Lam Ang (Ilocano)

LL AM-ANGAM-ANG

Ti bersion ti Imprenta Parayno ken ti bersion ni Leonardo Y. Yabes

Rimat Multimedia, Inc.Quezon City, Philippines

RIMAT MULTIMEDIA, INC.58 Road 7, Project 6, Quezon City1100 PhilippinesTel/Fax: (6-32) 455-3222E-mail: [email protected]

Copyright © 2005 ti Rimat Multimedia, Inc.

Manarawidwid ti Produksion: Joyce Gardaya-CalsoDisenyo ti Akkub: Patrick Paul AbainzaTipo ken Disenyo ti Libro: Ariel S. Tabag

ISBN

MANIPUD ITI PUBLISHER

Maragsakankami a mangibinglay kadakayoiti dua a bersion ti Lam-ang, ti mabigbig ngaepiko dagiti Ilokano.

Umuna a paset ti am-ammo a “ParaynoVersion,” nalawag a gapu iti panangipablaakitoy ti Imprenta Parayno ti Calasiao,Pangasinan. Immaldit ti nasao nga imprenta tipakasaritaan ti biag ni Lam-ang idi 1962 ketnailaklako idi ti nasao a librito kadagiti tien-daan – iti abay dagiti tagilako a buneng kendadduma pay a kasapulan dagiti mannalon.

Inrapinmi ti bersion ni Apo Leopoldo Y.Yabes tapno mapagdasig dagiti mangbasa tiagduma a bersion ti epikotayo.

Kayatmi nga iruknoy a kas sangaraay asabong ti isip daytoy a libro ket agbalinto a per-manente a rekord a dinto agkupas itipanaglabas ti panawen.

Dios ti agngina kadagiti timmulong iti pan-nakairuar daytoy a libro: Juan S.P. Hidalgo, Jr.,Ariel S. Tabag, Cles B. Rambaud, Herman G.Tabin, Noli S. Dumlao, Daniel L. Nesperos,Linda Lingbaoan-Bulong ken Jocelyn G. Calso.

Kadatayo a nakabasan iti daytoy nga epiko,sapay koma ta agungar manen iti lagiptayo tikabibiag ni Lam-ang. Kadagiti di pay nakabasa,daytoy koma agdindinamag nga epikotayo timangpasantak iti tarigagay ken kalikagumyo a tumulong a mangitandudo iti bukodtayo a literatura.

Sapay koma.

Angel R. CalsoMarso 2005

Quezon City, Philippines

LL AM-ANGAM-ANGHistoria a Pacasaritaan ti Panagbiag ni Lam-ang iti Ili a Nalbuan nga Asaoa ni D.a Ines Cannoyan iti Ili a Calanutian

Ti bersion ti Imprenta Parayno, Calasiao, Pangasinan, c1962.

Maisagut daytoy a libro kadagiti amin nga Ilokano

OH, naslag a Dios Espiritu Santosilaoam Apo toy panunotco

tapno mapudnoac ti ipalaoagcoiti historia ti maysa a tao.

Ta idi tiempo nga unanaadda dua nga agasaoa

nga nabiit pay ti panangaoatdaiti matrimonio a nangina.

Iti pannagna ti aldaodi nagbayag daytoy babain agnginao

ta nadanon ti panagbungandaydi sacramento nga inaoat dan.

Nadumaduma nga bungbunganti inna dita masarsaramsam

salamagui a marabanbanpias quen daldaligan.

Niog pay a lolocotenbayyabas a pariggalsem

sua quen loloquisenquet daguitoy met ti inna sidaen.

Pingpinggan quen im-immocoloslosi quen pocpoclo

leddangan pay quen sosoisoda ti inna cagusto.

Idinto ta magtengnati pito a bulan daydi sicugna

napalalo ti ay-ayatdata adanin ti panagpasngayna.

Quet idinto ta castandaytoy babain Namongan

inna dita napanunotanta aramidenda a dalagan.

Quinonana dita nga insaoangay asaoac nga Don Juaninca pay coma pumocanitay aramiden a dalagan.

Rebbengna unayen itati inta panagsagana

cadaguiti maicanadanga aruaten no sumngay toy bunga.

Tapno ditanto mabiglaanno madanon ti iroruar nan

adda met saganan a dalagana rumbeng a paguiddaan.

Nagrobuat met a napanni asaoana a Don Juan

ta idinto a nagtengannanlinicmotna di caoayan.

Sana met pinayapayandi angin a inna ragutan

todo pay a bomayangabangulep arig a teppang.

Quimat quen sal-it agcacamacamsinirocda di caoayan

casla narabarabaniti booc di caoayan.

Ay naalas cababain manno aoitenca nga caoayanimmona daytoy caoayan

quet simmaruno ni Don Juan.

Ta idinto a inna magtengandi balay a inna inulogan

nagoornos daguitoy caoayaniti arpad ti arubayan.

LAM-ANG • 32 • LAM-ANG

Ay asaoac a Don Juandaytay man tongo ti agdalagan

a sagat quen gasatandangla quen bayyabas a inoquisan.

Ay asaoac a Don Juanta inca coma gumatang

itay dongdong quen dalicanta iso ti pagdadangan.

Ti digusco nga agdalaganquen banga ti maymaysan

tapno adda pangiccanti cadcadua ti anactan.

Quet idi mapaaddana amin daguitaniso met ti ipapanao nana simmurong iti carayan

napan idiay bantay cangisitan.

Ta mapan maquidangadangcadaguiti iggorot a burican

iso met a pasngayen nandaydi naboquelda a daran.

Aoan ti dida maayabana paquicaasian a parteranni lacay Marcos a batecan

isoda quen Pasio mayaman.

Quet aoan lat nacapaltot gayamadda man malaguip nan

daydi baquet nga ar-arucotannga aoan pigsat ramramay nan.

Quet idinto ta mapaltot nanni inan babain Namonganmaysa a lalaqui ti rimuar

agsao met daytoy ubing itan.

Ay ina ngamin Namonganta innacto pabuniagan

ninto Lam-ang ti maipanaganti manganac ni lacay Guiddan.

Quet idinto ta nabuniaganagsaludsod met piman

quen inana a Namonganni amana a nagutangan.

Ay ina saludsodec manno adda amac oenna aoanno subbotac oenno saan

oenno nasudi met a tinaudan.

Ay anacco ngamin Lam-angno ni amam ti cunam

idi addaca pay lat itoy tianiti pimmanao guiniddatonan.

Iso met ti caaoannanta gubat ti inna napanan

a ili ti caiggorotaniggorot nga burican.

Quinona met ni Lam-angay ina a Namongan

daytoy anacmo palubosam manta innac talaoataoan.

Ay, anacco sinanlalaquin Lam-angsaanca a mapmapan

ta marabanban ta sacamquet maradagum ta imam.

Ta dica pay la naitanggadaniti uneg ti siam a bulannagpasig laeng a napan

ni sinanlalaquin Lam-ang.


Gubat ti inna napanannga ilit caiggorotan

ta napanna talaoataoanni amana a nagutangan.

Nangibulsa iti bato ti sagangcasta met ti tangrabanbato pay ti laolaoigan

casta met ti bato ti musang.

Dinalanna ti cabarraoasancasta met ti caboluan

casta unay ti inna pamayandaydi motea ti gamayan.

Ta idinto a inna maasitganti longog ti carayan

quet dagusna a naquitantay cayo a cadadacquelan.

Isot inda pagraransoandaguitay iggorot a burican

ta isot inna pagsaedanti tao a inna cabacal.

Ioarasna met ti matananquet dagusna a naimatangan

daytay ramot a tagaanga mabalin a paglotuan.

Dinagusna a ininnaoanquet sana pinisocan

daydi bangana a maymaysanbangat caibaan, mailac-amnat aoan.

Idi addat iti ngalay ti dalanidi nalpas nga nangan

sangailien daytoy quinnannga gracia a pacabsugan.

Inaoid nat calasagnanimpanna met idi siquigan

intogquelna met di gayangidi ayan ti sacaanan.

Inucsotna met di campilanidi bucala a pagtalcan

quet nacaridep met ditanni sinanlalaqui ni Lam-ng.

Immayto met itattaniti partaan ni amanan

quet quinonana idi pimandi tinagtagainep ni Lam-ang.

Ay pagayamco a Lam-angdarasem met ti apan

madamada a ramrambacandi bangabanga ni amam.

Nabaringcuas met ni Lam-anginnalana met daguitoy igamquet nagrobuaten a napan

pagna laeng a pagnan.

Ta idinto can a magteng nanti bantay a cangisitan

idiay Mamdili quen Dagmandimmagus iti tal-laong dan.

Ta inna met naquitandaydi bangabanga ni amanan

ta napanda met sinarucangnga impasango iti dayaan.

Ay iggorot a buricanta sumaludsodac manno aniat nacabasolanni ama a naggapuan

rebbengna a incay bayadan.


Ay pagayam mi a Lam-angrebbengna met a subliam

di balay nga inulogamno saan quet maicaduacan

daydi lalaqui aya nga amam.

Ay iggorot a buricandiac la mapnec gayam

no dacdacay lat caayayamsica iggorot a capitan.

Sica Bumacas ti pangnagananpendaem met a cartaan

dagup ti masacupamtapno umayda amin agpinsan.

Dardarat quen padangidiay balbalay idiay nuevanidiay dogodog quen Tapaan

idiay mamoocan quen caoayan.

Idiay Amangabon quen Gambangditoy Lipay quen Caparian

idiay Sumadag quen Lucutanidiay Tupinao quen Bandan.

Idiay Sambangqui quen Loyaidiay Bacong quen Sasaba

idiay Tebteb quen Bacayaoanta idinto a nabilletian.

Ti inilin-ili a cabangibangta tumayotoyda piman

nga casla manoc a macorocorandaguiti iggorot a burican.

Apaya unay quet ti ruaydanta saan nga ammo ti caadudan

napanna met inaprosandaydi bato ti laolaoigan.

Limmagto a naminpinsanni lalaqui a ni Lam-anga napan iti catay-acan

quet pacpacupaquennan.

Daydi quiliquili quen sellangidi loppo agsidormang

quen tacquiag a caniguid quen canaoandi lalaqui a Lam-ang.

Ita ta lacubendaniti ayanna a pangpanganan

rinugianda ngad itanti inda panagayayam.

Ni lalaqui a ni Lam-angcasla tomodo iti sardam

ti agdisso a gayangaracupenna a mamimpinsan.

Ta casla umaoat iti inapugancadaguiti gayang nga agsasal-lupang

idinto ta maibusandandaguiti iggorot a burican.

Ti todos, pica quen gayangta dida laeng nadissoan

ni lalaqui aya a ni Lam-angquet quinonana cadacuadan.

Bumalesac met itanocsotenca a campilan

bucala met a pagtalcanintagbatna ngarud piman.

Ta daydi dimquet idi campilanisot napanna quinnandacquel unay a suman

tapno dina maoracionan.


Ay iggorot a buricandaanandac ngarud itannapanna pinayapayan

di angin a mangaragan.

Isut caduana a napansa dimmuclos a naminpinsan

casla nagpatpat inambaanagpadpada a mangan.

Idi agaoid quen agpapandaydi igam aya ni Lam-angnaapritda a namimpinsan

ta maysa lat nabunaan.

Ta napanna nagang-angaoansananto quet iniggamandaydi iggorot a buricanita agcanibusanan can.

Napanna pay guinusingannapanna pay binoldingansananto pay piningodanapanna pay pinucolan.

Sananto quet inibbatandaydi iggorot a buricanquet dina la quinaasiana inna nagang-angaoan.

Tapno adda pacaquitaanti partesmo quen cabaguiam

quet reppetec met daytoy gayangtoy samsamcot caiggorotan

tapno adda pacaquitaan.

Ita panaoan canlugar a nagay ayamannagrubuaten a napan

ni lalaqui aya a Lam-ang.

Ta napanna sinangpetanni inana a Namonganta casla carayan Viganti nagayos a daradan

daguiti iggorot a burican.

Ta idinto can a inna nagtenganti ilida a Nalbuan

ay ina ngamin Namonganta sumalsaludsudac man

no aniat nacabasolanni ama a naggapoan.

Ay anacco ngamin Lam-angno ni amam apo ti conam

aoan ammoc a inna guinoraanta dicam pay met la nagsubang.

Ay quinona met ni Lam-angquen inana a Namonganta dusa comat carbengam

naimbag la quet ta napudnoam.

Ay ina ngamin Namonganpatitem ta longganganta umarayat da lattan

daguitay addic a babbalasanga mamindua nga siam

siam a sagsisiam.

Ta apandac coma golgolanidiay carayan Amburayan

toy boocco nga ammaraganta naatipocpocan

di bacal a nagmalem calman.


Ay ina ngamin Namonganta inta man la rautan

daydiay agamang a daannga nagadiguit gatasannagpannubet a der-an

quen tinubay a bal-ang.

Ay ina ngamin Namonganalaem met ta arutang

innala met ni Namonganta napanna sinagadan.

Di ruangan ti agamanga quinatayan quen tinacquian

ti ipes quen laoalaoanti cabayagnan a di naluctan.

Ta siam a taoen itana dipay narautan

di pagayda a samusamibuan quen laguingan.

Lumanog quen lampadanmaratectec quen macan

gaygaynet quen balasangcasta met tay quimmatuday.

Quet idinto ta marautandanconana cadaguiti napanay addic a babbalasangpendaenyo nga rautan

ti tomonggal maysa a naganta cucuana marautannan.

Quet idinto ta macarautdanti nasurok a sangabaaray addic a babbalasangreppetenna aoitennan.

Alaenyo met itaydi surusor a galimban

sumoquit cay met ita begganga pangaron iti arutang.

Addic a babbalasangisobli yonto met ta beggang

ta manayon a patigaanta beggang ti paticalang

quet idiay carayan Amburayanti intay pagdidigusan.

Ta isot pacadamaganiti buaya a cadacquelan

ta innac la coma maquiay-ayamquen buaya a cadadacquelan

quet nagrobuatda met a napanidiay carayan Amburayan.

Iti iguid daytoy a carayanioarasna di matanandagusna a naquitan

pinapayapayanda ni Lam-ang.

Quet daydi angin a capigsaanguimmil-ayab di arutangiti asuc nacacascasdaao

nagderraao ti i-San Juan.

Nagtaray ti i-Bacnotanta cunada met no uram

ta idinto ta dida masebsebannapanna pinayapayan.

Di todo bumayangabangquen ulep arig a teppang

quimat quen sal-it agcacamacamsaan laeng a naiddepan.


Addic a babbalasangalaenyo met piman

di sorosor a galimbanta incay man met caudan

sadac man golgolanditoy tengnga ti carayan.

Quet idinto ta magolgolan danni lalaqui a ni Lam-ang

natubaan ti bagsangsimmang-at ti bucotanudang a raoayraoayan

quet timpao amin a campanigat a casta nga ruay.

Addic a babbalasangdidac coma segseggaanta bumatocac maminsanta innac maquiay ayam

quen buaya a cadacquelanta incam agpadasan.

Bimmatoc itan ni Lam-angsaanna a napuntaan

ta bimmaba toy buayansimmurong met ni Lam-ang

casta met simmurong ni buayannagpababa met ni Lam-ang.

Idi ta agquitadanrinoguianda ti nagdangadang

nacalucsao ni Lam-angdinuclosna a naminpinsanimbucotna daydi buayan

nga imbangcag aya ni Lam-ang.

Ay addic a babbalasangalaenyo met ta ngipennanta dagusenyo a paputican

ta isot anib iti dalan.

Ay addic a babbalasangno itan quet rebbengnan

nga intay pay met subliandi balay nga inulogan.

Ay ina ngamin Namonganta inca man met ida tangdanan

daguitoy addic nga babbalasangpisos maysa nga addangti agaoid ken agpapan.

Idi ta nalpas danay ina ngamin Namonganta inca man met lucatan

dayta despensa a maicaduanta iruarmo coma inan

di caoesco a capapatgan.

Ta mamlesac aoan curangdaydi calson a guinalonanquen bado a sinombraan

pano a sinolsolanana napanda sinambirian

daguitay addic a babbalasang.

Quet idi nalpas daytanina inca man met lucatan

diay maicatlo a despensanta iruarmo met itaydi balitoc a balaoan.

Siam a cacaoicaoana bomtac no mainitanti init a macayangyanga mamapudot dapana taoid di nagtaoidan

ti apot tumeng quen dapan.


Ta innac coma singdanantoy purao a caoitan

manocco a carurayanquen asoc a burburanpasaqui nga ulayan

a nacaay-ayat ti buyadan.

Ta innac coma maquiay-ayamidiay ili a Calanutianta isot pacadamagan

quen Doña Ines Cannoyan.

A nalinis a balasangta siam can a lalabayan

ti inna marugsaniti maysa la nga sardam.

Ay anacco lalaquin Lam-angapo dica mapmapan

ta sicanto la quet a quitanti inna pagayatan

ni Doña Ines Cannoyan.

Ta aducan ti babacnangcacastila can pay ti mapan

quet aoan lat inna paggustuansicanto la quet a quitan

ti inna pagayatanni Doña Ines Cannoyan.

Ay ina ngamin Namonganinnac laeng a di agcurang

ta innac maquiay-ayamidiay ili a Calanutian

ta bareng pagayatannac itayni Doña Ines Cannoyan.

Ay anacco ngamin Lam-angno asaoa apo ti cunam

immaduan a babbalasangiti uneg daytoy paguilian

mapilipili camaniti paggustoam quen pagayatam.

Daytoy met ti sinaonanni sinanlalaquin Lam-angay ina ngamin Namongan

no dayta ina ti cunam.

Aoan lat innac pagayatancadaguita nasaom a babbalasang

ta dinac taltalaananta innac nga di agcurang.

Anacco ngamin Lam-angapo dica mapmapan

ta inna canto pay quet suyatantay isbo a sinayugansicanto ti maas-asianno incanto mabainan.

Daytoy met ti inna insaoangtay purao nga caoitan

a manoc nga carurayanquen pasaqui nga purao.

Ay apo ngamin Namongandaydi dardarepdep mi idi calman

manugangmo nga di agcurangni Doña Ines Cannoyan.

Ina ta lana iruarmo mandaydi lana nga casinglag idi kalman

ta innac coma lanaantoy manocco a carurayan

ta agvestido camin nga mapanidiay ili nga Calanutian.


Ay ina ngamin Namonganina yaoatmo man

daydi balitoc a quinaoicaonapanna piman siningdanan

daydi purao a caoitan.

Casta met a inna siningdanandi asona a burburan

a pasaqui nga ulayanquet idinto a inna siningdanan

nagrobuaten a napan.

Inobbana met di caoitana manoc a carurayan

ay anacco ngamin Lam-angDios ti comoyog caniam.

Aluadam met ti pagnaamiti dalanmo nga mapanta dica met pangduaan

ti lasatem a capeggadan.

Isot inna guiniddana nagrobuaten ni Lam-anga napan idiay Calanutian

nga ili ni Doña Ines Cannoyan.

Ay pagna laeng a pagnanta idinto a magoduana ti dalan

iso met nga inna nasaracanni lalaqui a Sumarang

a nagmatat gosing pinggana nagagong dua a dapan.

Daytoy ti inna insaoangay gayyem lalaquin Lam-ang

sadino aya ti papanama baquir a inca panganopan

quen bantay a inca pangatianoh gayyemko a Lam-ang.

Quinona met ni Lam-angay gayyemko a Sumarang

ta agsaludsodac manno dino met ti naggapuam

a daga a napnapanamquen ili a nagpaspasiaram.

Quinona met ni Sumarangno dayta gayyemco ti cunam

naggapuac amiananidiay ili a Calanutian

ta napanac naquiay-ayamquen Doña Ines Cannoyan.

Quinona met ni Lam-angno dayta a napanam

isot´ gandatek quen gagaracpagayamco a Sumarang.

Dica la patpatoloyansicanto la quet a quitan

ti apanna pagayatanni Doña Ines Cannoyan.

Immaduan a babacnangquen señores a cacastilan

quet aoan lat inna tinan-aoanni Doña Ines Cannoyan

ay pagayamco a Lam-angta dica patoloyenen ti mapan.

Quinona met ni Lam-angay pagayamco a Sumarang

ta itan quet agsinatanta innac la maquiay-ayam

idiay ili a Calanutianta bareng innac pagayatan.


Quinona ni Sumarangita quet canibusanam

ta umayen quet daanamdaguitoy igiggamac nga igamta annolan dica mapadaanan

toy igamco nga sinimaan.

Quinona met ni Lam-angumanay ti pagayatam

gayyemco nga Sumarangta adtoyac nga madadaan.

Imbulos ni Sumarangdaydi igiggamanna nga gayang

dinagusna nga tiniroanni gayyemna a Lam-ang.

Sinippao met ni Lam-angcasla immaoat inapugan

ta sinalongsong ti balasangnga gaued a labilaban.

Ta inal-laoatna met itayiti quiquit quen pattogangan

imbal-laoes nat naminsaniti tengnged quen licudan.

Ay pagayamco nga Sumarangita agsubli daytoy gayangta diac cayat ti macautangta napudot daytoy igam

nalamiis met toy butagandaytoy pica nga iniggaman.

Ay pagayamco a Sumarangumayen quet daanamta no dica masiputan

baguimto ti maioalangquet caasinto ti napanaoam

ay ipacpacadac caniam.

Napanna pinayapayandi angin mangaragatan

iso met ti inna iguiguiddannga imbulsona daytoy gayang.

Siam nga caturodanti napanna nagbal-lasioannga intayab daydi gayangni lalaqui nga Sumarangdayta ti nagtungpalam

iti cadaques ti cadaoyam.

Ay pagayamco a Sumarangitan inta agsinan

quet dagus nga panaoancanitoy lugar a inta nagayayaman.

Napanna met inubbandi purao nga caoitan

sa nagrubuat a nagnanni sinanlalaqui ni Lam-ang.

Pagna laeng a pagnanta inna met nasungadan

ti balay di balasang a Saridandanquinonana ay caca dumagasca man

caca sinanlalaquin Lam-angdarasem coma ti agaddang.

Ta inta man la agabrazanta napalalo ti ilionan

ni babai a Saridandannasacsaquit la unay toy matanditoy taoa a naquinpamarang.


Nagango daytoy mamannga naguian ditoy bandejan

nga idadaanco caniamcaca sinanlalaquin Lam-ang

sumalsaludsudac mansadino aya caca ti papanam?

Adic nga Saridandanno saludsudem ti naggapoan

ni ama a nagutanganquen ina nga Namongan.

Ay babai nga Saridandandinac coma gaogaoidan

ta mapanac nga di agcurangiti ili nga Calanutian

ta bareng innac maimatanganni Doña Ines Cannoyan.

Quinona ni Saridandanapayaunaycan cacan

ta dinac laeng pagustoaniti daoatco tarigagayan.

Nagrubuaten a nagnanni lalaqui a ni Lam-angnagpasig laeng a napan

tapno matungpal ti gagaranan.

Idinto ta inna masungadandaytoy ili nga Calanutiannasdaao met ni Lam-ang

iti caado ti agayayamta dimo ammo ti caduam

iti ruayda nga napalaluan.

Mabalin a talaytayanti olo daguiti agay-ayamnaimbag a bonobonan

ti naguitugquelan ti gayangquet mabalin nga raepan

ti tupra daguiti agay-ayam.

Quinona ni Lam-angananoec la ngatat itan

ti umasideg idiay dennananti nabangon nga cal-langannga inna pagpaspasiaranni Doña Ines Cannoyan.

Ay immus-usoc gayama limmipit ni Lam-ang

iti sacsaca daguiti agay-ayamta idin quet nagtengannan

daydi tengnga ti paraangandi balay ni Doña Ines Cannoyan.

Indissona di manocnandi purao aya a caoitan

namagpag iti naminsanquet natuang daydi cal-langan

iso met ti itatan aonanni Doña Ines Cannoyan.

Nagtaguob met ditandi asona a borboran

bimmangon di cal-langannaparuar nat daannapaadda nat aoan

di asona a burburan.


Daytoy ti inna insaoangdi baquet quen ni amanan

ay anacco a Cannoyanagvestida caman

ta adda aya ni cacama ni lalaquin Lam-ang.

Idinto ta nacavistit itanimmolog ni Cannoyan

quet idi inna nagtenganti tengnga ti paraangan.

Nga agturong itay quen Lam-angnabainanda amin ditan

daguiti cacastila quen babacnangnga adda a mangar-arubayan.

Ay quinona ni Cannoyancaca ngamin Lam-angdarasem ta umaddang

ta yaoatmo ta imamta inta man la agabrazanta napalalo toy ilionan

ni babai nga Cannoyan.

Ay caca ngamin Lam-angta inta man idiay ayandiay balay a tinalebana bumtac no mainitanta bulo iti calinongan

iti siroc ti cayo a cadadacquelan.

Idinto ta nacaulidanay ama a nagutangan

iruarmo man itaytay palangca a dinoradoan

nga balitoc a bulaoana pinanday ti yamianan.

Idinto ta nacatugaodanquinona ni Cannoyan

ay ina ngamin Unnayanina nga nagutangan

ta inca man la pisocantay banga ti maymaysan.

Casla banga ti caibaana mailac amna ti aoan

nga uray adda iti dalanta rebbengna nga isaganaan

iti inna aya pannanganni caca aya D. Lam-ang.

Ama a nagutangan ta inca man met la corcorandaytoy manoc a caponman

daytay innac idadaaniti yaayna ditoy panagpasiarni caca lalaqui D. Lam-ang.

Idinto ta nacalutodansimmangoda a nangan

idi lamisaan a napunianquet daydi cammetan ni Lam-ang

iso met ti pagcammetanni Doña Ines Cannoyan.

Quet daydi pagquiddisanni Doña Ines Cannoyan

iso met ti quiddisanni sinanlalaquin Lam-ang.

Daytoy paguigupan ni Lam-angiso met ti inna igupan

toy nasingpet a balasanga sinanbabain Cannoyan.


Idi nalpas ti caanquinona ni Cannoyanina ngamin Unnayan

inca coma idiay inaladan.

Ta inca man la gatudandiay gaued a labilabanta umisem no asitgancumidday a gatudan.

Ay ina ngamin Unnayanina pumoros camanti bua a garasigasan

nga agcataoa a purosanta intay man pamamaanni caca aya ni Lam-ang.

Ay ina ngamin Unnayanina agdobla camanidi tabaco a batecan

a mulat daya ti Cagayan.

Idi nalpas daytandaytoy met ti sinaonan

quinona ni amana quen inananay anacco ngamin Lam-ang

apo aniat gagaramquen gandatmo a inayam.

Daytoy met ti sinaonantoy manoc a carurayan

a purao nga caoitana manoc aya ni Lam-ang

ta umay cam maquiyamanquen anacmo a Cannoyan.

Apo no ania ti cunamumay cam mangabalayan

quinona met pimandi manoc a carurayan.

Daytoy met ti saodandaytoy baquet quen calacayan

ay anacco ngamin Lam-angno incanto matutopan.

Iti dagup ti ibagami caniamasaoaem ni Cannoyan

quet no dicanto madaeranti dagup ti ibagami caniamdicanto laeng lumdaang.

Cona met di carurayanno dayta apo ti conamnadadaan ni Lam-ang

iti uray ania a pagayatam.

Ay anacco ngamin Lam-angioarasmo dayta matamiti tengnga toy inaladan

balitoc ti talaytayam.

Iso amin a landaganbalitoc a bulaoan

ay anacco ngamin Lam-angioarasmo dayta matam.

Quitaem met ta paraanganta dua ti sinancaoitan

uppat met ti sinanpamusiandua ti sinan-udang

nga sumorsurong iti carayanquet balitoc amin daguitan.

Ay anacco ngamin Lam-angioarasmo daguita matam

tapno inca ida caimatangandaguiti gameng ni Cannoyan.


Iti tengnga ti balay mit itannga taoid di nagtaoidan

daydi dua nga sininlucbannga abalbalay ni Cannoyan.

Daytoy pay tectec quen gangan-ayanbalitoc amin daguitaniso amin a longgangancasta met ti salayayan

Quinonana nga insaoangay ina ni Cannoyan

ay anacco ngamin Lam-angno incanto matutopan.

Daytoy a imbagac caniamasaoaem lan Cannoyanno casmo matutopan

amin a innac insaoang.

Quinona met ni Lam-angina no daguita imbagam

ina ngamin Unnayanno daguita ina ti cunamdinto pay macatacatanti cocuac a tinaoidan.

Dinto met macatacatanti maysa a collaobaan

nagpangpanginaac lat itanti binanniitan a bagsangfuera pay la ti samsamidiay ilit caiggorotan.

Dipay taoidko a naminsanti apoc iti tumeng quen dapan

quen ama a nagutanganquen ni met ina a Namongan

no addanto pagcuranganni sinanlalaquin Lam-ang.

Dua pay ti sasacayana balitoc a bulaoan

a nagbunbunag ti pingganidiay ili casanglayan

ta nalpas met a naicamangti ari idiay Puanpuan.

Iso ti partesco quen cabaguianidiay ili a casanglayan

iso a napananna nagviajeantay barangayco a sampan

pamayac addat itanta napan nagcarga iti pinggan.

Daytoy met ti sinaodananacco ngamin Lam-ang

ita rebbeng met a subliamdi balaymo nga inulogam

idiay ili a Nalbuanta ibagamto quen inam.

Quinona met ni Lam-angay ama nga nagutangan

quen sica ina nga Unnayanno agsublinto ni Lam-ang

dengguen yonto nga imdenganta agsalvaacto idiay Sabangan.

Nagpacada met ni Lam-angidiay ili a Calanutian

ay pagna la nga pagnana nagtaoid inulogan.

Daytoy met ti sinaonanni babai a Cannoyanama a nagutangan

quen sica met ina nga Unnayan.


Intay coma arcosanintay met coma bengbengan

ingganat idiay Sabangana cas la pagcorpusan.

Quinonada quen Cannoyanda amana quen inananmatongpal aoan curang

ti amin a pagayatamtapno aoan pagcunaamanacmi nga Cannoyan.

Nacagteng met aya ni Lam-angidiay ilina a Nalbuan

ay ina ngamin Namonganaddaacon ina idiay naggapuan

ili a Calanutiana ilin Doña Ines Cannoyan.

Ay anacco a Lam-anganacco agsaludsodac man

no casano daydiay napanamcuna met di manoc a carurayanmanugangmo nga aoan curang

ni inan babain Cannoyan.

Quinona met ni Lam-angpatitem dayta longgangan

ta umarayatda manti dagup amin a cailianta intay coma luganandiay dua a sasacayan.

Ta intay ida cargaandaguiti masapol a ipaay

a pagservi iti bodaancas iti malucong quen pinggan.

Baboy quen calding paynatnateng quen ican

quen gargaret a maipaaynga tomotop iti bodaan.

Patilambo quen banga payparioc pay quen sinublanbaso pay a paguinoman

a sarming a paganninaoan.

Quet idinto a naurnong danti dagup ti cailian

impalaoag ni Lam-angcadaguiti adda a sisasaclang.

Dacay amin a cailianincay met coma lumogan

idiay dua a sasacayanta umay cay met maquiay-ayam

itay bodac ta incam agcasarquen Doña Ines Cannoyan

Quet idinto a macargaandacay coma nga cailian

maysa maysa´t lumoganta idinto nga macalugan dan

ti dagup amin a cailianquinona itan ni Lam-ang.

Ay ina a Namonganirobuatmo amin idaniti icapet ni Cannoyan

di chinelasnan a guinalonannga balitoc a bulaoan

quen singsingna a tinampucan.


Daytay pay dua nga peinetananquen dua pay a manillanan

innala met ni inananbinungonna amin idan

ta apanna isagananquen manugangna nga Cannoyan.

Ina intan ta inta lumoganidiay maysa nga sasacayanidinto nga nacagteng dan

idi luganda a barangaydagus met a inisadanti layag di sasacayan.

Idinto nga di magnandi dua nga sasacayantinongpa ni Lam-ang

di cutit daguidi barangaynagnada met a duan

daguitoy dua nga sasacayan.

Ta idinto nga inda maasitganti pagdanian ti sabangannagsalva met ni Lam-ang

ta iso piman ti pangamoanni Doña Ines Cannoyan

iti isasangpet ni Lam-ang.

Quinona met ni Cannoyanoh ama nga nagutanganquen ina nga Unnayanadda gayam ni cacan

ni lalaqui aya ni Lam-angta nagsalva idiay Sabangan.

Ay ama nga nagutanganquen ina nga Namongan

agrobuat cay coma nga mapanta intay sabten coma ni Lam-ang

idiay iguid ti baybayni sinanlalaquin Lam-ang.

Dinagusda ngarud ti nagnannapanda met nagtengan

daydi pingping di sabanganadda nga nadadaan

ni lalaqui aya ni Lam-angcacuyog nan inanan.

Darasem caradcadamcaca ngamin Lam-ang

ta yaoatmo caniac ta imamta inta man agabrasanta napalalo ti ilio nanni babai ni Cannoyan.

Ay caca ngamin Lam-angpasang-atem amin idanti dagup amin ti cailiam

ta mamlesda aoan curang.

Itoy itedco a pamlesancocuana pamlesan nanquinona ni Cannoyan

cadaguiti cailian ni Lam-ang.

Daguitoy met ti sinaodandaguitoy dua nga agabalayan

ay ina aya nga abalayana senora nga Unnayan.

Ta rebbengna met a sangpetandi balay a inuloganiti ili a Calanutian.

quet nagrubuatda a napan.


Quet idinto a inda magtengandi balay nga inulogan

ni Doña Ines Cannoyannaguinanada a padapadan.

Idinto a nabigatanLunes ti pangnaganan

namlesda nga aoan curangni Doña Ines Cannoyan.

Di chenelas a guinalonansingsingna tinampocanquen peinetana a limanquen manillana a duan.

Casta met ti inaramidnanni sinanlalaquin Lam-ang

incapetna met pimandi calsonna a guinalonan.

Quen badona a sinomraanquen di panona a sinambirian

chinelasna a binordaanquen cal-logongna a ragcang.

Itan ta nagrubuatdaninyulog ti musico idan

repibui ingganat simbaanquet casla bumtac ti campanan

Quet idi piman ta nagtengdanidi papananda nga Simbaan

immolog met ditandi Padre Dura a mangasar.

Quet dagus nga nagaras dannagpasurongda a duan

quet nangrugi met ti misannalpas ti bendicion rimmuardan.

Timmacderda quet rimmuardandaguitoy novio quen novian

a sinanlalaquin Lam-angquen sinanbabain Cannoyan.

Ay ina nga abalayanala quet ipagnata idan

quet idinto nga umaddangni Doña Ines Cannoyan.

Paltog maysa nga addangquet asoc aya ti nagluganan

ti paltog aya ni Lam-angnganngani maboong ti campanan.

Ta idi piman ta nagtengandi balay nga inulogan

mapan met ti sangatay-acanti camada aya ni Lam-ang.

Idinto piman ta castanrinuguianda ti salanamin daguiti cailian

ni sinanlalaquin Lam-ang.

Daguiti babbai a cailianni lalaqui aya ni Lam-ang

ta napanda met sinalanti pandanggo quen sagamantican.

Quet idinto ta pasarnana horas ti pananglamisaan

daguiti cocinero naggaodanquet dagus a napuniandan.


Ay dacay met a cailianincay amin sumaclangiti naidaya a gracian

idin quet simmangodannagbatog toy novio quen novian

nagbaetanda ida ti baquet quen lacay.

Denggenyo toy innac isaoangta cucuana doyognan

quet no saan bungonennannga isangpet iti balaynan.

Quet idi nalpas ti caansoblianda manen ti agsasalan

daguitoy tao nga cailianquet aoan sardeng ti salan.

Quinona ni Cannoyanay caca ngamin Lam-ang

quitaec man dayta echoramquen estilo ti pannagnam

no addanto pagcunaanisublicanto quen inam.

Nagpacada iti saclangdaguitoy novio quen novian

ta napalalo ti dagaangtapno macapariirdan.

Quinona ni Cannoyanquen lalaquin Lam-anginta man ita agpasiar

idiay nabangon a cal-langan.

Ta idinto ta macaulidandaytoy ti sinaonan

ni babai a Cannoyanquen asaoana a Lam-ang.

Caca ngamin Lam-angdagusem man ti magnan

tapno maquitac ta echoramquen estelo ta pannagnam.

Ta no addanto pagconaanisublicanto a di agcurang

iti biang ni inama sinan babain Namongan.

Ay immaddang met itaniti pasar ti lima nga addang

ay quinona ni Cannoyancaca ngamin Lam-ang

Diac cayat ta quitamta bucrosca nga bucangcangta duriri pay ta pannagnam

quet dayta boocmo mapinggoldan.

Ay Doña Ines Cannoyanno dayta ti cunam

estiloc daytoy a cadauyana patocpatoc ti bacnang

idiay ili a Nalbuan.

Ay Doña Ines Cannoyanquitaec man met dayta echoram

quen estilo ti pannagnamamangan no maatiocan.

Immaddang met itaniti pasar ti lima nga addang

daytoy met ti sinaonanni sinanlalaquin Lam-ang

Ay Doña Ines Cannoyandiac met cayat dayta quitam

ta oasaoas dayta sacamsarangquinod dayta addang.


Quet dayta met ita ti conadandaguitoy dua nga agabalayan

ta sumalsaludsudac manno casano met ti cadaoyantoy anacmo a manugangabalayanco a Unnayan.

Daytoy met ti quinonananay no ni Doña Ines Cannoyan

cabus no mapalubosanlenned no sumangpet balay.

No mapan sumacdot carayanpendaennanto a lucatanti bato ti iguid ti carayanta conananto nga udangtay aganod nga angapan

no agdacdacquel ti carayan.

Ay daytoy met ti sinaudanta sumalsaludsudac man

daytoy anacta a manuganga lalaqui ayan Lam-ang.

Ay ina nga abalayanno ni Lam-ang aya ti conam

lutuad met no palubosanquet lenned no mapasungadan.

No mapan iti cabaquiranpendaenna nga aplianti siroc ti cacaycayoan

nga inna pagturturogan.

Quinona met pimanni baquet a Namongan

doña nga abalayanrebbengna nga ipagatin idan.

Nagrobuat dan nga napannapanda amin idiay sabanganti cailian ni Doña Cannoyan

quen cailian met ni Don Lam-ang.

Napanda amin limmuganidi dua nga sasacayanidinto a nacalugan daniti dagup daguiti cailiannagrobuat quet inisadanti layag daydi sasacayan.

Idinto ta dida magnandi dua nga sasacayan

tinongpa met ni Lam-angti cutit di sasacayannagnada nga duan

alpajaro met ti anginen dan.

Ta idinto a inda magtenganti ili a Nalbuan

casta met a pimmondodanbimmangcagda nga padapadan

ta napanda amin sinublianti balayda nga inulogan.

Idi casta dagus met a nagsasaladanti cailian ni Cannoyan

quen cailian met ni Lam-angquet quinalicaguman ti caaduan.

Nga isoda pay met ti sumalandaguitoy novio quen novian

quet quinalicaguman ni Lam-angnga isalana ni Cannoyan.

Quet idi casta nagsaladanti pandanggo, balse quen curachan

sagamanteca ti Pangasinanquen pios idiay cailocuan


Itan quet nagsisinadannabati ni Cannoyanta imbati ni inanan

iti biang aya ni Lam-ang.

Ta idi ta nasibet danti cailian aya ni Cannoyannapan met ngarud ditanti madama nga capitan.

Ay pagayamco a Lam-angyammoc quenca itayta sica ti mabatangan

nga agbatoc iti rarang.

Idi masibet daytoy capitandaytoy met ti sinaonan

ni lalaqui ayan Lam-angay asaoac a Cannoyan

ta siac can ti mabatangana mapan agbatoc iti rarang.

Idi adda a partaangta sidanac a diac manduan

ta sippaoen nacto ti icanni tioantioan a bercacan.

Quet iti tandaanamagsalanto ti agdan

marbanto ta casuuranmapispisangto ta dalican.

Ta idinto ta mabigatannagrobuaten ni Lam-ang

dinagus nan ti napanquet apaman a nagteng nan

di apanna pagbatocannagucsoben aya ni Lam-ang.

Napan idi cararanganta agnanao aya ni Lam-ang

idinto ta maquitanandi agcarcarayam a rarangbinatoc met ni Lam-angsaanna a natompongan.

Pinidua manen ni Lam-angta napanna met tinan-aoan

idinto ta maquitanantimmapuac aya ni Lam-ang

apag iso di ngioat di icandi tioantioan a bercacan.

Itan quet nagpartaangagsalsala di agdannarba ti casuuran

napisangpisang di dalican.

Nagsangit met ni Cannoyanay asaoacan aya ni Lam-ang

sadin ti ayan mot itanaoan pay matangdanan

a busu a cararagana mangornos ita tultulang.

Napan nagbiroc itanni babai a Cannoyan

idinto ta inna masapulanni lacay Marcos a batucan.

Napanna met siningdanandi purao aya a caoitan

di upa a carurayanni babai aya ni Cannoyan.


Casta met nga inna inoccorandi asoda a burburana pasaqui nga ulayannapanna ida inobban

da carurayan quen ulayannagrobuat dan a napan.

Ta idinto a inna nagtengandi napanan aya ni Lam-ang

quet dagus natompongan dandi pagan-anay aya ni Lam-ang

nagsangit ni Cannoyanquet napalalo a leddaang nan.

Quinona di manoc a caoitanapo dica madanaganta no ni apo ti cunamagbiag a di agcurang

no inda la quet maquitanti dagup ti tultulangnan.

Bimmatoc met itanni lacay Marcos a batucan

saanna a napuntaanpiniduana manen ti napan

natomtonganna daguiti tultulangnga intacqui daydi ican.

Daydi manoc a carurayanmasirib met la unay

ta ammona laeng a padlesanti inda pagbanbanagan

da sinanlalaquin Lam-angquen sinanbabain Cannoyan.

Quinona met di caoitanamin daguita tultulangiruarmo a di agtantannga aoan pagcurangan

iti uray maymaysa a tolangtapno maisubli met ti biagnan.

Idinto ta aoan ti natdaninarisamsamna daguiti tolang

aoan ti inna nagcuranganquet idinto nga aoan curang

di tulang aya ni Lam-angcastoy ti inna insaoang.

Oh apoc a Cannoyanita bidangmo ulesam manquet apaman a maulesam

digusem a tal-licudan.

Timmaraoc ni Cannaoannamagpag ni carurayan

nagcutidan daguiti tulangquet simmublat met itan

Daydi aso nga olayantimmagoob iti naminduan

sana met quinarucayandagup daguiti toltolang.

Iti itedco a partaangdi tolang aya ni Lam-angnagbiag a di nagcurang

quet bimmangon metten ditan.

Apunay ti turogco itayasaoac a Cannoyan

iti turogco a nargaangta pito nga aldao itaniti dita panagcaiddan

quet ilioco toy napalaluan.


Turogco conam gayamta intacqui naca tay icana tioantioan a bercacan

ta daydi partaangco caniamisot innac nagsangsangitanay asaoac aya ni Lam-ang.

Ta diac la maturayanasaoac a Don Lam-angyaoatmo man ta imam

ta napalalo unay ti ilionanni babai nga Cannoyana imbatim nga asaoan.

Napasagda nga duannatuangda a cas padulaniti ilioda nga napalaolan

casta met ni Lam-angnaguinnilioda nga duan

quen babai aya ni Cannoyan.

Quinona met ni Lam-angiti iliona a napalaluanitoy manocco a caoitan

quen tay asona a burburanquen manocna a carurayaninongngoanna amin idan.

Quet idinto ta castanta nalpas ti inniliodannagrubuatda a napan

ta intay coma sangpetantay balayta a inulogancasta met a napandan.

44 • LAM-ANG

Idinto ta nacasangpetdanquinona ni Lam-ang

rebbengna a tandanantoy lacay a batucan

ta iti pirac lipusemmanasaoac nga Cannoyan.

Daytoy ti nagtungpalanti panagbiag ni Lam-ang

nga asaoa ni Doña Ines Cannoyanquet nagbiag dan a sinanam-ay.

(Gibusna)

LAM-ANG • 45

LL AM-ANGAM-ANGPakasaritaan ti Panagbiag ni Lam-angnga Asawa ni Donia Ines Cannoyan

Ti bersion ni Leopoldo Y. Yabes

O, naslag a Dios Espiritu Santosilawam, Apo, ‘toy panunotko

tapno mapudnoak ti panangipalawagkoti pakasaritaan ti maysa a tao.

Idi panawen nga un-unanaadda dua nga agassawa

a nabiit pay ti panangawatdaiti matrimonio a nangina.

Iti pannagna ti aldawdi nabayag daytoy babain naginaw

ta nadanonen ti panagbungandaydi sakramento nga inawatdan.

Nadumaduma a bungbunganti inna ditan masarsaramsam:

salamagi a marabamban,pias ken daldaligan

Niog pay a lulukotenbayabas a pariggalsem

sua ken lulukisenket dagitoy met ti inna sidaen:

Panapana ken maratangtang,ar-arosip ken aragantirem a tinuktokan

pasayan a kinalapan;

Pingpinggan ken im-imuko,luslosi ken pukpuklo,

leddangan pay ken suso,ta isu dagitoy ti inna kagusto.

Idinto ta magtengnati pito a bulan daydi sikogna,

napalalo ti ay-ayatdata adanin ti panagpasngayna.

48 • LAM-ANG

Ket idinto ta kastan,daytoy babain Namongan

inna dita napanunotanti aramidenda a balitang.

Kinunana dita nga insawang“Ay, asawak a Don Juan,

inka koma pumukanitay aramiden a balitang.

“Inka koma imatangandi immulata a kawayanidiay Bantay Caparisan,ket inka koma pukanan.

“Rebbengna unayen itati inta panagsaganakadagiti maikanada

nga aruaten no sumngay ‘toy bunga,

“Tapno ditanto mabiglaanno madanon ti iruruarnan

adda met saganan a balitanga rumbeng a pagiddaan.”

Nagrubbuat met a napanni asawana a Don Juan;

ket idinto a nagtengannanlinikmutna ‘di kawayan.

Sana met pinayapayandi angin nga inna ragutan,tudo pay a bumayabang

ulep arig a teppang.

Kimat ken sal-it agkakamakamsinirokda ‘di kawayan;

kasla narabarabana buok ‘di kawayan.

LAM-ANG • 49

“Ay, naalas, kababain manno awitenka a kawayan”---immuna daytoy kawayan

ket simmaruno ni Don Juan.

Idinto nga inna nagtengan ‘di balay nga inna inulogan,naguurnos dagitoy kawayan

iti arpad ‘di arubayan.

Ket kinuna di babain Namongan,“Ay, asawak a Don Juan,

daytay man tungo ti agdalagana sagat ken gasatan.

“Dangla ken bayabas nga inukisan,ket inka met koma gumatang

itay dongdong ken dalikanta isu ti pagdadangan.

“Ti digusko nga agdalaganken banga ti maymaysan

tapno adda pangikkaniti kadkadua ti anaktan.”

Ket idi napaaddana amin dagitanisu met ti ipapanawnan ni Don Juan

a simmurong iti karayannapan idiay Bantay Cangisitan;

Ta napan nakidangadangkadagiti Igorot a burikan.

Isu metten a pasngayan ni Namongandaydi nabukelda a daran.

Awan ti dida maayabana mangilot a parteran

ni Lakay Marcos a batukan,ni Alisot ken Pas-ho a nabaknang.

Ket awan lat’ nakapaltot gayam.adda man nalagipdan

daydi baket nga ar-arukutannga awan pigsat’ ramramaynan.

Ket idinto ta mapaltotnanni inan babai Namongan,maysa a lalaki ti rimmuar;

ket agsao met daytoy ubing itan:

“Ay, ina ngamin Namongan,no innakto pabuniagan

tinto Lam-ang kaniak maipanagan,ket ti manganak ni Lakay Gibuan.”

Ket idinto ta nabuniagannagsaludsod met pimanken inana a Namonganni amana a nagutangan.

“Ay, ina, sumaludsodak manno adda amak wenno awan,

no subbotak wenno saan,wenno nasudi met ti tinaudan.”

Ket simmungbat ni Namongan,“Ay, anakko ngamin Lam-ang,

no ni amam ti kunam,addaka pay laeng ditoy tian

idi pimmanaw giniddatonan.

“Isu ti kaawannanta gubat ti inna napanan

iti ili a KaigorotanIgorot a burikan.”


Kinuna met ni Lam-ang,“Ay, ina a Namongan,

daytoy anakmo palubosam manta innak talawatawanti ama a nagutangan.”

Ket kinuna met ni Namongan,“Ay, anakko, sinanlalakin Lam-ang,

saanka a mapmapanta marabamban ‘ta sakamket maradagum ‘ta imam.

“Ta dika pay la naitanggadaniti uneg ti siam a bulan.”

Nagpasig laeng napanni sinanlalakin Lam-ang.

Gubat ti inna napananiti ili a Caiggorotanta inna talawatawan

ni amana a naggapuan.

Nangibulsa iti bato ti sagang,kasta met ti tangraban,bato pay ti lawlawigan,

kasta met ti bato ti musang.

Dinalanna ti kabarrawasan,kasta met ti kaboloan,

kasta unay ti inna pamay-andaydi mutia ti gayaman.

Idinto ta inna maasitganti lungog ti karayan

ket dagusna a nakitan‘tay kayo a kadadakkelan.

Isut’ inda pagranransuandagitay Igorot a burikan

ket ditoy isut’ inna pagsaedanti tao nga inna kabakal.

Inwarasna met ti matananket dagusna a naimatangan

daytay ramut a tagaanga mabalin a paglutoan.

Dinagusna nga ininnawanket sana met pinisukan

daydi bangana a maymaysanbangat’ kaibaan, mailak-amnat’ awan,

ti adda iti ngalay ti dalan.

Idi nalpas a nangan kinunananni sinanlalakin Lam-ang,

“Sangailien daytoy kinnana grasia a pakabsogan.”

Inawidnat’ kalasagnanimpanna met iti sikigan,

intugkelna met di gayangiti yan ti sakaanan.

Inuksotna met di kampilaniti bukala a pagtalkan,

ket nakaridep met ditanni sinanlalakin Lam-ang.

Immayto met itattanti partaan ni amanan;

ket adda nagkuna pimaniti tagtagainep ni Lam-ang:

“Ay, pagayamko a Lam-ang,darasem ket ti ‘apan

ta madamada a ramrambakandi bangabanga ni amam.”


Nagbaringkuas met ni Lam-ang,innalana met dagitoy igam,ket nagrubuaten a napan,

pagna laeng a pagnan.

Ta idinto kan’ a magtengnanti bantay a kangisitan

idiay Mamdili ken Dagman,dimmagus iti tallaongdan.

Ket inna met nakitandaydi bangabanga ni amanan,

ta napanda met sinarukangnga impasango iti dayaan.

Ket kinuna ni Lam-ang,“Ay, Iggorot a burikan,ta sumaludsodak manno aniat’ nakabasolanni ama a naggapuan,

rebbengna nga inkay’ bayadan.”

Simmungbat met ti Igorot a burikan,“Ay, pagayammi a Lam-ang,

rebbengna met a subliamdi balay nga inulogam,

no saan ket maikaduakankadaydi lalaki, aya, nga amam.”

Simmungbat met ni lalakin Lam-ang,“Ay, Iggorot a burikan, diak la mapnek gayam

no dakdakay lat’ kaay-ayam,dakay Iggorot a kapitan.

“Sika, Bumacas ti pangnaganan,pendaem met a suratandagup ti masakupam

tapno umayda amin agpinsan.

“Dardarat ken Padang,idiay balbalay iti Nuevan,

idiay Dogodog ken Tapaan,idiay Momoocan ken Cawayan,

“Idiay Amangabon ken Gambang,ditoy Lipay ken Capariaan,

idiay Sumadag ken Lucutan,idiay Tupinaw ken Bandan.

“Idiay Sambangki ken Loy-a,idiay Bacong ken Sasaba,

idiay Tebteb ken Bacayawan.”Ket idinto a nabilyetian

Ti inili-ili a kabangibang,matuyutoyda, aya, piman,

a kasla manok a makurkorandagiti Igorot a burikan.

Apaya unay la ket ti ruaydanta saan nga ammo ti kaadudan.

Napan met ni Lam-ang inaprosandaydi bato ti lawlawigan;

Limmagto a namimpinsanni lalaki a ni Lam-ang

a napan idiay katay-akan;ket pakpakupakennan

Daydi kilikili ken sellangidi luppo agsidormang

ken takiag a kanigid ken kanawanni lalaki a ni Lam-ang.


56 • LAM-ANG

Ket isut’ kaduana a napan;sa dimmuklos a namimpinsan,

kasla agpatpat ‘ti nambaanagpadpada a tadem mangan,

Idi agawid ken agpapandaydi igam, aya, ni Lam-ang;ket naapritda a namimpinsan

ta maysa lat’ nabunaan.

Ta napanna nagang-angawan,sananto ket iniggamandaydi Igorot a burikan

ket kinunana kenkuanan,“Ita, agkanibusanankan!”

Napanna pay ginusingan,napanna pay binuldingan

sana pay piningudan,napanna pay pinukulan.

Sananto ket inibbatandaydi Igorot a burikanket dina la kinaasian

nga nagang-angawan:

“Tapno adda pakakitaanti partesmo ken kabagiam

ket reppetek met dagitoy gayang‘toy samsamkot’ Kaiggorotan

tapno adda pakakitaan.

“Ita, panawankan,tay-ak a nagay-ayaman---”

nagrubbuaten a napanni lalaki a ni Lam-ang.

LAM-ANG • 57

Idi ta lakubendankas kalawa ti papangananni lalaki, aya, ni Lam-ang;ket idinto a nalakubdan,rinugiandan nga’d itanti inda panagay-ayam.

Ni lalaki a ni Lam-angkasla tumudo iti sardam

ti agdisso a gayang,arakupenna a mamimpinsan.

Ta kasla umawat iti inapugankadagiti gayang nga agsasallupang,

iti di mabayag naibusandandagiti Igorot a burikan,

Iti duros, pika ken gayangta dida laeng nadissoan

ni lalaki, aya, ni Lam-ang,ket kinunana kadakuadan:

“Bumalesak met itan,uksotenka met a kampilan,

bukala a pagtalkan”---ket intagbatna iti dagan;

Ket daydi kimat iti kampilanisut’ napanna kinnan

a dakkel unay a sumang,tapno dida maorasionan.

Ket ita, inna met kinunan,“Ay, Igorot a burikan,

daanandak ngarud itan---”ket napanna pinayapayan‘di angin a mangaragan,

Ta napanna sinangpetanni inana a Namongan

ket kasla karayan Viganti nagayus a daradan

dagiti Igorot a burikan.

Ket idinto nga inna magtenganti ilina a Nalbuan

kinunana ken babain Namongan:“Ay, ina ngamin Namongan,

“Ta sumaludsodak manno aniat’ nakabasolanni ama a naggapuan

ta innaka pay met tinalawan.”

Ket insungbat met ni Namongan,“Ay, anakko ngamin Lam-ang,

no ni amam, apo ti kunam,awan ammok nga inna ginuraan

ta dikam’ pay met la nagsubang.”

“Ay,” kinuna met ni Lam-angken inana a Namongan,

“Dusa koma ti karbengam,naimbag la ket ta napugtoam.

“Ay, ina ngamin Namongan,patitem ‘ta longgangan

ta umarayat lattandagitay addik a babbalasang,

a mamindua a siam,siam a sagsisiam.

“Ta ‘apandak koma gulgolan‘diay Karayan Amburayan;

‘toy buokko nga immaranganta naatipukpukan

idi bakal a nagmalem kalman.

“Ay, ina ngamin Namongan,ta inta man la rautan

daydiay agamang a daana nagadigit’ gasatannagpannubet der-an

ken tinubay a bellang.

“Ay, ina ngamin Namongan,alaem met 'ta arutang---”innala met ni Namongan

ta napanda sinagadan

‘Di ruangan di agamanga kinatayan ken tinakianti ipes ken lawwalawwan

ti kabayagna a di naluktan.

“Ta siam a tawen itana di pay narautan

‘di pagayta a samosam,ibuan ken lagingan.

“Lumanog ken lampadan,maratektek ken makangagaynet ken balasang,

kasta met ti kimmatuday.”

Ket idinto ta marautandan,Kinunana kadagidi napan,

“Pendaenyo a rautanti tunggal maysa a nagan

ta kukuana marautannan.”

Ket idinto ta nakarautdaniti nasurok a sangabaar

ni Lam-ang kinunana manen,“Ay, addik a babbalasang,

reppetenna, awitennan.


“Alaenyo met itandi surusor a galimban,

sumukitkay met ita begganga pagaron iti arutang.

“Ay, addik a babbalasang,isubliyonto met ta beggang

ta manayon a pategnanta beggang ti patikalang

ket idiay Karayan Amburayanti intay pagdidigusan.

“Ta isut’ pakadamaganiti buaya a kadakkelan,

ta innak la koma makiay-ayamken buaya a kadakkelan.”Ket nagrubuatdan a napanIdiay Karayan Amburayan.

Iti igid daytoy karayan,inwarasna di matanan,dagusna met a nakitan

di aribukbok daydi buayan.

Ket kinuna ni Lam-ang,“Ay, addik a babbalasang,puoranyo dayta arutang.”

Ket idinto a dida mapuoran,

Pinayapayan ni Lam-angdaydi angin a kapigsaangimmil-ayab di arutang;ti asuk nakakaskasdaaw,nagderraaw ti i-San Juan.

Nagtaray ti i-Bacnotanta kunada met nga uram.

Ket idin ta dida masebseban,ni Lam-ang inna pinayapayan

Di tudo a bumayangbangken ulep nga arig a teppang,

kimat ken sal-it agkakamakamngem nagrigat laeng a naiddepan.

Ket kinuna ni lalakin Lam-ang,“Ay, addik a babbalasang,

alaenyo met pimandi surusor a galimbanta inkay met kaudansadak man gulgolan

ditoy tengnga ti karayan.”

Ket idinto ta magulgolandanni lalakin a ni Lam-ang,

natubaan ti bagsang,simmang-at ti bukutan

udang a rawayrawayan,ket timpaw amin a kampan,

igat a kasta a ruay.

Ket kinuna ni lalakin Lam-ang,“Ay, addik a babbalasang,

didak koma segseggaanta bumatokak maminsan

ta innak makiay-ayamken buaya a kadadakkelan,

ta inkam agpadasan.”

Bimmatok aya ni Lam-angsaanna a napuntaan

ta bimmaba ‘toy buayan,simmurong met ni Lam-ang

kasta met a simmurong ni buayan,nagpababa met ni Lam-ang.


Ita nagkitadan,rinugianda ti nagdangadang;

nakaluksaw ni Lam-ang,dinuklosna a naminpinsan,imbukotna daytoy buayan

nga imbangkag aya ni Lam-ang.

Ket kinunana kadagiti babbalasang,“Ay, addik a babbalasang,alaenyo met ta ngipennan,ket dagusenyo a paputikan

ta isut’ anib iti dalan.

“Ay, addik a babbalasang,no itan ket rebbengnan

nga intay pay met subliandi balay nga inulogan.”

Ket idin a makadanondankinunana ken babain Namongan,

“Ay, ina ngamin Namongan,ta inka man met ida tangdanandagitoy addik a babbalasang,

pisos maysa nga addangiti agawid ken agpapan.”

Ket idi ta natangdanandan:“Ay, ina ngamin Namongan,

inka man met lukatandayta despensa a maikaduan,

ta iruarmo koma, inan,di kawesko a kapapatgan.

“Ta mamlesak awan kurangkadaydi kalson a ginalonan

ken bado a sinombraan, panio a sinulsolan,

a napandan sinambiriandagitoy addik a babbalasang.”

Ket idi ta nalpas daytan:“Ina, inka man met a lukatandiay maikatlo a despensan,

ta iruarmo met itandi balitok a bulawan.

“Siam a kakawikawana bumtak no mainitan,ti init a makayangyanga mamapudot dapana tawid a nagtawidan

ti apot’ tumeng ken dapan.

“Ta innak koma singdanantoy puraw a kawitan,manokko a karurayanken asok a burboran

pasaki nga olayana nakaay-ayat ti buyadan.

“Ta innak koma makiay-ayamidiay ili a Calanutian,ta isut’ pakadamagan

ken Doña Ines Cannoyan;

“Ay, nalinis a balasang,ta siam kan’ a lalabayan

ti inna narugsakaniti maysa a sardam.”

Ket kinuna met ni Namongan,“Ay, anakko lalakin Lam-ang,

apo, dika pay ‘apan,ta sikanto la ket a kitan



“Ta adu kan’ ti babaknang,kakastila kan’ pay ti mapan,

ket awan lat’ inna paggustuan;sikanto la ket a kitan


Ket simmungbat met ni Lam-ang,“Ay, ina ngamin Namongan,innak laeng a di agkurang,

ta innak makiay-ayamidiay ili a Calanutian,

ta bareng innak pagayatanni Doña Ines Cannoyan."

Simmungbat manen ni Namongan,“Ay, anakko ngamin Lam-ang,

no asawa, apo, ti kunam,immaduan a babbalasangiti uneg daytoy a pagilian,

mangpilika manti paggustuan ken pagayatan.”

Daytoy met ti sinaonanni sinanlalakin Lam-ang,

“Ay, ina ngamin Namonganno dayta, ina, ti kunam,

“Awan lat’ innak pagayatankadagita nasaom a babbalasang;

ket dinak taltalaananta innak a di agkurang.”

Daytoy met ti sinaonanni babain Namongan,

“Anakko ngamin Lam-ang,Apo, dika mapmapan,

“Ta innakanto pay ket suyatan‘tay isbo a sinayugan,

ket sikanto ti maas-asianno inkanto mababainan.”

Daytoy met ti inda insawang‘toy puraw a kawitan,

ken manok a karurayan,ken pasaki a puraw:

“Apo ngamin Namongandaydi dardarepdepmi idi kalman

manugangmo a di agkurangni Doña Ines Cannoyan.”

Kinuna ngarud ni Lam-ang,“Ina, ta lana iruarmo man,

di lana a kassinglag idi kalman,ta innak koma lanaan

‘toy manokko a karurayan,ta agbestidokami a mapan

idiay ili a Calanutian.

“Ay, ina ngamin Namonganina, yawatmo man

daydi balitok a bulawana siam a kakawikawan.”

Ket idinto ta naawatnandaydi balitok kinawikaw,

napanna piman siningdanandaydi puraw a kawitan,

Kasta met nga inna siningdanandi asona a burburana pasaki nga olayan,

ket idinto nga inna nasingdanan,nagrubuatdan a napan.


Inubbana met di kawitana manok a karurayan,

ket itan, kinuna ni Namongan,“Ay, anakko ngamin Lam-ang,

Dios ti kumuyog kenkan.

“Aluadam met ti pagnaamiti dalanmo a mapan,

ta dika met pangduaanti lasatem a pagpeggadan.”

Ket idin inna giniddanti nagrubuaten ni Lam-ang,a napan idiay Calanutian

nga ili ni Doña Ines Cannoyan.

Ket kinuna met ni Lam-angken ni inana a Namongan,

“Ay, ina ngamin Namongan,Dios ti agbati kenkan.”

Ay, pagna laeng a pagnan,ket idi a magudduana ti dalan,

isu met nga inna nasarakan ni lalaki a Sumarang

a nagmatat’ kasla pingganket nagagong dua a dapan.

Daytoy ti insawang ni Sumarang:“Ay, gayyem lalakin Lam-ang,

sadino, aya, ti papanama bakir nga inka panganupan,

ken bantay nga inka pangatian,o, gayyemko a Lam-ang?”

Kinuna met ni Lam-ang:“Ay, gayyemko a Sumarang,

ta agsaludsodak man no sadino met ti naggapuam

a daga a napanamken ili a nagpaspasiaram?”

Kinuna met ni Sumarang,“No dayta, gayyemko, ti kunam,

naggapuak amianan,idiay ili a Calanutian,

ta napanak nakiay-ayamken Doña Ines Cannoyan.”

Kinuna met ni Lam-ang,“No daytay a napanam,

isut’ gandatko ken gagaran,pagayamko a Sumarang.”

Ket simmungbat ni Sumarang:“Ay, gayyemko a Lam-ang,

dika la patpatuloyanen,ta sikanto la ket a kitan

ti ‘apanna pagayatanni Doña Ines Cannoyan.

“Immaduan babaknangken senyores a kakastilan,

ket awan lat' inna tinan-awanni Doña Ines Cannoyan,

ay, pagayamko a Lam-ang,dika pagpatuloyanen ti mapan.”

Kinuna met ni Lam-ang:“Ay, pagayamko a Sumarang,

ta itan agsinatanta innak la makiay-ayam

idiay ili a Calanutianta bareng innak pagayatanni Doña Ines Cannoyan.”


Kinuna ni Sumarang:“Ita, kanibusanam,

ta umayen ket daanamdagitoy ig-iggamak nga igam,ta anno lan dika mapadaanan,

toy igamko a sinimaan.”

Kinuna met ni Lam-ang:“Umanay ti pagayatam,gayyemko a Sumarang,

ta adtoyak a madadaan.”

Imbulos ni Sumarangdaydi ig-iggamanna a gayang

dinagusna a tiniroanni gayyemna a Lam-ang.

Sinippaw met ni Lam-ang,kasla immawat iti inapuganti sinalungsong ti balasang

a gawed a labilaban.

Ta inallawatna met itantay kikit ken pattungagan,imballawesnat’ naminsiamidi tengnged ken likudan,

ket sana insawang:

"Ay, pagayamko a Sumarang,ita, agsubli daytoy gayangta diak kayat ti makautang

ta napudot daytoy iniggaman,nalamiis met toy butagan

daytoy pika nga iniggaman.

“Ay, pagayamko a Sumarang,umayen ket daanam,ta no dika masiputan,bagimto ti maiwalang

ket kakaasinto ti mapanawam,ay, ipakpakadak kenkan.”

Napanna pinayapayandi angin a mangaragatan,isu met ti inna igigiddan

nga imbulosna daytoy gayang.

Siam a katurodanti napanna nagballasiwannga intayab daydi gayang

ni lalaki a Sumarang.

Ket kinuna ni Lam-ang:“Dayta ti nagtungpalanti kadakes ti kadawyan.

Ay, pagayamko a Sumarang,itan inta agsinan,

ket dagus a panawankanditoy lugar nga inta nagay-ayaman.”

Napanna met inubbandi puraw a kawitan,

sa nagrubuat a nagnanni sinanlalakin Lam-ang.

Pagna laeng a pagnan,ket inna met nasungadan

ti balay ti balasang a Saridandana nagkuna kenkuanan:

“Ay, kaka ngamin Lam-ang,kaka, dumagaska man,

darasem koma ti umaddang,


“Ta inta man la agabrasan,ta napalalo ti iliwnanni babai a Saridandan

nasaksakit la toy matannga agpadpadaan kenkan

ditoy tawa nga akimparang.

“Nagango daytoy mamana nagyan ditoy bandehannga idadaanko kenkan,

kaka, sinanlalakin Lam-ang,sumaludsodak man,

sadino, aya, ti naggapuam?”

Simmungbat met ni Lam-ang:“Ay, adik a Saridandan,

no saludsodem ti naggapuan,ni ama a nagutangan

ken ni ina a Namongan.

“Ay, babai a Saridandan,dinak koma gawgawidanta mapanak a di agkurang

iti ili a Calanutian,ta bareng innak maimatangan

ni Doña Ines Cannoyan.”

Kinuna ni Saridandan,“Apaya, umaykan, kakan,

ta dinak la pagustuan iti dawatko tarigagayan.”

Nagrubbuaten a nagnanni lalaki a ni Lam-ang,

nagpasig laeng a napantapno matungpal gagaranan.

Idinto nga inna nasungadandaytoy ili a Calanutian,

nasdaaw met ni Lam-angiti kaadu ti agay-ayam,

saanmo nga ammot’ kaduamiti ruayda napalaluan.

Mabalin a talaytayanti ulo dagiti agay-ayamnaimbag a bunubonan

ti nagitugkelan iti gayang,ket mabalin met a raepanti tupra dagiti agay-ayam.

Kinuna ni Lam-ang,“An-anuek la ngata itan

ti umasideg idiay dennananidiay nabangon a kallangan,

nga inna pagpaspasiaranni Donia Ines Cannoyan?”

Ay, immus-usok gayama limmiplipit ni Lam-ang

iti saksaka dagiti agay-ayaminggana ti dina nagtengan

ti tengnga di paraangandi balay ni Cannoyan.

Indissona di manoknandi puraw, aya, a kawitan,namampag iti naminsanket natuang di kallanganisu met ti itatan-awnan

ni Donia Ines Cannoyan.

Nagtaguob itandi asona a burboran,napabaronat’ daannapaaddanat’ awandi asona a burboran.


Daytoy ti inna insawangdi baket ken ni anaknan,“Ay, anakko a Cannoyan,

agbestidaka manta adda aya ni kakama ni lalakin Lam-ang.”

Idinto ta nakabisti itan,immulog ni Cannoyan,ket idi inna nagtengan

ti tengnga ti paraangan,

Nga agturong aya ken Lam-ang,nabainanda amin ditan

dagiti Kakastila ken babaknangnga adda a mangar-arubayan.

Ay, kinuna ni Cannoyan,“Kaka ngamin Lam-ang,darasem ta umaddang,ta yawatmo ta imam,

ta inta man la agabrasanta napalalo ti iliwnanni babai a Cannoyan.

“Ay kaka ngamin Lam-ang,ta inta man idiay ayandiay balay a tinalebana bumtak no mainitan,ta bulo ti natinongan

iti sirok kayo a kadakkelan.”

Idinto ta nakaulidan,kinuna ni Cannoyan,

“Ay, ama a nagutangan,iruarmo man itan

tay palangka a dinoradoana balitok a bulawan

a pinanday ti i-amianan.”

Idinto a nakatugawdan,kinuna ni Cannoyan,

“Ay, ina ngamin Unnayan,ina a nagutangan,

ta inka man la pisukan tay banga ti maymaysan,

“Kasla banga ti kaibaana mailak-amna ti awannga uray adda iti dalan,

ta rebbengna nga isagananti inna aya pannangan

ni kaka, lalaki Don Lam-ang.

“Ama a nagutangan,ta inka man met kurkuran

daytay manok a kapon man,daytay innak idadaan

iti yaayna ditoy panagpasiarni kaka, aya, Don Lam-ang.”

Idin ta nakalutodan,simmangoda a nanganiti tengnga di lamisaan,

ket di kammeten ni Lam-angisu met ti pagkammetanni Donia Ines Cannoyan.

Ket daydi pagkiddisanni Donia Ines Cannoyan

isu met ti kiddisan ni sinalalakin Lam-ang;

Daydi pagigupan ni Lam-angisu met ti inna igupan

toy nasingpet a balasanga sinan babain Cannoyan.


Idi nalpas ti kaankinuna ni Cannoyan,

“Ina ngamin Unnayan,inka man idiay inaladan,

“Ta inka man la gatudandiay gawed a labilaban,nga umisem no asitgan

ket kumidday a gatudan.

“Ay, ina ngamin Unnayan,ina, pumuroska manti bua a garasigasan

nga agkatawa a purosan,ta intay man pamamaanni lalaki, aya, a Lam-ang.

“Ina ngamin Unnayan,ina, agdublaka maniti tabako a batekan

a mulat’ daya ti Cagayan.”

Idi nalpas daytan, daytoy met ti sinaodanni amana ken ni inanan,

“Ay, anakmi ngamin Lam-ang,apo, aniat’ gagaram

ken gandatmo nga inayan?”

Daytoy met ti sinaonan toy manok a karurayan

a puraw a kawitana manok, aya, ni Lam-ang,

“Umaykam, apo, koma makiyaman ken anakyo a Cannoyan.

“Apo, no ania ti kunam,umaykam mangabalayan”---

daytoy ti kinuna piman di manok a karurayan.

Daytoy met ti sinaodan dagitoy baket ken kalakayan,

“Ay, anakmi ngamin Lam-ang,no inkanto matutopan

“Ti dagup ti ibagami kenkan, asawaem ni Cannoyan;

ket no dikanto madaeranti dagup ti ibagami kenkan,dikanto koma lumdaang.”

Kinuna met di karurayan,“No dayta, apo, ti kunam

madadaan ni Lam-angiti uray ania a pagayatam.”

Kinuna met di kalakayan“Ay, anakko ngamin a Lam-ang,

iwarasmo dayta matam,iti tengnga toy inaladan

balitok amin ti talaytayan.

“Isu amin a landaganbalitok a bulawan.

Ay, anakko ngamin Lam-ang,iwarasmo dagita matam.

“Kitaem met ta paraanganta dua ti sinankawitan

uppat met ti sinanpamusian,dua ti sinan-udang

a sumursurong iti karayan,ket balitok amin dagitan.

“Ay, anakko ngamin Lam-ang,iwarasmo dagita matam,

tapno inka ida maimatangandagita gameng ni Cannoyan.


“Iti tengnga ti balaymit’ itan a tawid di nagtawidan,

agtultulidda a duandagiti dua a sinanlukban

a balitok a bulawannga abalbalay ni Cannoyan.

“Daytoy tektek ken gagan-ayan balitok a bulawan dagitan,

isu amin a longgangankasta met ti sallapayna.”

Kinuna nga insawangti ina ni Cannoyan,

“Ay, anakko ngamin Lam-ang,no inkanto matutuopan

“Dagiti imbagami kenkan,asawaem lan’ Cannoyan

no kasmo matutopanamin nga inkami intalantan.”

Kinuna met ni Lam-ang,“Ina, no dagita imbagam,

ina ngamin Unnayan,no dagita ti kunam,

dinto pay makatakatanti kukuak a tinawidan.

“Dinto met makatakatanti maysa a kulluoban

a nagpangpaanginak lat’ itanti binanniitan a bagsangsabali pay la ti samsamidiay ilit’ Kaigorotan.

“Di pay tawidko a naminsiamiti apo iti tumeng ken dapan

ken ama a nagutanganken ni met ina a Namongan.

No addanto pagkuranganni sinanlalakin Lam-ang,

“Dua pay ti sasakayana balitok a bulawan

nga agbumbunag iti pingganidiay ili a Casanglayan,

ta nalpas met a naikamangiti ari idiay Puanpuan.

“Isu ti partesko ken kabagianidiay ili a Casanglayan,

isu ti napanna nagbiaheantay barangayko a sampan,

pamay-ak adda itan,ta napan nagkarga iti pinggan.”

Daytoy met ti sinaodan,“Anakmi ngamin Lam-ang,

ita, rebbengmo met a subliandi balaymo nga inulogan,

idiay ili a Nalbuanta ibagamto ken inam.”

Kinuna met ni Lam-ang,“Ay, ama nagutangan,

ken sika, ina nga Unnayan,no agsublinto ni Lam-ang,

denggenyonto nga imdenganta agsalbaakto idiay Sabangan.”

Nagpakada met ni Lam-angidiay ili a Calanutian

a pagna laeng a pagnaa nagawid inulogan.


Daytoy met ti sinaonanni babai a Cannoyan,“Ama a nagutangan,

ken sika met, ina nga Unnayan,

“Dikay koma madanagan;intay koma arkosan

intay met koma begbenganingganat’ idiay Sabangan,tapno kasla pagkurposan.”

Kinunada ken Cannoyanda amana ken inanan,

“Matungpal awan kurangti amin a pagayatam,

tapno awan a pagkunaam,anakmi a Cannoyan.”

Nakagteng met, aya, ni Lam-angidiay ilina a Nalbuan

ket kinunana ken Namongan,“Ay, ina ngamin Namongan,

“Magmag-anka a nagtenganaddaakon, ina, idiay naggapuan

nga ili a Calanutianili ni Donia Ines Cannoyan.”

Ket kinunana met ni Namongan,“Anakko, kaasi ti Dios piman

a di ket kasubalitan,nakaradkad la ni inam.

“Anakko, agsaludsodak manno kasano daydiay napanam?”

Kinuna met di kawitana manok a karurayan,

“Manugangmo a di agkurangni sinan babain Cannoyan.”

Kinuna met ni Lam-ang,“Patitem dayta longgangan,

ta umarayatda manti dagup amin a kailian,ta intay koma luganandiay dua a sasakayan.

“Ta intay ida ikargan dagiti masapul nga ipaay

a pagserbi iti bodaankas iti malukong ken pinggan.

“Baboy ken kalding pay, natnateng ken ikan,

ken gargaret a maipaaya tumutop iti bodaan.

“Patilambo ken banga pay, pariok pay ken sinublan,baso pay a paginuman,

ken sarming a paganninawan.”

Ket idinto a naurnongdan ti dagup ti kailian,

impalawag ni Lam-angkadagiti adda a sisasaklang:

“Dakay amin a kailian, inkay met koma lumugan

idiay dua a sasakayanta umaykay met makiay-ayam

iti bodak ta inkam agkasarken Donia Ines Cannoyan.”

Ket idinto a makalugandan ti dagup amin a kailian,kinuna itan ni Lam-ang,“Ay, ina a Namongan,

irubuatmo met idan


“Ti ikapet ni Cannoyan---di tsinelas a ginalonana balitok a bulawan,

ken singsingna a tinampukan.

“Daytay pay painetenanken dua pay a manilianan.”

Innala met ni inanan binungonna amin idan

ta ipanna isagananken manugangna a Cannoyan.

Ket itan, kinuna ni Lam-ang, “Ina, intan ta inta lumugan idiay maysa a sasakayan.”

Idinto a nakagtengdan idi luganda a barangay,dagus met nga inisadandi layag di sasakayan.

Idinto a di magnandi dua a sasakayan,

tinungpa ni Lam-angti kutit dagiti barangay,ket nagnada met a duandagiti dua a sasakayan.

Ket idi nga indan maasitganti pagdanian ti Sabangan,nagsalba met ni Lam-ang,

ta isu piman ti pangammuanni Donia Ines Cannoyan

iti isasangpet ni Lam-ang.

Kinuna met ni Cannoyan,“Ay, ama a nagutangan,

ken ina nga Unnayan,adda gayam ni kakan

ni lalaki, aya, ni Lam-angta nagsalba idiay Sabangan.

"Ay, ama a nagutanganken ina nga Unnayan,

agrubbuattay' koma a mapanta sabatentay koman

ni sinanlalakin Lam-ang.”

Dinagusda ngarud ti nagnannapanda met nagtengan

daydi pingping ti Sabangan;ket adda a nadadaan

ni lalaki, aya, ni Lam-ang,kinakuyogna ni inanan.

Ket kinuna ni Cannoyan,“Darasem, karadkadam, kaka ngamin Lam-ang,

ta yawatmo kaniak ta imamta inta la agabrasan

ta napalalo nga iliwnanni babai a Cannoyan.

“Ay, kaka ngamin Lam-ang,pasang-atem amin idanti dagup amin a kailiam,

ta mamlesda awan kurang.”

“Itoy itedko a pamlesandan, ket kukuana pamlesannan,”

kinuna ni Cannoyankadagiti kailian ni Lam-ang.

Daytoy met ti sinaonanni babai a Namongan,“Ay, ina nga abalayan

a seniora nga Unnayan,

“Ta rebbengna itan a sangpetandi balay nga inuloganiti ili a Calanutian”---

ket nagrubuatda ngarud itan.


Ket idinto nga inda nagtengandi balay nga inulogan

ni Donia Ines Cannoyannaginanada a padapadan.

Idinto a nabigatan,Lunes ti pangnaganan,namles awan kurang

ni Donia Ines Cannoyan.

Ket inkapetna itandi tsinelas a ginalonan,

singsingna a tinampukanken painete a liman

ken maniliana a duan.

Kasta met ti inaramidnanni sinanlalakin Lam-ang,

inkapetna met pimandi kalsonna a ginalonan,

Ken badona a sinumbraanken paniona a sinambirian,

tsinelasna a binordaanken kallugongna a kagrang.

Itan ta nagrubuatdan, inyulog ti musiko idan,

repika ingganat’ simbaan,kasla bumtak ti kampanan.

Ket idi piman ta nakagtengdan idi papananda a simbaan,

immulog met ditandi Padre Cura a mangkasar.

Ket dagus a nagdarasdan, ket inda met itan natukaran;

ket iti di mabayag itannangrugi met ti misan.

Ket idi malpas ti misan, timmakderda ket rimmuardan

dagitoy nobio ken nobiana sinanlalakin Lam-ang

ken sinanbabain Cannoyan.

Ket kinuna ni Unnayan,“Ay, inga nga abalayan, ala ket ipagnata idan,”

ket idinto nga umaddangni Donia Ines Cannoyan

Paltog maysa nga addangket asuk, aya, ti naglinongan

ti paltog, aya, ni Lam-ang,ngangani mabuong kampanan.

Ta idi piman ta nagtengandandi balay nga inulogan,napan ti sangatay-akaniti kamada ni Lam-ang.

Idinto piman ta kastanrinugianda ti salan amin dagiti kailian

ni sinanlalakin Lam-ang,

Ken dagiti met kailianni babai a Cannoyan

ta napanda met sinalanti fandango ken sagamantikan.

Ket idinto ta pasarnannga oras ti pananglamisaan,dagiti kusinero naggaudanket dagus a napuniandan.


Ket kinuna ni Unnayan,“Ay, dakay amin a kailian,

inkay koma sumaklangiti naidaya a grasian.”

Simmango ngarud itandagiti amin a kailian,

ket nagbatog ti nobio ken nobiannagbaetanda ti lakay.

Ket kinuna ni Unnayan,“Denggenyo toy innak isawang,

ta kukuana duyognan, kasta met a bungonennannga isangpet iti balaynan.”

Ket idi nalpas ti kaansinublianda man ti nagsasalan

dagitoy tao a kailian,ket awan sardeng ti salan

ingganan iti sardam.

Kinuna ni Cannoyan,“Ay, kaka ngamin Lam-ang,

kitaek man dayta itsuramken estilo ti pannagnam,no addanto pagkunaanisublikanto ken inam.”

Nagpakadada iti saklang dagitoy nobio ken nobian,

ta napalalo ti dagaangtapno makapariirdan.

Kinuna ni Cannoyanken lalakin Lam-ang,

“Inta man itan agpasiaridiay nabangon a kallangan.”

Ket idinto ta makaulidan, daytoy ti sinaonan

ni babai a Cannoyanken asawana a Lam-ang:

“Kaka ngamin Lam-ang,dagusem man ti magnantapno makitak ta itsuramken estilo ti pannagnam.

“Ta no addanto pangabakian,isublikanto a di agkurang

iti biang ni inamnga sinan babain Namongan.”

Ay, immaddang met itaniti pasar ti lima nga addang,

ket kinuna ni Cannoyan,“Kaka ngamin Lam-ang,

“Diak la kayat ta kitamta bukroska a bukangkang,

sallakupka a pakkang,ket bukbukodam ti dalan,duriri pay ti pannagnam,

ket ta buokmo mapinggoldan.”

Ket simmungbat met ni Lam-ang,“Ay, Donia Ines Cannoyan,

no dayta, aya, ti kunam,estilok daytoy a kadawyan

a patokpatok a baknangidiay ili a Nalbuan

a dayat’ ili a Nagulian.

“Ay, Donia Ines Cannoyan,kitaek man met ta itsuramken estilo ta pannagnam,amangan no maatiwkan.”


Immaddang met itaniti pasar ti lima nga addang;

daytoy met ti sinaonanni sinanlalakin Lam-ang,

“Ay, Donia Ines Cannoyan,diak met kayat ta kitam

ta wasawas met ta sakam,sarangkinod dayta addang.”

Ket kinuna met itan ni babain Namongan

ken abalayanna nga Unnayan,“Ay, sumaludsodak man

no kasano met ti kadawyantoy anakta a manugang,

abalayanko nga Unnayan.”

Daytoy met ti kinunananni babai nga Unnayan,

“Ay, no ni Ines Cannoyan,kabus no mapalubosam,

lenned no sumangpet balay.

“No mapan sumakdot' karayan, pendaennanto a luktan

dagiti bato iti igid karayan,ta kunananto nga udang

tay aganud nga anggapanno agdakdakkel ti karayan.”

Ay, daytoy met ti sinaonanni babai nga Unnayan,

“Ta sumaludsodak mandaytoy anakta a manugang

a lalaki ayan Lam-ang.”

Kinuna met ni Namongan,“Ay, inga nga abalayan,

no ni Lam-ang aya ti kunam,lutuad met no palubosam

ket lenned no mapasungadan.

“No mapan iti kabakiranpendaenna nga aplian

ti sirok ti kakaykaywannga inna pagturturogan.”

Ket kinuna met pimanni baket a Namongan,“Donia nga abalayan

rebbengna nga ipagatin idan.”

Nagrubuatdan a napan,napanda amin idiay Sabanganti kailian ni Donia Cannoyanken kailian met ni Lam-ang.

Napanda amin limmuganidi dua a sasakayan,ket idi nakalugandan

ti dagup dagiti kailian,nagrubuat ket inisadan

ti layag dagidi sasakyan.

Ket idi a dida magnandagiti dua a sasakayan,

tinungpa met ni Lam-angti kutit dagiti sasakayan;nagnada ngarud a duan,

alpaharo met ti inangindan.


Ket idi inda magtenganti ilida a Nalbuan,

kasta met a pimmundodan,bimmangkagda a padapadan,

ta napanda amin sinublianti balayda nga inulogan.

Dagus met a nagsasalanti kailian ni Cannoyan

ken kailian ni Lam-ang;ket kinalikaguman ti kaaduan

Nga isuda pay met ti sumalandagitoy nobio ken nobian,

ket kinalikaguman ni Lam-angnga isalana ni Cannoyan.

Ket idi kasta nagsaladaniti fandango, valse ken currachan

sagamantica ti Pangasinanken pios idiay Kailokuan.

Itan ket nagsisinadan,nabati ni Cannoyan,ta imbati ni inanan

iti biang, aya, ni Lam-ang.

Ket idi naisibetdandagiti kailian, aya, ni Cannoyan,

napan met itanti madama a kapitaniti balay ni Lam-ang.

Ket kinunada ken Lam-ang,“Ay, pagayamko a Lam-ang,

yammok kenka itan,ta sika ti mabatangan

nga agbatok iti rarang.”

Idi masibet daytoy kapitan,daytoy met ti sinaonanni lalaki ayan Lam-ang,

“Ay, asawak a Cannoyan,ta siak kan’ ti mabatangan

nga apan agbatok iti rarang.

“Iti adda a partaansidanak a diak mangduanta sippawennakto ti ikan,ni tiwantiwan a berkakan.

“Ket ti tandaanamagsalanto ti agdan,

marbanto ti kasuoranmapispisangto ti dalikan.”

Ket idinto ta mabigatan,nagrubuaten ni Lam-ang,

dinagusnan ti napan,ket apaman a nagtengandi apanna pagbatukan

naguksoben, aya, ni Lam-ang.

Napan iti kararanganta agnanaw, aya, ni Lam-ang,

ket idi makitanandi agkarkarayam a rarang,bimmatok met ni Lam-ang

ngem saanna a natumpungan.

Pinidua manen ni Lam-angta napanna manen anninawan,

ket idinto ta makitanan,timmapuak, aya, ni Lam-ang,

ket apag-isu idi ngiwat di ikan,di tiwantiwan a berkakan.

88 • LAM-ANG LAM-ANG • 89

Itan ket nagpartaanken asawana a Cannoyan,

nagsalsala ti agdan,narba di kasuoran,

napispisang di dalikan.

Nagsangit met ni Cannoyan,“Ay, asawakon, aya, a Lam-ang,

sadin’ ti ayanmo itan?Awan pay matangdanan

a buso a kararagana mangurnos kadagiti tulang.”

Napan met nagbirok itanni babai a Cannoyan

idinto ta inna nasapulanni Lakay Marcos a batukan,

Napanna met siningdanandi puraw, aya, a kawitan,

di upa a karurayanni babai, aya, a Cannoyan

Kasta met nga inna inukkoran di asoda a burburan,a pasaki nga ulayan;

napanna met ida inubbandi upa ken kawitan

ket nagrubuatda a napan.

Ket idinto nga inna nagtengan di napanan, aya, ni Lam-ang,

ket idi natumpungandandi pagan-anay, aya, ni Lam-ang,

nagsangit ni Cannoyan,ta napalalo ti leddaangnan.

90 • LAM-ANG

Kinuna di manok a kawitan,“Apo, dika pagdanagan,

ta no ni apo ti kunam,agbiag a di agkurang

no inda la ket makitanti dagup ti tultulangnan.”

Bimmatok met itan ni Lakay Marcos a batukan,ngem saanna a napuntaan;piniduana manen ti napan,

natumponganna di tultulangnga intakki daydi ikan.

Toy manok a karurayan masirib met la unay

ta ammona laeng a padlesanti inda pagbambanaganda sinanlalakin Lam-ang

ken sinanbabain Cannoyan.

Kinuna met di kawitan,“Amin dagita tultulang iruarmo a di agtantan

nga awan pagkuranganiti uray maymaysa a tulang,

tapno maisubli met ti biagnan.”

Idinto ta awan natdan, inarisamsamna dagiti tulangket awan inda nagkurangan;ket idinto nga awan kurangdi tulang, aya, ni Lam-ang,

kastoy ti inna insawang:

“Ay, apok a Cannoyan,ita bidangmo ulesam man,

ket apaman a maulesamdagusem a tallikudan.”

LAM-ANG • 91

Timmiraok ni kawitannamampag di karurayannagkutidan dagiti tulang.Ket simmublat met itan,

Daydi aso nga ulayan,timmaguob iti naminduan

sana met kinarukayandagup dagiti tultulang.

Ket kas impadto di kawitan,dagiti tultulang, aya, ni Lam-ang

nagbiagda a di nagkurangket bimmangon metten ditan.

Ket itan, inna insawang“Aya unay ti turogko itayen,

asawak a Cannoyan;ti turogko a nargaan,ta pito nga aldaw itaniti dita panagdennan,

ket iliwko toy napalaluan.”

Ket kinuna met ni Cannoyan“Turogko, kunam, ngem saan,

ta intakkinaka tay ikana tiwantiwan a berkakan;daydi partaanko kenkan

isut’ innak nagsangsangitan,ay, asawak aya a Lam-ang.

“Ta diak la maturayan,asawak a Don Lam-ang,yawatmo man ta imam,

ta napalalo ti iliwnanni babai a Cannoyan

nga imbatim nga asawam.”

Napasagda a duan natuangda a kas padulan

iliwda a napalaluan;nagin-inniliwda ngarud a duan.

Ket ni sinanlalakin Lam-ang,iti iliwna a napalaloan

kadagitoy manokna a kawitanken tay asona a burburan,

inungngona amin idan.

Ket idinto ta kastan a nalpas ti iliwdan,

nagrubuatda a napanta inda sangpetan

tay balayda nga inulogan.

Idinto ta nakasangpetdan,kinuna ni Lam-ang,

“Rebbengna a tangdanantoy lakay a batukan,

ta iti pirak lipusem man, asawak a Cannoyan.

“Rebbengna a dungngoen itanni manok a karurayan,kasta met ni kawitanken aso a burburan,

ta didak laeng binaybay-an,ta nalpasak koman a napukaw.

“Ket inna met karbengan nga agdinnungngota a duan,

ay-ayaten a Cannoyan,tapno agbiagta a nadarisay,

ta isut' intay tarigagayanditoy daga a pagluluaan.”


Daytoy ti pagtungpalanti pakasaritaan ti panagbiag

ni sinanlalakin Lam-angnga asawa ni Donia Ines Cannoyan

ket nagbiagdan a sinanam-ay.

(Gibusna)

94 • LAM-ANG

Lam Ang (Ilocano)

Documents

Transcript of Lam Ang (Ilocano)