JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte...

36
JANUARY 2016 1 www.mizoramsynod.org

Transcript of JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte...

Page 1: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 1

www.mizoramsynod.org

Page 2: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 2

www.mizoramsynod.org

Kum 22-na January 2016 Bu 256-naEditorUpa C. LalbiaktluangaManaging EditorRev. Dr. C. Chawnghmingliana

Joint EditorsLalremmawiaUpa B. LalhmunlianaJohn LalhruaitluangaUpa Dr. C. VanlalhruaiaCirculation ManagerLalfakzuala

K R I S T I A NN A U P A N G

A man pe duh leh a bu la duhchuan Circulation Managerhriattir tur a ni.Kum khat lak man – Rs. 50.

Synod OfficeMission Veng, Aizawl – 796 001Phone – 0389-2324590e-mail:[email protected]

Kristian Naupanga thu chhuahte hi Editor ngaih dan a ni vek kher lo.

A chhunga thu awmte Phek1. Editorial ................... 12. Santa Claus Team-ah ka tel ve a ................... 23. Pathian kohna ................... 54. Giza – Pyramid ropui ................... 105. Ropuina dik hretu – Ankhwari-a ................... 136. Tleirawlte leh Mobile Phone ................... 187. Bible Version chi hrang hrangte ................... 218. Siamtei leh Nautei thawnthu ................... 239. Hriatzauna huang ................... 25

10. Crossword ................... 27 11. Chei rawh le ................... 2812. Bible Milem ................... 29

13. Ka hmuh ang hmu thei rawh ................Inside cover

Page 3: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 3

www.mizoramsynod.org

BEISEINA

Mihring nuna hlu tak chu beiseina hi a ni. Miin beiseinaan neih tawh loh chuan anmahni tan leh mi dangte tan mihlauhawm an ni thei. Intihlumte hi mi beidawng, eng mah beiseinei tawh lote an ni \hin. Hma lam kan thlir a, thil eng emaw lothleng dawnin kan hria a, kan hlau va, inhumhimna kan zawng\hin.

Engah mah beidawng suh. Pathian i rina, i harsatnaPathian hnena i tluk luhpui phawt chuan thil \ha lo lo thlengtura i rin kha a \ha zawngin Pathianin a chhem kiang daih thei.Ruah a lo sur dawn a, chhum dum chhah tak a rawn inzial tuptup a, khawpui a lo ri dur dur a; mahse, lo thleng lovin khawiahemaw a relhru bo leh daih ang hian, Pathianin lungngaihnachhum dum lo kal tur nia i hriat kha ni eng mawi takah a chantirthei tih hria ang che.

“Keini ve hi zawng, kei ve hi zawng, kan nau ve hi zawng,ka nu leh ka pa ve hi zawng!” ti miah suh. Pathianin engkim aher danglam thei tih hriain beiseina nung nen hma lam pan zelang che.

Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata,Pathian lam hawia, beiseina nen an \awng\ai tlat chuanPathianin a ngaihna a hria. Pathian malsawmna a chunga a lothlen phawt chuan mi awhawm a ni thei. Lehkha thiam lo zawkinlehkha thiam zawkte hi an thuhnuaiah an dah tlat thei. Chuchu Lalpa a\angin tih theih a ni. Chutiang chabi, thil \ha herhhawn theihna chu beisei chunga \awng\ainaah a awm reng asin.Beidawng suh la, beisei zawk rawh.

Editor kam chhuak

Page 4: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 4

www.mizoramsynod.org

SANTA CLAUS TEAM-AHKA TEL VE A

– Rev. K. LalchhuanawmaATC

vel) min pe a, “Dawrah sawnva lut la, a mamawh tur nia ihriat thil va lei la, pawnahhian ka lo nghak ang che,” ati a. Dawrah chuan ka lut taa. Mipa naupang kum 8-aupa chauh ka ni a, ka nurualin bazar-ah ka kal fo va;mahse, mi dang tan eng mahka la leisak ngai lo, keimahinthil eng mah ka la lei ngaibawk si lo.

Dawr chhungah chuanmi an tam em em mai a. Engthil nge ka lei ang a, tu tannge ka lei ang aw, tiin kainngaihtuah a. Ka chhungte,ka thiante, kan thenawmaawmte, sikula ka \hiante leh

Philippi 1:27

Ka pi hian thil engkim min hrilh \hin a, naupang te,kum riat mi chauh ka la nih laia thil thleng kha ka la hre reng\hin. Ni khat chu ka u hian thil rapthlak tak mai min hrilh a,chu chu, “Santa Claus a awm tak tak lo, mi mawl ber pawhina awm lo tih an hria,” tih hi a ni. A rang thei ang berin ka pizawt fiah turin ka kal ta vang vang a.

Ka pi chuan dawt minhrilh lo vang tih ka hria a, thudik tak chauh min hrilh \hinavangin ka pi zawt turin kakal a ni. Ka pi chuan a chhangur thar hi min lo pe a, ka pichhang ei chung chuan thudik tak, “Santa Claus hi aawm nge awm lo?” tih chuhre turin zawhna chu ka zawtta a. Ka pi chuan ka rin danloh deuh maiin min chhangta a. “‘Santa Claus a awm lo,’an ti a maw? Awih reng rengsuh. Lo kal rawh, i jacket khaha la, ka lo hmuhtir ang che,”tiin bazar lamah min kaichhuak ta a. Dawr lian takkawtah kan ding a, ka pichuan dollar 10 (Rs. 600 hu

Page 5: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 5

www.mizoramsynod.org

Sunday School-a kan pawlhozawng zawng te kangaihtuah a. Chutih lai takchuan sikula ka bula \hu \hinpakhat ka ngaihtuah chhuakta a. A hming chu BobbieDecker-a a ni a, a balin a \awp\hin hle a, a sam te chu a thurhle \hin. Ka bulah a \hu \hina, kawrlum hak tur a nei ngailo, chu vang chuan chhunchawlhah pawh pawnah ainfiam ve ngai lo. A nu chuanzirtirtute hnenah Bobbie-achu a hritlang a ni tiin a hrilh\hin a; mahse, naupangzawng zawng chuan – ahritlang lo va, kawrlum a neilo zawk a ni tih chu kan hrevek tho!

Bobbie-a tan chuankawrlum leisak ngei chu katum ta a. Jacket sen, a lukhumpawh nei chu a nalh ka tiin alum \hat hmel ka ti a, Bobbie-a pawhin a duh ngeiin karing. Jacket chu ka la a,pawisa chu ka va pe a, dawrnghaktu fel tak chuan, “Midang present tur em ni?” tiinmin lo zawt a, min funsak a,hlim takin dawr a\ang chuanka chhuak ta a. Inah chuanka pi nen chuan present chukan tuam ta a, a kawmah

chuan, ‘Bobbie-a tan…fromSanta’ tih kan ziak bawk a.Ka pi chuan, “Santa hian apetu hming thup hi a duh\hin,” a tih avangin kanhming kan ziak ta lo a ni.

Chumi tlai chuan ka pichuan Bobbie-a te in lamahchuan a car-in min tlanpui a,an in kan thlen dawn hnaihchuan hnimbuk phenah kanbiru a, ka pi chuan, “Santa, ipresent tur chu va pe rawhle!” a ti a. Hnimbuk phena\ang chuan phur tak lehzam rilru tak chuan Bobbie-a te kawngkhar lam chu kapan ta a, doorbell vawi hnihka hmet a, rang takin ka pilo awmna thingbuk phenlam chu ka pan leh ta nghala. Ka pi nen kan thlir renglai chuan Bobbie-a chu a lochhuak a, a hawi ruai ruai a,a tana present kan dah chu aen vang vang a, a zuk ban a,a la ta a. Khatih laia Bobbie-ahlim hmel kha tun thlenginka la theihnghilh thei lo.Santa hi a awm ngei a, keinihi a team-ah kan tel a ni. Kapi chuan a lo sawi dik a ni.

A chunga thawnthutawi khi a ziaktu hriat a ni lo.

Page 6: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 6

www.mizoramsynod.org

A ziaktu hre lo mah ila, athawnthu a\ang khian zir turtam tak kan nei a ni. SantaClaus hi a takin hmuh tur aawm lo a; mahse, kan vai hiana team-ah kan tel thei a ni. Midangte kan \anpui hian Santateam-ah kan tel ve reng a loni. Mi dangte \anpui hi LalIsua min zirtir dan a ni a. Kan\hiante, kan veng chhung lehkan classmate-te zingah\anpui ngai an lo awm rengthei a, chung mite \anpuia,an tana thil tih hi Pathian

duh dan a ni a; Krismasahkher lo pawh, eng tik laipawhin mi dangte \anpuitukan ni thei a ni.

Kan \hiante zingah\anpui ngai an awm em aw?Kan veng chhungah te hiansikul kal lo, naupangkhawngaihthlak kan hria em?Anmahni \anpui turin inpeila, kan vai hian kum tluanatan Santa Claus kan lo ni maidawn a ni. Chu chu Isuanaupangte tih dan tur a ni.

Page 7: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 7

www.mizoramsynod.org

PATHIAN KOHNA

1 Kor 1:26-28Mizorama Kristiante hi

Pathianin a koh chhuah leha voh bik niin kan insawi \hina. Chutih mek lai chuankeimah hi Pathian hian minko ve em, engtin nge minkoh, chu kohna chu kachhang em, tih ngaihtuahlem lo kan tam hle awm e.Pathianin a mite a koh dan te,tute nge a kohva, a kohte chueng angin nge a enkawla, ahman zui \hin, tih te hi chhuitham fe a ni. Chung thutechu a kip a kawia chhui hmana ni lo vang a, kan Pathianhian tute nge a kohva, eng titurin nge min kohva, chukohna chu engtin nge kanchhan, tih kan inngaihtuahthar fo a \ul hle mai.

Pathianin tute nge akoh kan tih chuan, a chhannachu – nang leh kei, mi zawngzawng. Lalpan a kohna hrechianga inpekna thuk tak lehropui tak tak nena chhangtuleh martar phah hialte pawh

tam tak an awm tawh a.Chutiangin kan Mizopuingeite zingah pawh Lalpakohna chhangtu mi ropui taktak kan nei tawh a, kan neimek bawk a ni. Ngun takinhan ngaihtuah ila, Pathianina koh chhuahte hi mi inanglo tak tak, mi fel leh \ha taktak te, fel leh \ha a kan ngaihngai lohte pawh an ni a. Miropui leh hausa, mi thiam taktakte a koh laiin mi rethei berleh thiamna nei lem lo pawha ko va, mi chak lehthiltitheite a koh laiin michak lo leh awmnem zawkhmeichia leh rualbanlotepawh a ko va, Lalpa tan anva \angkai em! |henkhat churinglote, Chanchin |hahrilha hmun hla leh pilril taktaka kal chhuakte an nih laiin\henkhat chu hmun hnaideuhvahte, \henkhat chuawmhmuna rawngbawl turakohte, Pastor, Kohhran Upa,zirtirtu, a sawia sawi chi leha ngaithla chite, tha thawhhuna thawk chawt tura a

– Pro. Pastor P.C. VanlalchhuangaZemabawk

Page 8: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 8

www.mizoramsynod.org

kohte, kan sawi seng lo vang.A eng berah hian nge minkoh ve le? Heng mite zingahhian kan tel ve ngei a ni tihkan hre theiin ka ring.

Bible-a Pathianin a kohmi \henkhat kan hmuhtea\ang hian zir chian deuh i’ntum teh ang.

1. Mi rethei leh mawl tête : Lal Isuan a hnung zuitura a koh hmasak ber kanhmuh chu Petera leh aunaupa Andria an ni. Annikha eng mi nge tih kanngaihtuah chuan Galili dilkama sangha mana ei zawngatal ve mai mai, mite ngaihsanloh hna hnuaihnungthawktu, lehkha pawh thiamlem lo an ni. Mahse, Isuan akoh hmasakte an ni tlat. Annipawhin, “Keini zawng kantling ve lo ve, lei leh van Lalber hnung zui tur hian kante lua a ni,” tiin chhuanlaman siam lo. An theih angangin \hahnemngai takin ahnung an zui mai a ni (Mt4:18-20).

2. Mi hausa : Zerikokhuaa Custom Department-a Superintendent, tax collec-

tor hausa zet Zakaia kan hmua. Lal Isua hmuh a duh ve sia, theipui kungah a lawn anih kha. Lal Isuan, “Zakai, lochhuk thuai rawh; vawiinahi inah ka thleng tur a ni,” ati a. Tin, hmanhmawh takina chhuk a, hlim takin amahchu a thleng ta a. Zakaiahausak dan tur kha hanngaihtuah ila, a sum zatvepachhiate hnena pea, a hlepruksakate a leh lia rul thei turkhawpa hausa a ni tih kanhmu.

Kan Pathian hian mirethei leh hniam zawkte a ko,tia kan sawi nasat viau laihian a hausa leh corruptdeuh nia kan hriatte chu kohve lohvah kan ngai ngawtdawn em ni ang? Zakaia, tamtak hlep ru pawh a koh chuannang mi hausa, hlep ru pawhni la, Lal Isua hian a ko rengche. Mahse, a kohna ringawtkha a ni lo, a kohna khachhan a ngai a ni. A kohna ichhana, i sual i sima, i hlepruk tawhte kha i rulh let vea,i hausakna ring lova, Lalpa,a kotu che hausakna zawkkha i rin a ngai thung dawna ni. Mi hausa, Pathian tanainpete hi an va \angkai em!

Page 9: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 9

www.mizoramsynod.org

Keini pawh hi Arthington-a,mi hausa, Pathian thu awihvang chauhva tun hunthleng hi kan ni lawm ni?

3. Mi thiam leh milangsar : Tarsus khuaapiang, Rom khua leh tui(citizenship) nihna nei, Grikleh Hebrai \awng duhtawkahmang thei, Jerusalem-a danthiam hmingthang, Gama-liela ke bula sei lian,sumdawnna lamah pawhharsatna tawk lo, puan insiamna company-a zirchhuak, Kristiante tihduh-dahna tura sawrkar hnena\anga phalna la thei chinngat Paula kha Pathianin ako tlat. A koh chhuah danerawh a hautak deuh. AmahPaula ngeiin a sawi,“Nimahsela, Pathianinkhawvel thi l âte chu athlang zawk a, mi fingtechu a tihmualpho theihnaturin,” tih kha mi fing lehlangsar Paula chungahthlengin, a finna lehthiamnate chhuang theitawh lo tura vuak zawiaawmin, tlawm taka arawngbawltu pawimawhber a lo ni ta a ni. Tunlaiahhian mi thiam tak tak, a ko

tih inhre si lote kan va tamta em! |henkhatin anthiamna hmangin, “Pa-thian hi a awm tak tak lo ve,Atheist ka ni e,” te an hanti thar ve bawk a. Pathianinan chungah zah a ngai a, ala ko chhuak ve a nihchuan a hautak ve khawpang (Tirh. 9:2). Chutiangakoh chhuah ngai kher lova,kan thiam kan finna nenatlawm taka Pathian kohnachhan mai hi a va \ha zawkdawn em!

4. Mi luhlul leh tih-mawh : Jona kha PathianinNinevi khuaa thu puangturin a ko va, mi luhlul tihtakah Pathian kohna hre rengchungin Tarsis lam paninTarsis lawngah a chuang tavung vung a nih kha. ChutahPathian chuan a koh leh a mihriata te chu a duhnaa tirh hia thiam khawp mai a, a lawngchuanna an suasam phawt a,chutah tuipuiah paih thlakniin nghapui a dawlhtir a,Ninevi khaw daiah a luakchhuahtir ta mai a nih kha. Asawi uar thiam deuh pheichuan, “Jona kha a’n luhlulmai mai khawp a, nghapuipumpui chak tak pawhin a

Page 10: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 10

www.mizoramsynod.org

digest thei thlawt lo va, Ninevikhaw daiah a law chhuak lehringawt e,” an tih chu!Pathianin a koh, a kohna hrerengtu, a kohna chhang hrehtlat emaw kan awm em! Mintirh duhna chiang si, mahse,a hna azira kal hreh tlat te kanawm em? Lalpan a ko che tihi hriat tawh chuan hnial hnialduh suh, chhuak la, a tirhnahmunah chuan kal mai rawh.

5. Mi chak lo leh âwm-nêm zawkte (Johana 4) :Samari hmeichhia, kawppuipanga lai nei tawh, Jakobatuichhunchhuah kianga loawm nena Lal Isua aninbiak-na te kha hanngaihtuah ila, hmeichhedukdaklo kan tih ang turkha a ni reng mai; mahse,Isua ke bula a chipuite hruaithlenga Isua hmuhtirtuah ahmang tlat. Uirenu an denhlum tur chunga Isuan ro arel dan te leh, ThuthlungHlui lamah pawh Estherileh mi dangte pawh kanhmu a. Pathian hian a mitechhanchhuak tur te,ringlomite ringtua siam turte, a rawngbawltute puiturinawm tak ni tur te hianchak lo leh awmnem zawk

pawh a hmang duhin minko mek a ni.

6. Mi \ha leh fel : Tettêa\anga zirtirna \ha dawngaKristian chhungkuaa sei lian,keini, Presbyterian Kohhran-ah phei chuan SundaySchool-a zirtirna hnuaia seilian, piangthar, mi \angkaitam tak, Pathian kohnachhangtute \angkaizia hisawi hmaih chi a ni bik lovang. Timothea, tettê a\angaa sual thu sawi tur hriat rengreng loh, Kristian chhung-kaw zirtirna \ha tak hnuaiasei lian kan hmu bawk a,Thuthlung Hlui lamahzawlnei Samuela, Josefa,Davida, etc. tettê a\angaPathian thu awihte kha Lalpatan an va \angkai em! Tettêa\anga nu leh pa leh zirtirtutehnen a\anga an zir Pathianthu \ha tak takte zawma, akohna hre thiama chhangtu,\hahnemngai tak maiathawktute hi chu Pathianpawh hian a duhsak bik deuhlo vang maw, tihte hingaihtuah theih tak a ni.Mahse, Pathian khawngaih-na chuan thlei bik nei lovinmin kovin ro pawh min larelsak dawn si a.

Page 11: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 11

www.mizoramsynod.org

Khang kan han sawi taka\angte khan han inen nawnleh ila, vawiinah hian,“Lalpan a kohte zingah ka telve lo,” ti thei tu mah kan awmawm lo ve. Chu vang chuanhe kohna hi chhang mai turkan ni tih hi i hre thar leh angu. Lal Isua vana a lawn dawnaa thupek ropui tak kha i hrethar leh ang u (Mt 28:19).Chutichuan, kal ula, hnamtina mi zirtirahte siam ula, Paleh Fapa leh Thlarau Thiang-hlim hmingah chuan baptisula, (28:20) thu ka pek zawng

zawng che u pawm turinzirtir rawh u. Tin, ngai teh u,kei kumkhuain, khawveltawp thleng pawhin inhnenah ka awm zel ang,” a tia. Kan velah buh lak tur tamtak a hmin ta. Kan unau,sualin a phuar, Pathian biak inpawh thleng pha lo, ruih-hlovin a tihbuaite, ringlomi,kan chhehvel leh ram pilrilzawka awmte, A hnena hruaiturin Lalpan min ko mek a nihhi. Lalpa kohna che hi engtinnge i chhan ve dawn?

Page 12: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 12

www.mizoramsynod.org

GIZA – PYRAMID ROPUI

Pyramid kan tih hiankan rilrua lo lang hmasa berni awma lang chu Aigupta(Egypt) rama mi hi a nihhmel a. Amaherawhchu,Pyramid tih hian in (build-ing) sak dan sawina a ni a, asak dan tur bik chu a awmlo na a, a sak dan phung leha lan danah in anna an neivek a ni ti ila, kan hre thiamthei awm e. Pyramid hi ramhrang hrangah, hnam hranghrangin an lo sa tawh \hina, chung zingah chuan‘Pyramids of Giza’ kan tihmai, a tira kan sawi tak,Aigupta rama awm khu alian ber a ni.

He ‘Great Pyramid’ himihring sak zinga khawvelamak leh ropui pasarih, ‘SevenWonders’ zingah chuan a upaber a ni a, Pyramid sak tawhzinga him \ha taka la dingawm chhun a ni nghe nghebawk. Mihring thiamna lehthil lian tham sak tawhtezingah chuan mi tam takin

mak an tih tawp theih loh ani a, hun rei tak chhung chuhetianga lian tham leh ropuitak mai a nih avang hian a aiaropui a awm lo a ni. A sakdan chungchangah hianinhnialna a tam hle mai bawka, hei hi a chhan nia lang chu– a len em vang leh a sak danhmangah hian sawisel tur aawm loh em vang ni berin mithiamte chuan an chhui.

Giza Pyramid Ropui hiPharaoh Dynasty palinaaKhufu-a (Khufu/Cheops)tana sak a ni a, kum 2560 B.C.vela sak zawh a ni. He pyra-mid lian bulah hian pyramidlian tak tak pathum a awmbawk a. Giza khawpui bulaawm a ni a, tunah chuanCairo, Egypt tih a ni tawh.He pyramid hlawm zingahhian Great Pyramid hi a lianber a ni bawk. A bula pyra-mid dang pahnih lo awm vepiah lamah hian pyramid tedeuh zawk hmuh tur a awmbawk a, hengte hi Pharaoh

– Lalduhawma ChhangteChanmari, Aizawl

Page 13: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 13

www.mizoramsynod.org

Khufu-a nupuite tana sak ani.

He pyramid hi zir mitechhut dan chuan kum 20 velchhung sak niin an sawi a,hetih rual hian mi thiamtechuan engtia sak nge a niha,tu sak nge ni, tih zawhna chuchhan har an ti hle a, ngaihdan hrang a tam em em a ni.|henkhat chuan ‘Sal tangtesak a ni’ an ti a. Hei hi ni awmtakin lang mah se, Aiguptamite pawhin a sak nan hiankhawtlang leh ram tan (CivilService)-a thil \ha tih ve theihnan an tha leh zung pawh anthawh ve ni ngeia hriatna tepawh a awm bawk. A chhanchu Nile lui kama cheng anni a, tui a len changinmipuiten lo an neih theih lohkum te pawh a awm a, chunghunah chuan a sak nan hianan tha an thawh ve \hin a ni,ti pawl te pawh an awm a,hei hi thil ni thei tak a nibawk.

He pyramid sak danchungchangah hian ngaihdan pakhat awm chu:hnathawktu 20,000 rualinkum 20 chhung zet mai anthawk a, an hnathawh man

hi pek an ni bawk tihte a nia. An hnathawh hlawh andawng ve \hin a nih chu.Hetiang pawh hi lo ni sela, asak dan tur ruahman te, enghna nge an thawh hmasakang, tihte pawh ngaihtuahtham fe a ni dawn a.Hetianga an hnathawh dantam tak hi finfiahna tak chua awm lo a ni mai thei a;mahse, Aigupta mite hi thilchhinchhiah mi tak an lo nive reng a, eng emaw chenchu hmuh theih leh hanngaihruat zui theih tur a awma ni.

He pyramid hi lung tlanglian pui pui hmanga sak a nia, a te ber pawh ton 2 (Kg.2,000) laia rit a ni a, a liandeuhte phei chu ton 15 (Kg.15,000) laia rit te a ni. Engtinnge hetiang taka lung lian lehrit hi an sawn kual vel theihang, tih zawhna a awm a.Heng lung lian pui pui hithing dawh kualin an nawrche \hin niin an sawi.

Hetiang ngaih dan hranghrang, finfiah hleih theih lohkarah hian thil fiah tak maipakhat chu: a sak dan hianmihring thiamna a khum

Page 14: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 14

www.mizoramsynod.org

kan ti thei hial awm e, a ropuitakzet a ni. Vawiin thlengahetiang taka him \ha lehhmuh theiha a la awm pawhhi thil ropui tak a ni.

He Great Pyramid hi sakzawh a nih hian, Tura chinaihmangin a rawng an hnawihvar a, thlaler zau tak maiahetia a lang tur hi ngaihruatmai pawhin a ropuiiin a nalhhle tur a ni. A san zawng hifeet 481 lai mai a ni a (tunaherawh chuan a ler lam achhiat deuh tawh avanginfeet 25 vel chuan a hniamtawh), acre 13.1 (sq. ft.5,70,636)-a zau hmun a awhbawk a ni! Lung lian kan sawitak ang kha maktaduai 2.3 zeta sak nan hian hman a nibawk. He pyramid chhungahhian kalkawng a awm chukmai bawk a, pindan pawh atam hle a ni. Heng pindanhrang hrangah hian Pharaoathlan granite-a nalh tak maiasiam chu a awm a; chu bakahchuan, an rin dana thih hnupiah lama nuamsa taka akhawsak theih nana amamawh tur thil chi hrang

hrang a awm bawk. Hengzingah hian lunghlu a tamhle a, ei tur chi hrang hrangleh kuta ker incheina chihrang hrang a awm a ni.

Hetiang zawng zawngngaihtuah hian he GreatPyramid hi hmanlai khawvelthil mak pasarihte zinga telhloh chi rual a ni lo kan ti theiang. He pyramid ropui takmai hian mihring finna lehthiamna rilzia leh thukzia alantir a, a lenzia leh a inphuttawkzia te, a kil tin inrem dansawisel bo a nihna te hian ahlutna a tizual takzet a,ngaihven a hlawh dan leh azir mite pawhin an chhuichhuah zawh loh thil tam takawmte hian a hlutna a tizuala ni.

Mihring thiamna hianthil ropui tak tak a siam a, angaihtuah chhuak bawk \hina. Keini Kristiante pawh hiankan thiamna leh theihnate hiPathian tan pe ve ila, aropuina puan chhuahnahmanraw tangkai tak kan nive thei ngei ang.

Page 15: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 15

www.mizoramsynod.org

ROPUINA DIK HRETU - ANKHWARI

Mi \henkhat tan chuanpawisa neih \euh hi a ropuiber a, \henkhat tan chuan in\ha leh ram zau tak neih hi ani thei bawk. Mahse, Tanza-nia ram mi, intlansiakna reichi (Marathon – Mel 20 velathui)-a chhuak \hin JohnStephen Akhwari-a tanchuan medal aia ropui zawka awm a. Medal chu beiseimah sela, medal hmu lochung pawha lungawi tawktheihna dang a nei tlat a ni. Angaih pawimawh ber chumawhphurhna hlen a ni a.Bul \an ve ringawt tur nilovin, a tawp thleng tura pianga ni tih a inpawm nghet emem a ni.

Kum 1968 Mexico CityGames-ah khan Tanzania ramaiawha marathon tlan turina rawn tel a, darkar 4 leh achanve chhungin a tlanchhuak ve hman hram a nihchu. Chutiang em ema reichu Olympic-ah mi tu mahinan la tlan ngai lo va, African

tlan mite dinhmun tur atanphei chuan a pawma pawmtheih rual a ni lo. Mahse, aresult a\anga lo en chi a ni lova, a kalkawng hi hriatpui angai a ni. Intlansiakna beitutechu mi 75 an ni a. Akhwari-athlen hun chhung hi rei hlemah sela, thleng pha lo pawhan awm \euh.

John Stephen Akhwari-ahian chumi \um Olympic-a atawnhriatte chu Beijingkhawpuiah China Dailychanchinbuin an kawmnaaha puang chhuak a. A hnuahBud Greenspan chuan khaMexico Games documentaryfilm kha an siam ta a, chutahchuan khawvela thuchahzahawm ber zinga ngaihreng tawh tur chu darh zauzawkin puanzar a lo ni ta ani. Kha intlansiaknaah khanpakhatna latu Ethiopia tlanchak Mamo Wolde-a nena aninthlauhna chu darkar hnihchuang dawrh a ni a, zah-thlak vang vang tak a ni.

– Upa Bonny Lalrindika

Page 16: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 16

www.mizoramsynod.org

Akhwari-a khan an hantlan \an vel lai khan hma lama chuh ve nasa hle a, mi 75-techu a hmatawng hmuninchuhin an innek khawmluai luai mai a, chutianga aninnek vel lai chuan Akhwari-a chu a inpal buai palh a, atlu ta a. Eng emaw chen a lumzui chiam avangin a intihliamnasa angreng hle mai. A khupchu na takin a hliam kak duaimai a, a dar ruh a pelh bawka, a taksa hmun dangahhliam a nei thluah bawk a. Anbuaipui vel chhungin atlanpuite chuan hla takah anlo tlan liamsan duak tawh ani.

Intlansiakna chu a zotawh a, lawmman pawh ansem zo tawh a, OlympicGames pawh khar fel mek ani tawh a, mipuite chu sta-dium a\angin an la chhuakdarh hman lo a ni chauhtawh a. Chutih lai chuanOlympic radio a\angin thumaksak tak mai an rawnpuang a, “Intlansiakna a la zolo va, mi pakhat a la rawn tlanmek a ni,” an rawn ti ta maia! Official timekeeper-tepawhin hun rei lam ennasana te chu an dah bo daih

tawh a, awards ceremony anzo ruai a ni tawh.

Fan-te inmang\ha \ansup sup tawhte chu an harhthar leh a, chu mi hangtlangval cher rel rawl, hliamtuamnaa tuam thliah thluahchunga chau hmel taka sta-dium lam pana rawn tlanhnak hnak lam chu hawiinan lo lawm leh ta a, kut bengleh au riin an lo dawng-sawng a. Stadium lightpawh tihen \hat leh a ni a,Akhwari-a chuan a tlanzawhna tura a la hmabakmetre 800-a thui la awm chua rawn tlan ngat ngat a, ahmel enin a chau tih a hriatngawih ngawih. Thisen achhuak nasa a, a khuptuamnaah te chuan thisenchu a rawn hnam tlang perpur bawk a.

Medal beisei tur a awmtawh lo va, amah nghaktutean la awm ang em tih pawhrin thiam theih tawh lohkhawpa rei hnuah, lawmtupawh nei tawh miah dawn lomah sela, a tawp rawn tlanthlen ve chu a tum tlatavangin intlansiakna beituteviltu bike rider rual chuan an

Page 17: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 17

www.mizoramsynod.org

la rawn chhawm zel a lo ni.Hotuten eng vanga chutianghun thleng thlenga la rawntlan lui \alh nge a nih tih anzawh chuan, khawvela thuzahawm ber zinga mi chu achham chhuak ta a: "Ka ramTanzania hian mel 5,000 zetahlaah hian intlansiakna bul\an turin min rawn tir lo va,a tawp thlenga tlan turin a nimin rawn tirh ni. Ka raminmin beiseina hlen lo hian Tan-zania-ah ka haw thei lo," tiina chhang a nih chu!

Che chhia zawng zawngan ngaihhlutawm vek kherlo. Olympic intihsiaknaahhian Akhwari-a ang zeta hunhmang rei dang pawh an loawm tawh. Akhwari-a recordawm a\anga kum 20 zet liamleh hnu khan Afghanistanram aiawha tlan Abdul BaserWasigi-a chuan Atlanta 1996-ah khan Akhwari-a hunhman zat chiah hmangin tlaizetah a rawn thleng ve tawha, ani pawh kha a tawpthlenga tlan chu a ni ve.Mahse, vanduaina a tawk ani hran lo va, a tlin chin ahniam a ni ve mai a, a tih tura hlen ve hrim hrim erawhkha chu a ngaihsanawm vetho.

Akhwari-a erawh hichuan, mi tam berin tlantheia an inngaih tawh lohnatur angah khan Mexican Pla-teau-ah nun ropui tak a neih,a taksain pawn lama langchhuak lo tura a lo khuh bove mai mai kha a rawn tarlang a, tlan zui zel khabansan sela, thil nih phungve tur rengah khawvelin angai ang a, tu mahin an demlo bawk ang. Mahse,demawm lo tak nih ngawtkha a tum lo va, hnehturopui tak nih theih dankawng dang kha a sualchhuak lui ngam tlat a ni.

Finishing line (tiam chin)a rawn thlen pawh khanAkhwari-a chu a chau lutuka, a tlu hnawk mai. Mahse,intlansiakna beitu mi 75 zingangaihsan hlawh ber a ni ta tlata ni. Akhwari-a hi Mbulu,Tanganyika khaw mi a ni a, ahun lai khan Tanganyika chuTanzania ram a ni.Intlansiakna a beih \um hiankum 30 mi a ni tawh. Mahse,vanglai zawk mi 18 zette chukawnglakah chauvin an tlanchhunzawm lo va, intlansiakan bansan a ni. China Daily-in an kawm \um chuan,

Page 18: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 18

www.mizoramsynod.org

Akhwari-a chuan, "Ka pa lehka nu ka ngaihtuah a, mintirtu kan ram ka ngaihtuah a,kawngah chuan ka ding vetawh a nih chuan a tawpthleng lova bang thei ka ni loa ni," a ti.

Akhwari-a hian hetiangavanduaina a tawh a\angakum hnih hnuah Common-wealth Games, Edinburgh-ahkhan pangana a luah ve a, ahnu kum 10-ah chuan achawlhsan ve ta a ni. Kum1983 khan National HeroMedal of Honor an hlan a.Pathian \ih mi, nun hniamraih mai a ni a, a khawsakpawh a tlawm em em. Anupui leh an fa parukte chulei ban hmanga thing charkhawma siam inah a chenpuia, hectare khat vela zau raman neih veah chuan vaimimchingin ei a zawnpui ve rekrek a ni.

An vaimim thar chu a\hen an hralh a, a \hen Afri-can-ho chaw duh zawng takUgali an tih mai siam nan anhmang a, an zuar chhuak \hina ni. Zalen leh thlamuang tak,phurrit nei lova nun ngaihlumi a ni a, a chenna inah tele-

phone pawh a nei duh lo.Telephone hman theihnahnai ber chu an in a\anga km.7 zeta hla, an inkhawm\hinna biak ina mi a ni mai.Chu phone a\ang chuankhawvel hmun hrang hranga\angin kohna a dawng \hina, Beijing lam a\ang tein ankhawpui tlawh ve turasawmna te a dawng \hin a ni.

Beijing Olympics \andawn khan Akhwari-a chuOlympics puala music videoan siam, ‘Hero’ tih hla Tai-wanese zaithiam You HongMing sakah khan achangtupa berah an hmanga, Beijing khawpuiah videohi an shoot nghe nghe.Sydney Games 2000-ah pawhkhan khual \ha atan an sawma, a kal nghe nghe. UNOchuan Goodwill Ambassadoratan an hmang a, khawvelina ngaisang hle a ni. Ropuitaka lan a tum ngai lo va;mahse, a chhungril nunerawh chu a nghetin a ropuihle thung.

Akhwari-a nunah hianMizo naupangte leh \halaitenzir tur pawimawh tak kan neia. Rinawm taka beih fan fan

Page 19: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 19

www.mizoramsynod.org

aia thianghlim lo deuh hlekpawha hlawk hlawih zel tum\hinte tan entawn tur \ha ani. Ropuina hi thil neih lehpawn lam inthuamna a\angalo awm a ni lo va, chhungrilnunah a awm zawk tihchiang takin a tilang. Mawh-

phurhna kan kova tla apianghi zah leh ngaihlu takin, kantheihnain a tlin china \ha berzela hlen chhuah tum mi kannih chuan, ropuina chuanmin la rawn pan ve dawn ani.

Page 20: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 20

www.mizoramsynod.org

TLEIRAWLTE LEH MOBILE PHONE

Tleirawl rual pangate chuni danga an tih \hin danpangngaiin Pathianni tlaiahPu Tarmita inah an leng lutleh ta ngei a. Pu Tarmita techhungkua hi an zauvintleirawlho hian an ina lennuam an ti riau mai a, duhduha thingpui leh ei tur anban ngamna a nih avangpawh a ni mai thei.

Chumi tlai chuan Muaniphone lei thar chu an en holaih laih a. A \henin an fak a,awhawm an ti a; \henkhatchuan ‘A to mah mah a nihhi’ an ti thung a. Chutia anrik chel chul lai chuan PuTarmita chuan lehkhabu hi alo chhiar nuap nuap mai a.Tleirawlho chu a tarmit kara\ang chuan a va melh lehzoh zoh \hin a, a chang leh anui leh put put \hin bawk a.

An zinga sam sei ber lehsang ber Jenny-i chuan, “Kapu, keini ang rualina mobile

phone neih hi a pawi ngepawi lo? In hun laiin mobilephone te hi a awm ve tawhem?” tiin a zawt a. Pu Tarmitachhan chak zawng tak mai alo ni a.

“Awm lah lo ve a! Mobilephone te chu hmanni lawka\anga lo awm chauh alawm.Tleirawlte hian mobile phoneneih miah loh tur chu kan tibur thei tawh pawhin ka ringlo. Neih loh tur pawh lo ti tehreng ila, eng emaw zat chuanin nei tho tho awm si a. A tamber chuan nu leh pate ta himamawh changin hmang vemai ula a la tawk chauhvinka hria. Tunlai tak phei chuanphone neih loh hi intih-changkan nan an hmang lehzaw mah tawh an tia sin.

“Kha, Muani pawh khana lei thar a ni maw? Thilpakhat ka hrilh ang che u.Mobile phone hi chemtehriam tak ang a nia aw. In

– Upa Lalnunpuia HrahselLuangmual Vengthlang

Page 21: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 21

www.mizoramsynod.org

hman thiam chuan thil\angkai tak tih nan lehhmasawn nan in hmang anga, in hman thiam loh erawhchuan mahni invih nan inhmang thung ang.”

Muani chuan, “Pu,engtin nge mahni invih nankan hman theih ang? Chemtetak tak pawh a nih loh hi,” ati a. Pu Tarmita chuan a tarmita’n sawi chhing te te a,“Chemte ang ni tehreng e a!In hman thiam chuan internethmangin home assignmenttih nan te, project tih nan te,thu inhrilh chhawn zungzung nan te, dictionary atante, sumdawn nan te, \hian \hasiam nan te, zirlaipuitu atante, thu thar leh khawvel thilthleng hriat nan te a \angkaiem em a, library lian pui a niringawt tawh mai. Pathianthu leh thu \ha tam tak i haichhuak zung zung thei dawna ni. Hna zawn nan a \ha bawksi a, finna bu te a ni ringawtmai.

“Chemte anga mahniinvih theihna a ni bawk. Site\ha lo leh milem \ha lo ennana hman te, game khelhvak vak te, thu dukdaklo leh

fiamthu ho mai mai post nante, tute emaw inzawrhna lehsumdawnna thila lo zuan luhte hian kan hriat loh karahnun a \ha lo zawngin a hruaithei a, chutianga a \ha lo lamakan hman chuan a tawpahmahni chungah a lo tla a,mahni kan invit leh nge nge\hin a ni. Fake account lehhming lemte a tam a, aninbum a, mi tam takin siam\hat harsa khawp buaina antawk mek asin. Chuvangin,\hian thlan danah te, siteluhna turah te fimkhur hleang che u.

“Chu bâkah, handsetpawh hi mahni kum lehchhungkaw lak luh mil hmantum hram hram tur. Nangniang rualin phone man to puipui in hum hian miin anngaisang miah lo che u tihhriat reng tur. Nu leh patesum lak luh mil lo khawpaphone changkang in ngen anih phei chuan sim hmak tura ni ang, mahni mawnghlimna mai a ni. In nu lehpaten an phal a nih pawhin,‘Ka la mamawh lo,’ te han tiula, an duat zual sauh maiang che u. Ka sawi thui tawhlutuk in ti em?”

Page 22: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 22

www.mizoramsynod.org

Remi chuan, “Thui lo ve,sawi zel rawh,” a lo ti reuh va.

“Mut hnuah phone reitak tak khawih ching lo bawkula. Sikul in \an hma tawh sia, mut in kham lo vang a, inlehkha zir a nghawng ang.Tin, eng lai pawha phonekhawih reng chi leh mi textmessage chhang nghal zungzung thei khawpa activelutuk te hi a mawi lo. Nikhatah engtia rei nge phonein khawih ve \hin? Mahni in-control thei lo phei chuanneih loh a \ha zawk.

“Hmannia ka lennaahphei chuan, an fanu khanClass 12 a zir ve tawh a,phone a la nei miah lo hi a loni a. ‘Engati nge?’ tia ka zawhchuan, ‘“Thawh chhuah ka

n e i hh u n a hc h a u hka leiang,” a tie,’ an tia, kangaisangru reuhk h a w pa.

“Tin, social networkinglam, heng – facebook,instagram, whatsapp, etc.vela mahni duh duh lo postve ngawt te, mi thlalak lo up-load ve ngawt te, michanchin \ha lo sawi lehzahmawh lam thil tar lan tehi danin a khap tlat tihtheihnghilh miah suh angche u. Sum tam tak chawia,jail tan theihna vek a ni.

“Tleirawl tê pakhat chunat lawkna nei lovin a thihlauh mai a, a wall-a a thupost hnuhnung ber an hanen chuan, ‘Engkim dang aipawhin Isua ka duh,’ tih a loinziak a, a hmuh a nuam hle.Nangni eng nge in hman vele? Eng pawh ni se, in mo-bile chu Chanchin |ha neninmawi phawt mai se a \haber ang. A \ha zawnga inhman chuan in changkangang a, a \ha lo zawnga inhman erawh chuan inchhiatpui dawn tih hre rengang che u.”

Muani te \hianzahochuan Pu Tarmita thusawichu ngun takin an ngaithlaa, zanriah ei turin an \in ta a.

Page 23: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 23

www.mizoramsynod.org

BIBLE VERSIONCHI HRANG HRANGTE

Khawvelah hian Biblelehlin (Version) chi hranghrang tam tak a awm a.Heng Bible lehlin hranghrangte hi hun hranghrangah mi chi hrang hrang– Kristian leh Kristian ni velem lote tan pawh \angkaidan hrang hrang nei lehpawimawh em em vek a nia. Tun \umah hian chunglehlin (version) \henkhat kanhriat lar deuh deuhte chutawi te tein han tar lang ila:-

1. King James Version :King James Version Bible hiAuthorized Bible tiin an sawibawk \hin. England ram lalber King James I thupekin mithiam bik thlan khawm mi47 rualin kum 1604 khanBible an letling a, kum 1611-ah an letling zo va. Hei hiEngland lal hming chawiinKing James Version Bible anvuah ta a ni. Kum 400

– Upa C. ThangnghilhlovaSenior Auxiliary Secretary

Bible Society of India, Aizawl

chhung vel zet chu English\awng hmangtute ngaihsanleh hman nasat ber a ni.

2. Revised Version :Revised Version (AmericanStandard Version/StandardAmerican Edition tia sawibawk) hi 1870 khan lehlintura hmalak \an a ni a. A hna\an tak tak erawh chu 1872a\angin mi thiam bik 30 rual,kohhran pawl hrang hrangamiten an thawk \an chauh ani. A chhut chhuah hmasaber chu kum 1900-ahtlangzarh a ni a, miin an duhem avang leh a lar emavangin America-ah chuanStandard Bible ti chauhpawhin sawi a ni \hin.

3. Revised StandardVersion : Revised StandardVersion hi Revised Version/American Standard Versionen \hat lehna a ni a. Revised

Page 24: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 24

www.mizoramsynod.org

Standard Version hian a tumlian tak chu – a hmangtutetan lehlin dik thei ang ber,chhiar nuam leh hriat thiamawlsam bawka Bible lehlin hia ni. Revised StandardVersion hnuah hian NewRevised Standard Versionbuatsaih leh a ni bawk.

4. English Standard Ver-sion : English StandardVersion hi Revised StandardVersion (RSV) 1971 versionen \hat a ni a. Kum 1990 tirlamah khan mi thiam rualinen \hatna hna bul tuminkum 2001 khan chhut hmasaber chu tlangzarh a ni. ESVhi \awngkam tluangtlam, a\awng bul hnaih thei ang berleh a chhiartute hriat thiamawlsam tur zawnga lehlin anih avangin mi ngainat lehhralh tam pawl tak a ni. Kum2007-ah leh 2011-ahte khanen nawn leh a ni nghe nghea ni.

5. New InternationalVersion : New InternationalVersion hi 1968-ah New YorkInternational Bible Societybultumin lehlin \an a ni a.Kum 10 hnu, 1978 khan NIVBible hi tlangzarh a ni. NIV

Bible hi chhiar awlsam lehhriat thiam nuam taka lehlina nih avangin mi ngainat lehhralh tam pawl tak a ni.

Mizo \awngin BSIbuatsaih Bible hi versionpahnih kan nei ve tawh a.Chungte chu – OV (OldVersion) leh CL (CommonLanguange) Version-te a ni.Mizo OV chhut chhuahhmasa ber chu kum 1959khan tlangzarh a ni a. Lehlinthar kan tih mai, CL hi kum1995-ah tlangzarh a ni ve lehbawk a ni. Hei bakah hianpawl bil lehlin leh mi mallehlinte pawh a chhuak nualta bawk.

Lehlin hrang hrang lehen nawn (Revised) awm\hinte hian Pathian thuthukzia leh rilzia a tar langa. Lehlin dan danglam hrethret mah se, a thuchah laipuierawh chu a danglam ngailo a ni.

Page 25: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 25

www.mizoramsynod.org

SIAMTEI LEH NAUTEI THAWNTHU

Siamtei leh Nautei-techu \hian dun an ni a, aninkawmngeih em em a.Nautei pa chu drug ti \hin ani a, Siamtei pa ve thung chulem ziak thiam a ni. Nauteinu chu naute lem siamthiam a ni a, Siamtei nu vethung chuan pangpar a zuar\hin.

Siamtei te chu an retheiem em a, an sikula mitechuan an hmusit hle \hin.Mahse, Nautei erawh chuana chhan tlat a. Nautei te chuan hausa khawp mai a; anzirtirtute chuan Siamtei chuan hmusit em em a. An lo\hang lian zel a, high schoolan lo kal ve ta a. Nautei pachu drug a tih nasat emavang chuan a thi ta a.Nautei te chuan huan zautawk an nei a, a nuam em ema. Varak te, bawng te, ar te,sakawr te leh dil te an nei a.An sikula mi Rosy-i chu minunrawng tak a ni a, ansikulah chuan a intilal hle

– Lalsangzuali FanaiClass III, Roll No. 10

B.H.S.S., Jr. Sec., Lunglei Chanmari

mai a. Siamtei chuan PhoneTablet thar a nei a, Rosy-ichuan a chhuhsak a. Alâksak lai tak chuan Rosy-inu leh pa an lo kal a. Rosy-ichuan, “Siamte, ka lokhawih chhin,” a ti daih maia. Siamtei chuan, “A ni lo,min lâksak i tum a nih kha.Dawt sawi suh aw,” a ti a, ape lêt leh a. Rosy-i nu leh pate chuan, “Rosy, pe lêt lehnghal rawh,” an ti a, a pe lêtve leh mai bawk a. Rosy-i nuleh pate an haw hnu chuanRosy-i thinrim lutuk chuanNautei chu scale chuan avaw vak vak a. Nauteichuan, “Keimah mai ni lovinSiamtei pawh a ni ve thoalawm,” a ti a. Rosy-i chuan,“Siamte, lo kal rawh,\hing\hi nghal rawh,” a ti a.Siamte-i chu a va kal a, ahlauh êm avang chuan a\hing\hi nghal a, Rosy-ichuan a scale chuan a vawvak vak a. Sikul bân dar a lori a, Rosy-i chuan, “In

Page 26: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 26

www.mizoramsynod.org

pahnih khan naktukah inchâk lo vang,” a ti a. In anthlen chuan Siamtei nuchuan, “Bawihtei te u, engatinge?” a lo ti a. Siamteichuan, “Ngati mah, a holutuk! Naute, i nuten an lozawng ang che,” a ti a.Nautei chuan, “Nia, ka nunmin zawng tawh ang,” a tia, a haw ta a. A tuk a lo thlen

chuan an Miss-in zawhna azawt hlawm a, Rosy-i te seata\angin a zawt a. Rosy-ichiahin a thiam lo va, midang chuan an thiam vek a.Rosy-i chu zak takin an siamta a ni.

He thawnthu hian minzirtir chu: ‘Nunrawn loh tur’tih leh ‘|hiante tihduhdahloh tur’ tih hi a ni.

“Ngai teh, unaute inngeih dial diala awm khawm hiA va \hain, a va nuam em! Lua hriak hlu tak,

khabe hmula luang thla, Arona khabe hmul ngeialuang thlaa, a kawrfual hmawra luang thla

ang kha a ni.”Sam 133:1-2

Page 27: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 27

www.mizoramsynod.org

– Lalremmawia

Pathian awmpuina lehkaihhruaina azarah damtakin kum thar kan lo chuangkai leh ta a. Kumin kumtharah hian nun kawngengkima Lal Isua ringa, nuleh pate leh zirtirtute thuawih, naupang fel, KristianNaupang ni tlat zel turainbuatsaih sauh sauh chunginhengte hi i’n hriat belh lehteh ang aw!

* Kum Thar Ni hi Babulon-ho khan March ni 23, 2000BC (Kum 4000 kal ta) khanan lo lawm \an tawh a.Awmni khama lawm, nihmasa ber a ni.

* Gregorian Calendar,January ni 1-a kum thar hiRoman Catholic Kohhrantihchhuah a ni.

* Rom ram rorelna (Ro-man senate) chuan kum BC153-ah khan January ni 1 hiKum Thar Ni atan a lo puangtawh a. Kum BC 46-ah khanJulias Kaisara (JuliusCeaser), Rom ram lal ber

chuan January ni 1 hi KumThar Niah puang thar velehin, ram pum huapchawlhah a puang ta a. Ahming pawh hi Rom-hokawngkhar pathian, Janushming chawia a phuah a ni.An rin danah chuan Janus-achuan hmai pahnih a nei a,pakhat chuan hma lam ahawi a, pakhat chuan hnunglam a hawi a. Kaisara chuanhe pathian hming nenainhmeh ber turah Januarythla hi a ngai a ni.

* Hmanlaia Persia mitechuan Kum Thar Ni hian, rahtam tak chhuah tura aninduhsakna lantir nan artuian inpe \hin.

* Kum Thar Ni lawm\hinna pui deuh deuhte chu– Las Vegas, Disney Worldleh New York khawpuite ani. Ram hrang hrang zingahchuan Australia-a Sydneykhawpui khuan an lawmropui thei ber \hin a, SydneyHarbour Bridge a\angin kah>n (fireworks) mawi tak tak

Page 28: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 28

www.mizoramsynod.org

singriat aia tam an kapchhuak \hin.

* Korea leh Asia khaw-mualpuia ram dangteahchuan i pian veleh kum khati ni nghal a, kum a lo tharveleh kum khatin i upa sawtzel ang. December ni 29-apiang ni ta la, a tuk lawk,Kum Thar Niah chuan kumhniha chhiar i ni ang.

* Mi sual chhuitu pawlpakhat (National InsuranceCrime Bureau) thil chhuinaa\anga a lan danin, chawlh nidang zawng aiin Kum TharNi hian motor a bo tam ber\hin.

* Sap ram (Britain)-ahchuan Big Ben sanapuiin Dec.ni 31 zanlai dar 12 a khawnrik veleh Kum Thar hla, ‘AuldLang Syne’ tih hi an sa dualdual \hin. He hla hi Scottishhla phuah thiam RobertBurns-a’n an hnam zai hlapakhat behchhana kum 1788-a a phuah a ni a. ‘Auld langsyne’ tih chu ‘hun a liam’(times gone by) tihna a ni.

* Russia ram khian KumThar hi vawi hnih – Januaryni 1-ah leh January ni 14-ahan lawm \hin.

* China chuan kum thar ninghet an nei lo va, Jan. 21

a\anga Feb. ni 20 chhunginkum tin an kum thar ni ainthlak \hin.

* North Korea khian ramdangte hman ang GregorianCalendar hi an hmang ve lova. Chumi aiah chuan calen-dar dang, Juche Calendar antih chu an hmang a. Chutahchuan an ram dintu Kim IlSung-a (Tuna an ram roreltuKim Jong Un-a pu) pian nia\angin kum an chhiar \anchauh.

* Italy ramah chuan kumtluana an vanneih theih nanKum Thar Ni hian kawrhnuaileh kekawrte (underwear)sen an ha \hin.

* Juda-ho chuan an kumthar ni chu Rosh Hashanah tiinan vuah a, apple leh khawizuan ei \hin.

* Hmanlai Rom ramahchuan kum thar hi March ni1-ah a in\an ve thung.

* Kum thar thutiama mitenan tiam lar deuh deuh 10chu: intihz^n, hriselna turthil ei, insawizawi tam, meizuk sim, sum hman dan turfel zawka ruahman, pawisakh^wl, mi hui khawm thiam,mi ngaihsak, hna \ha zawkhmuh leh mi zawng zawnglaka \hat chhuahte a ni.

Page 29: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 29

www.mizoramsynod.org

CROSSWORD No. 34

CROSSWORD No. 33 DIKNA

A PHEI : 1. Thuthlung Thara hmeichhe pakhat, a hming awmzia‘sazukla’ (5); 3. Kenkriai khuaa hmeichhia (Rom 16:1) (6); 7. Phanuelafanu zawlnei (Lk 2:36) (4); 8. Ringtu nih chhinchhiahna (8); 9. Isua anman laia a awm dan (5); 10. An lal chu Agaga (1 Sam 15:8) (6); 11.Abednegoa Hebrai hming (6); 13. Juda lal pakhat (2 Chro 12:16) (5); 15.

Paula thusawina hmun (Tirh17:22) (8); 16. Sawma pakhatchungchangah Lalpan hetiangatih hi a cho (4); 17. Isua nihnapakhat (6); 18. Hluihl^wn thillatu, lunga an den hlum t^k (5).A CHHUK : 2. Tualthat hmasaber (5); 4. Chawlhkar tihna (5);5. Abrahama fapa pakhat (7); 6.Zekaria fanu (2 Lal 18:2) (4); 9.Pathian tana inserh hrang mi(7); 12. Mihring hmasa ber (5);13. Khawmualpui hming (4);14. Hetiang hi hmangaihnaaha awm ngai lo (1 Kor 13:14) (5)

1 2 3 4 5

6

7 8

9 10

11 12 13 14

15 16

17 18

S E R A F T H U T A K

P B R A

F A W P E Z E K I E L A

L L T H

D O E G A U Z I E L A

A E

A N D R I A K I S O N

I D H A

D E M E T R I A U A I N

L I U L

A D U L A M T A B O R

Page 30: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 30

www.mizoramsynod.org

CHEI RAWH LE!A nalh theih dan ber turin

han chei leh phawt mai teh le...

Page 31: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 31

www.mizoramsynod.org

Bible Milemtobita

Page 32: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 32

www.mizoramsynod.org

Bible Milemtobita

Page 33: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 33

www.mizoramsynod.org

Bible Milemtobita

Page 34: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 34

www.mizoramsynod.org

Bible Milemtobita

Page 35: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 35

www.mizoramsynod.org

aA chunga lemziak chi hnih khi ngun takin en la, a inan lohna chi rukhmu thei rawh.

A hnuaiah hian a chhanna han ziak teh le:1...................................................................................................2 ................................................................................................3.................................................................................................4..................................................................................................5.................................................................................................6.................................................................................................

KA HMUH ANG HMU THEI RAWH

Page 36: JANUARY 2016 1 - · PDF file7.Bible Version chi hrang hrangte ... Lehkha thiam thei lo takte pawh hi Lalpa an belh tlata, ... ngeite zingah pawh Lalpa kohna chhangtu mi ropui tak

JANUARY 2016 36

www.mizoramsynod.org