Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

52
INTERNA INTERNA INTERNA INTERNA INTERNA TIONAAL TIONAAL GEBIEDSONT GEBIEDSONT WIKKELING WIKKELING CONGRES CONGRES 2009 0 0 9 2 0 0 2009 9 2009 INTERNA T IONAA L G EBIEDSON T W IKKELIN G C ONGRE S 2009

description

Samenvatting van de editie 2009.

Transcript of Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Page 1: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Cum velenim alisisim iriure vercilit, volum quis enim qui bla feuisit, sit el ip eu faccummy nit exer se dunt del iriurer ip etum illut nulla augi-amcommy nullum quisci eugait do-loreetuer sed elit verat, sit adit iusto ercipit, consectem ip eum zzrit ali-quis nulla consequat nis acin estie tetue modit nummod tatet velit ip et praeseq uiscipisl ero dolutat prat.Um verat lorpero odio et, quat, quat, vel utet in essectem dignim irit vel ea augiate consectem vel ili-quat, con ut lut illamconummy nos-tion senissi smodio odio exer sed magna autpat. Adignim iure feum quamet, ver at alit ute feummy nisi.Agna cor sent nos nibh ercillan hen-dit nim in hendignim vullum dit

Ut at at, secte tio ea facidui bla faccum do odo

consequ atuerat. Ut nos elit duis dolorem vel

ullan ulla ad do conulput acidunt praeseniamet

at aut vulputpate venibh elenim dolut ad ero

odipsum iurem vel ullupta tumsan ercip essi.

Ectem duisi te faccum ilis dolorem quat utpat.

Ut at verci blam irit vel ing eugait adip et, con-

sendreet iureet nullaore dolobor perostrud min-

cilisim quam exerat wis deliquipit eumsan utat.

Essit, cor susci tat, si. El ea facil utat am dolorem

doloborper sim quipisl utpat. Ut ing ent volore

molortis am alit am, vero consed ent ilis dolut

ipis nostrud tio commy nonsequatie duis dolob-

ore magnit wisis do dolenisi et accum diat enisit

prate vulla feuismodit vercill aortie conseniat.

Os eugait nostincilit ad ea feu feuissequam,

velismolorer sendrero dignim ing er ing et, sit

laore feum at. Dui exerit in hent nulput praese

mincipis euisi. Ure feugait acip ero essed molor

aciliqu atisim dolor sim volorer ciduipsustie

dionse dit velit loborem el exer amet ip eros et,

quam aut auguer si. Ibh eugiatuerat, susto com-

mod enit vel duisi bla faccummod tate.

PAGINA 1

INTERNAINTERNAINTERNAINTERNAINTERNATIONAALTIONAALOGEBIEDSONTGEBIEDSONTWIKKELINGWIKKELINGCONGRESCONGRESCO G SCO G S

200900 92 00200992009

INTERNATIONAALGEBIEDSONTWIKKELINGCONGRES

2009

Page 2: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling
Page 3: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

INTERNATIONAAL GEBIEDSONTWIKKELING CONGRES 2009

Page 4: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Colofon

INTERNATIONAAL GEBIEDSONTWIKKELING CONGRES 2009Op 1 december 2009 organiseerde Elba Media het Internationaal Gebiedsontwik-

keling Congres 2009, een initiatief van het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf

(RVOB), Kadaster, NIROV, Gemeente Zaanstad, Bouwfonds, Provincie Noord-Hol-

land en Elba Media. Tijdens dit congres stonden de laatste ontwikkelingen op het

terrein van gebiedsontwikkeling centraal.

Onder leiding van dagvoorzitter Tracy Metz beet burgemeester Geke Faber van

Zaanstad het spits af met een welkomswoord waarin zij refereerde aan de plannen

voor herontwikkeling van het Hembrugterrein. Vervolgens nam Bouwend Neder-

land voorzitter Elco Brinkman de openingsspeech voor zijn rekening, gaf professor

Fulong Wu de deelnemers inzicht in stedelijke ontwikkeling in China en deelde

Adriaan Geuze op inspirerende wijze zijn ervaringen in onder meer Madrid en

Toronto. De ochtend werd afgesloten door een talkshow met Friso de Zeeuw, Barrie

Needham en Jurriën Veldhuizen over de vraag hoe goed we in Nederland nu eigen-

lijk zijn in gebiedsontwikkeling in vergelijking met andere Europese landen.

In het deelsessieprogramma kwamen buitenlandse sprekers aan het woord en wer-

den cases behandeld uit Freiburg, Helsinki, Luxemburg, Madrid, Milton Keynes,

Berlijn en Kopenhagen, aangevuld met een sessie door Fakton fi nanciële vastgoed-

regisseurs over veranderende rollen voor overheid en private partijen bij gebieds-

ontwikkeling.

De dag werd afgesloten door bevlogen speeches van Winy Maas over ‘Grand Paris

2030’ en Peter Bishop over de Olympische Spelen van 2012 als motor voor gebieds-

ontwikkeling in Oost-Londen. Chris Kuijpers sloot het geslaagde congres af met

een mooi betoog over gebiedsontwikkeling tussen droom en werkelijkheid.

In deze kennisbundel vindt u van iedere spreker van het congres een quote en

deze geven samen een prachtig beeld van de laatste ontwikkelingen in de gebieds-

ontwikkeling. Een kleine attentie van Elba Media, met zorg voor u samengesteld,

alstublieft!

UitgeverEdgar van Eekelen

Elba Meda

Postbus 2160

3800 CD Amersfoort

HoofdredactieJan-Willem Wesselink

VormgevingLVB Networks, Amersfoort

ProductievanGrinsven drukkers, Venlo

Page 5: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Inhoudsopgave

Colofon pagina 4

Inhoudsopgave pagina 5

Voorwoord pagina 7

Elco Brinkman – ‘Degene die begint, wint’ pagina 10

Fulong Wu – ‘China zit in een periode van herregulering’ pagina 12

Adriaan Geuze – ‘Leunen op de kennis van de markt’ pagina 14

Friso de Zeeuw – ‘Aanbestedingen en staatssteun grootste frustratie’ pagina 16

Talkshow – Barrie Needham, Friso de Zeeuw en Jurriën Veldhuizen pagina 18

Anne van Eldonk – ‘Vroeger kon alles’ pagina 22

Wulf Daseking – ‘Continuïteit is heel erg belangrijk’ pagina 24

Douglas Gordon – ‘Aanjager van verandering’ pagina 26

Sonja Mihaljevic – ‘Durf risico te nemen’ pagina 28

Alberto Leboreiro Amaro – ‘Het station als uitgaansgebied’ pagina 32

John Lewis – ‘Groei coördineren’ pagina 34

Albrecht Hirsch – ‘We kijken naar nieuwe doelgroepen’ pagina 36

Michael Soetman – ‘Investeren in voorzieningen’ pagina 38

Winy Maas – ‘Laten we consumeren’ pagina 40

Peter Bishop – ‘Olympische Spelen als excuus’ pagina 42

Chris Kuijpers – ‘In deelplannen opknippen’ pagina 44

Nawoord pagina 47

Over Elba Media pagina 49

Maand van de Duurzame Stad pagina 50

Page 6: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

De echte meerwaarde van het congres is de

verbreding die ontstond door de discussies met de sprekers en de mede-congressanten, zowel

publiek als privaat. Zo versterken netwerken en

kennis elkaar.

Page 7: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Voorwoord

OP 1 DECEMBER VERBREEDDE DE KENNIS ZICH‘Het meervoud van kennissen is kennis’, het is er een uitspraak die zo in de Succes-Agenda kan, maar hij is daarom niet minder waar. Tijdens de eerste editie van het Internationaal Gebieds-ontwikkeling Congres, op 1 december 2009, viel mij op hoe be-langrijk het is dat vakmensen elkaar ontmoeten. Zeker in deze onzekere tijden. Het congres bracht namelijk gebiedsontwik-kelingsspecialisten uit heel Nederland - die samen werken aan de toekomst van ons land - bij elkaar én zij konden leren van hun collega’s uit het buitenland. Hoe gaan ze bijvoorbeeld in Berlijn om met de krimpproblematiek? Hoe zien Finse fi nancierings-constructies eruit? Natuurlijk is de kennis na enig zoeken ook te vinden op het internet: de wereld is wat dat betreft een dorp. En natuurlijk zijn er vakbladen die hierover schrijven, bijvoorbeeld die van onszelf. Maar niet iedereen heeft de tijd of de zin om zijn kennis op deze manier te verbreden. Bovendien blijft een verhaal op papier of scherm eendimensionaal. De echte meerwaarde van het Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres was de verbre-ding die ontstond door de discussies met de sprekers en met de mede-congressanten. Zo versterken netwerken en kennis elkaar. Bovendien waren alle stakeholders op het vlak van gebiedsont-wikkeling – zowel publiek als privaat – op het congres aanwezig. Dat maakte 1 december voor mij tot een zeer geslaagde dag.

In deze kennisbundel vindt u de highlights van het Internatio-naal Gebiedsontwikkeling Congres. Als een blijvende herinne-ring aan een bijzondere dag.

Edgar van Eekelen

Edgar van Eekelen is directeur-eigenaar van Elba Media en uitge-ver van de vijf titels die het bedrijf voert. Elba Media is de grootste gespecialiseerde uitgeverij op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Titels zijn: Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres, Bedrijventerrein, Stedelijk Interieur, Vitale Stad en Water, Wo-nen & Ruimte. Elba Media is ook de initiator van de Maand van de Duurzame Stad die plaatsvindt van 15 november tot en met 31 decem-ber 2010.

PAGINA 7

Page 8: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

IMPRESSIE • Op 1 december 2009 kwamen 250 professionals samen op het Zaanse Hembrugterrein voor het eerste Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres. Onder leiding van Tracy Metz kwam een keur aan nationale en internationale sprekers aan het woord.

Page 9: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling
Page 10: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘DEGENE DIE BEGINT, WINT’ELCO BRINKMAN

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 11: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 11

Elco Brinkman is sinds 1995 voor-zitter van Bouwend Nederland.

De woningvoorraad in Nederland bestaat uit 7

miljoen woningen en daarvan moet per jaar 1

procent worden vervangen. Er is dus meer dan

genoeg werk aan de winkel en we kunnen wel

degelijk wat leren van de best practices. We

moeten juist in deze tijd een slag maken van

kwantiteit naar kwaliteit. Mensen willen meer

waar voor hun geld, ze willen meer van hun

woonomgeving genieten. Om dat te bereiken

moeten we niet alleen goede plannen maken,

maar vooral de goede mensen bij elkaar bren-

gen. We moeten ons realiseren dat niets zoveel

vertrouwen schept als een daadwerkelijke sa-

menwerking tussen mensen vanuit verschillende

disciplines, vanuit verschillende ervaringsvelden

en met verschillende belangen. Er is niets mis

met een verschil in belangen tussen een publie-

ke en private partij. Beleid is er te over, dat weet

iedereen, het is nu de kunst om met elkaar aan

de slag te gaan. Degene die begint, wint.

Page 12: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘CHINA ZIT IN EEN PERIODE VAN HERREGULERING’

FULONG WU IN

TE

RN

AT

ION

AA

L G

EB

IED

SO

NT

WIK

KE

LIN

G C

ON

GR

ES

20

09

Page 13: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 13

Je ziet op dit moment een aantal opvallende

ontwikkelingen in China. Er is sprake van een

zeer dynamische praktijk van gebiedsontwikke-

ling die wordt ingegeven door de dynamiek van

de ontwikkeling van China zelf. De manier van

plannen wordt sterk beïnvloed door de verande-

rende verhoudingen tussen de overheden. Aan

ene kant zie je dat de markt een steeds sterkere

rol speelt. Aan de andere kant zie je dat de cen-

trale en lokale overheden weer herreguleren en

een coördinerende rol willen spelen. Deze twee

fases zijn niet per defi nitie gescheiden ontwik-

kelingen, er is geen heldere scheidslijn. Ze zijn

gemixed en vinden op hetzelfde moment en

op dezelfde plek plaats. Het is opvallend dat de

overheid de coördinatie herstelt. Daarbij zijn

verschillende partijen betrokken, geleid door de

centrale overheid. Er is nu duidelijk sprake van

een recentralisatie van de beslissingsbevoegd-

heid na een periode van sterke marktwerking.

Fulong Wu is Professor of East Asian planning and Devolopment aan de School of City and Regio-nal Planning van de Britse Cardiff University.

Page 14: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘LEUNEN OP DE KENNIS VAN DE MARKT’ADRIAAN GEUZE

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 15: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 15

Adriaan Geuze is oprichter van en partner bij WEST 8 urban design & landscape architecture in Rot-terdam, Visiting professor Harvard University en partner Team CS B.V.

Bij gebiedsontwikkeling gaat het in eerste instantie

om mensen, iets wat in Nederland wel eens verge-

ten wordt. Bij projecten die wij in het buitenland

doen, zoals in Madrid en Toronto, spelen burge-

meesters de hoofdrol in de communicatie. Zij lijken

in staat zeer grote of ambitieuze projecten over het

voetlicht te brengen en de burger ervoor te win-

nen. Marktpartijen komen daar in eerste instantie

helemaal niet aan te pas. Ik ben ervan overtuigd dat

deze in lobbies en op congressen met de politiek er

veel over praten, maar ze acteren niet. Zij wachten

tot het moment daar is dat ze met doortimmerde

plannen aan boord kunnen komen. Vervolgens

wordt er door de andere betrokkenen ook vanuit

gegaan dat alleen de marktpartijen verstand hebben

van hoe bijvoorbeeld de woningen eruit moeten

zien. Die overheden in Madrid en Toronto be-

moeien zich daar niet mee, ze leunen op de kennis

van de markt. Maar ze maken wel enorme keuzes.

Bovendien zijn de politici er heel toegankelijk én

menselijk, ze vertellen precies wat hun plan is en

hoe het uitgevoerd moet worden en kennen daarin

een zekere prettige schaamteloosheid.

Page 16: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘AANBESTEDINGEN EN STAATSSTEUN GROOTSTE FRUSTRATIE’

FRISO DE ZEEUWIN

TE

RN

AT

ION

AA

L G

EB

IED

SO

NT

WIK

KE

LIN

G C

ON

GR

ES

20

09

Page 17: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 17

Friso de Zeeuw is praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling, TU Delft en directeur Nieuwe Markten, Bouw-fonds Ontwikkeling. Daarnaast is De Zeeuw onder andere bestuurslid bij Neprom en bij het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB).

Aanbestedingen en staatsteun zijn in Nederland

de grootste bron van frustratie. In andere landen

speelt dit ook wel, maar Nederland spant wat dat

betreft de kroon. Zo heb je in Frankrijk procedures,

maar is de relatie met de burgemeester veel belang-

rijker. En Duitsland kent een rigide scheiding tus-

sen publiek en privaat. Voordeel is dat je weet waar

je aan toe bent. Maar het systeem is weer minder

ingesteld op veranderingen in de markt. Een

gemeentelijke vorm van ondernemen bestaat in

Duitsland niet. Grondbedrijven zijn bij de Ooster-

buren ook een zeldzaam verschijnsel. Als er al een

gemeentelijk grondbedrijf is, zoals in München,

dan werken ze met vastgestelde grondprijzen.

In Engeland is een veel prominentere rol weg-

gelegd voor de markt, maar van een echt conces-

siemodel is geen sprake. Ook bij marktgestuurde

ontwikkeling in Engeland is voortdurend sprake

van onderhandelingsprocessen. Wel werken over-

heid en marktpartijen met contracten met kwali-

teitseisen die worden bezegeld met penalty’s. Dat

geeft ten opzichte van elkaar de zekerheid dat op

tijd de juiste zaken worden verricht.

Page 18: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Barrie Needham (emeritus-hoogleraar Planologie, Rad-bouw Universiteit Nijmegen).

Friso de Zeeuw (Praktijkhoogle-raar Gebiedsontwikkeling, TU Delft en directeur Nieuwe Mark-ten, Bouwfonds Ontwikkeling).

Jurriën Veldhuizen (Directeur, Deloitte Real Estate Advisory en auteur van de studie ‘Een wijde blik verruimt het denken’).

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9BARRIE NEEDHAM FRISO DE ZEEUW JURRIËN VELDHUIZEN

Page 19: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 19

BARRIE NEEDHAM: ‘Waar ik soms pro-

blemen mee heb, is de verstrenge-

ling van publiek en privaat met een

faciliterende rol van een gemeente

in gebiedsontwikkeling enerzijds, en

hun rol als belanghebber anderzijds.

In de Nederlandse praktijk gebeurt

het te vaak dat de overheid te veel als

melkkoe wordt beschouwd en alle-

maal mooie dingen doet in gebieds-

ontwikkeling en de verliezen op zich

neemt. Ruimtelijke ontwikkeling is

een politieke zaak en dat is terecht.

Het gaat om belangen. Gemeenten

moeten daarom een beetje afstand

nemen, en boven de marktpartijen

staan.’

FRISO DE ZEEUW: ‘Ik ben het er niet mee

eens. De Nederlandse gemeenten ken-

nen een vorm van dubbelkoppigheid.

Aan de ene kant maakt een overheid

publieke keuzes en stelt randvoor-

waarden en aan de andere kant is ze

zelf privaat actief. Overheden moeten

zich in zekere zin zelf controleren. Je

mag het noemen zoals je wil, maar

voor mij geldt het resultaat. En dat

is niet slecht. Voordeel is bovendien

dat overheden zelf een fi nancieel-eco-

nomisch belang hebben. Dit houdt

ze bij de les en voorkomt plotselinge

politieke zwenkingen.’

JURRIËN VELDHUIZEN: ‘Wat wel heel sterk

uit onze analyse naar voren komt, is

dat in Nederland alle partijen ongelo-

felijk veel rollen kunnen hebben. Aan

de vooravond van nieuwe projecten

wordt daarom eerst het “grote petten

spel” gedaan. De partijen zoeken naar

hun rol, terwijl er nog niks gebeurt.

Het aantal smaken waaruit je kunt

kiezen is in andere landen minder.

Ik vind dat de overheid in Nederland

rolvaster moet zijn.’

TALKSHOW

Page 20: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres 2010

KIJK VOOR EEN IMPRESSIE VAN 2009 EN

DE PRESENTATIES OP DE SITE

Page 21: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

13 oktober 2010, Zaanstad

WWW.INTERNATIONAALGEBIEDSONTWIKKELINGCONGRES.NL

Het Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres is een product van

VROEGBOEKKORTING

aanmelden vóór 1 juli

=€ 100 korting!

Page 22: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘VROEGER KON ALLES’ANNE VAN ELDONK

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 23: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 23

Anne van Eldonk is associate partner van vastgoedontwikkeling-adviesbureau Fakton financiële vastgoedregisseurs.

De gebiedsontwikkelingsopgave is complex en

de partijen zijn op zoek naar hun rol in het pro-

ces. We moeten naar een nieuw evenwicht toe,

want we hebben – iedereen geeft dat ook eerlijk

toe – de huidige impasse over onszelf afgeroe-

pen. Vroeger kon alles. Er was veel geld, een

aanhoudende vraag en fi nanciering waren verze-

kerd, dus waarom zou je dan keuzes maken? Het

probleem is dat veel van de huidige oplossingen

voor dit probleem enkel betrekking hebben op

het nu. Dit geldt met name voor die partijen die

echt in zwaar weer verkeren: de ontwikkelaars.

Natuurlijk is het belangrijk om zonder kleer-

scheuren uit deze crisis te komen, maar het moet

in de toekomst toch echt anders. Ik pleit voor

eenvoud. Terug naar de kern van de opgave en

naar de core business van partijen. Een effi ci-

enter en effectiever proces waarbij morsen niet

meer aan de orde is.

Page 24: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘CONTINUÏTEIT IS HEEL ERG BELANGRIJK’WULF DASEKING

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 25: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 25

Wulf Daseking is Oberbaudirektor in de Zuid-Duitse stad Freiburg. Hij leidt daar de afdeling stedebouw.

Freiburg is gekozen tot de European City of the

Year 2010 en ik vind het vooral heel bijzonder

dat de jury heeft gekozen voor een stad zonder

prestigeprojecten. Wij zijn een stad die al sinds

de jaren ’70 werkt aan duurzaamheid. Continu-

iteit is dus heel belangrijk. Stap 2 is gevoel, je

moet aansluiten bij het karakter van de stad en

haar bewoners. Stap 3 is kwaliteit. Dat vertaalt

zich in een decentrale stadsontwikkeling. Niet

focussen op één punt, maar decentraal denken

en aanhaken bij de stadsdelen en buurten. We

hebben in Freiburg gekozen voor hoge dicht-

heden en voor een hoogwaardig en fi jnmazig

openbaar-vervoernetwerk. En dat combineren

we met een ambitieus energiebesparingspro-

gramma. We doen dit in een volledig open

planproces samen met de inwoners van de stad.

Het gemiddelde inkomen is hier lager dan in

de regio en de huren zijn hoger. Mensen kiezen

heel bewust voor deze kwaliteit en op deze ma-

nier wordt die kwaliteit steeds hoger.

CO-REFERENT Jan-Willem Wesselink, hoofd-redacteur bij Elba Media: ‘Ook in Nederland is de duurzame stad een belangrijk issue. Ste-den vechten om de titel CO2-neutrale stad. Freiburg is de hype echter ver voorbij. De stad laat zien dat duurzaamheid een kwestie van de lange adem is. En dat je daadwerkelijk moet investeren in de fysieke en so-ciale infrastructuur. Maar dat levert de stad uiteindelijk ook economisch voordeel op. Het is een teken aan de wand dat de jury van de European City of the Year 2010-verkiezing dat, juist nu, heeft herkend.’

Page 26: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘AANJAGER VAN VERANDERING’DOUGLAS GORDON

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 27: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 27

Douglas Gordon is architect and city-planner bij de gemeente Helsinki.

De stad Helsinki is de aanjager van verandering,

want wij hebben 83 procent van de grond in

bezit. Als grondeigenaar is de stad in staat om de

noodzakelijke condities te stellen om succesvol

te worden. De uitvoerende partijen zijn groten-

deels marktpartijen, maar de stad houdt altijd de

regie. Op deze manier ontwikkelen we momen-

teel twaalf nieuwe stedelijke gebieden, waarbij

het tegengaan van verdere versnippering het

voornaamste doel is. Drager van de ontwikke-

lingen zijn de OV-lijnen, waarmee de meerdere

kernen van de stad met elkaar worden verbon-

den. De benodigde middelen genereren we zelf,

met ons eigen energiebedrijf, de haven en het

waterleidingbedrijf en natuurlijk de opbreng-

sten uit de erfpacht. Helsinki ontwikkelt zich op

deze wijze tot de meest vitale, meest duurzame

en bovendien meest landschappelijke stad van

Europa. De waardevermeerdering van de grond

komt door het erfpachtstelsel bovendien volle-

dig ten goede aan de gemeenschap.

CO-REFERENT Dick van der Harst, directeur Gebiedsontwikkeling Binckhorst: ‘Elke gebiedsontwikkelaar in een Nederlandse agglomeratie zou zijn handen dichtknijpen bij een dergelijk omvangrijk grondeigendom van de over-heid. Het grondeigendom is hier weerbarstiger, de in te zetten in-strumenten gevarieerder en het effect van al dan niet eeuwig afgekochte erfpacht ten opzichte van grondverkoop moeilijk in te schatten. We moeten het ermee doen. Misschien levert het toch spannender steden op.’

Page 28: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘DURF RISICO TE NEMEN’SONJA MIHALJEVIC

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 29: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 29

Sonja Mihaljevic is sinds 2007 directeur van ELYPS Landschap + Stedelijk Ont-werp en is supervisor van gebiedsont-wikkeling Belval-Ouest in Luxemburg.

Het is belangrijk dat mensen weten “hier gebeurt

het, dit is niet alleen een plek met roest”. Een

van de opties om duidelijk te maken dat er een

nieuwe stad komt, is de gefaseerde aanleg van de

buitenruimte en de infrastructuur. De defi nitieve

aanleg van de straten en de inrichting van de

buitenruimte moeten in de eerste fase worden

meegenomen. Naar gelang de bouwputten wij-

ken en er meer ruimte komt voor een defi nitieve

inrichting, groeit bijvoorbeeld een plein met de

ontwikkelingen mee. Gaat dat altijd goed? Nee,

duidelijk niet. Is dat een reden om het niet te

doen? Het kan een reden zijn om het misschien

anders te doen, maar het belang om te laten

zien “hier kan je al verblijven, hier is stedelijk

leven”, is toch te groot om het niet te doen. De

defi nitieve inrichting van de buitenruimte in het

woongebied duurt nog zo’n twintig jaar, daar

moet je niet op wachten.

CO-REFERENT Thom Aussems, bestuursvoor-zitter van woningcorporatie Trudo en betrokken bij ge-biedsontwikkeling Strijp-S, het voormalig Philips-terrein in Eindhoven: ‘Je begint hier met een enorme kans om een gebied bijzonder te maken. Het zit vol met herkenningspunten wat Strijp-S betreft. Het kan echter zijn dat alle plannen leiden tot een verwatering van wat bijzon-der is, dat de oorspronkelijke elementen uiteindelijk worden weggedrukt tot een vreemde eend in de bijt.’

Page 30: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

IMPRESSIE • In een ongedwongen sfeer kregen de bezoekers van het Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres de gelegenheid om niet alleen kennis te nemen van de presentaties van de sprekers, maar ook om elkaar te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen.

Page 31: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling
Page 32: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘HET STATION ALS UITGAANSGEBIED’ALBERTO LEBOREIRO AMARO

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 33: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 33

Alberto Leboreiro Amaro is adjunct-directeur regionale planning bij de gemeente Madrid en professor stad en regionale planning aan de Uni-versiteit CUE San Pablo in Madrid.

Madrid is een heel compacte stad, met veel le-

ven op straat. De autosnelwegen rondom Madrid

hebben er echter voor gezorgd dat de inwoners

zich hebben verspreid over een groter gebied.

Ze gaan nu ook buiten de stad wonen, waar veel

ruimte is. Het aantal auto’s per inwoner stijgt

dan ook snel en dat is niet de bedoeling. Dat

geldt ook voor de shopping malls die op knoop-

punten van de snelwegen als paddenstoelen uit

de grond schieten. Het bruisende leven op straat

in het centrum van de stad loopt daardoor ge-

vaar. Het is daarom heel belangrijk dat we de ge-

biedsontwikkelingen in de stad zoveel mogelijk

koppelen aan de ontwikkeling van het openbaar

vervoer. Door het uitgebreide openbaar vervoer-

netwerk worden bovendien de achterstandswij-

ken aantrekkelijk voor jonge mensen, omdat ze

daar goedkoop kunnen wonen en toch heel snel

en gemakkelijk in andere buurten of het stads-

centrum zijn. Het is nu zelfs zo dat bepaalde

stations waar meerdere openbaar vervoerslijnen

samenkomen, als uitgaansgebied worden ge-

bruikt.

CO-REFERENT Willem Buunk, lector area de-velopment aan de Hogeschool Windesheim: ‘De aanleg van een goed samenhangend OV-systeem met ruimtelijke ont-wikkeling op knopen is zinvol. Het zal er echter niet per se toe leiden dat reizigers met de me-tro of tram gaan in plaats van per auto. Het voorbeeld van Madrid laat vooral zien dat mensen meer gaan reizen als er een nieuwe metro komt. Opval-lend daarbij was vooral dat er veel meer gereisd wordt tussen suburbia onderling. De les: ge-biedsontwikkeling op knopen in een regionaal OV-net vraagt meer visie dan berekende prog-noses.’

Page 34: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘GROEI COÖRDINEREN’JOHN LEWIS

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 35: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 35

John Lewis is chief executive bij de Milton Keynes Partnership.

Milton Keynes, 80 kilometer ten noordwesten

van Londen gelegen, ontstond in 1967 van de

tekentafel. Momenteel heeft Milton Keynes

zo’n 230.000 inwoners, maar dat moeten er in

2015 een kleine 400.000 zijn. Daarom heeft de

overheid in 2004 de Milton Keynes Partnership

opgericht, een commissie van de Homes and

Communities Agency (HCA). Onze rol is om de

groei van Milton Keynes te coördineren en uit

te voeren. Ons succes daarbij hangt samen met

vijf zaken: samenwerking, tijd, risico’s nemen,

investeren en creativiteit. Je moet het momen-

tum behouden door duidelijke doelen te stellen

en die openbaar te maken. We werken daarbij

onder meer samen met overheden, maar ook

met lokale partijen als private landeigenaren,

het bedrijfsleven en de gezondheidszorg om er

zo voor te zorgen dat onze hoofdpijlers groei,

duurzaamheid, vernieuwing en betaalbaarheid

allen voldoende aandacht krijgen. Maar ook

burgerparticipatie speelt een voorname rol in

Milton Keynes. Kortom: it’s all about people.

CO-REFERENT Ellen Verkoelen, directeur Mi-lieufederatie Zuid-Holland: ‘In Nederland gebruiken we in feite hetzelfde systeem van sa-menwerking. Het grote verschil is echter dat Milton Keynes een gloednieuwe stad is, waardoor een heel andere benadering ge-wenst is. Wel is het enigszins vergelijkbaar met onze Tweede Maasvlakte, waarbij we ook met een schone lei begonnen. Samenwerking is hierbij inder-daad het sleutelwoord.’

Page 36: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘WE KIJKEN NAAR NIEUWE DOELGROEPEN’ALBRECHT HIRSCH

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 37: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 37

Albrecht Hirsch is Gruppenleiter bij de Senatsverwaltung Stad-sentwicklung in Berlijn en onder andere verantwoordelijk voor de planning van vier grote inbreidings-gebieden in de Duitse hoofdstad.

In de afgelopen twintig jaar is er extreem veel

veranderd in Berlijn en hadden we een groei-

prognose van 3,4 miljoen in 1990 tot 3,8 in

2010. Die prognoses zijn niet gehaald. De stad

kende begin jaren negentig een groeispurt, maar

kromp vervolgens net zo hard. Nu zitten we

op ongeveer net zoveel inwoners als in 1990.

Er zouden in Berlijn 80.000 nieuwe woningen

worden gebouwd, waarvan een groot deel bin-

nenstedelijk in herstructureringsgebieden. De

plannen gingen uit van hoge dichtheden en een

hoge mate van stedelijkheid. Die plannen zijn

allemaal aangepast naar eengezinswoningen en

rijtjeswoningen. We hebben ook onderzocht of

we niet compleet konden stoppen, maar in veel

gevallen waren de plannen te ver gevorderd of

was het juridisch niet mogelijk. De krimp heeft

echter hoe dan ook veel gekost. Positief is dat

we nu meer gefocust zijn op de lokale vraag en

bijvoorbeeld werken met Baugemeinschaften. En

we kijken naar nieuwe doelgroepen die in Berlijn

willen wonen, zoals de creatieve klasse.

CO-REFERENT Marcel Musch, adviseur bij BVR: ‘Ik zie twee belangrijke leerpunten. Het eerste zijn de Baugemeinschaften. Die maken het mogelijk om langzamer en zorgvuldiger te plannen. Boven-dien biedt het de mogelijkheid verschillende fi nanciële strate-gieën in te zetten. Tegelijkertijd ben ik verbaasd dat ondanks de krimpende stad er niet is be-sloten om de bouw van de vier deelgebieden te stoppen en te investeren in de bestaande stad. De les zou voor mij ook zijn dat het belangrijk is in de bestaande stad te investeren.’

Page 38: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘INVESTEREN IN VOORZIENINGEN’MICHAEL SOETMANN

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 39: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 39

Micheal Soetmann is financieel di-recteur bij Copenhagen City & Port Development.

De Copenhagen City & Port Development is

voor 55 procent eigendom van de stad, en 45

procent van de staat. Als publieke organisatie en

uitgever van gronden hebben wij de regie van

de gebiedsontwikkeling stevig in handen. Wij

zijn zowel actief op het gebied van havenont-

wikkelingen als op het gebied van stedebouw.

Vanwege de economische crisis is het lastig om

gronden uit te geven, daarom bieden we potenti-

ele kopers de helpende hand. Zo werken we met

bankgaranties. Want als ontwikkelaars niet door

kunnen gaan met ontwikkelen, raken wij geen

percelen kwijt. Wij zetten daarom ook extra

zwaar in op voorzieningen. Zo ligt er in de zui-

delijke stedelijke uitbreiding Ørestad al een me-

trolijn, terwijl het grootste deel van het gebied

nog niet is ontwikkeld. Dat werkt. Een grond-

eigenaar in de omgeving wilde per se grond

hebben in de buurt van de metrolijn, waarna wij

hebben ingestemd met een grondruil. Daarnaast

subsidiëren we retail en cafés in nieuwe gebie-

den.

CO-REFERENT Isabelle Vries, programma ma-nager herontwikkeling Waal-haven, Havenbedrijf Rotter-dam: ‘Ik vind het Kopenhaagse voorbeeld – waarbij sprake is van één organisatie die zowel stedelijke ontwikkelingen als havenontwikkelingen behartigt – zeer inspirerend. Wij hebben dit in Rotterdam ook geprobeerd een aantal jaren geleden. Maar vanwege verschillende belan-gen tussen haven en stad is dit toen niet van de grond gekomen. Wellicht gaat het nog eens ge-beuren. Ik denk dat het voor gebiedsontwikkeling beter is om beide in één organisatie te heb-ben.’

Page 40: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘LATEN WE CONSUMEREN’WINY MAAS

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 41: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 41

Winy Maas is architect en directeur van MVRDV en hoogleraar Architec-tonisch en Stedenbouwkundig Ont-werpen aan de TU Delft.

De mooiste defi nitie van de stad, waar de stad

voor staat, vind ik dat de stad nog steeds een

middel is om veel te kunnen doen voor de

wereld. Door haar dichtheid kan ze namelijk

ruimte bieden in haar omgeving. Door haar

dichtheid kan ze een cultuur van ontmoeting

bevorderen in een tijd van individualisme.

Door haar dichtheid kan ze de synthese tus-

sen verschillende economieën en de synthese

tussen verschillende ecologieën opwekken. En

dat is natuurlijk waar het allemaal over gaat.

De tweespalt tussen de hoeveelheid ruimte die

deze planeet biedt, ook gezien de toekomstige

klimaatverandering die alles kleiner zal maken,

en de behoeften die we hebben. Niets tegen die

behoeften! Laten we vooral consumeren, dat

maakt onze economie sterk en daarom willen we

ook dingen doen. Het moet niet allemaal min-

der, het moet meer.

Page 42: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘OLYMPISCHE SPELEN ALS EXCUUS’PETER BISHOP

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 43: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 43

Peter Bishop is director of design, development and environment bij de London Development Agency.

De oostzijde van Londen is al sinds jaar en dag

arm. De vele plannen voor het opwaarderen van

dat gebied kwamen er maar niet door. Daarom

hebben we het binnenhalen van de Olympische

Spelen van 2012 letterlijk als excuus gebruikt om

de sneeuwbal in beweging te brengen. De Lon-

dense politiek komt namelijk pas in actie bij uit-

zonderlijke aanleidingen. Onze insteek is dat we

het gebied niet alleen klaarstomen voor 2012,

maar dat de Olympische Spelen ook een erfe-

nis – een legacy – nalaten aan Oost-Londen. De

plek waar we momenteel het Olympisch Dorp

bouwen en wat tot voor kort vervuilde grond

was, verandert na 2012 in een park van ruim 2,5

vierkante kilometer, wat samenhangt met onze

duurzaamheidsdoelstellingen. Tevens wordt de

infrastructuur fl ink verbeterd, waardoor er een

betere verbinding met centraal Londen komt.

Doordat de lokale werkgelegenheid hier een

enorme boost van krijgt, hopen we Oost-Londen

op te krikken naar een middelmatig – we moeten

realistisch blijven – niveau.

Page 44: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

‘IN DEELPLANNEN OPKNIPPEN’CHRIS KUIJPERS

INT

ER

NA

TIO

NA

AL

GE

BIE

DS

ON

TW

IKK

ELI

NG

CO

NG

RE

S 2

00

9

Page 45: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PAGINA 45

Chris Kuijpers is directeur-gene-raal Ruimte bij het ministerie van VROM.

‘We koesteren grote ambities met de ruimtelijke

ontwikkeling in Nederland. Denk aan Almere,

denk aan het Utrechtse stationsgebied. De afge-

lopen jaren hebben we grote successen geboekt.

Er liggen ambitieuze en goede plannen in de

sfeer van infrastructuur en verstedelijking. Maar

op dit moment gaat het niet zo goed met de

gebiedsontwikkeling in Nederland. De ambities

worden bijgesteld en projecten vallen stil. Je ziet

een zekere overprogrammering in zowel kanto-

ren als bedrijfsgebouwen. Met name buiten de

Randstad hebben we dubbel zoveel aanbod als

vraag. Dat is een serieus probleem. De prijzen

zakken en grondwaarden nemen af. Financiering

wordt moeilijker. Daar lijdt gebiedsontwikkeling

onder. Maar er ligt echt wel geld op de plank.

Gebruik dat geld goed. Neem stap voor stap,

kijk nog eens goed of alles wat er bedacht is ook

nodig is; of plannen niet in deelplannen kun-

nen worden opgeknipt. Dat type denken vind ik

heel belangrijk. Bij de Zuidas zijn we daar al mee

gestart.’

Page 46: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Nu de crisis zijn dieptepunt lijkt te

hebben bereikt, staan ook wij voor nieuwe

keuzen. Gaan we door op de oude vertrouwde weg, of kiezen we voor

meer kwaliteit?

Page 47: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Nawoord

KEUZES MAKENDe stad is gebaat bij politici en bestuurders die durven te kie-zen. Voor mij was dat dé les van het Internationaal Gebieds-ontwikkeling Congres. Van professor Fulong Wu die uitlegde dat de Chinese overheid er weer voor kiest om de regie in handen te nemen tot Chris Kuijpers (directeur-generaal bij het ministerie van VROM) die liet zien waar de keuze voor Olympische Spelen toe kan leiden. En laat ik het verhaal van architect Adriaan Geuze over het lef van de burgemeesters van Madrid en Toronto niet vergeten. Keuzes, keuzes, keuzes.

Erg indrukwekkend vond ik het verhaal van Wulf Daseking, de Oberbaudirektor in het Zuid-Duitse Freiburg. Hij vertelde hoe die stad ruim dertig jaar geleden koos voor een duurzame stedebouw en consequent die weg bleef volgen. Soms met de hype mee, soms met de schijn tegen. Met als gevolg dat de stad nu de titel European City of the Year 2010 mag voeren. Volgens Daseking kunnen we niet alle problemen van de hele wereld oplossen, maar wel gewoon beginnen. Kiezen dus.

Nu de crisis zijn dieptepunt lijkt te hebben bereikt, staan ook wij voor nieuwe keuzen. Gaan we door op de oude vertrouw-de weg, of kiezen we voor meer kwaliteit? Daarbij kunnen we leren van het buitenland. En ik hoop dat het Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres en deze kennisbundel u inspi-reren tot de juiste keuze.

Jan-Willem Wesselink

Jan-Willem Wesselink is hoofdre-dacteur bij Elba Media. Na zijn studie Milieuplanologie belandde hij in de journalistiek. Bij Elba Me-dia combineert hij beide kennis-velden. Elba Media is de grootste gespecialiseerde uitgeverij op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Titels zijn: Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres, Bedrijventerrein, Stedelijk Interieur, Vitale Stad en Water, Wo-nen & Ruimte.

PAGINA 47

Page 48: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling
Page 49: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

Elba Media is uitgever van onafhankelijke vakbladen en jaar-

boeken en organiseert congressen, seminars en studiereizen

op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikke-

ling. De titels die wij daarin uitgeven zijn Water, Wonen &

Ruimte, Bedrijventerrein, Stedelijk Interieur, Vitale Stad en

het Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres.

Op 1 december 2009 organiseerde Elba Media het Internati-

onaal Gebiedsontwikkeling Congres 2009, een initiatief van

het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB), Kadaster,

NIROV, Gemeente Zaanstad, Bouwfonds, Provincie Noord-

Holland en Elba Media.

Tijdens het Internationaal Gebiedsontwikkeling Congres

2009 stonden de laatste ontwikkelingen op het terrein van

gebiedsontwikkeling centraal. In deze kennisbundel vindt u

van iedere spreker van het congres een quote en deze geven

samen een prachtig beeld van de laatste ontwikkelingen in

de gebiedsontwikkeling.

Page 50: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

In 2010 organiseert Elba Media de Maand van de Duurzame Stad. Deze begint op 15 novem-ber 2010 en duurt tot het einde van het jaar.

Tijdens de Maand van de Duurzame Stad wis-selen specialisten op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling kennis uit over de duurzame stad. Hoe ontwerpen, bouwen en beheren we een stad die zowel sociaal, fysiek als economisch duurzaam is? Wat zijn de goede praktijkvoorbeelden? Hoe organiseren we het? Wie zijn de koplopers en wat valt er van hen te leren? Wat zijn de trends? Wat is hype en wat is blijvend?Maar… vanaf februari werken we al naar deze maand toe. Eigenlijk staat heel 2010 dus in het teken van de Duurzame Stad.

WAAROM?Rondom duurzame stedenbouw wordt veel kennis gecreëerd en worden veel resultaten en successen geboekt. Echter, wie weet wie wat

doet en bereikt? Elba Media gaat deze kennis bundelen en verspreiden.

WANT1. Duurzame stedebouw moet hoger op de

maatschappelijke en politieke agenda komen.2. Er moeten meer concrete successen en resul-

taten worden bereikt.

HOE?We werken met een ‘open systeem’. Dit houdt in dat iedereen kan aansluiten bij de Maand van de Duurzame Stad. We kijken naar competen-ties, toegevoegde waarde ten behoeve van het centrale thema en het bereiken van de doelstel-lingen.

Maand van deDuurzame Stad

Page 51: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

PLANNING» FASE 1: Open tafel discussie over ‘het bereiken van een succesvolle duur-zame stad’.» FASE 2: Elke belanghebbende kan informatie en kennis naar Elba Media sturen ter publicatie: denk aan informatie over producten, projecten, men-sen, resultaten, artikelen en onderzoek. De redactie van Elba Media plaatst vervolgens die informatie die relevant is. » FASE 3: De lancering van een internetapplicatie waar alle informatie en mensen gevonden kunnen worden en actief contact met elkaar kan worden gezocht. Elba Media beheert – als onafhankelijke mediator – deze site.» FASE 4: Een maand vol evenementen en initiatieven: de Maand van de Duurzame Stad.

KANALEN – VAN ONS…Elba Media zet meerdere eigen kanalen in om de kennis en informatie te (ver)delen. Denk aan alle bladen, de e-zine, websites en evenementen die Elba Media uitgeeft en organiseert.

… EN UNaast deze kanalen gaat Elba Media actief op zoek naar allianties met der-den. Dit zijn allianties op verschillende niveaus, zowel profi t als non-profi t. Wordt dus partner van de Maand van de Duurzame Stad. Doe mee!

DOE MEE» Wordt partner van de Maand van Duurzame Stad.

(Meer info: Edgar van Eekelen, [email protected] of bel 033-462 6061.)» Blijf op de hoogte door te mailen naar [email protected].» Discussieer mee op LinkedIn (group: Duurzame Stad).» Volg de voorbereiding in de bladen en tijdens de evenementen van Elba

Media.» Kijk voor meer info op www.maandvandeduurzamestad.nl.

De Maand van de Duurzame Stad is een initiatief van

Page 52: Internationaal Congres Gebiedsontwikkeling

INTERNAINTERNAINTERNAINTERNATIONAALGEBIEDSONTWIKKELINGCONGRES

2009200920092009