1www.maastrichtuniversity.nl/item

Beknopte informatiebrochure

Grensoverschrijdende kennis voor beleid en praktijk

Institute for Transnational and Euregionalcross border cooperation and Mobility / ITEM

2 3Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility / ITEM www.maastrichtuniversity.nl/item

Grensoverschrijdende samenwerking De uitdagingen waarmee de landen van de Europese Unie door de toenemende globalisering van de econo­mie en internationalisering van de samenleving nu en in toekomst geconfronteerd worden, zijn groot. Grensover­schrijdende arbeidsmobiliteit, internationale dienst­verlening en de verbetering van het investerings­ en vestigingsklimaat gelden daarom als grote prioriteiten in de Europese Unie en in het bijzonder binnen de Benelux. Om deze uitdagingen aan te gaan, is inter­nationale en regionale grensoverschrijdende samen­werking cruciaal.

Problemen oplossenGrensoverschrijdende publieke samenwerking is vaak moeizaam vanwege verschillende regelgeving en bevoegdheden. Ook werknemers en bedrijven onder­vinden bij internationale en grensoverschrijdende activiteiten de nodige hinder. De klachten van arbeids­migranten die de Europese Commissie ieder jaar ontvangt, bewijzen dat er nog steeds vele obstakels zijn die het optimale gebruik van grensoverschrijdende rechten en mogelijkheden in de weg staan. Verschillen in de fiscale en sociale zekerheidswetgeving, trage procedures bij erkenning van beroepskwalificaties, verschillen in implementatie van Europese richtlijnen, bevoegdheidsverdelingen en overheidsstructuren zorgen voor extra administratieve lasten en belemmeren hierdoor ook de economische groei. Verder eist de demografische ontwikkeling in de Euregio snel goede en attractieve regelingen voor het aantrekken van inter­nationale kenniswerkers en hun families. Ook moeten vraag en aanbod op het gebied van arbeid bij elkaar worden gebracht. Goede informatie­uitwisseling tussen de verschillende overheden, bedrijfsleven en particulie­ren is daarom noodzakelijk.

Gecoördineerde aanpakVolgens de Euregio Maas­Rijn is een gecoördineerde aanpak binnen de Euregio nodig om de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt te verbete­ren, om scholings­ en onderwijscapaciteit beter te benutten en om verschillen in fiscale­ en sociale zekerheid en pensioenregelgeving te verminderen en voor zover mogelijk op te heffen (EMR2020). Ook op de gebieden van grensoverschrijdende gezondheidszorg, milieu, strafrecht/criminaliteit, ruimtelijke ordening en cultuur doen zich vaak grote problemen voor die dringend om oplossingen vragen.

Er bestaat in de Euregio al een keur aan adviesorganen voor grensoverschrijdende vraagstukken met een bewezen track­record. Toch mist de Euregio een onder­steunend orgaan dat zich bezig houdt met overkoepe­lende vraagstukken rondom grensoverschrijdende mobiliteit en samenwerking; een orgaan dat het debat en de discussie rondom grensoverschrijdende vraagstuk­ken kan stimuleren alsook in overleg met de bestaande adviesorganen praktische oplossingen zou kunnen aandragen.

Knelpunten aanpakkenOm in de Euregio economische groei te stimuleren moeten de genoemde problemen worden onderzocht, oplossingen worden ontwikkeld en knelpunten snel worden aan gepakt. De brede kennis en dienstverlening moeten worden samengebracht in één expertisecen­trum; een expertisecentrum waar alle partners van elkaar leren en waar constant nieuwe, relevante kennis wordt verworven; een centrum dat haar output deelt met de advies organen die in direct contact staan met de burger/werknemer, en waar de belanghebbenden doelbewust naar de juiste informatie worden geleid.

ExpertisecentrumITEMHet Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility (hierna: ITEM of hetExpertisecentrum), opgericht in 2015, is de spil vanonderzoek, advisering, kennisuitwisseling en trainings­activiteiten omtrent grensoverschrijdende mobiliteit ensamenwerking.

Informatie verzameling en database/kennisbank Dialoog

Proefprocessen

ITEM

Kennisdeling

Grenseffectenanalyse Fundamenteel onderzoek OnderwijsToegepast (contract)

onderzoek

DenktanksKennisinstellingenExpatdesks/Infopunten

Uitvoeringsinstanties BelangenorganisatiesOverheidsinstanties Bedrijven

Vragen uit de praktijk

???

Figuur 1: ITEM werkwijze

4 5Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility / ITEM www.maastrichtuniversity.nl/item

Bevorderen en onder steunenITEM is opgericht om het grensoverschrijdend en inter­nationaal functioneren van de euregionale en transna­tionale samenleving te ondersteunen en bevorderen. Op de eerste plaats betekent dit het ondersteunen van de ontwikkeling van een goed functionerende grens­overschrijdende agglomeratie. Daarnaast gaat het om het internationaal functioneren van de Euregio in een globaliserende economie te versterken.

Verminderen van grens barrièresMet ITEM wordt, gelet op de ambities van de Euregio Maas­Rijn, haar partnerregio’s en de Benelux in samen­werking met Noordrijn­Westfalen (NRW), in belangrijke mate bijgedragen aan de ontwikkeling van een interna­tionale en grensoverschrijdende arbeidsmarkt. De ontwikkeling en verdere uitbouw van de euregionale samenwerking vragen om een transparante en aantrek­kelijke euregionale arbeidsmarkt met zo min mogelijke grensbarrières. Het verminderen van deze grensbarrières

speelt ook op Europees niveau en op het niveau van derde landen buiten Europa. ITEM benadert de grens­overschrijdende problematiek dan ook niet alleen vanuit euregionaal perspectief, maar ook vanuit transnationaal oogpunt

ActiviteitenDe activiteiten van ITEM richten zich vanuit juridische, economische, culturele en bestuurlijke invalshoek op het vergemakkelijken van grensoverschrijdende mobiliteit en samenwerking. De kracht van ITEM is de wetenschap­pelijke en interdisciplinaire aanpak waarmee concrete, praktische oplossingen worden aangedragen richting adviesorganen, politiek en belanghebbenden.

ITEM ontplooit hiertoe de volgende activiteiten:• (fundamenteel en toegepast) onderzoek doen naar

actuele thema’s;• voeren van proefprocedures om een concrete

bijdrage te leveren aan het opheffen van door grenzen veroorzaakte belemmeringen;

• stimuleren van de internationale wetenschappelijke en politieke discussie over grensoverschrijdende vraagstukken door deze met feiten te kaderen en van oplossingsvoorstellen te voorzien;

• (permanent) adviseren en uitwisselen van informatie met bestaande grensinfopunten, expatdesks, de Bureaus Belgische en Duitse Zaken van de Sociale Verzekeringsbank en andere instellingen, bedrijven en adviesorganen;

• organiseren van conferenties, trainingssessies en workshops om de lokale, regionale en internationale partners bij elkaar te brengen;

• opzetten van een database/kennisbank met informa­tie over regelgeving, rechtspraak en ‘best practices’;

• analyseren van grenseffecten en de verdere ontwik­keling van de grensoverschrijdende arbeidsmarkt.

PartnersITEM is een initiatief van Universiteit Maastricht (UM),het Nederlands Expertise en Innovatiecentrum Maat­schappelijke Effecten Demografische krimp (NEIMED),Zuyd Hogeschool, de Gemeente Maastricht, de EuregioMaas­Rijn (EMR) en de Provincie Limburg (NL).

Het Expertisecentrum ITEM is in eerste instantieopgezet vanuit de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (FdR)van Universiteit Maastricht. Op het gebied van onder­zoek werken de Faculteit ‘Arts and Social Sciences’(FASoS), de Faculteit ‘Science and Engineering’ (FSE;daarbinnen specifiek de ‘School of Governance’/UNU­ Merit) en de ‘School of Business and Economics’(SBE; waarbinnen specifiek het Researchcentrum voorOnderwijs en Arbeidsmarkt (ROA)) met FdR samen. Doordeze samenwerking is de interdisciplinariteit van ITEMgegarandeerd.

Verder maken de onderzoekers van Universiteit Maas­tricht deel uit van grote internationale onderzoeksnet­werken. Zij werken vooral samen in het kader van groteEU­onderzoeksprojecten op het gebied van migratie,arbeidsmobiliteit en sociale zekerheid, burgerschap enveiligheid. De partnerinstellingen zijn niet alleenuniversiteiten, onderzoeksinstituten en denktanksbinnen de Euregio en de EU, maar ook in Azië, Afrika,Australië, Canada en de Verenigde Staten. Deze interna­tionale en regionale contacten kunnen bij het opzettenen uitbouwen van ITEM als expertisecentrum wordengebruikt. Ook de goede samenwerking met de Beneluxen overheidsinstanties in Duitsland is voor de effectivi­teit en toekomst van ITEM heel belangrijk.

ITEM heeft naast partners een aantal organisaties waar­mee actief samengewerkt wordt op basis van specifieke kennis en expertise. Zo zal ITEM onder andere samen­werken met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

State of the artITEM bouwt voort op de activiteiten van MACIMIDE, het interfacultaire ‘Maastricht Centre for Citizenship, Migration and Development’ van Universiteit Maas­tricht. In het kader van MACIMIDE werken onderzoekers van diverse faculteiten nauw samen op de onderzoek­sterreinen migratie en ontwikkelingsvraagstukken, burgerschap, nationaliteit en integratie, internationale familierelaties, Europees en internationaal immigratie­ en asielrecht, arbeidsmobiliteit, sociale zekerheid, belastingrecht en pensioenen.

Op grond van de bestaande en over jaren opgebouwde expertise in de verschillende betrokken faculteiten van Universiteit Maastricht en bij NEIMED, is het Expertise­centrum gelijk van start gegaan met het opzetten van concrete, actuele onderzoeksprojecten, het creëren en vullen van de database/kennisbank, het aanhalen van de contacten met kennisinstellingen in de Euregio en de overheidsinstanties in de Benelux en Duitsland/NRW en met andere belanghebbenden zoals bedrijven, informa­tiepunten, expatcentra en adviesorganen.

ITEM is opgericht om het grensoverschrijdend en internationaal functioneren van de euregionale en trans­nationale samenleving te ondersteunen en bevorderen.

6 7Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility / ITEM www.maastrichtuniversity.nl/item6 7

Onderzoeksthema’s Op basis van de dialogen met belanghebbenden zijn de volgende tien onderzoeksthema’s voor de eerste vier jaar (gerekend vanaf 2015) geprioriteerd:1. Erkenning van (gedeeltelijke) beroepskwalificaties.2. Grensoverschrijdende arbeid en tegenstrijdigheden

in conflictenrecht.3. Grensoverschrijdende keten­ en inleneraansprake­

lijkheid.4. Kwalificatieproblematiek: tussen sociale zekerheid

en aanvullend pensioen.5. De aantrekkelijkheid van Limburg voor internatio­

nale kenniswerkers: de sterke en zwakke punten van het Europese en nationale immigratiebeleid voor internationale kenniswerkers.

6. Werk, leefsituatie en de binding van immigranten aan Limburg.

7. Formele en informele sociale zekerheid over de grenzen heen.

8. Limburg: Proeftuin voor duurzame werkgelegenheid en nieuwe vormen van werken.

9. Actieve jeugd, gebonden aan de regio.10. De effecten van de bestuurlijke aanpak van zware

criminaliteit in Limburg en de Euregio Maas­Rijn.

Impact zonder grenzenITEM levert niet alleen euregionaal maar ook in de internationale arena een bijdrage aan de oplossing van grensoverschrijdende vraagstukken. ITEM zal daarom ook lid worden van internationale netwerken op het gebied van ‘border studies’. Het expertisecentrum legt de basis voor de creatie van een ‘regio zonder grenzen’ die het voor particulieren, bedrijven en de overheid gemakkelijker en aantrekkelijker maakt in deze regio te investeren. Het oplossen van grensoverschrijdende vraagstukken zal leiden tot effecten waarvan niet enkel de individuele arbeidsmigrant maar vooral ook overheden, het bedrijfsleven, onderwijs­ en onderzoeksinstellingen, en daarmee de economie en de samenleving als geheel,

profiteren. Dit heeft ook effect op de Euregio Maas­Rijn. De diensten van ITEM komen verder ten goede aan de Benelux­landen en aangrenzende buurlanden. Kortom: de focus van het Expertisecentrum ligt op regionale problemen en internationale oplossingen.

FinancieringITEM krijgt een duurzaam karakter en zal na afloop van de provinciale subsidieperiode (2025) op eigen kracht verder gaan. De inkomsten zullen dan worden verkregen uit onderzoeksubsidies (op basis van diverse nationale en Europese programma’s van onder andere NWO, FWO, Deutsche Forschungsgesellschaft en Interreg), abonne­menten op de dienstverlening en onderliggende database, vergoedingen voor contract onderzoek en effectenrapportages/beoordelingen, deelnamebijdragen voor training­ en dialoogactiviteiten.

De komende 10 jaar (gerekend vanaf 2015) is een investe­ringsvolume van € 20,6 miljoen voorzien, waarvan in eerste instantie de Universiteit Maastricht en de Provincie Limburg (NL) met respectievelijk 43% en 33% hoofdsponsoren zijn. Daarnaast leveren Zuyd Hoge­school, de gemeente Maastricht en EMR ieder een bijdrage, financieel en/of in natura. De resterende middelen dienen via derde partijen gegenereerd te worden.

8 Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility / ITEM

ColofonVormgeving Zuiderlicht

Mei 2018Versie 2018.1 (Nederlands)

www.maastrichtuniversity.nl/itemBouillonstraat 1­3, 6211 LH MaastrichtPostbus 616, 6200 MD MaastrichtT +31 43 388 32 33 / item@maastrichtuniversity.nl