KARDINALE ASPEKTE VANNASIONALE DIENSPLIG …

KARDINALE ASPEKTE VAN NASIONALEDIENSPLIG MET SPESIFIEKE VERWYSING

NA SUID-AFRIKAKmdt C.J. Nothling*

This article reviews the cardinal aspects of universal military service (conscription) with specificreference to the South African situation, and against the backdrop of military service in what theauthor terms as the 'international community'. In his introduction he discusses the evolution ofcompulsory military service in the briefest terms, and then proceeds to a comparative overviewof the subject within the international framework. It is averred that military service in mostWestern countries (and especially those in NATO) compares most unfavourably with inductionin the forces of Warsaw and the Peoples' Republic of China. There are a few notable exceptions,however, viz Switzerland (which pursues an effective policy of armed neutrality), Israel and theRepublic of South Africa. Comparing the 'average' Soviet and South African soldier, he con-cludes that while the Russian counterpart is the submissive product of an austere system, theSouth African soldier is a more balanced combination of self-discipline and initiative. Thisimplies that even the military system is only fractional, and to a large extent reflects the rules ofsociety. On this premise he takes a closer look at National Service as a system influenced by thecommunity. In this respect attention is given to four cardinal aspects, viz economy, age groups,military dissenters and volunteers. Although accepting the notion of critics that the nationaleconomy in South Africa could be adversely affected by (any) system of extended service, heclaims - with historical inference - that the new system will alleviate the individual's obligations.The part dealing with the induction of older men is a brief study in comparative history andcarries the notion that not only young men can play the game called 'war'. The author views thegrowing phenomenon of military dissent (or resistance to military service) in the Westerncountries with concern, and comments that this pacifist attitude can and will be exploited byradical movements with political objectives. This is the case with organizations such as theSouth African Liberation Support Committee (SALSCOM) which aims to undermine the SouthAfrican Defence Force, thereby paving the way for a communist take-over in the Republic ofSouth Africa. As to the final aspect, viz volunteers, the view is expounded that in the face of anexternal threat (or in actual conflict) no country can rely on a system of voluntary militaryservice. In his final analysis the author concludes that as the calibre of men produced by aparticular military system is always an indication of the efficiency of such a system, NationalService in South Africa should be judged in positive terms: the South African soldier, being aproduct 0: an effective military system, ranks among the best in the world.

Inleiding

Wanneer militere diensplig ter sprake kom, word'n veelheid fasette in die samelewing belig. In diemoderne gemeenskap is dit 'n verskynsel watnie bloot in die konteks van nasionale sekerheidopgeteken staan nie, maar vertolk moet word interme van die individu (en die sosiale ordeningwaarin hy hom bevind) se totale bestaan. Assodanig hou dit velerlei implikasies in, ondermeer die uitwerking daarvan op die sosio-ekono-miese bedeling van 'n staat.

Die nuwe Wysigingswet op Verdediging het dieonderwerp opnuut in die Suid-Afrikaanse ge-

32

meenskap ter sprake gebring as 'n strydvraagmet vele standpunte. Teenoor die positiewe ge-sindheid van diegene wat die nasionale seker-heid van die Republiek bo persoonlike belangestel, is daar ook die negatiewe en skeptiesegees waarin dit in sommige kringe bevraagtekenis. In hierdie opsig het die plaaslike media diekwessie van Nasionale Diensplig dan ook opgrond van uiteenlopende en selfs botsende ge-sigspunte ter sprake gebring; in sommige koe-rante is dit selfs in 'n wyer politi eke perspektiefgeplaas, onder andere in die Rand Daily Mailvan 24 Maart 1982: 'They (South Africa's busi-ness leaders) urged the Government to produce

Scientia Militaria, South African Journal of Military Studies, Vol 12, Nr 3, 1982. http://scientiamilitaria.journals.ac.za

positive answers to the thorny political issueswhich form part of the defence problem.'

In sakekringe was die reaksie insgelyks uiteenlo-pend, ofskoon daar 'n algemene konsensus wasdat die hersiening van Nasionale Diensplig inbeginsel aanvaar moes word. 'Kenners van dieSuid-Afrikaanse ekonomie het gister die nuwedienspligstelsel in beginsel gesteun maar hetgemeen die uitwerking daarvan op die privatesektor gaan straf wees en het gemaan dat ditomsigtig toegepas moet word', berig Ingo Ca-praro in Beeld van 24 Maart 1982. In sekeregemeenskappe was die algemene houdingdaarteenoor eensydig veral waar dit aan poli-tieke interpretasies gekoppel is.

Dit val nie binne die perspektief van hierdie arti-kel om enige uitsprake te lewer oor die merietevan standpunte met betrekking tot die nuwedienspligstelsel nie. Nietemin word die meninggehuldig dat die onderwerp nie uitsluitlik aan diehand van eietydse, unieke omstandighede(sosio-ekonomies, polities, strategies, ens) sin-vol vertolk kan word nie. Enersyds moet dit ge-sien word in 'n historiese konteks van ontwikke-ling en andersyds moet dit op 'n vergelykendebasis teen 'n universele agtergrond ontleedword. In samehang hiermee word die soekligveral laat val op die implikasies wat diensplig virdie enkeling - die soldaat - inhou.

Die ondersoekmetode wat hier aangebied word,hou enigsins verband met 'n algemene waarne-ming, nl dat diensplig ondanks die feit dat dit nadie unieke vereistes van elke volk georden engeskik word, in die internasionale spektrum we-senlike raakpunte van ooreenkomste vertoon enveral wat die individuele militere persoon - diesoldaat - se persoonlike welvaart betref. Dietru'lsme word met besondere insig toegelig inWindrow en Wilkinson se werk The UniversalSoldier: 'The soldier is shaped far more by thenature of the society which bears him than by theexperience of soldiering itself . .. Nevertheless,the profession of arms is one of those callingswhich set a man rather emphatically apart fromthe attitudes of the mass of his contemporarieson certain narrow aspects of life; and for all thathe is a creature of his time, he has more incommon with soldiers of other ages and nationsthan his own civilian brothers in his reactions tocertain situations. '1

Op grond van hierdie aanname word in die arti-kel gepoog om die verhouding van soldaat endiensplig histories te verantwoord en vervolgens

tot sekere gevolgtrekkings met betrekking tot diehuidige bestel in Suid-Afrika te geraak.

Agtergrond

Krygsdiens as 'n inherente aspek van oorlog is 'nmetgesel van die geskiedenis van enige land.Militere diensplig hier te lande is so oud soos dievolksplanting self.

Militere diensplig het reeds so lank terug as2 700 v.C. in die dae van die Egiptiese koninkrykbestaan, ofskoon dit tot in die agtiende eeu se-lektief in die kader van die lewenslange beroep(bv huursoldate) aan die orde van die dag was.Die eerste werklike formele ordening daarvandeur proklamasie en wetgewing op universelegrondslag in die Westerse gemeenskappe isbetreklik resent; so byvoorbeeld is dit eers laat indie agtiende eeu in die Franse Republiek inge-stel.2

Tussen 1807 en 1813 is 'n dienspligstelsel inPruisse ontwikkel wat as grondslag en model virdie meeste Europese volke gedien het. Na dieNapoleontiese tydperk het die Pruisse die stelselvootgesit sodat hulle tydens die oorlog metFrankryk (1870-1871) 'n groot leer in die veldkon stoot vergeleke met Frankryk wat oorwe-gend op 'n klein professionele leer staatgemaakhet.3 Interessant is die feit dat Frankryk na syverpletterende nederlaag in 1871 algemene mili-tere diensplig heringestel het.

Gedurende die negentiende eeu het die gebruikom burgerlikes vir krygsdiens op te roep, alge-meen in Europa posgevat. In navolging van dieEuropese model, is diensplig oak gedurende dieAmerikaanse Burgeroorlog (1861 -1865) in dieVerenigde State ingestel.4 In die geskiedenis vanSuid-Afrika was dit veral die 'burgermilisiestelsel'met sy beginsel van persoonlike diensplig, soosdit deur Kaapse Vryburgers na die binnelanduitgedra is, wat vermelding verdien. Dit was diebegin van die sogenaamde 'kommandostelsel'wat later met soveel welslae in die Boererepub-lieke toegepas is. Na Uniewording is die begin-sel van persoonlike diensplig dan ook by wysevan wetgewing (Wet no 13 van 1912) vasgele.Die beginsel het ook in latere aanvullende envervangende wetgewing na 1957 (toe die nuweVerdedigingswet, Wet no 44 van 1957 aanvaaris) behoue gebly.

33


Diensplig in die Internasionale gemeenskap

Drie lande in die Vrye Wereld waar dienspligtans toegepas word en as sodanig bewys leweras 'n effektiewe oplossing teen (moontlike)eksterne aanslae, is Suid-Afrika, Israel en Swit-serland. Wat eersgenoemde twee lande betref,kan gewys word op die feit dat die aanvanklikedienspligtydperk in Israel oor drie jaar strek ver-geleke met twee jaar in die geval van Suid-Afri-kaanse burgers. In die geval van Switserland isdie aanvanklike dienspligtydperk ietwat korter,dog kennis moet geneem word van die feit datvanwee die land se beleid van gewapende neu-traliteit, heelwat klem gele word op konstanteparaatheid.

Hierteenoor vertoon die dienspligstelsels (waardit wei voorkom) in die meeste Westerse lande 'nminder gunstige prentjie. In 'n Navo-Iand soosWes-Duitsland, wat voortdurend in die skadu-wee leef van sy kommunistiese buurstate in Oos-Europa, is die verpligte dienstydperk slegs 15maande.5 Dit vergelyk nietemin goed met diens-plig in Belgie waar die jonger broers dienspligheeltemal kan vryspring indien die oudste broer12 maande in die weermag gedien het. In Brit-tanje en die Verenigde State word tans geendiensplig toegepas nie en word staandemagele-mente deur 'n stelsel van vrywillige diens aange-vul.

In hierdie verband kan die meeste Westerselande nouliks met die kommunistiese lande in dieWarskouverdrag vergelyk word. In die Sowjet-Unie, wat in die praktyk 'n algemene lotingstelseltoepas, ondergaan 80 persent van die manlikebevolking militere diensplig6 - 'n merkwaardigesyfer indien in ag geneem word dat die land 'nbevolking van oor die 260 miljoen het. Dieselfdepatroon word in sy satellietstate (Oos-Duitsland,Hongarye, Pole ens) aangetref waar die aan-vanklike dienspligtydperk 24 maande en langerkan wees. In die Chinese Volksrepubliek kan dieaanvanklike dienspligtydperk wissel tussen 3 en5 jaar.7

Die reele situasie van die dienspligtige wordegter slegs ten dele deur wetlike bepalings be-skryf. So byvoorbeeld kan verdere toeligtingdeur die toepassing van militere dissiplinerekodes verskaf word. Die feit dat 'n Suid-Afri-kaanse burger net soos sy Russiese eweknieaan 'n aanvanklike dienspligtydperk van 24maande onderworpe is, bied ten beste slegs 'nbasis vir vergelyking, en 'n getrouer beeld vanhul relatiewe gesteldheid kom eers aan die lig as

34

na hul opleiding self gekyk word. In hierdie ver-band kan met enkele opmerkings volstaan word:

• In teenstelling met die Suid-Afrikaanse diens-pligtige, word die jong Rus wat diensplig moetondergaan reeds tydens die aanvang van sydiensplig gekonfronteer met 'n element vanbestrawwing wat duidelik in die afle van diemilitere eed aan hom voorgehou word:'Should I break my solemn oath, may the se-vere penalties of Soviet Law, and the overallhatred and contempt of the working classesstrike me.,a

• Waar die Suid-Afrikaanse dienspligtige heel-wat vryheid van beweging en tydsbestedinggegun word (bv vakansieverlof van drie wekeen deelname aan sportbyeenkomste), is dieRussiese dienspligtige feitlik heeltyds inge-perk: vakansieverlof word by wyse van uitson-dering verleen, soos wanneer hy buitenge-woon presteer het.

• Wat ander diensvoorwaardes bet ref, vergelykdie Suid-Afrikaanse dienspligtige uiters goedmet sy Russiese eweknie. Eersgenoemde isbyvoorbeeld finansieel aansienlik beter daar-aan toe as die Russiese dienspligtige wat diemaandelikse ekwivalent van tussen R5 en R10in soldy ontvang.9

• Onderwyl daar in die opleiding van die Suid-Afrikaanse soldaat meer klem gele word opselfdissipline en esprit d' corps, is die Rus-siese dienspligtige onderhewig aan 'n straw-we militere gedragskode. In 'n studie oor dieprofiel van die Russiese soldaat wys Christo-pher Donelly onder meer op die feit dat 'ndienspligtige strafbaar sou wees selfs al souhy nie enige bepaling van die wet oortree hetnie. So kan 'n persoon selfs vir blote on be-kwaamheid gestraf word! 10

Ofskoon militere kenners soos Regis P. Sheehanen andere dit eens is dat diensplig in die magtevan die Warskouverdragslande in baie opsigtestrawwer is as in die van die meeste Westerselande, huldig hulle tereg die mening dat geenvorm van Spartaanse opleiding noodwendig as'n kriterium vir operasionele doeltreffendheidgeld nie. Dit kan trouens gestel word dat 'n meer'verligte' benadering tot diensplig (soos dit wei inWes-Europese lande die geval is) in sekere op-sigte 'n groter mate van buigsaamheid het watdie vereistes van moderne oorlogvoering betref.So byvoorbeeld is die Russiese soldaat veelalondergeskik aan 'n dominante bevelskanaal watmin ruimte vir individualisme, vindingrykheid eninisiatief laat. Gevolglik vertolk hy 'n passiewe ralen is hy traag om verantwoordelikheid te aan-vaar.


Daar is egter sekere aspekte ten opsigte waar-van diensplig in Westerse lande nie gunstig metdiensplig in lande soos die Sowjet-Unie en dieChinese Volksrepubliek vergelyk nie. In 'n werkgetiteld The Chinese Armed Forces Today lewerdie Amerikaanse Militere Inligtingsdiens as volgkommentaar oor die vermoe van die Chinesesoldaat: 'The average soldier is a hard and wil-ling worker and is able to survive and improviseunder a variety of conditions . .. He surpassesthe aV3rage Western soldier in his ability to bearextraordinary hardships ... He has a strongsense of obedience and under competent lea-dership will attempt to carry out his mission,regardless of obstacles and consequences. TheChinese soldier is considered one of the mosthighly motivated soldiers in the world today. II

Hierdie lofwaardige beeld van 'n kommunistiesesoldaat in 'n era van moderne oorlogvoering kon-trasteer skerp met die prafiel van die Ameri-kaanse dienspligtige gedurende die oorlog inVietnam. Slegs een negatiewe aspek hiervan watdeur Gabriel en Savage in Crisis in Commandbespreek word, is die volstrekte weiering om teveg: 'Concurrently an equally ominous indicatorof military disintegration became public - 'com-bat refusals'. In more rigorous armies, such inci-dents would have been called mutiny - which infact they were ... in 1970 there could have beenas many as 245 such 'refusals' to fight. Withoutofficial data, we can only infer that if the progres-sive and symptomatic military disintegration evi-denced by desertions and assassinations ofleaders is also reflected in mutinous outbreaks,the number of mutinies was probably quitelarge. 12

Onder hierdie besprekingspunt is kortliks aange-dui in welke mate bestaande dienspligstelsels indie Westerse wereld vergeleke met die in kom-munistiese lande sekere tekortkominge open-baar. In die verband is militere prafiele kwalitatiefvergelyk op grand van die aanname dat diedoeltreffendheid van 'n bepaalde dienspligstel-sel/stelsel van opleiding gemeet kan word aandie kaliber soldaat wat dit lewer. Vervolgensword gelet op die verhouding tussen die diens-pligtige en die maatskaplike bedeling. Hierbyword die open bare mening betrek.

Diensplig en die gemeenskapIn 'n land soos Suid-Afrika, waar diensplig uni-verseel is en dus 'n nasionale karakter vertoon, isdit vanselfsprekend dat die gemeenskap - waar-

35

Die nuwe Naslona/e Dlenspllgstelsel, waardeur dlenspllgtot hoer ouderdomsgroepe ultgebrel Is, het In die Suld-Afrlkaanse pers ook tot heelwat humorlstlese ultsprakeen voorstelllngs aanleldlng gegee. Hlerdle spotprentdeur C. Marais het In DIE VOLKSBLAD verslcyn.

uit die dienspligtige kom - tot op groot hoogteinspraak in die aangeleentheid sal he. Die aan-vaarbaarheid en eindelike welslae van 'n diens-pligstelsel sal derhalwe ook in 'n groot mate deurdie houding van die gemeenskap bepaal word.

In hierdie verband kom etlike besprekingspunteter sprake waarvan slegs enkeles hier aangesnyword ter illustrasie, nl ekonomiese faktore, ou-derdomsgroepe, dienspligontduiking en vrywil-ligers. Die faktore is gekies omdat hulle as be-sonder relevant tot die Suid-Afrikaanse situasiebeskou word.

Ekonomiese faktoreDie algemene beswaar van sakelui en nyweraarsdat die nuwe Nasionale Dienspligstelsel 'n akutearbeidsprableem sal vererger, is reeds in dieinleiding vermeld. Oat sodanige aansprake 'nmate van geldigheid bevat, kan nie betwyfelword nie, dog kennis moet geneem word van diefeit dat die verspreiding van die verdedigingslasoor 'n breer spektrum van mannekrag inderdaadook tot 'n verligting van die arbeidsprobleem insekere sektore kan bydra.

Dit is interessant om daarop te let dat werkge-wers gedurende die Tweede Wereldoorlog oordie onttrekking van mannekrag uit arbeidsektorevir deelname aan die oorlog aanvanklik sterkverdeeld was. Die aanspraak dat die Suid-Afri-kaanse ekonomie daardeur geskaad sou word,


was egter totaal ongegrond. Trouens, vanweedie geweldige tekorte aan gebruiksgoedere wattydens en na die oorlog ontstaan het, was Suid-Afrika een van die tal Ie lande wat 'n ongekendeekonomiese opbloei in die handel en die nywer-heid ondervind het.

Een saak wat aandag verdien, is die aansprakevan ekonomies onafhanklike persone en veralboere van wie 'n groot aantal in die kommando'sdien. Wat die nuwe wetgewing bet ref, het dievise-president van die Suid-Afrikaanse Land-bou-unie, mnr Kobus Jooste, dan ook teregopgemerk dat dit aansienlike verligting in dieboerderygemeenskap teweeggebring het.13 En-kele positiewe aspekte wat hier 'n rol sal speel, isdie feit dat die versterking van die Kommando-mag die enkeling se verdedigingslas verminder,en tweedens die gebiedsgebondenheid vankommando's in veral plattelandse gebiede. Oitsal meebring dat boere wat militere verpligtingehet, in die toekoms vir korter periodes van hulplase afwesig sal wees en in die geval vangebiedsgebonde diens 'n ogie oor hul boerdery-belange kan hou.

Oeur die nuwe wetgewing is 'n netelige pro-bleem wat histories teruggevoer kan word na diebewind van die Hollands Oos-Indiese Kompanjiebevredigend opgelos. Die historiese kronologiehiervan word onder die hoof van dienspligont-duiking vollediger toegelig en vireers kan netgemeld word dat die omvang van die probleemrelatief groter was in 'n tyd toe die landbou dievernaamste bestaansekonomie was.

Ouderdomsgroepe

Ingevolge die nuwe wetgewing is 'n breer spek-trum van ouderdomsgroepe in die NasionaleOienspligstelsel betrek waarvan die detail niemer bespreek word nie. Van wesenlike belang isegter die feit dat hierdie wetlike bepalings omverskeie redes (bv vanwee verkeerde vertol-kings) besware in sommige kringe uitgelok het.

Indien die aangeleentheid as historiese parallelmet die verlede ondersoek word, kom interes-sante en insiggewende raakpunte na vore. Sowas dit juis 'n akute mannekragprobleem in die

~"

Ole ploeg en die roer - 'n slmbollese bilk op die Suld-Afrlkaner se wordlngsgeskledenls In 'n tydperk toe arbeld enselfverdedlglng deel van sy daagllkse bestaan was

36


geledere van die Republikeinse magte in dieTweede Vryheidsoorlog - tesame met die vyandse numeriese oormag - wat vrywilligers in haasaile ouderdomsgroepe die wapen laat opneemhet. Sommige vrywilligers was jong penkoppe,kwalik ouer as agt jaar, terwyl ander so oud as 75jaar was.14

Hierdie vrywilligers (I) het ongeag die feit dathulle nie dienspligtig was nie, genoeg moed aandie dag gele om die ongerief van koue winters indie oop veld te ontbeer en om hullewens ter willevan hul vaderland in die gevaar te stel. Van hullehet dan ook baie op die slagveld gesneuwelterwyl ander in krygsgevangekampe omgekomhet.

Hierdie somber greep uit die wordingsgeskiede-nis van Suid-Afrika mag op die oog af as onbe-duidend met betrekking tot die huidige tydsge-wrig voorkom. Die feite van die omstandighedewaarin Suid-Afrika hom tans bevind mag verskil,dog is sy dilemma nie veel anders nie:

• Britse imperialisme is vervang deur Russieseneo-kolonialisme wat uitlewing vind deur kom-munistiese terroriste-aanslae op Suid- enSuidwes-Afrika.

Na die uitbreek van die Tweede Vryheldsoorlog het talleou veterane van tot 75 jaar as vrywllllgers In die

Boeremagte geveg

Die kunsskllder E.J. Austin se voorstelllng 'Die laaste burger van die hulsgesin' - 'n hlstorlese uitbeeldlng van 'n jongseun wat In die Tweede Vryheldsoorlog sy ouerhuls verlaat om by 'n Boerekommando aan te sluit. Die kunswerk vorm

deel van die Fehr-versamellng in Kaapstad

37


'n Groepfoto van 'n aantal jeugdlge Boerekrygers wat gedurende die Tweede Vryheldsoorlog gevange geneem en na 'nkrygsgevangekamp In IndUj gestuur Is. Hulle ouderdomme wissel tussen 8 en 14 jaar

• Westerse moondhede in die Vrye Wereld ;snie bereid om in Suider-Afrika militer teenRussiese ekspansionisme op te tree nie endie Republiek van Suid-Afrika sal soos dietwee Boere-republieke van destyds op hom-self aangewese wees vir die hand hawing vansy nasionale sekerheid.

• Suid-Afrika se militere paraatheid word deur'n mannekragprobleem aan bande gele.

In hierdie verband dien vermeld te word dat diegroter belading van die Kommandomag ge-noodsaak is omdat nie genoeg vrywilligers in dieverlede na vore gekom het om in die komman-do's te dien nie.

Dienspligontduiking

Beriggewing oor dienspligontduiking moet in 'nuniversele verband beskou word. As verskynselis dit so oud soos die geskiedenis van oorlog selfhoewel dit veral sedert die Amerikaanse Burger-oorlog in die 19de eeu sterk op die voorgrondgetree het.ls In die resente era het dit in Wes-terse lande soos die VSA, Brittanje en Australieselfs op 'n georganiseerde grondslag voorge-kom onder die vaandel van pasifisme. Sodanigebewegings het met slagspreuke soos 'wars willcease when men refuse to fight' in samewerkingmet radikale groepe en die media 'n groot aan-

38

deel gehad in die uiteindelike afskaffing vandiensplig in die Verenigde State.16

Daarteenoor is pasifisme in kommunistieseJande 'n seldsame verskynsel. In Jande soos dieSowjet-Unie en die Chinese Volksrepubliek is diealgemene publiek besonder postief ingesteJteenoor diensplig wat as 'n groot voorreg beskouword. In The Chinese Armed Forces Today wordonder meer die volgende vermeld: 'The promi-nence and respect which the armed forces haveenjoyed in recent years have enhanced the pres-tige and social standing of the soldier and haveovercome the traditional contempt for military lifeof earlier years. It is a proud family whose son ordaughter is chosen for service in the PLA. '17

Die probleem van dienspligontduiking in Suid-Afrika is ook nie van resente oorsprong nie. Ditkan hoofsaaklik teruggevoer word na die feit datpersoonlike materiele belange tot aan die eindevan die negentiende eeu by die (potensiele)dienspligontduiker swaarder geweeg het aspatriotisme en die belange van sy gemeenskap.In 'n era toe ekonomiese bedrywighede in Suid-Afrika om die landbou gesentreer het en plun-dertogte deur swart stamme aan die orde vandie dag was, het blanke boere nie altyd kansgesien om aan lang strafekspedisies weg vanhul plase af deel te neem nie. Gedurende dieTweede Vryheidsoorlog was blanke boerderyedan ook die skyf van Kitchener se gehate veld-


tog van 'verskraeide aarde' - 'n veldtog wat baieburgers uit die kommando's laat dras en na hulplase laat terugkeer het.18

Soos reeds vermeld, staan Suid-Afrika vandag in'n algeheel nuwe sosio-ekonomiese bedeling endie oorsake van dienspligontduiking moet opander terreine gesoek word. In hierdie opsigspeel radikale elemente met politieke oogmerke'n leidende rol. Plaaslike graepe word ondermeer bygestaan deur verbode organisasies metkommunistiese affiliasies soos byvoorbeeld dieSouth African Liberation Support Committee(SALSCOM) en die South African Military Refu-gee Aid Fund (SAMRAF). Die doelstellings vaneersgenoemde organisasie blyk duidelik uit dievolgende verklaring wat dit in 1978 uitgereik het:'The major priority we see for Salscom at thispoint is to proceed with the military project thatwas initiated by Salscom members in Okhela ...The South African Defence Force will becomethe key to the survival of the present regime (sic)... In general the South African state is able atthis stage to boast what appears to be a weI/-oiled war machine ... The absolute loyalty of themembers of the military and their wil/ingness todefend the system with their lives is an essentialcontribution to maintaining the system ...Salscom thus sees one of its priorities in provid-ing a support base outside South Africa ... TheDeserters' Programme aims at assisting refu-gees of the military and to publicise this assist-ance to generate a flow of deserters that in itsown right will establish the first clear precedentinside South Africa of a widespread move ofdissension within the ranks. 19

Ondanks die pogings van die organisasies omdiensplig in Suid-Afrika te ondermyn, het dievoorkoms van dienspligontduiking in die Suid-Afrikaanse Weermag - in watter vorm oak al - indie afgelope 4 jaar afgeneem. Die redes hiervooris velerlei, maar soos SALSCOM self te kennegee, hou die welslae van die Suid-AfrikaanseWeermag graotliks verband met die absolutelojaliteit van die Suid-Afrikaanse soldaat teenoorsy land. Een faktor wat hier 'n deurslaggewenderal speel, is die open bare mening wat onsimpa-tiek teenoor dienspligontduikers staan. Die ver-agting waarmee dienspligontduikers bejeenword, herinner enigsins aan die sosiale verwer-ping van diegene wat gedurende die TweedeVryheidsoorlog hul militere verpligtinge ontduikhet.

39

Vrywilligers

Een belangrike oorweging wat in die konsipie-ring vandie nuwe Nasionale Dienspligstelsel ge-geld het, was die feit dat die mannekragsituasiein die Suid-Afrikaanse Weermag nie na wensewas nie. Daar is onder meer gevind dat die aan-tal persone wat as vrywilligers na vore gekom hetom in veral die Kommandomag te dien, nie aandie gestelde sterktes voldoen het nie.

In die verlede het stelsels van vrywillige diensonbevredigend en ondoeltreffend geblyk tewees. Sy byvoorbeeld het die werwing van vry-willigers in Brittanje kort na die uitbreek van dieEerste Wereldoorlog so 'n laagtepunt bereik datverpligte militere diens as alternatief oorweeg is.In 1916 was die Britse regering dan ook genood-saak om militere diensplig by wyse van wetge-wing in te stel.20 Die Britse dilemma in 1914 hetduidelik getoon dat die Verenigde Koninkryk semilitere onvermoe veral ten opsigte van opge-leide mannekrag gratendeels te wyt was aan diestelsel van vrywillige diens wat tot in daardiestadium in swang was. Op grand hiervan kan diestelling gemaak word dat geen land 'n stelsel vanvrywillige diens in die aangesig van 'n vyandelikebedreiging of aanslag kan handhaaf nie. Daaramis 'n dienspligstelsel soos dit tans in die Repub-liek van Suid-Afrika die geval is, die enigste alter-natief.

In die Tweede Vryheidsoorlog het 'n groat aantalvrywilligers van verskillende nasionaliteite (Iere,Franse, Duitsers, Skandinawiers, Italianers, ens)aan Boerekant geveg. In die huidige internasio-nale politieke klimaat is dit allermins 'n faktorwaarap Suid-Afrika in 'n komende konflik sal kanreken.

Terselfdertyd kan gewys word op die feit datlede van die ander bevolkingsgraepe in die Re-publiek (wat nie aan diensplig onderworpe isnie) wei in die Suid-Afrikaanse Weermag (kan)dien deur byvoorbeeld by die Staande Mag aante sluit. In hierdie sin kan hul bydrae tot dieverdedigingstaak ook as vrywillig beskou word.Die belangrike ral wat hierdie mense in die ver-dediging van die Republiek speel, kan ook nieonderskat word nie; dit beklemtoon die nood-saak aan 'n vrywilligerelement wat in die nasio-nale aspirasies van die totale bevolking deal. Ditwas sulke aspirasies wat die Kaapse rebellegedurende die Tweede Vryheidsoorlog genoophet om hul lot by die van die twee Boere-repub-lieke in te werp.


Siotsom

In hierdie oorskouing is die nuwe NasionaleOienspligstelsel aan die hand van enkele as-pekte - wat as van kardinale belang geag word- binne die raamwerk van die internasionalespektrum bespreek. Oit was nie soseer die skry-wer se doe I om die noodwendigheid van diens-plig aan te toon nie, maar eerder om dit in diekonteks van moderne oorlogvoering aan diehand van historiese verwysings te verantwoord.

By wyse van evaluering kan tot die volgendegevolgtrekkings geraak word:

• Teen die agtergrond van die intern as ionalemagsbalans, wat 'n skerp verskil in die bena-dering tot diensplig in die Westerse lande endie kommunistiese wereld aandui, is enkelestate soos Israel en Suid-Afrika genoodsaakom hul militere paraatheid deur beproefde enbuigsame dienspligstelsels te handhaaf. In-dien daar gelet word op die huidige stand vansake ten opsigte van diensplig in die meesteWesterse lande, is die algemene indruk ver-ontrustend.

• Verder is aangetoon dat bedenkinge wat uit-

gespreek is oor die nuwe Oienspligstelsel,grotendeels ongegrond is. Onder meer isdaarop gewys dat die verdedigingslas nouregmatig versprei word wat vir die enkeling 'nregverdiger bedeling skep.

• Weerstand teen diensplig soos byvoorbeelddeur dienspligontduiking, kan op die langeduur die slagvaardigheid van 'n land ernstigbenadeel. In hierdie verband speel die open-bare mening 'n uiters belangrike rol en moetdaarteen gewaak word dat pasifistiese bewe-gings en radikale groepe met politieke mo-tiewe nie die militere bestel en die funksie vannasionale verdediging ondermyn nie .

• Oie doeltreffendheid van 'n dienspligstelsel -wat die faset van opleiding insluit - kan ge-meet word aan verskeie faktore, maar enigefinale analise sal die kaliber soldaat (diens-pligtige) wat dit voortbring, skerp in fokusplaas. Oit blyk dat diensplig in die kommunis-tiese wereld besonder geslaagd is, terwyl ditin die Westerse lande kommer wek. In hierdieopsig is Suid-Afrika een van die min uitsonde-rings: die Suid-Afrikaanse soldaat, synde dieproduk van 'n effektiewe dienspligstelsel, ver-gelyk baie goed met die bestes ter wereld.

Lede van die Suld-Afrlkaanse Leer word In operaslone/e op/eldlng voorgelfg. Die op/eldlngspefl van Suld-Afrlkaanseso/date word as van die hoogste ter were/d beskou

40


• Kmdt C.J. Nothling, MA, is verbonde aan die Militere Informasieburovan die SAW.

Verwyslngs1. Windrow, M., en F. Wilkinson, The Universal Soldier, Guinness, Middle-

sex 1971, P 92. Prasad, D., en T. Smythe, Conscription: A World Survey, War Resisters'

International, London 1968, p 37. Militere diensplig is in 1793 inFrankryk ingestel.

3. Ibid, p 45. Universele diensplig in Duitsland is in 1870 ingestel, dwsdieselfde jaar waarin die Duitse Ryk tot stand gekom he!. Met dieontwapening van Duitsland na die Eerste Wereldoorlog is dit in 1918opgehef maar weer in 1934 tydens die bewind van Adolf Hitler heringe-stel.

4. Ibid, P 139. Diensplig is in 1863 in die Noordelike en Suidelike Stateingestel. Na die Amerikaanse Burgeroorlog is dit afgeskaf maar weer in1917 heringestel en twee jaar later weer afgeskaf. In 1940 is dienspligopnuut ingestel, deur verdere wetgewing in 1948 uitgebrei en eers weerin 1973 algeheel afgeskaf.

5. Federale Republiek van Wes-Duitsland: The Force Structure in theFederal Republic of Germany (Report to the Federal Government),1972/73, p 13.

41

6. Collins, J., American and Soviet Military Trends Since the Cuban MissileCrisis, Center for Strategic and International Studies, Washington D.C.1978, pp 50-57.

7. Verenigde State van Amerika: The Chinese Armed Forces Today, U.S.Defense Intelligence Agency & Arms and Armour Press, Londen 1979,p 121.

8. Sheehan, R.P., 'The Soviet soldier: A Spartan in the Age of Aquarius',Marine Corps GazetteVol 62 No 10, Oktober 1978, p 36.

9. Donelly, C., 'The Soviet Soldier', Brilish Army Review No 55, April 1977,p 33.

10 Ibid, P 34.11. Verenigde State van Amerika: The Chinese Armed Forces Today, p 120.12. Gabriel, RA, en P.L. Savage, Crisis in Command, Hill & Wang, New

York 1978, p 45.13. 'Wet los boerdery se groot probleme op', Paratus Vol 33 No 7, Julie

1982, p 30.14. Van der Walt, A.J.H., J.A. Wiid et ai, Geskiedenis van Suid-Afrika, (Deel

1), Nasionale Boekhandel, Kaapstad 1951, p 551 et seq.15. Brock, P., Twentieth-Century Pacifism, Van Nostrand Reinhold, New

York 1970, pp 1-13.16. Ibid, P 248.17. Verenigde State van Amerika: The Chinese Armed Forces Today, p 120.18. Van der Walt en Wiid, op cit, pp 592-596.19. 'Salscom: Trying to Seduce SA Defence Force from Abroad', To the Point

17 Maart 1978, p 15.20. Brock, P., op cit, p 15.


KARDINALE ASPEKTE VANNASIONALE DIENSPLIG …

Documents

Transcript of KARDINALE ASPEKTE VANNASIONALE DIENSPLIG …