Konu 20 - Unay Tamgacunay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch20_2019_opa_ve... · 2019. 6....

Slides prepared by Thomas Bishop Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Konu 20

Optimal Para

Alanları

(Optimum

Currency Areas)

ve Avrupa

Deneyimi

Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 20-2

Önizleme

• Avrupa Birliği (The European Union)

• Avrupa Parasal Sistemi (The European Monetary

System)

• AB ve APS Politikaları

• Optimum Para Alanları Teorisi

• AB Optimum Para Alanı mı?

• Ekonomik ve Parasal birleşmelerle ilgili diğer konular


Bazı sorular

• Avrupa neden ve nasıl tek bir para birimine geçti?

• Üye ülke ekonomileri için Euro’ya geçmek iyi mi oldu?

• Euro’ya geçişin üye olmayan ülkelere etkisi nasıl?

• Euro’dan diğer ortak para sistemlerine geçişi düşünenler için çıkarılacak dersler.


EMS Nedir?

• Avrupa Parasal Sistemi (EMS: European Monetary System) döviz kuru değişim mekanizması(exchange rate mechanism) (ERM) ile idare edilen bir sabit kur sistemi olarak 1979’da doğdu.

• EMS o günden bu yana daha yoğun koordineli ekonomik ve parasal politikalar sistem olan ekonomik ve parasal bir birlikteliğe (economic and monetary union) (EMU) dönüştü.

EMS ile birçok ülkedeki döviz kuru mekanizmasını yerini ekonomik ve parasal birliktelik altındaki ortak para birimi aldı.


Ekonomik ve Parasal Birliktelik Üyeliği

Parasal ve ekonomik birlikteliğe ait olabilmek için EMS üyelerinin yapması gerekenler:

1. ERM’e uymak: döviz kurları hedef döviz kuruna karşı belirli bir bant içerisinde sabitlendi.

2. Avrupa Birliği Konseyi ve Avrupa Merkez Bankası (AMB) tarafından belirlenen sıkı mali ve parasal politikaları takip etmek.

3. Kendi para birimlerini dolaşımı AMB tarafından belirlenen Euro ile değiştirmek.


AB Üyeliği

AB’ye üye olabilmek için bir ülkenin ilaveten yapması gerekenler:

1. Ticaret ve finansal varlık hareketini kısıtlayan engellerin düşük olması.

2. İnsan hareketini kolaylaştırmak amacıyla orak göç kurallarını uygulamak.

3. Ortak iş yeri güvenliği ve tüketici koruma kanunları oluşturmak.

4. AB’nin liberal demokrasi tanımıyla uyumlu belirli politik ve kanuni kurumları oluşturmak.

20-13

Şekil 20-1: Euro Alanı Ülkeler

1 Ocak 2017 itibari ile


Neden AB?

AB ve EMS’i oluşturan ülkeleri çeşitli amaçları

1. Avrupa’nın uluslararası ilişkilerdeki gücünü arttırmak:

Ülkelerin birleşimi olarak AB daha fazla ekonomik ve politik

gücü temsil edebilecektir

2. Avrupa’yı birleşik bir pazar(unified market) yapmak :

serbest ticaret, serbest finansal varlık akışı ve serbest insan

göçü olan büyük bir pazar olmanın (sabit ya da ortak bir

para birimine ilaveten ) ekonomik büyümeyi ve ekonomik

refahı arttıracağı görüşü.

3. Avrupa’yı politik olarak istikrarlı ve barışçıl yapmak


Neden AB?

• 1973 de dağılan Bretton Woods ile üye ülkeler kendi kurlarını kurunu dolara karşı sabitliyorlardı. Böylece iki üye ülkenin karşılıklı paritesi de sabitlenmiş oluyordu

• Bretoon Woods 1973’de dağıldı.

• 1973 sonrası Avrupa Birliği ülkeleri dolara karşı kurlarının hareketine izin vermelerine karşın kurlarının kendi aralarındaki hareketini giderek daralttılar.

• Bu çabalar 1 Ocak 1999’da Euro’nun doğuşu ile sonuçlandı.

Parasal politika koordinasyonu

Karşılıklı döviz kuru sabitliği


Neden AB?

1. Çöken Bretton Woods sonrası ABD’nin kendi çıkarlarını uluslararası parasal sorumluluğunun öne geçebileceği ve tek başına yeten bir ABD’ye karşı Avrupa’nın kendi ekonomik çıkarlarını daha iyi savunabilmek.

2. Avrupa birliğini gerçek bir ortak pazara dönüştürmek: Büyük bir ortak pazar oluşumuna engel teşkil eden tim bariyerleri kaldırmak. Bu engellerden biri de döviz kuru dalgalanmaları.

II. Dünya Savaşı sonrası birçok Avrupalı lider ekonomik işbirliği ve entegrasyonun gelecekte olası savaşlara karşı en iyi çözüm olduğuna inandılar. Bunun sonucunda milli ekonomik politikalarının yerini merkezi Avrupa Birliği teşkilatları aldı.

(ESCB, European Comission gibi)


Neden Euro (EMU)?

AB üyesi ülkeler 4 temel sebepten dolayı Euroy’a geçtiler

1. Birleşik pazar: daha fazla piyasa entegrasonunu ve büyüme olacağı düşüncesi

2. Politik istikrar: Tek para biriminin politik çıkarları benxer yapacağı düşüncesi

3. EMS sitemi altındaki Almanya etkisinin Avrupa Merkez Banakları sistemi ile azalacağı düşüncesi

4. Devalüasyon/revalüasyon olasılıklarının önlenmesi: EMS sistemi altında serbest finansal varlık hareketleri ile sermaye kaçışı ve spekülasyonlar oluşabiliyordu, ancak tek para birimi olan bir EMS ile bunların olması daha zor olacaktı.


EMS : 1979–1998 (devam)

• Ancak nihayetince, her bir EMS üyesi benzer sıkı maliye ve para politikaları benimsediler, ve zamanla EMS içindeki enflasyon oranları birbirine yakınsadı (ve spekülasyon yavaşladı ya da durdu).

Aslında, EMS üyesi ülkeler tarihsel olarak düşük enflasyonu olan Almanya’nın sıkı para politikasını izliyorlardı.

EMS döviz sistemi altındaki sabit bant ile Almanya kendi para politikasını “ihraç” ediyordu.


EMS : 1979–1998

• 1979–1993 yılları arasında EMS birçok döviz kurunun

hedef bir kur oranı etrafında +/- 2.25% seviyelerinde

hareketine izin veren döviz kuru mekanizmasını

tanımlıyordu.

• Döviz kuru mekanizması Portekiz, İspanya, İngiltere

(1992’ye kadar) ve İtalya’nın (1990’a kadar) para

birimlerinde daha büyük dalgalanmalara (+/- 6%) izin

veriyordu

Bu ülkeler para politikasında daha fazla kur serbestisi

istemişlerdi

Daha geniş bant farklı rpara ve malşye politikaları nedeniyle

oluşacak spekülasyonu öneme amacı da taşıyordu


EMS : 1979–1998 (devam)

Spekülasyonu önlemek amacıyla,

• EMS ilk yıllarında para birimleri alım satımını önlemek amacıyla bazı döviz kontrolleri (exchange controls) de uygulandı.

1987–1990 bu kontroller AB’ni finansal varlıklar için ortak bir pazar yapmak amacıyla kaldırıldı.

• Döviz piyasasında yüksek talebi olan varlık ve dövizlere ihtiyacı olan ülkelere borç verebilmeleri için EMS ülkeleri arasında bir kredi sistemi de oluşturuldu


EMS : 1979–1998 (devam)

• Ancak EMS ülkeleri arasındaki farklı maliye ve para politikaları nedeniyle piyasa oyuncuları (yüksek Alman faiz oranı nedeniyle) Alman varlıklarını almaya ve öteki EMS varlıklarını satmaya başladılar.

• Bunun sonucu İngiltere 1992 yılında EMSden çıktı ve poundun diğer Avrupa para birimlerine karşı serbest hareketine izin verdi.

• Bunun sonucu Döviz kuru mekanizması 1993 yılında hedef seviye etrafında +/-15% lik bantlar ile Alman Markına karşı devalüe etmesine izin verecek şekilde tekrar tanımlandı.

Şekil: Orijinal 6 EMS üyesi ülke için

Enflasyon Yakınsaması, 1978–2015

Almanya enflasyonu ile 6 orijinal EMS ülkesinin ülke enflasyon oranları farkı:

(Beçika, Danimarka, Fransa, İrlanda, Italya, Hollanda)

Kaynak: TÜFE bazlı enflasyon oranları IMF’den, International Financial Statistics, ve

BLS.


EU ve EMS Politikaları (devam)

Maastricht Antlaşması ekonomik ve parasal birlikteliğe girmek isteyen ülkelerin sağlamaları gereken kriterleri belirler.

1. EU’ya geçmeden önce ERM altında tanımlanan döviz kuru istikrarını sağlamış olmak.

2. Fiyat istikrarı sağlamak: Kabul öncesi maksimum enflasyon oranı üye ülkeler arasında en düşük enflasyon oranına sahip 3 üye enflasyon oranı ortalamasından 1.5% yüksek olmalı.

3. Sıkı bir maliye politikası sürdürmek: Devlet bütçe açığı GSYİH’nın %3’ünü geçmemeli.

Devlet borcu oranı GSYİH’nın %60’ını geçmemeli.



Maastricht Antlaşmasına göre birlik üyeliğinin devam etmesini isteyen ülkelerin uyması gereken koşullar

1. Kısıtlayıcı maliye politikası sürdürmek: Devlet bütçe açığı GSYİH’nın %3’ünü geçmemeli.

Devlet borcu oranı GSYİH’nın %60’ını geçmemeli.

Yüksek borç ya da bütçe açığı olan ülkelere finansal yaptırım uygulanması

Örneğin: yüksek borcu olan bir ülkenin kriz için genişleyici maliye politikası uygulayamaması

1997 yılındaki İstikrar ve Büyüme Paktı (SPG) (Stability

and Growth Pact) da böyle üleklere finansal yaptrıım

uygulanmasına izin veriyor



Neden?

Almanya gibi düşük enflasyon ülkelerin diğer ülkelerin düşük enflasyon ve mali kısıtlama ortamını tercih ettiklerine dair güvence istemesi.

Euro’nun bazı üye ülkelerde enflasyonu körükleyen politikalarının benzerinin sonucu değersiz bir para birimi olmasına karşı tedbir.

Yüksek devlet borcu sonunda ECB’nin borcu satın alması sonucu olabilecek parasal büyüme ve enflasyonist politikaları önlemek.

1997 yılına gelindiğinde Almanya’da halk DM kadar güçlü olmayacağı endişesi ile Euro’yu desteklemiyordu. SGP seçmenlere düşük enflasyon garantisi olarak geçirildi. Ancak Almanya Maastricht kurallarını ihlal eden bir ülke oldu.

2005 yılında Almanya ve Fransa isteği ile SGP kaldırıldı.



• 1999 yılında Euro’ya geçildi.

• Önceki döviz kuru sistemi geçersiz oldu.

• Ancak ekonomik ve parasal birlik ile dışarıda kalan ülkeler arasında yeni bir döviz kuru mekanizması kuruldu “ERM2”

Gelecekte ekonomik ve parasal birlikteliğe üye olmak isteten (AB üyesi olan ya da olmayan) ülkelerin öncesinde stabil döviz kurların sağlamış olmalarına imkan kılıyor.

Ekonomik ve parasal birliktelik dışındaki ülkelerin istemeleri durumda sabit kur uygulamalarına imkan kılıyor


Optimum Para Alanları (OPA) Teorisi

(Theory of Optimum Currency Areas-OCA)

OPA teorisine göre sabit döviz kurları, ya da ortak para birimi, için optimal alan ekonomik olarak yüksek derecede entegre olan alandır.

• Ekonomik entegrasyon serbest dolaşım anlamına gelir:

• Ürün ve hizmetler (ticaret)

• Finansal sermaye (varlıklar) ve fiziki sermaye

• İşgücü/işçiler (immigration and emigration)

• Teori Robert Mundell tarafından 1961 yılında geliştirildi.


Optimum Para Alanları Teorisi (devam)

• Sabit döviz kurlarının uygulayacak ülkeler için yarar ve zararları vardır.

Yararları:

• Belirsizlik ve uluslararası işlemlerdeki dalgalı kurdan kaynaklanan belirsizlik ve işlem masraflarını ortadan kaldırır.

• Sabit kur sistemine geçen bir ülkenin elde edeceği kazanımlara parasal verimlilik kazanımları (monetary efficiency gain) diyoruz.



Sabit kur sistemine geçişin parasal verimlilik kazanımları ekonomik entegrasyon miktarına bağlıdır. Genel olarak, ekonomik entegrasyon arttıkça, parasal verimlilik kazanımı artar.

Sabit kur sistemine geçiş bir ülkeye şu şartlar altında daha yararlı olur:

1. Üye ülkeler ile ticareti yoğun ise, çünkü işlem maliyetleri büyük miktarda azalır

2. Üretim faktör hareketleri çok ise:

1. Üye ülkeler arasında finansal varlıklar serbest dolaşabiliyor ise, çünkü getiri oranındaki belirsizlik oldukça azalır

2. Kişiler serbestçe üye ülkeler içinde serbestçe göç edebilirler ise, çünkü ücretlerin alım gücündeki belirsizlik azalmış olur.



Ekonomik entegrasyon ayrıca sabit kur sistemi üyesi ülkeler ve potansiyel üyeler arsındaki fiyatların da yakınsamasını sağlar.

- Tek fiyat kanunun piyasalar entegre olması durumda daha iyi tutması beklenir.



Sabit kur siteminin yaratacağı kayıp: işgücü ve üretim istikrarında kullanılan para politikasının yitirilmesi ve toplam talep değişimleri karşısında döviz kurunun otomatik ayar mekanizmasının ortadan kalkması.

Bir ülkenin sabit kur sistemine geçmesiyle olacak kayıplara ekonomik istikrar kayıpları (ekonomik stability loss) diyoruz.



Sabit kur sistemine geçişin ekonomik istikrar kayıpları

ekonomik entegrasyon miktarına bağlıdır. Genel olarak,

ekonomik entegrasyon arttıkça, ekonomik istikrar

kayıpları azalır.

Sabit kur sistemine katıldıktan sonra üye bir ülkede toplam

talep düşüşü olursa:

1. Ülke sıkı olarak entegre olduysa fiyatlarda küçük bir düşüş

Euro alanındaki diğer üye ülkelerin o ülke mallarına olan

talebinde büyük bir artışa neden olur, böylece ekonomik

kayıp çok olmaz.

2. Ekonomik entegrasyon çok ise finansal varlıklar ve işçgücü

daha yüksek getiri ya da ücret veren alanlara göç eder,

böylece ekonomik kayıp çok olmaz.



3. Ürün ve servis piyasaları entegre değil ise dalgalı

kurların otomatik ayarlama kaybı da az olur.

Neden?

• Ülke sabit kur sistemine katılmasa ne olurdu ona

bakalım:

• Otomatik ayar ülke parasının değer kaybetmesine ve

yabancı paraların değer kazanmasına sebep olurdu.

• Piyasalar entegre ise yerli tüketiciler için birçok ürün

fiyatının artmasına neden olurdu


AB Optimum Para Alanı mı?

• EU/EMS/ekonomik ve parasal birliğin üye ülkelere yarar sağlaması için, üye ülkelerin yüksek ekonomik entegrasyonu olmasını bekliyoruz:

GSYİH’ya oranla yüksek ticaret hacmi

Yüksek yabancı finansal yatırım ve toplam yatırıma oranla yüksek doğrudan yabancı yatırım (FDI)

Toplam işgücüne oranla sınırlar arası büyük işgücü göçü


AB Optimum Para Alanı mı?

• AB’de 1992 ve 1999 sonrasında finansal varlıkların serbestçe hareket edebildiğine dair kanıt var.

• Ancak işgücü hareketliliği olmadan olan varlık hareketliliğinin ekonomik istikrar kayıplarını arttırabilir.

Belirli bir AB üyesi ülkedeki toplam talep düşüşü sonrası finansal varlıklar kolaylıkla başka bir yere aktarılabilirken işgücü yerinde kalır.

Finansal varlıklardaki azalma üretim ve istihdamda daha da azaltabilir.

Şekil Seçilmiş AB Ülkelerinde İşsizlik

Oranları

Birinden fraklı işsizlik rakamları 199’da Euro'nun piyasaya çıkmasından sonra

birbirine yakın hareket başladı, ancak 2000’lerden itibaren birbirlerinden keskin

şekilde uzaklaştılar

Kaynak : IMF, World Economic Outlook veri seti, Nisan 2016.

2016 rakamları IMF’nin 2016 yılı tahmini.


Şekil : AB İçerisinde Ticaret

(AB GSYİH yüzdesi olarak)

Source: OECD Statistical Yearbook and Eurostat.


AB Optimum Para Alanı mı? (devam)

• Birçok AB piyasasında tek fiyat kanunundan sapmalar da mevcut.

• AB piyasaları yüklesek seviyede entegre olmuş olsaydı, döviz kutuna göre hesaplanmış ürün ve hizmet fiyatlarının ekonomiler arasında birbirine yakın olması gerekirdi

• Aynı BMW’nun fiyatı İngiltere ve Hollanda piyasalarına %29.5 kadar değişiyor.



• AB içerisinde bölgesel göç de kısıtlı

Avrupa’da göçü ve işgücü hareketini önleyen çok sayıda dil

ve kültür var.

Sendikalar ve kanunlar da sektörler ve ülkeler arası işgücü

hareketini engelliyor.

• ABD bölgesel işsizlik oranları farkı AB milli işsizlik

oranları farkına göre daha az ve daha az kalıcı: AB

içerisinde işgücü hareketi olmadığını işaret ediyor.


Tablo : 1990’larda İkamet Bölgesi Değiştiren Nüfüs

(Toplam nüfusun yüzdesi olarak)

Şekil. Euro Bölgesindeki Ayrışan Faiz Oranları

1999 yılında Euro’nun kullanımı yaklaştıkça, üye olacak ülkeler arasındaki nominal uzun vade tahvil

oranları yakınsadı. Bu da daha yüksek enflasyonu olan ülkelerde reel faizlerin düşmesine sebep oldu.

Grafik her ülkenin uzun vade reel faiz oranı eksi Almanya’nın uzun vade reel faiz oranını

göstermektedir.

(Reel faiz oranları 10 yıllık devlet bonosu eksi aynı yıla ait enflasyon oranı olarak hesaplandı.)

Kaynak: Datastream.

Tablo Euro Bölgesi ülkelerdeki Cari denge,

2005–2009 (% GSYİH)

blank Greece Ireland Italy Portugal Spain Germany

2005 −7.5 −3.5 −1.7 −9.4 −7.4 5.1

2006 −11.2 −4.1 −2.6 −9.9 −9.0 6.5

2007 −14.4 −5.3 −2.4 −9.4 −10.0 7.6

2008 −14.6 −5.3 −2.6 −12.0 −9.8 6.7

2009 −11.2 −2.9 −3.1 −10.3 −5.4 5.0

Şekil. Euro Bölgesinde GSYİH’ya

oranla Brüt Borç

Kaynak: IMF



• AB içersinde 1992 ve 1999 sonrası finansal varlıkların daha serbest hareket ettiğine dair kanıt var.

• Ancak işgücü hareketi olmadan sermaye hareketi ekonomik istikrar kayıplarını arttırabilir.

Belirli bir AB ülkesindeki toplam talep azalması sonucu, finansal varlıklar başka bir yere kolayca transfer olurken işgücü olduğu yerde kalır.

Finansal varlıklardaki kayıplar üretim ve istihdamı daha da düşürebilir.


Avrupa Parasal Birlikteliği (EMU) İçin

Diğer Düşünceler (devam)

• AB’nin ekonomik ve parasal birliğindeki

ülkelerin ekonomik yapıları da üyelerin toplam

talep şoklarına nasıl karşılık verdiğini etkiliyor.

Birbirleriyle benzerler: AB üyesi ülkeler arasında

toplam ticaret hacminin yüksek bir kısmı sektörler

arası ticarete (intra-industry) dayanıyor.

Aynı zamanda farklılar: Kuzey Avrupa ülkeleri

Güney ülkelerine kıyasla daha yüksek işçi başı

yüksek fiziki sermaye ve kalifiye işgücüne sahip.




Bir AB üyesinin toplam talep şoklarına nasıl

karşılık verdiği ekonomik yapısının diğer AB üyesi

ülkeleriyle nasıl farklılaştığına bağlıdır.

Örneğin, yazılım endüstrisindeki talep düşüşü

kaynaklı bir toplam talep düşüşünün AB üyesi

ülkenin diğer üye ülkelere göre ne oranda

programlama becerisi olan işgücüne sahip olup

olmadığına bağlıdır.


Şekil : Euro Bölgesi Enflasyon Farkları

20-80

Tablo : Avro bölgesi Ülkelerinin Cari Hesap

Dengeleri, 2005–2009 (GSYİH %)




• AB üyesi ülkeler arasındaki transferlerin

miktarı da AB ekonomilerinin toplam talep

şoklarına nasıl tepki verdiğini etkileyebilir.

AB üyesi ülkeler arasındaki mali ödemeler, ya da

mali birliktelik (fiscal federalism), ekonomik ve

parasal birlikteliğe katılmanın yaratacağı ekonomik

istikrar kaybını dengeleyebilir.

Ancak ABD’deki bölgeler arası transferlere kıyasla

AB üyeleri arasındaki mali birliktelik düşük.


EMU Geleceği

Olası Problemler

1. Güçlü bir politik merkezin olmaması

2. İşgücü piyasasının birçok AB ülkesindesendikalaşmış olması ve devlet kanunlarınınsektörler ve bölgeler arası işgücü hareketinikısıtlaması.

3. Stability and Growth Pact (SGP) nedeniyle maliyepolitikasındaki kısıtlamalar.


EMU Geleceği (devam)

Başarılı olursa:

• Avrupa da politik ve parasal entegrasyon

• Barış ve refah

Yapılması Gerekenler:

• AB çapında esnek işgücü piyasası

• Maliye politikası reformu

• Politik birliktelikte derinleşme

Tablo 20-1: Kısaltma Özetleri

AMB: Avrupa Merkez Bankası

Avrupa Merkez Bankaları Sistemi

Avrupa Parasal Sitemi

Ekonomik ve Parasal Birliktelik

Döviz Kuru Mekanizması

İstikrar ve Büyüme Paktı


Konu 20 - Unay Tamgacunay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch20_2019_opa_ve... · 2019. 6....

Documents

Transcript of Konu 20 - Unay Tamgacunay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch20_2019_opa_ve... · 2019. 6....