Latin: What is it · Web view(Having returned home, Davus now has to explain to his master...
Transcript of Latin: What is it · Web view(Having returned home, Davus now has to explain to his master...
Latin: What is it?
Latin was originally only the language of the city of Rome, but because of Roman expansion, became the dominant language of most of Europe, the Middle East and North Africa. It remained the official language of most of Europe throughout the entire Middle Ages and until a few hundred years ago. While spoken Latin developed many local varieties, the written language remained virtually the same, giving the people of Europe and Europe’s colonies around the world a standard language for literature, science, philosophy, religion, law and so forth.
Why Learn Latin? 10 Reasons Why!
1. Your language, the English language is over 70% Latin. (You probably didn’t know that, right???) However, intellectual, scientific and medical English words are closer to 100% Latin. This means that Latin is necessary to TRULY MASTER THE ENGLISH LANGUAGE. After studying Latin, you will notice that you almost never in your life will need to use a dictionary again! You will find studying medicine, science, and any kind of subject with special technical vocabulary an enormous amount EASIER!!! All L a tin words in this first paragraph are underlined to show how much of our language is actually Latin!
Even words like ‘because’ and ‘enter’ are Latin. Here is an example of how knowing Latin will make you master English: What does “irredentism” mean???
Ir- “not”Re-“back”De- “give”Nt-“ing”Ism-“an idea”
So, if you know Latin, you can easily figure out that the word means “the idea of not giving something back.”
2. Latin is spoken today by over 1,000,000,000 people around the world in its several modern forms:
Spanish ~ 500,000,000French ~ 250,000,000Portuguese ~ 240,000,000Italian ~ 70,000,000Romanian ~ 28,000,000Catalan ~ 13,500,000
Among numerous other Romance languages are Corsican, Emiliano-Romagnolo, Lombard, Occitan, Gascon, Piedmontese, Aromanian, Sardinian, Sicilian, Venetian, Galician, Asturian, Neapolitan and Friulian.
Latin is the older, traditional form of these languages and until recently, Latin was used for writing and reading, whereas these languages were used mainly for speaking. These languages use almost
1
100% Latin vocabulary. The main difference between these languages and Latin lies in some grammatical aspects and changes in spelling to accommodate changes in accent. However, all of these languages ARE STILL LATIN! The difference is about as much as between Shakespearian English and today’s English. By learning Latin, you are also learning these languages in their original form. In particular, their more intellectual, medical and scientific words tend to preserve a more exact Latin spelling than everyday household words, but in almost every case the modern word IS A LATIN WORD! By learning Latin, you are opening yourself up to 1,000,000,000 new potential friends and business contacts! Of course, you will find learning to read these languages much easier than learning to speak them…
Interestingly, German grammar is based on Latin grammar. Due to the heavy influence of the Roman Empire, which many Germans resided inside of, and then of the Roman Catholic Church on the Germans, which all Germans eventually belonged to, they standardized their language according to Latin grammatical principles. Therefore, learning Latin will also help you learn German later too, if you wish to pursue German studies.
Besides other European languages, learning any other language, for instance Korean or Arabic will be easier for you. Learning any other language is easier if you have already learned a second language first. Your memory and understanding of grammar patterns becomes so good that you can apply your language learning skills to master other languages very quickly.
3. Studying Latin improves your mastery of English grammar. Since Latin’s grammar is just about the opposite of English grammar, you improve your English grammar to perfection in order to translate Latin right.
4. Studying Latin, like studying any language improves your memory!
5. Studying Latin, like studying any language, improves your ability to speak clearly, thoughtfully and precisely in English, since you develop these skills while translating Latin to English.
6. Knowing Latin proves your are intelligent, hardworking, and tends to indicate that you are interested in culture, scholarship, history, philosophy, literature, science, medicine, law and so on. It says a lot about your character to employers, clients, coworkers, friends, and associates.
7. Knowing Latin creates a bond of shared interest with other Latinists around the world, opening up doors for friendships and cooperation.
8. Latin is necessary for an in-depth study of most of Western history, since virtually all important documents and works of literature from Roman times until the past few hundred years or so were written in Latin.
9. Latin study includes the reading of great works of literature in the Latin language, in part and in full. These works of literature, from philosophical, historical and poetical works of the Romans to accounts of the Crusades and Medieval theological treatises, et cetera, are chock full of wisdom and insight into how people act and think, and how they can be persuaded through clever writing and speaking.
2
10. Learning Latin makes you a member of a tradition going back thousands of years, which can be a source of pride and identity for you, and can give you a special connection with the past and future.
There are four qualities of Latin no longer widely held to be true:
1. Latin has magical powers to control nature, people and the universe.2. Speaking Latin gives you direct contact with angels and God.3. Latin heals the sick.4. Latin raises the dead.
But, believe them if you want!
Study tips for learning languages:
1. Copy out the language WITH UNDERSTANDING as much as possible until you are fluent with grammar and spelling. Burning the new language into your mind is the key thing to do. This is most easily done by copying out the language, and by writing out things in the language. In effect, this is “note taking” but it is more than that, it is “memory burning.” Bach copied out hundreds of musical works WITH UNDERSTANDING, in order to steal them for his private collection, without getting into trouble. He thereby learned how to compose his own and he became a world-famous composer. Once you have a solid handle on the basic grammar and vocabulary, you can stop copying, and focus instead on reading, speaking and writing.
2. Read OUT LOUD with understanding as much as possible. Reading out loud burns the language into your memory better than reading silently. In fact, reading any book out loud will make your memory of it three times stronger. The reason is that when you read silently, you are only using your eyes, but when reading out loud you are using your eyes, your ears, and the muscles in your mouth and tongue! Reading out loud is a powerful memory tool, and it also turns ink and paper into real speaking! LANGUAGES ARE MEANT TO BE SPOKEN! We as humans have a natural ability to learn spoken languages. Reading text out loud makes what you are doing into a spoken language!
3. FORGETTING THINGS IS OKAY! It is perfectly natural to forget things as you move along. Don’t feel embarrassed about looking up old words that you used to know, or old grammatical constructions. This is perfectly natural. Actually, you did not forget those old things completely, so when you look them up a second or tenth time, you are really just strengthening your memory even more!
4. PUZZLING over one sentence or phrase for a long time IS GOOD TO DO! You learn a thousand things from every sentence you decipher! In order to figure out the correct meaning of something you will have to consider and reject thousands of others! Your brain is doing more than you are aware of when you puzzle over short passages! YOU ARE NOT WASTING TIME EVEN IF IT TAKES YOU AN HOUR TO DECODE SOMETHING!
5. The verb TO BE is the most important verb and word in every language. It is the first thing you should learn. Once you learn it, you are basically half of the way there to learning the whole language. And, you will be able to speak the language already at a basic level, believe it or not! Virtually every sentence in every language contains the verb TO BE.
6. The most important part of any language is its grammar. Grammar is easy and quick to learn, so focus on it first!
3
TO BE – ESSE
INDICATIVE MOOD
Present TenseSingular Plural
1 Sum I am Sumus We are2 Es You are Estis You are3 Est He (or She) is Sunt They are
Imperfect TenseSingular Plural
1 Eram I was Eramus We were2 Eras You were Eratis You were3 Erat He was Errant They were
Future TenseSingular Plural
1 Ero I will be Erimus We will be2 Eris You will be Eritis You will be3 Erit He will be Erunt They will be
Perfect TenseSingular Plural
1 Fui I have been Fuimus We have been2 Fuisti You have been Fuistis You have been3 Fuit He has been Fuerunt They have been
Pluperfect TenseSingular Plural
1 Fueram I had been Fueramus We had been2 Fueras You had been Fueratis You had been3 Fuerat He had been Fuerant They had been
Future Perfect TenseSingular Plural
1 Fuero I will have been Fuerimus We will have been2 Fueris You will have been Fueritis You will have been3 Fuerit He will have been Fuerint They will have been
4
SUBJUNCTIVE MOOD (Usually means: “If…”)
Present TenseSingular Plural
1 Sim I might be Simus We might be2 Sis You might be Sitis You might be3 Sit He might be Sint They might be
Imperfect TenseSingular Plural
1 Essem I maybe was Essemus We maybe were2 Esses You maybe were Essetis You maybe were3 Esset He maybe was Essent They maybe were
Perfect TenseSingular Plural
1 Fuerim I have maybe been Fuerimus We have maybe been2 Fueris You have maybe been Fueritis You have maybe been3 Fuerit He has maybe been Fuerint They have maybe been
Pluperfect TenseSingular Plural
1 Fuissem I had maybe been Fuissemus We had maybe been2 Fuisses You had maybe been Fuissetis You had maybe been3 Fuisset He had maybe been Fuissent They had maybe been
You can replace the “maybe” with “perhaps” or any other word or construction that means mostly the same thing. Thus, “sim” can mean: I may be, I might be, I could be, If I were, If I be, etc… The point is that what you are taking about IS NOT A FACT. The SUBJUNCTINVE means that IT IS NOT A FACT you are talking about. It’s either an “if” or a “might be.”
Dictionary Entry:Sum (I AM) esse (TO BE) fui (I HAVE BEEN) futurus (THAT WILL BE)
Secret Tricks to Remembering this Stuff:“FU” starts off all the PERFECT TENSES – meaning “Have, had, or has been” So, if you see “fu-“ then you know it means he/she/I/we (etc…) HAVE/HAD BEEN something!!!
HE ends in “-t” ALWAYSWE ends is “-mus” ALWAYSYOU (plural) ends in “-tis” almost ALWAYS
5
THEY ends in “-nt” ALWAYSI in most cases ends in “-m”YOU (singular) in most cases ends in “-s”
Because “ESSE” (to be) was used more than any other verb in Latin, it ended up being a little weird compared to other verbs, as you will see later when we learn other verbs, but really all Latin verbs are very similar, so once you learn ESSE, you’ll find it very easy to learn the other ones.
Doing the following translations will help make you familiar with ESSE. Translate English into Latin (assume “boy/boys” unless otherwise specified, or it is YOU!:)
Key: Bonus = Good (boy/guy); Bona = Good (girl); Boni = Good (boys); Bonae = Good (Girls)
1. I was good.2. We were good.3. You are good.4. You guys (i.e. You plural!) are good.5. You girls are good.6. They are BAD!7. They were bad.8. They will be good.9. I have been good!10. I will be good.11. He might have been good.12. She might have been good.
13. I am ______ (insert your name: if male put a “-us” at the end; if female put an “-a” at the end)
14. They were good, perhaps...15. We had been good, maybe…16. You were a good girl.17. They were good girls.18. They WILL BE good girls.19. They were good boys.20. He was a good boy.21. It is good to be good!22. It is good to be a good girl!23. It will be good to be good!
DECLENSIONS!!!
Latin isn’t like English, which uses lots of little words called PREPOSITIONS to convey meaning. Instead of putting words like TO, FOR, OF etc in front of the word, the Latins put ENDINGS ON THE WORDS to mean the same thing. (Actually, they still used some prepositions and English uses some declensions (like ‘s, -s) so you won’t really find it ALL THAT HARD to get the idea of declensions!) Many languages around the world depend on declensions for meaning, so if you plan on learning any other languages, then Latin is a good start for you! Korean, for instance depends almost entirely on declensions to convey meaning.
NOMINATIVE CASE – This is for the thing that is the DOER in the sentence. So, BOB slaps the fish. Here, BOB would be the nominative word.
ACCUSATIVE CASE – This is for the thing that has something done to it. So, Bob slaps the FISH. Here, the FISH would be the accusative word.
6
GENETIVE CASE – This is for something that owns something else. So, BOB’S hand slapped the fish. Here, BOB’S is the genetive word. And, the ‘S is the English genetive declension. So, see!!! You already know about declensions!
DATIVE CASE – This is for something that is getting something else. So, Bob is giving the FISH a slap. Here, the FISH is the dative word.
ABLATIVE CASE – This is for what you are using. So, Bob is slapping the fish with his HAND. Here, HAND is the ablative word.
LOCATIVE CASE – This is for where something is. So, Bob slaps the fish at SEA. Here, SEA is the locative word, because it is telling you WHERE the thing (in this case the slapping) is happening.
VOCATIVE CASE – This is for shouting out to get someone’s attention. So, yo, BOB, slap that fish! Here, BOB is the vocative word. You could also write: Hey BOB, slap that fish! Or even: BOB, slap that fish!
The nice thing is that in spite of all these handy declensions, the Latins still used lots of prepositions (like AD, INTER, CUM etc) so you can often still read Latin without having mastered all the declensions. DON’T WORRY ABOUT IT! And, they normally only use the first (female) and second (male and neuter) declensions, and within these, normally only the nominative, genetive, dative and accusative cases!
In Latin there are two main types of declensions and three less common ones. 1st is for female things. 2nd is for male and neuter things. 3rd is for things they couldn’t figure out if they were female, male or neither. 4th and 5th are for weirdo words left over from prehistoric times, before people knew how to spell.
Basic endings of the declensions: Copy the chart and highlight the most used ones!SingularCase 1 f. 2 m. 2 n. 3 mf 3 n. 4 m. 4 n. 5 f.Nominative -a -us -um -us -u -esGenitive -ae -i -i -is -is -us -us -eiDative -ae -o -o -i -i -ui -u -eiAccusative -am -um -um -em -um -u -emAblative -a -o -o -e -e, -i -u -u -eLocative -ae -i -i -i, -e -i, -e -i ? ?Vocative -a -e -um -us -u -esPluralCase 1 f. 2 m. 2 n. 3 mf 3 n. 4 m. 4 n. 5 f.Nom/Voc -ae -i -a -es -a -us -ua -esGenitive -arum -orum -orum -um -um -uum -uum -erum
7
Dat/Abl/Loc -is -is -is -ibus -ibus -ibus, -ubus -ibus -ebusAccusative -as -os -a -es -a -us -ua -es
Lesson 1: Marcus has to wait (http://www.learnlangs.com/latin/, January, 2011)
TextHic est Marcus, ibi est Titus.Titus in Colosseo sedet et gaudet, nam Aemilia iam adest.Marcus dolet, nam Cornelia cessat.Iam Aemilia rogat: "Ubi est Cornelia?"Et Titus: "Cornelia cessat."Subito Marcus vocat: "Ibi Cornelia est, ibi stat!"Ridet et gaudet.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:in Colosseo: in the Colosseumcessat: (she) has people wait for her
Vocabularyest he/she/it is F: estadest he/she/it is there
rogat he/she/it asks interrogatestat he/she/it stands (there) static
vocat he/she/it shouts, calls vocationdolet he/she/it feels pain, regrets dole, condolence
gaudet he/she/it is happy D: Gaudiridet he/she/it laughs deride, risible
sedet he/she/it sits seat, sedentaryet and; also F: et
hic here iam already; now EO: jam
ibi there nam because; namely
subito suddenly I: subitoubi where ubiquitious
8
Lesson 2: Acquaintances everywhere
Text
Nunc Marcus et Cornelia, Aemilia et Titus sedent et gaudent, namLucius et Gaius appropinquant; rident et salutant. Cornelia narrat:"Hodie etiam Tullia et Claudia adsunt. Ecce! Ibi sedent."Gaius rogat: "Cur Quintus non adest?"Tum Marcus: "Quintus aegrotat, sed ibi sunt Titus et Aemilia!Ludus non solum me delectat, sed etiam..."Subito Aemilia vocat: "Ecce elephantus, ecce simia!"Claudia et Cornelia et Aemilia gaudent et rident.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:aegrotat: (he) is illsimia: monkey
Vocabularyappropinquat he/she/it approaches approximate
delectat he/she/it pleases, delights delectationnarrat he/she/it tells, reports narrator
salutat he/she/it greets salutesunt they are
ludus game, show; school interludeelephantus elephant elephant
me me mecur why?
ecce! See! There! Voilà! etiam also, even
hodie today, nowadays EO: hodiauhnon not I, F: non
nunc now D: nun
sed but EO: sed
solum just, only, merely I: solo; F: seul
tum then, afterwards, at that time
non solum... sed etiam not only..., but also
9
Lesson 3: The gladiators arrive
Text
Marcus non ridet, sed murmurat: "Elephantus! Simia!Ubi sunt Syrus et Barbatus? Cur tuba non sonat?"Tum amica: "Fortasse adversarii hodie non pugnant."Etiam populus murmurat, quod Syrus et Barbatus nondum adsunt;subito autem tubae sonant, populus tacet,adversarii intrant, stant, salutant.Nunc populus gaudet et clamat, et Marcus vocat:"Me neque elephanti neque simiae,sed ludi et gladii et tubae delectant."Amici et amicae rident.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:murmurat: (he) grumblessimia: monkey
Vocabulary
clamat he/she/it screams, shouts claim, ac-clamation
intrat he/she/it enters pugnat he/she/it fights pugnacious
sonat he/she/it sounds sonatatacet he/she/it is silent tacit
amica (female) friend, girlfriend
amicable; I: amica; E: amiga
amicus (male) friend, boyfriend I: amico; EO: amiko; E: amigo
tuba tuba, trumpet tubaadversarius opponent adversary
gladius sword gladiatorpopulus people, audience popular
autem but, however fortasse perhaps
neque / nec and not, also not; but not EO: nek
nondum not yet quod because, that
neque... neque neither... nor
nec... nec neither... nor (short for "neque neque") EO: nek... nek
10
Lesson 4: The fight
Text
Iam Barbatus Syrum temptat.Gladii crepant, populus adversarios incitat,nam pugnae turbam valde delectant.Etiam Marcus gaudet et clamat,nam ludos et pugnas libenter spectat;Corneliam autem ludi non delectant: itaque sedet et tacet.Marcus amicam rogat: "Cur pugna te non delectat?"Cornelia non respondet.Subito Syrus adversarium temptat, vulnerat.Turba clamat, sed Cornelia lacrimas non iam tenet.Neque Marcum nunc ludus delectat.
Vocabulary
crepat he/she/it clanks, creaks, clashes crepitation
incitat he/she/it incites, provokes incite
spectat he/she/it watches spectatortemptat he/she/it tries, attacks attempt, temptation
vulnerat he/she/it wounds, hurts vulnerablerespondet he/she/it answers respond
tenet he/she/it holds, holds back tenant; F: tenir
lacrima tear lachrymose; I: lacrima
pugna fight pugnatious; L3: pugnat
turba crowd turbulent
te you (singular, Accusative) F, I: teitaque therefore
libenter with pleasure, willingly, gladly D: liebend gern
valde very, very much, a lotnon iam not anymore
quod because, thatVisiting ClaudiusHodie Marcus et Cornelia amicum visitant. Iam hortum intrant.Claudius amicos salutat. Rogat: "Ubi sunt Titus et Aemilia?" Marcus respondet: "In Colosseo sunt, ubi pugnae turbam delectant.Sed Corneliam ludi non delectant. Itaque in Colosseo lacrimas nontenet; nam ibi adversarii pugnant." Claudius ridet: "Ecce, hicadversarii neque temptant neque vulnerant! Sed hortus te fortassedelectat!"Reading vocabulary:
11
visitant - they visithortus - gardenIn Colosseo - in the Colosseum
Lesson 5: Different interests
Text
Marcus forum amat;nam ibi tot aedificia, templa, monumenta sunt.Monumenta et templa et aedificia Marcus libenter spectat;imprimis autem rostra Marcum invitant.Ibi diu stat et auscultat.Et Corneliam forum delectat, nam ibi tot tabernae sunt.Corneliam tabernae invitant.Gaudet, cum aurum et argentum videt.Marcus autem cogitat: "Cur Cornelia gaudet et ridet,cum aurum et argentum spectat? Certe aurum et argentum Corneliam delectant, certe dona exspectat!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:rostrum: beak, rammer of a ship; rostra (Plural): rostrum, platform (on the forum in Rome, itswalls were ornamented with captured rammers)auscultat: he/she/it listens (to the speakers who talked to the crowd)taberna: shop
Vocabularyamat he/she/it loves I: amare; EO: ami
cogitat he/she/it thinks, intends cogitate
exspectat he/she/it waits, waits for sb. expect; L4: spectat
invitat he/she/it invites invitevidet he/she/it sees video
aedificium building edificeargentum silver Argentina
aurum goldauriferous [derived from aurum + ferre ("carry")];
F: ordonum present, donation F: donner
forum Forum, marketplace forum
monumentum monument monumenttemplum temple, holy site temple
tot so manycerte certainly, surely certain
cum (always) whendiu long, for a long
12
time
imprimis especially, mainly
Lesson 6: A foolish prejudice
Text
Marcus magnas divitias non possidet,itaque neque multa neque magna dona dare potest.Marcus non est Croesus; sed Cornelia puella est,et "cunctae puellae diu et libenter tabernas spectant, aurum et argentum valde amant saepeque multa dona exspectant".Sic Marcus cogitat, sed stultus est;nam Cornelia neque magna neque multa dona exspectat.Grata et contenta est, quod Marcus amicus bonus et fidus est,
quod non solum ludos, sed etiam theatra amat.Nam theatra Corneliam imprimis delectant:Gaudet et ridet, cum fabulas spectat,et cum populus clamat, clamat et Cornelia.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:dare: to giveCroesus: legendary rich king of Lydiataberna: shop
Vocabularypossidet he/she/it possessespotest he/she/it can potency
divitiae (always plural)
treasures, riches, wealth
fabula story, theatre play fable; fabulouspuella girl
theatrum theatre theatrebonus, -a, -um good, efficient bonus; F: bon
bonum the good, possession
contentus, -a, -um content, satisfied content
cunctus, -a, -um complete, whole; Plural: all
fidus, -a, -um loyal, reliable fidelity
gratus, -a, -umgrateful; comfortable, dear, welcome
grateful
magnus, -a, -um big, important
magnify; magnanimous
[magnus + animus (soul, spirit)]
multus, -a, -um much, many, abundant multitude
stultus, -a, -um stupid, foolish stultify-que (attached to a word) and
13
saepe often
sic (with verbs) so, this way sic
Lesson 7: Good friends?
Text
(Cornelia waits in front of the Marcellus theatre for Marcus. Suddenly her friends Tullia and Aemilia appear...)T: Cur hic sedes, Cornelia? Num Marcum exspectas?C: Non erras, amica. Marcum exspecto, sed iam timeo, quod cessat.(Tullia et Aemilia rident)C: Cur ridetis, amicae? Cur vos tam laetae estis?A: Ridemus, quod tam stulta es, quod hic sedes et amicum exspectas.T: Nos numquam amicos exspectamus, nos non tam stultae sumus. Amici nos exspectant.C: Libenter Marcum exspecto, quod amicus fidus et bonus est.A: Amici fidi et boni rari sunt. Fortasse Marcus iam aliam amicam amat; nam non solum ludi clari et forum antiquum et theatra Marcum invitant, sed etiam formosae puellae! (Cornelia tacet)T: Cur taces, Cornelia? Num erro?C: Certe erras, pessima, nam ibi Marcus stat, me exspectat! Oh, quam laeta sum! - Hic sum, Marce, hic te exspecto! ---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:cessat: he/she/it has people waitformosae: pretty, beautifulpessima: "you snake" (pessimus: the worst)
Vocabularyerrat he/she/it errs, is wrong err
timet he/she/it is afraid timidalius, alia, aliud a different one alias
antiquus, -a, -um old, venerable antiqueclarus, -a, -um light, clear, famous clarity; D: klar
laetus, -a, -um happyrarus, -a, -um rare, isolated rare
nos we; us (Accusative) F: nous, I: noi
vos you (Plural); you (Plural Accusative) F: vous, I: voi
num?by chance? Hopefully not? (question particle that suggests the answer "No")
numquam nevertam (with adjectives and adverbs)
so, to such degree, in such manner
tantamount; F: tant
14
quam (with adjectives and adverbs)
how
Invitation to the theatreAemilia: "Hodie te invito, Tite! Fabula bona est!" - "Oh, quam gratus etlaetus sum, Aemilia! Amica bona es, et amicae bonae rarae sunt." (later)Iam Titus et Aemilia theatrum clarum intrant. Subito Titus vocat: "Ecce,ibi est Quintus." Aemilia autem Quintum rogat: "Salve, Quinte! CertePaulam exspectas?" - "Erras! Paulam non iam exspecto; iam adest; ibistat. Hodie non nos amicas invitamus, sed amicae nos (invitant)."Reading vocabulary:Salve - Hello (literally: be well!)
Lesson 8: Marcus as tourist guide
Text
Epicharmus et Demaratus amici Corneliae et Marci sunt.Patria Epicharmi et Demarati Graecia est, sed cunctos Graecos iuvatterras alienas videre, diu ibi esse, templa dearum et deorum spectare,monumenta clara oppidorum antiquorum visitare.Itaque libenter antiqua aedificia populi Romani spectare solent -et Marcus cuncta templa deorum, cuncta monumenta Romanorummonstrare properat.Marcum iuvat fabulas antiquas narrare;neque amici dubitant miram Marci scientiam laudare.
Vocabularydubitare to doubt, hesitate dubious
iuvare to please, delightiuvat it pleases, it is fun
laudare to praise laudmonstrare to show de-monstrate
properare to hurryvisitare to visit visit
solere to be used to, be in the habit
esse to be I: esseredea goddess deity
patria native country, home, home town patriot
scientia knowledge, science science
terra land, earth terrestrial
deus god deityoppidum town, fortress
alienus, -a, -um strange, alien; disinclined alien
mirus, -a, -um wonderful, strange, amazing miracle
Graecia GreeceGraeci the Greek people
Graecus Greek (adjective), a Greek man Graecum
Roma Rome RomeRomani Romans Romans
Romanus Roman (adjective), a Roman man Roman
15
Lesson 9: On the Capitol
Text
Marcus Epicharmo et Demarato hodie Capitolium monstrare studet."Ecce, hic populus Romanus summo deo immolare solet, ibi Minervaereginaeque deorum."Tum Epicharmus: "Capitolio igitur unus deus et duae deae praesident."Et Marcus: "Non erras, amice; hic feminae multum valent. ItaqueMarcus Porcius 'Romani', inquit, 'cunctis populis imperant, Romanisautem feminae imperant - et Romani feminis parent.' "Tum Demaratus: "Igitur Marco quoque Cornelia imperat, et MarcusCorneliae parere debet ut servulus."Amici Graeci diu et valde rident. Tandem et Marcus ridet.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:duae (Nominative Plural Feminine): twopraesidere: to give shelterMarcus Porcius: famous Roman politician, also known as Catoservulus: (small) slave
Vocabularyimmolare to sacrifice
imperare to order, command; rule Imperative; emperor
debere must, to have to; to owe debt, debenture
parere to obey
studere to endeavour, exert oneself, take pains study
valere be healthy; have influence, be of value value, F: valoir
inquit (inserted in speech) he/she says; he/she said
femina woman feminineregina queen
summus the uppermost, supreme sum, summitunus one, a single one union
igitur therefore, and so, accordinglymultum much, very L6: multus
quoque also, tootandem finally
ut like, asmultum valere have a lot of influence
16
Lesson 10: Sacrifices and festivals
Text
Postea amici cum Marco in foro Romano magnam pompam exspectant. In Via Sacra stant, aedificia clara fori spectant, multa rogant.Iam pompa praeclara ex templo Vestae appropinquat, etMarcus amicis de deis et templis et sacrificiis Romanorumnarrat.Epicharmus autem: "Romani", inquit, "deos deasque magnacum diligentia curant, in aris deorum multas hostias immolant.Certe Romani iram deorum dearumque non minus timent quamservi iram dominorum."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:pompa: processionVia Sacra: the Holy Street (from the Forum to the Capitolium)hostias: (animal) sacrifice
Vocabularycurare to care for; worship; nurse, cure cureara altar
diligentia care, diligence, conscientousness diligence
ira anger, rage irate, ire via road, street via
dominus mister, master dominant
servus slave serve, servant
sacrificium sacrifice sacrifice
praeclarus shining, wonderful, excellent L7: clarus minus less minus
postea afterwards, latercum with, together with magna cum laude
de from, about F: de
ex (also: e) from, out of..., since deus ex machina,ex-patriate
in in, on in
magna cum diligentia with a lot of diligence
non minus... quam not less... than
17
Lesson 11: "Just to the Gods"
Text
(The conversation from last lesson is continued)Sed Marcus: "Sine dubio templa deorum summa diligentia curamus,deos sacrificiis praeclaris placamus.Certe nos ceteros populos iustitia superamus.Nam nos iusti sumus in deos.Vos Graeci autem deos fabulis irridetis.Pro veris deis scurras habetis."Tum Demaratus: "Cur nos vituperas, Marce, quod deos interdumfabulis irridemus?Sine dubio veri dei ira vacant, et certe bonis iocis gaudent et rident."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:in (with Accusative): to, towardsscurra: clown
Vocabularyplacare to calm, appease; reconcile placate
superare to excel, outdo, beat superior
vacare lack, to be free of vacant, vacuum
vituperare to blame, criticise vituperate
habere to have, hold, possess D: haben
irridere to laugh at, deride L1: ridere
iustitia justice justice
iocus jest, joke, fun jokedubium doubt dubious
vinum wine I: vino, F: vinceteri (Plural) the rest, all others et cetera = etc.
iustus just, legal justverus true F: verité
interdum sometimespro for; instead of; pro pro
sine without EO: sen sine dubio without doubt, doubtlessly
iustitia superare to excel in justice
18
Connoisseurs of wineClaudius vina e Graecia importat; sine dubio vina bona sunt.Itaque interdum amicos invitat; hodie quoque amici Claudium visitant.Deos sacrificio placant; tum vino bono et multis iocis gaudent.Claudius Epicharmo et Demarato narrat: "Magna diligentia vinaGraeca curo, quod bona sunt. Sed etiam vina Romana amo;imprimis Falernum (vinum) cetera vina elegantia superat. Ecce!Hodie vos Falerno delecto!" Cuncti scientiam Claudii laudant,vino bono gaudent.
.Reading vocabulary:importare - to importFalernum - Falernian wine (wine sort from Northern Campagna)elegantia - taste, "bouquet"
Lesson 12: Gods on stage
Text
(The conversation from last lesson is continued)Tum Epicharmus: "Et Cornelia et tu, Marce, in theatro libenter fabulasspectatis. Itaque tibi certe Amphitruo Plauti notus est: Iuppiter cumMercurio Alcmenae appropinquat..."Et Marcus: "Mihi cunctae fabulae Plauti notae sunt cunctaeque medelectant, imprimis autem Amphitruo.Nihil magis rideo, quam cum Mercurius scalas portare debet."Epicharmus autem: "Gaudemus igitur et ego et tu in theatro, et te et meiuvat fabulas Plauti spectare."Nunc Marcus ridet et "Vos Graeci", inquit, "nos Romanos eloquentiasuperatis. Non ignoro. Ecce, a vobis victus neque tamen maestus sum.Vos non iam vitupero, sed vobiscum rideo."Et Demaratus: "Gaudeo, quod nobiscum rides, Marce; nam iuvat ridere."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Amphitruo: name of a play (Nominative!) scala: step; Plural: the laddervictus: defeated
Vocabularyignorare not know ignore
portare to carry, bring portable
eloquentia eloquence eloquence
maestus sad, grieved
notus well-known noted
ego I egoism
tu you F, I: tu
nihil nothing nihilism
a / ab from, sinceabduct: ab (away from) + ducere
(lead)
magis more, in higher degree magistrate
tamenin spite of that, nevertheless, still, yet
EO: tamen
non ignorare to know very
19
well
et...et as well as,
both... and...
Lesson 13: An unfriendly inn
Text
(Tired of walking and discussing, Marcus and his Greek friendsenter an inn, where there seems to be lively talking going on:)In caupona iam multi viri sedent valdeque clamant:"Vita Romanorum liberorum nunc misera est!""Graeculi villas pulchras, multos agros, magnas divitias possident! Nosnihil habemus nisi vitam miseram!""Vir bonus et integer hodie nihil valet. Itaque neque ego neque tu valemus.""Et cur vos nihil valetis? Quod maesti et fessi hic sedetis, quod invitilaboratis, quod scientia vacatis! Ecce Graeculi nos eloquentia et scientiasuperant. Graeculi medici sunt et magi et funambuli. Graeculi soli nihil ignorant...""Cur non taces de medicis Graecis: Romanos laeti necare solent!""Nos non pueri sumus, sed viri. Quin cunctos Graecos fugamus?"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:caupona: innGraeculi: "small Greeks" (derogative, compared to Graeci) magus: magicianfunambulus: rope-dancerquin: why not?
Vocabulary
fugare to drive away, chase away
laborare to work, endeavour; suffer labour
necare to kill necropolis
villa, -ae villa, country house village
vita, -ae life vital
medicus, -i doctor, physician medicine
ager, agri field, land; region agriculture
puer, pueri boy F: puérile
vir, viri man virilefessus tired, exhausted
invitus unwillingly, reluctantly
solus alone, just, solely solointeger, -gra, -grum integer, untouched integer
liber, -ra, -rum free, independent liberal
miser, -ra, -rum
miserable, unhappy miserable
pulcher, -chra, -chrum nice, beautiful pulchritude
nisi if not; except
nihil ignorare to know everything
nihil valere to have no influence
nihil nisi nothing but; just
20
Lesson 14: Always trouble with the Greeks
Text
(The Romans get angrier:)"Cur superbiam Graecorum sustinemus?""Nos Romanos barbaros vocant, se tantum humanos et doctos putant.""Multi Graeci servi Romanorum sunt - servi?Sine dubio multi servi Graeci dominis suis imperant,et domini servis parent, inviti quidem, sed parent -nam servi dominis eloquentia et industria sua cari sunt.""Quis liberos Romanorum docet? Graeci!Cuius fabulas spectamus? Graecorum fabulas!Cui ut pueri paremus? Graecis!Quem doctum et humanum putamus? Graecos!De quo semper disputamus? De Graecis!Et quid nobis restat? Emigrare e patria! Iam enim GraeciRomam occupant, iam nos fugare parant."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:restare: to remainemigrare: emigrate
Vocabularydisputare to discuss disputeoccupare to occupy occupy
parare to prepare, intend D: parat
putare to believe, consider com-puter
docere to teach D: Dozent
sustinere to sustain, endure sustain
industria, -ae diligence, industry industry
superbia, -aehaughtiness, arrogance, proudness
Old French: superbe
liberi, -orum children L13: liber
barbarus, -i
barbarian, foreigner; adjective: uneducated
barbarian; F: barbare
carus, -a, -um dear, expensive, valuable
I: caro, EO: kara
doctus, -a, -um educated, learned doctor
humanus, -a, -um
human, humane, humanophile, learned
human
quis? who?quid? what?
suus his, her I: suo
seoneself (Accusative Singular / Plural)
I, F: se
sibi oneself (Dative Singular / Plural)
enim namely, that is to say
21
quidem in truth, certainly, indeed, at least
semper always I: sempre
22
tantum only
Lesson 15: Silence is golden
Text
Iam Epicharmus Marcum rogat: "Cur isti viri tantopere clamant?Cur nos Graecos contumeliis violant?"Sed Marcus: "Tace, Epicharme! Tace et tu, Demarate!Ecce, isti viri iam quieti sunt. Vitate igitur rixam, amici!"Sed unus e viris Romanis Graecos rogat:"Num patria vestra Graecia est, pueri?"Graeci nihil respondent, sed Marcus: "Graeci sunt, non nego,sed amici mei! Es igitur quietus et abstine contumeliis et iniuriis!"Ceteri autem viri clamant: "Cur vos iuvat in Italia nostra esse?Cur non in parvis oppidis vestris manetis? Cur Romam nostramintrare audetis? Properate abire, nisi...""Este quieti" Marcus clamat, "este humani!"Viri autem "Move te cum amicis tuis! Nos neque Graecos nequeamicos Graecorum amamus!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:isti: those thererixa: quarrelabire: go awayse movere: here: vanish
Vocabularynegare to deny, refuse negative
violare to injur, violate violate
vitare to avoid, shun F: éviter
abstinere to hold off, abstain abstinence
audere to dare audacious, audacity
manere to remain, stay, endure, abide by per-manent
contumelia, -ae insult, blow
iniuria, -ae injustice
Italia Italy I: Italiaparvus, -a, -um small, little
quietus, -a, -um quiet, calm quiet; F: inquietmeus, -a, -um my
23
tuus, -a, -um your (singular)
noster, -tra, -trum our F: notre; I: nostrovester, -tra, -trum your (plural) F: votre; I: vostro
tantopere so much, to such degree
non negare to admit openly, claim (double negative -> positive)
Lesson 16: The situation becomes critical
Text
Marcus autem: "Ego manebo et amicos meos adiuvabo!"Tum Romani: "Si tu Graecos adiuvabis, et tibi et amicis tuis malumdabimus!""Tum vos non iam iuvabit hic esse! Immo vero timebitis et horrebitis.""Gaudebimus, si maesti vos movebitis!""Nos cunctos Graecos fugabimus, Romam nostram liberabimus, nobisdivitias parabimus. Tum demum laeti et contenti erimus.""Cuncti Romani nobis grati erunt et gaudebunt!""Neque ego tum maestus et miser sedebo, sed opulentus ero. NuncGraeci multas villas, multos agros possident: mox erunt Romanorum.Nunc nobis nihil est nisi vita misera, mox autem et tibi et mihi magnaedivitiae erunt! Tum nos vino bono et cibis iucundis implebimus!"Subito magnus Molossus in caupona stat, valde latrat, cunctosRomanos fugat.Et Marcus: "Ecce! Nunc unus Graecus - nam Molossus sine dubioGraecus est - multos Romanos terret!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:malum: here: beatingse movere: to vanishMolossus: bulldog (huge race of dogs from Epirus, North-West Greece)caupona: innlatrare: to bark
Vocabulary
adiuvare to help, aid, assist L8: iuvare
dare to give L5: donum
liberare to liberate liberate
horrere to shudder at, be horrified at horror
implere to fill implement; F: plein
terrereto frighten, terrify, scare away, deter
terror
cibus, -i food I: cibo
iucundus, -a, -um
agreeable, pleasant
L8: iuvare, F: Joconde
opulentus, -a, -um
wealthy, splendid opulence
demum finally
immo by all means; to the contrary
mox soon, then
si if F: si
vero in truth, indeed F: verité
immo vero however, to the contrary
24
tum demum then finally, only at that time
Lesson 17: The good old days
Text
(Marcus and his friends remain at the inn. The bulldog is rather friendly to his "compatriots" and Demaratus talks about the time when his country wasn't occupied by the Romans:)"Multa saecula Athenae, patria mea, liberae erant. Nos Graeci liberi eramuscuncti, dum in nostris oppidis liberi habitabamus.Interdum tyranni in nonnullis oppidis regnare studebant, sed Graeci vitamliberam valde amabant et tyrannos ut adversarios fugare solebant."Tum Epicharmus: "Pisistratus quidem multos annos imperium Athenarumobtinebat, quod bonus et iustus erat..."Sed Marcus: "Dionysius autem Syracusanis totidem fere annos imperabat, quamquam neque bonus neque iustus, sed iniustus et malus erat: Populum enim iniuriis terrebat, multos viros integros necabat. Dionysio quidem magnum regnum, magnae divitiae erant; neque tamen beatus, immo vero miser erat, quod semper insidias timebat."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Athenae (plural): AthensAthenarum: (here:) over AthensSyracusani: (plural) citizens of the antique city Syracus on Sicilytotidem: as many
Vocabularyhabitare to live F: habiter
regnare to reign, rule reign
obtinere to hold, keep, maintain; obtain obtain
insidiae, -arum (pl) treachery, ambushes, conspiracy insidious
annus, -i year annals; Anno Domini
tyrannus, -i tyrant tyrant
imperium, -i sovereignity, realm, command imperialism
regnum, -i kingdom, rule reign; I: regnosaeculum, -i century, era F: siècle
beatus, -a, -um happy beatificationiniustus, -a, -um unjust L11: iustus;
25
injustice; F: injuste
malus, -a, -um bad, wicked, evil malevolent; F: malnonnulli, -ae, -a (pl) some, several "not-zero"
dum as long as, while EO: dumfere about, almost; generally
quamquam although EO: kvankam
Lesson 18: Damocles' sword
Text
"Ego", inquit Epicharmus, "cunctos tyrannos miseros esse video. Quis enimignorat tyrannis semper insidias imminere? Itaque ne tyranni quidem putantvitam suam beatam esse. Si placebit, vobis parvam fabulam de Dionysionarrabo..."Tum Marcus: "Placet, nam constat te semper pulchras fabulas narrare."Et Epicharmus: "Damocles, unus ex amicis Dionysii, divitias tyranni semperlaudabat, Dionysium fortunae filium esse praedicabat.Aliquando tyrannus: 'Quid, si demonstrabo te errare meque non tambeatum esse, quam tu putas? Te hodie ad cenam invito.'Iam Damocles laetus triclinium intrat. Videt mensas bonis cibis abundare,gaudet servos verbis suis parere - subito autem horret: Desuper gladiusimminet, et apparet gladium saeta equina pendere!Et Dionysius: 'Ecce fortuna tyrannorum! Num me esse beatum adhuc putas?'"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:ad cenam: to a mealtriclinium: dining-halldesuper: from abovesaeta equina (Ablative): on a horse's hair
Vocabulary
abundare to overflow, abound abound
constat it is certain constant
demonstrare to show, prove demonstration
praedicareto warn, admonish, foretell
predicate, prédire
servare to save, preserve re-servation
apparereto appear, to become obvious
appear
apparet it is obvious, it is clear
apparent; F: il appert
imminere to be imminent,
imminent
threaten
placere to please, be agreeable to I: piacere
placet it is agreed, it seems good I: piacet, F: plait
pendereto hang, depend, be suspended
pendant; pending
cena, -ae food, meal I: cenare, E: cena; F: la Cène
fortuna, -ae fate, luck; fortune fortune
mensa, -ae table (with food)
D: Mensa; F: com-mensal
filius, -i son filial; I: figlio
verbum, -i word verbal; verb
26
adhuctill then, till now, still, besides, yet
aliquando at any time,
sometimes
ne... quidem not even...
tam... quam as... as possible
Lesson 19: Roaming Davus
Text
(While Marcus talks with his friends, he sees Davus, the slave of one ofhis friends, passing by the inn. Since that one likes to roam in the city, Marcus calls him:)M: Heus tu, quo is?D: Eo, ehem, immo vero ibam, nam nunc tu me tenes et rogas...M: Quo ibas, furcifer?D: Ibamus, Marce, nam Gallus mecum it...M: Si Gallus tecum ibit, tutus ibis. Constat enim cunctos Gallos viros firmos esse.D: Sed meus Gallus vir firmus non est. Ecce, ante templum stat neque in templum ire audet propter te; timidus enim est.M: Apparet nonnullos Gallos timidos esse. Sed satis de Gallis! Quo nunc ibitis?D: (tacet)M: Respondebo pro te: "Per cunctas vias ibimus, cuncta templa preateribimus, postremo ad circum adibimus, quo cuncti otiosi eunt."D: (ridet)M: Quid rides? Vos non in circum ibitis, sed statim ad dominos vestros redibitis neque per cunctas vias errabitis. Quid exspectatis? I, Dave! Abi, Galle! Properate! Abite!---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:heus: hey, hallo!ehem: hmm, ahem...furcifer: rascalotiosus: do-nothing, idler
Vocabularyire to go EO: iri
abire to go away D: Abitur
adire to approach; attack
praeterire to pass (by), omit
redire to go back, return
circus, -i circus, circle circus
firmus, -a, -um strong, firm, solid firm
timidus, -a, -um fearful, timid timid
tutus, -a, -um safe tutor
postremo finally
27
quo?where? Whither? To which place?
quo vadissatis enough satisfaction
28
statim immediately
ad (+ Acc.) to
ante (+ Acc.) in front of
in into, toward; against
perthrough; throughout; because of
propter near, on account of, because of
Lesson 20: Davus lies
Text
(Having returned home, Davus now has to explain to his master where hehad been all the time - and he tells an amazing tale:)Modo Via Lata ibam, sed ecce: Gallus, vir firmus, me capessit et clamat:"Quo vadis, furcifer?"Ego trepido et: "Va-vado", inquam, "vadebam..."Gallus autem: "Nunc vade mecum! Nisi vades, te traham!"Ego a nonnullis viris auxilium peto, virique e Gallo quaerunt: "Quo puerumducere paras?"Tum Gallus: "Fugitivus est, dominusque puerum suum repetit. Officia quidemspernit, sed mox in agris laborabit!"Statim viri rident et: "Pete ab aliis auxilium, et tu, Galle, trahe puerum! Vadite!"Cedebam igitur cum Gallo, diuque me trahebat; ego autem a deis auxiliumpetebam - et ecce: Evado, ad dominum meum propero, cunctisque deisgratus sum!---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Via Lata (Ablative): on the Via Lata (a street in Rome)furcifer: rascalfugitivus: slave who fled
Vocabularytrepidare to tremble trepidation
capessere to catch
cedere to go, give way, yield cede
ducere to lead; draw; consider con-duct; I: Duce
petere to ask; to strive; to demand petition
repetere to request back; to repeat repetition
quaerere to seek; examine; ask; obtain question
spernere to reject spurn
trahere to drag tractor
vadere to go, walk e-vade
evadere to go out, escape evade
29
inquam I say; I said L9: inquit
auxilium, -i help, support auxiliaryexemplum, -i example example
officium, -i office; obligation; duty office
modo only; now; just now
auxilium petere to request support
Lesson 21: Tyrants, enemies, foreign rulers
Text
(While few people believe in Davus' story, Demaratus tells Marcusmore about Greek history:)"Tandem Syracusani filium Dionysii tyranni fugaverunt, et Athenis viriintrepidi filiis Pisistrati insidias paraverunt. Hipparchum necaverunt,Hippias fugam capessivit. Mox autem patria mea in summo periculofuit; iam Persae cum magnis copiis adibant, oppida et templa delebant.Sed nos e patria exiimus, feminas liberosque in insulam propinquamtransportavimus. Tum a deis auxilium petivimus, arma capessivimusPersasque superavimus, quamquam copiae nostrae parvae, Persarumcopiae magnae fuerunt."Tum Marcus: "Vobis summam gloriam paravistis, quod tot adversariostanta victoria superavistis."Et Demaratus: "Tum concordia Graecorum magna erat, neque Graecicum Graecis pugnabant. Mox autem alii alios lacessiverunt, multis bellisdebilitaverunt, postrema praeda Philippi, Alexandri, Romanorum fuerunt.Fuimus viri liberi!"Marcus autem: "Multa narravisti, amice, ego quoque iam multam narravi.Iuvat narrare, sed etiam ambulare iuvat. Itaque nunc ambulabimus."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Syracusani: citizens of SyracusAthenis: in Athensintrepidus, -a, -um: unshaken, undaunteddebilitare: to weaken, exhaustambulare: to walk
Vocabularytransportare (transportavi)
to carry across, send across transport
delêre (delevi) to destroy, wipe out delete
lacessere (lacessivi)
to incite, challenge
ex-ire to go out L19: ire
concordia, -ae harmony, agreement concord
copia, -ae supply; possibility; plural: troops
copy
fuga, -ae flight, exile L13: fugare
gloria, -ae glory glory
insula, -ae island; block of apartments
praeda, -ae booty, prey, spoils of war I: preda
30
victoria, -ae victory victory
arma, -orum (plural) weapons army
bellum, -i war I: bellopericulum, -i danger I: pericolo
propinquus, -a, -um
near, adjacent; related
tantus, -a, -um so big, so important
insidias parareto prepare an ambush, lie in wait
alius alium (iuvat)
one (supports) the other
alii... alii... some... others...
(Marcus tells Cornelia a story:)Ibam forte in Via Appia; quaerebam Titum amicum. Subito adit me garrulus Licinius. Me quaerit: "Quo vadis, Marce? Iam diu te quaerebam; cogito enim nonnulla tecum disputare. Certe non ignoras me doctum esse neque scientia vacare." Insidias garruli evadere non possum; itaque "Quid", inquam, "petis? Officia me tenent. Nunc a te cedam, sed mox te videbo!"
Reading vocabulary:forte - by chance, accidentallygarrulus – chatterbox
Mucius Scaevola, a hero I(This is a handed-down legend set in the time when Rome was buta small state threatened by the Etruscans:)Porsinna cum copiis Etruscorum Romam diu obsidebat. Periculummagnum erat; itaque cuncti Romani arma capessiverunt, cuncti magnacum concordia adierunt. Neque tamen copias Etruscorum fugaverunt.Tum Mucius Scaevola summam sibi gloriam paravit. Nam sine auxiliosolus ad propinqua castra Etruscorum exiit et Porsinnam gladio petivit.Armati autem Porsinnae Mucium capessiverunt. Porsinna "Quid",inquit, "in castris meis quaesivisti; cur mihi insidias paravisti?". Muciusautem clamavit: "Adversarius adversarium petivit; nam te necare studeo.Me quidem capessivisti, sed alii Romani te armis adibunt." (continued further down)Reading vocabulary:obsidere - to besiegecastra, -orum (plural) - encampmentarmatus - armed person
Mucius Scaevola, a hero IIIam Porsinna, dominus severus et superbus, videt sibi magnum periculumimminere, iam ira eum incitat, iam servis imperat: "Trahite Mucium ad foculum!". Sed is: "Id quidem", inquit, "tibi dico, tu autem crede mihi: Eae flammae me non terrent. Fortasse amici tui eas timent; me autem iis non franges.". Iam Porsinna, iam amici eius horrent: Quamquam enim Mucius dexteram in foculum porrigit, neque lacrimas in oculis eius vident apparetque eum non dolere. Postremo Porsinna "Bene!" inquit. "Liberate Mucium, amici! Date ei gladium!Tu autem, Romane, abi!" Iam Porsinna non ignoravit se Romanos superare non posse, et statim Roma abiit.Romani autem Mucium 'Scaevolam' vocabant, quod ei scaeva tantum erat.Reading vocabulary:foculus - basin of fireflamma - flame
31
dextera - the right (hand)porrigere - to put inRoma - here: from Rome scaeva - the left (hand)
Lesson 22: Poor Delia
Text
(Since Marcus has left with his friends, Cornelia visits her richfriend Atia, who proudly shows her her numerous slaves:)A: Ecce lecticarii mei! Firmi sunt, nam eos servos imprimis curo.
Interdum eis etiam vinum do!Ibi Diodotus stat, magister liberorum meorum. Is eos linguamGraecam bene docet, quamquam Syrus est. Pueri autem clamanteum severum esse. Itaque eum non amant semperque mala de eonarrant.Servas multas habeo easque laudo, si bene laboraverunt. Nequetamen industria earum magna est frustraque eas moneo.Ecce Delia! Serva nova est et semper maesta. Eam servamnumquam laetam videbis.
C: Lacrimas in oculis eius esse apparet. Fortasse dolet se a patriasua abesse, sibi in terra aliena amicas non esse?
A: Ego eam superbam esse credo: Dicit se ingenuam esse! Ego autemsuperbiam eius brevi frangam! Modo eam verberavi!
C: Id non laudo...A: Quid ei nocebit? Serva est!C: Immo vero femina est ut tu!---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:lecticarius: slave whose job is to carry sedansserva: female slave, servantingenuus, -a, -um: nobleverberare: to beat
Vocabulary
monêreto warn, admonish; remind
nocêre to harm, inflict an injury
credere to believe, trust credo; credit
dicere to say, speak, call I: dire (lui dice)
frangere to break (in pieces), shatter
fracture, infringement
ab-esseto be absent, be away, be missing
L7: esse
lingua, -ae language, tongue
linguistics; I: lingua
oculus, -i eye ocularmagister, magistri teacher, master
novus, -a, -um new, unusual I: nuovo
severus, -a, - stern, harsh severe
32
um
superbus, -a, -um
arrogant, haughty, proud L14: superbia
is, ea, id he, she, it; this one
bene well I: bene
brevi in short time, soon
frustrain vain, mistakenly, wantonly
frustrating
Lesson 23: How to become a slave
Text
(Later Cornelia has the opportunity to ask Delia something; however the girl can't speak much Latin yet:)C: Cur tam maesta es, Delia?D: Delia non vocor.C: Quomodo nominaris?D: Melissa dicor; in parvo oppido Asiae habitavi: Assus vocatur.
Inde cum necessariis Pyrrham navigabam - sed subito pirataevidentur; temptamur, captamur, in servitium acerbum ducimur... (Melissa tacet et Cornelia lacrimas in oculis eius videt.)
C: Certe piratae vos Delum transportaverunt, ubi multi serviveneunt. Itaque hic Delia diceris.
D: Sic est; nunc serva Atiae sum. Ea domina dura est, servasservosque urgere et coercere et caedere solet.
C: Num saepe a domina caedimini?D: Saepe caedimur, saepe ab ea torquemur.C: Et cur vos coerceri et caedi iubet?D: Quod cuncti Romani duri sunt. Gaudent se a servis timeri...C: Erras, Melissa; non cuncti duri sunt. Fortasse mox bonam
dominam habebis!---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:ven-ire (ven-eo): "to go to sale", to be soldserva: female slave, servant
Vocabulary
captare to catch, strive after, hunt capture
navigare to sail, navigate navigate
nominare to call nomination
coercêre to restrain, confine, punish
iubêre to order, command, let
torquêre to twist; torture, torment torture
urgêre to drive, urge urge
caedere to fell; to beat; to kill
domina, -ae lady, mistress L10: dominuspirata, -ae (masculine) pirate pirate
servitium, -i slavery L10: servus
acerbus, -a, -um bitter, rigorous D: herb
durus, -a, -um hard, harsh, tough
music: Dur; I: duro
33
necessarius, -a, -um necessary; close, related necessary necessarii, -orum relatives
34
inde thence, from there quomodo how? in what
manner?
Lesson 24: Some hope remained
Text
Ac profecto non cuncti Romani duri et asperi erant, non cuncti servi a dominis caedebantur, torquebantur, contumeliis violabantur.Multis servis a dominis humanis pecunia dabatur, interdum etiamsic monebatur: "Laborate magna cum diligentia, servi; nam servidominorum contentorum aliquando servitio liberabuntur. Tu, Afer,officia semper bene explevisti. Itaque primus a me mitteris. Vosquoque, Lyde et Dace, testamento meo mittemini. Semper enimfidi et impigri fuistis."Tum Afer et Lydus et Dacus laeti clamaverunt: "Aliquando fortuna nostra mutabitur, aliquando negotiis molestissolvemur et liberabimur!""Tum ego", inquit Afer, "libertus dicar; tu quoque, Lyde, libertusdiceris, et tu, Dace!Fortasse in patriam redibimus - aut hic manebimus et inter Romanosliberos liberi vivemus!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:libertus: freed man (a rank in Roman society)
Vocabulary
mutare to change, alter, exchange mutate
explêre (explevi) to fill, fulfill L16: implere
mittere to send; let go; free
solvere to solve; release, free; pay solve
vivere to liveI: vivere, F: vivre, EO:
vivi
pecunia, -ae money, wealth
negotium, -i business, task
testamentum, -i testament testament
vinculum, -i band, chain;
Plural: prison
molestus, -a, -umtroublesome, bothersome, annoying
D: lästig
primus, -a, -um the first prime
asper, aspera, asperum rough, strict
impiger, impigra, impigrum
indefatiguable, assiduous, diligent, hard-working
I: pigro
ac / atque and, and also (very strong relation)
aut or
35
inter between; during; under inter-national
profecto
really, in fact, indeed, at all events, by any means
36
vel or; even math: v
officium explere to fulfill duty
ac profecto and indeed, and in fact
aut... aut either... or
(Romans accuse the Greeks of imperialism and provide thisexample of the violence against the inhabitants of the island Melosin the year 415BC: )"Etiam a Graecis antiquis feminae et liberi in servitium dabantur, etiam abeis imperium gladio et iniuria obtinebatur. Nam Melii ab Atheniensibusmonebantur: "Parete imperio nostro! Alioquin fortuna vestra mutabitur;aut caedemini aut in servitium ducemini."Ac profecto Melii, quod parere dubitant, iniuriis violantur et caeduntur, feminae eorum cum liberis in servitium mittuntur."Reading vocabulary:ab Atheniensibus - by the Atheniansalioquin – otherwise
Lesson 25: Beaten winners
(We already know that simple Romans were often hostile to Greeks. This is what an important Roman politician of the 2nd century BC thought about the Greeks:)Marcus Porcius Cato, vir severus et asper, Graecos cunctis Romanisperniciosos putabat."Graecia expugnata", inquit, "Romam expugnabit, nisi cavebimus.Litterae Romam importatae, philosophi e Graecia huc arcessiti puerisnostris nocebunt.Iam disciplina antiqua a cunctis populis laudata interdum labat; moxfilii vestri non iam parati erunt pro patria pugnare. Tum adversarii anobis saepe superati exsultabunt, arma capessent, Romam et Capitoliumnumquam expugnatum, numquam deletum petent. A quo tum adiuvabimur?Ubi erunt copiae Romanae vix umquam superatae? Ubi (erunt) viri nesummis quidem periculis perturbati?Cavete, Romani! Nos semper disciplina, constantia, modestia clari fuimus,non litteris et eloquentia!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:labare: to staggerVocabulary
expugnare to capture; to take by assault L3: pugnare
exsultare to revel, rejoice, exult exult
importare to import import
perturbareto confuse completely, trouble, perturb
perturb; L4: turba
cavêre to be on guard against, beware,
"cave canem"
avoidarcessere (arcessivi, arcessitum)
to bring, fetch, summon
constantia, -aeconstancy, solidity, firmness
constant
disciplina, -aediscipline; education; lessons
discipline
37
littera, -ae letter; science literature modestia, -ae moderation modest
38
philosophus, -i philosoph philosoph
paratus, -a, -um ready, readied L14: parare
perniciosus, -a, -um pernicious, destructive pernicious
huc to here
umquam ever L7: numquam
vix hardly
Etruscans and RomansOlim Etrusci ex Asia fugati huc in Italiam navigaverunt; litteras Graecase Graecia importabant. Mox multa oppida armis expugnata magnamqueterram imperio suo obtinebant. Romam quoque occupare studebant.Nam Tarquinius Superbus, invisus tyrannus Etruscus, a Romanis fugatusregnum repetivit; itaque ab Etruscis auxilium petivit. Tum Porsinna cumcopiis Etruscorum convocatis agro Romano appropinquavit Romanosad pugnam lacessivit. Sed Romani multis iniuriis Tarquinii diu violati virosad pugnam paratos arcessiverunt, arma capessiverunt, cum Etruscis benepugnaverunt, Romam periculo liberaverunt. Postea autem augures epopulo Etruscorum vocati Romanos adiuvabant, cum in summo periculoerant. Hodie quoque in Italia multa oppida ab Etruscis nominata visitaripossunt.
Reading vocabulary:olim - once (upon a time)invisus, -a, -um - hatedaugures (Nom. Pl.) - augurshodie quoque - even today, today stillab - here: according to
39
Lesson 26: Against the arch-enemy
(Cato continues his speech:)
"Postquam copiae nostrae secundo bello Punico ad Cannas superataesunt, populus Romanus non desperavit. Paucis annis non solum novaecopiae a nobis paratae, sed etiam Poeni ex Italia fugati et in Africasuperati sunt. Carthago nondum deleta est, sed delebitur sine dubiobrevique interibit. Quis enim ignorat socios nostros a Poenis lacessi,quem fallit eos a nobis auxilium petere?Apparet divitias Poenorum rursus crescere, quamquam a nobis tantaepecuniae requisitae sunt. Et Hannibal non solum Carthagine, sed totaAfrica multum valet. Suo loco de eo dicam; numquam quietus ero,dum vivet! Ceterum censeo Carthaginem esse delendam!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Carthagine: (here:) in CarthagoCarthaginem esse delendam (AcI): that Carthago has to be destroyedVocabulary
desperareto despair, be without hope, give up
despair
censêre to suggest, advise, argue
crescere (crevi, cretum)
to grow, increase crescent
fallere to deceive, dupe
fallit it escapes (a person's notice)
requirere (requisivi, requisitum)
to seek, ask; demand require
interire to perish, go to ruin, decay L19: ire
locus, -i place, location, situation, spot local
socius, -i partner, ally, associate social
pauci, -ae, -a few
secundus, -a, -um the second, the following second
totus, -a, -um whole total
ceterumbesides, otherwise, moreover
postquam after, when
rursus again
suo locoat a fitting place, at its proper place
40
Lesson 27: Maintain, don't annihilate
Text
Constat non cunctos Romanos verba Marci Porcii laudavisse imprimisque Nasicamsententiam eius sprevisse."Non nego", inquit, "me quoque copias Poenorum reformidavisse; sed apparet easad Zamam stratas et deletas esse. Itaque credo Poenos bellum cogitare desi(i)sse.Tu, Cato, dicis divitias eorum crevisse, Carthaginem cunctis bonis impletam esse -et ego gaudeo Carthaginem divitiis abundare.Neque ignoro a Poenis divitias amari; itaque pericula belli vitabunt, amicitiamnostram colent, frumentum exportabunt. Constat ab eis pacta adhuc servata esse;oportet ea pacta etiam a nobis servari.Proinde desine nobis bellum iniustum suadere, desine odium et inimicitias serere,desine Poenos timere!Equidem non sinam Carthaginem vastari."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Nasica: Publius Scipio Nasica, a Roman politician who favoured the Greek influence, in contrast to CatoPoeni, -orum: Punians, Carthaginians reformidare: to fearCarthaginem: (Accusative of) Carthago
Vocabularyexportare to export export
vastare to lay waste, ravage
suadêre to advise, recommend per-suade
oportetit is necessary, it is proper; one should, one ought
colere to cultivate; cherish; care for culture
serere (sevi, satum) to sow, plant D: Saat
sinere (sivi, situm) to let, allow, permit
desinere (desii, desitum)
to cease, stop, leave off, desist
sternere (stravi, stratum)
to throw to the ground street
amicitia, -ae friendship L3: amicus; I: amicizia
inimicitae, -arum hostilities
sententia, -ae sentiment, opinion; decision; saying
sentence
41
bona, -orum goods L6: bonus
frumentum, -i grain
odium, -i hatred
pactum, -i pact, treaty,
contract
equidem indeed, truly, for my part L14: quidem
proinde consequently, therefore
The twins Romulus and Remus were exposed on the order of the kingAmulius. A wolf fed them at first.)Fabula est pastorem Romulum et Remum in Palatio spectavisse et ad setransportavisse. Non ignoramus geminos ibi educatos esse. Gemini eum locum postea rursus quaesiverunt ibique a Romulo muros oppidi novi aedificatos viasque stratas esse. Remus autem parvos muros spernit et transilit. Romulus a Remo irridetus eum necavit.
Reading vocabulary:pastorem (Accusative) - shepherdPalatio - Palatium, one of Rome's hillsgeminus, -i - twin brothereducare- educatemurus, -i - wallaedificare - to buildtranssilit - he jumped over
42
Lesson 28: Dido and Aeneas
De antiquis Poenorum et Romanorum inimicitiis et de earum causis poetae Romanorum
varia scribunt. Apud Vergilium legimus Aeneam, postquam Troia a Graecis expugnataet deleta est, paucis cum amicis fugam capessivisse ventisque adversis in Africamagitatum esse. Ibi Dido regina ante nonnullos annos Carthaginem aedificaverat; nam etipsa e patria fugata erat. Ubi Sychaeus, vir eius, dolo et insidiis necatus est, ipsius quoque vita in periculo fuerat; ipsi enim insidiae paratae erant.Itaque Dido cum paucis sociis e patria exierat, per multas terras ignotas erraverat,novam patriam quaesiverat.Vix Aeneas Carthaginem intraverat, cum Dido eum virum pulchrum et probum adamavit;amabat et Aeneas ipse reginam; iamque Dido nuptias cogitabat, cum Aeneas a deis adofficium revocatus est: Clam abiit Italiamque petivit! Id ipsum Dido valde dolebat.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Carthaginem: (Accusative of) Carthagoad-amare: to grow fond of nuptiae, -arum: marriage; nuptias cogitare: to consider marriage revocare (ad): here: to remind (of)
Vocabulary
aedificare to build, construct L5: aedificium
agitare to rouse, put into motion, hunt agitation
legere to read, collect; select
lectern; I: legere, D: Lektüre
scribere to write, compose
script, EO: skribi
causa, -ae
cause, reason, motive; case, lawsuit; situation
cause
poeta, -ae poet (male) poet, D: Poet
dolus, -i fraud, deceit, trap, treachery
ventus, -i wind, storm vent, EO: vento
adversus, -a, -um
adverse, opposite, opposing
adverse
ignotus, -a, -um unknown L12: notus
probus, -a, -um upright, liberal, generous, good probity
varius, -a, -um various, varied, colourful various
ipse, ipsa, ipsum
himself, herself, itself
43
apud among, at EO: apud clam secretly, in secret, stealthily
D: klammheimlich
44
cum (with perfect tense) when suddenly ubi (with
perfect tense)as soon as, wherein
The theft of Sabinian women I(This is a well-known legend set right after the foundation of Rome:)Remus necatus erat, Romulus nonnullus annos regnaverat et rex bonusfuerat, Roma ipsa creverat. Iam aedificia varia et templa aedificata, iamviae stratae erant. Romani autem, quamquam ipsi vitam bonam vivebant,contenti non erant, quod feminas non habebant. Iam nonnulli clam Romulum ipsum adierant eumque rogaverant: "Feminas non habemus; unde nobis parabimus?" Romulus autem "Id mihi", inquit, "ignotum nonest!", et curas ipsorum (eorum) dolebat. Ac profecto ipse brevi eisfeminas paravit dolo.(continued further down)Reading vocabulary:rex (Nom.) - kingunde - from where?cura, -ae - sorrow
The theft of Sabinian women IIMox Romani Sabinos, qui finitimi eorum erant, ad ludos invitaverunt.Sabini libenter (ad) eos ludos adierunt feminasque et filias, quas (quarum)multas habebant, secum Romam transportaverunt. Iam Sabini, qui necopini et sine armis ad ludos ierant, iis gaudebant, cum Romani, quibusRomulus id imperaverat, filias pulchras captaverunt et in casas suasportaverunt. Sabini, quibus arma non erant, neque filias adiuvabant nequefacta impia vindicabant, sed Romulum, cuius dolo fraudati erant, verbisduris accusaverunt. Postea autem magnis cum copiis Romam redieruntfiliasque, quae captatae erant, repetiverunt. At feminae ipsae eos arcebantet clamaverunt: "Abstinete a viris nostris, quos nunc amamus!" Ex eo annodiuturna inter Romanos et Sabinos amicitia fuit.Reading vocabulary:finitimus, -a, -um - neighbouring; neighbournecopinus, -a, -um - unsuspectingcasa, -ae - hut, housefraudare - to defraud, cheat
45
Lesson 29: Dido's curse
Dido regina, quae Aeneam valde amaverat, fugam eius vehementerdolebat. Ea, postquam frustra deos, frustra fortunam accusavit, seeo gladio, quem Aeneas ei donaverat, necare paravit. Dum ei rogusstruitur: "En", inquit, "vir pius, qui simulacra e Troia servata secumportat!En pius Aeneas, cui dei ipsi imperant, cuius facta deis ipsis placent!At ego te, Hecate, voco, a qua vindicantur facta impia: Tu eum ipsumsociosque, quos secum ducit, Italia arcebis! Sin autem fata non sinent,eum bello quidem et armis vexabis: Mortuos videbit eos, quos amavit,neque diu regnabit in eis terris, quas nunc petit! Numquam amicitiainter eius populum et meum erit, et oppida, quae condet, aliquando acopiis Poenorum vastabuntur. Bellum diuturnum erit, ipsique pugnabunt et posteri cuncti!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:vehementer: violently, strongly, exceedinglyrogus, -i: funeral pileen: there's that... ! condere: to foundposteri, -orum: offspring, following generations
Vocabularyaccusare to accuse, blame accuse
donare to donate donate, L5: donum
vexare to vex, annoy, irritate vex
vindicare to claim; punish; liberate vindictive
arcêreto shut up, enclose, keep from, keep away
struere to devise, fit out, construct
con-struct, con-strue
factum, -i action, deed, achievement fact, factor
fatum, -i fate, destiny, doom fate
simulacrum, -i icon, image of Goddiuturnus, -a, -um
lasting a long time, long duration L5: diu
mortuus, -a, -um dead mortal
pius, -a, -um pious, dutiful, compassionate pious
impius, -a, -um ungodly, without respect, irreverent im-pius
qui, quae, quod who, which F: qui, I: chi
at but, however
sin if however
sin autem if however
46
mortuus est he has died
Lesson 30: A second Odysseus
Text
Haud raro Aeneas cum Ulixe comparatur; nam et hic et ille diu perundas, per terras periculosas errabat, et huius et illius facta magna etclara sunt, et huic et illi dea aderat: hunc enim Minerva adiuvarestudebat, illum autem Venus ipsa.Et de hoc et de illo poetae clari narraverunt: Vergilius de Aenea,de Ulixe autem ipse Homerus.Sed hoc interest inter hunc et illum:Ulixes callidus erat et pugnabat dolis insidiisque, quibus Troia tandemperiit; Aeneam autem pium fuisse et modestia, constantia, disciplinacuncta mala superavisse constat.Haec in eo imprimis laudantur, hic factis summa gloria dignus est, quodet patrem et filium e Troia servavit, quod populo suo novam patriamquaesivit, quod non dubitavit deorum iussis fatoque parere et ad locatacita ipsius Orci descendere, quod ne in extremis quidem periculisdesperavit.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Ulixes (Abl.: Ulixe): Odysseus, Ulyssespatrem (Acc. of pater): father
Vocabulary
comparare to compare; buy, make available
compare; L14: parare
descendere to descend descend
per-ire to pass away, be destroyed, perish L19: ire
inter-est there is a difference
unda, -ae billow, water, wave undulate
iussum, -i command, order L23: iubêre
loca, -orum places, region L26: locus
malum, -i evil, misfortune, L17: malus
misdeed
callidus, -a, -um clever, cunning, sly
extremus, -a, -um the extreme, the last extreme
periculosus, -a, -um dangerousL21:
periculum; Welsh: pergyl
tacitus, -a, -um tacit, still L3: tacêre
hic, haec, hoc this, the latter, he, she, it
ille, illa, illud that, the former, he, she, it
47
haud not (mostly for single words)
raro rarely, uncommonly rare; L7: rarus
haud raro not rarely, not uncommonly
48
(Clodia, a rich Roman lady, once invited Cornelia, the well-known motherof Tiberius and Gaius Gracchus, and her sons. Clodia then bragged about her treasures... )Aliquando illi Corneliae Clodia ornamenta sua, quae maritus ei donaverat,monstravit. "Ecce", inquit, quam pretiosa sunt hoc poculum, hae gemmae, haecanula!" Cornelia, postquam cuncta tacita spectavit, illa laudare non studebat.Itaque illa rogavit: "Nunc tu, Cornelia, monstra mihi ea ornamenta, quae tibi sunt!"At haec filios suos vocavit et hoc respondit: "Haec sunt ornamenta mea!" etmonstravit eos.Reading vocabulary:ornamentum, -i - ornament, article of valuemaritus, -i - husbandpretiosus, -a, -um - valuablepoculum, -i - gobletgemma, -ae- gemanulum, -i – ring
Lesson 31: Something has to be done
(The Greek had been trying to conquer Troy for 10 years already when Odysseus had an idea:)"Exstruite mecum magnum equum ligneum! Quem cum aedificaverimus impleverimusque armis eisque viris, quorumaudacia summa est, ante muros Troiae statuemus; ipsi autemnos in patriam redire simulabimus.Troiani cum putaverint copias nostras abisse neque se diutiusvexari, ex oppido laeti exibunt, equum videbunt eumque sine
dubio simulacrum putabunt. Quod ipsum unus e nobis eispersuadebit. Qui si existimaverint eum vera dicere, equumcerte summo (cum) studio in oppidum trahent.Eo cum equus transportatus erit, victoria nostra erit: Exspectabimus, donec Troiani vino et somno superati erunt. Tum ex equo exibimus et viros vini plenos prosternemus, Troiam, oppidum tam diu oppugnatum, delebimus. Quis tumvivus evadet?"
---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:ligneus, -a, -um: woodenVocabulary
existimare to estimate, judge, mean
oppugnare to storm, war with L3: pugnare
simulare to pretend, sham simulate
persuadêre to persuade, convince persuade
exstruere to pile up, create L29: struere
prosternere (prostravi, prostratum)
to knock down, cast down, destroy, ruin
L27: sternere
statuere
to cause to stand, place, set up; decide, give a ruling
statue
audacia, -ae courage, temerity
audacious; L15: audêre
49
equus, -i horse murus, -i wall
50
somnus, -i sleep
studium, -i eagerness, zeal; (scientific) pass-time
L9: studêre
plenus, -a, -um full L16: implêre
vivus, -a, -um living, during one's lifetime L24: vivere
diutius longer, too long, quite long L5: diu
eo to that place L19: quo?
donecas long as, until, while, up to the time when
Lesson 32: In the giant's cave
(During his journey home, Odysseus had to undergomany adventures, for example the one with the one-eyedgiant Polyphem:)Ulixes, postquam dolo eius Troia expugnata est, patriampetivit, sed ventis adversis diu per undas iactatus est multaquemala sustinuit.Quis ignorat ab eo etiam Polyphemum illum domitum esse,cuius speluncam inscius intraverat? Frustra Ulixes eum dehospitio admonuerat, frustra eum impiis factis arcere studuerat:Polyphemus enim clamaverat: "Ego deos numquam colui!" Iamnonnullos Graecos necaverat, cum Ulixes dolum adhibuit: Vinum ei praebuit, Polyphemum vino impletum docuit se Neminem vocari. "Nemo", inquit ille, "mihi placet; nam magnogaudio me implevit. Itaque Nemini donum pulchrum tribuam:Neminem ultimum necabo!"
Tum Polyphemus somno se dat. Ulixes autem socios haec iussit,haec eis suasit: "Satis diu ille nos ursit et torsit, satis diu superbiaeeius cessimus. Ecce flammae, ecce palus: Si hic palus ardebit,Polyphemum oculo spoliabimus. Id nobis certe continget, nisitimidi erimus!"Quibus verbis postquam animos eorum auxit, eos secum duxit, una cum eis Polyphemum temptavit. Iam palus in oculo eius haesit,iam Polyphemus clamavit, iam amicos vocavit: "Nemo me oculospoliavit, nemo me necare studet!" At frustra clamat, nam a nulloadiuvatur. Ceteri enim Cyclopes: "Si nemo te spoliat, si a nullonecaris, nullius auxilio eges!"
---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:spelunca, -ae: caveinscius, -a, -um: unsuspectinghospitium, -i: right of hospitality, the host's dutypalus, -i: pole, stakeuna (Adv.): togetherCyclopes: Cyclopes (huge one-eyed monsters of Greek mythology)Vocabularydomare (domui) to break, tame D: Dompteur
iactare to throw, cast Alea iacta est
spoliare to plunder; rob, loot spoil
adhibêre (adhibui) to apply, use L11: habêre
admonêre (admonui)
to admonish, warn admonish
egêre (egui) to need (something)
praebere (praebui)
to offer, hold out, supply; show
ardêre (arsi) to burn ardent
augêre (auxi) to increase, enrich, strengthen
auction
haerêre (haesi) to be brought to a standstill, keep at, hesitate
co-herent
contingere to reach, touch D: Kontingent
contingit it succeeds
tribuere to give out, allot, assign tribute
flamma, -ae flame, fire flame
animus, -i
soul, spirit, intellect; courage; vivacity
gaudium, -i happiness, pleasure L1: gaudere
51
nemo (nullius, nemini, neminem, a nullo)
nobodynullus, -a, -um no, nobody D: null
52
ultimus, -a, -um
the last, the extreme ultimate
somno se dare to lie down to sleep, start sleeping
("devote oneself to sleep")
admonêre de to admonish of, remind of
The magician Circe(Another episode of Odysseus' journey home:)Ulixes, postquam magna cum audacia diu per undas navigavit, insulam Circae intravit. Ibi ille vir callidus nonnullos socios in villam Circae misit. Quibus illa dea vinum veneno mixtum praebuit; veneno domitos in sues mutavit. Unus ex iis, qui venenum negaverat, evasit docuitque Ulixem. Quem Mercurius
quoque de dolis Circae docuerat remediumque praebuerat et ei suaserat: "Hoc remedio a me dato periculum dolosquedeae vitabis!" Quibus verbis monitus Ulixes illo remedio tutus villam Circae intravit, Circam ipsam gladio ursit, dolos perniciosos eius arcuit. Iussit eam illos socios iam in sues mutatos rursus in viros mutare. Sic una cum sociis vivus ex illa insula evasit.
Reading vocabulary:venenum, -i - (here:) magic potionmixtus, -a, -um - mixedsues - pigs
remedium, -i - remedyuna (Adv.) - together
Lesson 33: The siren's song
(During his journey home, Odysseus also passes the islandof the sirens, who lure sailors to the shore with their songsand then kill them. In order to be able to listen to the singingwithout danger, Odysseus has his men tie him to the mast and orders them to obstruct their ears. He himself listens:)"Salve, Ulixes, imperator et rex! Te, victorem magni belli Ithacaeque regem, salutamus; et victori et regi iustum honoremtribuimus. Tu militibus Graecis bene suasisti, tu multos labores sustinuisti. Tu es summus cunctorum ducum et imperatorum, et
beatus est ille senex, Laertes pater tuus. Magnum erit gaudiumpatrisque matrisque, si te integrum salutabunt, si Ithaca regeservato gaudebit! Proinde appropinqua et ausculta, nam nobisnihil ignotum est: Narrabimus tibi de viris claris, quos superavisti;non ignoramus te magnam multitudinem hominum prostravisse.Cunctae regiones sunt plenae tuae laudis."Dum virgines sic cantant, Ulixes comites vocat; nam diutius auscultare studet. Illi autem remos ducere pergunt.
---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:auscultare: to listencantare: to singremos ducere: to row
Vocabulary
salve!Be greeted! Hello! (to one person)
L2: salutare
salvete!Be greeted! Hello! (to several people)
pergere (perrexi) to continue, proceed, go on
consul, consulis m consul consul
dictator, -oris m dictator dictator
imperator, -oris m
commander in chief, emperor L9: imperare
labor, -oris m hardship, exertion, work labour
victor, -oris m winner victory
honor, -oris m honour, esteem, public office honour
mater, matris f mother alma mater
pater, patris m father; (plural:) fathers, senators L9: patria
comes, comitis m companion, friend, comrade comrade
miles, militis m soldier, warrior military
laus, laudis f praise, glory, fame L8: laudare
regio, -onis f region; direction region
homo, hominis m human human
multitudo, -dinis f
amount, multitude multitude
53
virgo, virginis f girl, (young) woman virgin dux, ducis m
leader, commander in chief
I: duce; L20: ducere
54
rex, regis m king L17: regnum
senex, senis m old man senile
55
Lesson 34: Scipio's triumph
(Scipio had managed to beat Rome's most dangerous enemy,the Carthaginian Hannibal, in Africa. This is a descriptionof his arrival in Rome afterwards:)Iam nonnullas horas magna multitudo hominum victorem legionesqueeius exspectat. Subito unus ex multitudine:"Videtisne agmen primum? Iam tubae, iam carmina militum sonant!""Africane! Africane!""Quid clamant homines? Num Scipioni novum nomen datum est?""Certe! Victor Africani belli a senatoribus nomine Africani honoratusest, quod Poenos foedere coercuit.""Specta corpora elephantorum! Quanta quamque firma sunt! Nonnetu quoque terreris?""Utrum milites nostri magis robore eorum an stridore territi sunt?""Ignoro: Equidem et magnitudine corporum et stridore terreor.""Ecce! Scipio ipse adest! Macte, Africane! E summo discrimineRomam servavisti! Lumen et decus populi Romani es!""Bonis cum ominibus Romam intras!""Nunc tempora laeta erunt, nunc bello et operibus Martis liberatierimus!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Scipio, -onis: Scipiohonorare: to honourstridor, -oris: the trumpeting (of the elephants)macte: Live long! Mars, Martis: Roman god of war
Manliana Imperia I(This is a true story reported by Livius about the consul Manlius:)Bellum erat inter Romanos et Tusculanos. Iusserat Manlius consulneminem extra ordinem cum Tusculanis pugnare. Tamen Titus Manlius, consulis filius, parvo cum agmine stationi eorum appropinquavit. Dux Tusculanorum, vir nomine Maecius, Titum Manlium adiit eumque irrisit: "Tam parvo agmine nobiscum pugnabis? Utrum haec est multitudo copiarum Romanarum, decusimperii vestri, an (sunt) copiolae desperatae?"Titus "Aderunt", inquit, "in tempore consules militesque, et cum illisaderit Iuppiter, foederum a vobis violatorum testis." Ad ea autem Maecius: "Tibi nomen clarum est; nonne mecum armis pugnabis? Num in corpore tam firmo timidus animus est?" His verbis incitatusManlius cum Maecio pugnavit brevique eum superavit.(continued further down)Reading vocabulary:extra ordinem - outside of the troop's battle orderstatio, -onis - guardcopiolae desperatae - a desperate bunchtestis, -is - witness
56
Manliana Imperia IIPost victoriam Titus Manlius statim patrem, qui non solum consul,sed etiam vir summae auctoritatis erat, adiit eique de pugna nuntiavit:"Provocatus", inquit, "a Maecio Tusculano cum eo pugnavi eumquevirtute et armis superavi; victor ad te redeo." Statim pater cunctosmilites advocari iussit, filium in ius vocavit, facti rationem postulavit.Neque iuventutis neque virtutis rationem habuit. "Quod", inquit,"imperatoris imperium et auctoritatem patris non curavisti nequedisciplinae rationem habuisti, qua adhuc cunctas calamitatessuperavit civitas Romana, supplicio poenas solves." Iam ipselictorem iussit filium caedere. Tam duro animo fuit ille vir. Cunctiautem horrebant haec Manliana Imperia.Reading vocabulary:provocare - challenge (to a duell)advocare - to callrationem habere (with Genitive) - to have regard (to sth.)supplicum, -ii - death penaltypoena, -ae - punishment; poenas solvere - to expiate, do penance lictor, -oris - (court) usher
57
Lesson 35: "Don't bury me in Rome!"
Scipio, cuius iuventus victoriis et thriumphis clara erat, in senectuteacerbo dolore vexatus est. Multi enim huic viro magnae virtutisinvidebant, quod in civitate tanta erat auctoritate. Imprimis MarcusPorcius Cato non desiit eum accusare, quamquam civitatem e summis calamitatibus et difficultatibus et paene e servitute servaverat Romanisque post bella periculosa pacem paraverat.Nonnulli tribuni, homines summae audaciae, non dubitaveruntScipionem in ius vocare et rationem postulare earum pecuniarum,quas e bello reportaverat. Quibus Scipio respondet, ut est dignumviro tanti animi.Postea maestus Roma abiit et vetuit se in patria ingrata humari.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:reportare: to gain, bring along (as booty)Roma: (here:) from Romehumare: to buryVocabularypostulare to demand, require postulatevetare (vetui, vetitum) to forbid veto
invidêre (+ Dative)
to envy (somebody) L5: vidêre
tribunus, -i tribune (job in Ancient Rome) tribune
triumphus, -i triumph, triumphal procession triumph
dolor, -oris m pain, grief, misery L1: dolêre
ratio, -onis freason, judgement; account; manner, method
rational
ius, iuris n justice, lawjurisdiction (ius
+ dicere); D: Jura
pax, pacis f peace pacifist; EO: paco; I: pace
auctoritas, -atis f authority, power authority
calamitas, -atis f calamity, misfortune, disaster
calamity
difficultas, - atis f difficulty difficultyiuventus, -utis f youth Iuventus Turin
senectus, -utis f (old) age, dotage L33: senex
servitus, -utis f slavery L10: servus
virtus, -utis f
manliness, excellence, bravery, courage, moral virtue, virtuousness, power
virtue; L13: vir
ingratus, -a, -umungrateful, unpleasant; not welcome
L6: gratus
paene almost
in ius vocare to bring to court, accuse
rationem postulare
to demand account (for sth.)
58
Cicero about PompeiusCicero saepe magnam auctoritatem Pompei imperatoris laudat; de eiusvirtute multa narrat. Propter eam virtutem senatores Pompeiumimperatorem belli Mithridatici nominaverunt. Cicero apud senatores"Pompeius", inquit, "civitatem e calamitatibus servabit et superbia Mithridatis liberabit. Virtute et scientia adversarios superabit. Asianon iam in summo periculo erit; nam Pompeius iam saepe in summodiscrime imperatorem bonum se praebuit. Sociis nostris non iam servitus aspera imminebit."
Lesson 36: The flood
(The story of the Flood is not unique to the Bible, many culturestell a similar story. The Romans say that Jupiter (Iove) decided toeradicated humanity because of its wickedness and unbelief:)Tum Iovi, quod hominibus impiis irascebatur, placuit omne genusmortalium ingenti imbre perdere. Et brevi tempore ingens imberex omni caelo missus est, mare facta est.Omnia flumina vires suas per vias et agros effundebant. Ingenti videlebantur omnis arbor, omnis homo, omne animal.Turres altae sub mari latebant: Brevi terra non iam videbatur.Hic homo frustra tumulum ascendebat: Vim vehementem undarumnon evadit. Ibi alii in arboribus sedentes ab animalibus mariumnecati sunt.Sic mortales impii morti sunt. Fere omnes perierunt, nisi duo, quiIovis iram evadere potuerant: Deucalion, vir pius ac innocens, etPyrrha, eius fida ac pia uxor.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:irascebatur: he was angered imber, imbris: raineffundere: to pour out, shedtumulus: heap of earthascendere: to ascend, climbsedentes: sitting; (here:) who are sittingVocabulary
latêre (latui) to lie hidden
perdere to destroy, ruin, lose
F: perdre; EO: perdi
caelum, -i sky, heaven celestial
arbor, -oris tree arboreous; F: arbre
uxor, -oris f wife
flumen, -minis n river flume
genus, -eris n kind, class, category, race general
mare, maris n sea I: mare; F: mer
animal, animalis n
animal, living being animal
turris, turris f tower D: Turm
vis (Singular is incomplete: Acc. vim; Abl. vi; Plural goes vires, virium...) f
force, power, strength, might
duo two duo; I: duo
altus, -a, -umhigh, deep (long-stretched in a vertical direction)
I: alto
omnis, omne all, every D: (Omni)bus
mortalis, mortale mortal mortal
brevis, breve short, small, brief
59
ingens (Gen.: ingentis)
vast, huge, monstrous, remarkable, prodigious
vehemens (Gen.: vehementis)
vehement, violent, furious, impetous vehement
innocens (Gen.: innocentis)
innocent, blameless innocent
factum est it is created fact
60
Lesson 37: Hercules
(A Roman narrator speaks about Hercules:)"Hercules erat summa virtute summisque viribus. Qui iuvenis umquamtoto fere orbe terrarum factis suis tam clarus fuit? Quibus adversariisille umquam cessit? Quae pericula umquam vitavit?Neque vim Centauorum, hostium periculosorum, Hercules timuitneque illas aves, quae pennas ut sagittas mittebant. Moenia magnarumurbium et arces firmas ipsamque Troiam delevit, extremos fines orbisterrarum peragravit neque dubitavit ad sedem Mortis Noctisque tacitamque gentem mortuorum descendere. Ibi Cerberum, canem illum,cui tria capita sunt, superavit et ad regem Eurystheum portavit. Qui ubiiuvenem canemque videt, fugam capessit seque in magno dolio abdit.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:penna, -ae: feathersagitta, -ae: arrowperagrare: to wander throughdolium, -i: barrelVocabulary
abdere to put away, hide, conceal
avis, avis f bird
finis, finis m
end, limit, boundary, purpose; Plural: area
final
hostis, hostis m enemy; stranger hostile
orbis, orbis m world, circle orbit
arx, arcis f castle L29: arcêre
gens, gentis f race, nation, people, tribe
mors, mortis f death mortal; F: mort
nox, noctis f night noctual; I:
notte
urbs, urbis f big town; Rome urban
canis, canis m/f dog I: cane
iuvenis, iuvenis m young man L35: iuventus
rupes, rupis f cliff, rock
sedes, sedis f seat, residence L1: sedêre
caput, capitis n head, top, chief; capital capital
moenia, moenium n (plural)
city wall
qui? quae? quod? which one?
orbis terrarum the world, the earth
61
Lesson 38: Orpheus I
Text
(The Roman narrator now speaks about Orpheus:)"Non solum Hercules vivus illa loca atrocia petivit, ubiPluto et Proserpina gentes mortuorum regunt. Quis ignoratOrpheum quoque acri dolore vexatum deos crudeles adisse,postquam anguis Eurydicam, uxorem eius, necavit? Qui postquam eam viam praecipitem carpsit, qua paulo anteEurydica invita ierat, maestus et supplex Plutonem Proserpinamque adiit: "Vos, quibus omnes mortales parent,postquam vitam brevem vixerunt, vos, qui hoc regnum ingens,hanc sedem ultimam omnium hominum tenetis: Reddite mihiEurydicam, uxorem fidelem, quam morte celeri amisi, sinitenos per breve tempus felices esse! Sin autem mihi uxoreminnocentem negaveritis, ego ex his sedibus atrocibus non iamredibo. Gaudete morte duorum!""---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:anguis, -is f: snake
Vocabularyamittere (amisi, amissum)
to lose; let slip away L24: mittere
carpere (carpsi, carptum)
to pluck, seize, grab
reddere to give back, return; render
regere (rexi, rectum)
to guide, govern, rule L33: rex
acer, acris, acre sharp, keen, severe, fierce
celer, celeris, celere quick, swift, rapid, fast
crudelis, crudele cruel cruel
fidelis, fidele loyal, faithful, true L6: fidus
atrox (Gen: atrocis) terrible, cruel, horrible, harsh
felix (Gen: felicis) happy, lucky, fortunate EO: felicxa
praeceps (Gen: praecipitis) precipis precipis
supplex (Gen: supplicis)
suppliant, kneeling, entreating
suppliant
paulum a little
ante before, in front of, previously
post after, behind L10: postea
paulo ante shortly before
paulo post shortly after
viam carpere to cover a distance, travel
Extra reading after lessons 38 / 39
If you want to practise what you have learned in lesson 38 or 39, you can translate this text, which does not introduce new grammar. It's not a test and can be skipped completely. The first part of this story can be read with theknowledge from lesson 38, for the second part you'll need knowledge fromlesson 39.
62
Icarus I(This is a well-known Greek/Roman legend:)Daedalus, vir magnae virtutis operibusque immortalibus clarus, apudAthenienses in summo honore erat. Sed postquam Talum comitem, cui invidebat, de Acropoli arce praecipitavit, e civitate fugatus est, quamquam verbis supplicibus Athenienses adierat. Itaque navigiumcelere in Cretam insulam rexit ibique una cum Icaro filio apud Minoem,regem atrocem, habitabat. Cui multa aedificia clara aedificavit ut labyrinthum ingentem. Tamen innocens ab illo homine crudeli in servitute apera tenebatur. Itaque dolore acri agitatus patriam valdedesiderabat. In eo discrime haec fere secum cogitabat: "Terra mariqueMinos nos a patria arcet; itaque alia via ibimus." Iam alas sibi filioqueclam construxit.(continued further down)Reading vocabulary:praecipitare - cast down headlongnavigium, -i - shipuna (Adv.) - togetherdesiderare - to desire, long forala, -ae - wing
Icarus IIDaedalus, postquam Icaro alas a se constructas accomodavit, filiumvolare docuit. Ac profecto ille primus omnium mortalium alas celeresut avis movens volavit. Iam pater voce acri filium ante se volantem admonet; iam ille audacia perniciosa tractus verbis (patris) monentisnon paret; iam pericula itineris non ignorans soli ardenti appropinquat.Tum demum pericula imminentia ante oculos habet; tum demum seservare studet. Sed frustra clamat sortemque non mutat: iam iter flectitur, iam Icarus in mare praecipitat. Frustra pater nomen Icarivocans filium adiuvare studet. Corpus tantum videt undis fluentibusagitatum.Reading vocabulary:ala, -ae - wingaccomodare - to accomodatevolare - to flysol, solis m - suniter flectitur - the direction (of flight) changes praecipitare - cast down headlong
63
Lesson 39: Orpheus II
(Continuation of the story of lesson 38:)"Orpheus voce dulci cantans animum Proserpinae movet; et regemmortuorum movent verba cantantis. Flentes stabant animae exsangues, neque Tantalus undam ef-fluentem captavit, neque avesTityum vexaverunt iecur eius carpentes. Tum primum lacrimae erantin oculis Furiarum sortem tristem Orphei dolentium!Cui oranti datur uxor fidelis hac condicione: "Si rediens oculos flexeris, priusquam his sedibus exieris, eam amittes!"Iam Orpheus viam carpit cum uxore propter vulnus tardius incedente,iam margini terrae appropinquant, cum Orpheus amore ardens oculos flectit - et statim Eurydica, uxor amata, recedit!Redeuntem Orpheum Charon arcuit neque iterum transportavit.Tamen illum per septem noctes flentem et dolentem in eis sedibusatrocibus mansisse poetae narrant."---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:exsanguis, -e: without blood, paleiecur, -oris n: livertardius (Adv.): quite slowlymargo, -inis m/f: rim, border
Vocabulary
cantare to sing F: chanter; I: cantare
orare to speak, plead, orate, beg, pray orate
flêre (flevi, fletum)
to weep, cry, shed tears, sob
movêre (moti, motum)
to move, arouse, affect, influence, impress
move, motion
flectere (flexi, flexum)
to overcome, bend
flection, re-flect, de-flect
fluere (fluxi) to flow, pour, stream fluctuation
incedere (incessi, incessum)
to march, go, enter into, go along
L20: cedere
recedere (recessi, recessum)
to go back, retire, withdraw, recede
recede
anima, -ae soul; life L32: animus
amor, -oris m love L5: amare
condicio, -onis f condition, situation condition
sors, sortis f lot, share, fortune
vox, vocis f voice, sound voice; L1: vocare
dulcis, -e delightful, sweet, pleasant
I: "dolce vita", "dolce
farniente"
tristis, -e sad, mournful F: triste; D: trist
septem 7 F: sept; I: sette
iterum once again, for the second time
primum at first, for the first time L24: primus
priusquam before prior
Lesson 40: Bias
64
Text
(An anecdote told about the Greek philosopher Bias:)Dum Bias philosophus aliquando in mari navigat, tempestaspericulosa navem atrociter et vehementer agitavit. Iam nonnulli adulescentes, qui cum eo in illa nave erant, misereclamaverunt: "Dei nos severe multabunt, quod tanta audaciaper mare navigamus. Mox praeda animalium maris erimus."Alii autem deos misere imploraverunt: "O dei, servate nosclementer ex hoc periculo pernicioso!" Bias autem, iratus, quod non ignoravit illos homines turpeset impios esse, mordaciter eos monuit: "Satius erit, si illisprecibus abstinebitis. Quid, si dei vos tam acriter clamantesprofecto auscultaverint?"Illi his verbis territi celeriter orare et clamare desierunt.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:multare: to punishmordaciter: cuttinglysatius est: it is betterauscultare: to hear, listen
Vocabulary
implorare to implore implore
indulgêre (indulsi, indultum)
to pardon, forgive, excuse indulgent
cadere to fall cadence
adulescens, -ntis m young man, youth, lad F: adolescent
tempestas, -atis storm, weather
preces, precum (f, plural) pleading, prayer
navis, navis f ship naval; L23: navigare
iratus, -a, -um angry, wrathful L10: ira
obscurus, -a, -um obscure, dark obscure
humilis, -e humble, lowly humiliate
turpis, -efoul, ugly, disgraceful, dishonorable
clemens (Gen. clementis)
merciful, indulgent, compassionate
prudens (Gen. prudentis) prudent; wise prudent
quodsi if however L16: si
magister navis captain
The effect of wineNon ignoramus istos homines, qui celeriter se vino bono implent,cum gaudent vel maesti sunt. Tum haud raro atrociter clamantesvillas suas vastant. Cum amici eos monent, nihilominus vehementeret turpiter clamare pergunt. Saepe vigiles hos homines vituperant:"Cur tantopere clamatis? Nisi desieritis turpiter clamare et villasvastare, mox in carcere eritis." Brevi autem illi adulescentes tacebunt et misere prostrati erunt. Nam vis vini magna est.Reading vocabulary:nihilominus - neverthelessvigil, -is m - policemancarcer, carceris m - prison
Lesson 41: The Lycian farmers
65
(This is a famous Roman legend, which was retold byOvid, amongst others. The last sentence is actuallyOvid's writing. I placed accents on the syllables thatshould be stressed, so that you can see how Ovid wanted you to read the sentence - try reading it aloud!)Latona dea, mater Apollinis et Dianae, siti acri vexata cum liberis per Lyciam errat. Diu quaerit, ubi sitim suamliberorumque sedare possit; tandem parvas aquas videtaquamque potare parat. Sed Lyciorum agros ibi colentium alii "Abeat illa!" clamant, alii "Desinat aquamnostram potare!", alii "Fugemus eam ex hac regione!".Latona autem "Rogo", inquit, "cur aquam nobis negetis;ego nihil studeo, nisi ut sitim sedem. Dei aquam omnibushominibus bonum commune praebuerunt: Date igitur etvos (aquam) nobis miseris!" Quae verba illos non movent: Iterum homines duri aquam negant. Latona autem: "Cum siti liberorum non moveamini, formammutantes statim poenas dabitis." Et profecto Lycii inranas mutati sunt, quae clamantes per aquas nataverunt.Sic apud Ovidium legimus: "Quámquam súnt sub aquá, sub aquá maledícere témptant." ---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:potare: to drinkrana, -ae: frognatare: to swimOvidium: Ovid, a famous Roman poetmaledicere: to swear, curse
Vocabulary
concurrere to concur concur; D: Konkurrenz
consulere (consului, consultum)
to consult, ask advice; take care of
L33: consul; consult
minuere to less, diminish, decrease minus
sedareto settle, smooth, calm, allay
sedate
forma, -ae shape, beauty, appearance form
aqua, -ae water aquarium
poena, -ae punishment, penalty
sitis, -isthirst, dryness, drought, eager desire
communis, -e common, general
common; commune
fortis, -estrong, brave, powerful, courageous
fort
gravis, -eheavy, weighty, serious, important
grave
ne
(negation of a wish) that not, in order that not, in order not to
undiquefrom everywhere, from all sides
utinam!
(particle for wish sentences) if only! Wish that would!
poenas dare to pay the penalty
66
Lesson 42: Superstitious slaves
Text
Atia Claudiae amicae de superstitione servarum suarum narrat:"Superstitio imprimis earum, quae ex Asia huc in servitium ductaesunt, ingens et mira est. Hodie quoque multa iram meam movent:Mane Delia officia explere non potest, cum 'omina tam mala fuerint'. Paulo post Syra e villa non exit donumque ad amicamnon portat, cum araneam, animal 'fatale', spectaverit. Sin autemridens rogo, qui furor eas invaserit, qualia monstra terribilia eisapparuerint, statim clamant: 'Ne riseris! Ne rogaveris! Moxintelleges, cur ita territae simus. Mox non iam ignorabis, quaepericula nobis immineant.' Sic illae puellae vitam miseramvivunt et vivent." Tum Claudia: "Deis gratae simus, quodRomanae feminae sumus, quod non tanta superstitione terremur!"---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:aranea, -ae: spider
Vocabularyintellegere (intellexi, intellectum)
to understand, comprehend, see intelligence, intellect
invadere (invasi, invadum) to attack, seize, go in, undertake invade, invasion
ponere (posui, positum) to lay, place, put positionprotegere (protexi, protectum) to protect protect
furor, -oris fury, madness, rage fury
superstitio, -onis superstition superstitionmonstrum, -i monster, portent, omen monster
fatalis, -e deadly, fated fatal
qualis, -e of the kind that, of what kind
quality; I: quale; F: quel
terribilis, -e dreadful, terrible terrible
antea before, previously, formerly
L38: ante; L10: postea
mane in the morning praesertim especially, chiefly
cum (with Conjunctive) since, because ne (negation of an order) do not!
67
Lesson 43: Tantalus
TextDei immortales Tantalum, quem prudentiorem putabant quam ceteroshomines, saepe in Olympum invitaverunt. Tantalus autem certe ceterismortalibus non sapientior, sed callidior et audacior et turpior erat.Hominibus enim, qui ei libenter aures praebebant, de sermonibussecretioribus deorum narravit; ipse a deis multa discens mortalescuncta docebat. Ne terribiliora quidem horrebat: ipse filium suumnecavit eumque deis a se invitatis cibum atrocem paravit. Quis taliviro saevior et crudelior esse potest, qui ipse filium suum deis cibumparavit? Quod hoc flagitium omnibus flagitiis terribilius commiserat,dei ab eo poenas graviores petiverunt quam a ceteris hominibus.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:poenas petere ab...: punish
Vocabulary
discere to learn, become acquainted with discourse
committere (commisi, commissum)
to place, intrust, join, commit commit
cura, -ae concern, care L10: curareflagitium, -i disgraceful act, crime
auris, auris f ear mons, montis m mountain, mount mountain, F: mont
sermo, -onis m discussion, speech sermon
certus, -a, -um certain, sure, determined, decided certain; L5: certe
longus, -a, -um long long
saevus, -a, -um furious, wild, terrible F: sauvagesecretus, -a, -um secret, confidential secret
audax (Gen.: audacis) bold, rash, foolhardy, audacious audacious
sapiens (Gen.: sapientis) wise, judicious homo sapiens; F: sapient
talis, -e of such a kind, such F: telquam (with Comparative:) than L7: quam
aures praebere lend an ear, listen
68
Lesson 44: Polycrates...
Polycrates postquam regnum Samiorum occupavit, navibus celerrimismilitibusque fortissimis brevi insulas illius regionis opulentissimasexpugnavit. Gazae eius divitiis ingentissimis abundabant; plerique servifidelissimi ibi in cellis altissimis incredibilem copiam ornamentorum servare consueverant. Itaque omnes homines Polycratem beatissimum putabant. Aliquandoab Amasi, rege Aegyptiorum, qui amicus eius erat, his fere verbis monitus est: "Ne incitaveris iram deorum opulentissimis invidentium,ne mortem certissimam obeas!" Quorum animos placare facillimumerit, si ornamentum tibi gratissimum in mare miseris. Proinde ne desperaveris de salute tua!"Polycrates his verbis monitus anulum pulcherrimum in mare iactareparavit. (to be continued in the next lesson)---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:gaza, -ae: treasure roomcella, -ae: cell, small roomanulus, -i: ringVocabularyiacêre (iacui) to lie, to lie dead
ob-ire to face, visit; die L19: irecognoscere (cognovi, cognitum) to examine, inquire; notice cognitive
consuescere (consuevi, consuetum)
to accustom oneself, inure, habituate
consumere (consumpsi, consumptum) to consume, use; waste consume
demittere (demisi, demissum) to let down, set down, lower L24: mittere
ornamentum, -i ornament, decoration, distinction ornament
fames, famis f hunger famine
salus, salutis f health, safety, well-being I: salute, F: salutplerique, pleraeque, pleraque most, most of them
facilis, -e easy; effortless; agreeable facile; F / I: facile
incredibilis, -e incredible incredible; I: incredibile
similis, -e similar similar; I: simile
unde where from, whence, from whom L41: undique
animum demittere to lose courage
de salute desperare to despair of salvation mortem obire to die
Lesson 45: ...and his ring
69
(continued from lesson 44)Polycrates navem maiorem nautis quam optimis impleri iussit. Qua nave postquamcelerrime in mare altum navigavit, illum anulum ante omnium oculos in mare misit.Mox autem piscator regi notus plurima cum praeda ab mari alto rediens piscemmaximum et optimum ad regem portavit hisque verbis ei donavit: "Numquam maiorem et meliorem piscem captavi, rex; quem tibi dono te solum dignum putans."Quibus verbis delectatus rex piscem servis dat, ut eum ad cenam parent. Quipiscem celerrime ad cenam parantes anulum regis in eo vident, quod statim reginarrant. Tum demum Polycrates valde territus sortem suam pessimam esse cognovit. Ac profecto mox ab hostibus dolo captatus miserrime interiit.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:nauta, -ae: marineanulus, -i: ringpiscator, -oris: fisherpiscis, -is: fish
Vocabularyretinêre (retinui, retentum) to retain, hold back, restrain L4: tenêre
considere to sit down, settle sitcurrere to run curriculum
frons, frontis f forehead, brow, front front
pes, pedis m foot (as a measure: approximately 30cm) F: pied
maior, maius bigger, more important major
maximus, -a, -um the biggest, most important maximummelior, melius better F: meilleur
optimus, -a, -um the best optimal, optimism
minor, minus smaller, less, slighter minus
minimus, -a, -um the smallest, least, slightest minimum
peior, peius worse
pessimus, -a, -um the worst pessimismplus (Gen: pluris) more (adj.) plus
plures, plura more people/things (noun) pluralplurimi, -ae, -a (the) most, very many
minime in the least degree, very little; not at all, by no means minimal
procul far, from a distance quam (with Superlative) as ... as possible
Dangerous travelling(A Roman tells this story to his friends:)
70
"De multis itineribus vobis iam narravi. Hoc autem iter, de quo nunc narrabo, periculosius et longius erat quam cetera itinera. Saepe tempestatibus atrocibus, vehementibus, ingentibus navis mea iactataest, sed illo tempore tempestas vehementissima omnium nos ad Montem Magnetem iactavit. Numquam in terribiliore periculo fui. Timore maximo implevi, cum numquam homines per maria ad illum montem iactati
saevam sortem vitaverint. Brevissimo tempore comites mei siti fameque atrocissima consumpti mortem obierant, et ego solus mortuo simillimus in nave iacebam.Iam de salute desperaveram. Subito autem avis maxima apparuit, quae mortuos secum portare consueverat. Ea avis me mortuum putans celerrime in nidum suum portavit. Inde facillissime evasi."
Reading vocabulary:iter, itineris n - road, route, journeynidum, -i - nestLesson 46: Justice or vengeance?(As told by Tacitus, Ann. XIV 42f)(An important civil servant was murdered. Now, according to ancient law,hundreds of slaves shall die.)Praefectum Urbis Pedanium Secundum servus ipsius necavit, sive ira motuspropter negatam libertatem, sive inflammatus amore in uxorem domini etdominum aemulum non tolerans. Tum vetere iure oportuit omnes servos in eavilla habitantes necari; populi autem misericordia incitata est, quod tantaemultitudini integrae et scelere vacanti sors crudelis imminebat.Nonnulli ex patribus alios urgent misericordiam suadentes; plurimi autem patresaliis misericordiam petentibus resistunt. Nero ubi multitudinem clamantem etmisericordia motam videt, populum edicto graviter vituperat.Tum populus milites videt omnes urbis vias implentes. Ac profecto omnesservi necati sunt.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:Praefectus Urbis: City administratorPedanius Secundus: name of a personsive... sive: be it that ... or that
aemulus, -i: rival (here: "as a rival")edictum, -i: edict, rule, egulation
Vocabulary
ornareto equip, furnish, decorate, ornate
ornate
praecipitare to precipitate precipitate
tolerare to tolerate tolerate
licet (licuit) it is allowed, it is ok license
figere (fixi, fixum) to fasten, attach, fix fix
resistere (restiti) to resist, offer resistance resist
tollere (sustuli, sublatum)
to pick up, lift up; cancel, remove
misericordia, -ae compassion, pity, mercy, L13: miser
charity
amor, -oris m loveF: amour; I: amore; EO: amo
genus, generis n gender, kind, species, race F: genre
scelus, sceleris n crime, outrage
vestis, vestis f (always singular)
clothing, dress, robe, garment vest; I: vestiti
reliquus, -a, -um remaining, left over, rest; future relic
vetus (Gen: veteris) old, former veterannimis too much
quia because, since
velut like, as, for example
Lesson 47: Spring in Rome
71
(As told by Ovid in the Fasti)(This is how simple Roman people celebrate the beginning of spring)Cum ver init, est dies festus Annae Perennae. Haud procul a ripis Tiberis plebs adest, et cum sua quisque amica, cum suo quaeque amico considit.Agunt, quod quemque iuvat: pars de variis rebus narrat, pauci tentoriaponunt, nonnulli cantant, et notissima quaeque carmina maxime placent.Videbis ubique laetas facies, videbis pulcherrimam quamque puellamlascive saltantem. Multi acriter bibunt, nam haec sibi persuaserunt, huicspei unusquisque indulget: "Quot quisque pocula hoc die sumpserit, totannos vivet!"Rerum seriarum im-memores diem agunt omnes, et cum redeunt, eosobvia turba felices vocat.---------------------------Reading vocabulary you needn't learn:festus, -a, -um: festivetentorium, -i: tentlascivus, -a, -um: jolly, frolicpoculum, -i: cupserius, -a, -um: seriousobvius, -a, -um: coming the other way, confrontingVocabularysaltare to jump, dance saltomerêre (merui) to merit, deserve merit
in-ire to enter, go into; start L19: ire
agere (egi, actum) to spend time, live, manage; negotiate action
sumere (sumpsi, sumptum) to take, choose consume
ripa, -ae shore pars, partis f part; direction part
plebs, plebis f common people, mob ver, veris n spring I: primavera
dies, diei m day
facies, -ei f figure, appearance, face face
res, rei f thing; issue; event real; in re
spes, spei f hope, expectation de-sperate; I: sperare
memor (memoris) mindful, remembering memory(unus)quisque, (unus)quidque (noun) everybody; all
(unus)quisque, (unus)quaeque, (unus)quodque (adjective)
everybody
ubique everywhere L1: ubidiem agere spend the day
quot... tot how many... as many
Historia Apollonii regis Tyri
72
A strange father and his beautiful daughter
In civitate Antiochia rex fuit quidam nomine Antiochus, a quoipsa civitas nomen accepit Antiochia. Is habuit unam filiam,virginem speciosissimam, in qua nihil rerum natura exerraverat,nisi quod mortalem statuerat.Quae dum ad nubilem pervenisset aetatem et species etformositas cresceret, multi eam in matrimonium petebant et cummagna dotis pollicitatione currebant. Et cum pater deliberaret,cui potissimum filiam suam in matrimonium daret, incidit inamorem filiae suae et coepit eam aliter diligere, quam patremoportebat.---------------------------Reading vocabulary:speciosus: beautifulexerrare: to commit a mistakenisi quod: except thatstatuere, statuo, statui: to createnubilis: marriageableformositas: beautyin matrimonium petere: to want to marry (a woman)dos, dotis: dowry
pollicitatio, -onis: promisecurrere: to run for a betdeliberare: considerpotissimum: bestin matrimonium dare: to give the daughter's hand in marriageoportet: it is proper / fit
The "examination" of the prospective husbands
Antiochus ad expellendos nuptiarum petitores quaestionesproponebat dicens: "Quicumque vestrum quaestionis meaepropositae solutionem invenerit, accipiet filiam meam inmatrimonium; qui autem non invenerit, decollabitur." Etsi quis forte prudentia litterarum quaestionis solutioneminvenisset, quasi nihil dixisset, decollabatur et caput eiussuper portae fastigium suspendebatur. Atqui plurimi undiquereges, undique patriae principes propter incredibilempuellae speciem contempta morte properabant.---------------------------Reading vocabulary:nuptiarum petitor: suitor, wooerquaestio, -onis: question, riddlesolution, -onis: solutionin matrimonium accipere: to be married todecollare: to decapitate
prudentia litterarum: knowledge of literature, educationfastigium: gablesuspendere: to hangatqui: and yet
Smart Apollonius
73
Et quidam adulescens locuples valde, genere Tyrius, nomineApollonius, navigans attingit Antiochiam; ingressusque adregem ita eum salutavit: "Ave, domine rex Antioche!" et ait:"Quod pater pius es, ad vota tua festinus perveni; regiogenere ortus peto filiam tuam in matrimonium." Rex, utaudivit, quod audire nolebat, irato vultu respiciens iuvenemsic ait ad eum: "Iuvenis, nosti nuptiarum condicionem?" Atille ait: "Novi et ad portae fastigium vidi."Apollonius receives the riddle and directly finds the rightsolution. At the same time, he sees the father's unusualrelationship to his daughter.Rex, ut vidit iuvenem quaestionis solutionem invenisse, sic aitad eum: "Erras, iuvenis, nihil verum dicis. Decollari quidemmereberis, sed habes triginta dierum spatium: recogita tecum.Et dum reversus fueris et quaestionis meae propositaesolutionem inveneris, accipies filiam meam in matrimonium."Iuvenis conturbatum habeat animum paratamque navemascendit ad patriam suam Tyrum.---------------------------Reading vocabulary:locuples: richnavigare: to sail, go by shipattingere Antiochiam: to arrive in Antiochiaave: be greeted! Hello!pius: pious, dutiful, honestvotum: promise festinus: hasty, quicklyin matrimonium petere: to ask for the hand (of a woman)iratus: angryrespicere: to look back, turn one's attention to
nosti = novistinuptiarum condicio: condition of marriagefastigium: gablequaestio, -onis: question, riddlesolution, -onis: solutiondecollare: to decapitatetriginta: 30recogitare: to think againdum: as soon as, whenin matrimonium accipere: to marry (a woman)conturbatum animum habere: to be confused / dismayed
The king's plot
74
Et post discessum adulescentis Antiochus rex vocat ad sedispensatorem suum fidelissimum nomine Taliarchum et dicit ei:"Taliarche, secretorum meorum fidelissime minister, scias, quiaTyrius Apollonius invenit quaestionis meae solutionem. Ascendeergo navem confestim ad persequendum iuvenem, et dumveneris Tyrum, in patriam eius, inquires inimicum eius, qui eumaut ferro aut veneno interimat. Postquam reversus fueris, libertatemaccipies."Taliarchus vero hoc audito assumens pecuniam simulque venenum,navem ascendens petiit patriam Apollonii. Pervenit innocens tamenApollonius prior ad patriam suam et introivit domum et apertoscrinio codicum suorum inquisivit quaestiones omnium philosophorumomniumque Chaldaeorum. Et dum aliud non invenisset nisi quodcogitaverat, ad semet ipsum locutus est dicens: "Quid agis, Apolloni?Quaestionem regis solvisti, filiam eius non accepisti: ideo dilatuses, ut neceris."Atque ita onerari praecepit naves frumento. Ipse quoque Apolloniuscum paucis comitantibus fidelissimis servis navem occulte ascenditdeferens secum multum pondus auri atque argenti, sed et vestemcopiosissimam. Et hora noctis silentissima tertia tradidit se alto pelago.---------------------------Reading vocabulary:discessus: departuredispensator: treasurerfidelis: loyal, trustworthysecretum: secretminister: servant, helperquia: thatconfestim: at once, immediatelydum: as soon as, wheninquirere: to searchinterimere: to remove, do away withassumere: to take, provideinnocens: innocentintroire: to enterscrinium: container for paper, archivecodex, -dicis: bookinquirere: to research, check thoroughfully
quaestio, -onis: here: research, report; normally: question, riddleChaldaei: Chaldians name for wise priestsad semet ipsum: to himselfideo: thereforedifferre, -fero, distuli, dilatus: to put off, delayonerare: to load, embarkpraecipere, -cipio, -cepi: to ordercomitari: to accompanyoccultus: secretly, in stealthdeferre secum: to carry with oneselfpondus: weight, amountcopiosus: rich, abundant, copiousvestis: clothingsilens: silentpelago se tradere: to start sailing
A day in the life of a Roman pupil
Ante lucem vigilavi de somno. Surrexi de lecto,accepi a servo caligas, calciavi me. Poposci aquamad faciem, primo manus, deinde faciem lavi, extersi,deposui albam paenulam. Accepi tunicam, praecinxi me. Unxi caput meum et pectinavi.Processi de cubiculo cum paedagogo salutare patrem et matrem. Ambos salutavi et oscula dedi, sic descendi de domo.
Eo in scholam, dico: "Ave, magister!" Magister resalutat: "Avete, discipuli!" Ego in prima classedictatum excipio, pertranseo commentaria, interrogatus respondeo, declino genera nominum.Ut haec egimus, magister nos dimisit ad prandium.Deinde venio domum. Muto, accipio panemcandidum, olivas, caseum, nuces. Bibo aquam frigidam. Post prandium redeo in scholam.
Anecdote about Alexander
75
Milites Alexandri Macedonum regis clarialiquando piratam ceperunt et eum Alexandro adduxerunt.Alexander piratam interrogavit: "Qui potesnautas terrere eorumque bona diripere?"Pirata respondit: "Sicut tu orbem terrarumvexas. Sed quia id ergo parvo navigio facio,latro sum; te autem, quia multis cum militibus facis, imperatorem clarum vocant!"
Anecdote about Bias
Hostes patriam Biantis - unius de septemsapientibus - ceperunt. Incolae fugiebante casis et opes suas secum ferebant. Biassolus nihil secum tulit. Dixit: "Omnia meamecum porto."
Anecdotes about Diogenes
1)Aliquando servus vetustus contra iussum e casa Diogenis philosophi excessit nequerecessit. Tum amici philosophi dixerunt:"Servus tuus effugit. Quaere eum! Certepropinquo loco constitit; annis enim iamconfectus est!" Sed philosophus respondit:"Quid dixistis? Servus miser sine me vivere potest et ego, philosophus clarus,non sine servo meo vivere possum?"
2)Diogenes philosophus semper poculumsecum ferebat et eo aquam hauriebat, cumsitiebat. Aliquando puerum vidit, is ore suoaquam e fonte hausit. Tum philosophuspoculum abiecit et dixit: "Semper poculumsupervacuum mecum tuli. Id puer mihi modo demonstravit."
Augustus and the talking ravens
Before becoming the sole Roman emperor in 31BC, Augustus had to fight against his political enemiesfor a long time. His last battle was against Antonius,his biggest enemy, at Actium. At that time, Augustuswas still called "Octavianus". After that battle, hereturned to one of the Greek villages near Actium.Many people greeted and congratulated him for hissuccess...
Octavianum amicosque Octaviani vir ignotus salutat et corvum magnum monstrat: "Videte corvum! Auditecorvum! Emite corvum!" clamat.Octavianus spectat et audit - et iam corvus clamat:"Ave Octaviane! Victor! Imperator!" Octavianus
corvum emit.
Tum puella advolat, Octavianum amicosque Octavianisalutat et clamat: "Attenti este! Vir fraudulentus est!Habet alterum corvum! Audite et spectate alterumcorvum!"
Octavianus imperat: "Apporta alterum corvum!"Vir corvum apportat. Octavianus et amici spectantet audiunt; corvus alter clamat: "Ave Antoni! Victor!Imperator!"
Tum Octavianus ridet et dicit: "Vir et corvi - doctisunt!"
Camillus and the children of Falerii
76
M. Furius Camillus is one of the famous people ofearly Roman history. Lots of legends are told abouthim, but most have more than a grain of truth inthem. The following story is said to have happenedduring the conflict with the town Falerii in 394 BC.
Fortuna belli diu varia erat. Dum Romani urbem Faleriosoppugnant, servus Graecus nonnullos pueros, quorumpatres apud Faliscos principes erant, cottidie ex urbe incampos ducebat - erat enim eorum magister -, ut semperin pace fecerat.
Aliquando autem eos non in campos, sed in Romanorumcastra ad Camillum duxit atque ei tradidit. "Falerios urbem", inquit, "tibi una cum liberis principum Faliscorumtrado."
Camillus autem, ubi eius verba audivit, respondit: "Nec ad
ducem nec ad populum scelestum cum scelesto munerevenisti, serve sceleste! Quamquam Falisci nobis hostes sunt,tamen natura inter nos atque eos societas humana est, quaecunctos homines iungit: Sunt enim et belli et paci iura. Armanon contra pueros inermos, sed contra armatos viros cepimus. Tu Falerios scelere et perfidia vincere cupis, egourbem hostium Romanis artibus atque armis vincere volo, sicut et Veios vici."
Camillus, postquam verba dixit, magistrum pueris tradidit.Ii autem perfidum virum virgis, quas Camillus dederat, verberaverunt et Falerios reduxerunt.
Hannibal's end
During the second Punic war, the Carthaginian generalHannibal was a dangerous enemy of Rome. After crossingthe Alps and marching up to Rome, the Romans were closeto defeat. The main reason for Rome's survival was notthe strength of the Roman army but Hannibal's politicalopponents in Carthago. Later, the Roman general Scipiothe Elder managed to beat Hannibal on African soil in202 BC. Ever since then, Hannibal was fleeing from theRomans.
Quondam cum legati Prusiae, regis Bithyniae, Romae erantet forte apud T. Quinctium Flaminium cenabant, unus ex iismentionem fecit de Hannibale - is enim vivebat tum in regno Prusiae. Postridie Flaminius senatoribus id detulit; dixit: "Dum Hannibal vivit, nos Romani numquam sine insidiis eius vivimus."
Tum patres legatos in Bithyniam ad Prusiam regem miserunt et deditionem Hannibalis, hostis maximi, poposcerunt. Rex Romanis postulatum recusare non potuit, quod erat populo Romano amicus, tamen legatis dixit: "Equidem Hannibalem vobis dedere non possum, quod hospes meus est atque ius hospitii violare nego. Sed receptaculum eius vobis indicare licet."
Carthaginiensis dono regis castellum habebat atque ibi setenebat. Non ignorabat et Romanorum odium permagnum et regis perfidiam. Itaque cunctis in partibus castelli fores ad effugiendum paratas habebat.
Mox legati Romanorum multis cum militibus castellum circumdabant, cunctas fores obsidebant. Id servus fidusHannibali nuntiavit. Tum Hannibal: "Iam diu", inquit, "milites Romanorum exspectavi. Nimis diu enim mortemmeam exspectaverunt, nullo tempore autem eos timui."Deinde poculum veneni plenum - id enim semper secumhabebat - sumpsit.
Sic vir praeclarus anno septuagesimo post multos et varios labores mortem obiit.
(Hannibal died in 183 BC)
"Vae victis"
77
In the 4th century BC, Celtic tribes entered Northern Italyand endangered the young Roman empire. One of these Celtic tribes, led by Brennus, had asked Clusium, a townthat was allied with Rome, to give them some land.Instead of negotiating, the Clusians immediately calledthe Roman military for help. The Romans sent delegatesto the Celts in order to avoid a conflict, however thosedelegates joined the Clusians in an attack on the Celts.Brennus demanded their punishment in vain...
Itaque Brennus bellum Romanis paravit, Italiam oppugnavit,legiones Romanas ad Alliam vicit, petivit Romam. IncolaeRomae timidi casas reliquerunt et in Capitolium se receperunt.
Paulo post cibus atque aqua eos defecerunt. Magnis in angustiis fuerunt Romani, non iam habuerunt salutis rationem. Itaque Sulpicium, tribunum militum, legatum ad Brennum miserunt. Rex autem ei dixit:
"Nos Galli legiones vestras ad flumen Alliam vicimus, nunc vos pacem petitis, Romani. Proinde aurum et argentum e
templis casisque in forum conferte et mille pondo auri argentique solvite!"
Romani regi paruerunt et aurum argentumque in forum contulerunt. Brennus ea pependit et tribuno: "Parum", inquit, "solvistis, Romani!"
Tum tribunus Gallorum pondera probavit atque respondit: "Pondera probavi et fraudem tuam intellexi. Iniqua pondera adhibuisti, Brenne!"
Tum rex saevus Romanis "Vae victis!" acclamavit et gladium ponderibus insuper adiecit.
News from the Middle Ages
Quomodo XVI calices fuerunt raptiItem temporibus domini Vullingi abbatis sicut relatione seniorum nostrorum audiuimus, quidam sacrilegi raptores et fures maligni, habentes noticiam monasterii et disposicionem, sun noctis silentio ecclesiam monasterii per fenestram ascendentes armata manu intrauerunt. Quorum quidam ad ianuas versus dormitorium et claustrum ducentes cum gladiis et arcubus se locauerunt, ut si forte aliquis superueniret ab ipsis trucidaretur. Alii vero interim capsam in qua calices repositi et clausi fuerunt a posteriori parte circa altare sancti Stephani murum transfodientes confregerunt, et sedecim calices quorum unus aureus fuisseaffirmatur, rapientes aufugerunt. Cuius sacrilegi confractionis vestigia usque hodie sc. 1482 apus altare sancti Stephani in aquilonari parte ecclesie situatum in muro reparato adhuc manifeste apparent.
De quodam incendio (1463)Anno domini MCCCLXIII in media nocte subsequente festum sancti Felicis in pincis (= January 14th) exortum fuit domus quedam, a latere domus Camere, in opposito refectorii hyemalis situata, in qua preter alia aliqui libri, cum multo pergameno nouo ad valorem centum et XX florenorum Renensium incendio perierunt. Et cum magnis laboribus alia edificia ab incendio seruata fuerunt. Item abisto tempore et continenter libri monasterii tam in scriptura, quam etiam correctura, et ligatura fuerunt studiose emendati, precipue in missalibus et cantualibus.
De quodam incendio (1483)Anno domini 1483 in festo sancti Roberti (= March 27th) infra cenam ortum fuit incendium in quadam domo inter capellam ante portam et horreum militare. Quod adiuuante domino per labores fratrum et familie ac quorundam hospitum tunc presentium fuit auffocatum et absque magno dampno extinctum.
78