Intercultural Education, Practical Guide for Teachers, Shalva Tabatadze, Maya Inasaridze, Keti...

saxelmZRvanelo Seiqmna da daibeWda samoqalaqo integraciisa

da erovnebaTSorisi urTierTobebis centris (CCIIR) proeqtis

`araqarTulenovani skolebis mxardaWera multilingvuri ganaT-

lebis reformis procesSi” farglebSi. proeqti xorcieldeba

saqarTvelos gaeros asociaciis (UNAG) da evraziis TanamSromlo-

bis fondis (EPF) programis "erovnuli integracia da tolerantoba

saqarTveloSi" farglebSi SeerTebuli Statebis saerTaSoriso gan-

viTarebis (USAID) saagentos dafinansebiT.

The book was developed and printed as part of the project “Supporting non-Georgian Schools in Multilingual Educational Reform” implemented by the Centre for Civil Integration and Inter-Ethnic Relations (CCIIR). The project is implemented in the framework of the United Nations Association of Georgia (UNAG) and Eurasia Partnership Foundation (EPF) program “Integration and Tolerance Program in Georgia”. The program is funded by United Stated Agency for International Development (USAID).

2

interkulturuli ganaTlebis praqtikuli

saxelmZRvanelo maswavleblebisTvis

avtorebi:

Salva tabataZe maia inasariZe qeTevan CaCxiani Wabuki qiria

redaqtorebi: kaxa gabunia qeTevan goCitaSvili

ISBN:

wigni gamosacemad momazada `samoqalaqo integraciisa da erovnebaTSo-

risi urTierTobis centrma~

`saimedo~ Tbilisi

2010

3

s a r C e v i

Sesavali Tavi pirveli: interkulturuli ganaTlebis Teoriuli sakiTxebi . 6 interkulturuli / multikulturuli ganaTlebis arsi . . . . . . . . . . 7 kultura da misi gavlena swavla-swavlebis procesze . . . . . . . . . . . 9 kultura da swavla-swavlebis procesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 mravalferovnebis dadebiTi mxareebi swavlebis procesSi . . . . . . . . 18 interkulturuli ganaTleba saqarTveloSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 interkulturuli mgrZnobelobis ganviTarebis etapebi . . . . . . . . . . 25 interkulturuli swavlebis midgomebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Tavi meore: interkulturuli ganaTlebis zogadi meTodebi da strategiebi . .

61

Sesavali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 TanamSromlobiTi swavla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 efeqturi jgufuri muSaobis strategiebis mTavari elementebi . . . . . 66 jgufebis optimaluri zomis SerCeva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 intervenciis efeqturi strategiebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 socialuri unar-Cvevebis ganviTareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 jgufuri muSaobis formebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 wyvilebSi muSaoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 STAD (moswavleTa gunduri miRwevebis jgufebi) . . . . . . . . . . . . . . . 72

Jigsaw II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 saklaso diskusia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 interkulturuli swavlebis praqtikuli magaliTebi . . . . . . . . . . . . 83 proeqti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 mowveuli stumari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 kuTxeebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 TanatolTa swavleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 roluri TamaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 daskvna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Tavi mesame: interkulturuli ganaTleba da praqtika . . . . . . . . . . 109 Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 eTnikurad mravalferovan klasSi swavlebis strategiebi . . . . . . . . 111 ena da swavlis stili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 bilingvuri ganaTlebis programebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 religiuri pluralizmi sekularul klasSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 socialuri klasisa da mdgomareobis gavlena swavla-swavlebis procesze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154

terminTa ganmarteba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

4

Sesavali

interkulturuli ganaTleba umniSvnelovanesia 21-e saukuneSi.

interkulturuli mgrZnobeloba ar aris adamianuri cxovrebis

`bunebrivi~ procesi. interkulturuli sensitiuroba ar gaxlavT

adamianis ganviTarebis istoriuli procesebis ganuyofeli nawili.

kulturaTaSoris kontaqts istoriul WrilSi Tan sdevda sisxlis-

Rvra, represiebi, eTnikuri wmenda da genocidi... interkulturuli

ganaTleba gaxlavT instrumenti, romlis meSveobiTac SesaZlebelia

Seicvalos adamianTa kulturaTaSorisi urTierTobebis zemoT xse-

nebuli uaryofiTi `bunebrivi~ qmedebani.

globalizaciis procesebis kvaldakval, agreTve saqarT-

veloSi arsebuli mravalferovnebis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovani

gaxda skolebisa da maswavlebelTa momzadeba, raTa maT SeZlon

moswavleTa aRzrda multikulturul garemoSi sacxovreblad. wi-

namdebare saxelmZRvanelo swored am mizans emsaxureba.

maswavleblebisTvis mniSvnelovania ara mxolod zogadi xasi-

aTis Teoriuli codna interkulturuli ganaTlebis Sesaxeb, ara-

med mTlianad sakuTari midgomebis transformacia, rac Teoriuli

da praqtikuli masalis SejerebiT aris SesaZlebeli. Sesabamisad,

saxelmZRvanelo moicavs rogorc Teoriul, aseve praqtikul

nawilebs. saxelmZRvanelos pirveli Tavi eZRvneba interkulturuli

ganaTlebis gaazrebas, kulturis gavlenis aRqmas swavla-swavlebis

procesSi, interkulturuli mgrZnobelobis ganviTarebis modelebsa

da mis asaxvas saswavlo procesSi. saxelmZRvanelos meore Tavi eT-

moba zogadi xasiaTis interkulturuli swavlebis praqtikaSi gamo-

yenebul strategiebs da am strategiebis Sesabamis sagakveTilo ma-

galiTebs. mesame TavSi warmodgenilia sxvadasxva mimarTulebiT

SemTxvevebi, maswavleblis mier am SemTxvevaSi moqmedebis ma-

galiTebi da am magaliTebis analizi sxvadasxva saklaso kon-

5

teqstSi. es konteqstebi moicavs religiur, eTnikur, lingvistur,

socialur mravalferovnebas da kritikuli incidentebi ganxilu-

lia religiis, enis, eTnikuri warmomavlobisa Tu socialur

jgufebTan mimarTebiT. saxelmZRvanelos meoTxe nawili eTmoba

saqarTvelos araqarTulenovani skolebis multilingvuri ganaT-

lebis sapilote programebSi monawile maswavlebelTa gamocdile-

bas interkulturuli ganaTlebis konteqstSi da moyvanilia maT

mier saklaso oTaxSi ganxorcielebuli aqtivobebis magaliTebi,

roca maT transformaciuli midgomebis gamoyenebiT warmarTes

kulturulad adekvaturi saswavlo procesi.

6

pirveli Tavi

interkulturuli ganaTlebis Teoriuli

sakiTxebi

interkulturuli / multikulturuli

ganaTlebis arsi

kultura da misi gavlena swavla-swavlebis procesze

mravalferovnebis dadebiTi mxareebi swavlebis procesSi

interkulturuli ganaTleba saqarTveloSi

interkulturuli mgrZnobelobis ganviTarebis etapebi

interkulturuli swavlebis midgomebi

7

pirveli Tavi

interkulturuli ganaTlebis Teoriuli sakiTxebi

______________________________________________

interkulturuli / multikulturuli ganaTlebis arsi

sainteresoa, ra aris interkulturuli ganaTleba sazogadod.

multikulturuli ganaTleba ar aris mxolod gansxvavebuli

adamianebisadmi tolerantuli damokidebuleba an, magaliTad,

azerbaijanuli kulturis dReebi saqarTveloSi... imisaTvis, rom

gavigoT, Tu ra aris multikulturuli ganaTleba, unda CavwvdeT

multikulturuli ganaTlebis miznebs, mis arss.

Tuki ganaTlebis specialistebs SevekiTxebiT, ra aris

multikulturuli ganaTleba, umetesoba gipasuxebT, rom es aris

saswavlo gegmis axali da mravalferovani masaliT gamdidreba,

sxvadasxva strategiisa da pedagogiuri meTodis ganxilva,

romlebic pasuxoben umciresobebis moTxovnebs. ganaTlebis

specialistebis meore nawilis pasuxi, SesaZlebelia, ufro zogadi

iyos da Seexos arasamarTlian da diskriminaciul saganmanaTleblo

sistemas da multikulturuli ganaTlebis rolic am

diskriminaciuli sistemis reformirebas ukavSirdebodes.

miuxedavad multikulturuli ganaTlebis Taobaze

gansxvavebuli Tvalsazrisebisa, multikulturuli ganaTlebis

cnobili mecnierebi (benqsi, nieto, sliteri, granti) TiTqmis

Tanxmdebian multikulturuli ganaTlebis ganmartebaze.

multikulturuli ganaTlebis umTavresi mizani ar aris, rom

mxolod xeli Seuwyos adamianur urTierTobebs, sxvadasxva

kulturuli warmomavlobis moswavleebsa da studentebs daexmaros

TanacxovrebaSi an xeli Seuwyos umciresobebis warmomadgenel

moswavleebs mSobliuri enisa da kulturis SenarCunebaSi. Ees

8

SesaZlebelia iyos multikulturuli ganaTlebis Sedegebi, magram

ara misi mizani. multikulturuli ganaTlebis mTavari mizania, rom

xeli Seuwyos sakuTari potencialidan gamomdinare, yvela

moswavlis ganaTlebasa da akademiur miRwevebs.

interkulturuli ganaTlebis mizans, sazogadod, warmoadgens

rogorc umravlesobis, aseve umciresobebis mozardTa warmatebuli

integracia Tanamedrove polieTnikur sazogadoebaSi da

interkulturuli pirovnebis Camoyalibeba, romelic adekvaturi

iqneba polikulturuli garemos pirobebSi. interkulturuli

aRzrda mowodebulia, Camouyalibos Semswavlelebs msoflxedva da

qceva, romelic daemyareba humanurobis, pasuxismgeblobis,

solidarobis, urTierTgagebis, demokratiisa da tolerantobis

principebs.

interkulturul ganaTlebas moepoveba ori gamoxatuli

maxasiaTebeli: 1) es aris ganaTleba, romelic aRiarebs, pativs

scems da iRebs adamianuri cxovrebis yvela sferoSi

mravalferovnebis arsebobas, rogorc normas; 2) es aris ganaTleba,

romelic xels uwyobs Tanasworobasa da adamianis uflebebs,

ewinaaRmdegeba usamarTlo diskriminacias da xels uwyobs iseTi

Rirebulebebis ganviTarebas, romlebzec SesaZlebeli iqneba

Tanasworobis cxovrebis wesis ageba.

aRsaniSnavia, rom, gansakuTrebiT evropuli ganaTlebis

samecniero literaturaSi, mniSvnelovani gansxvavebaa terminebs

`interkulturul ganaTlebasa~ da `multikulturul ganaTlebas~

Soris. erT-erTi yvelaze martivi da mkafio gamijvna am or termins

Soris ekuTvnis kamileris (1992), romelic aRniSnavs, rom

`multikulturuli~ aris aRweriTi termini, romelic ubralod

afiqsirebs pluralizmis arsebobas da sxvadasxva kulturis

matarebeli xalxis faqtobriv Tanacxovrebas, xolo termini

`interkulturuli~ asaxavs arsebul interaqcias gansxvavebuli

kulturis mqone xalxs Soris.

9

winamdebare saxelmZRvaneloSi multikulturuli da

interkulturuli ganaTleba erTi da imave mniSvnelobiT iqneba

warmodgenili, rac gulisxmobs swavlisa da swavlebis

procesisadmi arsebul midgomas, romelic efuZneba demokratiul

Rirebulebebsa da faseulobebs da mxars uWers kulturul

pluralizms kulturulad mravalferovan sazogadoebebSi. es

midgoma efuZneba mosazrebas, rom ganaTlebis mTavari daniSnulebaa,

xeli Seuwyos yvela moswavlis potencialidan gamomdinare

inteleqtualur, socialur da pirovnul ganviTarebas.

multikulturuli ganaTleba moicavs oTx urTierTdamokidebul

postulats:

(a) es aris moZraoba Tanasworobis misaRwevad;

(b) es aris moZraoba kurikulumis transformaciisTvis;

(g) es aris procesi individis interkulturuli kompetenciis

gasazrdelad;

(d) es aris brZola winare gansjisa da diskriminaciis wi-

naaRmdeg.

kultura da misi gavlena swavla-swavlebis procesze

mniSvnelovania, rom Tavad termini kultura da masTan da-

kavSirebuli swavla-swavlebis Tematikis ganxilva iwvevs debatebs,

rameTu am termins yvela Taviseburad aRiqvams da maTi msjelobac

aqedan gamomdinareobs. Sesabamisad, mniSvnelovnad migvaCnia,

SevexoT kulturisa da swavlis procesis sakiTxebs.

kulturas swavlobs araerTi samecniero disciplina, kerZod,

anTropologia, sociologia, ganaTlebis mecnierebebi, fsiqologia,

biznes-ekonomika da samxedro mecnierebebic ki. Tuki yvela am samec-

niero dargs gadavxedavT, termin `kulturis~ asobiT gansxvavebuli

ganmarteba Segvxvdeba, Tumca, ra Tqma unda, yvela es ganmarteba ar

10

aris adekvaturi swavla-swavlebis procesisa da kulturis dasa-

kavSireblad. Tumca, yvela am ganmartebas aqvs erTi saerTo, rom

`kultura aris adamianis mier Seqmnili garemo~. kultura ga-

moxatavs adamianis fiqrebs, ideebs, interaqciis maxasiaTeblebs.

kuni aRniSnavs, rom `kultura aris socialuri qmedebebis,

rwmenis, xelovnebis, institutebis mTlianoba, romelsac aqvs

transmisiuri xasiaTi, Seqmnilia adamianTa garkveuli jgufis

Sromisa da fiqris Sedegad~. kulturis mTavari Semadgeneli ele-

mentebi aris geografiuli mdebareoba, eTnikuri kuTvnileba, ena,

religia da istoria.

termin kulturasTan dakavSirebulia araerTi sxva terminic,

romlebic gvxvdeba yoveldRiuri komunikaciis dros, magaliTad,

subkultura, mikrokultura, eTnikuri jgufebi, umciresobebi, mul-

tikulturuli ganaTleba da sxva. terminebis gasaazreblad da gan-

martebisTvis SegiZliaT isargebloT saxelmZRvanelos boloSi

arsebuli ganmartebiTi leqsikoniT.

rogorc zemoT aRvniSneT, termin `kulturis~ araerTi gan-

marteba arsebobs, romelTac saerTo maxasiaTeblebi aqvT. Aterminis

analizisas ZiriTadad sami mniSvnelovani saerTo maxasiaTebeli ik-

veTeba:

1) kultura adamianis mier aris Seqmnili;

2) kultura aris gaziarebuli adamianTa jgufis mier;

3) kultura aris rogorc obieqturi, agreTve subieqturi.

ganvixiloT cal-calke es saerTo maxasiaTeblebi, raTa

ufro Rrmad CavwvdeT kulturis arss.

1) kultura Seqmnilia adamianTa mier

cxovelebisgan gansxvavebiT, adamianebi ar arian biologiurad

daprogramebulebi, rom maT avtomaturad ician, rogor unda SeZlon

garemos utilizacia, sakvebisa da TavSesafris mopoveba da a.S. anu

adamianebs ar SeuZliaT gadarCnen sxva adamianebis gareSe, romle-

11

bic zrunaven maTze da aswavlian maT. Sesabamisad, adamianebma unda

miagnon efeqtur gzebs rogorc erTmaneTTan, aseve garemosTan in-

teraqciisTvis. adamianebma unda iswavlon, rogor SeiZinon codna,

maT Soris cxovrebis wesebis Sesaxeb, rac maT miscems gadarCenis

saSualebas. swored am codnas (warmoqmnils ojaxSi, samezobloSi,

literaturaSi, xelovnebaSi, klasSi...) da am codnis arss ewodeba

kultura.

kultura, Cveulebriv, aris adamianis fizikuri Tu gonebrivi

zemoqmedebis Sedegad Seqmnili materia, anu yvelaferi is, rac

bunebrivad ar xdeba cxovrebaSi. magaliTad, zRvaze an okeaneSi arc

wyali da arc horizonti ar aris kultura, aramed aris bunebrivi

mdgomareoba, Tumca, Tu rogor aris mowyobili am zRvis sanapiro _

es ukve kulturis nawilia da am kulturisaTvis damaxasiaTebeli

niSnebiT xdeba sanapiros mowyoba. magaliTad, amerikis SeerTebul

StatebSi, maiamiSi, sanapiroze aSenebulia uamravi sastumro, gasar-

Tobi kompleqsebi, saseirno bilikebi da marinadebi. msgavsi tipis

sanapiro sxva kulturis mqone xalxis mier, SesaZlebelia, Seracx-

uliyo wminda adgilad, sadac adamianis Careva arsebul bunebriv

garemoSi minimaluri iqneboda.

amerikis SeerTebuli StatebSi arsebuli maiamis sanapiro mi-

uTiTebs amerikeli xalxis codnaze, damokidebulebasa da Rire-

bulebebze bunebrivi garemos mimarT, Tumca msgavsi damokidebuleba

ar iyo amerikis Seqmnis pirvel wlebSi da maSin miiCneoda, rom ada-

miani bunebis ganuyofeli nawilia da vinaidan adamiani cxovrobs

bunebis SigniT da ara gareT, adamiani ar unda Caerios arsebul

bunebriv garemoSi.

es magaliTi miuTiTebs, rom sxvadasxva sociokulturuli

jgufi aRiqvams samyaros sxvadasxvanairad, amasTanave, xazs usvams,

rom kulturuli rwmenebi da damokidebulebebi erTi da imave so-

ciokulturuli jgufis SigniT droTa ganmavlobaSi SeiZleba da

unda Seicvalos.

12

2) kultura aris gaziarebuli adamianTa garkveuli jgufis mier

kultura yalibdeba adamianTa socialuri urTierTobebis

Sedegad. kulturuli ideebi da gaazreba yalibdeba, roca gark-

veuli jgufi iziarebs erTmaneTis codnas, damokidebulebebs, Rire-

bulebebsa da rwmenas. ufro metic: adamianTa es jgufi ayalibebs

RirebulebaTa ierarqias: Tu romeli Rirebuleba ufro Zvirfasia

maTTvis, Tumca, droTa ganmavlobaSi RirebulebaTa es ierarqiac

SesaZlebelia Seicvalos. aRsaniSnavia, rom gaziarebuli kultu-

ruli identoba gadaecema erTi Taobidan Semdgom Taobas.

3) kultura aris rogorc obieqturi, aseve subieqturi

kultura Sedgeba ori komponentisagan: (a) obieqturi elemen-

tebi da (b) subieqturi elementebi (triandisi, 1972). obieqturi

kulturis komponentebi moicavs jgufisaTvis damaxasiaTebel vi-

zualurad da materialurad xelSesaxeb elementebs, magaliTad,

enas, romelzec laparakoben, tradiciebsa da ritualebs, romelTac

icaven, tansacmels, romelsac atareben, saWmels, romelsac miirT-

meven da a.S. yvela es elementi advilad SesamCnevia da am elemente-

bis aRmoCena Tanabradaa SesaZlebeli yvelasaTvis. swored

obieqturi kulturis elementebi igulisxmeba xSirad, rodesac

saubaria kulturul gansxvavebebze. subieqturi kulturis kompo-

nentebi aris vizualurad da materialurad SeumCneveli kulturis

aspeqtebi, kerZod, damokidebulebebi, Rirebulebebi, qcevis wesebi da

normebi, swavlis stili, socialuri rolebis ierarqia da a.S.

subieqturi da obieqturi kulturis analizisas kulturas

xSirad adareben aisbergs. aisbergis mxolod 10%-is danaxvaa

SesaZlebeli wylis zedapirze, xolo 90 % damalulia wylis qveS

da, Sesabamisad, es 90% warmoadgens safrTxes kapitnisTvis, ro-

melic marTavs gems. aisbergis msgavsad, kulturis yvelaze Sinaar-

sobrivi (da potenciurad safrTxis Semcveli) nawili aris Seum-

Cneveli da Znelad aRsaqmeli, anu warmoadgens subieqtur kultu-

ras. swored kulturis subieqturi aspeqtebia, romlebic war-

13

moqmnian interkulturul gaugebrobebs da razec unda moxdes fo-

kusireba multikulturuli Tu interkulturuli ganaTlebis dros.

kultura da swavla-swavlebis procesi

adamianebi individualurad axdenen sakuTari Tavis kultu-

rul identifikacias. dadgenilia kulturuli identobis Tormeti

wyaro, romlebic gavlenas axdenen swavla-swavlebis procesze (ix.

sqema).

kuSneri, makklilandi, safordi, 2006, gv. 70

14

am Tormet wyaros, rasakvirvelia, moepoveba gadakveTis wer-

tilebi. arsebiTia, rom individis kulturuli identoba (Rirebule-

bebi, rwmena, codna, unarebi, damokidebulebebi) yalibdeba am Tor-

meti wyaros mimarTebiT arsebuli gamocdilebiT. am gamocdilebis

SeZena ki xdeba individis urTierTobiT socializaciis iseT agen-

tebTan, rogoricaa ojaxi, eklesia, samuSao adgili, skola, medi-

asaSualebebi da a.S. (ix. sqema). swored socializaciis am agentebis

meSveobiT iZens individi kulturul codnas.


15

kulturuli codnis dagroveba: socializaciis agentebi

rogorc ukve aRvniSneT, kulturuli identobis formireba

xdeba socializaciis procesis Sedegad _ socializaciis agentebis

meSveobiT. zemoT moyvanil sqemaSi naTlad Cans, Tu rogor xdeba

kulturuli codnis filtracia socializaciis sxvadasxva agentis

meSveobiT, individis gamocdilebis Sesabamisad. miuxedavad imisa,

rom kulturuli identobis wyaroebi (ena, religia, eTnikuri warmo-

mavloba) aris universaluri wyaroebi da damaxasiaTebeli nebis-

mieri kulturisTvis, socializaciis agentebi (ojaxi, skola, ekle-

sia, media), romelTa meSveobiTac individs gadaecema kulturuli

wyaro, mkveTrad gansxvavdeba erTmaneTisgan sxvadasxva kulturaSi.

Sesabamisad, sxvadasxva sazogadoebaSi individebs uviTardebaT

gansxvavebuli msoflmxedveloba.

aRniSnuli msjelobisas albaT mniSvnelovania, ganvsazRvroT,

ras niSnavs socializacia da ra etapebs moicavs igi. socializacia

aris procesi, romlis meSveobiTac individi eufleba ama Tu im

konkretuli jgufisaTvis misaReb normebs. es normebi SeiZleba moi-

cavdes enis dauflebas, socialuri rolebis codnas da am rolebis

Sesabamis qmedebas, fizikuri da socialuri garemos aspeqtebis

specifikur aRqmas da gaazrebas. socializaciis procesi ki sam

etapad iyofa:

1) pirveladi socializacia, romelic gulisxmobs patara bavS-

vebis aRzrdas ojaxis an nebismier momvlelis mier;

2) meoradi socializacia, romelic moicavs procesSi iseTi

agentebis CarTvas, rogoricaa skola, samezoblo, TanatolTa

wre, televizia, eklesia da a. S.

3) zrdasrulTa socializacia, romelic gulisxmobs zrdas-

ruli adamianis axal socialur rolebTan Tu situaciasTan

adaptacias, risTvisac is ar momzadebula dawyebiTi da Su-

16

aleduri socializaciis procesis dros. aseTi tipis so-

cializacias ganekuTvneba, magaliTad, qorwineba, mSobloba,

sacxovreblad sxva qveyanaSi gadasvla, axal samuSaoze

gadasvla da a.S.

socializaciis procesis limitebi

aRsaniSnavia, rom socializaciis process gaaCnia sakuTari

limitebi. am limitebs Soris gamoyofen sam mniSvnelovan SezRud-

vas, romelTa codnac Zalian mniSvnelovania pedagogTaTvis:

1) socializaciis procesi SezRudulia bavSvis fizikuri da

biologiuri organizmis TaviseburebebiT. magaliTad, yvela

axalSobili advilad eufleba enas, Tumca enis daufleba

problemaa smenadaqveiTebulisTvis. individs Tu ar gaaCnia

musikaluri smena, musikis meSveobiT socializaciis pirobeb-

Sic ki da mudmivad musikaSi mecadineobiT, is verafriT ver

gaxdeba operis momRerali;

2) socializaciis procesi aris dausrulebeli procesi da is

arasdros ar mTavrdeba, anu adamiani mTeli cxovrebis gan-

mavlobaSi imyofeba socializaciis procesSi. Sesabamisad, Tu

bavSvis socializacia moxda da is daeufla garkveul cod-

nas, Tvisebebs Tu maxasiaTeblebs (ena, situaciis Sesabamisi

qmedeba, socialuri rolis gaazreba) es imas ar niSnavs, rom

is veRar SeiZens sxva damatebiT codnas, Tvisebebs da max-

asiaTeblebs;

3) individebi ar arian pasiuri mimRebi socializaciis procesis,

isini aqtiurad zemoqmedeben TviTon am procesze. individi

iRebs an ar iRebs arsebul normas, interpretacias ukeTebs

arsebul normas, qmnis axal normebs sxvadasxva situaciidan

gamomdinare. A

17

socializaciis samive es limiti resursia pedagogis xelSi,

Tumca, rogorc diui aRniSnavs, yvelaze efeqturia swavla maSin,

rodesac igi iwyeba im codnidan, rac bavSvs ukve gaaCnia. Sesa-

bamisad, maswavleblisTvis mniSvnelovania icodes ara mxolod

kulturuli socializaciis zogadi aspeqtebi, aramed unda icnob-

des TiToeuli moswavlis kulturul maxasiaTeblebs, romelTa

farglebSic xdeboda maTi socializacia.

K

kulturuli sxvaobebis gaazreba

kulturuli codnis dagrovebis procesis ufro kargad aR-

saqmelad gTavazobT sqemas, sadac Sejamebulia es procesi da kidev

erTxel aris xazi gasmuli am procesis kompleqsurobaze, gansa-

kuTrebiT multikulturul sazogadoebebSi.


18

rogorc sqemebidan Cans, kulturuli wyaroebi socializaciis

sxvadasxva agentebis meSveobiT ayalibeben individis kulturul

identobas. mniSvnelovania, maswavleblebs axsovdeT, rom kultu-

ruli identoba mkveTrad gansxvavebulia rogorc sxvadasxva kul-

turis urTierTmimarTebiT, agreTve erTi da imave kulturis Signi-

Tac. Aam kulturulma gansxvavebebma SeiZleba warmoSvas garkveuli

gaugebroba an konfliqti skolasa Tu klasSi swavlebis procesSi.

am saxelmZRvanelos daniSnulebaa, zogadi warmodgena SegiqmnaT in-

terkulturul ganaTlebis Sesaxeb, romelic xels Seuwyobs, erTi

mxriv, gaugebrobebis aRmofxvras da acilebas da, meore mxriv,

SesaZlebels gaxdis, rom kulturuli sxvaobebi klasSi pedagogma

gamoiyenos, rogorc pozitivi da resursi ufro efeqturi saswavlo

garemos Sesaqmnelad. am saxelmZRvanelos mizania, maswavleblebma

daiwyon garkveuli sakiTxebis axleburad gaazreba da analizi da,

Sesabamisad, gaxdnen yvela moswavlis maswavlebeli da ara mxolod

im moswavleTa maswavleblebi, romlebic ufro axlos dganan maT

kulturul identobasTan.

mravalferovnebis dadebiTi mxareebi swavlebis procesSi

mravalferovneba saswavlo procesis efeqturad marTvis re-

surss warmoadgens da, dRevandeli realobis gaTvaliswinebiT,

xels uwyobs multikulturul sazogadoebaSi cxovrebisTvis

momzadebuli moqalaqis Camoyalibebas. aRsaniSnavia, rom Zvelad

maswavlebelTa momzadebis programebSi mravalferovneba negatiur

konteqstSi aRiqmeboda. iTvleboda, rom mravalferovneba erTgvari

problemaa. midgomas, rom gansxvavebuli kulturuli jgufis

moswavleebs aqvT gansxvavebuli gamocdileba da xedva, rac sa-

sargebloa dominanti kulturuli jgufis moswavleebisTvisac, ar

19

hqonda farTo mxardaWera. Tumca globalizaciis procesma da saWi-

roebam, rom moswavleebi unda moemzadon pluralistur da mraval-

ferovan msoflioSi sacxovreblad, radikalurad Secvala mraval-

ferovnebisadmi damokidebuleba da naTlad gamokveTa interkultu-

ruli ganaTlebis aucilebloba.

mravalferovnebis saganmanaTleblo paradigma xazs usvams, rom

mravalferovneba sasargebloa, rogorc umravlesobis, aseve umci-

resobis kulturuli jgufis moswavleTaTvis. mravalferovneba `am-

didrebs~ saswavlo garemos. swored es mosazrebaa yvelaze mkafio

argumenti interkulturuli ganaTlebis mxardasaWerad. mraval-

ferovan garemoSi interkulturuli ganaTlebis elementebis gamo-

yenebiT moswavles uviTardeba:

a) mravalmxrivi xedva;

b) konfliqtis Tavidan aridebis unari;

g) saerTo Rirebulebebis mimarT pativiscema. G

es mosazreba dadasturebulia araerTi saganmanaTleblo

eqspertisa da mecnieris kvlevebiT. mecnierebi mravalferovnebis

dadebiT mxareebs ZiriTadad or kategoriad yofen:

1) saswavlo (akademiuri) Sedegebi;

2) demokratiuli Sedegebi.

dResdReobiT yvela Tanxmdeba saswavlo garemoSi

mravalferovnebis dadebiT mxareebsa da interkulturuli

ganaTlebis saWiroebaze. Tumca swavlebis procesSi mTavari

problema mravalferovnebis efeqturad marTva da interkulturuli

ganaTlebis strategiebis sworad gamoyenebaa, rac sakmaod rTulad

gadasaWrel amocanas warmoadgens, radgan, gadaulaxav gamowvevad

rCeba sakiTxis kompleqsuroba, romelsac kulturuli sxvaobebis

simravle ganapirobebs.

20

interkulturuli ganaTleba saqarTveloSi

interkulturuli ganaTlebis aspeqtebs mniSvnelovani adgili

uWiravs saqarTvelos ganaTlebis sistemis politikis dokumentebSi,

radgan mravalferovani saxelmwifosTvis, globalizaciis

pirobebSi, mniSvnelovania mravalmxrivi xedvis, tolerantul da

multikulturul sazogadoebaSi, cxovrebisTvis momzadebuli

moqalaqis Camoyalibeba. saqarTvelos kanonis `zogadi ganaTlebis

Sesaxeb~ meoTxe muxliT gansazRvrulia: `zogadsaganmanaTleblo

dawesebulebebSi swavlebis enaa qarTuli, xolo afxazeTis

avtonomiur respublikaSi — qarTuli an afxazuri.~ imave muxlis

mesame punqtis mixedviT, `saqarTvelos moqalaqeebs, romelTaTvisac

qarTuli ena mSobliuri ar aris, ufleba aqvT miiRon sruli

zogadi ganaTleba maT mSobliur enaze, erovnuli saswavlo gegmis

Sesabamisad, kanonmdeblobiT dadgenili wesiT~.

zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi savaldebuloa

saxelmwifo enis swavleba, xolo afxazeTis avtonomiur

respublikaSi — orive saxelmwifo enisa. saqarTvelos

saerTaSoriso xelSekrulebebiTa da SeTanxmebebiT

gaTvaliswinebul SemTxvevebSi SesaZlebelia,

zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi swavleba ganxorcieldes

ucxour enaze. am zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi

savaldebuloa saxelmwifo enis swavleba, xolo afxazeTis

avtonomiur respublikaSi — orive saxelmwifo enisa.

zogadi ganaTlebis kanoni icavs yvela moswavles yovelgvari

Zaladobisagan da aZlevs mSobliur enaze gamoxatvis Tavisuflebas.

kerZod, kanonis me-13 muxlis me-2 punqtSi aRniSnulia: `dauSvebelia

sajaro skolaSi saswavlo procesis religiuri indoqtrinaciis,

prozelitizmis an iZulebiTi asimilaciis miznebisaTvis gamoyeneba.~

es norma ar zRudavs sajaro skolaSi saxelmwifo dResaswaulebisa

21

da istoriuli TariRebis aRniSvnas, agreTve iseTi RonisZiebis

Catarebas, romlebic mimarTulia erovnuli da zogadsakacobrio

Rirebulebebis damkvidrebisaken. imave muxlis me-6 punqtSi ki

aRniSnulia: `skola valdebulia daicvas da xeli Seuwyos

moswavleebs, mSoblebsa da maswavleblebs Soris Semwynareblobisa

da urTierTpativiscemis damkvidrebas, ganurCevlad maTi

socialuri, eTnikuri, religiuri, enobrivi da msoflmxedvelobrivi

kuTvnilebisa.~ me-7 punqtis Sesabamisad ki, `skola Tanasworobis

safuZvelze icavs umciresobebis wevrebis individualur da

koleqtiur uflebas, Tavisuflad isargeblon mSobliuri eniT,

SeinarCunon da gamoxaton TavianTi kulturuli kuTvnileba~.

ganaTlebis Sesaxeb kanonis me-18 muxlis pirveli punqtiT

garantirebulia moswavlis, mSoblis da maswavleblis rwmenis,

aRmsareblobisa da sindisis Tavisufleba. aRniSnuli muxlis meore

punqtis Sesabamisad, `dauSvebelia, moswavles, mSobels da

maswavlebels daekisroT iseTi valdebulebis Sesruleba, romelic

Zireulad ewinaaRmdegeba maT rwmenas, aRmsareblobas an sindiss~.

interkulturuli ganaTlebis aspeqtebi asaxulia 2004 wlis

18 oqtombers damtkicebul ganaTlebis erovnuli miznebis

dokumentSi, kerZod: `z) komunikacia individebTan da jgufebTan:

saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos rom sazogadoebis momaval

wevrebs ganuviTaros zogadi sakomunikacio unarebi, saorganizacio

da jgufuri muSaobis Cvevebi, maT Soris imaT, visTvisac

saxelmwifo ena mSobliuri ar aris~ T) iyos kanonmorCili,

toleranti moqalaqe: dRevandel dinamikur, eTnikurad da

kulturulad mravalferovan samyaroSi sazogadoebis

funqcionirebisTvis gansakuTrebul mniSvnelobas iZens

urTierTpativiscemis, urTierTgagebisa da urTierTSemecnebis

Cvevebi. skolam unda gamoumuSaos mozards adamianis uflebebis

dacvisa da pirovnebis pativiscemis unari, romelsac igi gamoiyenebs

sakuTari da sxvisi TviTmyofadobis SesanarCuneblad. mozards unda

22

SeeZlos adamianis arsebiTi uflebebis Sesaxeb miRebuli Teoriuli

codnis ganxorcieleba da am principebiT cxovreba~.

moswavlis mier interkulturuli kompetenciebis ganviTareba

asaxulia sazogadoebrivi mecnierebebis, ucxo enisa da mSobliuri

enis saswavlo gegmebSi, magaliTad, sazogadoebrivi mecnierebebis

saswavlo gegmebis amocanad toleranti, adamianis Rirsebebis da

uflebebis mqone moqalaqis Camoyalibebaa dasaxuli, amasTanave,

kulturul da religiur aspeqtebs mniSvnelovani yuradReba eTmoba

sazogadoebrivi mecnierebebis saswavlo sagnebSi: `sazogadoebis

swavlebam moswavles unda daanaxos adamianis gamocdilebis

mravalferovneba uZvelesi droidan dRemde da agreTve Tavisi

qveynis miRwevebi kacobriobis monapovarTa fonze. moswavles unda

miewodos informacia rogorc saqarTvelos, aseve msoflios

politikur, socialur, kulturul, religiur da eTnikur

mravalferovnebaze. am informaciaze dayrdnobiT man unda SeZlos

gaaanalizos warsulisa da Tanamedroveobis umniSvnelovanesi

istoriuli Tu geografiuli movlenebi da sxvadasxva epoqebisa da

sazogadoebebis ganviTarebis msgavseba gansxvavebebi”, ufro metic,

`istoriuli procesis sxvadasxva kuTxiT (politikuri, socialuri,

ekonomikuri, kulturuli, religiuri) danaxva; istoriuli

movlenisa da/an pirovnebis moRvaweobis, gansxvavebuli

interpretaciebis arsebobis mizezebis axsna, gansxvavebuli,

interpretaciebis Sedareba da Sefaseba~; samoqalaqo ganaTlebis

sagnis saswavlo gegmaSi aRniSnulia _ `ganuviTaros mniSvnelovani

samoqalaqo unar-Cvevebi: sakuTari poziciis Camoyalibeba da dacva,

sakuTari saqcielis kritikulad Sefaseba, gansxvavebuli azris,

erovnebis, sarwmunoebisa da kulturis mqone adamianebis

pativiscema~.

mravalferovnebisa da interkulturuli ganaTlebis moTxov-

nebi wayenebuli aqvT saskolo saxelmZRvaneloebis gamomcemlebs,

kerZod, 2009 wlis 30 martis erovnuli saswavlo gegmebisa da Se-

fasebis centris direqtoris #072 brZanebis Sesabamisad, romelic

23

gansazRvravs grifirebis wess, TandarTul intruqciaSi sax-

elmZRvaneloebis Sefasebis kriteriumebis Taobaze miTiTebulia:

`d) saxelmZRvanelos Sinaarsi iTvaliswinebs saqarTvelos moswav-

leTa mravalferovnebas rasis, kanis feris, enis, sqesis, religiis,

politikuri da sxva Sexedulebebis, erovnuli, eTnikuri da so-

cialuri kuTvnilebis, warmoSobis, qonebrivi da wodebrivi mdgo-

mareobis da sacxovrebeli adgilis mixedviT. e) saxelmZRvanelo

uwyobs xels arastereotipuli, mravalmxrivi azrovnebisa da

Sexedulebebis ganviTarebas moswavleebSi.

interkulturuli swavlebis moTxovna asaxulia 2008 wlis 21

noembers gamocemul maswavlebelTa profesiuli standartSi `mas-

wavlebeli icnobs inkluziuri ganaTlebis, aseve multikulturul

da multilingvur midgomebsa da principebs da iyenebs mas sakuTari

praqtikis dagegmvasa da ganxorcielebaSi”, ufro detalurad in-

terkulturuli aspeqtebi agreTve asaxulia maswavleblis sagno-

briv standartebSi, kerZod qarTuli, rogorc meore enis, sa-

zogadoebrivi mecnierebebis da ucxo enis maswavleblebis stan-

dartebSi.

interkulturuli ganaTlebis politikis nawilia saqarT-

velos mTavrobis mier 2009 wlis 8 maiss damtkicebuli `Semwynare-

blobisa da samoqalaqo integraciis erovnul koncefcia da samo-

qmedo gegma~. umciresobaTa integraciisken mimarTuli kidev erTi

nabiji iyo 2009 wels ganaTlebis da mecnierebis saministros mier

SemuSavebuli `multilingvuri ganaTlebis koncefcia da samoqmedo

gegma”, romlis safuZvelze 2009 wlis 31 marts damtkicda `multi-

lingvuri ganaTlebis programa~, romlis farglebSic 40 araqarTu-

lenovani skola moaxdens bilingvuri ganaTlebis programis pi-

lotirebas.

saqarTvelo gawevrebulia sxvadasxva saerTaSoriso organi-

zaciaSi, romelTaTvisac interkulturuli ganaTleba mniSvnelovan

faqtors warmoadgens da saqarTvelo, rogorc wevri saxelmwifo,

uerTdeba am organizaciebis mier miRebul gadawyvetilebebs. Aam

24

mxriv gansakuTrebiT gamoirCeva evropis sabWo, romelmac bolo

wlebSi miiRo 4 fundamenturi dokumenti, romlebic gansazRvraven

evrosabWos wevr-qveynebSi interkulturuli ganaTlebis politikas.

kerZod, ganaTlebis ministrTa mudmivmoqmedi komisiis 21-e sesiis

bolo deklaracia (aTeni, 2003 wlis 10-12 noemberi). aRniSnuli dek-

laracia uSualod interkulturul ganaTlebas exeba. agreTve vro-

clavis deklaracia (2004 wlis 9-10 dekemberi) da saxelmwifos da

mTavrobis meTaurTa mesame samitze miRebuli samoqmedo gegma (var-

Sava, 2005 wlis 16-17 maisi) da 2005 wlis 4 oqtombris evropis sab-

Wos saparlameto asambleis #1720 rekomendacia religiisa da ga-

naTlebis Sesaxeb.

aTenis deklaraciis Tanaxmad, mniSvnelovania, evropis sabWom

`a) xelaxla daiwyos interkulturuli ganaTlebis sferoSi kon-

ceptualuri kvleva; b) xeli Seuwyos urTierTndobis Camoyalibe-

bas... adamianis uflebaTa da mravalferovnebis mimarT pativiscemis

gaRvivebas. g) gaataros RonisZiebebi swavlebis meTodebisa da sas-

wavlo saSualebebis sferoSi; e) SeimuSavos komunikaciasa da

urTierTgagebaze gamiznuli programebi, gansakuTrebiT enobrivi

swavlebis gziT. v) daexmaros wevr saxelmwifoebs ganaTlebis

politikaSi interkulturuli elementis SetanaSi; i) SeimuSavos

xarisxis uzrunvelyofis meqanizmebi demokratiuli da interkul-

turuli principebis gaTvaliswinebiT; l) gaaZlieros interkultu-

ruli ganaTleba da mravalferovnebis marTva amgvari wvrTniT.... r)

daexmaros wevr saxelmwifoebs imis gacnobierebaSi, rom kultu-

rul, eTnikur Tu religiur mravalferovnebasTan dakavSirebuli

problemebis mogvareba mxolod skolebisTvis ki ar aris saWir-

boroto sakiTxi, aramed mTlianad sazogadoebisTvis~.

2005 wlis 4 oqtombris evropis sabWos saparlameto ansam-

bleis #1720 rekomendacia religiisa da ganaTlebis Sesaxeb agreTve

konkretul rekomedaciebs uwevs ministrTa komitets interkultu-

ruli ganaTlebis dasanergad evropis maStabiT saganmanaTleblo

sistemebSi.

25

Tuki arsebul viTarebas da deklarirebul politikas

gadavxedavT, saqarTveloSi warmodgenilia mravalferovani sas-

wavlo garemo da interkulturuli ganaTlebis aspeqtebi asaxulia

ganaTlebis sferoSi saxelmwifo politikis yvela mniSvnelovan

dokumentSi.

interkulturuli kompetenciis ganviTarebis etapebi

arsebobs interkulturuli kompetenciebis ganviTarebis sta-

diebis sxvadasxva modeli. ganvixilavT mxolod erT models, ro-

melic yvelaze ufro efeqturia saswavlo gegmaSi asaxvisa da Se-

fasebis TvalsazrisiT: `benetis interkulturuli mgrZnobelobis

ganviTarebis modeli~.

aRsaniSnavia, rom benetis modeli yvelaze ufro miRebuli da

farTod gavrcelebuli modelia ganaTlebis mecnierebebSi. aR-

niSnuli ganpirobebulia Semdegi garemoebebiT:

a) is ganmartavs interkulturul mgrZnobelobas `ganvi-

Tarebis~ modelidan gamomdinare, romelic moicavs pro-

gresirebad unars adamianisas, raTa moaxdinos cnobiere-

baSi kulturuli sxvaobebis akumulireba;

b) interkulturuli mgrZnobeloba ganxilulia socialuri

konstruqtivizmis konteqstSi, rac niSnavs rom kultu-

ruli sxvaobebi ar aris statikuri procesi;

g) interkulturuli sensitiurobis ganviTareba ganxilu-

lia `subieqturi~ da ara `obieqturi~ kulturis kon-

teqstSi. `subieqturi~ kultura aRniSnavs sxva ada-

mianebTan interaqciis Sedegad pirovnebis mier SeZenili

da naswavli Rirebulebebis, rwmenisa da qcevebis erTo-

bliobas. `obieqturi~ kultura ki gamoxatavs `Rirebule-

26

bebisa da qcevebis erTobliobas, romelic ukve formire-

bulia garkveuli saxiT.

d) ganviTarebis sxva modelebisgan gansxvavebiT, asaxulia

interkulturuli kompetencia;

e) sxva modelebi fokusirebulia eTnikuri identobis for-

mirebaze da ignorirebulia ganviTarebis etapobrioba.

beneti Tavis modelSi gamoyofs interkulturuli mgrZnobe-

lobis ganviTarebis eqvs safexurs, romlebic dayofilia or fazad:

I. eTnocentruli faza (1. sxvaobaTa uaryofa; 2. sxvaobaTagan

Tavdacva; 3. sxvaobaTa minimizacia) da eTnorelatiuri faza: (4.

sxvaobaTa mimRebloba; 5. sxvaobaTa adaptacia; 6. sxvaobaTa integra-

cia).

1) sxvaobaTa uaryofa aris safexuri, rodesac individs

ar gaaCnia unari, SeamCnios kulturuli sxvaobebi. am

dros individi ignorirebas ukeTebs arsebul mraval-

ferovan realobas da, rogorc beneti aRniSnavs, mas ax-

asiaTebs `suleluri SekiTxvebis sindromi”, romelic

efuZneba stereotipebs. Aam safexurze myofi indi-

vidisTvis damaxasiaTebelia Semdegi gamoTqmebi da mo-

sazrebebi: `isini aq daibadnen da cxovroben amitom

unda moiqcnen rogorc qarTvelebi”, ` Cemi gamocdile-

bidan gamomdinare me SemiZlia viyo warmatebuli nebis-

mier qveyanaSi da nebismieri kulturis pirobebSi,

yovelgvari damatebiTi Zalisxmevis gareSe”, `me ara-

sodes ganvicdi kulturul Soks”, `biznesi biznesia

msoflios nebismier kuTxeSi”,

2) sxvaobaTagan Tavdacva warmoadgens Semdgom safexurs

interkulturuli sensitiurobis ganviTarebis modelSi.

Aam etapze xdeba kulturuli sxvaobebis aRiareba,

Tumca, amasTanave, gansxvavebuli kulturis Sefaseba

27

xdeba mxolod negatiur konteqstSi. aRniSnuli safex-

urisaTvis damaxasiaTebeli Semdegi da msgavsi Sinaar-

sis frazebi: `genetikurad maT ar aqvT unari, Cawvdnen

amis arss”, `Cven gamovigoneT es sagani da mxolod Cven

SegviZlia uzrunvelvyoT misi Semdgomi funqcionireba~,

`es dawesebuleba Seiqmna Cveni Rirebulebebis garSemo

da, Sesabamisad, mxolod Cveni mosazrebaa

mniSvnelovani”, `Cven gvaqvs qarTuli skolebi da maT

unda imuSaon efeqturad qarTvelebisTvis, sxvebma rac

undaT, is qnan”, `azielebi ar arian Tavdajerebulebi,

Sesabamisad, isini ver iqnebian liderebi~.

3) sxvaobaTa minimizacia aris eTnocentruli fazis bolo

safexuri. Ainterkulturuli sensitiurobis am etapze

myofi pirovneba axdens kulturuli sxvaobebis zed-

apirul aRiarebas, Tumca, amave dros, aRiqvams yvela

individs, rogorc arsebiTad msgavss. aRsaniSnavia, rom

es etapi aris yvelaze xSiri maswavleblebis in-

terkulturuli mgrZnobelobis gazomvisas da, amave

dros, aris yvelaze rTuli safexuri Semdgom safex-

urze gadasasvlelad. Aam safexurze yvelaze naTeli

maxasiaTebeli fraza gaxlavT: `kargi adamiania, magram

araqarTvelia”, `me momwons is yvela Tavisi TvisebiT,

magram, samwuxarod, ar aris qarTveli~. am safexurisT-

vis damaxasiaTebelia agreTve Semdegi da msgavsi Si-

naarsis frazebi: `maTi Cveulebebi TiTqos gansxvavebu-

lia, Tumca, Tu kargad daakvirdebiT, maTac Cvennairi

Cveulebebi aqvT”, `Cemi intuiciis wyalobiT amovicnob

xalxs; mniSvneloba ar aqvs, romel kulturas

ekuTvnis”,

28

4) sxvaobaTa mimRebloba gaxlavT eTnorelatiuri fazis

pirveli safexuri. eTnorelatiuri fazis dros

zogadad icleba midgoma da imis aRqma xdeba, rom

`kulturuli sxvaobebi ar aris saxifaTo~. sxvaobebis

mimReblobis safexuri gulisxmobs sxvaobis, rogorc

Rirebulebis, pativiscemas da interess kulturuli

sxvaobebis mimarT. magaliTad, am etapze pedagogi acno-

bierebs sxvadasxva eTnikuri jgufis warmomadgeneli

moswavlis mSoblis CarTulobis xarisxs swavlebis

procesSi da am kulturuli aspeqtebis gaTvaliswine-

biT muSaobs rogorc MmSobelTan, aseve moswavlesTan.

am safexurze myofi individisTvis damaxasiaTebeli

frazebia: `arc kargi da arc cudi, ubralod -

gansxvavebuli”, `me mudmivad vcdilob Seviswavlo sxva

xalxis kultura, rac gamiadvilebs am kulturis mqone

xalxTan urTierTobas”, `rac ufro meti kultura vici,

miT ufro meti SedarebiTi analizis unari maqvs”,

`zogjer vibnevi xolme, radganac vici, rom sxvadasxva

kulturaSi RirebulebaTa sistema aris gansxvavebuli

da minda vaRiaro es Rirebulebebi, Tumca mainc yov-

elTvis Cemi kulturis ZiriTadi Rirebulebebidan ga-

momdinare vmoqmedeb~.

5) sxvaobaTa adaptacia gaxlavT eTnorelatiuri fazis

meore safexuri, romelic gulisxmobs unaris ganvi-

Tarebas, romelsac SeuZlia gaarRvios kulturuli

CarCoebi da individs ukve SeuZlia kulturaTaSorisi

efeqturi komunikacia. Aam safexurisTvis damaxasiaTe-

belia Semdegi frazebi: `raTa realurad davexmaro

moswavles, rom SeZlos kargad swavla, me unda

Sevcvalo mTlianad Cemi midgoma”, `me vici, rom

29

moswavleebma iSromes gulmodgined, raTa ahyolodnen

Cems stils, magram radgan maT es ver SeZles, me unda

gadavdga maTken nabiji da movaxdino Cemi stilis maTT-

vis ufro misaRebi stiliT adaptireba”, `me gansxvave-

buli urTierToba maqvs Cemi moswavleebis mSoblebTan

imisda mixedviT, Tu romel eTnikur an religiur

jgufs ekuTvnian da ra kulturuli Rirebulebebi da

faseulobebi gaaCniaT~.

6) sxvaobaTa integracia interkulturuli sensitiurobis

ganviTarebis bolo stadiaa, romlis miRweva Zalian

rTulia da rac Zalian iSviaTad gvxvdeba realobaSi.

Aam safexurze individs SeuZlia Tanabrad da

efeqturad imoqmedos ori, SesaZloa, sruliad

gansxvavebuli kulturis farglebSi. Aam safexurisaT-

vis yvelaze metad damaxasiaTebeli frazebi da ga-

moTqmebia: `yvelgan saxlia, Tuki Sen ici, rogor

icxovro im garemoSi”, `me vgrZnob Tavs yvelaze kargad,

roca vaSeneb xidebs or sxvadasxva kulturas Soris,

romlebsac me piradad Zalian kargad vicnob”, `rogori

situaciac ar unda iyos, me SemiZlia davinaxo da ga-

vaanalizo is sxvadasxva kulturuli perspeqtividan

gamomdinare~.

aRsaniSnavia, rom benetis modelis asaxva saswavlo procesSi

aris yvelaze mosaxerxebeli, rameTu igi efuZneba blumis kognituri

ganviTarebis taqsonomias martividan rTulisaken da, Sesabamisad,

SesaZlebels xdis interkulturuli kompetenciis ganviTarebis Se-

fasebas. Sesabamisad, saswavlo gegmis yvelaze martivma donem unda

asaxos, sul mcire, sxvaobebis minimizaciis unaris ganviTareba

moswavleebSi. xolo am mimarTulebiT yvelaze metad Sorsmimavalma

saswavlo gegmam SeiZleba moicvas moswavlis mier sxvadasxva soci-

30

okulturul konteqstSi sxvaobebis Sesaxeb sakuTari azrebis re-

organizeba, Sefaseba da Sesabamisi qmedeba.

radgan blumis kognituri ganviTarebis taqsonomia vaxseneT,

albaT sainteresoa aRniSnuli taqsonomiis ganxilvac da in-

terkulturuli sensitiurobis ganviTarebis konkretuli magaliTis

Cveneba blumis taqsonomiis gaTvaliswinebiT.

benJamen blumma SeimuSava saazrovno (kognituri) unarebis

ganviTarebis taqsonomia specialurad ganaTlebis sistemisaTvis.

blumis mixedviT, azrovnebis an Semecnebis unari eqvs doned

SeiZleba daiyos: codna, gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi da Se-

faseba. codna, gageba da gamoyeneba aris azrovnebis dabali don-

eebi, xolo analizi, sinTezi da Sefaseba – maRali doneebi.

ცოდნა

გაგება

გამოყენება

ანალიზი

სინთეზი

შეფასება

31

ccooddnnaa –– II ddoonnee::

ffaaqqtteebbiiss,, mmoovvlleenneebbiiss,, mmeeTTooddeebbiiss,, pprroocceesseebbiiss,, xxeerrxxeebbiiss ddaammaaxxssoovvrreebbaa

ddaa ccooddnnaa

moswavles

SeuZlia: dakvirveba da informaciis gaxseneba,

damaxsovreba

TariRebis, movlenebis adgilebis codna

ZiriTadi ideebis codna

sagnis Sinaarsis codna kiTxvebis magaliTebi

ra moxda ..... Semdeg?

ramdeni? ramdenjer?

vin?

SegiZliaT daasaxeloT?

aRwereT ra moxda

vin esaubra?

SegiZliaT axsnaT ratom?

ras niSnavs?

romelia swori / araswori?

zmnebi: CamoTvla, gansazRvra, aRwera, gamoyofa, Cveneba, Segroveba,

Seswavla, daxarisxeba, damaxsovreba, dakavSireba, gameoreba,

citireba, da a.S.

aqtivobebis magaliTebi: CamoTvaleT mTavari movlenebi; SeqmeniT

mTavari movlenebis qronologia; gaakeTeT im informaciis

CamonaTvali, romlis damaxsovrebac SegiZliaT; CamoTvaleT

nawarmoebis personaJebi, gaakeTeT sqema, romelic aCvenebs da a.S.

32

gageba – II done:

moswavles esmis Seswavlili masalis mniSvneloba da SeuZlia misi

gamoyeneba, Tumca ar SeuZlia misi sxva masalasTan dakavSireba an

misi farTo WrilSi xedva.

moswavles

SeuZlia: informaciis gageba

faqtebis interpretireba da Sedareba

faqtebis da ideebis organizeba da SerCeva

mosalodneli Sedegebis / ganviTarebis prognozireba

sakuTari sityvebiT aRwera kiTxvebis

magaliTebi

moyeviT...

gadmoeciT Tqveni sityvebiT ...

SegiZliaT mokle monaxazis gakeTeba?

ra moxdeba Semdeg?

ra aris mTavari idea / arsi?

vin aris mTavari personaJi?

SegiZliaT ganasxvavoT?

ra gansxavebaa ... Soris?

SegiZliaT Tqveni mosazrebis Sesaxeb moiyvanoT magaliTi?

SegiZliaT gansazRvroT?

zmnebi: Sejameba, aRwera, interpretireba, Sedareba, prognozireba,

gansxvaveba, ganxilva, danawileba, klasificireba, ganmarteba,

miTiTeba, perefrazireba, sakuTari sityvebiT gadmocema,

gadaTargmna, SerCeva, gansazRvra, a.S.

aqtivobebis magaliTebi: daasuraTeT romelime movlena;

CamoayalibeT nawarmoebis mTavari idea; SeimuSaveT da SeasruleT

scenari nawarmoebis mixedviT; moyeviT moTxroba Tqveni sityvebiT;

SeajameT nawarmoebSi ganviTarebuli movlenebi da a.S.

33

gamoyeneba – III done:

abstraqciebis (mag: principebis, Teoriebis, ideebis) praqtikaSi

gamoyeneba

moswavles SeuZlia: informaciis, faqtebis, wesebis, principebis gamoyeneba

meTodebis, cnebebis, Teoriebis sxvadasxva situaciebSi gamoyeneba

problemebis gadaWra savaldebulo unarebisa da codnis gamoyenebiT

kiTxvebis magaliTebi

ra aris .... magaliTi?

rogor ukavSirdeba aRniSnuli ...?

ramdenad mniSvnelovania ?

iciT Tu ara sxva SemTxveva, rodesac...?

SeiZleboda Tu ara aRniSnuli momxdariyo...?

SegiZliaT Tu ara daajgufoT ... maxasiaTeblebis mixedviT?

ra faqtorebs SecvlidiT, Tu...?

SeiZleba Tu ara am meTodis gamoyeneba mocemul situaciaSi?

rogor SekiTxvebs dasvamdiT, Tu...?

aRniSnuli informaciis gamoyenebiT, rogor instruqciebs SeimuSavebdiT?

Rirebulia Tu ara es informacia, im SemTxvevaSi, Tu..?

zmnebi: gamoyeneba, angariSi, dasruleba, daxasiaTeba, Cveneba,

amoxsna, Secvla, modificireba, eqsperimentis Catareba, amorCeva,

dagegmva, klasificireba, interpretireba, SemuSaveba da a.S.

aqtivobebis magaliTebi: SeqmeniT modeli, romelic aCvenebs

aRniSnuli principis praqtikaSi gamoyenebas; SeqmeniT

mniSvnelovani movlenebis amsaxveli sqema; SeqmeniT fotosuraTebis

koleqcia, romelic gamoxatavs Tqvens damokidebulebas mocemuli

sakiTxisadmi; SeqmeniT fazli (gamosacnobi TamaSi), romlisTvisac

gamoiyenebT mocemul sakiTxSi Tqvens codnas; dawereT moTxroba,

statia; SemoseT Tojina mis erovnul tansacmelSi da a.S.

34

analizi – IV done:

mTliani sagnis calke nawilebis, mxareebis da Tvisebebis gamoyofa

da maT Soris kavSiris danaxva.

moswavles

SeuZlia:

erTi mTlianobis calkeul komponentebad daSla

mTlianobis / mocemulobis struqturis gansazRvra

msgavsebebis aRmoCena

calkeuli komponentebis / nawilebis organizeba

dafaruli azris / mniSvnelobis mixvedra da amocnoba

procesebis kanonzomierebebis gamovlena

mizezebsa da Sedegebs Soris kavSiris damyareba

ZiriTadi tendenciebis gamovlena kiTxvebis magaliTebi

ra nawilebisgan Sedgeba ...?

ra ZiriTadi maxasiaTeblebi gaaCnia ...?

gaakeTeT aRniSnuli sagnebis klasifikacia ... mixedviT

CamoTvaleT garemoebebi, romelic daadasturebs Tqvens mosazrebas

ra movlenebi SeiZleba momxdariyo...?

Tu ... moxdeboda, rogor ganviTardeboda movlenebi? rogori iqneboda dasasruli?

ra msgavsebaa ... Soris?

raSi mdgomareobs nawarmoebis dafaruli arsi? ras gulisxmobda mwerali, rodesac ...?

ra SesaZlo Sedegebi SeiZleba hqonoda aRniSnul movlenas?

ram gamoiwvia .... cvlilebebi?

SegiZliaT SeadaroT ... prezentaciaSi aRweril ...?

kidev ra problemebs gamoyofdiT?

SegiZliaT ganasxvavoT ....?

ra amoZravebda (ra iyo motivi) ... dros?

romeli iyo TamaSis gadamwyveti momenti? zmnebi: gaanalizeba, gamoyofa, axsna, ganmarteba, dakavSireba,

klasificireba, dayofa, Sedareba, SerCeva, Sefaseba, daangariSeba,

35

gamoTvla, kategorizacia, kritika, Semowmeba, Seswavla,

eqsperimentis Catareba da a.S.

aqtivobebis magaliTebi: SeimuSaveT kiTxvari, romlis saSualebiTac

SeZlebT informaciis Segrovebas; SeqmeniT masalis reklama,

SeiswavleT sakiTxi siRmiseulad Tqveni mosazrebis dasabuTebis

mizniT; SeqmeniT sqema, sadac asaxuli iqneba mniSvnelovani

movlenebis Tanmimdevroba; SeqmeniT „ojaxis xe“ sadac aCvenebT

miTiTebul adamianebs Soris naTesaur kavSirs; dawereT Seswavlili

personaJis avtobiografia; ganixileT xelovnebis nimuSi

gamoyenebuli ferebisa da teqsturis WrilSi da a.S.

sinTezi – V done:

axali mTlianobis / erTeulis Seqmna calke mocemuli elementebis

(nawilebis, Tvisebebis) gaerTianebis saSualebiT.

moswavles

SeuZlia: misTvis cnobili ideebis / codnis

gamoyenebiT axali erTeulis Seqmna

mocemuli faqtebis / informaciis ganzogadeba

sxvadasxva sferoSi miRebuli codnis dakavSireba

prognozireba, daskvnebis gakeTeba kiTxvebis magaliTebi

ra prognozs gaakeTebdiT .... ?

ra damatebiTi ideebi gagaCniaT ... dakavSirebiT?

rogor SeqmniT axal ...?

ra moxdeba ... kombinaciis SemTxvevaSi?

problemis mogvarebis ra gzebs SemogvTavazebT?

SegiZliaT SeqmnaT axali ...?

xedavT Tu ara ... mogvarebis gzas?

Tqven rogor moiqceodiT mocemul situaciaSi?

ra moxdeboda, Tu ...?

SegiZliaT SeimuSavoT SeTavazebis werili, romelic ...

36

zmnebi: kombinacia, integrireba, modificireba, Secvla / gadawyoba,

Canacvleba, dagegmva, Seqmna, gamogoneba, formulireba, ganzogadeba,

Segroveba, ganviTareba, marTva, organizeba, SeTavazeba, awyoba da

a.S.

aqtivobebis magaliTebi: gamoigoneT mowyobiloba, romelic

Seasrulebs mocemul funqcias; SeqmeniT Senobis proeqti mocemuli

daniSnulebisaTvis; moifiqreT saxeli da SeimuSaveT gegma

miTiTebuli marketinguli kompaniisTvis; aRwereT Tqveni

damokidebuleba ... mimarTebiT; SeqmeniT leqsi, moTxroba, piesa ...

Sesaxeb; SeqmeniT wignis / Jurnalis Tavfurceli da a.S.

Sefaseba – VI done:

masalis, meTodebis, ideebis Sesaxeb msjeloba da daskvnebis

gamotana

moswavles

SeuZlia: Sedareba da gamoyofa

Teoriis mniSvnelobis / Rirebulebis Sefaseba

arCevanis gakeTeba racionaluri da argumentirebuli gadawyvetilebis safuZvelze

Sexedulebebis, msjelobis, gadawyvetilebebis Camoyalibeba

kiTxvebis magaliTebi

eTanxmebiT? ras fiqrobT ... Sesaxeb? ra aris yvelaze mniSvnelovani ...? ganalageT mocemuli ...

prioritetulobis mixedviT rogor miiRebT gadawyvetilebas ...

Sesaxeb? ra kriteriumebs gamoiyenebT ...

Sesafaseblad? arsebobs Tu ara problemis

mogvarebis ufro efeqturi saSualeba? SegiZliaT daasabuToT Tqveni

pozicia? Tqveni SefasebiT ... aris pozitiuri Tu

37

negatiuri? rogor moagvarebdiT...? ra cvlilebebs SemogvTavazebdiT ...? ramdenad efeqturia ... ? ra reaqcia geqnebodaT, Tu ...?

zmnebi: Sefaseba, gadawyvetilebis miReba, Semowmeba, gazomva,

rekomendaciis SemuSaveba, darwmuneba, SerCeva, gansja, axsna,

daskvnis gakeTeba, Sedareba, Sejameba, Sefaseba, msjeloba,

dasabuTeba, prognozireba da a.S.

aqtivobebis magaliTebi: SeimuSaveT ... ganxilvisaTvis saWiro

kriteriumebis CamonaTvali; gamoyaviT prioritetebi; CaatareT

debatebi TqvenTvis saintereso sakiTxis Sesaxeb; daarwmuneT sxvebi

...; SeimuSaveT 5 wesi, romelic Tqveni azriT mniSvnelovania da a.S.B

blumis kognituri ganviTarebis taqsonomiis konteqstSi in-

terkulturuli mgrZnobelobis ganviTareba, martivi magaliTisaT-

vis, ase SeiZleba gamoiyurebodes:

1. ცოდნა • ობიექტების, ფაქტების, თარიღების, ტერმინების, წესების, პრინციპების, პროცესების ცოდნა;

• არსებული კლასიფიკაციებისა და კატეგორიების ცოდნა მაგალითად, საქართველოს ეთნიკური, რელიგიური და ლინგვისტური შემადგენლობის ცოდნა.

2. გაგება • საკუთარი სიტყვებით გადმოცემის უნარი (ფაქტები, წესები...);

• ტექსტიდან ძირითადი აზრის გამოტანა; • ინფორმაციის ერთი ფორმიდან მეორეზე გადატანა;

მაგალითად, საქართველოს ეთნიკური, რელიგიური და ლინგვისტური შემადგენლობის მარტივი კატეგორიზაციით (მრავალრიცხოვანი და მცირე ეთნიკური/ რელიგიური /ლინგვისტური ჯგუფები) ცხრილის ან სქემის შედგენა.

3. გამოყენება • მიღებული ინფორმაციის გამოყენება პრაქტიკაში; • ნიმუშისა და პრინციპების მიხედვით დავალებისა და

სამუშაოს შესრულების უნარი; • არსებული კანონზომიერების გავრცელების ფარგლების

განსაზღვრა

38

მაგალითად, საქართველოს ეთნიკური, რელიგიური და ლინგვისტური შემადგენლობის საქართველოს რუქაზე გადმოტანა და ასახვა ან ეთნიკური, რელიგიური, ლინგვისტური რუქის შედგენა.

4. ანალიზი • მოვლენის, შინაარსის, დაფარული აზრის აღმოჩენა და ახსნა;

• პროცესთა შორის კანონზომიერების გამოვლენა; • მოვლენებს შორის მიზეზ – შედეგობრივი კავშირების

დადგენა;

მაგალითად, აზერბაიჯანული და სომხური კულტურის გავლენის გამოვლენა თბილისური კულტურის ჩამოყალიბების პროცესში.

5. სინთეზი • ცალკე მოცემული ელემენტების გაერთიანება; • ახალი პროდუქტის შექმნა; • პრობლემების გადაჭრის ალტერნატიული გზების

ჩამოყალიბება;

მაგალითად, სომხური, აზერბაიჯანული/თურქული, ოსური, აფხაზური, რუსული, ინგლისური, ფრანგული ენის ელემენტების გამოვლენა თანამედროვე ქართულ ენაში და `ნასესხები სიტყვების ლექსიკონის~ შექმნა.

6. შეფასება • საკუთარი პოზიციის არგუმენტირებული დასაბუთება; • გარკვეულ კრიტერიუმებსა და სტანდარტებზე დაყრდნობით

დასკვნების გაკეთება; • მოსაზრებების, თეორიების, ღირებულებების დასაბუთება;

მაგალითად, სხვადასხვა რელიგიური თუ ფილოსოფიური მსოფლმხედველობიდან გამომდინარე, აბო თბილელის მოღვაწეობის წარმოჩენა და დასაბუთება.

aqve gTavazobT sam magaliTs, warmodgenils kritikuli

SemTxvevebis saxiT, raTa SeafasoT da gaanalizoT am SemTxvevebSi

moqmedi maswavleblebis interkulturuli mgrZnobelobis etapebi.

39

Kkritikuli SemTxvevebi

SemTxveva 1. qarTuli enis `misioneri~ pedagogi

me meSvide caze var. SemiZlia xmamaRla ganvacxado, rom var

bednieri, rameTu gavatare weliwad-naxevari qvemo qarTlis

araqarTulenovan skolaSi qarTuli enis maswavleblad. qarTul

enas vaswavlidi rogorc skolis moswavleebs, aseve maT mSoblebs

da amave skolis maswavleblebs. aRniSnuli weliwad-naxevari

dauviwyari gamocdileba iyo CemTvis. Tumca me marto maswavlebeli

ar viyavi, am soflis TemTan erTad vawyobdi sxvadasxva kulturul

RonisZiebebs, vagrovebdi moxaliseebs radgan Tems TviTonve

moegvarebina adgilobrivi problemebi, vcdilobdi enis swavlebis

garda maqsimalurad Semewyo xeli maTTvis raTa ziarebuliyvnen

qarTul kulturas.

weliwad-naxevris ganmavlobaSi vcxovrobdi azerbaijanul

ojaxSi, ris Sedegadac mTlianad Seviswavle da gaviTavise maTi

yofa, aRsaniSnavia, rom maTac moaxdines TavianTi yofis adaptireba

qarTul kulturasTan da cdilobdnen TavianT yoveldRiur

cxovrebaSi qarTuli kulturisTvis damaxasiaTebeli niSnebi

daemkvidrebinaT.

weliwad-naxevris Semdgom damTavrda Cveni programa da

samuSaod gadmovedi Tbilisis qarTul sajaro skolaSi

maswavleblad. me imdenad aRfrTovanebuli var miRebuli

gamocdilebiT, rom maqsimalurad vcdilob, es gamocdileba

garkveulwilad miiRon Cemma moswavleebmac. am bolo dros

organizeba gavukeTe Cemi amJamindeli skolisa da yofili skolis

moswavleebs Soris gacvliT programas. erTi Tvis win Cavatare

aRniSnul or skolas Soris inteleqtualuri TamaSi qarTul da

azerbaijanul kulturaTa Sesaxeb codnis Taobaze. AamJamad vgegmav

axlandeli da yofili skolis moswavleebisaTvis kulturul-

40

saganmanaTleblo banakis organizebas, sadac mTavari aqcenti

gakeTdeba qarTulisa da azerbaijanuli enisa da kulturis

Seswavlaze moswavleebis mier. Kkidev araerTi saintereso

RonisZieba maqvs dagegmili, Tumca mTavari problema isev da isev

finansebia, skolis finansebiT yvela Canafiqris ganxorcieleba ver

xerxdeba, Tumca, albaT, mTavari survilia da TandaTanobiT

Sevasxam frTebs Cems Canafiqrebs.

rac mTavaria, me TvalnaTliv davinaxe, Tu ramdenad

mniSvnelovania, Sexedo sakiTxebs sxvadasxva perspeqtivis

gaTvaliswinebiT. Cemi Camosvlis Semdeg TbilisSi megobrebi xSirad

ver migeben, meubnebian, rom sxvanairi gavxdi, ar ainteresebT Cemi

naambobi azerbaijanuli kulturis, tradiciebisa Tu Cveulebebis

Sesaxeb.

albaT ar aris imaze metad mniSvnelovani araferi

maswavleblisTvis, vidre is, rom SeZlos, moswavles ganuviTaros

mravalmxrivi xedvisa da sakiTxebis sxvadasxva perspeqtiviT aRqmis

unari. Tbilisis skolaSi Cemi moRvaweobis mTavari mizanic swored

41

es aris. vcdilob rom moswavleebma gaaanalizon konkretuli

nawarmoebebi Tu gmirTa qmedeba ara mxolod qarTuli kulturisa

Tu religiis, aramed gansxvavebuli kulturis perspeqtividan,

imsjelon mravalferovnebis sakiTxebze da a.S. xSirad amis miRweva

Znelia, Tumca me viqnebi bednieri, Tu SevZleb moswavleebSi am

unaris ganviTarebas, Tu SevZleb garkveuli xidebis gadebas

saqarTveloSi mcxovreb sxvadasxva eTnikur Tu religiur jgufebs

Soris.

SekiTxvebi am SemTxvevis analizisTvis:

1) Tqveni azriT, benetis interkulturuli mgrZnobelobis

ganviTarebis romel safexurzea es `misioneri~ maswavlebeli?

2) ra rCevebs miscemdiT misioner maswavlebels, raTa SeZlos

sakuTar moswavleebSi interkulturuli mgrZnobelobis

ganviTareba da sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT maTTvis

mravalmxrivi xedvebis Camoyalibeba?

SemTxveva 2. marneulis qarTulenovani skolis qarTuli enis

maswavlebeli

simarTle giTxraT, ukve daviRale, aRar SemiZlia amdeni, ukve

yoveldRe tardeba Sexvedrebi, Tu rogor SevuwyoT xeli eTnikuri

umciresobebis moswavleebs swavlebis procesSi. marTalia, maTi

ricxvi Cven skolaSi am bolo wlebSi mkveTrad gaizarda, magram

maTze amdenma yuradRebam ukve damRala, umjobesia damanebon Tavi,

rom vakeTo Cemi saqme da vaswavlo moswavleebs. nervebi meSleba,

roca mTxoven, davrCe skolis Semdeg da daveswro seminars

interkulturuli ganaTlebis Sesaxeb. es kursebi arafers maZlevs

imaze mets, rac ukve vici... 25 welia am raionSi vaswavli da

gamocdileba maqvs ukve sakmaod da aRar mWirdeba am axalgazrdebis

mier swavleba mravalferovnebis, rogorc resursis, gamoyenebis

42

Sesaxeb saswavlo procesSi.

me vfiqrob, rom kultura arafer SuaSia, aq saqme mxolod

TviTon moswavlesa da mSobelSia, mniSvneloba ar aqvs moswavlis

kulturul warmomavlobas... me vfiqrob, rom moswavleebi

daaxloebiT erTnairebi arian, aris maT Soris raRac sxvaoba,

zogierTi iTvisebs sagans ufro advilad, zogierTi _ ufro Znelad,

zogierTi Zlieria esTetikur sagnebSi, zogic sabunebismetyvelo da

zogic sazogadoebrivSi, magram ZiriTadad yvela moswavle mainc

erTnairia. me minda, rom TiToeuli maTgani iyos warmatebuli da,

Sesabamisad, maT yvelas vaswavlo Tanabrad. moswavlisaTvis

mTavaria, hqondes stabiluri ojaxi da mas warmateba

garantirebuli eqneba skolaSi. Aam bolo dros imata ganqorwinebis

ricxvma, anu ojaxi gaxda arastabiluri da aq aris mTavari

problema da ara moswavlis kulturaSi da maswavleblis mier am

kulturuli maxasiaTeblis gauTvaliswineblobaSi. swored

ojaxebSi unda veZioT moswavlis warumateblobis mizezebi.

SekiTxvebi am SemTxvevis analizisTvis:

1) Tqveni azriT, benetis interkulturuli

mgrZnobelobis ganviTarebis romel safexurzea es

maswavlebeli?

2) ra rCevebs miscemdiT am maswavlebels, raTa

SeZlos sakuTari interkulturuli mgrZnobelobis

ganviTareba?

SemTxveva 3.

araqarTulenovani moswavles aqvs dabali enobrivi

kompetencia sxva moswavleebTan SedarebiT, rameTu igi swavlobs

qarTul skolaSi, sadac moswavleebisTvis qarTuli ena

mSobliuria. maswavlebeli, dabali enobrivi kompetenciis gamo,

43

moswavlis izolirebas axdens da ar rTavs mas saswavlo procesSi,

rasac Sesabamis axsnasac uZebnis: `Sen xom qarTulad ramdenime

sityvas Zlivs abam~.

mniSvnelovania, yvela maswavlebelma gaisigrZeganos, rom

dabali enobrivi kompetencia ar niSnavs dabali kognituri

ganviTarebis unars. dabali enobrivi kompetenciis mqone moswavle

ar niSnavs, rom ver azrovnebs da ar gaaCnia gansjis unari.

Sesabamisad, misi saswavlo procesidan izolirebis nacvlad,

pedagogma unda gamoiyenos yvela strategia da resursi misi

maqsimalurad integrirebisaTvis da misi codnis warmosaCenad.

miuxedavad dabali enobrivi kompetenciisa, moswavle SeiZleba erT-

erTi yvelaze warmatebuli gaxdes, amitom ar SeiZleba moxdes misi

daTrgunva da masSi swavlis motivaciis Cakvla.

interkulturuli swavlebis midgomebi

multikulturuli ganaTlebis cnobilma mecnierma jeims

benqsma gamoyo oTxi modeli, romelic swavlebis procesSi

multikulturuli ganaTlebis asaxvis oTx gansxvavebul midgomas

warmoaCens: 1) kontribuciuli midgoma; 2) damatebiTi midgoma; 3)

transformaciuli midgoma; 4) socialuri qmedebebis midgoma.

TiToeuli es midgoma unda iyos asaxuli saswavlo gegmebsa da

saxelmZRvaneloebSi, Tumca maqsimaluri aqcenti unda gakeTdes

transformaciuli da socialur qmedebebis midgomis etapobrivad

danergvaze.

44

kontribuciuli midgoma

am midgomas xSirad gmirebisa da dResaswaulebis Sesaxeb

midgomasac uwodeben. midgoma warmoadgens sawyis dones saswavlo

gegmaSi multikulturuli ganaTlebis integraciisTvis. swored es

midgoma gamoiyeneba yvelaze xSirad praqtikaSi, radgan yvelaze

martivia. aRniSnuli midgomiT, saswavlo gegmaSi xdeba

umciresobaTa warmomadgeneli gmirebisa da dResaswaulebis CarTva

da am gziT umciresobebis, iseve, rogorc umravlesobis

warmomadgeneli, iRebs informacias gansxvavebuli kulturis

Sesaxeb. Aam SemTxvevaSi saswavlo gegma rCeba ucvleli ZiriTadi

struqturis, miznebisa da ZiriTadi ideebis TvalsazrisiT. Sinaarsi

icvleba mxolod ramdenime dRis an RonisZiebis damatebiT

(dominanti kulturisgan gansxvavebuli kulturis dReebi,

saiaTnovas saRamo da a.S.).

45

rogorc ukve aRvniSneT, es midgoma aris yvelaze

popularuli misi simartivis gamo. is ar iTxovs damatebiT

cvlilebebs saswavlo gegmaSi da am gziT SesaZleblia Seiqmnas

STabeWdileba, rom mravalferovneba aris asaxuli saswavlo

procesSi. Tumca am midgomas aqvs Zalian bevri limitebi. kerZod, es

midgoma ar aZlevs saSualebas moswavleebs, dainaxon is

mniSvneloba, rac eniWebaT umciresobebs qarTuli saxelmwifos

mSeneblobaSi. gmirebis da dResaswaulebis Sesaxeb RonisZieba

mxolod danamatia saswavlo procesze da ar iZleva safuZvels rom

msjeloba gaimarTos iseT Temebze rogoricaa diskriminacia,

socialuri samarTlianoba, socialuri uTanasworoba,

eTnocentrizmi da qsenofobia, rac damaxasiaTebelia

sazogadoebisTvis da ris gaazrebac da Secvlac aris

mniSvnelovani. mxolod aRniSnuli RonisZiebebiT Semofargvlam

SeiZleba ukuSedegic gamoiRos da moswavleebSi Camoayalibos

stereotipi: `Tu Zlieri xar, SeZleb, iyo warmatebuli;

umciresobebi warumateblebi arian imitom, rom maT meti ar

SeuZliaT, Torem vinc marTla moindoma, warmatebas miaRwia~.

damatebiTi midgoma

damatebiTi midgoma warmoadgens saswavlo procesSi

multikulturuli ganaTlebis asaxvis meore dones. Aam midgomis

Sesabamisadac, saswavlo procesSi xdeba Sinaarsze garkveuli

informaciis damateba. am midgomas, kontribuciuli midgomis

msgavsad, aqvs igive SezRudvebi da ukuSedegebic. Aam midgomis erT-

erTi magaliTi SeiZleba iyos is, rom me-19 saukunis Tbilisis

gacnobisas moswavleebs miawodo informacia me-19 saukunis Tbi-

46

lisSi sxvadasxva eTnikuri warmomavlobis moqalaqeebis

Tanacxovrebaze, magram ar auxsna, Tu ra roli Seasrules

umciresobebis warmomadgenlebma Tbilisuri Tu qarTuli kulturis

formirebaSi.

transformaciuli midgoma

transformaciuli midgoma gansxvavdeba mTlianad pirveli

ori midgomisagan. is aZlevs saSualebas moswavles, dainaxos

sakiTxi sxvadasxva kulturuli perspeqtividan. transformaciuli

midgomis warmoCenisaTvis SegviZlia aviRoT ramdenime magaliTi.

kerZod, `geografiuli aRmoCenebis~ swavleba. geografiuli

aRmoCenebis swavlebisas ZiriTadad gamoiyeneba dasavluri

moZraobis pozitiuri konteqsti da Tu rogor moxda axlad

47

aRmoCenil miwebze kulturuli eqspansia da am teritoriebis

`gakultureba~. Tumca, aRniSnuli sakiTxis ganxilvisas ar xdeba

ganxilva da moswavlis informireba, Tu ra gavlena moaxdina am

moZraobam amerikel aborigen mosaxleobaze, Tu rogor gaCnda

indielTa da sxva tomebis rezervaciebi, maTi skolebi, misionerTa

saqmianoba, am mosaxleobis genocidis faqtebi, afroamerikeli

mosaxleobis monobis da datyvevebis faqtebi. transformaciuli

midgomis mixedviT, moswavles miewodeba yvela saxis informacia

geografiuli aRmoCenebis Sesaxeb, rogorc pozitiuri, aseve

negatiuri faqtorebi, rac am moZraobas axlda Tan da adgili aqvs

am movlenaTa analizs da Sefasebas moswavleebis mier.

transformaciuli midgomis magaliTad SesaZlebelia

moviyvanoT uaxlesi istoriis magaliTi - amerikelebis mier eraySi

SeWra demokratiis dasamyareblad kosovos damoukideblobisTvis

mebrZoli xalxis aRiarebis precedenti, rogorc demokratiisa da

ganviTarebisken mimarTuli politikuri nabiji. transformaciuli

midgomis Sesabamisad, moswavles miewodeba ara mxolod pozitiuri

xedvebi am politikuri aqciebis irgvliv, aramed uaryofiTi

faqtorebic. magaliTad, erayeli mosaxleobis nawilis

damokidebuleba amerikelTa moZraobis winaaRmdeg, romlebic

48

amerikelTa aqcias ganixilavdnen, rogorc agresias da

damoukidebeli saxelmwifos aneqsias da ara maTi

gaTavisuflebisken mimarTul qmedebas. analogiurad, kosovos

precedentis swavlebisas, moswavles an students miewodebaT

serbebis pozicia da xedva maTi saxelmwifos SemadgenlobaSi

Semavali erTeulis aRiarebis Sesaxeb. transformaciuli midgomisas

xdeba Tundac Zalian tabudadebuli faqtebis miwodeba, ganxilva da

analizi da moswavle absoluturad damoukidebeli xdeba sakuTari

poziciisa da Rirebulebis formirebisas. mas aqvs yvelanairi xedva

miwodebuli da igi TviTorganizebiT axdens ama Tu im movlenaze

ukve azris, poziciisa da msoflmxedvelobis formirebas.

transformaciuli midgomis mTavari gamowveva saswavlo

procesis mTlianad transformirebaa. maswavlebeli am SemTxvevaSi

axdens sakuTari poziciis transformirebasac swavlebis procesSi.

miuxedavad imisa, rom TiToeul zemoT CamoTvlil sakiTxze

maswavlebels aqvs sakuTari pozicia, saswavlo procesSi xdeba am

poziciis transformireba da ama Tu im sakiTxze moswavles

informacia miewodeba sxvadasxva kulturuli perspeqtividan

gamomdinare. transformaciuli midgomis praqtikaSi

gansaxorcieleblad mniSvnelovania maswavlebelTa mier sakuTari

codnis dekonstruqcia da sakiTxis analizi mravalmxrivi, maT

Soris sxva kulturuli perspeqtividan gamomdinare.

socialuri qmedebis midgoma

gadawyvetilebis miRebis da socialuri qmedebis midgoma aris

bolo safexuri saswavlo procesSi multikulturuli ganaTlebis

komponentebis integraciisaTvis. aRniSnuli midgoma moicavs

transformaciuli midgomis absoluturad yvela komponents, Tumca,

damatebiT, gulisxmobs moswavlis mier gadawyvetilebis miRebas da

49

mis Sesabamisad moqmedebas. magaliTad, moswavle an studenti ara

mxolod iRebs da aanalizebs informacias diskriminaciis an

socialuri usamarTlobis Sesaxeb skolaSi an sazogadoebaSi,

aramed gadadgams SesaZleblobebis farglebSi garkveul nabijebs

am diskriminaciisa da socialuri usamarTlobis aRmosafxvrelad.

miuxedavad gansxvavebuli religiuri Tu politikuri

Sexedulebebisa, moswavle aanalizebs sakiTxs sxva kulturuli

perspeqtividan da mzad aris, daicvas gansxvavebuli Sexedulebebis

mqone adamianis uflebebi. am midgomis mTavari mizania, moswavleSi

ganaviTaros fiqrisa da gadawyvetilebis miRebis unari da xeli

Seuwyos aqtiuri moqalaqis formirebas.

saqarTvelos realobaSi maswavlebelTa umravlesoba ar

iyenebs swavlebis procesSi interkulturuli mgrZnobelobis

ganviTarebisTvis aranair midgomas. xolo im maswavlebelTa didi

nawili, romelic miiCnevs, rom interkulturuli ganaTleba

asaxulia mis saswavlo gegmaSi, swored jeims benqsis mier

50

formulirebuli kontribuciuli da damatebiTi midgomebiT

Semoifargleba da uWirT sakuTari xedvebis transformireba da

transformaciuli kurikulumis Sedgena da ganxorcieleba.

mniSvnelovania, saswavlo gegmebSi moxdes transformaciuli da

socialuri qmedebebis midgomebis inkorporacia da dagegmili

maswavlebelTa treningebi maswavleblebis mier am midgomebis

ganxorcielebisken iyos mimarTuli.

saswavlo procesis transformireba moswavlis kulturuli

faqtorebis gaTvaliswinebiT Zalian mniSvnelovania. i. hiunma (2006)

gamoyo 3 tipis saswavlo procesi, rac mniSvnelovani kurikulumis

transformaciisTvis da moswavleTa kulturis Tanmxvedri

meTodikiT swavlebisTvis: (1) swavlebaze orientirebuli

kurikulumi; 2) aRmocenebuli kurikulumi; (3) SeTanxmebaze

orientirebuli kurikulumi. mokled ganvixilavT TiToeuli am

midgomis magaliTebs:

swavlebaze orientirebuli kurikulumi

swavlebaze orientirebuli kurikulumis standartuli

ganmarteba ar arsebobs (hiuni, 2006) da roca saubaria am tipis

saswavlo procesze igulisxmeba maswavleblis roli da unari

SeamCnios moswavlis ganviTarebisTvis mniSvnelovani faqtorebi da

adekvaturad imoqmedos. Jan-Jak ruso miiCnevs, rom swavlebaze

orientirebuli saswavlo procesi gulisxmobs maswavleblis pasuxs

moswavlis bunebriv zrdasa da interesebze, xolo joan pestaloci

aRniSnavs, rom swavlebis momenti mniSvnelovania, raTa

maswavlebelma SeZlos moswavlis individualuri ganviTareba, xSir

SemTxvevaSi maswavleblebi aferxeben moswavlis ganviTarebas da

swavlebis momenti gulisxmobs swored maswavleblis mier swori

midgomis SerCevas moswavlis kognituri ganviTarebisTvis (hiuni,

51

2006).

maswavleblebisTvis mniSvnelovania, kargad gaiazron

individebis kulturuli faqtorebi da swavlebaze orientirebuli

saswavlo procesi moswavleTa kulturul maxasiaTeblebTan

TanxvedraSi moaqcion. qvemoT warmogidgenT magaliTs

moswavlisaTvis qarTuli enis anbanis swavlebasTan dakavSirebiT,

sadac maswavlebelma moaxerxa swavlebaze orientirebuli midgomis

gamoyeneba. magaliTi adaptirebulia i. hiunis saxelmZRvanelodan da

relevanturia saqarTvelos konteqstTan.

`marneulis raionis qarTuli skolis maswavlebeli var. Cvens

skolaSi bolo periodSi imata azerbaijanulenovani moswavleebis

raodenobam, romlebic ver floben qarTul enas da maTTan muSaoba

rTulia. erT-erT gakveTilze aso `b~-s vswavlobdiT.

bavSvebs vaswavle, rogor

iwereba aso `b~ da amis

saswavleblad adamianis

saxelebi gamoviyene.

warmovadgine suraTebi da

moswavleebs avuxseni, rom

es iyo batoni badri,

batoni besarioni, batoni

bairami, batoni bioli da

a.S. raminma, romelic

azerbaijanulenovani

moswavlea, uceb aqcenti

klasSi patara burTebze

gaamaxvila da

azerbaijanul enaze daiwyo Tvla da qarTulad sityva burTis

warmoTqma èrTi burTi”, òri burTi”, `sami burTi~.

Tavdapirvelad, roca davinaxe, rom moswavle Cems instruqciebs ki

ar asrulebda aramed TviTneburad gadaerTo sxva rameze,

gavRiziandi da mkacrad vuTxari: àzerbaijanulad laparaki morCa,

52

daiviwye, am gakveTilze mxolod qarTuls vswavlobT~.

Cemma reaqciam ramini monusxa da igi gaCumda da Sevatyve, rom

mowyda Tavisi fiqrebiT saswavlo process. gavaanalize, rom

swavlebis procesSi Secdoma davuSvi, gamaxsenda moswavlis

individualuri saWiroebebis gaTvaliswinebis aucilebloba da

kulturulad Tanmxvedri pedagogikis kursebi da gavaanalize, rom

SemeZlo am Teoriuli codnis praqtikaSi gamoyeneba da gavaanalize,

Tu ras gulisxmobda is Teoriuli saubrebi, romlebic im dros

meCveneboda absoluturad zedmetad da mimaCnda, rom me isedac

moswavleTa individualur saWiroebebze orientirebul da

kulturulad Sesabamis gakveTilebs vatarebdi. yovelives gaazrebis

Semdeg mivedi raminTan da vTxove, kidev erTxel daeTvala

azerbaijanulad da azerbaijanuli enis TvliT warmoeTqva sityva

burTi da daewera azerbaijanulad sityva xolo burTis pirveli

aso qarTulad daewera da sityvis danarCeni ubralod daexata da

masTan erTad mec daviwye azerbaijanuli sityvebis gameoreba.

ramini am damokidebulebam Secvala, Tavi maswavleblis rangSi

warmoidgina da gaaTkecebuli energiiT mixsnida azerbaijanulad

Tvlas da gaaskecebuli energiiT cdilobdi Seeswavla aso-bgera

`b”-s rogorc warmoTqma, agreTve wera”.

aRniSnuli magaliTi saintereso da saxasiaTo SeiZleba iyos

bevri maswavleblisTvis. hiuni aRniSnavs, rom `moswavleTa

arsobrivi ganviTarebisa da kulturulad adekvaturi pedagogikis

dasamkvidreblad maswavlebels moswavled transformireba unda

SeeZlos~ (hiuni, 2006, gv. 86). anu maswavlebelma unda moaxdinos

swavlebis procesSi moswavlis TvalTaxedviT da saWiroebebidan

gamomdinare warmarTos saswavlo procesi da ara mxolod sakuTari

TvalTaxedviT gansazRvros, ra saWiroeba aqvs am moswavles. anu

swavlebisa da swavlis momentebi unda daemTxves erTmaneTs, raTa

efeqturi swavla ganxorcieldes. amisaTvis ki mniSvnelovania,

maswavlebelma kargad icodes moswavleTa kultura da am

53

kulturidan gamomdinare _ maTi xedvebi, rwmenebi da Rirebulebebi.

Ees dinamika sqematurad Semdegnairad SeiZleba gamoixatos:

e. hiuni, 2006, gv. 86

aRmocenebuli kurikulumi

aRmocenebuli kurikulumi

sxvadasxva avtori aRmocenebuli kurikulumis sxvadasxva gan-

martebas gvTavazobs. avtorTa nawili miiCnevs, rom aRmocenebuli

kurikulumi aris mocemul konteqstSi maswavleblisa da moswavlis

interesis Sesabamisad swavla da aqtivobebi (Sireri, detore da

cipersi, 1996, ixileT hiuni, 2006). ganaTlebis eqspertTa nawili aR-

mocenebul kurikulums ganviTarebis Sesabamis saswavlo aqtivobebs

uwodebs (kasidi da lankasteri, 1993; bredekampi, 1987; bredekampi ko-

peli, 1997; jonsi da misi kolegebi (2001, jonsi da nimo, 1994;

ixileT hiuni, 2006).

aRmocenebuli kurikulumis praqtikaSi ganxorcieleba Zalian

mniSvnelovania da maswavlebels saSualebas aZlevs, gaamraval-

ferovnos swavlisa da swavlebis procesi da, amasTanave, uzrunve-

lyos moswavleTa CarTuloba saswavlo procesis dagegmvasa da

ganxorcielebaSi maTi kulturuli faqtorebis gaTvaliswinebiT.

qvemoT gTavazobT aRmocenebuli kurikulumis magaliTs, romelic

54

TvalnaTels xdis ra upiratesobebi aqvs saswavlo procesSi aRmo-

cenebuli kurikulumis midgomis gamoyenebas:

“pirveli klasis maswavlebeli var. ukve 10 welia, dawyebiT

klasebs vaswavli. yovel wels 3 martis moaxloebasTan erTad,

bavSvebs vamzadebineb saCuqars TavianTi dedebisTvis, riTac vaxden

sagnis Sinaarsisa da bavSvis interesebis integrirebas, radgan bavS-

vebi, erTi mxriv, saCuqars umzadeben dedas da, meore mxriv, ivi-

Tareben saswavlo gegmiT gansazRvrul unarebs. Sesabamisad, welsac

davgegme gakveTili, movimarage bevri wiTeli da TeTri feris

furclebi, agreTve wiTeli da Savi feris markerebi, raTa moswav-

leebma gaakeTon baraTebi dedebisTvis yvavilebiT da maT mier

gakeTebuli misaloci warweriT. moswavleebs davurige wiTeli da

TeTri furclebi, markerebi, makrateli da webo da vTxove, gaekeTe-

binaT dedisTvis yvavilebiani dedis dRis misaloci baraTi. erT-

erTma

moswavlem, nanam, ganmicxada, rom mas sakuTari naSromis Sesaqmne-

lad zurmuxtisferi furceli sWirdeboda. Tavdapirvelad avuxseni,

55

rom mas unda gaekeTebina wiTeli yvavilebiT misaloci baraTi da

unda mihyoloda Cems instruqciebs, razec misi reaqcia uaryofiTi

iyo da amitom iZulebuli gavxdi, misTvis SemTxveviT maswavleblis

ujraSi aRmoCenili zurmuxtisferi qaRaldis furclebic mimewode-

bina. yvela moswavlem Seasrula davaleba da dedebisTvis gaamzades

misaloci baraTebi da gaakeTes Sesabamisi warwerac. nanamac Seas-

rula Tavisi davaleba, oRond baraTze wiTeli yvavilis nacvlad,

zurmuxtisferi didi mZivi gaakeTa.

gakveTilebis dasrulebis Semdeg mSoblebma, ZiriTadad

dedebma, moakiTxes bavSvebs wasayvanad. yvela bavSvma sakuTar dedas

gadasca Tavisi misaloci baraTi warweriT, ramac mSoblebis sixa-

ruli gamoiwvia. analogiurad, nanamac Tavisi saCuqari gadasca

dedas, rasac dedamisis aRfrTovaneba moyva.

meore dRes moswavleebs vTxove, moeyolaT, Tu rogor

gaatares dedis dRe da aReweraT, Tu ra reaqciebi hqondaT maT

dedebs mirTmeul sasaCuqre baraTebTan dakavSirebiT. nanac mohyva

Tavis istorias, rom dedamiss Zalian gaexarda misi baraTi, radgan

Turme mas ramdenime dRis win hqonia dabadebis dRe da mamamisma

saCuqrad zurmuxtis mZivi moutana, ramac dedis aRfrTovaneba ga-

moiwvia da axlac mis mier zurmuxtisferi mZiviT gakeTebuli dedis

dRis misaloci baraTi dedamisisTvis Zalian sasiamovno aRmoCnda...

nanas monaTxrobis mere yvela moswavlem aRniSna, rom, principSi,

maTac surdaT gansxvavebuli misaloci baraTis gakeTeba da amitom

momTxoves, misaloci baraTebi kidev erTxel dagvemzadebina da

yvela moswavlem ukve sakuTari cxovrebiseuli gamocdilebidan ga-

momdinare gaakeTa misaloci baraTi da arc erT maTganze ar yo-

fila wiTeli yvavili. amasTanave, moswavleebma erTmaneTs gauziares

sakuTari emociebi, Tu ratom gaakeTes am tipis baraTebi. moswav-

leebma gadawyvites, gaekeTebinaT yvela dResaswaulze analogiuri

principiT baraTebi, xolo wlis bolos moewyoT TavianTi baraTe-

bis gamofena.

56

molaparakebebze / SeTanxmebaze orientirebuli kurikulumi

gamocdebisa da testirebebis sistemebma gamoiwvia maswavle-

belTa midgomebis orientireba moswavleTa testirebisTvis

momzadebisken, CarCoebSi moqceuli saswavlo gegmebis Sesabamisad.

aRniSnul pirobebSi, moswavleTa interesebis gaTvaliswineba ar

xdeba, rac Tavis asaxvas hpovebs swavlis xarisxzec, radgan,

moswavlis interesebis gaTvaliswinebis gareSe, moswavlis moti-

vireba da swavlisTvis efeqturi garemos Seqmna SeuZlebeli xdeba.

molaparakebebze/SeTanxmebebze orientirebuli kurikulumis

dros moswavle da maswavleblebi Tanabaruflebian partniorebs

warmoadgenen, romlebic urTierTgamocdilebis, urTierTinterese-

bis gaTvaliswinebiT iRvwian saerTo miznis misaRwevad. SeTanxme-

baze/molaparakebze orientirebul kurikulums ramdenime gamok-

veTili maxasiaTebeli gaaCnia: (1) Zalauflebis, funqciebis da marT-

vis gadanawileba moswavlesa da maswavlebels Soris swavla-

swavlebis procesSi; (2) TanamSromlobiTi gadawyvetilebis miRebis

procesi; (3) gakveTilis Sinaarsisa da procedurebis erToblivi

dagegmva. anu, swavlebis amgvari midgomisas, saswavlo gegmiT gan-

sazRvruli sagnebis swavleba martivad codnis gadacemiT ar xdeba,

aramed esadageba moswavlis warsul codnas da gamocdilebas, maT

interesebs, yoveldRiur cxovrebiseul gamocdilebas da samyaros

Tavisebur aRqmas.

molaparakebebze/SeTanxmebebze orientirebul midgomas kriti-

kul-demokratiul midgomasac uwodeben. am midgomis mTavari prin-

cipia, rom moswavle modis gakveTilze garkveuli codniTa da ga-

mocdilebiT, romlis dakavSirebasac cdilobs saswavlo saganTan

da Tu maTi codna da saswavlo sagnis Sinaarsi relevanturia, maSin

swavlis procesi ganxorcieldeba. moswavlis arsebul codnasa da

57

gamocdilebas da saswavlo masalas Soris arsebuli disbalansis

aRmofxvris gareSe swavlis procesi garTulebulia.

kritikul-demokratiuli midgomisas moswavle aris codnis

matarebeli, codnis maZiebeli, codnis Semqmneli da codnis

Semcvleli. anu, es aris midgoma, romelic gansxvavdeba codnis

tradiciuli maswavleblidan moswavlisTvis gadacemis midgomisgan.

aRniSnuli Teoriuli nawilis efeqturad gasaazreblad gTavazobT

praqtikul magaliTs, romelic naTels xdis am midgomis gamoyenebis

mniSvnelobas.

`nikuSa abaSis erT lamaz sofelSi cxovrobda. nikuSas mama

aqtiurad iyo CarTuli Svilis aRzrdis procesSi. nikuSas kargad

axsovda mamis mier misTvis wakiTxuli iuri nagibinis moTxroba,

romelic Seexeboda zamTris muxas da patara biWs. es moTxroba Ta-

vis cxovrebas axsenebda nikuSas, radgan misi saxlidan skolamde,

romelSic is swavlobda, xuTi kilometri iyo. gzad gaSlili veli

unda gaevlo, romlis SuagulSi erTaderTi uzarmazari muxa idga,

romelic gansakuTrebulad lamazi zamTarSi iyo da mamis mier

wakiTxuli moTxrobidan gamomdinare, nikuSa mas `zamTris muxas~

eZaxda. dadga zamTari. abaSaSi didi Tovli movida. irgvliv yve-

laferi TeTrad gadaipenta. nikuSa skolaSi sistematurad ag-

vianebda. erTxelac klasSi maSin Sevida, roca nato maswavlebeli

moswavleebs arsebiT saxels uxsnida. nikuSas xSiri dagvianebiT

gabrazebulma maswavlebelma swored mas mimarTa SekiTxviT: `aba,

miTxari arsebiTi saxeli!~ nikuSas TiTqos Tvalebi erT adgilas

gauSterda, sadRac, fanjrebs miRma, iyureboda. cota xnis fiqris

Semdeg Tqva: `zamTris muxa~. `xom xedav, rogor getyoba araferi

rom ar ici. `zamTris~ ra SuaSia?!~ _ kidev ufro gabrazda maswav-

lebeli. `zamTris muxaze arsebiTi ra SeiZleba iyos,~ _ Cailaparaka

nikuSam. maswavlebelma nikuSas pasuxi mis xSir dagvianebebs

daabrala da auxsna, rom arsebiTi saxelia `muxa”, xolo `zamTris~

zedsarTavis saxeli iyo da Sesabamisad dabali qulac dauwera ni-

kuSas. aRniSnulma faqtma mZimed imoqmeda bavSvze. saxlSi misulma

58

mamas sTxova, eCvenebina iuri nagibinis moTxroba zamTris muxis

Sesaxeb da mouyva skolaSi momxdari faqti. meore dRes nikuSa da

mamamisi iuri nagibinis moTxrobis wigniT xelSi wavidnen skolaSi,

maT agreTve saxlidan skolisken mimaval gzaze arsebuli muxis

suraTebi gaayoles. suraTebi iyo zamTarsa da zafxulSic gadaRe-

buli da aSkarad SeimCneoda kontrasti muxis silamazeSi, muxa

namdvilad zamTarSi iyo aseTi lamazi. nikuSas mamam sTxova mas-

wavlebels, rom CarTuliyo saswavlo procesSi. man moswavleebs

waukiTxa iuri nagibinis moTxroba da aCvena sofelSi myofi `zam-

Tris muxac~. moswavleebi da maswavlebeli aRfrTovanebuli us-

mendnen mama-Svils da maT yvela daeTanxma, rom swored `zamTris

muxa~ SeiZleba iyos arsebiTi saxeli. nato maswavlebelma gadawy-

vita diliT, sanam skolaSi wamovidoda, nikuSas sofelSi misuliyo

da im velze moxvda, romelzec nikas `zamTris muxa~ idga. nato mas-

wavlebeli karga xans idga gaognebuli am sanaxaobiT. im dRes man

gakveTilze pirvelad daigviana... “

am moTxrobaSi maswavlebeli Tavdapirvelad iyenebs saswavlo

gegmasa da swavlebaze orientirebul midgomas, Tumca Semdgom

etapze acnobierebs, rom moswavlis gamocdileba ganapirobebs mis

codnas da es problemas ar qmnis saswavlo procesSi, aramed

piriqiT _ amdidrebs process. maswavlebelma saswavlo procesSi

CarTo mSobeli, rac agreTve mniSvnelovania da gakveTili ufro

mravalmxrivi da saintereso gaxada yvela moswavlisTvis da, amas-

Tanave, ar daTrguna nikuSa, Tumca nikuSa rom ar yofiliyo aqtiuri

moswavle, bolomde ar daecva sakuTari codna da ar hqonoda mamis

mxridan mxardaWera, SeiZleba seriozuli fsiqologiuri probleme-

bis winaSe aRmoCeniliyo. amitom mniSvnelovania saswavlo procesSi

maswavleblis mier SeTanxmebebze / molaparakebebze orientirebuli

kurikulumis ganxorcieleba.

59

TavSi gamoyenebuli literatura:

evropis sabWo (2007). religiuri mravalferovneba da interkultu-

ruli ganaTleba, saxelmZRvanelo skolebisTvis jon qisTis

redaqtorobiT;

evropis sabWo (2008) enobrivi ganaTlebis politikis ganviTareba

evropaSi; enobrivi mravalferovnebidan _ mravalenovan ga-

naTlebamde; Tbilisi, 2008;

kavkasiis mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis institutis

politikis dokumenti, (2009)- ganaTlebis reforma da araqar-

Tulenovani skolebi mopovebulia veb-gverdidan

<http://cipdd.org/index.php?lang_id=ENG&sec_id=40&info_id=398> ; saqarTvelos erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,

(2009-2010), saqarTvelos erovnuli saswavlo gegma mopovebulia

veb-gverdidan <http://ganatleba.org/index.php?m=102> saqarTvelos erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,

(2009), brZaneba #072 `I, III, IV, VII, X klasebisa da ucxouri enis

saxelmZRvaneloebisaTvis grifis miniWebasTan dakavSirebul

procedurebis Sesaxeb”, mopovebulia veb-gverdidan

<http://ganatleba.org/index.php?m=124> saqarTvelos zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi (2004), mopove-

bulia veb-gverdidan <http://ganatleba.org/index.php?m=112> saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb (2005). mopovebulia

mopovebulia 2008 wlis 25 noembers saqarTvelos parlamentis

veb-gverdidan www.parliament.ge <http://www.parliament.ge> saqarTvelos kanoni umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb (2004). mopovebu-

lia 2008 wlis 25 noembers saqarTvelos parlamentis veb-

gverdidan www.parliament.ge <http://www.parliament.ge>. saqarTvelos maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri

(2009), maswavleblis profesiuli standarti, mopovebulia veb-

gverdidan <http://www.tpdc.ge/index.php?page=professional-standards&hl=ge> saqarTvelos maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri

(2009), maswavleblis sagnobrivi standartebi, mopovebulia veb-

gverdidan <http://www.tpdc.ge/index.php?page=1-7-2&hl=ge> saqarTvelos saxalxo damcvelTan arsebuli tolerantobis cen-

tris informacia saqarTveloSi arsebuli religiuri mra-

60

valferovnebis Sesaxeb

Salva tabataZe, naTia nacvliSvili- interkulturuli ganaTleba,

maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri, 2008

Bennett, M. (1993). Towards ethnorelativism: A developmental model of intercul-tural sensitivity. In M. Paige (Ed.), Education for the intercultural experi-ence (pp. 21-71). Yarmouth, ME: Intercultural Press.

Cushner, K,,McClelland A.,& Safford, P.(2006) Human Diversity in Education, an integrative approach: McGrow Hill. Higher Education

Carter, R.T. & Goodwin, A.L., (1994). Racial identity and education. Review of Research in Education. Washington, DC: AERA, 291-336.

Diversity Within Unity: Essential Principles for teaching and Learning in a Multi-cultural Society”(by James A.Banks,Peter Cookson,Geneva Gay,Willis D.Hawley,Jacquiline Jordan Irvine,Sonia Nieto,Janet Ward Schofield,&Walter G.Stephan).Phi Delta Kappan,83(3),pp 196-203.

Gurin, P., Dey, E., Hurtado, S., & Gurin, G. (2002). Diversity and higher educa-tion: Theory and impact on educational outcomes. Harvard Educational Review, 72(3), 330-366.

Hyun, E. (2006). Teachable Moments, reconceptualizing curricula understand-ings. New-Yourk: Peter Lang Publishing, Inc

King, P., & Magolda, M. B.(2005). A developmental model of intercultural Ma-turity. Journal of College Student Development, 46 (6), 571-592.

Ligo, V. Evaluation as Pedagogy: Models of Theological and Pastoral Formation. Catholic Education v. 11 no. 1 (September 2007) p. 52-66

Lorin W. Anderson, David Krathwohl, Peter W. Airas, 2001 A taxonomy for learning, teaching, and assessing : a revision of Bloom's taxonomy of edu-cational objectives. New York : Longman

Zuniiga, X., Williams, E., & Berger, J. (2005). Action-oriented democratic out-comes: The impact of student involvement with campus diversity. Journal of College Student Development. 46 (6), 660-678.

61

Tavi meore

interkulturuli ganaTlebis zogadi meTodebi

da strategiebi

Sesavali

TanamSromlobiTi swavla

efeqturi jgufuri muSaobis strategiebis

mTavari elementebi

jgufebis optimaluri zomis SerCeva

intervenciis efeqturi strategiebi

socialuri unar-Cvevebis ganviTareba

wyvilebSi muSaoba

STAD (moswavleTa gunduri miRwevebis jgufebi)

Jigsaw II

saklaso diskusia

interkulturuli swavlebis praqtikuli magaliTebi

proeqti

mowveuli stumari

kuTxeebi

TanatolTa swavleba

roluri TamaSi

daskvna

62

Tavi meore

interkulturuli ganaTlebis zogadi meTodebi da

strategiebi

______________________________________________

Sesavali

interkulturuli ganaTlebis Teoriasa da praqtikas Soris

aucilebelia kavSiri. interkulturuli ganaTlebis Sesaxeb

mxolod Teoriuli safuZvlebis codna ara efeqturia, sanam mas-

wavlebeli praqtikaSi ar gamoiyenebs interkulturuli ganaT-

lebisaTvis saWiro xerxebs. aRsaniSnavia, rom kvlevebma aCvenes:

pedagogebs, romlebsac gavlili hqondaT multikulturuli ganaT-

lebis kursi da Tavdajerebulni iyvnen, rom advilad gaarTmevdnen

Tavs sxvadasxva kulturuli warmomavlobis moswavleebTan

urTierTobas, swavlebis procesSi SeeqmnaT seriozuli problemebi

ukve praqtikuli saqmianobisas. saxelmZRvanelos am nawilSi war-

mogidgenT zogadi xasiaTis meTodebsa da strategiebs, romlebic

efeqturia kulturulad adekvaturi saswavlo procesis warsamar-

Tavad. saxelmZRvanelos Semdgomi Tavi daeTmoba praqtikuli ma-

galiTebis ganxilvas kulturuli mravalferovnebis sxvadasxva

konteqstSi.

swavlisa da swavlebis strategiebi

dResdReobiT gacilebiT iolia, moiZio da gaecno swavlebis

sxvadasxva meTodsa da strategias. Tumca, mTavari problema aR-

niSnuli strategiebis sworad gamoyenebaa. Mmaswavlebelma unda

icodes, ratom da risTvis iyenebs ama Tu im strategiasa Tu me-

63

Tods. swori strategiis SesarCevad Semdegi faqtorebis gaTvalis-

winebaa aucilebeli:

1. ra aris Cveni saganmanaTleblo praqtikis amocanebi;

2. rogor aRviqvamT swavla-swavlebis process;

3. ra realuri saWiroebebi aqvT Cvens moswavleebs konkretul

saklaso oTaxsa da konkretul saswavlo situaciaSi;

4. yvela moswavles aqvs ufleba, gaxdes sazogadoebis srulyo-

fili wevri da maswavlebelma xeli unda Seuwyos am

uflebis realizebaSi;

5. maswavlebeli aRiarebs moswavleTa sxvadasxva SesaZleblo-

bas, qcevis wesebs, codnasa da interesebs;

6. moswavleebs unda ganuviTardeT unarebi da kompetenciebi da

ar aevsoT goneba sxvadasxva informaciiT;

7. mxedvelobaSi unda miviRoT moswavleTa rwmena da grZnobebi,

iseve, rogorc moswavleTa kognituri da inteleqtualuri

ganviTareba.

8. moswavleTaTvis xelmisawvdomi unda iyos damatebiTi sas-

wavlo resursebi.

Sexedulebebi swavlasa da swavlebaze

swavleba ar aris mxolod codnis gadacema, aramed aris

iseTi SesaZleblobis da garemos Seqmna, romelSic SesaZlebelia

codnis warmoqmna da formireba; xolo swavlisaTvis damaxasiaTe-

belia ori mniSvnelovani principi: (a) gamocdileba da (b)

TanamSromloba. es ori principi ganapirobebs iseTi garemos,

situaciisa da aqtivobebis Seqmnas, sadac maswavleblebi da

moswavleebi TanamSromloben da uziareben erTmaneTs sakuTar ga-

mocdilebas. interkulturuli midgomis qvakuTxeds warmoadgens

gamocdileba da TanamSromloba swavlisa da swavlebis procesSi.

maswavlebelma unda SearCios strategiebi, romlebic efuZneba

64

moswavleebisa da maswavleblis gamocdilebas da TanamSromlobis

principebs. E radgan TanamSromlobiTi swavleba warmoadgens

interkulturuli ganaTlebis qvakuTxeds, mokled gagacnobT

TanamSromlobiTi swavlebis strategiebs da am strategiis praqti-

kul magaliTebs.

TanamSromlobiTi swavla

TanamSromlobiTi swavla da swavleba erT-erTi yvelaze

efeqturi saswavlo meTodia. praqtika cxadyofs, rom TanamSromlo-

biTi swavla / jgufebSi muSaoba mniSvnelovnad:

• uwyobs xels moswavlis kognitur ganviTarebas;

• aumjobesebs moswavlis akademiur miRwevebs;

• aviTarebs moswavlis socialur da komunikaciis unar-Cvevebs;

• xels uwyobs TiToeuli moswavlis aqtiur CarTulobas swav-

lisa da swavlebis procesSi.

efeqturi jgufuri muSaobis strategiebis mTavari

elementebia:

პოზიტიური ურთიერთდამოკიდებულება

მოსწავლეების წარმატება დამოკიდებულია ჯგუფური მუშაობის ხარისხზე – „ერთად

ცურავენ, ან ერთად იძირებიან“. პირისპირ ინტერაქცია მოსწავლეები სწავლობენ საკუთარი აზრის

ჩამოყალიბებას; მოსწავლეებს აქვთ განსხვავებული

შეხედულებების ურთიერთგაზიარების საშუალება;

მოსწავლეები სწავლობენ საკითხის მრავალმხრივი პერსპექტივიდან შეფასებას / გაანალიზებას; მოსწავლეები მნიშვნელოვნად იფართოებენ თვალსაწიერს და ცოდნას მეგობრების იდეებისა და გამოცდილების საშუალებით.

ინდივიდუალური პასუხისმგებლობა

ჯგუფის ყველა წევრს აქვს სასწავლო პროგრამის სრულყოფილად ათვისების ინდივიდუალური პასუხისმგებლობა (აბარებენ ინდივიდუალურ

ტესტებს, ასრულებენ საშინაო დავალებებს, და ა.შ.)

65

მოსწავლეები ვერ ახერხებენ მოჩვენებითი წარმატების მიღწევას რამდენიმე წარჩინებული მოსწავლის ხარჯზე.

ჯგუფური პასუხისმგებლობა / ჯგუფური მიზნები

ჯგუფს აქვს თითოეული წევრის მიერ

გაზიარებული საერთო მიზანი. მოსწავლეებს უვითარდებათ გუნდური სულისკვეთება. ინდივიდუალური და კონკურენტული სისტემის ნაცვლად კლასში იქმნება კოოპერაციული / თანამშრომლობითი გარემო.

უკეთესი ჯგუფური შედეგის მიღწევის მიზნით

მოსწავლეები აქტიურად ეხმარებიან ერთმანეთს.

თანამშრომლობისა და კომუნიკაციის უნარები

მოსწავლეები ფლობენ ისეთ უნარებს, როგორიცაა: მოსმენა, კონსტრუქციული კამათი, უკუკავშირი (feedback), კომპრომისი და შეთანხმების მიღწევა, ნდობა, ურთიერთპატივისცემა, ლიდერობა, გადაწყვეტილების მიღება, პრობლემის მოგვარება და ა.შ.

ჯგუფური მუშაობა მოსწავლე აფასებს საკუთარი ჯგუფის მუშაობის ეფექტურობას. მოსწავლე აფასებს, თუ რამდენად ნაყოფიერი და ღირებულია მისი მუშაობა ჯგუფისთვის (კონტრიბუციის ხარისხი).

ganviTarebisa da swavlis Teoriebi aRiareben TanamSromlobiTi

swavlis mniSvnelobas:

განვითარების თეორიები

სოციალური ინტერაქცია იძლევა ახალი პერსპექტივების გაცნობის, საკუთარი შეხედულებების გადასინჯვისა და ცოდნის გაღრმავების საშუალებას (პიაჟე).

სოციალური ინტერაქცია არის გარედან ინფორმაციის და ცოდნის მიღებისა და შემდეგ მისი ინტერნალიზაციის ეფექტური მეთოდი (ვიგოცკი).

ელაბორაციის თეორია

სოციალური ინტერაქცია ეხმარება მოსწავლეს სხვისთვის გასაგებ ენაზე ჩამოაყალიბოს საკუთარი აზრი, დაუკავშიროს სხვებისგან მიღებულ

ინფორმაცია საკუთარ ცოდნას და გამოცდილებას. მოტივაციის თეორია

სოციალური ინტერაქცია ამაღლებს მოსწავლეების ერთად მუშაობისა და საერთო მიზნის მიღწევის მოტივაციას.

66

efeqturi TanamSromlobiTi swavlis / jgufuri muSaobis

strategiebi

jgufebis formirebis efeqturi meTodis SerCeva

arsebobs jgufebis formirebis sxvadasxva meTodi. TiToeul

meTods aqvs rogorc Zlieri, aseve susti mxare. amitom misi

SerCeva unda moxdes konkretuli garemoebebis gaTvaliswinebiT,

rogoricaa klasis Semadgenloba, jgufuri davalebis specifika,

saklaso oTaxis ganlageba, jgufuri davalebis SesrulebisaTvis

gankuTvnili dro, klasSi jgufuri muSaobis gamocdileba, da a.S.

დაჯგუფების პრინციპი

ძლიერი მხარეები რისკები როდის უნდა გამოვიყენოთ

მეგობრობა

მშვიდი და უკონფლიქტო

გარემო ჯგუფებში

გადაჭარბებული ერთსულოვნება და თანხმობა საკამათო

საკითხებზე

შესაძლო

დისციპლინური დარღვევები ჯგუფებში

მოსწავლეებს არ აქვთ ჯგუფური მუშაობის გამოცდილება და უნარები

პრიორიტეტულია მოსწავლეებში თვითრწმენის ამაღლება

შესაძლებლობები (ჰომოგენური)

ნაყოფიერი და საინტერესო

სამუშაო გარემო

ჯგუფებში

კლასის დიფერენციაცია მოსწავლეების შესაძლებლობების მიხედვით

დავალების შესრულებისთვის აუცილებელია ინდივიდუალური მიდგომა

შერეული დაჯგუფება (ჰეტეროგენული)

აზრების, პერსპექტივების მრავალფეროვნება ჯგუფებში

საფრთხე „ძლიერი ჯობნის სუსტს“

დავალების სპეციფიკა მოითხოვს შეხედულებების მრავალფეროვნებას

შემთხვევითი შერჩევა

მოსწავლეებს აქვთ

შესაძლებლობა იმუშაონ სხვადასხვა პარტნიორებთან და

ჯგუფების არასახარბიელო /

არაეფექტური შემადგენლობა

მოსწავლეები გამოთქვამენ უკმაყოფილებას დაჯგუფების

67

გაეცნონ განსხვავებულ

მოსაზრებებს.

მოსწავლეებისთვის მისაღებია, როგორც ჯგუფების ფორმირების დემოკრატიული მეთოდი

მეთოდების შესახებ

საჭიროა ჯგუფების გადახალისება

გოგონები vs ბიჭები

შესაძლებელია სოციალურად

უფრო

კომფორტული იყოს მოსწავლეთა გარკვეული ჯგუფისთვის

ზრდის გენდერულ

დაყოფას


დისციპლინური პრობლემები

სასურველია ისეთ

კულტურაში, სადაც რომელიმე სქესს ახასიათებს ნაკლები აქტიურობა და თვითრწმენა

jgufebis optimaluri zomis SerCeva

TanamSromlobiTi swavlisTvis maswavlebels SeuZlia

gamoiyenos sxvadasxva zomis jgufebi. arsebobs midgoma, rom rac

ufro pataraa jgufi, miT ufro efeqturia igi. Tumca, qvemoT

mocemuli cxrili aCvenebs, rom sxvadasxva zomis jgufebs

sxvadasxva Zlieri da susti mxareebi aqvT. amitom, jgufebis

formirebis msgavsad, mniSvnelovania, rom maswavlebelma jgufis

optimaluri zoma strategiulad SearCios sxvadasxva konkretuli

garemoebisa da specifikis gaTvaliswinebiT.

დაჯგუფება ძლიერი

მხარეები

სუსტი მხარეები როდის უნდა

გამოვიყენოთ

ინდივიდუალური მოსწავლე მუშაობს ინდივიდუალურად

/ დამოუკიდებლად

მოსწავლე არის იზოლირებული

დავალების სპეციფიკა მოითხოვს დავალების ინდივიდუალურად

შესრულებას

68

წყვილები მოსწავლეების აქტიური ჩართულობა ჯგუფის მუშაობის პროცესში

მშვიდი სამუშაო

გარემო ჯგუფებში

არ საჭიროებს მერხების გადაადგილებას

საჭიროებს მცირე დროს

გადაჭარბებული ერთსულოვნება წყვილს შორის

განსხვავებული მოსაზრებების სიმცირე

დისკომფორტი მოსწავლეებისთვის, რომლებსაც ურჩევნიათ

ინდივიდუალურად მუშაობა

განიხილება შედარებით

პირადული და დელიკატური საკითხები

ჯგუფური მუშაობისათვის განკუთვნილია მცირე დრო

მცირე ზომის ჯგუფები (3–4 მოსწავლე)

იძლევა აზრთა მრავალფეროვნების შესაძლებლობას მოსწავლეთა მცირე რაოდენობის პირობებში

არ საჭიროებს მერხების გადაადგილებას და საკლასო სივრცის განსაკუთრებულ

ორგანიზებას

მოსწავლეებს ეძლევათ

პასიურობის საშუალება

საჭიროა სოციალური ინტერაქციის გაზრდა კლასში

საჭიროა მოსწავლეების მომზადება საკლასო

დისკუსიითვის

დიდი ზომის ჯგუფები (5–7 მოსწავლე)

აზრების, შეხედულებების, გამოცდილების მრავალფეროვნება

საჭიროებს სივრცის ორგანიზებას

საჭიროებს ფასილიტაციას და სოციალურ

უნარ–ჩვევებს იქმნება ზედმეტად

აქტიური და ზედმეტად

პასიური მოსწავლების რისკი


დისციპლინური დარღვევები

თემის განხილვისთვის საჭიროა აზრთა მრავალფეროვნება

პრიორიტეტულია გუნდური მუშაობის უნარების განვითრება

69

მთელი კლასი ყველას აქვს ერთნაირი გამოცდილების მიღების საშუალება

მასწავლებელს შეუძლია მონიტორინგი გაუწიოს და დაეხმაროს კლასს დისკუსიის წარმართვაში

იქმნება ზედმეტად

აქტიური და ზედმეტად

პასიური მოსწავლების რისკი

ჩართულობის შეზღუდული შესაძლებლობა (მოსწავლეთა დიდი რაოდენობის გამო)

მასწავლებელი – დისკუსიის მთავარი მონაწილე

არსებითია, რომ ყველა მოსწავლემ მიიღოს ერთნაირი ინფორმაცია და გამოცდილება

intervenciis efeqturi strategiebi

jgufuri muSaobis warmateba didwilad aris damokidebuli

maswavleblis mier droul da efeqtur intervenciaze.

maswavleblis intervenciis mizania moswavleebis daxmareba

jgufuri davalebis SesrulebaSi gadaWarbebuli Carevis an xelis

SeSlis gareSe. amdenad, mniSvnelovania, rom pedagogma sworad

SearCios intervenciis dro da strategiebi.

ინტერვენციის მიზანი

სტრატეგიები და კითხვები

მოსწავლეების ფოკუსირება ჯგუფური დავალების შინაარსზე

მოსწავლეების დავალების შინაარსზე ფოკუსირების მიზნით, დაუსვით მათ დამხმარე კითხვები (დავალების სპეციფიკიდან გამომდინარე შეგიძლიათ მოდიფიცირება გაუკეთოთ კითხვებს):

– რის გაკეთებას ცდილობთ? რა არის თქვენი დავალების მთავარი მიზანი?

– როგორ წარმოგიდგენიათ თქვენი ჯგუფური დავალების საბოლოო შედეგი? რატომ ამახვილებთ ყურადღებას აღნიშნულ

საკითხზე?

70

ჯგუფური დავალების წინასწარ

განსაზღვრულ

დროში შესრულება

შეახსენეთ მოსწავლეებს დავალების შესრულებისათვის დარჩენილი დროის შესახებ.

სთხოვეთ მოსწავლეებს დააკონკრეტონ, დავალების რა ნაწილი დარჩათ შესასრულებელი და რამდენი დრო

დასჭირდებათ მის დასასრულებლად.

სთხოვეთ მოსწავლეებს დაგეგმონ დავალების შესრულებისათვის დარჩენილი დრო (ასევე შეგიძლიათ

მოსწავლეებს თავიდანვე დაავალოთ ჯგუფური მუშაობის დაგეგმვა, მაგ: 10 წუთი – განხილვა, 10 წუთი – შეჯამება, 15 წუთი – პრეზენტაციის მომზადება, და ა.შ.).

წარმოქმნილი სირთულეების აღმოფხვრა

სთხოვეთ მოსწავლეებს საკუთარი სიტყვებით

ჩამოაყალიბონ ჯგუფური დავალების არსი.

სთხოვეთ მოსწავლეებს განმარტონ დავალების შესრულების რომელ ეტაპზე არიან, როგორ

წარმოუდგენიათ დავალების მომდევნო ნაწილის შესრულება, მაგ: რა არის თქვენი მუშაობის მომდევნო ნაბიჯი? დავალების დარჩენილი ნაწილის შესრულების რა ალტერნატიული ვარიანტები გაქვთ? გაუწიეთ მოსწავლეებს შინაარსობრივი დახმარება, მიაწოდეთ დამატებითი ახსნა–განმარტებები, რათა შეძლონ წარმოქმნილი სირთულეების გადალახვა.

თანამშრომლობის / გუნდურ მუშაობის პრობლემების მქონე ჯგუფების დახმარება

განმეორებით აუხსენით მოსწავლეებს მათი მუშაობის ჯგუფური მიზანი.

შეახსენეთ ჯგუფს მათი მუშაობის მოსალოდნელი შედეგი და მისი შესრულებისათვის აუცილებელი პირობები, მაგ: იმისათვის, რომ წარმატებით შეასრულოთ დავალება, საჭიროა მჭიდროდ ითანამშრომლოთ, გაუზიაროთ ერთმანეთს საკუთარი შეხედულებები, და ა.შ.

გაუგებრობების / არასწორი ინტერპრეტაციების კორექტირება

გააანალიზეთ ჯგუფში არსებული გაუგებრობების / არასწორი ინტერპრეტაციების მიზეზები. თუ აღნიშნული გამოწვეულია მოსწავლეების სწორხაზოვანი მსჯელობით,

განუმარტეთ მათ ამის შესახებ. თუ არასწორი ინტერპრეტაცია განპირობებულია დავალების არსის არასწორი გაგებით, განმეორებით აუხსენით იგი მოსწავლეებს.

ჯგუფის ნამუშევრის შეფასება (feedback)

მოსწავლეები დადებითად რეაგირებენ შექებაზე. ამიტომ გარკვეული პერიოდულობით აღნიშნეთ მათი პოზიტიური მიღწევები და ერთმანეთს დაუკავშირეთ

ჯგუფის მიერ შესრულებული სამუშაო და მათი შემდგომი ნაბიჯები.

71

socialuri unar–Cvevebis ganviTareba

TanamSromlobiTi swavlis da jgufuri muSaobis efeqturoba

damokidebulia moswavleebis socialur unar–Cvevebze.

SeuZlebelia, jgufma imuSaos warmatebiT, Tu misma wevrebma ar

ician mosmena, rigiTobis dacva da a.S. amdenad, mniSvnelovania,

maswavlebelma jgufuri muSaoba dagegmos ise, rom uzrunvelyos

moswavleebis socialuri unar–Cvevebis ganviTareba.

უნარ–ჩვევები სტრატეგიები რიგითობის დაცვა კლასს მიეცით რაიმე საგანი, მაგ, ბურთი. ჯგუფებს

დისკუსიებში ჩართვა შეუძლიათ მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ისინი მიიღებენ ბურთს.

მიანიჭეთ თითოეულ ჯგუფს ნომერი, მაგ: 1–დან 6–მდე. ჯგუფს უფლება აქვს ჩაერთოს დისკუსიაში მხოლოდ მაშინ, როდესაც მასწავლებელი მათ

ნომერს გამოაცხადებს.

თითოეულ ჯგუფში შეარჩიეთ სპიკერი, რომელიც დისკუსიის დროს დააფიქსირებს მთელი ჯგუფის პოზიციას.

მოსმენა გამოთქმული მოსაზრების შემდეგ მოსწავლემ უნდა შეაჯამოს თანაკლასელის მოსაზრება, და შემდეგ განმარტოს ეთანხმება თუ არა და რატომ.

მონაწილეობა, პასუხის გაცემა, რეკომენდაციების შემუშავება

გამოთქმულ მოსაზრებაზე პასუხი უნდა გასცეს რიგით მესამე მოსწავლემ.

სპეციალური ბარათების საშუალებით მოსწავლეებს მიეცით ქვედავალებები, დაუნაწილეთ ფუნქციები.

ჯგუფის თითოეულ წევრს სთხოვეთ რიგ–რიგობით

გამოხატოს საკუთარი შეხედულება / რეკომენდაცია სადისკუსიო საკითხთან დაკავშირებით.

თანამშრომლობა / გუნდური მუშაობა

ჯგუფებს მიეცით დავალება, რომელიც მოითხოვს თანამშრომლობის / გუნდური მუშაობის მაღალ

ხარისხს. მაგ: პრეზენტაციის მომზადება, სადაც ჯგუფის თითოეული წევრი მიიღებს მონაწილეობას.

72

ჯგუფებს მიეცით ისეთი დავალება, რომლის წარმატებით შესრულებას შეძლებენ მხოლოდ

ერთმანეთის დახმარების საშუალებით. მაგ: ჯგუფის წევრებს დაურიგეთ სხვადასხვა სახის ინფორმაცია. ჯგუფს სთხოვეთ შეასრულონ დავალება ინდივიდუალურად დარიგებული ინფორმაციის შეჯამებისა და ანალიზის საშუალებით.

წარმატებული მუშაობის შემთხვევაში ჯგუფს მიეცით გუნდური ჯილდო / წახალისება.

სიმულაციური თამაში / როლები

ჯგუფის წევრებს დაუნაწილეთ განსხვავებული ფუნქციები: მაგ: მკვლევარი, მონაცემების შემგროვებელი, ინტერვიუერი. როლები შეცვალეთ

პერიოდულად.

ლიდერობა მოსწავლეებს ასწავლეთ ლიდერობის / ჯგუფის ხელმძღვანელობის ტექნოლოგიები და რიგ–რიგობით დანიშნეთ ჯგუფის ხელმძღვანელად.

TanamSromlobiTi swavlis / jgufuri muSaobis formebi

wyvilebSi muSaoba

wyvilebSi muSaoba TanamSromlobiTi swavlis yvelaze

martivi formaa da gulisxmobs klasis wyvilebad dayofas da

maTTvis msgavsi an gansxvavebuli davalebis micemas. wyvilebSi

muSaobis or formas ganasxvaveben:

Nnaazrevis gaziareba mewyvilis mier Semowmeba

1. მასწავლებელი წყვილს განსახილველად აძლევს საკითხს;

2. წყვილი განიხილავს საკითხს;

3. წყვილი საკუთარ

მოსაზრებებს სადისკუსიო

საკითხის შესახებ უზიარებს კლასს.

1. მასწავლებელი წყვილებს აძლევს დავალებას, რომელსაც აქვს სწორი ან არასწორი პასუხი (მაგ. მათემატიკაში);

2. ერთი მეწყვილე ასრულებს დავალებას; 3. მეორე მეწყვილე ამოწმებს მიღებული

პასუხის სისწორეს; 4. საჭიროების შემთხვევაში ორი წყვილი

ერთმანეთთან ადარებს პასუხებს; 5. მთელი კლასი განიხილავს დავალების

შესრულების დროს არსებულ კითხვებს და სირთულეებს.

73

wyvilebis dajgufeba

wyvilebis dajgufeba aris jgufuri muSaobis efeqturi meTodi,

radgan igi inarCunebs wyvilebSi muSaobis simartives da, amasTanave,

xels uwyobs SedarebiT did jgufSi muSaobis unar–Cvevebis

ganviTarebas. wyvilebis dajgufebis or formas ganasxvaveben:

ვარიანტი I ვარიანტი II 1. დააწყვილეთ მოსწავლეები; 2. დააჯგუფეთ წყვილები (2–2

წყვილი); 3. მოსწავლეები წყვილში

ადარებენ პასუხებს; 4. წყვილში განსხვავებული

პასუხის შემთხვევაში მოსწავლეები დაჯგუფებულ

წყვილებში განიხილავენ პასუხებს.

1. დააწყვილეთ მოსწავლეები; 2. დააჯგუფეთ წყვილები (2–2

წყვილი); 3. მოსწავლეები ინდივიდუალურად

ასრულებენ დავალებას; 4. დაჯგუფებული წყვილები ერთად

განიხილავენ ინდივიდუალურად

შესრულებულ დავალებას; 5. მასწავლებელი იძახებს

დაჯგუფებული წყვილების ერთ

წევრს; 6. წახალისების მექანიზმი:

ა) თუ გამოძახებული მოსწავლე სწორად

გასცემს პასუხს, დანარჩენ სამ მოსწავლესთან ერთად იგი იღებს ქულას. ბ) სწორი პასუხის შემთხვევაში ოთხივე მოსწავლე იღებს დამატებით ქულას.

74

STAD (moswavleTa gunduri miRwevebis jgufebi)

STAD TanamSromlobiTi swavlis erT–erTi yvelaze efeqturi

formaa. igi uzrunvelyofs moswavlis individualuri miRwevebis

gaumjobesebas gunduri muSaobis saSualebiT. STAD–is mTavari kom-

ponentebia:

• moswavleebi jgufurad Seiswavlian maswavleblis mier

axsnil sakiTxs;

• jgufuri Seswavlis dasrulebis Semdeg moswavleebi indi-

vidualurad abareben tests;

• maswavlebeli testis Sedegebs adarebs moswavlis sabazo

qulas da sxvaobis Sedegs (progresis qulas) asaxavs moswav-

lis trimestrul niSanze;

• maswavlebeli ajildoebs jgufebs testebis saSualo

jgufuri Sedegebis mixedviT.

STAD gamoiyeneba im SemTxvevaSi, rodesac maswavlebels surs

moswavleebma srulfasovnad Seiswavlon sabazo informacia,

faqtebi, cnebebi da SeZlon garkveuli unarebis ganviTareba. ma-

galiTad, mimateba–gamokleba, punqtuaciis wesebi, sxeulis or-

ganoebi da a.S.

STAD–is efeqturad warmarTvisaTvis mniSvnelovania sworad

moxdes samuSao jgufebis formireba. jgufis rekomendirebuli zo-

maa 5–6 kaciani Semadgenloba. arsebiTia, rom jgufis Semadgenloba

iyos heterogenuli akademiuri miRwevebis, sqesisa da kulturuli

kuTvnilebis gaTvaliswinebiT. am konkretul SemTxvevaSi jgufis

formireba unda iyos mTlianad maswavleblis gadawyvetileba da

moswavleebs ar unda mieceT jgufis SerCevis saSualeba Semdegi

garemoebebis gamo:

75

akademiuri disbalansi – umetes SemTxvevaSi, maRali akademi-

uri moswrebis moswavleebi partniorebad irCeven maRali

akademiuri moswrebis mqone moswavleebs.

genderuli da eTnikuri disbalansi – umetes SemTxvevaSi

moswavleebi amjobineben msgavsi sqesis da eTnikuri warmo-

mavlobis moswavleebTan muSaobas;

disciplinuri darRvevebi – megobrebs jgufuri muSaobis

dros meti cduneba aqvT saubris/xmauris, uyuradRebobis, da

a.S.

moswavleebis akademiuri miRwevebis niSniT gadanawilebisaTvis

maswavlebels SeuZlia gamoiyenos wina semestris niSnebi an Caata-

ros diagnostikuri testireba.

STAD–is ganxorcielebisaTvis maswavlebelma unda SeZlos sa-

bazo da progresis qulebis sworad gamoyeneba.

sabazo qula aris moswavlis

niSani STAD–is dawyebis

momentisaTvis. ufro xSirad

sabazo qulis gansazRvrisTvis

gamoiyeneben wina semestris

niSans. SesaZloa gamoyenebul

iqnes mimdinare semestris

niSani. nebismier SemTxvevaSi

sabazo qulis misaRebad unda

moxdes niSnis konvertireba

qulebSi.

სემესტრის

ნიშანი

საბაზო

ქულა

10 97

9 89

8 79

7 69

6 58

5 46

4 30

76

progresis qula aris

gansxvaveba moswavlis

sabazo qulasa da

moswavlis mier

individualurad

Sesrulebuli testis

qulas Soris. progresis

qulebis gamoTvlis

meTodi SesaZloa

gansxvavebuli iyos

moswavleebis akademiuri

miRwevebis, maTi

motivaciis donisa da

sxva specifikis

gaTvaliswinebiT.

cxrilSi mocemulia

progresis qulebis

gamoTvlis da aRniSnuli

qulebis niSanSi

konvertaciis erT–erTi

SesaZlo varianti.

ინდ. ტესტის

ქულა

საბაზოსთან

მიმართებაში

პროგრესის

ქულა

ცვლილება

ნიშანში

< ან = 0 ––

> 1–9

ქულით

10 0.5 ( მაგ. 6

–– 6.5)

> 10–14

ქულით

20 1 ( მაგ. 6 –

– 7)

> 15 ქულით

ან უმაღლესი

ქულა

30

1.5 ( მაგ. 6

–– 7.5)

mniSvnelovania, rom maswavlebelma winaswar dagegmos STAD–i,

rac moicavs Semdegs:

jgufuri muSaobis sakiTxis momzadeba;

jgufuri muSaobis mosalodneli Sedegebis gansazRvra – ra

informacias da unarebs unda flobdnen moswavleebi

jgufuri muSaobis dasrulebis Semdeg;

samuSao kiTxvarebis momzadeba – STAD–is efeqturad

ganxorcielebisaTvis maswavlebelma jgufebs unda daurigos

77

samuSao kiTxvari, romelSic asaxuli iqneba is ZiriTadi

sakiTxebi, romlebzec unda imuSaon jgufebma;

testebis SemuSaveba – testebi, romlebsac moswavleebi

individualurad Caabareben, Sedgenili unda iyos samuSao

kiTxvaris mixedviT da unda moicavdes jgufuri muSaobis

dros Seswavlil yvela sakiTxs;

sabazo da progresis qulebis gamoTvlis sistema –

maswavlebelma aRniSnuli sistema winaswar unda gaacnos

jgufebs;

jgufuri waxalisebis formebis SemuSaveba – STAD – is

dasrulebis Semdeg, garda individualuri Sefasebisa,

maswavlebelma unda Seafasos jgufuri muSaoba. jgufebis

waxaliseba unda moxdes jgufis wevrebis testis qulebis

saSualo maCveneblis mixedviT. waxalisebis formebi SeiZleba

iyos: Tavisufali dro, serTifikatebi, Seqebis werilebi

mSoblebs, da a.S;

jgufebis Semadgenloba – maswavlebelma winaswar unda

gansazRvros jgufebis Semadgenloba zemoT aRwerili

kriteriumebis gaTvaliswinebiT;

jgufebis muSaobis formati, dro da adgili.

jgufebSi muSaobis organizebulad warmarTvisaTvis

maswavlebelma unda ganaxorcielos Semdegi RonisZiebebi:

saklaso sivrcis organizeba / merxebis gaadadgileba;

jgufebis saxelebis SerCeva – moswavleebs SeuZliaT

TviTon SearCion jgufis saxeli;

SerCeul jgufebSi wyvilebis (an 5–kaciani jgufis

SemTxvevaSi – wyvilis da trios) gamoyofa;

samuSao kiTxvarebis darigeba – TiTo jgufs unda

daurigdes mxolod 2 kiTxvari, raTa moswavleebma

dainaxon erToblivad muSaobis aucilebloba;

78

kiTxvarebze muSaoba: moswavleebi jer individualurad

muSaoben kiTxvaris sakiTxebze, romlebsac ganixilaven

jer wyvilebSi (an trioSi) da Semdeg jgufebSi. Tu

jgufi ver SeTanxmdeba swor pasuxze, maswavlebeli

exmareba maT sirTulis gadalaxvaSi;

jgufuri muSaobis dasruleba – jgufebi erTobliv

muSaobas asruleben mxolod mas Semdeg, rac

ganixilaven da gaarkveven yvela sakiTxs;

jgufuri muSaobis dasrulebis Semdeg moswavleebi

individualurad abareben tests;

maswavlebeli afasebs testebs da gamoiTvlis

progresis qulebs;

maswavlebeli ajildoebs jgufebs testebis qulebis

saSualo maCveneblis mixedviT.

79

Jigsaw II

Jigsaw II aris STAD–is msgavsi meTodi, erTi mniSvnelovani

gansxvavebiT – Jigsaw II–is gamoyenebis mizania ara sabaziso codnisa

da unarebis ganviTareba, aramed am codnis Semdgomi gaRrmaveba da

organizeba. Jigsaw II–is mTavari principia funqciebis danawileba da

eqspertiza, kerZod:

jgufis TiToeuli wevri pasuxismgebelia jgufuri sakiTxis

erTi konkretuli qvesakiTxis Seswavlaze – ramdenime

eqsperti TiToeul jgufSi;

„eqspertebi“ erTmaneTs uziareben miRebul codnas da

informacias, raTa jgufis TiToeuli wevri srulyofilad

flobdes informacias mTliani sakiTxis Sesaxeb.

jgufuri muSaobis Semdeg moswavleebi abareben

individualur tests.

Jigsaw II–is gamoyenebis magaliTi:

geografiis maswavlebeli sTxovs moswavleebs daiyon

jgufebSi da Seiswavlon msoflios didi mogzaurobis istoria.

maswavlebeli gamoyofs 4 jgufs da maT mier Sesasrulebel

davalebas gansazRvravs Semdegnairad:

მოგზაურთა ჯგუფები

მოგზაურო-ბის თარიღი

მოგზაურობის ადგილი

მოგზაურობის მიზანი

მოგზაურო-ბის

შედეგები ესპანელები

პორტუგალიელები ინგლისელები

ფრანგები

zemoT aRniSnulis garda, Jigsaw–sa da STAD-s Soris aris

ori mniSvnelovani gansxvaveba:

80

Jigsaw–is SemTxvevaSi moswavleebi gamoiyeneben informacias

sxvadasxva wyaroebidan, rogoricaa, saxelmZRvaneloebi,

klasgareSe literatura, a.S. da STAD-is SemTxvevaSi

moswavleebi mTlianad eyrdnobian maswavleblis mier

miwodebul sabazo informacias.

Jigsaw–is SemTxvevaSi adgili aqvs urTierTdamokidebulebis

gacilebiT maRal xarisxs, radgan moswavleebs Soris xdeba

funqciebis gadanawileba da erTi moswavlis mier mopovebul

informaciaze aris damokidebuli meore moswavlis warmateba.

Jigsaw–sa da STAD-s Soris amasTanave aris bevri msgavseba,

kerZod:

moswavleebi jgufurad Seiswavlian sakiTxebs, Tumca

individualurad abareben testebs;

TanamSromlobiTi swavlis orive forma iyenebs

Sefasebisa da waxalisebis msgavs sistemas (sabazo da

progresis qulebi, jgufuri waxaliseba);

orive SemTxvevaSi moqmedebs heterogenuli dajgufebis

principi;

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba samuSao

kiTxvarebs da instruqciebs.

Jigsaw–is ganxorcieleba moicavs Semdeg etapebs:

დაგეგმვა

1. შესასწავლი საკითხის განსაზღვრა

2. შესასწავლი საკითხის დაყოფა რამდენიმე თანაბარ ქვესაკითხად

(ჯგუფში მოსწავლეების რაოდენობის მიხედვით)

3. რესურსების განსაზღვრა და მათი ხელმისაწვდომობის

უზრუნველყოფა (სახელმძღვანელოები, კლასგარეშე ლიტერატურა,

ენციკლოპედია, ინტერნეტ ვებ–გვერდები და ა.შ.)

4. ინსტრუქციების და სამუშაო კითხვარების შემუშავება

5. ჯგუფების ფორმირება ჰეტეროგენული პრინციპის გამოყენებით

81

განხორციელება

1. კლასისთვის ჯგუფური მუშაობის წესებისა და პროცედურების

გაცნობა

2. ჯგუფის წევრებს შორის ფუნქციების გადანაწილება –

„ექსპერტების სპეციალიზაცია“

3. სამუშაო კითხვარების დარიგება და განმარტებები თუ როგორ

უნდა მოხდეს მისი გამოყენება

4. „ექპერტების“ მონიტორინგი

5. სამუშაო ჯგუფების მონიტორინგი

შეფასება

1. ინდივიდუალური ტესტების ორგანიზება (ტესტები უნდა

ფარავდეს ჯგუფური მუშაობის დროს შესწავლილ ყველა საკითხს)

2. შეფასება და პროგრესის ქულების გამოთვლა (STAD-ის მსგავსად)

3. ჯგუფების წახალისება (STAD-ის მსგავსად)

saklaso diskusia

saklaso diskusia TanamSromlobiTi swavlebis farTod

gavrcelebuli formaa. igi gulisxmobs winaswar SerCeuli Temis

irgvliv kiTxva–pasuxs da sakiTxis analizs. saklaso diskusia

gansakuTrebiT efeqturi meTodia kritikuli azrovnebis, moraluri

da komunikaciis unarebis ganviTarebisaTvis.

კრიტიკული აზროვნების განვითარება

მოსწავლეებმა იციან, რომ სადისკუსიო საკითხთან დაკავშირებით არ არსებობს „სწორი და არასწორი“ პასუხი და, შესაბამისად, ისინი თამამად გამოხატავენ საკუთარ მოსაზრებებს. თანაკლასელების შეხედულებების გაცნობა მათ ეხმარება საკითხის მრავალხმრივ ანალიზსა და შეფასებაში.

მორალური განვითარება

მოსწავლეები ეცნობიან თანაკლასელების ღირებულებებს და გადასინჯავენ საკუთარ შეხედულებებს მათი გათვალისწინებით.

კომუნიკაციის უნარები

აზრის მკაფიოდ გამოხატვა; მოსაზრების დასაბუთება;

82

სხვების აზრის გათვალისწინება და პერეფრაზირება;

სხვების მოსაზრების დაკონკრეტება და განვრცობა; პასიური მოსწავლეების ჩართვა დისკუსიაში, და

ა.შ.; saklaso diskusiis warmarTva saWiroebs mniSvnelovan dagegmvas:

დისკუსიის საკითხის განსაზღვრა

საკითხი უნდა იყოს მრავალმხივი და კომპლექსური, „დიახ ან არა“ პასუხის გარეშე.

დისკუსიის მიზნის განსაზღვრა

მხოლოდ დისკუსიის საკითხის განსაზღვრა საკმარისი არ არის. მასწავლებელმა წინასწარ უნდა იცოდეს რა მიზანს ემსახურება იგი და რა არის მოსალოდნელი შედეგი. მაგალითად, დისკუსიის თემა შეიძლება იყოს 1917 წლის სოციალისტური რევოლუცია. თუმცა სხვადასხვა კლასებში დისკუსიას შეიძლება სხვადასხვა მიზანი ჰქონდეს:

1) რევოლუციის გამომწვევი მიზეზები – ფაქტების განხილვა;

2) რევოლუციის შესახებ ისტორიული წყაროების ობიექტურობა – ფაქტების შეფასება.

საბაზო

ინფორმაცია დისკუსიის თემის შესახებ

მასწავლებელმა უნდა უზრუნველყოს, რომ დისკუსიის წარმართვამდე მოსწავლეები ფლობდნენ სრულყოფილ

ინფორმაციას თემის შესახებ.

სივრცის ორგანიზება – მერხების განლაგება

კომუნიკაციის და ჩართულობის უზრუნველყოფის მიზნით სასურველია მერხების ისეთი განლაგება, რომელიც იძლევა პირისპირ კონტაქტის საშუალებას.

დისკუსიის წესები და პროცედურები

რადგანაც დისკუსია, თანამშრომლობითი სწავლის სხვა ფორმებთან შედარებით, რთულად მართვადია, მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეებს თავიდანვე აუხსნას მასწავლებელმა წესები და პროცედურები.

diskusiebis efeqturobis erT–erTi mTavari riski dakavSire-

bulia maswavleblis CarTulobasTan. xSirad maswavlebeli ufro

aqtiurad aris CarTuli ganxilvaSi, vidre moswavleebi, rac ewi-

naaRmdegeba diskusiis daniSnulebas. maswavlebeli ar unda CaerTos

diskusiis Sinaarsobriv sakiTxebSi da unda Semoifarglos mxolod

fasilitaciis funqciiT, rac gulisxmobs Semdegs:

– diskusiis gaxsna da Sejameba;

83

– diskusiis fokusireba mTavar Temaze;

– moswavleebis CarTulobis uzrunvelyofa;

– mravalmxrivi analizis xelSewyoba;

– faqtobrivi da logikuri Secdomebis koreqtireba.

interkulturuli swavlebis praqtikuli magaliTebi

TanamSromlobiTi swavlis arsis, dadebiTi efeqtebisa da

strategiebis ganxilvis Semdeg, mniSvnelovania, TanamSromlobiTi

swavlisa da sxva meTodebis konkretuli magaliTebis warmodgena,

romlebic Tavis mxriv xels uwyobs interkulturuli saswavlo ga-

remos Seqmnas da kulturulad relevanturi saswavlo procesis

warmarTvas

proeqti

proeqti aris swavlebis meTodi, romlis drosac xdeba bune-

briv garemoSi garkveuli problemis mogvareba an dasaxuli miznis

miRweva individualuri moswavlis an moswavleTa jgufis mier. pro-

eqts, rogorc saswavlo aqtivobas Semdegi aucilebeli maxasiaTe-

blebi gaaCnia:

problema gamokveTilia;

mniSvnelovania dasaxuli miznis miRweva;

gansazRvrulia miznis misaRwevad gasatarebeli procedurebi;

igegmeba da xorcieldeba moswavleTa mier;

praqtikuli xasiaTisaa, mimarTuli konkretuli amocanis

gadawyvetisken;

proeqtis Sefaseba xdeba obieqturad.

84

proeqtis ori tipi arsebobs: (1) individualuri da (2) jgufuri

(jgufuri proeqti SeiZleba moicavdes mTel klass an masSi

SeiZleba CarTuli iyos ramdenime moswavle, romlebic erToblivad

Seecdebian dasaxuli miznis miRwevas).

TiToeul proeqts aqvs sxvadasxva mizani da amocanebi. mizne-

bisa da amocanebis mixedviT, proeqtis Semdegi klasifikaciebi

gvxvdeba:

(a) proeqti, romlis mizania garkveuli produqtis Seqmna;

(b) proeqti, romlis mizania moswavleebis mier garkveuli unarebis

daufleba da/an ganviTareba;

(g) proeqti, romlis mizania moswavlis inteleqtualuri ganvi-

Tareba.

aqcenti keTdeba moswavleSi SemoqmedebiTi azrovnebis da prob-

lemebis gadaWris unaris ganviTarebaze.

proeqtis dadebiTi mxareebi

proeqts, rogorc saswavlo aqtivobas, aqvs Zalian bevri

pozitiuri efeqti, kerZod:

xels uwyobs SemoqmedebiTi da konstruqciuli azrov-

nebis ganviTarebas;

xels uwyobs individualuri gansxvavebebis arsebobas;

xels uwyobs logikur da samecniero azrovnebas;

xels uwyobs `swavlas keTebiT”;

xels uwyobs moswavlis, rogorc individis zrdas;

moswavles uviTarebs unars Seafasos obieqturad das-

rulebuli samuSao;

moswavles uviTarebs mizandasaxulobas;

85

moswavles uviTarebs gunduri muSaobisa da

TanamSromlobis unars;

moswavles uviTarebs moTminebis da mosmenis unars.

proeqtis dadebiTi efeqtebis garda, gasaTvaliswinebelia, rom

proeqts, rogorc saswavlo aqtivobas, moepoveba garkveuli lim-

itebi, romelTa gaTvaliswinebac mniSvnelovania am aqtivobis gans-

axorcieleblad. kerZod:

1. proeqtis ganxorcielebisas xSirad rTulia proeqtis Temis

gansazRvra da xSirad xdeba, rom proeqts ar gaaCnia sagan-

manaTleblo Rirebuleba;

2. proeqtis ganxorcieleba moiTxovs xangrZliv dros, xolo

swavlebis procesSi maswavleblebi xSirad SezRudulebi

arian droSi;

3. proeqtis ganxorcieleba moiTxovs met resurs, anu SesaZle-

belia, maswavlebelma gamoiyenos aqtivobad proeqti, Tumca

skolaSi ar arsebobdes Sesabamisi resursi, rom moswav-

leebma SeZlon am proeqtis srulyofilad dagegmva da

ganxorcieleba;

4. proeqtis ganxorcielebisas SeiZleba moxdes sagnis Sinaar-

sis gadafarva;

5. arsebobs didi safrTxe, rom proeqtis dasruleba ver mox-

erxdes winaswar gansazRvrul droSi;

6. miuxedavad imisa, rom proeqtis erT-erTi dadebiTi efeqti

gunduri muSaobisa da TanamSromlobis unarebis ganviTare-

baa, arsebobs didi riski, rom proeqtis ganxorcielebam

ukuSedegi gamoiRos da moswavleebSi ganaviTaros individu-

alizmi, moaxdinos moswavleTa izolacia da ar moxdes

TanamSromloba, funqciebisa da pasuxismgeblobebis

gadanawileba proeqtSi CarTul moswavleebs Soris.

proeqtis gansaxorcieleblad mniSvnelovania moswavleTaTvis

im funqciis micema, rasac isini yvelaze efeqturad ganaxorciele-

86

ben. erTi proeqtis ganxorcieleba SeiZleba moiTxovdes sxvadasxva

sferoSi codnas, Sesabamisad, maswavlebelma moswavleebisTvis fun-

qciebi ise unda gadaanawilos, rom TiToeuli moswavle maqsimalu-

rad iyos CarTuli da maqsimaluri kontribucia gaakeTos proeqtis

ganxorcielebisas. P

proeqtis, rogorc saswavlo aqtivobis, SesarCevad, Semdegi au-

cilebeli faqtorebi unda arsebobdes: (1) proeqtis Temas unda

gaaCndes saganmanaTleblo Rirebuleba; (2) ar unda waiRos damate-

biTi da zedmeti dro; (3) unda iyos problematuri da am proeqtis

ganxorcieleba moswavleTaTvis unda iyos erTgvari `gamowveva~. (4)

gaTvaliswinebuli unda iyos arsebuli resursebi, ramdenad adekva-

turia proeqtis ganxorcielebisTvis. (5) sagnis swavlebisas Zalian

xSirad ar unda gamoiyenebodes es meTodi; (6) proeqti unda SeirCes

moswavleTa interesebis gaTvaliswinebiT.

proeqts, rogorc saswavlo aqtivobis, gansaxorcieleblad,

oTxi etapi gamoiyofa: (a) proeqtis miznis gansazRvra; (b) proeqtis

dagegmva; (g) proeqtis ganxorcieleba; (d) proeqtis Sefaseba.

proeqtis, rogorc saswavlo strategiis, efeqturobis dasa-

dastureblad, gTavazobT erT-erTi zrdasruli adamianis

monaTxrobidan amonarids, romelic Seexeba mis mier meoTxe klasSi

ganxorcielebul proeqts, rac saSualebas mogcemT, gaaanalizoT

proeqtis, rogorc strategiis, dagegmvisa da ganxorcielebis sa-

kiTxebi da misi efeqturoba. `maswavlebelma SemogvTavaza gang-

vexorcielebina proeqti `saberZneTi~. Cven daviyaviT ramdenime jgu-

fad da TiToeul jgufs evaleboda emuSava klasikuri saberZneTis

specifikur aspeqtebze, istoria, miTologia, yoveldRiuri cxovreba

da xelovneba da proeqtis bolos gamovlindeboda proeqtze mo-

muSave saukeTeso jgufi.. jgufis TiToeulma wevrma moiZia infor-

macia im mimarTulebiT, razec isini muSaobdnen. informaciis

moZieba xdeboda saskolo saxelmZRvaneloSi, skolis biblioTekaSi

arsebul wignebsa da internetSi. informaciis mogrovebis Semdeg

unda mogvexdina prezentacia. Cven avirCieT, ra tipis prezentacias

87

gavakeTebdiT da rogor mivawvdidiT davalebis Cvens nawils mTel

klass. jgufma, romelic saberZneTis istoriaze muSaobda, airCia

komikuri Janri; miTologiaze momuSave jgufma Teatralizebuli

warmodgena moawyo, yoveldRiur cxovrebaze momuSave jgufma -

skolis derefani namdvil qalaqad aqcia, sadac iyo bazroba,

Teatri da sxva, xolo xelovnebaze momuSave jgufma moawyo ga-

mofena, romelzec warmodgenili iyo arqiteqturuli nimuSebi,

sxvadasxva skulptura da Zegli, poeziisa da mwerlobis nawarmoe-

bebi.

maswavlebeli gvexmareboda mTeli am procesis ganmavlobaSi,

naxulobda masalebsa da resursebs, gvisworebda, Tu miiCnevda, rom

rames arasworad vakeTebdiT, gvexmareboda gangvesazRvra, vin ukeTe-

sad gaarTmevda Tavs ama Tu im saqmis Sesrulebas, Tu raime sakiTxi

wamoiWreboda jgufis SigniT, romelic kamaTs iwvevda jgufSi,

gvexmareboda situaciis garkvevaSi da am sakiTxis garSemo mxardam-

Wer da sawinaaRmdego argumentebs gvawvdida. dRe, rodesac movaxdi-

neT Cveni proeqtis prezentacia, iyo Zalian warmatebuli. Cven

88

moviwvieT mTeli skola Cveni warmodgenis sanaxavad, Cven viyaviT

namdvili berZnebi. mogvianebiT maswavlebelma wagviyvana suraTebis

gamofenaze. Ggamofenaze gamofenili naxatebi asaxavda sxvadasxva

erovnebis kulturas. maswavlebelma gvTxova, aRmogveCina is

naxatebi, romlebic saberZneTis kulturas gamoxatavda. amJamad

namdvilad aRar maxsovs, proeqtSi romeli jgufis muSaoba Sefasda

yvelaze warmatebulad da romelma jgufma gaimarjva, magram

namdvilad maxsovs yvelaferi, rac saberZneTis Sesaxeb im proeqtis

farglebSi Sevityve~.

mowveuli stumari

stumris mowveva raime konkretuli Temis swavlebisas agreTve

efeqturi gzaa swavlebis procesSi. mowveuli stumari damatebiT

interess zrdis moswavleebSi, garda amisa, moswavleebi ismenen

imisgan gansxvavebul pespeqtivebs, xedvebs da midgomebs, rasac maT

maswavlebeli awvdiT. mniSvnelovania, mowveuli stumris SerCevisas

misi kulturuli mravalferovnebac iyos gaTvaliswinebuli,

SesaZlebelia moiwvioT stumari, romelic warmatebuli iyo saqarT-

veloSi Tavis sferoSi da, amave dros, warmatebebs miaRwia saqarT-

velos farglebs gareT moRvaweobisasac, an mowveuli iyos stumari,

romelic kulturuli identobis TvalsazrisiT umciresobas war-

moadgens saqarTveloSi, Tumca es ar gamxdara dabrkoleba misTvis

sazogadoebaSi integraciisTvis. SesaZlebelia, mowveuli iyos

saerTod saqarTveloSi droebiT macxovrebeli da moswavleebs

gauziaros rogorc sakuTari mosazrebebi garkveul sakiTxebTan mi-

marTebiT, agreTve Tavisi kulturuli msoflmxedvelobidan gamom-

dinare danaxuli da aRqmuli qarTuli realoba.

89

kuTxeebi

aRniSnuli strategia saSualebas iZleva, saklaso oTaxSi ga-

moviyenoT dro da sivrce sxvadasxvanairad. saklaso oTaxSi ewyoba

ramdenime samuSao adgili. TiToeuli samuSao adgilis daniSnuleba

moswavleebSi sxvadasxva unarisa da SesaZleblobis ganviTarebaa.

moswavleebs SeuZliaT imuSaon, rogorc individualurad, agreTve

jgufebSi TiToeul am kuTxeSi. yvela moswavlem unda daikavos

erTi kuTxe raRac momentSi, ise, rom mTeli aqtivobis periodSi

TiToeul moswavles mieces saSualeba, ramdenime kuTxeSi imuSaos,

an SeiZleba strategiis ise dagegmva, rom yvela moswavles mouwios

yvela kuTxeSi muSaoba. gTavazobT erT-erTi maswavleblis

monaTxrobs, romelmac gamoiyena aRniSnuli strategia pirvelk-

laselebTan: `roca vaswavlidi pirvelklaselebs, xSirad viyenebdi

kuTxeebis strategias da erT dResac movawyve saswavlo oTaxi

kuTxeebad. kuTxeebi Semdegi principiT gavakeTe: saklaso oTaxi

davyavi saerTo aqtivobebis nawilad da ramdenime kuTxed. Ti-

Toeuli kuTxis daniSnuleba iyo moswavleebSi specifikuri unarebi

ganeviTarebina, kerZod, simboloebis gaazrebis, saubris da aRmoCe-

nis unarebi... Sesabamisad, saklaso oTaxi dayofili iyo simboluri

TamaSebis kuTxed, sakiTxav kuTxed, eqxperimentul kuTxed, kompi-

uterul kuTxed da saerTo aqtivobebisTvis dasajdom (skamebis)

kuTxed. moswavleebi gadadiodnen erTi kuTxidan meoreSi, isini Ta-

vad wyvetdnen, romeli kuTxe da rodis moenaxulebinaT. Mme Sevz-

Rude TiTo kuTxeSi moswavleebis raodenoba. moswavleebs hqondaT

sakuTari saindeqso baraTebi, romelzec maTi saxeli, suraTi da

personaluri simbolo exata. bavSvebi aTavsebdnen TavianT

saindeqso baraTebs TiToeul kuTxeSi arsebul yuTSi da roca

yuTSi ukve Caiyreboda eqvsi saindeqso baraTi, es niSnavda, rom

kuTxe mTlianad iyo dakavebuli da moswavleebs unda aerCiaT sxva

adgili. mTeli am procesis ganmavlobaSi me vakvirdebodi maT mo-

90

qmedebebs. bolo etapze yvela SevikribeT saerTo aqtivobebisTvis

dasajdom (skamebis) kuTxeSi da TiToeuli maTgani yveboda, romel

kuTxeSi iyo, ratom airCia es kuTxe, ra gaakeTa am kuTxeSi, rogor

gaakeTa, visTan erTad gaakeTa da a.S. swored am monaTxrobebis

Sedegad gavicani me Cemi moswavleebi ukeTesad. . . TandaTanobiT me

aRmovaCine, ras aniWeben isini upiratesobas, ra unari aqvT, urTier-

Tobebi daamyaron sxvebTan, rogor axdenen sxvaze gavlenas an eqce-

vian gavlenis qveS, maTi iniciativebi, maTi drois marTvis unari... am

gziT moswavleebs klasSi swavlis paralelurad mouwiaT yovel-

dRiuri cxovrebisTvis damaxasiaTebeli qmedebebis ganxorcieleba,

maT unda aerCiaT raRac, maT monawileoba unda mieRoT, isini unda

CarTuliyvnen diskusiaSi. . . me yovelTvis mainteresebda skola, ro-

melic ar iyo gansxvavebuli da mowyvetili yoveldRiuri cxovre-

bidan, radgan mimaCnia rom ganaTlebas mxolod am dros aqvs

mniSvneloba Tu misi realizeba xdeba yoveldRiur cxovre-

baSi.…xSirad vfiqrob da verafriT gamigia maswavleblebi ratom ar

iyeneben kuTxeebis strategias moswavleebTan ufro maRal klaseb-

Sic da iwyeben gakveTils Semdegi SekiTxviT `aba, raze gavCerdiT

guSin?~

kuTxeebis midgoma aqtiurad gamoiyeneba moswavleebis

monawileobiT diskusiis gasamarTadac. maswavlebeli moswavleebs

yofs or an oTx jgufad (kuTxed) da aZlevs garkveul sakiTxs, ris

garSemoc moswavleebma unda imsjelon da ikamaTon. ori kuTxis

SemTxvevaSi sakiTxis garSemo ori jgufi Seiqmneba: (1) veTanxmebi; (2)

ar veTanxmebi. moswavleTa didi raodenobis pirobebSi oTxi kuTxis

Seqmnac SeiZleba . am SemTxvevaSi sakiTxis garSemo Semdegi jgufebi

Camoyalibdeba: (1) absoluturad veTanxmebi; (2) veTanxmebi; (3) ar ve-

Tanxmebi; (4) absoluturad ar veTanxmebi.

es meTodi gamoiyeneba erToblivi swavlis dros. igi diskusiis

erT-erTi saxea da axalisebs jgufebis SemoqmedebiT paeqrobas. me-

Todi `kuTxeebi~ moswavleebs saSualebas aZlevs gamoTqvan saku-

91

Tari azri da daicvan TavianTi pozicia, amasTan yuradRebiT mous-

minon sxvebis argumentebs da gaiziaron an ar gaiziaron gansxvave-

buli mosazrebebi, Seicvalon an ar Seicvalon pozicia.Aaqve gTa-

vazobT kidev erT situacias, romelic ukavSirdeba maswavleblis

mier `kuTxeebis~ meTodis gamoyenebas skolaSi gansxvavebuli

midgomebis gasaanalizeblad:

`moswavle mogviTxrobs: „Cvens klasSi swavlobs nika, romelic

yovelTvis ucnaurad Cacmuli da yvelasagan gansxvavebuli

varcxnilobiT dadis. Tmebi `pankiviT~ aqvs aWrili. maisurebze,

romlebic acvia, gaugebari da uazro warwerebia ucxo enebze.

miuxedavad am ucnaurobisa, is Zalian ni-

Wieri da keTilSobili biWia. zogierT mas-

wavlebels rom aRizianebs misi gamorCeu-

loba, gasagebia, magram TanaklaselTa erTi

nawilic ahyva maT. klasi orad gaiyo.

nawili nikas icavs: misi uflebaa, rogorc

unda, ise Caicvamso, meore nawili ki amas

erTgvar gamowvevad iRebs da amis gamo ni-

kas zurgs ukan lanZRavs kidec. ar mesmis,

gansxvavebuloba danaSaulia?~

situaciis analizi

rogorc Cans, nika Tavisi asakisTvis damaxasiaTebeli ga-

momwvevi stiliT miuRebelia ara marto ufrosi TaobisaTvis, aramed

zogierTi Tavisi TanatolisaTvisac. Tu nikas tansacmlisa da

varcxnilobis gansxvavebuloba ar Seicavs rame araeTikurs da ar

ewinaaRmdegeba skolis SinaganawesiT dadgenil wesebs, maSin gauge-

baria maswavleblebisa da, miT umetes, Tanaklaselebis gaRizianeba.

92

isini ar utoveben nikas Tavisufali arCevanis saSualebas, rac misi

pirovnuli uflebaa. rogorc situaciidan Cans, aravin dainterese-

bula, ra aris Tanatolis gansxvavebuli Cacmulobisa da

varcxnilobis mizezi. bavSvis gamomwvevi garegnuli ieri SesaZloa

iyos protestis niSani, sakuTri individualobis xazgasma an sulac

msoflmxedvelobrivi kuTvnilebis gamoZaxili. rac ar unda iyos

amis safuZveli, nika unda miiRon iseTi, rogoric is aris.

gTavazobT gakveTilis scenars, romelic, vfiqrobT, daafiqrebs

moswavleebs iseT sakiTxze, rogoric gansxvavebulis mimReblobaa

.

gakveTilis mizani:

moswavleebi gaiazreben, rom stereotipebi xels uSlis

adamianis sworad Sefasebasa da realobis aRqmas; imsjeleben, aris

Tu ara mimarTeba adamianis garegnul iersaxesa da mis pirovnul

Rirsebebs Soris.

resursebi: formatebi, flomasterebi, sawer-kalami, furclebi.

aqtivobebi:

aqtivoba 1. maswavlebeli moswavleebs uambobs ambavs, momxdars

samarSruto taqsiSi. manqanaSi sxedan: aTleturi garegnobis

mamakaci, dakunTul tanze Semotmasnili perangiT, Suaxnis

simpaTiuri mamakaci Sarval-kostumiT, halstuxiTa da Zvirfasi

saTvaliT, axalgazrda gaxunebul da siZvelisagan gacrecil

qurTukSi, studenti biWi muxlebze gadaxeuli jinsebiT, mklavze

sviringiTa da sayuriT, uCveulod lamazi gogona gamokvarTuli

SarvliTa da Rrmad dekoltirebuli maisuriT. gogona

fanjarasTan oradgilian skamze ganTavsda. mas gverdiT miujda

respeqtabeluri garegnobis mamakaci Zvirfasi saTvaleebiT.

Tavdapirvelad mgzavrebs isini nacnobebi egonaT, radgan mamakaci

raRacas eCurCuleboda. gogona jer Tavdaxrili usmenda, Semdeg

93

wamodgoma da sxva skamze gadasvla scada, magram mamakacma mklavSi

xeli waavlo da uxeSad uTxra: `ra Zalian ipranWebi, garegnobaze

ar getyoba, ra Citic xar?~ gogonas Tvalebi cremlebiT aevso... mas

erTaderTi adamiani gamoesarCla, romelmac Tavxedi mamakaci

samarSruto taqsidan `CaabrZana~.

ambis mosmenis Semdeg moswavleebma unda amoicnon, vin

gamoesarCla gogonas da Tan daasabuTon, ratom fiqroben ase.

aqtivoba 2. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs sadiskusio Temas:

adamianis garegnoba, misi iersaxe (Cacmuloba, varcxniloba da sxva)

warmoaCens missave bunebas.

klasi iyofa oTx jgufad. saklaso oTaxis erT kuTxeSi

ganlagdebian moswavleebi, romlebic absoluturad eTanxmebian am

mosazrebas, meoreSi _ romlebic eTanxmebian am mosazrebas, mesameSi

_ romlebicA kategoriulad ar eTanxmebian am mosazrebas, meoTxeSi

_ romlebicA ar eTanxmebian am mosazrebas. jgufebs eZlevaT 15 wT.

argumentebis Camosayalibeblad (argumentebs weren formatze),

prezentaciisaTvis _ 3 wT.

roca erTi jgufi akeTebs prezentacias, danarCenebi iniSnaven,

radgan SemdgomSi maT mouwevT kontrargumentebis mofiqreba.

kontrargumentebis mosafiqreblad jgufebs eZlevaT 10 wT.,

prezentaciisaTvis _ 3 wT.

Tu romelime jgufi Seicvlis pozicias, SeuZliaT

gadaadgildnen sxva kuTxeSi.

monawileebi afaseben diskusias qvemoT mocemuli kiTxvaris

mixedviT:

94

diskusiis Sefasebis kiTxvari

saxelebi: _______________________________________

TariRi: ___________

sadiskusio Tema: ____________________________________

diax ara zogjer monacemebi

diskusiis procesSi yvela

monawileobda, gamoTqvamda

azrs da asabuTebda

monawileebi icavdnen

diskusiis wesebs

diskusia jgufSi Temas ar

gascilebia

jgufi konstruqciuli iyo,

akritikebda mosazrebas da

ara pirovnebas

TanatolTa swavleba

TanatolTa swavleba gaxlavT erT–erTi mniSvnelovani

strategia, romelic gamoiyeneba mravalferovan saswavlo garemoSi.

TanatolTa swavlebis efeqturoba dadasturebulia kvlevebiT, ro-

melic cxadyofs, rom es strategia zrdis moswavleTa motivaciasa

da akademiur miRwevebs. amasTanave, strategia mniSvnelovania

moswavleTa socialuri unarebis ganviTarebis TvalsazrisiTac.

kvlevebi agreTve adasturebs, rom TanatolTa swavlebis strategi-

aSi CarTul moswavleebs (moswavle–maswavlebeli da moswavle–

moswavle) aqvT ukeTesi akademiuri miRwevebi, vidre im moswavleebs,

romelTa gakveTilebzec es strategia ar gamoiyeneboda.

TanatolTa swavlebas ramdenime mniSvnelovani upiratesoba

gaaCnia:

95

(a) is uzrunvelyofs saswavlo procesSi yvela moswavlis

CarTvas (SezRuduli SesaZleblobis moswavlis, akademiurad Camor-

Cenili moswavlis, romlebic xSirad izolirebulni arian, ling-

visturi umciresobebis moswavlis da a.S.);

(b) iZleva dadebiTi ukukavSirisTvis met dros;

(g) iZleva saSualebas maswavlebelma yuradReba gaamaxvilos

moswavleTa individualur saWiroebebze;

TanatolTa swavlebis strategia klasSi or SemTxvevaSi ga-

moiyeneba: (a) Semswavlelebs Soris inteleqtualur monacemebSi

sxvaobis SemTxvevaSi; (b) moswavleebSi urTierTTanamSromlobis da-

bali xarisxis SemTxvevaSi. maswavlebeli qmnis ori moswavlisagan

Semdgar jgufs da ayalibebs asimetriul urTierTobebs maT Soris,

erTi aswavlis, meore ki swavlobs. mniSvnelovania maswavlebelma

saWiro dro SearCios da efeqturad gamoiyenos aRniSnuli strate-

gia. TanatolTa swavlebis ganxorcieleba Semdeg aqtivobebs moi-

cavs:

● maswavlebeli amzadebs moswavleebs rogorc maswavleblis,

agreTve moswavlis rolis Sesasruleblad da acnobs sxvadasxva

strategias;

maswavlebeli awyvilebs moswavleebs;

maswavlebeli umzadebs moswavleebs saswavlo masalas

da moswavleebi iyeneben maswavleblis mier momzadebul

masalas;

moswavle meore moswavles acnobs xelaxla im sakiTxs,

romelic maswavlebelma ukve axsna da iRebs meore

moswavlis ukukavSirs;

moswavleebi cvlian rolebs garkveuli periodis Sem-

deg;

maswavlebeli akvirdeba da monitorings uwevs yvela

wyvilSi mimdinare swavlebis process da ukukavSirs

akeTebs moswavleTa qmedebebze.

96

TanatolTa swavleba efeqturia orive moswavlisTvis, radgan

orive moswavle iRrmavebs codnas. amasTanave, kargia, Tu am strate-

gias gancalkevebulad, mxolod erTxel ar gamoviyenebT da es

gagrZeldeba, magaliTad, mTeli trimestris ganmavlobaSi, radgan

moswavleebi erTmaneTs daexmarebian mTeli trimestris farglebSi

da Tan es ise moxdeba, rom uxerxuloba ar Seiqmnas, radgan orive

moswavle orive rols TamaSobs, garda amisa, moswavles, romelsac

sWirdeba daxmareba, ar esaWiroeba amis Txovna, is avtomaturad

iRebs am daxmarebas sxva moswavlisgan. aqve gTavazobT ramdenime

miniSnebas, romlebic gansazRvraven TanatolTa swavlebis strate-

giis efeqturad gamoyenebas:

(1) dagegmeT gakveTili ise, rom gaafarTooT

moswavleTa arsebuli codna;

(2) konkretul wyvilebSi gaakeTeT aqcenti moswav-

leTa saWiroebebze da SeecadeT maswavlebelma–

moswavlem am saWiroebebze gaakeTos aqcenti;

(3) aswavleT moswavleebs, rogor SeiZleba aswav-

lon Tanatolebs;

(4) gaakeTeT moswavle–maswavlebelTaTvis sax-

elmZRvanelo miTiTebaTa nusxa;

(5) TanatolTa swavlebis TiToeul gakveTilze Ti-

Toeuli wyvilis Sesaxeb gaakeTeT Canawerebi;

(6) maqsimalurad uzrunvelyaviT TvalsaCinoebebiT

moswavleebi, radgan moswavleebs uadvildebaT

TvalsaCinoebebis daxmarebiT masalis miwodeba

da agreTve aRqma.

gTavazobT gakveTilis magaliTs, sadac maswavlebelma gamoi-

yena TanatolTa swavlebis strategia. magaliTi moyvanilia maTe-

matikis gakveTilidan, Tumca am gakveTilze mizani iyo moswavleebis

kiTxvis unaris ganviTarebac meore enaSi, amasTanave, nawilebis

identificireba da informaciis interpretacia, radgan gakveTili

tardeboda bilingvuri programis klasSi enisa da sagnis integri-

97

rebuli swavlebis midgomiT. am magaliTis SemTxvevaSi Semswav-

lelebs Soris inteleqtualur monacemebSi sxvaobaa da maswavle-

beli mimarTavs TanatolTa swavlebis strategias da awyvilebs

maRali akademiuri da SedarebiT dabali akademiur moswrebis

moswavleebs:

baRSi dakrefili vaSlebi:

ანი ramdeni vaSli mokrifa anim baRSi?

არმენი

რამინი

მარინა

naxatze warmodgenili utoldeba 4 vaSls.

moswavle–maswavlebeli: am gakveTilze unda gavimeoroT kiTxva, ga-

vaanalizoT naxati, romlis meSveobiTac SevZlebT maTematikuri da-

valebebis gakeTebasac. Sexede naxats, ras xedav naxatze?

moswavle–moswavle: vaSlebs da daweril saxelebs.

moswavle–maswavlebeli: Zalian kargi, ra aris am naxatis saTauri?

moswavle–moswavle: baRSi dakrefili vaSlebi

moswavle–maswavlebeli: naxatis qveviT aris warwera da ganmarteba,

ra igulisxmeba am ganmartebaSi?

moswavle–moswavle: albaT, is, rom suraTze gamoxatuli 1 vaSli

utoldeba realurad 4 vaSls;

moswavle–maswavlebeli: suraTze gamoxatuli 1 vaSli Tu realu-

98

rad 4 vaSls udris, maSin suraTze gamoxatuli 2 vaSli ramden

realur vaSls utoldeba? suraTze gamoxatuli 3 vaSli ramden

realur vaSls udris?

moswavle–moswavle: suraTze gamoxatuli 2 vaSli niSnavs, rom

ramins aqvs: 2 unda gavamravloT 4–ze anu 8 vaSli, xolo 3 vaSli

niSnavs: armens aqvs 3 vaSli gamravlebuli 4–ze, anu… realurad 12

vaSli.

moswavle–maswavlebeli: saidan gamoiangariSe, rom ramins realurad

8 vaSli aqvs, xolo armens 12?

moswavle–moswavle: davTvale, I vaSlze ramins aqvs IIII realuri

vaSli, xolo II vaSlze gamouva IIII IIII vaSli, anu sul 8 vaSli.

moswavle–maswavlebeli: Seni azriT, ras unda aRniSnavdes suraTze

gamoxatuli es vaSli?

moswavle–moswavle: albaT, imas, rom anim SeWama suraTze ga-

moxatuli 1 vaSli, anu realurad 4 vaSli.

99

moswavle–maswavlebeli: da anis darCa suraTze gamoxatuli 1 vaSli

anu realurad 4 vaSli, amas gvekiTxeba amocanac?

moswavle–moswavle: ara, amocana gvekiTxeba, ramdeni mokrifa anam,

anis marTalia exla aqvs erTi vaSli naxatze anu 4 realuri vaSli,

magram aqvs kidev 1 SeWmuli vaSli naxatze, anu 4 realurad SeW-

muli vaSli. radgan amocana gvekiTxeba, ramdeni vaSli mokrifa anim,

gamodis, rom unda davTvaloT rac aqvs is vaSlebic da rac SeWama

_ is vaSlebic. aqedan gamomdinare, gamodis, rom anim dakrifa su-

raTze gamoxatuli 2 vaSli (1 mTeli da 1 SeWmuli), anu realurad 8

vaSli. anu, am amocanis pasuxia, rom anim dakrifa 8 vaSli.

magaliTis komentari

aRniSnul magaliTSi warmodgenili strategiiT moswavleeebma

SeZles:

vaSlebiT gamoxatuli simboloebis cifrebSi gadayvana da

maTematikuri operaciebis warmoeba;

naxatze arsebuli winadadebebis da sityvebis wakiTxva;

naxatze warmodgenili winadadebebis, sityvebis da simboloe-

bis dakavSireba da interpretacia;

moswavleebis saubris Sedegad moswavleTa saubris unari gan-

viTarda da leqsikuri maragi gamdidrda, rac gansakuTrebiT

mniSvnelovania bilingvur klasebSi.

aRsaniSnavia, rom warmodgenil magaliTSi moswavle–moswavle

sworad scems pasuxs moswavle–maswavleblis SekiTxvebs, Tumca,

xSiri iqneba SemTxvevebi, roca pasuxi mcdari iqneba da moswavle–

maswavlebels dasWideba Zalisxmeva, raTa cxovrebiseuli ga-

mocdilebidan da praqtikuli magaliTebiT, bavSvur, martiv da

gasageb enaze auxsnas moswavles konkretuli sakiTxi da daexmaros

mis amoxsnasa da gadaWraSi.

aqve gTavazobT erT-erTi moswavlis monaTxrobs, Tu ra Sedegi

mohyva TanatolTa swavlebis strategias: `me gamovicvale skola da

100

rusuli skolidan gadavedi erTenovan qarTul skolaSi,

Tavdapirvelad sakmaod dabneul viyavi, faqtobrivad, dakarguliviT

viyavi klasSi. verafers vigebdi, roca maswavlebeli iwyebda axsnas,

gansakuTrebiT gamiWirda maTematika, maswavlebeli gvaswavlida

gayofas, magram dafaze werda cifrebs da gayofis niSnebs iseTi

formiT, romelic absoluturad ucxo iyo CemTvis da verafers vge-

bulobdi, me gayofis swavlisas viyenebdi sxva meTods, magram raSi

iyo gansxvaveba, ver vamCnevdi da verc maswavlebeli xvdeboda, ra-

tom ver vigebdi da ras mixsnida gansxvavebulad. amitom maswavle-

belma gamoiyena TanatolTa swavlebis strategia. erT–erT Tanak-

laselTan damawyvila da mogvca gayofis erTi amocana. Tanak-

laselma Taviseburad, Zalian BbavSvurad da martivad amixsna,

rogor asrulebda gayofas. misi axsnis Semdeg CemTvis yvelaferi

naTeli gaxda da aRarasodes Semqmnia problema swavlis periodSi.

zogjer Tanatoli namdvilad ukeTesad gagebinebs; garda amisa,

zogjer TanatolTan girCevnia aRiaro, rom swavlasTan dakavSire-

biT raRac problema gaqvs da is dagexmaros am saswavlo problemis

mogvarebaSi, Tumca, ra Tqma unda, mniSvnelovania am TanatolTan

kargi da megobruli urTierToba gqondes. . . ~

roluri TamaSi

roluri TamaSi _ es aris cxovrebiseuli situaciis

imitireba romelime konkretuli problemis gasaazreblad da

gadasaWrelad. es meTodi moswavleebs aZlevs imis saSualebas, rom

maT ganiviTaron da Seamowmon sakuTari codna, unarebi da ga-

mocdileba mocemul situaciaSi moqmedi pirebis azrebisa da grZno-

bebis gaTavisebiT. am meTods SeuZlia Seasrulos moswavleebSi da-

moukidebeli azrovnebis ganviTarebisa da swavlis xelSemwyobis

roli.

roluri TamaSi moswavleebs exmareba:

• Tanagancdis ganviTarebaSi, radganac isini ganixilaven da

101

iTaviseben sxvebis azrebs, grZnobebs da Tvalsazrisebs;

• zepiri gamoxatvisa da interpretaciis unarebis ganviTare-

baSi, radgan isini iyeneben metyvelebas imisaTvis, rom gadmo-

scen emociebi da gamoxaton reaqciebi;

• gadawyvetilebis miRebisa da problemis gadaWris unarebis

ganviTarebaSi, radganac cxovrebiseuli situaciebis ga-

TamaSebisas isini iReben unikalur gamocdilebas;

• zepirmetyvelebisa da mosmenis unarebis ganviTarebaSi.

roluri TamaSis dawyebamde

gansazRvreT roluri TamaSis wyaro. aseT wyarod yvelaze

xSirad literatura gamoiyeneba, Tumca media da moswavleTa

cxovrebiseuli gamocdilebac mdidari wyaroa roluri TamaSisaT-

vis.

roluri TamaSis dagegmvis procesi amgvaria:

• SearCieT iseTi sakiTxi an Tema, romlis Seswavlac mimdi-

nareobs da romelSic aris adamianuri problemebi. amasTan

aris iseTi rolebi, romlebSic SesaZlebeli iqneba moswav-

leebis garkveuli raodenobis CarTva;

• SearCieT koncefcia / idea / problema, romelsac Seicavs Tema

da darwmundiT, rom is sadavo da saintereso iqneba moswav-

leTaTvis;

• winaswar gansazRvreT Tvalsazrisebi, romlebic SeiZleba

iyos gamoTqmuli;

• yoveli Tvalsazrisi SeitaneT situaciaSi imgvarad, rom

monawile moqmedi pirebi Seejaxon gadasaWrel problemas;

• SearCieT situacia gaTamaSebisaTvis da rolebi moswavleTa

da maswavleblisaTvis.

magaliTad, moswavleebma SearCies situacia „X~.

102

roluri TamaSisaTvis momzadebis Semdegi safexurebia:

• scenaris Seqmna roluri TamaSisaTvis (scenarSi unda Candes

gadasaWreli problema);

• rolur TamaSSi moswavleTa valdebulebebis gansazRvra (ma-

galiTad, vin iqneba mTxrobeli, vin dasvams SekiTxvebs, vin

daxatavs da a.S.);

• rolebis ganawileba (sasurvelia, Tu baraTebze dawerili

iqneba roli da TiToeuli monawilis funqcia);

• oTaxis momzadeba (oTaxSi merxebis ganlagebis SecvliT

dawyebuli, damTavrebuli avejiTa da ganaTebiT);

• moswavleebma unda moifiqron, rogor Sevidnen Tavidan

rolSi (Tavidanve imis gamJRavneba, vin arian, sad arian da ra

xdeba);

• garkveuli daZabulobis Setana, raTa yvela dainteresdes (ma-

galiTad, urTierTsawinaaRmdego ideebi an am ideebis ga-

momxatveli personaJebi, gadasaWreli problemis aqtualoba,

situaciis idumaleba da sxva).

roluri TamaSis dros

mniSvnelovania, rom moswavleebma Tavi usafrTxod igrZnon,

rodesac isini sxvadasxva rolSi gamodian. yvela unda iyos

darwmunebuli imaSi, rom aravin dascinebs, ar gadaitanen gans-

axierebuli personaJis Tvisebebs masze. winaswar wesebis dadgena da

roluri TamaSis Semdgomi saqmianobebis codna moswavleebs daex-

mareba imaSi, rom yuradRebiT adevnon Tvali TamaSis process, mzad

iyvnen pasuxebisa da diskusiisaTvis warmodgenis Semdeg.

103

roluri TamaSis Semdeg

roluri TamaSis Sefaseba moxdeba gansjiTi diskusiis meS-

veobiT. isic dasaSvebia, rom moswavleebma sakuTari STabeWdilebebi

werilobiT gadmoscen. aseT dros SeiZleba moswavlem, romelic

pasiuri iyo roluri TamaSis dros, Zalian gaazrebulad daweros

am gamocdilebis Sesaxeb.

aRniSnuli strategia ukve farTod gavrcelebulia saswavlo

procesSi da yvela maswavlebeli iyenebs mas. Aam SemTxvevaSi mTa-

varia, sworad iyos SerCeuli am strategiis gamoyenebis dro da

adgili. mniSvnelovania agreTve rolebis sworad gadanawileba,

xSir SemTxvevaSi moswavleebi arakomfortulad da mouxerxeblad

grZnoben Tavs, Sesabamisad, mniSvnelovania moswavlis rolidan

Sesasrulebel rolze gadasvlis periodi raRac aqtivobebiT dat-

virTos pedagogma, rac ufro uSualos gaxdis moswavles da axali

rolis Sesrulebis diskomforts garkveulwilad mainc mouxsnis.

gTavazobT aseTi gardamavali tipis aqtivobebis ramdenime savar-

jiSos:

movaWreebi

moswavleebi muSaoben wyvilebSi. TiToeuli aris gamyidveli

(movaWre) sakuTari Tvisebis an maxasiaTeblis, romlis gacvlasac

cdilobs, magaliTad, iumoris grZnobis, sibrZnis, kargi garegnobis,

sinatifis, musikaluri monacemebis, fexburTelis niWis da a.S. Ti-

Toeuli movaWre cdilobs karg fasad gayidos an iyidos esa Tu is

Tviseba Tu maxasiaTebeli, cdilobs TavisTvis momgebiani garigeba

dados. aRniSnuli savarjiSo xels uwyobs moswavleTa Rirebulebe-

bisa da damokidebulebis garkvevas maswavleblis mier, rac xels

Seuwyobs maswavlebels, sworad SeurCios moswavles konkretuli

roli. savarjiSo moswavleSi aviTarebs komunikaciis unars da

amzadebs mas garkveuli rolis Sesasruleblad.

104

gadawyvetilebis swrafad miReba

wyvilebSi an jgufSi momuSave moswavleebs miecemaT rolebi

an garkveuli situaciis monaxazi. maT eZlevaT garkveuli problema

an konfliqturi situacia, romelic drois mokle, gansazRvrul pe-

riodSi unda gadaWran (erT an or wuTSi). gansazRvruli drois

gasvlis Semdeg moswavlem problemis gadaWris Taviseburi xedva

unda gaacnos mTel jgufs. problemis gadaWris gzis gacnobis Sem-

deg iwyeba diskusiebi imis Taobaze, Tu rogor mivida monawile am

gadawyvetilebamde, ratom aris es gadawyvetileba kargi, rogor mo-

qmedebda SezRuduli drois faqtori moswavleze swrafi gadawy-

vetilebis miRebisas. aRniSnuli aqtivobac xels uwyobs moswavles

rolis SesrulebisTvis moemzados, xolo maswavlebels - adekva-

turad gadaanawilos rolebi moswavleTa Soris.

gTavazobT im gakveTilis scenars, romelSic gamoyenebulia

roluri TamaSi.

gakveTilis mizani: warmosaxvisa da sametyvelo unar-Cvevebis ganvi-

Tareba. moswavleebi SeZleben mcire siuJetisagan scenaris Seqmnas

da rolebis gaTamaSebas.

gakveTilis msvleloba:

aqtivoba 1. maswavlebeli aZlevs moswavleebs wasakiTxad

teqsts, romelSic moTxrobilia ambavi axalgazrda col-qmris mog-

zaurobis Sesaxeb.

teqsti: axalgazrda col-qmari mogzaurobs gemiT. mebarguls

maTi bargi Seaqvs kaiutaSi da aTavsebs mas sabargulze, romelzec

sxva Cemodanic devs. uceb am Cemodnidan ucnauri xma Semoesmeba

col-qmars. isini SeSindnen. qmarma saswrafod miiRo gadawyvetileba,

aiRo xelSi saeWvo Cemodani, gavarda gembanze da moisrola zRvaSi.

amasobaSi kaiutaSi Semodis mamakaci, romelic TvalebiT eZebs Tavis

105

Cemodans.

aqtivoba 2. moswavleebi am teqstis mixedviT amzadeben arCeul

rolebs da azusteben detalebs. amis Semdeg amzadeben saubris

SesaZlo variants:

mebarguli: ai, Tavisufali kaiuta, mgoni, aq unda iyos Tqveni

adgili.

qmari: gmadlobT, Tu SeiZleba, es didi Cemodani ai, aq, qvemoT

moaTavseT, patara Cemodans me TviTon mivxedav. ai, aiReT (aZlevs

fuls).

mebarguli: gmadlobT. sasiamovno mgzavrobas gisurvebT.

coli: gesmis? vaime, ra xmaa es?

qmari: o, es ra Cemodania aq! aha, xmac aqedan ismis, albaT maRviZaraa.

coli: ra maRviZara, sad gagigia, maRviZaras aseTi xma rom hqondes!

qmari: ra vqnaT? albaT, kapitans unda SevatyobinoT.

coli: ra dros egaa, SeiZleba avfeTqdeT (CemodniT xelSi gamorbis

kaiutidan)! modi, droze! (oriveni miaTreven Cemodans da Ria

zRvaSi agdeben.

coli: (kmayofili): uh, Zlivs ar movaswariT!

axalgazrda kaci (Semodis da TvalebiT eZebs Cemodans): e, sad

gaqra, aq davtove (bileTze amowmebs adgils)!

meToduri komentari: SeiZleba moswavleebs mieceT davaleba,

umniSvnelod Secvalon scenari, magaliTad, axalgazrda col-qmari

ki ara, es aris ori mSiSara moxuci. maT SeuZliaT daamaton infor-

macia mgzavrebis Sesaxeb: vin arian, sad midian, ramdeni wlis arian,

rogor gamoiyurebian da a.S. amis Semdeg iZlevian saubris SesaZlo

variants.

klasis donidan gamomdinare, moswavleebs winaswar SeiZleba

mieces roluri TamaSisaTvis saWiro enobrivi konstruqciebi, ma-

galiTad, `sasiamovno mgzavrobas gisurvebT.~ `me TviTon mivxedav

bargs~ da sxva...

106

daskvna

yvela zemoT aRwerili strategia xels uwyobs komunikaciis

damyarebas saswavlo procesSi CarTul yvela pirovnebas Soris. ga-

naTleba aris yovelTvis komunikacia, interkulturuli midgoma

gulisxmobs iseTi saganmanaTleblo aqtivobebis gamoyenebas, ro-

melic xels uwyobs, erTi mxriv, swavlebis procesSi CarTuli

yvela adamians Soris azrebis gacvlas, xolo, meore mxriv, axali

codnisa da mosazrebebis formirebas yvela moswavlisa da maswav-

leblis saerTo gamocdilebidan gamomdinare. aqve gTavazobT niedas

mier SemuSavebul rekomendaciebs, romelic xels Seuwyobs maswav-

lebels klasSi jansaRi garemos SeqmnaSi da gauadvilebs efeqtur

komunikacias moswavleebTan:

• daafaseT moswavlis miRweva, rac ar unda mciredi iyos;

• arasodes misceT uaryofiTi Sefaseba moswavleebis na-

muSevars, aucileblad aRmoaCine pozitiuri momentebi naS-

romSi;

• Tuki miuTiTebT moswavles warumateblobaze, aucileblad

SesTavazeT am warumateblobis gamosworebisa da daZlevis

gzebi;

• daafaseT moswavlis nebismieri qmedeba, romelic problemis

mogvarebiskenaa mimarTuli, miuxedavad imisa, efeqturad

geCvenebaT Tu ara moswavlis mier dasaxuli problemis mog-

varebis gza;

• daafaseT moswavlis yvela mcdeloba, romelic mimarTulia

davalebis Sesrulebaze;

• daafaseT moswavleTa damoukidebeli azrovneba da Sesabamisi

damoukidebeli qmedeba;

• moswavleebTan gaaformeT qcevis wesebze SeTanxmeba da See-

cadeT, yvelam pativi sces yvelasTan SeTanxmebul saerTo we-

sebsa da normebs;

• Tu konfliqti warmoiSveba klasSi, sTxoveT moswavleTa ko-

107

misias, rom Seiswavlon konfliqti da SemogTavazon gadaWris

gzebi;

• unda SeZloT aRiaroT Secdomebi aseTis arsebobis

SemTxvevaSi da bodiSi moixadoT moswavleebTan am Sec-

domisTvis;

• roca moswavleebi raime davalebas Seasruleben, mniSvnelova-

nia, moxdes aqtivobis, procesis da Sedegis Sefaseba, gaanal-

izdes pozitiuri da negatiuri momentebi, daiweros mosazre-

bebi Semdegi davalebis Tu aqtivobis gasaumjobeseblad;

• xSirad moiwvieT mSoblebi, moxaliseebi da profesionalebi

sakuTari gamocdilebis moswavleTaTvis gasaziareblad;

• miuZRveniT specialuri dro im adamianebze saubars, romelTa

moRvaweobam humanurobis ganviTarebas da keTildReobas Seu-

wyo xeli;

• moawyveT samecniero gamofenebi, proeqtis prezentaciebi, Sek-

rebebi da sxva aqtivobebi, rac moamzadebs yvela moswavles

aqtiuri cxovrebisTvis;

• ganaxorcielebineT moswavleebs damoukidebeli kvlevebi,

raTa xeli SeuwyoT maTSi damoukidebeli azrovnebis ganvi-

Tarebas da sakuTar TavSi rwmenis amaRlebas.

108

TavSi gamoyenebuli literatura

Salva tabataZe, naTia nacvliSvili - interkulturuli ganaTleba,

maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri, 2008

Pedagogy and practice: teaching and learning in secondary schools at www.learner.org. Marzano, R.J., Debra, J.P., Pollock, J.E., Classroom instruction that works : research-

based strategies for increasing studen achievement. Pearson Education Inc. 2005 Kauchak, D.P., Eggen, P.D., Learning and teaching: research-based methods. Pearson

Education Inc. 2007

Socrates Comenius Publication (2002). A Practical Guide To Implement Intercul-tural Education at Schools.

The National Council for Curriculum and Assessment of Ireland (2005). Intercul-tural Education in the Primary Schools.

The Access Centre (2005), Using Peer Tutoring for Math

109

Tavi mesame

interkulturuli ganaTleba da praqtika

Sesavali

eTnikurad mravalferovan klasSi swavlebis strategiebi

ena da swavlis stili

religiuri pluralizmi sekularul klasSi

socialuri klasisa da mdgomareobis gavlena

swavla-swavlebis procesze

110

Tavi mesame

interkulturuli ganaTleba da praqtika

______________________________________________

Sesavali

saxelmZRvanelos mesame TavSi warmodgenili iqneba

interkulturuli ganaTlebis praqtikuli sakiTxebi sxvadasxva

situaciisa da saganmanaTleblo SemTxvevis konteqstSi.

saxelmZRvanelos pirvel TavSi warmogidgineT Tormeti wyaro,

romelic ganapirobebs individis kulturuli identobis

Camoyalibebas: (1) rasa; (2) nacionaloba/eTnikuri warmomavloba; (3)

ena; (4) religia; (5) sqesi; (6) socialuri mdgomareoba; (7)

socialuri statusi; (8) asaki; (9) geografiuli mdebareoba; (10)

janmrTeloba; (11) SesaZlebloba/ SezRuduli SesaZlebloba; (12)

seqsualuri orientacia. Tormetive wyaro mniSvnelovania

kulturuli identobis formirebisaTvis da gavlenas axdens

swavlisa da swavlebis procesze, Tumca am saxelmZRvanelos

formatidan da miznebidan gamomdinare am TavSi ganvixilavT enis,

religiis, eTnikuri warmomavlobis, socialuri mdgomareobisa da

socialuri statusis gavlenas moswavlis ganaTlebis procesze.

111

eTnikurad mravalferovan klasSi swavlebis strategiebi

saqarTvelo mravalferovani qveyanaa rogorc eTnikuri, agreTve

religiuri da enobrivi TvalsazrisiT. aRniSnuli mravalferovneba

asaxulia saqarTvelos ganaTlebis sistemaSic. magaliTad,

saqarTveloSi 234 araqarTulenovani sajaro skola funqcionirebs,

rac sajaro skolebis saerTo raodenobis daaxloebiT 11 %-s

Seadgens (saqarTvelos ganaTlebis saministro, EMIS, 2009).

mosaxleobis eTnikuri mravalferovnebis Sesabamisad, sajaro

skolis moswavleTa Semadgenlobac mravalferovnebiT xasiaTdeba.

skolis moswavleTa eTnikuri jgufebi raodenobis mixedviT qvemoT

moyvanil sqemaSia warmodgenili:

34556

28712 47313572116821

469793

2404 205

50

206142

qarTveli

azerbaijaneli

somexi

rusi

afxazi

osi

berZeni

ebraeli

ukraineli

belorusi

qurTi

germaneli

poloneli

litveli

aisori

sxva

saqarTvelos ganaTlebis da mecnierebis saministro, 2007

aRniSnuli monacemebiT, saqarTveloSi daaxloebiT 72 000

eTnikurad araqarTveli moswavlea romelTagan 67 953 moswavle anu

daaxloebiT 94 % araqarTulenovan skolebSi (sufTa an Sereul

enobrivi seqtorebSi) swavlobs:, xolo 6% qarTulenovan skolebSi

aris gadanawilebuli.

112

სწავლების ენა სკოლები შერეული ენობრივი სექტორებით

სკოლები სუფთა ენობრივი სექტორებით

სკოლების რაოდენობა

მოსწავლეების რაოდენობა

სკოლების რაოდენობა

მოსწავლეების რაოდენობა

აზერბაიჯანული

124 27442 94 18462

სომხური 140 15592 124 14944 რუსული 135 24512 14 3748 ოსური 3 165 1 60 სხვა 2 242 1 37

ganaTlebisa da mecnierebis saministro, 2009 (EMIS)

eTnikuri warmomavloba udides rols TamaSobs individis

identobisa da azrovnebis formirebaSi. eTnocentruli azrovneba

farTodaa gavrcelebuli moswavleebSi da maswavleblebSi, rac

iwvevs moswavleebSi stereotipebisa da winare gansjis ganviTarebas.

ramdenime ZiriTadi faqtori ganapirobebs moswavleebSi

eTnocentrizmis ganviTarebas: (a) dakvirveba da pasiuri swavla; (b)

jgufisadmi kuTvnileba; (g) media; (d) religiuri fundamentalizmi.

eTnocentruli azrovnebis, winare gansjisa da stereotipebis

Sesamcireblad skola aris erT-erTi mniSvnelovani dawesebuleba.

skolaSi maswavleblis mier swori strategiebis SerCevis pirobebSi,

SesaZlebelia moswavleebSi interkulturuli mgrZnobelobis

ganviTareba. kvlevebi adasturebs, rom transformaciuli midgomis

gamoyeneba efeqturia moswavleebSi eTnorelatiuri azrovnebis

gansaviTareblad, stereotipebisa da winare gansjis Sesamcireblad.

eTnikurad mravalferovan klasSi maswavleblis mier gamoyenebuli

saganmanaTleblo strategiebi ZiriTada oTx kategoriad iyofa

(kuSneri da misi kolegebi, 2006): (1) moswavleebSi socialuri da

jgufTaSorisi urTierTobebis gaumjobeseba; (2) kognituri

cnobierebis kompleqsuri ganviTareba; (3) moswavleebSi sakuTari

Tavis pativiscemisa da Tavdajerebulobis ganviTarebisTvis

xelSewyoba; (4) gansxvavebuli jgufebis empaTia da gageba.

qvemoT warmogidgenT eTnikurad mravalferovan skolasa da

113

klasTan dakavSirebul kritikul situaciebs

situacia 1:

moswavle gviambobs: `me mamiT afxazi var, deda qarTveli

myavs. afxazeTTanKkonfliqtis gamo Cemi mSoblebi daSordnen. eqvsi

Tvis viyavi, roca dedam TavisianebTan wamomiyvana. mamas sxva ojaxi

hyavs. masTan, faqtobrivad, urTierToba ar maqvs. ramdenjerme

Segvexmiana, magram mere misgan zarebic Sewyda... erTxel istoriis

gakveTilze, roca maswavlebeli saqarTvelo-afxazeTis konfliqtze

saubrobda, ise `SeiWra rolSi”, rom ver damala gaRizianeba.

afxazebi umadurebad monaTla. Cveni uxerxemlo mTavrobis bralia,

amdeni ufleba rom misca afxazebso. mokled, konfliqtSi brali

mTlianad meore mxares dasdo. maswavlebeli rom laparakobda,

vigrZeni, klaselebi xSir-xSirad gadmomxedavdnen. daviZabe. erTma

metiCara gogom isic ki miTxra: me rom Sens adgilze viyo, gvars

gamovicvlidio. karga xans skolaSi siarulis survili davkarge.

rom ara Cemi ramdenime axlo Tanaklaseli Zmakaci da qarTulis

maswavlebeli, romelmac `haki aZbas~ swavlebisas sul sxva TvaliT

dagvanaxa afxazebi, maTi tradiciebi da wes-Cveulebebi, an sxva

skolaSi gadavidodi, an saerTodac aRar vivlidi...”

situaciis analizi

ukanasknel aTwleulebSi saqarTveloSi ganviTarebulma

tragikulma movlenebma mraval ojaxs dautova mZafri tkivilis

gancda. Ees tkivili irekleba bavSvebis sulzec. maTi saTuTi buneba

reagirebs yovel wvrilmanzec ki. miT umetes, roca saubaria

bavSvze, romelsac omma ojaxi daungria, faqtobrivad, umamod

datova. sruliad gaugebaria maswavleblis pozicia, romelic Tavs

axvevs moswavleebs sakuTar xedvas, movlenis calmxriv Sefasebas

da ar iTvaliswinebs imas, rom klasSi afxazi erovnebis moswavle

uzis. imis magivrad, rom man istoriuli movlenebis sxvadasxva

114

perspeqtividan Wvreta aswavlos bavSvebs, izrunos maTSi

Semwynareblobis unaris ganviTarebaze, is Tavisi mkveTrad

gamoxatuli Seurigebeli poziciiT qsenofobiis damkvidrebas

uwyobs xels. radganac gakveTilis Tema qarTul-afxazuri

konfliqti iyo, maswavlebels, upirveles yovlisa, unda

gaeTvaliswinebina is elementebi, romlebic aucilebelia

konfliqtis analizisas, kerZod:

konfliqtis istoriisa da misi gamomwvevi mizezebis garkveva;

konfliqtSi CarTuli yvela mxaris gansazRvra;

konfliqtSi CarTuli yvela mxaris qmedebis motivisa da maTi

urTierTdamokidebulebebis garkveva;

im faqtorebisa da tendenciebis gansazRvra, romlebic

safuZvlad udevs konfliqts;

gamocdilebis swavla rogorc gamarjvebidan, ise marcxidan.

A analizis nacvlad maswavlebeli mxolod emociuri

damokidebulebis gamoxatviT dakmayofilda da klasSi Seqmna

garemo, romelmac afxazi warmoSobis biWunas ucxod da

`damnaSaved~ agrZnobina Tavi mxolod imitom, rom is afxazia.

istoriis maswavlebels SeeZlo gamoeyenebina roluri TamaSi

(magaliTad, saxalxo diplomatebis Sexvedra an konfliqtis

analizi sami poziciidan: qarTvelebis, afxazebisa da neitraluri

mxaris.) sxvis `tyavSi~ yofna moswavleebs ukeT acnobierebinebs

`mowinaaRmdegis pozicias, imas, rom marto misi pozicia ar aris

erTaderTi WeSmariteba; uviTarebs empaTiis unars.

samwuxarod, situaciaSi ar Cans, ra gaakeTa iseTi qarTulis

maswavlebelma, rom moswavles nawilobriv Seumsubuqa `ucxoobis~

gancda, daubruna skolaSi siarulis survili. Cven mxolod

SegviZlia vivaraudoT, rom man SeZlo afxazi xalxis Rirsebebis

Cveneba da im Semxebi wertilebis, saerTo Rirebulebebisa da

interesebis monaxva, romlebic saukuneebis ganmavlobaSi am ori

xalxis harmoniul Tanacxovrebas ganapirobebda.

115

gTavazobT erTi gakveTilis scenars romelic transformaciuli

midgomis nimuSs warmoadgens. masalad gamoyenebulia TxuTmeti

wlis mozardis, 123-e sajaro skolis X klasis moswavlis elene

ramiSvilis moTxroba, romelmac gaimarjva literaturul

konkursSi `Cemi afxazeTi~.

Cemi afxazeTi

afxazeTis omis amsaxveli kadrebidan

CemTvis cremlismomgvreli da SemaZrwunebeli

iyo is, Tu rogor misdevda xalxiT savse gems ZaRli.

sami Tvis viyavi maSin, roca soxumis cxovelTa bazarSi miyides.

am dRidan CemTvis axali cxovreba daiwyo. ojaxTan Segueba, cota

ar iyos, gamiWirda. vcdilobdi, yuradReba rom moeqciaT, axali

mzrunvelebisaTvis nervebi momeSala. saxlis yovel kuTxes vsvridi,

bevrs vyefdi da saxlSi yvelafers vxravdi. ojaxis wevrebi gios

eCxubebodnen imisaTvis, rom man aiCema ZaRlis yidva. erTaderTi,

vinc Cems uSualo patrons mxars uWerda, misi mezobeli saidi iyo,

Tormeti wlis afxazi biWi. is da gio saukeTeso megobrebi iyvnen. me

xan erTTan gavrbodi, xan _ meoresTan, veTamaSebodi. yvelaze metad

zRvis napirze yofna miyvarda. saidi zRvaSi curavda, gio napirze

ijda da cdilobda. joxi rac SeiZleba Sors gadaegdo. me wyalSi

Sevvardebodi joxis mosatanad, magram saidi joxTan ufro adre

micurdeboda da iwyeboda erTi ZiZgilaoba. . . mere saidi da gio

adgilebs cvlidnen. erTi napirze rCeboda, meore zRvaSi Sedioda.

uzomod miyvarda Cemi patronica da saidic. Tumca ara, patroni ki

ara, megobari, da misi megobari... ara, Cemi megobari...

116

dReebi gadioda. Cven erTmaneTs ufro da ufro davuaxlovdiT.

mTel dReebs erTad vatarebdiT. skolaSi rom midiodnen, guli

mwydeboda, xolo roca brundebodnen, sixarulisagan vyefdi da

adgilze veRar vCerdebodi. bevrjer damikawravs giorgi da saidi.

mikbenia kidec, magram, geficebiT, es zedmeti siyvaruliT Tu

momsvlia.

zafxulis ardadegebi daiwyo. axla ufro xSirad gavdiodiT

zRvaze. xan qviSaSi vkotrialobdiT, xanac talRebs veTamaSebodiT.

mec, giosac da saidsac uzomod gviyvarda Sokoladi, amitom

tkbilis gamo xSirad `vomobdiT~. zafxulis ardadegebi yvelaze

bednieri dro iyo CemTvis. . .

mere gio saxlidan aRar gadioda. arc TamaSis survili hqonda.

saidic arsad Canda. ezoSi gasuls CemTvis manamde ucnobi xmebi

mesmoda. raRac gruxunebda, raRac avismomaswaveblad zuzunebda

haerSi. irgvliv rkinis joxebiani kacebi darbodnen. adamianebis

kivils Cemianebis ymuili mohyveboda, Cemianebis ymuilze mec

vymuodi, Tumca ar vici, ratom. ezodan gasvlas ver vbedavdi, rom

gamego, ra aymuvlebdaT. saxlSi Sesuls gio meCxubeboda, gareT nu

gadixaro. Cemi patronebi fanjaraSi gaxedvasac ver bedavdnen.

117

saidic aRar modioda. me rafaze avZvrebodi da iqidan vxedavdi

adamianebs, romlebic sadRac garbodnen. zogierTi miwaze ecemoda

da aRar dgeboda. ramdenime adgilas cecxlis ali avarda.

RamRamobiT Cvens saxlSi mezoblebi Cumad modiodnen da sul imaze

iyo laparaki, daetovebinaT Tu ara soxumi da rogor gaeRwiaT.

Cemma ojaxmac amaze daiwyo fiqri...

almodebuli soxumidan manqanebi, gemebi sadRac midiodnen...

gaTenda is dRe, roca Cvenc unda wavsuliyaviT. Cvenc? me ase

vfiqrobdi, magram viRas axsovda ZaRli bobo. gios, ra Tqma unda,

undoda Cemi wayvana, magram gemze Tavad moxvdeboda Tu ara, aravin

icoda. mSoblebi eubnebodnen: `ra dros ZaRlia, wamodi Cqara!

ZaRli ufro usafrTxod iqneba aq, vidre Cven.~ gios da mis ojaxs

napiramde mivyevi im imediT, rom mainc ar damtovebdnen. sanapiroze

misulma yavaxanis ukan saidis cremliani Tvalebi davinaxe. gemi

daiZra. zRvaSi Sevcure. me mas vsdie iqamde, sanamdec SevZeli.

Semdeg sadRac gemis bolodan giorgis yvirili Semomesma:

`dabrundi, bobo, dabrundi. saidTan midi!~

videqi napirze da vuyurebdi im gems, romelsac gio mihyavda

Cemgan Sors, Zalian Sors, Tumca Zalian axlos, saqarTvelodan

saqarTveloSi. .

elene ramiSvili

Tbilisis 123-e sajaro skolis X klasis moswavle

gakveTilis mizani:

_ moswavleebi gaiazreben moTxrobas moqmedebis adgilisa da drois

mixedviT da gaaanalizeben masSi asaxul movlenebs;

_ imsjeleben moTxrobis gmirebis gancdebze, emociur

mdgomareobaze;

_ imsjeleben omis gamanadgurebel Sedegebze;

_ Seqmnian sxvadasxva saxis teqstebs moTxrobaSi asaxuli

problematikis konteqstSi.

118

aqtivobebi, maTi ganxorcielebisaTvis saWiro dro da organizebis

forma:

aqtivoba 1. sanam moTxrobas waikiTxaven, maswavlebeli moswavleTa

daxmarebiT qmnis asociaciur rukas, romlis centrSic moqceulia

sityva `megobroba~. Semdeg maswavlebeli svams kiTxvas: Tqveni

azriT, ram SeiZleba daarRvios WeSmariti megobroba? yvela pasuxi

(varaudis doneze) iwereba formatze. dro _ 5 wT. muSaoba mTel

klasTan.

aqtivoba 2. moswavleebs urigdebaT `aqtiuri kiTxvis sqema (e.w.

kornelis sqema)~. moswavleebi kiTxuloben moTxrobas da avseben am

sqemis pirvel svets, romelSic weren sad da rodis xdeba moqmedeba

da akeTeben pirvelad, emociur komentars. isini gamoxataven

sakuTar grZnobebsa da STabeWdilebebs. dro _ 15 wT. organizebis

forma _ individualuri.

aqtivoba 3. moswavleebi kidev erTxel gadaxedaven moTxrobas da

avseben sqemis meore svets, romelSic weren e. w. mokle kritikul

komentars. komentarebis prezentaciisas isini aanalizeben im

faqtorebs, romlebmac SeiZleba daakavSiros an daaSoros

megobrebi. aqcenti keTdeba qarTvel da afxaz biWebs Soris

arsebul megobrobaze, romelSic omamde ar igrZnoboda maTi

eTnikuri sxvadasxvaoba. maswavleblis fasilitaciiT moswavleebi

aanalizeben bavSvebis grZnobebs dacilebamde da dacilebis

Semdgom. 15 wT. organizebis forma _ jgufuri.

aqtivoba 4. maswavlebeli teqstis SejamebisTvis svams SekiTxvebs:

visi TvaliT aris danaxuli moTxrobaSi movlenebi? ram aiZula

megobrebi daSorebodnen erTmaneTs? romeli detalebi migvaniSnebs

bavSvebis emociur mdgomareobaze? romeli detalebiT mixvdiT, rom

saubaria omze? es SekiTxvebi moswavleebs exmareba gaiazron omis

gamanadgurebeli Sedegebi da adamianTa urTierTsiyvarulis

mniSvneloba. dro _ 10 wT. muSaoba mTel klasTan.

119

moswavleebs eZlevaT davaleba, romelic maTi SemoqmedebiTobisa da

kritikuli azrovnebis unaris ganviTarebas uwyobs xels (maT

SeuZliaT gaakeTon arCevani):

_ gaagrZeleT moTxroba;

_ miswereT werili afxazeTisa da saqarTvelos dRevandel

xelisuflebas;

_ dawereT mcire ese: omi da mSvidoba.

resursebi: moTxrobisa da sqemis qseroaslebi, formatebi,

flomasterebi, furclebi, sawerkalmebi.

situacia 2.

skola tyis piras

`erT qveyanaSi mTiani qedis ganapiras, tyis piras, xalxi

cxovrobda. maT istoria da religia aerTianebdaT. mezobel

qveyanaSi areuloba iyo. iq mcxovreb xalxs aiZules, daetovebinaT

sakuTari qveyana. isini iZulebiT dasaxldnen iq, sadac xalxi tyis

piras cxovrobda. gadmosaxlebuli xalxi TavianT qveyanaSi

dablobze cxovrobdnen, amitomac maT tyis piras mcxovrebma xalxma

dablobidan mosulebi daarqva. tyis xalxs dablobidan mosulebTan

cota ram hqondaT saerTo. maT erTmaneTis ena esmodaT, magram

erTmaneTis mimarT cudad iyvnen ganwyobili. zogjer am xalxTa

individualur warmomadgenlebs Soris uTanxmoeba da, periodulad,

konfliqtebic ki Rvivdeboda.

erT dRes erTma axalgazrda kacma tyis piras mSenebloba

daiwyo. miuxedavad imisa, rom tyis xalxis warmomadgeneli iyo, mas

dablobidan mosuli adamianebi moswonda da undoda maT

daxmareboda. gamoacxada, rom tyis piras skolas aSenebda,

romelSic swavlas orive xalxis warmomadgenlebi SeZlebdnen.

kacis azriT, am gziT moqiSpe xalxebs Soris mSvidoba

Camovardeboda da orive keTildReobaSi icxovrebda. male Senoba

120

mzad iyo. skolaSi swavla orive xalxis Svilebma daiwyes.

mSoblebi da maswavleblebi movlenebs Tvals daZabulebi adevnebd-

nen. Tavdapirvelad moswavleebs Soris problemebi arsebobda. isini

xSirad kamaTobdnen da Cxubobdnen kidec, magram, rogorc cnobilia,

bavSvebi erTmaneTs advilad umegobrdebian da TandaTanobiT

mdgomareoba gamosworda. maswavlebeli mkacri iyo, magram

samarTliani. igi orive xalxis warmomadgenlebs erTnairad

eqceoda. bavSvebs skolaSi orive xalxis cxovrebis wesis

pativiscemas aswavlidnen. tyis piras mdebare skolis moswavleTa

ricxvi TandaTan izrdeboda. amave dros, arsebobdnen adamianebi

romlebsac ar surdaT, rom maT Svilebs meore xalxis SvilebTan

erTad eswavlaT. isini imis momxreebi iyvnen, rom orive xalxisTvis

cal-calke skolebi gaxsniliyo. am azrisAmomxreebi gansakuTrebiT

sWarbobda maT Soris, vinc tyis piras cxovrobda. isini

cdilobdnen rom TavianTi nacnob-megobrebi daerwmunebinaT imaSi,

rom saerTo skolaSi Svilebi ar gaeSvaT. erT dilas, rodesac

moswavleebi skolaSi mividnen, maTAskola gadamwvari daxvdaT.

skolis adgilas mxolod nangrevebi iyo darCenili”.

waikiTxeT moTxroba skola tyis piras. moswavleebi daajgufeT

wyvilebad an mcire jgufebad da sTxoveT, imsjelon qvemoT

motanil sakiTxebze. sakiTxebis CamonaTvals moswavleebma SeiZleba

sakuTari sakiTxebic daamaton:

• ram SeiZleba SeuSalos xeli or xalxs Soris karg

urTierTobas?

• ramdenad advili iqneba tyeSi da dablobze mcxovreb

adamianebs Soris arsebuli gansxvavebebis daZleva?

• ra amoZravebs maswavlebels, romelsac dapirispirebuli

mxareebis Serigeba unda? ra unari unda gaaCndes mas, rom es

moaxerxos?

• vis unda sdomeboda skolis dawva da ratom?

121

moswavleebs sTxoveT, moiyvanon argumentebi skolis aRdgenis

sasargeblod an sawinaaRmdegod. dafaze CamowereT skolis aRdgenis

momxreTa da mowinaaRmdegeTa argumentebi. romeli mxaris argu-

mentebia ufro bevri da Zlieri?

Tu warmovidgenT, rom aRdgenili skola saerTo iqneba, kidev

risi gakeTeba SeiZleba imisTvis, rac am skolaSi moswavleTa

integracias daexmareba? ra ufro Seuwyobs xels skolaSi

sxvadasxva kulturuli jgufebis integracias? moswavles unda

SeeZlos sakuTari azris dasabuTeba. es davaleba SeiZleba weriTi

saSinao davalebis saxiTac misceT.

aqtivoba 1:

unda aRdges Tu ara skola? qvemoT motanili argumentebidan

romelia skolis aRdgenis sasargeblo da romeli - sawinaaRmdego?

• moswavleebi tolerantulebi gaizrdebian da mSoblebsac

imaves aswavlian.

• saerTo skola ufro metad gaaRvivebs dapirispirebas.

• skola moexmareba adamianebs, daZlion barierebi da

crurwmenebi.

• skolis megobari mTeli cxovrebisMmegobaria, ase rom kargia,

rodesac sxvadasxva kulturis adamianebi erTad swavloben. E

• azri ara aqvs. axal skolas mainc dawvaven.

• saerTo skolam xalxebs SeiZleba sakuTari kultura

daakargvinos.

• momavali axalgazrdebisaa da maT unda iswavlon erTad

cxovreba.DA A

• moswavleebi sxva kulturis pativiscemas iswavlian.

• maswavleblebisTvis ufro advilia iseT moswavleebTan

muSaoba, romelTac saerTo kultura aqvT.

122

• maswavlebeli Tavad swavlobs, rogor unda iyos ufro

tolerantuli gansxvavebuli kulturis mqone moswavleebis

mimarT.

• kidev ra? daamateT Tqveni mosazrebebi.

aqtivoba 2:

qvemoT motanili mosazrebebidan, Tqveni azriT, romeli ufro

gvaswavlis pativiscemas sxva kulturis mimarT? daalageT

Tanmimdevrulad.

• skolaSi sxvadasxva erovnebis maswavleblebi unda

aswavlidnen.

• moswavleebs unda utardebodeT gakveTilebi adamianis

uflebebze da tolerantobaze.

• im skolebis moswavleebma, sadac sxvadasxva erovnebis

moswavleebi swavloben, saerTo proeqtebSi unda miiRon

monawileoba.

• skolaSi unda aRiniSnebodes sxvadasxva xalxis erovnuli

dResaswaulebi da unda imarTebodes xalxuri koncertebi.

• mkacrad unda daisajos yvela is moswavle, vinc sxva kul-

turis warmomadgenels pativs ar scems an amcirebs.

• Tu erovnuli umciresobis warmomadgenels swavla uWirs, maT

gansakuTrebulad unda daexmaroT.

• kidev ra? daamateT Tqveni mosazrebebi.

aqtivoba 3:

Tqven rogor fiqrobT, unda aRdges skola Tu ara? ra

argumentebi gaqvT Tqveni mosazrebis dasasabuTeblad? Tqven TviTon

Tu iswavlidiT aseT skolaSi

(masala ”skola tyis piras” adaptirebulia britaneTis sabWos

proeqtidan “vicxovroT erTad” da mogvawoda rusudan tyemalaZem)

123

ena da swavla-swavlebis stili

interkulturuli ganaTlebisa da enis mimarTeba

umniSvnelovanesia saqarTveloSi da mTels msoflioSi. identobis

formireba xdeba enis meSveobiT, Tumca identoba ar aris ucvleli

da statikuri. eniT xdeba warmoSobis, istoriis, kulturis

identificireba, Tumca identobis transformireba xdeba socialur

gamocdilebasTan erTad (nortoni, 2000). amasTanave, ena aris

faqtori, romliTac SesaZlebeli xdeba sxvadasxva identobis mqone

jgufebis erTmaneTisgan garCeva (heleri, 1999b). ena warmoadgens

identobis simbolos, Tumca, TavisTavad, mxolod ena ar

gansazRvravs individs. is warmoadgens erT-erT maxasiaTebels da

wyaros, riTac xdeba identobis formireba (mei, 2000). rogorc

pirvel TavSi ukve aRvniSneT, individs mravalmxrivi identoba aqvs,

romlis CamoyalibebaSic monawileobs sxvadasxva wyaro (ena,

eTnikuri warmomavloba, religia, rasa, asaki, sqesi,

adgilmdebareoba, jgufis wevroba, socialur-ekonomikuri klasi da

a.S.)

enisa da swavla-swavlebis procesTan mimarTebiT

mniSvnelovania ganvasxvavoT ori midgoma: (1) enis, rogorc sagnis

swavla-swavleba; (2) enis saganTa swavlebis enad gamoyeneba.

amerikis SeerTebul StatebSi am process xSirad Sinaarsze

dafuZnebiT meore enaze swavleba ewodeba, evropaSi sagnobrivi

Sinaarsisa da enis integrirebuli swavlis saxelwodebiTaa

gavrcelebuli.

dResdReobiT saqarTveloSi gavrcelebulia sami sxvadasxva

tipis midgoma enisa da swavla-swavlebis procesisadmi. (1)

saqarTveloSi funqcionirebs 234 araqarTulenovani skola, sadac

swavleba mimdinareobs araqarTul enaze, xolo qarTuli iswavleba,

rogorc meore ena, calke aRebuli sagnis saxiT; (2) enobrivi

124

umciresobebis warmomadgenlebs sakuTari Svilebi SehyavT

qarTulenovan skolebSi, sadac swavleba mimdinareobs mxolod

qarTulad. xSirad am moswavleebma skolaSi Sesvlis momentisTvis

saerTod ar ician qarTuli ena; (3) 2009 wlidan ganaTlebisa da

mecnierebis saministrom daiwyo bilingvuri ganaTlebis programa.

am programaSi monawileobs 40 sapilote skola, sadac swavleba

xorcieldeba or (saxelmwifo da umciresobaTa mSobliur) enaze.

mSobliuri enis ganviTareba skolaSi

enobrivi umciresobis moswavleTaTvis skola aris

mniSvnelovani socializaciis agenti, sadac am moswavleebs

SeuZliaT mSobliuri enis srulyofilad aTviseba. mSobliuri enis

Seswavla mniSvnelovania rogorc umciresobis, agreTve

umravlesobis moswavleTaTvis, Tumca umciresobis konteqsti

damatebiT safuZvels iZleva, rom skolam uzrunvelyos am

moswavleTaTvis mSobliuri enis swavleba (duCeri, 2004).

warmogidgenT UNESCO-s (gaeros ganaTlebis, mecnierebisa da

kulturis organizacia) cnobili angariSebidan (1953) citatas,

sadac xazgasmulia skolaSi mSobliuri enis swavlebis

mniSvneloba:

aqsiomaturia, rom yvelaze kargia swavlebis enad mSobliuri

enis gamoyeneba. fsiqologiuri TvalsazrisiT, mniSvnelovania,

radgan bavSvi avtomaturad iazrebs da unari aqvs, gamoxatos

sakuTari mosazrebebi, roca procesi misTvis nacnob enaze

mimdinareobs. sociologiurad mniSvnelovania, radgan

moswavle sakuTari Tavis identificirebas axdens sakuTar

TemTan. saganmanaTleblo kuTxiT, is swavlobs ufro swrafad

da kargad mSobliur enaze, vidre misTvis ucxo enaze (gv. 11).

125

bilingvuri ganaTlebis programebi

gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces umciresobis enas

dualuri bilingvuri ganaTlebisa da mSobliuri enis SenarCunebis

programebs skolebSi. umciresobaTa enis skolaSi swavliT

moswavle iRrmavebs, erTi mxriv, ojaxSi SeZenil enobriv unarebs

da, meore mxriv, uviTardeba pozitiuri damokidebuleba mSobliuri

enis statusis mimarT, moswavleebSi TviTrwmena da TviTdajerebac

matulobs. amasTanave, moswavle eufleba saxelmwifo enas, dominant

kulturas da SesaZlebloba eZleva srulyofili integracia

moaxdinos sazogadoebaSi.

umciresobaTa enis Setana skolebSi SeiZleba moxdes rogorc

am enis, rogorc calke aRebuli sagnis, swavlebis gziT, agreTve

sxvadasxva sagnis swavlebis enad mSobliuri enis gamoyenebiT (ueSe

da skeani, 2002; meti, 1998). mSobliur enaze sxvadasxva sagnis swavla

ufro efeqturia gzaa rogorc enis aTvisebis, agreTve sagnis

saswavlo masalis Sesaswavlad (meti, 1998).

aRsaniSnavia, rom mSobliuri enis Sesaswavlad Zalian didi

mniSvneloba aqvs swavlis meTodologiasa da swavlebis

strategiebs. xSirad saswavlo procesi isea dagegmili, rom ar

iTvaliswinebs umciresobaTa moswavleebis kulturuli da enobrivi

ganviTarebis SesaZleblobebs. umciresobaTa moswavleebi ki

saWiroeben mravalferovan saswavlo garemos, sadac bikulturizmi

Tu multikulturizmi dafasebulia da klasSi xdeba mravalmxrivi

xedvis warmoCena da dafaseba (friimani, 1995,1998). TanamSromlobiTi

swavlis midgoma, romelic ukve ganvixileT saxelmZRvanelos meore

TavSi, aris erT-erTi yvelaze efeqturi strategia mravalferovan

saswavlo garemoSi gamosayeneblad, rac xels uwyobs gundur

muSaobas, urTierTdamokidebulebas, socialur interaqcias da a.S.

(holti, 1993, ovando da misi kolegebi, 2003).

126

aRsaniSnavia, rom mSobliuri enis codna xels uwyobs meore

enis aTvisebas. sveinma da lapkinma (1991) TavianT kvlevaSi

daadgines, rom moswavleebs, romlebic flobdnen mSobliur enas,

ufro kargad hqondaT ganviTarebuli werisa da zepirmetyvelebis

unarebi meore enaSi, mSobliuri enis armcodne moswavleebTan

SedarebiT. mSobliuri enis codna xels uwyobs unarebis transfers

meore enis Seswavlisas.

qarTulenovani skolebi da umciresobaTa moswavleebi

Zalian bevri bavSvi saqarTveloSi (gansakuTrebiT Tbilissa

da qvemo qarTlSi) Sedis qarTulenovan skolaSi da swavlobs

sagnebs misTvis axal enaze. Zalian mokle periodSi am moswavleebs

moeTxovebaT meore enis aTviseba an am enaze sagnebis Seswavla.

gamocdileba aCvenebs, rom aRniSnulis miRweva ase mcire periodSi,

faqtobrivad, SeuZlebelia, rac iwvevs am moswavleebis akademiur

CamorCenas. am SemTxvevaSi mniSvneloba aRar aqvs, romel midgomas

iyenebs maswavlebeli (`transmisiurs~ Tu `aRmoCeniTi swavlisas”).

Sesabamisad, moswavleebs sWirdebaT enobrivi daxmareba,

maswavleblisa da moswavlis TanamSromlobas udidesi roli

ekisreba. am process `skeifoldingi~ ewodeba (gibonsi, 2002).

aRniSnuli midgoma momdinareobs rusi fsiqologis vigockis (1962)

Teoriidan, romelic miiCnevda, rom swavla xdeba, roca moswavlis

arsebuli codna gaRrmavdeba am moswavlis SesaZleblobis

maqsimumis farglebSi. xolo am procesSi maswavlebels eniWeba

udidesi mniSvneloba. vigockim gamijna moswavlis ganviTarebis

uaxloesi zona, romelic gulisxmobs moswavlis mier

damoukideblad codnis dauflebas da ganviTarebis potenciuri

zona, romelic gulisxmobs moswavlis codnis ganviTarebas

maswavleblis an Tanatolis daxmarebis pirobebSi. sakiTxis

127

gamartivebis magivrad, maswavlebeli mimarTavs skeifoldings, rac

aris droebiTi instrumenti, rom moswavlem gaiazros sagnis

Sinaarsi. roca maswavleblis daxmarebiT moswavle eufleba codnas,

skeifoldingi aRar aris saWiro da moswavle ukve damoukideblad

umklavdeba saswavlo davalebebs.

vilarealma (1999), augustma (2002), brinma (2002) da smitma (2003)

Camoayalibes is maxasiaTeblebi, romelic saWiroa skolebisTvis,

sadac swavloben bilingvali bavSvebi da swavla xorcieldeba

mxolod saxelmwifo enaze:

maswavleblebi swavlebaze afuZneben moswavlis winare

codnasa da gamocdilebas;

TanatolTa swavleba aqtiurad gamoiyeneba klasSi, raTa

enobrivi daxmareba xdebodes megobrebis saSualebiTac;

enobrivi umciresobebis moswavleebi srulad

integrirebulni arian saskolo cxovrebaSi;

moswavleTa lingvisturi da kulturuli mravalferovneba

dafasebulia;

enobrivi umciresobis moswavleebis mimarT maswavleblebs

aqvT maRali molodinebi;

saswavlo gegma dagegmilia ise, rom moswavlem SeZlos

misi aTviseba, magram amave dros misi daZleva warmoadgens

`gamowvevas~ moswavleTaTvis da uzrunvelyofs moswavlis

interesis gaRvivebas swavlis procesisadmi;

lingvisturi kompetenciebi da sagnis konceptualuri

sakiTxebi erTmaneTSi ar aris areuli, anu, moswavlis

enobrivi kompetencia ar aris kriteriumi moswavlis

azrovnebis donis Sesafaseblad;

enisa da sagnis aTvisebac SesaZlebelia moswavlis mier;

ojaxis enidan dominant enaze gadasvlis procesi

sensitiuri da warmatebulia;

128

wignierebisa da zepirmetyvelebis unarebis ganviTareba

integrirebulia swavlebis procesSi;

azrovnebis maRali donis unarebi uviTardebaT

moswavleebs;

Sefaseba unda iyos samarTliani da validuri, Sefaseba ar

unda xdebodes bilingvali da monolingvali moswavleebis

Sedarebis gziT.

maswavlebeli swavlebis procesSi aqtiurad iyenebs

moswavleTa gamocdilebebs, maT Soris im gamocdilebebs,

romlebic ukavSirdeba moswavleTa ojaxsa da socialur

wres;

enobrivi umciresobis mSoblebi arian partniorebi,

romlebic pasuxismgeblebi da Tanamonawileni arian

moswavlis mier miRweul warmatebebze;

maswavlebelTa SerCeva xdeba Zalian faqizad,

maswavlebelTa profesiuli ganviTareba mudmivad

xorcieldeba, gansakuTrebiT umciresobaTa moswavleebis

swavlebis meTodebis mimarTulebiT;

skola aris bavSvTa uflebebis garantori da

uzrunvelyofs moswavlis ojaxTan TanamSromlobiT

socialur servisebis xelmisawvdomobas

qvemoT warmogidgenT enis swavlebasTan da lingvisturad

mravalferovan klasis marTvasTan dakavSirebul ramdenime

situacias.

situacia 1

moswavle gviambobs: `erovnebiT somexi var. dedam qarTul

skolaSi Semiyvana, saxelmwifo enis codna aucilebeliao. saxlSi

mxolod somxurad laparakoben, amxanagebi, mezoblebis umravlesoba

somexi erovnebis arian. qarTulad saerTod ar vlaparakob, amitom

129

swavla Zalian gamiWirda. zogjer maswavleblis saubarsac ver

vigeb. qarTvel amxanagebTanac ver vurTierTob. mrcxvenia,

SecdomebiT rom vlaparakob, meSinia, ar damcinon, amitom vcdilob,

klasSi somex amxanagebTan viyo, amaze maswavlebeli gabrazda, ase

qarTuls ver iswavliTo. gagvacalkeva. jer TiToeuli Cvengani

qarTveli bavSvis gverdiT dagvsva. mere erTmaneTTan somxurad

laparaki agvikrZala. erTi suli maqvs, gakveTilebi rodis

damTavrdeba da saxlSi rodis waval. skolaSi yofna tanjvad

meqca...~

situaciis analizi

nebismier moqalaqes, ganurCevlad eTnikuri, religiuri,

enobrivi da a.S. kuTvnilebisa, unda mieces qveynis socialur-

politikur, ekonomikur da kulturul cxovrebaSi srulfasovani

integrirebis Tanabari SesaZlebloba, saxelmwifo enis

srulyofili codna ki amis garants warmoadgens. swored amitom

araqarTulenovani bavSvebis mSoblebi dainteresebulebi arian, rom

maTi Svilebi daeuflon saxelmwifo enas da ukve xSiria

SemTxvevebi, roca am enis ukeT Seswavlis mizniT isini qarTul

skolebSi SehyavT. magram, rogorc bavSvis naambobidan Cans, aman mas

seriozuli problemebi Seuqmna ara marto kognituri (igi ar

flobs swavlebis enas, ris gamoc is CamorCeba swavlaSi), aramed

socializaciisa da komunikaciis kuTxiT. problemas ramdenime

faqtori ganapirobebs, kerZod:

garemo, romelic mas ojaxsa da skolis gareT aqvs, ar uwyobs

xels qarTuli enis SeswavlaSi;

rogorc Cans, maswavlebels ar SeuZlia individualurad

miudges moswavleebs, romelTac enobrivi problemebi aqvT;

maswavlebeli ar flobs enis swavlebis efeqtur meTodebs;

130

rogorc Cans, skolaSi ar aris pirobebi saxelmwifo enis

Sesaswavlad aseTi moswavleebisaTvis: arc damatebiTi an e. w.

wreobrivi muSaobaa da arc individualuri programa.

Tu davukvirdebiT, CamoTvlilTagan samis mogvareba

SesaZlebelia skolis doneze. rogorc Cans, amis survili

pedagogsac aqvs. is cdilobs, gadaWras problema, magram ver

poulobs swor gzas, radgan saamisod kompetencia ar hyofnis.

maswavleblis gadawyvetilebiT, somxurenovani moswavle

qarTulenovanis gverdiT daesva, bavSvs aRar eqneboda Tavis

mSobliur enaze gadalaparakebis saSualeba. is imedovnebda, rom

amgvari xerxiT xelს Seუwyobda komunikacias qarTul enaze,

sabolood ki mis ukeT Seswavlas (enis aTvisebis erT-erTi yvelaze

efeqturi gzaa am enaze molaparake TanatolebTan intensiuri

urTierToba) da qarTvel da somex bavSvTa urTierToba

arasagakveTilo drosac qarTul enaze gagrZeldeboda. magram ase

ar moxda, radgan qarTuli enis arcodnis gamo erTmaneTSi mxolod

mSobliur enaze saubari maTTvis ufro mosaxerxebeli iyo da

amitom cdilobdnen sul erTad yofnas. somex moswavleebსAenis

Seswavlisas xelis SemSleli faqtorebisagan Tavis daRwevaSi

profesionali maswavlebeli unda daexmaros, romelsac SeuZlia

individualuri midgoma da flobs enis intensiuri swavlebis

meTodebs, `icnobs multikulturul da multilingvur midgomebsa

da principebs da iyenebs maT swavlebis dagegmvisa da

ganxorcielebis procesSi~ (maswavleblis profesiuli standarti (7.

3.). am konkretul SemTxvevaSi maswavlebeli aseT profesionalTa

ricxvs ar ganekuTvneba. mSobliur enaze laparakis akrZalvis

nacvlad maswavlebels iseTi saklaso da arasaklaso aqtivobebi

unda daegegma (magaliTad, speqtakli qarTulad, roluri TamaSebi,

situaciuri amocanebi da a.S.), romlebic waaxalisebda bavSvebs,

gaaumjobesebda maT qarTuls. maswavlebelma klasSi unda Seqmnas

usafrTxo garemo, sadac somex moswavleebs ar eqnebaT Secdomis

131

daSvebis SiSi. somxurenovani moswavleebis CarTvis saSualebaa

agreTve TanamSromlobiTi (kooperaciuli) swavla. mcire jgufebSi

maTi monawileoba imgvarad, rom TiToeuls Tavisi wvlili Seetana

imiT, rac exerxeba (Tundac xatviT), xels Seuwyobda komunikacias,

sakuTari saWiroebis SegrZnebas, maT TviTdamkvidrebas. sasurveli

iqneboda, qarTvel da somex moswavleebs ganexorcielebinaT

erToblivi miniproeqti: `sityvaTa salaro”, romlis mizanic

iqneboda somxursa da qarTulSi saerTo sityvebis Segroveba.

proeqts met efeqturobas SesZenda maTi mSoblebis CarTva,

romlebic daexmarebodnen Svilebs mis ganxorcielebaSi. aseve

sasurveli iqneboda, maswavlebels qarTveli da somexi mSoblebis

daaxloebis mizniT moewvia mSobelTa kreba da problema maTTan

erTad ganexila. savaraudod, orive mxare gamoTqvamda problemis

gadaWris survils, radgan amaSi isini sakuTari interesebis srul

Tanxvedras dainaxavdnen.

gTavazobT gakveTilis scenars, romelic, vfiqrobT, qarTuli

enis Seswavlis konkretul magaliTad gamoadgebaT maswavleblebs

da is SeiZleba efeqturi iyos rogorc qarTulenovani, ise

araqarTulenovani moswavleebisaTvis dawyebiT klasSi.

gakveTilis Tema: sulxan-saba orbelianis „ukan midevnebuli

lampari“ (adaptirebuli varianti).

sametyvelo funqciebi: aRwera-daxasiaTeba, logikuri kavSirebi.

enobrivi konstruqciebi: aRwera-daxasiaTeba _ uricxvi simdidris

patroni, mosamarTle da mowyale mefe, brZeni da windaxeduli.

logikuri kavSirebi _ pirobiToba (vidre cocxali var. . , nu. . ,

roca movkvdebi, maSin. . .), opozicia (kargad daiwyo, magram. . . ).

gakveTilis mizani: gaazrebuli kiTxvisa da metyvelebis unaris

ganviTareba.

gakveTilis msvlelobaSi / gakveTilis bolos moswavleebi

SeZleben:

132

mxatvruli teqstis Cum da xmamaRla gamomsaxvelobiT kiTxvas;

teqstis gagebasa da moqmed pirTa xasiaTebis gamokveTas;

dialogis interpretaciasa da gadacemas msmenelebisaTvis;

gagebisa da analizis sqemis Sevsebas igavis ZiriTad problemasa

da dedaazrze.

resursebi: teqstis qseroaslebi, gagebisa da analizis sqemis

qseroaslebi, markerebi.

aqtivobebi:

wakiTxvamde

1) maswavlebeli svams maprovocirebel kiTxvebs:

ra aris lampari? (pasuxebis Semdeg maswavlebeli aCvenebs

moswavleebs suraTs, romelzedac lamparia gamoxatuli).

lampari win unda waimZRvaros adamianma Tu ukan? ratom?

(meToduri komentari: sasurvelia, maswavlebelma efeqturad

gamoiyenos TvalsaCinoeba, araverbaluri xerxebi: Jestebi,

mimika, raTa araqarTulenovan moswavleebs gauadvildeT

misi saubris gageba).

uSualod kiTxvis dros

2) moswavleebi kiTxuloben igav-araks, aRniSnaven sityvebs an

frazebs, romelTa gagebac gauWirdaT.

kiTxvis Semdeg

3) kiTxvis dasrulebis Semdeg Sereul mcire jgufebSi muSaoben

ucnobi sityvebis amocnobaze. mniSvnelobis erToblivad

(SeiZleba maswavleblis daxmarebiT) dadgenis Semdeg ucxo

sityvebs weren leqsikonSi.

133

4) imis dasadgenad, Tu ramdenad kargad gaiges teqsti,

maswavlebeli svams kiTxvebs:

waikiTxeT sityvebi, romlebiTac mwerali axasiaTebs mefes.

ra daubara mamam Svils?

axalgazrda mefis ra saqcieli ukvirda xalxs?

ratom iqceoda ase axalgazrda mefe?

5) maswavlebeli aZlevs moswavleebs davalebas, kidev erTxel

gadaikiTxon teqsti da dainawilon igi rolebad (mTxrobeli,

mefe, Svili, is, vinc mefes Svilis ucnauri saqcielis Sesaxeb

uTxra). monawileebi sakuTar rolebs moniSnaven markerebiT.

6) moswavleebi msjeloben imaze, Tu rogor imetyveleben igavis

personaJebi, rogori Jestebi da mimikebi SeiZleba hqondeT.

(meToduri komentari.: moswavleebs imdenjer waakiTxeT

scenari, ramdenjerac saWiro iqneba imisaTvis, rom

darwmundnen sakuTar SesaZleblobebSi; darwmundnen imaSi,

rom SeuZliaT rolTan Segueba, morgeba da Tavisuflad

kiTxva);

7) “mkiTxvelTa Teatris~ monawileebi ikaveben adgilebs. maT

`scenaris~ nawilebi xelSi uWiravT an magidaze devs. isini irCeven

ganlagebis maTTvis sasurvel variants, oRond ise, rom ar

daaviwydeT mayurebeli da iwyeben teqstis kiTxvas.

(meToduri komentari: daexmareT moswavleebs imaSi, rom rac

SeiZleba efeqturad ganlagdnen. sasurvelia, rom mayurebelic

kargad xedavdes monawileebs da monawileebic _ erTmaneTs)

Sefaseba

8) moswavleebi winaswar Seqmnili kriteriumebis mixedviT afaseben

Tanatolebs. 10 qula skalaze umaRles niSans warmoadgens. yvela

134

grafaSi SemoxazeT qula da Tqvens gadawyvetilebas mokle

SeniSvnebi gaukeTeT.

Sedegebi qula SeniSvnebi

yvela sityva mkafiod iyo warmoTqmuli?

ganwyobileba da grZnobebi sworad iyo

gadmocemuli?

xmis toni efeqturad iyo gamoyenebuli?

SerCeuli monakveTi Sesabamisi tempiT iyo

wakiTxuli?

amyarebda TvaliT kontaqts auditoriasTan?

Jestebi Sesabamisad iyo gamoyenebuli?

punqtuacia sworad iyo

gagebuli/interprirebuli?

SeZlo auditoriis yuradRebis mipyroba da

SenarCuneba?

9) amis Semdeg, imis gasarkvevad, Tu ramdenad kargad gaiazres

igavis dedaazri moswavleebma, maT urigdebaT Sesavsebad

analizisa da gagebis sqema

Aam igavSi problema iwyeba, roca ________________

amis Semdeg _______________________________________.

mere _________________, Semdeg _____________________

Pproblema sabolood gadawyda, roca _________________.

Migavi Tavdeba _____________________________________.

am igavis mTavari azri aris is, rom _________________

________________________________________________________.

135

(meToduri komentari: sqema ivseba mcire jgufebSi. maswavlebeli

adevnebs Tvals imas, rom jgufebSi Sedges TanamSromloba da

saWiroebis SemTxvevaSi exmareba maT).

situacia 2

batoni daviTi erT-erTi skolis qarTuli enis maswavlebelia.

Uukve seqtembris Sua ricxvebia da igi emzadeba axali saswavlo

wlis dasawyebad. man, upirveles yovlisa, izruna klasis

mosawyobad. klasis mowyobisas misi mTavari mizani iyo saklaso

oTaxi moewyo moswavleTa aqtiuri muSaobisTvis da ara pasiuri

smenisTvis. man skolis direqcias sTxova iseTi wignebis Taroebis

SeZena, romelTa gadaadgileba Zalian advilad iqneboda

SesaZlebeli, individualur skamebs arCia ramdenime mrgvali magida

moZravi individualuri patara skamebiT da SeiZina araerTi

TvalsaCinoeba da saswavlo nivTi, Tumca SerCevis mTavari principi

am nivTebis advilad gadaadgilebadoba iyo. radgan baton daviTis

skola kulturuli mravalferovnebiT gamoirCeva da klasSi

sxvadasxva eTnikuri jgufis warmomadgenlebi iqnebian, batonma

daviTma iyida qarTuli, afxazuri, rusuli, inglisuri, somxuri,

azerbaijanuli da osuri anbani da gamoakra kedelze. garda amisa,

batonma daviTma gamoakra wina wlis klasis moswavleTa suraTebi,

romelic gamoxatavda moswavleTa CarTulobas sxvadasxva

aqtivobebSi, garda amisa, gamoakra enaTa xe, romelic aCvenebda

msoflios ZiriTadi enebis fesvebs.

Qbatoni daviTi wels axal klasSi Sedis. man specialurad

aarCia mravalferovani klasi, sadac 24 moswavle iqneba.

moswavleebi gansxvavdebian rogorc eTnikuri warmomavlobiT,

agreTve gansxvavebuli mSobliuri ena aqvT, maTi socialuri

mdgomareobac gansxvavebulia da, amasTanave, maTi akademiuri

moswrebac wina wlebSi Zalian gansxvavebuli iyo. saswavlo wlis

136

dawyebamde batonma daviTma kargad Seiswavla TiToeuli moswavlis

saskolo istoria. amasTanave, man aRmoaCina, rom mis klasSi

iqneboda SezRuduli SesaZleblobis mqone moswavlec. baton daviTs

kargad esmoda, rom moswavleTa gansxvavebuloba niSnavda maT

gansxvavebul swavlis stilsa da gansxvavebul interesebs.

Sesabamisad, mas unda daekmayofilebina yvela moswavlis stili da

interesi, rac aSkarad gamowveva iyo misi profesiuli

saqmianobisTvis da amitomac arCia am klasSi Sesvla.

saswavlo wlis pirveli kvira

radgan saswavlo weli axali dawyebuli iyo, batonma daviTma

pirveli ori kvira dauTmo saintereso da megobruli saswavlo

garemos Seqmnas. pirveli gakveTilis dasrulebis Semdeg man sTxova

moswavleebs, meore dRisTvis moemzadebinaT mSoblebTan erTad

sakuTari saxelebisa da gvarebis Sesaxeb istoriebi. man agreTve

sTxova moswavleebs, gaerkviaT, Tu hqondaT maTs saxelebs raime

mniSvneloba romelime enaze. `xvalindel dRes Cven daviwyebT

erTmaneTis interviuebiT, raTa gamovceT Cveni klasis Sesaxeb

gazeTi”- ganucxada man moswavleebs.

Mmeore dRes batonma daviTma daiwyo gakveTili moswavleTa

dawyvilebiT. man dawyvilebis principad moswavleTa dabadebis

dReebi aiRo, moswavle wyvildeboda im moswavlesTan, romlis

dabadebis dRec yvelaze axlos iyo mis dabadebis dResTan.

moswavleTa dawyvilebis Semdeg batonma daviTma maT gaacno

kiTxvebis CamonaTvali, romelic unda gamoeyenebinaT erTmaneTTan

intervius dros:

1. ra gqvia? ra mogwons an ar mogwons Sens saxelTan

dakavSirebiT?

2. rogor dagarqves es saxeli? vinmes sapativcemulod

dagarqves? vin dagarqva?

3. Seni ojaxis wevrebs aqvT igive saxeli?

137

4. gyavs megobari, romelsac aqvs igive saxeli?

5. aris vinme cnobili adamiani, visac igive saxeli hqvia?

6. mogwons is adamianebi, visac Seni saxelebi hqviaT? ma-

galiTad...

7. Sens saxels aqvs raime sxva mniSvneloba?

8. Seni saxeli warmoSobilia sxva enebidan? sxva enaSi Tu

aris Seni saxeli da rogor warmoiTqmeba is? aqvs Sens

saxels raime mniSvneloba sxva enebSi?

9. ojaxSi ras geZaxian? gaqvs raime moferebiTi saxeli?

10. ra girCevnia dagiZaxoT, Seni saxeli Tu moferebiTi (kni-

nobiTi) saxeli, romelsac ojaxSi geZaxian?

moswavleebma TxuTmeti wuTi dauTmes erTmaneTTan inter-

viuebs, ris Semdegac batonma daviTma sTxova moeTxroT moswavleebs

mTeli klasisTvis is rac maT Seityves Tavisi mewyvilis Sesaxeb.

moswavleTa monaTxrobs maswavlebeli aqtiurad iniSnavda, raTa ar

gamorCenoda raime mniSvnelovani detali. bolos batonma daviTma

aiRo foto aparati, gadauRo TiToeul moswavles suraTi dafasTan

dawerili misi saxelis fonze, raTa klasis gazeTSi ganeTavsebina

es informacia.

Semdeg gakveTilze batonma daviTma sTxova gaerkviaT, Tu

ramden enaze SeeZloT klasSi myof moswavleebs saubari. aRmoCnda,

rom yvela bavSvs SeeZlo qarTulad da inglisurad saubari, Tumca

cal-calke SeeZloT kidev esaubraT afxazurad, osurad, rusulad,

somxurad, azerbaijanulad, frangulad da ukrainulad. radganac

enaTa aseTi mravalferovneba iyo warmodgenili saklaso oTaxSi,

batonma daviTma SesTavaza moswavleebs, CamoeTvalaT is sityvebi,

romlebic saerTo iyo qarTulisTvis da romelime sxva enisTvis,

romelzec klasSi romelime moswavle saubrobda. am savarjoSomac

Zalian gaaxalisa moswavleebi, aRmoaCines Zalian bevri saerTo

sityva da erT-erT moswavles gauCnda idea, `nasesxebi sityvebis

leqsikoni~ SeeqmnaT, romelzec mTeli wlis ganmavlobaSi muSaobda

mTeli klasi.

138

momdevno gakveTili mTlianad klasis gazeTis Seqmnas daeTmo.

moswavleebi akeTebdnen klasis gazeTis dizains da akravdnen

gadaRebul suraTebs da werdnen moswavleze informaciebs masSi.

mTeli es gakveTili am aqtivobas daeTmo. Ggarda amisa, maswavle-

belma sTxova moswavleebs raime iseTi igav-araki gaexsenebinaT, ro-

melic ganTavsdeboda gazeTis SuagulSi da yvelaze metad asaxavda

sagans da klasSi arsebul situacias. moswavlebma Semdegi igav-

araki gaixsenes da Caweres gazeTis SuagulSi:

igav-araki

erT saxlშi cxovrobda kata, romelic mudam mzad iyo Tagvi

daeWira, magram verasodes axerxebda amis gakeTebas. erT dResac ga-

moekida kata Tagvs dasaWerad, is-is iyo unda daeWira, rom Tagvma

patara xvrelSi SeZroma moaswro da katas aRaraferi darCenoda,

139

garda imisa, rom damjdariyo im patara naxvretTan da dalodeboda,

Tu rodis gamoZvreboda Tagvi. ucabedad, Tagvs moesma ZaRlis xma

da ifiqra, rom Tu ZaRli iyo saxlSi, kata gaiqceoda da aRar

daiwyebda xvrelTan lodins. Sesabamisad, Tagvi gamoZvra xvrelidan

da moulodnelad Tavi amoyo katis klanWebSi. `ki magram, ZaRli sad

aris? - ikiTxa akankalebulma Tagvma. `araviTari ZaRli ar aris, es

me viyavi, ZaRlis yefis imitacia gavakeTe, rom Sen daimedebuli

xvrelidan gamomZvraliyavi”- gadaixarxara gamarjvebulma katam da

cota xnis Semdeg daamata `Cemo kargo, Tu sul mcire or enas ar

laparakob, veranair warmatebas ver miaRwev dRevandel dRes.

(Tidti, 1995, gv. 168).

SabaT-kviras batonma daviTma Caxeda moswavleTa istoriebs

Tavidan, naxa im gakveTilis Canawerebi, sadac moswavleebs hqondaT

sakuTari saxelebis Sesaxeb interviuebi, agreTve naxa im gakveTilis

Canawerebi, sadac moswavleebi sakuTari enis codnis Sesaxeb

saubrobdnen. am sam wyaroze dayrdnobiT batonma daviTma Seadgina

klasis lingvisturi repertuaris sqema.

saswavlo wlis meore kvira

meore kvira batonma daviTma moswavleTa ojaxebis da gvare-

bis istoriis gacnobas dauTmo. man daavala moswavleebs TavianT

mSoblebTan gaerkviaT TavianTi ojaxisaTvis yvelaze mniSvnelovani,

saamayo an RirsSesaniSnavi ambavi. Mmeore dRes moswavleebma

araerTi saintereso ambavi uambes erTmaneTs sakuTari ojaxebisa Tu

gvarebis Sesaxeb. Semdegi dRisTvis batonma daviTma moswavleTa

mSoblebs sTxova, rom wlis ganmavlobaSi Tu survili eqnebodaT,

mobrZanebuliyvnen da TavianTi ojaxebis an TavianTi saqmianobis

Sesaxeb moeTxroT bavSvebisTvis da yofiliyvnen mowveuli stumari.

pirvelad survili erT-erTi moswavlis babuam gamoTqva, romelic

momdevno dRes estumra baton daviTs qarTuli enis gakveTilze da

140

man uambo moswavleebs istoria sakuTari ojaxis Sesaxeb, romelic

iZulebuli iyo, 1921 wels saqarTvelos damoukideblobis dakargvis

Semdeg gadasaxlebuliyo safrangeTSi da iq gaegrZelebina

cxovreba. mowveulma stumarma gaacno bavSvebs maTi ojaxis fran-

guli cxovrebis detalebi, mouyva, rogor gaxda saqarTvelodan

devnili misi babua sorbonis universitetis profesori, Tu ras

moRvaweobdnen mamamisi da TviTon safrangeTSi da ra siZneleebTan

iyo dakavSirebuli maTi frangul sazogadoebaSi integrireba. Dde-

talurad isaubra, ratom gadawyvites 1991 wels damoukideblobis

mopovebis Semdeg saqarTveloSi mTeli ojaxiT dabruneba. Mmow-

veuli stumris monaTxrobma gansakuTrebuli STabeWdileba

moaxdina bavSvebze.

situaciis analizi

am situaciidan Cans ramdenime strategia, rac batonma daviTma

gamoiyena, rom Seeqmna jansaRi saswavlo garemo, gacnoboda

moswavleebs da moswavleebi gacnobodnen erTmaneTs da Sesabamisad

aego TiToeul moswavlesTan Semdgomi muSaoba. kerZod:

1) maswavlebelma moawyo saklaso oTaxi ise, rom SesaZle-

bloba yofiliyo saklaso oTaxSi mravali moZravi da

dinamiuri aqtivobis ganxorcieleba:

2) maswavlebelma ori kviris ganmavlobaSi misca moswav-

leebs da sakuTar Tavs saSualeba, gaecnoT erTmaneTi

saxelebis interviuebis CatarebiT, klasis gazeTis Seqm-

nis da ojaxebisa da gvarebis Sesaxeb ambebis gadmocemis

gziT. TiToeuli es aqtivoba zrdis moswavleTa Soris

erTmaneTis msgavsebis da sxvaobebis gaazrebis unars;

3) maswavlebelma Seityo sakuTari moswavleebis Sesaxeb

jer saskolo istoriis gacnobis da Semdgom klasis

lingvisturi fonis sqemis Sedgenis safuZvelze;

4) maswavlebelma CarTo saswavlo procesSi mSoblebi da

ojaxis wevrebi, erTi mxriv, rogorc moswavleTa damx-

141

mareebi sakuTari saxelis, gvaris da istoriis

dasamuSaveblad da, meore mxriv, rogorc mowveuli

stumrebi;

5) maswavlebelma daamkvidra demokratiuli da TanamSrom-

lobiTi gamocdileba, radgan xeli Seuwyo moswavleTa

ideas, mTeli wlis ganmavlobaSi yvela moswavlis

monawileobiT Seqmniliyo `nasesxebi sityvebis

leqsikoni”;

6) maswavlebelma Seqmna enaTa xe, daiwyes muSaoba nasesxebi

sityvebis leqsikonze, riTac daamkvidra tendencia, rom

klasSi arsebuli lingvisturi mravalferovneba aris

resursi da ara Semaferxebeli faqtori qarTuli enis

swavlebis procesSi;

7) maswavlebelma yvela zemoCamoTvlili aqtivoba amave

dros gamoiyena qarTul enaSi moswavleTa kompetenciis

gasazrdelad.

rogorc xedavT, maswavlebels mouwia araerTi mniSvnelovani

strategiis gamoyeneba saswavlo wlis dasawyisSi, Tumca mas mou-

wevs iyos ufro SemoqmedebiTi da gamoiyenos uamravi strategia,

raTa sakuTari klasis lingvisturi da eTnikuri mravalferovneba

aqcios resursad swavlebis procesSi. Aam rTuli miznis misaRwevad

mniSvnelovania interkulturuli midgoma swavlebis procesSi

situacia 3

aqve SemogTavazebT dawyebiTi maswavleblis qalbatoni ele-

nes monaTxrobs, romelic exeba interkulturuli ganaTlebis

miseul interpretacias da Sesabamis saswavlo strategias. ` ar

vici, es is aris Tu ara, rasac Tqven eZaxiT interkulturul ga-

naTlebas, magram me 32 wlis muSaobis gamocdileba maqvs da

namdvilad viyeneb swor meTodebsa da midgomebs. erT konkretul

bolo situacias gavixseneb. pirvel klasSi Zalian mniSvnelovania

moswavleTaTvis asoebis da ricxvebis weris swavleba. Mme myavda

142

moswavle armeni, romelic eTnikurad somexi iyo da gamarTulad

laparakobda somxurad, magram qarTulad erT winadadebasac ver

abamda, rac Zalian maSfoTebda. erT dResac SevamCnie, rom armeni

qarTuli anbanis yvela asos sworad da gamarTulad warmoTqvamda

ara marto TanmimdevrobiT, aramed areulad SekiTxvebis dasmis

drosac. analogiurad, 1-dan 10-mde yvela cifrs sworad da gamar-

Tulad warmoTqvamda. Mme vicodi, rom

armenma icoda asoebi da ricxvebi, imitom,

rom roca vvarjiSobdiT klasSi, is

yovelTvis sworad warmoTqvamda maT,

oRond somxur enaze, magram somxuri

mas ar sWirdeba, mas qarTulad unda

SeZleboda amis gakeTeba.

amJamad man ukve icis asoebi da

cifrebi qarTulad, magram roca

Tavisi saxelis daweras vTxov,

yovelTvis uWirs asoebis dawera,

xan araswori mimarTulebiT wers,

xan imdenad maxinjad wers, rom 3 wlis bavSvis naweri gegonebaT.

mas sakmaod mouxeSavad uWiravs fanqari da kalami, ramdenadac

gamigia, misi ojaxi dabal socialur fenas miekuTvneba da albaT

ar aqvT SesaZlebloba, rom savarjiSo patara dafa SeuZinon da

saxlSi avarjiSon fanqriTa da pastiT weraSi. Sesabamisad, misi

ojaxuri mdgomareobis gamo es saswavlo nivTebi xelmiuwvdomelia

misTvis, rac gaxda misi dagvianebuli ganviTarebis mizezi. piaJes

Teoriidan me vici, ramdenad mniSvnelovania samanipulacio saSu-

alebebis gamoyeneba moswavlis ganviTarebisTvis. Sesabamisad, ga-

vaanalize, rom saWiro iyo misi Tvalisa da xelis koordinaciis

gaumjobeseba, amitom davavale Cven skolaSi praqtikaze myof stu-

dents, damoukideblad emuSava armenTan da is klasisgan damoukide-

blad swavlobda weras. dRes armens aqvs Zalian kargi naweri qar-

Tulad, rac ueWvelad Cemi swori midgomis Sedegad moxda.

143

armenis ganviTarebis Sesaxeb qalbatoni elenes dakvirveba da

interpretacia efuZneba bavSvis ganviTarebis Sesaxeb SezRudul

codnas da mis monolingvur kulturas. piaJes Teoriis SezRudulma

codnam da arasworma interpretaciam gadaawyvetina qalbaton ele-

nes, rom armens dagvianebuli ganviTarebis niSnebi axasiaTebda. misi

azriT, imis gamo, rom armeni dabali socialuri fenis ojaxidanaa

(sinamdvileSi qalbatonma elenem ar icis realurad armenis ojaxis

mdgomareoba, mas mxolod gaugia amis Sesaxeb) is miiCnevs, rom sas-

wavlo masalebis ararsebobis gamo armens Tvalisa da xelis koor-

dinaciis unari ar gaaCnia. ufro metic, man sakuTari monolingvuri

dominanti kulturidan gamomdinare, armenis bilingvuri unarebi (is

laparakobda somxurad da eufleboda qarTuls) Seafasa, rogorc

nakli da ara rogorc resursi armenis ganviTarebisTvis. Sesa-

bamisad, qalbatonma elenem moaxdina moswavlis izolacia, rac, ra

Tqma unda, armenis fsiqologiur da inteleqtualur ganviTarebaze

uaryofiTad imoqmedebda, imisda miuxedavad, rom armenma iswavla

qarTuli asoebis lamazad wera.

144

religiuri pluralizmi sekularul klasSi

saqarTvelos mosaxleoba araerT religias misdevs. Mmosax-

leobis umravlesoba marTlmadidebeli qristiania, Tumca farTod

aris warmodgenili sxvadasxva religiuri konfesiac. eTnikuri

qarTvelebis umravlesoba marTlmadidebelia. marTlmadideblebi

arian osebis, rusebis, berZnebis, afxazebis, asurelebisa da udiebis

umetesi nawili, aseve, garkveuli raodenoba somxebisa, romelTa

didi umravlesoba somexTa samociqulo eklesias miakuTvnebs Tavs.

rogorc qarTvelebis, ise aRniSnul eTnikur jgufTa umciresoba

kaTolike an protestantia. kaTolikuri eklesiis mrevli eTnikuri

siWreliT gamoirCeva (qarTvelebi, somxebi, asurelebi, polonelebi,

germanelebi, rusebi da sxv.). saqarTvelos mosaxleobis rogorc eT-

nikurad qarTveli (aWarlebis nawili), ise sxva eTnikuri jgufebis

(azerbaijanelebi, qistebi, lekebi, afxazebi) sagrZnobi raodenoba

islams aRiarebs. qurTebis nawili iezidia, nawili qristiani da

nawilic muslimania. saqarTvelos ebraelebi iudaizms misdeven,

germanelebi luTeranuli eklesiis wevrebi arian, Tumc kaTolikee-

bic gvxvdebian.

saqarTvelos masStabiT (afxazeTisa da samxreT oseTis ga-

moklebiT) moqmedi religiuri gaerTianebebis statistikuri ga-

mokvleva pirvelad Tavisuflebis institutis davalebiT Catarda:

2002 wlis gazafxulze religiur gaerTianebaTa xelmZRvaneli pire-

bisagan mopovebul iqna informacia wevrTa raodenobis Sesaxeb.

Sesabamisi maCveneblebis Sefardebam 2002 wels Catarebuli aRweris

Sedegad dadgenil raodenobasTan (4 452 100) aseTi suraTi aCvena:

145

@# dasaxeleba ricxvi mosaxleobis % 1 . somxuri samociqulo eklesia 200 000 4.0 2. kaTolike 50 000 1 3. luTerani 700 0,01 4. baptisti 6000 0,1 5. ormocdaaTianeli 5000 0,1 6. duxobori 1500 0,03 7. malakani 2000 0,04 8. me-7 dRis adventisti 400 0,0 9. iehovas mowme 15 000 0,3 10. xsnis armia 800 0,02 11. axalsamociqulo eklesia 700 0,01 12. sxvadasxva dasaxelebis jgufebi maqs. 300 0,0 13. iudeveli 10 000 0,2 14. muslimani 500 000 11,2 15. iezidi 30 000 0,7 16. kriSnaiti 200 0,0 17. bahaiti 500 0,01 sul 823100

saqarTvelos saxalxo damcvelTan arsebuli tolerantobis centri

2002 wlis gazafxulze aramarTlmadideblebis saerTo ricxvi

823 100 kacs anu mosaxleobis 18,5%-s Seadgenda.

2002 wels saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentma

mosaxleoba religiurobis niSniT aRwera. misi Sedegebi 2004 wels

gaxda cnobili. gairkva: saqarTvelos im teritoriis mosaxleoba,

romelsac maSin centraluri xelisufleba akontrolebda, 4375535

suls iTvlida; marTlmadideblad Tavs 3666233 anu 83, 9% miiCnevda,

kaToliked _ 34727 anu 0,8%, somexTa samociqulo eklesiis wevrad _

171 139 anu 3,9%, iudevelad _ 3541 anu 0,1%, mahmadianad _ 433784 anu

9,9%, sxva religiuri rwmenis aRmsareblad _ 28631 anu 0,6%, xolo

33480 anu 0,8% arc erTi religiis mimdevari ar iyo. amrigad,

aramarTlmadideblebis saerTo raodenoba aTeistebis,

nihilistebisa da agnostikosebis CaTvliT, ukanaskneli oficialuri

monacemebis mixedviT, 705302-s Seadgens, rac mosaxleobis saerTo

raodenobis 16,1 procentia.

146

rogorc pirvel TavSi ukve ganvixileT, saqarTvelos

kanonmdebloba da ganaTlebis politikis dokumentebi xels uwyobs

religiur mravalferovnebas da krZalavs religiur prozelitizmsa

da indoqtrinacias saqarTvelos saganmanaTleblo dawesebulebebSi.

gansxvavebuloba xSiri diskusiis sagania. gansakuTrebiT maSin,

roca saqme exeba religias da mis mimarTebas kulturasTan. im

gansakuTrebiT mgrZnobiare damokidebulebidan gamomdinare,

romelic adamianebs religiis mimarT aqvT, aucilebelia, rom

interkulturuli ganaTleba myarad daefuZnos eTikis principebs.

religiasa da ganaTlebasTan dakavSirebiT mniSvnelovania

gaimijnos ori gansxvavebuli sakiTxi: (1) religiis swavleba; (2)

sxvadasxva religiuri warmomavlobis moswavleebis saswavlo

procesSi integrireba gakveTilze mravalmxrivi xedvebisa da

transformaciuli kurikulumis ganxorcielebis gziT.

religiis swavlebasTan dakavSirebiT sxvadasxva mosazrebebi

dominirebda. arsebobda mosazrebebi, rom sekularul saxelmwifoSi

religiis, religiis istoriis an religiuri ganaTleba

aramizanSewonili iyo. miuxedavad am mosazrebisa, ganmanaTlebelTa

umravlesobam uaryo aRniSnuli midgoma, radgan religiis mTlianad

amogdeba saganmanaTleblo sistemidan pozitiur Sedegs ver

moitanda, radgan, sul mcire, moswavle moklebuli iqneboda

sazogadoebrivi cxovrebis ganmsazRvrel umniSvnelovanes

komponents, romlis gareSec am sazogadoebaSi cxovrebisTvis

srulyofilad momzadebulad ver CaiTvleboda..

meore sakiTxi, romelic mniSvnelovania saqarTvelos

konteqstSi gaxlavT gansxvavebuli religiis mqone moswavleTa

srulfasovani integrireba swavlebis procesSi da moswavleebSi

mravalmxrivi da kritikuli azrovnebis gamomuSaveba

transformaciuli midgomis meSveobiT. religia gaxlavT

kulturuli identobis formirebis mniSvnelovani wyaro.

Sesabamisad, TiToeul moswavles sakuTari rwmena da

147

Rirebulebebis sistema Tan mihyvebaT skolebSi. amdenad, skolebSi

religiuri Sexedulebebi uTuod gamovlindeba sxvadasxva formiT

(religiuri simboloebis tareba da religiisTvis damaxasiaTebeli

ritualebis Sesrulebis moTxovna da a.S.)

skolebi, upirveles yovlisa, iqiT unda iyos mimarTuli, rom

gamoiyenos interkulturuli ganaTleba yovelgvari diskriminaciis,

qsenofobiis winaaRmdeg brZolis iaraRad da gamoumuSaos mos-

wavleebs tolerantobis, sxvaobaTa mimReblobisa da Tanasworobis

principebi. maswavlebelma didi yuradReba unda miaqcios klasSi

religiuri mravalferovnebis marTvas, aRmofxvras moswavleebis

mier religiuri gansxvavebulobis abuCad agdebis faqtebi,

uzrunvelyos pozitiuri interaqcia moswavleebs Soris da

Seasrulos saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli moTxovnebi

religiur mravalferovnebasTan dakavSirebiT.

qvemoT warmogidgenT religiurad mravalferovan skolasa da

klasTan dakavSirebul kritikul situaciebs.

situacia

moswavle gviambobs: `vswavlob erT-erTi sajaro skolis meSvide

klasSi (skolas Segnebulad ar vasaxeleb). klasis umravlesobas

qristiani bavSvebi Seadgenen. xuTi mahmadiani varT, oric -

iudevelia. Cvenma damrigebelma gadawyvita saSobao RonisZieba

moewyo. RonisZieba maswavleblis scenaris mixedviT amgvarad

mTavrdeboda: yvela moswavles xelSi anTebuli sanTlebiT locva

unda eTqva.

148

amis Sesaxeb saxlSi vTqvi. mSoblebs Sevatyve, ar esiamovnaT.

meore dRes deda maswavlebelTan misula da sayveduri uTqvams,

ratom aZaleb bavSvebs, romlebic qristianebi ar arian, locva

Tqvano. gabrazebulma maswavlebelma gadawyvita, rom Cven am

RonisZiebaSi monawileoba ar migveRo. ar vici, sxvebma rogor,

magram me Tavi gariyulad vigrZeni. mayureblad yofnis survilic ar

mqonda. im dRes skolaSi saerTod ar mivsulvar...~

situaciis analizi:

gasagebia maswavleblis survili, yvela moswavle CarTos

RonisZiebaSi, misces sakuTari SesaZleblobebis gamovlenis

saSualeba. magram mas mxedvelobidan rCeba sxva aRmsareblobis

moswavleebis arseboba klasSi. is, rogorc Cans, ar gasaubrebia

winaswar bavSvebs, maT mSoblebs, ar auxsnia maTTvis RonisZiebis

mizani (Tu aseTi aqvs). ufro metic, roca mas mSobelma sayveduri

149

uTxra, imis magivrad, rom emsjela masTan erTad situaciidan

gamosavlis moZebnaze, man miiRo gadawyvetileba, am moswavleebs ar

mieRoT monawileoba RonisZiebaSi. maswavleblis qmedebam xeli

Seuwyo imas, rom Tanaklaselebs es bavSvebi aReqvaT rogorc maTgan

gansxvavebuli. moswavleTa gamijvniT, RonisZiebidan maTi

gamoTiSviT maswavlebeli faqtobrivad ayalibebs mcirewlovan

bavSvebSi `Tavisianisa~ da `ucxos~ gancdas, romelic

xelisSemSlel faqtorad SeiZleba iqces moswavleebSi samoqalaqo

RirebulebaTa, upirveles yovlisa, tolerantobis Camoyalibebisas.

maswavlebeli valdebulia gamoiCinos Tanabari yuradReba yvela

moswavlis mimarT, ganurCevlad maTi socialuri, eTnikuri Tu

religiuri kuTvnilebisa. aRweril situaciaSi ki, imis gamo, rom

sxva aRmsareblobis arian, bavSvebi gamoeTiSnen saerTo saklaso

RonisZiebas. es erTgvari diskriminaciaa.

maswavlebeli, SeiZleba gaucnobiereblad, magram uneburad

laxavs moswavleTa im uflebas, romelic garantirebulia

saerTaSoriso samarTliT: `monawile saxelmwifoebi pativs scemen

bavSvis uflebas azris, sindisis da sarwmunoebis Tavisuflebaze~

(bavSvTa uflebebis konvencia, muxli 14). Mmaswavlebeli aseve ar

iTvaliswinebs saqarTvelos kanonis zogadi ganaTlebis Sesaxeb

moTxovnas: `dauSvebelia moswavles, mSobelsa da maswavlebels

daekisroT iseTi valdebulebebis Sesruleba, romlebic Zireulad

ewinaaRmdegeba maT rwmenas, aRmsareblobas an sindiss, Tu es ar

laxavs sxvaTa uflebebs, an xels ar SeuSlis erovnuli saswavlo

gegmiT gaTvaliswinebuli miRwevis donis daZlevas~ (muxli 18. 2.).

cxadia, es ar niSnavs imas, rom maswavlebels uari unda eTqva

saSobao RonisZiebaze. amiT maSin sxva, marTlmadidebel moswavleTa

uflebebi Seilaxeboda. RonisZiebaze locvis rituali rom ar

Sesrulebuliyo, SesaZloa, masSi sxva konfesiebis moswavleTa

monawileobas mSoblebi ar gaeRizianebina.

zogadad, maswavlebelma Tavad unda misces moswavleebs

Semwynareblobis magaliTi. es ki misgan moiTxovs Semdegs:

150

miuxedavad imisa, rom Cven sakuTari Rirebulebebi da Sexedulebebi

gvaqvs, unda miviRoT is faqtic, rom sxvebisaTvis sxva

Rirebulebebi da principebia WeSmariti. bavSvebs Tan mohyvebaT

skolaSi TavianTi rwmena, Rirebulebebi da isini ar unda CavayenoT

iseT mdgomareobaSi, rom mouwoT uaris Tqma sakuTar identobaze

sociumSi Tavis dasamkvidreblad.

ra SeiZleba gakeTdes klasSi, sadac sxva aRmsareblobis

moswavleebi arian?

gTavazobT erTi RonisZiebis nimuSs, romelic kontribuciuli

midgomis magaliTia.

sanam RonisZieba daigegmeba, maswavlebeli klasSi atarebs TamaSs:

`ocnebis qalaqi~

TamaSis xangrZlivoba: 45 wT.

TamaSis mizani: moswavleebi gaacnobiereben gansxvavebebisa da

mravalferovnebis mniSvnelobas;

ganiviTareben jgufSi TanamSromlobisa da komunikaciis unars.

TamaSisaTvis saWiro masalebi: feradi furclebi (e.w. stikerebi),

flomasterebi / feradi fanqrebi, formatebi.

TamaSis msvleloba: maswavlebels kalaTSi / yuTSi Cayrili aqvs

feradi furclebi. Mmoswavleebi iReben am furclebs ise, rom ver

xedaven, romeli feris furceli SexvdaT. isini jgufdebian ferebis

mixedviT. TiToeul jgufs eZleva furclis Sesabamisi feris

flomasteri da davaleba: daxaton ocnebis qalaqi (am naxatisaTvis

maT unda gamoiyenon mxolod erTi feris flomasteri).

jgufebi akraven TavianT namuSevrebs kedlebze da afaseben.

msjeloben imaze, ram SeuSala xeli davalebis ukeT

SesrulebaSi (mosalodnelia, rom ukmayofileba gamoTqvan erTi

feris flomasteris gamo).

151

amis Semdeg TiTo monawile TiTo jgufidan qmnis axal jgufs,

sadac yvela feris warmomadgeneli moxvdeba, Sesabamisad, jgufs

eqneba yvela feris flomasteri.

axal jgufebs eZlevaT davaleba, daxaton isev feradi ocnebis

qalaqi. jgufebi akraven TavianT namuSevrebs mopirdapire kedelze.

moswavleebi adareben erTfer da ferad naxatebs erTmaneTs.

TamaSis ganxilva

moswavleebs eZlevaT SekiTxvebi:

grZnobdnen Tu ara raime uxerxulobas pirveli naxatis Sesrulebis

dros? romeli naxati gamouvidaT ukeTesi da ratom?

TamaSis Sejameba: erTferovneba mosawyeni da uinteresoa. yoveli

adamiani unikaluria. TiToeuls sxvadasxva sargebeli moaqvs

sazogadoebisaTvis. dafiqrdiT, ra rols TamaSobs TiToeuli

moswavle klasis cxovrebaSi? TqvenTan erTad swavloben sxvadasxva

erovnebis, religiis, interesebis adamianebi, swored amitom Tqveni

cxovreba am mravalferovnebis fonze ufro sainteresoa iseve,

rogorc feradi ocnebis qalaqi. ufro ukeT rom gavecnoT am

mravalferovnebas, gTavazobT RonisZiebas: `silamaze

mravalferovnebaSia~.

RonisZiebis miznebi da amocanebi:

msoflios sxva religiebisa da Rirebulebebis, am religiebTan

dakavSirebuli sadResaswaulo ritualebis gacnoba.

sxvadasxva aRmsareblobis adamianebs Soris urTierTgagebis,

pativiscemisa da dialogis unaris ganviTareba.

dagegmva da aqtivobebi:

_ moswavleebi amzadeben prezentaciebs sami msoflio religiis _

qristianobis, mahmadianobisa da iudaizmis _ Sesaxeb. ganixilaven

TiToeulis Sesabamis tradiciebsa da adaT-wesebs. ecnobian

152

religiur dResaswaulebs _ qristianul Sobas, ebrauli xanukas,

mahmadianur ramadans. agroveben fotoebs, slaidebs / amzadeben

saprezentacio programas (PowerPoint).

_ pouloben msgavsebebs ZiriTad religiur postulatebs Soris.

aqcenti keTdeba siyvarulsa da gulmowyalebaze. imaze, ra aris

naTqvami iesos (mesiis) dabadebis Sesaxeb Zvel aRTqmaSi, saxarebasa

da yuranSi.

_ amzadeben SekiTxvebs prezentatorebisaTvis.

_ TiToeuli maswavlebelTan konsultaciis safuZvelze arCevs, ra

unda waikiTxos, imReros an gaakeTos saSobao saRamoze (sasurvelia

mSoblebTan dakavSireba da maTTvis TanamSromlobis SeTavazeba).

_ erToblivad qmnian saSobao saRamos scenars.

_ amzadeben scenas, qmnian dekoraciebs.

saSobao saRamo ori ganyofilebisagan Sedgeba. pirvel

ganyofilebaSi moswavleebi warmoadgenen winaswar damuSavebul

sakiTxebs da moZiebul masalas, meore ganyofileba ki ufro

SemoqmedebiTi xasiaTisaa.

saWiro resursebi: religiuri simboloebi, fotoebi da slaidebi /

kompiuteri da proeqtori, masalebi dekoraciebisaTvis.

RonisZiebis analizi

interkulturuli ganaTlebis mizania ara marto sazogadoebaSi

arsebuli gansxvavebuli msoflmxedvelobebis Sesaxeb codnis

micema, ara mxolod moswavleTa SemecnebiTi ganviTareba am kuTxiT,

aramed momzadeba cxovrebisaTvis, moqalaqeebad Camoyalibeba, raTa

srulfasovani monawileoba miiRon sazogadoebis cxovrebaSi.

amisaTvis saWiroa Semwynareblobis, gansxvavebulis mimarT

pativiscemis unarisa da sazogadoebisadmi mikuTvnebulobis

grZnobis ganviTareba. TiToeul Cvengans sakuTari Rirebulebebi da

Sexedulebebi migvaCnia WeSmaritad da upiratesad, magram unda

153

gavacnobieroT, rom sxvebisTvis sxva Rirebulebebi da

Sexedulebebia WeSmariti.

urTierTgageba da gansxvavebulis mimRebloba iwyeba mis Sesaxeb

informaciis miRebiT, masTan TanamSromlobiTa da TanamSromlobis

procesSi misi mniSvnelovnebis aRiarebiT.

moswavleTa prezentaciebma swored informaciis miwodebis misia

ikisra. msgavsebebis dadgenam Semxebi wertilebi moanaxvina

moswavleebs. es TanakveTa daaxloebis sawindari gaxda. erToblivad

saRamos scenaris Seqmnam, dekoraciebis momzadebam gaaerTiana

moswavleebi. arCevanis Tavisuflebam sakuTari SesaZleblobebis

gamovlenasa da TiToeulis mniSvnelovnebis gaazrebas Seuwyo xeli.

Seiqmna mravalferovnebiT Zlieri gundi, romelSic aravisTvis

iqneboda miuRebeli gansxvavebuli religiuri ritualis Sesruleba.

es am ritualis pativiscemaze iqneba damyarebuli. G

ganxiluli Sedegebis mixedviT gansxvaveba zemoT aRweril

situaciaSi warmodgenili RonisZiebisagan TvalsaCinoa.

154

socialuri klasisa da socialuri statusis gavlena

swavla-swavlebis procesze

saqarTveloSi socialuri mdgomareoba sakmaod mZimea.

moswavleTa ojaxebis nawilis siRaribis zRvars qvemoTaa, rac

mniSvnelovnad aisaxeba maT swavlaze. . 2008 wlis monacemebiT,

yvelaze Raribi regionebi qvemo qarTli, aWara, mcxeTa-mTianeTi da

kaxeTia, sadac siRaribis maCvenebeli 50 procentze maRalia. am

regionebis mosaxleobis naxevarze meti oficialur saarsebo

minimumsac ver moixmars da saqarTvelos Raribi mosaxleobis 40%

swored aRniSnul regionebSi cxovrobs. maTgan gansxvavebiT,

SedarebiT dabali siRaribis donis mqone regionebia Tbilisi

(30.2%), imereTi (31.4%) da samcxe–javaxeTi (32.6%). 2008 wlisTvis

yvelaze mdidari regionis _ Tbilisis fuladi Semosavali erT

sul mosaxleze yvelaze Raribi regionebis fulad Semosavals 2.5-

jer aRemateboda. Tumca Raribi mosaxleobis yvelaze didi nawili

(20%) swored saqarTvelos dedaqalaqSi cxovrobs. saqarTveloSi

didia umuSevarTa raodenobac. 2008 wlis monacamebiT saqarTveloSi

dausaqmebelTa raodenobam 2008 wels Seadgina 297.6 aTasi adamiani.

cxrili: siRaribis donis da RaribTa ganawileba regionebis mixedviT (oficialuri minimumis mimarT)

siRaribis done RaribTa ganawileba regioni 2005 2008 cvlilebebi 2005 2008 cvlilebebi 1. kaxeTi 45,0 50,2 5,2 10,5 11,9 1,4 2. Tbilisi 29,8 30,2 0,4 18,8 20,1 1,3 3. Sida qarTli

40,6 47,2 6,6 7,4 7,6 0,3

4. qvemo qarTli

66,0 52,5 -13,5 18,4 13,1 -5,3

5. samcxe-javaxeTi

47,1 32,6 -14,5 5,4 3,5 -1,9

6. aWara 48,1 52,5 4,4 11,2 11,9 0,7 7. guria 34,7 47,8 13,1 2,8 4,0 1,1 8.samegrelo 41,7 41,1 -0,6 9,8 10,1 0,3

155

9.imereTi 26,1 31,4 5,3 12,5 14,7 2,2 10.mcxeTa-mTianeTi

46,9 52,2 5,3 3,3 3,0 -0,3

sul: 39,5 39,9 0,4 100 100 0

saqarTvelos regionuli ganviTarebis saxelmwifo komisia (CEGSTAR), 2009

siRaribis maCvenebeli regionis mixedviT TiTqmis Tanxvdeba,

magaliTad, regionebis mixedviT moswavleebs mier skolis mitovebis

maCveneblebs.

saqarTvelos ganaTlebis da mecnierebis saministro, 2007 (EMIS)

socialuri statusi da socialur-ekonomikuri klasi

gansazRvravs xSirad moswavleTa akademiur miRwevebs. dabali

socialuri statusis mqone moswavleTa dabal akademiur moswrebas

baumarti da Siumeri (2001) ori faqtoriT xsnian: (1) ojaxis da

socialuri qselis mier swavlis stimulaciis da mxardaWeris

dabali xarisxi; (2) skolaSi arsebuli sistema, struqtura,

Rirebulebebi da saswavlo strategiebi. skolas da maswavlebels

SeuZlia socialurad dabali fenis moswavleebis dabali

akademiuri moswrebis, sul mcire, meore gamomwvevi mizezis

aRmofxvra da pirvel mizezzec met-naklebad reagireba.

dabali socialuri statusis moswavleebTan mimarTebiT erT-

erTi umniSvnelovanesia maswavlebelTa molodinebi. swored

30.71%

15.44%12.23%11.91%

8.15% 7.74% 7.07%

2.72% 1.81% 1.72% 0.41% 0.09%0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

156

maswavlebelTa dabali molodinebi gansazRvravs xSirad dabali

socialuri statusi mqone moswavleTa dabal akademiur moswrebas.

Bukanaskneli 50 wlis ganmavlobaSi araerTi kvleva Catarda,

romlebmac daadastures maswavlebelTa molodinebis gavlena

moswavleTa akademiur miRwevebze. kvlevebma aCvenes, rom

maswavlebelTa molodinebis gazrdis kvaldakval moswavleTa

akademiuri moswrebac izrdeboda (kuSneri da misi kolegebi, 2006).

maswavlebelma moswavles SeuZlia misces codna, ganuviTaros

garkveuli unarebi, magram yvelaze mniSvnelovani, rac SeiZleba

maswavlebelma moswavles misces, es aris moswavlis STagoneba, rom

mas aqvs unari da Seswevs Zala, iyos warmatebuli rogorc

akademiuri, aseve socialuri TvalsazrisiT.

qvemoT warmogidgenT moswavlis socialur statusTan da

socialur- ekonomikur mdgomareobasTan dakavSirebul ramdenime

saskolo SemTxvevas da maT analizs.

situacia

moswavle mogviTxrobs: „Cveni ojaxi mZime materialuri da

ekonomiuri pirobebis gamo ori wlis win TbilisSi gadmovida

sacxovreblad. naTesavma, romelic sazRvargareT aris ojaxiT

wasuli, samadlod Tavisi erToTaxiani bina dagviTmo. bina qalaqis

centrSi mdebareobs. Sesabamisad, im skolaSi Sevedi, romelic

saxlTan axlosaa. am skolas „elitaruls“ uwodeben (pirvelad

TbilisSi gavige aseTi skolebis arseboba). axal skolaSi

misvlisTanave Tavi uxerxulad vigrZeni Cemi siZvelisagan

gaxunebuli qurTukisa da gacveTili fexsacmelebis gamo. pirvelive

gakveTilze maswavlebelma raRac rom mkiTxa, klaselebma sicili

atexes.

rogorc Cans, Cemi kilo ar moewonaT. sofelSi saukeTeso

moswavled viTvlebodi, aq ki pasuxisac mrcxvenia, meSinia, isev ar

damcinon. veravisTan vmegobrob. aba, rogor imegobreben CemTan

isini, vinc imaSi ejibreba erTmaneTs, romels ufro „magari jipi“

hyavs, vis romeli „cnobili brendis“ (es maTi leqsikaa) tansacmeli

157

acvia. maswavlebeli dedas sul sayvedurebs, eubneba, arafers

akeTebso. vswavlob, magram pasuxis survili namdvilad ar maqvs.

netav isev sofelSi damabruna...“

situaciis analizi

is, rac moswavlis monaTxrobidan SevityveT, sxva araferia, Tu

ara socialuri diskriminacia. SeiZleba aseTi Sefaseba Zalian

mwvaved moCandes, magram Tu gavixsenebT am terminis sityvasityviT

mniSvnelobas, cxadi xdeba, rom bavSvis gaucxoebis mizezi swored

socialuri gansxvavebaa.

diskriminaciis safuZvelia rwmena, rom Cvengan gansxvavebuli

Cvenze raRaciT uaresia. `elitarul~ ubansa da `elitarul~

skolaSi moxvedrili bavSvi, romlis ojaxic qalaqSi materialurma

siduxWirem Camoiyvana, Tavs gariyulad da daCagrulad grZnobs

imitom, rom Tavisi CacmulobiTa da kiloTi Tanaklaselebis

dacinvis obieqti xdeba. socialuri gansxvaveba bavSvSi umZimes

gancdebs iwvevs: gariyulobas, daTrgunulobas, dabal

TviTSefasebas, SesaZleblobebis daqveiTebas, SiSs, Seuracxyofis

grZnobas. misi monaTxrobidan Cans, rom raionSi, sadac is

cxovrobda, saukeTeso moswavle iyo. igi miCveuli iyo pirvelobas.

axal klasSi ki, man araTu ver moipova iseTive aRiareba,

158

agrZnobines, rom is Tavisi socialuri mdgomareobis gamo sxvebze

naklebia. bavSvisaTvis swavlis erT-erTi umniSvnelovanesi motivia

garSemomyofebis aRiareba. rogorc Cans, am bavSvis emociur

mdgomareobas amis deficitic gansazRvravs. yvelaze damafiqrebeli

is aris, rom maswavleblebi klasSi ver qmnian usafrTxo garemos,

romelSic gansxvavebebi ganixileba diskriminaciis gareSe. maT ver

monaxes iseTi xerxebi, romlebic axalgadmosul moswavlesa da mis

danarCen Tanaklaselebs Soris pozitiuri urTierTobebis

Camoyalibebas Seuwyobda xels. maswavleblis profesiuli

standartis mixedviT, pedagogma `icis, rogor Camoayalibos

moswavleebs Soris pozitiuri urTierTobebi (7. 5.), rasac,

samwuxarod, ver axerxebs situaciaSi aRwerili maswavlebeli.

ra SeiZleboda gakeTebuliyo skolaSi iseTi, rom

moswavlisaTvis amgvari problemebi agvecilebina?

maswavleblebs hmarTebdaT, ufro meti yuradReba gamoeCinaT

axalი moswavlis mimarT.

sasurvelia, skolas axali moswavlis ucxo garemosTan

integraciisaTvis hqonoda erTgvari rituali, daxvedris

ceremoniali. rodesac klasSi axali moswavle gadmodis,

rekomendebulia, rom maswavlebelma moawyos `bavSvis miReba~,

warudginos, gaacnos igi klass, auxsnas sxvebs, rom is xdeba

erT-erTi maTgani da aqcenti gaakeTos mis Rirsebebze (miT

umetes, amis saSualeba mas hqonda, bavSvi raionis skolaSi

erT-erTi saukeTeso moswavle iyo);

aseTi moswavlis CarTvis kargi saSualebaa TanamSromlobiTi

swavla. maswavlebels unda CaerTo is jgufur samuSaoebSi da

mieca misTvis SesaZlebloba, saukeTeso kuTxiT gamoevlina

Tavi;

karg Sedegs moitanda misi Seqeba-waxalisebac;

msgavs situaciebSi pedagogebma (da/an skolis fsiqologma, Tu

amis saWiroeba Seiqmneba) unda imuSaon klasis moswavleebTan

159

tolerantobis grZnobis gasaRviveblad, auxsnan maT, rom

adamianebi bevri ramiT hgvanan da bevri ramiT gansxvavdebian

erTmaneTisagan, rom Rirseba, materialuriT ki ara, sulieri

RirebulebebiT izomeba. swored skolam unda izrunos imaze,

rom moswavleebs maTgan met-naklebad gansxvavebuli

adamianebis, gansakuTrebiT Tanatolebis miReba da

pativiscema aswavlos.

gTavazobT saswavlo proeqts, romelic, Cveni azriT, kargi

saSualeba iqneba moswavleebSi WeSmariti sulieri Rirebulebebis

Camosayalibeblad da imis xelSesawyobad, rom maT tolerantuli

damokidebuleba gamoumuSavdeT socialurad gansxvavebuli

Tanatolis mimarT.

saswavlo mizani:

moswavleebi SeZleben:

_ gaaanalizon cxovrebiseuli situaciebi da imsjelon maTSi

socialuri diskriminaciis niSnebze;

_ imsjeleben adamianis Rirsebis ganmsazRvrel faqtorebze;

_ Seafaseben da gamoxataven sakuTar damokidebulebas situaciebSi

aRwerili faqtebis mimarT.

swavlis strategiebi

moswavleebi muSaoben mcire jgufebSi oTx sxvadasxva situaciaze

da ganixilaven maT.

aqtivobebi, maTi ganxorcielebisaTvis saWiro dro da organizebis

forma:

aqtivoba 1.

TiToeuli jgufi aanalizebs situacias. afaseben

dasaxelebul pirs aTbaliani sistemiT. Tan asabuTeben, ratom

uweren ama Tu im qulas. dro _ 10 wT.

160

aqtivoba 2.

jgufebi aTamaSeben rolebSi situacias da Semdeg msjeloben,

rogor grZnobdnen Tavs ama Tu im personaJis rolSi, ras

grZnobdnen, ras fiqrobdnen. dro _ 40 wT.

aqtivoba 3.

jgufebs eZlevaT davaleba, gaixsenon realobidan situacia,

romelic maT miaCniaT socialuri diskriminaciis magaliTad. 15 wT.

aqtivoba 4.

`sinanulis wuTi~. TiToeulma unda gaixsenos sakuTari qceva,

romelsac isini Tvlian sxvisadmi upativcemulobis gamoxatulebad.

situaciebi

situacia 1.

Tina maswavlebeli martoxelaa. sakuTari bina ara aqvs.

naqiravebSi cxovrobs. xelfasi Tvidan Tvemde Zlivs hyofnis, amitom

garderobis gaaxleba uWirs da erTi da igive tansacmeli

xangrZlivad acvia. erTxel likam, romelic mdidari ojaxis Svilia,

TanaklaselebTan Tina maswavlebels Cacmulobis gamo dascina,

skamze rom jdeba, meSinia is ZvelTaZveli bolokaba ar

gadauskdeso. aman darejani gaaRiziana da likas pirdapir miaxala:

`viqtoria sekretis maisuri rom gacvia, Tavi Tina maswavlebelze

magari ggonia? Tavmoyvareoba Tu gaqvs, girCevnia, erTi-ori wigni

waikiTxo.”

SeafaseT: lika _ . . . . qula; darejani _ . . . . qula.

situacia 2.

gigas ojaxi xelmokled, magram siamtkbilobiT cxovrobs.

TxuTmeti wlis rom Sesrulda, ojaxma gaiWirva da dabadebis dRe

gadauxada. gigam Tanaklaselebi dapatiJa. bavSvebma kargad

161

moilxines. gareT rom gamovidnen, daTom ironiuli toniT

warmoTqva: `axla SegviZlia vTqvaT, boselSic gviqeifiao.”

SeafaseT: giga _ . . . qula, daTo _ . . . qula.

situacia 3.

Tornike Zalian niWieri da bejiTi biWia, Zalian kargad

swavlobs, magram imis gamo, rom materialurad uWirs, TiTqos

daTrgunulia, ar cdilobs Tavi gamoiCinos, sakuTari

SesaZleblobebi da codna bolomde gamoavlinos. erTxel istoriis

axalma maswavlebelma, romelic ar icnobda Tornikes, uxeSad

mimarTa: `ra tomarasaviT zixar gakveTilze, gamofxizldi!~ Temurma,

romelic klasis `yoCia~ fizikuri siZlierisa da gambedaobis gamo,

maswavlebels xmamaRla uTxra: `magan rom icis, netav imdeni Tqven

icodeTo~.

SeafaseT: istoriis maswavlebeli _ . . . qula, Temuri _ . . . qula.

situacia 4.

merve klasma gadawyvita eqskursiaze wasvla kaxeTSi. moswav-

leebs 20-20 lari unda SeegrovebinaT. ninos Zalian undoda gremisa

da SuamTis naxva, magram ojaxs am Tanxis gadaxdis saSualeba ar

hqonda. amitom gogonam moimizeza, avtobusiT mgzavrobas ver vitan,

cudad vxdebio da eqskursiaSi monawileobaze uari Tqva. Tea mixvda,

rac iyo uaris Tqmis mizezi, magram mis nacvlad Tanxa rom daedo,

ninos uxerxul mdgomareobaSi Caayenebda. amitom mamas sTxova, is da

nino manqaniT waeyvana kaxeTSi. avtobuss ukan gavyveTo. megobars ki

uTxra: ici, mec miWirs avtobusiT mgzavroba, amitom mamas mivyavar

Tavisi manqaniT da Senc iq Cajeqio. nino eqskursiiT Zalian kmayo-

fili darCa, Tea _ kidev ufro metad.

SeafaseT: nino _ . . . qula, Tea _ . . . qula.

162

TavSi gamoyenebuli literatura

evropis sabWo (2007). religiuri mravalferovneba da

interkulturuli ganaTleba, saxelmZRvanelo skolebisTvis

jon qisTis redaqtorobiT.

kavkasiis mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis institutis

politikis dokumenti, (2009)- ganaTlebis reforma da

araqarTulenovani skolebi mopovebulia veb-gverdidan

<http://cipdd.org/index.php?lang_id=ENG&sec_id=40&info_id=398>

saqarTvelos regionuli ganviTarebis saxelmwifo komisia

(CEGSTAR) , (2009), diagnostikuri moxseneba saqarTvelos

regionaluri ganviTarebis Sesaxeb, mopovebulia veb-gverdidan

http://www.cegstar.ge/files/2253_2253_415534_Presentation.pdf saqarTvelos saxalxo damcvelTan arsebuli tolerantobis

centris informacia saqarTveloSi arsebuli religiuri

mravalferovnebis Sesaxeb.

Salva tabataZe, naTia nacvliSvili- interkulturuli ganaTleba,

maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri, 2008.

Bacer, C. (2004), Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. Cleve-

don: Multilingual Matters.

Baumert, Jürgen, & Schümer, Gundel. (2001). Familiäre Lebensverhältnisse,

Bildungsbeteiligung und Kompetenzerwerb. In Deutsches PISA-Konsortium

(Eds.), PISA 2000. Basiskompetenzen von Schьlerinnen und Schьlern im

internationalen Vergleich (pp. 323-407). Opladen: Leske+Buldrich;

Cushner, K,,McClelland A.,& Safford, P.(2006) Human Diversity in Education,

an integrative approach: McGrow Hill. Higher Education.

Dagovitz, A., (2004), When Choice Does Not Matter: Political Liberalism, Religion and

the Faith School Debate, Journal of Philosophy of Education, Vol. 38, No. 2.

163

Gurin, P., Dey, E., Hurtado, S., & Gurin, G. (2002). Diversity and higher educa-

tion: Theory and impact on educational outcomes. Harvard Educational

Review, 72(3), 330-366.

164

terminTa ganmarteba

anTropologiuri lingvistika – termini (gvxvdeba aseve

‘anTrolingvistika’ (anthrolinguistics)) gaCnda aSS-Si da aRniSnavs

enaTmecnierebis dargs, romelic Seiswavlis eTnolingvistikur

problematikas (ix. eTnolingvistika) gafarToebuli TvalsazrisiT.

bilingvizmi – ix. orenovneba

bilingvuri ganaTleba – ix. orenovani ganaTleba

bilingvuri ganaTlebis formebi – adreuli, saSualo da gviani.

pirveli iwyeba skolamdel asakSi, bolo - araugvianes saSualo

skolis ufros klasebSi an umaRles saswavlebelSi, saSualo ki

sadRac maT Sorisaa.

bilingvuri ganaTlebis modelebi – modelebis pirveladi

klasifikacia eyrdnoba bilingvuri ganaTlebis miznebs. a.

bilingvuri ganaTlebis susti modelebi ganixilavs bilingvizms

ara rogorc mizans, aramed rogorc gardamaval stadias

monolingvizm e1-sa da monolingvizm e2-s Soris. zogadad, aseT

modelebs uwodeben gardamavals. am jgufSi moxvedrili zogierTi

modeli (ix. qvemoT) uzrunvel-yofs dawyebiT ganaTlebas mSobliur

enaze imdenad SezRuduli odenobiT da ganapirobebs e2-ze sruli

gadasvlis pirobebs iseT adreul asakSi, rom maTi, rogorc

bilingvizmis kvalifikacia im TvalsazrisiT, rogorc zemoT iyo

gansazRvruli, SeuZlebelia. es modelebi ar pasuxoben arc

mSobelTa molodins da arc evropis sabWos standartebs. b.

sapirispirod, Zlieri modelebis mizania ori da met enovani

ganaTleba. sxva sityvebiT rom TqvaT, es modelebi ganixilavs

165

mravalenovnebas, rogorc faseul resurss da warmoadgens

instruments mis misaRwevad. isini Seesabameba im mSobelTa

molodins, romlebic iRvwian imisTvis, rom mravalenovan garemoSi

mcxovrebi maTi Svilebi flobdnen ramdenime enas;

bilingvuri programebi – SeiZleba ganvixiloT, rogorc iseTi

saganmanaTleblo programebis SemuSaveba da realizacia, romelTa

mizans warmoadgens: a) saganTa swavleba rogorc mSobliur, ise

meore an mesame enaze, b) evropis sabWos gancxadebaSi

Camoyalibebuli principebis Sesabamisad, moswavleebSi `damatebiTi~

bilingvizmis garkveuli donis ganviTareba.

diskriminacia – diskriminacia aris pirovnebis an pirovnebaTa

jgufis uflebebis SezRudva raime niSnis mixedviT (mag. religiuri,

rasobrivi, sqesobrivi, socialuri statusis da a.S.)

enobrivi (lingvisturi) mravalferovneba – sxvadasxva enobrivi

saxesxvaobebi erTsa da imave geografiul teritoriaze (ix.

multilingvuri, multilingvalizmi) an molaparakis enobriv

repertuarSi (mravalenovani, mravalenovneba, repertuari). enobrivi

saxesxvaobebis dacva da mniSvneloba gaxda evropuli

sazogadoebebis saerTo Rirebulebebi; SesaZlebelia ganxorcieldes

mravalenovani ganaTlebiT.

erTenovneba – erTkomponentiani enobrivi situacia, romelSic

funqcionirebs mxolod erTi ena Tavisi erTi an ramdenime

arsebobis formiT.

eTnolingvistika – saenaTmecniero mimdinareoba, romelic

Seiswavlis enas kulturis artefaqtebTan uSualo kavSirSi,

neohumboldtianobis amerikuli nairsaxeoba. umWidroesadaa

166

dakavSirebuli anTropologiur lingvistikasTan. igi Camoyalibda

aSS-Si XIX-XX saukuneebis mijnaze; mis saTaveebTan idgnen franc

boasi (Franz Boas), eduard sepiri (Eduard Sapir) da sxvebi.

eTnolingvisturi sicocxlisunarianoba – im sociolkulturul

faqtorTa erToblioba, romlebic gansazRvraven jgufis unars,

raTa man iarsebos rogorc gansxvavebulma koleqtiurma odenobam.

am faqtorebs miekuTvneba demografia, instituciuri mxardaWera da

statusi.

eTnolingvisturi situacia – enaTa da idiomTa ara yovelgvari

erToblioba qmnis enobriv situacias; magaliTad, aziaSi

sakomunikacio miznebisaTvis gamoiyeneba iaponuri da arabuli,

koreuli da sparsuli, vietnamuri da paSto da a. S., magram isini ar

warmodgenen erTi enobrivi situaciis komponentebs, radganac

funqciurad ar ukavSirdebian erTmaneTs da gamoiyenebian sxvadasxva

politikur-teritoriul gaerTianebaSi _ saxelmwifoSi. amgvar

movlenas adekvaturad aRniSnavs sxva termini: „eTnolingvisturi

situacia“.

eTnorelativizmi – SeZenili unari, romlis meSveobiTac

Rirebulebebsa da qmedebebs aRiqvam, rogorc kulturuls da ara

rogorc universalurs. individis piradi kultura ar aris

aRqmuli, rogorc centraluri da amosavali sxva kulturebTan

mimarTebiT realobis Sefasebis da aRweris dros.

eTnocentrizmi – aris tendencia, romlis mixedviTac individi

samyaros aRiqvams sakuTari kulturis TvalTaxedviT.

eTnocentrizmi moicavs rwmenas, rom sakuTari eTnikuri jgufi aris

yvelaze mniSvnelovani da misi kultura mTlianad an kulturis

zogierTi aspeqti aris upiratesi sxva kulturebTan mimarTebiT. Aam

ideologiis Sesabamisad, individi gansjis sxva kulturul jgufebs

sakuTari eTnikuri jgufis kulturis perspeqtividan gamomdinare.

167

identobis ena – enis saxesxvaoba, romelzec SesaZloa

laparakobdnen Tavisuflad, iSviaTad an Tundac arasdros, magram

romelic funqcionirebs rogorc mikuTvnebis dasadgeni saSualeba

(simboluri, emociuri) xalxis mocemul sazogadoebaSi an jgufSi.

am saxesxvaobis Rirebuleba xSirad xalxs xSirad umcirebs sxva

enebis Rirebulebas maT repertuarSi.

inkluziuri ganaTleba – inkluziuri ganaTleba gulisxmobs

specialuri saganmanaTleblo saWiroebis moswavleebis CarTvas

saswavlo procesSi sxva moswavleebTan erTad.

instruqciis ena – oficialuri ena (erTi an zogierT

saxelmwifoSi erTze meti) an ucxo ena, romelic gamoiyeneba,

rogorc instruqtirebis ena skolaSi. es ena yovelTvis

moswavleebis `mSobliuri ena~ SesaZloa, ar iyos; instruqtirebis

ena moicavs ganxilvis formebs (kerZod, weriT msjelobas), romelic

axalia SemswavlelTaTvis. imisTvis, raTa sakuTriv enisagan

gansxvavebuli sagnebi aswavlon, skolebi iyeneben enobriv

saxesxvaobas, romelic ZiriTadad aris oficialuri ena (enebi).

SemuSavda ganaTlebis normebi emigrantebis bavSvebisaTvis

(romelTa pirveli ena ar aris is ena, romelic gamoiyeneba

skolebSi), romelSic bavSvis mSobliuri ena saganTa swavlebis

procesSi gaiolebas uwyobs xels, Tumca zogierT ojaxs es

maspinZel qveyanaSi maTi integraciis dabrkolebad miaCnia.

miuxedavad amisa, arsebobs mravali programa, romlebSic

oficialuri ena gamoiyeneba instruqciis veqtoriT: situaciebSi,

sadac Semswavlelebi umciresobaTa enaze metyvelni arian, Tu

skolis oficialur enad maTi pirveli enaa dadgenili, maSin is

gadaSenebis gzas daadgeba, Tu sazogadoebaSi ar gamoiyeneba (es

cnobilia, rogorc subtraqtuli orenovneba), an, piriqiT, enobrivi

168

saxesxvaobis daufleba, romelic gamoiyeneba maspinZel qveyanaSi

(damatebiTi bilingvizmi), ar gamoiwvevs pirveli enis dakargvas.

instruqciis ena, SesaZloa, sxva oficialuri saxesxvaoba iyos

federalur saxelmwifoebSi an realurad ucxo saxesxvaoba. am

SemTxvevebSi orive ena xelmisawvdomia skolebisaTvis, profesiuli

da sauniversiteto ganaTlebisaTvis.

interaqtiuri sociolingvistika – Seiswavlis enis gamoyenebas

heterogenul, multikulturul aspeqtebs yvelaze xSirad

industrializebul sazogadoebebSi da gansakuTrebul yuradRebas

aqcevs imas, Tu rogor gamoiyeneben enebs erTi sazogadoebis

farglebSi moqceuli enobrivi da kulturuli jgufebi. es midgoma

ganaviTara amerikelma enaTmecnierma jon gampercma.

interkulturuli ganaTleba – ganaTleba, romelic aRiarebs da

pativs scems mravalferovnebis arsebobas adamianis cxovrebis

nebismier sferoSi, xels uwyobs Tanasworobas da Tanabari

saganmanaTleblo SesaZleblobebis Seqmnas, ewinaaRmdegeba

usamarTlo diskriminacias da ayalibebs RirebulebaTa sistemas,

romlis garSemoc Tanasworoba miiRweva.

interferencia – enaTa urTierTqmedeba orenovnebis pirobebSi,

romelic gamoixateba meore enaze saubrisas misi normidan da

sistemidan gadaxvevaSi dedaenis gavleniT. enaTmecnierebaSi es

termini Tavdapirvelad gamoiyenes praRis lingvisturi wris

warmomadgenlebma da agreTve frangma antuan meiem (Antoin Meillet).

kompetencia – kompetencia niSnavs konkretuli amocanis

SesrulebisaTvis saWiro unars. igi moicavs unarebis, codnisa da

qcevis erTobliobas. Tavdapirvelad amerikelma enaTmecnierma n.

Comskim (N. Chomsky) erTmaneTisagan gamijna kompetencia (competence),

169

rogorc molaparakis mier enis srulfasovani codna, da Sesruleba

(performance), enis gamoyeneba. 1967 wlidan d. haimzma (D. Hymes) enis

floba gulisxmobs ara marto misi gramatikisa da leqsikis codnas,

aramed sakmaod naTel warmodgenasac imis Sesaxeb, Tu romel

sametyvelo situaciaSi unda gamoviyenoT esa Tu is sityva da

gramatikuli konstruqcia; aRniSnulis safuZvelze man gamoyo

sakomunikacio anu sociolingvisturi (S. Ervin-Tripp) kompetenciis

cneba, romelic sakuTriv lingvisturi kompetenciis garda enis

socialurad da situaciurad markirebul garemoSi saTanado

gamoyenebis wesebis codnasac gulisxmobs. sakomunikacio

kompetenciis cneba faqtobrivad kompetencia-performansis

diqotomiis neitralizaciis mizniT Seiqmna.

komunikacia – komunikacia warmoadgens adamianebs Soris

verbaluri (sityvieri) da araverbaluri simboloebis saSualebiT

azrebis, grZnobebis, damokidebulebebis da ideebis

urTierTgacvlas. komunikacia momdinareobs laTinuri sityvidan

`komunikare~, rac niSnavs: `gavxadoT yvelasTvis gasagebi~.

verbaluri komunikacia gulisxmobs sityvebis saSualebiT

informaciis gadacemas. araverbaluri komunikacia (poza, mimika,

Jestikulacia, pauzebi, xmis intonacia da simaRlis cvlileba, sqema,

diagrama, sxvadasxva Srifti) ki moicavs mosaubris

damokidebulebas, romelic Tan axlavs da avsebs sityvier

informacias. araverbaluri signalebi migviTiTeben imaze, Tu

rogor unda moxdes sityvebis mniSvnelobis gageba. efeqturi

komunikaciis dros Cven unda gavigoT ara mxolod teqstis

pirdapiri Sinaarsi, aramed qveteqstic, anu isic, Tu ras

gulisxmobs mosaubre. komunikaciuri unar-Cvevebia: mosmena,

laparaki, kiTxva, wera, araverbaluri komunikacia, informaciis

gardaqmna-transformacia (smeniTi, werilobiTi da grafikuli

informaciis erTi formidan meoreSi gadatana), specialuri enis

170

floba (sxvadasxva mecnierebis enobrivi aparatis floba da

simboloebiT operireba).

kultura – kultura aris socialuri qmedebebis, rwmenis,

xelovnebis, institutebis mTlianoba, romelsac aqvs transmisiuri

xasiaTi, romelic Seqmnilia adamianTa garkveuli jgufis Sromisa

da fiqris Sedegad. kulturis mTavari Semadgeneli elementebi aris

geografiuli situacia, eTnikuri kuTvnileba, ena, religia da

istoria.

kulturuli mravalferovneba – adamianebi aviTareben sxvadasxva

strategiebs, normebs da Rirebulebebs, raTa SeZlon garkveul

jgufSi cxovreba da rogorc jgufma moaxdinon sxvadasxva

garemosTan adaptireba drosa da sivrceSi. Ees strategiebi, normebi

da Rirebulebebi gadaiqceva Cvevad da tradiciad am jgufisTvis da

moiTxovs mis Sesabamis qmedebebs am jgufis wevrebisgan da

gadaecema Semdgom Taobebs. adamianebi pativs scemen sxva adamianebis

normebs, Rirebulebes, Cvevebsa da tradiciebs da Tanacxovroben

gansxvavebuli kulturis mqone jgufTan, romelTa Cvevebi mkveTrad

gansxvavdeba maTi Cvevebisgan

kulturaTaSorisi kompetencia – codnis, unarebis,

Sexedulebebisa da qcevebis kombinacia, romelic adamians

saSualebas aZlevs, sxvadasxva doneze aRiaros, gaigos, gardaqmnas

da miiRos cxovrebis sxva mimarTulebebi da iazrovnos misi

kulturis miRma. es kompetencia aris xalxTa Soris gagebis

safuZveli.

lingva franka – (1) istoriulad Seqmnili ena, romelic TariRdeba

Sua saukuneebidan (frangulidan da sxva enebidan Seqmnili)

xmelTaSua zRvispireTis regionidan, gamoyenebuli rogorc

171

sazogadoebebis saziaro ena; (2) adre arsebuli enis saxesxvaoba,

romelic gamoiyeneba rogorc urTierTobis ena sxvadasxva

molaparakeebsa da sxva saxesxvaobebs Soris, romlebic swavloben

da iyeneben mas, rogorc saerTo enas; saSuamavlo ena, romelic

damxmare saurTierTo saSualebad gamoiyeneba gansxvavebul enebze

molaparake adamianebis mier. igi SeiZlena iyos an hibriduli

xasiaTisa da nawilobriv ganviTarebuli (magaliTad, romelime

pijini) an esa Tu is erovnuli ena, romelic ar aris mSobliuri

komunikantebisaTvis. Tavdapirvelad l. f. (Lingua Franca [frankebis

ena]) (anu sabiri [<laT. sapere ‘gageba’]) ewodeboda erT, konkretul

enas, romelic SuasaukuneebSi xmelTaSua zRvis arealSi

gamoiyeneboda savaWro urTierTobebSi.

maRali kultura – am terminis qveS xSirad igulisxmeba

kulturuli nawarmoebebis erToblioba, ZiriTadad xelovnebis

nawarmoebebi, romelsac ahyavs kultura umaRles safexurze da

xazs usvams ama Tu im kulturis maRal dones.

Mikrokultura – mikrokultura aris garkveuli socialuri

jgufisTvis damaxasiaTebeli Tvisebebis, qmedebebisa da

Rirebulebebis erToblioba, romelic warmoiSoba garkveuli

kulturis SigniT.

mravalenovani kompetencia – unari warmatebiT daeuflo da

gamoiyeno kompetenciebi sxvadasxva enebSi, codnis sxvadasxva

doneze da sxvadasxva funqciebisaTvis. mravalenovani ganaTlebis

centraluri mizani aris am kompetenciis ganviTareba.

mravalenovani ganaTleba/multilingvuri ganaTleba –

swavlebis manera, romelic aucileblad ar Semoifargleba enis

swavlebiT, romelic cdilobs gazardos yoveli individualis

172

enobrivi repertuaris Sesaxeb informirebuloba, xazi gausvas mis

faseulobas da ganavrcos es repertuari ufro naklebad an ucnobi

enebis swavlebiT. mravalenovani ganaTleba agreTve cdilobs

aamaRlos lingvisturi mravalferovnebis socialuri da

kulturuli gageba, raTa uzrunvelyos lingvisturi keTili neba da

gamoimuSaos kulturaTaSorisi kompetencia (ix. agreTve

lingvisturi kompetencia). mravalenovnebisa da mravalenovani

ganaTlebis mizani ar aris enaTa didi speqtris erTdroulad

(sxvadasxva enis Sedarebis meTodiT an, SeZlebisdagvarad, mravali

enis) swavleba. mizani gansxvavebulia - mravalenovani kompetencia

da kulturaTSorisi ganaTleba gaiazrebodes, rogorc

Tanacxovrebis gza.

mravalenovneba/multilingvizmi – aris unari, gamoiyeno enebi

komunikaciis mizniT da monawileoba miiRo kulturaTSoris

urTierTobebSi, sadac pirovneba, romelic miCneulia socialur

agentad, flobs sxvadasxva enas garkveul doneze da sxvadasxva

kulturaSi aqvs gamocdileba. Ees ar miaCniaT calke kompetenciebis

SeTavsebad an Sepirispirebad, aramed kompleqsuri an Tundac

erTiani kompetenciebis arsebobad, romlis safuZvelze

SesaZlebelia imoqmedos momxmarebelma.

multikulturuli ganaTleba – swavlisa da swavlebis

procesisadmi arsebuli midgoma, romelic efuZneba demokratiul

Rirebulebebsa da faseulobebs da mxars uWers kulturul

pluralizms kulturulad mravalferovan sazogadoebebSi. es

midgoma efuZneba mosazrebas, rom ganaTlebis mTavari daniSnulebaa,

xeli Seuwyos potencialidan gamomdinare yvela moswavlis

inteleqtualur, socialur da pirovnul ganviTarebas.

multikulturuli ganaTleba moicavs oTx urTierTdamokidebul

postulats: (a) es aris moZraoba Tanasworobis misaRwevad; (b) es

173

aris moZraoba kurikulumis transformaciisTvis; (g) es aris

procesi individis interkulturuli kompetenciis gasazrdelad; (d)

es aris brZola winare gansjisa da diskriminaciis winaaRmdeg.

multikulturuli sazogadoeba – sazogadoeba, sadac arsebobs

sxvadasxva kulturis matarebeli jgufi, romelTa Tanacxovreba

efuZneba saerTo Rirebulebebs, magaliTad, saerTo saxelmwifos,

enas, samoqalaqo movaleobebs da a.S.

oficialuri ena – mocemul saxelmwifosa Tu administraciul-

teritoriul erTeulSi gansakuTrebuli iuridiuli statusis mqone

ena, romelzec qveyndeba samarTlebrivi dokumentebi. amave

mniSvnelobiT ixmareba termini polit(ik)oleqti.

orenovani ganaTleba – ganaTlebis stili, romelic moicavs sul

mcire instruqtirebis or enas (magaliTad, erTi ena garemomcveli

geografiuli teritoriidan da ucxo ena), romelic gamoiyeneba

saswavlo masalis saswavleblad da codnis gadasacemad.

orenovneba – ori (an ramdenime) enis gamoyeneba erTi da imave

enobrivi erTobis wevrTa mier sxvadasxva sakomunikacio situaciaSi

(Tumca jer kidev leonard blumfildi (Leonard Bloomfield) masSi ori

an meti enis mSobliurisdarad flobas gulisxmobda). o. zogjer

mTels saxelmwifosTan mimarTebiT ixmareba, zogjer romelime

sazogadoebasTan mimarTebiT, zogjer ki sulac im individis mimarT,

romelic erT, or an met enas flobs. hainc klosi (Heinz Kloss)

gaxldaT pirveli, vinac mkveTrad gamijna erTmaneTisagan o. da

mravalenovneba erovnul da individualur doneebze. o. aseve

ixmareba ganzogadebuli, mravalenovnebis mniSvneobiT.

174

pirveli ena – aris akademiuri termini, romelic gamoiyeneba

zogadad mSobliuri enis aRsaniSnad. es aris enobrivi saxesxvaoba

(saxesxvaobebi), romelic SeZenilia adreul bavSvobaSi, ori-sami

wlis asakamde. am saxesxvaobas gansakuTrebuli statusi aqvs

bavSvisaTvis, ramdenadac bavSvi misiT aRmoaCens samyaros adreuli

socializaciis farglebSi: lingvisturi urTierTqmedebani sxva

molaparakeebTan aucilebelia normaluri ganviTarebisaTvis. es

aris saxesxvaoba, romelSic adamianis enobrivi niWi pirvelad

gamovlindeba bunebriv enaze. es SesaZloa saxesxvaobac iyos,

romliTac bavSvi lingvisturi `wesebis~ gacnobierebasa da

SeTvisebas iwyebs mis uSualo garemoSi da, amave dros, iZens

komunikaciuri qcevis wesebs (magaliTad, vis, rogor da rodis unda

miesalmos?). mSobliuri ena aris yoveldRiurad gamosayenebeli

termini, romelsac, amis miuxedavad, aqvs emociuri qveteqsti,

magaliTad, ojaxi da warmoSoba, romlebic xSirad ar aris

pirveladi enobrivi termini. ufro metic, is yovelTvis koreqtuli

ar aris, radgan bavSvebi pirvel enas SeiZenen ara mxolod maTi

dedebisagan, aramed maT SeuZliaT SeiZinon ramdenime ena (ori an

meti) erTdroulad mravalenovan ojaxur garemoSi. mkvidri ena da

STamomavlobis ena xSirad gamoiyeneba am mniSvnelobiT, magram maT

msgavsi asociaciebi aqvT jgufTan, romelsac miiCneven, rom

miekuTvnebian. aRniSnuli iqneba, rom enobrivi saxesxvaoba,

romelSic SesaZloa ganisazRvros ama Tu im wevris mikuTvneba

jgufisadmi, aucilebeli araa pirveli enis povniereba, aramed,

SesaZloa, es iyos mogvianebiT SeZenili saxesxvaoba.

saxelmwifo ena – enobrivi saxesxvaobaa, romelsac aqvs

konstituciiT an sxva legaluri instrumentebiT sanqcirebuli

roli saxelmwifosa da moqalaqeebs Soris sakomunikacio enis

saxiT (samTavrobo departamentebi, iuridiuli sistema, skolebi da

a. S.). es gulisxmobs, rom kerZo komunikaciebSi moqalaqeebs

175

SeuZliaT gamoiyenon nebismieri enobrivi saxesxvaoba. magram, xSir

SemTxvevaSi, oficialuri ena (enebi) aris (arian) mosaxleobis

ricxobrivad an socialurad mniSvnelovani nawilis mSobliuri ena,

Tumca, magaliTad, dasavleT evropuli qveynebis yofil koloniebSi

es roli SesaZloa iTamaSos enobrivma saxesxvaobam (rogorc wesi,

kolonizatoris ena), romelic ar aris arc erTi jgufis

mSobliuri ena. erovnul saxelmwifoebSi (miuxedavad imisa, arian

Tu ara federaluri mowyobisa), oficialuri ena SesaZloa

identurobis anu erovnul sazogadoebasTan gawevrianebis faqtori

gaxdes,. saxelmwifo ena yovelTvis ar emTxveva moqalaqeobas (Tu

inglisurad laparakobT, ar niSnavs, rom xarT avstraliis

moqalaqe; frangulad da flamandiurad molaparake belgielebi

erTi da imave saxelmwifos moqalaqeebi arian), Tundac rom

oficialuri saxesxvaobis codna zogadad iyos mosalodneli an

savaldebulo maTTvis, vinc iTxovs moqalaqeobas. amis gamo, termini

saxelmwifo ena, aris ufro emociurad datvirTuli, vidre

oficialuri ena.

semilingvizmi – orenovani individis an sametyvelo erTobis

arasrulfa-sovani (deficituri) kompetencia orive enaSi. pirvelad

es termini (halvsprеkighet) axsena Svedma filologma nils erik

hansegordma (Nils Erik Hansegеrd) Tavis radiogamosvlaSi 1962 wels.

amave cnebis aRsaniSnavad gvxvdeba aseve termini SezRuduli

orenovneba. s.-is qarTul badlad SeiZleba vixmaroT ergenovneba.

socializacia – socializacia aris procesi, romlis

meSveobiTac individi eufleba ama Tu im konkretuli jgufisaTvis

misaReb normebs. es normebi SeiZleba moicavdes enis dauflebas,

socialuri rolebis codnas da am rolebis Sesabamis qmedebas,

fizikuri da socialuri garemos aspeqtebis specifikuri aRqmas da

gaazrebas. socializaciis procesi ki sam etapad iyofa: 1)

176

pirveladi socializacia gulisxmobs patara bavSvebis aRzrdas

ojaxis an nebismieri momvlelis mier; 2) meoradi socializacia,

romelic moicavs procesSi iseTi agentebis CarTvas rogoricaa

skola, samezoblo, TanatolTa wre, televizia, eklesia da a.S. 3)

zrdasrulTa socializacia.

socialuri samarTlianoba – samarTlianoba socialur

mecnierebebSi ganimarteba, rogorc socialuri da ekonomikuri

uTanasworobis maregulirebeli principebi. Tumca, sxvadasxva

politikuri ideologiebi (liberaluri, konservvatoruli da a.S)

iSviaTad naxuloben saerTo niadags, raTa Camoyalibdes, risgan

unda Sedgebodes es maregulirebeli principebi. samarTlianoba

xSirad ganixileba sxvadasxva konteqstSi, magaliTad, Tanasworobis

konteqstSi (Tanasworoba SesaZleblobebSi da Tanasworoba

SedegSi), damsaxurebis konteqstSi, procedurebis konteqstSi,

saqonlisa da momsaxurebis individualuri danawilebis konteqstSi

da a.S. samarTlianobis yvelaze ufro farTod gavrcelebuli

ganmarteba ekuTvnis jon ravls, romelic amtkicebs, rom mwiri

resursebis (Zalaufleba, fuli, jandacvis da ganaTlebis

xelmisawvdomoba) gadanawilebis gansxvavebuli principebi

gamarTlebulia mxolod im SemTxvevaSi, Tuki is xels uwyobs

sazogadoebis yvelaze mowyvladi fenebis upiratesobas.

samarTlianoba ganaTlebaSi niSnavs iseTi pirobebis Seqmnas, sadac

yvela moswavles, miuxedavad maTi sociokulturuli kuTvnilebisa,

eqneba SesaZlebloba sakuTari potencialis gansaviTareblad.

swored interkulturuli/multikulturuli ganaTleba asaxavs

socialuri samarTlianobis principebs ganaTlebaSi.

stereotipi – adamianTa kategorizacia garkveuli iarliyiT.

socialurad konstruirebuli adamianTa kategorizacia xSirad

xdeba amaTu im jgufis martivad identificirebis safuZveli. xSir

177

SemTxvevaSi stereotips aqvs uaryofiTi datvirTva jgufis

daxasiaTebis da/an kategorizaciisas. Aam kategorizirebuli jgufis

TiToeul wevrze avtomaturad vrceldeba am jgufisaTvis

mikuTvnebuli uaryofiTi stereotipi.

subkultura – aris garkveul socio-kulturuli jgufis SigniT

warmoSobili specifikuri maxasiaTeblebis mqone mcire jgufi,

romlebic gansxvavdeba ufro didi jgufisagan, romlis farglebSic

is Caisaxa. subkultura gamoirCeva ideebiT an qmedebebiT kulturis

SigniT. magaliTad, korporaciuli kultura, romelic axasiaTebT

ama Tu im korporaciis TanamSromlebs, narkomanTa kultura anu

qcevaTa erToblioba, romelic axasiaTebT narkotikis

momxmareblebs. subkultura SeiZleba Camoyalibdes demografiuli

niSniTac, magaliTad, moxucTa kultura, zrdasrulTa kultura,

mozardTa kultura da a.S.

tolerantoba – tolerantoba aris adamianis SesaZlebloba,

aRiaros, pativi sces an gaiTvaliswinos sxva adamianis rwmena,

qceva, Rirebulebebi. tolerantuli Rirebulebebis ganviTarebis

mizania, rom moswavleebs SeeZloT araZaladobrivi gziT

gansxvavebuli kulturis, rasis, sqesisa da religiis mqone

adamianebTan efeqturi urTierTobis damyareba.

umciresoba – umciresoba arsebobs mxolod umravlesobasTan

mimarTebiT da, Sesabamisad, SeiZleba martivad ganimartos, rogorc

adamianTa jgufi, romlebic ar miekuTvnebian ama Tu im

sazogadoebaSi umravlesobas. umciresoba SeiZleba iyos

politikuri, kulturuli, eTnikuri, religiuri, lingvisturi,

sqesobrivi.

178

faruli kurikulumi – faruli kurikulumi ar aris formaluri

kurikulumis nawili, Tumca moicavs yvela faqtors, rac gavlenas

axdens swavlaze, maT Soris zogjer gauazrebeli da SemTxveviTi

faqtorebic ki.

Cveva – Cvevas uwodeben mravaljeradi gameorebiT SeZenil metad

Tu naklebad avtomatizebul moqmedebas an qcevas. moqmedebis

avtomatizeba imiT gamoi-xateba, rom Cvevis Semadgeneli moZraobebi,

motoruli impulsebi mimdinareobs cnobierebis monawileobis

gareSe an Tanamonawileobis dabali xarisxiT. Cvevas adamiani iZens

rogorc garkveuli moqmedebis dasaswavlad misi mizandasaxuli

gameorebis Sedegad, aseve maSin, roca cxovrebis garkveul

monakveTebze adamians uwevs garkveuli moqmedebebis xSiri

gameoreba. ganasxvaveben motorul da gonebriv Cvevebs: motoruls

uwodeben moZraobis Cvevas; magaliTad, velosipediT siaruls,

Rilis, Tasmebis Sekvras, curvas da a. S. gonebrivs uwodeben iseT

Cvevebs, romlebic avtomatizebul gonebriv operacias warmoadgenen

(gamravlebis tabulis zepiri codna, abzacis dacva, sasveni niSnebis

gamoyeneba, kiTxvis dros pauzebis gakeTeba da a.S.). meore mxriv,

Cvevebs ajgufeben Sinaarsis mixedviTac. gamoyofen sayofacxovrebo

(Cacma-daxurvis, dana-Canglis xmarebis a. S.), higienur (kbilebis

gaxexvis, xelebis dabanis); sportul Cvevebs (velosipedis tareba,

curva) da a. S.

winare gansja – rogorc Tavad sityvac miuTiTebs, es aris idea,

romelic warmoiSoba jer kidev gansjamde. winare gansjis

klasikuri ganmarteba ekuTvnis harvardis universitetis fsiqologs

gordon alports, romelmac 1954 wels gamosca wigni “winare

gansjis buneba”. Aalportis ganmartebiT, “winare gansja aris

antipatiuri ganwyoba, romelic efuZneba mcdar ganzogadebas. Ees

179

ganwyoba SeiZleba igrZnobodes an iyos gamoxatuli. aRniSnuli

antipatiuri ganwyoba mimarTulia garkveuli jgufis an am jgufis

romelime wevris mimarT.”

Intercultural Education, Practical Guide for Teachers, Shalva Tabatadze, Maya Inasaridze, Keti...

Documents

Transcript of Intercultural Education, Practical Guide for Teachers, Shalva Tabatadze, Maya Inasaridze, Keti...