ioseb omaZe magidis romani

115
1 ioseb omaZe magidis romani romani-nostalgia Tbilisi, 2009 w. Copyright: ioseb omaZe, 2009 w. ISBN 978-9941-0-1544-1

Transcript of ioseb omaZe magidis romani

Page 1: ioseb omaZe magidis romani

1

ioseb omaZe

magidis romani

romani-nostalgia

Tbilisi, 2009 w.

Copyright: ioseb omaZe, 2009 w. ISBN 978-9941-0-1544-1

Page 2: ioseb omaZe magidis romani

2

sarCevi

kari I. Sesavali. vawripineb kalams... ................................................................................................... 1 kari II. vin var? rogor daibada Cemi winapari .......................................................................... 3 kari III. vaWarma moWrili xe qalaqs wamoiRo da ori magida gaakeTebina ............................................................................................................ 9 kari IV. didi omi. revolucia. SiSi qalaqSi (1914-1921 wlebi) ................................. 12 kari V. gasabWoebis Semdeg (1921-1930 wlebi) ............................................................................... 16 kari VI. omiswina dro (1930-1941 wlebi) ............................................................................................ 20 kari VII. meore didi omi (1941-1945 wlebi) ..................................................................................... 24 kari VIII. omis Semdgomi droeba (1946-1953 wlebi) ................................................................. 26 kari IX. didi b(n)eladi samudamod dagvemSvidoba. xruSCovis aRzeveba (1953-1964 wlebi) ......................................................................... 33 kari X. iwyeba breJnevis ganviTarebuli socializmis mSeneblobis epoqa, vaSa! (1964 wlidan) ................................................................... 49 kari XI. “Tanamedroveoba” jiqur SemoiWra ojaxSi, me ki gareT, quCaSi gamiZaxes... ............................................................................................ 61 kari XII. quCaSi movewone erT mxatvars ........................................................................................... 68 kari XIII. erTxelac boCiam gamyida... ................................................................................................... 79 kari XIV. aha, dadga “diadi gardaqmnis” droeba: “meti sajarooba, meti demokratia!” ............................................................................. 88 kari XV. ukiduresi gaWirveba ................................................................................................................... 97 kari XVI. sicivisgan Sewuxebulma Siom najaxi damcxo... .............................................. 110

Page 3: ioseb omaZe magidis romani

3

kari I. Sesavali. vawripineb kalams... didi xania, cnobilia: friad umaduri saqmea wignisTvis winasityvaobis, winaTqmis,

prologis Tu sxva saxis Sesavalis wera _ mosarjulebel xars Tavidanve unda ece, rqebSi Caavlo xeli da, Tu Zal-Rone gerCis, wamoaqcio anu, mwerlis SemTxvevaSi, bevri iwilo-biwilos gareSe Seudge ambis moyolas da, Tu amis Tavi gaqvs, boloSi gaxvide kidec... magram am bolo dros ratomRac am brZnul rCevas zurgi vaqcie.

rogora xaro, rom mekiTxebian, vpasuxob: “var ra, vWriWineb-meTqi”. am pasuxs ormagi azri gaaCnia: erTi is, rom sibereSi _ siqaCleo, naTqvamia, da siqaClis sikeTis garda, roca ki odnav gavinZrevi, yvela saxsarSi Zvlebis WriWini gamidis _ xeli, fexi, kiseri, xerxemali ubodiSod maxsenebs Tavs;… meorec _ abezar WriWinobelasaviT simReras vuma-te: weliwadSi TiTo romans vacxob _ meti aRaraferi SemiZlia! hoda, vawripineb da vaw-ripineb kalams... ufro swored _ vukakuneb da vukakuneb kompiuteris klaviaturis kla-viSebs... erTi aseTi ”nakakunari” _ romani “Wadardidi” _ Cafiqrebuli mqonda, rogorc sofluri wuTisoflis amsaxveli (Tavdapirvelad asec erqva: “wuTisofeli”), axla qala-quri “wuTisoflis” Seqmna ganvizraxe, vnaxoT, ra gamomiva...

skulpturuli namuSevrebis avtorebs Soris, rogorc cnobilia, ori yaidis Semoq-medni arian: moqandakeni da mZerwavebi. moqandake nawarmoebs jer gonebaSi “akeTebs” _ bolomde gaiazrebs, mTlianobaSi xedavs dasrulebuls da Semdeg Seudgeba marmarilos an sxva masalis lodis damuSavebas: aclis satexiT “zedmet” nawils da iRebs dasrule-bul qandakebas (mocarti, firosmanaSvili da am yaidis sxva Semoqmedni, sanam Canafiqris materialur realizacias moaxdendnen, manamde maT gonebaSi warmodgeniT “eZebdnen” da ”poulobdnen” kidec _ ukve nawarmoebis “dasrulebuli”, srulyofili xati iyo aRbeWdi-li, mTlianad “Camosxmuli”. amitom aris maTi namuSevrebi esoden arqiteqtonikurad srulyofilni _ formas verafers Seucvli: verc moumateb da verc moakleb. amiTve aix-sneba maTi muSaobis fantaziurad swrafi tempic). mZerwavi, piriqiT _ nawarmoebs hqmnis improvizaciulad, muSaobis dawyebisas mxolod zogadad aqvs warmodgenili momavali nawarmoebis forma da xSirad _ Sinaarsic; Tavidan ar icis, bolos ras miaRwevs _ plastikuri Tixisgan nel-nela Zerwavs figuras, muSaobis msvlelobaSi eZebs ufro ga-momsaxvel formas, mravalgzis cvlis: aq moaklebs, iq moumatebs, variantebs hqmnis da raRac etapze dasrulebul saxes aZlevs nawarmoebs. me swored meore yaidis improviza-tori Semqmneli _ “mZerwavi” _ var, Txzvis procesSi “veZeb” da “vpoulob” da xSirad ar vici, saiT waval da ra Sedegs miviReb... amitom, zemoxsenebuli mizezis gamo, Cemi roma-nebi kompoziciurad erTgvarad amorfulia, “nedli”, bolomde TiTqos daumuSavebeli, radgan me SemiZlia, usasrulod vcvalo, vasworo, axali epizodebiT “gavamdidro” na-warmoebi da amas bolo ar uCans; xSirad CemTvisac moulodnelad siuJeti sadRac “ga-uxvevs” da gulis fancqaliT veli, boloSi sad gaval... romanis “karkasi” ver aris mtkiced Sekruli, epizodebi kolaJuri principiT arian “damontaJebuli”...

kaleidoskopuri ajafsandali, sul sxvadasxvagvari nawilebisgan Sekowiwebuli ab-daubda, kolaJi _ rac geneboT, is daarqviT am Cems najaxirevs; me ki vfiqrob, rom kon-trasti amaxvilebs, amZafrebs aRqmas _ da kacma rom sTqvas, cxovrebac xom kolaJurad Wrelia: dReTa mdinareba, dRe-Rame, weliwadis droni _ xom erTmaneTs enacvlebian da adamianebis erTi SexedviT mdovre yoveldRiurobac xSirad savsea moulodnelobebiT: xan _ siamtkbilobiT, xan _ dajaxeba-SepirispirebiT... diax, amgvari midgoma did nakla-dac SeiZleba CaiTvalos, magram ra vqna _ aseTi buneba maqvs da, Zalianac minda, magram mas versad gaveqcevi! Tanac, amgvari muSaobis stils Tavisi xiblic axlavs!

kidev erTi mosazrebac _ iqneb sadao _ minda, gagiziaroT. Cems megobar mxatvars gogi (anzor) CageliSvils erTxel aseTi kiTxva davusvi: _ parizSi ra mogewona yvelaze metad? ram gagaoca? man mipasuxa: _ zepirad ici, didi xnis nacnobia yvelaferi... TiTqos ukve vicodi, rom ai, aseTi

damxvdeboda. Sens kiTxvaze Zalian miWirs pasuxis gacema... ras mivaqcie yuradReba, ici? tansacmels xom vicvamT Cven, vicvamT Cveulebrivad, isini ise Caicvamen, rom nakerebi ze-modan moCans. aseTia pompidus centri. wyalgayvanilobis, kanalizaciis da sxva milebi gareT aris gamotanili _ amas yvelafers dizainSi svamen...

_ pompidus centris uCveulobam Tavidan mZafri protesti gamoiwvia. me rom mkiTxo, simaxinjea...

Page 4: ioseb omaZe magidis romani

4

_ Sen unda naxo: luvris win gaakeTes SuSis piramida da aseT rameebs akeTeben isi-ni... Tu daukirdebi, jdeba garemos aRqmaSi. sul sawinaaRmdegos akeTeben, Cveuli aRqmi-dan da ritmidan amovardnils. sxvanairi gemovneba aqvT...

_ ai, eifelis koSki rom dadges, magaze erTi ambavi atyda... _ axla ki parizi am koSkis gareSe ver warmogvidgenia. muzeumebi rom daviare, vifiq-

re: “ra maZRrebi arian SedevrebiT!”. yvelafriT gamaZRarebi arian, moyirWdaT yvelafe-ri...

_ erTi direqtori gvyavda, moyva: ramdenime dRiani gadabmuli qorwili iyoo, erTi, meore... mokled _ vxeTqeT da vsviT, vsviT da vxeTqeTo da, bolos, wamoviZaxeo: “aRar minda amdeni torti, skore momitaneTo!”. asevea frangebis ambavic.

_ zogjer uyureb mxatvars: akeTebs, akeTebs, kai raRacaa da mere uceb Slis... mivar-debi, aCereb: “ras akeTeb, biWo? gaCerdi, Zalian kargia!”... is ki sxvanairad xedavs. mec ase vmuSaobdi, sul ukmayofilo viyavi, gadavwerdi, gadmovwerdi... erTi baltiispireli megobari mxatvari myavda, Wkviani biWi iyo da miTxra: “gogi, rogorc daiwye, ise unda daamTavro!”. ar unda Caukirkitde maincdamainc, bolomde ar unda misdio, sadRac unda gaCerde.

_ gogi, erTi ram unda vTqva... torti Zalian gemrielia, magram puri yvelafers jobs! _ yvela sasmeli kargia, magram wyali yvelafers jobs! _ meTanxmeba gogi. _ Tanac wyaros wyali _ civi da gemrieli! mxatvrobaSic egrea! dResaswauli ar Se-

iZleba yovel dRes iyos _ is fermkrTaldeba, ugemurdeba, xom sworia?!. ubralo Canaxa-tebic ar daiwuneba, Tavisi gemo aqvs _ naturidan Sesrulebulsac da fantaziiT Seq-mnilsac.

ai, aseTi saubari gvqonda da, me mgoni, mkiTxveli mixvda, risi Tqmac msurda _ nawe-ris metismet galamazeba-gasalaSinebaze didad ar mizrunia.

pirveli Canaweri am Cemi meTormete romanis Canafiqris Sesaxeb uh, ra didi xnis win gamikeTebia, _ 1976 wlis 9 seqtembers, _ 32 wlis winaT! mas romani-nostalgia vuwode: bevri, Zalian bevri ram im, XX saukunis, wasvlasTan erTad, drom Tan waiyolia da maTi gaxseneba, Tundac gaWirvebisa da SimSilisa, uamrav yavlgasul yofiT realiebTan er-Tad, dRes me da mraval Cemi xnis adamians tkivilnarev siamesac gvagrZnobinebs... kargi ram aris gaxseneba, ramdenime xniT axalgazrdad da momavlis imedebiT damuxtulad iq-cevi _ bednierad... windawin did bodiSs movixdi da Semdgom ki mkiTxvels movaxseneb, rom ramdenadac qvemore moTxrobili TiTqmis mTlianad avtoris warmosaxvis nayofia, ar iqneboda marTebuli mxatvrul nawarmoebSi _ romanSi _ raRac konkretuli realie-bis Zieba. me istorikosi ar gaxlavar, magram, cxadia, didi survili mqonda, epoqis “su-li”, “atmosfero” ar damemaxinjebina.

”hei, sul gaafrine? _ SesaZloa, SemiZaxebs mkiTxveli, _ vis raSi daainteresebs Seni bebruli jijRini? isic geyofa, rom romani “dRes fexburTia!” mawanwala ZaRls daawe-rine, axla ki erT sawyal, saukunis xnis magidas miadeqi, viTom masTan jdoma ar geyo-foda, TviTon is aalaparake da ginda, misi mogonebebi romanad gaaasaRo! amgvari Tavxe-doba (zrdiloba makavebs, Torem ufro magari sityvac gekadreba!) sad gagonila? da sa-interesoa, sadamde mixval?”. sadamde mival da ras movimoqmedeb momavalSi, TviTonac ar vici, Cemo mkiTxvelo: CemisTana yovlad Tavisuflad sakuTar warmosaxvas mindobili adamianisgan yvelaferi mosalodnelia! da Tuki magidis mogonebebi ar dagainteresebs, ra dagiSlis _ wigni gaRebul fanjaraSi gaafrine (Tu Tbila da daria) an Rumelis ga-Rebul xaxaSi SeCurTe (Tu civa) _ amad mainc ivargebs!

marTali mogaxseno, am moxucebulobis Jams marTlac sul gafrenaze miWiravs Tvali, amis dasturia Tundac is, rom, ramdenime romanis _ “kosmosuri romanis”, “gaqceuli TiTebis” da sxvaTa _ Canafiqric ar masvenebs... isini erTmaneTs eWidaveboda da miWirda gadawyveta, jer romels Cavjdomodi _ kosmosSi “gafrenac” msurda Cems gmirebTan er-Tad da miwaze darCenac, maT Soris mravalWirnaxadi magidis monaTxrobic mitacebda. me-re vifiqre: “albaT jobs, jer miwaze mosaTavebel saqmes mivxedo”...

mi nawer i eqvsi T vi s Semdeg: am romanis weras Cavujeqi 2008 wlis 1 ivliss da 2009

wlis 1 ianvris saaxalwlo sufras, miuxedavad aTasgvari siZneleebisa qveynis cxovreba-Si (me araferi miWirs: Cveni mcire pensia SimSiliT sikvdilisgan gvicavs, sxva mxriv ki piradad CemTvis bevri araferi minda _ Wama-smaze da drostarebaze arc adre viyavi ga-giJebuli da, miT umetes, axla sul mciredic myofnis...) welgamarTuli Sevxvdi: “magi-dis romani” Savad davamTavre! awi iwyeba teqstis gasalaSineba, paralelurad viwyeb Semdegi romanis “gaqceuli TiTebi” weras... ra gamovida pirvelidan da rogori iqneba meore romani (Tu misi dawera SevZeli) _ imedi maqvs, droTa ganmavlobaSi gairkveva da Tundac amaod davSvri, fuWi Sroma mainc ar gamiwevia: wera _ albaT es CemTvis wamalia,

Page 5: ioseb omaZe magidis romani

5

sicocxlis stimulis momcemi... diax, ra gamomiva, TviTonac ar vici, magram mimzidvelia TviT SeTxzvis procesi _ es aris saocari mogzauroba jerac Seucnobel sivrcesa da droSi, axal xalxTan, mogonil personaJebTan Sexvedra; romanis dawera _ es aris mom-xiblavi avantiura!

kari II. vin var? rogor daibada Cemi winapari vin var me? gTxovT micnobeT: me gaxlavar erTi Zveli, TiTqmis saukunes mitanebuli

magida, diax, ar gagikvirdeT, SeiZleba iTqvas, sakmaoze metadac xandazmuli magida _ Cveulebrivi Tu araCveulebrivi, amaSi Semdgom TviT darwmundebiT, roca Cems naambobs waikiTxavT. Cavlilma drom da nairgvarma garemoebebma wuTisoflis grZel gzaze sad ar matara, avic bevri magema da kargic mravlad manaxa, alag _ feri gamixuna da Semic-vala, alag _ kuTxe-waxnagebi gamicviTa, alag _ zedapiric ki maqvs damwvari... zurgzec damamCnia naWdevebi, naCxapnebi, nairgvari laqebi, ramdenime adgilas _ danispiris gase-irnebisas danatovari naWrilobevi Rrma kvalic... sakmaod SeferTxil fexebsac nikrisis qarebi moeZala... dro-Jamisgan moryeuli magida gaxlavar, sul WriWin-Wriali gamidis. amdeni xania, varsebob amqveynad da axla gadavwyvite, damerRvia mdumareba: ar gagikvir-deT _ ganvizraxe, mogonebaTa wigni davwero!.. ra gamomiva, RmerTma uwyis, me ki minda, gavixseno zogi ram; rac minaxavs da momismenia, cxadia, yvelafers ver movyvebi, mxolod nawils mogaxsenebT, rac Cems bebrul maxsovrobas SemorCenia... diax, imdeni Wkviani azri movismine, imdeni brZnuli gamonaTqvami, rom mec Zaluneburad sul aforizmebiT lapara-ki msurs (zogi sakuTriv Cemi grZeli cxovrebiT gamotanili daskvnaa, meti wili ki _ sxvisi naazrevi), rasac, SeZlebisdagvarad, Tavs avarideb; Tumca am, Cemi SexedulebiT, Wirs savsebiT mainc ver gaveqeci da Tu Tavi mainc ver Sevikave Segoneba-darigebisgan, Cems gmirebs vaTqmevineb, upiratesad _ sadRegrZeloebis warmoTqmisas... didi gamocdile-ba damigrovda da patara uwyinari eSmakobebic viswavle!

mkiTxveli Tavidanve dainteresdeba: marTalia, am Zvel magidis zurgze ramdeni ram dawerila, tyuilad ki ar aris dalaqavebuli nairferi melnis laqebiT, TviTon is ki ra weris Jinma aitana? ratom Seiwuxa Tavi gardasul droTa gaxsenebiT? ra vici... al-baT imitom, rom mindoda, Cemgan raRac darCeniliyo, mawvalebda da mawvalebs (bevrs, bevrs sxvasac!) fiqri: rogor SeiZleba, me ukvalod gavqre? me amqveynad aRar viyo? da mraval sxvaTa msgavsad, mec mominda, Cemi gaqrobis Semdgom, Cemgan mainc darCeniliyo raRaca _ Cemi sulis nawili, Cemi nagrZnob-nafiqralis nawili mainc... vinZlo wamkiTx-velma keTilad momigonos da Tuki raime Sevcode, gulmowyaled Semindos... erTi ram ki danamdvilebiT SeiZleba, vTqva: erT tyuil sityvasac ki ar vityvi, SemiZlia, davifico!

marTali mogaxsenoT, jer arc ki vici, Cemi jaxir-codvilobisgan ra gamomiva; marTa-lia, Cems zurgze dadebul qaRaldze ra ar dawerila da vis ar dauweria, magram TviT me am saqmeSi sruliad gamoucdeli gaxlavar da mawvalebs fiqri: rogor da ranairad movaxerxo Cemi Canafiqris xorcSesxma?.. sxvadasxvagvarad movsinjav; windawinve minda, gagimxiloT, rogor movZebni am gzas Tu xerxs, Cemi nafiqral-gaxsenebuli rom mogiTx-roT... jer albaT Camovwer, raTa ar damaviwydes, raze minda, rom visaubro, ise, rogorc gamaxsendeba, areul-dareulad... Tavidan da albaT Semdegac, bolomde, erTgvarad auwyo-beli, daulagebeli gamomiva (rogori domxalic sufrazea lxinis dasrulebis Semdeg!) _ naucbaTevad, acabacad Sekerili naWris sabaniviT, magram unda mapatioT: erTi Zveli magidisgan, marTalia, kargi ostatis mier gakeTebulisgan, magram mainc magidisgan, Ta-nac _ Zalian Zvelisgan, bevrs ras unda moelodeT...

wignis saTaurma ar gafiqrebinoT, rom viRacasTan me piraduli romani mqonda gabmu-li; marTali mogaxsenoT, axlomaxlo Cemi trfobis Sesaferad adre veravin miviCnie da amJamadac veravis vxedav. axla oTaxis kuTxeSi erTi cida, dagvajuli magiduka ki dgas, masze televizori amxedrebula da amiT didad amayobs, _ bedauria raRa, _ yvela Cem-sken iyurebao, meti sibriyve gagigoniaT?!. wesiT Cemgan erTi gemrieli Witlayi ekuTvnis, magram _ vaglax! oTxi natifi fexi ki maqvs, magram rad ginda _ oTxive uZravia!

SesaZloa, am najaxirevis boloSi gasulma (Tuki ar dagezaraT Cemi naCxirkedelavis wakiTxva), misayveduroT: ra sul wvril-wvril ambebs hyvebi, erTi didi, gadabmuli ram geamba, ar sjobdao? ra vici... yvelas da, rasakvirvelia, mec, Tav-Tavisi, sxvaTagan gan-sxvavebuli xasiaTi aqvs da Cemgan ratom unda ukvirdes vinmes, ras da rogor movyvebi? laqi maqvs gadasmuli da albaT bevri ver SeamCnevs: me xom alag-alag nuJrebi maqvs! es miniSnebaa im odesRac arsebul totebze, romlebic kaklis xis tanidan gamoizrdebod-nen xolme; Semdeg am totebis didi nawili, xis zrdis kvalobaze, gaxma. es xmeli tote-bi motyda an moaxerxes, magram xis tanze ki darCa nuJrebi Tu korZebi _ samaradJamod!

Page 6: ioseb omaZe magidis romani

6

ai, aseTi “nuJrebia” Cems monaTxrobSi gardasul droTa wvril-wvrili movlenebic, rom-lebic, marTalia, warsuls Cabardnen, magram maTi anarekli Cems sulSi mainc ukvalod ar gamqrala. aqve minda, im kirkita mkiTxvelsac windawin vupasuxo, romelic albaT ikiTxavs: sad magida da sad ambis moyolao... hoda, swored zogierTi es nuJri miiCnieT Cems Tvalebad, zogic _ yurebad...

iqneb isic ar moewonos mavans, rom sul sxvadasxvagvar ambebs mogiTxrobT, maT So-ris, umetesad _ mxiarulsac... imas ki ar iTvaliswineben, rom ori qarTveli Tu erTma-neTs Sexvda, Tundac kargi nacnobebi arc iyvnen, wesisamebr xumrobagareul saubars Seh-yvebian da, miT umetes, magidasTan Sekrebilni swored rom umeteswilad xumrobis xasi-aTze arian da am dros Tu ar moyvebi raimes salaRobos, maS, rodis naxav ukeTes dros? kargi guneba-ganwyobileba rom saWmels ufro gemriels xdis da mirTmeulis ukeT mone-lebasac xels didad uwyobs, yvela siamovnebiT dameTanxmeba!

diax, miuxedavad imisa, rom ramdenjerme SemakeTes, laqiTac ramdenjerme Tavidan damfares, axla mainc fergadasuli var, erTob danjRreulic da ar gamikvirdeba, Tuki Cemi bebruli laqlaqi didad ar mogewonebaT: vCifCifeb-vWrialeb, xanac amovixvneSeb, xmac damiyruvda _ wlebs Tavisi miaqvs da ra unda iRono... adre ki _ oh, droni, droni! _ sul mxiaruli brwyinva-kriali gamidioda, Zalian lamazi viyavi! mainc rogorio, ikiTxavs cnobismoyvare mkiTxveli. amas Tavis droze wvrilad mogaxsenebT, axla ki Ta-mamad SemiZlia vTqva: vinc ki daminaxavda, maSinve hkiTxavda patrons _ saidan viyavi, ro-meli ostatis naxelavi var? araerTxel mouyoliaT da mec momismenia da kargadac davi-maxsovre Taobidan Taobaze gadmosuli ambavi _ vin, rogor da rogori gamakeTa... sanam cocxali var da pirSi suli midgas, minda, sxvebsac gavagebino Cemi warmomavloba _ ime-di maqvs, tyuilad ar gavatare es wuTisofeli da bevri saintereso ambavi uambiaT Cems garSemo msxdomT...

Tavidan mokled movyvebi, xis dargvidan moyolebuli, Tu ra gadaitana saqarTvelom, misma sofelma, sanam im kaklis xes moWridnen, romlisganac var gakeTebuli. weliwadis droni erTimeores enacvlebodnen, TiTqos erTi da igive meordeboda, magram cvlilebe-bic met-naklebad iyo da erTi weli meores ar hgavda...

minda Tavidanve mogaxsenoT, rom Cems monaTxrobSi ramdenime gamWoli Tema maqvs amo-Cemebuli, umeteswilad _ Sinauri, saojaxo:

lxini, rZaldedamTiliani, siyvaruli, bavSvebi... rZaldedamTiliani cota mZime Temaa (aTasjer da metjerac gadaReWil-gadmoReWili

mraval mTxrobel-mweralTa mier, magram, rogorc Cans, amouwuravi!)... rZaledamTiliani _ ase SeiZleba ewodos mravalwlian komedia-dramas, romelic uamrav ojaxSi TamaSdeba mravali wlis manZilze da dasasruli ar uCans. komediaa gareSe mayurebelTaTvis, ro-melTac sasacilod miaCniaT ori kapasi personaJis mier urTierTis xarjze gulis mof-xana, magram axla TviT moqmed gmirebs hkiTxeT _ sasacilod sulac ar miaCniaT! SeiZle-ba Tamamad iTqvas, samkvdro-sasicocxlo, Seurigebeli brZolaa or ambiciur, Seurige-bel qalbatons Soris, romelSic orive damarcxebulia! maT rom uTxra, cota Semwyna-reblebi iyaviT, dauTmeT erTmaneTs _ “vinc moiTmens, is moigebso”, daawynaro, dauyvavo, auxsna, rom amgvari dapirispireba uxsovari droidan modis da sxvadasxva variaciebiT ganuwyvetliv meordeba, amas ki dagidastureben, magram TviTon rom sasacilo da araf-ris momtan “brZolaSi” arian CarTulni, romelSic gamarjvebuli ar arsebobs da arc SeiZleba iyos _ amas ki cxared uaryofen da aucileblad yoveli daiwyebs imis mtkice-bas, rom is camde marTalia da “mowinaaRmdeges” ki aTasgvar siaves miawers: “ara, Rmer-Ti da kacia mowme, aseT, yovlad autanel adamianTan Serigeba, normaluri urTierToba sruliad SeuZlebelia! warmoudgenelia amis gafiqrebac ki!”.

gamorCeulad romeli Tema miyvars, iciT? bavSvebi! gansakuTrebiT, bavSvebi erTidan _ xuTi-eqvsi wlis asakamde! ramdeni Taobis momswre var da yvelani ra sayvarlebi ari-an! maTac vuyvardi! SeZvrebodnen Cems qveS da iyvnen erT ambavSi! daforTxavdnen, Tama-Sobdnen, erTmaneTs eWidavebodnen, mRerodnen! Camoafarebdnen raime yuTebs, fardebs an sxva raimes, rac im dros xelSi moxvdebodaT da gamoadgebodaT, Seitandnen ase Seqmnil “budruganaSi” saTamaSoebs da TamaSobdnen “saxlobanas”. xSirad xdeboda: raRac saeWvo siCumea, raRacas xom ar mamaZaRloben bavSvebi? eZeben, eZeben, maT ki Turme magidis qveS dauZiniaT TavianT mowyobil “binaSi”, gverdigverd tkbilad sZinavT, Zlivs gaaRviZeb-dnen... madloba RmerTs, axla eleqtruli fanrebi aqvT, adre, maxsovs, magidis qveS Sem-Zvralni anTebdnen asanTs, sanTlebs, lamfas da navTqurasac ki da ramdenjerme kinaRam xanZari gaaCines, risi cxadi nakvalevi axlac mamCnevia ramdenime adgilas, gansakuTre-

Page 7: ioseb omaZe magidis romani

7

biT _ fskerze da fexebze, iatakic alag-alag isea amomwvari, rom, didi mcdelobis miu-xedavad, siSave verafriT moaciles... bevrjer gadavurCi xifaTs!

lxinic Zalian miyvars! Tumca, vis ar uyvars! vis ar uxaria kargi xalxis stumroba! Zneli wuTisofeli damebeda, _ sul omi da gaWirveba, _ magram Cems monaTxrobSi mainc albaT xSirad iqneba sadRegrZeloebi! ZiriTadad _ mxiaruli ambebi da sadRegrZeloebi iqneba! da albaT kidev ufro metad _ ojaxSi gamarTuli dialogebi! sul sxvadasxvagva-ri saubrebi: aRgznebulic, zogjer _ Cxubamde da tirilamde misuli; Cveulebrivic _ yoveldRiuri banaluri, aTasgzis gameorebuli; arcTu iSviaTad _ sicil-xumrobaSi Ca-tarebulic...

minda, rom, rogorc SevZleb, magidis garSemo msxdomTa saubrebSi erTi ojaxis, Cveni qveynis, mTeli XX saukunis msoflio istoria nawilobriv mainc aireklos! rasakvirve-lia, im friad mokrZalebuli garemos gaTvaliswinebiT, romelSic me momixda yofna, ub-ralo adamianebis gverdiT da veravis davajereb, rom inglisis lordTa palataSi mo-mismenia msoflio ambebis Sesaxeb bWoba an amerikis SeerTebuli Statebis kongresis sxdoma Cemi TandaswrebiT Catarebula!

isic gavifiqre: ori magidis paleluri mogonebebi xom ar giamboT? (ratom _ oris? amas mere mogaxsenebT) _ sofeli da qalaqi! am SesaZleblobasac avwon-davwoni, Tuki es SevZeli da Txroba ar gamigrZelda, ambebiT ar gadaitvirTa...

Sevecdebi mogiyveT _ sxvadasxva dros: raze vocnebobdi? ra sizmrebs vnaxulobdi? ra maxarebda yvelaze metad? icvleboda Cems sadgomSi interieri, sul sxvadasxva adamianebi isxdnen Cems garSemo,

_ erTni xucdebodnen da im qveyanas samudamod midiodnen, meoreni ibadebodnen da iz-rdebodnen, icvleboda sagnebic da icvleboda Cemi damokidebulebac oTaxSi myof sag-nebTanac: WaRTan, wignis karadasTan, skamebTan...

diax, rogorc mogaxseneT, mraval adgilas iqneba sufris aRwera _ nair-nairi sadR-egrZeloebi! isinic icvleba droebisa da garemoebebis mixedviT. Tamadebic sul sxvadas-xva yaidisa iqneba, wesisamebr _ sufraze yvelaze mWermetyveli is gaxlavT. sanam morig sadRegrZelos warmoTqvamdes, kargi iqneba, Tu raime araks, igavs an ambavs mohyveba, Se-saZloa, leqssac daurTavs, romelsac raime kavSiri eqneba sadRegrZelos TemasTan, er-Tgvar preliuds, Sesavals gaukeTebs an gemriel daskvnas. sxvebi, sxvadasxva profesiis, asakis, gamocdilebis, niWis da ase Semdeg adamianebi, sadRegrZelos TemasTan dakavSire-biT gaafarToeben, gaaRrmaveben an ironiulad sxvagvarad gaaSuqeben, sxva elfers, gan-sxvavebul tonebs Semateben an sul sxvagvar, kontrastul ambavs moyvebian... es iZleva saSualebas, sxvadasxva pirovnebis portreti davxato _ ras, rogor laparakobs, warmo-idginoT misi garegnobac ki, rogor iqceva, ra urTierToba aqvs sxvebTan, am ojaxTan, replikebi, xumrobebi da sxva da sxva. Tu mexsierebam ar miRalata, kai ajafsandali iq-neba, me da Cemma RmerTma! bevrs uyvars ajafsandali, Cems zurgzec xSirad daudgamT da gemrieladac miurTmeviaT!.. Tqven ra TvaliT uyurebT, mogwonT?

sadRegrZeloTa Temebi, wesisamebr, mravalferovania (ra Tqma unda, Tuki mxolod arayiT ar ilocebian) da arc Cems garSemo msxdomni Ralatobdnen Zvelebur adaT-we-sebs: ojaxi, ded-mama, Svilebi, SviliSvilebi, samSoblo qveyana, misi istoria, mTeli msoflioc ki, mSvidobis sadRegrZelo, winaprebi, qarTuli ena, mezoblebi, megobrebi da megobroba, sikeTe da keTilis msurvelebi, swavla-ganaTleba, warsuli, dRevandeloba, momavali, Sroma, dasveneba, lxini, simRera (yvela droebas sakuTari simRera uxdeba!)... _ es ojaxi, Cveni qveyana da mTeli msoflio, danaxuli qarTuli sufris TvaliT!

sadRegrZeloebis Tanmimdevroba, Cemi fiqriT, ganpirobebuli iqneba imiT, Tu zoga-dad ras eZRvneba sufra: 1. bavSvis dabadebas (erT-erT karSi bavSvis dabadeba aRiniSneba sazeimo sufriT axalgakeTebul magidasTan!); 2. dReobas (roca mavans 18, 20, 25, 50, 60, 70, 75, 80 da, RmerTma inebos, 85, 90, 95, 100 da meti weli Seusruldeba! mainteresebs, xom ici, me ki ramden wels gavZleb? wesiT da rigiT, ar gamiWirdeba, rom 200, 300 wlis da bevrad metisac gavxde! ar dagaviwydeT, Zvirfasi jiSis, kaklis xisagan var gakeTebuli!); 3. qorwils (ojaxis ufrosis ki ara, misi Svilis qorwili! an _ misi SviliSvilisa!); 4. raime RirsSesaniSnav movlenas (skolis damTavreba, disertaciis dacva, jaridan mSvido-biT dabruneba... (marTali Tu gindaT, yvelaferSi Cemi wvlilic Zevs!); 5. qelexs (ra un-da hqna, samwuxarod, amgvari movlenac xdeba...), ormocs, wlisTavs (SesaZloa, bolo wlisTavi aRiniSnos bolo TavSi...)... ho, ar damaviwydes: axali wlis mobrZaneba lxinisa da sadRegrZeloebis gareSe rogor iqneba?

SesaZloa, Cemi monaTxrobis sxvadasxva nawilSi iyos ramdenime sxvadasxva pirTa Zeo-bis sufra: jer Svilis dabadebis aRsaniSnavi, romelime momdevno karSi _ ukve SviliS-

Page 8: ioseb omaZe magidis romani

8

vilisa, Semdeg _ SvilTaSvilisa... da ase Semdeg: ramdenime iubile, ramdenime qelexi, ramdenime qorwili...

vnaxoT, vnaxoT, rogor gavarTmev Tavs dasaxul amocanas... bevri ram maxsovs, uamravi... vin ar mjdara CemTan, ramdeni adamianis monaTxrobi mo-

mismenia, ramdeni sufra gaSlila, ramdeni frTiani sadRegrZelo warmouTqvamT, uamrav-jer cxare Selaparakebisa da Cxubis momswrec gaxlavar da nazad dafrqveuli saaler-so sityvebisganac lamis davmdnarvar... ramdeni Rvino daqceula Cems zurgze, cremlic daRvrila da sisxlic, aseve _ melanic... uamravi nairgvari TefSi, saini, maTlafa, qvabi, gobi, tafa, taSti daudgamT... daumSvenebiaT Cemi zurgi yvavilebiani larnakiT, Semoud-gamT navTis lampa, sanTliani Sandali, drodadro _ akvanic... ramdeni werili dawerila, gakveTili momzadebula, wigni gadaSlila, Wadrakis figurebi daulagebiaT, banqos qa-Raldi utyapunebiaT da utyapunebiaT; nardis Waxunic momismenia, romelsac Semdgom co-ta xanSi sadRegrZeloebi, Wiqebis Waxuni da yelSi Rvinis rakraki mohyolia...

ramdeni wlisa var? auh, nu gamaxsenebT!.. arc ki vici, Cems xnovanebas saidan davuwyo anaTvali... rac magidad gamakeTes, adrec vTqvi, TiTqmis erTi saukune gavida, magram me xom kaklis masalisagan var gakeTebuli da upriania, isic gaviTvaliswinoT, TviTon ka-kalis xec moWramde ra xnisa moiyara?

mirCevnia, Zalian Soridan daviwyo, ueWvelia, Cemi sagvareulo fesvebi saukuneebis winaT aris sagulvebeli.

amboben (Semdgom am sityvis xmareba mravaljer momiwevs), didi xnis winaT, albaT XVIII saukunis dasawyisSi, kaxeTis erT-erT sofelSi, kaklaanSi, romelic civ-gomboris damrec ferdobze iyo Sefenili da Tvalwarmtac alaznis vels gadahyurebda, erTma gam-rje da Tadarigianma moxucma glexma, giorgi kakalaZem, Semodgomis miwuruls kaklis nayofi daTesa _ Zalian moewona albaT zomiTac da gemoTic, ueWvelad TxelnaWuWac iq-neboda! ufro swored, mowifuli SviliSvili hyolia, sexnia _ giorgi, is wauyvania, or-moc imisTvis amouTxrevinebia; iqve idga patara SvilTaSvili _ isic giorgi! es erTi cali kakali ezos SuaSi, glexuri erTsarTuliani saxlisgan ocdaaTi wyrTis moSore-biT amoRebul patara ormoSi dafla da Savi, narCevi miwac miayara _ amgvarad “gaupati-osnebia”. SviliSvils uTqvams: “papav, pirSi suli Zliv gidga, amis Tavi gaqvs? ra kaklis daTesva amogiCemebia, rogorc ityvian, koWze Toxli gyav gamobmuli _ dRes-xval miqel-gabrieli gestumreba! raRa dros Seni CirTifirTia, daisvene, daje aivanze, aTamaSe kri-alosani, SvilTaSvilebs eTamaSe da zRaprebi uambe! Sen Seni kalo ukve didi xania, ga-lewe, axla sxvebma gamoiRon xeli, Sen mainc ver moeswrebi am kaklis davaJkacebas!”. did papas SviliSvilisTvis uTqvams: “Svilo, icode: es kakali zustad im adgilas dav-Tese, sadac or saukuneze met xans uzarmazari kakali idga da axla ki misi kvalic aRar Cans... am ormocdaaTi wlis winaT, roca mamaSeni ukve aTi-Tormeti wlisa iyo, (anu XVII saukunis Sua wlebSi) TaTrebma rom Cveni sofeli gadawves da gadabuges, es kaka-lic cecxls misces. ramdeni welia, sul vapirebdi aq sanacvlo kaklis nergi damergo; ramdenjerme davrge kideca, magram arcerTma ixara; moTareSe lekebisgan xSirad gvixde-boda gaxizvna da rom vbrundebodiT, an gamxmari iyo mouvlelobiT an saqonlisgan Tu avi kacis xelTagan gadamtvreuli da gaubedurebuli. axla iqneb Teslidan amosulma ivargos...

mere SvilTaSvilisTvis miumarTavs: _ aba, sexniav, Cemo patara giorgi, Sens saxelze davTese, kargi xeli maqvs da iqneb

axla mainc ar gamicruvdes imedi. Sen gabareb mis movla-patronobasa, arc mofereba da alersi daaklo, vinZlo Ronieri xe gaizardos da Sen da sxvebic gaaxaros! keTil saq-meze gavisarjoT, es erTi xe gavaxaroT da gavalaRoT, rom mxiarulad Srialebdes da yvela Cvenganis Tvalsac axarebdes da gulSic sixaruls hfendes...

gazafxulze daTesili kaklidan Zlieri, saRi norCi nazardi muq mwvaned amoiwvera da swrafad iwyo zrda. berikaci SvilTaSvilTan erTad yovel saRamos saguldagulod rwyavda, onavrebisa da saqonlisgan dasacavad arc wnelis Robis Semovlebas dazarda...

kaklis bayilo ufasebda amags: swrafad, xarbad miiltvoda maRla-maRla _ cisken! papa xSirad Cerdeboda mis ZirTan, SvilTaSvils, giorgis, dauZaxebda da daatoleb-

da... _ daxe, rogor afasebs Sens zrunva-alerssa, ra cocxlad, ra Ronivrad izrdeba da

tanT ivseba! mis am davaJkacebas rom Tvals adevneb _ gixaria, Cemo giorgi, da Senc iz-rdebi masTan erTad! hoda, rogor fiqrob _ masac uxaria, maSa! foTlebs aSrialebs, ge-saubreba, madlobasac geubneba!

pirvel wels norCma kakalma muxlamde uwia “patara” giorgis, Semdeg wels Wipamde, mere da mere _ mxramde... weli wels misdevda da TandaTan kakali patara giorgisTan

Page 9: ioseb omaZe magidis romani

9

erTad izrdeboda, magram male gadaaswro simaRleSi: mis Tavsac ascda, aweul xelsac _ hei!..

kakali aTi wlisa Sesrulda, roca pirveli niSani gamoiRo _ ori cali nayofi sul wverokinaze! SvilTaSvili giorgi ukve wverabibinebuli vaJkaci iyo!

rogor gaaxara damrgveli papa da misi SviliSvili da SvilTaSvilebic! didi papa axlac xSir-xSirad mividoda kaklis norC xesTan, TvalmoWutviT siyvaru-

liT axedavda: _ ara, ar megona, Tu moveswrebodi! Semdeg wels meti daisxa, mere _ meti da meti! imasac amboben, rom papam as wlamdec miaRwia da kaklis nayofiT baraqianad dasxma-

sac moeswroo. kakalma gana mxolod simaRleSi izarda, nel-nela varji ganzec gazida, TiTqos ga-

fuvda, burTiviT damrgvalda. weli wels misdevda, kaklis cxovrebaSi ki, erTi SexedviT, araferi icvleboda. ga-

zafxulsa da zafxulSi ezoSi saamo Crdils afenda “didi giorgi papas kakali”, Semod-gomis pirs ki totebs jer qvevidan esroda did-patara qvebsa Tu joxebs, raTa nedli nigvziT piri Caekoklozinebina; erT-or kviraSi ki, qariani amindis Semdeg, dilaadrian erTmaneTs adgomas aswrebdnen gogo-biWebi, rom Camocvenili kakali aekrifaT; mere ki, erT mzian, wynar dRes yviTel da Janfisfermokidebul mis rtoebs gametebiT urtyamda xalas da SemorCenil nayofs bertyavda sagangebod mowveuli, xeebze ZromialSi daxe-lovnebuli, grZelxeleba jeeli...

rTvlobis dawyebis Semdeg ezoSi avardeboda lurji, mcxunvare ali, mokle xanSi cecxlze Semodgmul did qvabs asdioda moCifCife TaTaras saocrad sasiamovno surne-li, garSemo Semojarul balRobas dideda uwyreboda, frTxilad iyaviT, nu sulswra-fobT, yvelas amogavlebinebT CurCxelebso...

ramdeni lxinis grZeli sufra gaSlila kaklis dalocvil CrdilSi, bevric ufro mokrZalebuli _ kaklis ZirSi dafenil fardagze, fexmorTxmiT rom Semousxdeboda ramdenime kaci, zogi ki mxar-TeZoze wamowolas amjobinebnda Zveli romaeli particie-biviT... (nu gikvirT Cemi aseTi “ganaTlebuloba”; rogorc mogaxseneT, asi wlisa gaxla-var da raRa ar momismenia Cemi stumrebisgan!).

sainteresoa xom, rogori ojaxia? erT dros gadmosaxlebulia am sofelSi Tu Zir-Zvelia? rogoria kakalaZeTa gvaris warmoSoba? albaT kakalaZeebi maT imitom ewodaT, rom am ojaxis mamakacebs Cveulebad hqondaT patara kaklis sanerge moewyoT da yovel Semodgomas an gazafxuls axlobel-megobrebsac, sxva soflebidan mosul msurvelebsac usasyidlod aZlevdnen kaklis or-sam nergs _ ezoSi Tu venaxis kideze dasargavad...

kakalaZeTa soflur ezoSi mTeli dRe Jriamuli ismis... kaklis mefurad gaSlil-gafuebuli varjis qveS erTmaneTs enacvleba: dRisiT: bavSvTa TamaSi da Jivil-xivili, nardis kamaTlebisGgagoreba da qvebis eSxi-

ani Waxuni dafaze... saRamos: ufro xSirad _ saubari, zogjer _ simRera-TamaSoba, lxini, qorwili... RamiT ki: SeyvarebulTa paemani (cicinaTelebi rom garSemo dafrenen, cnobismoyvare

mTvare ki cdilobs, kaklis xSir foTlebSi sxivi Camoaparos...), iSviaTad, roca mtris Semosevis gamo gaxiznulia sofeli, yaCaRTa Sexvedra...

aTasgvari ambavi mousmenia da uamravi movlenis uSualo momswrea, bevri ramis gaxse-neba SeiZleba...

ra Tqma unda, im warsul aTwleulebsa da saukuneebs ar movswrebivar, TviTon ar mi-naxavs, magram SemiZlia, warmovidgino, rogor cxovrobda kakali, ras xedavda, ras grZnobda...

gazafxulze sakmaod gvian Slida kvirtebs, daCekavda SiSvel totebze surnelovan webovan mwvane foTlebs; TandaTan is totebi mxolod aqa-iq Tu Cans, iseTi xSiri zur-muxtiTaa Seburvili mTeli xe _ erTi didi, uzarmazari mwvane burTia! saamod aSria-lebs niavi mis rtoebs, rtoTa boloebze _ mcire mwvane burTulebs momavali nayofebi-sa; dafrTxialoben da daJRurtuleben aTasgvari uxilavi Citebi, mxolod maTi xmebiT gamomcnobi Tu mixvdeba _ romeli... yvelaze cxel dResac ki grila kaklis CrdilSi, locaven mis gamxrebel-gamzrdels dabal balaxze Camomsxdarni, zogierTni _ nebierad gaSxlarTulni kidec, xan ki _ gverdulad wamowolilni... gascqerian SuadRis TakariT TiTqosda wadRabnil naxats saxlebisa, Robe-yoreebisa, baRebisa... xanac _ zurgze dawo-lilni, TavqveS xelebamowyobilni, xedaven nairgvar mwvaned atokebul foTlebis moTim-Time zRvas, alag _ mzis sxivebiT aelvarebuls, alag _ cis kaSkaSa lurj nafleTs... daeRlebaT mzera, milulaven Tvals da axla niavi nazi xelebiT elamunebaT saxeze, mo-

Page 10: ioseb omaZe magidis romani

10

aqvs soflis xmebi: qalTa gaurkveveli laparaki, kacTa bubuni, bavSvTa mxiaruli Jria-muli _ yvelaferi ki ewvneba CitTa uzrunvel WikWik-gadaZaxils...

diax, oras wels aSrialebda totebs kakali, Semodgomaze yviTeli foTlebis xali-CiT alamazebda mis qveS miwas, zamTarSi civi qari daSliginobda SiSvel totebSi, ga-zafxulze ki kvlav xasxasa zurmuxtisfrad amwvandeboda, uzarmazari mwvane burTi saa-mo Crdils hfenda...

frinvelebi akiTxaven kaklis totebs _ maRlidan SoreTi kargad Cans!.. mere ki ber kakals nel-nela sibere Seepara, alag-alag totebi gauxma... erT weliwads ki SerCenil, jer kidev cocxal totebze, TiTqos gamosamSvidobeb-

lad, uCveulod bevri moisxa, Semdeg wels ki siberem da arnaxulma gvalvam Tavisi hqnes _ beberi, mraval Wirgamovlili, uzarmazari kaklis xe sabolood gaxma!

XX saukunis dasawyisi iyo, 1905 wlis gazafxuli, roca kakalma daamTavra sicocx-lesTan yovelgvari kavSiri da mcire ylortic ki aRar aumwvanebia _ mxolod SiSvel, xmel totebs iSverda cisken...

karga xans idga ase gamxmari, gaSavebuli, samudamod dadumebuli... mxolod qari wuo-da mis SiSvel totebSi.

ojaxis ufrosi, giorgi kakalaZe, ramdenjerac Sexedavda gamxmari kaklis xes, xeSeS xelisguls mousvamda mis gluv tans da erTgvari sinnuliT ityoda: “momaval kviras ki ueWvelad movWri!”... magram weli wels misdevda da ase, dRexvaliobaSi, gamxmari kaklis moWras saSveli ar daadga. ase gavida TiTqmis aTi weliwadi.

erTi zamTris damdegs ki saSineli yinvebi daiWra. im wels SeSis momarageba veRar moaxerxes _ vinc ki jeeli iyo ojaxSi, yvelani samxedro samsaxurs ixdidnen da Cveuli suraTi uceb Seicvala: erT dilas mezoblebis daxmarebiT, culebis rakarukSi, kaklis xe wamoaqcies... mTeli dRe ki moundnen _ xe kargad ki iyo gamomSrali, magram Zlier msxvili da magari tani karga xans ar epueboda rigrigobiT momuSave sam najaxian jani-an mamakacs. gamigonia: mcenareebi grZnoben, roca xesTan midian mosaWrelad, igi caxca-xebs, eSinia da mezobeli xec ki ganicdis da uTanaugrZnobso... gverdze xe mezoblad ka-kals arasdros hyolia (mxolod moSorebiT, Robis gaswvriv, iyo Carigebuli aluCebi da tyemlebi) da TviT kaklis ”xorci” ki iyo darCenili, magram gamxmar-gamomSralis “suls” raRa unda ganecada...

Tumca, ukve didi xania, mieCvivnen gardauval movlenas (diax, kaklis sabolood gaq-roba misi orsaukunovani “maradi” samyofelidan marTlac movlena iyo!) _ wamoqceuli xis zorba tanis miwaze dacemis bragvanma da totebis lawaluwma, uceb ezoSi dasadgu-rebulma uCveulo sicarielem kakalaZeTa ojaxis wevrTa sulebSic sicariele da tkivi-li warmoSva...

gayinul miwaze wamoqceuli kaklis xis jer wvril-wvril totebs xmarobdnen Rume-lis gasaCaReblad, Semdeg maTi mimyoli saSualo zomisanic ukve cecxlis lukma gam-xdariyvnen da sadacaa, tansac daCexva eloda, rom bedad qalaqelma sirajma, mixua nem-siyunwaZem, Camoiara. isic am soflidan iyo, karga xnis winaT qalaqs wasuliyo bedis sa-Zebrad, iq RviniT vaWrobas mohkida xeli da gvarianadac gamarTuliyo welSi. yovel wels noembris bolos an dekembris dasawyisSi gamoCndeboda sofelSi, Camoitanda gasa-yidad an gadasacvlelad qalaqur saqonels, soflelebisgan Rvinos yidulobda da ur-mebze dadebuli rumbebiT qalaqs mihqonda xolme. giorgis misi vali hqonda; valis nawi-li RviniT gaistumra, danarCens ki aRar icoda, ra eSveleboda. vaWarma rom ojaxSi ve-raferi Rirebuli naxa, giorgis SesTavaza valis darCenili nawilis angariSSi misi um-crosi biWis, Teqvsmeti wlis simonis (romelsac SinaurobaSi sosos eZaxdnen), erTi wliT mojamagired wayvana da kaklis moris misTvis daTmoba. etyoba, kaklis xis masa-lis fasi kargad uwyoda; biWic moewona, kalmaxiviT ymawvili: mkvircxli, cocxali, moZ-ravi, mousvenari! giorgis uTxra: “soflis mdovre cxovrebaSi ra unda, qalaqs waviyvan, iq yoveldRiur cincxal, swraf dinebaSi ukeT igrZnobs Tavs”...

kari III. vaWar ma mo Wr i l i xe qal aqs wamo i Ro da o r i magi da gaakeT ebi na

amrigad, kaklis mori daudes uremze da, Rvinis rumbebTan da axal mosamsaxure biW-

Tan, sososTan erTad, qalaqis gzas gauyenes... or weliwads kaklis mxvili mori mixua nemsiyunwaZis Rvinis gril sardafSi inaxe-

boda da iq erTxans momlxenTaTvis skamis magivrobasac swevda. Rvinis sardafis stumarTagan erTi Cumi, moridebuli kaci yvelasgan gamoirCeoda. ma-

Rali, gamxdari mxatvari sirajis SekveTas asrulebda _ did firniSs: “kaxuri Rvino. mi-

Page 11: ioseb omaZe magidis romani

11

xua nemsiyunwaZe”. Tu miipatiJebdnen, sxvebTan erTad magidas arasdros miujdeboda, Ta-visTvis miiyuJeboda sardafis kuTxeSi da iqve patara sufraze TavisTvis moilxenda, _ Sinaganad gulCakeTili, sakuTar fiqrebSi Cafluli, _ TiTqos am sardafSi iyo kidec da arc iyo...

mixuam Semdeg, arcTu usafuZvlod, ifiqra: aq, sardafSi, mori sinestisgan ar damil-peso da ezoSi, mSral fardulSi gadaitana, sadac cariel kasrebs, aTasgvar Zvelmans da zamTrisTvis nayid SeSas inaxavda.

sirajs bevri saqme hqonda, morisTvis sad ecala, gadaaviwyda kidec misi arseboba; erTxel, fardulSi Sesulma, Tvali Seavlo da Zveli ganzraxva gaaxsenda, gadawyvita: “ori Svili myavs da maTTvis or magidas gavakeTebineb!”.

kaklis mori mixuam daaxerxina, ficrebi kargi gamomSrali gamovida; Semdeg isini avejis cnobil ostats miutana da xelosanma mSvenieri ori kaklis magida gaakeTa.

rogorc iTqva, mixua sirajs ori Svili hyavda: gogo, makrine, da biWi, oman _ da maT es ori magida aCuqa: “marcxena xeli Cemi biWisaa, marjvena xeli gogosia!”.

magidebi _ me da Cemi tyupiscali _ TiTqmis erTnairebi gamovediT, oRond ostatma momavali patronebis survili da gemovneba gaiTvaliswina: makrinesTvis daxuWuWebul-moCuqurTmebuli gaakeTa, meore _ ufro sada da erTgvarad TavSekavebulad daxvewili (omanma uTxra xelosans: “biZaCemo, Sens gemovnebas vendobi da rogorsac SenTvis indo-mebdi, CemTvisac iseTi gaakeTe!”).

oman nemsiyunwaZisTvis gankuTvnili magida gansakuTrebiT lamazi da daxvewili ga-movida _ swored is (anu me) hyveba axla am ambavs!

diax, me oman nemsiyunwaZe mergo patronad. makrine male gaTxovda, soso kakalaZem iTxova da meore magida, patarZalTan erTad, kaklaanSi moxvda... kaklis moris erTi na-wili, ukve gamSvenierebuli saxiT, kaklaanSi dabrunda!

amrigad, kaklis xisgan darCa ori magida da kidev mogoneba: sofelSi, kakalaanT xsovnaSi _ rogori iyo didebulad varjgadafenili orsaukunovani kakali! dasanania, rom es kaklis xe mxatvris funjiT ar ukvdavyofila, misi fotosuraTic ki ar aris darCenili...

rogor moxda makrinesa da simonis, igive _ sosos _ qorwineba? visganac sirajma kak-lis mori wamoiRo, im glexis, giorgi kakalaZis biWi, simon, igive _ soso, SeTanxmebis Tanaxmad, erTi wliT ufaso xelis biWad idga mixuasTan, mere ki, isev urTierT SeTan-xmebiT, sosom ganagrZo mojamagireoba ukve misTvis jamagiris micemiT... gavida ramdenime weli; sosos mixuas qaliSvili, makrine, Seuyvarda, qaliSvilma uTanagrZno da misgan dafexmZimda...

advili warmosadgenia, mixua rogor Zalian gawyra, roca misi mosamsaxure biWi, ro-melsac dReSi xuTjer wamoartyamda qeCoSi da Svidjer mainc dauyvirebda, erT mSvenier dRes misi qaliSvilis xelis saTxovnelad eaxla! rogorc ityvian xolme, qoSi sul ukuRma hyara! Tavdapirvelad ojaxis Semarcxveneli qaliSvilis Sinidan gagdeba da so-sos erTi gemrielad cema da kinwiskvriT gagdeba undoda, magram colma, fefom, rome-lic qaliSvils TanaugrZnobda, mixuas uTxra:

_ mixo, soso mSromeli da patiosani biWi Cans... qmarma am sityvebze SeuRrina: _ patiosani, rogor ara, magis Tavis gaxeTqvam, kaikacoba Tavzec gadasdis! Cems xel-

Si gaizarda, davaJkacda, ase gadamixada amagi? _ SeuyvardaT, kaco, erTmaneTi!.. dafiqrdi: Cvens qaliSvils sxva vinRa iTxovs? Tanac

biWi Seni soflelia, mis ojaxs kargad icnob, unda samtrod gadaikido? didebul Rvi-nos sul iafad gaZleven xolme, am RviniT iwoneb Tavs gamorCeuli muStrebis winaSe... rad ginda, xaTabalaSi gaexvio da Tan zaralic naxo?

mixuas colis rCeva WkuaSi daujda da gadawyvita, makrine colad mieca sososTvis, oRond siZe daiTxova saxlidan, qaliSvils ki uTxra:

_ xom gindoda glexuWas gahyolodi, agisrulda ocneba! wabrZandi axla sofelSi da kaklaanSi icxovre miwisbanian saxlSi, kuTxeSi rom SemokavebulSi zamTrobiT saqone-lica hyavT _ Zroxebis fSvinva da funis surneli dagatkbobs...

mixuam qaliSvilis arc qorwilis gadasaxdelad, arc Sesaferisi mziTevisTvis Tavi ar Seiwuxa, mxolod adreve naCuqari is meore magida sofelSi, kaklaanSi, gaatana. mas Semdeg Cemi tyupiscali aRar minaxavs, arc is vici, cocxali Tua da ra dReSi imyofe-ba...

rogorc mogaxseneT, meore magida mas Semdeg aRar minaxavs da arc misi ambavi msmeni-a, me ki amdeni xnis Semdegac, am bolo dromde, mkvidrad videqi oTxive fexze _ kargad Semkres! arc vWriWinebdi, arc davbrecilvar _ kargma ostatma gamakeTa mSvenieri masa-lisgan _ bolomde gamomSrali kaklis xisgan!

Page 12: ioseb omaZe magidis romani

12

mixua sirajs TviTonac male mouwia qalaqis datoveba mis vaJTan erTad... ratom da risTvis, amas mogvianebiT CagikaklavT, manamde ki minda, cota xans ganyene-

bul sagnebze vilaybo... mouTmenel mkiTxvels vurCev, momdevno Tavs axlave miakiTxos! “magida” _ roca am sityvas vxmarobT, yvelas Taviseburad esmis sakuTari gamocdi-

lebis, gemovnebis, warmodgenis da ase Semdeg kvalobaze. mxolod gramatikis saxel-mZRvaneloebSi da leqsikonebSia es sityva uferuli da usuno, uzomo da usaxo, lapa-rakSi ki sul sxvadasxvanairia _ erTi piris saubarSic ki _ qveteqstis mixedviT; ganye-nebulad TiTqmis ar vxmarobT, rogorc mcnebas.

ukve vTqvi, Tavidanve yvelas movwondi, magram Cems sakmaod dasaxasiaTeblad gana sakmarisia mxolod imis aRniSvna, rom kaklis Zvirfasi masalisgan viyavi gakeTebuli da ar viyavi arc dabrecili da arc vWriWinebdi? me mgonia, Rirsi var, rom mkiTxvelma ufro axlos gamicnos, bolos da bolos, mTeli wignis damweri sxva magida Tu gina-xavT?

SemeZlo, Tavidanve SemomeTavazebina parodiuli traqtati Tu “disertacia” _ rogo-ri zurgi da fexebi unda hqondes magidas? romeli ufro mouxdeba? SesaZloa, kamaTi Tu konsultaciebi _ “specialistTan”, xelosanTan, xelovnebaTmcodnesTan...

ho, TiiTqmis yovelive _ suldgmulic da usuloc _ fexebze dgas da upriania, fexe-biT daviwyo, rogori jobs?

lomis TaTebis formisa? kargia! arwivis fexebisa, klanWebiani? amasac ara uSavs! cxenis floqvebisa? ubralo, sada _ xerxiT moWrili? balerinasi? ar ivargebs... Tumc, ratomac ara? fexebiT Cans magidis xasiaTi! ufro _ misi gamkeTeblisa! oTxi fexi maqvs da erTi zurgi _ erTi SexedviT sul esa var! zurgi mrgvalia deda-

miwasaviT, ufro swored _ mzesaviT an savse mTvaresaviT; Sedgenilia erTmaneTze mWid-rod midgmuli ori nawilisgan da roca saWiroeba moiTxovs, SeiZleba misi gaSla da SuaSi Cadebuli oTxkuTxa, orad mokecili ficris gaSla da Cadgma _ didad vizrdebi sigrZeSi! orjer meti kaci eteva da stumrianobis dros mSlian xolme! fexebi maqvs mo-Runuli, figuruli, CuqurTmebiT Semkuli... diax, oTxi fexi ki maqvs, magram siarulis siamovnebas moklebuli var: ra Tqma unda, sulier arsebaTa msgavsad, damoukideblad, gunebisad, wasvla-wamosvlas Tu gaseirnebas vgulisxmob... amis muxedavad, bevri vimogza-ure da uamravi ram maqvs naxuli da gagonil-mosmenili.

Cemi mogzaurobebi ucnaurad warimarTeboda xolme! erT adgilas karga xans, mraval wels, yofnis Semdeg, uceb damZravdnen da sxvagan gadamitandnen _ sxva oTaxSi, an sxva binaSi... Tuki imave binaSi sxva oTaxSi gadamitandnen _ droebiT an mudmiv sacxovreb-lad, amas mogzaurobad ar vTvli; an Cems mcire gadaadgilebas binis SekeTebis an dax-vetis Tu iatakis morecxvis dros. ki, ZvelTaZveli magida var ukve, danjRreuli, modi-dan gasuli, magram ver melevian: gadasvlis dros yovelTvis Tan gadamitanen xolme.

ojaxis wevrebs uyvardaT Cems garSemo Sekreba da saubari. bevri ram maxsovs, Zalian bevri... viwyeb Txrobas im droidan, roca me erTma xelosanma gamakeTa papis dakveTiT. nu damZraxavT, Tu dawyobili, Tanmimdevruli ar iqneba Cemi saubari _ rogorc mo-

gaxseneT, sicocxlis miwuruls mivaRwie da rogorc gamaxsendeba, ise movyvebi... Svilebi, SviliSvilebi, SvilTaSvilebi... _ maTi gaCena, zrda, dafrTianeba, gzis mo-

Zebna cxovrebaSi _ yvela movlenis momswre da, SeZlebisdagvarad, monawilec var. mTeli ojaxis istoria gaivlis Cems “Tvalwin” _ yvelafers vusmendi, rasac lapara-

kobdnen, razec bWobdnen... ojaxis istoriaSi, nawilobriv mainc, airekleba qveynis istoriac. vixseneb: drodadro Zalian damcxeboda _ Cvilis safenebs auTovebdnen Cems zurgze... rogor swavlobda bavSvi xelSi kovzis daWeras... rogor werdnen bavSvebi pirvel asoebs qaTqaTa rveulebSi... maxsovs leqsebis kiTxva... mZafri saojaxo kamaTebi sxvadasxva sayofacxovrebo Tu “filosofiur” sakiTxebze.... megobrebis stumroba, saubrebi... finali: Zvelebi wavidnen, saSualo Taoba aqeT-iqiT daifanta, axalgazrdebs ki magi-

da aRar moswonT _ axal binas ar uxdebao, “Tanamedrove stilis” aveji undaT... gamomcvlian, sxvas amjobineben _ Tanamedroveobas ufro Seesabamebao...

Page 13: ioseb omaZe magidis romani

13

me ki mixaria kidec maTi datoveba: ra xania, Cems garSemo arc tkbili ojaxuri sau-bari imarTeba, aRarc musikas Tu simReras usmenen, arc leqsebs kiTxuloben, arc megob-ruli lxini imarTeba _ mxolod fulzea laparaki, modebze.

maxsovs: mTvaris sxivebis maqmani magidaze. maxsovs: yvela ara, magram uamravi gawyobili sufra, misi mxiaruli stumrebi... maxsovs: ramdenimenair larnakSi _ yvavilebis Taiguli, yvela gansxvavebuli da yve-

la mSvenieri.... maxsovs: uamravi adamiani, CemTan mjari., bevrsac veRar vixseneb... ris Sesaxeb ar tri-

alebda saubris Zafi da, zogjer, kamaTis Subebic: poeziaze, poetebze, humorze, var-skvlavebze, mowyenilobaze, xalxze, samarTlianobaze, Tavisuflebaze, siyvarulze, miwa-ze, qalebze, kacisa da qalis urTierTobaze, wignebze, mTvaresa da mzeze, Rrublebze, zamTarsa da zafxulze, bavSvebsa da moxucebze, zRvasa da mTebze, Citebsa da yvavileb-ze, gemriel kerZebsa da Rvinoze, Teatrsa da msaxiobebze, fexburTsa da omze, mecniere-basa da politikaze, ZaRlebsa da katebze... ra gaixsenebs yvelafers!

zogjer dalagdeba Zveli fotoebi magidaze _ TiTo foto mTeli ambavia! uamravi lxini: sadRegrZeloebi _ tradiciuli zogadi Temebi (samSoblo, ojaxi, wi-

naprebi, ded-mama, dedmamiSvilebi, Svilebi da SviliSvilebi, bavSvebi, mSvidoba, megob-roba, siyvaruli, sikeTe da kaikacoba, xelovneba...), personaluri portretebi: ironiul-SesxmiTi daxasiaTeba, sxvadasxva mxiaruli ambebi...

mogexsenebaT, yovel ojaxs (aseve _ ers, saxelmwifos...) aqvs sakuTari stili cxovre-bisa; yovel samzareuloSi sakuTari, specifikuri suni trialebs, romelic SeiZleba, mi-saRebi an miuRebeli iyos am ojaxSi droebiT Tu mudmivad moxvedrili adamianisTvis...

es gansxvaveba Zalian kargad vici da mowme var magidis garSemo gamarTuli tkbili saubrebisac da gaanCxlebuli yvirilisac.

gansakuTrebiT rTuldeba mdgomareoba, roca ojaxs axali wevri daemateba _ rZali an siZe... urTierT Segueba sxvadasxvagvarad mimdinareobs _ orive mxare an erTmaneTs eC-veva, an maTi urTierToba mudmiv dapirispirebaSi, mudmiv daZabulobaSi da, arcTu iSvia-Tad, siZulvilSi gadaizrdeba.

isev da isev magondeba: ra lagdeboda Cems “zurgze”? mowafeTa rveulebi da wignebi, samelne... samelne erTia, (meore da mesame dakarges)

da bavSvebs xSirad aqvT ZiZgilaoba mis dasaufleblad, amasobaSi melani iRvreba, gauva sufras da kidev ufro miWrelebs isedac dalaqavebul zurgs...

banqo; saWmel-sasmeli: Cveulebrivi _ dReSi ramdenjerme, gamorCeulad mdidari da mraval-

ferovani _ gansakuTrebuli SemTxvevebis Ddros: stumroba, dReoba, dResaswauli da sxva msgavsi;

sakeravi manqana (xandaxan) _ misi tiktiki... uTo (sakmaod xSirad); yvavilebis larnaki (vgoneb, yvavilebis larnaki adrec vaxsene; miyvars yvavilebi! ma-

vanis dabadebis dRis dros da Semdeg ramdenime dRec, sanam yvavilebi ar daWkneba _ ga-zafxulze Camoefineba Cems zurgs Camocvenili furclebi vardisa...);

lampa, sanTeli (roca eleqtrodeni ar aris). sakmaod xSirad katunia amoxteboda Cems zurgze, kuds Semoigorglavda da Tvlemda. tkac! _ ramdeni Cems zurgze damjdari abezari buzi gamousalmebiaT sicocxles bu-

zis saxociT, gazeTisa Tu sxva ram amisTvis mosaxerxebeli sagniT! zogjer Cems zurgze fexebiTac Semdgaran, roca axali WaRi yofila Camosakidebeli

an, ufro xSirad, gadamwvari naTuris gamocvla gamxdara saWiro. ramdenjerme isec momxdara, rom SezarxoSebul momlxens magidaze axtoma da iq

xelgaSliT cekva mosurvebia; amas kidev avitandi, magram roca misi amfsonic amoxtebo-da (zogjer _ meore-mesamec, vai Cemi da WurWlis brali!) da oriveni erT ambavSi iyvnen, maSin viyavi codva! da albaT yvelaze ufro amgvarma drostarebam momaryia droTa gan-mavlobaSi da, bolos, samwuxarod, Civil-WriWinic damawyebina... Torem me ras damakleb-da zogjer dolis magivrad gamoyenebisas Cems zurgze xelisgulebis braguni an, miT umetes, banqos qaRaldis datyapuneba... marTalia, ojaxis gabrazebuli ufrosis muStis dartymac migemnia, magram isic arafrad mimiCnevia.

oh, acabaca mogonebebma ra Sors gamityues! xom ar jobs, ase Tu ise dalagebul-dawyobilad movyve?

Page 14: ioseb omaZe magidis romani

14

kari IV. didi omi. revolucia. SiSi qalaqSi (1914-1921 wlebi)

dadga 1914 weli da daiwyo didi omi, romelic TiTqmis mTel msoflios moedo, ra-sac mohyva saSineli xocva-Jleta; wamoiwyes is didma Rlavma saxelmwifoebma, im imediT, rom kidev mivitacebT teritoriebsa da nadavlso da uceb usaSvelod air-dairia yvela-feri...

saSinlad gaZvirda aucilebeli saqoneli: navTi, sanTeli, Saqari, SeSa... bevri ram saerTod gaqra. puris magivrad Sesaxedavadac ki saSinel, raRac gaurkveveli Semadgen-lobis “agurebs” hyidian, imasac _ cecxlis fasad...

gaWirveba ufro da ufro matulobs. sul amazea yoveldRiuri saubari: tfilisis lazareTebi gadavsebulia daWrilebiT,

TurqeTis morRveuli frontidan dabrunebuli jariskacebi daerivnen samikitnoebs, Rvi-nis sardafebs, maRaziebs, saroskipoebs... gaveSebulni itaceben, rasac ki odnavi fasi ma-inc aqvs, angreven da amtvreven yvelafers, risi dangreva da damtvrevac SeiZleba, zog-jer, SezarxSebulni, gasarTobad cecxlsac waukideben... RamiTac da dRisiTac xSirad ismis srola, sakuTar bunagebSi SeyuJuli, SeSinebuli moqalaqeni cdiloben, rac SeiZ-leba naklebad gamoCdnen quCaSi, RamiT xom quCebSi sruli udabureba isadgurebs...

ra Tqma unda, uzarmazari umuSevrobaa, Sromis birJaze rigebi sul ufro izrdeba; yovel diliT quCebs Camoivlis cxenis oTxTvalebi da masze SeSasaviT mijriT hyrian SimSilisa da avadmyofobisgan daRupulT; Semdgom maT marxaven sasaflaoebis ganapiras _ sagangebod gamoyofil upatronoTa da pirovnebis daudgenelTaTvis gankuTvnil adgi-lebSi.

omis dawyebasTan erTad RviniT vaWroba aikrZala da mixua nemsiyunwaZe iZulebuli gaxda, daeketa Rvinis sardafic, saxlic da, ukeTesi droebis molodinSi, sofels ga-xiznuliyo vaJTan erTad. mere ki, roca omi gaiwela, mixua sirajma amjobina, yvelaferi iafad gaeyida, rac ki qalaqs hqonda...

dro midis, sisxlisRvra grZeldeba, ruseTis imperiaSi qaosi da areuloba Zlierde-ba, rasac Sedegad mohyva udidesi mniSvnelobis movlenebi: jer _ 1917 wlis Tebervlis demokratiuli revolucia da carizmis damxoba, Semdeg, imave wlis 7 noembers (axali stiliT) _ oqtombris gadatrialeba...

tfilisSic didi politikuri Zvrebia: Seiqmna amierkavkasiis komisariati _ 1917 wlis 15 noembers, xolo Semdeg, amierkavkasiis seimi _ 1918 wlis 10 Tebervals.

saqarTvelo, saukuneze meti xnis ganmavlobaSi uuflebobisa da koloniuri Cagvris gadatanis Semdeg, gaxda damoukidebeli saxelmwifo _ 1918 wlis 26 maiss gamocxadda sa-qarTvelos demokratiuli respublika, Seiqmna pirveli erovnuli mTavroba.

mTavrobis mowveviT germanuli jarebi Semovidnen saqarTveloSi _ 1918 wlis maisis bolos _ ivnisis dasawyisSi.

naxevar weliwadSi germanuli jarebi iZulebulni iyvnen, 1918 wlis dekemberSi dae-tovebinaT saqarTvelo: noemberSi germaniaSi revoluciis gamo daemxo monarqia. male germanul jarebs Seenacvlnen _ Semovida inglisis jari.

erTi Zveli inteligenturi ojaxis _ narcecxlaZeebis _ ufrosi vaJi, nanuCa, sadRac ruseTSi msaxurobda jarSi oficrad, axla ki, rac ruseTSi areuloba daiwyo, romelic Tebervlis revoluciiTa da mefis taxtidan CamogdebiT dagvirgvinda, gadawyvita, sam-SobloSi dabrunebuliyo... tfiliss Camovida da axalSeqmnil qarTul jarSi daiwyo samsaxuri; male colic SeirTo _ TiTia, qalaqSi cnobili veqilis, diomide diRmelau-ris qaliSvili. CemTvis ucnobia, rogori qorwili gadaixades, ra sadRegrZeloebi war-moiTqva _ im dros jer kidev mixua nemsiyunwaZis sakuTreba gaxldiT.

am droisTvis narcecxlaZeebis ojaxs Zveli binis sami oTaxi gayiduli hqondaT, ra-Ta omisa da gaWirvebis wlebi rogorme gadaetanaT da maT mflobelobaSi darCenil me-oTxe, erT oTaxSi iyvnen SeyuJulni... male nanuCasa da TiTias pirveli qaliSvili SeeZi-naT _ kato. swored am dros nanuCam es meoTxe oTaxic gayida, mixua nemsiyunwaZisgan sakmaod iafad iyida samoTaxiani mSvenieri bina da yvelani am axal binaSi gadavidnen, sadac me maT davxvdi kidec...

maSin gaWirvebuli dro iyo, salxinod TiTqmis aravis mosdevda weli da arc ganwyo-ba iyo Sesaferisi, magram erTi qorwili lxiniT mainc aRiniSna. mravali aTwleulis manZilze _ euh! _ ramdeni sufra gaSlila Cems zurgze! bevri maTgani aRarc maxsendeba da, kacma rom Tqvas, arc aris gasakviri _ Tavisi gansakuTrebuloba arafriT gamoum-

Page 15: ioseb omaZe magidis romani

15

JRavnebiaT, magram Cems zurgze gaSlili is pirveli sufra, _ visi qorwilic iyo, Sem-dgom mogaxsenebT, _ verafriT damaviwydeba: mogexsenebaT, cxovrebaSi momxdari yvelafe-ri pirveli gamorCeulia. is iyo, aseve, im axal binaSi gadaxdili pirveli qorwili, aq Semdeg me gavatare TiTqmis mTeli cxovreba da amitom Cemi monaTxrobi umetesad swo-red narcecxlaZeebis ojaxis istoriac iqneba... es ori mizezic sakmarisia, rom is pirve-li qorwili gansakuTrebiT gavixseno.

nanuCas mier siraj mixua nemsiyunwaZisgan binis yidvis drisTvis misi ojaxis Semad-genloba amgvari gaxldaT: TviT nanuCa, misi meuRle _ TiTia diRmelauri da patara qa-liSvili _ kato, nanuCas deda _ ititine da gasaTxovari dai _ babo.

ingliseli oficrebi, zrdilobiT da qcevis natifi manerebiT mTel msoflioSi ga-morCeuli jentlmanebi, ra Tqma unda, mTavar quCebze ganlagebul binebSi maT mflobe-lebs droebiT Causaxles; ingliseli oficrebi, amayad gajgimulni, jguf-jgufad dase-irnoben golovinis prospeqtze, stikiT _ erTgvari joxiT _ ganze sweven Semxvedr adgi-lobriv mcxovrebT _ “velurebs”...

yvelaferi Calis fasad iyideba da gaedineba sazRvargareT, ufro _ antikvariati... Turme ingliselebs kaklis xeebi gansakuTrebiT uyvarT, mSvenivrad moexsenebaT misi fa-si; didi britaneTidan CamobrZanebuli saqmosnebi mTel qveyanas moedvnen, didad mowa-dinebulni arian kaklisa da muxis morebis SesyidviTa da sazRvargareT gataniT, Tumca, ra Tqma unda, namdvili Rirebulebis meaTeds Tu ixdian.

_ ariqa, gveSvela! _ ambobs ojaxis ufrosi nanuCa narcecxlaZe, _ awi veRaravin dag-vCagravs! ingliseli oficrebi namdvili jentlmanebia, es ra RvTisnieri xalxi yofila! sul Zveli Tavadebis keTilSobil ojaxebSi Camorigdnen sacxovreblad, am gausaZlisi SimSilobis Jams maT sakuTari ojaxis wevrebiviT patronoben, sakuTar ulufas uyofen da fulsac aZleven, aba!

_ amboben, rom am ojaxebis bevri turfa qaliSvili coladac iTxoves, ojaxis nam-dvili wevrebi gaxdnen... _ ambobs nanuCas deda, qalbatoni ititine. _ kirxeSi, luTera-nul eklesiaSi, jvris dasawerad Turme rigi dgas. ra iqneboda, Cvenc gvwveoda maseTi bedniereba, riT aris Cveni babo dasawuni? Cems qaliSvils asarCevadac ki gauxdeboda saqme!

asarCevad ara, magram sul male, Sobis sadResawaulo mejlisze, romelic didi zar-zeimiT Catarda oficerTa sasaxleSi, ititines Cvidmeti wlis qaliSvili, mSvenieri ba-bo, gaumijnurda aseTsave mSvenier axalgazrda oficers, ingliserTa jaris StabSi mo-muSave deivid krauns... da sul ramdenime dReSi dedamiss, qalbaton ititines, ocnebac ausrula: axali wlisTvis inglisel oficerze gaTxovda _ faetonebis korteJi miadga mixeilis prospeqtze mdgar luTeranul eklesias, Tumca sir deivid krauni anglikanu-ri rwmenisa gaxldaT, xolo babo narcecxlaZe _ marTlmadidebeli!

rogor gaCaRda babo narcecxlaZisa da sir deivid kraunis samijnuro urTierToba da Semdeg misi qorwilSi gadazrda, verafers mogaxsenebT; momdevno movlenebiT Tu vim-sjelebT, raime romantikul grZnobebze saubari zedmeti iyo...

nanuCa Tavmomwone axalgazrda oficeri gaxldaT da das gvariani qorwilic gadau-xada; amis gamo ojaxi sakmao valebSic Cavarda! Tumca didi sufra ar iyo: axalgadmosu-lebi iyvnen am binaSi da mezoblebs xeirianad jer ar icnobdnen; moiwvies mxolod ram-denime axlo naTesavi da siZis sami megobari oficeri. rac xdeboda im saqorwilo suf-rze, imis aRweriT Zalian sasacilo komediis Seqmna SeiZleboda _ oTxma ingliselma erTi Reri qarTuli ar icoda da sufris danarCenma wevrebmaKki _ Cinuri ukeT gaegebo-daT, vidre inglisuri! vin usxdnen sufras am Cemi pirveli lxinis dros siZisa da de-doflis mxridan da maT daxasiaTebas aq axla ar Sevudgebi _ didi dro gavida da meSi-nia, rame ar SemeSalos, is ki kargad maxsovs: ingliseli siZe batoni da misi Tanamemamu-le oficrebi friad gaakvirva nanuCas naTesavebis Jinma, “metoqeebisTvis”, _ deivid krau-nis megobrebisTvis, _ Rvinis smaSi ejobaT... Tavis mxriv, maspinZlebi kidev ufro gaoc-dnen britanelTa qceviT: drodadro romelime maTgani wamodgeboda sufridan, ezos mxa-res arsebul farTo da grZel aivanze gadioda da ezoSi mourideblad Sardavda... roca batoni oficrebi serobis dasrulebis Semdgom sufridan wamoiSalnen, axla oTxiveni Camwkrivdnen aivanze da, xorxociT, xumrobiTa da naZlevis dadebiT, yvelam erTad Se-jibri gamarTes _ vin ufro Sors moaxerxebda Wavlis gatyorcnas...

Cveni saxlis macxovreblebs ranairi Sejibri ar unaxavT, _ tfiliselebi azartiani da Tvalis seiris moyvaruli xalxia, _ kriviTa da WidaobiT dawyebuli da mamlebis kinklaobiTa da yoCebis WidiliT damTavrebuli, magram msgavsi sanaxaobis momswreni jer ar yofilan! Soreuli qveynidan CamobrZanebulma stumrebma kargad ki gaacvnes yve-las Tavi!

Page 16: ioseb omaZe magidis romani

16

diax, Cems cxovrebaSi es iyo pirveli qorwili, saerTod _ pirveli lxinic, romel-sac movemsaxure, es dRe gamorCeuli iyo am mxrivac da amitom arasdros damaviwydeba!

droebiT sir deivid krauni narcecxlaZeebTan dabinavda, mas da babos erTi oTaxi dauTmes, yvelaze ukeTesi, mziani. male nanuCam gadaWriT mosTxova siZe batons misi bi-nis datoveba da saqme am or oficers Soris kinaRam duelamde mivida... mizezi ki is gax-ldaT, rom narcecxlaZeTa siZe yovel diliT, adgeboda Tu ara, gavidoda quCis mxares rkinis aivanze (axaldaqorwinebulTa oTaxi im mxares mdebareobda) da nifxvis amara Sardis buSts sclida, imavdroulad, quCaSi gamvlelTa Tavebsac agrilebda... sxvaTa Soris, am didi ezos sakmaod mravalricxovan mosaxleobas saxlis pirvel sarTulze ezos kuTxeSi arsebuli erTaderTi, marad aqoTebuli sapirfareSo emsaxureboda da mis win TiTqmis yovelTvis dainaxavdiT mouTmenlobiT aRsavse aqeT-iqiT nerviulad mosia-rule Tu adgilze mcqmutav sakuTari rigis momlodineT... mxolod meore sarTulis or binas hqonda sakuTari wylis onkani, sapirfareSo da saabazanoc ki, erT-erTi maTgani narcecxlaZeebisa iyo, magram, etyoba, sir deivids dilis sufTa haerze gasvla exalise-boda, Tanac gvarianad erToboda _ am mZinare, tilian qalaqSi ise mcire iyo garTobis saSualeba!

sir deivid krauns friad gaukvirda nanuCas gaficxeba, _ misi kolegebic xom, TiT-qmis yvelani, diliT mosaSardavad pirdapir aivnebze gamodian da “agrileben” aborige-nebs _ gaunaTlebel, civilizaciis Cqar nabijebs Sors CamorCenil fexiT mosiaruleT; am RvTis mier daviwyebul kuTxeSi garToba metad iSviaTi xilia, hi-hi-hi!..

ase iyo Tu ise, sir deivid kraunma gacxarebul nanuCasTan duels windaxedulad aa-rida Tavi da urTierTobis gamwvavebisTanave datova narcecxlaZeTa bina; mokle xanSi baboc ingliseli aristokratis mier naqiraveb binaSi gadavida sacxovreblad. sir dei-vidi gaxldaT baroneti, amitom Sesabamisi ganaTlebisa da sanaqebo zrdilobis garda, axasiaTebda natifi gemovnebac; mas gansakuTrebiT movewone da (sxva mravalricxovan nivTebTan erTad _ sapatarZlos ojaxi pirs xom ar Seircxvenda!) Cemi mziTevSi gataneba moiTxova. TiTqos Cemi bedi ukve gadawyvetili iyo da adre Tu gvian nislian albionSi momixdeboda gamgzavreba, roca sir deivid krauni Sin dabrundeboda mSvenier qarTvel meuRlesTan erTad (Tu, rasakvirvelia, indoeTSi, afrikis romelime koloniaSi an sxva-gan ar gadaiyvandnen samxedro samsaxuris gasagrZeleblad), magram aq saqmeSi moulod-nelad Caeria nanuCas coli _ TiTia! sxvaTa Soris, TiTia da babo Tavidanve ver Seewy-vnen erTmaneTs; aseve, TiTia garegnulad cdilobda ar gamoemJRavnebina Tavisi aTvalwu-neba dedamTilis mimarT, magram ititines ras moatyuebda _ kargad grZnobda rZlis gulcivobas... am sami qalbatonis urTierTobis amsaxveli ambebi didad samwuxaroc aris da, amave dros, TavSesaqcevic _ cxadia, gareSe mayureblisTvis; amjerad maTze ar Sev-Cerdebi, bevrad ufro mniSvnelovan movlenas davuTmob yuradRebas, radgan is piradad Cems beds exeba.

_ cocxali TaviT ar davTmob am magidas! _ gaalmasebulma ganacxada TiTiam. _ uma-gidod xom ar darCeba ojaxi! da garda amisa, es magida nanuCas ekuTvnis!.. da mec!

sir deivid krauni, baroneti, misi umaRlesobis armiis oficeri, aSar qals xom ar ahyveboda skandlis agorebaSi da amitom, viTarca naRdma jentlmanma, sasamarTlos mi-marTa mtyuan-marTlis gasarkvevad. da moigo kidec dava! miuxedavad imisa, rom sasamar-Tlo procesze TiTias mama, gamocdili veqili diomide diRmelauri icavda qaliSvilis interesebs, sadao nivTi anu me sasamarTlos gadawyvetilebiT sir deivid krauns mia-kuTvnes! ra Tqma unda, mosamarTleT wesiTa da kanoniT TiTiasTvis unda daeWiraT mxa-ri, Tundac, samarTlianobas rom Tavi davaneboT, misi mamamisisadmi, didad pativsacemi diomide diRmelaurisadmi, Zveli nacnobobisa, Zmakacobisa da ase Semdeg gamo, magram mTavrobisgan pirdapiri brZaneba miiRes _ ar dauSvaT Cveni megobari qveynis samxedro korpusis warmomadgenlis interesebis ugulvebelyofa, amaze didad aris damokidebuli Cveni qveynis usafrTxoeba da ufro meti _ bed-iRbalico. Tumca sasamarTlom Tavis ga-dawyvetilebaSi kompromisic dauSva mopasuxis mimarT da isic aRniSna, rom sadao magi-da droebiT darCes mopasuxis binaSi, sanam igi, ese igi mopasuxe, axal magidas SeiZenso... amrigad, droebiT davrCi Zvel binaSi _ ititinesTan, nanuCasTan, TiTiasa da patara ka-tosTan. cxadia, axali magidis SeZenas aravin Cqarobda, Tumca amis gakeTeba sul iolad SeiZleboda _ iseTi gaWirveba iyo, Tavis gadasarCenad yvelani yvelafers Calis fasad hyiddnen...

gavida oriode weliwadi da ingliselTa saeqspedicio korpusi saqarTvelos sabo-lood dasatoveblad gaemzada. sir deivid kraunma meuRles, babos, ganucxada, rom, Ta-naxmad sardlobis gankargulebisa, ingliseli oficrebisTvis tfilisis rkinigzis sad-gurSi Camoyenebul SemadgenlobaSi oficerTa samxedro wodebis ufros-umcrosobisda

Page 17: ioseb omaZe magidis romani

17

mixedviT gamoyofil iqna Sesabamisi komfortis samgzavro vagonebi, xolo maTi aq Ser-Tuli colebisa da bavSvebisTvis _ calke gansakuTrebuli rbili vagoni.

gamgzavrebis dRes sadgurSi Seikriba Soreul gzaze gasacileblad mosul naTesav-megobarTa didi brbo. qalebi da bavSvebi calke Casxes rbil vagonSi, romelic ratom-Rac Semadgenlobis boloSi iyo Cabmuli, satvirTo vagonis Semdeg, romelSic wam-svlelTa bargi inaxeboda.

mesamed Semohkres sadguris zars, matarebeli daiZra adgilidan da siCqares umata... bolo vagoni ki adgilze darCa _ is matareblis daZvris win winaswar CamouxsniaT...

babos Caxutebuli hyavda erTi wlis vaJi, mamasaviT lurjTvaleba stiveni, silamazi-Ta da sicelqiT yvelas yuradRebas rom ipyrobda, da SeSfoTebul-gaognebuli iyurebo-da vagonis fanjridan _ sxva motyuebiT datovebulebisgan gansxvavebiT, maT gasacileb-lad sadgurSi aravin mosula... erTi wlis stivenma fexi adre aidga da ukve Tamamad da-bakunobda, magram Sors, ucxo qveyanaSi veRar wavida _ motyuebiT datoves... Soreuli qveynebis monaxulebis SesaZlebloba stiv krauns, ukve sxva saxeliTa da gvariT, ori aTeuli wlis Semdeg mieca, amaze mogvianebiT giambobT...

mTeli mziTevi keTilSobilma jentlmanebma sabargo vagoniT Tan gaiyoles! kidev kargi, am oromtrialSi sir deivid kraunma da babom CemTvis ver moicales, albaT ar gavxsenebivar da wasaRebad aRar momakiTxes, Tumca veWvob, rom vinme damTmobda _ ro-gorc adrec mogaxseneT, narcecxlaZeebis ojaxis arcerT wevrs axali magidis yidva fiqradac ar gauvlia!

babosa da mis vaJs ki ra bedi ewiaT? rogorc gairkva, sir deivid kraunis mier naqi-raveb binaSi sadguridan dabrunebuli babo aRar SeuSves; ufro metic, daemuqrnen: naxe-vari wlis binis qira ar gaqvT gadaxdili da erTi kviris vadas gaZlevT valis dasafa-ravad, Tu ara da sasamarTloSi giCivlebTo...

imave dRes, saRamos, acremlebuli babo, cal xelSi atatebuli SviliT da da meore-Si _ boxCaSi gamokruli wvrilmanebiT, narcecxlaZeebis binis kars miadga...

TiTia SeuCnda qmars, aq me verafriT gavZlebo da aiZula, erT kviraSi TiTia, nanuCa da patara kato sacxovreblad sxvagan gadasuliyvnen _ swored im binaSi, sadac manamde babo da sir deivid krauni cxovrobdnen... amjerad babom ivaJkaca da aisrula ocneba _ me damepatrona, Zmasa da rZals arafriT gaatana Cemi Tavi. TiTias iseTi mZafri survi-li hqonda, aqaurobas rac SeiZleba male gascloda da sakuTari bude moewyo, rom magi-dis dasaufleblad Tavi maincdamainc aRar gamoudvia.

am friad sevdian ambavs moulodneli gagrZeleba hqonda, rasac Tavis droze mogax-senebT...

bodiSi, am karis boloSi lxinis aRweras ver SemogTavazebT, risi didi survilic mqonda; lxini da drostareba arc axla Semwydara qalaqSi, magram ara im ojaxebSi, me rom vicnob da romlebzedac mogiTxrobT... SimSils rom droebiT mainc dauZvrnen, ami-Tac didad bednierebi iyvnen da salxinod da sataSfandurod ar hqondaT saqme...

kari V. gasabWoebis Semdeg (1921-1930 wlebi)

wiTeli jarebis Semosvlam qalaqSi jer araferi Secvala, areuloba da SimSili er-Txans grZeldeboda da gaZlierda kidec, Tuki aseTi ram ukve SesaZlebeli iyo.

Cai da Tan Wadraki, SaSi, nardi, kamaTi sxvadasxva sakiTxebze, gamodian poetebi... maT giJebs uwodeben _ futuristebi! baZaven ruseTis futuristebs... quCaSi an tramvaiSi Tu dainaxaven halstuxian pirovnebas, maSinve mivardebian da makratliT ZirSi moaWrin bur-Juaziulobis am gamovlinebas _ amisTvis gankuTvnili makrateli yovelTvis jibeSi udevT!.. an, rusTavelis gamzirze Wadarze amZvralni, yviriliT kiTxuloben axal leq-sebs, Cveulebriv moqalaqeTaTvis sruliad gaugebars _ maTi TqmiT, axal sityvas qar-Tul poeziaSi!

udides umravlesobas leqsebisTvis namdvilad ar scxela _ dRe Tu lukmapuris sa-Zebnelad dawanwaleb, rom SimSiliT suli ar gagZvres, RamiT quCaSi usafrTxod ver ga-moxval: Tu jibeSi revolveri an sxva ram iaraRi ar gidevs, usaTuod gagZarcvaven _ paltos xom naRdad gagxdian da qudsa an CanTas wagarTmeven, SesaZloa, Sin sulac de-diSobila gagistumron...

nanuCa narcecxlaZis ojaxSi ra xdeba? erTxel SuaRames Seuvardnen viRac mauzeria-nebi, nanuCa, viTarca yofili mefis armiis oficeri da Semdeg, wiTeli armiis saqarTve-loSi SemoWrisas, maTTan aqtiurad mebrZoli da friad arasaimedo pirovneba, daapatim-res da Tan waiyvanes. Zneli aRsaweria meuRlis, TiTias, moTqma-godeba, Tanac moguduli _ imdenad SeSinebuli iyo, rom xmamaRla tirils ver bedavda... patara bavSvebi, kato da

Page 18: ioseb omaZe magidis romani

18

magdana, SuaRames aurzauriT gaRviZebulni, aWyetdnen didron Tvalebs da ver gaegoT, ra xdeboda... ar icodnen, rom sayvarel mamikos amis iqiT veRar naxavdnen...

uqmrod darCenil TiTias araviTari saarsebo saxsari ar gaaCnda da iZulebuli gax-da, Zvel binaSi narcecxlaZeebTan _ ititinesTan, babosa da patara stivTan _ dabrune-buliyo or mcirewlovan SvilTan erTad... misda didad sasixarulod, babo ramdenime wlis Semdeg gaTxovda da axali qmris ojaxSi gadabargda, Tumca patara stivi bebias _ ititinesa da rZals _ TiTias dautova gasazrdelad...

saWirod miviCnie, mogaxsenoT, Tu romeli ojaxebi cxovrobdnen Zvelebur tfilisur ezoSi, romelSic me momiwia yofna ocian-ocdaaTian wlebSi. romelime ojaxi rom ar da-maviwydes an ar gamomrCes, maT davnomrav, winaaRmdegi xom ar iqnebiT?

maS ase, viwyeb ojaxebis CamoTvlas: 1. narcecxlaZeebi: ititine (daibada 1876 wels), misi qaliSvili babo (daibada 1901

wels) da SviliSvili, deivid kraunisa da babos Svili, st i vi (romelsac dedis gvari misces da Sin da gareT moixseniebdnen, rogorc st ef anes, ufro xSirad ki, Sinaurulad _ f ano d; daibada 1920 wels); aseve _ am ojaxSi mobrunebuli ititines rZali, T i T i a (daibada 1900 wels) da SviliSvilebi: kat o (daibada 1919 wels) da magdana (daibada 1921 wels). samoTaxian binaSi aqvT abazana da tualeti! babo Tavdapirvelad ki daiboRma, rogor gabeda TiTia mamaZaRlma Cvens ojaxSi dabrunebao, magram Semdeg, mniSvnelovan-wilad dedis, ititines SegonebiT, beds Seurigda... mokle xanSi ki arc unania rZlisa da ZmiSvilebis dabruneba, radgan maT binaSi romelime ucxo ojaxis moziared Sesaxle-bas gadaurCnen. am dros daiwyo masobrivi “Seviwroebebi” anu mefisdroindel SeZlebu-li fenis moqalaqeebs, visac amJamad sakmao farTis mqone bina hqondaT, zemdgomi orga-noebis gankargulebiT CamoarTmevdnen binis nawils _ erT an or oTaxs, da masSi Seasax-lebdnen gareubnebSi xuxulebSi mcxovreb an sulac ubinao muSaTa, wiTel oficerTa, saxelmwifo organoebSi momuSaveTa da ase Semdeg ojaxebs.

riT irCens narcecxlaZeTa ojaxi am dros Tavs? rasakvirvelia, mxolod ititines, misi qaliSvilisa da rZlis mxriv RmerTisadmi locva-vedreba verafers uSvelidaT, TviTon unda epovaT gamosavali... babom kerZo samkervaloSi daiwyo muSaoba, TiTias, SeZlebisdagvarad, mamamisi, diomide diRmelauri, exmareboda, romelic advokatTa kole-giaSi muSaobda. SemdgomSi, roca TiTias deda moulodnelad gardaicvala, TiTia Svi-lebTan erTad mamamisTan gadavida sacxovreblad; narcecxlaZeebis ojaxidan wasvlisas Cems dauflebasa da waRebaze pretenzia ar ganucxadebia _ icoda, babo cocxali TaviT ar damTmobda... (Semdeg, rogorc mogaxseneT, babo isev gaTxovda da meore qmarTan gada-vida sacxovreblad, Svili ki dedasTan, ititinesTan datova).

2. gagebulaZeebi: adre _ meduqne, garkveulwilad _ mixa nemsiyunwaZis metoqe, amJamad ki _ gaurkveveli saqmianobis kaci, kvawa gagebul aZe, misi ojaxiT _ coliT, qaliSvi-liT da mcirewlovani gimnazisti vaJiT (meore qaliSvili ukve gaTxovilia da calke cxovrobs).

narcecxlaZeebis ojaxs nanuCas dapatimrebis Semdeg qonebis konfiskaciis SiSi das-Cemda. magida (anu me) droebiT gadamales mezoblis, kvawa gagebuliZis, sardafSi (es sardafi Tavis droze kvawam siraj mixua nemsiyunwaZisgan iyida). ramdenime Tve gavida, narcecxlaZeebis ojaxi SedarebiT damSvidda da babom kvawas maTi magidis dabruneba sTxova. kvawas es droebiT mibarebuli magida (anu me) ukve karga xania, sakuTar binaSi, did zalaSi hqonda gadatanili da sastiki uari stkica narcecxlaZeebs _ es magida Ce-mia da Tu ar gjeraT, sasamarTlom gaarkvios Cveni davao... sasamarTlos Tavi hqondaT ukacod darCenili ojaxis isedac damfrTxl qalebs: daWerili nanuCas dedas _ ititi-nes, das _ babosa da cols _ TiTias? (maT ar icodnen, rom nanuCa am droisTvis ukve daxvretili iyo...).

cota xanSi TviTon kvawa gagebulaZec daiWires da misma qaliSvilma sakuTari xe-liT daubruna narcecxlaZeebis ojaxs maTi magida _ axla ukve gagebulaZeebis ojaxs eSinoda qonebis konfiskaciisa... Tumca kvawa mokle xanSi gaanTavisufles da qaliSvils Savi dRe daawia, ratom daubrune is magida Zvel patronso... ZaliT an SantaJiT Cems dabrunebas apirebda, magram veRar gabeda da verc moaswro: iZulebuli gaxda, saCqarod sxvagan gadasuliyo _ ezos macxovreblebma erTsulovnad moikveTes es ojaxi, maT aRa-ravin elaparakeboda da aRarc esalmeboda... mxolod imis gamo ki ara, rom usamarTlod miitaces sxvisi kuTvnili magida _ arcTu usafuZvlo eWvi hqondaT, rom kvawa damsmeni iyo... (SemdgomSi am binisa da sardafis mflobelebi gaxdnen vinme buskanturaZeebi, meo-re didi omis Semdeg ki _ debi eTer da ciskara mgalobeliZeebi).

3. cixekbilaZeebi. malaqia cixekbilaZe erT dros soflidan Camovida, zeinklad muSa-obda saorTqlmavlo depoSi, hyavda deda _ aRaTi, coli _ maguli, Svilebi: vaJi _ ge-ronti da qaliSvili _ irmisa. geronti skolaSi kargad swavlobda, cnobismoyvare iyo

Page 19: ioseb omaZe magidis romani

19

da arc celqobaSi CamorCeboda megobrebs. saSualo skolis damTavrebis Semdeg indus-triuli institutis samSeneblo fakultetze ganagrZo swavla...

4. amilaxvriSvilebi. ojaxis mama, anduyafar amilaxvriSvili, adre, 1917 wlis oqtom-bris saxelmwifo gadatrialebamde, brwyinvale Tavadi gaxldaT; hyavda coli, qeTevani, da erTaderTi qaliSvili _ eleonora. gasabWoebis Semdeg anduyafar moangariSed muSa-obda erT-erT artelSi da ojaxis rCena Zalian uWirda (manamde iZulebuli gaxda, rac ki ram SerCenoda ojaxSi _ xaliCebi, Zvirfasi aveji, WaRic ki _ gaeyida). roca 30-iani wlebis SuaSi eleonora siyvaruliT fexsacmlis fabrikis muSas, Teofile gulaberiZes, gahyva colad, Tavadi, misi meuRle da mTeli naTesaobac saSinlad aRSfoTdnen, Tumca im droisTvis Teofiles bevrad meti Semosavali hqonda, vidre amilaxvriSvilebis ojaxs... eleonoras ded-mama mxolod maSin Seurigda, roca ukve ori Svilis deda gaxda da siZe qaliSvili da SviliSvilebi maT binaSi gadavidnen sacxovreblad. am droisTvis anduyafaris siZe, Teofile gulaberiZe, ukve fabrikis direqtori gaxda! roca Teofi-les jer simamri, anduyafar da Semdeg, mokle xanSi, sidedri, qeTevani gardaecvala, si-Ze batonma maT sanaqebo qelexi gadauxada!

mTel saxlSi mxolod or binas hqonda individualuri saabazano da tualeti, erT-erTi _ swored amilaxvriSvilebis binas. Semdgom, roca Teofile gulaberiZe moulod-nelad samSoblos RalatSi daadanaSaules, Tanamdebobidan moxsna ar akmares, daiWires, gaasamarTles da gadaasaxles, samoTaxian binaSi darCenilebi “Seaviwroves”; aq maT mxo-lod erTi oTaxi dautoves, ori danarCeni oTaxi Tavis abazanian-tualetianad Semosax-lebul WyavaZeebs misces!.. maleve amilaxvriSvileb-gulaberiZeebis ojaxi imave ezoSi sxva, pirveli sarTulis oroTaxian binaSi gadaiyvanes da WyavaZeebi im erT darCenil oTaxsac daepatronen.

5. WyavaZeebi: mama, galaqtion WyavaZe, adre _ rkinigzis orTqlmavlis memanqane iyo, axla _ jer saorTqlmavlo depos partbiuros mdivani gaxda, Semdeg partiis raionul komitetSi gadaiyvanes erT-erTi ganyofilebis gamged; hyavs ded-mama, coli da sami Svi-li: solomonida, barZim da eliko. mezoblebs igi mefis tola kacad miaCniaT da pati-viscemiT epyrobian; unda iTqvas, rom galaqtioni valSi ar rCeba da mezoblebs, Tuki rame gauWirdebaT, SeZlebisdagvarad, daxmarebas ar amadlis, mxarSi amoudgeba.

6. tariWaSvilebi. ojaxis mama, gugua, adre da axlac _ wignis maRaziaSi gamyidveli, friad ganaTlebuli pirovnebaa; adreve ucolod darCa: meuRle, sawyali, didi omis dros tifiT gardaicvala _ mowyalebis dad muSaobda lazareTSi da iq gadaedo avad-myofoba. gugua cdilobs, erTaderT Svils, Salvas, araferi moaklos, upirvelesad ki _ mis swavla-ganaTlebaze zrunavs: erTaderT oTaxSi, sadac mama-Svili cxovrobs, meti wi-li farTisa or wignebiT savse karadas ukavia...

7. SubianiZeebi. mama, adriane SubianiZe, skolaSi biologiasa da botanikas aswavlida, deda, akviline, diasaxlisi iyo. maTi qaliSvilic, bolola (daibada 1913 wels), maswav-lebeli gaxda, oRond franguls aswavlida skolaSi. akvilinesa da adrianes hyavdaT tyupi vaJebic, bololaze sami wliT umcrosebi _ oTar da Temur. bolola gaTxovda kolegaze, imave skolis maTematikis maswavlebelze, sardion laqaSiZeze, da sacxovreb-lad gadavida qmarTan; eyolaT vaJi, konstantine _ koWli daibada da Tandayolili gu-lis mankic aRmoaCnda. qmarma col-Svili maleve miatova, viRac sxva qals daukavSira Tavisi bedi, male qalaqs sul gaecala _ sofelSi gadasaxlda. Tumca dedamTil-mamam-Tili bololas Zalian SeeTvisnen da Txovdnen maTTan darCenas, igi SvilTan erTad ded-mamasTan dabrunda Zvel saxlSi...

8. biwkinaurebi. mama, bulia biwkinauri, adre _ mefaitone iyo, axla ki mis xelobas misdevs Svili, boco; cxovroben quCis mxares, sardafSi (SemdgomSi _ iq mxatvari boCia boCaleiSvili icxovrebs). mere sardafidan biwkinaurebis ojaxi _ bulia, misi coli _ gulqani da qal-vaJi _ gadavida oroTaxian binaSi meore sarTulze. am binis miReba sa-ocrebad aRar SeiZleba CaiTvalos, Tu gaviTvaliswinebT, rom bulias qaliSvili am bednieri movlenidan sul mokle xanSi misTxovda saqalaqo sabWSi momuSave erT axal-gazrda ymawvils, romelsac sabinao sakiTxebis gadawyveta evaleboda...

9. gabmulaSvilebi. 1915 wels provizoris ojaxSi dabadebuli bebur gabmulaSvili da misi toli, soflidan Camosuli Jalia, moklevadian sabuRaltro kursebze Sexvdnen erTmaneTs 1935 wlis maisSi da ivnisSi ukve daqorwindnen. momdevno wlis seqtemberSi daibada maTi pirveli vaJi _ baraTa (umcrosi vaJi _ baqar, 11 wlis Semdeg, 1947 wels daibada).

10. aRamalovebi. mama, abgar, adre _ vaWari, qalaqSi ramdenime maRazia hqonda, coli _ neqtar da Svilebi, qal-vaJi _ aram da saTo. ojaxi didi xniT adrec cxovrobda am saxlSi, oRond keTilmowyobil samoTaxian binaSi, romelic Semdeg, gakotrebis gamo,

Page 20: ioseb omaZe magidis romani

20

mihyides mixua nemsiyunwaZes, TviTon ki mixuas erToTaxian binaSi gadavidnen imave sax-lSi.

11. marmuWiSvilebi. giorgi (rusul yaidaze iwereboda _ marmuCiSvili; mikvirs, rom marmuCovad ar gadaikeTa gvari, bevrad swrafad waiwevda maRla karieris kibeze!) iyo me-fis armiis oficeri, hyavda rusi coli, marfa (qarTulad _ marTa; ojaxSi qarTuls ver gaigonebdi: soflidan Camoyvanil moaxlesac ki, romelmac erTi Reri rusuli ar icoda, rusulad elaparakebodnen, radgan TviTon ar icodnen qarTuli) da Svili, iuri; isic mamis kvals gahyva da mefis armiis oficeri gaxda. Svilmac rusi coli iTxova _ lidia, eyola erTi Svili _ liudmila, romelic Semdgom gaTxovda rus oficerze, es moxda XX saukunis dasawyisSi... liudmilasa da mis qmars eyolaT qal-vaJi, romlebic gimnazi-is damTavrebis Semdeg ruseTs gaemgzavrnen swavlis gasagrZeleblad, Semdgom iqve dao-jaxdnen da saqarTveloSi erTxelac aRar Camosulan mSoblebis sanaxavad (bebia da ba-bua am dros ukve gardacvlili iyvnen).

12. pirlamazaZeebi. siko pirlamazaZe (adre _ pirlamazovi) gamyidvelad muSaobda ma-RaziaSi, Semdeg, roca droeba Seicvala, kvlav igive saqmianobas ganagrZobda, oRond ko-operativSi. erTaderTi qaliSvili hyavdaT mas da mis meuRles _ ninuca, romelsac fri-ad anebivrebdnen, ris SeZlebac ki hqondaT. Semdgom, ukve ocdaaTiani wlebis dasawyis-Si, ninuca universitetSic ki swavlobda, magram swavla agrerigad ar izidavda da, ro-ca morigi sagamocdo sesiis dros Caubarebeli sagnebi blomad daugrovda, saerTod mi-atova universiteti. ninuca jer mamas exmareboda maRaziaSi, Semdeg ki male gaTxovda _ igi moewona maRaziaSi Tambaqos sayidlad SemTxveviT Sesul erT maRali Tanamdebobis pirs, romeliRac saxalxo komisris moadgiles. ninucas Tvali mosWra misma maRaziis win gaCerebulma kriala Savma limuzinma da TxuTmeti wliT ufros kacs sul kuntruS-kuntruSiT gahyva... ori wlis Semdeg ki ninuca mSoblebTan dabrunda erTi wlis qaliS-vilTan, anikosTan erTad _ qmarma SemTxveviT sakuTar SoferTan swored im kriala Sav limuzinSi laRobisas waaswro da Ralati ar apatia...

13. kantikuntaZeebi. barnab kantikuntaZe buRalteri iyo saavadmyofoSi, wesieri da dafasebuli kaci. imdens ecada, rom misi orive Svils _ qal-vaJi hyavda _ umaRlesi ga-naTleba miaRebina: vaJi, evdemoni, eqimi-pediatri gaxda, qaliSvili evgenia ki _ farmacev-ti.

evdemonma colad kolega _ isic bavSvTa eqimi _ maSo SumiSvili SeirTo. kantikunta-Zeebs ocdaaTiani wlebis bolos SeeZinaT ori qaliSvili: lamara da ia. mSvenieri bav-Svebi hyavdaT, magram saSualo skolaSi swavlis dawyebidan mokle xanSi, jer _ erTs, Semdeg ki _ meoresac, filtvebis sisuste daudgines. am dros ukve meore didi omi mZvin-varebda, evdemoni jarSi iyo gawveuli da martod darCenil maSos lukmapuris Sovna uWirda... omis damTavrebis Semdeg Sin mobrunebuli evdemoni da maSoc bevrs ecadnen qa-liSvilebis gamojanmrTelebas, _ yovel zafxuls xan suramSi, xan abasTumanSi da sxva-ganac mihyavdaT, sakmarisad kvebavdnen kidec, _ magram maTi sabolood gamojanmrTeleba verafriT SeZles... evdemon da maSo erTTavad damwuxrebuli saxeebiT dadiodnen...

14. orjamaZeebi. Saqro orjamaZe boco biwkinauriviT mefaitone iyo, erTaderTi Svi-li hyavda _ panteleimoni. cocxali, mxiaruli biWi iyo pantiko. cecxliviT wiTuri Tme-bi hqonda; Tumca pantiko mSvidi xasiaTiT gamoirCeoda, bavSvobaSic imdenad aRematebo-da Tanatolebs aRnagobiTa da Zal-RoniT, rom xumrobas ver ubedavdnen. saSualo sko-lis damTavrebis Semdeg samxedro samsaxuris mosaxdelad gaiwvies. roca pantikos sam-saxuris vada gauTavda, Sin dabrunda, maSinve colic iTxova _ adre misi klaseli da-lalmano _ da swored am dros mouswro meore didi omis dawyebam... pantikos isev sam-xedro forma Caacves, oRond gansxvavebuli _ amjerad rkinigzis miliciis gasamxedroe-bul dacvaSi mouwia samsaxuri.

15. gugunaSvilebi. oqro gugunaSvilis mamac da dedac operaSi msaxurobdnen gundis momRerlebad, TviTon mas bavSvobidanve wkriala, lamazi xma hqonda. jer skolaSic ki ar dadioda, roca operis scenaze gamoiyvanes, marTalia, usityvo rolSi da, rasakvirve-lia, arc simRera uwevda. Semdgom masobriv scenebSi aseTive roli ekisreboda; roca wa-moizarda da xmis asakobrivi gardatexis xanma gaiara, gundSi miiRes... mSoblebi cxadad xedavdnen: maT vaJiSvils iseTi vokaluri monacemebi hqonda, rom bevrad meti SeeZlo da erTi cnobili momRerali, romelsac maSin scena ukve datovebuli hqonda da pedagogi-ur moRvaweobas eweoda, ufasod amecadinebda niWier ymawvils; Semdeg oqrom konserva-toriis sruli kursic gaiara... mTeli am xnis ganmavlobaSi, imavdroulad, operis gun-dSic mReroda _ gaWirvebuli ojaxiTvis misi mcire xelfasic ki didi SeRavaTi iyo. ga-vida ramdenime weli da oqro operis solisti gaxda. mas arcTu Zlieri, magram lamazi tembris lirikuli tenori hqonda, Zalian musikaluri iyo, artistizmic ar aklda da mayurebeli mis gamosvlas yovelTvis Tbilad xvdeboda. gavida kidev ramdenime weli,

Page 21: ioseb omaZe magidis romani

21

oqros sul ufro rTul da sapasuxismgeblo partiebs andobdnen, daojaxda _ gundis axalgazrda momRerali, masze aTi wliT umcrosi mZiva TavrejulaZe iTxova. eyolaY ori mSvenieri Svili _ alfredi da violeta.

16. zandukelaSvilebi. Taya zandukelaSvili adre policieli iyo, mTawmindis ubanSi msaxurobda da iqve cxovrobda; mogvianebiT, saqarTveloSi wiTeli armiis Semosvlis Semdgom, Zveli ubnidan Cvens saxlSi gadmosaxlda da, ra Tqma unda, aRarc policieli iyo da aRarc milicieli... eh, wavida misTvis is sanatreli dro!.. amjerad sadgurSi sat-virTo vagonebis datvirTva-gadmotvirTvaze muSaobda Sav muSad da imiTac friad bedni-eri iyo, rom misi warsuli saqmianobiT aravin dainteresebula. misi vaJiSvili, qvabula, swavlaSi niWiTa da muyaiTobiT gamoirCeoda, saSualo skolac warmatebiT daamTavra, magram umaRlesi ganaTlebis miReba saqarTveloSi mamamisma ar isurva (raRacis SeeSin-da, albaT _ Cemi Zveli saqmianoba ar gamoCiCqnono). Tayam Svili leningradSi gaagzavna da qvabula zandukelaSvilma iq universiteti friadze daamTavra (anketaSi grafaSi “socialuri mdgomareoba” Tu “socialuri warmomavloba” _ zustad aRar maxsovs – Ca-wera “mosamsaxure” da misTvis arc dazusteba da arc sabuTi aravis mouTxovia). qvabu-lam iq rusi colic SeirTo da Semdeg samSobloSi masTan erTad dabrunda, magram is qali naxevar weliwadSi ukanve wavida _ ar vici, aqauri hava ar moewona Tu mamamTil-dedamTili. Tayas mSoblebi friad karCaketil cxovrebas eweodnen, mezoblebTan urTi-erTobas gaurbodnen da maTTan naTesavebis stumrobac ki metismetad iSviaTi xili iyo... samsaxuridan dabrunebul qvabulasac mere Sinidan fexs ver gaadgmevinebdi, axalgazrda rus qalbatons ki garToba-drostareba izidavda, saRamoobiT cekvebze da kinoSi siaru-li. daaRira Tavi da ise wavida, ukan aRar mouxedavs.... erT weliwadSi mSoblebma qvabu-las gauriges Tayas erTi Zveli megobris, aseve, yofili policielis, qali, xvaramze, _ qvabulaze ori wliT ufrosi, samagierod, zniT iseTi, ukeTess rom ver inatrebdi, _ si-Cumis moyvaruli da siwynaris trfiali...

17. diduaniZeebi. kacia diduaniZe adre gimnaziis maswavlebeli iyo, ufros klasebSi sabunebismetyvelo sagnebs aswavlida. mas da vardos sakmaod gvian asakSi erTi vaJi See-ZinaT _ dadi daarqves. dadi wignebis garemocvaSi gaizarda, xarbad isrutavda ufrosTa nalaparakevs _ kacias megobreb-amxanagebi friad ganaTlebili, mecnierebisa da xelovne-bis sakiTxebze gamudmebuli sja-baasis moyvarulni iyvnen. dadim sanaqebo swavla-ganaT-leba miiRo, universiteti warCinebiT daamTavra da maSinve kaTedris rekomenaciiT erT-erT samecniero-sakvlev institutSi laborantad miiRes. ramdenime weliwadSi dadim sa-kandidato disertacia daicva, gaxda umcrosi mecnier-muSaki, Semdeg ufrosi mecnier mu-Sakic, imavdroulad, daiwyo leqciebis kiTxvac mSobliur universitetSi da mianiWes docentis wodeba. amasobaSi dadi ormoci wlis gaxda... mSoblebi maradJam eCiCinebodnen, coli moiyvane, SviliSvils gvaRirseo, magram amaod... jer kacia gardaicvala, maleve mas vardoc mihyva da or TveSi ormocdasami wlis dadim veRar gauZlo martoobas da coli iTxova _ Tvrameti wlis Tiana TavaqasraSvili (Tiana am dros samecniero-sakvle-vi institutis direqtoris mdivnad sul ramdenime Tvis miRebuli iyo, TviTon dadi ki direqtoris moadgiled muSaobda samecniero dargSi)...

18. alimCitaZeebi. XX saukunis aTian wlebSi da Semdegac gobron alimCataZe zein-klad muSaobda arsenalSi, Semdeg gadavida rkinigzis saxelosnoebSi. hyavda sami vaJi da ocian wlebSi erT-erTi maTgani _ alfez, romelmac sruli saSualo ganaTlebis mi-Reba ver SeZlo _ areulobisa da omis dros sanitrad iyo lazareTSi; Semdeg muSaTa fakultetze Caricxes, viTarca muSis Svili. is WapanwyvetiT daasrula da Semdeg uni-versitetSi gaagrZela swavla _ iuristoba isurva. pirvel kursze iyo, roca meore didi omis dawyebis gamo jarSi gaiwvies da, amrigad, umaRlesi ganaTlebis miReba ramdenime wliT gadaido. omis dasrulebis Semdgom alfez alimCitaZe aRadgines universitetSi, pirvel kursze dasves. erTi semestri ki iara leqciebze, Semdeg pirvelive gamocdebis Cabreba ver SeZlo da uniersitets sabolood gamoemSvidoba... mis Semdgom moRvaweobas mogvianebiT mogaxsenebT.

19. umikaSvilebi, Zveli tfiliselebis ojaxi. giorgi umikaSvili _ peterburgis uni-versitetdamTavrebuli, muSaobda qarTul gimnaziaSi maswavleblad, moRvaweobda qar-Tul Jurnal-gazeTebSi; coli, naTela sulmanaTaSvili erT dros misi mowafe iyo _ gi-orgi amzadebda gimnaziaSi Sesasvlelad. giorgis mravalmxrivi moRvaweoba gamoirCeoda mkveTri erovnuli suliskveTebiT, ris gamoc mravalgzis ganicada devna-Seviwroeba me-fis xelisufalTagan. Svilebic, ori vaJi, avTandili da tarieli, da erTi qali, meb-rZol mamuliSvilebad aRzarda. biWebma orivem universiteti daamTavra, daojaxeba ver moaswres, ise daiRupnen meore did omSi. ufrosi qaliSvili, niniko, TxuTmeti wlis asakSi daiRupa peritonitiT _ uxeirod Catarebuli apendicitis operacia gaurTulda; meore qali, Tamari, WkuiTa da silamaziT qebuli, colad iTxova cnobilma mxatvarma

Page 22: ioseb omaZe magidis romani

22

grigol jaSuaSvilma; maT ori vaJi eyolaT, Semdgom orive mxatvari gaxda; TiTqos niWi-erebi iyvnen, magram mainc mamis CrdilSi moeqcnen...

20. kote bekeri _ misi araqarTuli gvari imiT aixsneboda, rom kotes winapari saqar-TveloSi asi wlis winaT Camosaxlebuli germaneli kolonisti iyo. swavlobda qarTul gimnaziaSi, Semdeg daamTavra varSavis sabeiTlo instituti, magram Jurnalistikam gaita-ca da qarTul Jurnal-gazeTebSi nayofierad moRvaweobda “algeTelis” fsevdonimiT. ocian wlebSi iZulebuli iyo, Jurnalistikas Camoscileboda da koreqtorad muSaobda erT-erT gazeTSi. kotesa da mis meuRles, mariko leliCalaZes, sami vaJi hyavdaT, ocda-Tian wlebSi samive umaRles saswavleblebSi swavlobda bekeraSvilis gvariT; swavla warCinebiT daamTavres, samsaxuric daiwyes. erTi beiTali gaxda da sofels wavida, meo-re _ qarTul enasa da literaturas aswavlida skolaSi, mesame, inJineri _ CarxmSenebel sawarmoSi muSaobda, Tavi gamoiCina da saamqros ufrosad daniSnes.

Cvens saxlSi kidev ramdenime ojaxi cxovrobda, magram maT gvarebs veRar vixseneb _ mcire xniT saxlobdnen da arc raime gansakuTrebuliT damamaxsovres Tavi.

kari VI. omiswina dro (1930-1941 wlebi)

isev gaWirvebaa... isev SiSi karze SuaRamisas dakakunebisa... gauTavebeli daWerebi... lxinze zedmetia laparaki, gemriel sadilsac iSviaTad geaxlebian; yoveldRiuri

saarsebo saxsari Zneli mosapovebelia. narcecxlaZeTa ojaxi gaWirvebiT irCenda Tavs. babom muSaTa fakulteti daamTavra,

Semdeg _ universitetis filologiis fakultetic da skolaSi daiwyo muSaoba maswav-leblad. mcire xelfasi hqonda, gaWirvebiT, magram mainc miaTrevda cxovrebis Wapans, pa-tara stefanes, igive _ fanos, zrdida. zafxulobiT biWi sofels midioda ititines iq gaTxovili dis, anaxanumis ojaxSi _ mcire, magram mainc SeRavaTi iyo.

Semodgomis erT mzian dRes ki, saRamospirs, narcecxlaZeebs duSeTis mazris sofli-dan, walikianTkaridan, stumrebi ewviaT: col-qmari saam da rodam walikaSvilebi. saami anaxanumis umcrosi Svilia. saamisTvis mamapapiseuli saxli CamourTmeviaT da iq kolme-urneobis kantora gauxsniaT... bevri iCivles da irbines _ rodis iyo, walikaSvilebi Ta-vadebi iyvneno, magram saams megobrulad urCies: tyuilad fafxurob, eg saqme gadawyve-tilia da araferi gamogiva, veRarafers Secvli; Tu ar ginda, uaress moewio, jobs, beds Seeguo da gaCumdeo. saamma deda da ori mcirewlovani qaliSvili droebiT imave sofelSi gaTxovil ufros dasTan datova da bedisa da binis saZebnelad qalaqs Camovi-da...

mokrZalebuli vaxSmis Semdeg col-qmars zalaSi divanze sawoli gauSales. roca dasaZineblad dawvnen, rodam qmars eubneba:

_ ar meZineba, miambe rame kargi ambavi! _ gagiJdi, qalo? nervebi isedac afurtknuli maqvs, Seni xuSturi maklia swored! am-

xela gza gamoviareT, ar daiRale? _ ra vqna, ver viZineb, miTxari rame! _ ra lailai agityda am SuaRames, damaZine, RmerTi ar gwams? _ saintereso ambavi momiyevi da mere daiZine. _ meZineba, nu momabezre Tavi... _ yvelas movwonvar, rom daminaxaven, sinaTliT evsebaT Tvalebi, Sen ratom ar giy-

varvar? _ ar gamagiJo, vin giTxra, rom... _ aba, sul mebuzRunebi... _ me gebuzRunebi, Tu Sen? _ erTaderTi adamiani xar mTel qveyanaze, visac vejavrebi. _ SenTan davas azri ar aqvs, damaZine ra! _ gSurs Cemi da imitom! _ ar gamacino! aravisi ar mSurda arasdros da raRa Seni unda mSurdes? an ra unda

mSurdes? _ yvelas rom vuyvarvar! _ ho, kargi, mec miyvarxar, aRar damaZineb?.. u-u-h... _ Tu marTla giyvarvar, makoce ra! _ damanebe Tavi! _ qmari gadabrunda kedlisken. _ amas vis gadaveyare! _ namdvili qarTleli mutruki xar, viri! _ mere, viris kocna rad ginda?

Page 23: ioseb omaZe magidis romani

23

_ arc minda! amdens gelaparakebi da aba, erTi tkbili sityva Tu gaimete! _ fui, is dRe daiqca, me rom Sen colad mogiyvane! _ saamma mokrifa Tavisi tansacme-

li da oTaxidan gavida... Semdgom am ojaxis bedi ase warimarTa. qveyanaSi gamocxadda daCqarebuli industrializaciis kursi, daiwyo fabrika-qarxne-

bis mSenebloba. saamma ubralo Sav muSad daiwyo muSaoba mSeneblobaze. droebiT col-qmari narcecxlaZeebTan darCnen _ maT erTi oTaxi dauTmes _ da TavianTi bavSvebic Ca-moiyvanes soflidan. amiT narcecxlaZeebi gadaurCnen “Seviwroebas” _ samoTaxian binas aucileblad orad gayofdnen, narcecxlaZeebs or an, SesaZloa, mxolod erT oTaxs da-utovebdnen da binis danarCen nawilSi vinme gaWirvebulis ojaxs Seasaxlebdnen...

am droisTvis babo dedasTan karga xnis dabrunebuli iyo: uSvilobis gamo qmari gae-yara; babo erTxel ki dafexmZimda, magram droze adre mZimed imSobiara da mere Svili aRar eyola... ramdenime TveSi TiTia SvilebiT, katoTi da magdanaTi, mamamisTan, yofil veqilTan, diomide diRmelaurTan gadavida sacxovreblad _ ititinesTan da, gansakuTre-biT, babosTan erT WerqveS cxovreba gauWirda, amasTanave _ yofili veqilis ojaxic ga-daarCina “Seviwroebas”...

erTxel ise moxda, rom narcecxlaZeebis ojaxSi dilidan yvelani gaikrifnen TavTa-vianT saqmeebze da Sin mxolod ititine darCa _ saamis bavSvebi skolaSi iyvnen, skoli-dan ukve dabrunebuli fano ki ezoSi TamaSobda. marad saSinao saqmeebiT uxvad datvir-Tul ititines amosunTqvis saSualeba mieca, manac dro ixelTa da Tavisi mezobeli da-qalebi Caize dahpatiJa.

mogrovda xuTi qali: TviTon ititine, boco biwkinauris coli gulqani, akviline Su-bianiZe, neqtar aRamalovi da vardo diduaniZe _ qaqanebdnen gemrielad.

rasakvirvelia, upirvelesi Tema gaxldaT _ rZlebi, maTi gauTavebeli Zageba; TiToe-uli guls ifxanda, sakuTari rZlis saSinel xasiaTs, ucnaur Cvevebs CamoTvlida; Tvi-Ton ra iobis moTminebiT uZlebdnen yovelives _ rasakvirvelia, Svilis xaTriT da Svi-liSvilebis siyvaruliT... SigaSig mravalferovnebisTvis mezobel Temas gadaswvdebod-nen _ sam maTgans siZeebic hyavdaT da maTac ar aklebdnen xels: “risTvis viwvaleT, vis-Tvis gavzardeT Cveni angelozebi, rom am ujiSoebs CaegdoT xelSi?”.

_ gagigoniaT, qa, qals kvercxi ar uyvardes? im wuTSi tanze gamomayriso. arc kar-tofils ekareba. ma ra jandaba da dozana uyvars mag ujiSosa, ha?

_ Cemsas xorci aqvs aTvalwunebuli... dasanaxad ejavreba, viTom didi memarxule brZandebodes! movkvdiT am wyalwyala SeWamandebis yoveldRe WamiT, yvelas loyebSi si-sinaTela gasdis, magrama biWis xaTriT xma ver amogviRia.

_ Cemi veranair mwvanils ver egueba. genacvaT, ra gemo eqneba kerZsa, Tu mwvanils ar uzam?

_ Cemi rZali kidena, kvira ki ara, mTeli Tve gaivlis da erTi cocxs ver daunaxav xelSi aRebuls... me rom ar viyo ojaxSi, mtverSi da nagavSi CaixrCoba da erTs ar gaa-tokebs xels, dambla! aba, erTi uTxari rame, ginda Txove mdablaTa, im wuTSi lanZRvas dagiwyebs, me aq Tqveni mona ki ara varo...

_ ih, Cemi rZlisa xmas ver gaigoneb, xmasa, magram iseTi CumCumelaa, mtrisas! qmars Cvens winaaRmdeg amxedrebs, unda, roma su erTmaneTi davWamoT, TviTon kideva Cumad qir-qilebs... ra vici, ra unda moigos magiTi, mag Sterma magan, ar jobs, su siamtkbilobiT viyvneT? arada, magis mobrZanebamdin Cvens ojaxSi xmamaRal sityvas ver gaigonebdi.

_ nu ityvi, qalo, e Tanamedrove gogoebi sxvanairebi arian, sxvanairad gazrdilebi. ai, Cvena, ara, su TvalebSi SevcicinebdiT dedamTil-mamamTlisa, su imasa vcdilobdiT, ra vasiamovnoo, eseni kideva marto sakuTar siamovnebaze fiqroben.

erTxmad askvnian: “Wirma erT dRes gawyvitos yvelani!”. is ki aviwydebaT, rom erT dros isinic iyvnen rZlebi...

* * *

vah, ukve ramdeni vilaqlaqe da erTi gemrieli lxinis Sesaxeb saubari momenatra! Tamada saam walikaSvilia: didi dagvianebiT (pirveli xelfasi aiRo!) axalgacnobil

mezoblebTan erTad mokrZalebiT aRniSnavs qalaqs gadmosaxlebas da droebiT _ imedi-a, droebiT! _ narcecxlaZeTa ojaxSi dabinavebas!

saam morig sadRegrZelos momaval Taobas, bavSvebs, uZRvnis: _ axla erT-erTi yvelaze gemrieli sadRegrZelo minda, SemogTavazoT: gaumarjos

bavSvebs _ Cveni cxovrebis yvavilebs! yvavilebiviT sustebsa da lamazebs, yvavilebiviT umankoebsa da ucodvelebs, yvavilebiviT yvelas sulis damatkboblebsa da gulis gamxa-reblebs! marTalia, Zalian celqebic arian, magaT venacvale, da marad fxizladac unda

Page 24: ioseb omaZe magidis romani

24

viyoT, rom raime xaTabalas ar gadaeyaron... exla ardadegebze Cems dasTan da bebosTan erTad arian sofelSi, rasa iqmen netavi, rogor momenatrnen... Cemi ciskari _ wiTeli blis kunwula da Cemi dodo _ TeTri blis kunwula! fanos gaumarjos _ ega kideva, alublis kunwula iyos! magaT venacvale yvelas! maTi TamadobiT yvela bavSvs gaumar-jos!

_ amas winaT Cemi nabolara SviliSvili gvyavda stumrad, cota xniT marto dautove-biaT, gasula aivanze, rac sastikad aqvs akrZaluli da mTeli ezos gasagonad morTo yvirili: “deda minda!” _ ambobs boco biwkinauri.

barnab kantikuntaZe iRimeba: _ aukrZale, ramdenic ginda! Cemi ori SviliSvili, lamara da ia, amas winaT mezob-

lis bavSvebTan stumrad iyvnen, SemZvralan sxvebTan erTad saabazanoSi da gaumarTiaT iq wuwaoba. amovarda qvevidan gagiJebuli mezobeli...

saamis kidev erTi sadRegrZelo: _ am ojaxSi me stumrad movedi da mainc ukve stumaric aRar meTqmis... sanam fano da-

vaJkacdeba, mamakaci jerjerobiT mxolod me var da radgan damafaseT da Tamadoba mar-guneT, neba miboZeT, kidev erTi gansxvavebuli sadRegrZelo SemogTavazoT... erTmaneTs Tbil da sasiamovno sityvebs vuZRvniT, magram saerTo mdgomareoba rom arasaxarbieloa, yvelam viciT. mogexsenebaT, rogor mZime da gaWirvebul droebaSi vcxovrobT, Cven ki aq patara, myudro kunZuli SevqmeniT da am am arcTu mdidrul, magram gemriel sufras vusxedvarT, erTmaneTs janmrTelobasa da bednierebas vusurebT... swored bednierebis sadRegrZelo minda, SemogTavazoT _ ara calkeuli pirovnebisa, aramed sazogadod, yve-la adamianisa, yvela cocxali arsebisa, rogorc ityvian xolme _ ganurCevlad sqesisa, asakisa da socialuri mdgomareobisa... adamiani rom daibadeba, bednierebisTvis ibadeba, igi bednieri unda iyos, xom marTals vambob? maS, gaumarjos qveynad bednierebas, yve-las bednierebas!.. romel bednierebaso, mkiTxavT... yvelas Taviseburad esmis, ra aris bedniereba, rodis xar bednieri, iseve, rogorc mavans rom hkiTxo, ra aris siyvarulio, yovels Tavisi warmodgena aqvs... bedniereba _ brZolaa! _ ambobs erTi. Tuki samarTlia-nobisTvis, sikeTisTvis ibrZvi, marTlac gasagebia, magram ramdeni kaci Tu qali ibrZvis qvena miznebis gansaxorcieleblad, gaafTrebiT Tavs ar zogavs da xSirad Tavsac ki ar zogavs: zogi _ fulisTvis, zogi _ ZalauflebisTvis...

_ ufro xSirad _ orivesTvis erTad! _ maradiuli kiTxvaa: raSia bedniereba? _ janmrTelobaSia... _ dRegrZelobaSia... _ tkbil ojaxSia! _ swori brZanebaa! bednierebis sadRegrZelos bolomde vsvam! _ Tu Tamada nebas damrTavs, erTi dRis ojaxur idiliaze migaxsenebT... ufro swo-

red _ saRamosi. im dRes samsaxurSi Zneli dRe mqonda, gadaviRale da Sin gvian dav-brundi; upirvelesad qvabs veci... “dilidan xemsi aw Casula Cems pirSi! _ cols veubnebi, _ ra dros laqlaqia, sufra gaawyve!”, is kidev miyveba bazarSi xetialis ambebs, sxva araferi ainteresebs: vin Sexvda, raze isaubres, ra iyida da ra darCa sayideli da ra-tom ver iyida, rogor ivaWra _ raSi ramdeni misca... damdevs kudSi, ar masvenebs, arada, iseTi daRlili da mSieri var, sad maqvs misi qaqanis mosmenis Tavi, lamis suli amomxa-dos... me TviTon movemsaxure sakuTar Tavs, erTianad visadile da vivaxSme kidec, cols ki salaparako ara da ar gamoelia. mere sad ar vcade gasvla da misTvis Tavis arideba... Sin sad unda daimalo. arc aivanma miSvela, arc fexsalagSi Caketvam _ dudRunebs da dudRunebs... RvTis risxvaa, Tavi verafriT davixseni! bolos, mezoblis qalma miSvela _ raRacis saTxovnelad movida _ imas SevaCeCe. axla imaT gaaxures lailai, me dro vi-xelTe, Cumad gaviZurwe saZinebel oTaxSi da Cavikete... mainc uojaxod ar vargivarT, ojaxuri bednierebisas vsvam!

_ momwons, momwons, kargi sadRegrZeloa! bevrisTvis bedniereba SemoqmedebaSia... mar-Tlac, namdvilad bednierad grZnobs Tavs, vinc keTil saqmes akeTebs: miwas xnavs da Sig Tesls hyris, saxls aSenebs, CarxTan dgas, orTqlmavals marTavs, SuaRamisas wamoxteba da leqss wers _ yvelaferi Semoqmedebaa, rasac Zalisxmeva, gemovneba, fantazia sWirde-ba... mokled rom mogaxsenoT, bednierebis erTi, erTiani gageba ar arsebobs... arc SeiZ-leba arsebobdes, radgan erTi adamiani ar hgavs meores da rom yvelaferSi hgavdes, es iqneboda namdvili saSineleba _ mravali mizezis gamo!

_ absoluturad bednieri adamiani? aseTi adamiani ar arsebobs, bednierebis cneba Se-fardebiTia... zogjer naklebi ubedurebac bednierebaa. SeiZleba zogadad iTqvas, rom bednieri xar, roca ar xar ubeduri...

Page 25: ioseb omaZe magidis romani

25

_ sisulelea, nu anzogadeb! rogorc iTqva,Yyvelani erTmaneTisgan gansxvavebulebi varT da amitom yvelas sakuTari formula gaaCnia bednierebisa.

_ ra vici, albaT bedniereba xanmokle movlenaa, axla, am wams, ki xar bednieri, ro-ca sufras megobrebTan erTad uzixar da xelSi kaxuriT savse Wiqa giWiravs, gulic savse gaqvs siamiTa da siyvaruliT da meore wams ki, SesaZlebelia, uceb miwa iZras da Weri Camoiqces, ubedureba datrialdes _ da ara mxolod CvenTvis...

_ ra ubedurebaa amdeni “da”, hoda, kidev erT “das” SemogTavazebT, garTulebuls: rad ginda saSineli katastrofebi da ubedurebebi, ager Seni coli rom Semovides am oTaxSi axla da lanZRva dagiwyos: “Se gaTaxsirebulo, Sin bavSvebi mSivrebi Rnavian da Sen ra geqeifebao”, Seni bedniereba erT wamSi aorTqldeba...

_ SesaZloa, me ar vici, ra aris bedniereba, is ki vici, ra ar aris bedniereba... bed-nierad ver CavTvli mxolod simdidris flobas, bedniereba ar aris mxolod janmrTe-lad da tanmrTelad yofna, verc mxolod sulier simSvidesa da kmayofilebas miviCnev bednierebad... mxolod Sen iyo bednieri, mxolod Sen ar gawuxebdes araferi, sul mxo-lod Sen iyo bednieri _ es didi ubedurebaa! an _ Wkuamxiarulobis utyuari niSani!

_ Sens brZnul sityvebs rom vusmenT, SeiZleba davaskvnaT, rom bedniereba saerTod ar arsebobs!

etyoba, kai magari Rvino iyo: yvela filosofiurad ganawyo da WikWikis xasiaTze da-ayena...

* * *

babosa da deivid kraunis Svili stefane, igive _ fano, narcecxlaZe skolaSi didi

sibejiTiT ar gamoirCeoda, Tumca cnobismoyvare ki iyo da sakmaod niWieric. tanmorCi-li iyo, magram ficxi da Seupovari; ufrosklaselebsac ki, bevrad didebsa da Roniv-rebs, ar Seepueboda; skolaSic da ubanSic CxubisTavis saxeli hqonda gavardnili, met-saxelad “yvinCila” daimsaxura.. pirveli Cxubi fanos mouvida jer kidev skolaSi Ses-vlamde _ mis ganuyrel megobarTan pantiko orjamaZesTan. pantiko misi toli ki iyo wlovanebiT, magram fanoze bevrad mosuli tanisa da Ronieric iyo. waZiZgilaveba mezo-beli biWis samTvliani velosipedis gamo mouvidaT. marTali rom iTqvas, seirnobis rigi pantikosi iyo, magram fano gajiqda, ginda Tu ara, me unda davjde velosipedzeo da, roca pantiko Seepasuxa, uceb xariviT daxara Tavi, gaqanda, daeZgera mowinaaRmdeges mu-celSi da moulodneli Setevisgan gaognebuli pantiko miwaze gaagora... pantiko maSinve fexze wamoxta, magram fanos xma ar gasca _ fano bevrad susti iyo da ar ikadra masTan Cxubi. am ambavs Seeswro ititine, mivarda da SviliSvils magrad moscxo sajdomze...

amis Semdeg biWebi damegobrdnen, sul erTad iyvnen, skolaSic erT klasSi da erT merxze isxdnen. fano xSirad exmareboda pantikos gakveTilebis momzadebaSi, gansakuT-rebiT _ maTematikur sagnebSi. kargad maxsovs, rogor isxdnen CemTan da fano moTmine-biT uxsnida, rogor unda gamoeyvana amocana.

babos eSinoda, umamod gazrdili Svili ar dameCagroso da sul CasCiCinebda: “aravis mciredic araferi dauTmo, Torem erTxel Tu dagibriyves, mere yvela dagiwyebs TavSi Cartymas! yovelTvis ecade, pirvelma moaswro dartyma!”. fanos misi megobrebic agulia-nebdnen, Sen Cveni jila xaro da TiTqmis dRe ar gavidoda, rom fanos, mizeziT Tu umi-zezod, ar eCxuba. bevrad ufros da Ronier biWebsac ar epueboda da xSirad Sin cxvir-gabuStuli an Tvaldalilavebuli brundeboda, magram amis gamo babos sayveduri aras-dros uTqvams, piriqiT, aqebda...

stefane narcecxlaZes saSualo skolis damTavrebis mowmobaSi sagnebSi sul “saSua-lo” da “kargi” ewera, erTi-ori “friadic” gamoeria; amis miuxedavad, pantikosgan gan-sxvavebiT, industriul institutSi misaRebi gamocdebis Cabareba ar gasWirvebia da ga-agrZela swavla samTo fakultetze. pantiko pirvelsave gamocdaze CaiWra, Semdeg ki mu-Saoba daiwyo romeliRac sawyobSi muSad _ mamamisi, mefaitone Saqro orjamaZe, garda-icvala, ojaxs rCena undoda, pantikom ki ar isurva mamis xelobis gagrZeleba. meored umaRlesSi mosawyobad gamocdebis Cabareba pantikos ar ucdia. Tavis droze pantiko sa-valdebulo samxedro samsaxurSi gaiwvies, romlis moxdis Semdegac miliciaSi daiwyo samsaxuri.

fanom “yvinCiloba” institutSi swavlis drosac ar moiSala, sul Cxubobda. “Tu gin-da, ayalmayali atexo, fano narcecxlaZe unda wamoiyvano!” _ ase axasaTebdnen mxolod Tanajgufelebi ki ara, Tanakurselebic da fakultetzec saxeli hqonda gavardnili. kvira ar gavidoda, rom fanos ar eCxuba. Caiketebodnen auditoriaSi an kacTa sapirfa-reSoSi da ubraxunebden erTmaneTs naZlevze an sruliad umizezodac _ mozRvavebuli Zal-Ronis dasaxarjavad. fano mainc yvelas uyvarda, pativsac scemdnen uSiSrobisTvis;

Page 26: ioseb omaZe magidis romani

26

misgan galaxulebi Tu misi gamlaxvelebi boRmas gulSi arasdros Caidebdnen xolme da xSirad fanos megobrebic xdebodnen. tanmorCilobis miuxedavad, fanos kargi msmelis saxelic hqonda; wesisamebr, Cxubis Semdeg metoqeebi da maTi qomagni orive mxridan mo-salxenad restoranSi midiodnen an, Tu saamiso fuli ar hqondaT, _ sasadiloSi mainc.

kari VII. meore didi omi (1941-1945 wlebi)

esec meore didi omisadmi miZRvnili striqonebi... mkiTxvels gaukvirdeba: am msofli-o-istoriuli mniSvnelobis udides movlenas, romlis msgavsic Znelad moiZebneba, sul oriode gverdi eZRvneba? Tavis gamarTleba ar gamiWirdeba. mkiTxveli adrec SeamCnevda: me Cemeburi aRqma maqvs movlenebisa, magidis TvaliT vxedav yvelafers... anu Cems garSe-mo msxdomni rasac hyvebian, is aris Cemi mogonebebis masalac. amitom Zalauneburad SezRuduli Tvalsawieri gamaCnia da ra vqna, tyuilebis moyolas xom ar daviwyeb? gar-da amisa, es Zalian Zneli droeba iyo, didi movlenebi da cvlilebebi frontebze xde-boda da ara aq, am oTaxSi, sadac me momiwia yofna; sul erTsa da imaveze iyo saubari _ ufuloba, sicive, sursaTis nakleboba _ da gauTaveblad xom ar vatrialeb gacveTil Temebs? kargi, batono, qvemoT Sevecdebi, mokled mainc ganvavrco es Temebi, magram uzo-mod gawelvas ki Tavs avarideb... Tanac, me ufro mxiaruli ambebis Txroba miyvars, aseTi xasiaTi damyva, salxinod var marad momarTuli da am sastiki omis wlebSi zurgSic co-ta ram YTu xdeboda samxiarulo _ Tumca es Znelbedobis xana sul oTx weliwads grZeldeboda, magram imdenad mZime iyo, rom usaSvelod grZeli da mtanjveli gveCvene-boda. amitom nu gagikvirdebaT, Tu vCqarob, imdroindeli ambebi, rac SeiZleba, Cqara ga-davagoro...

Tavidan daviwyeb: fanom mesame kursis sakurso namuSevari daasrula da gamocdebis-Tvis ficxel samzadisSi iyo, rom germaniis jarebma saomari moqmedebebi daiwyes sabWo-Ta kavSiris winaaRmdeg da qveyana meore msoflio omSi CaiTries. fano maSinve samxedro komisariatSi gamocxadda.

diax, msoflios meore didi omi dawyebidan ori wlis Semdeg sabWoTa kavSirsac mis-wvda da Cveni saxlis axalgazrdebic jarSi gaiwvies; maT Soris pirvelebi iyvnen: iti-tines SviliSvili _ stefane narcecxlaZe, geronti cixekbilaZe, boco mefaitonis biWi _ Sevardena biwkinauri, Saliko tariWaSvili, oTar da Temur SubianiZeebi, tariel da avTandil umikaSvilebi; mere colSvilianebis rigic movida da gawvevis uwyeba miuvidaT: eqim evdemon kantikuntaZes, alfez alimCataZes, bebur gabmulaSvils... ramdenime axal-gazrda TbilisSi datoves: oqro gugunaSvili operaSi mReroda; panteleimon orjamaZe rkinigzis miliciaSi msaxurobda da rkinigzis gasamxedroebul dacvaSi gadaiyvanes; ramdenime wlis winaT rkinigzis inJinerTa institutdamTavrebuli barZim WyavaZe _ ami-erkavkasiis rkinigzaSi moZraobis samsaxuris ufrosi inJineri iyo da “javSani” hqonda.

saam da rodam walikaSvilebi sofels dabrundnen, TavianT qaliSvilebTan erTad, radgan qalaqSi Zalian gaWirda cxovreba, TiTqmis yvela mSenebloba Sewyda da saamma samuSao dakarga.

omis dawyebidan sul ramdenime Tve iyo gasuli, roca bekerebis ojaxi _ kote da mi-si sami vaJi _ ahyares da yazaxeTSi gadaasaxles, aq datoves mxolod kotes coli mari-ko leliCalaZe; Tumca cota xanSi marikoc Sor gzas daadga _ qmar-SvilTan nebayof-lobiT gaemgzavra...

quCebSi sasursaTo maRaziebTan baraTebiT puris, Saqris da sxvaTa asaRebad gaiwela saSinlad grZeli rigebi. navTis sardafebTan windawin iWerdnen Tadarigs, saRamodan ikavebdnen rigs: dgamdnen bidons, romelzedac carciT awerdnen nomers da sakuTar gvars, raTa meore dRes mainc aeRoT navTi, roca mas moitandnen cxenis moyavisfro-wi-Teli cisterniT, ra Tqma unda, Tuki gaTavebamde moaswrebdnen aRebas. mTel Rames rigs yaraulobdnen moxalise morigeebi, ufro metad _ moxucebi; anTebdnen kocons da grZe-li dro gahyavdaT sxvadasxva ambebis moyolaSi...

qalaqi TiTqos ocdaxuTi wlis winaT arsebul mdgomareobas daubrunda: siZviresa da sursaT-sanovagis ukmarisobas Tan daerTo xSiri qurdoba da yaCaRoba, gansakuTre-biT _ Ram-RamobiT: kai biWi iyavi, dabnelebis Semdeg quCaSi gaivlidi _ gaZarcvas ver gadaurCebodi... kacebs jibeebs usufTavebdnen, zamTris dadgomisas _ paltos xdidnen da quds arTmevdnen, qalebs ki, amasTanave _ xelCanTas. xSirad ismoda qurdebs dadevnebul milicionerTa sastvenis gabmuli xma da mZime Ceqmebis braguni... papirosis gamyidveli patara biWebi tramvais gaCerebebze xmamaRla gahyvirodnen fass: “wyvili _ maneTi, kolo-fi _ aTi!”

Page 27: ioseb omaZe magidis romani

27

auh, ramdens laparakobdnen am wlebSi Cems garSemo msxdomni: ra ismoda Cveni sax-lis biWebisgan _ sxvadasxva frontze mebrZolTagan, ra mdgomareoba iyo, iyo bWoba da kamaTi... yvelaferi zemoTqmuli aisaxa saubrebSi magidasTan; bevrad metic iTqva, magram zogs veRar vixseneb, zogic _ ar mimaCnia Tqveni yuradRebis Rirsad.

Cveni saxlis biWebs sul sxvadasxva frontze mouwiaT brZola. avTandil da tariel umikaSvilebi omis dasawyisSive daiRupnen qerCis katastrofu-

lad warumatebeli sadesanto operaciis dros, oTar SubianiZe baqos hospitalSi garda-icvala, misi tyupicali Temuri _ ori wlis Semdeg mdinare vislis gadalaxvisas im-sxverpla mtris tyviam...

roca omi daiwyo, stefane narcecxlaZe is iyo industriuli institutis samTo fa-kultetze meoTxe kursze unda gadasuliyo. fano uwyebis mosvlas ar dalodebia _ sam-xedro komisariatSi gamocxadda da igi maleve gaiwvies samxedro samsaxurSi. jer vazi-anSi iyo ramdenime Tve, samxedro momzadebis kurss gadioda, Semdeg baqoSi gadaiyvanes wvrTnis gasagrZeleblad, ris Semdegac moqmed armiaSi gagzavnes. ramdenime sxva qar-TvelTan erTad moxvda stalingradis frontze, ibrZoda XXIV armiis 273-e diviziis 969-e polkis SemadgenlobaSi. stalingradis gmiruli dacvisas monawileobda kotelniko-vosTan, 184 metris usaxelo simaRlesTan, stalingradis damxmare meurneobasTan da sxva dasaxlebul punqtebTan gamarTul gansakuTrebiT sastik brZolebSi. faSistTa gaafTre-buli winaaRmdegobis miuxedavad, sabWoTa jarebis generaluri Setevis Semdeg alya Tan-daTan SemWidrovda da dasrulda mtris dajgufebis sruli damarcxebiT da sikvdils gadarCenil germanelTa datyvevebiT. 2 Tebervals stalingradis univermaRis sardafi-dan amoiyvanes datyvevebuli feldmarSali pauliusi... amis Semdeg fano gaagzavnes ka-lugis olqSi, sadac cocxali Zalis danakargebis Sedegad friad SeTxelebuli nawili Rebulobda Sevsebas da droebiT imyofeboda umaRlesi mTavasardlis rezervSi. iqidan wargzavnes sameTauro kursebze da, ori Tvis mecadineobis Semdeg, misces aseulis meTa-uris Tanamdeboba da gaagzavnes belorusiis frontze. pirvelad fano dainiSna msrole-li aseulis meTaurad, Semdeg ki _ metyviamfrqveveTa aseulis meTaurad III gvardiuli armiis 197-e brianskis wiTeli droSis ordenosan msrolelTa diviziis 828 polkis me-3 batalionSi. erT-erTi operaciis dros, Jlobinisa da bobruiskis raionSi, rkinigzis ga-dakveTis dros, fano mZimed daWres TavSi da sami Tve iwva gomelis hospitalSi. gamo-janmrTelebis Semdeg igi dabrunda Tavis nawilSi, romelic im dros ukve I ukrainul frontze iyo gadayvanili. daniSnes meavtomateTa aseulis meTaurad. didi brZolebi ga-daitana diviziam krakovis raionSi mdinare vislis gadalaxvisas, rac RamiT ganxorci-elda. fanos aseuli Seipara germanelTa ganlagebaSi da uamravi faSisti gaanadgura, aiRes ramdenime dasaxlebuli punqti, risTvisac oceulis meTauri egoriCevi waradgines gmirobaze, xolo aseulis meTauri stefane narcecxlaZe _ wiTeli droSis ordenze. Semdeg monawileobda mdinare noiseze mtris Zlier gamagrebuli, Rrmad eSelonirebuli dacvis garRvevaSi, qalaqebis: kotbusis, lubenis, drezdenis xelSi CagdebaSi, berlinis aRebaSi, berlinis samxreT-aRmosavleTiT germanelTa dajgufebis likvidaciaSi. omis damTavrebam fanos mouswro qalaq praRaSi. ori ordenisa da medlebis garda, ufros leitenant stefane narcecxlaZes miRebuli hqonda umaRlesi mTavarsardlis ori mad-loba da xuTi sigeli...

vaJkacurad ibrZodnen sxvadasxva frontebze: geronti cixekbilaZe, evdemon kantikun-taZe, bebur gabmulaSvili, Salva tariWaSvili da sxvebi... maTi umravlesoba daWrilic iyo, zogi _ ramdenjerme, magram gamojanmrTelebis Semdeg isev brundebodnen mwyobrSi.

mTeli omi dros mowyenili gaxldiT... aRaravin hyveboda mxiarul ambebs, aRar ismo-da sicil-kiskisi da, raRa Tqma unda, Tqveni mona-morCili magidis salxinod gawyobac azradac aravis mosvlia...

VIII. omis Semdgomi droeba (1945-1953 wlebi)

1945 wlis Semodgomaze Sin dabrunda demobilizebuli Salva tariWaSvili _ samxed-ro-sazRvao flotSi msaxurobda Sav zRvaze. odnav mogvianebiT Cveni ezos kidev ramde-nime ojaxSi gaiSala salxino sufra _ mSvidobiT dabrundnen: stefane narcecxlaZe, ge-ronti cixekbilaZe, evdemon kantikuntaZe, bebur gabmulaSvili; maTze ori wliT adre Sin Camovida alfez alimCitaZe... jerjerobiT ar Canda Sevardena biwkinauri, romlis asaval-dasavalic ucnobi iyo, ramdenime fronteli ki maT ojaxebs Cvens ezoSi ukve ga-motirebuli hyavdaT _ samSoblosaTvis faSist dampyroblebTan ficxel brZolSi maTi gmirulad daRupvis cnoba adre hqondaT miRebuli; maT Soris iyvnen: avTandil da tari-el umikaSvilebi, tyupi Zmebi _ oTar da Temur SubianiZebi...

Page 28: ioseb omaZe magidis romani

28

Saliko tariWaSvilma jaridan dabrunebulebs Soris yvelaze adre iTxova coli, pirmSvenieri mariana vardkokobaZe _ sruliad SemTxveviT erT-erT sufraze gaicno mas-ze aTi wliT umcrosi oci wlis qaliSvili da imdenad moixibla, rom, rogorc mamac mezRvaurs Seefereba, maSinve uSiSrad TaviT gadaeSva trfobis morevSi da erT kviraSi mis binaSi mcire saqorwino sufrac gaiSala... Salikos mama, sawyali gugua, veRar moes-wro jaridan Svilis mSvidobiT dabrunebas _ erTi wliT adre Tirkmelebis ukmariso-biT gardaicvala.

stefane narcecxlaZes Tan Camohyva rusi Zmakaci, igor inozemcevi, romelsac ojaxi mTlianad amouwyda omSi (omamde isini ukrainaSi, donbasSi cxovrobdnen). sam weliwadze metxans TiTqmis sul erTad iyvnen, mxardamxar brZoliT erTad gaiares ramdenime aTasi kilometri... igori jer stefanes ojaxSi cxovrobda, ramdenime TveSi ki Cvens saxlSi pirvel sarTulze erTi momcro oTaxi misca qalaqis sabWom da iq gadasaxlda..

fanos deda, babo, Svilis Semxedvare, sul moTqvamda: _ carieli Zvali da tyavi xar, Svilo! kargi movla-patronoba gWirdeba, me ki ukve

Zalian movxucdi, bevri dardisa da Wir-varamis gadatana momiwia... droze mixede Tavs da coli iTxove! Sexede, Salikos coli ukve dafexmZimda, male Svilic eyoleba, Sen raRas ucdi?

fano nel-nela moferianda, isev studentur merxs daubrunda... colis saTxovnelad arc geronti cixekbilaZes ecala _ rac frontze da hospital-

Si yofnis dros moaklda, axla unda ainazRauros! gadabmuli lxinebi, sadRegrZeloe-bis TqmaSi Sejibri! da Tumca sufris garSemo Sekrebil nafrontal megobarTagan sim-Rera aravis exerxeba, gerontis erToTaxiani binidan TiTqmis yoveldRe “hariharale” is-mis! aq arian mezoblebi: fano narcecxlaZe, pantiko orjamaZe, Saliko tariWaSvili, ag-reTve _ igor inozemcevi da, SigadaSig, sxvebic.

monatrebuli sadRegrZeloebi erTimeores mihyveba: _ modi, upirvelesad Cvens TavSeyras gaumarjos, razedac uTvalavjer gvinatria am

ramdenime weliwadis manZilze, rac Cven moSorebuli viyaviT Cvens ojaxebs, Cvens miwa--wyals... da aha, Cveni ocneba asrulda, ukve TiTqmis yoveldRe gaSlil sufras vuzivrT, erTmaneTs vesiyvarulebiT, erTmaneTis yurebiT ver gavmZRarvarT... ver gavmZRarvarT Cve-ni qveynis yurebiT, Cveni Tbilisisa, Cveni quCisa, Cveni saxlisa da ezosi... Cveni ded-mama iqneba, da-Zma Tu naTesavi, mezobeli Tu megobari... da imaTi naxvac ki gvsiamovnebs, vinc winaT, omamde, gulze ar gvexateboda, axla ki mzad varT, yoveli maTgani gulSi Cavik-raT da moveferoT... Cveni sulebi, Cveni mexsiereba dRemde savsea uamravi saSineli, Sem-zaravi suraTiT; bevri sisxlisa da tanjva-wvalebis naxva mogviwia am sastik xocva-Jle-taSi da axla aRar minda, amaze saubari gavagrZelo, arada, albaT kidev didxans viqne-biT ase, dayursulni mZime mogonebebiT... da amis saukeTeso wamalia albaT Cveni Sexved-rebi, raTa nel-nela cxovrebis Cveul kalapotSi CavdgeT. Cvens mSvidobiT dabrunebas gaumarjos, Cvens agrerigad monatrebul TavSeyras da am Cvens gemriel purobas gaumar-jos, Cvens gamarjvebas gaumarjos!

_ biWebo, am sufraze gamarjvebis sadRegrZelo rom calke, gansakuTrebiT ar daili-os _ gamoricxulia! am WiqiT me minda, is dalocvili wami vadRegrZelo, roca gaisma ukanaskneli gasrola... ara, roca gaisma Cveni gamarjvebisadmi miZRvnili saartilerio zalpi da wiTel moedanze damarcxebuli mtris droSebi dayares kremlis kedelTan umaRlesi mTvarsardlis, generalisimus ioseb stalinis ferxTiT! Cven gavimarjeT sam-kvdro-sasicocxlo SetakebaSi faSizmis ZalebTan da ai, am diad dResaswauls gaumar-jos! sikeTis Zalebis borotebaze saboloo gamarjvebas gaumarjos!

_ Cemo Saliko, magis imedi nu geqneba _ kidev bevri borotebaa darCenili am qveyan-ze! amerikas ar aRmovaCen, Tu vityvi, rom borotebisa da sikeTis brZola maradiulia da manamde gagrZeldeba, sanam kacobrioba iarsebebs. sxvas rom Tavi davaneboT, TiTeuli CvenTaganis arsSi amgvari mudmivi brZola ar mimdinareobs? maradisobis kanoniT dadge-nilia, rom sxeulze mZime satarebelia suli; iseTi mZimea, rom erTi kacisTvis Zneli saTrevia da mis tarebaSi gvexmareba sikeTe! sikeTes gaumarjos! keTili xalxis erTia-nobas, Cvens gamarjvebas gaumarjos!

_ sixarulis cremlis silamazes gaumarjos! _ Segxvdeba rame an vinme, romelic karg xasiaTze dagayenebs... ai, rom midixar, maga-

liTad, vinme rom Segxvdeba, gagiRimebs an dainaxav lamazs rasme, _ gaSlil vards, sxva yvavils, romelic suls esalbuneba, koxtad mimaval turfa qals _ ai, amas gaumarjos!

_ me sadac ki mivsulvar, yvelgan kargebi damxvdnen, ai, am kai xalxs, keTil adamia-nebs gaumarjos!

_ is erTianobis keTili suli ar daikargos, oblebad ar vigrZnoT Tavi! _ erTmaneTis gagebas gaumarjos!

Page 29: ioseb omaZe magidis romani

29

_ e-e-eh, zogjer ise aewyoba garemoebebi, rom erTmaneTis gageba Wirs... _ ambobs fano. _ patara magaliTiT minda, Cemi naTqvami gavamyaro. erTi Cveni TanamSromelia, boRma go-gias veZaxiT, yvela wvrilmanze WiWyini uyvars, ise ki ar aris cudi biWi; hoda, dabrun-da es gogia Sin geologiuri eqspediciidan Cveul droze adre. Sia mgeliviT, samzareu-loSi veraferi naxa da gadawyvita saxeldaxelod kartofilis Sewva. gaTala gogiam kartofili, Sedga navTquraze tafa gasaxureblad, daasxa zeTi... uceb moesma raRac xma-uri sawoli oTaxidan. Tu colia Sin, ratom ar Seegeba, rogorc Cveulebriv? iqneb qur-di Semoipara? adga es Cveni gogia, aiRo gaxurebuli tafa da fexakrefiT gaeSura sawo-li oTaxisken... Sevida da ras xedavs: sabnis qveS qali da kaci arian erT ambavSi... gagiJ-da gogia, didxans ar ufiqria, aswia sabani da gadaasxa maT aduRebuli zeTi... gamovarda gogia binidan, Camorbis kibeze da uceb coli ar SeeCexa? amodis datvirTuli, orive xelSi CanTa uWiravs. “Sen aq ra ginda?” _ gaocda gogia. “Seni da da misi qmari Camovid-nen soflidan, Sin araferi gvqonda da bazarSi gaviqeci ramis sayidlad”... ai, asec xde-ba, roca ver gaerkvevi garemoebebSi da gzas ver gaigneb situaciebis baRSi... axla ki minda, gamorCeulad davlio megobrobis sadRegrZelo! diax, iseTi sadRegrZelo minda, SemogTavazoT, yovel sufraze rom iTqmis. me da igori, igor inozemcevi, ager xedavT, ra biWic aris, sami weliwadi sul erTad viyaviT, mxolod zogjer xan me movxvdebodi hospitalSi, xan _ is... mravali Wiri erTad gamoviareT, lxini _ naklebad. me Zma ar myavs da frontze vipove Zma da megobari, Cemi igori... meore Zmac myavs, adam naloevi, Ce-mi yabardoeli Zmakaci _ minda, am sufraze gavixseno, TveSi erTxel mainc erTmaneTs we-rilebs vwerT, Tumca rusulSi ver varT magrebi. samagierod, Cveni megobroba aris maga-ri da is gagrZeldeba manamde, sanam Cven cocxlebi viqnebiT... erTxel me viyavi masTan nalCikSi, axla TviTon Camova Tavisi col-SviliT. Cvens megobrebs gaumarjos, megobro-bis sadRegrZelos vsvam!

bebur gabmulaSvilma gaixsena: _ erTi Zalian cudi aTmeTauri gvyavda, rusi, sul Saris gunebaze iyo. hoda, yarau-

lad rom ideqi, xom iciT, Tu CageZineboda, gausamarTleblad dagxvretdnen. erTi TaTa-ri gvyavda, abdula, da ar daeZina, sawyals? etyoba, mivida es myrali aTmeTauri, CumaT amoacala saketi SaSxanidan da wamovida... gaeRviZa TaTars, xedavs, cudadaa saqme, gamo-iqca postidan, movarda CemTan da manjRrevs... me mZinavs, gamaRviZa. saketi amoRebuli aq-vso, momeci saketi Seni Tofidano. gamoaZro saCqarod da TavisaSi Cado... da saCqarod postze dabrunda. cota xanSi raRacam baxvani gaadina, srolis xmaa... Turme gaagora es meTauri. etyoba, TaTarma dauZaxa: “sdeq, sdeq!”, imas kidev egona, ver mesvriso, saketi amoRebuli aqvso da ar gaCerebula... is amoRebuli saketi mokluls farajis jibeSi edo, amoiRo am TaTarma, mamaZaRli viRaca iyo es abdula, da gamocvala. kai biWi iyo, xom ici. mere sxvebi ambobdnen, im ZaRliSvils mainc movklavdiTo, im aTmeTaurs, adre Tu gviano...

* * * gerontis, demobilizebul axalgazrda oficers, maSinve samSeneblo trestSi samsa-

xuri gamouZebnes, mokle xanSi trestis mmarTvelis moadgile gaxda; rogorc nafron-tals, male, imave ezoSi, sadac gaizarda, meore sarTulze gamoTavisuflebuli erToTa-xiani bina ergo _ jer es ikmare, Semdgom, SesaZleblobis mixedviT, ukeTess gamogiyof-To.

geronti aRaTis daJinebul Txovnas: “Svilo, davberdi, droze daqorwildi, erTi Se-ni Svilis Cems kalTaSi Cagorebas momaswro da Cemze bednieri amqveynad aravin iqnebao”, dahyabulda, an vin etyoda ocdacameti wlis eSxian, ordenebiTa da medlebiT mkerddam-Svenebul vaJkacs uars _ uamravi mSvenieri qaliSvili eZleoda! _ da misi uSualo uf-rosis, trestis mmarTvelis, qaliSvili, tusa TavyvavilaZe, colad moiyvana. marTalia, tusa ar gamoirCeoda gansakuTrebuli silamaziT da arc iseTi axalgazrda iyo _ ocda-aTs ukakunebda, magram, samagierod, Wkviani iyo, nakiTxi _ samecniero-sakvlev institut-Si muSaobda da, rogorc ambobdnen, sakandidato disertacia TiTqmis mzad hqonda.

* * *

fano da misi bavSvobis megobari, panteleimon anu pantiko orjamaZe, gerontisa da

tusas qorwilSi iyvnen, romelic dedoflis mamam, trestis mmarTvelma, biZina Tavyvavi-laZem, Tavis didebul binaSi didi zar-zeimiT gadaixada.

batonma biZinam Turme saxelganTqmuli Tamadac sagangebod moiwvia, _ misi deidaS-vilis siZe, veSapiviT kaci _ gerontis simamris saZmakacoSi pirveli Tamada iyo!

Page 30: ioseb omaZe magidis romani

30

nefe-dedoflis sadRegrZelos Sesma batonma Tamadam gamorCeuli sasmisiT, uzarmaza-ri larnakiT isurva _ albaT gerontis mxridan mowveuli stumrebis SesaSineblad. fa-nom pantikos uTxra (am ambavs sityvasityviT ise gadmogcemT, rogorc mosmenili maqvs TviTmxilvelisgan, fanosgan):

_ pantiko, modi, am vazas bolomde nu gavavsebT, cota Tavi SevinaxoT! pantiko gawyra: _ gaCerdi, Tu kaci xar!.. Sengan ar mikvirs? momeci aq doqi! _ da pirTamde gaapipina

larnaki. Tamadas amaTi CurCuli saeWvod moeCvena, egona, Rvinos mparaveno da pantikos gad-

mosZaxa: _ batono Cemo moadgilev, modi, vazebi gavcvaloT! _ ki, batono, didi siamovnebiT! larnakebi gacvales; pantikom, Tamadis kvalad, nefe-dedoflis sadRegrZelo warmoT-

qva, Tamadis mier gamogzavnili Rviniani lanaki moiyuda da bolomde gamoscala. _ kidev xom ar gavimeoroT? _ mimarTa pantikom Tamadas. _ Zvirfasi madloba, Zalian,

Zalian momewona vaziT daleva, Rvinoc iseTia, ukeTess ras isurveb da, batono Tamada, Semdegi sadRegrZeloc am vaziT xom ar davlioT?

Tamada Sefiqrianda; pantikos winadadebas daTanxmda, magram larnakis kvlav gamoye-nebas ar Cqarobda.

SemdegSic pantiko wveTs ar stovebda WiqaSi, arc sadRegrZelo gamoutovebia. roca karga xani gavida da Tamadam brZana: _ batono Cemo moadgilev, erTi TxuTmetwuTiani Sesveneba xom ar gamogvecxadebina? pantikom upasuxa: _ Tqven rogorc geneboT, batono Tamadav, Cven ki Sesveneba ar gvWirdeba! romel

sadRegrZelos SemogvTavazebT? isev vaziT davlioT, momwyurda! Tamadas Turme feri ar ecvala, radgan isedac WarxaliviT gaJinJRilebuli iyo, da

orTav xeli maRla aswia: _ vkakvav, Zmao, TiTs, majobe, Tamadoba SenTvis gadmomilocia! me ki gareT rom ar

gavide, wavxdebi kaci! pantikom brZana: _ neba Tqvenia, magram gTxovT erT wuTs madrovoT _ Tqveni sadRegrZelo rom ar

davlio, ise ver gagiSvebT! gaumarjos Cvens pativcemul Tamadas, didebul kacs, Cvens gacnobas gaumarjos, kidev mravaljer SevxvedrodeT lxinis sufraze! _ is larnaki da-lia da gadmopirqvava: _ ase mteri dagecalos! alaverdi SenTan var, fano!

_ pantiko, Sen orjamaZe ki ara, orqvevraZe unda iyo! _ fanom Tamadis sadRegrZelo ki miirTva, magram mxolod WiqiT.

Tamada oTaxidan gaiZurwa da sufraze meti aRar gamoCenila.

* * * wlis Tavze geronti cixekbilaZes Svili SeeZina, papis saxeli daarqves _ malaqia.

cxadia, am RirsSesaniSnav movlenasTan dakavSirebiT sufrac gaiSleboda, Semdeg albaT _ naTlobis sufrac, magram vin iyo am sufrebze Tamada, CemTvis ucnobia, radgan fano da pantiko iq aRar miuwveviaT. Tavidan gerontim bavSvis naTliad yofna fanos sTxova, magram, etyoba, qalbaton tusas sxva angariSebi hqonda da “mdabio” naTlia ar sWirde-boda...

* * *

geronti cixekbilaZis umcrosi da _ irmisa _ gaTxovda, fanos Zmakac russ, igor

inozemcevs gahyva colad da Cvens ezoSi, pirvel sarTulze, gadabargda erToTaxian bi-naSi, romelic igors misces, rogorc nafrontals.. erT weliwadSi irmisasac Svili Se-eZina, oRond gogo _ irina, Semdeg vaJebic _ dima da laSa. male gverdiT gamoTavisuf-lebuli oroTaxian bina miierTes...

stefane, igive _ fano, narcecxlaZe TbilisSi karga xnis dabrunebuli iyo da mainc jerjerobiT colis Txovnas ar apirebda... ra eCqareboda: jer swavla gaagrZela, or we-liwadSi sadiplomo Sroma daicva, Semdgom muSaoba daiwyo geologiur sammarTveloSi _ geologiur partiaSi _ koleqtorad; Semdeg, naxevar weliwadSi, umcros geologad ga-daiyvanes, kidev erT weliwadSi ufrosi geologi gaxda. adre gazafxulze geologiuri partia gavidoda savele samuSaoebis Casatareblad, gvian Semodgomaze TbilisSi brun-debodnen da iwyeboda mopovebuli masalis kameraluri damuSaveba, Semdgom ki _ geolo-

Page 31: ioseb omaZe magidis romani

31

giuri partiis angariSis dacva, angariSis gaformeba da fondebSi Cabareba. amasobaSi ga-zafxuldeboda kidec da isev savele samuSaoebze unda gamgzavrebuliyo... amitom, ar iyo gasakviri, rom frontidan Sin dabrunebidan mxolod oTxi wlis Semdeg, ukve TiT-qmis ocdaaTi wlisam, sul mTlad norCi, cxrameti wlis gulnazi nazikauri moiyvana colad. geologiuri xetialisas erT kaxur sofelSi wylis onkanTan dasalevad misul fanos rigi dauTmo tansrulma cqriala qaliSvilma... fanom hkiTxa, geologiuri parti-is bazisTvis sadgoms veZebT da Tqvens ojaxs Tu aqvs SesaZlebloba, Cven Segvikedlos ramdenime TviTo... gulnazim amoxeda lurjTvala, gaRimebul vaJkacs da upasuxa: “aqve vcxovrobT, mamaCems moelaparakeTo”... geologiuri partia Semodgomamde darCa nazikau-rebis ojaxSi da TbilisSi dabrunebis win fano marTlac kidev erTxel moelaparaka jer gulnazisa da Semdeg _ ojaxis ufrossac; amjerad yvelaferi fanos maSinve daniS-vniTa da amave ojaxSi gaSlili saxeldaxelo, Tumca sakmaod xalxmravali sufriT dag-virgvinda...

ramdenime TveSi saqorwilo sufra TbilisSic, narcecxlaZeTa ojaxSic gaiSala. Tamadad, rogorc mosalodneli iyo, fanos bavSvobis megobari pantiko orjamaZe

airCies. pantikos jer kidev axalgazrda eTqmoda, magram Tavze Tma sul gascvenoda da wiTuri Tma TiTqmis mxolod kefaze SerCenoda. RaJRaJa saxe spilenZisfrad uvarvareb-da, gansakuTrebiT, ramdenime Wiqis dalevis Semdeg; cisferi Tvalebi TiTqmis sul Ri-milSi hqonda moWutuli. molxena uyvarda, magram ramdenic unda daelia, misi daTroba TiTqmis SeuZlebeli iyo.

pantikom, sufris kurTxevis Semdeg, upirvelesad daloca nefe-dedofali, qeba-dide-biT Seamko orive, usurva bedniereba, yovelive keTili, rac ki bunebisa da adamianisgan aris SesaZlebeli: oqro biWebi da mzeTunaxavi gogonebi, alali SromiT mopovebuli gemrieli lukma, ded-mamis dRegrZeloba, dedmamiSvilebis, naTesav-megobrebis, yvela ke-Tilis msurvelis kargad yofna, simSvide da keTildReoba Sin da gareT...

samadlobeli sityva fanom ase daiwyo: _ pativcemulma Tamadam, Cemma bavSvobis erTgulma megobarma da Zmam, panteleimon ba-

tonma Cemze aq bevri zedmeti ram Tqva, keTili ganzraxviT metismetad maqo da madida. sufris danarCenma pativcemulma wevrebmac mxari aubes da gmiradac ki gamomacxades... me jerjerobiT iseTi araferi gamikeTebia...

pantikom Seawyvetina: _ sami kaci rom getyvis, Rori xaro, Rrutuni unda daiwyo! aq ki bevrad metma aRniS-

na, vin xar, ra xar da risi Rirsic xar, Cemo fano! Tavmdabloba kargia, magram masac sazRvari unda hqondes!..

kidev mravali sadRegrZelo warmoiTqva, cxadia, yvelafris gaxseneba gamiWirdeba da, kacma rom sTqvas, arc aris saWiro, fanos mier warmoTqmul mSoblebis sakmaod grZel sadRegrZelos ki gagacnobT:

_ megobrebo, mSoblebis sadRegrZelo erT-erTi yvelaze Zvirfasi da gamorCeulia da is namdvilad fexze adgomiT unda dailios!.. vin unda iyos SenTvis im adamianze uf-ro axlo da saTayvanebeli, romelmac Sen, upirvelesad, sicocxle gaCuqa! sxvas danar-Cens aRar vityvi, bavSvis gazrdas da adamianad Camoyalibebas ramdeni gulis xeTqva, Si-Si da nervebis wyveta mohyveba, ramdeni uZilo Rame, usaSvelo Sroma da yoveldRiuri zrunva sWirdeba... me bednieri viyavi imiT, rom, Tumca umamod gavizarde, SeiZleba iT-qvas, ori deda myavda: ititine da babo _ bebiaCemi da dedaCemi. orives uzarmazari, au-wonavi da gauzomavi amagi aqvs gaweuli Cemze, xom iciT, ra dros mogviwia cxovreba... orives Zalian didi jafa daadga, rom uTvalavi siZnele gadaelaxaT, Svilebi da Svi-liSvilebi gaezardaT... mxolod maT ki ar igemes mravali da mravali tanjva da simwa-re, Tqvenma dedebmac igive ar gadaitanes? da saocari aRmoCena movaxdine piradad me _ Cemi megobrebis naambobma maTi dedebis Sesaxeb momca amis safuZveli: saocrad msgavsi xasiaTebi aRmoaCndaT! me, marTali mogaxsenoT, karga xans makvirvebda dedaCemis xasiaTi, misi mkveTrad gamoxatuli utexoba, batonoba ojaxSi, umciresi kritikis miuRebloba da maTze mtkivneulad reagireba, Cems pirad saqmeebSi ubodiSod Careva... mere Cemi megobar-Zmakacebisgan xSirad mesmoda saCivari: Cvens dedebs isev patarebi vgonivarT ukve ocda-aT wels miRweuli kacebi da isev ise cdiloben, Cveni yoveli nabiji maTi neba-survi-lis mixedviT gadavdgaTo... da mxolod Semdeg gaxda CemTvis cxadi yovelive amis mize-zi. martoxela qalebs didi vaJkacoba da nebisyofis daZabva mosTxova cxovrebis mZime garemoebebma. SesaZloa, Tavdapirvelad isini arc iyvnen aseTebi... isini erTpirovnulad uZRvebodnen ojaxs, martos uxdebodaT gamklaveba yovel gaWirvebasTan, siZnelesTan, erTpirovnulad uxdebodaT gadawyvetilebis miReba _ bavSvebi patarebi iyvnen, ususure-bi, damxmare da rCevs momcemi aravin Canda _ TavisiT unda gaetanaT lelo da mxolod

Page 32: ioseb omaZe magidis romani

32

sakuTari Tavis imedad yofnam Zalauneburad gaakaJa maTi xasiaTi, ukiduresad xisti ga-xada...

_ ititine? _ bebiaCemi, xom iciT, ra SedarebiT rbili qalia, ititines mxriv Cemi mudmivi dacva

rom ara, ra vici, iqneb ramdenjerme Sinidanac gavparuliyavi. babo dedamiss sul ar hgavs xasiaTiT, albaT mamamiss daemsgavsa... am cxovrebiseulma siZneleebma, rogorc vTqvi, gamoawrTo martoxela qalebis xasiaTi, cxovrebis rTul sakiTxebSi damoukideb-lad garkvevis da problemebis gadaWris Cvevebi ganuviTara. magram... magram am dadebiT process uaryofiTic dahyva Tan. isini TavianTi gadawyvetilebebis miRebisas veravis da-ekiTxebodnen, TviTon unda gadaewyvitaT yvelaferi da, amave dros, makoreqtirebeli az-ri maTTvis ar Canda, ar arsebobda... Semdgom garemo pirobebi Seicvala: aRarc Zvelebu-ri gaWirveba iyo, Svilebic daizardnen, momwifdnen fizikuradac da sulieradac, omis qartexilSi aTasobiT kilometri gaiares, bevrma ojaxic Seqmna... magram dedebs uWirT Zvelebur stereotipze xelis aReba, maTTvis Svilebi isev bavSvebad darCnen, inerciiT isev cdiloben reglamentacia uyon Svilebis cxovrebas, erevian yovel cxovrebiseul wvrilmanSi, ganuwyveteli meurveobiTa da rCeva-darigebebiT yovelgvar zRvars gadadi-an... da ver grZnoben, rom aRaraa saWiro, yovel wvrilmanze miuTiTon Svilebs, umniSvne-lo sakiTxebis gadaWrisas Caerion da kategoriulad, uapelaciod sruli morCileba mosTxovon... axlac, am xnis kacs, naxevari evropa rom brZolebiT gaviare, ra ar minaxavs da gadamitania, zogs rom sizmarSic ver warmoudgenia, dedaCemi geologiur eqspedicia-Si savele samuSaoebze yoveli wasvlis win erTsaaTian leqcias mikiTxavs: ra unda wavi-Ro, rogor moviqce, rogor unda movufrTxilde Tavs... ra vqnaT, Cven maT veRar Sev-cvliT, unda SeveguoT maT xuSturebs, vapatioT, ar SevimCnioT gaRizianeba... isini mainc Cveni dedebi arian, Cveni sayvareli dedebi... gaumarjoT maT, didxans, didxans gagvaxa-ron kargad yofniT da kidev mravali rCeva migveRos maTgan!

_ magi ukanaskneli, SegeZlo, arc gesurva _ garantirebuli gaqvs! _ gaexumra panti-ko da gaagrZela: _ fanom martoxela qalebze isaubra da me minda, davamato, rac maT gansakuTrebiT axasiaTebT: gamorCeulad Sromismoyvareni arian yvelani, dauRalavni, dasveneba ar ician!.. amasTan dakavSirebiT, me minda, morigi Zvirfasi sadRegrZelo Se-mogTavazoT: Sromas gaumarjos! Sromas da kaikacobas vadRegrZeleb!.. axals verafers mogaxsenebT, magram mainc vityvi: rasac adamianebi garSemo vxedavT, maT Soris _ am suf-raze morTmeulsac, yvelaferi adamianis xeliT aris Seqmnili... yvelafers adamianis gam-rje xeli sWirdeba, rom kacobriobam iarsebos, ganviTardes, gamravldes, ukeTesi gaxa-dos cxovrebac, garemoc da sakuTari Tavic! brZenma kacma Tqva: “Sromam Seqmna adamia-ni”! gaumarjos im alal marjvenas, romelmac gamoacxo is puri, romelsac Cven axla mi-viTmevT, dawura is Rvino, romelic am WiqaSi axla Tvals axarebs da erT-or wuTSi mi-si siame mTels Cems sulsa da guls salbunad moefineba; im marjvenis qeba vTqvaT, rom-lis gamoisobiTac am naTuraSi sinaTle anTia, am onkanSi wyali moCuxCuxebs... adamiani sagnebis garemocvaSi cxovrobs, aTasobiT sagani gvWirdeba da yoveli maTgani uamravi adamianis Sexmatkbilebuli Sromis nayofia. ager, am wignis karadaSi fanos ramdeni wig-nia, umTavresad _ geologiuri da yoveli maTganis dawerisas xom kalami Semoqmedi ada-mianis marjvenas eWira, gonebis madli iRvreboda qaRaldze, mere mbeWdavi-memanqane qali am naazrevs nabeWd furclebad aqcevda.. sanam stambidan wigni gamovidoda, ramdeni gam-rje adamianis niWi, codna, mondomeba, Sroma iyo saWiro... Semdegac, es dabeWdili wigni rom moxvdes mkiTxvelis xelSi, ramdeni adamianis mecadineoba iqneba saWiro, Zneli da-saTvlelia: mtvirTavis, Sofris, gamyidvelis... wigni ki Tu ar iqna, qvis saukuneSi aR-movCndebiT... samwuxarod, Cemda didad samwuxarod, wignis, ganTlebis madli gvian miwvda Cems gonebas, cxovrebiseulma garemoebebmac xeli ar Semiwyo... amis Sesaxeb axla sau-bars aRar gavagrZeleb, SegawyineT Tavi, rac mogaxseneT, isedac mSvenivrad iciT, magram isev da isev unda gvaxsovdes, rom es saxlic, es quCac, es magidac, romelsac Cven axla vusxedvarT da yoveli Cvenganic _ me, Sen, is, is, is _ yvela, yvela, sanam gavizrdebo-deT, uamravi adamianis uzarmazar Sromas moiTxovs _ mSoblebis, bebia-babuebis, maswav-leblebis da kidev mravali sxvis... magram es calke sadRegrZelos Temaa da axla isev da isev alali mSromelis marjvenas vadRegrZeleb!

_ batono Tamadav, Rvinis dalevac Sromaa! _ amjerad pantikos gaexumra fano. _ diax, magram didad sasiamovno Sroma, _ upasuxa pantikom, _ da igi RmerTma nu

mogviSalos! _ Tamadam brZana, _ ganagrZo fexze wamomdgarma fanom, _ rom SromiT ukeTess vxdiT,

vakeTilSobilebT sakuTar Tavsac _ WeSmaritad! tyuilad ki ar Tqva erTma geniosma adamianma, vgoneb, Carlz darvinma: “Sromam Seqmna adamiani!”. vadRegrZeleb Sromas! arse-bobs sasiamovno Sroma da cota uxaliso, magram aucilebeli Sromac. ai, magari biWoba

Page 33: ioseb omaZe magidis romani

33

is aris, rom is arasasiamovno Sromac... mas raRacnairad... mTlad sasiamovnod ver gaxdi, magram Seni grZnobiT, movaleobis SegrZnebiT Tu sxva ramiT ise unda gaakeTo, rom mo-mabezrebeli an sxva mxriv samZimo Sromis aucilebloba siames ggvrides... zogjer mar-Sruts rom akeTeb, saSiS kldeebze micocav an naxevrad udabnoSi oc-ocdaaTkilometri-an marSruts akeTeb autanel sicxeSi, mTlad sasiamovno ver aris, magram Semdeg, roca Seni Sromis nayofs xedav, sul gaviwydeba is ukiduresi daRlac, SimSilic da wyurvi-lic... yovelgvar saqmianobaSi gamoereva siZnele da kaikacoba is aris, yvelafers vaJka-curad gauZlo... vadRegrZeleb Sromismoyvare adamians, masze dgas mTeli civilizacia, gamrje adamianis mouRlel marjvenas davlocav!..

fanos megobarma geologma, qiSvardma, Tqva: _ Sroma da kaikacoba erTad unda iyvnen, xelixelCakidebulni, ise Sromas madli ar

aqvs... mamaCemis monayoli maxsendeba, isic geologi iyo: erTi vaso papa iyo _ oTxTvala hqonda, mgzavrebi gadahyavda sadguridan. saRamos, roca Sin brundeboda, dezertiris bazridan mimavali glexebi mihyavda, fulis magivrad mgzavrobis safasurs “naturiT” uxdidnen _ yveliT, xiliT, puriT da sxva... rom mividoda Sin, gaWirvebul, mSier-mwyur-val mezoblebs urigebda sanovages _ yovel saRamos mouTmenlad elodnen mis dabrune-bas. erT purs yovelTvis Cems ojaxsac aZlevda, kargad maxsovs, maSin bavSvi viyavi. vake-Si universitets iqiT maSin mindvrebi iyo, cxvrebs aZovebdnen. xuTi maneTi undoda, mis-cemdi da miwas mogizomavdnen. patara qoxis aSeneba gvindoda, magram sad gvqonda magis Tavi. “egero, trial mindorze oTxsarTulian saxls aSenebeno, _ uTxres mamaCems, hid-rogeologs. _ wadiT Crdilo kavkasiaSi, iq imuSaveT, tramalSi mwyemsebisTvis hidroge-ologiuri WaburRilebi gaiyvaneT wylis misaRebad, gaakeTeT es kargi saqme da binas mogcemT am axal saxlSio”. veres xevis piras es pirveli didi saxli iyo. elodebian, yoveldRe akvirdebian saxlis mSeneblobas _ sul amis Sesaxebaa saubari; amoiyvanes oTxive sarTuli, bolos, gadaxures kidec saxli, yvelaferi moaTaves. wavideT, vnaxoTo. Cems ojaxs ori oTaxi misces da rom Sevidnen Turme derefanSi, _ 1937 welia, _ “uh, ra gaavsebs aqaurobaso”: mxolod ori gasaSleli savele sawoli gvqonda, ori tabureti da wignebi; patara magida wina binaSi unda daetovebinaT, mepatronis iyo. movida oTx-TvaliT vaso papa; wasula, didi magida, skamebi, WurWeli _ yvelaferi uyidia CvenTvis da mogvitana am axal binaSi... ai, aseTi kaci iyo. erTxel movida vaso papa: “Cemma qaliS-vilma ukve umaRlesi daamTavra, samuSaoze mowyobaSi xom ver damexmarebiTo”. dedaCemma uTxra Turme: “qmari ar aris Sin, magram uari rom Tqvas, me ar SemovuSveb saxlSio”. mo-vida saRamos mamaCemi, daelaparaka dedaCemi da meore dRes waiyvana is gogo mamam Tavis samsaxurSi. vaso papas qaliSvili metad gonieri da muyaiTi TanamSromeli gamodga; uf-rosma nel-nela daawinaura, bolos _ ganyofilebis gamge gaxada. mere qali gaTxovda, Svilebi eyola, mSvenieri ojaxi Seqmna. dedaCemi ityoda xolme: “ai, ra hqna vaso papas erTma purmao”. kidev vityvi: gamrje kacis keTil guls da misi Sromis madls gaumar-jos!

geronti cixekbilaZem friad gaamxiarula sazogadoeba, erTi TavSesaqcevi ambavi moh-yva:

_ omi rom daiwyo, wamiyvanes jarSi... jer TbilisTan axlos, vazianSi idga samxedro nawili da iq viyavi, samxedro momzadebis kurss gavdiodiT. Cems ufross, _ rusi iyo, saSineli loTi, _ Sevexvewe: ”SabaTs Sin gamiSvi-meTqi”. “vera, ver gagiSvebo”, _ meubneba. “vah, ratom? arays mogitan-meTqi”, _ davpirdi, magram arc am nacadma xerxma gaWra... mainc ar moveSvi: “axalSerTuli coli myavs, codo ar var?” _ vatyuebdi, ukve TiTqmis ocdaa-Ti wlis viyavi, magram sad myavda maSin coli. “mainc ver gagiSveb, inspeqcias veliTo”, _ ver daviTanxme. “aba, ra vqna?”_ vekiTxebi. “Cemi coli ageraa, midi imasTan, oRond ar uTxra, rom me migaswavleo”...

_ biWo, orives erTnairi forma ki gecvaT, magram misma colma ulvaSiT mainc ver gangasxvavaT? _ siciliT ekiTxeba Salva. _ axla modaSi Semovida Cinuri xalaTebi da vxedav, me da Sen, Cemo geronti, erTnairi xalaTebi gvacvia... raSia saqme?.. me var Sen, Tu Sen xar me?

_ nu geSinia, colebs erTmaneTSi ar SeeSlebiT, _ Salvas eubneba pantiko. _ Sens ma-rianas jer imdeni ar daulevia, gerontis cols ki CvenTan erTad mosalxenad sad sca-lia: dros uqmad ar hkargavs _ xelSi Wiqis nacvlad kalami uWiravs! male disertaciis dacvis Semdeg banketze mogviwevs didi mecnierebis sazogadoebaSi sadRegrZeloebis warmoTqma.

fanos simamrma saqorwilod iseTi kargi Rvino Camoitana, rom kaxur Rvinos SeuCveve-li stumrebi gvarianad daTvrnen, gansakuTrebiT _ geronti cixekbilaZe da bebur gabmu-laSvili. geronti Salva tariWaSvils auxirda (Salikos gverdiT coli, mariana, ejda

Page 34: ioseb omaZe magidis romani

34

da amitom nakleb svamda, gerontis colma tusam ki raRac moimizeza da Sin darCa _ es sazogadoeba ar miaCnda Tavis tolad):

_ batono Tamada, miaqcieT yuradReba _ Saliko Rvinos iparavs! Saliko, Se Zvelo, zRvis beberi mgeli var, Savi zRvis daleva SemiZliao da sul esa xar?

_ damanene ra Tavi! _ ra mibrZane? _ is, rom Seni Tavi ar maqvs! Tu Rvino dalie, Seirge kidec! Senma mecnierma colma

es ver gaswavla? _ batono Tamada, es moqalaqe brZanebs, rom Tavi ar aqvs, ese igi, Tavi ar abia! _

aRar gaCerda geronti. _ aba, kombostos Tavi gabia, Zamia? Zalian sainteresoa, saidan warmoiSva eseTi saxelwodebebi: kombostos Tavi, an _ simindis taro, an _ yurZnis mteva-ni...

_ amaze albaT Cveni pativcemuli mecnierebi gagvcemen pasuxs... _ CaurTo Salikom. _ erTi ram ki dabejiTebiT SeiZleba iTqvas: saxelwodeba kombostos Tavi, _ ganag-

rZo “mecnieruli” saubari gerontim, _ viRac dakvirvebul adamians mosvlia TavSi! xe-davT, isev _ Tavi!

_ mosvlia, ra, mosavlis aRebis dro xom ar iyo? _ enis borZikiT ikiTxa beburma. _ esec adasturebs zemoT moyvanil hipoTezas... _ moyvanili, ra, daTesili iyo? _ isev ikiTxa beburma. _ vimeoreb, Cemi varaudi ar gaukvirdeba, vinc ki Cveni pativcemuli Salikos Tavs

Sexedavs _ naRdi kombostos Tavia! kombostos Tavis sadRegrZelo minda, davlio, gan-sxvavebuli sasmisi momawodeT! _ aRar Cerdeboda geronti.

_ disertacia Tu momwifda Sens Zvirfas gograSi? _ upasuxa Salvam gerontis, _ Tu mTeli Seni Wkua tusas gadauloce? aha, Cacecxle, iqeb Tavi dagvanebo.

mTelma ezom icoda, rom gerontis coli, tusa, apirebda didi mecnieri gamxdariyo da ukve didi xania, Zvirfas Temas amuSavebda.

_ eg jer sakiTxavia, magram is ki naRdia, rom spirtis zemoqmedebis Sedegad batoni mecnierebaTa .kandidatobis maZieblis qmari amJamad mxolod cirkis Jongleris misias asrulebs: SexedeT, daclili larnakianad ra marjved axta magidaze, erTi boTlic ki ar wa

uqcevia! midi, Saubere Salaxo! _ samagierod, erTi fexi fxalSi Cargo, meore _ baJeSi! _ magis fexebs kargi gemovneba hqoniaT: orive Zalian gemrielia! kidev kargi, maTi

gadmoReba movaswari! wonsworebadakarguli, wayiravebuli geronti cixekbilaZe frTxilad Camosves magi-

didan, skamze daabrZanes; dajdomisTanave batonma gerontim Tavi magidaze dado da ma-Sinve ufalma miiRo; Tan iseTi baraqiani xvrinva amouSva, rom sufraze msxdom Tvaleb-milululTgan ramdenime gamoafxizla kidec...

kari IX. didi b(n)eladi samudamod dagvemSvidoba. xruSCovis aRzeveba (1953-1964 wlebi)

1953 wlis gazafxuli dadga da Cems garSemo sul moTqma da zari gaisma _ sabWoTa

saxelmwifosa da xalxis sayvareli beladi ioseb besarionis Ze stalini gardaicvala! warmoudgeneli mwuxareba gamefda, mTeli qveyana ZaZebSi Seimosa.

kargaxans aRar ismoda narcecxlaZeebis ojaxSi xalisiani saubari da sicili, mere nel-nela yvelaferi Cveul kalapotSi Cadga. ase iyo sxva ojaxebSic, rogorc Cems gar-Semo sul ufro gaxSirebuli stumrianobis dros mesmoda.

gansakuTrebiT xSirad, rasakvirvelia, mezoblebi Semodiodnen did oTaxSi da axla minda, agiweroT Cemi Zveli Tbilisuri ezos macxovreblebi, TiTqmis erT ojaxad rom cxovroben _ erTmaneTisa yvelaferi ician, Wirsa da lxins iyofen...

Cemi ojaxis diasaxlisi gulnazi metad xalisiania da stumarTmoyvare; yasidad ki buzRunebs xolme qmris Zmakacebis misamarTiT _ aq saxinkle xom ar hgoniaTo, magram dauzarelad maSinve fusfuss iwyebs sufris gasaSlelad. diax, rogorc mogaxseneT, am ojaxs momsvleli arasdros aklia: yoveldRe Semodian mezobeli qalebi raimes saTxov-nelad, ufro ki _ salaqlaqod; saRamoobiT Semousxdebian magidas mezobeli kacebic _ TamaSoben Wadraks, lotos, dominos, banqos, saubroben, Cais svamen, Tu SabaTia an kvira, zogjer _ Rvinosac...

Page 35: ioseb omaZe magidis romani

35

am xangrZlivi lailais dros ras ar gaigonebdi, xan bWoba gaimarTeboda, xan uTav-bolo yayani idga da im areul-dareul saubrebs axla zustad veRar vigoneb da albaT arc aris amis saWiroeba; rac dasamaxsovrebeli iyo, mxolod imas mogaxsenebT.

rogorc dagpirdiT, albaT saWiroa, jer gagacnoT am didi ezos yvela ojaxi _ Tav-TavianTi patar-patara ambebiT, xan ki _ friad mniSvnelovaniTac. bodiSs vixdi, ase al-baT aravin akeTebs, magram me davnomrav TiToeul ojaxs da ise mogaxsenebT mis Sesaxeb _ me mainc magida var, xis erTi Zveli magida, xom ici, da meSinia, raime ar SemeSalos, SeiZleba, vinme gamomrCes an piriqiT, zogi orjerac movixsenio.

1. Cemi “patroni” ojaxi, romlis binaSic me maqvs pativi dgomisa da, gavbedav da vityvi _ vmoRvaweob, met-naklebad ukve gagacaniT, axla erTxel kidev CamovTvli maT wevrebs: stefane, igive _ fano narcecxlaZe, fanos deda _ babo, coli _ gulnazi da bebia, Rrmad moxucebuli ititine; fanosa da gulnazis Svilebi _ Sio da ititine (babom dedamisis, didi bebiis, sapativcemulod daarqva SviliSvils) da nabolara _ nanuCa (i-sev babom daarqva, amjerad _ misi Zmis sapativcemulod), ufros da-Zmaze aTze meti wliT umcrosi! Zalian ki anebivreben yvelani patraobidanve nanuCas da vnaxoT, rogori biWi dadgeba...

2. narcecxlaZeTa mezoblebidan upirvelesad unda gavicnoT qalbatoni eleonora gulaberaZe: saSualo xnisaa, erT dros _ jiSiani, axla _ Zalian sqeli, bavSvurad mia-miti, lurji TvalebiT; qSutuniT sunTqavs, eweva asTmis sawinaRmdego papirosebs. gogo da biWi hyavs _ cicino da gulaber. Zveli aristokratiuli Camomavlobisaa, mamamisi di-di Tavadi amilaxvriSvili iyo; leniko “ubralo” muSas gahyva colad da maSin ded-ma-mam moiZula, amJamadac breqia naTesavebi amreziT uyureben... gulubryviloa, cxovrebaSi gamoucdeli, arapraqtikuli _ erbo-kvercxis gakeTebac ki ar icis da mezoblebSi kiTx-ulobs, magram marad an marilis gakeTeba daaviwydeba, an droze ar gadmodgams da daex-rukeba... saxlSi mudmivi areulobaa (mezobeli qalebi Woraoben amis Taobaze). yvelafe-ri Zvirfasi da pretenziulobis niSniT gamorCeuli acvia, magram uxeiro da uzomo xma-rebisgan udrood gacveTilia da tanze ulazaTod adgas. amasTanave, uyvars maRalfar-dovani laparaki poeziaze, xelovnebaze, filosofiaze... TviTonac leqsebs wers, Zalian uyvars poezia, xelSi sul wigni uWiravs, saojaxo saqmisTvis “ver iclis”... qmari sasa-cilo braldebiT daiWires _ mama menSeviki gyavdao _ da cimbirSi Tu imis iqiT gadaa-saxles, misgan araferi ismis, daikarga kaci... riT cxovrobs es ojaxi, saocaria, isev na-Tesavebi da mezoblebi exmarebian... qalbaton eleonoras Zalian undoda, misi vaJi poeti an, ukidures SemTxvevaSi _ msaxiobi gamosuliyo, magram gulaberma sxva ”scena” arCia: gulaber dedisgan uCumrad savarjiSod dadioda da Semdeg fexburTeli gaxda _ mekare da arcTu urigo. cicino _ TeTryirmizi, tansruli, Tayanismcemli vaJebi rom gund-gun-dad dasdevdnen, msaxiobi ar gaxda, magram dedis sasixarulod, mainc xelovnebis aspa-rezi airCia; moskovSi daamTavra kinoinstituti, gaxda kinoreJisor-dokumentalisti... ma-Sinve gaTxovda Seuxedav polonel Tanakurselze da poloneTSi wayva qmars. cicino pirvel qmars maleve gascilda (etyoba, is “startisTvis” sWirdeboda, rom rogorme sab-WoTa kavSiridan Tavi daeRwia) da saxelmoxveWil polonel kinoreJisors gahyva colad. sakmao gamoxmaureba mohyva mis mier gadaRebul ramdenime dokumentur films. cicinos Svili ar eyola; gaWirvebul dedasa da Zmas iqidan ugzavnis Casacmel-dasaxuravs da sursaTsac.

3. maRali, Zalian gamxdari qali _ bolola SubianiZe; viwro, grZeli saxe, didi, muqi Tvalebi, melanqoliurobisa da araamqveyniurobis aCrdili afenia mkrTal saxeze... Suax-nisaa, Sav, swor TmebSi erTi WaRara ar urevia. qmarma axalgazrdobaSive miatova da darCa samudamod marto Tavisi patara koWli vaJiT _ konstantine laqaSiZeTi (romel-sac, amasTanave, gulis Tandayolili mankic aqvs) da moxuci dediT. bolola Zalian ga-nicdis Svilis fizikur nakls, amitom, SeZlebisdagvarad, anebivrebs, agulianebs Svils, pirveli iyos skolaSi, ezoSic aravis daaCagvrinos Tavi... biWi Zalian ficxi xasiaTisaa, niWieri, cnobismoyvare; ojaxSi yvelafers rom usruleben, gaegoistda da Tu rame sur-vili im wamsve ar Seusrules, ver itans da erT ambavs daatexs Tavs dedasa da bebias... gagiJebiT uyvars fexburTi da mTel Tavisufal dros ezoSi burTs dasdevs (avadmyofi gulis miuxedavad), TiTqmis mTeli dRe ismis misi gamwivani WiWyini _ biWebs ejijRineba. breqiaa: “Cemi mama sabWoTa kavSiris gmiri iyo! gmirulad daiRupa!”. bolola Zalian Cumi qalia, magram aTasSi erTxel Tu wonasworobas dahkargavs, Svils ise uRrialebs, mTel ubanSi ismis; Tu Svili ar gaeqca, sajdomze Ronivrad moscxebs kidec gamxdari xeliT...

saocaria _ Semdeg konstantinem sasoflo-sameurneo instituti daamTavra da veteri-nari gaxda qalaqeli kaci!

bebia, bololas deda, gardaicvala, biWma coli iTxova _ Tanajgufeli gulqani; orive sofelad wavida samuSaod...

Page 36: ioseb omaZe magidis romani

36

dedamisi, bolola, kotes daojaxebas Zalian ganicdida _ Svili mostaces! cxra Tve mucliT atarebda, ramdeni tanjva-wvaleba da gulis xeTqva gadaitana, mere _ Svilis janmrTelobaze, swavla-ganaTlebaze zrunva, zrunva, zrunva... bolos, miiCnia, rom Svili iyo misi sakuTreba, mxolod misi da verafriT egueboda, rom uceb gamoCnda sxva qali da mas misi Svili waarTva! oriveni sadRac soflad gadaikargnen da amaSic rZals ada-naSaulebda. Zalian ganicdida, magram dards gulSi imarxavda, kidev ufro gaxda da ga-icrica...

4. moxuci kaci, pensioneri _ boco biwkinauri: meloti, wmindad gadaparsuli Tavi, uzarmazari, boloebiT zeviT aprexili, TeTri ulvaSebi; zorba tani, mozrdili Ripi. Zveli mefaitonea (mamamisic mefaitone iyo!) _ naxevar saukuneze metxans kofoze ijda. roca faetonebi TbilisSi gadaSenda, ukve TiTqmis samocdaaTi wlis bococ Cveul xe-lobas daemSvidoba... amJamad TiTqmis sul aivanze zis an fanjaridan icqireba quCaSi da Tvals wyals alevinebs. zafxulSi uyvars karaqisferi abreSumis xalaTisa da TeTri tilos Sarvalis Cacma. SuadReze daixuravs Zvelebur tilos TeTr quds, gava saxlidan ubanSi, kuTxis maRaziaSi ludis dasalevad da Zmakacebis mosanaxuleblad _ colis, brolas, gauTavebel jijRins droebiT mainc Tavs aridebs. boco bavSvebs, ganurCevlad asakisa da sqesisa, ase mimarTavs: xan _ “xvafilandre!”, xanac _ “xofilandre!”. saidan amoiCema es ucnauri saxeli, kacma ar icis. saRamos uyvars Wadrakis TamaSi, Tu partne-ri moixelTa, ufro xSirad _ mezoblis koWl biWTan _ konstantinesTan. dauZaxebs xol-me meore sarTulis aivnidan ezoSi burTs gamokidebul biWs: “xvafilandre, biWo, xom ar inebebT CemTan erTi xeli Wadrakis TamaSs?”. Zalian ganicdis TamaSSi warumateblobas, raic arcTu iSviaTad emarTeba _ Zalian susti moTamaSea da wagebisas WarxaliviT wamo-wiTldeba xolme... konstantines TqvenobiT mimarTavs: “ymawvilo, Tqvens svlaze Cven ax-la ai, ase viTamaSebT!”, “ymawvilo, neba momeciT, erTi wamiT movifiqro...”, “ymawvilo, samwuxarod, ver aris mTlad kargad Tqveni saqmeebi...”. SigadaSig ulvaSebSi waiwiRiRi-nebs xolme: “xofilandre, xvafilandre... na-na-na... xofilandre, xvafilandre, na-na-na...”. bolola kotes xSirad exveweba: “Svilo, babuas guls nu atken, xom ici, rogor ganic-dis xolme da xandaxan waage...”, magram TamaSis eSxSi Sesul kotes dedis Segoneba yo-velTvis aviwydeba.

bocos coli, brola _ welSi moxrili, kafandara; mTeli dRe sul fusfusebs, gaCe-rebuls ver naxavs kaci, Tumca sul Civis, burtyunebs _ uamravi saqme maqvs da verafriT naxevarsac ver movuareo... aTi wliT ufros qmars usaqmurobisTvis lanZRavs, rameSi ma-inc xeli SemaSveleo. boco miCveulia mis usaSvelo wuwuns da wauyruebs, mxolod ga-fanCul TeTr ulvaSebSi iRimeba da TavisTvis raRacas RiRinebs; zogjer ki, Zalze iS-viaTad, gauwydeba moTminebis Zafi da maSin mtrisas! ise afeTqdeba, misma yvirilma la-mis SuSabandis minebi imsxverplos... o, maSin ki misi brola mzad aris sadme soroSi SeZvres... ramdenime dRe qmris gaRizianebas erideba, mere ki nel-nela isev iwyebs gauTa-vebel buzRuns...

maTi qaliSvilebi soflebSi gaTxovdnen da ded-mamas iSviaTad akiTxaven, SviliSvi-lebi da ukve mozrdili SvilTaSvilebic ar iklaven Tavs maincdamainc papa-didedis mo-naxulebiT, Tumca ramdenime maTgani TbilisSi cxovrobs: zogi _ muSaobs, zogi _ swav-lobs...

bocosa da brolas erTi vaJic hyavdaT _ nabolara Sevardena, romelic meore did omSi sabrZolvelad waiyvanes; misgan ramdenime Tves xSirad mosdiodaT werilebi _ kar-gad var, jer samxedro momzadebas gavdivaro; mere ori werili frontidanac miiRes; amis Semdeg Svilisgan aRaraferi ismoda, daikarga, misi asaval-dasavalis Sesaxeb vera-feri gaiges... iwriales, sad ar mimarTes Sevardenas bedis gasagebad da, karga xnis Sem-deg, miiRes oficialuri pasuxi, rom Tqveni Svili, leitenanti Sevardena bocos Ze biw-kinauri ugzo-ukvlod dakargulad iTvlebao...

5. col-qmari, bebur da Jalia gabmulaSvilebi, cxovroben oroTaxian binaSi. ori Svi-li hyavT, biWebi _ baraTa da baqar; baraTa ukve colSviliania, umcrosi, bevrad patara, baqar, skolaSi dadis (koWl biWTan, konstantinesTan, erT klasSi arian). ded-mamas ma-rad usiamovneba aqvT _ beburs (Tumca ormocdaaTze meti wlisaa, koxtaobs, melots ke-fidan nasesxebi TmebiT ifaravs, SerCenil Tmasa da mokle ulvaSebs Savad iRebavs) axalgazrda sayvareli gauCenia. es ambavi ase gaskda.

bebur Tavis gulis sworTan erTad malulad wavida Tbilisis wyalsacavis sazeimo gaxsnaze. aTasobiT adamianma moiyara Tavi da iyo erTi ria-ria. gaixeda beburma da saku-Tari coli ar SemoefeTa?!. aswia Jaliam tyavis mZime xelCanTa da dascxo qmars:

_ Se gaTaxsirebulo, kaxpebs rom aseirneb aqeT-iqiT, coli rom gyavs, dagaviwyda?.. am ambavs Seeswro maTi mezobeli, milicioneri pantiko Tavisi coliT dalalmanoTi

da patara qaliSviliT. pantikom Cailaparaka:

Page 37: ioseb omaZe magidis romani

37

_ vaJkaci Zvirad fasobs! saocrebaa, aba ra _ amdeni nacnobi ram Sehyara erT dros da erT wertilSi _ aseTi

damTxveva gagonila? Jalia Tmas iRebavs, ar iklebs pudrs, xasxasa wiTel pomadas _ ganwirulad cdi-

lobs axalgazrdobis (da beburis siyvarulis) dabrunebas, saSinlad ganicdis qmris Ra-lats. drodadro ismis wivil-kivili _ col-qmari “arkveven urTierTobas”, rogorc me-zoblebi amboben; ukve karga xania, aRar eridebian, Riad, yvelasTvis cxadad gamoamJRav-non sakuTari vnebani... rZali, keso, isterikul scenebs umarTavs qmars, baraTas _ gada-videT calke sadme, aRar SemiZlia am sagiJeTSi yofnao...

6. col-qmari: igor da irmisa inozemcevebi, maTi Svilebi _ irina, dima da laSa. Svi-lebi, ukve didebi, mSoblebze bevrad maRlebi gaizardnen, saocrad lamazebia: muqi Tme-bi _ dedisgan, lurji Tvalebi _ mamisgan. gogo, irina, yvelas moswons, ubnis biWebi sul masze laparakoben. deda, irmisa, geronti cixekbilaZis da _ jer kidev axalgaz-rda, lamazi, tansavse; sqlad isvams sisxlisfer pomadas, Savi Tmebi yovelTvis modu-rad aqvs daxveuli; Zalian Wreli, feradovani kabebi uyvars.

igori inJineria, kargi specialisti, warmatebiT moRvaweobs warmoebaSi: qarxanaSi jer erT-erTi saamqros rigiTi inJinrad daiwyo muSaoba, mere _ swrafad dawinaurda: gaxda ufrosi inJineri, saamqros ufrosis moadgile, saamqros ufrosi, qarxnis mTavari inJineri, direqtoris moadgile da, bolos, _ qarxnis direqtoric. igori paralelurad mecnierul saqmianobasac eweoda erT-erT samecniero-sakvlev institutSi, politeqnikur institutSic leqciebs kiTxulobda... ramdenime weliwadSi qarTuli brwyinvaled aiTvi-sa, gamarTuli qarTuliT kiTxulobda leqciebs, Tumca aqcenti SesamCnevi hqonda. ro-gor aswrebda yvelafers? daicva sakandidato, sadoqtoro disertaciebi... airCies depu-tatad, warmoebidan gadaiyvanes saministroSi ministris moadgiled... samwuxarod, uec-rad gardaicvala _ guli!

ufrosi biWi _ dima _ sportSi did warmatebas uwinaswarmetyvelebdnen da erTxans saqarTvelos xelburTelTa axalgazrdul gundSic TamaSobda, magram iq fexi ver moi-kida; uqnaraa, adridanve daiwyo papirosis weva, saeWvo yofaqcevis biWebis wreSi tria-lebda. umcrosic, laSa, sportma gaitaca _ kalaTburTelia, ufros Zmaze ufro bejiTia da sportul sarbielzec met warmatebas miaRwia _ gundis wamyvani moTamaSea da sabWo-Ta kavSiris nakrebSic mudmivad iwveven. irina, biWebs rom dacinviT yvelas arad agdeb-da, uceb dafexmZimda. vin iyo bavSvis mama? _ karga xans hqondaT mTeli ezos Worikanebs enis mosafxani... mSvenieri biWi daibada. mezobelma, grZelcxvira goCa WinWraqaulma yve-las gasagonad ganacxada, rom bavSvi Cemia da irinas colad vTxoulobo... mere irinam goCas zedized eqvsi lamazi Svili aCuqa _ yvela biWebi, oRond ufrosi biWisgan _ qera da cisferTvalianisgan _ gansxvavebiT, sul muqTmianebi da TaflisferTvalebianebi.

SemdgomSi dima inozemcevma iTxova mezoblis, eTer mgalobelaZis qaliSvili mzeona. eyolaT vaJi _ qarTlosi. dima galoTda, adre gardaicvala... misi Zma, laSa inozemcevi, rogorc mogaxseneT, Semdeg cnobili kalaTburTeli gaxda, iTxova kalaTburTeli dali mSvildiani, hyavs qal-vaJi...

7. gugula WinWraqauli _ ukve Suaxnisaa, muguzaliviT Savgvremani, Zalian gamxdari, Seuxedavi. uvlis moxuc avadmyof dedas, sanaTas; verc samogzaurod midis sadme, samsa-xurSic sul eklebze zis _ rogor aris iq martod darCenili dedamisi? mezoblebi yu-radRebas ar akleben, magram mainc... ar icis, ra aris Teatri, kinoc ki. amxanag-megobre-bis umetesoba Camoscilda. muSaobs Zalze kargad _ energiuli, mcodne, alRoiani saqmis mwarmoebelia, amitom administracia yovelmxriv xels uwyobs _ xandaxan Sin atanen sa-muSaos, aZleven, agreTve, sxvadasxva qaRaldebs gadasabeWdad, raSic uxdian fuls. saer-Tod, kargad beWdavs, fuli uWirs (eqimebSi da wamlebSi bevri exarjeba, Torem TviTon Zalian sadad icvams, arc sxva mxriv aris pretenziuli). SuaRames karga gadacilebulia, misi samzareulodan ki isev ismis sabeWdi manqanis kakuni (erTi oTaxi aqvs da iq ver beWdavs _ avadmyofi deda uwevs).

erTi ucnauroba sWirs: yvelas uyveba xolme, rom uamravi mTxovneli hyavda, magram sul ukeTess eloda da axlac ki, SeuZlia, nebismier dros gaTxovdes. ise, arc axal-gazrdobaSi iyo mosataci garegnobisa da axla xom misi “gasaReba” TiTqmis fantastikas ganekuTvneba.

gugula xSirad gamoTqvams ukmayofilebas, rom xelovnebaSi saerTod da kerZod _ literaturaSi, sruliad ar Cans Cveulebrivi, rigiTi profesiis adamianebi: saqmis mwar-moebeli, buxhalteri, ubralo teqnikosi, rigiTi eqimi an Tundac _ sportsmani. Tu vinme aris gamoyvanili, aucileblad ratomRac marTlac rom gmiria: Tu sportsmania _ re-kordsmani, Tu eqimia _ gamoCenili, Tu kolmeurne, aucileblad _ Sromis gmiri... auci-

Page 38: ioseb omaZe magidis romani

38

leblad, yvela _ ulamazesi, uWkvianesi, umamacesi, ukeTilSobilesi... ra daaSaves danar-Cenebma? ar arseboben Tu ar arian yuradRebis Rirsi?

es garemoeba awuxebs mas da mec savsebiT mesmis misi _ supermanobis avadmyofoba mo-dad iqca, ratomRac miaCniaT, Cemis azriT, sruliad mcdarad, rom amgvari gmirebi, _ yo-velmxrivi srulyofilebis nimuSebi, _ TavianTi magaliTiT mouwodeben danarCenebs, Cve-ulebriv adamianebs, kidev ufro ukeT iswavlon, iSromon, sanimuSod moiqcnen...

ise, saRad rom ganvsajoT, obieqturad, es qalbatoni riT aris naklebi romelime ga-moCenil Cais mkrefavze, fexburTelze an msaxiobze? mravali da mravali wlis ganmav-lobaSi udrtvinvelad eweode wuTisoflis saocrad mZime Wapans, yoveldRe erTi da igive monotonuri movaleobani moixado, ar moiTxovo da ar moelode rame jildos da win ki araferi giWiatebdes saimedo, mermisi kidev ufro uiRblo Candes _ da mainc ar gjerodes cxovrebis uqmad Cavlisa, kvlav raRac sacrebas elode, ukeTesobas, momavlis imediT suldgmulobde, dRes ki TavCaRunuli akeTebde Sens saocrad mZimed gasakeTe-bel, momabezrebel saqmes _ esaa gmiroba!

gugulam dedis gardacvalebidan mokle xanSi soflidan Camoiyvana ufrosi ZmiSvili _ goCa WinWraqauli (Zmas Svidi Svili hyavs! mwiri sofelia, Raribad cxovroben)...

wynari, soflidan gauTxovar mamidasTan Camosuli biWi, soflurad miamiti da bevr rameSi uvicia _ sofelSi skolaSi TiTqmis ar dadioda, ufro Sin exmareboda ded-mamas. qalaqs Camocvlis Semdeg Tavidan uWirda swavla da amxanagebi exmarebodnen _ masTan midiodnen Sin, mamida maT gemrieli xaWapurebiT umaspinZldeboda.

goCas Seuyvarda mezoblis gogo, irina inozemceva, romelic zedac ar uyurebda (go-Cas ki ara, bevrad ukeTesebsac!); Semdeg, roca buSi dabada, biWma coloba sTxova da irinac, mcire yoymanis Semdeg, daTanxmda... vin iyo irines pirveli Svilis mama, es mxo-lod qalma icoda, goCas amis Sesaxeb arasdros araferi ukiTxavs da es saidumlo bo-lomde irinas saidumlod darCa...

goCam iyoCaRa, instituti warmatebiT daamTavra, kargi samsaxuri iSova; muyaiToba arasdros aklda, axla niWi da mosazrebulobac gamoamJRavna da TandaTan dawinaurda; avtomanqana iyida, gverdiT gamonTavisuflebul oroTaxiani binac misces... mainc viwrod arian _ zedized xuTi(!) Svili SeeZina!

Sinabera mamida bednierebis mwvervalzea _ eqvsi bavSvi erTad! da, mgoni, gaCerebas jer ar apireben _ irina isev fexmZimedaa!

8. col-qmari _ buxuti da facia kaiCitaZeebi; pirvel sarTulze oroTaxian binaSi cxovroben. manamde iq erTi rusi oficeri idga da rodesac is ojaxianad ruseTSi gada-iyvanes samsaxuris gasagrZeleblad, raionidan axalCamosulma buxutim, romelic imJamad droebiT naTesavebTan cxovrobda, _ neta saidan gaigo binis daclis ambavi! _ imave Ra-miT gatexa kari da ZaliT daikava is farTobi. wavida Widaoba raionis aRmasrulebel komitetTan, romelmac, bolos, gamoitana dadgenileba kaiCitaZeebis gamosaxlebis Sesa-xeb. dadgenileba aRsrulebisTvis gadasces miliciis raionuli ganyofilebis ufross, romelmac kaiCitaZeebis ojaxs ukanonod dakavebuli bina maSinve daaclevina kidec... mag-ram male moxda warmoudgeneli ram: kaiCitaZeebi zar-zeimiT isev daepatronen am binas!.. es saocreba advilad aixsneba: gamosaxlebidan meore dResve centraluri komitetis er-T-erTi mdivnis coli eubneba Turme qmars: “ar ici, rom kaiCitaZeebi Cemi naTlulis na-Tesavebi arian? rogor gabedes viRac tilebma, rom binidan gamouyriaT da sawylebi usa-sood arian darCenilebi? saswrafod mixede mag saqmes!”. maSinve daireka, sadac saWiro iyo da umokles droSi maRal doneze gamocxva axali dadgenileba, romliTac bina dau-kanonda kaiCitaZeebis ojaxs, xolo raiaRmaskomis Tavmjdomaresa da raimiliciis ganyo-filebis ufross gamoecxadaT sastiki sayvedurebi ukanaskneli gafrTxilebiT _ mSro-melTa gasaWirisadmi usulgulo damokidebulebisTvis...

buxutisa da facias hyavT gogo da biWi _ cuca da mamia. ufrosi Svili, mamia, yo-velmxriv kargia, _ aRnagobiT Zlieri, lamazi, gamorCeulad niWieri, skolaSi sul fri-adebze swavlobs, Zalian kargad xatavs... gogo, cqviti, cqriala, Savgvremani _ saocrad lamazi, dawyobili saxe aqvs.; musikosobas apirebs, raRacas Txzavs kidec, marad forte-pianosTan zis da mezoblebs ukve sakmaoze metadac aqvT nervebi moSlili TiTqmis mTe-li dRis ganmavlobaSi erTi da igive piesis Seswavlisas Tu savarjiSos daxvewisas klaviSebze TiTebis gauTavebeli tyapuniT (maTi smenis dasatkbobad facia fanjaras sa-gangebod farTod gaaRebs xolme _ erTaderTi ojaxia mTels ezoSi, visac pianino aqvs _ gaskdiT SuriT!). buxuti da facia rusulTan mwyralad arian, magram Svilebi rusul skolaSi Seiyvanes _ cxovrebaSi ufro gamodgebaT rusuli ganaTleba!

facia _ aSari, ficxi, Suriani; misi Caxrinwuli, mCxavana xma TiTqmis mTeli dRe is-mis, ezos bavSvebs TaTxavs:

Page 39: ioseb omaZe magidis romani

39

_ ar gaezardeT Tqvens dedebs, ras iklebT RrianceliT mTel ezos, patroni ar gyavT? ver xedavT, Cemi cuca mecadineobs! momeciT aq eg burTi!

yvelas yurebs uWedavs, Tu ra gamorCeuli niWis patronia misi qaliSvili: “yvela specialisti erTxmad acxadebs: aseTi fenomeni jer ar Segvxvedriao, geniosi kompozi-tori gaxdeba!”. facia diasaxlisia; mis qmars saSualoc ki ar daumTavrebia, romeliRac bazaSi muSaobs, fuls blomad Soulobs.

_ vinc iswavla, iman ra dakrifa? _ ambobs xolme buxuti. _ ager dadi dadianiZe mec-nerebaTa doqtoria, institutis direqtoris moadgile, mere ra? TveSi orasi, ha _ sama-si! _ maneTi Tu aqvs, me rvaass-aTass da zogjer metsac vRunav! is dResac fexiT dab-rZandeba, me ki ukve meoTxe avtomanqanas vineleb, aba rava! rasac eg weliwadSi jamagirs iRebs, Cems cols marto yurebze hkidia; Sinidan rom gadis, yoveli SemTxvevisTvis ori--sami aTasi yovelTvis udevs CanTaSi _ ra ici, iqneb karg rames iafad waawydes, xom ici, zogjer aqlemi abazad iyideba!

facia kviraSi or-samjer bazarSi dadis, iq saukeTeso xorcs, yvelaze Zvir xils da mwvanileulobas yidulobs, ezos SuaSi didi TuTis xis qveS onkania da iq yvelas dasa-naxad didxans recxavs, rom yvela mezobelma kargad dainaxos da datkbes, Tumca, mra-val sxva mezoblisgan gansxvavebiT, Sinac, samzareuloSi aqvs gayvanili wyali...

buxutis oroTaxiani bina ecotaveba, mezoblis oroTaxiani binac miierTa _ samSvi-liani qvrivi qali cxovrobda da SeuCnda, damiTme binao; im mezobels samoTaxiani bina uyida sxvagan. TviTonac SeeZlo “ukeTes” ubanSi kargi bina SeeZina, magram faciam aiCema _ am ezos miCveuli var, sxvagan gamiWirdeba cxovrebao; diax, miCveuli iyo da ver moik-lebda siamovnebas, mezoblebisTvis rom kidev ufro ar egrZnobebina Tavsi “upirateso-ba”: qaliSvils calke oTaxi dauTmo, pianino gayida da ucxouri Zvirfasi roiali Seu-Zina _ “bexStaini”.

patara damaxasiaTebeli scena: skolidan dabrunebulma cucam ubodiSod dayara Can-Ta da palto divanze, sadac ufrosi stumrebi isxdnen (iSviaTad ki stumrobdnen am ojaxs) da ezoSi gavarda. faciam xuTjer mainc dauZaxa, sufra gaSlilia, gicdiTo; ro-gorc iqna cuca gamoCnda, miujda magidas da ugemurad daiwyo Wama.

_ Svilo, male morCi Wamas, solfejioze dagagviandeba! _ uTxra faciam. cuca urCad atokebda mxars da CangliT isev gulisgamawvrileblad nela irjeboda,

TiTqos amqveynad yvelaferi mobezrebiao. _ dagvagviandeba, rom Sexval, neli maswavlebels bodiSi mouxade... _ bodiSi ki ara, is ar ginda! _ ukmayofilod busxavda marwyvisfer tuCebs cuca... erT zafxuls kaiCitaZeebis ojaxs didi ubedureba ewvia: TxuTmeti wlis mamia Sem-

TxveviT daixrCo foTSi, sadac naTesavebTan iyo Casuli ardadegebze... cuca Zmis panaS-videbis dReebSic ki roialze ukravda _ didi musikosi unda gaxdes da amisTvis yovel-dRiuri varjiSia saWiroo...

9. aram da Tina aRamalovebi _ col-qmari. arami avtoxelosania, Tina _ diasaxlisi; ori qaliSvili hyavT: venera da masze aTi wliT umcrosi _ maia. venera tansruli, lama-zi gogo iyo da skolis damTavrebisTanve gaTxovda. maia silamaziT ar gamoirCeoda, gamxdari, gaCxinkuli gogo iyo, amasTanave _ gulCaTxrobili; skolaSi swavlas guli ver daudo, ratomRac bevrad ufros kacs, jados daumegobrda, qurdoba daiwyo...

10. rkinigzaSi did Tanamdebobaze momuSave rkinigzeli barZim WyavaZe _ dabali, Za-lian sqeli, meloti, didcxvira, siarulisas ixviviT daborginaobs _ da misi koxta co-li maCita; ori Svili hyavT _ qal-vaJi, Zalian lamazebi, dedas daemgvanen _ saCino da Cito (maCitam aiCema, Cems Svilebs Cemi saxelis msgavsi saxelebi unda davarqvao). maTTan erTad cxovrobs biZinas gauxovari, koWli ufrosi da barZimisa, solomonida _ did-cxvira, saocrad uSno, Tanac keklucobs: WrelaWrula kabebi acvia, buwuwa, marad gaCe-Cil Tmebs iRebavs _ uSnod, ugemurad. Caxrinwuli, mCxavana xmiT mTeli dRe TaTxavs ezoSi moTamaSe mezobelTa bavSvebs; samagierod, uzomod amayobs ZmiSvilebiT da sul maT gadaWarbebul qebaSia. ezos biWebma Searqves “garinCa” _ cnobili brazilieli fex-burTelis saxeli, romelsac, rogorc amboben, cali fexi meoreze mokle hqonia. er-Txel solomonidas ezoSi eCxuba facia kaiCitaZe _ misi Svilis, mamias, gajorva ar apa-tia (mamias dartymuli burTi WyavaZebis fanjaras moxvda _ es sakmaod Zviri, TerTmetma-neTiani burTi ezos biWebs Saliko tariWaSvilma uyida); facias solomonidas sakmaod grZeli da ucnauri saxeli daaviwyda da mas uTxra: “Se fexburTelo, Sena!”. sxvaTa So-ris, biZinac odnav koWlobs, etyoba jiSad modgamT: TeZoebis amovardniloba aqvs maT umcros dasac _ elikos, oRond nakleb gamosaxuli; igi gaTxovilia, Svili ar hyavs _ sul moeSleboda xolme muceli. bolos, gogo iSviles...

barZimma saCinos didi xnis dapirebuli velosipedi uyida. saCino quCaSi daagelvebda Tavis “bedaurs” da erTxelac avtomanqana daejaxa, magram iolad gadarCa. maCita qmars

Page 40: ioseb omaZe magidis romani

40

SeuCnda da barZimma (didi Tanamdebobis kacia!) moaxerxa da ezoSi asfalti daagebina. awi biWebi velosipedebs am myudro Tbilisur ezoSi daagelveben, Tu, ra Tqma unda, ar TamaSoben damalobanas, koWaobas, laxtsa da “grZel virs”, gogonebi Kki _ klasobanas... aivnebze gamofenili moclili mezoblebi bavSvebis TamaSs siamovnebiT adevneben Tvals...

11. liudmila marmuWiSvili _ martoxela, Rrmad moxucebuli, karga xnis winaT dab-rmavebuli qalbatonia. qarTvelia, oRond sruliad garusebuli; qarTulis inCibinCi ar esmis, Tumca TbilisSi daibada da 80 welze metia, aq cxovrobs _ mama mefis armiis ofi-ceri hyavda, deda _ rusi. liudmila coladac russ gahyva, oficers, romelic saukunis dasawyisSi, ruseT-iaponiis omSi daiRupa Soreul aRmosavleTSi. ori Svili hyavs _ qal-vaJi, orive _ didi xnis winaT, sadRac ruseTSi gadakargulni, daojaxebulni da albaT ukve Tavadac mozrdili SviliSvilebi hyavT; dedis ambavs arc kiTxuloben, karga xania, ar icis maTi asaval-dasavali liudmilamac. qalbaton liudmilas mezoblebi yovel-mxriv exmarebian, riTac SeuZliaT; hyavs uamravi kata da maT movlas aris gadayolili; sul maT fereba-alersSia, etyoba, meti aRaraferi SerCenia cxovrebaSi...

12. liudmilas mezoblad cxovrobs ori da _ eTer da ciskara mgalobelaZeebi, quTa-isidan Camosulebi, cnobili bozebi. orives marad mRimari saxe da Zalian TeTri piris kani aqvs; erTmaneTs Zalian hgvanan: lamazi, odnav gadmokarkluli, Taflisferi didi Tvalebi, xveuli wablisferi Tma da koxta, odnav kexiani cxvirebi amSvenebT...

eTeri arasdros gaTxovila, ukve mozrdili qaliSvili hyavs _ mzeona; daze xuTi wliT umcrosi ciskara qmargacilebulia, uSvilo. debi arsad muSaoben, magram TiTqmis yoveldRe maTi oroTaxiani binidan ismis taSfanduris xma _ gaSlili aqvT sufra... im sufridan saWmel-sasmels xSirad liudmilasac uwiladeben xolme da mis katebsac.

mgalobelaZeebis oroTaxian binas ezos mxares hqonda kari da “stumrebis” miReba me-zoblebis dasanaxad maTTvis uxerxuli iyo; amitom debma iyides maTi binis mimdebare sardafi quCis mxridan, gvirabiviT gaaTxrevines da bina da sardafi erTmaneTs daakavSi-res _ iatakSi hqondaT saZromi da “klientebs” gareT, quCaSi uSvebdnen sardafis gav-liT....

dima inozemcevi xSirad akiTxavda mgalobelaZeebs, roca arayis dasalevi fuli Se-moakldeboda; nel-nela maT SemoeCvia da, bolos, iTxova eTeris qaliSvili _ mzeona; eyolaT vaJi _ qarTlosi. samwuxarod, dima adre gardaicvala: erTxel ugonod mTvrals satvirTo manqana daejaxa... arc niWi aklda, arc _ ganaTleba, magram vaglax! _ uzomo arayis smas gadaayola yvelaferi da sakuTari Tavic...

13. ninuca pirlamazaZe _ qmars karga xnis win gacilebulia; pirmrgvali, marad karg xasiaTze myofi, lamazi qalia, tansruli, asakisgan _ 40 wels ukakunebs _ odnav ukve damZimebuli; hyavs ori gogo: ufrosi, ukve qaliSvilobaSi Sesuli, aniko _ yofili qmrisgan da daze 12 wliT umcrosi, 6 wlis sofiko, romelic jer skolaSi ar dadis _ sayvarlisgan. sayvareli, mamamze _ ormocdaaTiode wlis Tanamdebobis piri, maRali, me-loti, lamazi kaci, _ kviraSi erT-orjer samsaxuris manqaniT akiTxavs ninucas, moaqvs saWmel-sasmeli, fulsac utovebs...

aniko _ maRali, Zalian koxta gogoa, gadasarevi siaruli aqvs, yvela rom Tvals ayolebs, Zalian amayi da ampartavanic kia _ Tayvanismcemlebs viTom ver amCnevs. erTi esaa, rom cota mozrdili cxviri aqvs, Tanac _ kexiani. gadawyvita, operacia Caitaros gamSvenierebis mizniT. eubnebian: axla sul rom cxviraweuli dadixar, operaciis Semdeg albaT caSi daiwyeb frenas, kaci veRar dagelaparakebao...

saSualo skolis damTavrebis Semdeg anikom Sesabamisi moklevadiani kursebi gaiara da daiwyo stiuardad muSaoba aviaciaSi. aviainJinrisgan gaaCina tyupi biWebi; erTi wlis Semdeg, roca biWebma fexi aidges da aniko isev dafexmZimda, Svilebis mamam aniko co-lad iTxova.

14. Saliko da mariana tariWaSvilebi _ col-qmari, hyavT sami vaJi; coli qurdul samyaros daukavSirda (mere gairkva: marianas Turme gaTxovebamdec hyavda aseTi megobre-bi da cixeSic ki mjdara, qmarma amis Sesaxeb araferi icoda) da daiWires _ naqurdali xaliCebisa da Zvirfaseulobis gayidvaSi amxiles. rogorc mravalSviliani deda da sa-magaliTo yofaqcevis patimari, mariana vadaze adre gaanTavisufles. qmari mas adreve, sasamarTlo procesis Semdeg gaeyara da yofil colTan Serigebis gagonebac ar unda. qalma calke daiwyo cxovreba _ ufros dasTan; dilas, roca yofili qmari samsaxurSi wava, modis bavSvebTan, _ yvelani skolis moswavleebi arian, _ uvlis maT, saojaxo saq-meebs agvarebs da Salikos Sin mosvlis droisTvis brundeba Tavis dasTan... yofili qma-ri utovebs xolme fuls saojaxo xarjebisTvis.

15. eqimi col-qmari _ evdemon da kato kantikuntaZeebi, Zalian wynari ojaxi. ori qa-liSvili hyavT, lamara da ia, orive _ bavSvobaSi WleqiT daavadda. umcrosi da, ia, sa-

Page 41: ioseb omaZe magidis romani

41

Sualo skolis damTavrebisTanave gardaicvala; lamara eqimi gaxda, gaTxovda, qaliSvi-lic SeeZina _ furcela _ da 30 wlisa isic daiRupa. mSoblebi ki isev cocxlebi arian... dahkankaleben furcelas _ cxovrebaSi es erTi ram SerCaT, rac xvaSiads odnav mainc uqarvebT...

16. akaki SabaTaSvili, yvela kakulis eZaxis. mamamisi, abrami, quTaisSi xelze wvri-lad movaWre iyo, tfiliss gadmosaxlda ociani wlebis dasawyisSi. kakuli saqmosania, sadRac saamqro aqvs; daiWeren _ gamouSveben, daiWeren _ gamouSveben... coli Cumi, wynari qali hyavs _ cago cugriaSvili, axlac sandomiani eTqmis; tyupi qaliSvilebi hyavT, Za-lian lamazebi _ mzisa da mTvarisa; kinomsaxiobobaze ocnebobdnen da ramdenime filmSi epizoduri rolebic Seasrules, magram saSualo skolis damTavrebisTanave oriveni er-Tdroulad gaTxovdnen, oriveni _ TavianT klaselebze. kakulim qaliSvilebis qorwil-Si iseTi sufra gaSala, mis Sesaxeb mTeli qalaqi naxevar weliwads laparakobda...

17. nafrontali yofili ufrosi leitenanti geronti cixekbilaZe, amJamad _ samSeneb-lo trestis mmarTvelis moadgile; cxovrobs moxuc dedasTan, aRaTisTan, colTan, tu-sasTan da patara bavSvTan erTad erToTaxian, keTilmouwyobel binaSi. uyvars fexbur-Tis maCebis sanaxavad siaruli da nadiroba. aCuqes ZaRlis lekvi _ muqi feris pointeri. saerTo sargeblobis aivanze misTvis Cadga patara budruganis msgavsi, riTac gamoiwvia mezobelTa ukmayofileba, magram “didi kacia” da Riad sayvedurs veravin ubedavs. ukve sakmaod mozrdil lekvs, misi WkuiT, wvrTnida:

_ zanga, dajeqi! lekvs araferi esmoda da ar asrulebda brZanebas. _ ZaRli ki ara, mTxle xar! _ brazdeboda geronti. Zalian gaawvala, sanam aswavla zogierTi martivi ram, jildod Saqris natexs aZlev-

da. mere, roca ki gerontis dainaxavda, brZanebis gareSec yovelTvis jdeboda da Tva-lebSi Seacqereboda _ Saqari momecio.

gerontim saxumaro ileTebSic gawvrTna: _ zanga, aba gaicine! _ ZaRli kreWda kbilebs. _ aba, kuta, kvercxebi gvaCvene! _ da isic gadakotrialdeboda-gadmokotrialdeboda. mezobeli, xnieri milicioneri, xumara pantiko, romelsac mogvianebiT gagacnobT, ge-

rontis eubneba: _ gerontis venacvale, droebas fexdafex mihyvebi, xom? axla modaSia: unda gyavdes:

erTi ZaRli, erTi coli, erTi bavSvi, erTi manqana! _ pantiko batono, jer ZaRli axsene da mere _ coli, ra wesia eg? _ gaicina geron-

tim. _ arc avtomanqana maqvs. _ ra wesia da, magas mere mixvdebi. ZaRli rom qalze erTgulia, ar gagigonia jer? _ aba, Sen TviTon coli gyavs, ZaRli ar gyavs... _ eubneba geronti. _ piriqiT ar

jobda? _ me manqanac maklia, magi araferia. Sen raT ginda manqana, yovel diliT jer ZaRls

gaaseirneb da mere personaluri manqana mogakiTxavs samsaxurSi wasayvanad... naRdad ZaR-lis bedi gqonia! me ki matarebelSi qurdebs da avazakebs davdev, ZaRli me ufro mWir-deba! maTxove eg Seni zanga, sanadirod eg ar varga da misi saWmlis fuli mainc dage-zogeba!

roca zanga wamoizarda, erTxel SemodgomiT gerontim marTlac waiyvana gamosacde-lad jandaris tbaze _ megobrebs gahyva ixvebze sanadirod. ra Tqma unda, iq zangam ve-rafriT gamoiCina Tavi, piriqiT, yvelas fexebSi eblandeboda da nadirobaSi xels uS-lida. gerontim, Tumca frontze karg msrolelad iTvleboda, erTi ixvic ki ver moina-dira, rasac zangas abralebda _ magis devnas gadavyevio. danarCenebs ufro gauRima bed-ma da nadirobis bolos, rogorc megobrebs sCveviaT xolme, Tanabrad gainawiles nadav-li _ gerontis ori ixvi ergo. Tof-iaraRSi Camjdari, welze patrontaSSemortymuli ge-ronti sabeliT daWeril zangasTan erTad amayad gajgimuli Semovida ezoSi, vinc ki Sexvda, yvelasTan gaCerda da xangrZlivi musaifi gauba, rom aivnebze gamofenil mezob-lebs kargad daenaxaT qamarze sagangebod Camokonwilebuli ori ixvi... samwuxarod, colma qna Ralati _ tusam ixvebis momzadebaze sastiki uari ganacxada: “mag ixvebs xels ar vaxleb, sadac ginda, iq waiRe, me ki TvaliT ar damanaxo!”. geronti iZulebuli gaxda, ixvebi Tavisi disTvis mietana gasakeTeblad da adreve dapatiJebuli Zmakacebic iq miiwvia... das, SroSanas, uTxra: “Cemo dao, ager erTi ixvi saCuqrad momirTmevia, meore ki me gamikeTe!”. SroSanas es saCuqari Zvirad daujda: gaakeTa erTi qvabi Romi, TviTon iyida erTi litri arayi, xuTi litri Rvino, erTi wvela yveli, naxevari kilo nigozi da sxva wvrilmans aRar CamovTvli...

unda iTqvas, rom geronti cixekbilaZisTvis qvelmoqmedebac ar iyo ucxo xili. roca misma soflelma naTesavebma gaiges, rom gerontia Tavgasiebuli xelmwifis tola kaci

Page 42: ioseb omaZe magidis romani

42

gamxdarao, naTesavebs vin Civis, sruliad ucxoebic xSirad akiTxavdnen: zogi, ufro Tavxedi, fuls Txovda, sxvebi, vin _ teqnikumSi an institutSi Svilis CaricxvaSi xel-Sewyobas, samsaxuris Sovnas, naTesavis cixidan gamoSvebas... geronti, ra Tqma unda, yve-las yuradRebiT usmenda, murabian Cais daalevinebda da maTi Txovnebis mravalferovne-bis miuxedavad, erTnairi pasuxiT istumrebda: “axla cudi droa, xom ici, magari daWere-bi midis; cota moicde, Cemo imano da amjerad mcire saCuqriT dakmayofildi...” _ da mi-arTmevda mSenebeli muSis samuSao tansacmels _ dabambul qurTuks _ da yelian uxeS fexsacmels. ase rom, rogorc gadmocemiT vici, droTa ganmavlobaSi baton gerontis soflel naTesavTa mamakacebis naxevari mainc sadme mSeneblobaze momuSevari gegonebo-daT _ zogierTebi, gansakuTrebiT dasaCuqrebulni, mSenebeli muSis plastmasis Cafxute-biTac ki iwonebdnen Tavs...

geronti gaxda trestis mmarTveli da colTan, tusasTan da SvilTan erTad axala-Senebuli oTxsarTuliani saxlis samoTaxian binaSi gadavida saburTaloze. deda, co-lis daJinebuli moTxovnis gamo, Tan ar waiyvana (axal binaSi ki Cawera), aRaTi dautova mravalSvilian qvriv das, SroSanas, romelic did siviwroveSi cxovrobs imave saxlis quCis mxares mdebare naxevrad sardafSi, bnelsa da nestianSi, bina ki mihyida viRac ja-dos.

barem mogaxsenebT gerontis saxlis aSenebis Sesaxebac... es ambavi kargi mwerlisTvis gvariani romanis asagebad saWiro masalas Seicavs, me ki mxolod erTi Zveli magida var, sxvac bevri maqvs mosayoli da mokled gavixseneb...

saburTaloze, vaJa-fSavelas gamziris erT-erT kvartalSi, soflis meurneobis sami-nistros dakveTiT Sendeboda oTxsarTuliani sacxovrebeli saxli, binebis simaRle we-siT daSvebuli iyo ornaxevari metri. roca ori sarTuli ukve amoyvanili iyo, mSenebel inJiners uTxres “maRlidan” _ ra aris ornaxevari metri, cota waumate, ori metri da samocdaaTi santimeti mainc gaxadeo. es inJineri mivida trestis mmarTvelTan, gerontis-Tan, nebarTvis asaRebad, geronti gaqanda mSeneblobis ministrTan da uTxra, asea saqme, damkveTi Weris simaRlis oci santimetriT gazrdas moiTxovso. mSeneblobis ministri telefoniT daukavSirda viRac-viRaceebs, miiRo dasturi da brZana, mesame sarTulidan moyolebuli, TiTo sarTulisTvis ocdaxuTi santimetri moematebinaT... roca saxli sa-eqspluataciod miiRes da xalxma Sesaxleba daiwyo, pirveli ori sarTulis mobinadre-ebma Seityves, rom maTi binebis Weris simaRle danarCen sarTulebze arsebulebze sag-rZnoblad naklebi iyo da atexes gangaSi. daweres saCivari da saqme mivida komunisturi partiis Tbilisis saqalaqo komitetamde... mSenebel inJiners da trestis mmarTvelsac _ geronti cixekbilaZes _ elodaT partiis saqalaqo komitetis biuros sxdomaze pasuxis-geba da aseT SemTxvevaSi _ Senobis proeqtis darRvevisa da TviTneburi Secvlis gamo _ partiidan garicxvac ki. geronti maSinve mSeneblobis ministrTan gaiqca, ase da asea saqmeo, iman ki telefoniT daureka yofil soflis meurneobis ministrs, romelic am dros ukve dawinaurebuli iyo _ centraluri komitetis erT-erTi mdivnis posti ekava. iqidan mSeneblobis ministrs upasuxes _ aTi wuTis Semdeg darekeTo. marTlac, zustad aTi wuTis Semdeg dazafrul ministrs (arc mas ascdeboda pasuxismgebloba) Seatyobi-nes: nu RelavT, yvelaferi mogvarebulia _ sxdoma ar Sedgeba, saqme Cafarcxuliao... mTeli es davidaraba ki iciT, ram gamoiwvia? am saxlSi mesame, yvelaze saukeTeso sar-Tulze bina unda mieRo yofili soflis meurneobis ministris, aw ki cekas mdivnis, say-varels, romelic mSeneblobis dasaTvarieleblad mivida da ar moewona binebis dabali Weri...

samoTaxiani mSvenieri bina aqvT meoTxe sarTulze, yvelaze maRalWeriani (es sarTu-li mSeneblebs ekuTvnodaT da maT sakuTari iniciativiT binis Weris simaRles kidev cota waumates _ or metrsa da oTxmoc santimetramde gazardes!), tusa ki erT Svilze mets ar aCens, mecnieroba unda; moaxlec aiyvana bavSvis mosavlelad da binis dasala-geblad. geronti amasxrebs (mixvda, coli arafris gamkeTebeli iyo, bavSvsac ki gadias azrdevinebda): “tusa, Wirime, rad ginda disertacia, mecnierebaTa kandidatis diplomia-ni bedovlaTi ginda mokvde? jer unda gaxde “xurjinologiis doqtori” _ Temis samec-niero xelmZRvanelsa da samecniero sabWos wevrebs yuradReba ar moaklo da zrunviT moepyro... hoda, isic aris Zalian mniSvnelovani, rom kargad aiTviso Cvens droSi esoden dafasebuli Semgueblobis, maameblobisa da taSis dakvris natifi xelovneba... droze qe-ni, droze, daicavi eg dasawvavi disertacia: erTi suli maqvs, rodis gakoceb mecniere-baTa kandidats _ sxva gemo eqneba!”.

gamoxda xani da Cemamde movida xmebi, rom geronti cixekbilaZe ministris moadgi-led gadaiyvanes da ukve apirebda ufro did binaSi gadasvlas vakeSi, rom... misi mfarve-li cekas mdivani qrTamis aRebisa da kidev sxva mravali “gmiruli” saqcielisTvis Ta-namdebobidan gamoapanRures _ me ufro im Tvalsazrisisa mjera, rom misi Tanamdeboba

Page 43: ioseb omaZe magidis romani

43

“sxvisTvis” dasWirdaT! dasaWerad hqonda saqme, magram ar gaswires, mxolod mkacri say-veduri akmares pirad saqmeSi SetaniT da sakavSiro mniSvnelobis pensionerobac ubo-Zes... geronti cixekbilaZis Tanamdebobac viRacas dasWirda da isic misi mfarvelis gzas gauyenes, oRond respublikuri mniSvnelobis pensioneri gaxda... da, rogorc Cveu-lebriv xdeba xolme, erT dReSi misi mezoblebisa da nacnob-megobrebisTvis “batoni ge-ronti” uceb ubralo “gerontiad” gadaiqca...

18. SroSana cixekbilaSvili Tavis or SvilTan, qal-vaJTan, erTad cxovrobs quCis mxares erTi cicqna ufanjro oTaxSi, romelic adre naxSiris gasayid saTavsod gamoiye-neboda. qalaqs omis dros Camovida rionis dablobis erTi soflidan, mas Semdeg, rac qmris frontze daRupvis cnoba miiRo; Tanac Svilebi ciebiT iyvnen daavadebulni da iqaurobas gamoarida...

19. jado uzalTunaSvili _ calTvalaa, marjvena Tvali SuSisa aqvs, dabal-dabalia, magram beWebganieri da saocrad dakunTuli; iseTi Savgvremania, mazuTiT moTxvrils hgavs: roca gaicinebs, arada, xSirad icinis, misi broliviT kbilebi TeTrad aSuqeben. gvarad ki aris uzalTunaSvili, magram kacma ar icis, ra modgmis kacia, ra hqvia namdvi-lad, ras saqmianobs, mis xnovanebasac Znelad gaarkvev; erTs ki yvela xedavs _ umetesad sul cixeSi zis. gamova cota xniT, isev raRacas daaSavebs da kvlav iWeren. hyavs coli, mwyera _ adre lamazi eTqmoda, magram gawvalebuli cxovrebisgan Zalian gaxda da gaic-rica; hyavT oTxi qaliSvili _ gamova cixidan jado, daafexmZimebs cols da isev cixeSi brundeba... ufrosi, manana, ukve Teqvsmeti wlisaa, yvelaze umcrosi, cico, _ ori wlis.

miuxedavad jados friad saeWvo yofaqcevisa, mezoblebs igi mainc uyvarT (buxuti kaiCitaZisa da barZim WyavaZisgan gansxvavebiT; Tumca, unda iTqvas, rom am ukanasknels arasdros da aravisTvis araferi dauSavebia): jado keTilia, Tuki vinmes uWirs, daxma-rebaze arasdros etyvis uars...

cixidan bolo gamosvlis Semdeg jado viTom daSoSminda _ sadRac mSeneblobaze da-iwyo muSaoba, cota xanSi iyida axalTaxali “moskviCic”. rogor iSova calTvala kacma manqanis marTvis mowmoba, esec gamocanad darCa. manqanas ezoSi tanzeviT SiSveli recx-avda da mezoblebs iSviaTi siamovnebis miRebis saSualeba miecaT _ jados tanze amosvi-ringebuli iyo mTeli samxatvro galerea: marjvena da marcxena ZuZus zemoT erTmaneTs Sehyurebdnen leninisa da stalinis portretebi, beWebze Tavs iwonebda laRad frTagaS-lili arwivi; marjvena mklavze ukvdavyofili iyo filosofiuri Sinaarsis warwerebi: “nu endobi qals!”, “saqme fulia, Zmakaci tyulia!”, marcxenaze _ “ai ra gvRupavs!” da di-di ostatobiT daxatuli gaxldaT: fiSto, Wiqa da cixis gisosebi.

jados jer kidev avtomanqanis nomrebi ar hqonda aRebuli, rom rkinigzis sadguris moedanze gavida da viRac Camosuls mourigda, wagiyvano; Caalagebina bargi da mgzavrs Cajdoma ar acala _ manqana uceb daqoqa da gaiqca! egona, SemrCeba naqural-nayaCaRevi xaxviviTo, magram miliciam meore dResve miagno da xuTi wliT isev Caayudes...

20. pantiko orjamaZe _ axovani, boxxmiani, udrood sul mTlad gaWaRaravebuli; or aTeul welze metia, miliciaSi muSaobs da serJantobs ver ascilda. misi coli, dalal-mano, _ isic maRali, magram, qmrisgan gansxvavebiT, Zalian gamxdari, _ keTili, marad mRimari, _ gamodga uSvilo; ocze meti wlis erTad cxovrebis Semdeg iSviles bavSvi _ gogo, romelsac dalila daarqves. kaci rkinigzis miliciaSi muSaobs, coli gamyidveli iyo maRaziaSi, magram bavSvis ayvanis Semdeg samuSaos Tavi daaneba. kaci xumaraa, anek-dotebis moyolis ostati; yvelas anugeSebs, imeds miscems; Cxirkedelaoba uyvars, sao-jaxo nivTebis wvrilman SekeTebaze mezoblebs uars arasdros eubneba:

_ ho, es kargi samajuria, raRacas movuxerxeb. Tu isev gatydeba, amazec nu idardeb _ ukeTesi samajurebi iyideba!

Tu vinmes saCqarod cota fuli dasWirdeba, upirvelesad pantikosTan miva sasesxeb-lad (Tumca ician _ didi SeZlebis ar aris):

_ pantiko, Tumani mWirdeba SabaTamde! _ axlave, genacvale! pantiko jibeSi Caiyofs xels, bRujiT amoiRebs fuls, ramdenic aqvs da miscems

mTxovnels, arafriT daiTvlis. ician misi xasiaTi da ar eWidavebian, oRond, ra Tqma un-da, Semdgom zustad imdenives ubruneben, ramdenic pantikos xels amohyva...

21. oqro gugunaSvili _ tanmorCili, metismetad gamxdari, grZelcxvira da grZel-Tmiani kacia; operis solistia, tenori. SedarebiT patara, magram Zalian lamazi tem-bris, mSvenieri xma hqonda; axla ukve xanSia Sesuli da aRar Tu veRar gamodis scenaze, avadobam Seawuxa _ filtvebis Wleqi... coli hyavs sandomiani qali _ mZiva; operis gun-dSi mReroda da iq gaicnes erTmaneTi; axla diasaxlisia. mZiva gaunaTlebeli, ubralo qalia, magram meojaxe, Zalian keTili. ori Svili hyavT: alfredi da violeta _ juzepe verdis operis “traviata” gmirTa saxelebi daarqves.

Page 44: ioseb omaZe magidis romani

44

violeta alfredze ufrosia; Zalian lamazia, magram qarafSuta, romeliRac insti-tutSi swavlobs ukve aT welze metia. ramdenjerme gaTxovda: pirvelad, araoficialu-rad _ viRac cnobil qurdze, koxta, yovelTvis Zvirfasad, iSviaTi gemovnebiT Cacmul axalgazrda kacze, romelic drodadro moakiTxavda xolme da sadRac waiyvanda ramde-nime dRiT... is rom karga xniT daiWires, meored gaTxovda _ mezobel ezoSi mcxovreb axalgazrda, niWier mecnierze (sakandidato disertacia ukve daculi hqonda da univer-sitetSi leqciebsac kiTxulobda), romelsac Turme bavSvobis droidan uyvarda. am qor-winebam mxolod erT weliwads gastana _ qmari ver Seegua colis xasiaTs, romelsac Cacma-daxurvisa da drostarebis meti cxovrebaSi sxva interesi araferi hqonda. mere vi-oleta viRac colSvilian xnier kacs xvdeboda, maRaziis direqtors, masze aTi wliT ufross... moulodnelad dafexmZimda am kacisgan, biWi eyola _ lomina; kacma violetas mecadineobiT ojaxi datova, cols gascilda da violeta iTxova. violeta xuTi wlis Semdeg am qmarsac gascilda _ Ralatobda da qmarma Seityo. ramdenime weliwadSi mesame-dac (ufro zustad _ meoTxed!) gaTxovda _ Tavisaze 10 wliT umcros students gahyva, imisgan gogo SeeZina _ nana. ramdenime wlis Semdeg qmarma sayvareli gaiCina da violeta miatova... violeta iZulebuli gaxda, restoranSi oficiantad daewyo muSaoba; iq “Sesa-feris” kacebs Tvalebs uJuJunebda _ Zalian undoda isev gaTxoveba da uzrunveli cxov-reba...

alfredma samxatvro akademia warmatebiT daamTavra, magram male mixvda, rom misgan didi mxatvari ver dadgeboda da kinostudiaSi moewyo operatoris asistentad, mere ope-ratoric gaxda; sakmaod niWieri gamodga am saqmeSi da didadac afaseben. hyavs coli _ torola, momRerali, operis solisti _ da erTi qaliSvili.

22. qvabula da xvaramze zandukelaSvilebi _ metismetad karCaketili ojaxi. mezob-lebTan ar aqvT TiTqmis araviTari urTierToba, Sexvedrisas mxolod gamarjobas Tu etyvian, xazgasmulad zrdilobianad. mezoblebidan veravin daikvexnis, maTi binis zRurbls gadavabijeTo, arc TviTon awuxeben vinmes _ samezoblod asanTis saTxovnela-dac ki aravisTan misulan... hyavT biWi _ SoSita, isic maTi msgavsia, mSoblebis alikva-li; ezoSi saTamaSod ar uSveben da arc aqvs mezobel biWebSi garevis survili, sul Sin zis da wignebs kiTxulobs; sqelia Zalian, saTvaliani _ bavSvebi skolaSi dascini-an... coli diasaxlisia, kaci sadRac muSaobs, aravin icis _ sad da arc interesebT; sul portfeliT dadis, saTvaliania da siarulisas marad miwas Cascqeris. maTi binidan arasdros xmauri ki ara, ubralod xmamaRali laparakic ki arasdros gaugoniaT, arc musikis xma _ araferi, TagvebiviT soroSi arian miyuJulni.

23. dadi diduaniZe da Tiana TavaqasraSvili _ sayovelTao SexedulebiT, erTmaneTis-Tvis friad Seuferebeli col-qmari. qmari 25 wliT ufrosia _ susti, kafandara; niWie-ri kacia, mecnierebaTa doqtori, fizikosi; muSaobs erT-erT samecniero-sakvlev insti-tutSi direqtoris moadgiled. cols swori, odnav uxeSi saxis nakvTebi aqvs, mosuli tanisaa, jiSiani; sakmaod gonebaSezRuduli, gaunaTlebeli axalgazrda qalbatonia. Ti-ana adre muSaobda imave samecniero-sakvlevi institutis direqtoris mdivnad, axla, gaTxovebis Semdeg, diasaxlisobs. ibriqeba _ qmari didi Tanamdebobis mqone myavso, sa-kuTar Tavs “direqtorSas” uwodebs... hyavT erTi biWi, bagrati, Zalian celqi, mousvena-ri, Zlieri aRnagobis _ tanad didi da Zvalmsxvilia dedasaviT, ukve skolaSi dadis. col-qmari xasiaTebiTac Zlier gansxvavdebian erTmaneTisgan. Tiana TiTqmis sul faseb-ze laparakobs, magaliTad, aseTnairad: “es erTi qila mawoni viyide ormoc kapikad, ki-dev kargi, ar viCqare: adre sxvaganac Semxvda mawoni da ormocdaaTi kapiki damifases!”... kacis xmas iSviaTad gaigoneb, gulCaTxrobilia, sul raRac fiqrebSi Cafluli, moTmine-biT itans colis gauTavebel monologebs. coli xSirad sayvedurobs:

_ ra aris, dadi, erTs ar damelaparakebi, gabutuliviT arafers mpasuxob... _ xma rom gagce, orjer mets ilaparakeb, amas mec ki ver gavuZleb! _ sxvebTan rom daiqoqebi? _ bazris fasebi da Worebi me ar mainteresebs da sxva ra Temaze unda gelaparako? dadis tansruli coli erT wuTs ver isvenebs _ roxroxaa, mezoblebSi dadis, sul

garTobaze fiqrobs, bavSvs didad ar uTmobs yuradRebas, qmarsac... Tiana trabaxobs: _ dadim manqana unda iyidos _ mwife Sindisferi miyvars, mixdeba! Sindisferi kabac

sagangebod unda Sevikero! mwife Sindisferi manqaniT seirnobas Tiana ver moeswro, samagierod, moxda meore

saswauli _ dadim, misma “beberma qofakma”, rogorc xSirad viTom xumrobiT, sinamdvile-Si ki dacinviT uwodebda qmars, samsaxurSi gaiCina sayvareli _ Tianaze TxuTmeti wliT ufrosi Sinabera qalbatoni _ saTvaliani, Seuxedavi mecnierebaTa kandidati! Tia-nas amis Sesaxeb telefoniT Seatyobina inkognito “keTilis msurvelma”, ris Semdegac col-qmars Soris xSirad atydeboda xolme xmauriani daka-daka. dadi gavardebda oTaxi-

Page 45: ioseb omaZe magidis romani

45

dan da erT kviras fexs aRar Semodgamda Sin... mere Svilis monatreba isev abrunebda ojaxSi.

24. alfez alimCataZe meore didi omis dros jarSi gaiwvies, frontze gagzavnes, ar-tileristi iyo. iq pirvel brZolaSi Cabmac ki ver moaswro, rom cxenma ukbina sajdomze da ori kviriT savele hospitalSi moaTavses. amasobaSi misi nawili sxvagan gadaiyvanes. alfezam moaxerxa da zurgSi gamoemgzavra mZimed daWrilis cnobiT _ amiT damTavrda misTvis omi...

samagierod, axla omis veterania, omis veteranTa raionuli sabWos Tavmjdomare, Tan friad energiuli; uyvars xakisferi galifesa da viwro, gakrialebuli Ceqmebis tareba; naxevrad samxedro kitelze ki, romelsac mudmivad atarebs, bare aTamde Cin-medlebis niSnebi ukeTia. amiTac ar dakmayofilda da raRac samkerde niSnebic aqvs Camokonwiale-buli _ Soridan rom Sexedo, gmirTa gmiri gegoneba, ise ubrWyvialebs mkerdi...

baton alfezs axasiaTebs rixiani, uapelacio, Tavdajerebulo laparaki; roca Caax-velebs, imasac didad mniSvnelovnad, gabRenZviT... sruliad moklebulia humoris grZno-bas. Tbilisis “dinamos” monawileobiT fexburTis maCs ar gamoakldeba da Tavi fexbur-Tis did mcodned miaCnia; maCebs eswreba TanamSromlebTan erTad _ yovelTvis patar-pa-tara sawarmoebis direqtori iyo. meore gatacebac aqvs _ nadiroba da Tevzaoba; yovel-Tvis hyavda ori jiSiani ZaRli, yovelTvis _ seterebi, piradad ukeTebda xolme saW-mels da aWmevda, efereboda, maTTvis sakmaod didi budruganac gaakeTa aivanze, Svilebs ar aqcevda imden yuradRebas; mezoblebi sul eCxubebodnen, suni da yefa gvawuxebso, magram batoni alfezi yovelTvis gamarjvebuli gamodioda _ partiis Zveli wevri iyo, nafrontali, samSoblos dacvisTvis daWrili, axla ki _ Tanamdebobis piri, dafasebuli da pativsacemi adamiani...

colic uferuli hyavs _ garegnobiTac da xasiaTiTac _ da Svilebic uferulebi ga-movidnen _ qal-vaJi _ misi didebis brwyinvale SaravandSi srulebiT dakargulebi... ukve 40 wels gadascildnen da verc gogo gaTxovda (axalgazrdasac ra gaasaRebda, iseTi Se-uxedavia; mamis uzarmazari cxviri da mJave xasiaTic gamohyva), arc biWi fiqrobs colis moyvanas _ viRac masze xnier, orSvilian qvrivTan daZvreba didi xania.

kidev Tu ramiT aris gamorCeuli batoni alfezi _ gmiruli xvrinviT! ucnauri xvrinva icis _ TiTqos avtomatis jeri miuSvao, mere mcire pauziaa da isev gaabams ka-kans... mTeli Rame _ dausruleblad, TiTqos batoni alfezi warmatebiT inazRaurebs, rac omSi srola ar mouwia.

erTxel mezobel oTaxSi vaJiSvilma rom veRar daiZina, veRarc wruwuniT, stveniT, SeZaxiliT ver gaaCera xelCarTul brZolaSi Tavfexianad CarTuli mamamisi, adga da mi-si sawoli gvarianad SeanjRria. alfezi meore mxares gadabrunda da xvrinvis magivrad fSvinva amouSva. meore dRes, diliT, alfezi ambobs:

_ gaigeT, RamiT ra magari miwisZvra iyo? Svilma upasuxa: _ Sen Tu xvrinvas ar moukeli, maseTi miwisZvra xSirad gameordeba!

* * * zafxulSi zogjer gamitanen xolme aivanze, _ farTo aivani gvaqvs! _ gareT sxva eS-

xi aqvs dominos, lotos, banqos da sxvaTa TamaSso. marTali mogaxsenoT, miuCveveli var da ar miyvars es sufTa haerze gamosvla, mikvirs, zogs ase ram Seayvara? Sin rom xar, ucxos gauWirdeba daupatiJeblad mosvla, aq ki ubodiSod Semoexeteba viRac oxeri, sa-xeze etyoba, rac ari, ifiqreb: “eg kai Citi Cans, xom ici Sen, ai, iseTi murtali Citi, Tu rame sakenki ar dainaxa, magidaze dajdomas rom ar kadrulobs, gadagafrindeba da _ wkap! usindisod dagaskintlavs! da gafrindeba _ viTomc araferi... da msgavsi kacisganac mxolod sajay saqmes eli”...

zogjer sruliad moulodneli viRac gvestumreba. amas winaT bavSvebma aiCemes, ino-zemcevebis ZaRli gvindao. fano sagangebod Cavida ezoSi, roca dima ZaRls aseirnebda da Txova:

_ erTi dRiT gvaTxoveT Tqveni cugo, bavSvebma TxovniT amomarTves suli! _ dedas vetyvi da ori dRiT iyos TqvenTan an mTeli kviriT! ZaRli Zalian mxiarulad iyo CvenTan, Sio da ititine Zalian gaaxara da bevri arbe-

nina aivanze. mere bavSvebs dedam, gulnazim, daucacxana da isini ezoSi Cavidnen ZaRlianad; iq

kinaRam daekargaT da isev maRla amoiyvanes. dimam samjer mainc moakiTxa, Cemi ZaRli rogor grZnobs Tavso, misTvis Zalian Zneli iyo masTan ganSoreba. narcecxlaZeebs gau-

Page 46: ioseb omaZe magidis romani

46

WirdaT ZaRlis loliavi da imave dRes, saRamos, patrons daubrunes _ SvebiT amoisun-Tqes.

* * *

did bebiasTan, ititinesTan, Semovida gasacnobad da sasaubrod soflidan SvilTan

stumrad Camosuli buxuti kaiCitaZis deda, damana, isic Rrma moxuci. ititine, saerTod, laparakis moyvaruli qalia, sruliad ucnob pirTanac ki ise gaa-

bams musaifs, TiTqos asi wlis unaxavi nacnobi iyos da SeiZleba, Tavic ki moabezros mosaubres.

didi bebia da axalgacnobili damana martoni darCnen oTaxSi, danarCenebi samzareu-loSi gavidnen. gaisma ori moxucis gacxovelebuli saubari.

gavida erTi saaTi, ori, sami... oTxi... xuTi... orjer dalies Cai... ititines namdvilad Rirseuli mosaubre Sexvda! didi staJisa da gamocdilebis miuxedavad, ititinem ver gaZ-lo am SejibrSi da isargebla ra imiT, rom oTaxSi viRaca Sevida, dauyonebliv gamoipa-ra. samzareuloSi Sewuxebulma ititinem daiCivla: “gamisiva Tavi amdeni laqlaqiT... bav-Svobidan moyolebuli yvelaferi dawvrilebiT momiyva, axla gaTxovebamdea misuli da Tu magi Cven dReebamde apirebs misvlas, me namdvilad ver mivaRwev!”.

bolos, isev facias gaaxsenda Tavisi dedamTilis mokiTxva, Torem, vin icis, axlac ilaparakebda...

* * *

oqro gugunaSvilTan sanaxavad movidnen misi megobrebi, sami saxelganTqmuli momRe-

rali _ saxalxo da damsaxurebuli artistebis maRali wodeba aqvT miniWebuli! oqros colma, mZivam, Svili, alfredi gamogzavna Cems wasaRebad _ Turme ojaxSi xeiriani magi-da ar hqoniaT da me minaTxovres. roca Zvirasi stumrebi mobrZandnen ojaxSi, yvelani aivsnen sasiamovno molodiniT: ramden saintereso ambavs mohyvebian isini, maT xom xSi-rad uwevT sazRvargareT sagastrolod mogzauroba; bevri qveyana unaxavT, saxelgan-Tqmuli muzeumebi da gamofenebi dauTvalierebiaT, “maRal sferoebSi” trialebdnen, mraval gamoCenil xelovans Sexvdnen, maTTan saintereso saubrebi hqondaT...

sinamdvileSi? gamoCenil artistebTan Tu gqonda saqme, verc mixvdebodi _ gauTavebe-li layboba maRaziebze, sad ra ufro iafad SeiZleba, SeiZino... aRmoCndnen Cveulebrivi wvrilfexa vaWrukanebi _ araferi uTqvamT sakuTar SemoqmedebiT moRvaweobaze, mxat-vrul STabeWdilebebze...

_ gaxsovs? _ da mohyvebodnen romeliRac sastumroSi rogori momsaxureba iyo, ra Wames da sves restoranSi, ra naxes da iyides maRaziebSi...

rogorc xSirad xdeba xolme, Semdeg diskusia gaCaRda politikis Sesaxeb da aRmoC-nda: Zvirfasma stumrebma ukeT icodnen, Tu ra xdeboda cxra mTas iqiTa saxelmwifoSi, vidre ra saqmeebi trialebs, ra problemebia sakuTar qveyanaSi an Tundac sakuTar qa-laqSi... Semdgom kidev ufro wvrilman sakiTxebze gadavidnen _ xelovnebaze saubrisTvis verafriT moicales! erTi roxroxa stumris sasiamovno, xaverdovani baritoniT naambo-bi damamaxsovrda:

_ kbilma Semawuxa da stomatologiur poliklinikaSi gavqandi _ plexanovis gamzir-ze, iq nacnobi eqimi _ enZela _ meguleboda. kidev kargi, adgilze damxvda. enZelam das-va diagnozi: Sens kbils aRaraferi eSveleba, gadakruli oqros qveS magari anTebaao, unda amoviRoTo. es oqro moaZres da ukve gaamzades kbili amosaRebad, rom SemTxveviT gamoiara ganyofilebis gamgem, nailim _ samocdaaTi wlis mainc iqneba. ”uh, amis amoReba rogor SeiZlebao, _ uTxra enZelas, _ jer erTi, upirvelesad anTebas unda mkurnaloba, manamde amoReba ar SeiZleba; meorec, am kbils ra sWirs amosaRebi, misi gadarCena SeiZ-leba, ar aris ise gafuWebulio”. davibeni, aRar vicodi, visTvis damejerebina. dauZaxes poliklinikis mTavar eqims: “eg kbili usaTuod amosaRebiao”, _ eg mindoda axla me? aris erTi ria-ria, qalebi verafriT SeTanxmebulan, yvela Tavisas gaiZaxis, me ki Tav-beds viwyevli, fulis Cuqeba ratom damenana, ra mindoda nacnob eqimTan-meTqi... bolos, isev ganyofilebis gamgis rCeva damijda WkuaSi, Tan kbilis tkivilmac SedarebiT gamia-ra da, ukve qirurgTan kbilis amosaRebad savarZelSi gadawolil-misvenebuli, wamovxti, kbili aRar amovaRebine. mere kbili ganyofilebis gamgem mimkurnala da saRi aRmoCnda, mxolod RrZilis anTeba iyo Turme. im dRes ki stomatologiuri poliklinikidan gamo-vedi da plexanovis gamzirze videqi avtobusis gaCerebaze, krilovis quCis kuTxeSi. qu-Cis meore mxareze, miliciasTan, wiTeli avtomanqana “Jiguli” idga, garSemo exvivnen ma-makacebi; ase, Cemi xnisa iqnebodnen, raRacaze kamaTobdnen. maTSi erTi nacnobi meCvena.

Page 47: ioseb omaZe magidis romani

47

axlos misvla gadavwyvite... yvelani Cemi Zveli Zmakacebi, skolis amxanagebi aRmoCndnen, Soridan ver vicani. ras vicnobdi, misuli mec ki ver micnes _ yvelani ise viyaviT Sec-vlilni... gaWaRaravebulni, Tmagacvenilni, ulazaTod Casuqebulni. umravlesoba ukve Se-egua am wuTisoflis gautanlobas, sevda kidev ufro moeZala, mcire nawili biWebisa _ kidev ibrZvis, faxurobs, kombinaciebs awyobs fulis saSovnelad... ramdenimem diserta-cia daicva, zogma imdeni iqvemZroma, raRac Tanamdebobebs miaRwia... didi kaci gaxda da amxanagebs veRar cnobs, examuSeba Zvel megobarTa wreSi triali. erTi-ori sul wyalwa-Rebulia, svams ubedurad, col-Svili miatova, ufro swored, isini gaeqcnen... wavideT, ager “gemoSi” SevideTo, uari vuTxari: kbili mawuxebs-meTqi, laparakic ki meZneleboda, Tan formaSi unda viyo. vuTxari, speqtakli roca meqneba, dagirekavT, dagpatiJebT-meTqi; didi madloba, aucileblad movalTo... me ki davurekav, magram vici, arcerTi speqtak-lze momsvleli ar aris...

* * *

moulodnelad TbilisSi Camovida bekerebis ojaxi: naTela da misi sami vaJi; samwu-

xarod, kote bekeri ver moeswro samSobloSi dabrunebis sixaruls _ gadasaxlebaSi, ya-zaxeTSi, gardacvliliyo...

karga xans maT binaSi viRac rusi samxedro da misi ojaxi cxovrobda; kaci sul mivlinebebSi iyo, TveSi erTxel Tu gamoCndeboda; ojaxi mezoblebs arc gacnobia, arc salams eubneboda, ise wavidnen da bekerebi Zvel fuZes daubrudnen.

erTxel, Semodgomis Tbil saRamos, kacebma bekerebis dabrunebis aRsaniSnavad me ezoSi Camitanes da beberi TuTis qveS saxeldaxelo sufra gaSales; saxlis TiTqmis yvela mamakaci Seikriba; dadi diduaniZec miipatiJes da manamde ar moeSvnen, sanam ar mo-iyvanes da dasves magidasTan _ fanos xaTri veRar gautexa.

_ kaco, dadi, didi mecnieri ki xar, mara, es erTxel mainc gveci pativi, gvikadre da dagvimSvene sufra! neba Senia, Tu ginda, sul nu amoiReb xmas, an, Tu ginda, guls ar dagwyvetT, Tamadad dagniSnavT! _ uTxra fanom.

_ Tamadoba ar aris Cemi saqme! _ dadi miujda magidas da Tavidanve didadac gaamxia-rula yvelani _ ori halstuxi hqonda gakeTebuli erTimeoris zevidan...

_ dadi Cemo, _ isev mimarTa fanom dadis. _ halstuxi am sufraze mxolod Sen gamSve-nebs, Tanac _ ori! marTalia, erTimeoreze lamazi, magram cota zedmeti xom ar mogivi-da? modi, erTi me miboZe, droebiT mainc, momixdeba, rogorc am sufris staJian Tamadas, xom ici! an pantikos mieci, siamovnebiT davuTmob Tamadobas.

dadim, rasakvirvelia, maSinve Seixsna erTi halstuxi da sakuTari xeliT gaukeTa pantikos, pantikom madloba moaxsena da Semdeg gaagrZela:

_ rogorc am sufraze myofTagan uxucesma ki ara, _ ager Cveni sayvareli boco ba-toni Cemze bevrad xnieria, _ xom ar xarT winaaRmdegi, Cveni ezos zomierad msmelTa sa-zogadoebis morigi sxdoma gaxsnilad gamovacxado? gansaxilveli gvaqvs ramdenime sa-Wirboroto sakiTxi. pirveli, yvelasTvis sasixarulo: dadis Cveni sazogadoebis sru-luflebian wevrad miReba ukve momxdari faqtia da guliT vulocav am RirsSesaniSnav movlenas. aba, Cemo dadi, am savse Wiqas mokide Seni mecnieruli Sromebis weras miCveu-li xeli, ris geSinia, Tofi ki ar aris, gavardes... meore sakiTxi, aseve friad aqtualu-ri, gaxlavT Cveni ezos zogierTi, jerac Cvens sazogadeobaSi gauwevrianebeli amxanagi-sa Tu megobris mozidva... ramdenimes CamovTvli: oqro gugunaSvili marTla oqro kaci gaxlavs, drodadro ki dagvafasebs xolme da Tavisi xelovnebiT dagvatkbobs kidec, magram, mogexsenebaT, samwuxarod, xSirad avadmyofobs... samagierod, misi vaJi, alfredi aris Cvens gverdiT, simRera Tu gexerxeba, Cemo alfred? danaCenebs mxolod bRavili SegviZlia, simRerasTan ukacravad gaxlavarT; sakvirvelia, amdeni uxmo qarTveli erTad ram Segvyara? barZim WyavaZe didi kacia, didadac aris dakavebuli: rkinigzam, mogexsene-baT, Sesveneba da dasveneba ra aris, ar icis da batoni barZimic Cven ki ara, zogjer mis col-Svilsac enatreba... magram TveSi erTxel mainc rom gvikadros da Cveni sufra gaa-lamazos misi brwyinvalebiT, Cven yvelas gagvixardeba. ra ici, iqneb simRerac exerxeba, Tu gvikadrebs. amdeni welia, mezoblebi varT da kacs wesierad arc vicnob, kargia es? igive minda vTqva qvabula zandukelaSvilis mimarT: ar vici, ra davuSaveT, ar gvekareba, gadmogvxedos mowyale TvaliT da manac dagvimSvenos gverdi! gagvecnos, gagvicnos _ aq, me mgoni, kaciWamiebs ar vaWaWanebT Cvens rigebSi da TviTon SeuZlia darwmundes: garda gemrieli drostarebisa, araviTari saSiSroeba ar emuqreba...

_ oh, magi mZime SemTxvevaa, pantiko batono, araferi gamogviva! _ Tqva boco biwkina-urma da TeTr gafanCul ulvaSebze xeli gadaisva. _ kaci am ezoSi davberdi, amdeni weliwadia, viTom vicnob da arc vicnob... vinme sxva mezobelTan dalaparakebulic ki ar

Page 48: ioseb omaZe magidis romani

48

daminaxavs, magasTan sufraze erTad dajdoma xom sizmarSic ver warmomidgenia. eg ka-cia Tu gudura, ar vici...

_ Cven Cveni kidev erTxel vecadoT... _ Tqva fanom da ganagrZo: _ evdemon kantikunta-Zes, marTlac sanaqebo kacs, yvelani did pativs vcemT; gasagebia, rom ojaxSi ori unu-Wieresi da umSvenieresi qaliSvili hyavs, orive mZime avadmyofi, magram cxovreba cxov-rebaa, xandaxan, mZime garemoebis miuxedavad, mainc unda gaerio sazogadoebaSi, sul CxvirCamoSvebuli xom ver ivli, cocxlad ar unda daimarxo Tavi. moviwvioT, iqneb co-ta gaxalisdes.

_ magas me vikisreb, evdemoni Cemi karis mezobelia da daviyolieb, _ Tqva beburma. _ an jobs, Cemma biWma, baraTam iTavos eg saqme _ baraTa da evdemonis qaliSvili, lamara, erT klasSi swavlobdnen. kargi gogoa lamara, yovelmxriv kargi.

_ agaSena RmerTma! _ wamoiZaxa pantikom da ganagrZo: _ Tumca, aRaraa saWiro amdeni iwilo-biwilo, ager Cveni evdemonic gamoCnda! mobrZandi, evdemon, Zalian gagvaxare! Cai-wieT, Cems gverdze unda davsva!..

dajdomamde evdemonma saTiTaod yvelas xeli CamoarTva, gansakuTrebiT Tbilad _ Zmeb bekerebs da moikiTxa kote bekeris ambavi...

_ alfez alimCitaZes vin mivugzavnoT? _ ganagrZo sufris gareT darCenili mezob-lebis mowvevis mogvareba pantikom.

_ gadairie? _ gaicina bocom, _ ar ginda eg saqme, ar ici magis xasiaTi? Tamadobas moindomebs da Cagvamwarebs drostarebas!

_ me didi siamovnebiT davuTmob Tamadobas nebismiers, alfezis CaTvliT, oRond sufraze siamtkbiloba da mxiaruleba sufevdes! _ wamoiZaxa pantikom. _ raikomis mdiva-ni ki ar var an, miT umetes, ufro maRali partiuli skamis mflobeli, misi dakargvis meSinodes!

_ Sen, pantiko, miliciaSi vin migiRo? dasaWeri xar naRdad aseTi antisabWoTa sity-vebisTvis! _ eubneba boco. _ iyos, ki batono, alfezi marto sufris wevri ki ara, gin-dac Tamada, magram ra gauZlebs misi sabrZolo gmirobebis gauTavebel moyolas. mgonia, misi ZaRlebic veRar itanen mis trabaxs!

_ ho, rTuli sakiTxia, _ daeTanxma pantiko. _ alefez alimCitaZe magari Citia, mag-ram iciT, ras getyviT, megobrebo? amdeni weliwadia, miliciaSi vmsaxurob da serJantze meti Cini ver davimsaxure, hoda, imasac avitan, Tu alfezma Tamadoba wamarTva! oRond dagvafasos da gverdi dagvimSvenos!.. Cveni fano mivugzavnoT da, darwmunebuli var, uars ver etyvis _ frontze ki ar migvyavs, Wiqebis miWaxunebis, imedia, ar SeeSindeba!

fano maSinve ymawviliviT wamoxta da alfezis mosayvanad gaswia, pantikom ki ganag-rZo:

_ gveyo amdeni filosofosoba, yeli gamiSra laparakiT, avwioT Wiqa da pirveli sadRegrZeloTi Cveni TavSeyra davlocoT!

meore sadRegrZelo: bekerebis ojaxs samSobloSi dabruneba mivulocoT! mesame sadRegrZelo: kote bekeris mosagonari... oqro kaci, yovelmxriv misabaZi mamu-

liSvili! neta vis gaaxsenda misi germaneloba? ra tyuilad daRupes alalmarTali, da-safasebeli kaci, didad niWieri, naRdi mamuliSvili. qveyanas kidev did samsaxurs gau-wevda...

kako bekeriSvili hyveba iqaur ambebs, rogori tanjva-wvaleba gadaitanes yazaxeTSi... am dros fanoc dabrunda _ alfezis TanxlebiT, romelic gverdze moisva. _ batono Tamada, Cemo pantiko, me mgoni, ar gewyineba, Tu erT sadRegrZelos wagar-

Tmev... _ wamodga fano savse WiqiT xelSi. _ neba miboZe, Cvens sufras axlaxan Sematebu-li wevris, alfezis, TamadobiT, yvela im cxare brZolebSi monawile Cveni biWebis sadRegrZelo SemogTavazoT; cocxlad vinc dabrundnen, Cemi CaTvliT, dRegrZeloba da yovelive sikeTe vusurvoT, didi warmateba cxovrebis asparezze, sadac ki isini moRva-weoben, mSvidoba da keTildReoba ojaxSi, janmrTeloba da tanmrTeloba... vidRegrZe-loT, Zmebo!

fanom Tanameinaxeebs kidev erTi sadRegrZelo SesTavaza: _ megobrebo, pantikos didi madloba, rom me isev momca saSualeba, kidev erTi sadR-

egrZelo SemogTavazoT... sanam cocxlebi viqnebiT, yovelTvis keTilad movigonoT is bi-Webi, vinc am dRes ver moeswrnen da axla am sufraze ver sxedan Cvens gverdiT! ukve ramdeni weli gavida da mainc maTi dedebi, vinc cocxlebi arian, maTi colebi, da-Zmebi isev im imediT cocxloben, rom isini cocxlebi gadarCnen da sadRac arian, Cven gvigo-neben da Cveni samSoblos siyvaruliT da monatrebiT aTen-Rameben... roca ki sufraze viqnebiT, yovelTvis wavuqcevT TiTo Wiqas... im vaJkacebis mosagonari davlioT, rom-lebsac ar eweraT Sin dabruneba, magram romlebic CvenTvis iseTive lamazebi, keTilebi,

Page 49: ioseb omaZe magidis romani

49

gullomebi iqnebian, rogorebic gvaxsovan _ isini Cvens sulebSi marad cocxlebi dar-Cebian... maTi saukuno xsovna iyos!

dadi diduaniZem gaamxiarula Tanameinaxeni, roca ramdenime Wiqis dalevis Semdeg CasTvlima, Semdeg ki daaWyita Tvalebi da winadadeba wamoayena:

_ megobrebo, gveyo amdeni koniak-Rvino, modi, Cai davlioT! _ ras ambob, kaco! _ siciliT ar daeTanxma pantiko. _ cxeli wyali, xom ici, or-

Tqmavals rogor arbeninebs da Cven ras gvizams! iqneba mTvarezec gagvafrinos, Tu ar gjera, ager barZims vkiTxoT!.. Tumca sadaa barZimi, didi saqmeebi CvenTan urTierTobis saqmes ufuWebs, ra vqnaT! ho, Cvens Sexmatkbilebul koleqtivs didi warmatebebi aqvs ezos mamakacTa darzmva-SekavSirebis saqmeSi da regularulad, kviraSi sul cota er-Txel mainc, Cveni megobruli Sexvedrebi ewyoba. aba, Cemo dadi, Cven Tamadas ukve didi xnia, aRar virCevT, me da fanos konkurenti jerjerobiT ar gamgvCenia, morigeobiT ve-nacvlebiT erTmaneTs... iqneb Sen moindomo da didi siamovnebiT dagiTmob am sapatio mo-valeobas... magram dRes isev Cems postze vrCebi, jerjerobiT, sanam SeeCveode, mere ki vnaxoT... sanam borjom-limonaTze gadavidodeT, eg Wiqa aswie da SenTan gadavdivar ala-verds _ am Cvens Sexvedras gaumarjos!..

erTi saaTis Semdeg ki WukiviT damTvrali dadi ukve Tavisi axalgazrdobis droin-del pikantur ambebs hyveboda.

_ moskovSi aspirantad rom viyavi, saerTo sacxovrebelSi oTaxSi vcxovrobdi erT azerbaijanelTan, abdulasTan erTad. kargi biWi iyo, Zalian davmegobrdiT, TiTqmis sul erTad viyviT, samecniero xelmZRvanelic erTi gvyavda. erTxel davpatiJeT megoba-ri gogoebi da Cvens oTaxSi varT, verTobiT. abdulam icoda, rom misi rusi sacole de-damisTan unda wasuliyo, sadRac tulis olqSi. hoda, rom varT erT ambavSi, gaiRo kari da Semovida... misi sacole nataSa! me kinaRam cudad gavxdi, Sebertyil abdulas ki war-bic ar Seuxria: “dabrZandi, Zvirfaso, xom yvelaferi kargadaa? _ mere gaacno gogoebi: _ es liudaa, es _ mariSa, oriveni mbeWdav-memanqaneebi arian, erTi dadis ubeWdavs di-sertacias, meore _ meo”. am gogoebs ewyinaT, rom CamoaqveiTes, sinamdvileSi studentebi iyvnen da abdulam veraferi ukeTesi ver moifiqra, raRaciT xom unda gaemarTlebina ma-Ti CvenTan yofna... nataSa wamoxta da kinaRam xeli gaartya abdulas, awi SenisTana mai-munTan saqmes ar daviWero, mariSam ki, mgoni, raRac esrola kidec; gavardnen gareT da gaijaxunes kari... gaskda saqme!..

_ Sen Zveli qalTa mususi yofilxar, mere, rogor damTavrda is ambavi? _ kargad, kargad, erTi kviris Semdeg nataSa Seurigda abdulas. SemdegSi ufro

frTxilad viyaviT da Tu gogoebs miviyvandiT, sxva oTaxSi Cumad SeviZurwebodiT... evdemonic gamxiarulda, erT ambavs mohyva: _ CvenTan erTi qirurgi muSaobda _ eliazar bambaCxrialaZe; magari vinme iyo, gvarad

ufro rkiniaSvili an foladaSvili mouxdeboda. mamaZaRlobda, mere erTi pacientic Se-moakvda; daiWires da cimbirSi ayuryutes karga xans, erT-erT banakSi, romelic oqros mopovebas awarmoebda. arc iq daibna: adgilobriv saavadmyofoSi daiwyo muSaoba eqimad. iq xalxi buziviT ixoceboda, hoda, es Cveni eliazari gvamebis gakveTis Semdeg tovebda Sig boTlebs oqros qviSiT. umkacresi kontroli iyo dawesebuli da mxolod am xerxiT iyo SesaZlebeli oqros gatana banakis teritoriidan. eliazarma moixada sasjeli da dabrunda TbilisSi. aq ipova Zveli Zmakacebi da Seadgina “saaqcio sazogadoeba” cimbir-Si Camarxuli simdidris eqsploataciisTvis. mTeli eqspedicia gaemgzavra. mec ki Semom-Tavaza, samgzavro xarjebis wilSi Semodi da wamodio...

_ mere, Se kaco, wayolodi, axla kaci iqnebodi! gogoebs sazRvargareT waiyvandi sam-kurnalod! _ CaerTo jado da dananebiT gaaqnia Tavi (am sufridan erT kviraSi moxda is ambavi, jadom sadguris moedanze rom mgzavrs bargi mostaca da gaiqca, meore Tu me-same dRes ki Cvens jados miakvlies da daapatimres).

_ Camosvla vin acala, yvela adgilzeve daiWires! _ gaicina evdemonma da mis saxeze Rimili bevrma misma mezobelma pirvelad ixila. _ eliazars amjerad iseT banakSi mou-wia sasjelis moxda, sadac xe-tyes amzadebdnen, jildod vadac orjer meti gamouweres. skalpelis magivrad xelSi najaxi da xerxi eWira...

SeTvra batoni alfez alimCitaZec. Tavis saTuTad movlili didi, “budionis” ulva-Sebi kidev ufro gafanCvia da srul sabrZolo mzadyofnaSia! sufra cotaTi airia da alfezs mieca saSualeba, msmenelTaTvis gaeziarebina Tavisi sadevgmiro ambebi; yvelani mSvenier gunebaze brZandebodnen da didi siamovnebiT usmendnen:

_ ...kaco, vwevar talaxSi, germanelebi xuT nabijzea _ Tvalebi maq daxuWuli, tyvia wvimasaviT modis! pantiko batono, Sen aq ki Tamadob, advilia, mara iq gouZlebdi? Ceif-samdi!.. aba!.. avwie Tavi, gevixede _ racxa “baklaSka” egdo, bwyinavs mTvaris Suqze... weve-di, wavforTxdi, iqneba wyali an arayia SiT-meTqi, movkide xeli da rom ibuTqa!.. amwia,

Page 50: ioseb omaZe magidis romani

50

amwia da gadamkida ekal-bardze!.. gonze rom movedi, gaTenebulia, rusis sanitari gogo gamoCTa da meubneba: “diadia, ne boisa!”, nu geSiniao!

_ Sen TviTon SeaSinebdi Seni ulvaSebiT! _ icinis fano. _ wamiyvanes saoperacioSi, didi savele karavia gaSlili. zogi wivis, zogi kivis... me

Cemi sadardebeli maq, gangrena ar damemarTos an sisxli ar momewamlos. damawvines, fe-xi gadamixvies da maq gaSverili zarbazaniviT!

_ romel sizmarSi naxe, alfez Cemo, eg ambebi? _ daufaravad dascinis bebur gabmu-laSvili. _ Sen artileristi iyavi da eg zarbazanic imitom mogelanda!

* * *

alfred gugunaSvilis coli, torola, Tavidan gatrunuli iyo, mere ki, roca Svili

gaaCina, gamoaCina brWyalebi! marad CxvirCamoSvebuli iyo da mcire sababic sakmarisi xdeboda ukmayofilo burtyunisTvis, mere ki xmamaRali SelaparakebisTvis, gansakuTre-biT _ dedamTilTan, mZivasTan. mamamTilma, oqrom, ver gauZlo ojaxSi mudmiv ayalma-yals da suli ganuteva... auh, axla ki dafacurdnen operaSic, kulturis saministroSic – es ra didi danaklisi ganvicadeT, maseTi tkbili xmis patroni sanTliT saZebaria, sa-Tanadod ver davafaseTo... panaSvidze mosuli gamopranWuli “maRali sazogadoebis” war-momadgenlebi gancvifrebulni darCnen _ sawyali, Turme ra saSinel siRatakeSi cxov-robdao... molas flavi saflavze daayares _ momRerali didi pativiT didubis panTeon-Si dakrZales...

torolam, aiCema, calke minda cxovrebao, daiqiraves erToTaxiani bina da iq gada-vidnen; darCa mZiva marto; male didedasTan mivida sacxovreblad violetas ufrosi Svi-li _ ukve 10 wlis Tvalmercxala biWi _ l o mi na...

kari X. iwyeba breJnevis ganviTarebuli socializmis mSeneblobis epoqa, vaSa! (1964 wlidan)

aha, dadga is erTi mSvenieri dRec, roca sxvaTa amoyiravebaSi didad daxelovnebuli

pativcemuli nikita sergeeviCi TviT koxtad, uxmaurod amoayiraves... daiwyo axali xon-Tqaris leonid iliCis zeobis xana.

Cveni saxlis macxovrebelTaTvis sulerTia, vinc ijdeba “sul zeviT”, maT yovel-dRiur cxovrebas ukeTesoba ar etyoba da guls xumrobiT ioxeben:

_ pensiaze gasuli nikituSka albaT nerviulobiT sul siminds Wams, vagonebiT amara-geben...

_ iliCma brZana: “nikituSkam bevri gaakeTa simindis kulturis ganviTareba-ayvavebis-Tvis CvenTan da ar moakloT eg wyaloba magas! male Rrutunsac daiwyebs!”.

* * *

rogorc me Cems irgvliv mosaubreTagan mesmis, maRal sferoebSi gadatrialeba-gad-

motialeba maT didad ar anaRvlebT, ufro yoveldRiur “wvrilman” sazrunavs uTmoben yuradRebas.

fanos biWi, Sio, mamas exveweba, miyide velosipedio _ “saliut”; mxolod erT mis Zma-kacs aqvs, xan mova misi rigi, xanac tyuilad ucdis, Tanac moswyinda Txovna-Rijini _ damsvio!

fano or adgilas muSaobs, magram Svilis Txovnis Sesruleba mainc uWirs; sul hpir-deba, ai, movagroveb samagiso fuls da aucileblad giyidio! Tanac velosipedebi maRa-ziebSi iSviaTad Tu gamoCndeba, maSinve daitaceben xolme. bolos, gadawyvita, eyida fex-burTis latariis bileTi...

da moigo televizori! 300-maneTiani! ai, sixaruli! safexburTo maCidan maRaziaSi gaiara da Sin televizoriT dabrunda! o, televizori iSviaTi xilia, karga xans mTels ezoSi mxolod or ojaxs hqonda _

buxuti kaiCitaZesa da kakuli SabaTaSvils. TiTqmis yovel saRamos axali xilis dasage-movneblad _ satelevizio gadacemebis sanaxavad _ SabaTaSvilebis ojaxSi ikribeboda mTeli mezobloba. facia kaiCitaZesTan misvlas eridebodnen _ uyvars im mezoblebis ga-uTavebeli Zageba, romlebic im dros masTan stumrad ar arian.

Page 51: ioseb omaZe magidis romani

51

axla ukve saRamoobiT mezoblebi narcecxlaZeebTanac Semodian televizoris sayu-reblad, sasaubrod, Tumca arc adre aklda am ojaxs nardisa Tu Wadrakis TamaSis msurveli kacebi da banqos an lotos TamaSis msurveli qalebi.

fanos misi coli gulnazi sayvedurobs: _ kaco, ra televizoroba agityda? aTasi ram gvaklia, Tanac Cems ojaxs kidev mezob-

lebis Semoseva da ria-ria aklia? _ colo, ra qali xar, ugemuri! erTxel dajda Cemi koWi alCuze da isic ginda, wa-

mamwaro? fanom ki Cumad auwya megobrebs, romlebic am gamarjvebis aRsaniSnav lxinze miiwvia,

rom momgebiani latariis bileTi 100 maneTad iyida stadionze. megobrebis pur-marilis xarji kidev sxva iyo _ 300 maneTi daujda! fano, rogorc ki raime Seeferxebaa gadacemaSi, ficxobs: _ Cveni televizori arafrad varga, mxolod nervebs miSlis... vinc ki movida, yvelam

morjuleba moundoma da Cxikini dauwyo, ivargebs ramed? kaxpaa da ara televizori!

* * * patarebsac zogjer mosdiT usiamovneba urTierT Soris. sabavSvo baRSi ekam sTxova nanuCas, saTamaSo Caidani maTxoveo, iman ar misca. ekam

meored sTxova, mesamed, mere ki, sawadels sxvanairad miaRwia _ mohpara da sakuTar Can-TaSi Cado. bavSvebi mixvdnen, vinc Caidina qurdoba, Zalian ganicdidnen da uTxres es am-bavi maswavlebels, romelmac ekas sTxova, daubrune nanuCas Caidanio. bavSvebi yoveldRe kiTxulobdnen, dResac ar moutaniao? saerTod, bavSvebi Zalian ganicdian saTamaSos da-kargvas, saTamaSosadmi Taviseburi siyvaruli aqvT. zogs, saTamaSos rom aCuqeben, mTeli kvira Zilis win baliSis qveS inaxavs, Ramec ki ver icilebs. mere ekas mSobelma dareka skolaSi, maswavlebels sayveduri uTxra: “ra gaxda 65-kapikiani Caidani, vin daemuqra Cems Svilso”; maswavlebelma: “me davemuqreo, radgan aqamde ar moutania, ambobs, divanis qveS Semigordao”. mSobeli gabrazda: “rogor ggoniaT, me binas ar vgvi?”. mawavlebelic gabrazda, radgan Seatyo, rom mSobeli mas bavSvis TandaswrebiT elaparakeboda _ tele-fonSi ismoda ekas xma da daukida yurmili.

nino maswavlebeli ambobs: ”gazafxulda da bavSvebi afeTqebulni arian, xan ras moi-moqmedeben, xan _ ras. saWmelebis xarisxi gaumjobesda; roca sasadiloSi Seval, dami-naxven _ ariqa, modiso _ da ecemian saWmels, rom ar davtuqso”. gulnazim uTxra: “Cemma biWma daiCivla: iseTi danjRreuli deida gvirigebs saWmels, rom veRar vWamo”. nino mas-wavlebels gaecina: “veneras me ver gavalamazeb da kvebis saqme ki bevrad ukeTaa, radgan momarageba gaumjobesda. zogi bavSvi rom Civis, kovzebi WuWyianiao, ar aris ase. kovzebi iseTi xorkliani masalisganaa gakeTebuli, bavSvs hgonia, WuWyianiao”.

* * *

fano da gulnazi dajdebian magidasTan, fotoalboms aTvaliereben... bevr rasme axseneben maT Zveli fotoebi! _ ai, Sexede... _ oxravs gulnazi. _ aq meaTe klasSi var, Sexede, rogorc mTvare, ise

vanaTeb Cems megobrebs Soris! eh, ra lamazi viyavi, Tayvanismcemlebi ise mexveodnen, ro-gorc buzi Tafls!

_ mere, Se qalo, raRa aTi wliT ufros viRac ucnob geologs gahyevi colad! _ pa-suxobs fano. _ ar jobda, Seni Tayvanismcemlebidan amogerCia vinme? rac Tavi maxsovs, kviraSi or-samjer mainc moyvebi, ramdenjer gipirebdnen motacebas. rom davTvale, mar-Tlac didi arCevani gqonda: sami parikmaxeri getrfoda, xuTi Tu eqvsi _ Soferi, ori _ milicioneri, ori _ xabazi da kidev aTamde sxvadasxva profesiis jeeli. mokled, maga-ri iaRliSi mogivida _ ra geCqareboda, maSinve damTanxmdi, didad ar gapranWulxar!

* * *

moulodneli sasixarulo ambavi: boco biwkinaurisa da brolas TiTqmis ocdaaTi

wlis winaT dakarguli vaJi _ Sevardena gamoCnda! mere marto ki ara, coliT, maria kla-ra santuSiTa da xuTi SviliT _ oridan rva wlamde asakis sami biWiTa da ori qaliS-viliT...

moxucebis sixaruli Zneli asaweria, brola ki niSaduriT mosabrunebeli gaxda _ saswrafo daxmarebasac ki gamouZaxes.

Page 52: ioseb omaZe magidis romani

52

Sevardena biwkinauri Turme ukrainis frontze ibrZoda, misi aseuli alyaSi moeqca da mZimed daWrili Sevardena tyved Cavarda. Semdeg man moiara tyveTa banakebi _ un-greTSi, avstriaSi, bolos _ safrangeTSi moxvda. roca omi damTavrda, amerikelebis mi-er ganTavisuflebulma Sevardenam, kidev ramdenime megobarTan erTad, gadawyvita, saf-rangeTSi darCeniliyo, radgan Seityo: Tuki samSobloSi dabrundeboda, dasjis saSiS-roeba emuqreboda _ cimbirSi banakSi gadasaxleba. banakebi aklda kidev?.. Tumca, saf-rangeTSi fexi ver moikida da naxevari wlis Semdeg braziliaSi gaemgzavra bedis saZeb-nelad...

ukve karga xnis winaT gamotirebuli Svilis moulodneli gamoCenis aRsaniSnavad, _ Tanac rZalisa da xuTi SviliSvilis TanxlebiT! _ bocosa da brolas mezoblebma didi lxini gadauxades!

eh, rogor damsgavsebia mamamiss ormocdaaT weliwads mitanebuli Sevardena: sul mTlad gamelotebula da gaWaRaravebula, mokled SekreWili ulvaSic gasTeTrebia, mu-qi Tvalebi ki mainc axalgazrduli cecxliT uelavs...

Sevardenasa da maria klaras ufrosi vaJi da misi momdevno gogo skolaSi Seiyvanes, orive _ pirvel klasSi. bavSvebs Tavdapirvelad qarTulad swavla uWirdaT, magram ma-le gaiwafnen laparakSi da weraSic sxvebs ar CamorCebodnen. Sevardenas Sesaferisi sa-muSao gamounaxes, erT weliwadSi ki, qalaqis sabWos aRmasrulebeli komitetis dadgeni-lebiT, repatriantebs oTxoTaxiani bina gamouyves axalaSenebul saxlSi... kviris bolos mTeli Sevardenas ojaxi papasa da didedas stumrobdnen da mTeli ezos bavSvebi maTTan iyridnen Tavs, da bevri ufrosic _ Sevardenas mosagonari da mosayoli ar eleoda...

* * *

momdevno wels biwkinaurebis mravalricxovan ojaxs axali wevri Seemata _ biWi, ro-

melsac papis saxeli daarqves. patara boco biwkinuris amqveynad movlenis aRsaniSnavad me gamitanes Suagul ezoSi

da gemrieli lxinic gaimarTa. rasakvirvelia, Tavidanve adRegrZeles Cvili, misi mSob-lebi, didedebi da papebi _ maria klarasa da Sevardenas mSoblebi, Semdeg ki sadRegrZe-loebis warmoTqma Tamadas _ pantiko orjamaZes _ TiTqmis gadaaviwyda; cxare kamaTis sagani gaxda mTavari da TiTqmis erTaderTi Tema: giguSa gavardnaZe airCies saqarTve-los komunisturi partiis centraluri komitetis pirvel mdivnad!

_ axla, roca gavardnaZem maRal savarZelSi mokalaTebisTanave qveyanaSi wesrigis damyareba daiwyo, bevrs gaukrTa Ramis tkbili Zili... mavani yovel wuTs grZnobs, rom naRmze zis... moipara, gaflanga, mravaljer qrTami aiRo _ SeiZleba, kvals miagnon... mom-wons, momwons, ar SeiZleba, amdeni umsgavsoeba kvlav gagrZeldes!

_ diax, sasixarulo ambavia: moxda didi revolucia! yvelaferi Zirfesvianad Seic-vleba ukeTesobisken...

_ eWvi mepareba: xelisuflebis saTaveSi erTi kacis Secvla, an Tundac ramdenimesi, ras uSvelis?

_ ratom ramdenimesi? bevri xalxi Seicvala, Zalian bevri _ gansakuTrebiT meqrTame-ebs daeria.

_ ho, Worebi dadis. imden vinmeze miTxres, moxsneso an daiWreso, rom mTavrobaSi da cekaSi kaci aRar darCa daumxobeli.

_ saintereso ambavi gavige, netav Tu Seesabameba sinamdviles? karg anekdots hgavs... gavardnaZes daniSvnisTanave mTeli “umaRlesi fena” Sin daupatiJia, qeifi gaumarTavs, kargad gavicnoT erTmaneTio. sami oTaxi hqonia Cveulebriv saxlSi, ubralod mowyobi-li; nivTs ver naxavdi, rom gefiqra: netavi aseTi mec mqondeso. coli TviTon diasaxli-sobda, gamopranWuli ki ar iyo, winsafari hqonda akruli, arc mosamsaxureebi hyolia, arc vinme damxmare _ TviTon trialebda samzareuloSi, mohqonda kerZebi. wveulebis damTavrebisas gavardnaZes uTqvams: “ase vcxovrob me, axla vnaxoT, sxvebi rogor cxov-roben... vin aris Semdegi, vin gviwvevs Sin?”. stumrebi enagadaylapulebiviT iyvnen Turme, aravis gamouTqvams survili, Tavis zizil-pipilebiT morTul uzarmazar binebSi miewvia “pirveli”...

_ “dinamos” fexburTelebisTvis uTqvams: “nu inazebiT, wesierad iTamaSeT, Torem sul davSli gunds da isev sardafebSi mogiwevT cxovrebao”, aba!

_ TeatrSi sxdomas rom daeswro, xalxma taSi dascxo, mas ki Turme saxe daeRmiWa da ukmayofilod iqnevda xels _ ar aris saWiroo.

_ jer mxolod erTi kvira gavida da ukve sakmao miTosi Seiqmna xalxSi... neta ra qrTami waiRo moskovSi, rom am Tanamdebobaze daeniSnaT?

Page 53: ioseb omaZe magidis romani

53

_ ra vici, jer adrea ramis Tqma; magari biWoba is aris, boloSi rom dagikraven taSs!

_ Tanamdebobis piri, zogadad, xalxSi iwvevs nairgvar damokidebulebas: zogis _ pa-tiviscemas, zogis _ SiSs, zogis _ dacinvas... mavani Tanamdebobis piris “statusi” ic-vleba garemoebisda mixedviT: Tanamdebobrivad mis “zeviT” myofs elaquceba, fexqveS egeba, cdilobs, yovelmxriv asiamovnos; sruliad gansxvavebulad iqceva mis xelqveiTTa Tu saerTod masze “dabla” myofTa mimarT _ mediduria, zviadi, ampartavnobs, uapelacio miTiTebebs iZleva, xSirad _ arakanoniersac da amas ase amarTlebs: “saqmisTvis asea sa-Wiro!”... araviTari pativiscema Cveulebrivi adamianis Rirsebisadmi! albaT amis mizezi, ZiriTadad, sakuTari arasrulfasovnebis grZnobaa...

_ quCaSic ki yvela milicioners ZrwoliT Sehyurebs, eCveneba, rom metismetad bevrni arian wesrigis damcvelni, yovel fexis nabijze xvdebian... televizorSic yoveldRe aC-veneben: es daiWires, is Caayudes; kinofilmebsac sul deteqtivebs aCveneben, sadac msgavs ambebs asaxaven; gazeTebSi dawvrilebiT aSuqeben mamaZaRlobebs, maTi gamoaSkaravebis xerxebs, aCveneben sasamarTlo procesebis msvlelobas.. xalxsac TiTqos sxva sazrunavi daleodes, adamianebi mxolod amis Sesaxeb laparakoben: vis daWeras apireben, vin ukve daiWires, vis ramdeni miusajes...

_ buxuti kaiCitaZe ra gunebazea? Cvens sufraze mobrZaneba ar ikadra _ didi kacia: romeliRac bazaSi muSaobs, aSenda kaci! magasac xom ar daufrTxa tkbili Zili?

fano: _ buxuti magaria, nu geSinia, yvela droebas koxtad moergeba. amas winaT ezoSi Sem-

xvda, xelSi eWira ucxouri fexsacmlis yuTi. amoiRo wyvili Savi, mbrwyinavi fexsacme-li, manaxva, Semaxarba. “mSvenieria, RmerTma mSvidobaSi mogaxmaros!” _ veubnebi. “ara, ka-co, erekle eTiopelaZesTan mivdivar, misTvis mimaqvs!”. Tadarigs iWers: eTiopelaZe umaRlesi sabWos Tavmjdomarea da mis mfarvelobas eswrafvis... mogexsenebaT, soflidan Camosul xalxs Camoyveba axali sisxli, axali Zala _ ganaxleba; mimwolebi arian da zogierTi ukadrebelsac ikadrebs... damiwyo buxutim brtyel-brtyeli laparaki, ibriqeba: “amas vicnob, im qurds, imis Zmakaci var, prokuroris, raikomis mdivnis...”, aqeT _ mTavro-bis xalxi, iqiT _ qurdebi... viTom “Zveli biWia”, guSin Camovida soflidan.

_ kakulic magari damfrTxalia! sul wuwunebs, dausruleblad imeorebs: “dagviWe-ren, CamogvaxrCoben! raRa gveSveleba?”. ar megona, Tu aseTi mSiSara iyo! panikaSia Cavar-dnili, sul borgavs, fuTfuTebs, SfoTviT atrialebs Tvalebs, gulgaxeTqili Slis xe-lebs... marTla Segecodeba!

_ kargi kaco da! daWera uSvelis saqmes? Tanac _ SerCeviT! aRdgoma da xvaleo _ mag “wesrigis damyarebis” Sedegsac male vixilavT: giguSa sxvebs rom WanWikebs uWers, ager naxav, Tu Tavis xalxs ar gaalaRebs!

* * *

winaswarmetyveleba axda: sul ramdenime weliwadSi winandelze bevrad gaifurCqna

meqrTameobac da danarCeni simaxinjenic... sxva cxre kamaTebic maxsovs. msjeloben saerTaSoriso sakiTxebze _ ukve didi xniT arsebul an axlad wamoWril

problemebze da, bolos, ise gacxardebian, rom kinaRam xelCarTul CxubSi gadaizrdeba maTi paeqroba.

Jurnal-gazeTebi, radio-televizia mTeli xmiT gahyvirian da mowodebebi yvelas yu-rebs uWedaven (da lamis mec ki _ xis magidas _ tvins miburRaven):

“solidaroba _ Tavisufleba anjela deiviss!”. “Sewydes imperialistebis mier gaCaRebuli omi vietnamSi!” “ho Si mini Cveni megobaria!” arada, mopaeqreT vin ras ekiTxeba, an ras cxaroben cxra mTas iqiT momxdar ambebze

_ sakuTari saqmeebi areul-dareuli aqvT... saocaria, adamianebma xSirad ukeT ician, Tu ra xdeba aTasobiT kilometriT daSorebul qveynebSi, sxva kontinentebze, vidre saku-Tar qveyanaSi da sakuTar qalaqSic ki...

erTxel ki, fexburTis maCis Semdeg, Cems irgvliv Sekrebilma mezoblebma kinaRam cxvir-pirs daalewes erTmaneTs _ sul debilsa da utvinos uwodebdnen mowinaaRmdeges... iqneb samarTlianadac _ moazrovne kaci fexburTis Sesaxeb gansxvavebuli Sexedulebis gamo mezobels mtrad gadaekideba? Tundac, mama rom Svils, an piriqiT, Svili mamas sa-kuTari mosazrebis simarTlis dasamtkiceblad lamis muStebiT eZgeros _ sasaciloa es Tu ufro _ satirali? xalxo, fexburTi saxalisod mogonili TamaSia, gasarTobia, meti

Page 54: ioseb omaZe magidis romani

54

ki araferi; gagonila, mis gamo erTmaneTs “debili” uZaxon, gaimarTos miwev-moweva, ayalmayali?

* * *

roca patara boco biwkinauri ori wlisa gaxda da qarTulad da portugalurad da-

iwyo tiktiki, bevrisTvis sruliad moulodnelad, Sevardenas rvasuliani ojaxi aiyara da braziliaSi dabrunda... maria klara verafriT SeeCvia aqaur havas, ufro metad ki _ misTvis sruliad ucxo cxovrebis nirs da ucxo xalxs... colis survilisTvis, dabrune-buliyvnen braziliaSi, Sevardenas winaaRmdegoba ar gauwevia _ rogorc aRmoCnda, mis-Tvisac autaneli gaxda sabWouri cxovrebis mosawyeni monotonuri yoveldRiuroba, da isic, rom misi xelfasi, mravalSviliani ojaxisTvis gankuTvnil daxmarebasTan erTad, Tvidan Tvemde bavSvebisTvis tansacmlis sayidlad da puris fulad Zlivs hyofnida...

* * *

fanom moaxerxa kontraqtiT sazRvargareT, alJirSi, samuSaod wasvla (odnav mogvia-

nebiT masTan gulnazi Cavida) _ navTobisa da gazis Zebna-Ziebis pespeqtivebis Semswav-lel kompaniaSi. saocari iyo, rogor darTes neba kacs, romlis mamac ucxoeli iyo, sazRvargareT gamgzavrebuliyo! albaT iman uSvela, rom yvela sabuTSi aRniSnuli hqon-da, viTom misi mama iyo babos meore meuRle, gvari ki _ narcecxlaZe _ ganqorwinebis ga-mo dedisa aqvs...

fano didi imediT gaemgzavra alJirSi: ojaxi odnav amoisunTqavs ekonomiurad, iqi-dan dabrunebuli ki ocnebasac Seisrulebs _ msubuqi avtomanqanis yidvas SeZlebs!

mezoblebi ironiulad saubroben amis Sesaxeb (fano enatrebaT da xSiradac axsene-ben):

_ fanos “bagaJniki” da ukana ”kriloebi” eqneba ukve _ sami Tve gavida! _ fano uzalTunebs aCxrialebs jibeSi! _ imdeni daugrovda, Sarvals xdis! _ Tu tvini gaqvs TavSi, saharis udabnoSi ra ginda, kaco, ager kakulim ludxana gax-

sna da aris mefurad _ iq wasuls gulis jibeSi Caisvams! axla apirebs sakonditroSic wili Cados.

_ ra daujda ludxanis gaxsna? _ ori aTasi maneTi! _ magdeni rom hqonoda, arc fano wavidoda saharaSi! sakonditros gaxsna ufro sar-

fiania, ra dajdeba? _ xuTi-eqvsi aTasi maneTi an metic _ sakonditros sidides da ganTavsebis adgils

gaaCnia. kakulis wili aqvs samkervalo saamqroSic, maisurebsa da nifxvebs keraven; Tvi-Ton ubralo muSad aris gaformebuli. adre, roca Cavarda, cixidan wyneTSi agaraki ai-Sena, gesmis Sen? Tan SemoiTvala: muSebs nu awyeninebT, kargad gadauxadeTo! ai, mesmis, kacia da qudi hxuravs!..

* * *

neba miboZeT, ramdenime weli gamovtovo da win gadavxte, roca fano gulnazisTan

erTad Camovida alJiridan Tbiliss (am droSi didad RirsSesaniSnavi narcecxlaZeebis ojaxsa da Cvens saxlSic bevri araferi moxda, garda imisa, rom didi bebia, ititine, gardaicvala). sami weliwadi Zalian gaiwela _ fanos kuTvnili SvebulebiT erTxelac ar usargeblia: Tbiliss Camosvla da ukan wasvla Zviri jdeboda da bebiis dakrZalva-sac ver daeswro.

uzomo sixarulia _ yvelani isev erTad arian! pirvel dRes ara, daasvenes, da meore dRes ki rasakvirvelia, narcecxlaZeTa ojaxSi

gaSlilia sufra. fanosTan jer mezoblebi Seikribnen, momdevni dReebSi _ naTesav-moke-Teebi, megobrebi, samsaxuris TanamSromlebi...

Tamada, ra Tqma unda, fanoa, yvelaze mets laparakobs, rogorc wesi da rigia, mag-ram mas ratomRac aravin usmens _ televizoria CarTuli, provincieli “politikuri mi-momxilveli” ekranidan rixianad qadagebs: “daaviwyda mister reigans Zveli qarTuli an-daza: “rac mogiva daviTao...”

_ eg aris Tamada Tu me, yvelani rom magas misCerebixarT? gamorTeT eg eSmakis mogo-nili!.. _ brZanebs fano da agrZelebs: _ qalaqkomis saorganizacio-masobrivi ganyofile-bis gamgesTan viyaviT me da Cemi coli miRebaze. gamgesTan Sedian-gamodian misi xelqvei-

Page 55: ioseb omaZe magidis romani

55

Tebi _ yvelani Sefze dabali tanisani, TviTonac sakmaod dabalia, Cemzec ki. gaocebu-li var, saidan Seiyarnen aq mTeli qalaqis dablebi-meTqi da gulnazi meubneba: “ra gik-virs, Se kaco, kadrebisDSerCevis sakiTxi gamgis xelSia da...”. ufro cudi isaa, rom mava-ni xelmZRvaneli amxanagi Tavis garSemo ikrebs masze gacilebiT naklebniWier xalxs _ simaRliT imdenad ara, ramdenadac unariT ufro dabals. rogorc Cans, aseT adamianebs ara marto Wkviani da niWieri xelqveiTis konkurenciis eSinia, igi fsiqologiuradac ukeT grZnobs Tavs ubadrukad moazrovneTa Soris...

sxvagvari sadRegrZeloebic gamoereva; pantiko orjamaZem gansxvavebuli sasmisi mo-iTxova:

_ avansad vsvam: vinc Cvens saZmakacoSi bolo darCeba am wuTisofelSi, imis sadReg-rZelo iyos!

_ eh, wavidnen udrood... axla jerjerobiT imaT CamovTvliT, vinc udrood gamogvak-lda. nel-nela modis dro, roca ufro advili iqneba CvenTvis imaTi gaxseneba, vinc jer kidev cocxalia... xuTi marto jigari biWi ar dabrunebula frontidan, RmerTma iq gaanaTlos maTi sulebi, saca arian!

_ ager televizorSi reinkarnaciaze rom tlikineben, Tu marTla arsebobs msgavsi ram, Tu “iq” marTla raRac arsebobs, “meore cxovrebaSi” rom movalT ZaRlebad, davsu-navT erTmaneTs _ nacnobeb-megobrebs movZebniT, mivesiyvarulebiT!

_ Cven erTmaneTis cnoba ar gagviWirdeba: erTs Rvinis suni asdis, meores _ Zveli foliantebis, mesames _ qalis natifi sunamosi...

fano gamococxlda: _ qalze gamaxsenda... erTi ambavi unda giamboT, kai ocdaaTi weli ki iqneba mas mere

gasuli. gulnazi xom samzareuloSia? ar gaigos... umaRlesSi vapireb gamocdebis Cabare-bas, universitetSi, mere _ industriul institutSi varCie... maSin meliqiSvilis quCaze tramvai dadioda da Semxvda iq RmerTiviT gogo, eTeri, quTaisidan Camosuli, mosamzade-bel kursebze dadioda isic. Tansavse gogo iyo, CaTqvirebuli, fiTqina TeTri; kexiani cxviri uxdeboda, oRond saxeze odnav emCneoda nayvavilari. Txeli kaba ecva, cxeloda. vagonSi bevri xalxi iyo da rom momawva cxeli ZuZuebiT, sul mTlad davdni kaci, is ki Tamamad SemomaSterda TvalebSi. “Sen sad cxovrob?” _ vekiTxebi. “gogolis quCaze, naqi-raveb oTaxSi”. “mec iq axlos vcxovrob, mezoblebi vyofilvarT, aqamde ratom ver Sev-xvdiT erTmaneTs? axla sad wavideT?” _ egreve davurtyi penalti. “kargi adgili Tu ici, iq wavideT!” _ damTanxmda. “funikulerze avideT!” _ gamixarda, meti ar SeiZleba. wavediT, avediT. eTeri yvelaferze Tanaxmaa, SevZveriT buCqebSi... roca ukan unda gamov-brunebuliyaviT, Tavze ar dagvadga viRac axmaxi milicioneri? “jarima gadaixdeT!”. gav-wiTldi, gavwiTldi, amewva mTeli saxe sircxviliT. “ramdeni?” _ Zlivs amovRerRe. “Sen xuTi maneTi gadaixade, am qalbatonma ki _ ocdaxuTi maneTi!”. “ratom?” _ gamikvirda, xom ici... “Sen pirvelad gnaxe, es gogo ki ukve mexuTed daviWire aq!” _ mokled da gasa-gebad amixsna milicionerma...

_ Sen, kaco, Cvens eTer mgalobelaZeze xom ar ambob? _ kiTxulobs Saliko tariWaS-vili.

_ ra gikvirs, Cemo Saliko! _ fanos magivrad RimiliT pasuxobs pantiko. _ tramvaize gamaxsenda... _ ambobs fano. _ mikvirs, xom ici, gulnazi tramvaiSi rom

ar gavicani. ucnauri qalia _ giJdeba tramvaiT mgzavrobaze! TiTqmis yoveldRe tramvai-Si Cajdeba da daseirnobs, erTi wre mainc unda daurtyas! kinosac urCevnia da Teat-rsac! marTla ucnauri qalia!

Saliko tariWaSvili udrood wasulTa mosagonars fexze amdgari svams, dajdeba da mere agrZelebs:

_ Cven ki varT cocxlebi, magram vin gvafasebs? pirvelad rom daviWeri, ori wiTeli varskvlavis ordeni mqonda da hospitalSi Tavs mevlebodnen: aRar icodnen, sad davew-vine, rogor ecaT pativi... axla? rac “atstavkaSi” gavedi, ori ordeni momces da TerTme-ti medali, saqmea es? damcinian Tu ra aris? sul dahkarga ordenma fasi...

* * *

didi movlena Cvens ezoSi: kakulim axalTaxali avtomanqana SeiZina, Tanac _ “vol-

ga”! rogorc am movlenisadmi miZRvnil mcire sufraze fanom brZana, kacobrioba iyofa

or araTanabar nawilad: manqanebianad da visTvisac es bedniereba mxolod ocnebis sfe-ros warmoadgens; kakulis auxsna, rom cxovrebiseuli didi nabiji gadadga win: manqani-ani kaci ukve ufro maRal “woniT kategoriaSi” inacvlebs, sxva statusi aqvs, sxva gav-lenis sidides aRwevs da SedarebiT maRal sferos ganekuTvneba...

Page 56: ioseb omaZe magidis romani

56

kakuli emzadeba moZrobis wesebis Casabareblad, erTi Tve izuTxa es wesebi da mivi-da avtoinspeqciaSi...

kakuli hyveba: _ viRac axmaxi axalgazrda, TmagaCeCili da gauparsavi, meSvided abarebda sagzao

moZraobis wesebs. me kargad viyavi momzadebuli da mainc jer mxolod naxevar kiTxveb-ze mqonda pasuxi gacemuli, iman ki ukve SeZlo, CaWriliyo da ijda Tavdaxrili. “adeqi, broiano, adeqi!” _ uTxra gamomcdelma, etyoba, ukve zepirad axsovda misi gvari; gamom-cdeli axalgazrda kaci iyo, simpaTiuri, gvarad deviZe. erTi ymawvili mivida, qlesurad iRimeboda, raRacas xmadabla Txovda. “kaco, _ uTxra deviZem, _ erTxel giTxari da ax-la meorenairad xom ar getyvi? mocildi aqedan!”. meoresTan mivida, auxsna: “ager mwvane-ze rom midiode Sen, vinmes gzas dauTmob? ara, xom? aba, ratom gagiWirda gamocnoba?”; mesames adgilidan ukarnaxa: “ra gagiWirda, aseTi Znelia viTom? romeli siCqariT aris dasaSvebi moZraoba? 60 kilometriT saaTSi!.. yvelani morCiT axla, erTi wuTi darCa, droze moaswariT, Torem gamoirTveba manqanebi!”. mec CaviWeri _ sulelurad! gamosac-del manqanaze SecdomiT orjer davaWire Rilaks bolo pasuxze...

kakuli ki ibriqeboda, sul zepirad vici moZraobis wesebio, magram ratomRac ram-denjerac mivida gamocdis dasaWerad, imdenjer Caflavda...

bolos, kakulim, misive sityvebiT, “miadga kibe” anu gamoZebna nacnoboba “saWiro” pirTan, qrTami misca, sadac saWiro iyo; im deviZes aacdines, sxvam gamoscada da avto-manqanis marTvis mowmobac aiRo.

axalnayidi manqanis moyvana maRaziidan kakulim cixidan is-is gamosul jados Txova, razedac, raRa Tqma unda, uari ar miuRia.

roca ezos miuxlovdnen, kakulim jados uTxra: _ jado, gaaCere, gaaCere!.. axla me davjdebi saWesTan, viTom me moviyvane manqana, kar-

gi? _ manqana Senia, genacvale, da ginda win dajeqi, ginda _ ukan, saWesTan dajdomac Za-

lian mogixdeba! kakuli saWesTan mokalaTda, gaaswora SigniTa sarke, gaaswora gareTa sarke, auSva

xelis muxruWi, _ bejiTi mowafis gulmodginebiT yvelafers ise akeTebda, rogorc as-wavles; mere CarTo pirveli siCqare, nel-nela uSvebs fexs gadabmulobis saterfuls da nel-nela gazis saterfuls awveba, manqana ki adgilidan ar iZvris...

jadom cerad gaxeda, amreziT eubneba: _ akakis venacvale, benzinis ekonomia ginda? damijere, Zravi Tu ar CarTe, ise Tavi-

siT naRdad ar wava! kakuli manipulaciebs Tavidan iwyebs: aamuSavebs Zravs, awveba gazis saterfuls... ja-

do isev ukmayofiloa: _ e, biWo, nu gaxeTqe motori! droze aiRe fexi, protezi xom ar gaqvs! siCqareSi Cag-

deba dagaviwyda? gogoebi swavloben manqanis tarebas da Sen ra dagemarTa?.. nu geSinia, gabedulad!

rogorc iqna, daiZrnen, Segordnen ezoSi; kakuli qveviT iyureba da kiTxulobs: _ jado, sad aris aq muxruWi? amasobaSi ezoSi kakulis axalTaxali TeTri feris “volgis” sanaxavad Sekrebili

bednieri mezoblebi SeSinebulni garbian, awydebian aqeT-iqiT: zogi TuTaze kataze us-wrafesad aZvra, zogi _ pirveli sarTulis aivnis xis moajirs CitiviT gadaevlo, sul mTlad gagiJebul manqanas moeridnen...

brax!.. _ kakulim gametebiT glija manqana kuTxeSi TavisTvis patiosnad mdgar alvis xes...

kakuli jados eCxubeba: _ biWo, wesierad ver maswavle? _ akakis venacvale, gixsni, gixsni, tvins viWylet, mgonia, dagiReWe da ise Cagide Tav-

Si, Sen kidev sul gaiZaxi: “gavige, gavige!”. ra Wiri gaige, romeli pedalia muxruWis, is ver daimaxsovre! qveviT sad jandabaSi da oxrobaSi iyurebi, ra dagrCenia iq, gzas Sexe-de! kidev kargi, kaci ar Semogakvda; ar aris es Seni saqme, jobs, manqana romelime siZes aCuqo!

_ siZes vaCuqo da zarals zarali mivumato? _ “volgis” magivrad rom “Jiguli” geyida, nakleb zarals naxavdi! “zaporoJeci”

mTlad ukeTesi iqneboda! Cems qaliSvils, ici, ra simRera awavles skolaSi? “ipolites “volga” xevSi gadagorda, ipolite iZaxoda, “mainc ar vargoda!””. akaki batono, daimax-sovre, rac erTma brZenma kacma Tqva: “kaci unda erkveodes manqanebSi, ZaRlebSi, cxeneb-sa da qalebSi!“. biWo, ra cxvir-piri Camogtiris, daCutul “pakriSkas” hgavxar! guls nu gaitex, karg xelosanTan migiyvan da manqanas axaliviT gagixdis! atare erTi-ori weli,

Page 57: ioseb omaZe magidis romani

57

mere gayide, oRond nomrebi Zveli daitove, gaige? axali manqana iyide, Sen eg ar gagi-Wirdeba, oRond igive feris da wina manqanis nomrebi dauyene... xom ici, mezoblebSi yo-velTvis gamoereva Suriani vinme; imisTvis ise gamoCndeba, viTom Zveli manqaniT dadixar, miTqma-moTqmas da dabezRebas, anonimur werilebs aicileb Tavidan... amasobaSi tarebasac iswavli da gemrielad ivli!

_ axalTaxali manqana sifTaze davWeWye... _ lamis tiris kakuli. _ amis gakeTeba ax-la Znelia?

_ eg manqana vin gaakeTa, kacma ar gaakeTa? Cvenc gavakeTebT! iseT xelosanTan migiy-van, naRdi artistia, axalze ukeTesi iqneba!

mere dadga jeri, kakulis ganecxadebina pretenziebi jados misamarTiT: _ kaco, visTan mimiyvane, eg tarielaa Tu viRac mamaZaRli, ori kviraa, aqeT-iqiT da-

marbeninebs, viTom manqanas mikeTebs, ar daayena saSveli... amdeni dro sad maqvs, saqmes movcdi!

_ mag lomtariels jer kidev quTaisidan vicnob, _ pasuxobs jado. _ ra giyo, akaki batono, eg aferistia, me magas arc vesalmebi...

_ aba, rogor mimiyvane, Tu aferistia da masTan garigebaSic viTom mexmarebodi? matyuebdi, Sen magasTan Sekruli xar!

cota xanSi kakuli isev eCxubeba jados: _ mag unamusom, pompa ar givargao, gamocvala da raRac nagavi damiyena; meore dRes

pompam wyali gauSva, cxra Tumani damatebiT tyuilad wamglija! iZulebuli gavxdi, sxva xelosanTn wavsuliyavi! awi Sen kaci gendoba?!.

kakuli da manqana _ es tragikomediuri Temaa! mTeli mxiaruli wignis dawera SeiZ-leba!

_ ra qeni, akakis venacvale, moarjule manqana? _ karga xnis gavlis Semdeg hkiTxa jadom adre diliT _ am dros aris mxolod kakuli Sin da kidev _ Ggvian saRamos, sul sadRac aris dakarguli, saqmeebs akvaraxWinebs.

_ aba, ra vqeni! winaT rom dReSi sam saqmes ver vakeTebdi, axla aTs vaswreb! _ kidev raime xaTabalaSi xom ar gaebi? _ guSin meidanze gamaCera avtoinspeqtorma. rom mivdiodi misken, xeli jibeSi mqonda

da gaRimebuli Semegeba, kinaRam mkiTxa: “rogor brZandebiT, Sin xom yvelani mSvidobiT ariano” da “ra nomeria Tqveni manqanao”, zrdilobianad mekiTxeba _ xom ici, axali “volgaa”, yoveldRe vakrialeb da brwyinva gaudis! es oxeri, damaviwyda! davibeni, ve-rafriT gavixsene manqanis nomeri, damijereb? bedad manqanaSi Cemi megobari mejda, beno, man maSinve sxapasxupiT upasuxa. roca inspeqtors fuli miveci, ecotava, moiRrubla da kinaRam Cxubi mogvivida... am benos saocari unari aqvs, yvelafers advilad imaxsovrebs, telefonis nomrebis Cawera ar sWirdeba. yvela misi nacnobis telefonis nomeri zepi-rad axsovs, maTi manqanebis nomrebic...

jadom gaatrizava: _ kaco, jibeSi rom asmaneTianebis dasta gidevs, yvelas nomeri zepirad ici da Seni

manqanis nomeris damaxsovreba ra gaxda iseTi! _ eg araferi, meored kinaRam SarSi gavebi. maincdamainc kviradRes coli amityda, ba-

zarSi wadi, momkla amdenma wanwalma, erTxel Senc momexmare, aba, manqana ra Wirad gin-dao. wavedi da manqana bazris win, gasaCerebelze davtove. naxevar saaTSi sayidlebiT datvirTuli davbrundi da ras vxedav: Cems manqanaSi viRaceebi sxedan! vah!.. ori zon-zroxa qali nebierad gaTxlarSula ukana savarZelze da erTi sigaretsac eweva. gavCer-di gaSterebuli, isini ki qaqaneben raRacas, is mweveli qali kidev gamoyofs xels da ferfls bertyavs, lamis me mayris fexsacmelebze _ zedac ar miyureben, arafrad magde-ben!.. sisxli ai, aq momawva, xom ici, ra ficxic var, davuyvire: “ei, Tqven! vin mogcaT uf-leba, sxvis manqanaSi rom mokalaTebulxarT, Tavxedebo!.. gadmobrZandiT axlave maqe-dan!”. vah, Sen ar ici, ra kapasi qalebi aRmoCndnen, “Sen giJi xom ar xar, milicioners davuZaxebTo!”. ukve karic gavaRe da vapirebdi maTi ZaliT gadmobrZanebas, rom am dros viRac kaci movida, meubneba: “gauSvi xeli Cemi manqanis karebs, Seni manqana eger dgaso”. Turme es “volgac” iseTive ferisaa, nomeri ar maxsovda da ameria.

_ kaco, me xom gagafrTxile, manqana ar aris Seni saqme-meTqi, ar viyavi marTali? taqsis fuli ar gagiWirdeba, imiT iare! _ eubneba jado.

_ me rom magas meubnebi, Sen TviTon sul gyavs manqana... _ ho, es ukve meeqvsea. pirveli Cemi manqana “pobeda” iyo, quTaisSi rom vcxovrobdi,

ZvelTaZveli “pobediT” davdiodi. iseTi danjRreuli iyo, rom saWes xels ver vuSvebdi _ meSinoda, ar daSliliyo da qveviT ar Cavvardniliyavi. qalebSi xSirad davdiodi wyaltuboSi da saWes xels rom gavuSvebdi, manqana TavisiT gauxveda xolme wyaltubos

Page 58: ioseb omaZe magidis romani

58

gzisken. am manqanasac sanam bolomde ar gavxedni, manamde siqa unda gavacalo. roca sa-bolood dafaxfaxdeba, gavyidi da axals viyidi, ase qeni Senc.

erT TveSi kakulis manqana isev SesakeTebeli Seiqna. kakulim manqana msoflio proletariatis didi beladis, vladimer ilias Ze leninis

saxelobis quCaze, televiziis Senobis mopirdapire mxares, gzis kidesTan wesierad mia-yena (ezoSi gancdili marcxis Semdeg Zalian frTxilobda da zedmiwevniT zustad icav-da moZraobis yvela daweril Tu dauwerel wessa da kanons), gadmovida da sameurneo ma-RaziaSi Sevida _ mis gamgesTan raRac saqme hqonda. aTiod wuTSi gamovida, Sexeda manqa-nas da gulze Semoeyara _ manqanis ukana mxares marcxena frTa SesamCnevad iyo SeWeWyi-li... vin daartya? aqeT eca, iqiT eca... viRacam uTxra, mgoni, troleibusi iyoo... milici-is telefonis nomeric misca da naxevar saaTSi mogrialda operatiuli manqana. “Cven amas ver gamovekidebiT, patara zaralia, _ auxsnes kakulis, _ mZime avaria rom momxda-riyo, maSin siamovnebiT!.. magisTvis ar gvcalia, ai, TviTon Tu ipoviT...”. irbina kakulim satroleibuso parkebSi, saburTalos parkSi daadga pirze erT biWs: “Sen damartyio”. “arao”, _ iuara man. “aba, Seni manqanis saRebavi rom amCnevia Cems manqanaso?”. hai aqeT, hai iqiT, _ bolos biWi gamotyda: “me vici, vinc dagartya, ai, is xuTi nomeri troleibu-siao”. mivida kakuli, Sexeda _ troleibusi ukve gadaRebilia. naxa mZRoli, iman aRiara: “ho, me viyavi, damnaSave var, ama da am dros SevxvdeT da movilaparakoT zaralis anazR-aurebazeo”. wavida kakuli miliciaSi, da iq acnoba, rom moZebna, misi manqana vinc daa-ziana. morigem uTxra: “aq ormocdaaT maneTze naklebi zaralia, saqmes ver gavxsniT da Sen TviTon moelaparake anazRaurebis Taobazeo”. wamovida kakuli, moelaparaka trole-ibusis mZRols, mere isev mivida miliciSi. iq meore morige daxvda, axara kakulis: “aR-movaCineT, vinc dagazarala!”. kakulim uTxra: “didad madlobeli gaxlavar, batono Cemo, nuRar SewuxdebiT, me kerZod movelaparakebi im kacso”. morige gaifxora: “aba Rameebs risTvis vaTevT aq!”.

iangariSa kakulim da am aqeT-iqiT sirbil-wowialSi ormocdaaT maneTze metis mxo-lod benzini daxarjvia...

kakulim avtomanqana SeakeTebina, daayena ezoSi da brezenti gadaafara. kviraSi or-jer mainc Cavidoda ezoSi, gadaxsnida brezents, saguldagulod garecxavda, gaasufTa-vebda manqanas, Semdeg isev gadaafarebda brezents...

ramdenime TveSi manqana siZes, ufrosi qaliSvilis, mzisas, qmars, besas misca; umcro-si qaliSvilis, mTvarisas, ganawyenebuli qmari, elise ki anugeSa:

_ manqana rad ginda, Cemo elise? Sen ar ici, ra pativi geci! briyvi xar, mere mixvde-bi, ra xaTabalas gadagarCine! me Sen ukve iseTi manqana gaCuqe, arc xevSi gadagagdebs da arc avariaSi mogaxvedrebs, Sejeqi zed da ixmare gemoze!

ar gasula erTi kvira da aivanze mjdom kakulis gulze Semoeyara: besas avtomanqana Semogrialda ezoSi sayviris gamayruebeli WyvitiniT, oTxive kari gaiRo da iqidan da-iwyes gadmosvla ludiT gaWyepilma jeelebma... erTi gadmovida, meore, mesame, meoTxe... kakulim Tvla ganagrZo da Tvalebs ar ujerebda: msoflio rekordi daamyares naRdad: bolo meTormete biWic gamoZvra mxrebis SliT da kisris zelviT _ etyoba, magrad da-iWmuWna sxvebis darad! an rogor ar gaiguda Sig romelime an manqana rogor ar daiSa-la gzaSi!.. ho, kidev ori Tu sami _ saTvalavic aeria _ ukan, gaRebul sabargulSi ij-da, fexebi gareT hqondaT gadmoyofili!

_ rogor mivqare, mag debils rogor Cavabare manqanis gasaRebi! _ guli kinaRam Seu-Ronda kakulis...

_ akaki batono, ra damjdari akumulatoriviT xar! _ uTxra jadom. _ jobda, CemTvis geCuqna eg manqana, yoveldRe naRd mayuTs gavakeTebdi da naxevars an mesameds mainc Sen mogcemdi!

_ momwydi Tavidan, Sens xasiaTze var? _ SeuRrina kakulim. _ Sen uares xaTabalaSi gamxvevdi!

* * *

seriozuli avaria ki mainc moxda. erTxel besam gamoiyvana naCuqari avtomanqana

“volga”, Cveulebisamebr Casva Zmakacebi da maTTan erTad gaiseirna. gauares kidev erT megobars, baakas. rigrigobiT sxdebodnen saWesTan, arc erTma ar icoda xeirianad manqa-nis marTva. roca baaka ijda saWesTan, vakeSi daejaxnen meore manqanas, “Jigulis”, orive manqana gemoze daimtvra...

besa taqsiT movarda Sin, sTxova milicioner pantikos (kidev kargi, morigeobisgan Tavisufali iyo):

_ pantiko biZia, avaria SememTxva, wamomyevi, miSvele! kakulis araferi uTxra!

Page 59: ioseb omaZe magidis romani

59

_ xom aravin daSavebula? _ ara...… _ aba, nurafris geSinia, yvelaferi mogvardeba! _ pantiko biZia, forma Caicvi ra, gexvewebi! Cajdnen imave taqsSi... mividnen avariis adgilze, daiwyes mtyuan-marTlis garCeva. be-

sa ambobs: _ netavi fuli mqondes, rom cota wilSi Semovide! pantikom dautia: _ Svilo, Sen ratom unda dado fuli, Seni manqana daamtvries da unda gagikeTon _

baaka da “Jigulis” patroni erTmaneTSi morigdnen! dades orive manqana sabargo manqanebze da unda mietanaT profilaqtoriumSi. gzaSi

manqanebi avtoinspeqtorma gaaCera: _ ra aris es? sabargoebi xalturaze arian! sabuTebi! arafriT moeSva, Zalian gaaWira saqme; cxadi iyo, fuli undoda. pantikom uTxra: _ biWo, Semomxede erTi kargad! imdeni fuli mainc maqvs, rom ori boTli Rvino viyi-

do da Sens amxanagebs vuTxra, ra gafuWebuli kacica xar! gaWirvebulebs kidev fexi un-da dagvaWiro?

inspeqtors Sercxva, gauwoda sabuTebi: _ aha, aiRe da wadiT! roca sxvisi avtomanqana “Jiguli” SeakeTes, kakulim mosTxova baakas mamas, Cemi manqa-

nac gaaremonteo. isev pantikos Careva gaxda saWiro: _ moica, kaco, daetie Sen tyavSi, nametans ki nuRar moindomeb! Seni siZe ki aRar

aris damnaSave, rom avtomanqanis saWesTan baaka dasva?

* * * besa verafriT dadinjda; Sios kidev erTi Tavisi Tavgadasavali mouyva (Siom ki Sin

_ nanuCas uambo): _ me da baaka mivdivarT Cemi manqaniT, quCaSi gavuCereT or gogos _ Sexedav da moge-

woneba: orive qeraa, werweta, fiTqina TeTri... CavsxiT da matarebelze gvagviandebao, mi-vaWire gazs fexi. gzaSi aikinZa saubari, aqeTuri _ iqeTuri... gulSi gavivle: “am gogoe-bis ase mSralad gacileba ar ivargebs” da SevTavaze, erTi kargi sofeli vici, iq gavi-seirnoT, kai puri vWamoT da mere manqaniT matarebels samtrediaSi davewioT-meTqi. kai-o, sveta da valia dagvTanxmdnen. vipurmarileT baakas sofelSi, iq bebia-babua hyavs, ori boTli arayic gamovxuxeT, es gogoebi Cvenze metsac ki svamdnen... roca saqmes mov-rCiT, gamoveqaneT samtrediisken. CavediT da matarebeli wasuli dagvxvda. gadavwyviteT, gamovkidebodiT. gzaSi or adgilas SevCerdiT, wavixemseT, davisveneT. as oc-as ormoc kilometrs vaCvenebdi drodadro, magram matarebels verc soxumSi davewieT da axla soWSi wasvla gadavwyviteT... rogor, zRvas vxedavdeT da ar waviWyumpalavoT? mokled, soWSi erTi kvira davrCiT, kai dro gavatareT. mere davaWire fexi da gogoebi zaporoJi-eSi gavaqane, orive pirdapir maT sacxovrebel saxlebSi Camovarige... erT TveSi fostiT miviRe patara amanaTi, Sig majis eleqtronuli saaTi da svetas feradi foto ido; fo-tos ukana mxareze ewera: “Zvirfas besarions sikeTis, gulxvobisa da mxiarulad gatare-buli drois keTilad mosagoneblad! sveta”.

_ manaxve ra, lamazi gogo iyo? – Seexvewa Sio. _ ras ambob, gadasarevi gogo ki iyo, magram is foto maSinve davxie da gadavyare _

Cems cols rom enaxa, xom cocxals gadamylapavda! rom Camovedi, Zlivs davarwmune, mou-lodnelad mivlinebiT gamagzavnes-meTqi da maSinve davweqi dasaZineblad _ am dReebSi ramdenime aTasi kilometri mqonda gavlili!.. is iyo Zil-buranSi gadaveSvi, rom mzisam xeli momxvia da raRac mkiTxa. me rusulad waviburdRune: “gveyofa, sveta, damanebe ra Tavi, daRlili var...”. vai Sens besas! rom damiSina muStebi colma, vin aris es svetao, wamovxti da gareT gavvardi, Torem naRdad momklavda! erTi kvira Sin aRar gamovCenil-var...

* * *

buxutim mezoblebis ukmayofileba arad Caagdo da uzarmazari garaJi wamoWima, imde-

nad usaSvelod didi, rom meore manqanac Tavisuflad daeteva; facia iq aTasgvar xara-xuras, murabebs, mwnilebs da amisTanebsac inaxavda, Tumca mSvenieri sardafic hqonda

Page 60: ioseb omaZe magidis romani

60

da iq ukeT inaxeboda yvelaferi. misma mezobelma kakulim manqana rom SeiZina, buxutis Txova, manqanis dasayenebeli adgili minda, an Sens garaJSi damayenebine droebiT an, ki-dev ukeTess izam, Tu saziarod momyidi, rasac metyvi fass, mogarTmevo. buxutim Sors daiWira, Tan kakuli gamolanZRa kidec, rogor gamibede aseTi Tavxeduri winadadebis wamoyrantalebao...

es ambavi mTel ezos moedo. pantikom siciliT daiqadna, naxeT erTi, baton buxutis ra oinic movuwyoo. pantikom nagvis manqanis Sofers uTxra: “erTi manqana nagavi mWirdeba, Wirime, Tu Zma

xar, ar gadayaro; a Sen ori Tumani, a Sen misamarTi; Sexval ezoSi da iq didi garaJia da im garaJis karebTan damiyare!”. menagvem imave dRes Seasrula davaleba. diliT gamo-vida buxuti batoni, xedavs: mis garaJis win nagvis mTa aRumarTavT... rasakvirvelia, man-qana ver gamoiyvana da ramdenime dRes fexiT dabrZandeboda.

barem aqve mogaxsenebT, rac moxda karga xnis Semdeg: buxuti kaiCitaZe viRac axal-gazrda qvriv qals gadaekida da ojaxi miatova. col-Svili sul daiviwya, magram Zveli Cveuleba ar daviwyebia: axal-axal sayvarlebs ver Seelia, rac misTvis sabediswero aR-moCnda. erTma aseTma axalgazrda qalbatonma moiyvana qurdebi da buxuti awames _ fu-li sad gaqvs Senaxulio... Tavze celofanis parki hqonda wamocmuli da gaiguda _ asTma hqonda... am ambis Semdeg faciam kidev oc welze metxans icocxla; cucas yvela mTxov-nels iwunebda _ qaliSvili rom gavaTxovo, yuradReba da movla momakldebao. cucac didxans arCevda saqmros, magram misi Sesaferi veravin naxa, Tan guls imiT imSvidebda, rom SemoqmedebiT winsvlaSi ojaxi xels SemiSliso...

axla ormoc wels karga gadacilebuli musikis maswavlebeli, gauTxovari, martoxe-la cuca kaiCitaZe aswavlis fortepianos dakvras samusiko saswavlebelSi. ra Tqma un-da, drom Tavisi daundobeli beWedi datova mis garegnobaze _ kai Wama-sma yovelTvis uyvarda da arc aris gasakviri, rom friad gasuqda, RababiTac ki damSvenda; saxe Zvele-burad lamazi ki aqvs, arc naoWebi gasCenia jer, magram saxis gamomtyveleba, _ amparta-vuli da qedmaRluric ki, _ igive SerCa, rac bavSvobaSi hqonda. misi Rirsi veravin naxa, rom colobas dasTanxmebuliyo da axlac ki imedi aqvs, gamoCndeba misi ocnebis “uf-liswuli”, romelsac gaabednierebs _ vaglax, igi mosvlas Zalian igvianebs!..

erTxel raRac saqmeze narcecxlaZeebTan Semosuli goCa WinWraqaulis meuRle irina inozemceva (iSviaTi stumaria _ eqvsi Svili hyavs da Tavis mofxanis droc ar aqvs!) cu-cas misamarTiT ambobda:

_ magas ra gaaTxovebs, kudi yavarze aqvs gadebuli! erT klasSi viyaviT, rusul sko-laSi vswavlobdiT. Cems amxanagebSi yvelas etyoboda, romeli darCeboda Sinabera. go-goebi Sesvenebis dros ezoSi davxtodiT, vTamaSobdiT, yiras gadavdiodiT, isini ki ij-dnen mudoebiviT saklaso oTaxSi da fanjridan gviyurebdnen. gana iq rames akeTebdnen, ezarebodaT qveviT Camosvla da maraqaSi gareva... cuca ezos bavSvebTanac arasdros Ta-maSobda, sul ijda fortepianosTan da gamoTayvanebamde ukakunebda. axla TviTonaaa mu-sikis maswavlebeli da kasrs daemsgavsa, magas ra gaaTxovebs? maxsovs, dedamisi, facia deida...

_ kai Citi iyo isic! _ Seawyvetina babom. _ ho, anCxli iyo saSinlad, marto misi sidedrobis SiSiT vin gaifiqrebda cucas

qmrobas... facia deida Tavs iklavda, Svili gauTxovari mrCebao. gagigoniaT, aseTi ram _ deda qaliSvils eubnebodes, biWTan gaiareo!..

rogorc didi xnis winaT, axlac mezoblebi Sewuxebulni arian kaiCitaZeebis binaSi fortepianoze TiTebis uxeiro kakuniT (cucas Sin akiTxaven kerZo mowafeebi), magram xmis gacemas veravin ubedavs _ nervebmoSlili, myvirala qalia da umizezodac xSirad lanZRavs mezoblebs _ xasiaTiT dedas daemgvana (misi mowafeebi mecodebian, maTac uyvi-ris xolme). uyvars yava da sigareti; hyavs megobari qalebi, kolegebi, romlebic xSirad modian masTan saWoraod, erTad dadian kinoSi... misi Semoqmedebis Sesaxeb ki mxolod is SeiZleba aRiniSnos, rom ociode wlis winaT yvelaze didi movlena moxda mis cxovreba-Si: erTi misi simRera Seasrula imJamad cnobilma momReralma qalma da cucas jerje-robiT satrabaxo mxolod es aqvs...

* * *

fanom axali manqana SeiZina da narcecxlaZeebis ojaxSi amis aRsaniSnavi patara suf-

rac gaiSala. _ ho, marTla, jumberi rasa iqms? ratom ar gvimSvenebs sufras? _ ramdenime sadReg-

rZelos Semdeg dainteresda pantiko.

Page 61: ioseb omaZe magidis romani

61

mogaxsenebT, jumberi ojaxis diasaxlisis, gulnazis, Zmaa. mikvirs, xom ici, rom aqam-de ufro axlos ar gavacani mkiTxvels. albaT amis mizezi is gaxlavs, rom iSviaTad ga-moCndeba: uaRresad saqmiani kacia, sul raRac saqmeebs akvaraxWinebs, romeliRac iatak-qveSa saamqroebSi wili aqvs... kakulis megobari Tu ara, kargi nacnobi mainc aris, mgoni, raRac saqmeSi erTadac iyvnen CarTulni erT dros, magram raRac ver gaiyves... diax, ba-toni jumberi dis ojaxSi mxolod maSin gamoCndeba, Tu fuli sWirdeba. Tu asesxes _ daikargeba karga xniT da valis dabrunebaze fiqri arasdros Seawuxebs, Tundac asjer Seaxseno: CaTvale, rom is fuli dakargulia _ “Seityapuna”...

pantikos Tamadam, fanom, upasuxa: _ jumbers saocari ynosva aqvs: Tu ojaxSi cota fuli gaCnda, maSinve gaigebs! sai-

dan, rogor _ CemTvis didi gamocanaa! albaT raRac magiis magvari bunebaSi marTla ar-sebobs, aba, raRa swored maSin gavaxsendebiT? amas winaT mocunculda da lamis tirili daiwyo: “biWo, revizia dameca Tavs, danaklisi aRmomiCines da Tu axlave ar miveci aTi aTasi maneTi qrTami, xuTi wliT cixeSi sakanis kedlebis xexva garantirebuli maqvs!.. sami aTasi maneTi mqonda, ori aTasic megobrebma Semigroves, danarCeni xuTi aTasi sad viSovo, aRar vici!.. daviRupe da es aris!”. is mainc rogor gaigo, rom manqana erTi kvi-ris win swored xuTi aTas maneTad gavyide? hoda, ra guli mogiTmens, Tu fuli gaqvs, dauWiro? me vuTxari: “e, biWo, ramdenime dRis win ki mqonda fuli, Cemi manqana gavyide, magram axali manqanis yidvaSi damexarja da sami aTasi maneTi kidev valadac aviRe, To-rem... vin oxeria, me Cems Zmasa da megobars fuls dagiWerdi?”. imdeni namusi ki eyo, rom ar miTxra, Seni axali manqana gayideo... albaT icoda, vetyodi: ”Sen Cemsaze ukeTesi man-qana gaqvs da Sen ratom ar gayidi-meTqi”...

_ ara, kaco, revizia ki ara, is ar ginda? albaT saamqros gadideba gadawyvita an ukeTesi saqmis wamowyeba! _ ar daindo Zma gulnazim.

_ ho, _ daeTanxma fano, _ maseT xalxs fuli yovelTvis aqvs da yovelTvis raRac saqmisTvis kidev akliaT, sul wuwuneben, ufulobas uCivian da dawanwaleben vinmesgan kidev sasesxeblad. gadavrCi, xom ici, axali manqanis yidva movaswari, Torem axal vals im Zvel valebs daumatebda, romlebic karga xnis win aqvs Cemgan aRebuli!

_ ram gadaria es kacebi avtomobilebze?!. _ RimiliT ambobs boco. _ Cems ymawvilka-cobaSi Tavadebi qiSpobodnen ase _ jiSiani cxenebiT, kai bedauriT iwonebdnen Tavs, ax-la _ erTmaneTs ejibrebian, vis ufro ukeTesi avtomobili aqvs...

_ Tavadebi erTmaneTs ejibreboden Rvinis smaSic _ vin ufro did jixvs gamosclida, vin vis daaTrobda... namdvili sigiJe iyo! _ ambobs bebur gabmulaSvili.

fano ambobs: _ zogjer orTqlis gamoSvebaa saWiro, xandaxan sigiJec unda dauSva, Seneburad ga-

afrino, Torem, Tu didxans iqnebi normis farglebSi, mere SeiZleba, Zalian did uf-skrulSi gadavarde.

bocom daamata: _ axla Zalian CamorCenilebi varT, didi varjiSi dagvWirdeba, rom sxvebs davewioT;

Sexedav da iseTi jixvebi uWiravT xelSi, Zlivs weven maRla. fanom wamoayena winadadeba: _ modiT ase vqnaT: dRis pirvel naxevars viwyebT qeifiT, Semdeg _ muSaoba, romelic

bevrad ufro xalisianad wava. beburma daiCivla: _ wneva maqvs, yoveldRe rom davlioT, erT kviraSi gamasvenebT! fanos gaecina: _ me Senze maRali wneva maqvs! ar ici, rom Rvino sisxlZarRvebs afarToebs? maRali

wnevis wamalia, Tu ginda, eqimebs hkiTxe, gamocdilebiTac geubnebi! bebur ar daeTanxma: _ biWo, roca dalev, yovelmxriv kargia, gsiamovnebs da sisxlZarRvebic gafarTovde-

ba, magram mere xom isev Seviwrovdeba? fanos isev gaecina: _ kaco, Senc xar raRa! vin aclis Seviwroebas, isev davlev! _ sxvanairad ar SeiZleba, alkoholizmTan brZolis socialistur valdebulebebSi

es punqtic unda SevitanoT: yoveldRe _ araumetes erTi litrisa!... pantiko winaaRmdegia: _ Cemi normaa _ or boTls davlev, mere Tavisuflad SemiZlia, sadac minda, iq wavi-

de, fexi ar SemeSleba!.. fano siciliT sTavazobs: _ cirkSi wadi, iq lomebTan kocna mogindeba... xom ici, lomis kocna mainc sxvaa, sxva

fasi aqvs _ satrabaxod mTeli sicocxlis ganmavlobaSi geyofa!

Page 62: ioseb omaZe magidis romani

62

* * *

Cernobilis ambebTan dakavSirebiT xalxi SeSinebulia, cdiloben, Seamowmon nayidi

sursaTi dozimetris saSualebiT. amitom yvela mimarTavs dozimetris “patrons” dadi diduaniZes. dadi Civis:

_ gamiwyales guli, dRe erTia da ar iqneba, aTamde kaci ar Semovides da ar mTxo-vos dozimetriT produqtebis dasxivebis xasiaTi. gansakuTrebiT erTma Semikla xelSi _ vaJam. zogjer dReSi ramdenjerme makiTxavs da ras aRar mamowmebinebs: mandarins, Cais, xils... ra Tqma unda, “prezentad” TiTo-orola vaSls, msxals, mandarins da ase Semdeg, ras aRar mitovebs xolme. oRond Tavi damanebs, TviTon iqiT mivcem, rac unda... erTi gogo movida, kai gogoa, momwons da mas vauwye es ambavi, Tan vaSli SevTavaze. “dausxi-vebelia! _ siciliT vuTxri, _ orjer gamazomvia vaJam, erTxel gazomils ar endo!”. go-gom gaicina da madloba gadamixada. erTi kviris Semdeg gamomityda: “vaJaze rom momiyevi da vaSli SemomTavaze, Semrcxva da veRar giTxari: mec mqonda motanili mandarini da radiaciis donis gazomva mindoda...”.

* * *

yoveldRiurobaSi xandaxan iseTi ramdenime dRec gamoereva, ufro cincxali rom

aris, raimeTi gamorCeuli. ubanSi cnobili bozebis, eTer da ciskara mgalobeliZeebis cxovrebaSi aseTi droeba ramdenime Tves gaiwela da mTeli saxli aalaparaka...

erTxel “saqmiani vizitis” Semdeg wasvlis win erTma seriozuli garegnobis kacma eTers uTxra: “ai, es ucxouri koniakiani boTli rom gaqvs karadis Tavze, an maCuqe, an momyide! Sin koniakebis didi koleqcia maqvs!”. didxans eRiWineboda, magram eTerma uari uTxra, ar misca _ gamorCeuli mudmivi klientis mier iyo naCuqari da daTqmuli hqon-daT, erTad unda daeliaT...

cota xanSi eTer, ciskara da eTeris qaliSvili mzeona quTaisSi wavidnen _ debs de-da gardaecvalaT. roca erT kviraSi Sin dabrundnen, bina gatexili da gaZarculi dax-vdaT _ iatakis saZromidan iyo Sesuli qurdi. Sexeda eTerma _ karadis Tavze boTlebi yvela iyo, garda im erTi ucxouri koniakisa...

miliciaSi Seatyobina, esa da es kaci iqneba Cveni gamqurdavio, ras vifiqrebdi, dar-baiseli pirovnebis ieri hqondao; an nivTebi damibrunos, an fuli momceso.

gamomZiebeli xSir-xSirad akiTxavda debs, hpirdeboda, ase da ase, kargad midis saqme, male dagibrunebT waRebuls yvelaferso da Tan muqTaze xan eTers Cauwveboda loginSi, xan _ ciskaras.

mere meore gamoZiebelic gamoCnda, maT igives eubneboda da arc is ambobda uars de-bis keTilganwyobaze...

gavida erTi Tve, meore _ gamomZieblebi kviraSi or-samjer xan erTi modis, xan _ me-ore; debisgan gansxvavebiT, oriveni friad kmayofilebi Canan... eTer da ciskara axla ki mixvdnen, rom gamomZieblebi amden xans tyuili dapirebebiT kvebavdnen: isini qurdis da-Weras ki ar apirebdnen, albaT mas fuls scinclavdnen... qalebi ajanydnen, gamomZieb-lebs uTxres: “axlave daiWireT qurdi da gaasamarTleT, Torem saCivars axla Tqvenze davwerT!”.

am damuqrebidan ramdenime dReSi miliciidan manqaniT mobrZanda viRac mesame kaci, _ ufro xnieri, Casuqebuli, friad seriozuli, etyoba, gamomZieblebis ufrosi, _ da debs SeaZlia orasi maneTi saqmis Casafarcxavad. debma mcire TaTbiris Semdeg Tanxmoba ga-nacxades da fulic miiTvales... am mesamemac winamorbedebiviT muqTaze garTobis survi-li gamoTqva romelime erT-erT dasTan maTi madlierebis niSnad, magram mas mtkice uari stkices da Tan daemuqrnen: “am orasi maneTiT ver gamoxvalT qveSidan, kidev unda daama-toT Tanxa; erT kviras gaZlevT, Torem samives aucileblad giCivlebT, sadac saWiroa!”... Tan isic ar daumales, visi imedic hqondaT _ erTi maTi kargi nacnobi iyo, almasxan kvanWilauri, _ prokuraturaSi sakmaod maRali Tanamdeboba ekava da araerTxel gamZvra-la isic virTxasaviT debis binis iatakis saZromSi... sxvaTa Soris, swored misi motani-li iyo moparuli koniakis boTli da am saqmeSi erTgvarad isic dainteresebul pirs warmoadgenda!

almasxanis xsenebiT da ukve daufaravi muqariT debma nel-nela fuli sakmaod “amo-qaCes” da danaklisze bevrad metic ainazRaures...

ramdenime TveSi miliciis warmomadgenlebi isev estumraT, oRond sxvani iyvnen da sxva saqmeze, _ amjerad, bevri lailais gareSe, eTer da ciskara mgalobeliZeebi kanisa da venerologiur daavadebaTa dispanserSi miabrZanes... gamokvlevis Sedegad ciskaras

Page 63: ioseb omaZe magidis romani

63

gadamdebi formis aTaSangi aRmoaCnda da iZulebiTi mkurnalobisTvis dispanseris sta-cionarSi datoves _ aucilebeli gaxda misi hospitalizacia srul gamojanmrTelebamde. mTelma ezom gaigo, garda faciasi, rom ciskaras Tavs damtydari ubedureba mohyva bu-xuti kaiCitaZesTan erTad manqaniT qalaqgareT gaseirnebas: albaT roca buxutim ciska-rasgan miRebuli “saCuqari” dainaxa, maSinve anonimurad Seatyobina milicias... TviT bu-xuti samkurnalod uCumrad venerolog eqims Sin akiTxavda; marTalia, gvariani Tanxa daexarja, magram saxinkleSi misi aryofna ufro Zviri daujdeboda, xolo cols, faci-as, rom gaego misi karga xniT gauCinarebis mizezi, amas ra Sedegic mohyveboda, es kidev calke sakiTxavia...

kari XI. Tanamedroveoba jiqur SemoiWra ojaxSi, me ki gareT, quCaSi gamiZaxes...

fano Camovida savele samuSaoebidan, _ ramdenime dRiT an erTi kviriT Sin daisve-

nebs, _ Sin aravin daxvda. babo sul Sin zis, is sadRa daikarga? albaT mezoblebSi sa-Woraod gavida... fanom CaisTvis wyali Sedga asaduReblad, tansacmeli gamoicvala, xel-piri daibana, kerZi qvabianad gaacxela _ lobio _ da is-is iyo, Wamas unda Sedgomoda, rom telefonma dareka. aiRo yurmili.

_ gamarjoba! _ gaisma yurmilSi TiTqosda nacnobi xma. _ bodiSi, levan xaverdaZe ga-wuxebT...

_ me aseTs ar vicnob! _ mkvaxed miaxala fanom da daaxeTqa sruliad udanaSaulo yurmili. fano ficxia _ o-ho-ho, sul ar ifiqreb, rom gawonasworebuli, dinji britane-lis Svilic aris _ etyoba, mamisgan mxolod Tvalebis lurji feri dahyva, dedis mxri-dan ki _ sicxare. adamianebi xSirad arian usamarTloni da cxel gulze TavianT waru-mateblobas, gulacruebas da sxva uiRblobas sruliad udanaSaulo sagnebze iyrian xolme javrs, zogjer _ cxovelebze an adamianebzec ki, Tuki dabal Robed miiCneven... Cven ra danaSauli migviZRvis? albaT mxolod is, rom sapasuxod xmis gacema ar SegviZ-lia da verc samagieros vuzRavT... samwuxarod, bevrjer mqonia “bedniereba” TviTonac sakuTvriv mewvnia, rogoria amgvari “mexamridis” rolis Sesrulebis “siame” _ muStis braguni, uTos daxeTqeba... samaxsovrod bevri niSanic darCenila Cems zedapirze, zogi _ gverdebzec da, Tqven warmoidgineT, fexebzec ki.

oTaxSi Semovida babo, gabrazebuli fano divanze wamowolili isvenebda da xma ar gasca _ Tvalebi daxuWa, Tavi moimZinara.

roca gulnazi dabrunda samsaxuridan, Tan skolidan umcrosi biWi, nanuCac moiyvana; fanom babos hkiTxa, sxva bavSvebi sad ariano. Sio amxanagTan iyo wasuli (moimizeza _ viTom wigni ar hqonda!), erTad unda emecadinaT inglisurSi.

fano aRrenilia: _ magis Tavis gaxeTqvam, qarTuli brwyinvaled icis _ ubralo gancxadebas ver dagi-

wers, rom oci Secdoma ar dauSvas _ da axla sxva enebs Caabulbulebs! gogo sadRa da-bodialobs?..

_ ititine leqciebidan axla unda movides... _ gulnazim Sexeda kedlis mowikwike sa-aTs da odnav SeSfoTebulma ikiTxa: _ es saaTi sworia? ukve naxevari saaTis mosuli unda iyos... Sios ras erCi, cudad ar swavlobs, raRaceebs wers kidec TavisTvis...

am dros movida Sio, yvelam ivaxSma. fano xmis amouReblad ijda, daRlili iyo; Tan uyurebdnen televizors _ gadascemdnen ukanasknel cnobebs.

Siosa da nanuCas fexburTis yureba undodaT, gulnazis _ raRac gauTavebeli meqsi-kuri serialis _ erTmaneTs ar aclidnen, atrialebdnen arxebis gadamrTvels, utriale-ben fanos gulsac _ maT gabrazebulma uyvira:

_ gaeTrieT yvelani aqedan! kaci mivlinebidan davbrundi, nervebmoSlili, gadaRli-li da qveyanaze ra xdeba, amis gagebis ufleba aRar maqvs sakuTar saxlSi?

coli da biWebi arasadac ar wasulan, darCnen, xmas aRar iRebdnen, qaliSvili ara da ar Canda...

gulnazi: _ dRes bolo leqcia hqonda ardadegebis win, mere bakurianSi apirebda wasvlas... Siom wamoiZaxa: _ mec minda bakuriani! aTi wlis nanuCa Zmas ahyva: _ mec! elian, elian ititines... ukanaskneli cnobebis Semdeg filmi daiwyo, imasac uyures _

qaliSvili daikarga...

Page 64: ioseb omaZe magidis romani

64

ded-mama wrialeben, SfoTaven, babo sul raRacas burtyunebs, pirjvars iwers... _ telefoniT mainc daereka!.. _ amoixvneSa gulnazim. fanom gulnazis sityvebze raRaca iazra: _ im maimunma dareka, Cveni siZeoba rom moiwadina, Tavxedi! gulnazim Semoirtya loyaze xeli _ qali ufro mimxvedria! _ levanma? ui, imas xom ar gahyva? _ qalo, Sen xom ar gagiJdi, Cemi xeliT movklav orives! _ sul mTlad gaanCxlda

fano. Ramis ori saaTi Sesrulda, bWoben, ra hqnan? fano gavarda gareT, gulnazic mihyva, kacma qali Sin Semoabruna, me mivxedav mag saq-

meso. fano Cajda manqanaSi da mivida qaliSvilis uaxloes amxanagTan. _ diax, pativcemulo, _ gamotyda igi, _ ititine da levani erTad wavidnen sadRac... me ki ai, ra Sevityve satelefono saubrebis meoxebiT. didi xnis Zebnis Semdeg fanom miagno levanis mSoblebs _ arc levani aRmoCnda Sin,

misi mSoblebic didad SeSfoTebulni iyvnen Svilis gauCinarebiT... moulodneli stumre-bisgan gaiges, rom Turme levans maTi gogo moswonda da axla albaT erTad gaiparnen...

Sin dabrunebulma fanom gulnazisTan erTad uamravi ram gaixsena... rogori winaaRmdegni iyvnen levanTan maTi qaliSvilis megobrobisa: “ra Seni tolia,

ver xedav, mSoblebi vin hyavs?” (deda saavadmyofoSi muSaobda eqTnad, mama muSa iyo qar-xanaSi); aukrZales qaliSvils vaJTan siaruli. mikvirs, xom ici: ras ibriqeboda fano, gindac ingliseli baronetis STamomavali yofiliyo? an, miT umetes, gulnazi _ romeli Tavaduri modgmis sisxli uCuxCuxebda mas ZarRvebSi?

fanom gaixsena: erTxel ititinem uTxra mSoblebs: “kinoSi mivdivar, Cvenma mezobelma paatam dampatiJa, sxvebic modiano” da gareT gavida.

fanom gadaixeda fanjridan da Tvali mohkra, rom mis qaliSvils levani Sexvda qu-CaSi da erTad wavidnen.

roca qaliSvili Sin dabrunda, fano eCxuba, uyvira da kinaRam scema kidec _ meored rom daginaxo kidev imasTan gavlili, Sin aRar SemogiSvebo...

gulnazim ki gaixsena, rom wina zafxuls, roca isini moskovSi iyvnen, ititine gaepa-raT erTi dRiT da axlaRa gamoutyda qmars _ levanis sanaxavad wavida maSin Cveni go-goo (levani iq axlos ixdida samxedro valdebulebas). amaze fano gulnazis eCxuba, ra-tom maSin ar miTxari, axla amas aRar gabedavdao.

gulnazim upasuxa: _ ise uxeSad rom ar epyrobode, sworedac ar izamda aseT rames, ar gaipareboda!.. ramdenime dRis Zebnis Semdeg cnobili gaxda, rom Turme gogo-biWi soWSi wasulan _

iqidan dareka levanma mSoblebTan. biWi soWSi wasvlis win sadguridan rekavda nar-cecxlaZeebTan, undoda, Seetyobinebina ambavi, magram “sasimamrom” daugdo yurmili...

roca ori kviris Semdeg ititine da levani dabrundnen, fanos jer ar ganeleboda gabrazeba, iZaxda, ititines araviTar SemTxvevaSi ar vapatiebo, rac magan me gamamwarao, bakurianSic ki avedi magis saZebnelado...

ramdenime Tve gavida da fanos guli moulba; gadawyvites, axali moyvrebis ufro ax-los gasacnobad mokrZalebuli sufra gaeSalaT, mxolod ori ojaxis wevrTaTvis _ qorwilis Tavi jerjerobiT ar hqondaT; Tumca rogori mokrZalebuli gamovida es lxini, axlave mogaxsenebT (furceli, romelzedac sabolood Camoweres saWiro xorage-ulis da sasmel-saWmelis sia, Cems zurgze iyo dadebuli). xorageulis is sia ukve im droebis istoriuli sabuTia da, garda amisa, iqneb vinmes momavalSi daexmaros kidec amgvari “mokrZalebuli” sufrisTvis menius SedgenaSi!

maS ase, CamovTvli ucvlelad, rogorc im furcelze weria fanos xeliT:

2. ori goWi _ 6 kg.

“Tormeti kacisTvis (meore dRes lxinis gagrZelebis gaTvaliwinebiT):

1. erTi beWi _ 5 kg.

3. xuTi qaTami (gind Semwvari, gind moxarSuli). 4. mwvadi sukis _ 3 kg, Roris. 5. kuWmaWi _ 12 ulufa, 3,5 kg. 6. Tevzeuli: a) sami kilo zuTxi, b) cocxali _ sami kilo (kalmaxi an xramu-

li), g) xizilala _ 0,5 kg wiTeli da 0,5 kg Savi. 7. fxaleuli nigvziT _ 3 kg.

Page 65: ioseb omaZe magidis romani

65

8. jonjoli _ 3 kg. 9. wiwaka _ 1,5 kg, nivris mwnili _ 1,5 kg. 10. vinegreti _ 3 kg. 11. yvelanairi mwvanileuloba _ 3 kg. 12. puri _ 6 kg (SoTis). 13. Wadi _ 4 kg (kecze gamomcxvari). 14. Rvino imeruli _ 20 litri, kaxuri _ 20 litri. 15. mwyeri _ 12 cali. 16. ostri salianka an souzi _ 12 ulufa. 17. sulguni _ 4 kg. 18. yovelgvari sawebela.

xaSlama _ 5 kg, borjomi, tkbileuloba _ namcxvrebi, torti.” (nomris gareSe qveviT miuweriaT sxva xeliT).

rogor moilxendnen, amaze aRarafers vityvi; zemomotanili menius mixedviT Tu vim-

sjelebT, eWvic ar mepareba, rom nebismieri am wignis mkiTxveli uars ar ityoda im suf-ras daswreboda, Tundac meore dRes _ “namcecobaze”...

is ki aucileblad unda aRvniSno, rom pirvel dRes Sua lxinSi moulodnelad ga-moCnda gulnazis Zma, batoni jumberi.

_ oh, Cvens Zvirfas da sanaxavad sanatrel colisZmas gaumarjos! _ gaiRima fanom da fexze wamodga. _ aba, es erTi yanwi gamomarTvi!.. karg dros moxvedi, xom ici, hoda, Se-moswrebulisa dalie!

_ karg dros ki ara... ra wyalSi Cavvarde, ar vici... _ ra iyo, xom mSvidobaa? _ aseTi mSvidoba Cems mters, Cemi biWi cud ambavSi gaexvia... manqana daartya gam-

vlels da, kidev kargi, ar mokla, magram fexi ki aqvs motexili. _ momilocavs, kargad gadarCenilxar! _ e-eh... dazaralebuli saavadmyofoSi mkurnalobis xarjebis anazRaurebas moiTxovs

da imis zeviT _ kidev sami aTass, fizikuri zaralis kompensaciisTviso... ori aTas ma-neTsac Suamavali, gamomZiebeli mqaCavs... aqeT kidev manqanac damrCa gasaremontebeli... manqana mere xesac Seejaxa da daimtvra, eg araferi, nel-nela aRvadgen, magram Svili cixeSi rogor gavuSva?

marTla qvis guli unda gqondes, rom am dros gaWirvebuls fuli dauWiro... _ zustad eqvsi aTasi maneTi mqonda: papiseuli saxli gayides sofelSi da wili mer-

go, magram swored guSin erT Cems axlo megobars saCqarod dasWirda da naxevari wliT vasesxe... _ eubneba fano. _ biWo, Sen xom agaraki gaqvs qvemo wyneTSi, is gayide da sxva iyide zemo wyneTSi, iq saxlebi bevrad ufro iafia, fulic dagrCeba... an eg naavariebi manqana raRad ginda, cota Sealamaze da gayide!

_ ho, kargi, vifiqreb amaze... bodiSi, rom Segawuxe... erTi sigareti momawevineT... _ waiduduna nirwamxdarma jumberma.

fanos mZaxalma jumbers sigareti miawoda (sufraze msxdomTagan mweveli mxolod is iyo):

_ aha, mSvidobaSi mowie _ “kosmosi” kargia, kibos ar aCens, Wleqs aCens! jumberma sigareti gamoarTva, iqve moukida da maSinve wavida: salxino sufram ver

moxibla da erTi Wiqac ki ar aswia _ zrdilobisTvis mainc daeloca axalSeuRlebul-ni...

_ kidev kargi, _ meore dRes diliT uTxra gulnazis fanom, _ fulis sxvisTvis ga-sesxeba movaswari, Torem SesaZlebelia, jumberi Semcodeboda da fuli daecincla... ava-ria xeldaxel moigona, maseT rameSi didostatia, me ras gamacurebs. etyoba, raRac saq-meSi unda daabandos da mere wlobiT unda sdio, rom iqneb Tanxis nawili mainc daibru-no... me sxva ram mikvirs: naTesaobaSic ki jer aravisTvis miTqvams da man saidan gaigo ase uceb, rom saxli gavyideT? sul sami Tu oTxi dRea fulis miRebidan gasuli da sa-sesxeblad momadga, saidan aqvs aseTi ynosva? saocrebaa!..

SuadReze fanos Zmakacebi movidnen, Tamadad pantiko iyo da, rogor fiqrobT, wina dRidan morCenili Rvino eyofodaT?

* * *

erTxel umcrosi biWi, nanuCa, skolidan dabrunda da maSinve Tavi Cargo wignSi. es

wigni iyo axali, gaxmaurebuli deteqtiuri romani. gulnazim ramdenjerme dauZaxa _ saWmeli miirTvio, magram biWi ise iyo garTuli daxlarTuli ambis kiTxviT, dedis erTi

Page 66: ioseb omaZe magidis romani

66

sityvac ar gaugonia. ase ganmeorda ramdenjerme. bolos, moTminebidan gamosuli gulna-zi jiqur mieWra Svils, xelidan gamoglija avbediTi (rogorc Semdgom gamoirkva) de-teqtivi da nanuCas Tavgadasavlebis bilikidan samzareulos gzisken gadaaxvevina. me mgonia, zedmetia imis aRniSvna, rom nanuCas yvelaze daZabul adgilze Seawyvetines kiTxva. biWi Cqarobda wignTan dabrunebas da sprinteruli siswrafiT gaumklavda yvela-fers, albaT kerZebis gemo arc ki gaugia; aTi wuTic ar iqneboda gasuli, rom miiWra dedasTan wignis gamosarTmevad.

_ bodiSi, ukacravad!.. macale! _ divanze gemrielad mokalaTebul gulnazis im wig-nis pirveli aTi gverdi hqonda ukve wakiTxuli da gvarianad gaixlarTa kidec deteqtu-ri ambis qselSi; SvilisTvis ar ecala, arc ukiTxavs, ra da rogor Wameo... cxadia, nanu-Cas Txovnas, damibrune wignio, yuric ar aTxova... _ gamotvindebi, Se sawyalo, amdeni kiTxviT, wadi daisvene da mere gakveTilebi moamzade! _ ase upasuxa, ise, rom Tavic ar auwevia wignidan.

nanuCam daisvena, mere gakveTilebic moamzada, magram wigns isev dedamisi gatacebiT Cahkirkitebda da sulac ar apirebda vinmesTvis wignis dabrunebas.

imanac ki ver Seawyvetina wignis kiTxva, rom Sin fano dabrunda samsaxuridan da me-uRles mouTmenlad mimarTa:

_ qalo, daRlili movedi, Zalian mSia da saWmeli ratom ar gagicxelebia? “qals” araferi esmis. mgoni, zedmetia imis axsna, rom is deteqtivis daxlarTuli am-

bebis yvelaze dramatul adgilzea da sanam saidumlos ar gaigebs, sxva ramisadmi brma da yrua.

fano SviliviT momTmeni ar gamodga, xelidan gamoRlita cols wigni da aiZula, da-Zabuli, moulodnelobebiT damuxtuli situaciidan banalur yoveldRiurobaSi dabrune-buliyo.

TxuTmeti wuTi gavida da gulnazi fanos samzareulodan mravaljer unayofod epa-tiJeboda, magram mis meuRles araferi esmoda _ axla mas auRia es deteqtiuri romani, romelsac igi obobas qseliviT Tavfexiand CauTrevia...

* * *

bebur gabmulaSvilis ufros vaJs, baraTas, gardaecvala simamri, colis, kesos mama

_ profesori kaci, Cumi, bunCula, mSromeli, fusfusa (beburisa da Jalias gauTavebel Cxubsa da ayalmayals veRar gauZlo maTma rZalma, kesom da erTi xania, kesos daJinebu-li moTxovniT, baraTa da keso am ukanasknelis mSoblebTan gadavidnen sacxovreblad).

saRamos panaSvidze misasamZimreblad mividnen beburis mezoblebi, naxes _ misi Svi-li, baraTa, raRacas saqmianobda ezoSi. rasakvirvelia, miusamZimres Zvirfasi simamris udrood dakargvis gamo. erTxans gaCerdnen, isaubres.

_ ver warmomedgina, Tu igi odesme mokvdeboda, yovel SemTxvevaSi, megona, jer me ga-mistumrebda saiqios, _Hhyveba baraTa. _ magisgan xmamaRali laparaki ar gamigonia. mudam gawonasworebuli, punqtualuri... Wama Tavis droze, Sroma, dasveneba, droze Zili _ re-Jimis dacvis fanatikosi iyo. germaneliviT punqtualuri yvelaferSi, Tan zomieri _ ama-Ti amdeni wlis siZe var da igi mTvrali ar minaxavs, warmogidgeniaT? uWkvianesi kaci... da uceb _ mZime infarqti!

_ eg rom Wkviani yofiliyo, Sen qals gamogatanda? _ eqilikeba pantiko. _ sul SiSSi xar, xom ici, Sinaurebis gamo, rame ar daemarToT... _ ambobs baraTa. _

vinRa ar warmomidgenia sizmarSi mkvdari: coli, Svilebi, Cemi Tavic _ kuboSi rom var Casvenebuli da mimacileben sasaflaoze erTi ambiT... ramdenjer damsizmrebia da gulga-xeTqils gamRviZebia... magram simamri?

_ Sen ki gaqvs Tavi mosaklavi, _ uTxra fanom, _ ager ojaxSi Svidasi maneTis TveSi Semomtani kuboSi iwves da pensioneri sidedri tvins gilayebdes cocxali...

baraTas gaecina da mosulebs Seexvewa: _ me zeviT aval, binaSi da Tqven amodiT, iqac momisamZimreT! _ undoda, colis naTe-

savebs daenaxaT, rogori pativsacemi xalxi iyo mosuli masTan... ra Tqma unda, xaTri aRar gautexes, meore sarTulze binaSi avidnen da baraTas meo-

redac didis ambiT CamoarTves xeli da miusamZimres. fanom oTaxidan gamosvlisas bara-Tas yurSi CasCurCula:

_ Cemo baraTa, xom ici, Seni didi damfasebeli var, ar mezareba da Tu ginda, ezoSi Caval da isev amoval, mesamedac mogisamZimreb...

baraTas kinaRam sicili waskda, saxeze xeli aifara... baraTa aivanze idga, oTaxSi SesasvlelTan da ise iRebda samZimars. axla droebiT

mimsamZimrebelTagan aravin Canda; baraTam fano ezoSi gadaaxeda da iq Sejguful xal-

Page 67: ioseb omaZe magidis romani

67

xSi daanaxa maRali, gamxdari kaci, romelsac sanaxevrod gaWaRaravebuli urCi qoCori maRla hqonda afSekili:

_ fano biZia, is maRali biWi rom dgas, CemTan erTad swavlobda, erT klasSi viya-viT. gvarad YyoCaZea, amirindo yoCaZe, axla iqneba Cemi xnis, albaT ormocdaerTi, or-mocdaori wlisa... misken rom midis dabali qali _ misi colia, mzia. sul raRac sami wlis SeuRlebulni arian, bavSvic SeeZinaT. mziac Cemi Tanaklaseli iyo, lamazi ar eT-qmoda, magram raRaciT mainc simpaTiuri gogo iyo, Wkviani. mzias amirindo uyvarda, yve-lam icoda es; erTxel Tavic ki moiwamla, magram gadaarCines, erTi aliaqoTi atyda... amirindo metad Taviseburi ymawvili iyo _ usityvo, uTqmeli, metismetad Cumi. Cven, mis klaselebs, mxolod gvesalmeboda, araviTar celqobaSi Tu drostarebaSi ar Rebulob-da monawileobas, aravisTan megobrobda, gandegils veZaxdiT. swavlaSi gulmodginebiT ar gamoirCeoda, samosani iyo., Tumca yvelam vicodiT misi niWierebis ambavi, Zalian bevrs kiTxulobda. skolis damTavrebis Semdeg fizikosi gaxda, xuTi Tu eqvsi ucxo ena icis, disertaciac daicva. erTxel mzia SemTxveviT Sexvda quCaSi _ skolis damTavrebi-dan kai oci weli iyo gasuli. amirindom uTxra Turme, wamo, kinoSi wavideTo. mzias Turme gakvirvebisgan ena Cauvarda... wayva da or kviraSi qorwilic gadaixades, magaTi xelismomkide viyavi. arian axla bednierad...

* * *

erT kviraSi moulodnelad babo gardaicvala. wina dRiT Cveulebriv saqmianobda, meore dilas ki, Cveulebisamebr babos mier yve-

lasTvis gamzadebuli sauzme da aduRebuli Caidani magidaze rom ar daxvdaT, gaukvir-daT; Turme moxuci ZilSi mSvidad gaparuliyo...

Wiris sufraze pantiko Tamadobda. fano sanam Sesandobars dalevda, sakmaod didi Sesavali gaakeTa, natrobda: _ ra aris adamianis cxovreba _ wamwamis erTi dafaxulebaa... neta macxovra imden

xans, rom menaxa: ra iqneba erTi xuTasi wlis Semdeg? _ xuTasi weli ra ambavia, asi an asormocdaaTi ar geyofoda? _ hkiTxa pantikom. _ rogor, yvavma samasi weli icxovros, spilom _ xuTasi da adamianma _ cxonebuli

dedaCemiviT _ mxolod samocdaaTze cota meti? _ vin gacdis am samocdaaTsac! Cemi colisZma avariaSi moxvda, jer ormoci wlisac

ar iyo... _ Tqva baraTam. _ ho, yvelani codo varT, magram yvelaze ufro gamyidvelebia Sesabralisi! _ mou-

lodnelad ambobs pantiko. _ gamyidveli xom kaci ar aris! _ daudastura fanom. _ ara, kaco, me samSoblos gamyidvelebze ki ara, maRaziis gamyidvelebze geubnebi, _

agrZelebs pantiko. _ CemTan erTad fqvils yidulobda jados coli _ mwyera. etyoba, Zalian uWirs, mxolod erTi kilogramiani parki gamoarTva. marTla mwyeriviT qalia, ma-neTiani misca da xurda ekuTvnoda kidev, vatyob, saSinlad Sercxva, rom moeTxova... gam-yidveli ki civad aridebda Tvals, viTomc aq araferio da arc apirebda xurdis micemas. “qalo, qmari cixeSi gizis, oTxi Svili pirdaRebuli Wamas gTxovs da ratom utoveb xurdas?” _ TiTqmis ZaliT vaiZule, rom xurda moeTxova. me ki davubrialebdi Tvalebs im gamyidvels, magram yovelTvis xom CemisTana ar eyoleboda gverdiT?.. ratomaa, rom bevri CvenTagani uxerxulobas ganicdis, morcxvobs da Relavs kidec, roca xurda unda moiTxovos maRaziaSi an sadme sxvagan... asec xdeba: TvalnaTliv xedav, rom gamyidvelma wonaSi dagaklo, cxvirwin urcxvad gatyuebs da Sen verafers eubnebi, grcxvenia, Tva-lebs xri... is ki usircxvilod TvalebSi giyurebs, Tan TiTqos dagcinis kidec _ ai, me Sen gatyueb da Sen ki, mSiSaro lokokinav, Tamamad TvalebSic ki ver Segixedia CemTvi-so”. me Semomaqvs ramdenime winadadeba, amxanagebo, swored aseTi uxerxemlo momxmareb-lebisTvis, TqvenTvis, Torem me, miliciis formian kacs, verafers mibedaven da gindac forma ar mecvas, dedas vutireb. ho, ra winadadebebia? roca dainaxav, rom gamyidvelma oci grami dagaklo, daabrune ukan nayidi da uTxari: “Se kaco, oci grami ra Cemi fexe-bia, Tu ase giWirs, aiRe kidev oci-ocdaaTi grami, RmerTma Segargos!”; an Tu msxvil qa-RaldSi gagixvevs da imasac ormagad gakecilSi, unda uTxra: “Zvirfaso, nu morcxvob, genacvale, xaTri gamiwie da kidev erTi magdeni amoufine, ukeTesi iqneba!”. imedia, Cemi winadadeba yvelas moewoneba, radgan imis grZnoba mainc aRar geqneba, rom usircxvilod mogatyues, Sen ki veraferi uTxari, Tan dagcines. Cemi winadadebis mixedviT ki aseTi fsiqikuri travma gamoricxulia da iqneb gamyidvelebic morjuldnen, ha?

_ pativcemulo pantiko, _ uTxra fanom, _ getyoba, ufro xSirad maRaziaSi sayid-lebze samoqalaqo formaSi Cacmuli dadixar... ara, am movlenaSi mxolod gamyidvelebs

Page 68: ioseb omaZe magidis romani

68

nu davadanaSaulebT. xom kargad viciT, rom maRaziis gamgem rom bazidan saqoneli moi-tanos, iq viRacas raRac Tanxa unda Caujibos, ise sxvas miscemen, vinc ar iZunwebs... me-re, yovel gamyidvels xom raRac unda darCes, maTxovruli xelfasi aqvs da arcTu io-li samuSao, ase ar aris? valdebulia, maRaziis direqtors Tu gamges misi wili misces, gamges trestSi miaqvs imaTi kuTvnili wili, trestidan saministrosac ekuTvnis raRaca, saministroc, Tavis mxriv, unawilebs cekas Sesabamis ganyofilebas... ai, rogori jaWvia da Sen ginda, sawyal gamyidvelze gadatexo mxolod joxi? ho, kidev: maRaziis gamge “a-finansebs” sanitarul kontrols, milicias, saxanZro dacvis xalxsac ki... me rom mkiTx-o, Senze sawyali gamyidvelia, sul SiSSia, dReSi ramden lanZRva-ginebasac unda gauZ-los... aba, sxva ra gza aqvs? saRamos Sin miva da mTeli dRe fexze dgomisgan waqcevazea, Wamis Tavic ar aqvs, brtyelterfianoba da fexebze venebis gaganiereba kidev calke jildoa...

_ me eg sxvisgan ar meswavleba: dalalmano oc welze metxans muSaobda maRaziaSi gamyidvelad, _ ambobs pantiko.

_ agaSena RmerTma! _ agrZelebs fano. _ yvelas winaSe vgrZnob Tavs damnaSaved! gam-yidvelis winaSe: xurda movTxove, ori kapikis gulisTvis Rirda misTvis da CemTvisac nervebis moSla? eqimis winaSe: viZunwe da fuls vin Civis, fila Sokoldic ki ver gavi-mete feSqaSad; aRmaskomSi erT-erTi TanamSromlis winaSe: is erTia, Cven ki, danarCenebi, _ aTasi, ramdeni oxeri gamoereva maT Soris da yvelas unda kvercxi ugoro, Tanac ro-gori nazebi da mgrZnobiareni gaxdnen yvelani _ aucilebelia, pativiscemiT moepyro, pa-suxi maSinve unda gasce, xmas ar unda auwio... uyure Sen erTi, yvela TavadiSvili gamix-da!.. ho... saxlmmarTvelobaSi erTi ubralo cnobis asaRebad aTjer rom migiyvanen da suls amogxdian, isev Seni bralia: sami maneTi ra gaxda, rogor dagenana, Cagecurebina mis jibeSi an magidaze dagegdo, Sercxveboda aReba Tu ra; isic dawynardeboda da Senc moisvenebdi amdeni wowialisgan!.. samsaxurSic xSirad midixar nervebmoSlili: diliT wyali ar modioda, arc civi da arc cxeli, Caic ver dalie, transportmac daigviana, ugulisyurod muSaob, raRacas aurev, raRac dagaviwydeba, aba ra iqneba! viRaca sayve-durs getyvis, Senc valSi ar darCebi da SeuRren...

_ saamuria cxovreba!.. _ iRimeba pantiko. _ ho, cxovreba saamuria! _ eTanxmeba fano, _ sul taS-fanduri gvaqvs gaCaRebuli!

mTeli cxovreba _ tragikomediaa anu komediisa da tragediis, mwuxarebisa da sixaru-lis monacvleoba, zogjer _ orive erTdroulad, erTad... qarTveli kaci sikvdilsac ki lxiniT _ Wiris sufriT _ xvdeba. ai, am sufrazec sevdiani ganwyobilebaa ganfenili, magram zogjer, ara, zogjer ki ara, sakmod xSirad _ Rimilic gamokrTeba, sicilic ki gaismis... aseTia Cveni buneba _ mwuxarebas siciliT, naTeliT vebrZviT... es bunebrivia: adamiani sibnele ver hguobs, mas naTeliT ebrZvis _ panaSvidebze anekdotebis moyola tyuilad ki ar gviyvars. qarTveli kaci ibadeba simReriT da simReriT istumreben im qveynad... Cven axla arc iseTi axalgazrdebi varT, yvelas raRac gvawuxebs, winandebu-rad smis Tavic aRar gvaqvs, magram qelexSi roca varT, rogori avadmyofic unda viyoT, micvalebulis mosaxseniebeli Wiqa aucileblad bolomde unda davlioT... erTi ambavi gamaxsenda. stalinis dros erTma kacma sufraze ar dalia stalinis sadRegrZelo, ma-Sin xom araferi ifareboda da es ambavic ar daimala _ kaci moxsnes samsaxuridan... we-rili gaagzavna kremlSi, Zalian kerketi kaci iyo, uSiSari pirovneba _ RviZli mawuxebs da imitom ver davlie didi beladis sadRegrZelo, amis gulisTvis sruliad usamar-Tlod gamanTavisufles samsaxuridano... ra pasuxs miiRebda?.. araferi _ arc daiWires, arc araferi, hoda, pasuxi aseTi iyo: “ar arsebobs avadmyofoba, rom erTma Wiqa Rvinom adamiani moklas!”... gaige?

_ piriqiT, erTi Wiqa Rvino aris wamali! _ ambobs pantiko. _ sworia, SeuZlebelia, rom erTma Wiqa Rvinom adamians avnos, aramcTu moklas. ho-

da, sanam cocxlebi varT, es Wiqa avwioT, samaradisod Cvengan wasul keTil adamians wa-vuqcioT, albaT baboc iqidan siamovnebiT Semogvcqeris _ Tqvenc kargad iyaviT yvelnio; sanam cocxlebi xarT, sixaruli nu mogklebodeT, vai-viSiTa da TavSi cemiT vin gaixa-ra, cremlis uzomo RvriT vis ra Seemata, dasiebuli Tvalebisa da Tavis tkivlis gar-da? Svidi aTeuli wlis ganmavlobaSi cxonebulma ra ar gadaitana, bevri lxinic naxa, ufro meti _ gaWirveba da gulis xeTqva, magram mainc bednieri qali iyo _ SviliSvi-lebsa da pirvel SvilTaSvilsac moeswro... bodiSi, Wiris sufras bevri laparaki ar uxdeba... maS, RmerTma gaanaTlos wasulis suli, saca aris!..

* * *

Page 69: ioseb omaZe magidis romani

69

SesamCnevad Seicvala droeba, momravlda bulvaruli Jurnal-gazeTebi, romlebic Ti-Toeul nomerSi sapatio adgilze aqveyneben masalebs, romlebiTac TvalnaTliv SeiZle-ba darwmundes mkiTxveli, rom ramdenime saukunis winaT mcxovrebi erTi ganTqmuli wi-naswarmetyveli, astrologi, magiis doqtori da ase Semdeg, _ saxelad nostradamusi, _ saocari sizustiT aRwers Cvens dRevandelobas... am Cvens ganaTlebul dros wera-kiTx-vis ucodinars ver moZebni, gazeTebs yvelani kiTxulobT da axla aRar SegawyenT Tavs magaliTebis moxmobiT, erT movlenas ki gverds ver avuvli, romelic nostradamuss ar uwinaswarmetyvelebia _ “gamorCa”! _ da romelzedac informaciis saSualebebs pirSi wyali aqvT Cagubebuli: XX saukunis miwuruls msoflioSi _ da gansakuTrebiT ki mis 1\6-Si, sabWoTa kavSirSi, _ didad ayvavda crurwmena, didi gasavali aqvs mravalricxo-van “samecniero” sazogadoebebs, romlebic swavloben sxva planetebidan dedamiwaze Ca-mobrZaneulTa oinebs... nostradamusma verc is ganWvrita, rom _ isev gavimeoreb _ am Cvens ganaTlebul saukuneSi religiuri Seuwynarebloba sisxlian Setakebebs gamoiwvev-da “bneli” Sua saukuneebis darad, crurwmenani imdenad gaifurCqnebodnen, rom aTeisto-ba lanZRvisa da Seuracmyofeli gamonaTqvamebis sababi gaxdeboda...

Sio daqorwilda! da maSinve cxadi gaxda, rom ojaxSi axali Taobis warmomadgeneli SeemataT, “mowina-

ve” esTetikuri ideebiT: funqcionlizmi, konstruqtivizmi, “mizanSewoniloba”, “moxerxe-buloba” _ yvelafers Trgunavs. narcecxlaZeTa gaCxinkuli rZali, Sios coli, maka, or-moc kilograms rom Zlivs iwonida, isic tansacmlian-fexsacmlianad, ojaxSi revoluci-uri gardaqmnebis moTave gaxda: narcecxlaZeebma “Tanamedrove” aveji iyides (amis gamo fano valebSic ki Cavarda!), xis natamalic ki rom ar hqonda _ mxolod liToni da plastikati _ da me “CamomaqveiTes”, gamagdes samzareuloSi: “moZvelebulia da iq kidev mogvemsaxureba”; axalgazrda patarZali gamarjvebulis RimiliT ambobs: “Zlivs ar amo-visunTqeT am Zvelmanisgan!”.

damsaxurebul wignis karadasac gauZaxes gareT, aivanze; igi Secvales ruminuli wig-nis TaroebiT! naRdad kargia es priala Taroebi, magram wiflis xis mSvenierma karadam raRa daaSava?

dahkides axali WaRi! didi, raRac viTom-brolis SuSebiT aWrelebul-aWiatebuli, Tvals rom ver gausworeb... kviraSi TiTo naTura mainc gadaiwveba xolme, uzarmazari denis xarji kidev sxvaa! magram: modaa, genacvale, yvelafris mokarnaxe, cxvris farasa-viT mihyvebian mas, gaiolda cxovreba _ sakuTari tvinis Wyletas gadaurCebi, sakuTari gemovnebac raRad ginda!

rasakvirvelia, Zveli televizoric gadaagdes, axali, ufro didi iyides... Zvels viya-vi SeCveuli, saerTodac yvelaferi Zveli, Zveleburi mirCevnia da ra vqna, aseTi bunebi-sa var, axals Znelad veguebi.

SesaniSnavi Zveleburi, mamapapuri qanqariani saaTi, romelic yoveli axali saaTis dadgomas melodiuri hangiT gvamcnobda da Tan gvatkbobda, sakomisio maRaziaSi waiRes da kedelze mrgvali eleqtruli saaTi daamagres _ bevrad zusti aris, nakleb adgil-sac iWerso... imas ki arad dagideven, rom sad iatakze myarad mdgom xis viwro, maRal ka-radaSi Zveli saaTis qanqaris dinji, mozomili svla, romelic drois mdinarebis urye-vobas, cxovrebis mdgradobas, simSvides usvams xazs da sad axali saaTis cancara wik-wiki, wamis isaric rom SeSfoTebuli ciebianiviT sadRac garbis, garbis... Tanac es mrgvali eleqtruli “Tvali” droisa, kacma ar icis, rodis Camovardeba kedlidan da ia-takze moadens bragvans!

raRa Tqma unda, Cemmma rigmac moaRwia da me adrindeli “CamoqveiTeba” aRar makmares, samzareuloSic aRar gamaCeres: “Zalian didia, mZime, Tan _ daZvelebulic da formiT moZvelebulic, Tanamedrove samzareulos aveji bevrad ufro moxerxebuliao” da erT mSvenier dRes aivanzec ki ar mimiCines adgili, saerTod momiciles Tavidan _ gareT ga-miZaxes da quCaSi aRmovCndi nagavTan da “ganaxlebis” JiniT Sepyrobili mosaxleobis mi-er gadayril “moZveleul” nivTTa Soris...

kari XII. quCaSi movewone erT mxatvars...

Suaxnis wverosani mxatvari boCia boCaleiSvili sololakSi Ramis peizaJebs xatavda xolme _ Seyvarebulia Ramis Tbilisze! _ da erTxelac, roca gamTeniisas morigi seansi-dan Sin brundeboda, quCaSi, sakuTari saxlis Soriaxlos, macxovreblebis mier gaday-ril sxva xaraxurasTan migdebuli erTi Zveli magidac dainaxa _ es me viyavi... narcecx-laZeebis ojaxSi naxevar saukuneze meti xnis erTguli samsaxuris Semdeg ase damifases amagi!

Page 70: ioseb omaZe magidis romani

70

ra Tqma unda, boCiam maSinve micno: ramdenjer mjdara CemTan da mSvenivradac moul-xenia! garda amisa, mxatvris TvaliTac movwondi _ afasebda Cems daxvewil dizains, ro-gorc Tanamedrove modas ayolili axalTaobis warmomadgenlebi ityodnen.

“vah, aseTi briyvi mezobeli Tu myavda, ver warmovidgendi! _ gaifiqra boCiam. _ aseTi magidis gadagdeba iqneba? ukeTesi ra unda iyido? am nagavTan mainc raRas moaTrevda, vinme gaWirvebulisTvis an CemTvis mainc mieca!”.

kidev kargi, boCias Sors wasvla ar dasWirvebia, miirbina Sin, datova iq saetiude yuTi da tiloze am RamiT Sesrulebuli saSualo zomis suraTi da saCqarod dabrunda Cems wamosaRebad. am quCaze, sanagve manqanebis garda, sxva satvirTo manqanebis moZraoba akrZaluli iyo, amitom boCiam CoCial-CoCialiT mimaTria Tavis ezosTan; am dros samu-Saod gamosuli nacnobi meezovec dainaxa da misi daxmarebiT sardafSic Camitana... es sakmaod didi sardafi mis saxelosnos warmoadgenda da ukve aT weliwadze metia, _ mas Semdeg, rac cols gascilda, _ aq gadmovida sacxovrebladac. axla marto cxovrobs, uyvars martooba, gandegils eZaxian; mWidro urTierToba mezoblebTan ar aqvs, Tumca masTan xSiri stumrianobaa da gansxvavebuli stumrebic hyavs _ misi Zmakacebi umTavre-sad Suaxnis mxatvrebia, visTanac erTad swavlobda jer samxatvro saswavlebelSi da Semdeg _ samxatvro akademiaSi.

coli, lukrecia batikvercxaZe, boCias viTom loTobis gamo gascilda, ufro swo-red _ sakmaris yuradRebas ar maqcev, Seni suraTebisa da loTi Zmakacebis meti qveynie-rebaze araferi gainteresebso... ganqorwinebis Semdeg maleve gaTxovda kidec. arc iyo gasakviri: ulamazesi qali iyo, ukeTess rom ver naxavdi, bneda mogividoda. gasakvirveli sxva ram iyo: sruliad moulodnelad colad gahyva mewurbeles, kvaWuli kvaWalaZes _ Seuxedav kacs, yovlad uxasiaTos, ucxvirpiros; eyolaT ori Svili _ biWebi...

boCiasTan drodadro modis xolme misi qaliSvili, _ Teqvsmeti wlis naTia, _ sif-rifana, didTvaleba gogo, mamas rom Zalian hgavs. boCias warmoudgenlad areul-dareul bunags cotaTi mainc daalagebs, dagvis, daurecxavs, sadilsac moumzadebs... naTias Za-lian uyvars mamis mxatvroba, gansakuTrebiT _ Ramis peizaJebi da avtoportretebis se-ria, yofili colisa da naTias ramdenime portretic... boCia qaliSvils waamecadinebs, raRac-raRaceebs aswavlis _ naTia momavali mxatvaria, samxatvro saswavlebelSi swav-lobs, romelic ocze meti wlis winaT boCiam daamTavra. boCia Tavidanve ferweraSi Za-lian kargad muSaobda, sayovelTao aRiarebiT, saswavlebelSi yvelas sjobda; Semdeg daamTavra samxatvro akademia samrewvelo grafikis specialobiT _ niWierebis miuxeda-vad, ferweris fakultetze ver moxvda _ “patroni” ar hyavda... miRebuli specialobiT sawarmoSi arasdros umuSavia, grafikaSi ganagrZo muSaoba, ufro wignebs aformebda. ferweras ramdenime wlis winaT miubrunda da uwindelze didi gatacebiT muSaobs, fer-weruli namuSevrebis ramdenime personaluri gamofenac moawyo. zogi megobari gul-wrfelad eubneba: suraTebi Zalian kargad gamoudis, magram, maTi azriT, saswavlebelSi rom muSaobda, im dones mainc ver miaRwia _ maSin ferSi ufro magari iyo...

boCia gadagdebul sxvadasxva ukve uvargis an Zvel nivTebs agrovebda: gabzarul qva-sanayebs, xis naxSiris uToebs, pir an saxelurmomtvreul lamaz doqebs da larnakebs, Sandlebs, sacrebs, yavlgasul, nair-nairi formis boTlebsa da flakonebs, damtvreul saTamaSoebs, xeibar Tojinebs, gaxeul qolgebs, gacveTil qoSebs, quslmongreul wa-Rebs, gamoxunebul moqargul yurTbaliSebs, muTaqebs, aseve _ nair-nair Zvelebur tan-sacmelsac, Tu misi qsovilis naxati, morTuloba an fasoni moewoneboda... yvelaferi es, marTalia, saxmarad uvargisi iyo, magram mSvenieri naturmortebis Sesaqmnelad mxat-vrisTvis Zvirfas masalas warmoadgenda. rogorc sardafSi kedlebze dakidebul Tu kuTxeebSi miyudebuli misi namuSevrebidan Canda (mTeli kedlebi moWedili iyo did-pa-tara suraTebiT, sasunTqs ver naxavdi datovebuls!), boCia mravalmxrivi mxatvari iyo: peizaJebisa da naturmortebis garda, portretebsac akeTebda _ zeTiT, pasteliT, gua-SiT, akvareliT. akvareliT gamorCeulad gansxvavebulad muSaobda, mxolod Sav akva-rels iyenebda; sevdian iers Seesabameboda modelTa eqspresiulad odnav deformirebu-li saxeebi, romlebic gamoxatavdnen SfoTs, tkivils, tragikul gancdas... sxvaTa Soris, mxatvris gaSiSvlebuli sulis wva mis mocisfro-Sav Ramis peizaJebSic Zalumad igrZno-boda da, rac gasakvirvelia, sruliad gansxvavebul ferovan gamaSi Sesrulebul cin-cxal, feradovan naturmortebSic _ es bevrs moswonda da uamravi msurveli iyo misi namuSevrebis SeZenisa, Tumca boCia maT Znelad eleoda...

boCia boCaleiSvilma moawyo sakuTari namuSevrebis personaluri gamofena xelovne-bis muSakTa saxlis sagamofeni darbazSi. ramdenime suraTi karg fasad gaiyida, presa-Sic mowonebis werilebi daibeWda.

gamofenis daxurvis Semdeg boCias saxelosno-binaSi, ufro rom naxevarsardafs war-moadgenda, Seikriba misi oTxi axlo megobari mxatvris personaluri gamofenis warmate-

Page 71: ioseb omaZe magidis romani

71

bis aRsaniSnavad: papuna biWipuraSvili, zosime bebriWipaZe, quCuka CitawkeplaZe da WiWi-ko xvarTqlaZe. yvelani TavianTi meuRleebiT mobrZandnen da yvela qali fexmZimed iyo!

colgacilebulma mxatvarma mowonebiT da sadRac sinanuliTac kolegebs uTxra: _ vah, tyuilad gkiTxavT, rogor xarT, vatyob, kargad muSaobT! biWebo, Tu aseTi mag-

rebi iyaviT, ormoc wlamde ras berdebodiT, droze ver moiyvaneT colebi? Cems gogos ukve male Cvidmeti weli Seusruldeba, ramdenime weliwadSi iqneb babuac gavxde!

kidev erTi stumari, boCias megobar mxatvrebze bevrad axalgazrda kaci, alio mali-aSvili, am sazogadoebaSi SemTxveviT moxvda _ sardafSi, gaSlil sufraze. alio ganaT-lebiT TviTonac mxatvaria, samxatvro akademiis ferweris fakulteti rva wlis winaT daamTavra; erT dros ifineboda kidec, magram droulad mixvda, rom tyuilad awvalebda funjs; ifiqra, wera SedarebiT ufro mexerxebao da daiwyo xelovnebis Sesaxeb weri-lebs moTavseba Jurnal-gazeTebSi. erT-erTi aseTi mWle, informaciuli xasiaTis statia boCias suraTebis personaluri gamofenis Sesaxeb swored mas ekuTvnoda (jerjerobiT ukeTess ver werda), magram centralur gazeTSi iyo gamoqveynebuli da megobrebma boCi-as urCies: “magis biZa partiis cekaSi kulturis ganyofilebaSi muSaobs da dapatiJe, sa-Wiro biWia, ra ici, iqneb rameSi dagWirdes!”).

ratomRac alios sufraze am Tavisi gavleniani biZis arsebobis Sesaxeb ar uxsenebia, samagierod, yvelas Tavi waaWama trabaxiT:

_ me Tbilisis miliciis ufross vicnob! aliom uadgilod ramdenjerme CaCxira es Tavisi sanaqebo nacnoboba da imdenad moa-

bezra yvelas Tavi, rom papuna biWipuraSvilma veRar moiTmina da uTxra: _ me kidev rembrandts vicnob Zalian kargad! ici, vin aris rembrandti? Seni milici-

is ufrosi mas Ceqmebs uwmends yovel diliT! _ ra dros miliciis ufrosia an Tundac rembrandti! _ wamoiZaxa quCuki Citawkep-

laSvilma da WiqiT xelSi fexze wamodga: _ modiT, megobrebo, pirdapir saqmeze gadavi-deT da upirvelesad Cvens boCos gaumarjos! mapatie, didi oratori arasdros vyofil-var da ubralod vityvi: gadRegrZeleb, Cemo boCo, kargad iyavi, janmrTelad iyavi, Sens saqmes gaumarjos, Sens saqmianobas gaumarjos! da Seni TamadobiT, vinc raRac silama-zes hqmnis, _ sxvebis gasaxarad da bevris gasaxarad, _ imaTac yvelas vadRegrZeleb! ase-Ti arc ise bevria... bevria iseTi, romelic piriqiT, sxvas ra waamwaron, ra waRliton da ra imamaZaRlon, sul imaze fiqroben... Seni TamadobiT, Cemo boCo, yvela Semoqmeds gau-marjos, romlebic iRvwian, rom raRac datovon Rirseuli _ Tvalisa da gulis gasaxa-ri!..

_ gagimarjos, boCo, Cvenc gagvimarjos! _ gagvimarjos, kargia! _ namdvilad! zosime bebriWipaZes vaSlebiT savse langari Zalian moewona, mxatvris TvaliT Sea-

fasa: _ SexedeT: mrgvalebi, zafranisfer-mowiTaloebi _ patara mzeebi, an ra surneli as-

diT! Semodgomis baRis sazeimo ganlagebaa _ grova, erTianoba, variaciebi ferebisa... da-jeq da daxate, ras mied-moedebi Robe-yores, abstraqtul ajafsandals acodvileb!

_ eg jobs Tu boCos es naturmorti? _ WiWiko kedelTan miyudebul suraTze miuTi-Tebs, romelzec gamosaxulia mrgvali magida, zed xinklebiT savse langari da ramdeni-me kaTxa ludi.

_ if-if, Zalian kargia, _ ambobs zosime, _ SesaniSnavia! Tan, Tu wiwakasac moayri, mTlad gadasarevi iqneba, ha-ha-ha!.. ara, seriozulad geubnebi: ubralo motivia aRebuli, yovel saxinkleSi rom naxav, magram ra kargad, ra gemrielad aris gakeTebuli! arada, mxatvrebis meti ra yria saludeSi, sul iq ar vaRamebT da vaTnebT?!.

_ etyoba, boCos Zalian uyvars iq yofna da Canaxatebsac gaakeTebda! _ icinis WiWiko. boCia hyveba: _ Cems qaliSvils, naTias veubnebi: “yoveldRe uamravi Canaxati unda gaakeTo naturi-

dan, dReSi TiTo albomi unda gaavso _ garSemo rasac xedav da rac xdeba, yvelaferi unda SeamCnio, gaiazro... me ar momwons xolme xazgasmulad uxeSi naxati, pretenzia zedmet gulaxdilobaze da bavSvur TamaSze. ra Tqma unda, xelovneba erTgvarad TamaSi-caa, amaze mTeli filosofiuri da fsiqologiuri gamokvlevebia dawerili, magram Zali-an seriozuli saqmecaa, seriozuli amocanebi unda daisaxo, romelTac TamaS-TamaS ver gadawyvet... bevri ofli da zogjer bevri sisxlic unda daRvaro, tkivili ganicado, rom raRacas miaRwio... naZaladeoba, tvinis Wyleta suraTs ar unda etyobodes, ki ar un-da yvirodes, unda mRerodes! Tu es ar SegiZlia, ferweras Tavi unda daanebo. zogs niWi ar aklia, magram elis, Tu muza ar mewvia, verafers Sevqmnio... monadire ucdis STagone-bis mobrZanebas? Tu Tofs aiRebs da midis sanadirod, dawanwalebs, eZebs Tofis sakbi-

Page 72: ioseb omaZe magidis romani

72

los? mxatvaric igive monadirea, funji unda aiRo, daiwyo muSaoba da STagonebac mova. unda gsiamovnebdes TviT procesi Seqmnisa, rac mTavaria, danaxva unda SegeZlos... ager ezoSi gaxval, xedav: moxuci qali naRvlianad icqireba meore Tu mesame sarTulis aiv-nidan ezoSi _ uyurebs Sav katas, uZravad rom dayuncula yvavilebs Soris da beRurebs uTvalTvalebs... mza Temebi suraTisTvis yovel fexis nabijze gvxvdeba, oRond, ra Tqma unda, mTavaria, rogor gaakeTeb, ra doneze. Tu peizaJi ufro gitacebs, nu daizareb, Ca-jeqi avtobusSi, gadi qalaqgareT... ra Tqma unda, me ar uarvyof warmosaxviT, fantaziiT Seqmnasac suraTisa, magram is cariel adgilze ver aRmocendeba, Tu dakvirvebis, xedvis unari ar gaqvs.

_ axalgazrdoba gafuqsavatda, iolad, oflis dauRvrelad undaT gaxdnen saxelia-nebi, did-didi fasebi daadon sakuTar nacodvilars da uceb moixveWon cxovrebis yvela sikeTe _ binac, avtomanqanac, sakuTari saxelosnoc... sergo qobulaZe sul gveubneboda: “Tqven gindaT uceb generlebi gaxdeT, xelovnebaSi egre ar xdeba! bevri unda iSromo, nabij-nabij waiwio win”...

_ Cveni skolac scodavs... pedagogma Semoqmedi unda gazardo da ara _ mona. bevr Cvens megobar mxatvars hyavs Svilebi, isinic mxatvrebi, da ramdeni ise emsgavseba mSo-bels, cud asls hgavs. sacodaobaa!

_ da kidev: profesionalizmis garda, romelsac mxolod didi Sromis Sedegad Tu miaRwev, Tugind geniosi iyo, dRedaRam Sens saqmes unda emsaxurebode, sizmarSic ki mas-ze fiqrobde...

_ bodiSi, Segawyvetineb: ager SemTxveviT gazeTSi werili vnaxe pikasos Sesaxeb. niW-ze aRarafers vambob, iciT, rogori nayofieri iyo? mamiko, momawode... ager weria: “pab-lo ruis pikasom SemoqmedebiTi SromiT samocdaaTze meti wlis ganmavlobaSi Seqmna: 1885 ferweruli suraTi, 7089 naxati, 1228 qandakeba, 3222 keramikuli nawarmoebi, 30 000-ze meti Canaxati, graviura da oforti, romlebic astronomiul Tanxad _ 140 milion dola-rad aris Sefasebuli”. warmogidgeniaT? ormoc aTasze meti namuSevari Seqmna!

_ tyuilia eg Sefaseba, albaT ramdenime aTeuli miliardi dolari mainc unda iyos. namuSevrebis raodenobac, romelic mag publikaciaSia motanili, ar aris zusti _ bevri namuSevari, gansakuTrebiT adrindeli periodisa, albaT ise gaifanta, rom ver moxvda am CamonaTvalSi. aq ar aris, agreTve, naxsenebi speqtaklebis da baletebis dekoraciebis eskizebi, kinomxatvroba da ra vici, kidev ra aRara, albaT miuzik-holebisa da cirkis warmodgenebsac aformebda...

_ mere, kaco, mxolod niWsa da Sromismoyvareobaze xom ar aris saubari... ganaTleba da codna Tu ar gaqvs, Sors ver waxval. Cvens axalgazrdebs ki cudi samsaxuri gauwia televiziam _ wignis siyvaruli daukarga, damoukidebeli azrovnebisa da Sefasebis una-ri daudamblava... axalgazrda, romelmac icis, ramdeni jiSis niangebi arseboben msof-lioSi, rogor movZebnoT Ramis caze aldebarani, sad mdebareobs kunZulebi kuria muri-a, ramdens iwonis Citi kolibri, ras swavlobs kinologia, romeli jiSis TuTiyuSi ro-mel qveyanaSi binadrobs... mokled, yvelaferi icis viTom da sinamdvileSi araferic ar icis, televizorSi yurmokruli aTasgvari fuWi “informaciiT” aqvs yurebi gamoWedili da tvini danagvianebuli. samagierod, rom hkiTxo, ai, am Sens quCaze rom xedav yovel-dRe, Tu metyvi, es ra xeao, ver daasaxelebs, ar icis. rom hkiTxo, diliT funTuSas rom miirTmev, aba, miTxar, ra xeze izrdeba? getyvis: “me ra vici, dedaCemi puris maRaziaSi yidulobs”, _ hgonia, rom funTuSa xeze izrdeba, mowyvet da meti araferi... oRond unda icode, romeli funTuSa damwifda ukve, romeli jer kidev umia...

_ Tavebi aqvT umi, umwifari... _ Zalian azviadeb, boCo Cemo, magram isic marTalia, rom Cven magaT asakSi mTeli sa-

qarTvelo fexiT gvqonda movlili, svaneTi, xevsureTi da TuSeTi _ ramdenjerme... _ ar aris aucilebeli Zalian Sors waxvide _ sadRac mivardnil kuTxeSi, Cajeqi di-

liT Tundac sagareubno matarebelSi... miirweva matarebeli, fanjaraSi ras ar dainaxav: erTmaneTsa enacvleba mTa da bari, mdinare da misi Senakadebi, bolos _ qalaqis Semoga-reni _ gazinTluli, damtvreuli samSeneblo nawilebi, yavlgasuli manqanebi, aqa-iq day-rili aTasgvari nagavi, firficris, liTonis furclebis da sxva gadayrili masalis ga-moyenebiT Semoraguli patara ezoebi usaxuri xuxula saxlebiT... matarebeli gaCerdeba da uceb Tvali amCnevs ayvavebul baRnars: patara, magram koxta saxli Caflula mwvane-Si, xSiri foTlebidan iWyiteba yviTeli komSi... an nayofiT daxunZluli vaSli... mere _ mTa-gorebi, velebi, mdinare miiklakneba; mis napirebs xan flateebi miuyveba, xan _ mSve-nieri Wala... saxeldaxelod gaakeTe patar-patara Canaxatebi, ase ukeT CagebeWdeba max-sovrobaSi nanax-gancdili; SeiZleba, suraTis eskizadac gamogadges. Tu Caikete Sens sa-xelosnoSi da qveynierebas mowydi, garemos macocxlebel fesvebs, Tundac mdidari war-mosaxvis unariT iyo dajildoebuli, ra suraTs Seqmni? mkvdars, usicocxlos...

Page 73: ioseb omaZe magidis romani

73

_ iciT, ras getyviT, Cemo Zvirfasebo? _ ambobs zosime bebriWipaZe. _ es xilis na-turmorti xom Zalian momewona, ufro swored, Cems Tvals, Cems kuWs ki iciT, ra esia-movneboda? erTi langarze gaSotili, kanSepiwkinebuli Semwvari goWuna rom gvikreWdes kbilebs Sig garWobili wiTeli bolokiT!

_ ras ambob, kaco, aqamde vin gaaCerebda, misi Zvlebic aRar darCeboda! _ icinis Wi-Wiko xvarTqlaZe. _ sakvirvelia: Rori yvelaze binZuri cxovelia da yvelaze gemrieli xorci aqvs!

mere viRac mxatvarze laparakoben, onofre unifxoSvilze; agineben _ marTla Roria-o... samxatvro kombinatSi magari, sarfiani SekveTebis daTrevaSi yvels sjabnis; is “li-deria”: iformebs da mere anawilebs Sesasruleblad Zmakacebze; TviTon onofre arafers akeTebs, saqmis gaCarxvis da fulis aRebis garda... ufro saqmosania, vidre mxatvari _ uniWo, verSemdgari, magram marifaTiani. “did xalxs” dauZmakacda, maRali Tanmdebobebis pirebs: raikomis mdivnebs, miliciis raiganyofilebis ufrosebs, ministrebs, umaRlesi sabWos deputatebs da misTanebs... samuSaoTa uSualo Semsruleblebs atyuebs: xan _ “ar momces, wamarTves SekveTis fuli!”, xan _ “damexarja da cota macade, xom ici, wilSi bevri zis, jer isini unda gavistumro...”, ar eleva mizezi.

boCia am saubarSi ar Careula, mxolod roca hkiTxes, Sen ras ityvi Sens megobarze-o, ase upasuxa:

_ ki, erT dros marTla Zmakacebi viyaviT. maSin onofre iyo sagamofeno komisiis Tavmjdomare, magan miiRo sagazafxulo gamofenaze Cemi pirveli namuSevari am oci wlis winaT _ Tbil gamaSi Sesrulebuli peizaJi iyo, “Camavali mze”... maSin ToiZis saswavle-beli axali damTavrebuli mqonda. mere davSordiT, cudi xmebi movida Cemamde: mxatvrebs arTmevda fuls, eubneboda, binas migaRebinebinebTo _ siafandze, viTom raikomis mdivans icnobda, qalaqis aRmaskomis viRac gavlenian wevrs, kidev viRacas; mec gavebi magis da-gebul xafangSi... ra vici, SesaZloa, marTlac icnobda, mere ra? Sens Tvalwin daelapa-rakeboda sul sxva rameze, viTom saqmes gikeTebda. ver warmovidgendi, mec Tu ase gama-curebda... mxatvarTa kavSiris mdivans liparit lipartiSvils vuTxari, onofre unif-xoSvili magari mamaZaRli gamodga, mag gafuWebulma fuli gamomarTva tyuilad-meTqi... “mec momatyuao, _ manugeSa viTom liparitma, _ aTas cxraasi maneTi visesxe da miveci, binis miRebas dampirda; aRarc fuls mibrunebs da aRarc dapirebulis Sesrulebas uCans kargi pirio”. “mere, me ra vqna?” _ vekiTxebi. “dawere saCivari da magas movuvliTo, _ meubneba, _ gagdeba gvinda, magram ver vaxerxebT, verafriT movicileT; yvelas gindaT, kargi kacebi gamoCndeTo”. “mere, Se kai kaco, _ veubnebi, _ raRa me momadeqi, Senc xom mogatyua, Cemze didi Tanamdeboba ar giWiravs? Tu Cemze naklebi gavlena gaqvs, Sen Tvi-Ton ratom ar uCivle?”. saqmea es? ukve aTi weliwadia, vzivar am soroSi da kaciSvili ar gamoCnda, rom eTqva: mxatvar kacs normaluri pirobebi SevuqmnaT samuSaodo...

_ mere liparitma ra gipasuxa? _ dainteresda WiWiko xvarTqlaZis meuRle, magnolia. _ ra unda eTqva? egec kargi Citia, mabiTurebda, viTom onofresTan “Sekruli” ar

iyo. magas bina raRaT unda, ori bina aqvs da uzarmazari saxelosnoc, magram ra mxatva-ria eg? suraTi gamofenaze bolos aTi wlis win gaitana, isic _ arafriT gamorCeuli...

_ vah, rogor giyvarT mxatvrebs kolegebis gabiabrueba! _ ambobs alio. _ Sen Tu gamoCenil mxatvarTa albomebs yidulob da giyvars maTi Tvaliereba, Cvens

pativcemul onofres specialurad sakuTari xeliT gakeTebuli albomi aqvs, romelSic Cadebulia... aba, mixvdiT, ra? _ kiTxulobs WiWiko.

_ fotoebi? _ ara! _ markebi? _ ara! _ peplebi? _ ara! _ asanTis kolofis etiketebi? _ ara! _ aba ra? _ fuli! xmarebidan gamosuli ki ara, brunvaSi myofi asmaneTianebi, xuTTumnianebi,

ocdaxuTmaneTianebi, Tumnianebi... yovel saRamos dajdeba gemrielad savarZelSi, dai-debs muxlebze alboms da netarebiT furclavs!..

_ Sen saidanRa ici? zosime bebriWipaSvili onofres cota sxvagvarad afasebs: _ kargi ra, WiWiko, Zalian amlaSeb! onofre udavod niWieria, magram sulgayiduli,

fuls daxarbebuli... adre gamofenebSic monawileobda, gaxsovT? raRacas fafxurobs da TviTonac ar icis, saiT wavides... viTom raRacas eZebs, magram TviTonac ver gaurkvevia,

Page 74: ioseb omaZe magidis romani

74

ras eZebs da, cxadia, verc verafers poulobs. deformaciasa da pirobiTobas etaneba, magram uRonod, Sinagani wvis, gancdis, moTxovnilebis gareSe _ ufro modas misdevs. tradicionalistia da cali fexiT “modernistic”, ar icis, romels misces upiratesoba _ amitom moikoWlebs originalobis mxriv, araa damajerebeli. ra xania, liparit lipar-tiSvilis ar iyos, magis suraTi gamofenebze sanTliT saZebnelia, samagierod, samxat-vro kombinatSi CaliCobs, sarfian dakveTebs iTrevs... binac aiSena da iseTi saxelosnoc, doRis cxeni gaWendeba. raT unda? boCo ager erT TveSi imden naRd suraTs akeTebs, ram-densac verc onofre da verc lipariti, erTad aRebulni, xuT, aT weliwadSi ver moa-codvileben.

WiWiko xvarTqlaZe ficxlad Seepasuxa: _ kargi ra, xan ase ambob, onofre niWiT aris savseo, xan _ ise, is saxelosno rad

unda, eg suraTis gamkeTebeli ar ariso. me ras maswavli, onofres Cemze kargad aravin icnobs, me da eg erTad vabarebdiT samxatvro akademiaSi misaReb gamocdebs, im droidan vicnob. Cems gverdiT ijda zustad, figuras vxatavdiT. mTxova, modio, damixateo ra, Ca-mojeqi CemTano. gadavjeqi magis adgilze, davxate imis figura, rogorc SemeZlo, Cemsa-sac vxatavdi _ TavisTavad... mere gamoacxades niSnebi: onofrem xuTi miiRo da me damiwe-res sami...

_ magas mayuTiani mama hyavda, _ CaurTo boCiam. _ dedas geficebiT, gulwrfelad geubnebiT: eg ambavi ar damviwyebia da sanam cocxa-

li viqnebi, arc arasdros damaviwydeba _ im wels eg Cairicxa da me davrCi akademiis ga-reT!

boCias saxelmwifo SekveTebze ra xania, aRar umuSavia, megobrebis es cxare saubari sxva mimarTulebaze gadarTo:

_ bevrTan kamaTi momsvlia: naturidan vinc muSaobs, is bunebis mona xdebao, bunebas mainc ver ajobeb, dagibriyvebso. dajeqi maSin saxelosnoSi da Txipne, rac TavSi mogi-va... gindac maleviCiviT “Savi kvadrati” an “wiTeli samkuTxedi” gaakeTe, vin giSlis...

_ ratom, batono boCia, aseT namuSevrebsac Tavisi damfasseblebi hyavs, _ moulodne-lad Seepasuxa alio maliaSvili. _ Tqven, magaliTad, kazimir maleviCis suraTs ar dah-kidebdiT siamovnebiT Sin?

_ maleviCi rom didi mxatvari iyo, amas ki ar vuaryof, _ upasuxa boCiam, _ Zalian Zlierad gakeTebuli suraTebic aqvs da momwons, magram, ici, ras getyvi? cota zedmeti mouvida, daukrefavSi gadavida, rogorc kaxelebi ityvian xolme. misi yvelaze cnobili suraTia “Savi kvadrati” da albaT yvelaze Zviradac gaiyideboda, auqcionze rom gaeta-naT, mere ra? me rom mkiTxo, misi fasi nulis tolia, oinbazobaa da meti araferi.

_ rogor, oinbazoba? _ aRSfoTda alio. _ oinbazoba ki ara, absoluturi uazrobaa! _ beWedi daurtya boCiam. _ ki, dakideb

mas Sens oTaxSi da miiReb esTetikur siamovnebas? Tu Sen mxolod is gesiamovneba, rom ai, am saxelganTqmul “Sav kvadratSi” sxva koleqcionerebTan WidaobaSi Sen gaimarjve, sxvebs ajobe! gesiamovneba, rom yvela Worikana gazeTi dawers, rom ai, alio maliaSvil-ma SeiZina Sedevri da es daujda aTi, oci Tu meti milioni dolario! am suraTs fass aZlevs avtoris saxeli, skandaluroba da meti araferi. WeSmariti mxatvruli Rirebu-leba mas ar gaaCnia. paradoqsulia: maleviCis marTlac faseul suraTs aTjer da metje-rac naklebad Seafasebdnen. “Savi kvadrati” nebismier msurvels SeuZlia, gaimeoros, aTasobiT da asiaTasobiTac msurvels, araviTari niWi da xelovneba amas ar dasWirdeba, dasWirdeba mxolod survili, masala, Tavisufali dro da meti araferi... isini sruli-ad identurni iqnebian maleviCis suraTisa, veravin mixvdeba, im asiaTas aslSi rom gau-rio, romelia “originali”... tyuils vambob? ai, am magidas rom vuzivarT, ostatis xeli naRdad atyvia da yvela msurveli, Zalianac rom Seecados, ver SeZlebs misi msgavsis Seqmnas, ese ar aris? Sen SeZlebdi amgvari magidis gakeTebas?

_ ai, xom xedavT, winaaRmdegobaSi vardebiT! _ wamoiZaxa alio maliSvilma. _ am magi-das bunebasTan ra kavSiri aqvs? is xom, Tqveni SexedulebiTac, xelovnebis nawarmoebad SeiZleba CavTvaloT, magram misi Semqmneli xom aris naturisgan sruliad Tavisufali?

_ ar unda aurio ferwera dekoratiul-gamoyenebiT xelovnebaSi, _ upasuxa boCiam, _ da meorec _ naturisgan sruliad Tavisufali mxolod giJia. feris, formis, harmoniis grZnobas buneba gvaZlevs, bunebis wyalobiT vwvdebiT!

_ aba, am logikiT, rames rom hqmni, nebismier SemTxvevaSi, mainc bunebis mona unda iyo?

_ me, iciT, ras vfiqrob? _ ambobs boCia. _ bunebis mona mxolod susti mxatvari Se-iZleba gaxdes... ki, batono, saxelosnoSi imuSave, Sens fantazias miende, magram bunebas xels nu hkrav, drodadro naturidanac imuSave... plenerze gadi, imden rames naxav, grZnobiT aivsebi _ amas saxelosnos oTxi kedeli da Tundac Seni mdidari warmosaxva

Page 75: ioseb omaZe magidis romani

75

da geniosuri suli mogcems? vera!.. bunebaSi yvelaferi srulyofilia, Cven viRebT mis-gan Cvensas, visac ramdeni SegviZlia. meores mxriv, Sen Seni meoba ar unda dahkargo, ar unda damorCilde naturas. amave dros, namuSevarSi unda gadmosce Seni aRmafrena, Seni gafrena, raRac saocnebo, miuwvdomel simaRleebSi unda waxvide... unda iyo gulwrfeli, sakuTar TavTan marTali. saxelosnoSi gakeTebuli suraTi kompoziciurad ufro gamar-Tuli gamodis, naturidan Sesrulebuli _ ferwerulad ufro STambeWdavi. amas winaT SiomRvimeSi viyavi, ramdenime etiudi da erTi suraTi gavakeTe. jer ra lamazi yvavile-bia mindvrebSi, maisia, yayaCoebi brialeben... SiomRvimis xeds rom vakeTebdi, ZeZvis ZirSi vijeqi. gvian SevniSne: Turme buCqis siRrmeSi patara bude yofila, erTi cida kvercxe-biT. roca Sevixede, Citi qvasaviT Cavarda Zirs, ZeZvis gafofril totebs miefara. maSin-ve gamovicvale adgili da muSaoba Tavidan daviwye... gadasarevi, ulamazesi adgilebia! muqi kldeebis fantaziuri gamonaSverebi, alag-alag maTze Carigebuli muqi mwvane Rviis buCqebi... asi weli rom iaro iq, erTimeoreze saintereso motivs ver amowurav, ver gamo-lev... es Cveni “STagonebis maZiebeli” mxatvrebi ki sxedan ludxanebSi da muzis mofre-nas elian. gindac quCaSi gadi, gaixed-gamoixede! igive ludxanaSi _ Tu moindomeb, aTas raimes sainteresos ipovi ferweris mxriv, gindac _ grafikisa, kompoziciuri agebulebis mxrivac, oRond ganwyobili da gafacicebuli unda iyo amis dasanaxad, marto ludis kaTxisa da Seni gamoTayvanebuli megobrebis saxeebis dasanaxad ki ara... Tumca imaT si-faTebsac Tu daakvirdebi, ar iqneba urigo. mudmivad Tvalebad unda iyo gadaqceuli...

papuna biWipuraSvilma SeniSna: _ zogjer Cven TviTon ar viciT ra gvinda... boCo batono, sul erTsa da imaves qada-

geb, magram mainc swors ambob, mainc kargi kaci xar da kargi mxatvari, hoda, sxvebs rom moZRvrav, am arays ratom ylurwav TiTqmis yoveldRe?

boCia amjerad TiTqmis ar svamda, mxolod odnav mowrupavda xolme patara Wiqidan, upasuxa:

_ marTali xar, es Cemi sisustea, iqneb miutevebelic... mxatvris Sroma rogori mZimea, rogor daZabvas da sulieri energiis xarjvas moiTxovs, Cemgan ar geswavlebaT, amitom gantvirTvac saWiroa... Cems cols es ar esmoda. zogi gantvirTvas varjiSiT cdilobs, zogi _ qalebSi daZvreba, zogi Tofs aiRebs da sanadirod an saTevzaod midis... me Cems megobrebTan saubari msiamovnebs, erT-or Wiqas rogor ar daalevineb stumrebs? kargad mesmis, rom mxatvari, mwerali, saerTod xelovnebis nebismieri saxeobis warmomadgeneli, pativs unda scemdes sakuTar xelobas da sakuTar niWs da unda ecados, yovelgvarad aicilos misi profesiuli saqmianobisTvis mavnebeli movlena Tu saqme; magaliTad, me ver gamigia, rogor SeiZleba, momRerali sigarets eweodes... magram yvelani adamis Zeni varT da sisuste gvaxasiaTebs... ai, Sen, ici, ras getyvi, Cemo kargo papuna? sul manqanaze zixar, axlac aq manqaniT moxvedi _ umanqanod ver gaZeli... fexiT gavlas puris mosata-nadac aRar kadrulob, vgoneb, fexsalagSic manqaniT midixar, rodisRa daxatav? ai, asamde suraTi Cems gamofenazea gatanili da xuTi imdeni da metic kidev ager midevs sa-xelosnoSi, ki xedav Seni bednieri TvalebiT... erTi es mibrZane, Sen ramdeni suraTi gaqvs saxelosnoSi? aTi weliwadia, personaluri gamofena ar mogiwyvia... _ da usiamovno kamaTi rom ar gagrZelebuliyo, alios miubrunda, Wiqa miuWaxuna da gaicina: _ papuna am erTi Tvis winaT kinoSi wavida, rasakvirvelia, manqaniT, da roca kinodan gamovida, kino mere daiwyo _ manqana mopares!..

papunam Caicina: _ imis gamoxsna erTi kargi suraTis fasad damijda... manqanaze gamaxsenda: erTma in-

speqtorma gamaCera da fuls rom vaZlevdi, miTxra: “mxatvari xar? mere wveri ratom ar gaqvs? wverebians rom davinaxav, imis deda, fuls rogor gamovarTmev! iqiTken gaglan-ZRavs, intrigani!”. gaige? wverianis eSinoda: saerTod ar vaCerebo, Zalian ambiciurebi ariano.

_ sworia! _ wamoiZaxa aliom. _ mouSvi wveri da avtoinspeqtorebisgan Tavisufali iqnebi! me mgonia, rom vinc wvers atarebs, aqvs arasrulyofilebis gancda da ironiiT vuyureb... ver vendobi wvermoSvebulebs: an Zalian breqia xalxia, ampartavani, an Zalian gulCaTxrobili, sakuTari Tavis rwmena rom akliaT da arasrulfasovnebis grZnobis dafarvas ase cdiloben...

_ am Cvens babukoze ras ityvi? _ alios hkiTxa zosimem, boCiaze miuTiTa. _ me ras merCiT, papunamac xom igive Tqva... _ Tavis gamarTleba scada aliom. QquCuki alios daeTanxma: _ visac arasrulfasovnebis gancda aqvs, yvela ara, magram umetesoba marTlac uS-

vebs wvers, imoseba gamomwvevad, raime uCveulobiT surs, yuradReba miipyros _ ucnauri yalioniT, halstuxiT, qudiT, SarfiT an fexsacmeliTac ki... cdilobs, sxvebisgan mxo-lod gansxvavebuli ki ara, uCveuloc iyos...

Page 76: ioseb omaZe magidis romani

76

_ qmedebas, gamorCeul qmedebas ki ver bedavs _ mSiSaraa! _ amatebs papuna. _ SeZleba, mTlad mase arc iyos saqme... _ ambobs quCuki. _ magaliTad, mxatvrobaSi

amgvari tipi metismetad “gabeduli” xerxebiT cdilobs Tavis damkvidrebas... rac xar, rac bunebrivad gaxasiaTebs, is unda warmoaCino da ara _ gaWinTviT, ultraTanamedrove stiliT... TavisTavdoba, TviTmyofoba bunebrivi unda iyos da ara TiTidan gamowovili, naZaladevi an sxvaTa mignebebis Tavxeduri “sesxebiT” miRweuli.

zosimem boCias RimiliT mimarTa: _ boCo, Sen ras ityvi? Sens Zalebsa da SesaZleblobebSi rom didad darwmunebuli

xar, amas wyali ar gauva, amas ager Seni amdeni magari suraTic amtkicebs, magram mainc ibadeba kiTxva: ratom gaburZgvnilxar ase, berobas xom ar apireb?

_ ara, kaco, ver iclis, xelSi sul funji uWiravs! _ wamoiZxa papunam. _ an Wiqa! _ daamata quCukam _ nikoc svamda, magram ori aTasi suraTi Seqmna, _ Caeria WiWiko. _ nikalas gaumar-

jos, mis saxels venacvale! firosmanaSvilisTvis mxatvroba iyo misi bediswera! firos-manaSvilisTvis ferwera iyo ara mxolod mSvenierebis, aramed, agreTve, Tavisuflebis samyaroc!.. Semoqmedi Tavisufali unda iyos! niko aris Cemi upirvelesi maswavlebeli mxatvrobaSic da cxovrebaSic _ mis suls vinme moisyidida?.. wminda kaci iyo, sufTa ka-ci, alali kaci!..

papunam SemoTavazebuli sadRegrZelo Sesva anu Wiqas odnav Seexo tuCebiT _ manqa-niT iyo mosuli _ da gaagrZela:

_ axla sufras vuzivarT da mouxdeba sufrasTan dakavSirebuli mxiaruli ambebis moyola. yvelam viciT, aliosTvis vyvebi: Tazo xucuraulma dahpatiJa akademiis profe-sori grigol jaSuaSvili da kidev ramdenime pedagogi saxelganTqmul restoran “pepe-laSi”. ra Tqma unda, moilxines gemrielad, sufras araferi aklda. movida angariSis gasworebis dro. Tazo sufridan adga, monaxa oficianti da hkiTxa, ramdeni unda mogar-TvaTo. oficiants ukve naangariSebi hqonda danaxarji: “as samocdaaTi maneTi, aTi mane-Tic _ me, sul as oTxmoci maneTi iqnebao”. Tazom uTxra: “ai, aiReT es as ormocdaaTi maneTi, modiT sufrasTan da roca me gkiTxavT danaxarjs, miTxariT: sul ocdaaTi mane-Tia gadasaxdelio”. marTlac, roca oficiants dauZaxes angariSis gasasworeblad, “oc-daaTi maneTi unda momarTvaT, batonoo”, Tazom ocdaTxuTmeti maneTi gadauTvala da madlobac moaxsena. grigolma burdRuni daiwyo: “ase vafuWebT xalxs, ratom mieci zed-meti?”. cota xanSi griSa jaSuaSvilma daiara megobrebi _ Ciko jafarauli da sxvebi: ““pepelaSi” gepatiJebiT, uh, kaco, iciT, ra sufras Slian? aTnairi Tevzi, xizilala, Semwvar-moxrakuli, mSvenieri Rvino!”... mokled, gaiSala sufra. “es moitaneT, is moita-neT!” _ ubrZanebda griSa batoni. dadga angariSis gasworebis dro. “ramdeni mogar-TvaT?”, “samas oci maneTi!” _ uTxra oficiantma. vai Sens griSas! xuT Tumanze meti Tur-me ar hqonda jibeSi... atyda erTi ambavi. Caketes Cveni griSa sakuWnaoSi: “sanam fuls ar moitanen, aq iqnebi damwyvdeulio; madlobeli iyavi, rom pativi geciT, profesori kaci yofilxar, Torem milicias gamovuZaxebdiTo”. “Se kaco, Cven ar vicodiT, Tu griSas sak-marisi fuli ar hqonda, Cven dagvpatiJa, araferi wamogviRiao”, _ Cioda Ciko. sami Tu oTxi saaTis Semdeg movarda taqsiT gulgaxeTqili margalita, griSas coli, da daixsna datyvevebuli bedovlaTi qmari...

zosime bebriWipaZem gaixsena: _ sikvdila xom gaxsovT, ubeduri gamxdari iyo, Wama-smis moyvaruli, magram mis mo-

ferianebas araferi eSvela, jiSi hqonda iseTi. hoda, erTxelac mxatvar Zmakacebs uTx-ra: “modiT, mamaCemTan saqeifod mivideT, gogita gulaZe gavasaRoT moskovidan Camosul cnobil mxatvrad, romelic moiwvies saCvenebeli gakveTilebis Casatareblad _ isedac deda rusi hyavda da russ hgavso”. gogita daariges: “qarTulad krinti ar daZra, Torem yvelaferi CagveSlebao”. sikvdilas mamam gaSala pur-Rvino, Tamadadac TviTon dadga. adRegrZela stumari rusulad da qarTulad daayola: “uh, Seni jiSi ase da ise, ras hgavs, naRdi CerCetia, aman ra unda gaswavloTo”. gogita ilukmeboda, svamda da Rimi-liT madlobas uxdida. mere Tamadam misi mSoblebi adRegrZela, Tan qarTulad daumata: “imaTi ase da ise, ukeTesi veraferi gaakeTeso?”. mere misi coli adRegrZela da daumata qarTulad: “neta vinaa is ubeduri, SenisTana loTs loginSi rom Cauwvebao”. usmina, us-mina gogitam da, bolos, veRar moiTmina, qarTulad daiRriala: “Tqvenca da Tqveni pur-marilico!” da gavarda karSi...

QWiWiko xvarTqlaZe bolomde gadahkravda xolme yoveli sadRegrZelos Semdeg Wiqas da magrad moekida sasmeli; TviTonac wamoiwyo sadRegrZelo, mere daaviwyda Tavdapir-veli Tema, gauxvia, gamouxvia, sadRac Suka-orRobeebis labirinTSi daekarga mTavari saTqmeli da, bolos, dabejiTebiT gamoacxada:

_ upiratesobas vaniWeb siyvaruls! _ da Cahkida Tavi.

Page 77: ioseb omaZe magidis romani

77

_ ris siyvaruls, WiWiko, daazuste: Rvinisa Tu aryis? _ orive Wirsac wauRia! _ wamoiZaxa WiWikos colma, magnoliam, da gverdiT mjdom

qmars sakmaod mtkivneuli qimunjic uTavaza. _ gaskda Seni muceli, gaiRviZe! _ boCia, Sen mxolod ferebis poeti ki ar xar, leqsebic unda dawero! _ borZig-bor-

ZikiT ganagrZo WiWikom. _ da Seni suraTebis xasiaTidan gamomdinare, unda dawero li-rikuli poema “saidan modis sevda?”.

_ saidan mogafrinda eg azri, Sen kargaTa xar? anonimur SizofrenikosTa klubis wevri xom ar gaxdi? _ ise gahkra qimunji colma.

alioc magrad daTvra _ jer SampanuriT daiwyo, mere arayze gadavida _ da, bolos, axal asparezze gajejileba da Tavis gamoCena mounda, kritikosis saRerReli aeSala, enad gaikrifa:

_ gamofena? didi ambavi! me rom mdomoda, aqamde xuT personalur gamofenasac mo-vawyobdi, magram sxvebiviT Tavxedi ki ar var!.. diaxac!.. ager Satber aWraWunaZemac axla ar gaxna Tavisi meTxuTmete gamofena? Tanac cisfer galereaSi, sxvagan ki ara! mTeli qalaqi gadaWrelebulia magis ferad-feradi afiSebiT, neta ra daujda magis dabeWdva da gakvra? mec momca mosawvevi baraTi, oqros varayiTaa Semkuli, ferad ilustrirebul katalogsac or-sam dReSi mogarTmevo, dampirda... yvelafers axerxebs da magis dabeWdva rogor daugvianda, sakvirvelia! Cems Tvalwin daureka redaqciebs, kiTxulobda, vin da-wers recenziebs Cemi gamofenis Sesaxebo, televizias ukve SeTanxmebia, dRes mTeli bri-gada mivida gamofenis gaxsnis gadasaRebad... samwuxaroa, rom boCias televizori ar aqvs, swored axla “moambeSi” amcnoben mTel qveynierebas, rom “niWieri mxatvris verni-saJi aravis datovebs gulgrilad” da erTi aTamde misi namuSevris slaidebis demon-strirebac moxdeba. Tqven ggoniaT, amiT amoiwura misi SemoqmedebiTi ideebi? axla unda gamomcemlobaSi “Caawyos saqme” da misi namuSevrebis albomi dastambos... qaRaldsac Tvi-Ton iSovis, fulsac gaaCaliCebs, winasityvaobis dasawerad avtoric moZebna ukve _ xe-lovnebaTmcodneobis doqtori qristesia burbuSelaZe, naklebs rogor ikadrebda!

_ mere Zalian gewyina, rom Satber aWraWunaZem Sen ar SemogTavaza albomisTvis we-rilis dawera? _ ar daaxana da uCxvlita WiWikos colma, magnoliam. _ mere, cotas wau-matebdi, mikib-mokibavdi da iqneb monografiac gamogecxo _ aWraWunaZes qarTuli mxat-vrobis axal mesiad gamoacxadebdi!

zosimem ki daumata: _ mikvirs, xom ici, batono alio, Tqven wesiT da rigiT axla aWraWunaZis banketze

unda brZandebodeT _ eWvi aravis gvepareba, iq sufra bevrad mdidruli iqneba! Tu ar dagpatiJaT?

_ sufraze rom gaqeben, zurgs ukan ras laparakoben Senze, RmerTma uwyis... _ ganag-rZobda alio, TiTqos magnolias da zosimes sityvebi ar gaugoniao. _ me axla minda, savsebiT gulwrfeli viyo, simarTles ar vuRalato...

alio Tavisas mierekeboda, isev da isev Satber aWraWunaZis pirovnebas da Semoqmede-bas utrialebda _ etyoba, marTla Zalian ganawyenebuli iyo, mere ki misi “SemkobiT” ar dakmayofilda da daiwyo iq myofi mxatvrebis ganqiqebac:

_ Tqven ra mxatvrebi xarT? ar gamagiJo! sxvas ar vici da me ki naRdad verafers ga-momaparebT, vin Wams magas! xan vis da xan vis paravT stils, kolorits, kompoziciur svlebsac ki... Sen, _ quCuki CitawkeplaZes mimarTa, _ “rafaels” tyuilad giwodeben met-saxelad _ “leJe” ufro mogixdeboda! pirwmindad rom yvelaferi erTi erTze gadmo-gaqvs, Se kaco, raRac Senic Seitane, cota mainc, ar gbezrdeba aslis mkeTeblis roli? anda papuna Cemo, Sen naRdi “gogeni” xar, raRa dros gogenobaa? kargi ra, namusic kargi saqonelia! aq erTi ki ara, ori “matisi” gvimSvenebs mxars _ WiWiko da zosime. Zalian Znelia maT Soris gansxvavebis aRmoCena, kargi Segirdebi xarT, me da Cemma RmerTma, yo-CaR!.. magrebi xarT!.. ver davmalav, erTic unda vTqva... boCias gamofenis gaxsnaze rom ma-vanni aqebdnen, caSi aafrines, mere isev isini gareT iginebodnen _ es raebi gamoutania, mis magivrad Cven gvrcxveniao...

boCiam Caicina, alios monologi Seawyvetina: _ Sen amerika ar aRmogiCenia, vici, rom egre iqneboda. mavani _ marTlac daboRmili

pirovnebaa, aravisi araferi moswons, meores, SesaZloa, gulwrfelad, marTla ar mos-wondes _ unda mixvde, Seatyo, romeli ras ambobs da ra guliT... yvelas mosawoni mxat-vari jer qveynierebaze ar dabadebula, me ra gamonaklisi viqnebodi? rac Seexeba gavle-nebs... me rom mkiTxo, WiWiko da zosime imdenad ar hgvanan erTmaneTs, ramdenadac gan-sxvavdebian. Sen, alio, jer axalgazrda xar, ggonia, kirkita kritikosis navarjiSevi Tvali gaqvs da advilad aRmoaCen didi mxatvrebis “gavlenebs”, magram ramdenad samar-Tliania Seni sayveduri? Tu ginda obieqturad imsjelo, upirvelesad yuradReba unda gaamaxvilo mxatvris sakuTar miRwevebze, misi individualobis ganumeorebel niSnebze

Page 78: ioseb omaZe magidis romani

78

da Tvisebebze, rac faseuls xdis mxatvris Semoqmedebas... unda gaarkvio: “Tavisi” an “sxvisi” _ es stilizaciaa Tu logikuri Sedegi mxatvris TavisTavadobis bunebrivi ga-movlenisa? mxolod Semdeg SegiZlia, usayveduro an madloba uTxra.

zosime Caeria: _ ara, pirSi Tqma ar SeiZleba, ar aris aucilebeli. Tu ar mogwons, gaCumdi, nurc

kargs ityvi da nurc avs, ratom unda moukla guli? an, boCos naTqvamisa ar iyos, iqneb cdebi? ai, magaliTad, zogi mTeli cxovreba patara suraTebs akeTebs, yvavilebs xatavs, Sen ras giSlis? TavisTvis erToba, ratom unda atkino guli _ eg araferi ar ariso? xatos bolomde, rac unda da rogorc unda, ras erCi?

_ ho, visac ra SeuZlia, imas akeTebs, ar aris ganqiqebis Rirsi, _ eTanxmeba zosimes quCuka.

_ SeiZleba, uTxra, magram Seuracxmyofelad ki ara... Tu Zalian mogwons... _ ambobs papuna. _ boCos veTanxmebi: suraTi srulyofili unda iyos da ara axali...

_ aTasgzis gadamRerebuli vis rad unda? _ Seepasuxa alio. _ me saTqmeli ar damimTavrebia, cotas Tu macdi, mogaxseneb... _ uTxra alios papu-

nam. _ suraTi srulyofili unda iyoso, rom vambob, ese igi, Seni gemovnebis Sesatyvisad dasrulebuli, mixvdi? ar aris saWiro da, me Tu mkiTxav, mavnecaa bolomde dayvana _ mSrali namuSevari gamodis, uemocio... ar aris aucilebeli, yvelas moewonos, es SeuZle-belicaa. Cveni nikalac yvelas ar moswons, arc botiCeli, joto, karavajo da uamravi sxva _ da es bunebrivia; ar mogwons, nu mogwons _ es Seni gemovnebis sakiTxia, magram nu aZageb! axla rac Seexeba siaxles... ZalaT rom iWinTebi _ ginda Tu ara novatorad gamovCnde, aravis unda vgavdeo, es sisulelea. Tu sakuTari saTqmeli gaqvs da amis gulwrfelad, alalad gadmocemas Seecdebi, Sesabamis formasac bunebrivad moZebni da is naRdad Seni mignebuli iqneba, iqnebi TavisTavadi. am dros aTasi viRac mxatvris gav-lenac SeiZleba ganicado _ es garduvalic ki aris, ginda Tu ar ginda, magram mainc sa-kuTar saTqmels Tu ambob, originaloba TavisTavad gamogiva. mixvdi?

_ mivxvdi, mivxvdi, _ ambobs alio. _ batono boCia, erTi ram mainteresebs: Tqvens ga-mofenaze bevri iyo Ramis peizaJi, sxva mxatvrebi iSviaTad akeTeben amgvar suraTebs...

_ ho, daeTanxma boCia. _ ramdenime Cemi megobari gamomyva RamiT, maTac undodaT eca-daT amgvari peizaJis Seqmna, magram verc erTma ver SeZlo. ar vici, moTmineba ar eyoT, an iqneb ar iyo es maTi saqme...

_ hoda, Tqveni saqme ratom gaxda? _ ra vici... albaT imitom, rom miyvars Rame. miyvars martooba da martoni varT me da

Rame... ar gamogRviZebiaT RamiT gazafxulze? Tqven TviTonac ar iciT, ram wamogaxtunaT loginidan... ra Seucnobelma Zalam gibiZgaT da gamodixarT gareT, Rames miayuradebT... Rame ki fSvinavs, sunTqavs, Tavisi gamoucnobi gzebiT miedineba; gaiZulebs grZneulad, rom mas ucqiro, masSi CaiZiro, mas eziaro... dRe sul sxvaa _ is imdenad SfoTiania, qoTqoTa, xmauriTa da zrunviT avsili, rom iSviaTad gitovebs dros _ da survilsac _ rom mas, dRes, miaCerde, misiT aRtacebuli darCe... paradoqsia! mziT gaCaxCaxebuli an criat dRes, poeturad daburusebuli, igi iSviaTad geubneba: Semomxede, ra lamazi varo, iqneb gveubneba kidec, magram Cven ki ar gvesmis, aTasgvari yoveldRiuri zrunviT avsebu-lebs _ verafers vxedavT... mxolod zogjer dagviWers da gvaiZulebs, davakvirdeT da SevicnoT misi silamaze, roca arsad gveCqareba _ me, magaliTad, ase wvimis dros memar-Teba... Tu SeamCnieT, Cems gamofenaze ramdenime wvimiani peizaJic aris. wvima Segityuebs sadme sadarbazoSi, rom gadaimyudro, gansakuTrebiT maSin, Tuki labada an qolga Sin dagrCa da TiTqos geubneba: damakvirdi, uyure, ra lamazad wvims, ra lamazia sveli qu-Cao, ra gaxelebiT vuSen wylis Wavlebso... sul rom sadRac geCqarebaT, sul rom saku-Tar saqmeebze garbixarT da garSemo erTs ar mimoixedavT, cota xniT mainc gaCerdiT da miyureTo... diax, lamazia wvimaSi quCac, sofelic, mTac da yoveli mxarec. zogi mety-vis, moclili viRac yofilxaro. nu daujereb, gansakuTrebiT, Tu mxatvari xar an ase-Tad migaCnia Tavi; Tu vinme sawinaaRmdegos ityvis _ mas Tvalebi wesierad ar gauxelia, ar gahkvirvebia saocreba: ginda _ Rame da ginda _ wvima! da bevri sxva ramec!

_ me kidev qariani amindi miyvars! _ wamoiZaxa quCukam. _ marTalia, qarSi rom dadge, ver aris didad sasiamovno muSaoba, me ufro saxelosnoSi vxatav, magram qariT Secvli-li garemos warmodgenac msiamovnebs da mmuxtavs! yvelaferi rom icvleba, TiTqos xee-bic moZraoben da sadRac garbian...

_ ho, Sen TavSic qari xSirad giqris! _ icinis maisa. quCuka ki colis sityvebs yuradRebas ar aqcevs da ganagrZobs: _ zogi ityvis: “bevri uxexuloba moaqvs Zlier qars: mtversa da nagavs TvalebSi

gvayris, saguldagulod davarcxnil Tmebs gviwewavs, zogi, gulgaxeTqili, qaris mier motacebul quds misdevs mimqrolavi manqanebiT gaWedil quCaSi...”. me ki, roca qariT aqa-

Page 79: ioseb omaZe magidis romani

79

navebul-aSrialebul alvas Tu tirifs vuyureb, an Tundac afrialebul ferad-ferad sarecxs, muSaobis iseTi ndomiT vimuxtebi, vnatrob: netav axla molbertis win vidge--meTqi da maSinve gamovrbivar saxelosnosken...

_ maisa marTals ambobs: Tqven, mxatvrebi, cota Seqanebulebi xarT! _ ambobs WiWikos coli magnolia.

_ qari xandaxan marTla kargia, _ ambobs alio. _ yoveldRe misi mobrZanebisgan RmerTma dagvifaros, magram zogjer igi friad sasurvelicaa, magaliTad qalaqis safuZ-vliani ganiavebisTvis...

_ Wkviani biWi xar, alio, keTili, gamgebi da, rac mTavaria, samarTliani!.. _ arayiani savse Wiqa miawoda alios quCukam, Tan megobrebs Tvali Caukra. _ Sen gagimarjos!.. aba he, Seni sadRegrZeloa, bolomde unda gamoscalo!

aliom madloba moaxsena da arayi gadahkra. _ me mgonia, qari mxolod qalaqis gasufTavebisTvis ki ar aris saWiro, saerTod

mravalferovnebisTvisac ucilebelia, _ ambobs zosime. _ mravalferovnebis gareSe, maT Soris _ mxatvrobaSic, sicocxlis sisavse SeuZlebelia. CemTvis sicocxlis sisavsis-Tvis, agreTve, aucilebelia kidev uamravi ram: rom qalaqSi gvxvdebodnen ZaRlebi da ka-tebi, magram ara metismeti raodenobiT, rasakvirvelia, raTa qalaqis xmaurSi bavSvTa sicilTan da qaliSvilebis kiskisTan erTad zogjer _ mxolod zogjer! _ unda Cair-Tos ZaRlis yefac da katis knavilic... utilitaruli praqticizmi veraviTar sargeblo-bas ver dainaxavs beRuraSi, romelic TiTqos araviTar saWiroebas ar warmoadgens... me ki mgonia, rom cxovrebis sisavsisTvis saWiroa, aucilebelia, rom me xandaxan davinaxo beRura, Tamamad rom daxtis qvafenilze da raRacas kenkavs, maTi saqorwino Wyipin-qoT-qoTi movismino gazafxulobiT, zamTarSi ki damSeuls davuyaro nafxvenebi fanjris ra-faze da vadevno Tvalyuri mis sixaruls, rom kenkavs da Tan mouxmobs sxvebsac, saCqa-rod mofrindiTo...

_ ho, mravalferovneba da cvalebadoba _ aucilebeli pirobaa mxatvrobisTvis da, saerTod, sicocxlisTvisac, misi sisavsisTvis, iseve, rogorc mudmivoba da stabiluro-bac _ cxovreba dialeqtikuri winaaRmdegobebis erTianobaa.

_ beRura ki ara, bevrisTvis mxatvaric sruliad usargebloa da zedmeti, _ ambobs WiWiko, sasmeli moekida da enad aris gakrefili. _ magaT rom hkiTxo, buneba bevrad mdidaria ferebiTa da formebiT da ver Seejibrebi; mweralic sul tyuilad awvalebs kalams, jobs, cxovrebas daakvirde da mets iswavli... saerTod, xelovneba fuWi ram aris, Tu mavne ara, xelosani bevrad sasargebloa sazogadoebisTvis... me rom parketis damgebi an santeqnikosi vyofiliyavi, an sxva “fulosani” xelobisa, sidedr-simamri bev-rad pativiscemiT momepyrobodnen, aRaras vambob Cems colze... ho, kargi... magnolia ar masvenebs, xedavT? ar malaparakebs, Cems naTqvams adasturebs, hi-hi-hi!.. axla ra mogiy-veT... erTxel zafxulSi Cavedi borjomSi _ col-Svili iq myavda, bavSvebi patarebi ari-an. simamrma miTxra: “binis qiris fuli Sen gadaixade da saWmels me viyidio, gavinawi-loT xarjebio”, “kargi-meTqi”, vuTxari... es rogor damaviwydeba... wamovedi TbilisSi. iv-lisia, aq vmuSaobdi xolme saxelosnoSi da SabaT-kviras Cavdiodi borjomSi. fuli ar maqvs, ormocdaaTi maneTic ver viSove, rom raRac saWmeli mainc waviRo, xelcarieli xom ver mival. mivedi eliavas quCaze, cxela, es Cemi mxatvari Zmakacebi CrdilSi sxedan da mTeli dRe banqos TamaSoben _ milicionerebi, xelosnebi, sxva viRaceebic modian... erTi orasi-samasi maneTia bankSi fuli, magram murtalia, xom ici, kaci rom TamaSobs, ver etyvi, fuli masesxeo... saRamos movida Cveni papuna, bebriWipaSvili, _ Sen albaT aRar gaxsovs, _ da masesxa ormocdaaTi maneTi... viSove es fuli, rogorc iqna, da gav-vardi dezertiris bazarSi, viyide raRac-raRaca da movaswari, wavedi saRamos matareb-liT borjomSi... rom Cavedi, siZeebi rom midian xolme, xom ici, rogorc xvdebian: “auh, Cveni sayvareli siZe-batoni mobrZanda!”... araferi SegeSalos: Cemi coli moqufrulia, jajRanebs, sidedr-simamric Sav Rrubels hgvanan... davdeqi murtal xasiaTze. ra Cemi bralia, Cavedi Cveulebrivad, Cemi wvalebis Sesaxeb sityvac ar wamomcdenia. daviboRme, gamovedi gareT... gavixede: gverdiT ezoSi muTaqasaviT kaci, gazuluqebuli, gadmovida “volgidan”, daxvdnen, rogorc profesors an raikomis mdivans _ sul fexis wverebze dadian... saxlis mepatrone iyo, givi erqva, Zalian kargi kaci da vuTxari: “givi, me wave-di da uTxari Cvenebs, rom erTi Tve me aq aRar moval-Tqo, kargi?”. CamovarTvi xeli da wamovedi, arc aravis gamovmSvidobebivar... vifiqre: “jobda, Tqveni siZe erTi gaqnili saqmosani yofiliyo da ara CemisTana jibegaxvretili mxatvari-meTqi”... Camovedi, Sevkri-be ramdenime mxatvari biWi da wavediT TuSeTSi...

Semdeg _ xelovnebis sadRegrZelo, kai kacebis, turfa qalebis, siyvarulis da kvlav alios sadRegrZelo, _ aucileblad yvela Wiqa bolomde unda dailios! _ kate-goriuli iyvnen sufris wevrebi. alio imdenad daTvra, rom veRar gansazRvra, misi per-

Page 80: ioseb omaZe magidis romani

80

sonaluri sadRegrZelo rom meored daalevines, Tvalebi moerRva, Tavi magidaze dado (marTali mogaxsenoT, didad ar mesiamovna misi ofliani saxis Sexeba), magram ar aca-les daZineba, Tavi wamouwies da drogamoSvebiT ramdenime Wiqa arayi TiTqmis ZaliT Ca-asxes xaxaSi...

gamoCeretebamde ki ar daTvra, saerTod gaiTiSa alio; mere igi oTxma kacma frTxi-lad aswies, cimcim gaasvenes quCaSi da xis Ziras damjdari miayudes. undodaT am mdgo-mareobaSi alios iq datoveba, magram bedad am dros nagvis manqana gamoCnda; gaaCeres, nagavSi frTxilad Caasvenes, Sofers fuli misces da sTxoves, qalaqgareT sanagveze gadmotvirTeo...

sardafSi dabrunebulebs magnoliam seriozulad ganucxada: _ Cemi qmaric masTan erTad unda gagesvenebinaT, axi iqneboda! rogor unda waviyvano

aqedan?

kari XIII. erTxelac boCiam gamyida... boCia boCaleiSvilis sardaf-saxelosnoSi xSirad ikribebian misi ganuyreli kole-

ga-megobrebi _ quCuki CitawkeplaZe, WiWiko xvarTqlaZe, papuna biWapuraSvili da zosime bebriWipaZe; svamen arays, ayoleben Sebolil Tevzsa da Sav purs, msjeloben profesiul saWirboroto sakixebze, Woraoben, waimRereben kidec, Tumca simRera egrerigad ar exer-xebaT...

saintereso ambebsac hyvebian! amjerad Cveeulebrivad Seikribnen, gansakuTrebuli mizezis gareSe _ erTmaneTs ga-

daurekes-gadmourekes... erTma Zexvi moitana, meorem _ ramdenime boTli Rvino, mesamem _ yveli da SoTis pu-

ri... boCia boCaleiSvili iwyebs: _ erTi mxatvaria, aCiko amirindoSvili, _ Tu piradad ar icnobT, mis Sesaxeb yvelas

gagigiaT mainc, _ SeuTanxmda mis megobars, meore mxatvars baTu buTuliaSvils, amasac icnobT, Semdegze: aCiko baTus uTmobs adgils, miwis nakveTs, aRebuls axali saxelos-nos asaSeneblad, samagierod, baTu aCikos sanacvlod aZlevs Tavis saxelosnos mansar-daSi... droebiT, axali saxl-saxelosnos aSenebamde, baTu Tavis adrindel saxelosnoSi imuSavebs _ diliT, dRis meore naxevars gamoiyenebs aCiko, ase SeTanxmdnen. iciT, aCiko magari saqmosania, xalturul SekveTebs etaneba, amave dros, sadRac sulis siRrmeSi pretenziac aqvs, rom namdvili, didi mxatvaria _ potenciurad mainc. baTu namdvili Se-moqmedia, amave dros, droisa da garemoebebis karnaxiT, iZulebulia, ojaxis sarCenad drodadro sxvadasxvagvari SekveTebic Seasrulos _ iwanwalos ruseTSi sagzao pavili-onebis gasaformeblad, imuSaos Tojinuri filmebisTvis personaJTa eskizebze, zogjer Jurnal-gazeTebisTvis karikaturebic ki gaakeTos da sxva... Cvenc am dReSi ar varT? meti wili droisa amgvar saqmeebze gvexarjeba, sakuTari TavisTvis veRar vicliT... boCo, Sen jigari xar, fexebze ikideb yvelafers, rac xels giSlis SemoqmedebaSi da imitomac xar aseTi nayofieri da warmatebuli. hoda, erTxel, karga xnis pauzis Semdeg, aCiko SuadRe-ze mivida saxelosnoSi Tavis vaJiSvilTan erTad _ samxatvro akademiaSi Sesasvlelad unda waamecadinos _ da gaSterda: kedlebze gamwkrivebuli iyo uamravi portreti, rom-lebmac is gaaogna TavianTi uCveulobiT _ saxeebi moeCvena saocrad damaxinjebuli... roca daukvirda, nel-nela mixvda, rom am deformaciebSi raRac sxva azri iyo Cadebuli, vidre erTi SexedviT Canda; etyoba, mxatvars surda, eCvenebina sulismieri, qvecnobieri, is, rac garegnuls miRma dgas da ara zedapiruli, ubralo damaxinjeba nakvTebisa... didxans uyurebda da isic ki gaifiqra, rom bolomde ver Cawvda baTus mxatvrobis siR-rmeebs da aman gaaRiziana, sakuTari arasrulyofilebis Tu arasrulfasovnebis kompleq-sma SeaSfoTa. moZebna da iqve iatakze kedelTan miayuda sakuTari funjiT adre Seqmni-li portreti, romelic ar gayida, ver Seelia: Zalian moswonda, sakuTar SemoqmedebaSi erT-erT saukeTeso namuSevrad miaCnda da, sakuTr Tavsac ki ar umalavda, rom misiT aR-frTovanebuli iyo _ SvilisTvis apirebda saswavlo miznebisTvis Cvenebas. Sexeda da cxadad dainaxa, rogor gafermkrTalda misi namuSevari baTus nebismier portretTan Se-darebiT _ ra uilajo, uRono Canda! ra yalbi, da datkbiluli! aman nervebi kidev ufro mouSala, Sinaganma mSfoTvarebam Seipyro... SvilTan saubris da raimes swavlebis survi-li sruliad gauqra _ baTus portretebze xom ar dauwyebda saubars!.. mere Ramec ki ve-Rar daiZina... hoda, erT dRes, roca ifiqra, cota gamovedi daZabuli mdgomareobidano, waiyvana Svili samecadinod _ gamocdebi akademiaSi karze iyo momdgari. aCiko raRaceebs uxsnis TiTqmis erTi saaTis ganmavlobaSi da cxadad grZnobs, rom raRac yalbi xmiT

Page 81: ioseb omaZe magidis romani

81

laparakobs, naZaladevad; Riziandeba, eCveneba, Svils misi naazrevi fuyed miaCnia, gul-Tan axlos ar miaqvs. am dros movida baTu, raRac hqonda wasaRebi. dainaxa aCikos gaWir-veba, gverdiT daudga, isic esaubreba biWs. nel-nela TiTo-orola replikidan baTum sa-daveebi mTlianad xelSi aiRo da isic erTi saaTis ganmavlobaSi esaubreboda biWs. da am droSi imdeni uTxra, imdenad daainteresa, gaaTviTcnobiera, rom aCikoc ki gancvifre-buli darCa... TviTonac bevri ram gaigo da imasac mixvda, _ mTlad uniWoc ar eTqmoda, _ rom mxolod mcire nawils Cawvda baTus naTqvamisa da amanac gaacofa... gabrazda ima-zec, ratom miveci, ratom davuTme nakveTi, is iq uzarmazar saxelosnos da sacxovrebel binasac aiSenebs, me ki am daxuTul mansardaSi unda vimuSaoo... aSkarad yovelmxriv ajoba baTum! mas, “saqmis kacs”, saqmis mokvaraxWinebaSic ajoba, WkuiT ajoba! is ki ar i-cis, rom baTu Tavbeds iwyevlis, es ra xaTabalaSi gavebi, ramdeni sarbeni da sadavida-rabo yofila mSeneblobis wamowyebao, SemoqmedebisTvis TiTqmis veRar iclis... saxli--saxelosno jer mxolod saxuravqveS moaqcia, uamravi ram darCa kidev gasakeTebeli: kedlebis Selesva, kar-fanjrebi, santeqnika, eleqtrogayvaniloba, iataki da aTasi da erTi probleba kidev, fuli ki TiTqmis Semoelia... Tanac aCiko eubneba baTus, geyo, Zma-o, erTi Tve xom ibairame aq, awi sxvagan moZebne adgili, Tundac Sens daumTavrebel sa-xelosnoSi imuSave _ wyali aRar Camogdis, gadagixuravs da meti raRa gindao... amiT aCi-ko guls ifxans, warmogidgenia? mere isic ki uTxra, es Seni namuSevrebic saswrafod moaSore aqedano _ nervebs uSlida... sad aqvs Wkua, Torem ecqira am portretebisTvis, xom grZnobda maT siZlieres, xom iswavla raRaca, gaiazra bevri ram TviTonac; kidev ukeTesi iqneboda, baTus gverdiT emuSava, erTmaneTs bevr rasme miscemdnen... Cven, mxat-vrebi, erTmaneTs “vzrdiT” _ aranakleb da iqneb metadac, vidre samxatvro akademiis profesorebi...

_ erTi magis Wkuac vatire, modiT, siyvarulis sadRegrZelo davlioT! _ ambobs Wi-Wiko xvarTqlaZe. _ xom yvelam kargad iciT, ra aris siyvaruli? “usiyvarulod ar arse-bobs arc silamaze, arc ukvdaveba ar arsebobs usiyvarulod...”. hoda, axla erTi kai xnis ambavi gamaxsenda... gazafxuli xom siyvarulis droa da swored maisia, saRamovdeba. maSin didubeSi vcxovrobdi, hoda, vdgavar aivanze, mis moajirs var dayrdnobili da me-same sarTulidan gavcqeri: xan _ caSi mosriale mercxlebs, xan _ quCaze gamvlelebs... Cvens quCas jerjerobiT trotuarebi ar aqvs, erTi beberi, magram jerac xSirvarjiani TuTa TiTqmis quCis SuaSi dgas. Cveni axalaSenebuli oTxsarTuliani saxli yvelaze didia am aremareSi, garSemo sofluri yaidis erTsarTuliani aguris saxlebia _ farTo ezoebiT, baRCa-baRebiT... erT-erTi aseTi ezo Cveni saxlis gverdiTaa; misi WiSkari Wria-liT iReba da quCaSi gamodis SavTmiani koxta qaliSvili. Tvals ar vaSoreb TeTrkop-lebiani wiTeli kabis ritmul rxevas _ kabis bolo iseTi natifi rweviT mimodis, une-burad vfiqrob, aseTi lamazi siaruli jer ar minaxavs-meTqi... gausworda Cems aivans eliko, _ vici, rom eliko hqvia, _ da zeviT amoixeda _ amoanaTa fofina didma, muqma Tvalebma... monusxuliviT Cavcqeri mobrdRviale Tvalebs, ise mizidvs, lamis Cavxte qve-viT, elikoc amomcqeris... mere mzera isev qvafenilisken gadaaqvs... karga xans fotosu-raTze aRbeWdiliviT Tvals am mcildeba misi Savi Tval-warbi, swori cxviri da alis-feri tuCebi, Tumca sinamdvileSi ukve zurgidan vxedav, rogor nazad, amave dros ki Zlierad, Cqar-Cqara adgams Camoqnil fexebs, cali xeliT odnav ganze rom miaqvs siaru-lisas da kabis qveda bolo ki gasaocari graciozulobiT qanaobs, TiTqos wres uvlis mis muxlisTavebTan: xan _ uaxlovdeba, xan _ Sordeba... bolomde vacileb mzeriT, sanam wiTeli laqa mosaxvevs ar miefareba... yovel saRamos am dros gamodis Sinidan da mezo-bel quCaze midis samedicino saswavlebelSi. erT saRamos Camovirbine kibeebze da Cumad ukan gavyevi, mainteresebda, sad midioda. oTxsarTulian SenobaSi Sevida; adre megona, im SenobaSi mxolod saSualo skola iyo, Turme samedicino saswavlebelic muSaobda saRamoobiT. eliko dRisiT ramdenjerme Cvens quCazec Semxvda, Semomacqerda, gaiRima, TiTqos eloda, raime vetyodi, Tavdapirvelad _ gamarjobas mainc, ise, ubralod, nacno-bobis dasawyisisTvis, me ki mis odnav, sul odnav elam Tvalebs mzeras ver vacilebdi da sityvis Tqmas ki ver vaxerxebdi... axla rom vigoneb, albaT ra sasacilo viyavi! ase gadioda dReebi, kvireebi da Tveebi, me ki isev vyoymanobdi, metismetad morcxvi viyavi, moridebas verafriT vZlie... erTxel gadavwyvite, Sevxvdebi da SevTavazeb, Sens por-trets davxatav-meTqi, upirvelesad es momivida azrad, magram mere gadavifiqre: maSin akademiaSi pirvel kursze viyavi da SemeSinda, xom ici, vaiTu ver SevZlo kargi portre-tis gakeTeba-meTqi. amasobaSi zafxulic dadga, wavediT praqtikaze axalqalaqSi, mere iqidan erTma wyeba biWebma mTaTuSeTSi gavwieT. roca Semodgomaze davbrundi Sin, eli-ko aRar gamoCenila... yovel saRamos aivanze viyavi darWobili, mTeli dRec bevrjer “vi-morigeve”, magram uSedegod. ar vici, saswavlebeli daamTavra, an iqneb bina gamoicvala... ramdenjer gamilanZRavs sakuTari Tavi laCrobisTvis... Zalian xSirad mifiqria, ra iqne-

Page 82: ioseb omaZe magidis romani

82

boda, gadamwyveti nabijis gadadgma rom ar gamejanjlebina da eliko Cemi coli gamxda-riyo?.. viqnebodi bednieri? ramdenime aTeul mis portrets ki naRdad Seqmnidi! erTi portreti maxsovrobiT mainc gavakeTe, magram ar gamomivida. ise, yvelas moswons, me ki vxedav, rom raRac aklia; bevri viwvale, magram verafriT mivaRwie, rom odnav mainc Cem-Si kmayofileba gamoewvia. etyoba, im cocxali elikos saxe didad jabnis funjiT ga-cocxlebuls...

_ erTi magnolia ijdes aq, netav ras getyoda? _ eubneba WiWikos zosime. quCukic WiWikos mimarTavs: _ Sen, Zmao, sakmao dro gqonda da ver moaxerxe gamoyeneba, me ki... cxovrebaSi zog-

jer iseTi wuTi dgeba, Tu gadamwyveti nabiji gadadgi, mTeli Seni bed-iRblis mdinare-ba Seicvleba. mec SensaviT msgavs situaciaSi movxvdi, oRond zafxuli idga, ivnisi. sam-xatvro akademiaSi meoTxe kurse gadavedi, mec mindoda biWebTan erTad wavsuliyavi sad-me, magram fuli ar mqonda, sul cota mainc. erTi biWi momiyvanes, fulic winawar mom-ces _ xatvaSi waamecadineo, akademiaSi apirebda Sesvlas... mokled, gaveCxire qalaqSi. im wels adre Camocxa, ukve mtveria da ubedureba. erTxel SuadReze uceb moiRrubla, mou-lodnelad setyvam wamouSina, axmianda miZinebuli quCa; xoSkakalas Zlieri wvima mohyva. me maRaziaSi viyavi gasuli yavis sayidlad, Sin veRar vbrundebi _ ise uceb dascxo setyvam... ramdenime gamvlelTan erTad vdgavar daketili maRaziis karTan, _ Sesveneba dadga, _ yvelani karis SuSas vekvriT, rom nakleb davsveldeT. Cems gverdiT gogo kan-kalebs _ Soridan vicnobdi, Cvens quCaze cxovrobda, momwonda... gverdidan vuyurebdi mis svel saxes, Tmebs, Txel kabas... Cems mzeras grZnobs, darcxvenilia; erTi-orjer ima-nac Semxeda, magram dalaparakebas mainc ver vbedav... SevamCnie, rom mis gverdiT erTi ka-ci myralad abolebs sigarets _ wvimiT ganbanil gril, sufTa haerSi gansakuTrebiT ar siamovnebs es gogos da cxvirs gverdze ibzuebs... Tu unda, am xerxiT me Semxedos?.. is mainc movisazre, rom gogos adgilebis gacvla SevTavaze... mere TiTqos CemTvis Cavila-parake: “ra lamazad wvims, quCas Cveul saxes ucvlis...”, gogoc gamepasuxa: “lamazi kia, magram jobs, es silamaze male damTavrdes, droze gadaiRos _ Zalian civa... es ra zaf-xulia!”. raRacam elvasaviT damkra TavSi, uceb gadavwyvite: gavixade pijaki, _ kidev kargi, pijaki Cavicvi Sinidan gamosvlisas, bedic amas hqvia! _ hoda, moulodnelad mova-xure beWebze, misTvis Tanxmoba arc mikiTxavs. is TiTqos jer uarze iyo, patara winaaR-mdegobis gaweva scada, magram mere mainc daitova mxrebze da ufro mWidrodac ki Semo-itmasna... aT wuTSi gadaiRo, wavediT, mivacile saxlamde, xom giTxariT, Cems quCaze cxovrobda. gzaSi vilaparakeT, roca mivdiodiT, gzajvaredinebze yvelgan “mwvane” gvxvdeboda. “gambedaobaa mTavari!” _ gavifiqre da paemanze mosvla vTxove...

_ mere? _ ra mere? Cems cols, maisas, xom icnob! ufro xSirad xumrobiT ivnisas veZaxi xol-

me! amjerad boCia boCaleiSvilis sardafSi _ bina-saxelosnoSi _ sxvebTan erTad aris

cnobili mxatvari gizo zarnaSia, kaTedris gamge samxatvro akademiaSi; igi maTze ufro xnieria, magram am biWebTan megobrobs. gizo Civis:

_ gauTavebeli sirbili maqvs gaCaRebuli aqeT-iqiT _ mxatvrobaSi muSaobisTvis sad mcalia! mivvardebi Sin, iqidan _ bazarSi, iqidan _ mamaCemTan qalaqis meore boloSi _ moxucda, avadmyofia, unda davxedo ueWvelad... mere akademiaSi mivdivar, erTi suli maqvs iq rodis davamTavreb saqmes, mere _ Svilze xlaforTi: samsaxuri dahkarga da uk-ve naxevari weliwadia, usaqmod daborialobs; coli sul eCxubeba da mec garTulebuli urTierToba maqvs rZalTan, sidedrTan... viTom sazrunavi da Tavis satexi makldes, Cemi colic sul miCiCxinebs, ra jandaba unda, ver gavige! SviliSvilzec me unda vizruno _ sxvebs ar scaliaT, ra saqme aqvT Cemze meti netavi... sanam amdeni zeviT-qveviT sirbili da ubedureba bolos momiRebdes, gadavwyvite _ manqana unda viyido!

_ mere kapitali saidan? _ ekiTxeba papuna. _ rac Tavi maxsovs, sul mag pijakiT da-dixar...

_ sxva gamosavali ar Cans, momkla amdenma sirbilma, ukve arc imdenad axalgazrda var! _ gizos TiTqos ar gaugonia papunas sityvebi, isev Tavis ocnebis bedaurs miagel-vebs: _ jer vfiqrobdi naxmar “zaporoJecze”, layuCebianze, mere _ axal “zaporoJecze”, mere _ ”moskviCze”, mere _ “Jigulize”...

_ gizo batono, axla romelze fiqrob, “volgaze”? _ qirqiliT ekiTxeba WiWiko, qu-Cuki ki aSkarad dascinis:

_ barem “rols roisi” iyide da kardinalurad gadawyvite problema _ amden safexu-rebs, tvinis Wyletasa da nervebis wewvas erTianad mouReb bolos! ha, xom meTanxmebi? Tanac, akademiaSi rom mibrZandebi Seni kriala ingliseliT, mTel im gafuyul profesu-ras Tvalebi gadmoucvivdeba! erT-ors infarqtic daartyams, adgilebi gamoTavisuflde-

Page 83: ioseb omaZe magidis romani

83

ba da maSin Seni CaliCi dagvWirdeba, Cvenc sicocxleSi erTxel rameSi gamogvadgebi, profesoris Tu ara, docentis adgils mainc gviSovi _ cekaSi misrialdebi Seni manqa-niT da vin oxeri getyvis uars!

_ cekamde ki mivida Cveni samSeneblo kooperativis saqme, magram mere ra? araferi! _ xeli Caiqnia gizom. _ kooperativi Camovayalibe TxuTmeti wlis winaT... rac me magaze sirbili da nervebis wyveta damWirda! eseTi bedi mqonia, yvelas Wiri me unda avikido... Sevkribe raRac sabuTebi _ miwaze, amaze, imaze da erTi didim kankalaZe gvyavs, damsaxu-rebuli mxatvari, ufro loTbazaras wodeba ekuTvnis, imas veubnebi: “waxval Tavmjdoma-red? me meyo wvaleba”... “waval!” _ damTanxmda. im dRes nasvami iyo cota, Seviyvane mxat-varTa kavSiris TavmjdomaresTan, kacia kvanWiaSvilTan. amas kidev wesiT _ kacuna unda erqvas... me vuTxari: “batono kacia, mxatvrebma CamovayalibeT binebis samSeneblo koope-rativi da axla viwyebT brZolas miwis nakveTis gamosayofad, ramdenime variantia”. di-dimic Tavs mikanturebs dasturis niSnad, Rvinis suni asdis, kevi miveci am gamoTayvane-buls dasaReWad, iqneb cota gamouneldes. iseTi eSmaki Tvalebi hqonda im kvanWiaSvils, Sexeda didims TvalebSi da ekiTxeba: ”waxval amaze?” _ TvalebSi Caxeda. “kio!” _ iman. rom gamovediT kabinetidan, me vuTxari didims: “Sen ukve pirovneba xar, icode, koopera-tivis TavSi dagsvi! ar dagaviwydes, vin iyo am saqmis moTave-meTqi”. gavida ori Tu sami kvira, es kooperativi rom CamovayalibeT, miwazea laparaki da uceb gamoCnda daTiko didkakalaZe _ samxatvro akademiidan; maSinve saqmeSi CaerTo, samxatvro akademias meti Zala aqvs, vidre mxatvarTa kavSirs, mixvdi? kooperativis wevrebi, docentebi, profeso-rebi, akademiaSic arian da mxatvarTa kavSirSic. Tan mxatvarTa kavSiris kooperativSi didi binebi Sendeboda, vTqvaT, sami oTaxi plusiT, SegeZlo, orasi kvadratuli metri gagekeTebina, rac sxvas ar SeeZlo, ar gqonda SezRudva: saxelosno da raRaca. hoda, ori Tu sami kviraa gasuli da movida didim da ambobs, me akademiaSi unda gadavitano sabuTebio, Cemi wili darCeso, me fexebze mikidixarT yvelani, me bina mindao... Cemi Zmaka-cia da aseT rames meubneba, ucbad gamoicvala. am dros es kooperativi Caigdo xelSi _ dilar baSliyaSvilia erTi, aferisti, akademikosi gaxda, Tu gagigoniaT, arafris gamke-Tebeli. hoda, axla aman daiwyo qaCva. me gavanebe ukve yvelafers Tavi da amaT daiwyes CaliCi miwis nakveTze _ aiRes nucubiZis quCaze, cudi adgili ar aris. daiwyes mSeneb-loba, mere gaWianurda _ dilara ver akeTebs... movida erTi vaxo baxturaSvili _ ambobs, eg ver abams Tavs, me gavakeTebo. mivedi didimTan da vuTxari, mieci eg saqme vaxos-meTqi, viRaceebic Caerivnen da didimma daTmo... am baxturaSvlmac ver gaqaCa. me ki ar viReb mo-nawileobas, magram xandaxan momakiTxaven, mainc metyvian, rom ase da asea saqmeo. es bax-turiSvilic verafers gaxda da gavige, rom axla guri TofrakaSvilia, esec aferiste-bis prezidentia raRa, da iman ar aiRo Tavmjdomareoba? kreba Cautarebia, me vikisreb am saqmeso... aiRo da aiRo, wavida da wavida... atyda erTi ambavi, viRaceebma uCivles _ ara-fers ar akeTebso, SeWama Cveni fulio... movida CemTan irodion CitafxalaZe, moqandakea, miTxra: “gizo, yvelafers gavakeTeb, oRond eg wurbela guri unda moviSoroTo”. mive-diT cekaSi, erTi nacnobi hyolia, didi Tanamdebobis piri da iman dagvpirda, yvelafer-Si dagexmarebiTo. axla minda, rom guris wavarTvaT Tavmjdomareoba, araferi gamog-vdis, nebiT ar midis. kooperativis wevrTa saerTo kreba CavatareT, krebaze gamovedi da vambob: “ai, xom marTali var, me Tu ginda, bina ar miviRo, Tundac sul waval koopera-tividan-meTqi”... gverdze viRac idga da: “jandabaSi gza gqoniao”, _ meubneba. gaige? yve-laferi Seni dawyebulia, raRacis gakeTeba ginda uangarod, am wurbelis moSoreba da viRac nabiWvari eseT rames geubneba... Rorebi!.. me adamiani miyvars, magram... Zalian Zne-lia amis gagoneba... Cavikminde xma, gavCerdi. magram yvelaze murtali ra moxda, ici? ga-vardnen tipebi da guri TofrakaSvils uTxres, gizo krebas atarebso... vin gaiqca guris-Tan, iciT? Cemi uaxloesi megobrebi, _ didim kankalaZe da kote CitafafaSvili, _ ase mdablad moiqcnen. amaT veubnebi: “biWebo, me var gizo, is _ guri TofrakaSvilia, xom icnobT, tvini sad dakargeT?”. “iman gza gagvikeTa, esa, isa...” _ tityineben raRacas. “Tqve gamoTayvanebulebo, _ veubnebi, _ azrze modiT!” _ ver davarwmune. davanebe yvelafers Tavi, jandabamdis gzac gqoniaT-meTqi... axlac Sendeba is saxli, TxuTmeti weli gavida da dResac gaxurebuli Cxubi aqvT, mxatvrebis Setanili fuli SeiWama. mTeli romanis dawera SeiZleboda: xasiaTebi, situaciebi da erTi ambavi. didim da kote rom Semxvdebi-an, xumrobiT vekiTxebi: “ra qeniT biWo, aaSeneT saxli?”. “erTi magis dedac...” _ Seigine-bian. “gurisTan sad garbodiT, biWo-meTqi, ha?” _ da gaicineben: “hi-hi-hi!”... amiT mTavrde-ba yvelaferi.

_ guli araferze gwydeba? _ ekiTxeba quCuki. _ raze, kaco? kidev kargi, droze davanebe Tavi, veRarafers gavakeTebdi, mxatvrobas

saerTod Camovcildebodi!.. axla sxva ambavs mogiyvebiT... erTic damisxi eg arayi, kargad midis, ena gamixsna... hoda, karga xnis winaT erTi kaci Semxvda quCaSi, momesalma, gamaCe-

Page 84: ioseb omaZe magidis romani

84

ra da gamiba saubari, meubneba: “me Tqveni niWis didi Tayvanismcemeli var, ocnebad maqvs gadaqceuli, Tqveni namuSevari mqondeso; Cemi sofeli saCxeris raionSia da gTxovT, mo-dinaxes cixe damixateT da rac eRireba, mogarTmevTo”. xSirad mxvdeboda rusTavelze, romeliRac Jurnalis redaqtori unda yofiliyo. da es kaci xan gamxdari iyo, xan _ msuqani, xan _ moRuSuli, xan _ pirmcinare, mSvenier gunebaze... mikvirda: raSia saqme, ase uceb ra axdunebs, an ra asuqebs-meTqi, verafriT movisazre. drodadro Sexvedrisas max-senebda, rodis damixatav dapirebul suraTso. karga xnis gaWianurebis Semdeg, _ ramde-nime weli gavida, _ mivutane redaqciaSi dapirebuli peizaJi da mdivnis xeliT Sevugzav-ne, TaTbiri hqonda. velodi, gamova, madlobas mainc metyvis-meTqi, magram araferi... gavi-da raRac dro, Semxvda es kaci quCaSi da msayvedurobs, amden xans ratom malodineb, mi-xatav Tu ara suraTso. “xom mogarTviT?” _ veubnebi. “oh, ara, rodis, kaco?” _ Seicxada. da uceb mivxvdi, rom or adamians vurevdi erTmaneTSi... mxatvars es rogor momivida, sakvirvelia. bodiSi movuxade da iZulebuli gavxdi, meored gamekeTebina igive peizaJis varianti, kidev kargi, etiudi Senaxuli mqonda da swrafad gavakeTe, ar gamWirvebia. mar-Tali giTxraT, meore suraTi ukeTesi gamovida.

_ xom getyoba, rom portretisti ar xar, me msgavsi Secdoma arafriT momividoda, _ ambobs zosime bebriWipaZe da grZel Tmas xeliT ukan gadaivarcxnis.

_ Secdoma vis ar mosvlia, oRond sabediswero ar unda gamodges, Semdeg mTeli cxovrebis manZilze rom sananeblad geqneba, _ ambobs papuna biWipuraSvili. _ zogi sa-kuTar Secdomas an cdunebas saTavisod iyenebs, arc sindisis qenjna awuxebs... erTi oci weli iqneba gasuli, Tu gaxsovT, TavmoWrili kaci rom naxes damwvari _ Tavi calke, ta-ni calke, qalaqSi didi ambavi iyo amtydari. mere daadgines: es kaci jamiaSvili iyo gva-rad, Tu mexsiereba ar mRalatobs. am jamiaSvils sul kiteli ecva xolme, xakisferi sa-Cixiani qudi exura, viwro gakrialebuli CeqmebiT iwonebda Tavs _ sul Tavaweuli da-dioda, gabRenZili. gahyvnen kvals... xalxs awyobda samxatvro akademiaSi, fuliT, rasak-virvelia, aba, Tavs ratom moaWridnen! gahyvnen kvals da gavidnen noSrevan gveliskovza-Zeze. Tu gaxsovT, laborantad muSaobda akademiaSi, Turme noSrevani exmareboda am saq-meSi da raRac SuaSi iyo... rom gavidnen noSrevan gveliskovzaZeze, ayvana undaT misi; ara imitom, rom raRac kavSiri hqonda mkvlelobis saqmesTan, raRac sxva mxridan ainte-resebT, sxva ambidan undaT, rom aiyvanon... Tu gaxsovT, restorani “gemo” iyo im adgi-las, sadac axla metro “rusTavelia”, naxevrad sardafSi. Cemi megobari irakli mamam-Rvdelaze, mxatvaria isic, miyveba am ambavs. CavediT restoranSio _ me, es noSrevani da kidev erTi viRaca. vsvamTo, ukve nasvamebi varTo da Semovida erTi tipi, akademiaSi swavlobda isic da dagvijdao sufrasTan _ nacnobia. Cven karg xasiaTze varTo, esec dagvijdao da davalevineT erTi-ori Wiqao. mere gogo da biWi Semovidao da qalebi iS-viaTia, rom restoranSi SemoeyvanaTo; Semovidneno da dasxdnen cota moSorebiT. vuyu-rebo: es tipi, Cven rom SemogvierTda, aiRebs purs, TiTebiT daamrgvalebs, daagorgola-vebs da esvris imaTo, im gogos da biWs. noSrevani CamoZinebulia, Tavi udevs magidaze. am dros wamovida is biWi, gogosTan erTad rom ijda da _ es xom isvriso, _ Semoswre-buls ki ara, noSrevans auwia Tavi da daartyao... atyda erTi ambavi, ucbad Semovarda miliciao, aba! me vuTxario, noSrevanma ki ara, ai, aman esrolao. kargio, Sen dawynardi-o, Cven amas yvelafers gavarkveTo da waiyvanes es Cveni noSrevana, vinc marTla isroda, imas xma ar gasces...

_ specialurad mouwyves es ambavi... _ ho, waiyvanes noSrevana da Casves. ijda iq da mTeli ambavi... etyoba, mamamisma didi

fuli Cayara, rom gamoeSvaT. da iqidan gamovida noSrevana ukve pagonebiani! _ “Sekeres”! _ mokled, noSrevana ukve “CamSvebia”! wavida da wavida Cveni noSrevana! ar Semcdaran,

Zalian magari gamodga: iseT tipebs “Seabamda”, gagiJdebodi! marTla niWi gamoaCnda magi-si. movida erT dRes CemTan da, viTom Zmakacurad saqmes mikeTebs, meubneba: “wamodio, rom daiWeren xulignebso, Sen karikaturebi kargad gexerxeba da gaakeTeo”, _ mec da-miwyo “Sekerva”... “damanebe Tavi, sxva saqme maqvs”, _ me vuTxari. amas winaT televizorSi vnaxe: wveri mouSvia, zis kai kaciviT, fexi fexze aqvs gadadebuli da didis ambiT raRa-cas Zalian Wkvianurs laparakobs...

_ jemal SvitaZes, cxonebuls, Cemi megobari iyo, _ ambobs boCia, _ samxatvro kombi-natSi waarTves SekveTa da misces avTo varikaSvils _ ubedurs waarTves da meores, saq-meebis “Camwyobs”, misces... rom gavige es ambavi, avedi kombinatSi ginebiT, kinaRam Semome-laxnen: “Tqve unamusoebo, Tqveni deda ase da ise, raebs akeTebT, Tqveni deda...” ar mo-veSvi da daubrunes is SekveTa jemalas, gaWirvebuls. mas mere gavxdi maT TvalSi “in-trigani”, pirveli amrevi da aRarc mxatvarTa kavSirSi mwyalobdnen _ ferweris seqcia-Si komisiaSi aRar amirCies... manamdec, sanam SekveTebis ganawilebis komisiis wevri viya-

Page 85: ioseb omaZe magidis romani

85

vi, magrad aCmaxebdnen, sul WiWyini iyo, gawev-gamoweva... rogorc SemeZlo, vicavdi samar-Tlianobas, ramdenjer cudad gamixda guli... erTxel gavakeTe raRac SekveTa, daviTrie, fuli miveci. abesalom jimutiZe aris erTi: “boCo, boSo, _ meubneba, _ me gavakeTeb, Sen fuli gadamixade!.. raRac procenti!”. leninebi davxateT aTi cali: “lenini razlivSi”, “lenini bavSvebTan”, “lenini wiTel moedanze”, “lenini SabaTobaze”... is marto leninis figurebs akeTebda, magrad iyo am saqmeSi gavarjiSebuli, me _ danarCen anturaJs. mivi-taneT Casabareblad, komisiam miiRo. Turme jer unda gaiaros ganawilebis komisiam da mere am meore komisiam. vin akeTebs ase, fexebze hkidiaT. abesalomi meubneba, miitane pir-dapir da ganawilebis komisias xeli moawerineo. mivedi, iq iustine qveSqveSaZe Semxvda, ganawilebis komisiis Tavmjdomare: “boCo, Sen genacvale, Cemi Zma xar!”... zian iqa da ma-jaxes _ “jer aqti unda mogetanao da mereo, ase ar SeiZlebao”... “kai-meTqi, ar vicodi...” _ wamovedi... rom wamovedi, iustines xom unda eTqva: ”biWo, sad migaqvs, bolo-bolo xom mainc aq unda moitano?”... xom viTom kargi biWebia, Cemi megobrebi... wamovedi, Camovdivar kombinatis kibeze da abesalomi amodis qvemodan, lomiviT fafari aqvs gaCeCili. “ra iyoo?” _ mekiTxeba. “Turme unda windawin...”. “rao? _ daartya muSti kibis rkinis moa-jirs abesalomma, _ magaT vutireb dedaso!”. avarda RrialiT, ginebiT... Camovida, Camoi-tana xelmowerili aqti: “Sen ar gamodgebi kombinatSio!” _ miTxra... sxvis saqmeze mec SemeZlo yvirili da muStis qneva, sakuTarze _ vera... mas mere kombinats aRar gavkarebi-var. ai, aseTi ambebi xdeboda. gitaraze vinc kargad ukravda da kargad mReroda, visac saqmeebis mokvaraxWineba exerxeboda, is iyo miRebuli kaci yvelgan, mas aZlevdnen sar-fian SekveTebs, irCevdnen mxatvarTa kavSiris xelmZRvanelobaSi, is mihyavdaT mxatvarTa yrilobaze moskovSi, gaige?

_ boCo, igivea axlac, _ adasturebs gizo. _ ai, axla gamofena gavakeTe, _ agrZelebs boCia. _ yvela meubneba, cudi ar ariso,

Zalian mogvwonso... televiziidan aravin mosula, aravin dainteresebula... am aTi wlis win mqonda personaluri gamofena da gauSves televizorSi informacia Cemi gamofenis Sesaxeb. gamikvirda. mere gamaxsenda: ramdenime dRis winaT cekaSi kulturis ganyofile-bis gamges vaCuqe patara suraTi... mixvdi Sen? ar SeiZleba ase!..

_ Tanamdeboba unda gqondes, posti gekavos! _ ambobs gizo. _ patara kaci yovelTvis daCagrulia!

_ Tqven magda kenkeSaZe xom gaxsovT, _ ixsenebs WiWiko, _ mxatvarTa kavSirSi muSaob-da, mgoni, Sikriki iyo Tu raRaca _ patara tanis gogo iyo, kargi gogo, Zalian yuradRe-biani. erTi mxatvrisgan gaaCina Svili _ qeTino. gazarda es Svili, erToTaxian binaSi cxovrobdnen; tortebs acxobda SekveTiT, gaWirvebuli iyo da ase WapanwyvetiT martoxe-lam gazarda... erT dilas magda naxes avlabarSi mkvdari, manqanidan gadmogdebuli... me-re ra xmebi gamovida, ici? magdas gogos miuyvania Sin viRac gaoxrebuli kaci, magda orjer gamoqceula saxlidan, ver itanda, Svilsac eCxubeboda. mere ambobdnen, rom am tipma “gaasaRa” da gadaagdo sadRaco... moiciles deda, gaige Sena? is tipi narkomani iyo, daibrida mere. es gogo magdasi, qeTino, binZuri, ar vici, sad aris axla; amboben, viRac ucxoelze gaTxovda da sazRvargareT wavidao...

_ Cvenc rom ar gveqaCebodes aTasi rame da ar gvakavebdes, sazRvargareT wavidodiT... _ amoioxra papunam.

_ ara, Zmao, SimSiliT rom vkvdebode, arsad fexis gamdgmeli ar var! _ ambobs boCia. _ samogzaurod, gasacnobad, dasaTvaliereblad, sulierad gasamdidreblad _ ki, bato-no, vin giJi ityvis uars, magram erT Tveze metxans versad gavZleb... Cemi Tbilisi mome-natreba saswaulad, Cemi bedovlaTi Zmakacebi! vinc ar miyvars, visTanac miCxubia _ isi-nic ki!

_ Seni colic? _ sakmaod uxerxulad xumrobs papuna. boCiam papunas araferi upasuxa. gizo zarnaSia daiqoqa da gautia, etyoba, iSviaTad

uwevda daleva da SeTvra: _ gaxedav-gamoxedav _ gabrazdebi, aba ra iqneba: Seni axlobeli cols fexebze hkidi-

a! Tavs ver ikaveb: “Seni deda...”. “ratom iginebi?” _ cecxlze navTs asxams. “aba, ra vqna, Seni deda... ginebasac miSli? Sen rom yoveldRe meCxubebi, Seni deda...”.

_ fsiqoTerapiaa, gulis mosafxani: qalebisTvis _ wyevla, kacebisTvis _ gineba... _ am-bobs papuna.

_ satana, biWo! Tan rom Wkuasac marigebs... magis ra Wkua maqvs saswavli, miTxari... me vuTxari: “erTi suleli maSin viyavi, roca mogiyvane!.. Tu bavSvma gaafuWa rame _ me var damnaSave, Tu rZali auSarda _ me var Turme amis mizezi, biWi samsaxuridan gamoagdes, umcrosi kidev _ xulignobisTvis daiWires da miliciidan misi gamoxsna ori aTasi mane-Ti damijda, isic xaTri gamiwies, “pativi dagdeT, cnobili kaci xaro”, _ isev me vyo-filvar damnaSave... yovelTvis da yvelaferSi me var damnaSave... imitom, rom Turme uf-

Page 86: ioseb omaZe magidis romani

86

rosi biWi _ ar aris brZolisunariani, meorec ver gavzarde wesierad... ratom var damna-Save? “imitom, rom Seno restoranSi dadiodi da qeifobdio”. me vuTxari: “restoranSi rom davdiodi, ra, sadRegrZelos vambobdi, Cemi Svili bedovlaTi unda iyos-meTqi an cudi, Tu ra? Sen TviTon sad iyavi?”. “saxlSi viyavio”. “mere, saxlSi Tu iyavi, ratom ar gazarde, Seni deda...”. Tu kaci ar varga, mis dedas aginebs yvela, xom asea? mamas xom ar aginebs? colis deda vatire! Tu Svili ar gamogivida, Sen gabralebs, _ Turme Sen waxvedi saqeifod... “fuli rom momqonda da saWmel-sasmels rom gawvdidiT, maSin ras va-keTebdi-meTqi?” da ”eg araferi ar ariso”, Turme Sen araferi gagikeTebia... magaTi deda... iseT rames getyvis, rom gagagiJebs, ra! “Cven rom ase wagvivida saqme...”. “zustad amitom, magis bralia, me rom Sen ar momeyvane, yvelaferi kargad iqneboda-meTqi!”. Tu rames daa-Savebs Svili, Seni bralia, Turme deda TviTon _ araferi, arafer SuaSia! aba, ratom atarebdi mucliT cxra Tves _ Sen unda gazardo, morCa!

_ magari xar, gizo! _ icinis zosime da boCias ekiTxeba: _ Sen rom Sens deidaSvils, jambakurs daureke, modio, gamofenis gaxsnas aRvniSnavo, ratom ar movida?

_ eg romeli jambakuria, meoTxe coli rom hyavs? _ kiTxulobs quCuki. _ oTxi, kaco? _ gakvirvebulia gizo. boCia icinis: _ ho, oTxi, mexuTec hyavda, magram imasTan xeli ar hqonda mowerili, oTxi ki _ naR-

dia! imitom ar movida, rom dabadebis dRisTvis vemzadebio, meore dRisTvis masTan dam-patiJa. mivedi, iseTi kargi sura gaSala misma colma...

_ meoTxem? _ azustebs gizo, etyoba, jer kidev ver daujerebia. _ ho, meoTxem Tu mexuTem... am dros sufraze pirveli colis biWi zis iqa, _ imis me-

zobelia, saxl-kari im cols dautova. sadRegrZeloebi midi-modis, fexze dgeba ai, is biWi, ocdaTormeti wlisaa ukve _ jambakur masTan asi weli ar misula, ar ukiTxavs: “Svilo, gSia, gwyuria, fuli ginda, ra giWirs?..” _ asi weliwadi ar unaxavs. ra sadReg-rZelo dalia mamamisis _ piri davaRe, ra! “mamaCemio yvelaze kargi kaciao da mamaCemis nairi xalxio RmerTis wyalobiT yvelas gyavdeTo!”... azrze xar Sen? Tan rogor dalia, ici? bolomde dalia, mere frCxilze daisxa bolo wveTi da isic dalia!

_ amas Cemi Svilebi cxovrebaSi ar izamen! _ wamoiZaxa gizom. _ meoTxe Svilis saxlSi iyo... _ sul ramdeni Svili hyavs? yvela qalTan hyavda Svili? _ dainteresebulia gizo. _ TiTo-TiTo, bevrs ar akeTebda, ekonomiurad muSaobda. yvela Svili amas lapara-

kobs: “Cveni mamao? jambakur usurvazaZeze vinmem rom cudi Tqvaso, dedas vutirebTo!”. arada, sul ar kiTxulobda: “Cems Svils Sia, wyuria, maneTi unda, ori maneTi unda...”, apapa!.. ori biWi hyavs da ori gogo, gogoebi saerTod daikargnen.

_ ratom scildeboda colebs? _ kiTxulobs gizo. _ albaT gaabraza colma _ ar gauuTova Sarvali an xalaTi kargad da maSinve Caa-

laga Cemodani! _ icinis quCuki. boCia agrZelebs: _ coli eubneba: “ratom dagagviandao?” da kiTxva ar aqvs damTavrebuli, jambakur

ambobs: “a, egre?..” da ukve midis! araferi miaqvs, arc Cemodani, araferi! _ axla sidedrTan cxovrobs? _ axal kiTxvas usvams gizo boCias. _ aba, Tavis sakuTar saxlSi ki ar cxovrobs! axla, xom geubnebi, es naTesavebi dat-

rialdnen, saukeTeso sufra gaawyves... _ TviTon ra xelobis kacia? inJineria, mSenebelia Tu... _ inJineri ki ara, jandaba _ araferia! eleqtrikosia. cenzi ar aqvs, magram yvelafe-

ri icis. _ bavSvebis keTeba xom icis! _ ai, eseTi kacia, _ ambobs boCia, _ mosiyvarule, mosiyvarule kaci aris da ubra-

lod, patara rameze, Tu ar unda, Zmao _ damTavrebulia saqme: “ar minda!” _ daixuravs quds da wava!.. am cols CaveZiebiT, jambakuri raze gaabraze, ratom gaibuta... bolomdea gabutuli, imis deda vatire! ar dabrundeba! ginebas ar daiwyebs, magram wava da wava...

_ ginebas araferi moaqvs saerTod, _ ambobs quCuki. _ rogor ar moaqvs, gulis mofxanaa... _ ar eTanxmeba boCia. Semdgom Tanameinaxeni SeTvrnen Tu ra iyo, erTmaneTs ar aclidnen laparaks da me

miWirda garCeva, vin ra Tqva da vin vis upasuxa, amitom zogjer aRar davazusteb maT vi-naobas...

_ xandaxan vifiqreb, es rogor moviyvane colad-meTqi, gqonia, biWo, Sen eseTi gan-cda?

_ erTi kaci manaxa, Tavisi coliT kmayofili iyos. _ ar arsebobs...

Page 87: ioseb omaZe magidis romani

87

_ quCuki ager ar gvyavs? magis pirveli sadRegrZelo egaa. ha, quCuki, egrea Tu ara? _ mere ra, colis sadRegrZelos mec ki vambob. _ vaginebT biWebi colebs, varT erT ambavSi, bolos mainc colebis sadRegrZelos

vsvamT! _ SeCveuli Wiria! _ iseTi rameebi gaukeTebia Cems cols, ise gavumwarebivar, magram, meore mxriv, rom

warmovidgen uceb, eg rom mokvdes, eg SebelZaRli, raRac damemarTeba... _ ra geSveleba, ara? _ sikvdili yvelasia, yvelani erT ubedur dRes movkvdebiT, saerTod asea da egaa

mTavari, rom ar mokvdes da Tu mokvdeba, kaci ufro metad ganicdis, vidre qali. _ qali ufro sustia. _ ho, amaSia saqme, _ ambobs gizo. _ Cemi Zma, kita, sul qalebSi daZvreboda, ra vici,

da ise atyuebda da iseT rameebs akeTebda, istoriebi hqonda... kitaze vuyvebodiT da es qali, misi coli, kvdeboda siciliT da ver xvdeboda, rom qmarze vuyvebodiT _ ha-ha-ha!.. gardaecvala Cems Zmas meuRle da vifiqre, imas aqvs axla dro, Tavisufalia, rac ginda, akeTe! uceb daibrida, erT weliwadSi cols mihyva da verc ki gavigeT, riTi mokvda, sawyali... kaci mokvda dardiT! Tan rogori tipi iyo, sul qalebSi daZvreboda, fexebze ekida coli, magram coli gardaecvala Tu ara, mokvda kaci...

_ coli mainc colia, _ ambobs zosime. _ qmari rom mokvdeba, me imas ki ar viZaxi, coli cud rames gaakeTebs, magram is icxovrebs kidev as weliwads!

_ zosime rom miva saxlSi, _ ambobs papuna, _ toto rom aris italiur filmSi, masa-viT qurdad zis ra! coli xaWapurebs ucxobs, ras ar ukeTebs! eg ki ratom aris nawyeni colze, ici? magis mxatvroba rom ar ainteresebs! gaige?

_ rasac cxovrebaSi ver ugebs, verc mis mxatvrobas gaugebs! _ kaci rom gardaicvleba, sityvaze vambob, qali rCeba, deda rCeba. deda imdenad uSe-

RavaTod, lamazad gadatans yvelafers, rogorc araferi! is Zalian didxans icocxlebs, siberemde icocxlebs... magram kacs rom coli moukvdeba, ai, imas erxeva mere, imdenad mindobilia qalTan. sacodavia kaci _ coli moukvdeba Tu ara, kacic mkvdaria.

_ gaCerdi, kaco! _ awyvetinebs gizo. _ mamaCemsa da dedaCems rom vuyurebdi, iseTi Tbili kaci iyo, moqeife... es dedaCemi gauCmaxebda, vusmendi, vusmendi... etyoda: “dariko, damanebe Tavi ra! me minda, ase gavakeTo!”. “ara, es ase ar gaakeTo!” _ ai, patara bavSvs rom sabavSvo baRSi eubnebian, ise uCmaxebs... mTeli cxovreba!.. “ase ar gadadga fexi! Sen amas ar daureko! iman ar dagirekos! iman esa Tqva, imasTan ar mixvide!”... magaTi deda... magaT rom ayve, Zmo, naTesavebsac ki ise gadagamtereben... kaciSvili megobari ar mogiva saxlSi!..

_ yvelaze naRdi trifonaa, _ ambobs WiWiko. _ ai, trifom, moqandakea, Cemi Zmakaci, icnobT yvelani, damariga: “roca coli uSnod daiwyebs WikWiks, magra unda gaulawuno!.. Tu daapirebs wasvlas, unda Cemodani Caulago _ “Tu ginda, wadi!”... arc wava da aRarc xmas amoiRebs!”. trifona ZaRlebsac ese zrdida, sxvaTa Soris. rezikia, misi da Cemi Zma-kaci, eubneboda, Svilebi Sen unda gagazrdevinoo. rezoc monadirea, sxvaTa Soris, ZaR-li hyavda, anebivrebda, lamis loginSi ewvina. sanadirod varT da gadaugdo-gadmougdo rezikiam raRaca; Cemi fexebi, es ZaRli saerTod ar inZreva, arafers akeTebs da daboR-milma rezikiam daugdo CanTa, Tofi: “Seni dedac, wadi, Sen inadire!”. trifona Tavis ZaRls daustvens: “Svit!” _ movardeba, “Svit!” _ gavardeba, rasac trifona ubrZanebs, wamSi usrulebs. arada, trifonas manqana mzeSia gaCerebuli da galiaSi hyavs es ZaRli, _ Cita erqva, _ lamis Seiwvas, daxrukulia; trifonas ki sZinavs, xvrinavs, Cita sul fe-xebze hkidia... ai, gaaCnia adamianebs, biWo, icodeT, vinc awuxebT, is ufro uyvarT, ki ar uyvarT, met yuradRebas aqceven.

_ ho, zustad egrea, _ eTanxmeba papuna. _ coli _ es iseTi Temaa, yvelasTvis axlo-beli, yvelasTvis gasagebi da cxadi. cudi saxeli daarqves _ “coli” anu “mocile”!

_ “meuRle”? _ “meuRle” qarTuli tradiciuli sityvaa, ufro kargad JRers, vidre “coli” _ Seni

uRlis da Seni Wapanis gamwevi. “meuRle” _ marTla naRdia, sufTa naTqvamia. _ ras ambob, ojaxSi omia, liderobis Cumi omi! qals uTmoben, mere Svili wamoizrde-

ba da axla Svils da mamas Soris midis omi... _ Sen froidizmSi gadaiWeri... _ ai, bicoloba... sityva “bicola” arcerT qals didad ar eWaSnikeba. bicolas rom

dauZaxeben, biZis colia, xom, da ician, rom biZa Zlier uyvarT da bicola ar uyvarT. axla ratom... es iseTi raRacaa, ese igi fenomenia, rom bicolas nu damiZaxebo da rac ginda, is damiZaxeo, yvela CaliCobs magaze. imitom, rom biZa, bolos da bolos, mainc sxvaa, siTbos ginawilebs... biZa rom ityvis, es unda gavakeToo, bicola mainc SeewinaR-

Page 88: ioseb omaZe magidis romani

88

mdegeba: “xom ar migveca?” an “ar migveca?”. bicola arasdros ityvis, rom ai, “mivceT!” _ biZaze adre. “bicola” Zalian cudad JRers. me yvela bicolaze ki ar vambob _ mravlo-biTSi vgulisxmob, gaige? “sidedri” rom JRers, aTvalwunebiT maSinve _ “au, sidedri! ma-gis dedac...”. arada, sidedrebia imisTana, rom mTel cxovrebas ganacvalebs... qarTveli kacisTvis bicola mainc bicolaa. is CaliCobs Tavis naTesavebze da Senianebi sul fe-xebze hkidia. deida ar aris egeTi! deida sxva aris, deida, biWo, dedis da aris! is aris Tbili! mamidac _ aris saukeTeso... biZac... ai, bicola, iseTi sityvaa, Semogdebuli sity-vaa. bicolam Tu gaamarTla _ gaamarTla, Tu ara da _ mainc bicolaa!

_ minusebSi gadis... _ aba ra, qarTvelma kacma imitom daarqva bicola! zogi ambobs, bicola ar damiZaxo-

o. biWo, TviTonac ician, rom ar mogvwons es sityva. bicola _ bicolaa, is mainc Tavi-sas aCmaxebs, Tavisi gaaqvs... egrea, Zama, yvelafers unda daarqva Tavisi saxeli.

_ qali sustia _ fizikuradac da gonebrivadac, azrovnebiT _ da am sisustis kompen-sirebas axdens mamaZaRlobiT. SesaZloa, cota uxeSad vTqvi...

_ ara, qali ojaxis dedaboZia, masze aris Camokidebuli yvelaferi da bunebiTac uf-ro frTxilia, ufro momWirne, ufro windaxeduli... amitom ver gaamtyuneb.

_ kargi ra! qali upiratesad mokle Wkuisaa, win ar iyureba, ra moxdeba _ mokle man-Zilze morbenalia. saucxoo meuRleebi SeiZleba gvyavdes, magram im saucxoobaSi aqvT raRac TavianTi gaqaneba, imitom, rom is qalia da im qals, Tavisi rom ar Tqvas, uWirs... da albaT sworic aris, magram zogjer iseT sisuleles ityvis, rom oRond Sen gagamwa-ros... kaci arasdros ityoda amas, kacebs sxvanairi azrovneba gvaqvs: Cven Zmakacoba vi-ciT, megobroba viciT, raRacis daTmoba viciT, mxarSi amodgoma...

_ oRond guli moifxanos da... imas ar fiqrobs, amas ra mohyveba. _ zosime, erT SekiTxvas mogcem da “ho” Tqvi an _ “ara”. deda giyvars? _ ra Tqma unda, deda yvelas uyvars, rogor gekadreba... _ deda qalia Tu kaci? _ qalia. _ aba, ra ginda? ras erCi qalebs? _ boCo, Sen ra ginda Tqva axla? erTi meores ar gamoricxavs. dedam raRamc Svili

gaaCina, Sen ggonia, raRac RvTaebrivia? dedam, SeiZleba, imdeni cudi raRac gaakeTos, rom sul daangrios yvelaferi.

_ zosimes veubnebi: Seni deda giyvars? Tqven axla Zalian aiwyviteT, raRac sisule-leebs bodialobT!

_ ratom vambobT sisuleles? zogadad rasac vambobT, es erTi WeSmaritebaa da kon-kretul SemTxvevaSi _ is ukve sxva ambavia. faqtia, rom qalsa da kacs Soris yovelTvis aris xolme gaugebroba, rbilad rom vTqvaT.

_ imitom, rom sxvadasxva sibrtyeebSi azrovneben, egre ar aris? _ Tu ara, maSin kacic qali viqnebodiT. qals sxva azrovneba aqvs, sxva logika. ar

vambob, rom rom es ukeTesia an uaresia _ sxvanairad azrovnebs da da Cven ver vugebT. iqneb sworicaa, bunebas uyvars mravalferovneba. is pomadas isvams, Zmao, ipranWeba, Sen, magaliTad, emzadebi yanwis dasalevad _ rogor SeiZleba, erTnairi azrovnebis viyoT... erTi egaa, rom erTad vcxovrobT.

_ sad daiviwyeT siyvaruli, rogor dawvrilmandiT, rogor aiqoTeT piri! _ quCuki, Sengan mikvirs, xom ici, ratom avaqoTeT? ra vTqviT cudi? rac aris, imas

vlaparakobT. _ ras laparakobT?!. piradad me, rasac vakeTeb, vakeTeb qalis gulisTvis... _ qalis gulisTvis wavalT Cvenc mere saxlSi, magaze xom ar aris laparaki. _ gaanebeT Tavi, vinc yvelaze Zalian giyvarT, imas aZagebT... _ aba, rogor ginda? _ trifonikas varianti: colze cuds arasdros ilaparakebda, Tavisi kukura qveyanas

erCia, magram TviTon gascxebda-gamoscxebda... winda Tavisi xeliT arasdros Caucvams, coli acmevda, gaige? Sen ki ase laparakob... nametani gautieT, egre ar aris, Zmao!

_ ici ra, genacvale? meore momentSi, quCuki batono, qalebze Cvenze uaress lapara-kob, ha-ha-ha! egre ar aris?

_ Cven SegvaCera. _ obieqturoba unda daicva, nametani ki ar unda... _ obieqturoba ar arsebobs, Cemo quCuki! Cven yvelani Cvens azrs gamovTqvamT. _ biWo, ro aiwyviteT, egre ar SeiZleba! qalze lamazi ra aris, biWo, rogor daiqo-

qeT! gadasarevi colebi gyavT da... _ kai, batono, me xmas aRar amoviReb, nurafers damabraleb... Sen kargi coli gyavs,

Sin rom mixval nasvami, dagxvdeba da gakocebs, mere fexebs dagaTbilvinebs da...

Page 89: ioseb omaZe magidis romani

89

_ da “sad gaskdi am SuaRameso!”, uRrialebs da gemrielad TavSi cocxs Cascxebs! _ zosime, jvari eweros Sens cols da rame rom mouvides, ar gagiJdebi? quCukis mes-

mis... rac me Cemma colma gamamwara, magram me unda movkvde pirveli... saxlSi mivide _ si-cive, aravin damxvdes, gamCmaxebeli Tundac!

_ sworia, gamCmaxebeli gvWirdeba cxovrebaSi!.. aucilebelia! aseTia cxovreba. ici, ras getyvi, Cemo quCuki? vinc giyvars, imas aZageb... imaze ifxan guls.

_ imitom, rom, visTanac axlos xar, imis sisusteebs kargad xedav, kargad icnob... _ raT unda bevri lailai, qali ojaxis dedaboZia; Tu is waiqca ojaxsac deda eti-

reba. _ es bolo sadRegrZelo qalebisa iyos, droze wavideT da CamovrigdeT saxlebSi,

Tu ar gvinda, dadarajebuli colebi dagvxvdnen cocxiT xelSi... alaverds quCukisTan var!..

* * *

boCia boCaleiSvils cudi droeba daudga: suraTebi TiTqmis sul veRar iyideba, ker-

Zo SekveTebi saerTod moispo... lamis profesia Seicvalos! mravalma misma kolegam Ta-vis gadasarCenad da ojaxis sarCenad an sazRvargareTs miaSura, an marTlac veRar ic-lis mxatvrobisTvis _ sul sxva saqmianobiT cdilobs, gaWirvebis adidebul mdinareSi rogorme fons gavides.

bolos, finansuri krizisis marwuxebma ise mouWira, rom boCia gaWirvebam iZulebuli gaxada, Semleoda... Tu Seqmnil mdgomareobas gaviTvaliswinebT, sakmaod sarfianadac ki gamyida (miuxedavad imisa, rom saRebavebiT palitrasaviT viyavi aWrelebuli), radgan “retro” Semovida modaSi da Cemnairebi didad fasobdnen. manamde jer moiyvana gamocdi-li nacnobi ostati (muzeumSi umaRlesi kvalifikaciis restavratorad muSaobda!), ro-melmac didad “gamaaxalgazrdava”: moryeuli fexebi gamimagra, laqebisa da saRebavebis-gan SeZlebidagvarad gamwminda, gamaaxla _ xelaxla laqis mSvenieri “ferumarilic” ga-damisva. aRar vWriWinebdi, aRarc ciebianiviT vcaxcaxebdi, Tuki vinme dameyrdnoboda _ fizikuri mdgradoba da sulieri simtkice SeviZine!

sasacilo Cemi bedis cvlilebaSi is iyo, rom... movxvdi Cems Zvel ojaxSi, narcecx-laZeebTan! “ratom sasaciloo?” _ ikiTxavT. ratom da ukanve davbrundi Tu damabrunes isev modas ayolili rZlis, makas, gamoisobiT! boCia Sors aRar wasula da pirvelad narcecxlaZeebs SesTavaza Cemi SeZena... Cems Zvel anu amJamad axal mflobelebs gaukvir-daT, rogor kargad Senaxula magida boCias xelSi, etyoba, Zalian faqizad epyrobodao... isemc boCias ra vuTxari!

aq ki, narcecxlaZeebTan, me sakmao cvlilebebi damxvda...

kari XIV. aha, dadga “diadi gardaqmnis” droeba: “meti sajarooba, meti demokratia!”

Sios moTxrobebis wera dauwyia da axali “Zveli” magida anu me aravis daaneba (ara-

da, didi Sexla-Semoxla hqonda colTan, makasTan, Cemi dauflebisTvis!), xmamaRla ga-nacxada:

_ rac Tavi maxsovs, sul am magidis Semyure var! jer mis qveS davforTxavdi, Semdeg vTamaSobdi, skolaSi wasvlis Semdeg _ gakveTilebs masTan mjdomi vamzadebdi, studen-tobisas _ leqciebs vaTeTrebdi, sakurso davalebebs vxazavdi... kargad maqvs dacdili, axla pirveli romanis daweras unda Sevudge da Tu ara am Cems sayvarel magidasTan mjdomma, sxvagan sad vigrZnob Tavs yvelaze moxerxebulad? didi magida mWirdeba: uam-ravi wigni, Canawerebiani furclebi da sxva masala unda daetios, erT adgilze mqon-des...

ase damisakuTra Sio narcecxlaZem, mwerlobis Wia rom aRar asvenebda da marTlac, ufro _ RamRamobiT, saaTobiT ar mtovebda...

albaT gainteresebT, ras eZRvneboda misi romani? jer mis saTaurs getyviT, rom, Tu-ki igi gasayidad gamotanili SegxvdebaT, icnoT: “me da Sen”! rogorc Cemi Semdgomi mo-naTxrobidan dainaxavT, samwuxarod, me Sios romanis srulad daweras ver moveswari, da rom mixvdeT, ras eZRvneboda igi, dainteresebul mkiTxvels im nawils mainc gavacnob, romlis daweris mowmec Tavad me gaxldiT... me mgonia, SeTxzul ambebTan erTad, albaT misi mSoblebis da axlo nacnobebis cxovrebis raRac monacemebi gamoiyena Siom weri-sas, iqneb sxva masalebic _ darwmunebiT verafers mogaxsenebT, radgan, rogorc mogaxse-

Page 90: ioseb omaZe magidis romani

90

neT, sruli teqsti CemTvis ucnobi darCa... romanis dasawyisi ki aseTi iyo (Semdgom al-baT gadaamuSavebda da daxvewda am CemTvis cnobil nawilsac):

me d a Sen (o r bel d id R r ubel aZis d R iur id an)

r omani I.

Zlierad gamovijaxune kari da sirbiliT daveSvi kibeze. boRma maxrCobs, sisxli amiduRda

ZarRvebSi... ara, aseT qalTan cxovreba SeuZlebelia! ra kretinia, ra suleli! absoluturad rom ar azrovnebs, aiCemebs erT rames da morCa! rogor unda gaZlo aseT colTan? mtyuania, Tan arc gismens, erT sityvaze suTs gpasuxobs, gana Caufiqrdeba, ras eubnebi... ara, morCa! ra-Rac unda viRono, Torem es ra cxovrebaa? gayra, gayra da gayra!.. ramdenis moTmena SeiZleba...

mivabijeb quCaSi gacecxlebuli da axlac mesmis yurebSi misi gamwivani, kapasi xma, warmo-midgeba Tvalwin uSnod gaburZgnuli Tma, awiTlebul saxeze sibraziT gafarToebuli Tvalebi, romlebic pirdapir me siZulviliT micqeren... xelebs iqnevs da mesvris tyviasaviT mZime sity-vebs; braldeba, kidev da kidev braldeba... hm, usindisoo, tiranio, sazizRario _ vai, me ube-durs, ra vqna?.. xan tirils gamourevs, xan yviriliT, daqadnebiT, sibraziT acaxcaxebuli, pir-dapir Cems win dgas da TiTqos unda, gamsrisos, gamanadguros sityvebiT... ra ulamazo xdeba am dros!

vcdilob, davawynaro, raRac avuxsna... drodadro vCumdebi, vucdi, iqneb gaCerdes, gaCum-des, magram bolo ar uCans misi sityvebis niaRvars... moTminebas vkargav, vinTebi da isev ar vusmenT erTmaneTs, Cvens yvirils uerTdeba kuTxeSi miyuJuli patara bakuris tirili, Zalian mgrZnobiare bavSvia...

saxeze almuri amdis, TiTqmi mivrbivar quCaSi, ar vici ki _ sad da saiT... gabrazeba ar micxreba, Cveni Cxubis warmodgenaze isev mekumSeba muStebi... TiTqmis verafers vamCnev garSe-mo, ramdenjerme karga magrad gavkari viRaceebs mxari, magram arc momixedavs ukan. Sors, Sors saxlidan, me iq mimsvleli aRar var!.. pirveli mainc iyos es Cxubi, ara, TiTqmis yovel-dRe, xan raRac umniSvnelo mizeziT da xan umizezodac, wavkinklavdebiT, am bolo dros ki sul gaufuWda xasiaTi, sityvaZviri gaxda da rasac ityvis, ise RvarZlianad, rom vnatrulob, neta sul ar davlaparakebodi-meTqi...

ki magram, axla sad wavide? vinmesTan misvla sul ar mexasiaTeba, aravis danaxva ar minda. yvelafers ajobebs, ager parkSi Seval...

yvelaze ufro mivardnil kuTxeSi Camovjeqi skamze. cotas davwynardebi da Semdeg gadav-wyvet, ra movimoqmedo... yvelafers mofiqreba, gaazreba unda. eh, neta ra davaSave iseTi? dav-cqeri wiTeli aguris fxvniliT dafarul xeivans. saSinlad ubeduri var, sakuTari Tavi meco-deba; mecodeba da Tan saocar aRtyinebas vgrZnob, minda, avtirde, vinmem tkbilad momeferos, damawynaros... piraRma vwvebi grZel skamze. vuyureb Wadris xSiri foTlebis zant tokvas, alag-alag lurji mowmendili ca moCans; totebSi beRurebi xtian, gauTaveblad Wyipineben ra-Racas Tavisas.

nel-nela aRgznebam gadamiara, saocrad msiamovnebs ase, parkis gril skamze wola, foTle-bis neli Srialis mosmena... skams gverdze Cauara milicielma, erTi wamiT SeCerda, TiTqos un-doda, raRac eTqva, Semdeg usityvod ganagrZo gza. ra kargia siCume! adamianis laparaki ar is-mis arsaidan, mxolod Soridan quCis yru xmauri atans.

Tvalebs vxuWav. TavSi suleluri azrebi mebadeba: netavi sul aq SemeZlos cxovreba, aravi-si xma ar gavigono, aravis Sevxvde... vici, aseTi ram ganuxorcielebelia da wuTieri ganwyobi-Taa gamowveuli, magram mainc jiutad vimeoreb igive azrs, radgan siamovnebas mgvris...

fiqrebi ukve Zvel Temas ubrundeba. ra vqna? sad vnaxo gamosavali? ra sazizRari kiTxvebi-a... mainc ratom mogvdis Cxubi da usiamovneba? TiTqos garemoeba aseTi garTulebebisTvis me-tad umniSvneloa xolme, magram gana marto wvrilman sababSia saqme? ara, aq sxva mizezebi unda iyos, bevrad ufro Rrmad Camarxuli, romlebzec arc me davfiqrebulvar aqamde da arc _ ne-li. kacma rom sTqvas, ra gvaqvs saCxubari? garegnulad TiTqos araferi. neli ar aris cudi coli, xasiaTiT yvela icnobs, rogorc Cums, wynars, Tavazians... arasdros awyeninebs vinmes umizezod, arc karCaketilia, mezoblebic da Cemi naTesavebic didad emadlierebian _ yuradRe-biani, Tbili gogoao... ho, yvelaferi asea. me? yovelgvari zedmeti mokrZalebis gareSe, SemiZ-lia, Tamamad vTqva, rom verc Cems Sesaxeb ityvian Zvirs; piriqiT, Tundac Cems megobrebs rom hkiTxos vinmem, yvela erTxmad ityvis: SesaniSnavi axalgazrdaao. yovel SemTxvevaSi, me ase mgonia, rom namdvilad ase ityvian. aravisTan usiamovneba ar momsvlia, Tundac umniSvnelo,

Page 91: ioseb omaZe magidis romani

91

muSaobiTac ar vmuSaob cudad... rac mTavaria, vgrZnob, rogori TvaliT miyureben: aSkara sim-paTiiT. arc me var gulCaketili an ukacuri (iqneb aq sxva sityva movZebno?), yvelas rom gaur-bis, adamians wesierad ar daelaparakeba; piriqiT, CemTan yvela Tavsuflad grZnobs Tavs, me-gobrebi myavs, xSirad vsauzmob amxanagebTan Sinaurulad.

maS, raSia saqme? ratom ver vugebT erTmaneTs me da neli? verc imas vifiqreb, rom me is ar miyvars... ara, is pirvandeli siyvaruli mainc sxva iyo, sxvanairi, magram vinme sxva qalze mefiqra, azrad ar momsvlia... iqneb mas aRar vuyvarvar? aseTi ram bevrjer momxdara xolme... magram neli? ara da ara! verafriT amas ver davijereb! Cemi grZnoba uceb Sematyobinebda... rom vtyuvdebode? ra, cota yofila SemTxveva, roca cols sxva uyvars da qmari ki baiburSic ar aris... jer ramdenjer wamikiTxavs wignebSi amgvari ambebi da cxovrebaSi xom uTvalavi Sem-Txvevaa. da mainc nelis siyvarulSi da erTgulebaSi eWvs ver Sevitan... maS, ra mizezia? isev da isev am wyeul kiTxvas vubrundebi. ratom avfeTqebiT xolme raRac wvrilmanis gamo? saWmel-sasmeli, marTalia, Tavze ar gadagvdis, magram, RvTis wyalobiT, ar gvSia da ar gvwyuria, bi-na jerjerobiT Sesaferisi gvaqvs, sxvebi bevrad uares pirobebSi wlobiT cxovroben, arc garTobas viklebT... da mainc bolo xans TiTqmis yoveli sruliad umniSvnelo uTanxmoeba Cvens Soris SetakebaSi gadaizrdeba xolme... albaT es CemTvis uxilavi mizezi Tu mizezebi, Ta-visi Tavdapirveli simciris miuxedavad, TandaTan Zlierdeboda, nel-nela sul ufro cxadad vlindeboda Cvens yoveldRiur cxovrebaSi... magram CemSia es mizezi Tu neliSi? an iqneb raime gareSe, saerTod cxovrebiseuli mizezi iwvevs? RmerTma uwyis!.. Zneli gasarkvevi gaxda Cem-Tvis, arada garkveva saWiroa... axla, erTi SexedviT, nelis xasiaTis Secvlas, SeiZleba, daab-ralo yvelaferi, magram es xom subieqturi Sefaseba iqneba... iqneb me Sevicvale?.. neta TviTon neli Tu fiqrobs, ratom xdeba urTierTobis daZabva Cvens Soris, ra aris amis mizezi? iqneb erTmaneTi davRaleT _ erTferovnebiT, yoveldRiurobis momabezrebeli monotonurobiT? yovel SemTxvevaSi, Cveni erTad cxovrebis oTxi weliwadi did gavlenas moaxdenda orive CvenTaganze...

oTxi weli... sad, romel wels, romeli SemTxvevis Semdeg daiwyo Cveni Sinagani daSoreba? nel-nela, nel-nela ueWvelad vSordebodiT... da ai, axla ki, SesaZloa, sulac gawydes Cveni kavSiri... mere? mere _ ganqorwineba... xalxi ityvis: ver Seewyvnen erTmaneTs xasiaTebiTo... rom gamaxsendeba, rogor vcxovrobdiT am ramdenime wlis winaT! maSinac xdeboda xolme: Sev-kamaTdebodiT, zogjer verc ki SevTanxmdebodiT, magram maSin rogor warmogvedgina gaan-Cxleba da erTmaneTze yvirili!

aucileblad unda mivakvlio im garemoebebs, romlebmac aq, am parkSi, momiyvana... magram rogor? mTels Cvens erTobliv cxovrebaSic unda veZio...

Tavi mibruis uamravi kiTxvisgan da TiToeuli maTgani pasuxs moiTxovs... jobs, naxevar saaTs aRar vifiqreb araferze, Semdeg ki meTodurad gavixseneb yovelives,

ramac am mdgomareobamde migviyvana. mZime tvirTia...

II.

magondeba, rogor davinaxe pirvelad neli. rodesac politeqnikur institutSi Cavabare misaRebi gamocdebi da iolad movxvdi, mamaCe-

mi sixaruliT cas ewia, Tumca verc qceviT, verc laparakSi amas ver Seatyobdi; mxolod gab-rwyinebul Tvalebs da RimilSi danaoWebul saxes, rogorc ityvian, komentari ar esaWiroebo-da. sawyali dedaCemi ki sul sityvebad iyo qceuli, Sinaursac da gareulsac Cems miRwevebze laparakiT Tavs abezrebda. marTalia, gamocdebze mxolod erTi “oTxi” miviRe, danarCeni _ “friadi”, magram mainc uxerxulobas vgrZnobdi, roca deda vinmesTan trabaxs mohyveboda. mxo-lod Cemze ori wliT umcrosi Zma, merabi, ase Tu ise, normalurad Sexvda yovelives; ra Tqma unda, gauxarda, magram arc ise, rom aRtacebisgan davluri daevlos.

gavida seqtembramde darCenili ori kvirac da pirvelad Sevdgi fexi politeqnikuri insti-tutis samTo-geologiur korpusSi, rogorc pirveli kursis studentma. mRelvrebas ganvicdi-di, morcxvad viyurebodi aqeT-iqiT, jer SeuCvevel derefnebSi davdiodi, Tan gzis abnevisac meSinoda. sakvirvelia, magram swored ase iyo; dabejiTebiT vakvirdebodi yovel mosaxvevs derefnisa, vimaxsovrebdi yovel wvrilmans. dekanis kabinetis win ramdenime biWi da gogo id-ga. maT Soris SevamCnie SavebSi gamowyobili saSualo tanis wablisferTmiani qaliSvili. ar iyo urigo Sesaxedavad, magram gansakuTrebuli STabeWdileba moaxdina Cemze-meTqi, ver vity-vi. albaT mTeli Cemi gancdebi ise iyo daZabuli sxva movlenebiT, rom romeliRac qaliSvi-lisTvis yuradReba mimeqcia, sad mqonda magis Tavi (ufro lamazebic bevri iyo!). me ufro is mainteresebda, rogori amxanagebi marguna bedma, vin iqnebodnen Cems jgufSi? vin iqnebodnen Cemi leqtorebi? bolos da bolos, yvelaze mnivnelovani CemTvis am dros iyo, gadamewera

Page 92: ioseb omaZe magidis romani

92

leqciebis cxrili, mepovna auditoria, romelSic pirveli leqcia unda Catarebuliyo. dekanis kabinetis karTan SavebSi mdgarma qaliSvlma ki mxolod imiT miiqcia Cemi yuradReba, rom mkveTrad gansxvavdeboda danarCenebisgan ara marto CacmulobiT, aramed saxis gamometyvele-biTac. irgvliv axalgazrdoba xmaurobda, yvelani karg xasiaTze iyvnen, siciliT naxulobdnen erTmaneTs ufroskurselebi, pirvelkurselebi ki xarbad akvirdebodnen yvelafers... Savkabia-ni qaliSvili ki, kedelTan uxmod mimdgari, gaunZrevlad Tavdaxrili, Cascqeroda parkets da, sakuTar gancdebSi CaZiruli, TiTqos garemosadmi sruli gulgrilobiT iyo gamWvaluli. me sul ar damiwyia fiqri imaze, Tu ratom ecva Savebi an raze fiqrobda im dros, CemTvis sul sxva STabeWdilebebma dahfares dekanis karTan daRvremilad mdgomi Savkabiani qaliSvilis sa-xe.

daireka pirveli zari, daiwyo pirveli leqcia; axalgamomcxvarma studentebma bejiTad da-iwyes sqeli saerTo rveulebis Sevseba pirveli leqciis CanawerebiT... pirveli dakvirvebebi leqtorebze, axali amxanagebis gacnoba, Sesvenebaze erTad SequCuli biWebi wreze Camorigebu-li sigaretis kolofiT da meore adgilas _ jgufis qaliSvilebi, agreTve _ erTad, da aq ukve gacxarebuli laparaki, rogorc es saerTod gogoebs sCveviaT, roca yvelani erTdroulad WikWikeben da erTmaneTs ar aclian... mTeli dRe raRac amaRlebulobas grZnob, sasiamovno mRelvarebas: axal cxovrebas eziare _ ukve studenti xar, mozrdili adamiani da colis Txo-vac ki SegiZlia! didi xani araa gasuli, rac gamoemSvidobe da mainc Zalian Soreulad geCvene-ba is droeba, roca skolaSi swavlobdi, mamaCemi yoveli kviris bolos guldasmiT aTvalie-rebda dRiurs, da vnatrulobdi, rodis iqneba, studenti rom gavxdebio... is ki ara, zafxulis cxeli dReebi, roca dilidan daRamebamde wignebs vujeqi da institutSi misaRebi gamocdebis-Tvis vemzadebodi, saSinlad Soreuli mgonia. uCveulo Tavisuflebas vgrZnob: araa saWiro dRidan dRemde saxelmZRvaneloebSi kirkiti, daZabuli gameoreba erTi da igive ukidureso-bamde mobezrebuli magaliTebisa _ maTematikaSi, kanonebisa _ fizakasa da qimiaSi... Zalian gadaviRale gamocdebis Cabarebis dros da Semdeg _ rodesac vucdidi institutSi miRebulTa siis gamokvras, sul daZabuli viyavi... da dRes ki yvelaferma aman Caiara! TiTqos mZime tvir-Ti momexsna mxrebidan _ yvelafers gavuZeli, yovelgvari siZnele gadavlaxe da ai, ukve pir-veli kursis studenti gaxlavarT!

dedaCemi dildilaobiT amayad gadmodgeba xolme aivanze da miyurebs, rogor mivdivar in-stitutSi; ase mgonia, mTeli qveyana me micqeris. institutSi yovel misvlas siaxlis ganumeore-beli gancda moaqvs... dro swrafad garbis da mikvirs xolme, roca Sin unda wavide leqciebis Semdeg _ TiTqos erT wamSi gairbina amodena dromo. Sin misuls dedaCemi miwyobs sadils da moiTxovs, dawvrilebiT movuyve yvelaferi: ra vnaxe, ra ganvicade, kargi amxanagebi Tu myavs, leqtorebi rogor kiTxuloben sagnebs... me ki, saSinlad moSivebuli, uzarmazar naWrebs viteni pirSi da vlaparakob, vlaparakob, vlaparakob... deda da mama pirSi momCerebian, merabi ki Cems axal saxelmZRvaneloebs furclavs, sqel saerTo rveulebSi leqciebis Canawerebs kiTxu-lobs, TiTqos bevr rames gaigebs. nu gSurs, merab, Tu moindomeb, cota xanSi Senc studenti gaxdebi...

aseT cieb-cxelebaSi gavida ori kvira. jgufSi ukve erTmaneTi gavicaniT, zogierTTan dav-megobrdi kidec. biWebi da qaliSvilebi ukve daumorcxveblad elaparakebian erTmaneTs. erTi Cemi ubneli biWi, dito dixazurgaZe, damiamxanagda, erTad davdivarT institutSi. ise, saxiT didi xania, vicnobT erTmaneTs, erT jgufSi moxvedram ki dagvaaxlova kidec. yvela leqtori gavicaniT, zogi mogvwons, zogi _ naklebad, daswrebiT ki yvela leqciaze davdivarT. gansa-kuTrebiT gviyvars dinamikuri geologiis leqcia: dedamiwis da mzis sistemis warmoSobis Te-oriebi, miwisZvrebi, vulkanebi, mzis, qarisa da wylis “muSaoba” dedamiwis reliefze, qanebis daSla da aTasgvari sxva saintereso sakiTxi _ windawin gadavaTvaliere saxelmZRvanelo. xa-ndazmuli profesori, batoni petre SubianiZec, Cveni leqtori, gatacebiT gviyveba xolme, aTasgvari magaliTebi mohyavs, gviCvenebs tabulebs da did suraTebs, dedamiwis sxvadasxva kuTxis peizaJebs, _ etyoba, mcodne da am sagnis moyvaruli adamiania.

erTxel, swored dinamikuri geologiis leqciaze, roca batoni petre dedamiwis warmoSo-bis kant-laplasis Teorias gvixsnida, gaiRo auditoriis kari da Semovidnen erTi qaliSvili da ori vaJi.

_ SeiZleba? _ ikiTxa maRalma, SavTmianma studentma. batonma petrem dauSva isini leqciaze da dainteresda, aqamde ratom ar dadiodnen. aRmoC-

nda, rom isini sxva jgufidan, maTive TxovniT, gadmouyvania dekans CvenTan, geologiur jguf-Si.

qaliSvili neli iyo. maSinve vicani, Tu ver vicani _ Zneli saTqmelia. is ki gamaxsenda, rom es qaliSvili sadRac menaxa, magram verafriT ver movigone, sad da rodis... mTeli dRe am akviatebulma kiTxvam ar momasvena. mxolod Sin, roca sadils vamTavrebdi, uceb gamaxsenda dekanis kabinetis karTan mdgari Savkabiani qaliSvili, Cafiqrebuli rom garSemo verafers

Page 93: ioseb omaZe magidis romani

93

amCnevda... axla ki Ria cisferi, wvrilyvavilebiani kaba ecva da saxis gamometyveleba Tumca isev gauRimari hqonda, magram arc damwuxrebuli Canda. Sesvenebis dros mindoda, mekiTxa, ma-Sin rad gecvaT Savi kaba-meTqi, magram meuxerxula da Tavi Sevikave.

pirveli semestris bolosTvis kargad SeviswavleT erTmaneTi jgufSi, TiToeulis xasia-Ti, garegnoba, miswrafebebi; yovel SemTxvevaSi, ase gveCveneboda, Torem SemdgomSi araer-Txel momixda Tavdapirveli Sexedulebis Secvla. gagviCnda simpaTia-antipaTiebi, imisda mi-xedviT, Tu rogori TvaliT vuyurebdiT ama Tu im students. pirvelsave dReebSi erTi sofli-dan Camosuli biWi, ilo kuxalaZe, ratomRac ar momivida TvalSi. ar vici, risi brali iyo es, TiTqos sruliad umizezod aviTvalwune. ar momwonda misi ulamazo saxe, didi cxviri, gabur-Zgnuli Savi Tma, TviT misi xmis tembri da sicilis manerac ki maRizianebda _ tuCebi raRacnai-rad marcxniv moeRriceboda xolme da iq Rrma naoWi uCndeboda... mikvirda, rogor dauaxlov-da mas baxva guluxvaSvili _ maRali, lamazi vaJkaci; mudam mxiaruli, keTili gulis biWi. mwyinda kidec, rom baxva ilosTan ufro axlos iyo, vidre CemTan. sul erTad iyvnen da ver gamego, ra saerTo naxes erTmaneTSi... magram iyvnen iseTi biWebic, romelTa mimarTac ver vityodi verafers garkveuls, isini arc momwondnen da arc mZagdnen, ubralod, isini yoveli mxriv uinteresod mimaCndnen. nelisac TiTqmis ver vamCnevdi. cota xanSi gakvirvebiT Sevatyve, rom Cveni jgufis gogoebidan yvelaze metad nelis uTmobdnen yuradRebas biWebi. sul Cvens jgufSi rva gogo iyo, erTimeoreze ukeTesebi. ramdenime maTgani Zalian momwonda kidec, gan-sakuTrebiT ki _ julieta kasriZiraZe. unda giTxraT, rom saocari Tvali maqvs _ lamaz gogos maSinve SevamCnev xolme, Tu yvela biWs ase hgonia? Tavdapirvelad julieta saocrad lamazi da mimzidveli meCveneboda, Semdeg ki Cemi aRfrTovaneba SesamCnevad ganelda. ar momwonda mi-si gadametebuli zrunva Cacma-daxurvaze, ganuwyveteli sworeba tansacmlisa, mokled SeWrili Tmisa, wamdauwum jibis patara sarkeSi cqera da pomadis wasma, romelic srulebiT ar sWirde-boda mis amoburcul, marwyvis tuCebs. meore mSvenieri gogo, romelic momwonda, lamara xati-auri, mTis miyruebuli soflidan iyo warmoSobiT. dabali gogo iyo, tansruli, magram saoc-rad koxta, cqriala, sicocxliT savse, kiskisa. iseTi xaverdovani Tvalebi, Savi warbebi da wi-Teli tuCebi hqonda, rom cqera ar mogwyindeboda. Savi msxvili nawnavi, romelic mkveTrad gamoarCevda sxva qaliSvilebisgan, ori Tvis Semdeg SeiWra, mere, erT mSvenier dRes, Cveni jgufis sxva qaliSvilebis mibaZviT, uumaRles da uuwvriles quslebian fexsacmelebze Sedga, romelic maSin yvelaze modurad iTvleboda, _ gangeb ar vambob, Caicva-meTqi. gavida kidev ramdenime Tve da julietasac ki ajoba kabis siviwroviTa da simokliT. biWebi pirdaRebulni SevcqerodiT lamrikos aseT metamorfozas. adre Cveni jgufis biWebTanac ki, roca saubars da-uwyebdnen, Tvalebs daxrida da gawiTldeboda, axla uSiSrad acecebda Tvalebs aqeT-iqiT... zamTris ardadegebis dros ki uceb gagviTxovda kidec _ viRac studqalaqSi mcxovreb students gahyva _ yvelas moaswro Cveni jgufis gogoebSi!..

amis dawera moaswro jerjerobiT Sio narcecxlaZem, Tu ar CavTvliT uamrav sxva-

dasxva zomis furcels nairgvari CanawerebiT, romlebic albaT romanisTvis mosamzade-bel masalebs an calkeuli nawilebis Savs warmoadgenda. mec mainteresebs, rogor dau-axlovda romanis mTavari gmiri orbel didRrubelaZe mere nelis, ra moxda maT Soris da kidev albaT uamravi sxva ambavic... Tu me ver movaxerxe Sios romanis gagrZelebis Txroba, nu daRondebiT: avtoris saxeli TqvenTvis cnobilia da romanis saTauric mo-gaxseneT, ase rom, wignis maRaziebSi moiZieT, Tuki, rasakvirvelia, Siom Tavi moaba mis daweras da, rac aranakleb mniSvnelovania, dabeWdvas. wignis gamocema Zalze gaZnelda am bolo dros...

* * *

erT mSvenier dRes ezos Sesasvlel Savad SeRebil WiSkars moadga taqsi, iqidan ga-

WirvebiT gadmovida Zalze gamxdari, Zalian moxuci kaci _ dabali, mxrebSi SesamCnevad moxrili. ezoSi Semosuli moxuci susti TvalebiT akvirdeboda irgvliv yvelafers, Semdeg marjvena xelis mokauWebuli saCvenebeli TiTis mouxeSavi moZraobiT moixmo Ta-visTan fexburTis TamaSiT garTul onavarTagan erT-erTi, daixara misken da mouTmen-lobiTa da molodiniT aRsavse xrinwiani xmiT hkiTxa:

_ stiven, stiven?.. _ da roca biWs gaoceba Seatyo, igive saCvenebeli TiTi meore sar-Tulze narcecxlaZeebis binisken gaiSvira: _ babo? babo?..

am dros ucnobs miuaxlovda pantiko da biWis magivrad upasuxa: _ babo karga xnis win gardaicvala,QWirime, axla iq misi Svili stefane cxovrob-

sDTavisi coliT, SvilebiTa da SviliSvilebiT! moxucma veraferi gaigo da pantikos raRac hkiTxa; pantiko mxolod imas mixvda, rom

moxuci inglisurad ekiTxeboda raRacas, albaT _ inglisurad Tu laparakobo, da mezo-

Page 94: ioseb omaZe magidis romani

94

bels, laSa inozemcevs, mouxmo: laSa erT dros kalaTburTeli iyo, sazRvargareT xSi-rad uxdeboda Sejibrebebze gamgzavreba da sayvelpuro inglisuri icoda.

aRmoCnda, rom es kaci sir deivid krauni iyo, sicocxlis miwuruls sagangebod Camo-suli samoci wlis unaxavi vaJiSvilisa da yofili colis ambis gasagebad da maT sana-xavad...

sir deividi bebrulad acremlda, rodesac sakuTar vaJiSvils, Tmagacvenilsa da sruliad gaWaRaravebuls, stefane narcecxlaZes, moexvia, romelic samoci wlis Semdeg pirvelad naxa... deividsac gasWaRaravebia Tmebi, magram SviliviT ar gamelotebula...

mezoblebSi xma gavarda _ stefanes amdeni xnis dakargulma ingliselma mamam moa-kiTxao; bevrma arc icoda deivid kraunis ambavi da friadac gaukvirdaT... male Cems zurgze mezoblebisgan imdeni mosakiTxi daxvavda, rom Cemi gaSla gaxda saWiro. amaso-baSi Sios kaTedraze daurekes, saswrafod modi, Seni ingliseli papa Camovidao, mogvia-nebiT stefanes qaliSvili da umcrosi vaJiSvilic movidnen.

sir deivid krauni sevdiani RimiliT uyurebda sul mTlad gaWaRaravebul Svils _ Tamadad, rasakvirvelia, stefane dadga... fano dinjad ambobda sadRegrZeloebs, rom la-Sa inozemcevs moeswro ingliselisTvis naTqvamis gadaTargmna.

sadRegrZeloebi bevri Seisva, _ pantikos am mxriv araferi SeeSleboda, _ magram sir deivid krauns Sua sufraze tkbilad baeZina da laSas isini ar uTargmnia. sir deivid krauni divanze frTxilad gadaasvenes...

roca seroba dasrulda, sir deivid krauni gaaRviZes; igi SviliSvilebs da Svil-TaSvilebs moefera, yovel maTgans asgirvanqiani fulis kupiura aCuqa da, bolos, “sti-vens” anu stefanes Txova, erT-erTi SviliSvili misTvis gaetanebina inglisSi... iq Cems gvars mivcem, prestiJul kolejSi movawyob, didZal qonebasac davumtkiceb, rogorc Cems memkvidreso...

stefanes cocxali TaviT veravin “gaaCuqebinebda” samudamod romelime SviliSvils, magram iSviaTi diplomatiuri niWi gamoamJRavna: sir deivids pirdapir ar uTxra uari; mis winadadebas daTanxmda, magram mTeli rigi aucilebeli procedurebis gavlis auci-leblobis gamo, es saqme ase swrafad ver mogvardebao... Semdgom ki, ramdenime xanSi, jer droebiT gauSvebda inglisSi romelime SviliSvils _ saxeldobr romels, es ojaxSi moTaTbirebis Semdeg gadawydebao...

* * * da ai, friad mniSvnelovani movlena: mravalmilionianma sabWoTa xalxma udidesi da-

naklisi ganicada _ “ukvdavma” da “Seucvlelma”, sabWoTa kavSirSi komunizmis mSeneblo-bisa da mTel msoflioSi mSvidobisTvis Tavdauzogavma mebrZolma, msoflio donis udi-desma politikurma da sazogado moRvawem, sabWoTa kavSiris komunisturi partiis gene-ralurma mdivanma, sabWoTa kavSiris marSalma leonide gmirTa gmirma ver gauZlo aTeu-lobiT orden-medlebis simZimis tarebas da samudamod wavida Cvengan...

saocari is iyo, rom leonid breJnevs saCqarod ukan mihyvnen misi momdevno Semcvle-lebi, aseve udidesi, msoflio donis politikuri da sazogado moRvaweebi da ase Semdeg (CamoTvlas aRar gavagrZeleb, magaliTi ixile zeviT): jer _ Cernenko da Semdeg _ an-dropovi...

da aha, amobrwyinda axali varskvlavi _ “gardaqmnisa da sajaroobis” epoqis sulis-Camdgmeli da fuZemdebeli mixail gorbaCovi!.. awi raRa gviWirs: yoveli usamarTloba aRmoifxvreba, Secdomebi _ gamoswordeba, qveyana arnaxuli ZaliT iwyebs gafurCqvnas sajaroobisa da yvela sferoSi Zireuli gardaqmnis meoxebiT!.. meti sajarooba, meti de-mokratia!.. axali energiiT damuxtulebma, viaroT sul win da win, ganviTarebuli socia-lizmis epoqidan _ komunizmis srul gamarjvebamde!

mravali siaxlea qveynis cxovrebaSi, televizorSi erTmaneTs enacvlebian axali kursis mxardamWeri yrilobebi, konferenciebi, mSromelTa koleqtivebis krebebi da mi-tingebi...

Cems yuradRebas, agreTve, ipyrobs teleekranze gaxSirebuli mravali sxva axali Te-mac, romlebzedac, samwuxarod, axla ar maqvs dro sasaubrod, zogierTs mxolod Camov-Tvli:

1. silamazis konkursebi; 2. uamravi sxva konkursi (simReris, modebis da ase Semdeg); 3. inteleqtualTa Sejibrebebi; 4. mfrinavi TefSebi; gamoucnobi mfrinavi obieqtebi; 5. okultizmi, qadagni, marCielni, astrologebi...

Page 95: ioseb omaZe magidis romani

95

raRa gviWirs, yovelmxriv bednierebi gavxdiT, sxva aRaraferi gvawuxebs! dRe _ Tavdauzogavad imuSave an iswavle, saRamos _ televizors miujeqi da xan _

ganaTldi, xan _ gaerTe! vaTvaliereb Cems oTaxs da vafaseb iq mdgom sxva saojaxo nivTebs, upirvelesad, ra-

Ra Tqma unda, sxva magidebs! oTaxSi kidev ori, Cemze momcro magidaa. erTi maTgani kuTxeSia, masze televizori dgas da amitom sul ibriqeba, yvela mzera

Cemken aris mopyrobilio! is ki ar icis, rom mas ki ara, televizoris ekrans misCerebian, eg tiliani magida _ viTom-magida, sinamdvileSi ki, sacodavi magiduka, vis raSi adar-debs! SedarebiT dabalia, verc garegnobiT daikvexnis: marTalia, yavisferi laqisgan brwyinavs, magram imdenad pataraa, rom masze mxolod televizori eteva, isic _ gaWirve-biT! sacodavs, xom ar hgonia, televizorSi rom Wkvian azrebs afrqveven, cekva-buqnaa ga-CaRebuli an simRera ismis, misi damsaxurebaa?

* * *

1989 wlis 13 Tebervals sakavSiro televiziis I arxiT, saRamos, yvelaze “yurebad”

dros, mravalmilioniani auditoriis winaSe gamodis cnobili eqimi anatoli mixeilis Ze kaSpirovski.

scenaze aTamde kaci da qali zis skamebze; gamovida Savgvremani, eleganturi axal-gazrda. sasiamovno xmiT guliTadad miesalma telemayureblebs da daiwyo seansi:

“dabrZandiT moxerxebulad, lamazad! fexebs nu gaSliT, axlos moiwieT. xelebi nu gaqvT momuWuli, gaSaleT, Tavisuflad, faqizad... megobrebo, TqvenTan patara pretenzia maqvs: droze amoiyvaneT scenaze, rogorc ki SeamCnevT, rom mezobeli transSia Cavardni-li. Tqven nu geSiniaT, me vici, rasac vakeTeb! momuWeT TiTebi, momuWeT, momuWeT _ tki-vilis SegrZnebamde! transSi vinc aris, saxeze da TiTebze etyoba, droze gamoiyvaneT, swrafad! obieqti daixara, wamoiyvaneT... aravin ecema, sruli wonasworobaa... adamianebi iwyeben gaSlas, Tqven transSi vardebiT... TiTebi iSleba, faqizad, rom rame ar daaSa-voT... yovel wuTSi matulobs Tqvenze STagonebis xarisxi wynarad... qveviT daxareT xe-lebi, swrafad! me SevarCie adamianebi saqmisTvis! Tavbruxveva, SeSfoTeba, tkivili da sxva _ yvelaferi ifanteba, sadRac ikargeba... mindorSi xarT, yvavilebSi; grZnobT yvavi-lebis surnels, adgilidan ar iZvriT milimetriTac! ixrebiT, marjvena xeliT krefT yvavilebs, gadagaqvT marcxenaSi, swrafad! yovelTan mivdivar! (erTi, Sarvliani, iatakze wawva, meore Cajda, garindebuli, mesame Cqar-Cqara “krefs yvavilebs”... kaSpirovskis sa-TiTaod mihyavs isini skamebTan, sxams; xalxi icinis); kidev ufro Cqara mokrifeT, kidev ufro swrafad, kidev! auCqareT ramdenjerme!.. fesvebianad amoiRe!.. moeSvi, adeqi!.. tran-sSi arian, magram halucinaciebi jer ar dawyebiaT; gamovarCioT iseTebi, romlebsac ha-lucinaciebi warmoeSva! zogs Zili moeria _ aseTebi ar gvWirdeba, gaiyvaneT...

Tqven xelebi dagesvaraT, Tqvens fexebTan wyalia, daibaneT xelebi! idayvebamde! energiulad, energiulad!.. dauCqareT!.. SeuCereblad!.. daibaneT saxe, kiseri!.. sdeq! dai-varcxneT Tma! dasxediT lamazad, sworad, artistulad! marcxena xelSi sarkea, marjve-naSi _ savarcxeli! awieT Tavi maRla, adamians unda hqondes meeqvse grZnoba, rom ijdes lamazad, koxtad!.. (gamoarCia maRali biWi) niWieri pacientia, me ki ara var niWieri, esaa, romelsac SeuZlia, bevri ram gaakeTos.

Tqven kinoSi xarT, sasacilo kinofilms uyurebT, gecinebaT!.. sicili matulobs!.. sicili uxmo xdeba!.. xelebi muxlebze dailageT, sworad dasxediT... Tqven mdinaris na-pirze xarT, Tqven dagesiaT aTasobiT koRo!.. Tqven Tavs icavT maTgan!.. (iqneven xelebs, ityapuneben xelisgulebs kisrebze, erTma puloveri gaixada da iqnevs, “koRoebs” igeri-ebs, mere Tavze Semoixvia)... sdeq! axla gaaxileT Tvalebi! adeqiT! axla moagroveT xis nafotebi, qaRaldebi, agrovebT nagavs, yvelafers agrovebT centrSi koconis gasaCaReb-lad; dasxediT mis garSemo, xelebs iTbobT, iTbobT!.. Tvalebi gaaxileT, wvavT karto-fils, iRebT iqidan Semwvars _ xeliT, fexiT!.. sdeq! vinc yvelaze aqtiuria, centrSi dasxediT! Cemi mizania, am mdgomareobaSi miviyvano pacientebi, danarCeni _ yvavilebis krefa da sxva, ar miyvars, magram ise Tqven, mayureblebs, mogwyindebodaT... (gogo miiyva-na mikrofonTan) imRere Seni sayvareli simRera! erTi mReris, danarCenebi ukraven mu-sikalur instrumentebze _ yvela!.. Cqara!.. (mere biWic mReris; kaSpirovskis gamohyavs scenaze axali partia transSi myofTa). Tqven grZnobT, rogor iZabeba zemoqmedebis, STa-gonebis atmosfero!.. moiyvaneT scenaze, isterikis gareSe!.. nu yviriT, rom viRaca cuda-daa! is idealur mdgomareobaSia, mSvenivrad grZnobs Tavs!.. nu geSiniaT, Tu vinmes sZi-navs, nu ubiZgebT! misTvis araferi arsebobs _ yvelaferi an araferi! _ rogorc iogebi amboben. ratom RelavT? axla Tqven baRSi xarT, Tqvens Tavze xilia, mokrifeT!.. daarxi-

Page 96: ioseb omaZe magidis romani

96

eT xeebi! mokrifeT kalTaSi! daaCqareT!.. mas xelSi bevri vaSli aqvs, Tvalebs axels! ai, iq me gamabrazes, is Cems momCivans esvris vaSlebs... kacebma _ sami nabiji win, dasxediT, qveviT dasxediT, sworad dasxediT; Tavs mxarze nu idebT, Tavi aswieT! axla ki Tevzs iWerT! isroleT ankesi!.. Ria TvalebiT TevzaobT, iWerT Tevzs _ erTs, meores... axla Tqvens Cveulebriv saqmianobas eweviT, saojaxos an socialurs _ samsaxurs. erTi beW-davs, meore wers, es dazgasTan saqmianobs... axla ori kaci erTimeoreze inadirebs: erTi mebrZoli indielia, daimaleba, SeiniRbeba am meorisgan, oriveni _ swrafebi, akrobatu-lebi, moqnilebi!.. arsad waxvideT Sors, Cemi mzeris areSi iyaviT! (erTi forTxviT epa-reba meores, meore gadakotrialdeba, mieparebian erTmaneTs). sdeq! axla SerigdiT! (ga-daexvevian erTmaneTs). Tqvens fexqveS virTagva darbis! (fexebs weven maRla). axla icek-vebT yvelani! pacientebi xSirad garbian transSi myofni, saSiSia _ mere manqanas uvarde-bian qveS... dasxediT, mjdomareni viwyebT cekvas, swrafad! xeli, fexi, saxe, warbebi _ yvelaferi cekvavs! adgilze, adgilze... axla adeqiT! daewyveT erT rigad, swrafad!.. ve-lurTa cekvaa _ wvima ar yofila 100 weliwadia, unda moviyvanoT Tqveni cekviT!.. mere mexia da wvima modis, gixariaT! Ria TvalebiT! nu sxdebiT skamebze, adeqiT!.. am kacs Se-moertyiT garSemo, axla dasxediT mis garSemo!.. nel-nela, qveviT-qveviT, gverdze gadawe-qiT, bolomde!.. erTmaneTs miexmareT, erTmaneTis gaswvriv!.. bolomde!.. swrafad, swrafad! axla isini adgebian, movlen normaSi! Cems gverdze gaivlian musikis TanxlebiT da xels momkideben!.. miexmareT erTmaneTs!.. saRi TaviT, Ria TvalebiT!.. xels CamomarTmevT da waxvalT!..

iseT xalxs veZebdi, romlebTac halucinaciebi warmoeSveba, awuxebs zedmeti wona, uZiloba, Tavis tkivili... ras vkurnav? nevrozebs, nevrasTenias, isterias, SiSs; axla ga-davedi somatur avadobebze. nawiburebs vaqrob, vkurnav venebis varikozul gafarToe-bas, zedmet wonas, saSvilosnos fibromiomebs, enabluobas, qarebs saxsrebSi... 26 weliwa-dia fsiqoTerapevtad vmuSaob, aTasze meti sajaro gamosvla maqvs Catarebuli... am saqme-Si mTavaria maxvili Tvali, intuicia, urTierkavSiris damyarebis unari...

* * *

magari ryevebi midis mTels sabWoTa kavSirSi; mTeli qveyana aduRebul qvabs daem-

sgavsa. ojaxebSi saubrebi umeteswilad politikur sakiTxebs dastrialebs, mxolod tele-

vizoris yurebis dros ki ara, sufraze molxenisasac... _ lukianovi da gorbaCovi amunaTeben Turme litvas: “gasvla gindaT? ai, wesebi, dae-

morCileT!”. _ litvelebi raRas pasuxoben? _ eg wesebi TqvenTvis SeinaxeTo, Cven adre gavediTo, aba! _ xandaxan erTi wami wyvets yvelafers, Cven ki karga xniT adre gagaswariTo, hi-hi--

hi! _ rusebi raRas pasuxoben? _ isev muStebze iyurebian... _ aqamde iyo nazuqisa da maTraxis politika, axla mxolod maTraxi SerCaT... _ ra brZana, xom ici, mixail sergeeviCma: saprezidento sabWo Seiqmna da awi saqmes

mivxedavTo, oRond aCqareba ar gvargebso, nel-nela, dinjad vimoqmedoTo, “Xnj, yt yfkjvfnm lhjd!” gaige Sen?

_ ra kargia! prezidentad dajdoma _ Cqara, saqmis keTeba _ nela! _ “me saprezidento sabWo Sevadgine erTi principiT _ aq yvelani Tanamoazreebi var-

To”. ar gveyo amden xans taSis damkvrelebi da erTsulovneba? gvWirdeba ki aseTi ada-mianebi optimaluri gadawyvetilebebis misaRebad?

_ swored amgvarma tradiciam miiyvana uzarmazari qveyana WaobSi Caflobamde! _ mivweroT Cveni saerTo azri: saprezidento sabWoSi Seyvanil iqnas raika! colze

ukeT vin mixvdeba mixail sergeeviCis survilebs! _ sworia: aqamde raikam kargad gamoavlina Tavisi SesaZleblobebi, danaSaulia misi

aseTi didi potencialis arasakmarisad gamoyeneba! _ axla, roca “qveyanas uWirs”, unda maqsimalurad gamoviyenoT yvela resursi, maT

Soris, inteleqtualuric. raika namdvilad Rirsia, daamSvenos saprezidento sabWo! mar-Talia, aqamdec didi Rvawli miuZRvis, magram axla “StatgareSe mrCevlidan” ufro aqti-ur pozicias daikavebs da es waadgeba qveyanas! gana dro ar dadga, rom erTi qali mainc gaxdes sruluflebini oficialuri wevri saprezidento gundisa?

_ eh, roca saxelmwifo moRvawe anekdotebis gmiri xdeba, misi saqme ver aris kargad da droa, droze daixuros qudi da wavides!

Page 97: ioseb omaZe magidis romani

97

* * *

oqtombris erT Tbil, mzian dRes, ufro swored _ saRamos, stumrebi Seikribnen ga-

morCeul sufrasTan am stumarTmoyvare ojaxSi _ fano batoni samocdaaTi wlisa gaxda! vin iyo Tamada? rasakvirvelia, pantiko batoni! is ar aurCeviaT _ warmoudgeneli

iyo, ojaxSi am TariRis aRsaniSnavi sufra gaSliliyo da Tamadad vinme sxva damdgari-yo! pantiko ramdenime TviT adre, zafxulSi gaxda samocdaaTi wlisa da mis ojaxSi gaSlil sufraze rom fano iqneboda Tamada, amazec zedmetia laparaki!

pantikom pirvelive WiqiT pirdapir iubilari adRegrZela: _ gaumarjos Cems sayvarel megobars, samocdaaTi wlis Wabuks, fano narcecxlaZes!

Cemo fano, Cveni Zmoba TiTqmis imdenive wels iTvlis, ramdenisac Sen dRes gaxdi da mec da Senc gagviWirdeba, davTvaloT, ramdenjer erTad vmsxdarvarT am magidasTan sufraze da, rasakvirvelia, sxvaganac, ramdenjer amiwevia Wiqa, midRegrZelebixar, ramdenjer da-milocia Seni tkbili ojaxi... dRes ki mainc gansakuTrebuli dRea _ samocdaaTisa moiya-re! me ramdenime TviT dagaswari da unda giTxraT, megobrebo, rom es didebuli asakia! winaT mikvirda xolme, roca mavani metyoda _ “am xnisa var da jerac jeelad vgrZnob Tavso”! marTali yofila brZnuli naTqvami _ guli ar berdeba! me da Sen gagvimarjos, Cemo fano, ram gagvyo erTmaneTisgan _ erTi rom mokvdes, meore marto erT kvirasac ver gasZlebs! asea es! Cvens urTierT Zmobas gaumarjos, urTierT siyvaruls. siyvaruli gvaxvedrebs xolme erTmaneTs xSir-xSirad, axlac amitom varT aq yvelani TavSeyrilni... gviyvardes erTmaneTi, Cveni ojaxebi, gviyvardes Cveni qveyana da am grZnobiT migveRwios orives as oc wlamde da mainc ar davberebuliyaviT magrad! rac ki keTili ocneba da survili gaqvs, agsrulebodes! ixare da idRegrZele, Cemo fano, Sens sayvarel colTan, gulnazisTan, SvilebTan da SviliSvilebTan, Sens megobrebTan, Sens keTilis msurvel yovel adamianTan erTad!

Semdgom pantikom rigrigobiT adRegrZela, vinc ki wesisamebr sadRegrZelebeli iyo: pantikos meuRle _ gulnazi, Svilebi, SviliSvilebi, mSoblebic moixsenia, winaprebis sadRegrZeloc ar daviwyebia, qarTvelebisa da Cveni qveynis, sikeTisa da kaikacobis, Sromis madlisa da gamrje marjvenis da sxva... pantikom morigi sadRegrZelo ki ase war-marTa:

_ aq, batonebo, am gemriel sufraze, vlaparakobT, vlaparakobT, hoda, tkbil WukWuk-sa da keTil urTierTobas ra jobs, magram, yvelani dameTanxmebiT, Tu mSvidoba ar iqna, Cven xom aq ar visxdebodiT! verc Rvinos davwuravdiT, verc mwvadebs avaSiSxinebdiT, verc am sufraze SevikribebodiT! mSvidobas gaumarjos! qveyanaSi unda iyos mSvidoba, upirvelesad ki _ Cvens sulebSic mSvidoba unda sufevdes, guli damSvidebuli unda hqondes TiToeul adamians, TiToeul ojaxSic siamtkbiloba unda sufevdes... mSvidobas davlocav!

“meti demokratia da sajarooba!” _ es ukve moZvelebuli lozungi inerciiT Tu iro-niulad ismis am sufrazec! mizezi? fanos erT-erTi stumris Txovna:

_ Sadiman, meti aRar dalio! ki migasvenebT saxlamde, magram meaTe sarTulze ra agaTrevs _ lifti ar muSaobs!

_ magrad abraxuneb, ai! am sufraze sajarooba da demokratiaa, ramdensac minda, im-dens davlev! magis dardi nu gaqvs: cols davuZaxeb qvevidan, baliSi gadmomigdos! Cems manqanaSi Sevagdeb da gemrielad daviZineb, colis jijRinsac gadavurCebi!

_ Zmebo, CvenTan arnaxuli demokratiis talRa agorda, yvelani Tavisuflebi varT, rasac gvinda imas vakeTebT! Cemi binis zustad Tavze erTi medole cxovrobs, axalgaz-rda, janiani biWia, ucolo. moiyvans xolme Zmakacebs, gaaxureben qeifs; es medole Sua-Ramemde da xSirad ufro mis iqiTac gauTaveblad ubraxunebs, uxaTqunebs am sabralo dols _ ra erCis an mas, an Cven!.. namdvili virtuozia dakvris, unda, yvelas asiamovnos, Tumca aseTi didi doziT... magram _ demokratiaa _ veravin aukrZalavs! sad gadavsaxlde aRar vici!

_ magaze advili ra aris: Txove kaSpirovskis da misTvis eg araferia _ sul daaviwy-ebs dolis dakvras!

_ samagierod, stvirze daawyebinebs stvenas da gagixvrets yurebs! jado ambobs: _ erTi mag kaSpirovskis unari momca, fulian xalxs hipnoziT gavTiSavdi da Tavisi

xeliT momcemdnen yvelafers! Tan madlobasac vaTqmevinebdi!

kari XV. uki dur esi gaWi r veba

Page 98: ioseb omaZe magidis romani

98

saqarTveloSi Catarebuli arCevnebis Sedegad Sedga “mrgvali magidis” mTavroba, ro-

melmac, sayovelTao referendumis Sedegebis gaTvaliswinebiT, saqarTvelos sruli da-moukidebloba gamoacxada.

am udidesi movlenis aRsaniSnavad mraval ojaxSi gaiSala sazeimo sufra, maT Soris _ stefane narcecxlaZis ojaxSic.

* * *

didi iwilo-biwilos Semdeg, bevri sisxlisa da cremlis fasad, qveynis prezidenti

gaxda giguSa gavardnaZe _ erT nawils vai-politikosebisa miaCnda, rom am areul-dare-ul qveyanas mxolod es gamocdili, “msoflio donis gamoCenili politikosi” Tu daa-lagebso...

qveyanaSi gamefda ukiduresi gaWirveba; mosaxleobis didi umravlesobisTvis umTav-resi sakiTxi gaxda: rogor gadavirCinoT Tavi SimSilisa da sicivisgan?

narcecxlaZeTa ojaxma yvelaferi gayida, ris gasaRebac ki SeiZleboda da, bolos, Cemi jeric dadga _ mec gasayidad gamamzades, magram aRaravis vundivar! sruli qaosi da ganukiTxaobaa, yaCaRoba da kacis kvla Cveulebrivi ambavia, magidisTvis vis scxela!

Cveulebrivi ambavia, agreTve, amgvari saubrebi (albaT sxva magidebTanac): _ gaiyida yvelaferi, gaiZarcva saqarTvelo, awi ra gveSveleba, raRa vqnaT? _ prezidentis dapirebebi gavyidoT, kaco, gaivso am dapirebebiT yvelaferi, aRar vi-

ciT, sad waviRoT, ulevi gvaqvs, mudmivi Semosavali gveqneba!.. mxolod dapirebuli mi-lioni samuSao adgili TiTo erT dolarad rom gavasaRoT, erTi milioni xom gveqneba, xumrobaa?

_ didi madloba Cvens mamasa da marCenals: meaTe sarTulze fexiT Camosvla-asvlam gvarianad gagvavarjiSa; mudmivi dietis Sedegad yvelani tanwerwetebi gavxdiT, aRarc daxra gviWirs; udenobis gamo adrianad mivaSurebT xolme loginebs da amiT eqimTa say-velTaod cnobil rCevas keTilsindisierad vasrulebT; aseve, sicivem Cvens binebSi ise gagvakaJa, dil-dilaobiT SiSvel tanze civi wylis gadavleba srulebiT zedmetia... Tum-ca, xSirad aRarc wyali gvaqvs!

_ aba, Tu gamoicnobT, Cvens prezidents ramdeni Tavi abia? _ ra vici... TavisTvis Tu sxvebisTvis? _ aTasjer moiWra Tavi da mainc mSvenivrad grZnobs Tavs! _ axali ambavi Tu gaige? _ romeli, dReSi milioni axali ambavi xdeba. _ TeTr melas beikeri Camohyavs! _ CemTvis sulerTia, TeTri mela Camoiyvans Tu mura daTvi, mTavaria, fuli iyos! _ hoda, ityvis TeTri mela: “ai, me Camoviyvane Tu arao”; mere daivlis sxva respub-

likebsac beikeri, TiTo-orola milion dolars gadaugdebs, Cven ki, TeTri melas xaT-riT, _ miliards, maSinac ityvi, giguSa gavardnaZem ra gagvikeTa qarTvelebso?

_ gagiJdebi, aba, ra iqneba, _ gamodis, rom erT kacs meti SesZlebia, vidre mTel xalxs!

_ asea, Wirime, reJisura aris Cawyobili umaRles doneze, mimiqaravs robert sturua da eldar Sengelaia! dascxeT erTmaneTs, JuJeTo da mere mesiad mogvevlina, me Segari-gebT yvelas, uCemod saqarTvelo daiRupebao...

_ mere, Se kaco, Tu batoni giguSa gavardnaZe maseTi magari da niWieri iyo, aerCia reJisoroba profesiad, gadaeRo erTi aTamde geniosuri filmi da xelovnebis istoria-Si Sevidoda! raRa politikur istoriaSi Sesvla amjobina talaxini da sisxliani xele-biT!

_ udidesi xelovania, rad ginda laparaki, oRond es aris sakiTxavi: risi? Zalauf-lebis wverokinaze nebismieri xerxiT abobRebisa da misi SeanarCunebisa!

_ yvelam iciT, ra ubeduri umuSevrobaa _ umravlesoba warmoeba-dawesebulebebisa saerTod aRar muSaobs, darCenilebSic momuSaveTa didi Semcireba midis... amas winaT er-Ti anekdoti miambes, ufro satiralia, vidre sasacilo: erTi kaci daniSnes dawesebule-bis direqtorad. daibara kadrebis ganyofilebis ufrosi da eubneba: “personalis Semci-rebis brZaneba mogvivida, aTi kaci unda gavuSvaT samsaxuridan. aiRe aTi Cveni Tanam-Sromlis piradi saqmeebi, rac ki pirvelad xelSi mogxvdeba da momitane”. ras izamda, miutana. direqtorma brZaneba dawera am aTi kacis samsaxuridan daTxovnis Sesaxeb. hkiTxes: “ratom maincdamainc es aTi kaci?”. pasuxi: “ar miyvars uiRblo xalxi!”.

_ iRbals kidev gamoyeneba unda! _ ambobs Salva tariWaSvili. _ odesas rom vtoveb-diT, me damavales bankis evakuacia. fuli tomrebiT gamohqondaT bankis Senobidan, oqro-

Page 99: ioseb omaZe magidis romani

99

uloba-Zvirfaseulobac, mere gemze gadagvqonda. fuls wixlebiT tenidnen, roca aRar eteoda. Wkua sad mqonda, erTi tomara rom wamomeRo, kaciSvili ar moikiTxavda da axla kaci viqnebodi, Cems xuT Svils or mocucqnul oTaxSi ki ar gavzrdidi...

fano siciliT ambobs: _ mec uiRblo var, ar gamimarTla, Tavis droze inglisSi ar wamiyvanes!.. axla baro-

neti viqnebodi!.. xumrobiT vambob, rasakvirvelia, hoda, cxonebuli dedaCemi iciT, ratom ar waiyvana mamaCemma inglisSi? axlave getyviT. amas winaT stefane, Cemi SviliSvili, me-ubneba: “coli minda, moviyvano, Sen ras mirCev, viTxovo?”. “ho, ras ambob, coli kargia! _ veubnebi, _ mixval Sin, gaWmevs, gasmevs, mogefereba... mere _ laparakobs, laparakobs, la-parakobs... laparakobs, laparakobs... ara, ar girCev!”, ha-ha-ha!.. laparaks vin Civis, dedaCe-mis daukiTxavad Tagvi ver gafaCundeboda, Cvens yovel fexis nabijs erTpirovnulad wyvetda...

_ kacebi ki naklebi molaybeni xarT? _ ewyina stefanes meuRles, gulnazis. _ marTali xar, Cemo gulnaz, _ daeTanxma stefane. _ me rom samsaxurSi Semamcires,

wamiyvana Cemma Zmakacma Salikom erT saqmeze _ Cems samsaxurSi mogawyobo, dampirda. vis rad unda sapensiod gamzadebuli kaci, jan-RoniT savse axalgazrdebs, Cvenze ufro ga-naTlebulebs, samuSao ver upoviaT, sazRvargareT garbian, magram mainc gavyevi. mivediT mis trestSi, hoda, derefanSi erTma gaaCera Saliko, naxevar saaTs elaparaka... mere meo-re TviTon Salikom gaaCera, imasac eqaqana... vdgavar kedelTan atuzuli, vucdi, aba, ra vqna. rogorc iqna wavediT... “erTi wamiT, raRac saqme maqvso”, Saliko meubneba da Sevida romeliRac oTaxSi, mere, iqidan rom gamovida, axla _ meore oTaxSi SeZvra... isev vdga-var, vucdi es drouli kaci, sxva ra gza maqvs. gamovida da derefanSi isev viRac nacno-bi Sexvda, imasTan gaaba saubari... verafriT mivaRwieT im kacamde, visTanac mivdiodiT. movbrundi da wamovedi, Salikos arc gamovemSidobe; Cemi wamosvla arc gaugia, ise iyo garTuli qaqaniT...

sadRegrZeloebi lamis daaviwydaT _ siduxWiris gamo, ra xania, erTad ar Sekrebi-lan fanos mezobel-megobrebi da axla sul imaze laparakoben, ra eSveleba gaWirvebul xalxs, rodis gaimarTeba welSi dangreuli da daCaCanakebuli qveyana...

fanom warsuli wlebi gaixsena: _ am Zvel droebas sul vaginebT da albaT saginebelicaa... Tumca, isic unda vTqvaT,

rom ki, cixeSi visxediT yvelani, xmas veravin amoiRebda, rom sakuTari azri gamoeTqva, magram SimSiliT mainc aravin kvdeboda, SigadaSig patara sufrac iSleboda... marTalia, zogierTebi ise iyvnen gabRenZilebi, roca metis Wama aRar SeeZloT, Semwvar goWebs hyridnen nagavSi, gaWirvebuli mezoblebisTvis mainc ewiladebinaT... erTi ambavi maxsen-deba, sakmaod sasacilo... maSin saxelganTqmuli geologi, akademikosi gilgameSa ZiZikau-ri iyo umaRlesi sabWos Tavmjdomare. hoda, mobezrda kacs sul kabinetSi da gauTave-bel sxdomebze jdoma da wavida Turme or Zvel megobar geologTan erTad aWaraSi ro-meliRac sabados sanaxavad; erT-erTi maTgani iyo Cemi Zmakaci, mixa kandelaSvili, iman momiyva mTeli es ambavi. rasakvirvelia, gzadagza mravali geologiurad saintereso ad-gilic unda moenaxulebinaT da gaeziarebinaT erTmaneTisTvis TavianTi azrebi da STa-beWdilebebi. pirvelad mividnen Turme borjomSi daTiko amayaSvilTan geologiur par-tiaSi; daTiko cnobili iyo Tavisi usazRvro stumarTmoyvareobiT da xelgaSlilobiT. gilgameSa Seexvewa _ nu Seatyobineb raikoms Cems Camosvlaso. keTili da patiosani, im saRamos moalxines stumrebi da moasvenes. meore dRes daTikom ramdenjerme sTxova gil-gameSas: “modi, raikomis mdivans davurekavo, Tqven waxvalT da me ki magis xelSi var da amas rogor mapatiebs, rom davumalo Tqveni aq yofnao”. bolos, rogorc iqna, gilgameSa daTanxmda, mxolod im pirobiT, rom es ambavi SeetyobinebinaT maTi wasvlis dros. asec moiqcnen... “gilgameSa ZiZikauri aq ariso!” _ da am cnobaze movardnen raikomis mdivani, raiaRmaskomis Tavmjdomare, miliciis ufrosi... didi sayveduri uTxres daTikos da mii-patiJes Zvirfasi stumari saCqarod gawyobil sufraze. gilgameSam Sors daiWira, ar gvcalia, Sori gza gvidevs wino, magram ise SeuCnda raionis xelmZRvaneloba, rom iZu-lebuli gaxda, daTanxmebuliyo. sufra iyo, magram ra sufra! zRapruli! Semwvar-moxra-kuli, moxarSuli, Sekmazuli Tu sxva da sxva, Tan emateba da emateba... marto Tevzi iyo Turme xuTnairi, saidan gaaCines ase uceb... ramdenime saaTis Semdeg stumrebma ganagrZes gza. awyurSi, axalcixis raionis sazRvarze, ukve didi delegacia Seegeba sapatio stum-rebs _ raionis naRebi; Camwkrivebulia jaris sapatio yarauli... roca manqanebidan gad-movidnen, yaraulis ufrosi gamoeWima mixa kandelaSvils da, ra Tqma unda, rusulad upataka: “amxanago umaRlesi sabWos prezidiumis Tavmjdomarev...”, mixam Turme uxmod, ce-ra TiTiT aniSna _ Secdi, Zmobilo, ZiZikauri ai, is ariso... oficeri Secba da axla gilgameSas gamoeWima. Semdeg, rasakvirvelia, _ sufra grZeli, xoragiT damZimebuli da ayvavebuli _ ar aklda Svlis mwvadi, cocxali da sxva da sxva... rogorc iqna, daixsnes

Page 100: ioseb omaZe magidis romani

100

aqedan Tavi da axla adigenis raionSi waawydnen Casafrebulebs, aqac _ sufra da lxi-ni... roca goderZis uReltexilze avidnen, iqidan kisristexiT daeSva xulosken msubuqi manqana, rac niSnavda, rom telefoniT Setyobinebis Zewkvi gamarTulad muSaobda da uReltexilze dadarajebuli morige manqana axla cdilobda, rac SeiZleba adre Seety-obinebina raionis xelmZRvanelobisTvis: “gamoCndnen, gamoCndnen!”. raRa eqeifebodaT, magram aqac iZulebulni gaxdnen, sufris tyveebi gamxdariyvnen. magram yvelaze didi gan-sacdeli stumrebs Semdeg raionSi, qedaSi elodaT _ aq maT SeegebaT saolqo komitetis mdivani, aWaris umaRlesi sabWos Tavmjdomare, ministrTa sabWos Tavmjdomare, aqac _ sapatio yarauli patakiT, orkestriT da erTi ambiT... mokled, sawyali stumrebi isev sufras miujines, hoda, rogori daxunZluli iqneboda es sufra, Zneli warmosadgeni ar aris... aq ukve araqaTgamoclilma gilgameSam SehRaRada maspinZlebs: “Tqveni Wirime, ara-feri Tqveni ar minda, oRond erTi Wiqa Cai damalevineT!”...

* * *

ukiduresi gaWirvebaa sofelSic. kolmeurneoba daiSala, mwiri Semosavalic ki gaq-

ra. qali Tu kaci, beberi Tu axalgazrda moawydnen qalaqs, dawowialoben bazrebSi _ matarebliT CamoaqvT xili, pomidori, kitri, lobio, xaxvi, simindi, mzesumzira... ukan brundebian gamomcxvari puriT gaZeZgili tomrebiT. avtobusebi TiTo-orola Tu dadis, gadatvirTulia matareblebi, erTmaneTs Tavebze asxedan...

saam walikaSvilis SviliSvili, isic saami, oRond gvarad buzankalaSvili, sofli-dan Camovida qalaqs da droebiT cixekbilaZeebTan dabinavda; walikaanTkarSi binis ga-yidva undoda _ Calis fasadac aravin indoma...

* * *

“finansuri piramidis” epoqa: TiTqos jadosnuri kverTxis daqneviT, sokoebiviT mom-

ravlda bankebi _ uceb ramdenime aTeuli! _ romlebic gaWirvebul mosaxleobas anabre-bis ganTavsebis arnaxulad momgebian pirobebs sTavazoben.

fano narcecxlaZe magidas uzis da, Tumca saamiso Tanxa ar gaaCnia, saTvale gaikeTa, gulnazi gverdiT moisva da didis gulmodginebiT Camowera axalgamoCekili bankebis da-saxeleba da vin ra mogebas hpirdeba meanabres:

“qameleoni”: sam TveSi _ 24%! “viqtoria”: TveSi _ 22%, sam TveSi _ 80%! “grandi”: TveSi _ 18%, wliuri _ 360%! “argo”: 1 TviT _ 22%, 3 TviT _ 75%! “oqros Tevzi”: 1 TviT _ 22%, 3 TviT _ 24%, 6 TviT _ 30%! “andamati”: 1 TviT _ 20%, 3 TviT _ 70%~! “bumerangi”: 1 TviT _ 22%, 3 TviT _ 25%, 6 TviT _ 30%! “sando”: 1 TviT _ 20%, 3 TviT _ 70%! “monarqi”: 1 TviT 22%, 3 TviT _ 90%!!! marTla mefuri xelgaSlilobaa! “oqros Tasi”: 1 TviT _ 22%, 3 TviT _ 24%, 6 Tvis bolos _ 90%!!! auh, kidev ramdeni bankia, bankirebis qveyana gavxdiT, awi raRa gviWirs! fanos sabuRaltro varjiSobebi, gulnazis garda, ojaxis sxva wevrTa yuradRebasac

ipyrobs da magidis garSemo msxdomni bWoben, arCeven, kamaToben, romel bankSi jobs fu-lis Setana...

daoben: qveyanaSi politikuri partiebi metia Tu bankebi? daskvna: arc erTi uqnia RmerTs, yvelani Wirsac wauRia! magram, didi WoWmanis Semdeg, fanom saswrafod gayida avtomanqana da mTeli aRebu-

li Tanxa _ 600 dolari _ mainc Seitanes erT-erT bankSi... sxvebic saswrafod hyidian agarakebs, avtomanqanebs, binebsac ki da fuli axalgamom-

cxvar bankebSi SeaqvT; zogierTebi Tadarigs iWeren da Tanxas ramdenime nawilad hyo-fen, sxvadasxva bankSi SeaqvT _ cnobilia, yvela kvercxi erT kalaTaSi ar unda Caala-go.

da fafu-u! swrafad da uSromlad gamdidrebis msurvelni swrafadve _ erT Tveze nakleb droSi! _ gamoemSvidobnen wlobiT nagroveb danazogebs _ kargad gaTvlili afe-ristuli finansuri piramidis CamoSlis msxverplni gaxdnen! uklebliv yvelani! ra Tqma unda stefane narcecxlaZec...

roca mixvdnen, rom sul mTlad mSralze darCnen, Sios colma, makam, saswrafod gaa-SanSala gancxadeba anu Txovna:

Page 101: ioseb omaZe magidis romani

101

“saqarTvelos sainvesticio korporacia “sockos” gamgeobis Tavmjdomares, Rrmad pa-tivcemul gigoliko glejiaSvils

amave korporaciis meanabris maka narcecxlaZis, mcx. Tbilisi, varkeTili-13, XIII mikroraioni, korp. 13, bina 13

gancxadeba

myavs meuRle da ori qaliSvili _ skolis mowafeebi, axla sWirdebaT maT normalu-ri kveba da swor gzaze dayeneba. meuRle muSaobs politeqnikur institutSi docentad da SeTavsebiT _ samecniero-kvleviT intitutSi ufros mecnier muSakad, me _ fizikis in-stitutSi ufros laborantad. arsebobis araviTari saSualeba ar gagvaCnia. gavyideT av-tomanqana zustad 600 dolarad da kapikobiT SemovitaneT TqvenTan “sockoSi”, im ime-diT, rom erTi Tvec gavZlebdiT da procentebis wyalobiT SimSiliT ar davixocebo-diT. aqamde vuZlebT, magram vai am gaZlebas _ gogonebs ukve filtvebi usustdebaT. Za-lian gTxovT, rac SeiZleba daaCqaroT Cveni Tanxis dabruneba, cocxlebs gviSveleT, sa-nam davixocebiT; im qveynidan mosuli jer, me mgoni, aravis unaxavs da axalgazrdebs ma-inc nuRar gavwiravT.

winaswar gixdiT madlobas, maka narcecxlaZe, 1994 wlis 28 Tebervali”. rodesac makam miitana gancxadeba korporaciaSi, Senobis kari daketili daxvda; gai-

kiTx-gamoikiTxa iqve Segrovil xalxSi _ yvela fulis dasabruneblad mosula da ka-ciSvilma ver daadgina, ase uceb sad gauCinardnen korporaciis TanamSromlebi? saocre-baa!

* * *

am bolo dros ufro gacxarebuli laparaki da, arcTu iSviaTad, lamis lanZRva-gi-

nebac ismis: arCevnebis dRe moaxlovda! dilidan saRamomde deputatobis kandidatTa laqlaqisgan yvelas guli gvaqvs Sewuxebuli! ormocdaaTze meti partiisa da partiaTa blokis piraqafebuli warmomadgenelni dapirebebis feradovan foierverks afrqveven dafCenili pirebidan _ ar megona, Tu amdeni Tavgadakluli, ubralo xalxze mzrunveli da moamage gvyavda! vaSa Tqven da dideba! ramdeni RimiliT ganaTebuli saxea, rogor saqmis codniTa da TavdadebiT gvixsnian, rom mxolod da mxolod maTi partia an blo-ki SeZlebs qveynis yovelmxrivi umZimesi krizisidan gamoyvanas, xalxis keTildReobis amaRlebas da aramc da aramc, maTi TaRliTi da matyuara konkurentebisgan gansxvavebiT, ar amoZravebT mxolod sakuTari kerZo interesebisTvis zrunva...

ho-ho, saarCevno doRSi CabmulTa ra mravalferovnebaa, mgoni, amdeni saxeobis cxove-li zooparkSic ar moiZebneba!

“qalTa da bavSvTa dacvis sayovelTao kavSiri”! “Tavisuflebis, mSvidobisa da keTildReobis partia”! “qveynis ganaxlebisa da mosaxleobis keTildReobisTvis mebrZoli partia”! “ekonomikuri aRorZinebisa da reformebis partia”! “erovnuli Tanxmobisa da Zmuri urTierTgagebis liga”! bloki “sicocxle da gamarjveba”! bloki “Tanadgoma da erovnuli erTianoba”! bloki “demokratia da progresi”! bloki “demokratia _ axali horizontebi”! ~socialuri samarTlianobisa da Tanasworobis kavSiri~! daviRale amdeni CamoTvliT da aRar gavagrZeleb. arCevnebic axleburad tardeba, axali suliskveTebiT, axali myvirala lozungebiT,

axali uzomo dapirebebiTa da axali moqmedi gmirebiT... _ gaige, sul trestebis mmarTvelebi da sawarmoTa direqtorebi iyrian kenWs deputa-

tis savarZelze, maT Soris _ RlavaZec! _ RlavaZes magisTvis sad scalia, fuls iTvlis! mgelika ar daasaxelebs Tavis kan-

didaturas? _ bevri ojaxia, ori deputatobis kandidatic aris dasaxelebuli: mama da Svili, Zme-

bi, col-qmari...

Page 102: ioseb omaZe magidis romani

102

_ eg ra aris: ramdenime ojaxidan misi sami wevria wamoyenebuli! _ etyoba, ojaxSi meti aRaravin hyavdaT! _ da TiTqmis yoveli deputatobis kandidatis mTavari koziri winasaarCevno kampania-

Si uaxlesi wasulis lanZRva da ginebaa! _ yvelaze magari maginebeli komunisturi wyobisa axla yofili mamali komunistebi

gaxdnen, daaxloebiT 60 wels miRweulni _ uecrad “aexilaT Tvali”! sunTqvis Seucvle-lad aria erT operidan mswrafl Secvales meore operaze... gadabargdnen sxva pozicia-ze, gaitrunen _ qameleonebi arian!

_ amaT fuli albaT mxolod bank “qameleonSi” SeaqvT! _ karg Citsac daiWeren!

* * * Sio hyveba: _ Cemma megobarma, teleoperatorma gigilo rTvelaZem miambo: juanSer SerekilaZem,

_ Zvelma qurdma, ramdenime aTeuli weli rom cixeebSi hqonda gatarebuli, amJamad ki erT-erT gavlenian naxevrad kriminalur politikur dajgufebas xelmZRvanelobs, mTav-robaSic didi wona aqvs da parlamentis wevric aris, _ miiwvia parlamentSi gigilo misTvis intervius CamosarTmevad. Sesvenebisas junam gigilo dahpatiJa bufetSi sosiseb-ze da ludze (SimSilia qveyanaSi!). mebufetes uTxra Turme: “ar gabedo, parlamentarebs sosisi amerikul dolarebze an rusul rublze misce, mxolod kuponebze! me piradad Sevamowmeb da vai Seni brali, Tu Cems sityvas gadaxval!”, gigilos ki eubneba: “es sosi-si Cemi Semotanilia. dedas vutireb am parlamentarebs, SimSiliT davxocav _ arcerTs jibeSi kuponi ar udevs, yvelas dolarebi aqvs!”. Semdeg qalaqSi gigilos ramdenime kac-ma uTxra, juanSer SerekilaZem parlamentarebs aseTi oini mouwyoo. sawyal gigilos guli kinaRam SeuRonda, junam ar ifiqros, rom misi naTqvami me gavitane parlamentis Senobidano; ar icoda, ra eqna, sul eloda, axla ki yofas mitireben, saswauli Tu gada-marCenso. male gairkva, rom juanSers es ambavi parlamentis tribunidanac uTqvams da gigilos guls moeSva, dawynarda...

* * *

nanuCa unda daaqorwilon, _ pantikos qaliSvili, dalila, male narcecxlaZeebis

rZali gaxdeba. da gadawyvites erTi oTaxis ubralod mainc SekeTeba _ Zveli, gaubedu-rebuli Spaleris moxsna, alag gajiT Selesva, Weris SeTeTreba, axali Spaleris gak-vra... pantiko da dalalmano ixvewebodnen: CvenTan icxovreT, Svilebo, aq martod nu dagvyriT, Tanac mand isedac viwroT xarTo, magram nanuCam arafriT qna: ”zedsiZed ver Seval, Tundac Cemi sayvareli pantiko biZias saxlSio”...

fano mivida “eliavas bazrobaze”, sadac xelosnebis “birJaa” da wamoiyvana erTi xe-losani, romelic yvelaze iafad Sehpirda yvelafris gakeTebas da Sesaxedavadac ratom-Rac sxvebze metad moewona _ inteligenturi Sexeduleba hqonda: mravalTagan gansxvave-biT, wvergaparsulic iyo, halstuxic ki ekeTa da siwynariTac gamoirCeoda _ sxvebiviT giJiviT ar mivarda xelosnis dasaqiraveblad misuls...

am kacma daainteresa, vin ariso, daelaparaka; Turme, sawyali, karga xnis umuSevaria, kargi specialisti ki aris _ fizikosia, mecnierebaTa kandidati! magram, rogorc Sem-dgom gamoirkva, mSeneblobaSi Tu binis SekeTebaSi inCibinCi ar gaegeboda... arc xelsawy-o-iaraRi hqonda, magiT mainc ver mixvda fano, visTan hqonda saqme?

Sin rom moiyvana, gulnazi fanos eubneba: _ eg CvenTan muSaobda, Soridan vicnob kidec; kargi specialistia da kargi adamia-

nic... codoa, nu gaagdeb... “xelosansac” Sercxva, imanac icno qali... erTi kvira yoveldRe dadis es vai-xelosani, moridebulad Wams, svams, cot-cota vi-

Tom waimuSavebs... fanom, rogorc mogaxseneT, maSinve Seatyo, ra Citic iyo; TviTon masze meti icis da raRac-raRaceebs aswavlis, miTiTebebs aZlevs, ramdenime am saqmisTvis sa-Wiro wignic ki miutana, mezobel-nacnobebisgan rCeva-darigebebs iRebs; xSirad TviTonac xelsac waaxmars xolme _ ra hqnas, ecodeba, roca mis Wapanwyvetas uyurebs...

orivem, rogorc iqna, gaWirvebiT moacodviles axaldaqorwinebulTaTvis gankuTvni-li im erTi oTaxis SekeTeba, ukve erTgvarad gamocdilebac SeiZines. fano eubneba vai--xelosans:

_ me ki ar unda gaZlevde fuls, Sen unda gadamixado _ specialisti gagxade, gag-wvrTeni!

Page 103: ioseb omaZe magidis romani

103

pasuxad is eubneba: _ rogorc vatyob, Senc umuSevari yofilxar, arc Sen xar dalxinebuli; Senc xom

gaiwvrTeni, hoda, orivem SevqmnaT “brigada” da erTad aviRoT SekveTebi, raRac xom vi-ciT ukve!..

* * *

diax, male umcrosi biWi, nanuCa, daqorwilda _ 18 wlisa! colad masaviT cxvirmou-

xoceli gogo moiyvana _ pantikosa da dalalmanos qaliSvili, dalila. fano amazec apirebda erTi vaiuSvelebelis atexvas, magram gulnazim daamunaTa:

_ kaco, ra yvelaferze finTixiviT afeTqdebi, daberdi da veRar moicile eg sificx-e? ar geyo, rac erTxel ukve qaliSvilis gaTxovebis gamo nervebi moiSale da sxvebsac auwewe? rac moxda _ moxda, Wkviani kaci Seegueba... miT umetes, Seni Zmakacis qaliSvili-a, kargad icnob, SeiZleba iTqvas, Sens xelSi gaizarda...

mere saRerReli aeSalaT da didi qorwilic gadaixades! ratomRac stumrebis umravlesoba ojaxis ufrosis yofili samsaxuris mamakaci Ta-

namSromlebi aRmoCndnen da ara axalgazrdebi. gaifurCqna “ucxoTaTvis” gulis gamaw-vrilebeli profesiuli saubari samsaxuris ambebis Sesaxeb, TiTqos gaSlil sufrasTan ki ar isxdnen, friad saintereso geologiuri angariSis dacvas eswrebodnen.

gaxsnes “guruli SuSxuna”, romelic fanosaviT ficxi nirisa aRmoCnda: ifeTqa, iWeqa, ixuvla, iqafa, kinaRam WaRi imsxverpla da SesaniSnavad moxata oTaxis Weri da kedlebi, aseve, Seamko sapatio stumris _ dawesebulebis direqtoris, trifon tarieloviCis _ Zvirfasi kostiumic...

direqtoric fxukiani aRmoCnda, ganawyenda _ Tavi ver Seikava da iyvira, ZalaT mo-miwyveT es oinio, gagulisebuli wamoxta da wavida.

misi sadRegrZelo dalies ironiulad, Tan fano moyva mis Sesaxeb: _ Tamadad rom ar davniSneT, xom ar ewyina? gaerTianebis generaluri direqtoria da

mikvirs, xom ici, rogor gvikadra da am sufraze Cvens gverdiT aRmoCnda! trifonika sul sxva gafrenis Citia da sxva donis sufras aris miCveuli... amas winaT velodiT mis moskovidan Camosvlas, amis gamo, gaxsovT, angariSis dacvis TariRi ramdenjerme gadai-do _ daubarebia, usikvdilod unda daveswro, uCemoT sxdomas nu CaatarebTo. misi Ca-mosvlis lodinSi gavida erTi kvira, aTi dRe, ori kvira... rogorc iqna, batoni genera-luri direqtori CamobrZanda, dainiSna angariSis dacvis dRec. batonma generalurma di-reqtorma raRac moimizeza da angariSis dacvas ar daeswro. ise, kacma rom sTqvas, ra fasi eqneboda mis mosvlas? gansaxilveli sakiTxisa sruliad araferi gaegeboda, kunZi-viT unda mjdariyo. kargi viRacaa _ arc arafers akeTebs da arc arasdros scalia!..

_ usaqmuri nu ggonia, erTTavad telefonis yurmili uWiravs marcxena xelSi... _ ratom marcxenaSi? _ marjvenas sad scalia _ lamazi piradi mdivani qalis barZays ealerseba! urekavs

mTavar inJiners: “samsoniC, kvartali Tavdeba... burRvaSi gayvanis gegma xom Sesrulde-ba?.. gadaWarbebiT, xom?.. kargi, aba, Sen ici, Seni imedi maqvs! erTxel kidev daazuste da momaxsene!”. mTavari inJineri urekavs burRviTi samuSaoebis sammarTvelos ufross: “e-rastiC, mogesalmebi, rogoraa TqvenTan burRvis saqme? yvela WaburRili normalurad iburReba? xom ici, kvartalis boloa, premia xom ginda?”. sammarTvelos ufrosi urekavs ubnis ufross: “galaqtioniC, xom magrad xarT? nomer xuTze isev avariaa? ra ubedureba-a, Se kaco, ori Tvea utrialebT mag WaburRils da veraferi mouxerxeT? mere ra, rom Zalian rTuli avariaa da mogiwevT meore luliT burRvis gagrZeleba, danarCen samze xom mSvidobaa? hoda, waumate yvelas cot-cota, vin oxeri mova da metraJs gagizomavs, WaburRilSi CaZvreba Tu ra! gegma gadaWarbebiT unda Sesruldes! premia xom ar gawy-ens?”. ubnis ufrosi sammarTvelos ufross hpirdeba, rom yvelaferi keTilad iqneba; sam-marTvelos ufrosi mTavar inJiners urekavs, rom saqme Zalian kargad midis da SeiZleba CaiTvalos, rom kvartaluri premia jibeSi udevT; mTavari inJineri piradad kabinetSi upatakebs gaerTianebis generalur direqtors, rom am ukanasknelis brZnul xelmZRvane-lobas ukvalod ar Cauvlia da burRvis kvartaluri gegma ueWvelad didi gadaWarbebiT iqneba Sesrulebuli!.. trifon tarieloviCi maSinve “zeviT” atyobinebs, rom partiisa da mTavrobis davaleba pirnaTlad da didi gadaWarbebiT sruldeba, vaSa!

_ ram gaagiJa ase trifonika, didi ambavi _ ramdenime winwkali Seesxa. sufraze zog-jer boTliTac erTmaneTs Tavze asxamen xolme Rvinos!

_ albaT moxsnas upireben da imitom aris aRrenili. hgonia, viRaca ganawyenebuli “intrigani” Zirs uTxris...

_ wavides, Zmao, Tavi dagvanebos, eyo, rac Wama...

Page 104: ioseb omaZe magidis romani

104

_ ra vici, me ki sul gaWirvebuli var _ avansi da xelfasi erTmaneTs verafriT Se-vaxvedre da!

_ rac magasTan fuli midis, mis SviliSvilebsac eyofa, SvilTaSvilebsac, wavides da Seirgos, ar eyofa?

_ rogor wavides, samsaxuri rom gaavso deidaSvil-mamidaSvilebiT, imaT raRa eSve-lebaT?

_ ki, fuli kargad misdis, magram rac mas “zeviT” mihqonda, aqac da moskovSic, imis meaTedi momca, kaci viqnebodi.

_ ras ambob, kaco, iq sxva masStabebi iyo: mitanil qrTams ki ar iTvlidnen, fulis dastas zevidan cal xels daaWerdnen da meore xelis TiTebiT zomavdnen sisqes: erTi TiTis sisqe, oris, samis da ase Semdeg. arsebobda nixri, vin ramdeni unda mietana da ra samsaxurisTvis... ise verc kuTvnil materialur-teqnikur fondebs miiRebdi, saxelfaso fondsac Segimcirebdnen...

_ stalinis dros amas vin gabedavda. ki, maSinac iyvnen mamaZaRlebi, magram SiSi hqon-daT, daiWerdnen... marto magitom ar movxsnidi stalinis monumentebs, did qalaqebSi ma-inc _ danaSauli naklebi iqneboda.

_ kai, kaco, da, bavSviviT laparakob, _ ar daeTanxma fano, _ leninis Zeglebic xom ar dagvetovebina? ras aSavebdnen, mdgariyvnen, Wamas ar iTxovdnen da smas. Zveli quTai-suri anekdoti gamaxsenda. erT quTaisels daeSva avtomanqanis saburavi da dgas Sua gzaze, mSvelels elis _ samarqafo saburavi ar aqvs. gamoiara manqaniT meorem, gaaCera: “ra gagWirvebiao”, _ ekiTxeba. “asea da ase Cemi saqme da iqneb ramenairad damexmaroo”. “ki, Wirime, rogor ara, ager borbali, RmerTma mSvidobaSi mogaxmaroso”. quTaiseli eub-neba: “Sen iseTi sikeTe miyavi, arasdros damaviwydeba! quTaisSi Tu iqnebi, aucileblad mewvie ojaxSi; centralur moedanze rom leninis Zegli dgas, xeli swored Cemi saxlis-ken aqvs gamoSverili, ar gagiWirdeba mognebao”. cota xanSi am meores, mSvelels, mar-Tla mouwia quTaisSi gavla da ar gaufuWda manqana? ra qnas? ifiqra, mivakiTxav im kacs, Cemi borbali rom miveci, ueWvelad miSveliso. gavida moedanze da ras xedavs: le-ninis qandakeba ki dgas, magram xelebi jibeebSi aqvs Cawyobili!

_ ra ubedureba gvWirda, ver gamigia! sabWoTa xelisufleba _ es aris aRricxva da kontrolio... ki, batono, Semowmeba saWiroa, vin davobs, magram aseTi? gamoagzavnes komi-sia kombinatSi Sesamowmeblad _ gegmas 10%-iT gadaaWarbes Tu daakles, amas ar aqvs mniSvneloba, xumrobaa? yoveldRe restorani, mere, ra Tqma unda, sxva pativic unda sce, eseTi wesia... gavixedeT, jer es komisia ar gagvistumrebia da misi Semmowmebeli meore komisiac mobrZanda, unda gaarkvios, pirveli komisiis wevrebi xom ar imamaZaRleben? axali Tavis tkivili da axali xarji... cota xanSi daadevnes mesame komisia am meore ko-misiis muSaobis Sesamowmeblad _ xom ar icuRluteben raRacas? gaxurebuli qeifia yve-lasi da esenic SemogvierTdnen! tyuilia, komisiebiT da daWerebiT mamaZaRlobas, miwe-rebs, qrTams ver mospob _ Tu maTxovrul xelfass aZlev adamians, mis patiosnebas ga-Wirveba ajobebs, ulaparakod!

_ sworia, magram qrTams swored is iRebs, visac sxvebze nakleb uWirs, raRac Tanam-deboba ukavia, gavlena aqvs... aba, me qrTams vin momcemda? _ ambobs fano. _ Tu namusze xeli aiRe, fulis Sovnis uamrav xerxs ipovi... erT namdvil ambavs getyviT. Seiswavles erTi da igive geologiuri struqtura ori sxvadasxva meTodiT: erTi seismuria da meo-re _ gravimetriuli. seismuri partiis angariSi da gravimetriuli partiis angariSebi urTierTsawinaaRmdego aRmoCnda: Tu seismikosebi amtkicebdnen, am adgilas geologiuri amowevaao anu antikliniao, gravimetristebis azriT, imave adgilas aq sinkliniao anu geologiurad Cawevaa, CaRrmavebaao _ minda, cota sxvebisTvisac gasagebi gavxado situa-cia. aseTi ram xdeba, SeiZleba raRacnairad axsna, Semdgomi damatebiTi samuSaoebi daad-gens mtyuan-marTals, magram is raRa iyo, rom profesorma daniel bulbulaSvilma erT angariSsac da meoresac Tavis receziebSi friadebi dauwera!.. es absurdi aravis adar-debs, aravin iRebs xmas... orive partia premiasac Rebulobs warmatebiT Catarebuli samu-SaosTvis! anda wliuri angariSis mixedviT trests gamoyofili saxsrebis aTviseba, biu-jeti, Sesrulebuli aqvs 98%-iT, xolo samuSaoTa Sesruleba _ 92%-iT; fuli daxarjes, raRac samuSaoebi Seasrules, magram Rrma buRvisTvis erTi struqturac ver moamzades! samagierod, wliur angariSSi rixiT weren, rom erT-erT struqturaze, Cemi Sexedule-biT, sruliad uperspeqtivoze, seismuri samuSaoebi warmoebda frangul firmasTan er-Tad da masalebi muSavdeba... Tu iciT, sad?.. parizSi!..

Sio erTveba saubarSi: _ yvela “mayuTs Runavda”, visac rogor SeeZlo... ra imedi gvqonda, giguSa gavardna-

Zis qveynis saTaveSi mosvlasTan dakavSirebiT! wesrigi damyardebao, patiosneba dafasde-bao... Wkviani xalxis winaswarmetyveleba axda: araferi gveSvela, piriqiT _ winandelze

Page 105: ioseb omaZe magidis romani

105

bevrad gaifurCqna meqrTameobac da danarCeni simaxinjenic... guSin redaqciaSi viyavi, Ce-mi moTxrobis bedi mainteresebda, ukve naxevari weliwadia sul mpirdebian, davbeWdavTo da saSveli ar daayenes: xan viRacis iubilea, xan partiisa da mTavrobis morigi istori-uli dadgenilebisadmi miZRvnili nomeri unda gamouSvan, xan redaqtoria avad an ganyo-filebis gamge cekas saganebo davalebiT raionSia wasuli problemuri narkvevis dasawe-rad... sxedan es redaqciis usaqmuri TanamSromlebi, _ maTi umravlesoba qalebia, _ mTe-li dRe Woraoben, qsoven, yavas svamen da sigarets aboleben, kacebi ki Wadrakis TamaSs da fexburTis ambebis moyolas arian gadayolilni... amjerad erTi ambavic gavige, albaT xval-zeg gazeTebSic iqneba... mouxsniaT respubliuri gazeTis “aRmosavleTis ganTiadis” mTavari redaqtori. es ambavi moyva, vin, iciT? erTma fotokorespondentma, valiko kva-laZem _ iseTi kacia, mTel qalaqSi sad ra xdeba, araferi gamoepareba. avlabarSi misu-lan maRaziaSi redaqciidan _ werilebis ganyofilebidan _ da raRac darRveva unaxiaT. dayaWeT oriaTas xuTasi maneTi, Torem... gamge qali yofila, Sexvewebia: Seni Wirime, aTa-si ikmare, mets ver mogcemo. imaT iuares _ “xvalve moitan redaqciaSi Seni xeliTo” da moijaxunes kari. maRaziaSi dafacurdnen, ra unda eqnaT _ fulis Segroveba dauwyiaT. bedad am dros gamoiara datacebasa da spekulaciasTan brZolis sammarTvelos muSakma, romelic “wvelida” am maRazias. qalma SesCivla: “xom gaZlevT, Zmao, fuls, dagvicavio; es redaqciis xalxi mTlad unamuso gamxdara, ori aTas xuTasi maneTi momTxoves, aTas-ze uars ariano; me Sin fulis sabeWdi manqana ki ar midgaso”. sammarTvelos muSaki daa-interesa konkurentis gamoCenam, Tanac aseTma madianma _ TviTon oras-samas maneTs iReb-da amaTgan TveSi, gamges Txova: “aba, momiyevi erTi, rogori iyo saqmeo, _ mere uTxra, _ dajeqi da damiwere am wuTSi yvelaferio”. jer qali uars iyo, ver gavebmebi xaTabala-Sio, misma mosaubrem daamSvida, Tan dahpirda: “mag werils gazeTis redaqciaSi waviReb, Sen ori aTas xuTasi maneTis gadaxdas gadarCebi da me, piriqiT, gamovcinclav im sin-disgarecxilebs fulso, aqeT gavatyaveb da Tanxa orivem gaviyoTo”. qali daxarbda, xeldaxel iqve aRwera qaRaldze yvelaferi, Semdgom amisa sabuTi-Cveneba miliciels ga-dasca. am ukanasknelma, rogorc ki Caigdo xelSi es sabuTi, Caido jibeSi da qals uTx-ra: “axla ki gitireb dedas, gamoWerili myavxar da dediSenis Svili xar da ise ar mo-iqcevi, rogorc me getyvio; moagrove fuli da xvalve waiRe redaqciaSi! me axlave minis-trTan mivdivar da movaxseneb yvelaferso”. meore dRes maRaziis gamge Sevida redaqciis SenobaSi da ukan mihyva xuTi gadacmuli agenti. samni werilebis ganyofilebis win ga-Cerdnen, orni redaqtoris moadgilesTan Sevidnen da acnobes: “Tqvens redaqciaSi opera-cias viwyebTo”. qali Sevida werilebis ganyofilebis gamgesTan da mokle xanSi ukan dabrunda. kabinetSi maSinve Sevardnen samni da gakvirvebul gamges auwyes: “qrTamis aRe-bis faqtze Cxrekas viwyebTo”. gamgis aRSfoTebisa da protestis miuxedavad, agentebi Seudgnen saqmes. sul aaforiaqes iqauroba, gaCxrikes yvela ujra, magram fuls ver miag-nes. dabneulebi da Sercxvenilebi gavardnen operaciis xelmZRvanelTan, maiorTan, rome-lic redaqtoris moadgilis kabinetSi eloda operaciis dasrulebas, da moaxsenes: “ve-raferi vnaxeTo”. maiori SeSinda: operaciis warumateblad dasrulebis SemTxvevaSi cu-dad wauvidoda saqme _ Tavs waaclidnen! gamovarda derefanSi da Cxrekis adgils miaSu-ra. “veraferi naxeTo?” _ ikiTxa. “araferiao...” _ upasuxes xelebis gaSliT. maiorma amoi-Ro farani ultraiisferi sxivebiT da iqaurobas mianaTa. ganyofilebis gamgis tansac-melze ramdenime patara laqa akiafda. gaxarebulma maiorma gamges uyvira: “xelebi amoi-Re jibidan!”. xelebmac gamoanaTa _ gadasacemi fuli Turme winaswar fluorescenciuli saRebaviT dafares. “ariqa, biWebo, daketeT kari, fuli aq ariso”. marTlac, magidaze daxvavebul gazeTebSi Seecurebina ganyofilebis gamges mTeli dasta, roca karebSi mo-ulodneli stumrebi dainaxa... gazeTis redaqtori samogzaurod iyo wasuli, gemidan saC-qarod gamoiZaxes da maSinve moxsnes Tanamdebobidan... Turme redaqciaSi TiTqmis yvela gaxarebuli iyo _ rogorc iqna, mogvacileso es yiamyralio.

_ mere ra, ukeTess daniSnavdnen Tu ra? _ ambobs fano. _ bevrs axarebs, Tuki sxva, misi nacnobi, Tundac megobari, cxvirs waitexs. erTxel samsaxurSi mivedi da vinc ki derefanSi Semomxvda, Tvalebgabrwyinebulma “maxara”: “gaige? sawyal biZinas manqana mo-pares!”. meore metyvis, mesame... meaTe! vinc ki Semxvdeba, unda, ganmanaTlos, TiTqos sia-movnebs cudi ambis Setyobineba... Tvalebi ubrwyinavs siamiT, xelebs gemrielad if-Svnets, zogi kmayofil Rimils ver faravs, rom ai, is, gadarCa, sawyal biZinas ki ar ga-uRima bedma... ra murtali Tvisebaa adamianisa _ sxvisi codviT gaixaros, guli moifxa-nos: “axia biZinaze, iseirnos awi fexiT, Tavadobas ki ar CamoarTmeven!”, “CemTvis ki ar mouparavT, ar maqvs da ra Cem fexebs waiRebdnen!” _ Turme kargi yofila isic, rom man-qanis SeZenis saxsari ar gaqvs! ara, mainc sazizRari Tvisebaa, zogierTs rom axasiaTebs _ sxvisi cudi rogor unda gaxarebdes? fiqrob ase da Seni oTaxis kars rom gamoaReb,

Page 106: ioseb omaZe magidis romani

106

Zalauneburad ambob: ”axali ambavi gaigeT? sawyal biZinas manqana mopares!”. fui!.. Seni Tavi SegzizRdeba...

* * *

yaCaRoba quCaSi Cveulebrivi ambavia. _ metroSi qurdma jibeSi xeli Camiyo, _ hyveba fanos Svili, Sio, politeqnikuri in-

stitutis docenti, _ da puris natexi amoiRo! _ kidev gamxmari Tevzi xom ara? _ atrizavebs coli, maka. _ getyoba, loTi rom xar! _ ris loTi, qalo, sadme SimSiliT guli ar SemiRondes-meTqi, diliT Cavide, salo-

Taod sad miWyavis jibeSi fuli! yvelis naWeric ver vnaxe. ori kapikis gasakeTeblad sad ar davwowialob... diliT erTi patara buterbrodi rom gamikeTo wasaRebad, RmerTi ki ar giwyens!

Sio mivlinebiT dadis quTaisSi, WiaTuraSi, baTumSi, foTSi _ iq institutis filia-lebSi leqciebs kiTxulobs; mainc davwanwalebo da barem samecadinod studentebsac aviyvano.

ianvarSi quTaisSi Cavida erT kolegasTan erTad, semestris bolos CaTvlebi unda miiRon. daxvdnen yaCaRebi quCaSi, orives daades yelze dana, aba, dayaWeT, rac ki fuli gaqvTo. CaTrevas Cayola ar sjobs? ar Cayvebi da pijaks Tu sul ar gagxdian, Camogaxe-ven mainc da cxvir-pirsac dagililaveben... gamoufxikes orives jibeebi, gaxsnes maTi Can-Tebic. CanTaSi wignebi uwyviaT, leqciebis konspeqtebi, am Sios megobars kidev _ Zveli fexsacmeli gamosacvlelad. “wignebis meti sxva veraferi CadeT Sig, Tqve ubedurebo?”; “bedovlaTo, es Senze Wkviani yofila, _ Sios eubneba erT-erTi mZarcveli, _ fexze ma-inc gamoicvlida! _ mere daamata: _ am yinvaSi Rame wanwali arc Cven mogvwons, magram aba, ra vqnaT... Tqven komunistebs hgavxarT da rogorc komunistebma gvaswavles, ise geq-ceviT! ager as maneTs mogcemT gzis fulad da sxva dros ase qesatad aq gavlili aRar daginaxoT!”.

colma, makam, Sio masxrad aigdo: _ Seni studentebi xom ar iyvnen? albaT niSnis daweraSi qrTams iRebdi da axla sa-

magiero gadagixades!.. erT kviraSi mgavsi ambavi gadaxda Tavs Sios axaldaqorwinebul Zmas, nanuCas, da ma-

kas mazlis misamarTiT ukve aRar uxumria; gulnazim ki Tqva: “kidev kargi, dana ar da-gartyes, Svilo”... nanuCa im sisxam diliT wavida puris sayidlad _ didi rigebi iyo Za-lian da adre Tu ar daikavebdi rigs, tyuilad SegrCeboda yinvaSi yuryuti, puri naR-dad ar Segxvdeboda. jer kargad arc iyo gaTenebuli da nanuCas bindbundSi quCaSi da-niT daxvdnen masze ori-sami wliT patara asakis biWebi da gaxades axalTaxali fexsac-melebi _ swored is, qorwilSi rom ecva! sanacvlod ki Caacves ubeduri jRanebi. ubedu-reba kidev isic iyo, rom misi sxva fexsacmelebi suyvela imdenad gacveTili iyo, Tov-lSi da WyapSi ver Caicvamda, swored amitom ecva saqorwilo fexsacmelebi. dabrunda Sin gulgasiebuli, araferi uTqvams... misca 40 gradusi sicxe _ moiyvanes eqimi, imanac veraferi gaugo, ra iyo mizezi. Sewuxdnen ded-mama, axalSerTuli coli _ dalila, Zma _ Sio... imaTac xmas ar scems. movida sanaxavad Zmakaci, xelismomkide, Sexeda jRan fex-sacmelebs, ikiTxa: “Cemi naCuqari fexsacmelebi ra uyavi?”. raRa eqna, gamotyda nanuCa _ “quCaSi damxvdnen viRac lawirakebi da gamxadeso”... xelismomkide gaexumra: “mixaria, rom moewonaT, Sen ki ratomRac iwunebdi, ukeTesi mekuTvnodao”...

* * *

kidev erTi SviliSvili Seemata fanosa da gulnazis ojaxs: nanuCas da dalilas va-

Ji SeZinaT; axalSobils papis sapativcemulod stefane daarqves... am TiTqosda gausaZlisi gaWirvebis Jams _ saCuqrebi, uxvi sufra da sadRegrZeloe-

bi... gulnazim jer warbebi moWmuxna: _ kaco, ra dros qeifi da drostarebaa, xval puris fulic aRar dagrCeba... vin Wkua-

damjdari gamarTavs axla lxins! fano ar daeTanxma: _ saxlSi ki ara, restornebSi gadadian yiras, erTi naxe, Tu am momravlebul res-

tornebSi Tavisufali adgili naxo! miseulia am restornebs sul Zvirfasi msubuqi av-tomobilebi, rogorc meZuZuri goWebi dedaRors, quCaSi gavla gagiWirdeba!

nanuCa moyva:

Page 107: ioseb omaZe magidis romani

107

_ roca “samTo qimiis” SenobasTan TerTmetis naxevarze mivdivar, _ inglisuris kur-sebi am dros iwyeba, _ zustad am dros mogrialdeba xolme avtomanqana, kriala ”merse-desi” _ sul mTlad axali. jer gadmoxteba piradi mcveli: msuqani, SavsaTvaliani, tya-vis Semotkecili qurTukiT, romlis qveSidanac moCans revolveris bude; mowiwebiT mo-ixreba welSi, gaaRebs ukana kars da manqanidan dinjad gadmova daaxloebiT 60 wlis “Sefi” Tu “bosi” _ grZeli, koWebamde Savi paltoTi, Savi, gakrialebuli fexsacmelebi Zlivs uCans... mcvels cal xelSi mobiluri telefoni uWiravs, meoreSi _ distanciuri “darajis” gasaRebi; daatkacunebs, daketavs “mersedesis” karebs; Semdeg win is midis, aqeT-iqiT Tvalebs daZabuli acecebs, ukan “Sefi” mihyveba dinjad... kinoSi gegoneba Tavi _ TiTqos amerikul gangsterul films uyureb!

Turme es erT-erTi ukanaskneli sufra iyo, romelsac me movemsaxure... ra Tqma unda, am sazeimo dRes mxolod or kacs, patara fanos or papas, SeeZlo,

sufras gaZRoloda _ ojaxis ufross, stefane, igive _ fano, narcecxlaZes an rZlis ma-mas, pantiko orjamaZes! Tamadad fano dadga da, rasakvirvelia, araCveulebrivad gauZRva sufras; sasayveduro vis unda hqonoda, magram fanom mainc Tqva:

_ uzomod bednieri var, Zalian bevri vilaparake, kidev bevris Tqma SemiZlia, magram albaT gvarianad mogabezreT Tavi amdeni laqlaqiT...

ramdenime ufrosi Taobis pativsacemi warmomadgenlis Semdeg, sityva iTxova patara fanos mamam, nanuCa narcecxlaZem.

_ pativcemlo sufris wevrebo, Cemo Zvirfasebo, dRes CemTvis gansakuTrebuli dRea, Cveni pirmSos SeZena marTlac didi movlenaa Cveni ojaxis yvela wevrisTvis... Cveni pata-ras sadRegrZelo rom ar davlio, ar SeiZleba, albaT movkvdebi! Seni Svilia, Seni sis-xli da xorci... naTqvamia, ZaRls rom gazrdi, isic Seniao... erT Cems megobars ZaRli hyavda Sin da daWamao suyvelani, magis dedao... waiyvaneT, waaTrieT aqedan, moacileT aqaurobaso, mura erqva, mecxvaris nagazi iyo. movidnen, Sekres Tu SekoWes da miaTrev-dnen wasayvanado, es amxanagi miyveba, da Semomxedao sayveduriTo _ ras miSvrebi Sens erTgul megobarso... da viyvireo, datoveT, magis dedao... ver gaimeta!

_ ucxoc rom gazardo, Seni Tesli ar iyos, ukve Senia, Seni Svilia! _ ambobs panti-ko. _ miCvevaa yvelaferi, amagi...

nanuCam ganagrZo: _ hoda, Svili _ Svilia mainc! Cveni mxriv arafers davaklebT da danarCeni masze iq-

neba damokidebuli, rogori gziT wava, ra gzas airCevs... _ oRond ar unda gaanebivro! _ Seawyvetina Svils fanom. _ ar unda Seusrulo yve-

laferi: es saTamaSoebio, burTebio, es velosipedio, cota wamoyvinCildeba da _ axla avtomanqana mindao...

_ keTili iyos patara fanos SemobrZaneba amqveynad! didi vnebaTaRelva gadavitane magis dabadebamdec... samSobiaros mosacdelSi vwrialeb, colis ambavs veli... bolos ma-xares _ biWi SegeZinao... pirvelad TiTqos Cveulebriv aRviqvi es movlena, rom mama gav-xdi da sadRac gamikvirda kidec sakuTari gulgriloba. magram es mxolod wamieri amba-vi iyo _ uceb raRacam damkra TavSi, tirili momeria da Tvalebze cremlebis dasafara-vad _ yvelani iqve vtrialebdiT _ gareT gavvardi, ezoSi, molocvebs ar davucade. iq Zveli TuTis tans miveyrdeni: “mama gavxdi!.. dalila! gmadlob, rom Svili maCuqe!”. apri-lia da, rogorc ityvian, haerSi gazafxulis suni Tu surneli trialebda. mziani da qa-riani dRe iyo, moyuCebul adgilebSi buzebi dabzuodnen... me ar vtirodi, magram crem-lebi ki mainc mocuravda loyebze... es sixarulis cremlebi iyo; patara fanom uamravi adamiani gaaxara misi dabadebiT da RmerTma hqnas, kidev meti gaaxaros SemdgomSi Tavisi sikeTis Tesvis niWiT, kaikacobiT, vaJkacobiT! madloba momixsenebia misi dRegrZelobis-Tvis da visurvebdi, erTi oci wlis Semdeg TviTon fanom gadagixadoT madloba, roca mas adRegrZelebT!

gansakuTrebiT damamaxsovrda Tamadis erTi sadRegrZelo: _ megobrebo, me veravin damZraxavs, Tuki nebismier aq Cems mier SemoTavazebul sadR-

egrZelos nebsiT Tu uneblieT Cveni ojaxis axalmovlenili wevris, patara fanos sa-xels davukavSireb... igi savsebiT ucidvelia, mxolod sixaruli moutana jerjerobiT Cvens ojaxs da Cveni sikeTis mosurneebs... misi tirili da sxva bavSvuri sicelqe _ wam-dauwum gareT gasvla da sxva misTanebi, ra angariSSi Casagdebia, zRva sixarulTan Se-darebiT... imedia, igi namdvil adamianad gaizrdeba, Cven yvelani Zal-Rones ar daviSu-rebT, rom mas mxolod kargi ganaTleba ki ar mivceT, aseve, da, me mgoni, es ufro mniS-vnelovania, yvelasTvis sikeTis momtani, siyvarulisa da siTbos mTesveli pirovneba aR-vzardoT... me minda, kacobis, adamianurobis sadRegrZelo SemogTavazoT, kaikacobisa, bo-roteba rom verasdros da veraferSi acdunebs, mxolod simarTles da samarTlianobas emsaxureba da mxolod Tavisi bednierebisTvis brZoliTa Tu SromiT ar Semoifargle-

Page 108: ioseb omaZe magidis romani

108

ba... mogexsenebaT, qveyana Wrelia, aTasgvari adamiani amZimebs am dedamiwis zurgs: zogi _ Rirseuli, zogic _ arc imdenad. kargi da cudi amqveynad zogadad arsebobs, arc ada-miani aris gamonaklisi da am garemoebas versad gaeqcevi, magram... magram isic minda vTqva, rom, Cemi SexedulebiT, ar arsebobs savsebiT cudi, mTlad wyalwaRebuli adamia-ni da, aseve, iSviaTia yovelmxriv kargi adamiani _ ufrTo angelozi; sakuTar sulSi Ca-ixedeT da dameTanxmebiT: yvela CvenTaganSi met-naklebad aris kargica da cudic. hoda, adamianSi, pirovnebaSi, sanam mis qebas an Zagebas daiwyebde, upirvelesad kargi unda moCxriko, dadebiTi mxare dainaxo, gamoamzeuro, rogorc Cvenc vakeTebT aq, roca mavans vadRegrZelebT; rom ar gagitydes Sexeduleba saerTod adamianebze, ar Segipyras uime-dobam, rom ai, mTeli qveyana gadagvarda da ra gveSvelebao. quCaSi rom midian, erTi ak-virdeba Senobebs, tkbeba maTi xuroTmoZRvrebiT, feriT, ganaTebis efeqtebiT, mis Tvals itacebs mimavali xalxi: lamazi gogo, mSvenieri mandilosani, cqriala bavSvi, Tundac _ moxuci qali an kaci; maTac xom Taviseburi silamaze aqvT, drois mdinarebiT dasmuli naoWebi, moxrili figura... maTi sicili Tu saqmiani Cafiqreba, zogis _ udardeloba da zogis _ damwuxrebuli saxec... vitrinebi Tvals itacebs gaformebis uCveulebiT, yovel-mxriv cdiloben, Cveni yuradReba miipyron myvirala ferebiT da daxvewili an sagange-bod uxeSi gamomsaxvelobiTi formebiT... mokled, aTassa da erT rames SeuZlia, daat-kbos Cveni Tvali da yuric quCis simfoniam... magram mavani amas yvelafers yuradRebas ar aqcevs: is midis da akvirdeba _ bodiSi! _ mxolod imas, gzad ramdeni nafurTxi Sex-vdeba... aseTi adamianisac ki sulis nafurTxebs ki ar unda Caukirkitde, misi sulis si-lamaze unda aRmoaCino: keTilSobileba, niWi, sikeTe, sidarbaisle, Seupovroba, keTili saqmis keTebaSi da ra vici, kidev ramdeni keTili Tviseba SeiZleba imalebodes Tundac erTi SexedviT uCinar adamianSi... sadRegrZelos Temas gadavuxvev da imasac aRvniSnav, rom ar iqneba urigo, Tu droebasac aseve moeqcevi anu Cvens yoveldRiurobaSi, SesaZ-loa, bevri ram cudi gTrgunavdes, magram unda gaixed-gamoixedo, yuradRebiT daakvirde da SeZlo, dainaxo: raRac sulis salbunic arsebobs, raRac naTeli zolic... Tu arada, marTla gausaZlisi gaxdeba Seni arseboba!.. yvelas daglocavT! siyvarulisTvis Rirs cxovreba, Torem siZulviliT vinc cxovrobs, is ubeduri kacia; azri ar aqvs siZulvi-liT cxovrebas saerTod. siyvarulis nayofi varT, siyvarulis Sedegad movdivarT am-qveynad da siyvaruliT unda viaroT am qveyanaze samaris karamde... adamianurobas gaumar-jos, siTbos momtan adamianebs gaumarjos, keTili xalxis sadRegrZelo iyos! pantiko, SenTan var alaverds!

pantiko maSinve fexze wamodga: _ pativcemulo Tamada! erTi deidaSvili myavs, berdia, oblad gaizarda. marTla ke-

Tili xalxi rom ara, ra gzas daadgeboda, vin icis, iqneb sulac daRupuliyo. maSin ja-ridan Camotanili Sineli aCuqes, qveviT hqonda gadaWrli, zamTarSi sxva tansacmeli sad hqonoda. kidev tomrebiT rom Camodioda amerikis sasursaTo daxmareba, _ fqvili iyo Tu raRaca, _ zed didi, frTagaSlili arwivi exata. bebiaCemi am tomridan gamouW-rida da Seukeravda Casacmels da Cvens berdias zurgze hqonda es didi arwivi... aseTi gaWirveba iyo. mainc bednierebi viyaviT yvelani, axalgazrdoba TavisTavad didi bednie-rebaa... papaCemTan da didedasTan izrdeboda es berdia da marTla karg kacad gazardes. agviandeboda xolme Sin misvla, uyvarda qalebSi siaruli... da erTxel bebuaCemi amaze eCxuba. berdia gabrazda da iskupa aivnidan _ gaebuta da gaiqca... aseTi dabali aivani hqondaT pirvel sarTulze. “biWo, berdia, _ uyviris papaCemi, _ nu ibRuzebi, dabrundi! _ Seecoda, xom ici, papaa mainc, _ ar waxvide, modi, modi!”. berdia gajiutda, wavida da wa-vida _ ewyina. papaCemma miaZaxa: “vaxSami Segvarigebs, vaxSami!”. “ver mixvdio, ras niSnavda es sityvebio, gabrazebulmao, _ berdia hyveba mere. _ viwriale, vitrialeo da saRamos isev mivucocdi papaCemso”... “ai, vaxSami Segvarigebs _ eg ario!” _ papaCemma auxsna; saWme-li veRar naxa versad da moSivebuli mivida isev papasTan... kaci wava, wamova da isev ub-rundeba Tavis ojaxs, Tavis ZiriTad siTbosa da sikeTis wyaros... ojaxi gvaswavlis Cven, ra aris sikeTe, samarTlianoba, gamtanoba, WirTa vaJkacurad Tmena da sxva da sxva _ gaumarjos sikeTes, keTil adamianebs vadRegrZeleb!

fano hyveba: _ karga xnis winaT rusTavSi var raRac saqmeze da SuadRe ukve gadasuli iyo, roca

me, Cemi Zveli TanamSromeli da Zmakaci, imJamad erT-erTi sammarTvelos ufrosi, Wiabera Tavgasiebuli, da misi megobari TanamSromeli SevediT restoran “mtkvarSi”. “ra mogar-TvaT, batono?” _ im wams gamogveWima nacnobi oficianti. Wiaberas ewyina, xom ici: “biWo, veRar micani Tu ravaa Seni saqme? pirvelad mxedav, ar ici, rac unda moitano?”. “bodiSi, didi bodiSi, am wuTas, batono!” _ gavarda oficianti da xuT wuTSi sufra gawyobili iyo _ ra ginda, sulo da gulo! ciknis xorci, mwvadi, oTxnairi Zvirfasi Tevzeuli, xi-zilala, Sampanuri... sxvas aRar CamovTvli. TxuTmet wuTSi SemobrZandnen samni _ napati-

Page 109: ioseb omaZe magidis romani

109

vebi saxeebi, dinji mixra-moxra; miesalmnen Wiabers, rasakvirvelia, da calke kabinets miaSures. “eseni Cveni prokuraturis xalxia, Zalian kargi, Zvirfasi xalxi”, _ ganmanaT-la Wiaberam. kidev aT-TxuTmet wuTSi Semogogmanda kidev sami kaci _ did-didma pagoneb-ma gamoanaTa, or da samvarskvlavianebma. esenic miesalmnen Wiaberas da calke kabinetSi gauCinardnen. “eseni Cveni miliciis TanamSromlebi arian, Zalian kargi biWebi. Sesveneba-ze sasauzmod Semovidnen esenic, Torem saRamos aq teva ar aris!”. kai “sauzmea”, me da Cemma RmerTma, TiTo kacze ocdaaTi-ormocdaaTi maneTi Tu ar aqvT, fexsac ver Semodga-men aq. “sami aTas maneTze mets ver “vRunav” TveSi, _ moisawyla Tavi Wiaberam, _ magram beds ar vuCivi, puris fuls vSoulob...”. Wiaberam CemTan erTad geologiuri daamTavra; kargad swavlobda, misgan kargi geologi dadgeboda, magram institutis damTavrebis Semdeg geologad erTi dRec ki ar umuSavia, komkavSiruli xaziT wavida. jer xom in-stitutSi iyo komkaviris komitetis mdivani, Semdeg raionul komitetSi iyo mdivnad, me-re _ partiuli xaziT gaikeTa kariera... roca misi mfarveli cekas mdivani gadaayenes, Wiaberas winsvlis saSualeba moespo, magram maRali Tanamdebobis partiuli funqcione-ri bolomde ar gaswires da erT-erTi sawarmos direqtori gaxda... iswavla da mere ra? is codna araferSi gamouyenebia. axla, rogorc vatyob, uaresadaa saqme.

fanos vaJi, Sio, CaerTo: _ Cvens institutSi swavlisTvis vis scxela! mis sardafSi jer Turquli restorani

gaxsnes; ar gaamarTla da male kafed gadaakeTes. arc iman axeiraT; iq yoveldRe ayalma-yals bolo ar uCanda, orjer mkvlelobac moxda da daketes, mainc aRaravin Sedioda. bolos, fanjrebi amoqoles da kazino moawyves _ gaWirvebis talkvesi!.. ras erCi? winan-deli Cxubisa da Rriancelis magivrad _ siwynare, uSfoTveloba, wesrigi... xandaxan Tu vinme tyvias ikravs SublSi, eg araferi _ Tu nervebi ar gaqvs magari, kazinoSi ras Se-dixar?

_ studentebi Tu Sedian im kazinoSi gasanaTleblad? _ siciliT ekiTxeba pantiko. Sio pasuxobs: _ albaT TiTo-orola studentic dadis. ar vici, rogori momavali Taoba gvezrdeba,

vis vutovebT qveyanas... es Taoba ver iqneba Zlieri: adre komunistebis dros, avad Tu kargad, mainc iyo SesaZlebloba, niWiers gza gaekvala cxovrebaSi, niWi ar daikargebo-da, axla? Tu jibeSi fuli ar giWyivis, Sens Svils srulfasovan ganaTlebas ver miscem. CvenTan auditoriebi ar Tbeba, leqtorebs maTxovruli xelfasi aqvT da Tuki vinmes Se-saZlebloba miecema, garbis, sxva saqmes kidebs xels. yvelas xom ar aqvs saSualeba, in-glisSi da amerikaSi gaagzavnos Svilebi prestiJul kolejebSi saswavleblad...

_ Sen Tu iswavle, ra moige? an Sens niWs ra gasaqani aqvs? _ Sios ekiTxeba fano. _ ixtunave, ramdenic ginda! mecnierebaTa kandidati kaci xar, doqtorobasac advilad mi-aRwevdi, mwerlobas rom ar gamokidebodi... ra dagibeWdes? araferi! mwerloba axla la-mis warsulis gadmonaSTad gamoacxadon...

Sio agrZelebs: _ karga xania, CemTvis raRac-raRaceebs vwer... ramdeni redaqcia moviare _ sul tyui-

lad: gpirdebian, erT kviraSi davbeWdavTo, or kviraSi gamoiareo, redaqtori Svebuleba-Si gavidao... erTi asjer migiyvanen da, bolos, gbezrdeba amdeni tyuili dapirebis mos-mena. axla saerTod gaauqmes TiTqmis yvela gamomcemloba _ baraqala! mere wignis maRa-ziebs daerivnen, erTimeoris miyolebiT hyidian da ixsneba restorani, saxinkle, sapar-fiumerio maRazia da ase Semdeg _ didad zrunaven swavla-ganaTlebasa da kulturaze! saxelganTqmuli mwerlebi SimSiliT kvdebian _ yvelas xom ar SeuZlia, quCaSi dadges da xil-bostneulis an naxmari nivTebis gadayidviT irCinos Tavi da arCinos ojaxi... Sen ki me msayvedurob, ratom araferi dagibeWdeso. me mainc vawvaleb kalams, vxvancaleb, ar vepuebi... rogorc iqna, erT dilis gazeTSi moTxroba gamovaqveyne _ sifTa! gaxarebulma, Zmakacebs wavakiTxe. “vah, aqamde sad iyavi, ar vicodiT, Tu aseTi geniosi iyavi! _ yvelam Semaqo da Tan daatanes: _ pur-marils rodis kisrulob?”. “roca honorars aviReb!” _ ukan aRar davixie. hoda, erT mSvenier dRes sam CemsaviT mSier megobarTan erTad davi-razmeT honoraris asaRebad, leqciebi gvqonda wasakiTxi da bolo leqcia gavacdineT... roca fuli gamomiweres da molarem gadamiTvala cameti maneTi da kidev raRac kapikebi, biWebma piri daaRes... “milioneri gaxdi, awi aRaraferi giWirs da albaT arc CvenisTana gaWirvebulebs daiviwyeb, unifxvoebs axlos aRar gagvikareb!” _ xiTxiTeben.Q“esenic dam-cinian Tu ra aris, Tumani marto gadabeWdvaSi miveci! _ daviCivle, _ an es cameti Tarsi ricxvi raRaa!”. mainc aRerRilni viyaviT salxinod, yvelam jibeebi moiqeqa da Sevakowi-weT kidev cota fuli, ZlivsZlivobiT rom gaswvdeboda metad TavSekavebul “qeifs”... TiTo kaTxa ludi da or-ori sosisi gvergo.

Tamada fano fexze wamodga:

Page 110: ioseb omaZe magidis romani

110

_ Cemi eqvsi-Svidi wlis SviliSvilebis dilis repertuari, rogorc maxsovs, aseTi iyo... magidis qveS SemZvralni, mRerodnen: “Cemi kargi lobio (orives Zalian uyvars, xom ici!), Cemi kargi mamiko, Cemi kargi qeTino (qeTino maTi dedofalaaa!)... zangi Soferi Savi manqaniT waiyvans mamikos samsaxurSi... Cveni mezobeli martorqa vaJikos amoscxebs tako-Si...” _ martorqa televizorSi naxes da mere zooparkSi waviyvane, Zalian moundaT misi cocxlad naxva; vaJiko Cveni mezobelia, patara biWi, etyoba, Cems SviliSvilebs raRac awyenina. mere erTi gamoZvra magidis qveSidan da mekiTxeba: “spilo keTilia?.. ro Sevaj-de, tirils daiwyebs?”, “ara, _ veubnebi, _ piriqiT, gauxardeba, rom eseTi keTili da la-mazi gogo imiT gaiseirnebs”. “aTi kaci rom Seajdes? maSinac gauxardeba?..”. mere meorec gamoZvra, mekiTxeba: “taxi rogoria, babu, damixate!.. Roria taxi? mere rqebi ratom ar aqvs?..” _ damayara kiTxvebi... “mze ratom Cadis da amodis? mze qarTulad da rusulad laparakobs?”, “ara, ar laparakobs”, _ veubnebi. “ratom, piri ar aqvs? mze marTla mkvda-ria? maSin rogor amodis da Cadis? nela ratom amodis da Cadis?” _ bevri rom aRar ga-vagrZelo, gamoulevlad hqondaT kiTxvebi... megobrebo, me bodiSs vixdi damswre sazoga-doebis winaSe; dRes Cveni ojaxis axali wevris amqveynad movlenis aRsaniSnav lxinis sufras vusxedvarT da me minda, marTalia, dagvianebiT, erTi Tbili sadRegrZelo Se-mogTavazoT... patara fanos TamadobiT vadRegrZeleb yvela bavSvs, yovel ojaxSi sixa-rulisa da sixalisis, imedisa da xSirad _ zrunva-dardis wyaros... Cems sexnias, patara fanos gaumarjos, mSoblebisa da yvela aq msxdomisTvis sasaxelo, vaJkaci biWi gazrdi-liyos, yovelgvar sikeTes, janmrTelobasa da bednierebas vusurveb!.. gulnazi ki meubne-ba, daberdio, magram dRes ufro axalgazrdad vgrZnob Tavs _ Cemi gvaris gamgrZelebe-li pirveli biWi daibada! es sadRegrZelo bolomde unda Seisvas!..

ramdenadac maxsovs, bolo Tu boloswina sadRegrZelo batonma Tamadam amgvari war-moTqva:

_ am WiqiT... ara, yanwi momeciT, yanwi momawodeT!.. diax, am yanwiT gaumarjos... ara ga-umarjos ki ara... isev SemeSala, xom ar davTveri? diax, am yanwiT xsovna iyos, ganaT-ldes, saca arian, imaTi sulebi, vinc ki am magidasTan mjdara, Wiqa auwevia, Tanameinaxe-TaTvis gulwrfelad keTili sityva uTqvams, yovelive kargi usurvebia! bevrni msxdaran am magidaze gaSlili sufris garSemo, Zalian bevrni _ yvelas CamoTvla gaWirdeba! zo-gi bednieri am sufras wlebis manZilze amSvenebda, Tamadac iyo, Tu, rasakvirvelia, pan-tiko dauTmobda, lamazad moqarguli sityvebiT daumSvenebia sufra da dautkbia dam-swreTa gulebi, sixaruli da silaRe uxvad daufrqvevia da sxvaTa sulebSic auJRerebia simebi uSurveli sikeTisa, Tanaziarobisa, simarTlisa da samarTlianobis wyurvilisa...

rasakvirvelia, batonma Tamadam, stefane, igive _ fano narcecxlaZem ver SeZlo yve-la im pirovnebis CamoTvla, vinc ki odesme Cems irgvliv am ojaxSi salxinod Sekrebi-la: zogi daaviwyda da gamorCa... me xom ar CamovTvalo isini, rom suraTi sruli iyos? miT umetes, minda, davamato Cemi sxvagan, magaliTad, mxatvar boCia boCaleiSvilTan, yofnisas Cems irgvliv Semokrebili stumrebis saxelebic, romelTac fano ar icnobda da maTTan erTad ar gautexia puri, ar auwevia Wiqa... SesaZloa, rom mec amJamindel Tama-dasaviT damemarTos da yvela ver gavixseno, risTvisac Sendobas viTxov _ arian uCina-ri, CrdilSi yofnis msurveli SesaniSnavi adamianebic, romlebic sufraze, RviniT Sexu-rebulnic ki, grZel sadRegrZeloebs gaurbian da arc enamzeobiT an saxaliso ambebis moyoliT gamaxsovreben Tavs... Tumca, ara, CamoTvla albaT ar Rirs: mravali mjdara, uamravi da, rogorc vTqvi, yvelas gaxsenebas ver movaxerxeb; is ki aucileblad unda aRvniSno, rom isini yvelani yovelTvis am ojaxis sasurveli stumrebi iyvnen da Sem-TxveviTi stumari am ojaxSi gaSlil sufraze iSviaTad Tu gamoereoda. hoda, ra iyo is mizidulobis Zala, romelsac isini aq mohyavda? ojaxi! fano da gulnazi! gulnazi da fano! Tbili xalxi, tkbili ojaxi! keTilSobili xalxi, stumarTmoyvare da zogadad _ kacTmoyvare, WirSic da lxinSic xalisianni, gautexelni, imediT aRsavseni!..

erTma dagvianebulma stumarma _ ukve sufridan yvela aiSala _ moitana saCuqrad Tojina-ZaRli Tu ZaRli-Tojina: uzarmazari _ lamis xbos xela! rux-talaxisferi _ sa-zizRari feris... gansakuTrebiT gamoirCeoda Tavi _ simaxinjis gansaxiereba: raRac ve-luri gamometyvelebis, ucnobi jiSis _ masTan SedarebiT buldogi siturfisa da daxve-wilobis nimuSad gamoCndeboda.

roca oTaxSi Semoitanes, _ karSi Zlivs Semoetia! _ yvelas elda eca, imdenad saza-reli sanaxavi iyo... saCuqris momtani amayad ijgimeboda da mis pirisaxes kmayofilebis Rimili ar Sordeboda _ rom moeloda, imaze Zlieri STabeWdileba moaxdina yvelaze!

fanom dauwyo qeba: _ ui, ra mSvenieria, vah, ra Zvirfasia! sad iSoveT? _ zRvargadasuli Sesxma-xotbiT

surda uxerxulobis mdgomareobis ganmuxtva; Tan fiqrobda: “daviRupe, raRa unda vqna,

Page 111: ioseb omaZe magidis romani

111

es saSineleba sad unda davdo? binaSi rom urCxuli Semosaxlebuliyo, swored im mdgo-mareobaSi Cavvardi!”.

ras izam, gemovneba yvelas gansxvavebuli gvaqvs da isic cnobilia: nebismiers miaCni-a, rom piradad mas uzado gemovneba gaaCnia!

aRar icodnen, sad waeRoT ZaRlis uzarmazari karikatura Tu raRac ubedureba; ki-dev kargi, Cems zurgze adgili ar miuCines _ yvelas TvalSi CaeCxireboda da Tavzars dascemda! didi xnis eqsperimentebis Semdeg, _ sadRa ar sinjes misi dabinaveba, yvelaze mofarebul kunWulebSi da karadis Tavzec ki; bolos, aivanze gaitanes da, rogorc am-bobdnen, im dRidan iq Semofrenili erTi beRurac aRaravis unaxavs, arada, manamde beRu-rebs aklebuli hqonadaT is aivani!

* * *

sir deivid kraunis mier datovebuli fuli, bolos da bolos, SemoexarjaT... Zalian

gauWirdaT. ramdenime mezobelma gaWirvebisgan xsna, Tundac droebiT, ukeTesi dReebis molodi-

niT, imaSi naxa, rom bina gayida, aRebuli fuliT ufro iafad gareubanSi axali bina iyida...

narcecxlaZeebis mravalricxovani ojaxic am gzas daadga, oRond mxolod ori oTa-xi gayida, Tavis abazan-sapirfareSoTi, erT oTaxSi ki Sio darCa Tavisi col-SviliT. nanuCa Tavisi col-SviliT simamr-sidedrTan, pantikosa da dalalmanosTan, gadabargda; danarCenebi _ fano da gulnazi _ varkeTilis dasaxlebaSi nayid erToTaxian binaSi Sei-yuJnen...

ra Tqma unda, nanuCas ojaxis wasvlam, Tumca sul axlos, _ imave ezoSi, pantikos-Tan, _ Zalian damwyvita guli da raRa unda vTqva fanosa da gulnazis cxra mTas iqiT gadaxvewaze? fanos samocdaaT welze met xans vicnobdi, _ jer kidev im droidan, sia-rulic rom ar SeeZlo, babos kalTaSi ijda xolme da patara xeligulebs mityapuneb-da... Zalian mewyina, fano daaklda Cems gulsac da Tvalsac; darwmunebuli var, mezob-lebisTvisac es didi danaklisi iyo.

Siom ezos mxares arsebuli Ria aivnis erT kuTxeSi iatakze foladis furceli daa-fina, zed bazarSi nayidi Tunuqis Rumeli dadga da bednier kacad igrZno Tavi _ Cais aduRebisa da sadil-vaxSamis gakeTebis problema SeZlebisdagvarad gadaWra. axla axa-li problema wamoiWra _ SeSa Zalian gaZvirda...

kari XVI. sicivisgan Sewuxebulma Siom najaxi damcxo... vatyob, Cemi gaWianurebuli saubari mkiTxvelTan dasasruls uaxlovdeba: rogorc

adrec aRvniSne, fanos SviliSvilis, patara fanos, dabadebis gamo gaSlili sufra Cems cxovrebaSi ukanaskneli gamodga... ara, bodiSi, kidev erTi, friad mokrZalebuli sufra magondeba...

erT dRes ezoSi Semovida da pirvel sarTulze pirdapir pantikos ojaxs miadga fa-no. cal xelSi samlitriani mownuli boca eWira, meoreSi _ celofanis parki patara SviliSvilisTvis, fanosTvis, gankuTvnili saTamaSoebiT.

dalalmanos undoda, mZaxalisTvis sufra ojaxSi gaeSala, magram fanom uTxra: _ nu Sewuxdebi, Cemo dalalmano! ar gewyinoT Sen da pantikos, axirebad nu CamiT-

vliT, magram me sxvagvarad minda... _ mere pantikos mimarTa: _ samocdaaT weliwadze me-ti erTmaneTis gverdigverd gagvitarebia da axla ki bedma dagvaSora... Cemma megobarma kaxeTidan es Rvino Camomitana da minda, Cven, orma beberma qofakma, gemrielad viWukWu-koT... modi, Cven, _ mxolod me da Sen, Cemi pantiko, _ maRla avideT da Cems Zvel, Cveul aivanze gavSaloT sufra.

_ aki aRar davlev, veRar vsvamo? marTla beberi qofaki xar! _ uTxra pantikom. me, _ ukve sakmaod moryeul, WriWina magidas, _ momakiTxes, ori kidev ufro WriWina

skami Semomidges; samlitrian bocas daemata dalalmanos mier gamotanebuli puri, yveli da mwvane pomidoris mwnili; Sios colma makam ori maTlafa cxel-cxeli lobio gamoi-tana; Semdeg Semwvari kartofilic daemata Raribul, magram tkbil sufras...

rogorc fanom pirveli sadRegrZelos Semdeg Tqva, roca bolomde gamoclili Tli-li Wiqa xmauriT dadga magidaze, dalocvili Rvino iyo _ ori wlis namdvili kaxuri rqawiTeli!

roca, sakmaod SeWikWikebulebma, bolo Wiqa Seavses, fanos arc maSin dauklia qeba qarvisferi rqawiTelisTvis:

Page 112: ioseb omaZe magidis romani

112

_ Cemo pantuSa, kaxur Rvinos erTi Tviseba kidev eg aqvs _ boloSi ufro gatkbeba xolme! es erTica vTqvaT da amiT davamTavroT, magram romeli gemrieli sadRegrZelo vTqvaT sabolood? galaktionis ar iyos, bevri sadRegrZelo dagvrCa dauleveli! uh, ra swori yofila mravaljer naTqvami: “kargia, roca _ savsea boca!”, amis momyvan-damwuravs venacvale! Cemma kaxelma Zmakacma, iesem, _ roca iqiT gvixdeboda muSaoba, geologiur partias baza sul mis ojaxSi gvqonda, _ am iesem, romelTanac naTel-mironobac makavSi-rebs da Cems ojaxSi Senc bevrjer Sexvedrixar... es oxeri, veRar movabi Tavi saTqmels, magari Rvinoa... hoda, dampatiJa da miTxra: “fano, aba erTi, es Rvino gasinje, rogoria... axali venaxi gavaSene, Cemi xeliT aris mokrefili, dawuruli da yvelaferio, gasinje, mainteresebs Seni azrio”. gavsinje da vuTxari: “qvian adgilze gagiSenebia venaxi, ur-wyavze-meTqi”. “biWo, rogor mixvdio, _ meubneba, _ qariani adgilia, urwyavio. raxan mo-gewona, erT bocas gagatan kideco”... Cven aseTi didebuli Rvinis qveyanaSi mogviwia jer dabadeba, mere _ cxovreba, hoda, awi, adre Tu gvian, qudic unda davixuroT da “naxvam-diso”, vTqvaT... Zalian gagviWirdeba amis gakeTeba, Zalian gagviZneldeba, Zalian... Cven sufraze erTad gverdigverd albaT aTasjer mainc vmsxdarvarT da aTasjer mainc dagvi-levia sadRegrZelo, romelic axla minda, SemogTavazo... saqarTveloSi saswauli xalxi cxovrobs, saqarTvelo _ saswauli qveyanaa, saqarTvelos gaumarjos! Cven mSromel xalxs gaumarjos, romelmac es Rvino gvaCuqa, es puri gvaCuqa, es lobio da kartofili gvaCuqa, es Tbili saRamo gvaCuqa... ra aris mimzidveli saqarTveloSi? erTad yofna, me-gobroba _ urTierTobis dResaswauli! qarTuli sufra _ urTierTobis dResaswaulia! bevri simware gvaxsovs, Cemo pantiko, bevri gaWirveba; rom uyureb, yoveldRiurobaSi bevri WuWyi da nagavia xolme, ras izam... magram mainc bednierebi varT! aman gadagvarCina: siTbom, mxiarulebam, xumroba-sicilma... Cven xalisiani, Semoqmedi xalxi varT, Teatria mTeli Cveni cxovreba! Cven Teatrs gaumarjos, Cvens kinos gaumarjos, Cvens mwerlobas, Cvens poezias gaumarjos! gaxsovs, dalalmanoze Seyvarebuli rom iyavi, daTvrebodi, xe-ze aZvrebodi da iqidan leqsebs ukiTxavdi! ki moiyvane mere, tkbilad SeaberdiT erTma-neTs; Cemi daa, gadasarevi qalia da Tqvenma dalilamac Zalian gaamarTla, magas venacva-le, oqros biWi gvaCuqa!..

_ gulnazic didebuli qalia, orives bedma gagviRima, Cemo fano! _ colze an kargi unda Tqva, an araferio, Tu gardacvlilzea es naTqvami? gulna-

zis sasayveduro ra meTqmis, magram Senc kargad ici, Cemo pantiko, cota breqia qali ki-a! “ici, ramden gogos CavuSale qorwili? wavyvebodi, da me rom mnaxavdnen...” _ Turme ramdenjerme motacebasac upirebdnen: xan _ rTvelSi, xan _ alaverdobaSi, xan _ naTesa-vis qorwilSi... veubnebi: “zepirad vici, aTasjer mainc maqvs es mosmenili, Semibrale!”. hgonia, rom qveyana magazea gadareuli _ is aris amqveynad yvelaze lamazi, yvelaze Wkviani... sul guli swydeba, rom ise ver vacxovre, rogorc misi gvariSvilobis, gareg-nobis da sxva Zvirfasi Tvisebebis qals ekadreboda... Sen ki ici, rogor miyvars Cemi saq-me _ geologia, Cemi ojaxi, naTesav-megobrebi; yvelaferi mivatove da sazRvargareT wave-di ori kapikis saSovnelad. ra jandaba mindoda alJirSi? rom Camovedi, iseTi ubeduri raRac avadoba damyva, ori weli welgamarTuli ver davdiodi da erTi Wiqa Rvino ar damilevia, ki gaxsovs, Zlivs gadavrCi. manqana rom viyide, axla imaze atexa erTi vaiuS-velebeli, arada, rac axla ubeduri dro dagvidga yvelas, imiT Soulobda puris fuls nanuCa _ taqsaobda da Cvenc da Siosac SeZlebisdagvarad gvexmareboda... nanuCasac sul ejijRineba... daberda da isev Zveleburad gaiZaxis: “me rom mdomoda, axla aseT dReSi ki ar viqnebodi!”. “ho, profesori gaxdebodi an ministris coli!” _ zogjer Tavs veRar Se-vikaveb. is ki ver xvdeba, ramdeni ironiaa Cems sityvebSi... am bolo dros ki sul mTlad auria, lamis gavgiJde kaci...

_ ras meubnebi, kaco! gulnazi gvritiviT wynari qalia. _ ho, asea, Cemo Zmao, garedan macqerlisTvis yvelaferi sxvagvarad Cans, sxvisi co-

li unaklo gvgonia, sxvisi bavSvebi _ Cvensaze ukeTesebi... adre, sul meCxubeboda, mRa-latobo, mere _ Cemi Tavidan moSoreba ginda da sxva qalis moyvanao... gaxsovs albaT, mezoblis qalebs xan umizezod auSardeboda, mere _ dautkbeboda, ver gaugebdi, rasTan iyo amgvari qceva dakavSirebuli. axla dauCemebia, Sios najaxi uyidia Cems mosaklava-do... unda movideso da... yvela Seikla xelSi CiviliT, miSveleT, Cemi daRupva undao. warmogidgenia? Sios eSinia, sakuTari dedis sanaxavad movides! yvela gaurbis gulnazis-Tan urTierTobas, rom dainaxaven, emalebian, me sadRa gaviqce? Sizofreniuli xilvebi aqvs, gavwamdi kaci, am sibereSi eg mindoda?.. ar unda meTqva, Sen ras gerCi, Cemo panti-ko, rom dagaRone... ho, modi, yvela karg xalxs gaumarjos!.. Cvens politikosebs ar gau-marjos, magaTi dedac vatire!.. sakuTari jibis garda, yvelaferi fexebze daikides!.. bo-diSi, Cemo pantiko... Cven gagvimarjos, Cvens Zmobas gaumarjos! kidev erTxel _ me da Sen gagvimarjos! icode, yvelaze kargi sadRegrZelo eg ari _ msoflio iwyeba Senidan! Seni

Page 113: ioseb omaZe magidis romani

113

Tvalebidan, Seni xedvidan, Seni azrovnebidan!.. Seni moqmedebidan!.. Seni Semoqmedebidan!.. Seni ojaxidan da Seni megobrebidan!.. gaumarjos or didebul kacs, or megobars! es bo-lo WiqaRa dagvrCa da im yvela keTil sadRegrZelosac gaumarjos, rac ki dagvrCa dau-leveli!.. ra cudia, roca _ daicleba boca! Cveni cxovrebis bocac male daicleba, eh!..

_ me da Sen, Cemo fano, gvikvirda, Cvens ymawvilkacobaSi rom Ciodnen Cveni saxlis moxucebi: “eh, sadRa aris is Zveli dro, erTmaneTSi misvla-mosvla, is Tbili urTier-Tobebi!”. mamaCemi, Saqro, _ imis suls venacvale, naTelSi amyofos, saca aris, ukve meo-red movigone, _ ambobda: “kaco, rac es avto Semovida da mamapapuri cxeni gaaZeva, TiT-qos im Zvel etlebs Tan gahyvnen: naTel-mironoba, ufros-umcrosoba, moyvasis siyvaru-li, zrdiloba... ojaxic gadagvarda; mTeli dRe rom qali samsaxurSi iqneba, is ra oja-xia?”. Cven es ar gvesmoda, ufrosebis buzRuns yuradRebis Rirsad ar vTvlidiT. dav-rbodiT kinoSi, fexburTze vgiJdebodiT... axla ukve Cven aRar mogvwons bevri ram, etyo-ba, davberdiT...

_ ho, davberdiT, verafers gaawyob, davberdiT... pantiko, xom kargad gaxsovs, sul imas gaviZaxodiT: “oRond es maxinji komunisturi wyoba daingres da...”; axla iseT ube-dur mdgomareobaSi aRmovCndiT, isev ukmayofiloebi varT: “ra qveyana daangries!”.

_ gagimarjos, Cemo fano, Sens naTqvam sadRegrZelos gaumarjos, Cvens saqarTvelos, Cvens xalxs, Cven gagvimarjos! ase mteri dagecalos!..

* * *

ho, es namdvilad bolo sufra iyo, romelsac me movemsaxure da axla msiamovnebs,

xom ici, SeZlebisdagvarad, gavixseno, vinc ki Cems irgvliv mjdara naxevar saukuneze meti xnis ganmavlobaSi, gansakuTrebiT _ lxinis sufraze da miulocavT adamianebis-Tvis dabadebis dRe, niSnoba, qorwili, bavSvis SeZena, jaridan mSvidobiT dabruneba da sxva sasixarulo TariRebi Tu movlenebi: skolis Tu institutis kursis damTavreba, di-sertaciis dacva, samsaxurSi dawinaureba da ase Semdeg.

mec minda, Cemeburi sadRegrZelo vTqva! me xom arasdros sadRegrZelo ar miTqvams _ erTi xis magida var, marTalia, kaklisa _ da, cxadia, amas ver SevZlebdi... hoda, axla ki, rogorc mogaxseneT, minda, Cemeburi sadRegrZelo mainc vTqva _ movigono da davlo-co yvela is keTili xalxi, vinc ki Cems zurgze gaSlil sufraze mjdara, Wiqa auwevia, keTili sityva uTqvams, simRera daugugunebia, warsuli gauxsnebia, saukunod wasulTa xsovnisTvis pativi miugia, awmyos Wir-varamisTvis qedi ar moudrekia da gaWirvebas ma-inc ukeTesi momavlis rwmeniT aRsavse sityvebiT da RimiliT Sexvedria, visac mama-papa-Ta Rvawli pativiT mouxsenebia, ded-mama, dedmamiSvilebi, Svilebi, SviliSvilebi, naTe-savebi, megobar-amxanagebi udRegrZelebia, momavali TaobisTvis Tbili, imediani sityva, keTili survilebi uZRvnia, sufrasTan msxdomi Tu sufris gareT myofi yvela nacnob-me-gobari saukeTeso survilebiT daulocia...

SeiZleba misayveduroT: “aRar mogyirWda amdeni sufris ambebis gaxseneba? Tan am sa-xelganTqmul qarTul sufraze, romlis qeba-didebac bevrjer gvsmenia, TiTqmis sul er-Tsa da imaves laparakoben... marTlac mosabezrebelia!”. me sapasuxod SemiZlia giTxraT: morwmune xalxi rom dadis eklesiaSi, sinagogaSi, meCeTSi Tu sxva taZarSi da erTsa da imaves loculobs? qarTuli sufra CvenTvis igive locvaa!

maxsendeba Sio narcecxlaZis erTi naambobi: “erTi poetia, kargi poeti _ elibo ker-ZiaSvili, sma uyvars. sadac ki Cavardeba sufraze, yvelgan aucileblad Tamada unda iyos _ maRali kacia, gamxdari, Zalian simpaTiuri. erTi damwyebi poeti mivida da eubne-ba: “gamarjoba, batono elibo!” _ mowiwebiT CamoarTva xeli. “gagimarjos!”. “me Tqven gicnobT!”. “saidan? me ki ar gicnobT!” _ elibo eubneba. “ai, yrilobaze, mere _ aim Sex-vedraze mkiTxvelebTan, kidev _ literaturul saRamoze...”, _ ese CamoTvala. “biWo, Cven erTi Wiqa Rvino Tu dagvilevia erTad?”, “ara, ar dagvileviao”... “aba, saidan micnobo?” _ gaecina elibos. egrea, kaci Tu ginda, gaicno, sufraze unda gaicno, qarTul sufraze wydeba yvelaferi!

vinc ki gamaxsenda, vinc Cems xsovnaSi Tavisi kvali datova, didis kmayofilebiTa da didi sevdiTac, amdeni xnis gavlis Semdeg, minda, wrfeli guliT gavixseno...

maS ase, viwyeb Tavidan, Cemi gakeTebis droidan da mivyvebi dRevandlamde... Cemi pirveli patroni, mixua nemsiyunwaZe, ise Semelia, rom marTalia, me dReSi ram-

denjerme momisxdebodnen xolme da sufrac gaiSleboda, magram es Cveulebrivi sadil-vaxSami iyo, ase rom, maSindel Cems irgvliv msxdomTa dasaxeleba arc Rirs da arc nam-dvil qarTul lxinad CaiTvleboda maTi ojaxuri TavSeyra: imis miuxedavad, rom mixua cnobili siraji gaxldaT, CemTan erTi Wiqa Rvinoc ki ar daleula da, cxadia, erTi sadRegrZeloc ki ar warmoTqmula. adrec mogaxseneT da axla gavimeoreb, rom mixuam

Page 114: ioseb omaZe magidis romani

114

makrine ise gaatana colad soso, igive simon, kakalaZes, rom qaliSvilisTvis qorwili ar gadauxdia da arc mziTvis micemisTvis Seuwuxebia Tavi; mxolod meore magida, Cemi tyupiscali, gaatana sofelSi.

pirveli lxinis sufra Cems zurgze Cemi nanuCa narcecxlaZis mflobelobaSi gadas-vlis Semdeg gaiSala, roca is mixua nemsiyunwaZisgan nayid binaSi Sesaxlda (mixuas va-JiSvilma sofelSi wasvlisas ratom damtova, ar vici, aRar maxsovs _ iqneb mec binasTan erTad mimayida, iqneb Cemi Sor gzaze waReba daezara, an iqneb maSindel oromtrialSi sulac davaviwydi...). nanuCas dis, babosa da sir deivid kraunis qorwilSi vin iyvnen sufraze? siZe-patarZlis garda: nanuCa, misi deda _ ititine, coli _ TiTia, simamri _ diomide diRmelauri meuRlesTan erTad, romlis saxelsac axla veRar vixseneb... deivid kraunis megobrebi _ sami ingliseli oficeri, nanuCas megobari oTxi qarTveli ofice-ri... iqneb kidev iyo ramdenime adamiani, aRar maxsovs.

mas Semdeg uamravi sufris momswre var, yvelas ra CamoTvlis da ramdeni adamiani _ maspinZelica da stumaric _ daumSvenebia, maTi CamoTvla namdvilad gamiWirdeba! axla mxolod im bolo sufris wevrebs erTxel kidev gavixseneb, patara fanos amqveynad mov-lenis aRsaniSnav salxino sufras rom sZendnen lazaTs... Tumca, ara, amis gakeTeba al-baT zedmetia _ sul axlaxan ar mogiyeviT amis Sesaxeb?..

eh, ramdeni Rirseuli adamiani, keTili momlxeni mjdara Cems irgvliv! ramdeni kidev Cems ocnebaSi warmomidgenia, rom daamSvenebda Cvens sufras! “rogor, albaT gakvirvebiT ikiTxavT, _ Senc, esoden mZime da amisTvis sruliad mouxerxebeli, ocnebebis frTebiT danavardobdi caSi?”. diax! ramdenjer, gansakuTrebiT maSin, roca Rame dadgeboda da mdumarebas mxolod Zveleburi kedlis qanqariani saaTis tiktiki arRvevda, avuSvebdi ocnebis ialqans... raze vocnebobdi? rom vinme saqveynod cnobili pirovneba mexila Cems sufraze! vin? nuRar CamomaTvlevinebT, sakmaod grZeli sia gamovidoda... Tumca, Tavs ver vikaveb, rom ramdenime udidesi, mravalTaTvis saTayvanebeli pirovneba rom mjdariyo CemTan, didad bednieri viqnebodi _ Cems axalgazrdobaSi: ilias rom esaubra, akakis eTamaSa banqo, vaJa-fSavelas aewia Wiqa... gadmocemiT isic vici, rom, sanam me gamakeTeb-dnen, im Cems winapar kaklis morze siraj mixuas Rvinis sardafSi mravaljer mjdara Cveni nikala... da es ambavi marad saamayod damrCeba!.. Semdegac iyvnen didi mamuliSvile-bi, romelTa xilvac me gamaxarebda, magram vaglax, bedma erTxelac ar gamiRima!.. SesaZ-loa, Sio narcecxlaZe saxelganTqmuli mwerali gaxdes an kidev _ vinme sxva, amJamad didad rom arafriT gamoirCeva... maSin ki albaT cnobili pirovnebebic momravldebian salxino sufrasTan.... aba, he, Sio narcecxlaZev! me yovelmxriv mzada var, gemsaxuro da Senc nu dazardebi, kalami dauRalavad awripine, Tuki amis survili da SesaZlebloba geqneba, vinZlo gaiTqva saxeli da saxelganTqmuli stumrebic moiwvio morigi wignis dabeWdvis aRsaniSnavad!..

diax, vatyob, aqamde jer Sorsaa: wignebi TiTqmis aRar ibeWdeba, wignis maRaziebic erTimeoris miyolebiT uqmdeba _ sakiTxavad gaWirvebul xalxs sad scalia, dRedaRam lukmapuris Sovnas aris gadayolili... da mainc _ beds ar vemduri! mravali da mravali xalxi mjdara CemTan _ keTili, mSromeli adamianebi da es namdvilad meamayeba! erTmane-Ti da mravali sxvac udRegrZelebiaT, samSoblos, misi warsulis, Cveni Rirseuli winap-rebis sadidebeli uTqvamT, axalgazrda Taobac ar daviwyebiaT da ukeTesi momavlis ime-dic gamouTqvamT... miuxedavad imisa, rom aTasi sazrunavia amqveynad da maT axal-axalic emateba...

diax, gazis miwodeba Sewyda, Tanac zamTari gviaxlovdeba! dens ise xSirad TiSaven, CaisTvis wylis aduRebas veRar aswreb, sadilis gakeTebaze xom zedmetia laparaki. mTel qalaqSi fanjrebidan Tunuqis milebma gamoyves Tavi: saWmels masze amzadeben, si-civis dadgomisas misiT gaTbebian... SeSasa da navTs fasi daedo. “mere, Sen ra gadardeb-so, _ ikiTxavT, _ xis magida xar, siTboa Tu sicive, SenTvis sulerTi ar aris?”. eh, su-lerTi rom yofiliyo, sul cota erTi amdens kidev movyvebodi, magram vaglax!..

mezoblebma jer ezos SuaSi mdgari naxevarsaukunovani TuTa moWres, maleve kuTxeSi amayad amarTuli alvis xec miayoles, orive daxerxes da SeSad dainawiles. erTi alvis xis moris gadanaxerxi, TiTqmis erTmetriani sigrZisa, pantikom daitova, saRumeled aRar gaimeta _ ezoSi dado: “me xom mekuTvnis moris es naWeri? SeSad ar davapob, aq minda skamad gamoviyeno da xeli aravin axlos! ramdeni welia, es alva Cvens ezos amSve-nebda, mis saxsovrad es misi nawili mainc darCes aq!”.

noemberi ki idga, magram saocrad Tbili, mziani amindebi erTmaneTs waewyo. pantikos moris gadanaWerma gverdidan mwvane ylorti gamouSva _ susti, uRono, sinaTlisken maR-la mltolveli! amao iyo misi mcdeloba _ ufesvos ramden xans eyofoda sazrdo da wylis maragi? Tumca am ylortis daRupvas veRar moveswariT _ dekembris erT dilas Cveul adgilze aRar iyo, viRacam RamiT moipara... ambobdnen, am “saukunis qurdobaSi”,

Page 115: ioseb omaZe magidis romani

115

rogorc ironiulad moixseniebdnen mezoblebi, jados xeli ureviao, magram riT daam-tkicebdi? mori mors hgavs, samxilis _ im ylortis _ mocileba ki erTi wamis saqme iyo...

male Cemi bedic Savad warimarTa. makam Sios uTxra: _ es magida Cvens erTi bewo oTaxSi ver eteva, aivanzec tyuilad dgas, jobs, ezoSi

Caitano da daCexo... erT-or dRes siciviT aRar movkvdebiT... ra kargad gamomSrali magi-daa! Zalian magari xec Cans, Zlieri simxurvale eqneba!..

jer Sio sastik uarze iyo, magram coli SeuCnda, sul ejijRineboda, aRar moasvena da erT mSvenier dRes, roca arc fuli hqondaT, aRarc SeSa da gansakuTrebiT acivda, Sio iZulebuli gaxda, ezoSi Cavetane... CatanaSi makac exmareboda.

Camitana qveviT da najaxi gametebiT damcxo... eh, ramdenjer mjdara CemTan, ulaparakia, moulxenia, bevric uweria da _ vaglax! _

axla najaxs ra umowyalod mirtyams, mirtyams, mirtyams... vah, umadurobav!.. Sio batono, gazafxulic mova, Sen weris iStazec moxval da xelSi

kalams daiWer... kidev erTgulad mogesaxurebodi da ratom gamwire?.. mets veRarafers mogiyvebiT...

2008 wlis 1 ivlisi _ 2009 wlis 14 marti, Tbilisi.