenuant» Hi enim iri»umviri praemio e Iccietate Anghcana propositoexstimulati suere, atqve eodem tempore cum ex*aiciara de pereussione corporum doctrina opti*ir.ara Legum Motus explicationem nobis exhibue*runt, Qvam telam mox Mariottus pertexuit, 8c

6

post illum plurimi. Qvorum in hac sparta cona-minibus Newtoniana industria multis parasangissuic superior. Hic enim non modo distinctissimaexplicatione, experimentorumqve optimorum co-pia huic doctrinae suppetias tulit, verum etiamipsius ad omnia naturae phaenomena enodanda ap-plicatione summam utilitatem demonstravit.

§. IV.

Clrpus unumqvodqhe perseverat in motu suo uniformi-ter qvod ad celeritatem & direclionem siam, donec

mutationis diretiioms vel celeritatis ratio acctsserit exter-na, (s vice versa in slatu pietis, donec moveatur ab a'io,atqve id ita q\>idem, ut corpus motum non sine laboread quietem reduci , qviescens non sine impetu ad motumcieri possit. Ea est materiae corporum indoles, utnullam slatus sui mutationem sibi ipsi inducereqveat, sed in omnibus se tantum pallive habeat;conseqventer, si prius qviescerent corpora, ut inea qviete semper permaneant, & contra, si in mo-tu unt constituta, ut eundem semper conservent,& ad eandem plagam eadem velocitate continuoprogrediantur, per materiam conveniens est. Ad-dimus corpora ad eandem plagam eadem celeri-tate continuo progresIlira sore, cum nec qvietera,nec retardationem, multo minus accelerationem,nec directionis suae mutationem ad deflectendumvectus dextram aut sinistram sibi ipsi adqvirerevaleat materia. Proinde cum sine ratione suffici-ente nihil exsistat, caussa externa in corpus mutan-dum agens aderit necesse est, si idem e statu

7qvietis ad mosum, vel a motu ad qvietem sit re-digendum* Cumqve corpus non nisi ab alio admotum per modo dilpurata concitetur, & cele-ritatem , qva movetur corpus, & directionem, se-cundum qvam movetur, motum urpore determi-nantia* causta determinari externa, per se patet*Etsi vero corpus qvielcens ad motum per indis-serentiam suam ad utrumqve statum, qvietis (ci-licet & motus, non cieatur, nec (ernei motum*per eandem, qviescere incipiar, ea tamen caussacontinuationis morus vel qvietis corporis non estdicenda. Verum haec caussa ex Inertia omnibuscorporibus communi dependet* Per eam sit, utcorpus per se adeo non immutet sictum ,, siveqvietis, sive motus, donec illius mutationis ratioaccedat externa, ut potius, accedente ab externiscorporibus ratione mutationis, non cuivis statimmoventis impuKui cedat, verum eidem pro ratio-ne massae suae resistar- Corpora vero omnia,cumqvibus experimenta instituere licuit, eandem Avaein motu, sive in qviete constituta possident Iner-tiam? inde non minus actioni, qva e motu adqvietem reducuntur, qvam er, qva a qviere admotum transeunt, resistunt? hoc est, tantae ad cor-poris alicujus motum inhibendum postulantur vi-res, qvantae ad eundem corpori imprimendum pri-us erant necessariae. Unde aeqvalibus corporismutationibus aeqvaliter semper resistentem inerti-am , aeqve ut corpus in motu semel incepto per-ieveret, qvam ut qvielcens (emper in eodem qvie-

8

t<s statu permaneat i iri caussa esse ad oculumpatet. Contraria vero horum essct ratio, si statue-remus corpus aliqvod per vim Inerti® indisse-renter se ad motum & qvietem non habere, qvitiad qvietem potius illud semper magis qvam admotum propendere. Experientia qvidem edoce-mur corpora motum impressum sensim amittere,siqvidern, ut vim & motum omnem, qvi obsta,culis vincendis impenditur, perdant, necesse est.Verum enim vero, si nulla esiet medii resistentia,supersiciei, super qvam decurrunt mobilia, nullaasperitas, nulla qvae corpora terram versus conti-nuo pelleret gravitas, absqve omni retardationeeundem semper continuaturum motum infirmi!contendimus. Nimirum si corporis, qvaliscunqveille sit, status immutandus erit, vera in idem cor-pus exercita actio neoessario reqviritur; corporeautem ad motum redacto, nova conservationisejusdem status non amplius opus est caussa, qvem-admodum, ut corpus qvieti jam datum in ea-dem perseveret, nec qvaedam necestaria. Hincqvemadmodum qviescibilitatem «5c mobilitatem con-tinuo corporibus Cingulis inesse asfirmamus, at-tributa enim illius sunt, ita qvietem & motumaccesioriorum instar concipienda esse volumus,qv® extrinsecus corpori accedunt, qvorumqve pri-us aeqve bene corporis indoli convenit ac po-sterius. V.7s Mutatio motas vti qvietn corporis esi semper pro-Xrjl pwthnalis Aelini Alterius impingentis» Uti cete-

9,

rae ita & haec cx Inertia corporum deduciturLex motus. Corpus eum, qvem habet, statumper Inertiam conservare atqve tueri nitens, per(e ineptum esse, qvod aliqvam Tibi ipsi mutatio»nem inducar, vidimus. Hinc etiam omnem mo-tus vel qvietis in corpore mutationem caussae tan-tum externae originem iuam debere diximus. Nontamen cuivis statim moventis impulsui cedit. Qvoisi hoc sieret, & inertia corporis omni ejusdemmutationi non resistcret, tunc corpus minimum inmotu positum qviescens maximum pe le-ret, idqve sic, ut ambo eadem pcst ictum cele-ritate veherentur. At mutationi semper pro ra-tione madi, qva constat, potius resstit corpus»adeo ut effectus caussis (uis adaeqvatis lemper pro-portionales esse tuto concludere possimu c

, Ex hs-ce vero jam conseqvitur corpus in motu positumtuo ad aliud qvoddam appulsu sirr.ilem, luoqveimpulsui proportionatum in altero morum vel mu-tationem producere, (eu certam & determinaramactionem, in corpus exercitam, certam qvoqve &

determinatam motus vel qvietis mutationem in eo-dem generare; adeo ut si vis qvaedam in corpusagens motum vel ejusdem mutationem qvamcun-qve produxerit, dupla duplum, tripla triplum, &

ita porro, excitabit. Id in qvotidiana st cuivisobvia experientia oculis, qvoties l.buerir, ulurpa-re possumus, Etenim experimur vim corpoii a-licui e loco movendo lussicientem non posie pro-ducere motum corpoiis altero majoiis, st vim

10

corpus minoris molis celerius itnpessentem corpussmajus non risi tardius movere. Vel ut exemplumsiatis evidens in medium proseramus» si, libra su»spensa, Isnci uni diversa pondera successive impo-namus,. st lancem alteram manu deprimere cone*mur, reipsa experimur majorem reqviri nisum,si pondus majus vel attollere, vel in luspenlo te»nere nitamur, qvam si pondus fuerit minus, stqvod dari' possit pondas, qvod elevare minimavalemini. Ponamus videlicet corpus decem librarumvim qvandam duobus celeritatis gradibus move»re ; si jam idem corpus celeritatibus qvatvor estmovendum, eadem vis huic effectui ncqvaqvampar erit, verum dupla ejusdem ntcessario est ad'»bibenda» similiter, aucta massa, vsis qvae movebascorpus dum decem erat librarum, celeritatibus utduo, idem dura viginti sit librarum celeritate pri-ori movere non valebit. Rationem horum phae»nomenorum antea significavimus» Inertia videlicetqvanritati materiae semper est proportionalis, itaut, aucta materia, Inertia corporis sejsiper auge»atur. Motum proinde corporis, qvem certa visgeneravit, aeqvalis modo & secundum contrariamdirectionem agens iterum destruere potis cst.

§. VI.siCtioni semper contraria (s' aequalis est reaciio ; sen cor•

/j porum duorum astiones in se mutuo aequales simi,(s in partes contrarias diriguntur ; (eu qvod eodem re.sidit , per aBiontm is reactionem aeqvales motus muta*tiones in corporibus in se indicem agentibus producuntur ,

11mutationes versus .contrarias partes mprnnuntur. A-

ctionem per mutationem sestus , cu]:is ratio contineturin subjeclo, qvod eundem mutat, definiunt Mesaphysi-tssi Cui cum sit opposita passio, eam ejusmodi mu-tationem slatus , cujus ratio continetur extra subjedium,cujus (latus mutatur, iidem nominant. Aelio .contrariaastieni alterius corporis dicitur, qvae sit contraria dtre-Bione, seu per direstionem in oppositam plagam tendentem,Reattio est asflo patientis in agens. His indicatis, i-.psa proposita Lex , qvam ceu basin & fundamen-tum ceterarum agnrolcimus, est explicanda. Pri-mum hujus Legis membrum actioni contrariamesse reactionem ponit. Agat videlicet corpus qvod-cunqve in aliud secundum directionem qvamcun-qve , corpus patiens reaget in corpus agens secun-dum directionem , qvae in directum jacet lineaedirectionis corporis agentis. Reagat enim, si fieripotest, corpus patiens in agens secundum directionemad lineam .directionis corporis agentis obliqvam .- nul-la sane erit ratio cur potius ab ea versus dextram,cjvatn versus sinistram declinet, & cur potius subhoc, non also angulo declinet. Qyare cum nihilsit sine ratione sufficiente , in neutram partem de-clinabit , adeoqve in directum jacebit lineae directio-nis agentis. Habemus igitur reactionem actionicontrarie esse oppositam. Alteram propolae Le-gis partem, qvod actioni corporis unius sit aeqva-lis reactio alterius, lub examen jam revocemus.Duo corpora durante conflictu in eodem spatio ve-luc immota teneri demonstrant Philosophi, Jam

12

vero te invicem in eodem spatio tanqvam immo-ta tenere neqveunr, nisi eadem vi juxta directio-nes contrarias se mutuo urgeant; nulla enim tumadest ratio , cur vis unius advectus vim alteriuspraevalear. In conflicto itaqve corpora aeqvali vite invicem urgent, conseqventer aeqvales mutatio-nes in (e mutuo producunt, teu actiones & rea-ctiones corporum in conflictu sunt aeqvales. Hincqvantum A premit B, tantum A premitur aB;sic ut idem B , sub iisdem de cetero circumstan-ciis, sortius premat reagendo , prout sortius pre-mitur ab A. Hinc vires corporum in conflictueorundem modificari paret, qvod prolixe satis tra-dunt shilolophi. Cum videlicet unum idemqve cor-pus qvibuscunqve corporibus impingentibus non ae-qvaliter retistae, verum sortius in id reagat, a qvomagis patiatur , debilius vero in id a qvominus, resisientiam vis Inertiae qvanritate percus-sionis, vel vis illius, qvae sorinsecus in id agit, mo-dificari , boc est, Inertiam per se indeterminatamqvanritate actionis determinari , utiqve parer. Etea prosecto tst ratio , cur cubus plumbeus uniusdigiti tantundem ponderis in aqva amittere videa-tur, qvantum est pondus aqvae unius digiti cubi-ci Item cur , homine in cymba sedente, alteram-qve cymbam aeqvalis ponderis & magnitudinis,sime eidem alligato , ad ie trahente , binae illaecymbae sibi eadem celeritate obviam ire cotispici-untur. Non desuerunt tamen,, qvi circa hanc nasurae Legem dissicultates nexuerunt, ex eadem con-

13

ckidendo, ne vel maximam qvidem vira motrict maliqvem in corpore retiam minimo motum exara-re valituram- si enim , inqviunt, actiones & re-actiones sunt aeqvales, mutuas operationes & tsse-ctus tollent, unde continua qvies erit, nullus au-tem morus (ubleqvetur. Verum vim & actionemcorporum consundunt, qvasi corpus vi tota in al-terum agat, cum tamtn vis, qva corpus impellitalterum, non sit major ea, qva alterum ipsi relistit;qvodsi qvae vires tum (upersuennt, eae alii actioniimpenduntur. Neqve nas moramur illorum eoatrapropolitam motus Legem argumenta, qvi dum o-innem corpori adimunt actionem etiam nullam inMiis reactionem admittunt- Adlumra enim actio-nis definitione a nobis in superioribus aliata , facileperspicitur hanc corporibus saepius vindicandam

esle, & proinde locum reactioni pariterconcedendum*

Hac occasione tantum..

V , ■ ‘ V s . -'

>

' *. *' ts / s&i V-.

’V; . !: