karar1

8/14/2019 karar1

1/13

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.e-sosder.com ISSN: 1304-0278 Yaz-2007 C.6 S.21 (212-224)

KARAR VERME SREC VE BU SRETE BLMSSTEMLERNN KULLANILMASI

DECISION MAKING PROCESS AND USING DATA PROCESSING SYSTEMS

Dr. Abdurrahim [email protected]

ZET

Gnmz yneticileri deien dinamik bir ortamda ok eitli karalar almaktadrlar. Bu kararlarn rasyonel

ve doru olmas karar alclarn eitli ve gvenli bilgilerle donatlmasna baldr. Gnmz iletmeleri karar alama

srelerinde faaliyetlerini etkileyecek ok eitli deiken ve parametreleri gz nne almak durumundadrlar.

Yaadmz zamanda bazen bir yneticinin salt kendi bilgi ve tecrbelerine gre karar vermesi i letmeleri hayati

zararlara uratabilir. Bunun iin rgtler gvenilir ve rafine bilgileri elde etmek iin Ynetim bilgi sistemlerine

ihtiya duymulardr. Bu sistemlerin nemli amac insanlar tarafndan verilen kararlarn kalitesini ykseltmektir. Bir

baka deyile ama, yneticiyi kara alma aamasnda bilgisayarn salad bilgilerle desteklemektir

Anahtar Kelimeler: Karar Alma, Biliim Sistemleri, Ynetim Bilgi Sistemleri,

ABSTRACT

Todays managements make many decisions in the changing very dynamic environment and for these

decisions to be rational and appropriate depend on their wide variety and dependable information. Todays business

enterprises should consider many erratic elements that affect their activities in the process of deciding. In todays

world, sometimes, for a management to come to a decision in accordance with only his knowledge and experience

causes the organizations destructive troubles. Therefore, organizations need the management information system to

get the reliable and precise information. The major purpose of these systems is to increase the quality of thedecisions that humans make. In other words, the purpose is to support the management in the process of deciding

with the information provided from the computer

Key words: Decision Making, Data Processing System, Management Information System

1. GRYnetim her zaman bir karar verme ilemidir (Drucker,1992,s377). irket yaamlar,

iinde barndrd bireylerin aldklar kararlarn amalara uygunluu veya uygunsuzluu ile son

derece yakndan ilgilidir. Dolaysyla, ynetim sorumluluu alm bireyler, sonular az veya ok

zararl, amaca ksa veya uzun yoldan ulaan, anlaml veya anlamsz, irketin parasn veya

alanlar gzeten, irketin mrn uzatan veya ksaltan, vb. milyonlarca karar alma

durumundadrlar (zen, 1997, s.2621).

8/14/2019 karar1

2/13


213

Yneticiler nceden saptanlm amalarna ulamada deiik ve saysz sorunlarla kar

karyadrlar. te bu sorunlarn varl onlar zm yollarn aratrmaya ve bulmaya, daha ak

bir anlatmla, onlar karar vermeye zorlamaktadr. Yneticilerin verecekleri kararlarn rasyonel

(aklc) olmas gerekir (Demir- Gmolu, 1988, s.1).

Bu gnn yneticileri; srekli olarak deien bir evrede bulunduklar rgtlerde eitli

kararlar alrlar. Karar alma srelerinde ve ortaya kan sorunlarn giderilmesinde eitli bilgilere

ihtiya duyarlar. Gnmz iletmeleri iin bilgi, enerji ve makinalar kadar yaamsal nem tayan

bir kaynaktr. Rekabetin egemen olduu ortamda bir rgtn ayakta kalabilmesi, rgt meydana

getiren unsurlarn kaynam olmas gerekmektedir. Aksi durumda rgtte ileyi ve

koordinasyon sorunlar meydana gelir. Bu kaynamay salayacak temel unsur bilgidir.

rgtlerin etkin ve verimli bir ekilde ileyebilmesi iin bir dier gereklilik bilgi teknolojilerinin

tmleik olarak kullanlmasdr (Sayn,1995, s.7).

2. KARAR VE KARAR VERME LEMNN TANIMLANMASI

Karar verme planlama srecinin nemli bir parasdr. Ancak eitli alternatifler arasndan

en uygun bir tanesi seildikten sonra plan yaplabilir. Bu en uygun alternatifin hangisi olduunu

ortaya karmak da bir karar vermeyi gerektirir. Eer bu alternatifleri deerlendirecek btnbilgilere sahip olursak, karar vermede hibir problemle karlamayz. Ancak karar vermeyi

etkileyen pek ok faktr vardr ve bunlar hakknda da her zaman tam bilgi edinmemiz mmkn

deildir. Karar vermek, izlenecek yolu mmkn olan en rasyonel bir biimde semektir. Hibir

zaman gelecekle ilgili tam, kusursuz bilgiye sahip olamayacamz iin, mmkn olan tabirini

kullanyoruz. Buna ayn zamanda kstl rasyonellik de denmektedir. Kstl rasyonellik, elde

edilebilecek en iyi bilgilerle karar vermektir (ok, 1988, s.70).

Karar verme, sorun zme ve evrenin sunduu frsatlar tanmlama srecidir (Daft, 1991,

s.180). Karar verme bir sorun zme srecidir; sorun, karmza km olan bir engeli ifade

etmektedir. Amaca giden yol zerindeki, yani iletmenin amaca ulamadaki almalarn

etkileyen bu engeli yok etmek, durumun ortaya karm olduu olumsuz koullar ortadan

8/14/2019 karar1

3/13


214

kaldrmak ve yerine olumlu olanlarn bulmak hususunda birtakm nlemler alnmas srecini

kapsamaktadr (Alpugan ve dierleri, 1995, s.211).

Karar verme ilemi deiik ekillerde tanmlanabilmektedir. Bu tanmlardan bazlar

unlardr: letme ynetiminin bir kuram olarak karar; bir seimi ifade eder. Yneticinin veya

herhangi bir kiinin herhangi bir konuda yapt seim karar alma ilemidir. O halde tercih etme,

tavr alma, benimseme ile karar verme ok yakndan ilikilidir. Yneticinin konu zerinde

dnp tanmas sonucu are veya zm diye benimsedii yol yneticinin kararn ifade eder

(Koel, 1999, s.42).

Son yllarda ynetim literatrnde karar verme konusunda almalar artm olmasna

ramen karar kavram ynetim alannda alanlarn eskiden beri kulland bir kavramdr.

Luther Gulick nl POSDCORB formlnde, yneticinin grevleri arasnda ynetmeyi

(Directing) yani karar vermeyi de sayyordu. Buna gre ynetme srekli karar verme iidir ve

buna gre karar verme, eylemci birimlerde alanlarn nemli bir grevidir. Karar verme

bireylerin eylemlerinde dnme, tartma ve hesaplama sonucunda giriilen eylemleri ifade eder

(Onaran, 1971, s.41 ).

O halde "Karar Verme" nedir? Karar verme, en yaln biimde, eitli alternatifler arasndan

seim ve tercih yapmaktr. Daha dorusu, etken olan eylemin seimidir. Karar verilecek konuya

ilikin farkllk gsteren alternatifler arasnda karlatrma yapldktan sonra, seim ilemini

yerine getirmek, karar verme sorununu oluturur. Kukusuz karar verme, bir sorunu zme

ilemidir. Karar verme, ok ynl bir olay iinde bulunup seim yapmay ifade etmektedir

(Demir - Gmolu, 1988, s.3).

Yukarda tanmlara bakarak karar alma srecini u ekilde tam olarak tanmlayabiliriz

(Tosun, 1992, s.308): "Karar verme sreci (decision making) eitli eyler arasndan seim ve

tercih yapmakla ilgili bedensel ve zihinsel abalarn toplamdr. Karar srecini meydana getiren

almalar esas alacak dnseldir. Konuyla ilgili fiziksel almalar ise karar verilmesine

yardmc olacak bilgilerin toplanmas ve ilenmesine ilikin abalardr. Yaplan tanmlara

baktmzda balca u eleri kapsadn grmekteyiz (Tosun, 1992, s.308: Bir amacn varl,

8/14/2019 karar1

4/13


215

seilen aralar, ama ve aralarn uygunluunu salayan standartlar, sonularn karlatrlmas,

-davrana geme veya gememe konusunda bir istek ve iradenin belirlenmesidir.

Karar alma ileminde genellikle iki yaklamdan sze dilebilir. Birinci yaklam kantitatif

yaklamdr. Kantitatif (yneylem) yaklamda problem tanmlanarak analiz edilir, alternatif

zm yollar belirlenerek belirli bir kritere gre bu zm yollarndan birisi seilir ve uygulanr.

kinci yaklamda ise, karar vericinin kiisel deneyim ve yargs esas alnarak karar verilir. Bu

durumda herhangi bir kantitatif analiz sz konusu deildir. Yneylem aratrmas, karar verme

problemlerinin zmnde yardmc olan ve zmn kolaylatran almalar gelitiren ve

dzenleyen bir bilimdir. Yneylem aratrmasnn en nemli zelliklerinden birisi karar vermede

kullanlan matematiksel tekniklere sahip olmasdr. Yneylem aratrmas, bilimsel ynetim

yaklam esaslarna uygun olarak karar verme problemlerine rasyonel ilikiler nda

sistematik bir ekilde yaklar (Tekin, 1999, s.17).

letmedeki karar trleri iki ana grupta ele alnabilir. Bunlardan birincisi her gn

karlalan sorunlar iin sk sk alnan rutin kararlardr. Bu kararlar iin iletmede ltler artk

olumutur ve ok nemli kararlar deildirler. Genellikle orta dzey yneticilerin aldklar bu

kararlar yapsal kararlar olarak adlandrlrlar. zm kesin biimde belirlenmi yntemlere

dayanmayan, bir defaya zg ve karmak yapda ortaya kan, byk lde de belirsizlik ve

risk tayan kararlar ise yapsal olmayan kararlardr ( Erdoan, 2000, s.303).

2.1. Karar Alma Sreci

yi karar verebilmek iin, karar verme srecinin nasl olutuunu, hangi evrelerden gemek

yoluyla karara ulaldn bilmek gereklidir. Karar sreci aslnda bir fikir meydana getirme, yani

idrak ve yarglama srecidir ve bu niteliiyle de psikolojik yne sahiptir. Ancak, etkin ve verimli

bir davran biimi seebilmek iin gerekli aratrmalar yapmak ve bilgileri toplamakta

gereklidir (Tosun,1992, s.327).

Karar alma srecinde karar verme mekanizmasnda bulunanlar eitli risklere sebep

olabilecek u hususlar gz ard etmemelidirler: Karar alma srecinde ok acele etmemek, ok

8/14/2019 karar1

5/13


216

ge hareket etmek, ncelik sralamasn gz ard etmemek, yaplan hatalarn kabullenilmemesi ve

karar alma mekanizmasnda olanlarn kimseye danmamas gibi konular eitli riskli durumlar

meydana getirebilmektedir (Dawson, 1995,s.168).

Karar verme bir sre olarak grlnce bu sre iinde birtakm aamalarn bulunmas da

doaldr. Yalnz, karar vermenin, ussal bir eylem sreci olarak grlmesiyle, balca, rgtn

iinde oluan toplumsal bir sre olarak grlmesi, karar verme aamalarnn ayr ayr

saptanmas sonucunu douracaktr. Nitekim bu konuda ayr grte olan yazarlar, kararlar ayr

adan zmleyerek, ayr sonulara varmlardr (Onaran,1971, s.87).

Karar alma sreci farkl yazarlardan tarafndan eitli ekillerde sistematize edilmi

olmasna ramen bu almada genel kabul gren aadaki sreci inceleyeceiz.

-Sorunun (amacn) tanmlanmas,

-eitli alternatiflerin gelitirilmesi,

-En uygun alternatifin seilmesi,

-Kararn uygulamaya konulmas ve sonularnn izlenmesi.

2.1.1. Sorunun (Amacn) Tanmlanmas

Karar verme srecinde iyi bir tanm sadece balangcdr, ynetici, normal olarak, bir

yandan eitli veri ve tahminlerle, te yandan, kendisini ortaya km bulunan eitli sorunlarla

uramaya zorlayan basklarla kar karyadr. Yeni sorunlarla uramas, ancak, bu eit veri

ve etkiler karsnda belirli amalar "gerekletirilecek sonular" ayrt edebilmesiyle mmkn

olur. Bu yeni amacn, iletmenin teki amalarna uygun olmasnn salanmas gerekir. yi tanm

sadece istenen sonular belirtmekle kalmaz; ayn zamanda bu amalara varmak iin ortadan

kaldrlmas gereken engellerin de tanmn gerektirir. Bulunduumuz yer ile varmak istediimiz

yer arasnda ne gibi engeller vardr? nemli engellerin tanm derin bilgi ve anlay

(Newhman,1979, ss.121122).

Tanmlama aamasnda problem aka belirlenmeli, kii ve gruplarn sorumluluu aka

ortaya konulmal ve problemle ilikili konularn ortaya karlmas iin uygun bir zemin

8/14/2019 karar1

6/13


217

oluturulmaldr. Problem tam olarak tanmlanmad durumda veya belirsizliin devam ettii

durumlarda karar verme srecine balanamaz. ayet bu durumda herhangi bir tanmlama

yaplrsa rasyonel karalarn alnmas mmkn deildir (Lippitt,1969, s.112).

2.1.2. En Uygun Alternatifin Seilmesi

Bir kez sorun iyi bir biimde ortaya konduktan sonra, karar verecek olan kii, uygulama

olana olan zm yollar bulmaldr. ou zaman, uygun alternatif zm yollar kolaylkla

tanmlanabilir: gemi deneyim, rakiplerin ve teki firmalarn uygulamalar, tehizat imalatlar,

iiler ve mteriler gibi ilgililerin nerileri bu bakmdan normal ve ok yararl kaynaklar

olutururlar. Hatta sorunun ilk kez ortaya k, bu ilgililerden birinin belli bir hareket tarznn

izlenmesi hususundaki nerisinin sonucu olabilir. Meydana getirilen alternatifler birden fazladrve bu sebeple de bunlarn en uygun olann semek gerekir. Aralarnda seim imkan bulunan bu

eitli alternatiflerden en uygun olann bulmak ok zor olabilir. nk zellikle bulunabilecek

btn muhtemel zm yollarn yeni tedavi imkn ve amalarn bilmek gerekmektedir. Bu

konu birok bakmdan eitli aratrmalar kapsayabilecei gibi eitli zorluklar da beraberinde

getirecektir (Askeri Liderlik, 1988, s.364).

Mmkn olan en iyi alternatifin seiminde drt lek mevcuttur. Bunlar; risk derecesi,ekonomik olmas, zamanlama ve kullanlacak kaynaklarn snrlanmasdr (Drucker, 1996,

ss.389390):

Risk derecesi: Karar alma mekanizmasnda olanlar beklenen kazanlara gre beklenen

kayplar da hesaplamak zorundadrlar. Bundan dolay seilecek alternatifin risk

deerlendirilmesi yaplmaldr.

Ekonomik olmas: Seilen alternatifin mmkn olan en az aba ve emek ile yerine

getirilmesi gerekir, yani sereleri kovalamak iin filleri kullanmamak gerekir.

Zamanlama: Karar verilecek konunun aciliyetine ve nemine binaen zaman sresi ksa,

eer karar verilecek konunun zaman kst yok ise yava bir balang tercih edilebilir.

8/14/2019 karar1

7/13


218

Kaynaklarn snrlandrlmas: Organizasyonda mevcut olan en nemli kaynak insandr,

verilmesi gereken karar en az insanla yerine getirilmesine dikkat edilmelidir.

2.1.3. Seilen Alternatife Gre Karar Verme

Sorun aklkla ortaya konduktan, uygun alternatifler tanmlandktan ve her alternatifin

olas sonular olanaklar lsnde iyi biimde tahmin edildikten sonra, son seimin, belli

olmasa bile kolay olaca sanlabilir. Durum byle deildir. Genellikle, her alternatif bir dizi

sonular ortaya karacaktr ve bu sonular, eitli zamanlarda, eitli derecelerde ve her

derecede deiik olaslklar bulunacak biimde grnebilir. Bu eitli sonu dizileri arasndan bir

seim yapmak iin karmak bir deerler sistemine gereksinme vardr. Karar verenin, mutlak

anlamda, tam bir deerler sistemine gereksinimi bulunmamaktadr. Karar verme ileminin buevresinde karar verenin grevi, sadece bir dizi sonucun baka bir diziye yelenmesini

kararlatrmaktan ibarettir.(Newhman,1979,ss.133134).

2.1.4. Kararn Uygulanmas ve Sonularnn zlenmesi

Bu evre, aslnda karar verme srecinin dnda kalr. Ancak kararn etkinlii ve verimi,

uygulama ok sk bir ekilde bal bulunduundan, ikisini birbirinden ayrmak ok zordur.

Uygulamada en nemli nokta uygulayclarn hazrlanmasdr. Bunun iinde onlara hem iyi bir

bildirimde bulunmak hem kabullerini (rzalarn), kazanmak gerekir. Aksi halde emirler ya

yerine getirilemez yada pasif direnme ile karlanr. Tepeden inme bir zellik tayan kararlar ne

kadar iyi olurlarsa olsunlar olumlu bir sonuca ulatramazlar. Karar en uygun biimde

uygulanmaya konduktan sonra seilen zmn ileyip ilemedii ve beklenen sonular verip

vermedii izlenmelidir. Elde edilen ktlar ve beklentileri srekli olarak karlatran karar alc,

zmn etkinliini izler. Bu ayn zamanda sonraki kararlar iin de bir temel oluturur.

Gerekleen sonu ile beklenilenler arasnda anlaml farklar ktnda ise karar alc, hatal bir

zm seerek, hatal karar verdiini anlayacak ve bu karar dzeltmeye veya deitirmeye

aba gsterecektir (Erdoan, 2000, s.304).

2.2. Karar Verme Srecinde Karar Ortamlarna Gre Karar Verilmesi

8/14/2019 karar1

8/13


219

Karar alma srelerine bal olarak karar ortamlarnn bilinmesi gerekir. Karar alma srecin

kararn alnd ortam bilinmez ise salkl ve rasyonel karar alnabilmesi mmkn deildir.

Balca drt eit karar verme ortam bulunmaktadr. Bunlar; Belirlilik altnda, belirsizlik altnda,

risk artlar altnda ve belirsizlik ve risk artlar altnda karar vermedir (Tekin, 1999, ss.2930):

-Belirlilik altnda karar verme: Belirlilik ortamnda karar verici, mevcut alternatiflerin

her birinin hangi artlar altnda gerekletii ve nasl bir sonu verecei konusunda tam ve kesin

bir bilgiye sahiptir. Baka bir ifadeyle, herhangi bir karar alma srecine ilikin davranlarn

douraca sonular nceden kesinlikle biliniyorsa buna belirlilik artlar altnda karar verme ad

verilmektedir. rnein; devlet tahviline, kamu ortakl fonu tahvillerine yaplacak olan bir

yatrm sonunda elde edilecek gelir tutar kesin olarak bilindii iin tahvillere yaplacak yatrm

karar belirlilik artlar altnda karar vermeyle ilgili olmaktadr.

-Belirsizlik altnda karar verme: Belirsizlik altnda karar vermede olas durumlarn

olaslklar bilinmez, ancak hareket biimlerinin sonular kestirilebilir ve konuyla ilgili ksm

bilgi mevcuttur. Belirsizlik altnda kara alam srecinde yneticinin kiisel bilgileri, tecrbeleri,

bal olduu organizasyon politikas nemli rol oynar.

-Risk altnda karar verme: Risk ortamnda karar vermede alnacak belirli bir karara

ilikin deiik sayda koullar sz konusu olmaktadr. Her alternatifin her koul altnda elde

edebilecei sonular belirli bir ihtimal erevesinde oluur. Risk ortamnda alternatiflerin ne gibi

sonular douraca nceden bilinemez. Risk ortamnda karar verici, doa koullarnn belirli bir

ihtimalle meydana geldiini kabul ederek, beklenen parasal deerleri hesaplayp en iyi alternatifi

semektedir. Risk ortamnda karar verme durumunda doa koullarna ilikin ihtimaller; objektif

ihtimal ve subjektif ihtimal olarak iki gruba ayrlmaktadr. Objektif ihtimaller, gemiteki bilgi

ve tecrbelere dayanlarak hesaplanmaktadr. Objektif ihtimallerin uygulanamad durumlarda

subjektif ihtimaller kullanlr.

2. BLM SSTEMLER

8/14/2019 karar1

9/13


220

Bilgi rgtler iin yaamsal bir unsurdur ve ayn zamanda rgtsel planlama ve kontrol

iin vazgeilmez bir kaynaktr. Bilgi btn ynetsel ilevlerin temelini oluturan ynetsel

baary kolaylatran ya da engelleyen nemli g olarak deerlendirilebilir. Dolaysyla,

ynetim asndan bakldnda bilgi, yneticilerin karar almasna yardmc olan eler olarak

kabul edilmelidir (imek, 2000, ss.410411).

Bilgi ve iletiim teknolojilerinin ibirlii iinde gelimesi, bilgi retimi ve iletimin daha

etkin ve verimli gerekletirilmesinde devrimsel bir deiim salanmtr. Bilgi artk daha

verimli ve etkili biimde retilip ilenebilmekte, daha hzl ve rafine edilen biimde

kullanclarna iletilebilmektedir (imek, 2000, s.413).

Bilgi teknolojileri kavram olarak, verilerin kaydedilmesi, saklanmas, belirli bir ilem

srecinden geirilmesi ile bilgilerin retilmesi, retilen bilgilere eriilmesi, saklanmas,

nakledilmesi gibi ilemlerin etkili ve verimli bir biimde yaplmasna olanak salayan

teknolojileri tanmlamada kullanlan bir kavramdr (Tutar, 2000, s.28). te bilgi teknolojileri

veya biliim teknolojileri ad verilen bu sistemlerin rgtsel alanda kurulmas ve iletilmesi

sonucu meydana gelen bu sistemlere ynetim bilgi sistemleri adn verebiliriz.

Biliim sistemleri, karar almay, koordinasyonu ve kontrol desteklemeye ek olarak,

yneticilere ve alanlara, problemlerin analizinde, karmak konulara yaklamda ve yeni

rnler ortaya koymada yardmc olur (Tekin-Gle-Burgess, 2000, s.83).

Ynetim bilgi sistemi bir anlamda rgtn kalbidir. Nasl ki canllarda kalp ritmik atlarla

kan pompalayarak, tm vcuda yaam iin gerekli olan oksijenin ulamasn salyorsa, ayn

ekilde ynetim bilgi sistemi de, rgtn varln srdrmesi iin gerekli bilgileri srekli olarak

retir ve gerekli yerlere ulamasn salar. Bundan yaklak otuz yl ncesine kadar st dzey

yneticiler, ynetim bilgi sistemini soyut bir kavram olarak ele almaktayd, dolaysyla bu

sisteme sahip olmak, bir ama olmaktan uzakt. Son yllarda bu durum deimi ve st ynetim

artk bilgisayar destekli gelitirilen bu sistemi finansal bir zorunluluk ve hatta rgtsel hedef

olarak grmeye balamtr. Dnya leinde geni ticaret hacmine ulaan firmalarn

yneticileri, rekabette stn olabilmek iin bilgi kaynaklarndan en yksek dzeyde yararlanmak

8/14/2019 karar1

10/13


221

durumunda kalmaktadrlar. Ynetim dncesindeki bu deiimle beraber bilgi, i dnyasnn en

nemli stratejik silah durumuna gelmitir. Bylece bu kayna retme ve ynetmede etkili bir

ara olan ynetim bilgi sistemi de rgtlerin gndeminde yer alan en nemli konu olmutur

(Turgay, 1995, s.8 ).

Ynetim Biliim Sistemi (MIS) son yirmi-otuz senedir byk irketlerin ounun ayrlmaz

bir paras durumuna gelmitir. Ynetim Bilgi Sistemi, bir rgtn ynetiminde kullanlan

bilgilerin doru olarak ilenmesini ve doru olarak zamannda gerekli yerlere iletilmesini

salayan bir sistemdir. Ynetim Biliim Sistemi (YBS) kavram Trkede, ngilizce

Management Information Systemin karl olarak kullanlmaktadr. Ynetim Bilgi Sistemi ya

da daha yaygn biimde kullanlan ngilizce Management Information Systemin ksaltlm

ekliyle MIS iin deiik tanmlar yaplmakla beraber genel olarak u ekilde tanmlayabiliriz:

Ynetim Biliim Sistemleri bilimsel olarak; iletme faaliyetleri ile rgte dayal karar almay

destekleyen bilgilerin elde edilmesine ynelik sistematik ilemler dizisi eklinde ifade edilebilir

(Turgay, 1995, s.8 ). Baka bir tanmla, biliim sistemleri; yneticinin karar vermesi iin

gerekli bilgiyi deiik kaynaklardan toplayan, ileyen, saklayan ve verileri raporlayan formal

bilgi sistemleridir (Tekin-Gle-Burgess, 2000, s.83).

rgtlerin faaliyetlerini yerine getirdike biliim miktarnn ve karmaklnn artmas,

bunlarn geleneksel sistemlerle ilenmesini, depolanmasn ve yaylmasn olduka

gletirmektedir. Biliim sistemlerinin rol, ok sayda ve karmak bilgileri muhafaza ederek

her kademedeki kiiler iin kullanlabilir hale dntrmektir. Bunun yan sra, karar vermek iin

gerekli bilgiye sahip olmakszn, kiiler en uygun kararlar alabilecek bir konumda bulunamazlar.

htiya duyulan bilginin mevcut olmad durumlarda sadece tahmin yapmak mmkndr. Bir

biliim sisteminin rol, ayn zamanda, rgtlerde ihtiya duyulan bilginin ihtiya duyulan yerde

elde edilmesini salamaktr. Ayrca, faaliyetlerin yerine getirilebilmesi iin bilgiye ne zaman

ihtiya duyulacan tam olarak belirlemek mmkn deildir. rgtn her kademesinde bulunan

kiiler dzenli ve anlk olarak nitelenen bilgilere ihtiya duyarlar. Dzenli bilgi olaan

grevlerin yerine getirilebilmesi iin gereklidir. Ancak kiiler potansiyel ve fiili problemleri gz

8/14/2019 karar1

11/13


222

nne alarak gelecee ynelik planlar yapabilmek iin de her konuda bilgiye, gerekli olduu

anda sahip olmak isterler. Bu nedenle anlk olmayan bilgi hi bir ie yaramaz. Bir biliim

sisteminin, durumlara ve zamana bal olarak hzl bir ekilde bilgi ihtiyacn karlayacak

nitelikte olmas rgtler asndan byk nem tamaktadr (ebi,1997, ss.2324).

Bilgi sistemleri rgtsel baar asndan olmazsa olmaz bir aratr. Bilgi sistemlerinde

teknoloji ve insan birlikte altklar unutulmamaldr. Bilgi sistemleri, yzeysel bir donanm ve

yazlm deiikliinden ok, bir teknoloji-insan uyumu projesi olarak alglanmaldr. Baka bir

deyile, bilgi sistemleri belirli hedefleri karlamak zere, verileri karar vericiler iin anlaml

bilgilere eviren insan gc, programlar ve ynetsel srelerden oluan bir dizidir (imek,

2000, s.420). Bu sistemlerin geliiminde; bilgisayar yazlm ve donanm teknolojisindeki

ilerlemeler, karar alma ilevinin etkililik kazandrlmas abalarna artan ilgi tam, doru,

gvenilir bilgiye olan arzu, iddetli rekabet basks ve nc niversitelerde yaplan aratrmalar

nemli rol oynamtr ( Bengshir, 1999, s.85).

Biliim sistemlerinin nemli amac insanlar tarafndan verilen kararlarn kalitesini

ykseltmektir. Bir baka deyile ama, yneticiyi karar alma aamasnda bilgisayarn salad

bilgilerle desteklemektir (Sayn, 1995, s.26).

Gnmzn organizasyonlar, birok kaynaktan elde edilen, byk miktarda, ok eitli

bilgileri, biliim teknolojileri vastasyla rafine ederek yneticilerin kullanmna sunmaktadrlar.

rgtsel srelerde bilgi teknolojileri rgtn operasyonel verimliliine katk salarken, stratejik

amalarn gerekletirmesi de katk salar (Daft, 1991,s.564).

2.1. Biliim Sistemlerinin Faydalar

rgtler, karar alma ilemleri ve rgtsel srelerde ynetim bilgi sistemlerini

kullanmalar durumunda u faydalar elde edebilirler (Sarhan, 1998, ss.202203):

1. letmedeki operasyonel verimlilii arttrr. Operasyonel verimlilik, rutin ileri daha hzl

ve daha ucuz yapmaktr.

8/14/2019 karar1

12/13


223

2. Mterilere daha iyi hizmet sunabilme imkn meydana getirir. zellikle bankaclk,

turizm gibi hizmet sektrnde ynetim biliim sistemleri sayesinde ilemler ok ksalr ve

mterilere bilgisayarl sistemler yardmyla daha iyi hizmetler sunulur.

3. Bilgiye dayal yeni rn oluturma ve gelitirmede yardmc olur. Gnmzde bilgi

nemli bir retim girdisi olduu gibi, ayn zamanda zellikle hizmet sunan sektrlerde kendisi de

bal bana bir rn durumuna gelmitir.

4. Rekabet stnl salar. Gnmzde bilgi en nemli rekabet unsurlarndan biri

durumuna gelmitir. Bilgiyi en iyi ekilde ileyen ve retime dntren iletmeler rakiplerine

gre nemli stnlkler elde etmektedirler.

5. Pazardaki yeni frsatlar fark etmeye veya yakalamaya imkn meydana getirir.

6. st dzeyde stratejik planlama nem kazanacak ve ynetim hiyerarisi azald iin,

alanlarla st dzey ynetimin koordinasyonu glenecektir. BS rgt iindeki bilgi ve

haberleme imknn arttrd iin bu kopukluk nemli lde giderilmi olacaktr.

7. Biliim sistemleri bir organizasyonda hem zaman, hem emek tasarrufu salamak

yannda kurumsallama konusunda da nemli destek salar.

SONU

Ynetim karar vermektir olgusundan hareketle, karar vericilerin rasyonel karalar

verebilmeleri onlarn doru ve gvenilir enformasyona sahip olmasna baldr. zellikle kresel

lekte geni ticaret hacmine ulaan firmalarn yneticileri, rekabette stn olabilmek iin bilgi

kaynaklarndan en yksek dzeyde yararlanmak durumunda kalmaktadrlar. Bilgi, i dnyasnn

en nemli stratejik silah durumuna gelmitir. Bylece bu kayna retme ve ynetmede etkili bir

ara olan biliim sistemleri rgtlerin gndeminde yer alan en nemli konularda biri olmutur.

Gnmz organizasyonlar karar alma srelerinde, bilgisayarlarn salam olduu verilerle

yneticiyi karar alma aamasnda destekleyerek kararlarn kalitesini ykseltmilerdir.

KAYNAKA

8/14/2019 karar1

13/13


224

ALPUGAN Oktay ve dierleri, letme Ekonomisi ve Ynetimi, stanbul 1995.

BENGSHR Trksel Kaya, Bilgi Teknolojileri ve rgtsel Deiim TODAE Yaynlar Ankara 1999

EB Ferhan, Biliim Teknolojilerinin Rekabet stnlne Ynelik Etkileri ve Trk letmelerinde Bir

Aratrma, T. Fen. Bil. Enst. Yaynlanmam Doktora Tezi stanbul 1997

DAFT Richard L., Management, Sec.Edt., Dryden Press, USA 1991.DAWSON Roger, Gvenli Karar Alma, ev: Eshar-Ziya Ktevin, stanbul 1995.

DEMR M.Hulusi - GMOLU evkinaz, Ynetsel Karar Verme, zmir 1988.

DRUCKER, Peter F., Etkin Yneticilik, ev.: Ahmet zden - Nuray Tunal, stanbul 1992.

DRUCKER Peter, Ynetim Uygulamas, ev: E.Sabri Yarmal, stanbul 1996.

ERDOAN Melih, Genel letme, Ed.an zalp, Anadolu niv. Yaynlar No:931, Eskiehir 2000.

KOEL Tamer, letme Yneticilii, Beta Yaynlar, stanbul 1999.

LIPPITT, Gordon L., Organizational Renewal, Prentice Hall, New York, 1969.

NEWHMAN William H, Karar Vermenin Temel Evreleri, TODAE Yaynlar No:186, ev.: KenanSrgit, Ankara 1979.

ONARAN Ouz, rgtlerde Karar Verme, A.. SBF Yaynlar No:321, Ankara 1971.

SARIHAN Halime nceler, Teknoloji Ynetimi, Desnet Yaynlar stanbul 1998, TUTAR

SAYIN Erol, Ynetim Bilgi Sistemi, Ed:B.Fethi eni, Anadolu niv.Yaynlar No:884 Eskiehir 1995.

MEK M.erif, Ynetim ve Organizasyon, 7. Bask, Gnay Ofset, Konya 2002.

TEKN Mahmut, Kantitatif Karar Verme Teknikleri, Konya 1999.

TEKN Mahmut-GLE Hasan K-BURGESS Tom, Dnyadaki Teknoloji Ynetimi Biliim

Teknolojileri, Damla Ofset Konya 2000.

TOSUN Kemal, letme Ynetimi, Sava Yaynlar, Ankara 1992.

TURGAY Tayfun, Verimlilik Asndan Ynetim Biliim Sistemleri, Verimlilik Dergisi MPM Yayn

Ankara 1995.

TUTAR Hasan, Kreselleme Srecinde letme Ynetimi, Hayat Yaynlar stanbul 2000.

ZENAbdulkadir, Gereki Ynetiim, Varlk Yaynlar, stanbul 1997.

OK Cengiz, Ynetim lkeleri, Ankara 1988.

Askeri Liderlik (Ynetim Organizasyon), Hava Harp Okulu Yaynlar, stanbul 1988.

karar1

Documents

Transcript of karar1