JEHOVA PROSPERANTE.PERMISSU AMPL.COLLEGII PHI

In acad.christinea fennorum,

ftu

REGINAM COELI,jfr*'. 7. u ig. &Cap,44. v, 17. ig. 19.

LUN A Mejfe,

DU C U

Mg. CHRISTIERNCA L A N [) R O,

Eloq. Rom. Prof.Ordia&CelebPropugiiabit,

QuoBRABEUM HONORESMAGPHH

Confequitur,iohanmes $3£23nao&tu

ln Dieraf. Deccrrbr.A.i^oj. AnatoChrifio4BoM7kx7*d, JQ&3BwteZ! Rtr.Tn.

S: R: M:Kiaxinre-Fido Viro/"

REVERENDISSWO 1n CHRISTOPJTRIAC DOMINO,

Dn. JOHANNIGEZELIO,

S_S,TheQlogi£DodloriCotrfummatisfimo, InclytxDioe-cefios Aboenfis Epifcopo E-minentislimo , Regix ad Au-ramAcademkProcancellario

Magnificentisfimo,Confiftorii EcclefiafticiPnefi-

di Graviflimo,

pomino»Ma;ccnatiacPatronoBsnigniflimo ic Gratiofiflimo.

falkitMtm &Strst Anmt\

ReverendisfimePatcr ac Dominc

Quodinforracra hanc & incomptam op§!*lam,

NOMINE TU08p,r

L ,Univcrfam cultiorem orbem tob

Divinam fapientiam,Summum in Deum & fccdefiam Zelam^

Maximam In Rcgem Sc Patriam fidem sCelebratiffimo ac Splendidiflimo,

lllufirare aufus fum,Duplex caufa in promtu eft;

Scilicet ipfe Academiciordinitcaput cstSub cujus umbra,not ftudiisdediti,requUefcimus.

Et propenfiflimu» tuus crga omnesLite*rarum Cultorcs favor emw

Quoj,Magnificentisfimc Domine^

inftarfolis,Clarosfuosin teacras plantas n^iotfpsr^

> gentis,Mukis malis preflos benigne erigis*

Qucm hic pracdicare dcfinam,quia animadverto forc,

Utpondcrclaudum,quasmeruifii,obrutus,magis imbcciliitatem ingcnii mci de«

tegam,«guam tuam virtutem ficut par eftex

pritnam.Sufpiceitaque, hocquicquideft, benigne,)gtatumqjachumihmum dantis affedum,

non muneris vilitatejjh refpkc».Pium,calidu & ailidutl meuinentvotum,

ut diuEMfNENTISSIMEDOMINE PR^SUL,

Vivas, Vigcas, Floreas,REGIS NOSTRI INVICTISSIMI (cui

Deus affiftat) _Amor,PatnargrandeDECus,

HatrcticorurnTEUßOß,Chnftianorum Columen,

Qicntuiorum dcniq; M_*cenas fummus.

j. $3££2»m

l N. J.MEMBRUMPRIMUM.

ARTICULUS PRIMUS.SUS O: M: eximtam fui noti-eism, bominum mentihns»quo hi ad fui contemplatio-nem excitats, ex accuratio-ri benefkiorum fuorom pen-

fitatione fe fujjnmum & verumDeomcf-fe, verumque fui cukum in arrore &ti*more (iaccro canfiftere , addifcerentjsodelebiii prorfus ftilo pcr naturam im-prefiit, Teftantur hoc abuude fsric»vehementes ifti confiientia motdii»ob adonfll* horrenda quzdam fa-cinora, sn hominibus etkm nulla legecbligatist «jujus vires pmtajfunt ingen-tilibus, ut non folutn obtineant virn !e*gis, honeftorum & turpium*di&antis, fed & clar£ monftrent eorumcordibuSjnaturaliter in^criptum, DEummalorum vindicem «xiftere.. Pra:iercafceroines tartem animallbus ncn pr*fta-

2rcnt, fi quod potiffimum cft igßorareitfilla qusppc in nulla alia re adeo eon~fpirare ccrnimus, quam in eo ut laudem& vcnercntur Dcum. Hujus autem no-titiac dufta cum cousque pervcncrint,ut unum Summum &petcntifi_imumNu-men dariftatuant,eosadcultumaliquem,cx amore illo crga Deum , Matoraliterpropendere ncmo fanus, crcdo, inficiasi-bit. Ex natura vcrode unius veri Deiexiftentii & cultu cenvifti, quod tamentot fibifinxerint Deos, fecit , infuffici-cntia rationis corruptaead plcnecompre-hcndendum Summum hoc & invifibiicNumcnj Jdcoquc faifis pracjudiciis &cxcis imaginationibus immcrfa hoc velilJud obje&um 24^riit k?r kvji &(pi.Au

3ftibdam coleudi vcrum Dffum fion twvenirent, in diarum rerum eultu , pcrqu»s maximis eos cumulare beneficiijDcoplacuit, convenicntiflime & piifli-»ne eundem coli putarunt i Unde infi-gnis mox Deorum ortus eft numeruf.Sfd proh dolor magis dolendumeft,quodctiam proprius Dci populus tam ex lu«minc naturje quamgratiar plus fatis gna«rus unum veium Deum adorandum eflfe,ad omnium fcrc gentium jdola invocan.da fc dccipi pafT s fit. Inter qu* etiatnfuit DiDWI ?d?D Regina cseli % dc qua|am brevitcr diflerereinanimum indux»,Memor autem iftius Afabam, drdi/ts-tio, fitienti* fupremus e(i gradut & hu«jus Rabb. nTPV >b_3 tiW\ "YlO 3^3

ftrtptumfine crdine (fmetbodo, agtr fi-ne culturd eft. Ita bono cum Dco pro-cedere decrevi t Ur primd breviter e«numeratis atque rejeftis finiflfe jjdican-tium opin;onibuj,vera fcntentia desega»tur ac probetur: dcin varius hujusflbcultus apud varias gcntcs rccenfeatur:dcniquc quali Sacrificio hoc Idolum ffle-mcllae Ifraelitica; honorauut paucis in«quiratur. A i ART;

4ART: SECUND.

DE DWn ; primein vocis D^D\y etymologiam iuqui-ram, qua: origuiem fuamjuxtaquesdamrepetit ab Hcbr &'&ibi,iilic, & D^DD aqva, Alii \!_r originetntjahcre cxiftunant a ftHMJ Jiupuit,obfiu»fuit cum coojun&o Q\£), qui/f ftupendomodo aquae iilic detineantur, Pifcator5 DD^/ miratus\ eft , />r_« admirationefiufuit, Dsrivat; quod propter infignemvaftitatcm hujus corpo.jj,ex admiratione, in ftuporenl rapiantur,CI» Opitius cum accurar»oribu.J Philol!Arab. Scbamma ve! Schammava alftU fttit,fuferne texit huius Rad: efife dicunt, at-que D*DU/ fign.' eorptts aitum , fhpernitegens, (upereminens , jn foeeie coelumlIdquere&efatisjarnde voccj*Ds>D, Incu-jus originatione tradenda JY^XN fe N^nw D\DCnn M» Omnes digtti fapi-entum funt &qualcs. B; Oo

5fteitfVtl mutauotis ni» N&tranfp»fJtio-ne fitcramm 4"]?nD 'tiot ambulatio^jtbbAftron: motmplaneterum, c\cc\k\z\v > fiqui-dem commode per opus feu effetftum ali-quodca?li,exfingularimoiu.concurfu & \\\*fluxu planerarum, magnam inhacinferi-ora vim obtincntium, proveniens, trans»ferrtputet. Abhifcediffentiuntß:D.*Kim-chi, D. Hulfemannus, Pagnl Ar, Mont!Junius & nonnulM alii ab inuficat»t\ph derivanres: unde natum rON^D,optts , ars, artificittm , meton: opes, fa-cuitates, juxtaeos n Confir. proTDN^Ddeficiente N rc^D hsberet: dcfendunchanc derivati-oncm quoconfidentius n DexponcreipiTs iiceatper opttt&machinamtceii, Verum cur in Solo Jeremia , inunica hae voce toties litera Nde.ficeret,qvum S^DN^D in fign, operis, vk.bus piasqnarn quadraginta cum N adhibea»tur, F. S: Jarchi, Dsodatus & Vatablusredius ut puto ad. R: *pQ regnavii, Rexfuit, referunt, nihiiominus tamen iacxpofitione erraar: ille etenim ftellamaiiquam magnam in ccelis pra: ccereriscoafpjcuam, hi Sclem, denotare exifti-

A 3 mmi

6i?na»r. Quos fcre fequitur Pifcator, A»lia autemmcnjeftKircheri, isnotiflimamillam & Judzis ac gcntilibus tmxirne cul-tara conftcllationem, Ptejadum fc; autVcrgifiafum, quam uomine jy^p mo&tenire putar, nomine n b cultam cradit:ticc longe a veritate abcrrarct, fi taber-tiacula feu tentoria, in quibus virginescorollis revmifta: & finguls fingulis infpatiis fedentcs in honorcm Vcneris, cu-picntibus fui copiam feccrc, per a bex-plicarec ceufaciuntStrabo, HerodjSeld:& Pheift? Aliquilnrerprecum de JunonejVenere & Afrorum Coeiefti accipiunt.iUii volunt hoc nominc vcl lunam unacum terra cultam fuifle, vel vocem b*ion effe pure Hebr; nec cum Hebr. lin-gua convenirc, fcd efle nomen Idoii abea gcntc acceptum» quam in facnfican-do huie Idoio Ifrafilitae imitati futir, Cl,Seb: Schmidius rem tanquam incertam Iih mcdio re!inquit,tantum afHrmat eflfecreaturam vci crearuras in coeb , cui vcl

fertilitas temparum anni, quoadfiruges &aSia terrs nafcentiaabldololatris.sdferipta _fuerint}& (ub formSmulieriscul~

tum

7fum hec fdolum,unde & terminatio &fuffixa fint foeminina.

ART: TERT:

OPtimfc rem acu tetigerunt Maldona-tus, Sandius, Lorinus, R. Abarb. Klo-tzias, Ritterhufius, Frifemuth, Rivetus,C; Oieterichus, Pkciffcrus cum multitaliis, qui fo natales fuas dcbcrc aflcruntR "j^D unde foem: nD^D Regina Conftr:rD/D & interpretantur pcr tunam ,quae certe prac aliis fideribus nomen Re-gina: merita eft; quandoquidem in ex-panfo cceli in fuo ornatu Sc Majeftateinftar Reginae incedat, vicarias abfcntismariti fui Solis partes in illuminanditerri fubeat, revolutione ful Mcnfes,ficut Sol annos, faciat, folaque no&ur-nas tenebrat ( quod non poteft infinitaillafteilarummultitudo) diffipetjquapro-pter ctiam inScripturi S. nX\l fbwDEbin dominium m&u creata dicitur, Sc abAriftotele Solis amula noßuqug decus appel-UtUfo

A 4 ARTi

8ART. QVARTUS.

X^lhil igitur obftst, quin luna, 2^ t?»-*" JjAjßji tciiVtifutiV , Xfft ff)V fifjo>>*.'//

9xoris feu Regin* foiis? qvum htc fimu?cum fole ad generationem rrrum mul-tarum conducat, & ut vitafis calor ajbea tanquam viro,ita humor ab hac tan-quam foemina proveniat. Qbjiciun^adverfarii Te nDn (/»/) effe fcem: HY(/«»*) vcro mafc: generis; atque prat-icrca provocant ad autoriratcm B\ce\hBiixtorfii, qucm a R; *pH& hanc vacejodcrivareaffirmant. Att faac nihil fiuicaflertioni derogant » qvum juxra reponc-re qucam I&DW quod etiam fiotem fign:cfTe maifc: & T\y£? iun&m foem; prarterhaec pr*fentcm fuperftitioncm non apudHcbr: fcd gcntcs, quibus Soi Deus, lu-rsa vcro Dca eft, naram. Quodadau&ori-fatem Buxr: attinet, refpondeo menul*iibi in fcriptis cjus repcrdfe, übi cx pro-fefib dicat, Rad: "\&b T» 0 origincmdare, fed tantum Lsct: Benev: iiberumrelinquere judicium an ad Rad; lp& vel"pD reducere vdit»

APvT: QVINTUS.PRatter hacc qua° jsm di&a fnnt, clarefatis cx ipfo textuconcludere licet, eos

10|unam hic indigitaffe, Dicit quippe Pro«pheta(s)cos confeciffe D*O"D, i.t.pla-tentat arte (f turk non vulgari paratas;4[uas S, Cryfofthomus mmwt Olympi-"dorut jre/xjwotS tupeditu (i. e. placentasautpanes i raelle triticique purieris /i-----mila confe&as,cujUsmodi EthnicosinNec-mcniarum feftis JLuna: facraffe, Hero-dotus & Lucianus fcribunt) fuiffc fcn-tiunr. Et facnficaffe Regina: coeli atque-iibaffe ei libamina, hircos procul du-bio & boves cornutoi ad imirationemlunae primo nafcentis t juvencos, agno«aliaque animalia juniora, qua: cum iuklibansinibus gentilcs Lunac immolabant;quia hacc facrificta fymbolica, eam z-quiori animo accipere putarcrx; (D)Quod in Civitatis plateis focos acccndc-rint Ifra£litar, & filii cum Parentibu» U-gnaj collcgcrint, hoc moris Ethnici inMoviluniis ufitatiftudio fecerunr, quos,cum Ncomenias cclebrarent, in plateisantc domos fuas sn^xawes feftos & lu-ftralcs igncs acccndcre folitos fuiffe cxhiftoriis conftat. (3) Ex hifce Propfae-t« vcrbis Faciemui qmdcunque prodie»

rit

11pi ex ore noftro , adolendo Regtn

12jtfSP:C: cultus negleflum omnem mi-feriam fibi accidiffe, f

13fie D: 01 MJ quem mcnte fua plene eom-prehendere neqnirent, non foHiciti,ciametiam lunac imperium in omnia vitajcommoda dekgarum, non ftnc admira-tione fufpiccrent: Divinitatcm itaquefenfu mecientes, hanc folam pro Dea ,h3nc pro tcncbrarum & noftium, an-norumque viciiTitudinis ( fiquidem mo-tu fofis ignorato , juxta hujus curfunatcmpor3 dividere cog?reurur) Sc tempe«rftatum omniomque bonorum, dsfpenfa-trice, sgnofcebant, Apud quas verogentes cuitus luaarii primum v:gueiit,non convenit inter Eruditos , nec cftnnSWDD DW| WD IHN unus ex ur-be (f duo ex fmilia ut ajunt Rab: quieandem tueantur fcntentiam. AltiAfrissnonnulli Phconic.bus, Grarcis, Syrls, herabibus, SveoGothis, Bjfoyloniis, Chal-daris ,/Egyptii3 ? primas partes vendicant.Major tamen pars Eruditorum, quibus& cgo affentior, /Egypriis, C hddais &SvcoGothis pratrogativam tnhuit, ProJ&gffptm kquentia pugnare videntur ar-gumenta. (^j) Ghwnus^ cui mox poftDiluvium d^gyptuS fone ccffit-, eb deri.

fnoß

14ftim Patrcm Noachum, benediflionejopibus & rtligione patcrna exjtus,aPa"rente & fratribus in^Egyptum fecedcns,primo cam excoluit, relicloque cultudivino, ccelcftia omnium primafufpicc-re &adorare, Soiuque & lunae cultuminftituere(in horumenim vencrationemfemper proclivc erat genus humanumj& qui a veroDcodeficiebantjharcprimumfibi Numina anicro propenfifiimo adfci-fcebant) procul dubio exorfus eft, (3) Plu*sima: genteshinc fuam religioiiem acce-peruntj Chaldari enim, Pcrfae, Arabes,Phccniccs, Syri, Babylonii, Gratci alix-cuc r.rronci ./Egyptiorum fama & fels»citste, quam indcfeffo & antieuo fuoDcorum cultu, facrificiis, aiiisque riti-bus fe acccpiffe }a

15& Mofen in omni fapientia vEgyptiorum

; cruditum fuiffe S;3criprura afferit, (3)Omnes Eruditi, qui modo Philologo-rum & Hiftoricorum coetum vifltarunt,lc facra oracuU multoties, *h Orienteomnem rcligionem & fuperftitionem indivcrfas mundi plagas manaffe,affirmanr.Jam vcro extra controverfiam eft, iniEgypto praj aliii Orientis rcgionibus,pcrpctuo ccelum effe ferenum, & plu-vias rariflimas; qua> igirur Regio, Ido-ioiotriae invenienda: & colendar, aptiorhac cffe potuit, übi Sacerdotibus in a-prico itrc pcrno&are licuit, 8c motusaitrorum obfervare, atque ex horum a-fpeelibus fertilitatem anni aliaque plurt-mabona, vulgusad indcfeffum cultumDcorum permovcntia, polhceri. (1)Pra_;tcrca Codex facer, plunmisin 'ocis,difcrte abominationis j£gyptia«ememi«nit, quia nemp£ .dSgyptus origo fuit &principium omnis fuperftitioms, fimul-queab kac in multas alias regtones culto.Idolorum deduclus fit. (n)Hoc infu-per teftantur antiquiffimi quique fcri-ftorc«; £x quibus omnibuj adducam

tan

16tantuM Lucianum in fibr. de D, S. Sediffcrentem. Utf/rei jxh w avS-ptfiTruv ,tSv i]fiHg lcfitv) AtyhifJtM &iZv ts tvveitfv

K&f tiafit, 'cktraSrrjA , K_tf4 "npivett , j^im.n,tics primo oracula fatm &tatimenias crpifte , prirr.os etittm , aras,ftmul.im0 deiubra aftrisJUtwfe fcribif»

ART» SECUND:% B igirur excrdiar» Appillata*»eft apud eos ur plurimum Isis , quodnomen Pfutarch: Gr&cum tfe &'a fcientiadi>Httrn putaf. Diod. Sic, ait fgnare aneiquamfe: ab teterni & antiqtta \ Aliisquoquc //& Pbaria, Domina, Regina t ln>i/ißa , Vißrix, Iriumpbalis^ Myrionyms,lintgera. Sacraejus percgerunt foeminar,qusiemctiavare&dccem noftibus a ma-ritii feparare; cum aiias fine pi-aculorem divinam facere nequirent, rcue-banrur. Prsftcrea etiam tmpur* foemi-

nse

17hac, in honorcm lfidis corpora fua pro-ftituentcs, Dcamfuam lucri ftupro com-parari $ id (d cjus tcmplo confecrando,participtm feccrunt, /Bdes, fibi facras,multas habuic; itero columnas, monu-mcnta, atque cippos in fui honorem e-retftos. Semcl quotannts, in Urbibuscelcbrieribus convehicntei, fefia in ho«horem Ifidis celcbrabant. Prseter cartc-ra facrificia , Ifiei quoque immelaban-tur bovcs, quia cornibus fuis lunae cor-nicuSatae fpcciem rcferimtj tamcn^"foeminas ei immolare nen iicet, tiam ifidis fi-'mtdicbrum mnliebre esl, lubu/is preditum cor*hibue; Hcrodotus. Ut eonftet ifidcm can-dem eurn luna effe, eu paucis earumconvenicntiam, Foemineo habitu pin-gitur Ifis, quia Luna fcemina feu uxorSolis vcl Ofiridis eft, cum fifciolis va-niieoloris, quse varios Lun* afpciftus no-tant, & corona radiata, figno, vel lunaecorniculatacj vc! lucis lunaris & propria:& a SoSa: acceptc, vd fandiitatii & Di-vinitatis, fub qua* funt cornua duo, lu-six illuminatiohes falcatai indicantia*fcolcr autem fufcus corojiam & m«

» gr*

18grac veftci,vel occukationes & obumbri^tiones defignant, vel quod radii luna-res non ex fe exfiftant, fed aliene Solisluminc egeant.

ART: TERT:

REliftis Phceniices vifitabtf,Illi Lunarn infignicrunt nomine A-itartes: quod originem fu«m dcbct vtlSyriacho Afiarutbi hifcc maximam foe-ncrantur Jueem verba prelata i Mor I-faac Syro in cjus Ccfhnographia: Jftarutbcil Sidud de feptem crrantibut , qud etiam voca-turgenetrix ivl ohftetrix, eo qtiod ipfa velktAiattr ftt ontrJnm rernm, omnium pnduclriX,omnittm quah> rnitr.do funt rattrix (S confervatrix.vel Hebtrn^N lucrn, quod fc: h*cDcaprar aliis maxim£ cuka fit in iucis, Scquidem piurimis in Iceii tam in Syria«juam Europa, unde & piuraiitate loco-rum nomen pluralc fit nscfta * autorcSeldene. Vocem n^J^ omnino,- prarterfignificationem luci aliasque plurimas,etiasn dencra^-e Aftarten vel Aftartcs fi-mulachra, patct & ex i. Reg; ig: 19. übidc Propheu» fcul(Sol»)& niWN (luns)

IUV1UV

19s|ttos,*d Eliam,in montem Carmel,feconferre non permifit lefabel, &exjudov. ij. Cap, %; 7. 1 Sam. 7: 4. fi ha:c loc*parallcla accurate exammcntur. Ean-dem vero cum Luna efle apparct, tumex Tcfiimoniis Ldciarii Samos? in libr:dc Dca Syria, tfi 5 *W «^» *©" «

20nifi me paululum detinerent Afri, eartiig^pjaw.e.CceLßSTEMvocantej.CeudocentPhilaftrius Hsref: 15: Ali* ktrefis esl i» ju-d*u, qu* Reginam, qtum & farttinam cceli nttn-cttpsnt, quam & (Idiornate fc:fuo) Caele*ftem votant in A/rtca, Et Tertulianus iuApoiogect Unicuique previneia (f civttatifuus esl Deiu , ut Syrie Aftartes , ut Jrabi*Dy[ares , ut Noriei Belenut , nt Afric* Cateft».Cui alias qiioque nomine CcelciiisYirginis & pluviarum pollicitatricis ve-nit. Nomen Cceieftis, Lonae indidiffecos puto, vel i loco, Ccelo fc: cbi fplen-dct, Gentiles cnim Coeium palatiumDcorum effe credcbant, & omtie quodin Coelo -videbant, Deum cffe putarunt»Vel a mirabiii ejus in hacc infcrioraeffi-cacia, cx diutina quippc & accurata ob-f«rvationc arfimadverterunt, eam lumi-ne fuo tcnebras peiiere , fuo tcpore &fsiutari humore fata & rcs siias Salis ae-fia combufias refociilara, fluxum ctiam& refluxum nurisa Lvrna: poteftate dcpen-derc.Jam Arabes luftrabo,qui/o/w pro Dikbabent , Dionyfttm t/S Uraniam, Ac DiOnyfumqttidem Urotaltf Uraniam vero Alilat appcttant.

dices-3

21«Hoente Herodoto m Thaiia,EJ facccntu-riaturquoq;ArabsAbenfibaUftemon!,quific infit: Serviebant antiquit inter alios falfosDeos , etiam uni quam. Alilath vocabant ,(fajebant iUam. lunam cfie, appcUabant autemeamAlilatb, eo quod ip(aDominafij tf Regina noßis.Ha:c vox five ab Arab: Alilath nox, velHebr: n^b nox, vel JV'W> noiftis QetuDeave,ve\ ab Nil^N N^N Numen Numi-ntem deducatur, pennde erit, Varia lu-nae obrulerefacrificia, in. folennibus die»bus in honorem ejus in.d.i

22£ffectu,ftl irapofucre; Cujusmodi funt,funo, Lucina, Venus, niana, Heease , i-tcm Soror , Uxor & Regina Solis, Quqrefpcdu Luna , quo vero Diana & He-catc naminata fit, cgregi£ monftratPru»dcntius Libw; i. contra Symm: Quos vcr-fus adducere non pigcbit.

Yerquefifas eadem variart figuras.penique cum Luna efix fubluftri fflendet amitfu,Cum/uccintja jacit calamos , Latonia Virge efi.Cum fubnixafedet felio, Piutqnia Cenjunx,Imperitat turik {$ diSfae juraMcqara.

Lunae&Soli primus atdes confecravit,T. Ta^ius Sabinorum Rex, & Noitilucsiiomine cuha eft in colle Palatino, A-pud Grzjcos quoque Solenni rehgion*?scmpla ei atdifkata funt, Sc Taurus vi-

datus. Plura de cjus feft.is, yidti-snis& Tcmplis, tamapud Romanos,quamGrscos, adducere fppcrfedso. Cum dcjfiis fatis agam in fuis fcriptis Hiftorici ScPofitai, qua confulasLed: Ben: fi. placet,

ARTICULUS S.EXTUS,;lAmadnoftros Msjorcs, Svecos fc. &'f-Fennos rne confcto, Hos Aatiquiffi-

mos

23mos efie populos, aigumentis firmiffimitprobavcre.Doft: P: OJ»m Epifc, Vi-burgcnfis in fuofibro dcPrifcorum Sveo-Gothorum Ecclcfia: D; Rudbeck. in fuaAtlanticiJ GencrosJ D, M. ©flUctlfTol»PC in dcfcr: Svcciar, Qvae hic ob brcv>tatem operis repctere non poffum, fcdBJ L.ad eos mitto. Quod autcmSolcmatque Lunam coluerint noftri majores,non mirumcft. Afpecftu cnim &collo»quio Suprcmi numinis privaci , cx men«tii imbeciUitatCjin admirationerahorumproiapfi funt; cum harc interdum fefeoccultarc, interdum manifcftare, fe inhorum abfentia plurima pati mala, ha:cJucU, ealoris, rcrumque muinrum, advitara, cmn hominunijtumanimanfium,,tuendam neccffariarum, fontes effc, dc-prehenderenr. Primum de Svecis. Ti-t-uli hujus honorarii hic plurimi erauc,& quidcm prarcipui SftdtlC/g^fle/ SKamta/ dpcntc/ item Jsim*tttClcnrf ©rotttttng ficuci terra appeliata3o«fcCWs 2>l*otfntttg. Nec non @0«----lctt£ ftxiffl* cttev grifla. «dhuc $vc&£)§Q- Oiss Sacros & fcfta eidicaruntplu-

-8 4 , riraa

24rima,pr*cipuumq; erat,feftu illudmignu& commune,in honorem Solis, Lunar,Terracque, in plenilunio celebratum,, Un-de & mults rats funt, Junammajori ho-nore madatam fuiffe, quam Solem autTerram, fiqnidem plenilunia tam accu»rate &fo'ennitcr obfervabann Convirvia fplendida & magnifica in memoriamannorum 19, quibusparaetis, fo! & Lu-na, quors;m honoribus iftaec omni«confccrata fucrunt, ad cadem Noviiunia& Plenilunia revertebamur, ccntinuis19 diebujj initiu, a primo fcfti Juliidic, fifto , frequcntarunto

Prjgtcrea muftum quoque temporiiludis ceiebrandis impcnderunr, & con-tinuis 19 diebus noftibusque menfaslau-tis cibisonuftas,reliquerunr,,pcrfyafi, &Sole , Lunaj TerrAque , iterum eis ü-bcrem annonam & provcntum omniumrcrum redditum iri f toto ifto revolutio-ms cycfi tempore, Intcr yictinias,quarum infigncm habuere numerum ,prarcipuse crant viffima: humanse, Ho~mines autem immoiandos, prinium, uttcrrac gratificarcntur,putcoSacfo immer»

25pofieain honorem Lunse i*n luco

facro fufpcndcbant J tandem quo hocfaerifkiumeuamSoiiacceptum fieret, j-gnecrcmabant»FENNOs quoque Lunamcoluiffe certum efh Operae prerium eritallegare Tcftim' M: Mich, Agricolae E-pifc: Wiburg: quodnobis tradidit DJ ?z

in citato libro; Is in prarfationefua ad PfaltJ David; Fennorum Deorum& Dcarur» nomina & officia rythmiceenumerans h*c quoque fubjungir»

«paUMttnmnogpaljo mttttta/Mwtif Gannot/ ZabM! Stuniiaot/

eiWta/Cjuod fic Steticc exponit, Djiaft meratyrfte* oc| 9ftlna/Sftefc @oten £>en ffeera -§im\tfotta.

Libentcr adhuc enumerarem, quomo-do apud Saraccnos, Gallos, Germanos,iPcrfasjAmericanos&aliasomncsnationcspcr univcrfum orbcm, divinus honorlunar tributus fuerir, Cuna vero tempo-ris brevitas id prohibeat, & omnis "pHNDNfi^ Proltxitas molefta fir, ea omitto»

MEM«

26

MEMBRUM TERTIUMARTICULUS PRIMUS.

JUxtainftituti rationem, brcvitcr quo*que, qualifacrificio, hanc ReginamCcefi, Ifraditar honorarint, explanabo.Jfraclitas voto fe obftrinxille, ad harccelibaminaoffercnda,exinde pTobari poteft,quod dicant fe huic fuffire vdle & libare fi-bamenta,ne ultraOmni bonorum sfflu-entil careant, ae fame Sc gladio cenfa-wiantur, fed ut, ficut antea, fibi bencfit,Ncc obftat phrafis Biblica r"~!U.'j;2 TWJ?Vfyp N!0 "WN &rW Faaendofaciemus emne verbum, que-d exivit exere ncftro^ quin haec affenio firmo ftettalos cum non qucrneunque fcrmonem,ut {aiias foler, fcd vota prelata de facien-dis facrificiis in honorem ftegina: Cceli,deaotct; ac hunc qaidem jfenfum hieomnino amplecftendum effe fvadeat v;ac.übi ha:e phrafis cxplicatur, D.uplicismcminit Prophfta facrificii, aridt nimi-rum & liquidi, AridHm defcribicurprii*

27mo vocabulo "MOpb ad adolendum veffuffiendum quoda Rad,"yi£p adol*vit,fiuf*fivtt , fiujfitum _/£«>,Leighius faenfitavit

£_* quafi odtrem gratum Deo exhibuit , in fu»■mum aut vapores refo/vit odoramenta. Ma-tffria fuffitus procui dubio crant thu»variaque aromata , qu« incenderunt \x%grato hoc odoramcnto fdolum fuumpla-carent. Deindc nomme D^ID, quapvox in tota S.Sc, no,n nifi bis apud huncProphetam ocurrit, Aliqui id originemfuam trahcre exiftimanrk Rab:iTD incendit,actendit, aduffit, atquc fic D"Op SWS&adfaciendum accenfienes y vel ad faeien,-dum Colijridas, quat panes ad igncm tor-rcfadi fant, vertunt. Plcrique ab Llcbr;fID aftdvit , paravit, prsp*ravit; quodparabiles fint, vcl quod figura iitias ftel-iac in cujus honorem offerebantur iliissjmprimeretur. Ncc dcfunr,quia {YDDca-ftro, quod idem cura f©fe effe putant,& a mulicribus cukum, deducunt, Non-nuili a Rab: f\p t intendit, intentus.fuit.Jiudio velftudiofe (f data opera aliquidegit t dcrivant; (suia illis confiaeudis

maxU

28piaximopere & certatim quafi effent ift*tenti & defixi, vel omnes fuas cogitati-ones unice eo rcfcrrcnt, & plane an«xii eflfent, quomcdo harc bcne confice-rent & ordinarent, Dc hujui vocis in«terpretationc non mlnus intcr fe digla-dimturdodi,quam de vocis riD^D. RabjSal: Jarchi, cui fuffragatur Hugo Groti-us, his placentis cffigtem magnac cujus-dam ftcliz, quam & Rcgiuam Coeli di-xcrint, fuiffe impreffam, rcfcrt. Fran:junius liba qusedam i>t]v7;ei(cii certasfor-exprcffas habentia, pro rationc Idolo-rum , quibus erant offcrenda, appeliat.Forfterus & Avenarius pecuiiarem radi-ecm fuiffc dicunt. Oiympiodorus Uefi-p.cLix, qua; vox in gencre notat Omneidquod coquitur , in Specie vero certumejuoddam p/acenta genus ut vuk fcapuia,vocat, Cryfoftomus & Tremellius perttivam vcrtunt, quas Suidas "zsKaniflta.Txhct~\a rf/j{ 'r.i^a, k& /sSt

29tilientes, intelligunt. Seb: Schmidii f«-re ca eft fcnrentia,quofi vox D^ID no»fit pure Hebr. (ed aflumta ab iis gen-tibus, undc iftc cuhus acceptus fit & Ju«daeisi Placentas, ex farina & aqua fub-aftas, quinimooleo & vino commixtas,piftas & cffigiatas, in Lunac honorcmobiatasj (forte etiam peculiaris formafc& fpCciei, atque in folo hoc cultu Jiolo»Jatrico ufitatas, pecuharc fiquidem no*men fortiti fint) pcr b omnino indigi»tari cx ipfo tcxu probari potcft. Dbi harcdccurrunt DW T\WVb jxta JYN^ de-ffuni maflfam (vcl ut alii fubigunt , con-iundunt, confpsrgunt, faftam, confferft-enem. Quidam adipem q, d, mulicreipiufunt farmam optimainj quac adepifrumenti dicitur Deut. %%\ 13. Pf.gi: 17, )ad faciendum plaeentas. Prarterea nihilobftat quin hoc dicerc poffim, cumGrxci quoque placentas hujusmodi eflfi-giatas lunx facrificarim, quac exinde2sA^

30ART; SECUND.

ALt«rum Sacrificium crat liquidum &venit nomine "p% libaminU , quoctoritur & Rad. "p$ Fudit, effudtt, pirfa-dit liquore aliqu'9, Übavit, ohtultt Deo IUquidz, aquam, vinum, oieum: applica-tur in Scriptura ut plurimum effufioiiilibaminum in Sacrificiis judxoruin, LXXvcrtunt o-ncv&i, quod juxta Svidam eft«W. «K^t/ir^ sV< 7t/j,if vtni effufio i%bonarem Deorum. 8. Dcxft, Lutherus

Quid autem Ssbarint extcxtu non conftat, probabile tarnen efteos libafte *]C3 fn vikitm hbaminis , ficappellasit Hebrxiomne vinum quod ido-lolatrix infervit: & oleum, eum hsc ,tasn in facnficiis Mofaicis Dco vero ob-latis, quam gentilium', ufurpata fint.sic ewcn vfimo *ivi witrtvi Utivbtia pilo capitis, tu^ad ungues fedum, ut a-funtßabb: fcu ad finem hujus opellx perDivinam grathfft perveiii. Quod fision fint limato adeo &. florido ftylo ut©portuif eisborata, facile veniam dabil]L.B, fi rnodo brCTitatCDi tcaiporis rcpu*

tavcrti

31eaveris. Beni itaque, exilem hune labe»rcm confule, nec, ficuti peflimus moseftfeculi, malevoio dcnce carpe, quodhic non nova aliqua & prorfus antea i-goota apparcant j id quippenec praefta-re valent Viri Eruditifiimi, rauko minucego,cum nibitjam dittstur,qu*dnon diflu/itpritu:fcd potius Deo fupremo, caeli terraequeCreatorigratiasdevotas age, qucdexim-menfa fua gratia & mifcricordia, nos „hifcc errorum ttnebris pulfis, vcrbofuofalvifico illuminarit, & indcfcfffcprecum

Thura liba , ut ad feculi finem hac tgratia nobis frui

liceat,

tlartf) ctylarov y/Atit i» tS? kh.tj^tlet

DedicationChapterAuthorAdvertisementsIllustrationsUntitledUntitledUntitled

Tables