• •

ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ

Dr. Halil C Editörlüğünde

Dr. OznurAŞAN . Eren Miski AYDIN

o. !3

Örgütsel Değişme ve Gelişme

YARARLANILAN KAYNAKLAR %QQ & -fe %U U Brooks, I., Organisational Behavıor, Upper Saddle River, N.J.: Prentice Hail,

2003.

Burnes, Bernard. Managing Change: A Strategic Approach to Organisati­onal Dynamics, London,: Financial Times - Pearson Education, 2000

Fincham, R. Ve R,Rhodes, Principles of Organİzational Behavior, Ne w York: Oxford University Press, 1999.

Francesco, A., M. Ve B.,A.,Gold, International Organİzational Behavior, Up­per Saddle River, N.J.:Prentice- Hail, 1998.

George, J.,M. ve G.,R., Jones, Understanding and Managing Organİzational Behavior, Upper Saddle River, N.J.: Prentice- Hail, 2005.

Greenberg, J. ve R.,A., Baron, Behaviors in Organizations, Upper Saddle Ri­ver, N. J.: Prentice-Hall, 2000

Harvey, D.,F. ve D.,R.,Brown, An Experiental Approach to Organİzational Development. Upper Saddle River, N. J.: Prentice- Hail, 1992.

Martin, J., Organİzational Behaviour, London: Thompson Learning, 2001

Mullins, L.J., Management and Organisational Behaviour, Upper Saddle Ri­ver, N.J.: Prentice- Hail, 2005.

Nadler, D. Feedback and Organİzational Development: Using Data Based Methods, New York: Addison-Wesley Publishing Company, 1977.

Nelson, D.,L. ve J.,C., Quick, Organİzational Behavior: Foundations, Reali-ties And Challanges, St. Paul, Minn.: West Publishing Company, 1995.

Newstrom J.,W. ve K.Davis, Organİzational Behavior: Human Behavior at Work, New York: McGraw-Hill, 1993

Robbins, S.,R, Organİzational Behavior", Upper Saddle River, N.J.: Prentice-Hall, 2003

Wagneı\ J.,A. ve J.,R.,Hollenbeck, Management of Organİzational Behavior, Upper Saddle River, N.J.: Prentice-Hall, 1995

469

IÇINDEKILER Önsöz I III Önsöz II IV

BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ, TARİHÇE VE ÇAĞDAŞ ETKİLER

1.1 GİRİŞ 3 1.2 BİR İNCELEME ALANI OLARAK ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ 5 1.3 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN TARİHSEL TEMELLERİ 10 1.3.1 KLASİK YÖNETİM BİLİMİ 10 1.3.1.1 Bilimsel Yönetim Akımı 10 1.3.1.2 Genel Yönetim Kuramları 11 1.3.1.3 Bürokrasi Yaklaşımı 12 1.3.2 NEOKLASİK YÖNETİM YAKLAŞIMI 12 1.3.2.1 Hav/thorne Çalışmaları ve İnsan İlişkileri Okulu 12 1.3.2.2 Çevresel Davranışsal Yaklaşım Okulu 15 1.3.3 MODERN ÖRGÜT KURAMLARI 16 1.3.3.1 Açık Sistem Yaklaşımı 16 1.3.3.2 Durumsallık Yaklaşımı 17 1.4 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞA YÖN VEREN ÇAĞDAŞ KONU VE

YÖNELİMLER 18 1.4.1 FARKLILIKLAR VE YÖNETİMİ 18 1.4.1.lKültür ve Kültürel Farklılıklar 20 1.4.1.2 Farklılıkların Yönetilmesi 21 1.4.2 ÖRGÜTLERDE AHLAKİ (ETİK) DEĞERLER VE AHLAKİ

DAVRANIŞLAR 23 1.4.3 KALİTENİN YÖNETİMİ 24

İKİNCİ BÖLÜM ALGILAMA VENEDENSELLİK YÜKLEME (ATFETME)

2.1 ALGILAMA 33 2.1.1 ALGILAMA SÜRECİ 34 2.1.1.1 Algısal Seçme 35 2.1.1.1.1 Dış Etmenler 31 2.1.1.1.2 İç Etmenler 37 2.1.1.2 Algısal Örgütleme 40 2.1.1.2.1 Algısal Gruplandırma 40 2.1.1.2.2 Ana Şekil ve Arka Plan (Figüre- Ground) 42 2.1.1.2.3 Algısal Durağanlık <•.' 42 2.1.1.2.4 Algısal Bağlam ya da Ortam (context) 42 2.1.2 KİŞİ ALGILANMASI (TOPLUMSAL ALGILAMA) 43 2.1.2.1 Algılanan Kişinin Özellikleri 44 2.1.2.2 Algılayan Kişinin Özellikleri 45

2.1.2.3 Algılamanın Gerçekleştiği Ortam 45 2.1.3ÖZ (KENDİ -ŞELF) ALGILAMASI 45 2.1.4 İZLENİM YÖNETİMİ 47 2.1.5 ALGISAL YANILGILAR 49 2.1.5.1 Yargıda Kesinlik 51 2.1.5.2 Kalıp (Klişeleşmiş) Düşünce (Stereotyping) 52 2.1.5.3 Hare (Halo) ve Boynuz (Horn) Etkisi 52 2.1.5.4 Yansıtma 53 2.1.5.5 Algısal Savunma 53 2.1.5.6 Beklenti Etkileri 53 2.2 NEDENSELLİK YÜKLEME (ATTRIBUTION-ATFETME) 54 2.2.1 NEDENSELLİK YÜKLEME KURAMLARI 54 2.2.1.1 Heider'ın Sağduyu (Naive) Psikolojisi 54 2.2.1.2 Weiner ve Arkadaşlarının Nedensellik Yükleme Modeli 55 2.2.1.3 Jones ve David'in Uyuşan Çıkarsamalar Kuramı 55 2.2.1.4 Kelley'in Birlikte Değişim Kuramı 56 2.2.2 NEDENSELLİK YÜKLEME SÜRECİ 57 2.2.3 TARAFLI NEDENSELLİK YÜKLEME . 59 2.2.3.1 Temel Yükleme Yanılgısı 59 2.2.3.2 Aktör-Gözlemci Önyargısı 59 2.2.3.3 Kendimize Yontma Yanılgısı (Şelf Serving Bias) 60 2.2.3.4 Yanlış Görüş Birliği Önyargısı 60

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BİREYSEL FARKLILIKLAR VE KİŞİLİK,

TUTUM, DUYGU VE DEĞERLER

3.1 BİREYSEL FARKLILIKLAR VE KİŞİLİK 63 3.1.1 KİŞİLİK VE DAVRANIŞ 63 3.1.1.1 Kişilik Kuramları 64 3.1.1.1.1Bilimsel Kurallar Koymaya Çalışan (nomothetic) Yaklaşımlar... 65 3.1.1.1.1.1 Eysenck ve Kişilik Tipleri Çalışması 65 3.1.1.1.1.2 Cattel ve Kişilik Özellikleri 68 3.1.1.1.2 Kişiye Dönük Kuramlar 70 3.1.1.1.2.1 Cooley'in Diğerlerinin Gözlüğüne Yansıyan İmge Kuramı . . . . 70 3.1.1.1.2.2 Mead'ın Genelleştirilmiş Diğerleri Modeli 70 3.1.1.1.2.3 Erikson'un Yaşam Evreleri Kuramı 70 3.1.1.1.3Diğer Bireysel Farklılıklar Kuramları 71 3.1.1.1.3.1 Sigmund Freud ve Ruhsal Analiz 71 3.1.1.1.3.2 Jung ve Bilişsel Modeli 74 3.1.1.1.3.3 Karen Horney'in Sosyal İlişkiler Kuramı 76 3.1.1.1.3.4 Kelly'nin Kişisel Yapı Modeli 76 3.1.1.2 Kişiliğin İşe İlişkin Yönleri 76 3.1.1.2.1Beş Büyük Kişilik Boyutu (Etmeni) 77

VIII

3.1.1.2.2 Örgütsel Davranışı Etkileyen Bazı Temel Kişilik Özellikleri 78 3.1.2 TUTUMLAR VE DAVRANIŞ 82 3.1.2.1 Tutumların Öğeleri ve Özellikleri 82 3.1.2.2 Tutumların İşlevleri 83 3.1.2.3 Tutumlar ve Davranış 84 3.1.2.4 Tutum-Davranış Uyumsuzluğu ve Bilişsel Uyumsuzluk Kuramı.. . 86 3.1.2.5 Tutumlar ve Örgütsel Davranış 88 3.1.3 DUYGU VE DEĞERLER 90 3.1.3.1 Duygular 90 3.1.3.2 Değerler 93 3.1.3.2.1 Araçsal ve Amaçsal Değerler 93 3.1.3.2.2 İş Değerleri 93 3.1.3.2.3 Değerlerde Kültürel Farkllıklar 94

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM GÜDÜLENME: KURAMLAR VE UYGULAMALAR

4.1 TANIM VE GENEL BİLGİLER 97 4.2 İNSAN DOĞASI HAKKINDA GÖRÜŞLER 99 4.2.1 X, Y VE Z KURAMLARI 99 4.2.2 ARGYRİS'İN OLGUNLAŞMIŞLIK KURAMI 101 4.2.3. GÜDÜLEME KURAMLARI 102 4.2.3.1 Kapsam Kuramları 102 4.2.3.1.1 Maslow'un Gereksinimler Sıradüzeni (hiyerarşisi) Kuramı 102 4.2.3.1.2 Alderfer'in ERG (VİG) Kuramı 105 4.2.3.1.3 Herzberg'in İkili Etmen Kuramı 106 4.2.3.1.4 McClelland'ın Başarı Güdüsü Kuramı 107 4.2.3.2 Süreç Kuramları 108 4.2.3.2.1 Beklenti Kuramları 108 4.2.3.2.2 Amaç Belirleme Kuramı 110 4.2.3.2.3 Denkserlik (Hakkaniyet = equity) Kuramı 111 4.2.3.2.4 Bilişsel Değerlendirme Kuramı 113 4.2.3.2.5 Nedensellik Yükleme Kuramı 114 4.2.3.2.6 Skinner'in Güçlendirme Kuramı ve Davranış Değiştirme 114 4.2.4 GÜDÜLEME KURAMLARINDAN UYGULAMASAL

SONUÇLAR 115 4.2.4.1. Kurallar, Yaptırımlar ve Güdülemede Etkileri 116 4.2.4.2 Ödüller ve Örgütsel Başarıda Etkileri 117 4.2.4.2.1 Uygulamada Geliştirilen Ödül Planlan 118 4.2.4.2.2. Değişik Kademelere ve Yapılan İşe Göre Ödül Sistemleri 120 4.2.4.2.2.1.Profesyoneller (Beyaz yakalılar) 120 4.2.4.2.2.2 Geçici/ Yarı Zamanlı Çalışanlar 120 4.2.4.2.2.3. Hizmet Sektöründeki Mavi Yakalılar 121 4.2 4.2.2.4 Rutin / Standart İşlerde Çalışanlar 121

4.2.4.2.3 Değişik Ülkelere Göre Ödül Sistemleri 121 4.2.4.2.3.1 Ülkelerde Benimsenen Dağıtım İlkelerine

Göre Ödül Sistemleri 121 4.2.4.2.3.2 Hofstede'nin Sosyo-Kültürel Etmenlerine

Göre Ödül Sistemleri 123 4.2.4.3 İçsel Doyum Sağlamaya Yönelik Güdüleme Araçları 125 4.2.4.3.1 iş Özellikleri Modeli (Job Characteristics Model) 125 4.2.4.3.2 İş Tasarımı ve Amaç Belirleme Yoluyla

Güdüleme Uygulamaları 126 4.2.4.3.2.1 İş Tasarımı 126 4.2.4.3.2.2Kalite Çemberleri (Quality Circles-QC's) 130 4.2.4.3.2.3 Z Tipi Örgüt ve 7-S Modeli 130 4.2.4.3.2.4 Amaç Belirleme Yoluyla Güdüleme Uygulamaları- Amaçlara

Göre Yönetim 134 4.2.4.4. Örgütsel Amaçların Benimsetilmesi Yoluyla Güdüleme 135

BEŞİNCİ BÖLÜM ÖĞRENME, ÖRGÜTLERDE ÖĞRENME VE ÖRGÜTSEL ÖĞRENME

5.1 GENEL OLARAK ÖĞRENME 139 5.1.1 ÖĞRENME, EĞİTİM, ÖĞRETİM VE GELİŞME 140 5.1.2 ÖĞRENMEDE ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR VE ÖĞRENME

KURAMLARI 143 5.1.2.1 Davranışçı Kuramlar 143 5.1.2.1.1 Klasik Koşullandırma Kuramı 144 5.1.2.1.2 Edimsel (Operant) ya da Araçsal Koşullanma 147 5.1.2.1.3 Toplumsal Öğrenme 154 5.1.2.2 Bilişsel (Zihinsel) Öğrenme 158 5.1.2.3 Duyuşsal Kuramlar 161 5.1.2.4 Beyin Temelli Öğrenme Kuramları 162 5.1.3 ÖRGÜTLERDE VE YÖNETİMDE ÖĞRENME 163 5.1.4 ÖRGÜTSEL ÖĞRENME VE ÖĞRENEN ÖRGÜTLER 165 5.1.5 BİLGİ YÖNETİMİ 167

ALTINCI BÖLÜM GRUPLAR VE TAKIMLAR

6.1 GRUPLAR VE GRUPDAVRANIŞININ TEMELLERİ 173 6.1.1 GRUPLARIN TANIMI VE TÜRLERİ 173 6.1.1.1 Grup Nedir? 173 6.1.1.2 GrupTürleri 174 6.1.1.2.1 Biçimsel Gruplar 175 6.1.1.2.2 Biçimsel Olmayan Gruplar (Doğal grup) 176 6.1.2 GRUPLARIN OLUŞMASI 177

X

6.1.2.1 Gruplara Katılma Nedenleri 177 6.1.2.2 Grupların Oluşma Aşamaları 178 6.1.2.2.1 Schutz'un FIRO Modeli 179 6.1.2.2.2 Modlin ve Faris'in Dört Aşamalı Gelişim Modeli 179 6.1.2.2.3 Whittaker'in Bütünleştirici Modeli 180 6.1.2.2.4 Hill ve Gruner'm Üç Aşamalı Gelişim Modeli 181 6.1.2.2.5 Tuckman'ın Beş Aşamalı Modeli 182 6.1.2.2.6 Sona Erme Tarihi Belirli Denge Modeli

(Punctuated Equilibrium Model) 185 6.1.2.3 Grup Yaşam Döngüsü 186 6.1.3 GRUP YAPISI 187 6.1.3.1 Grup Kuralları (Normları) 187 6.1.3.2 Grup İçi Roller 188 6.1.3.2.1 Zimbardo'nun Rollerle İlgili Deneyi 189 6.1.3.2.2 Rol Çeşitleri 189 6.1.3.3 Grup Saygınlığı 190 6.1.3.4 Grup Bağlılığı ve Grup Kenetlenmesi 191 6.1.3.5 Grup Büyüklüğü 192 6.1.4 GRUP DİNAMİKLERİ 192 6.1.4.1 Grubun Kuralsal (normatif) Etkisi 192 6.1.4.2 Grubun Bireysel Tutum Değişimine Etkisi 192 6.1.4.3 Bireyin Verimliliğine Etkisi:Toplumsal Hızlandırma ve

Toplumsal Haylazlık 193 6.1.4.4 Grupta Risk Üstlenme Eğiliminin Artması 193 6.2 TAKIMLAR 194 6.2.1 TAKIMLARIN TANIMI VE OLUŞMASI 195 6.2.1.1 Takım Nedir? 195 6.2.1.2 Takımların Gelişme Aşamaları 196 6.1.3 TAKIM ÇEŞİTLERİ , 197 6.1.3.1 Sorun Çözme Takımları 198 6.1.3.2 Kendi Kendini Yöneten Takımlar 198 6.1.3.3 İşlevlerararası Takımlar (Cross-Functional Teams) 199 6.1.3.4 Sanal Takımlar 199 6.1.3.5 Takımları Değerlendirme 200

YEDİNCİ BÖLÜM ÇATIŞMA YÖNETİMİ, MÜZAKERE VE PAZARLIK SÜRECİ

7.1 ÇATIŞMA VE ÇATIŞMA YÖNETİMİ 205 7.1.1 ÇATIŞMAYA İLİŞKİN GÖRÜŞLER 206 7.1.1.1 Geleneksel Görüş 206 7.1.1.2 İnsan İlişkileri Yaklaşımı 206 7.1.1.3 Etkileşimsel Görüş 206 7.1.2 Çatışma ve Örgüt Performansı 207

XI

7.1.3 ÇATIŞMA SÜRECİ 208 7.1.3.1 Birinci Aşama: Potansiyel Uyuşmazlık 209 7.1.3.1.1 Örgütsel Etmenler 209 7.1.3.1.2 Kişisel Farklılıklar 210 7.1.3.2 İkinci Aşama: Biliş ve Kişiselleştirme 211 7.1.3.3 Üçüncü Aşama: Çatışmanın Davranışa Dönüşmesi 211 7.1.3.4 Dördüncü Aşama: Sonuçlar 211 7.1.4 TARAFLARI AÇISINDAN ÇATIŞMA TÜRLERİ 212 7.1.4.1 Kişi-içi Çatışması 212 7.1.4.2 Kişilerarası Çatışma 213 7.1.4.3 Grup-içi Çatışma 213 7.1.4.4 Gruplararası Çatışma 214 7.1.4.5 Örgüt İçi Çatışma 214 7.1.4.6 Örgütlerarası Çatışma 214 7.1.5 ÇATIŞMA YÖNETİMİ YÖNTEMLERİ 214 7.1.5.1 Thomas'm Çatışmayı Ele Alış Modeli 214 7.1.5.2 Mary Parker Follett Modeli 218 7.1.5.3 Pondy'nin Örgütsel Çatışma Modeli 218 7.1.6 İşbirliği ve Rekabet 220 7.1.7 Çatışma Yönetimi ve İletişim 221 7.1.8 Çatışma Yönetimi ve Kültür 222 7.2 MÜZAKERE VE PAZARLIK (NEGOTIATION) 224 7.2.1 MÜZAKERE VE PAZARLIK SÜRECİNİN AŞAMALARI 226 7.2.2 MÜZAKERE VE PAZARLIK TARZLARI 228 7.2.3 MÜZAKERE VE PAZARLIK STRATEJİLERİ 230 7.2.4 MÜZAKERE VE PAZARLIK TAKTİKLERİ 231

SEKİZİNCİ BÖLÜM STRES VE STRESLE BAŞA ÇIKMA YOLLARI

8.1 STRES 237 8.2 GENEL UYUM SENDROMU 239 8.2.1 TÜKENMİŞLİK 240 8.2.2 STRES VE ALGILAMA 241 8.3. STRES KAYNAKLARI 242 8.3.1 ÇEVRESEL STRES KAYNAKLARI 243 8.3.2 ÖRGÜTSEL STRES KAYNAKLARI 244 8.3.3 BİREYSEL STRES KAYNAKLARI 248 8.3.3.1 Kişinin Farklı Rolleri Olması 248 8.3.3.2 A ve B Tipi Kişilik Özellikleri 248 8.4 STRESİN SONUÇLARI 251 8.4.1 STRESİN KİŞİSEL SONUÇLARI 252 8.4.2. STRESİN ÖRGÜTSEL SONUÇLARI 253 8.5 STRES YÖNETİMİ - STRESLE BAŞA ÇIKMA YOLLARI 255

XII

8.5.1 BİREYSEL STRES YÖNETİM STRATEJİLERİ 256 8.5.1.1. Zaman Yönetimi 256 8.5.1.2. Rahatlama ve Meditasyon 257 8.5.1.3 Davranış Kontrolü 258 8.5.1.4 Egzersiz 258 8.5.1.5 Olumlu Düşünmeyi Öğrenme 258 8.5.1.6 Beslenme 258 8.5.1.7 Masaj 259 8.5.1.8 Profesyonel Destek Alma 259 8.5.1.9 Biyolojik Geri Bildirim (biyo-feedback) 259 8.5.1.10 Toplumsal Destek Grupları 259 8.5.1.11 Rol Yönetimi 260 8.5.2 ÖRGÜTSEL STRES YÖNETİM STRATEJİLERİ 260 8.5.2.1 İşin Yeniden Tasarımı 260 8.5.2.2 İş Rotasyonu 260 8.5.2.3 Belirsizliği Azaltmak 261 8.5.2.4 Etkili Performans Değerlendirme ve Ödüllendirme Sistemi 261 8.5.2.5 İş Güvenliği 261 8.5.2.6 Destekleyici Örgüt Kültürü Oluşturabilmek 262 8.5.2.7 Çatışma Yönetimi 262 8.5.2.8 Esnek Yer Uygulamaları (Telecommuting) 262 8.5.2.9 Esnek Zaman Uygulaması 262 8.5.2.10 Personel Destek Programı 263 8.5.2.11 İzin Uygulaması 263 8.5.3 GENEL BİR STRES YÖNETİMİ PLANI 263

DOKUZUNCU BÖLÜM GÜÇ VE POLİTİKA

9.1 GÜÇ 267 9.1.1 TANIM VE KURAMLAR 267 9.1.1.1 McClelland'ın İki Taraflı Güç Kuramı 268 9.1.1.2 Etzioni'nin Güç Analizi 269 9.1.1.3 Güç ve Bazı Kavramlar Arasındaki İlişki 270 9.1.2 GÜÇ KAYNAKLARI 272 9.1.2.1 Gücün Dikey Kaynakları 274 9.1.2.2 Gücün Yatay Kaynakları 275 9.1.3 KİŞİSEL GÜCE VERİLEN TEPKİLER 276 9.1.3.1 Uyma (Compliance) 276 9.1.3.2 Özdeşleşme (İdentification) 277 9.1.3.3 İçselleştirme-Benimseme (Internalization). 278 9.1.4 GÜÇ TAKTİKLERİ 279 9.1.5 GÜÇLENDİRME (Empovverment) 281 9.2 POLİTİKA 282

XIII

9.2.1 MACCOBY'NİN DÖRT POLİTİK KİŞİLİĞİ 284 9.2.2 POLİTİK DAVRANIŞI TEŞVİK EDEN ETMENLER 285 9.2.2.1 Kişisel Etmenler 285 9.2.2.2 Örgütsel Etmenler 286 9.2.3 GÜÇ, POLİTİKA VE İŞBİRLİĞİ 286 9.2.3.1 Gücün Artırılması İçin Politik Taktikler 287 9.2.3.2 Gücün Kullanılması İçin Politik Taktikler 288 9.2.3.3 İşbirliğini Güçlendirmek İçin Politik Taktikler 288 9.2.3.4 Politik Taktiklerin Sonuçları 289 9.2.4 ÖRGÜTSEL POLİTİK A AHLAKI (ETİĞİ) 290

ONUNCU BÖLÜM ÖNDERLİK: KURAMLAR VE UYGULAMALAR

10. 1 KAVRAMLAR VE TANIMLAR 295 10.2 ÖNDERLİĞE DUYULAN GEREKSİNME 295 10.3 ÖNDERLİK KURAMLARI 297 10.3.1 TEMEL YAKLAŞIMLAR 297 10.3.1.1 Özellikler Kuramı 297 10.3.1.2 Davranışsal Kuramlar 299 10.3.1.2.1 Iovva Üniversitesi Çalışmaları 300 10.3.1.2.2 Ohio Üniversitesi Çalışmaları 300 10.3.1.2.3 Michigan Üniversitesi Çalışmaları ve Likert Modeli 302 10.3.1.2.4 Blake Ve Mouton'un Yönetsel Diyagram (ızgara) Modeli 304 10.3.1.2.5 İskandinav Çalışmaları 306 10.3.1.3 Durumsal ya da Koşul Bağımlı Yaklaşımlar 307 10.3.1.3.1 Fiedler'in Durumsallık Kuramı 307 10.3.1.3.2 Tannenbaum ve Schmidt'in Önderlik Doğrusu Kuramı 309 10.3.1.3.3 Reddin'in Üç Boyutlu Önderlik Modeli 310 10.3.1.3.4 Yol-Amaç Kuramı 313 10.3.1.3.5 İzleyenlerin Olgunluğu Ya da Yaşam Döngüsü Modeli 315 10.3.1.3.6 Vroom-Yetton- Jago' nun Önder - Katılma Kuramı 318 10.3.1.3.7 Önder Üye Değişimi (LMX) Modeli 322 10.3.2 ÖNDERLİKTE ÇAĞDAŞ KURAMLAR 322 10.3.2.1 Karizmatik Önderlik Kuramları 323 10.3.2.2 Dönüşümsel Önderlik Kuramı 325 10.3.2.3 Diğer Çağdaş Kuramlar 326 10.3.2.3.1 Önderliğe İkame Kuramı 326 10.3.2.3.2 Toplumsal Öğrenme Kuramı 327 10.3.2.3.3 Önderlikte Nedensellik Yükleme Kuramı 328 10.4 ÖNDERLİKTE ÇAĞDAŞ KONU VE KAVRAMLAR 329 10.4.1 GÜVEN VE ÖNDERLİK 329 10.4.2 DUYGUSAL ZEKA VE ÖNDER ETKİLİLİĞİ 331

XIV

10.4.3 ÇAĞDAŞ ÖNDERLİK ROLLERİ 331 10.4.4 AHLAKİ (ETİK) ÖNDERLİK 332 10.4.5 İNTERNET YOLUYLA ÖNDERLİK 333

ONBİRİNCİ BÖLÜM İLETİŞİM VE İKNA (İNANDIRMA)

11.1 İLETİŞİM 339 11.1.1 İLETİŞİMİN TANIMI 340 11.1.2 İLETİŞİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 341 11.1.2.1 İletişim insan davranışlarının bir ürünüdür 341 11.1.2.2 İletişim dinamik bir olgudur 341 11.1.2.3 İletişim belirli kalıplara bağlıdır 342 11.1.3 İLETİŞİMİN İŞLEVLERİ 342 11.1.4 İLETİŞİM SÜRECİ 343 11.1.4.1 Gönderici (Kaynak) 344 11.1.4.2 Kodlama 344 11.1.4.3 Mesaj 344 11.1.4.4 Kanal 344 11.1.4.5 Kod Çözümü 345 11.1.4.6 Alıcı (Hedef) 345 11.1.4.7 Geri Bildirim (Feedback) 346 11.1.5 İLETİŞİM TÜRLERİ 346 11.1.5.1 Sözlü İletişim 346 11.1.5.2 Sözsüz İletişim 347 11.1.5.3 Yazılı İletişim 348 11.1.5.4 Elektronik İletişim 348 11.1.6 ÖRGÜT İÇİ İLETİŞİM 348 11.1.6.1 Dikey İletişim 350 11.1.6.1.1 Yukarıdan Aşağıya İletişim 350 11.1.6.1.2 Aşağıdan Yukarıya İletişim 351 11.1.6.2 Yatay İletişim 353 11.1.6.3 Çapraz (Karma/Etkileşimli) İletişim 354 11.1.7 İLETİŞİM AĞLARI 354 11.1.7.1 Biçimsel (Resmi) İletişim Ağları 354 11.1.7.2 Biçimsel Olmayan (Gayri Resmi) İletişim Ağları 358 11.1.8 ETKİLİ İLETİŞİMİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER 359 11.1.8.1 Fiziksel Uzaklık 359 11.1.8.2 İletişim Ortamı , 359 11.1.8.3 Saygınlık (Statü) Farklılıkları 360 11.1.8.4 Cinsiyet Farklılıkları 360 11.1.8.5 Kültürel Farklılıklar 360 11.1.8.6 Dil Sorunları 360 11.1.8.7 Geri Bildirim Eksikliği 360

11.1.8.8 Zaman Baskısı 361 11.1.8.9 Algıda Seçicilik 361 11.1.8.10 Aşırı Bilgi Yükleme 361 11.1.9 İLETİŞİMİ GELİŞTİRME YOLLARI 361 11.1.9.1 Basit, Açık Bir Dil Kullan 361 11.1.9.2 Etkin, Katılımcı Bir Dinleyici 01 362 11.1.9.3 Bilgi Akışını Ölç: Aşırı Yüklemeden Kaçın 362 11.1.9.4 Geri bildirimi Etkin Kıl 363 11.1.9.5 Destekleyici Bir İletişimci 01: İlişkileri Geliştir 363 11.1.9.6 İletişimin Etkililiği İçin Teknolojiyi Kullan 364 11.1.9.7 Paralel Kanallar Kullan ve Tekrarı Sağla 364 11.1.10 JOHARİ PENCERESİ 364 11.2 İKNA (İNANDIRMA) YA YÖNELİK İLETİŞİM 367 11.2.1 İKNAYA YÖNELİK İLETİŞİMİN ÖĞELERİ 368 11.2.1.1 Kaynak 368 11.2.1.1.1 İnanırlık 369 11.2.1.1.2 Beğenilme 369 11.2.1.1.3 Referans Grubu 369 11.2.1.2 Mesaj 369 11.2.1.2.1 Görüş Farkı .370 11.2.1.2.2 Savunulan Tezin Güçlü ya da Zayıf Olması 370 11.2.1.2.3 Tek Yönlü - Çift Yönlü İletişim 370 11.2.1.2.4 Tekrarlama 370 11.2.1.3 Hedef 370 11.2.1.3.1 Bağlanma 371 11.2.1.3.2 Kendine Güven 371 11.2.1.3.3 Zeka Düzeyi 371 11.2.1.3.4 Cinsiyet 371 11.2.1.4 Ortam 371 11.2.1.4.1 Uyarılma 372 11.2.1.4.2 Dikkatin Farklı Yöne Çekilmesi 372 11.2.1.4.3 Destekleme ve Aşılama 372 11.2.2 İkna Etme Teknikleri 372 11.2.2.1 Kapıyı Aralama Tekniği 372 11.2.2.2 Fiyat Kırma Tekniği 373 11.2.2.3 Yüze Kapanan Kapı Tekniği 373 11.2.2.4 Hepsi Bu Değil Tekniği 373

ONİKİNİCİ BÖLÜM BİREYSEL VE GRUPLARDA KARAR VERME

12.1 KARAR VERME 377 12.1.1 KARAR VERME ÇALIŞMALARININ ÖNEMİ 378 12.1.2 KARAR VERME SÜRECİ 378

XVI

12.1.3 KARAR TÜRLERİ 381 12.1.4 KARAR VERME MODELLERİ 382 İ2.1.4.1 Rasyonellik Modeli 384 12.1.4.2 Kısıtlı Rasyonellik Modeli 385 12.1.4.3 Çöp Tenekesi Modeli 386 12.1.5 BİREYSEL KARAR VERME 387 12.1.5.1 Bireysel Karar Verme Tarzları 387 12.1.6 KARAR VERMEYİ ETKİLEYEN BİREYSEL ETMENLER . . . . 389 12.1.6.1 Kişilik özellikleri 389 12.1.6.2 Önseziler 392 12.1.6.3 Stres 393 12.1.6.4 Eğilimler, Ön-yargılar ve Yanılgılar: Düşünce Sürecinin

Psikolojik Yönleri 393 12.1.6.5 Örgütsel Kısıtlamalar 397 12.1.6.6 Cinsiyet 398 12.1.7 GRUPLARDA KARAR VERME 398 12.1.7.1 Gruplarda Karar Vermenin Yararları ve Sakmcaları 398 12.1.7.2 Grupça Karar Verme Yanılgıları 399 12.1.7.3 Karar Verme Yanılgılarının Giderilmesi 403 12.1.7.4 Grup Halinde Karar Verme Teknikleri 404 12.1.7.4.1 Beyin Fırtınası 404 12.1.7.4.2 Delphi Tekniği 406 12.1.7.4.3 Nominal Grup Tekniği 407 12.1.7.4.5 Kalite Çemberleri 408 12.1.7.4.6 Şeytanın Avukatı Tekniği 408 12.1.7.4.7 Kendi Kendini Yöneten Gruplar 408 12.1.8 VROOM-YETTON-JAGO MODELİ 409 12.1.9 KARARSIZLIK (NEDENLERİ VE SONUÇLARI) 409 12.1.10 KARAR VERMEDE ETİK KONULAR 410

ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÖRGÜT KÜLTÜRÜ

13.1 GENEL OLARAK KÜLTÜR 413 13.1.1 KÜLTÜRÜ İNCELEYEN KAVRAMSAL YAPILAR 414 13.1.1.1 Kluckhohn ve Strodtbeck'in Oluşturduğu Kavramsal Yapı . . . . 414 13.1.1.2 Hofstede'e Göre Kavramsal Yapı 415 13.1.1.3 Trompenaars'a Göre Kavramsal Yapı 417 13.1.1.4 Hall'a Göre Kavramsal Yapı 420 13.1.2 KÜLTÜR VE ÖRGÜT KURAMI ARASINDAKİ İLİŞKİ 420 13.1.2.1 Reichers ve Schenider'a Göre "Kültür" Kavramının Evrimi . . . . 422 13.1.2.2 Kültür ve Örgüt Teorilerinin Kesişim Noktaları 422 13.2 ÖRGÜT KÜLTÜRÜ 427 13.2.1 TANIM 427

13.2.2 ÖRGÜT KÜLTÜRÜ DÜZEYLERİ 429 13.2.2.1 Edgar Schein'ın "Kültür Düzeyleri" Modeli 429 13.2.2.2 Mary Hatch'in "Örgütlerin Kültürel Dinamikleri" Modeli 431 13.2.2.3 Sackmann'ın "Buzdağı Modeli" 433 13.2.3 ÖRGÜT KÜLTÜRÜ SINIFLANDIRMALARI 434 13.2.3.1 Goffee ve Jones'un Örgüt Kültürü Sınıflandırması: "İki S Kübü" 434 13.2.3.2 Rekabet Eden Değerler Yapısı 436 13.2.3.3 Baskın Kültür-Alt Kültür 438 13.2.3.4 Güçlü Kültür- Zayıf Kültür 438 13.2.4 ÖRGÜT KÜLTÜRÜ DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ 438 13.2.4.1 Hızlı Değerlendirme Yöntemleri 424

ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÖRGÜTSEL DEĞİŞME VE GELİŞME

14.1 ÖRGÜTSEL DEĞİŞME 447 14.1.1 ÖRGÜTSEL DEĞİŞİM NEDENLERİ 448 14.1.1.1 Dışsal Nedenler 448 14.1.1.2 İçsel Nedenler 449 14.1.2 ÖRGÜTSEL DEĞİŞİM AŞAMALARI 449 14.1.2.1 Levvin Modeli 449 14.1.2.2 Eylem Araştırma Modeli 451 14.1.3 ÖRGÜTSEL DEĞİŞİME DİRENÇ 453 14.1.3.1 Değişime Hazır Olma 454 14.1.3.2 Değişim Engelleri 455 14.1.3.2.1 Değişimin Karşısındaki Bireysel Engeller: 455 14.1.3.2.2 Değişimin Karşısındaki Örgütsel Engeller: 456 14.2 ÖRGÜTSEL GELİŞME 457 14.2.1 ÖRGÜTSEL GELİŞMENİN ÖZELLİKLERİ 458 14.2.2 ÖRGÜTSEL GELİŞME AŞAMALARI 460 14.2.3 DEĞİŞİME DİRENCİ ÖNLEMEDE KULLANILAN

ÖRGÜTSEL GELİŞME TEKNİKLERİ 462 14.2.3.1 Örgütsel Değişime Destek Veren Örgütsel Gelişme Teknikleri. . . 464 14.2.3.1.1 Takım Oluşturma 464 14.2.3.1.2 Süreç Danışmanlığı 466 14.2.3.1.3 Amaçlara Göre Yönetim 467 14.2.3.1.4 Duyarlılık Eğitimi 468 14.2.4 DEĞİŞİM VE GELİŞİMİ DEĞERLENDİRME 468

XVIII

info@arikankitap.com ISBN 9944-322-35-0

on l ine sa t ı ş : www.a r i kank i t ap . com