R. D. D. RUPERTIABBATIS TUITIENSIS DE TRINITATEET OPERIBUS EJUSLIBRI XLII IN ISAIAM PROPHETAM COMMENTARIORUM LIBER PRIMUS (ISA. I-VI) CAPUTPRIMUM.LausIsaiaeprophetae,quod sicuniversaChristietEcclesiaequoque prosequaturmysteria,utnontampropheta dicendussitquamevangelista,etobquam causamresspiritualesrerumterrenarum nominibus sive imaginibus subtexit. OmnisanimaquaeChristumdiligit,Isaiae prophetaeauremlibenterapponit,tantoque subjectiorappropinquatpedibusillius,quanto fideliusdeChristosensitquiinilloloquitur. Namdehocilludrecteaestimatpietas Christianaquodnontamprophetadicendussit quamevangelista;itaenimuniversaChristi Ecclesiaequemysteriaadliquidumprosequitur utnoneumputesdefuturovaticinari,sedde praeteritishistoriamtexere.Etcuminterdum adpraesentemrespiciathistoriam,etpost Babyloniaecaptivitatemreditumpopuli significetinJudaeam,tamencumhocomnisei cura de vocatione gentium et de adventu Christi est.Hocautemexpediebattaministoquamin caeterisprophetis,utterrenaeHierusalem atqueBabyloniae,terrenarumquererum, aliarumquenominibuscoelestiasacramenta tegerentur,quatenusperhancoccasionem Scripturasanctadecontemptuliberaretur, suoquetemporeprofuturaventurisinhonore servaretur.Judaeiquippepraesentiumtantum atque terrenorum amatores nimii fuerunt, adeo utintotalegenunquameosdigitusDei coelestiumpromissioneadbeneagendum invitare,nunquampoenaruminfernalium comminationeterrereamalisdignatussit. Terramubiquebonametfertilesannos promittit,sibeneegerint,famemet oppressioneshominumminatur,simale egerint.Talibusnudosermonejamcoelestia sacramentacrederentur?Proindeinprophetis quidemmanifestiuscoelestiapraedicantur,sed quasifugitivus,ubiquideorumattingit, confestimsubterrenorumnominibus,iterum atqueiterumetsaepissimeseabsconditsermo divinus.Cumergoincaeterissteterimus,tum maximeinistomorasaliquantasjaminnectere nongravabimur,exoratumessecupientes doctoremejusSpiritumsanctum,utquosensu pereumlocutusest,eodemnobiscolligenda Christi Filii Dei testimonia revelare dignetur.CAPUTII.QuodadventumChristicircaquem omnisversaturintentioseptemrecapitulet periochis et cunctas partes adversas mystice sub novemdesignetregnorumsiveprovinciarum nominibusBabylonis,Moab,Damasci,Egypti, Duma,Arabiae,vallisVisionisTyriet jumentorumaustri,poenasimpiorumoneris nomine significans. (CAP.I.)Primo,utmateriamejusquasibrevi tabelladepingamus,illuddicendumest,quia Christiadventumseptemrecapitulatperiochis, circaquemomnisversaturspiritusprophetici intentio,quippequemexspectabathic,quem expectabantomnessanctiaboriginemundi. Primaest,quamcontrainterfectoresejuszelo justidolorisvehementissimoinvehitur,quam acerrime, vae, inquiens, genti peccatrici, populo graviiniquitate.Acdeinceps:Auditeverbum Domini,principesSodomorum;auribus percipite legem Dei nostri, populus Gomorrhae. Secundaabeoquodait:Cantabodilectomeo canticumpatruelismeivineaesuae(Isa.V). Tertiaabeoquodait:inannoquomortuusest rexOzias,vidiDominumsedentemsuper solium excelsum et elevatum, et ea quae sub eo erantimplebanttemplum(Isa.VI).Quartaab eoquodait:Primotemporealleviataestterra Zabulon,etterraNephtalim,etnovissimo aggravataestviamaristransJordanem Galilaeaegentium(Isa.IX).Quintaabeoquod ait:EtegredieturvirgaderadiceJesse,etflos deradiceejusascendet(Isa.XI).Hinconera novemcontinuantur,onusBabylonis,onus Moab,onusDamasci,onusAegypti,onus Duma,onusinArabia,onusvallisVisionis, onusTyri,onusjumentorumaustri.Subistis nominihusuniversiChristi,etcivitatisejus coelestisHierusalemadversariicondemnantur, singulisqueonusjudiciigravissimumque iniquitatiseorumtalentumsuperponitur.Nam Ecclesiaquamimpugnant,decimaest.Sub eadem specie in Evangelio factum est, et dictum est:Nonnedecemmundatisunt,etnovemubi sunt?Nonestinventusquirediret,etdaret gloriamDeo,nisihicalienigena(Luc.XVII). Unus iste idemque decimus, unius fidei Ecclesia est.Denariusquippenumerus,quodmelius arithmeticinoverunt,secundaunitasest. Novenariusautemmultitudoest,exopposito unitatisturbaest.Cuisiaddaturunum,statim fitunitas,quiasicutjamdictumest,denarius secundaunitasest.Sicplanemultisetdiversis adversariis,siunainferaturfides,unafiunt Ecclesia.Adinstructionemhujusuniusplura deindeprophetalocutus,sextamtandemfacit recapitulationem, dicendo: Consurge, consurge, induerefortitudinembrachiumDomini(Isa. LI).Septimasicincipit:Surge,illuminare, Hierusalem,quiavenitlumentuum,etgloria Domini super te orta est (Isa. LX). Nunc praevio ipsocuiintendimussempiterniluminis candelabro,templumhujusScripturae ingredimur,noncunctahistorica,autcuncta moraliaquaeineocontinentur,sedsolafidei Christi testimonia scrutantes, juxta quod in toto hoc opere propositum habemus.CAPUT III. Visionem prophetae super Judam et Hierusalemesseinfuturum,quandoJudaei Salvatoremvenientemspernerent,et crucifigerent,etgenerationemillamjamdici gentempeccatricem,populumgraviiniquitate, semen nequam, filios sceleratos. Visio Isaiae filii Amos, quam vidit super Judam et Hierusalem, in diebus Oziae, Joathan, Achaz, etEzechiaeregumJuda.SuperJuda,inquit,et Hierusalem,utiquesuperJudamanimalem,et superterrenamHierusaleminmalum,nam superJudamspiritualem,etcoelestem Hierusalemproparteadhucinmundo peregrinantem,visiohaecrevelaturinbonum, visio prius clausa et signata, nunc autem aperta etpublicointellectuipraedicata.Audite,coeli, etauribuspercipe,terra,quoniamDominus locutusest.Tanquamdiceret:Magnioratoris, magniconcionatorisconquestioistaest; oratoris,inquam,cujusoratioverbumDeiest, cujus concio tota in coelis angelorum, et in terra hominumEcclesiaest.Idcircoaudite,coeli,et auribuspercipe,terra,utcumaudieritisquid Dominuslocutus,quidDominusconquestus est,sitisadvindictam,ovoscoeli,desuper ferrei,sistu,oterra,subteraenea.Quidenim Dominuslocutusest?QuidDominus conquestusest?Quidinjuriarumtalisactantus perpessusest?Ait:Filiosenutrivietexaltavi; ipsiautemspreveruntme.Enutrivi,inquam, filiosinAbraham,Isaac,etJacob,benedicendo etmultiplicandoeos,exaltaviinMoyse,in Josue, et in David, educendo illos mirabiliter de terraAegypti,dividendoillisterraminfuniculo distributionis(Psal.LXXVII),decorandoillos regalibusvictoriis,regiaquoquecivitateDavid etunicotemplonominismei.Ipsiautem spreveruntme,cumpraeconiisprophetarum venientemadse.Parumestquodspreverunt me.Parumestquod,praeelectoCaesare, praetereumdixeruntregemnonhaberese (Joan.XIX).InsuperetpraeelectoBarabba latronecrucifixeruntme(Matth.XXVII).Hoc, attonitiauditucoeli,etstupefactaterra, reverendoindignamini,etindignando reveremini,quiaprofectononparvae indignitatisest,quodegoDominusvester omnia bona feci, et omnia mala recepi. Tantum hocestutvos,ocoeli,justehumilidolore debeatisconfringi,ettu,terra,piodebeas singultutotaconcuti.Dicataliquisfiliorum ejusmodi: Quid mirum, si sprevimus? Non enim cognovimus. Venisti nimium occultus, qui juxta promissionesPatrumetprophetarumdebueras inconspectunostroincedererexmagnus,rex gloriosus.Adhaecinquam:Cognovitbos possessoremsuum,etasinuspraesepedomini sui.Israelautemmenoncognovit,etpopulus meusnonintellexit.Bosanimalmundum, asinusautemimmundum,utrumquetamen animalbrutum.BosergoJudaeumsimplicem, qualiseratPetrusautAndreas,uterque piscator,nonScriba,nonlegisperitus.Asinus autem simplicem significat gentilem, qualis erat Cornelius. Dicitis, inquit, quia ego veni nimium occultus. Unde ergo me bos possessorem suum, etasinuspraesepemeumcognovit!Unde, inquam,nisiquiapabuloverbibonidelectatus est,quodapposui,quodoperameabonacirca se,uterquepersensit?Attu,Israel,tupopulus meusHierosolymitanus,quicircatemplum residens,cumPharisaeisetpontificibusinlege gloriabaris,talianonamasti.Idcirconon intellexisti;igiturIsraelmenoncognovit,et populusmeusnonintellexit,idestcognoscere etintelligerenoluit.Respondeteigitur,coeli, loquere,terra,etdie:Vaegentipeccatrici, populograviiniquitate,semininequam,filiis secleratis.Vae,inquam,idestjudicium aeternum,suppliciumsempiternum.Etquare hoc?DereliqueruntDominum, blasphemaveruntsanctumIsrael.Etantequam veniret,dereliqueruntDominumeligendoBaal, etc.,portentadaemoniorum,etubivenit, blasphemaverunteumdemsanctumIsrael, dicendo:Daemoniumhabet(Joan.X);fabri,et nonDeifiliusest(Marc.VI).Abalienatisunt retrorsum.Quomodo?Primumeisoportebat proponiregissuijus,etedictum,ipsiautem odienteseum,miseruntlegationemposteum, dicentes:Nolumushuncregnaresupernos (Luc.XIX).Itaabalienatiretrorsum,eccepro Dominoexspectantdiabolum,prosanctoIsrael exspectant hominem peccati, filium perditionis.CAPUTIV.Peccatumillorumnonfuisseex ignorantia,sedexsuperbia,invidia,etidcirco veniamillosnonmereri,ethocessequodait: Omnecaputlanguidum,etomnecor moerens, etc. Superquopercutiamvosultra,adjicientes praevaricationem?Omnecaputlanguidum,et omnecormoerens,aplantapedisusquead verticemnonestineosanitas.Acsidicat:Non peccastisperinfirmitatem,nonerrastisper ignorantiam.Siitaesset,sciremundevos percuteredeberem,inveniremquaplagavos castigare possem. Nunc autem in quo percutiam vos ultra, addentes praevaricationem, addentes, inquam,peccato,defensionempeccati?Omne caputlanguidum,etomnecormoerens.In capitelanguidopravioperistineadesignatur exterior;incordemoerenti,invidiainterior. Hocipsumverbisaliisiterat,aplantapedis, inquiens,usqueaaverticemnonestineo sanitas.Plantapedisopusexterius,vertex rationisdignitasintusintelligitur.Cumergo quispermalitiampeccat,velutilli,cum dicerent:InBeelzebubprincipedaemoniorum ejicitdaemonia(Luc.XI),cumscirentquodin digito Dei ejiceret daemonia (ibid.), recte dicas, quia a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas. Igitur in quo percutiam vos? Nempe hujusmodi insania non remittitur, neque in hoc saeculo,nequeinfuturo.Vulnus,inquit,et livor, et plaga tumens. Malum est vulnus, pejus livor,pessimumplagatumens.Malumest, inquam,peccatosaltemadhoramvulnerari, pejusmalousulivescere,pessimumcum tumoresuperbiaeculpamdefendere.Talis vestrainsaniaest.Nonestcircumligata,nec curatamedicamine,nequefotaoleo.Volui circumligare,etadpoenitentiamastringere, dicendopermemetipsum;Poenitentiamagite (Matth.IV),etnoluistisEvangeliiligamenta recipere.Effudidelateremeosanguinemet aquam(Joan.XIX),medicamentumsalutis aeternae,etnoluistisaccedere.Dedioleum,id est,Spiritussanctigratiamcredentibusinme, itautloquerenturomnibuslinguishomines idiotae(Act.II),etnoluistisaudire.Quidigitur tandemfiet?Terravestradeserta,civitates vestraeexustaeigni.Regionemvestramcoram vobisalienidevorant,etdesolabitursicutin vastitatehostili.Hocinitiumdoloruminterim habete.Namalibihabebitis,sicutpraedixi, aeternumvae.EtderelinqueturfiliaSionsicut umbraculuminvinea,etsicuttuguriumin cucumerario.Quomodoilludvelillud relinquitur?Videlicetcumablataefuerint fruges,recedentecustode,quianonhabetultra quodservet,remanetumbraculumvacuum, remanetneglectumtugurium,quodfeceratsibi propter ardorem solis, ac radios declinandos, et utindehominesvelbestiolas,quaeinsidiari solentnatisvitibusabigeret.Itaderelinquetur filiaSion,recedentibuspraesidibustempli virtutibus,eteritsicutcivitasquaevastatur,id est,verevastabitur.Ampliusdicam.Nisi Dominusexercituumreliquissetnobissemen, quasiSodomafuissemus,etquasiGomorrhae similesessemus.Nondicatis:Irahaecest grandisnimis,multitudomalorumnostris majorestmeritis,namnisiDominus exercituumreliquissetnobissemen,nisi praedestinasset,utreliquiaeexnobissalvae fierent,nonobsidionehominum circumdaremur,nongladiisRomanorum interficeremur,noncaptiviinomnesgentes duceremur,sedsicutsuperSodomamet GomorrhampluitsulphuretignemDominusa Domino(Gen.XIX),itajustissimesupernosin vindictamsuisanguinissulphuretignem pluissetFiliusDominusaPatreDomino.Sedsi hocfecissetnonsuperessentreliquiae,quae salvaefierentexnobis,postquamplenitudo gentium subintroierit (Rom. II).CAPUTV.Inquopeccatumillorumpeccato Sodomorum et Gomorrhae fuerit simile, ut illud praevidens,meritodiceret:Auditeverbum Domini, etc. AuditeverbumDomini,principesSodomorum; auribuspercipitelegemDeinostri,populus Gomorrhae.Nondicatis:QuaresicutSodoma fuissemus,etquasiGomorrhasimilesinpoena essemus?Namecceegodico,egotestificor, quia,vospontificesetPharisaei,principes Sodomorumestis,vospopulus Hierosolymitanus,populusGomorrhaeestis. Unde? Nimirum quia sicut illi egerunt, ita et vos egistis.VenitquondamDominus,venit, inquam,induobusangelissuisDominus SodomamvesperesedenteLothinforibus civitatis, compulit illos oppido, ut diverterent ad eum.Ingressisquedomumfecitconvivium, coxitazyma,etcomederunt.Priusautemquam irent cubitum, viri civitatis vallaverunt domum, apuerousqueadsenem,omnispopulussimul, vocaveruntqueLoth,etdixeruntei:Ubisunt viriquiintroieruntadtenocte?Educilloshuc, utcognoscamuseos(Gen.XIX).Nimirumhuic simile,imoethocdeteriusvosfecistis.Venit Dominus,nonjaminangelis,sedinpropria persona,venitinquam,incivitatemvestram,et factahoravespertina,indomocujusdam hospitioreceptus,manducabatPascha.Venistis vos et misistis ministros cum laternis et facibus, et armis, et circumdedistis eum, et expetistis ad illudendum,crapulati,ebrii,atquevomentes, sicutilliSodomitae,dequibusjamdictumest, quandocircumdederuntdomumLoth,quia vesperaplenumventremhabuerunt,testante ScripturaquiahocfuitpeccatumSodomorum, saturitas panis et otium (Ezech. XVI). Ita et vos illafestiva,illapaschalivespera,saturatiet ebrii,Dominumcircumdedistisadilludendum, adconspuendum,adflagellandum,ad crucifigendum,laeti,tanquamvictores,quod apprehendissetiseum.Undeetspiritusejusin psalmoquerelamdepromens:Etinme,inquit, psallebantquibibebantvinum(Psal.LXVIII). Quidautemcontigitillipessimaeturbae Sodomorum?Clauseruntviriostium,eteosqui erantforispercusseruntcaecitateaminimo usqueadmaximum,itautostiuminvenirenon possent(Gen.XIX).Itacontigitetvobis,o principesSodomorum.Clausumvobisest ostiumScripturarum,caecitatepercussiestis, foriserrantescircuitis,eteuminvenirenon potestisquidixit:Egosumostium(Joan.X)O igiturprincipesSodomorum,auditeverbum Domini.OigiturpopulusGomorrhae,auribus percipitelegemDeinostri.Quodilludsit verbum Domini, ait:CAPUT VI. Sacrificia omnia et festa Judaeorum Deoesseodibilia,etunicumilliplacere baptisma. Quo mihi multitudinem victimarum vestrarum? Plenussum.Holocaustaarietum,etadipem pinguium, et sanguinem vitulorum, et agnorum, ethircorumnolui,etc.Adhuc,inquit,cumsitis Sodomitaepublici,vossacrificatismihi?Adhuc multitudinevictimarumvestraruminescarime posseputatis?Quomihihaec?Quidsanguis vitulorum,agnorum,ethircorummihi conferet?Plenussum.Magnumetverum sacrificiumsuscepi,etinilloimpletussum,id estobedientiamsanctiIsrael,quem blasphemastis,quemoccidistis,cujussanguine manus vestrae plenae sunt. Ille me implevit. Ille sacerdosmihisatisfecit.Plenusigitur,quo admittammultitudinemvictimarum vestrarum?Nolo,imonolui,cumveniretisante conspectummeum.Quodhujusmodivobis sacrificia Moyses ordinavit, non me volente, sed mepermittentefecit,videlicetquiavostalibus in Aegypto sacrificiis assueti servire diis alienis, nonpoteratisaconsuetudinearceri.Dicoergo: Quisquaesivithaecdemanibusvestris,ut ambularetisinatriismeis?Neofferatisultra sacrificiumfrustra.Ultrasacrificiumsacerdotis mei, cui juravi et non poenitebit me, dicens: Tu essacerdosinaeternumsecundumordinem Melchisedech(Psal.CIX);ultra,inquam,hujus sacrificiumneofferatisolidumsacrificium vestrum.Incensumabominatioestmihi. NeomeniametSabbatum,etfestivitatesalias nonferam.Iniquisuntcoetusvestri,kalendas vestras,etsolemnitatesvestrasodivitanima mea. Olim nolui, attamen tuli. Nunc autem jam nonferam,namodioprofundoodivithaec animamea.Factasuntmihimolesta.Atexquo factasuntmihimolesta,sustinuiillaperannos quadraginta.NonstatimmisiTitumet Vespasianumquitollerentvestrumetlocumet gentem,quicivitatemettemplumdestruerent, itautnonremaneretlapissuperlapidem,sed sustinuiperannosquadraginta.Laboravi sustinens. Quod tandiu sustinui, labor mihi fuit. Abominabarincensumvestrum,oderam neomeniametSabbatumvestrum,oderat animameacoetusvestros,etstercus solemnitatumvestrarum.Vimquodammodo faciebamanimaemeae,utquododerat sustineretsaltemquadragintaannis,ethoc facienslaboravi.VenianttandemRomani,et hunc laborem demant mihi. Et cum extenderitis manusvestras,subauditur,etforiscircumdati armis,etintusfame,etseditionibusafflictiet concisi,avertamoculosmeosavobis.Ne compellarcondolereetmisereri.Etcum multiplicaveritisorationem,sacrificiacertatim offerendo,intemplocruentando,inaspectu hostium,pertinaciamvestramadmirantium, nonexaudiam.Manusenimvestraeplenae sanguinesunt.Implestisvobiseas,dicendo: Sanguisejussupernosetsuperfiliosnostros (Matth.XXVII).HocestverbumDomini.Quae porroestlexDeinostri?Lavamini,mundi estote. Si forte compuncti, aliqui ex vobis dicant ad Petrum, et ad reliquos apostolos meos? Quid faciemus,virifratres(Act.II),eccedicovobis: Lavamini.Quodestdicere:Poenitentiamagite, etbaptizeturunusquisquevestruminnomine Domini(ibid.).Itaquelavamini,mundiestote, idestbaptizaminietnoliterursusmalis operibusmunditiambaptismatisperdere,et ecceauditeseptempartesadhibendae diligentiae.Aufertemalumcogitationum vestrarumaboculismeis,quiesciteagere perverse,discitebenefacere.Quaeritejudicium, subveniteoppresso,judicatepupillo,defendite viduam.Septemitaquemodisistiscontendite mundipermanere,septem,inquam,idest, omnibusmodis;namseptenarionumero significaturuniversitas.Etcumfeceritis,venite etarguiteme.Nonenimcontemnam,ego Dominusvobiscumjudiciumsubire.Proponite causas,praemiaexigite.Magnumquippe baptizati,etmundati,advocatumhabetisapud me,cujuslavistisvossanguine,cujuspurificati estis fide. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasinixdealbabuntur.Etsifuerintrubra, quasivermiculus,velutlanaalbaerunt. Coccinumignei,vermiculuscolorisest sanguinei.Incoccinoergopeccatalibidinis,in vermiculo,homicidiiscelusdaturintelligi.Si, inquit,fuerintpeccatavestra,peccata Sodomorum,utcoccinum,quoniamestis principesSodomorum,quasinixdealbabuntur, juxtailludinpsalmo.Aspergesmehyssopoet mundabor, lavabis me et super nivem dealbabor (Psal.L).Sifuerintpeccatavestra,peccata homicidarum,quasivermiculus,quoniam occidistisChristum,velutlanaalbaerunt,ut jamnonappareatsanguisejussupervos,sed candidumgratiaevestimentum.Haecestlex Deinostri,opopulusGomorrhae.Omnem multitudinemvictimarumvestrarum,omnes solemnitatesvestrasodivitanimamea,inquit. Solumhocestquodvolo:Lavimini.Si volueritis,etaudieritisme,bonaterrae comedetis.Si,inquam,volueritishanclegem percipereauribusutaudieritisutlaveminiet mundisitis,bonaterraeviventiumcomedetis. Quodsinolueritis,etmeprovocaveritisad iracundiam,gladiusdevorabitvos.Gladius, inquam,devorabitvos,etnuncinpraesenti Romanorum,quiacorporibusseparetanimas, et alibi gladius malignus qui animas a Deo et ab omnisortejustorumdividat,sime provocaveritisadiracundiam,siexeisquos mittoadvosprophetis,sapientibusetScribis occideritis,flagellaveritis,crucifixeritis, lapidaveritis,etdecivitateincivitatem persecutifueritis.QuiaosDominilocutumest. QuidosDominilocutumest?Nimirumquod gladius devorabit vos, ut veniat super vos omnis sanguisjustus,quieffususestsuperterram,a sanguineAbeljusti,usqueadsanguinem ZachariaefiliiBarachiae,quemoccidistisinter templum et altare (Matth. XXIII). Hoc locutum estosDomini,ethocinterpositaveritate, firmavit.Amendicovobis,ait,venienthaec omnia super generationem illam (ibid.).CAPUTVII.Peccatumilludmaxime sacerdotum,ScribarumetPharisaeorumfuisse, qui,proptertraditionessuas,traditionesDei reliquerunt,hincqueessequodait:Argentum tuum versum est, etc. Scio praenoscens, o principes Sodomorum, quia voshocverbumDomininonaudietis,scio,o populusGomorrhae,quiavoshanclegemDei nostriauribusnonpercipietis.Dicoergo: Quomodo facta est meretrix civitas fidelis plena judicii?Justitiahabitavitinea,nuncautem homicidae.Civitasquondamfidelis,civitas Davidfidelis,quomodofactaestmeretrix? Quomodo,utfornicarisibivacaret,legitimum virumsuumoccidit?Justitiaquondam,idest nomenDomini,justitia,inquam,quaeestfides per quam solam justificatus Abraham et amicus Deiappellatusest,habitavitinea,nuncautem homicidae,interfectoresejusdemDeiet Domini, cui Abraham credidit, habitant in ea. O meretrix,argentumtuumversumestin scoriam,vinumtuummistumestaqua. ReliquistienimtraditionesDei,propter traditioneshominum(Matth.XV;Marc.VII). TraditionesDeiargentumsunt,vinumsunt dicentis: Non occides. Non moechaberis: Diliges DominumDeumtuum(Exod.XX).Traditiones Pharisaeorumscoriasunt,aquasunt, dicentium:Lavacatinum,baptizaurceum; justitiamautemetfidemderelinquentium (Marc.VII;Matth.XXIII).TuargentumDei, propterscoriamPharisaeorum,perdidisti,tu vinumDeiaquacoenosacorrupisti.Principes tuiinfideles,sociifurum.Infideles,inquam,et idcircononfiliiAbrahae,cujussuntfiliisoli fideles.Sociifurum;feceruntenimdomum Patrisspeluncamlatronum(Matth.XXI). Omnesdiliguntmunera,sequuntur retributiones. Non dico accipiunt munera, quod multorumest,seddiliguntmunera,quod homicidarumest.NamidcircoDominum maximeocciderunt,quiadisputabatcontra avaritiamipsorum.Sequunturretributiones. Sequuntur,inquam,nonpraecedunt.Ineo quodsequitur:Pupillononjudicant,etcausa viduaenoningredituradeos.Sijudicarent pupillocausamqueviduaedefenderet,ettunc ab illis ultro offerentibus aliquid tanquam digni judices,autemeritidefensoresacciperent, praecederentretributiones,ethocnonadeo reprehensibileesset.Nuncautemsequuntur retributiones,idestaccipiuntaviolento certantecontrapupillumetcontraviduam,et proacceptojudiciumpupillisubvertunt,et causamviduaeclausisforibussuisexcludunt. Hoc est non praecedere, sed sequi retributiones. PropterhocaitDominusexercituumfortis Israel:Heu,consolaborsuperhostibusmeis,et vindicabordeinimicismeis!Videlicet,ut gladiusdevoreteos,sicutsupradixi.Nonleve est,quodDominusexercituumdicit,heu!Non parviponderisestquodfortisIsraeldicitheu! Grandiscausaest,magnusdolorest,quo afflictusistefortis,isteDominusexercituum dicitheu,necaliterconsolationemrecipit,nisi vindicetur, nisi hostes ejus devoret gladius.CAPUTVIII.Quodproparteapostolorumsive credentiumdicat:Etexcoquamscoriamtuam adpurum,etauferamomnestannumtuum; proparteautemnoncredentium:Et erubescetiscumfueritisvelutquercus defluentibus foliis, etc. Nuncapostrophenfacitadipsamcivitatem,et propartepaucorum,quilegemauribus perceperunt,dicens:Lavamini,mundiestote, itadicit:Etconvertammanummeamadte,et excoquamadpurumscoriamtuam,etauferam omnestannumtuum,etrestituamjudicestuos utfueruntprius,etconsiliariostuossicut antiquitus.Posthaecvocaberiscivitasjusti, urbsfidelis,Sioninjudicioredimetur,et reducenteaminjustitia.Adte,oSion, convertammanummeam,adoperandam salutemtuamexerampotentiammeam.Nec enimhomicidae,quihabitantinte,poterunt averteremanummeam,occidendome.Adte, inquam,inipsamortemeaconvertammanum meam,ineoutexcoquamscoriamtuamad purum,etauferamomnestannumtuum, scilicet dando tibi remissionem peccatorum per sanguinem meum. Tunc restituam judices tuos, idestapostolosmeossuperduodecimsedesad judicandum(Matth.XIX),utfueruntprius. Quomodo fuerunt prius? Non per multitudinem victimarumnonperneomeniasetsabbata,non perkalendas,autullaslegiscaeremonias,sed perfidemjustificabantur.Nonenimaliunde quamexfidejustificatisuntAbraham,Isaacet Jacob,judicestui,imopatresetconsiliariitui. In id restituam nunc judices et consiliarios tuos, idestapostolosnuncconsiliarios,idest praedicatorestuos,posteajudicesfuturos.Non perlegem,sedperfidemjudicaboeos.Post haecvocaberiscivitasjusti,urbsfidelis.Misso namqueSpiritusanctodecoelo,fortitudine construeris,etinomnesgentesdilataberis, filiostibiperfidemmultiplicabis,etvocaberis nominenovo,civitasjusti,quipeccatumnon fecit(IPetr.II),etmoriendotuapeccatatulit (ibid.).Vocaberis,inquam,urbsfidelis,idest justificata,nonexoperibuslegis,sedperfidem ejusdem Jesu Christi (Rom. III). Sion in judicio redimetur. Audite enim, fines terrae, audite hoc edictumgratiae.Sionquaeabsquejudicio venditafuerat,quaepermendaciumdiaboli captivatafuerat,ecceinjudicioredimetur;in judicio,inquam,mundi,quoprincepsmundi hujus ejicietur foras (Joan. XII), de possessione sinejudiciorapta.Etreducenteaminjustitia. Quoreducent?InregnumDei,undepriusin primisparentibusejectafuerat.Inquailluc reduceturjustitia?injustitiafidei,in regenerationeaquaeetSpiritussancti,quanisi quisrenatusfuerit,nonpotestvidereregnum Dei(Joan.III).Illucreducenteamjudicessui, consiliariisui,restitutiutprius,restitutisicut antiquitus.Etconteretscelestosetpeccatores simul,etquidereliqueruntDominum consumentur.Confundenturenimabidolis, quibussacrificaverunt,eterubescetissuper hortos,quoselegeratis,cumfueritisvelut quercusdefluentibusfoliis,etveluthortus absqueaqua.Simul,inquit,conteretscelestos, etpeccatores,simulprincipes,etpopulum, principesSodomorumetpopulumGomorrhae. Quis istos conteret, nisi lapis ille, de quo ipse in Evangelio,cumproposuissetparabolamde vineapatrisfamilias:Nunquamlegistis,ait: Lapidemquemreprobaveruntaedificantes,hic factusestincaputanguli?(Matth.XXI.)Nam continuo: Et qui ceciderit, inquit, super lapidem istumconfringetur,superquemveroceciderit contereteum(ibid.).Istiscelesti,isti peccatores,maliagricolaesunt,quiprimum servos,deindefiliumpatrisfamiliasocciderunt. Nam illa vinea, ista est Sion. Confundentur ergo quiDominumvineaedereliquerunt,conteret istelapisscelestosetpeccatoresquiipsum reprobaverunt,etdabiturvinea,dabiturSion, dabiturregnumDeigentifacientifructusejus (ibid.).Confundenturautemistiabidolis quibussacrificaverunt,videlicetabidolosuo Beelphegor,cuisesacrificaveruntpassiva libidine,cumutiquesintprincipesSodomorum et populus Gomorrhae, ut interim taceam, quod corporaliterquoquequotiesvacaviteissemper adidoladefluxere.Eterubescetis,ait,per apostrophen, super hortis quos elegeratis, id est supercunctisvoluptatibus,inquibus,luxuriati estis.Noneniminpraedictavinea patrisfamiliasoperari,sedinhortisvitiorum resolvielegistis.Nametidcircofiliumejus occidistis,dicentes:Nostraerithaereditas (Marc.XII),utvineaminhortosconverteretis, sicut,intypumvestri,idcircoAchaboccidit Naboth,utdevineaejusfaceretsibihortum olerum(IIIReg.XXI).Erubescetis,inquam, cum fueritis velut quercus defluentibus foliis, et velut hortus absque aqua, id est tanto dissimiles beataeSion,redemptaeinjudicioetjustitia, quantodissimilisestpulchraevineaequercus arida,quantodissimilisestparadisoDomini hortus sine aqua.CAPUT IX. De monte domus Domini, quod ipse sitChristus,etquodremanentibusJudaeis, fluantadeumomnesgentes,quaecohortantes dicantadalterutrum:Veniteascendamusin montem Domini: et quando de Sion exierit lex, et verbum Domini de Hierusalem. (CAP. II.) Verbum quod vidit Isaias filius Amos superJudametHierusalem:Eteritin novissimisdiebuspraeparatusmonsdomus Dominiinverticemontium,etelevabitursuper colles,etfluentadeumomnesgentes.Etibunt populimulti,etdicent:Veniteascendamusad montem Domini, etc. Dicebam vobis: Lavamini, mundiestote,quiamanusvestraeplenaesunt sanguine,etvobisprimumoportebatloqui verbumhoc(Act.XIII),sedeccejamscio praenoscens quia repelletis illud et indignos vos judicabitisaeternaevitae:Auditeergoverbum quod vidit Isaias: Auferetur a vobis regnum Dei (Matth. XXI), a vobis, inquam, Judaeis, a vobis, terrenoJuda,asanguineaHierusalem,et dabiturgenti,imogentibusfacientibusfructus ejus(ibid.).Namhocestquoddicit:Eteritin novissimisdiebuspraeparatusmonsdomus Dominiinverticemontium,etelevabitursuper colles,etfluentadeumomnesgentes.In novissimis,idestusqueadnovissimosdies, usqueadconsummationemsaeculi,erit praeparatusmonsdomusDomini,mons sanctaeSionredemptae,ut superius dixi, mons Ecclesiaefidelisurbisetcivitatisjusti.Nonerit parvuslapis,qualisabaedificantibuspotuit reprobari,sedqualisposteafactusestincaput anguli (Psal. CXVII). Lapis enim, inquit Daniel, quipercusseratstatuam,factusestmons magnus,etimplevituniversamterram(Dan. II).Istepraeparatuseritinverticemontiumet elevabitursupercolles.Invertice,inquam, montiumetcollium,quiillumdiu desideraverunt,quemadmodumunusdeillis montibus,cumdixissetfiliosuobenedicens: benedictionespatristuiconfortataesunt(Gen. XLIX),subjunxit,donecveniretdesiderium colliumaeternorum(ibid.).Magnimontes, magni patriarchae, magni prophetae et apostoli sunt;collesminores,justi,mediocreselecti sunt.Praeparabituretelevabiturmonsistein verticeillorummontiumsivecollium,etita diceturmonsmontium,quomodo fundamentum fundamentorum; nam ita domus Domininondeorsumfundamentumhabet,sed vertexejusfundamentumest.Quomodoerit praeparatus?Quomodofluentadeumomnes gentes?Exaltatusaterraomniatrahetadse (Joan.XII),etdicet:Dataestmihiomnis potestasincoeloetinterra,euntesdocete omnesgentes(Matth.XXVIII).Haeceritvia, exindefluentomnesgentesabundanter,plano itinereibuntpopulimulti.Necirecontenti, cohortabunturalterutrumetdicent:Venite ascendamusadmontemDomini,etaddomum DeiJacob.Irenamquecredereest;dicere, venite,aliosquoqueadcredenduminvitareest. Euntesitaquedicent,venite,credentesnon cessabuntaliosinvitareadmontemDominiet addomumDeiJacob,idestadaltissimum ChristumFiliumDei,etadEcclesiamDei, approbantissupplantationem,quaesignificata est in Jacob. Nam sicut ille fratrem suum (Gen. XXVII),sicgentesistaeetpopuliisti supplantabuntpopulumJudaicum.Quaspe, quofructuascendemusadmontemDomini,ad domumDei?Etdocebitnosviassuas,et ambulabimusinsemitisejus.Viassuasnos docebit,nosambulabimusinsemitisejus.Illud perfectorumest.Viaenamquepraecepta Dominisunt.SemitaeconsiliaDominisunt. Docebitnosviassuas,dicendo:Nonoccides, nonfurtumfacies(Exod.XX),ethissimilia. Nos autem non contenti ambulare per vias ejus, semitasconsiliiejussequemur,verbigratia dicentis:Sivisperfectusesse,vadeetvende omniaquaehabes,etdapauperibus,etveni sequereme(Matth.XIX).Ergoilledocebitnos quidemviassuas,nosautemambulabimusin semitisejus,idestusqueadeoacceptabimus praecepta,utnonrecusemusconsiliaejus.Ita fluentomnesgentes,etitaibuntpopulimulti. QuiadeSionexibitlex,etverbumDominide Hierusalem,etc.Nonitatuncuthactenus verbumDomini,lexDominicoarctabiturunius urbis,uniusJudaicipopuliangustiis,sedexibit deSionsiveHierusalemcivitate,imofideet unitatesanctorumpatriarcharumet prophetarum, et ibit ad omnes gentes. Nam hoc est, quod subditur: Et judicabit gentes, et arguet populosmultos.Quodcumjamfierideberet, aperiens exitum legi et verbo suo ipse Dominus locutusest:Quoniamsicscriptumest,etsic oportebat Christum pati, et resurgere a mortuis tertiadie,etpraedicariinnomineejus poenitentiametremissionempeccatorumin omnesgentes,incipientibusabHierosolyma (Luc.XXIV).Nempepraedicarepoenitentiam, idestjudicaregentes,etdepeccatissuis arguerepopulosmultos.Ethocincipiab Hierusalemidplaneest,exireverbumDomini deHierusalem.Etconflabuntgladiossuosin vomeres,etlanceassuasinfalces.Hocplane facientomnesgentes,sednonomneshomines. Necenimsicfluent,necsicibunt,ut praedictumest,omneshomines,sedomnes gentes,idestdeomnibusgentibusmultiet innumerabiles.Quiexeisibunt?Quiscilicetex eisibunt,utascendantaddomumDomini,ipsi conflabuntgladiossuosinvomeres,etlanceas suasinfalces.idestinnocentervivent,sifieri poterit,quodexipsiserit,cumomnibus hominibuspacemhabentes(Rom.XII),imoet pleriquelicitisquoquebellisabstinebunt, deponentultrojustaequoquemilitiae cingulum,urbibusatquecastellissolitudines atquecoenobiapraeoptabunt.Nonlevabitgens contragentemgladium,necexercebunturultra adpraelium.Utdecaeteristaceam,ethoc facientcohortesetlegionesmartyrum.Arma tenentes,etcontrahostespatriaepugnare parati, pro semetipsis non pugnabunt, sed tanto ardebuntdesiderioascendendiinmontem Domini,etaddomumDeiJacob,utprojectis gladiis,cervicessuaslaetisubjiciantictibus persecutorum.DomusJacob,veniteet ambulemusinlumineDominiDeinostri,etc. Haecbonaparseritdictioniseorum. Ascendentesdicentsibiinvicemomnesgentes, veniteascendamus,veniteascendamus,dicent nihilominusinimicissuisJudaeissalutem ipsorum ordientibus, et propter odium ipsorum sociafideascenderenolentibus:Odomus Jabob, o Judaei, ex quibus nobis salus venit, cur propter nos deorsum remanetis in tenebris? Cur propternosinvobiscaecitascontigit?Venite, venite,pariterambulemusinlumineDomini Dei nostri.CAPUTX.CurJudaeosDominusprojeceritut hic ait: Projecisti enim populum tuum domum Jacob;etquidmalieventurumpraedicatilli domui Jacob, pro eo quod non vult ascendere in istum montem. Projecistienimpopulumtuum,domumJacob, quia repleti sunt, ut olim, et augures habuerunt utPhilisthiim,etpuerisalienisadhaeserunt. Repleta est terra argento et auro, et non est finis thesaurorumejus.Etrepletaestterraejus equis,etinnumerabilesquadrigaeejus.Et repletaestterraejusidolis.Opusmanuum suarumadoraverunt,quodfeceruntdigiti eorum,etincurvavitsehomoethumiliatusest vir.Neergodimittaseis.Diceturabomnibus gentibusetamultispopulisascendentibusad montemDomini,dicetur,inquam,importune domuiJacob:Venite,ambulemusinlumine DominiDeinostri.AtilladomusJacob,aures suas obturabit, ut non audiat, comprimet oculos suosnevideat,detestabiturhuncmontem, maledicethoclumen.Quare?Projecistihunc populumquondamtuum,projecistihanc domumJacob.Quareprojecisti,DomineDeus? Quia repleti sunt ut olim. Quod est dicere: Quia sicutolim,quandofeceruntvituluminHoreb, etadoraveruntsculptile,comederuntqueet biberuntetresurrexeruntludere(Psal.CV, Exod.XXXII),itaetnuncrepletisuntduplici fornicatione.NamsicutPhilisthiim,idest alienigenaeaugureshabueruntpeneomni tempore,etpuerisalienisadhaeserunt fornicandocontranaturamprincipes SodomorumetpopulusGomorrhae.Propter haecquaepeccaverunt,exquovitulum fecerunt,projecistieosnunc,etindurasticor eorum.Dixistienim:Egoautemindieultionis visitabo et hoc peccatum eorum (Exod. XXXII). Sivisitarehabebaspeccatumillud,quodtunc vitulumfecerunt,nonestquodposteatot augureshabuerunt,quodtotiesidolis servierunt,quodtotiesauroetargentorepleti, sitientesjustitiamvendiderunt,quoddenique totiesinequisetquadrigissuperbierunt,quod toties opus manuum suarum adoraverunt, quod certenonjamunum,sedduosaureosvitulosa temporeJeroboamcoluerunt,quodinsuper Baaletcaeteraportentadeorumadoraverunt. Neergodimittaseis,concedendumquippeest justisjudiciistuis.Quidergo,omiserabilis domusJacob,quoniamtunonvisascenderein justummontemDomini?Ingredereinpetram, abscondere fossa humo, a facie timoris Domini, et a gloria majestatis ejus, videlicet circumdante teterribiliRomanorumexercitu.Nempeinhoc meveracemprophetamesse,ipseconfirmat dicens: Filiae Hierusalem, nolite flere super me, sedsupervosipsasfiete,etsuperfiliosvestros. Quiaeccevenientdiesinquibusdicent:Beatae steriles et ventres quae non genuerunt, et ubera quaenonlactaverunt.Tuncincipientdicere montibus: Cadite super nos; et collibus: Operite nos(LucXXIII).Ergoingredereinpetram, absconderefossahumo,idestoptatibiscindi petras, et dehiscere terram, ut possis abscondi a facie timoris Domini, et a gloria majestatis ejus, quandojamvictor,gloriaethonorecoronatus, quaeretteiratus,missisapparitoribus visibilibusatqueinvisibilibus;visibilibus quidemRomanis,quioccidantcorpora; invisibilibusautem,idestmalignisspiritibus quitollantanimas,detrahendasusquead inferninovissima.Oculisublimishominis humiliati sunt, et incurvabitur altitudo virorum. ExaltabiturautemDominussolusindieilla, quiadiesDominiexercituumsuperomnem arrogantemethumiliabitur,etc.Quisenimiste est sublimis homo, quis iste superbus, excelsus, arrogans,nisituquidicis:SemenAbrahae sumusnos,exfornicationenonsumusnati, unumPatremhabemusDeum(Joan.VIII),et nosMoysidiscipulisumus?(Joan.IX.)Nempe haecethissimiliadicereindespectum supradicti montis Domini magna sublimitas est, mirasuperbia,miracelsitudo,miraarrogantia. Humiliabiturergoomnisejusmodiarrogans, omniscedrusLibanisublimiseterecta,idest omnissacerdosetpopulusconfidensinillo Libano,idestpulchrotemplo,cuialiasdicitur: Aperi,Libane,portastuas(Zach.XI). Humiliabiturigitur,etomnisquercusBasan,et omnismonsexcelsus,etomniscolliselevatus, etomnisturrisexcelsa,etomnismurus munitus,idestomnissiveplebeiussit,sive princeps, qui cum per naturam sit homo, magis tamenproptersuperbiamtalibusrecte denotaturnominibus.Humiliabunturetomnes navesTharsis,idestomnesdivitesnegotiantes inmanibussuis,quiasuperbientesindivitiis, egenumetpauperemcrucifixeruntChristum Filium Dei. Super hoc enim et super omne quod visupulchrumest,eritilladiesDomini,illa revelatioiraeDomini,etincurvabitur sublimitas hominum, etc.CAPUTXI.Quodait:Quiesciteabhomine cujusspiritus,etc.,quodChristussit altissimus,etquodresurrexitveraciter,si spiritus in naribus ejus est. Quiesciteergoabhomine,cujusspiritusin naribusejusest.Quiaexcelsusreputatusest ipse,ergo,inquam,sichumiliandisic incurvandi,quiesciteabhomine,cujusspiritus in naribus ejus. Quis enim ille est, nisi hic quem occidistis,cujusspiritumdenaribusejus ejecistis,licetille,quandovoluit,spiritumde naribussuisemiserit?Abistoquiescite;nam ecce spiritus ejus in naribus ejus est. Resurrexit spiritusejus,naribusejusrecuperatusest. Ascenditincoelum,etexcelsus,idest altissimus, reputatus est, nam ecce ad dexteram DeiPatrissedet.Quiescite,osvestrum continete, linguam vestram nolite ejicere, nolite blasphemare.Quodsidicitis:Quiesciteab homine, cujus spiritus in naribus ejus est, id est nolitecredereineum,quisimiliterspirat,ut caeterihomines,contravestramintentionem loquimini,infelices;namsispiritusejusin naribusejusest,resurrexitsicutdictumest,et indeexcelsusreputatusest.Quiesciteigitur volentes,alioquinquiescetisnolentes.(CAP. III.)EcceenimdominatorDominusDeus exercituum,auferetabHierusalemetaJuda validum et fortem et omne robur panis, et omne roburaquae,etfortemetvirumbellatorem, judicemetprophetam,ethariolum,etsenem principemsuperquinquaginta,ethonorabilem vultu,etc.Legentquivolentvestraecalamitatis tragoediam,etmeveraceminomnibushis comprobabunt esse prophetam.CAPUT XII. Quod ille de quo ait: Apprehendet virfratremsuumdomesticumpatrissui, Moyses sit, de quo dicitur: Nos discipuli sumus Moysi,etquomodoilleecontrariodicat:Non summedicus,etnonestindomomeapanis, etc. Apprehendetenimvirfratremsuum domesticumpatrissui,etdicet:Vestimentum tibi est? Princeps esto noster, ruina autem haec submanutua.Respondebitindieilladicens: Nonsummedicus,etindomomeanonest panis,nequevestimentum.Noliteme constituere principem populi. Tanta quippe erit raritashominum,etmaximeomniumpenuria rerum,utquicibumetvestimentumhabuerit, potensetdivesetinclytusessecredatur, miseriamqueaccalamitatemcommunem sustentareetprotegerevideatursuaposse potentia.Altiusautemquodadremmagis attinerevidetur,vir,idestJudaicuspopulus, quiDominumsuumcrucifigereestausus, apprehendetfratremsuumdomesticumpatris sui,idestMoysen,nonDeumautDominum, sedfratremetcomparemsuumdomesticum, nonetiamDominumAbrahaepatrissui.Illum apprehendet,inillosperabit,sedfrustraid faciet,dicendo:NosdiscipulisumusMoysi (Joan. IX). Frustra, inquam, illum apprehendet, etinillosperabit.Dictumenimest:Estqui accusetvosMoyses,inquovossperatis(Joan. V).Illeitaquerespondens,Nonestista,inquit. Nonsummedicus,indomomeanonestpanis, nequevestimentum.Abite,adulatores importuni,noliteadularimihi,dicendo,nos discipulisumusMoysi,etcrucifigendo DominumetmagistrumMoysi.Abite,ruinosi, noneroprincepsvester,ruinavestranonerit submanumea.Nonegosummedicus,qui mederipossimruinae,quacorruistisexterius, quacorruistisinterius.Illemedicuserat,imo est, quem vos blasphematis, quem vos occidistis malefortesphrenetici.Quiddicitis: Vestimentumtibiest?Anquialegislatiomihi credita est? Plane non vestimentum, imo neque panis,nequevestimentumindomomeaest. Vestimentumindomoilliusestcujusdigitolex contextaest.Panisindomoilliusestcujus angelorumvisiocibusest.Quaresicille respondebit,dicetque:Nolitemeconstituere principempopuli?Nimirumpropterscelus ejusdempopuli.RuitenimHierusalem,et Judasconcidit,quialinguaeorum,et adinventioneseorumcontraDominum,ut provocarentoculosmajestatisejus.Idcircoruit Hierusalem,etJudasconcidit,quiacontra Dominumblasphemaveruntatquedixerunt: Tolle,tolle,crucifige,crucifigetalem,non habemusregemnisiCaesarem(Joan.XIX),et clementissimumDeumfurorelinquaesuaead amaritudinemprovocarunt.Agnitiovultus eorum,respondebiteis,etpeccatumsuum quasiSodomapraedicaverunt,nec absconderunt.Quidestagnitiovultuseorum, nisicaecitasmentiseorum?Reverailla respondebit,idestmeritocontigiteis.Quare? QuiapeccatumsuumsicutSodoma praedicaverunt.necabsconderunt.Quomodo Sodomitaecommunilibertatepeccantes,etne pudoremquidemullumhabentesinscelere dixeruntadLot:Educforasviros,utabutamur eis(Gen.XIX),sicetillipubliceproclamantes, suumpraedicaveruntpeccatum,necullamin blasphemandohabuereverecundiam.Idcirco quomodoillisagnitiovultuseorumrespondet, utpercussicaecitate,aminimousquead maximum,nonpossentinvenireostium(ibid.), sicistisetagnitiovultussuirespondit,ut velamenmalitiaesupercorhabentes,eum invenire non possent qui dicit: Ego sum ostium (Joan. X). Vae animae eorum, quia reddita sunt eismala.Dicitejustoquoniambene,quoniam fructumadinventionumsuarumcomedet.Vos quiauditisetintelligitishaec,laudatejudicium Dei,quoniammalajustereddiditeis,justo favete,quemilliblasphemaveruntet condemnaverunt injuste, et dicite quoniam fecit omniabene,quoniamfructumadinventionum suarumcomedet,hocdicitejusto,utetvobis aequavicefaveatjustus,utquandiuille comedet,vosquoqueedatisetbibatissuper mensamejus,inregnoejus(Luc.XXII). Econtrario:Vaeimpioinmalum,retributio enimmanuumejusfietei.Populummeum exactoressuispoliaverunt,etmulieres dominataesunteis.Quiexactoresipsiet mulieres?Exactorespropterrapacitatem, mulierespropterpassivametSodomiticam libidinem. Exactores isti, mulieres istae, Scribae etPharisaeifuerunt,quiturpislucrigratia,ut acciperentdecimas,etprimitiasundelibidines suasexplerent,populopersuaseruntut crucifigerent Dei Filium. Hoc faciendo nimirum omnigloriapopulumspoliaverunt,etnudum interhostesconstituerunt.Adhucautem captivumpopulumbeatumdicunt,proChristo promittentesAntichristum.Sequiturergo: Populemeus,quitebeatumdicunt,ipsete decipiunt,etviamgressuumtuorumdissipant. Idcirco continuo dicit:CAPUTXIII.QuodDominusdequoait:Stat adjudicandum,ChristusJesussit,dequo Stephanus:Ecce,inquit,videocoelosapertos etc.,etquodjudiciiejusjamfueritactusquo decalvatusestvertexfiliarumSionRomanis devastantibus. StatadjudicandumDominus,etstatad judicandospopulos.Dominusquiascenditin coelum, qui sedet ad dexteram Dei, ipse stat ad judicandum.Namhocetprotomartyr Stephanustestatur,cumdicit:Videocoelos apertos,etFiliumhominisstantemadextris Dei (Act. VII). Cum haec diceret, jam ille stabat adjudicandum,etjudiciumimminebatilli conciliomalignantium.Undesequituradhuc: Dominusadjudiciumvenietcumsenioribus populi et principibus ejus, id est contra seniores populisuietprincipesejus.Quare?Vosenim, inquit,depastiestisvineammeam,rapina pauperisindomovestra.Hincergocontravos litempropono,hincegojudiciumexigo.O seniores populi mei, o principes populi mei, vos vineammeamdepastiestis,vosquodamplius est,rapinampauperisindomumvestram comportastis. Nonne lex dicit: Ingressus vineam proximitui,comedeuvasquantumtibi placuerit,forasautemneefferastecum?(Deut. XXIII.)Atvosvineammeamingressi,ad agricolandummissosameservosmeosut fructusafferrent,interfecistis(Matth.XXI),ut solivineammeamdepasceremini.Parumhoc fuit: misi ad vos unicum Filium meum, egenum etpauperem,etdixistis:Hicesthaeres, occidamus eum, et nostra erit haereditas (ibid.). Ergo rapina pauperis in domo vestra; pauperem enimoccidistis,utvestraessethaereditas. Quareatteritispopulummeumetfacies pauperumcommolitis,dicitDominus exercituum (Isa. III), etc. O duri vindemiatores, quomodo vineam meam depascimini, atterendo et commoliendo facies pauperum? Videlicet nisi quiddederintinosvestrum,sanctificatissuper eosbellum.Pauperesdelinquentespublice arguitisatqueconfunditis,divitibusautem majorapeccantibus,nequidquamquidem facitis.Idcircopauperemoccidistis,utvineam ejususurparetis,utpauperumspoliistam atrociterabuteremini.Idcircojamnuncaudite sententiamDomini,omulieresdominantes populiejus,utsupradixit:Necenimproviris ille vos computare dignatur, sed pro mulieribus, quoniamfluitisvoluptatibus,etpropter voluptatesexplendas,sicavarerapitis,utnihil sitintolerabilius.Auditeergo,mulieres dominantes,mulieresluxupariter,etsanguine fluentes:EtdixitDominus:Proeoquod elevataesuntfiliaeSion,etambulaverunt extentocollo,etnutibusoculorumibantet plaudebant,ambulabant,etpedibussuis compositograduincedebant,decalvabit DominusverticemfiliarumSion,etDominus crinemearumnudabit,etc.Quidenim,o auditores,ototiusmundisenatores,quid impudentiusistisfiliabusSion,filiabus, inquam,idestnonviris,quodessedebuerant, sed fluxis mulieribus? Elevantur sedentes super cathedramMoysi,etambulantextentocollo, accipientessalutationesinforo,etamantes vocariabhominibusRabbi,etnutibus oculorumeunt,etplauduntsempergestientes adadulteriumetincestum,utpoteprincipes Sodomorumambulant,etpedibussuis compositograduincedunt,hypocritedilatantes phylacteria sua, et magnificantes fimbrias, ita ut rectedicamuseis:Vaevobis,Scribaeet Pharisaeihypocritae,quisimilesestissepulcris dealbatisquaeaforisparenthominibus speciosa,intusveroplenasuntossibus mortuorumetomnispurcitia(Matth.XXIII). Sicetvosaforisquidemparetishominibus justi,intusautempleniestishypocrisiet iniquitate.Nonneergojustissimedecalvabimus verticem, et nudabimus crinem talium filiarum, taliummuliercularum?Quomodo decalvabuntur?Utperspicuasitomnimundo, tineahypocritarum,auferemuseispulchrum templum,praesidestemplivirtutesmigrabunt, etnudasconstituemuseasintergladios Romanorum.IndieillaauferetDominus ornatumcalceamentorum,etlunulas,et torques,etmonilia,etarmillas,etmitras,et discriminatia,periscelides,etmurenulas,et olfactoriola,etinaures,etannulos,etgemmas infrontependentes,etmutatoria,etpallia, linteamina,etarcus,etspecula,etsindones,et vittas,ettheristra.Quidenimhaecfaciunt superductacorporibusmuliercularum,nisi quodtelaconcupiscentiaevirisinjiciuntper fenestrasoculorum?Sicnimirumquidquid Scribae et Pharisaei faciunt circa semetipsos, et circasplendidumtemplicultum,adnihilaliud valet, nisi ad subversionem intuentium. Auferet igiturillaDominusquaecunqueperpraedicta mulierumornamentarectesignantur,ne diutiusscandalumfaciantaspicientibus.Nam reverasipermansissentejusmodifiliaeSion cum omni civitatis et templi ornatu, scandalum nonminimumfieretmultisinChristum credentibus.Proindedecalvatisillisatque nudatis,Erit,inquit,prosuaviodorefetor,et prozonafuniculus,etc.Quantumenimprius famaSynagogaesuaviserat,tantoetamplius nuncfetet,universaterraodoremejus pessimumpercipiente,prozonavelcingulo sacroAaronpontificismagni,longumincapite accepitfuniculumcaptivitatis.Tandemita concludit:Etdesolatainterrasedebit.Scilicet utquodpriusfaciebat,jamnullumad appetitum sui Synagoga meretrix allicere possit.CAPUTXIV.Quodseptemmulieresillaesint donaSpiritussanctirequiescentessuperunum Christum. (CAP.IV.Etapprehendentseptemmulieres virumunumindieilladicentes:Panem nostrumcomedemus,etvestimentisnostris operiemur,tantummodoinvoceturnomen tuumsupernos,auferopprobriumnostrum. Septemmulieresseptemgratiaespiritus Dominiintelliguntur,idestspiritussapientiae etintellectus,spiritusconsiliietfortitudinis, spiritusscientiaeetpietatis,etspiritustimoris Domini(Isa.XI).Istaeapprehendentvirum unum, Dominum Jesum Christum, quem multo temporedesideraverant,quianullumalium potueruntinvenire,inquoaeternastatione requiescerent.Verumhicintellectusinparte deficit.QuomodoenimdicantseptemDei spiritus:Panemnostrumcomedemus,et vestimentisnostrisoperiemur?Aliter.Et apprehendent septem mulieres virum unum, ut supra.Quodestdicere:FiliaeSion,ut praedictumest,mulieresquaespoliaverunt populummeum,etdominataesuntejus, Dominumvineaeocciderunt,utlicentius vineamejusdepascerentur,idcirco decalvabuntur,idcirconudabuntur,et consurgentinjudicioadversuseasseptem mulieres,idestomnesgentesomnium Ecclesiaegentium,quarumuniversitasetin Apocalypsisubseptenarionumerointelligitur (Apoc. II, III, XIII). Surgent, inquam, in judicio adversusistamfiliorumSiongenerationem malametadulteram,etcondemnabunteam (Luc.XI;Matth.XII).Quomodo? Apprehendendo virum unum, virum non alium, quamistum,quemillaeocciderunt,quemde vineasuaejeceruntforas,etinterfecerunt. Virumistumapprehendentinsanguinesuo relictum,eteomagisdilectum.Panem, inquiunt,comedemus,etc.Acsidicant:Filiae meretricishujus,cuitupanemtuumdedisti, quamtuvestimentistuisoperuisti,te occiderunt,etadhucblasphemarenon desinunt. Veni ad nos, et hoc tantum dignare ut invoceturnomentuum.Nonpanemtuum quaerimus,nonatevestimentaexigimus,illa meretrixpanemnonhabebat,vestimentis indigebat.Nullasenimterrashabebat,in Aegyptoserviebat,daemonumetAegyptiorum libidinisubjectaerat.Tuillamredemisti,tu illampermagnalialiberastivirtutistuae,tu illammannacibasti,tudeindeterramilli,tu regionesgentiumetlaborespopulorum,unde panemsibietvestimentumacciperet,dedisti. Cumhaecfeceris,illateejecit,illateoccidit. Mala tibi pro bonis retribuit, nos econtra panem nostrumcomedemus,etvestimentisnostris operiemur.Nonquaerimusutpropternos gentesillaeoccidantur,quarumterram optimam,terramlacteetmellemanantem obtineamus.Sedquid?Tantummodoinvocetur nomentuumsupernos,utdicamuretsimus uxores tuae et Ecclesiae tuae, et hoc modo aufer opprobriumnostrum,utjamnondicamuraut simusquoddicebamureteramus,scilicet alienaeaconversationeIsrael,ethospites testamentorumpromissionisspemnon habentes, et sine Deo in hoc mundo (Ephes. II).CAPUT XV. Quod ex tunc omnibus credentibus peccataremittanturgratiaSpiritussancti, quemadmodumdicit:SiablueritDominus sordes filiarum Sion, etc. IndieillaeritgermenDominiinmagnificentia et gloria, et fructus terrae sublimis, et exsultatio hisquisalvatifuerintdeIsrael.Erit,inquit, germenDominimagnificumetgloriosum,de illagratiosaetuniformicopulaseptem mulierum,deunicafidemultarumintotoorbe Ecclesiarum.Eteritfructusterraesublimis, tantaevidelicethominesperfectionis,utcum adhuc pro conditione mortalitatis terra sint, pro magnitudinesapientiaesupernaecoelisint, sitquejameorumconversatioincoelis(Phil. III).Eteritexsultatiohisquisalvatifuerintde Israel,exsultabuntenimapostoli,videntes quantapereosDeusingentibusoperatusest (Act.IV).Eterit,omnisquirelictusfueritin Sion,etresiduusinHierusalem,sanctus vocabitur,omnisquiscriptusestinvita Hierusalem,subauditur,cumplenitudo gentiumsubintraverit;namtuncdemum reliquiaesalvaefient(Rom.XI).Omnis,inquit, quiscriptusestinvitainHierusalem,idest quotquotpraeordinatisuntadvitamaeternam. Quomodoautemsanctusvocabitur,auterit? Ait: Si abluerit Dominus sordes filiarum Sion, et sanguinem ejus laverit de medio ejus, in spiritu judiciietspirituardoris.Haecnempeunica significationisregulaest,undeetsupradixi: Lavamini, mundi estote, praemisso quod manus vestraeplenaesuntsanguine(Isa.I).Sanguis illenonaliteremundaripoterit,nisiabluente Dominoinspiritujudiciietspirituardoris,id estinigneSpiritussancticumlavacroaquae visibilis.Illeunusidemquespiritus,spiritus judicii est et spiritus ardoris. Judicii, iuquam, id estdiscretionis,quiafidelemabinfideli discernens,remissionempeccatorumperfidem tribuit.Ardorisautem,quiapurgatuma peccatishominem,deindebonizeliigne accendit.EtcreabitDominussuperomnem locum montis Sion, et ubi invocatus est, nubem perdiem,etfumumetsplendoremignis flammantisinnocte.Tuncenimreddetur populofelicitaspristina,quamaliquando habuere in eremo, praecedente eos Domino per diemincolumnanubis,etpernoctemin columna ignis (Exod. XIII), ut nec in prosperis, nec in adversis aliquando turbentur, juxta quod inpsalmodicitur:Perdiemsolnonurette, nequelunapernoctem(Psal.CXX).Fumus autemhic,nonerroremvelignorantiam significat,sequiturenim,etsplendoremignis flammantis.Ergofumusquemcrearedecebat Deum,lacrymosaeritcompunctiopeccatorum poenitentiamagentium,quamordinesequitur lucidumregniDeidesiderium.Superomnem enimgloriamprotectioettabernaculumeritin umbraculumdieiabaestu,insecuritatemet absconsionematurbineetapluvia.Quipost poenitentiaelacrymosaefumumcreaturam ignisflammantis,idestsplendididesiderii consequi meruerit, ut delectet eum contemplari gaudia patriae coelestis, talis promissio gloriosa estilli.Protectio,inquit,ettabernaculumerit superomnemgloriam.Vereenimquigustavit contemplandobeatitudinemfuturisaeculi, superomnemcomputatgloriammundivacare, etinsecretoabscondiabaestuatqueaturbine, etapluviapraesentissaeculi,utcumPsalmista dicerepossit:Quoniamabsconditmein tabernaculo suo, in die malorum protexit me in absconditotabernaculisui(Psal.XXIX).Etin Canticis:Egodormio,etcormeumvigilat (Cant.V).Nempequisicabsconditusdormit, superomnemregumgloriamglorificatusest, cumdicerepossit:Nostraautemconversatioin coelis est (Phil. III).CAPUTXVI.Quodcanticoistosecunda periochessitpassionisChristi,etquod secundumilludcanticumDominusillam parabolamdixerit:Homoeratpaterfamilias, qui plantavit vineam. (CAP.V.)Cantabodilectomeocanticum patruelismeivineaesuae.Vineafactaest dilectomeoincornufilioolei.Etsepiviteam, etc.Canticumhocsecundaeperiochesinitium est.Quodininitiodixerat,filiosgenuiet exaltavi,ipsiautemspreveruntme(Isa.I),hoc istudcanticuminparabolavineaelatius ostendit.Diciturautempercontrarium canticum,namveraciteridemestvaequod, itemininitiodictumest:Vaegentipeccatrici. Cantabo,inquit,dilectomeo,idestChristo veraciter animae meae dilecto. Quis enim nescit quia tua anima, o cantor, optime desiderabilem Christum dilexit et diligit? Nempe canticum sibi veladopussuumcantatumessetestatur,cum ex eo sumpta parabola, principibus sacerdotum et Pharisaeis dicit: Homo erat paterfamilias, qui plantavitvineam,etsepemcircumdeditei,et foditineatorcular,etaedificavitturrim,et locaviteamagricolis(Matth.XXI),etc. Canticumhocquorumsitvae,distincte insinuat,dicendo:Patruelismeivineaesuae. Quisenimpatruelisprophetaeexstitit,nisi agricolaejamdicti,idestordoleviticuset sacerdotalis?Deniquecumipseprophetade tribu Juda exstiterit, patruus ejus quodammodo fuitLevi.Patruelisautemejuscunctusordo leviticusetsacerdotalis.Porrovineadilecti, populusexstitit.Igiturcantabodilectomeo canticumpatruelismeivineaesuae,idest proloquarChristoquodannuntietagricolis,et vineaesuae,scilicetsacerdotibusetpopulosuo carmenlamentabile.Vineafactaestdilecto meo.Quaenamistavineasit,ipsecantoraperit infineconclusionis.Vinea,inquit,Domini exercituum, domus Israel est. Haec dilecto meo factaestacquisitione,nonauri,nequeargenti, sedmultorummirabiliumquaefecitinterra Aegypti.Undeetscriptumest:Vineamde Aegyptotranstulisti(Psal.LXXIX).Factaest autemincornu,idest,ineadempotentia,qua illam transtulit, quemadmodum et Balaam cum de eodem populo dixisset: Deus adduxit eum de Aegypto,continuosubjunxit:Cujusfortitudo similisestrhinocerotis(Num.XXIV).Haec facta est, ut jam dixi, dilecto meo filio olei, id est filiocharitatisDei.Namidcircoillifactaest,ut praeparatamsibiilleadvenienspossideret,et persuumsanguinemsanctificaret.Quodet fecit.Omnesenimpersuumsanguinemde inferno eduxit, quorum pars vinea bona est. Sed etderadiceejusapostolossumpsit,dequibus velperquostotusmundusvitibusbonis impletus est. Sive filio olei, id est in loco pingui, quiareveranihilpinguiusterrarepromissionis. Etsepiviteam,idestangelorumpraesidio sepsiteam.Etlapideselegitexea,idestidola, velquidquidDeicultumimpedirepoterat, diligenti cura persaepe rejecit ab ea. Et plantavit eamelectam,idestoptimam,infideelectorum Abraham,Isaac,Jacob,beneradicatam.Et aedificavitturriminmedioejus,idest, templuminmedioregiaecivitatisejusEt torcularexstruxitinea,idestaltarequodita sacerdotibuscommodareportat, quemadmodumagricolistorcular.Et exspectavi,inquit,utfaceretuvas,etfecit labruscas,idestutfaceretbona,etfecitopera mala. Nunc ergo habitatores Hierusalem, et viri Juda, judicate inter me et vineam meam. Nonne ergocanticumhocdilectoanimaesuae cantavit?DeniquesicjamdictaminEvangelio parabolamsecundumcanticihujussensum contexuit,utomninosibiistudcantatumvelit intelligi,tandemquepercunctatur,etipsepene eisdemverbis:Cumergo,inquit,venerit Dominusvineae,quidfacietagricolisillis (Matth.XXI)?Hoctantuminterest,quodistic interdominumvineaeetipsamvineamillic auteminterdominumvineae,etagricolas judiciumpostulat.Porroquidperlabruscashic velitintelligi,illicmanifestiusaperit,inhaec verbaprorumpens:Etagricolaeapprehensis servisejusaliumceciderunt,aliumocciderunt (Ibid.).Etnunc,inquit,egoostendamvobis quidfaciamvineaemeae.Ohabitatores Hierusalem,oviriJuda,utjudicaretisinterme etvineammeaminterrogavi,etquianonvultis responderequodsciscitor,egoipsemihi respondebo:Auferamsepemejus,idesttollam angelorumauxilia.Eteritindireptionem. Diruammaceriamejus,eteritin conculcationem,etponameamdesertam.Non potabitur,etnonfodietur.Etestsensus: Destruammurosejus,Romanocircumcidente exercitu,itautinaeternumnonreaedificetur. NecverosicutsubBabyloniispassaest,itaet subRomanispatietur.Namsequitur:Et nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem. SiquidemetHieremiascaptajamurbe prophetavitinpopulo,etEzechiel,Daniel quoqueettrespueri,velprophetasse,vel mirabiliasignaetiamincaptivitatefecisse narrantur,etposteaAggaeus,etZacharias futuradixeruntinconsolationempopuli servientis.Nuncautemejusmodinubibus mandabo ne pluant super eam imbrem, id est ut jamnecapostoloshabeant,necprophetasquos occidant.UndeetinLeviticoloquitur:Ponam coelumvobisferreum,etterramaeneam(Lev. XXVI).Quarehocmandabonubibusmeis? Quiaexspectaviutfaceretjudicium,etecce iniquitas.Quantaeniminiquitas,etquantus clamor,quodetservospatrisfamilias occiderunt,etvidentesfiliumejus,dequo dixerat: Verebuntur filium meum (Matth. XXI), crucifige, crucifige clamaverunt (Luc. XXV).CAPUTXVII.Quomodohujuslociprophetico sensuiconsonetillainvectioDomini,qua, postquamillamparabolamrecitavit,octiesvae increpuitScribisetPharisaeis,octiesenimille postcanticumistudvaeillispronuntiat,cum dicit: Vae qui conjungitis domum, etc. Vaequiconjungitisdomumaddomum,et agrumagrocopulatisusqueadterminumloci, etc.SexieshoclocovaeSpiritussanctusper istumverbisuiministrumconclamat:Vaequi conjungitisdomumaddomum!Vaequi consurgitis mane ad sectandam ebrietatem! Vae quitrahitisiniquitateminfuniculisvanitatis! Vaequidicitismalumbonum,etbonum malum! Vae qui sapientes estis in oculis vestris! Vaequipotentesestisadbibendumvinum,et virifortesadmiscendamebrietatem!Duovae praetereasuntsubaudiendainhisduabusirae sententiis:Quidicitis:festinet,citoveniatopus ejusutvideamus.Quijustificatisimpiumpro muneribus,etjustitiamjustiaufertisabeo. Planeethaecomniadecanticosunt,quod dilectosuocantareproposuit,quaeetmalis decantatagricolis,idestinterfectoribus ejusdemdilectiScribisetPharisaeis. Testificatur hoc ipse dilectus qui cantata sibi ab istoprophetatotidemvae,idestocto,recantat, cumdicitpostparabolamquamdevinea proposuit:Vaevobis,ScribaeetPharisaei hypocritae,quiclauditisregnumcoelorumante homines!Vaevobis,ScribaeetPharisaei hypocritae,quicomeditisdomosviduarum orationelongaorantes!Vaevobis,Scribae,et Pharisaeihypocritae,quicircuitismareet aridam ut faciatis unum proselytum! Vae vobis, ducescaecorum,quidicitis:Quicunque juraveritpertemplum,nihilest;quiautem juraveritinaurotempli,debet!Vaevobis, ScribaeetPharisaeihypocritae,quidecimatis mentham et anethum, et ciminum, et reliquistis quaegraviorasuntlegis!Vaevobis,Scribaeet Pharisaeihypocritae,quimundatisquodde forisestcalicisetparopsidis,intusautempleni estisrapinaetimmunditia!Vaevobis,Scribae etPharisaeihypocritae,quisimilesestis sepulcrisdealbatisquaeaforisparent hominibusspeciosa,intusveroplenasunt ossibusmortuorum,etomnispurcitia!Vae vobis,ScribaeetPharisaeihypocritae,qui aedificatissepulcramortuorum,etornatis monumentajustorum(Matth.XXIII).Nonne ergocantoristecanticumejusmodicantans,eo tenditquoetdilectusejuscuicantavit,qui recantando totidem invehitur sententiis?CAPUTXVIII.Quodprimovaeintolerabilem ScribarumetPharisaeorumavaritiam prophetandopercutit:etproptereamdem civitatem fore destruendam praedicit. Etprimumquidemvaeintolerabilem ScribarumetPharisaeorumavaritiampercutit. Vae, inquit, qui conjungitis domum ad domum, etagrumagrocopulatisusqueadterminum loci!Nunquidhabitabitissolivosinmedio terrae?InauribusmeissunthaecDomini exercituum.Ejusdemavaritiaemalumquae poenaconsequatur,continuosubjungit:Nisi domusmultaedesertaefuerintgrandeset pulchrae absque habitatore. Decem enim jugera vinearumfacientlagunculamunam.Ettriginta modiisementisfacientmodiostres.Planehic propteravaritiamsacerdotumcivitatemfore destruendampraevidetacpraedicit:Quod ipsumconfirmatdilectussaepedictus,cui cantavit.Namcumvidenscivitatem,flevisset superillam,dicensQuiasicognovisses,ettu, quiavenientdiesinte,etcircumdabuntte inimici tui vallo, et non relinquent in te lapidem super lapidem, continuo, ingressus in templum, coepitejicerevendentesinillo,etementes dicensillis:Scriptumest:Quiadomusmea domusorationisest:vosautemfecistisillam speluncamlatronum(Luc.XIX).Etnotanda dictionisproprietas,ubiperellipsinmajorem vindictaeveliraequantitatemacerrime significat.Nisi,inquit,domusmultaedesertae fuerint,grandesetpulchraeabsquehabitatore, subauditur,falsumvobisegopraecantavivae. Quodautemdecemjugeravinearumfecerint lagunculamunam,ettrigintamodiisementis modiostres,idest,quodhiquidivitesfuerant, inobsidioneRomana,fameetsitiperierunt, infelicis historiae textus satis ostendit.CAPUTXIX.Quodsecundovaeeorumdem ebrietatemredarguit,quajamebriiDominum comprehenderunt in illa paschali vespera. Vaequiconsurgitismaneadsectandam ebrietatem, et potandum usque ad vesperam, ut vino aestuatis! Cythara, et lyra, et tympanum, et tibia,etvinuminconviviisvestris,etopus Domininonrespicitis,necoperamanuumejus consideratis.Istudvaeagricolaseosdem ebriositatisnimiaeredarguit.Usquead vesperam,inquit.Nimiruminspiritujam praesensaderat,futurodieiquofestiva ebrietate crapulati, dominum vineae, Filium Dei comprehenderunt, cum esset vespera paschalis. Vaeigiturvobis,ebrii,inquit,atquevomentes crapulatietsordidi,quivinoaestuantes, sobriumcomprehendistisFiliumDei.Cythara, etlyra,ettympanum,ettibia,etvinumin conviviisvestris.HocipsumAmospropheta vehementissimepersequens,cumdixisset:Qui comeditis agnum de grege, et vitulum de medio armenti,quicanitisadvocempsalterii, decentissimeadhosconversusait:SicutDavid putaveruntsehaberevasacanticibibentesin phialisvinum,etoptimounguentodelibuti, nihilpatiebantursupercontritioneJoseph (Amos VI). Quod hic dicit: Et opus Domini non respicitis,etoperamanuumejusnon consideratis,hocilleexpressitnimiseleganter, et nihil, inquiens, patiebantur super contritione Joseph.NempecontritioJoseph,idestpassio Domini,quaepervenditionemJosephsolet intelligi,opusestDomini,opusmanuumejus, opusnostraeredemptionis.HocopusDomini nonrespiciebantistiebrii,nihilenim patiebantursupercontritioneJoseph,optimo unguentodelibuti.Quamenimverumestquod nihilpatiebantursupercontritioneJoseph,qui super eum nimio risu, et cachinno movebantur. Quidigitur?Proptereacaptivusductusest populusmeus,quinonhabuitscientiam. Propterea,inquam,quiajamdictioperis Domininonhabuitscientiam,quiacontritioni Josephcompatinescivit,captivusductusestin omnesgentes.Etnobilesejusinterieruntfame, et multitudo ejus siti aruit. Hoc adeo verum est utnobilisfemina,nomineMaria,inilla obsidione filium suum manducaverit. Sed parva estvindicta,nisi,sicutperMoysenpraedictum est,ignissuccensusardeatusqueadinferni novissima(Deut.XXXII).Sequiturergo: Proptereadilatavitinfernusanimamsuam,et aperuitossuumabsqueullotermino.Et descendentfortesejus,etpopulusejus,et sublimes,gloriosiqueejusadeum,etc. Econtrario,mitesethumilesbonisDomini abundabunt,undeettandeminfert:Et pascenturagnijuxtaordinemsuum,etdeserta inubertatemconversa,advenaecomedent. QuandoDominusexaltatusfueritinjudicio,et sanctusinsuasanctificatusjustitia,utmali agricolaemalepereant,tuncquifuerintde agnorumnumero,nonhaedorum,inpratis Ecclesiaepascentur,etquaeaJudaeisdeserta sunt,versainubertatemcomedentadvenae,id est gentium populus.CAPUTXX.Detertiovaequodicit:Vaequi trahitisiniquitateminfuniculisvanitatis,quia occidendo Christum mensuram patrum suorum impleverint. Vaequitrahitisiniquitateminfuniculis vanitatis,etquasivinculumplaustripeccatum. VaeistudilliconsonatquoDominus:Vae, inquit,vobis,quiaedificatissepulcra prophetarum,etornatismonumentajustorum (Matth.XXIII).Etsubinde:Itaquetestimonio estisvobismetipsis,quiafiliiestiseorum,qui prophetas occiderunt. Et vos implete mensuram patrumvestrorum(Ibid.).Deniquesicimplere mensurampatrumimpiorum,utquiapatres prophetasocciderunt,filiinondegeneres occidantDominumprophetarum,idipsumest quodtrahereiniquitateminfuniculisvanitatis, etquasivinculumplaustripeccatum.Vaeigitur vobis, quia trahetis nihilominus longum quoque funiculumpoenarum!NamasanguineAbel justi,usqueadsanguinemZachariaefilii Barachiae,quemoccidistisintertemplumet altare, venient omnia super generationem istam (Ibid.).CAPUTXXI.Dequartovaeillorumqui dixerunt:Festinet,citoveniattempus,etc., videlicetquandodicebant:SirexIsraelest, descendat nunc de cruce. Quidicitis:Festinet,citoveniatopusejus,ut videamus,etappropiet,utveniatconsilium sanctiIsrael,etsciemusillud.Qui,inquit, dicitis: Festinet, vobis vae. Quid enim? Nunquid nonmultumfestinavit,etcitovenitopussancti Israel?Nonnecitoresurrexitposttresdies? Nunquidnonscitisillud?Nunquidnonvobis annuntiaverunt custodes monumenti, qui, facto terraemotumagnoexterriti,etpraetimore angelidecoelodescendentis,factisuntvelut mortui?(Matth.XXVIII.)Quidamplius festinarevoluistis,dicendo:SirexIsraelest, descendatnuncdecruce,etcredemusei? (Matth.XXVII).Quidtamcitovenirevoluistis, opus ejus dicendo: Confidit in Deo, liberet nunc eum,sivult(Ibid.).Imoquamnequissima festinatiofuit,quodcontumeliaettormento eum interrogare voluistis si esset Filius Dei. Vae ergo vobis!CAPUTXXII.Dequintovae,proeoquod dixeruntmalumbonum,videlicet,reservando Barabbam, et condemnando Christum. Vaequidicitisbonummalum,etmalum bonum,ponentestenebraslucem,etlucem tenebras,ponentesamarumdulce,etdulce amarum!Utquidenimtamprocaciter pervertitisjudicium?BonumDeiFiliumdicitis malum,malumlatronemBarabbamdixistis bonum.Tenebras,idesthomicidia,et seditionesilliusponitisvobislucem,hujus autemlucem,idestdoctrinametveritatem ponitistenebras,idestseductionem.Dicitis enim.Quiamalusest,etquiacommovit populum, docens per universam Judaeam (Luc. XXIII).Vaeigiturvobisquidulcehujusvelut amarumrejecistis,etamarumBarabbae combibistis,utseditionesejushaereditate possideatis!CAPUTXXIII.Desextovaeineosqui, sapientesinoculissuis,tuleruntclavem scientiae illis. Vaequisapientesestisinoculisvestris,et coramvobismetipsisprudentes!Utquidenim clavemscientiaetulistis?Ipsinonintroistis,et eosquiintroibantprohibuistis.Clausistis regnum coelorum ante homines, sedentes super cathedramMoysi,amantesprimascathedrasin synagogis,etsalutationesinforo,etvocariac hominibusrabbi(Matth.XXIII).Igituretpro hoc vae vobis!CAPUTXXIV.Deseptimovaeineosquiviri fortes sunt ad miscendam ebrietatem. Vaequipotentesestisadbibendumvinum,et virifortesadmiscendamebrietatem!Potenter bibistis, fortiter ebrietates miscuistis, viri fortes, viriphrenetici.Namindeestquodmedicum verumpercusistis.Vinumpessimum,vinum errorisbibistis,etspiritumvertiginis.Hincest quod Moyses dicit: De vinea Sodomorum vinum eorum et de suburbanis Gomorrhae. Uva eorum uva fellis, et botrus amarissimus. Fel draconum vinumeorum,etvenenumaspiduminsanabile (Deut. XXXII). Et corporaliter ebrii illa vespera, dequasupradictumest,FiliumDei comprehendistis,etdeincepsvinumdoctrinae nequamfortiter,imopertinacitermiscerenon cessastis,addefensionemvestrihomicidii,ad multiplicandumblasphemiasinillumquem occidistis,etodiumejusfiliisvestrisjugiter propinatis. Vae igitur vobis!CAPUTXXV.Devaeoctavo,ineosqui justificantimpiumpromuneribusetjustitiam justi auferunt. Vaevobisquijustificatisimpiumpro muneribus,etjustitiamjustiaufertisabeo! Quare enim justitiam justi, qui benedictus venit innomineDomini,abeoabstulistis,nisiquia muneravobisaurietargentinonattulit,sed pauperethumilisvenit:Ecce,inquitZacharias propheta, filia Sion, ecce, o filia Hierusalem, rex tuusveniettibijustusetsalvator.Ipsepauper, etascendenssuperasinam,etsuperpullum filium asinae (Zach. IX). Quia non solum justus, sedetpaupervenit,quemadmodumhicdicit, idcircojustitiamejusabeoabstulistis. Econtrario,siveneritinnominesuoillealius divesimpius,illumsuscipietis,illumpro muneribusjustificabitis,quasivictoriam omniumgentiumprotinusadepturi,quasi aureamatquegemmatamHierusaleminterris habituri. Vae igitur vobis!CAPUTXXVI.Quodpropterhaecmala Romanus exercitus venire debuerit, et quomodo adhucultraillamvindictammanusDomini extenta sit. Propter hoc sicut devorat stipulam lingua ignis, etcalorflammaeexurit,sicradixeorumquasi favilla erit, et germen eorum ut pulvis ascendet, etc.QuaeilliscontigissesubRomanoimperio orbisuniversusaudivit.Inomnibushisnonest aversusfurorejus,sedadhucmanusejus extenta.Haecdistinctioilludinnuit,quod dubiumestnemini,quiainimicisDeinon novissimapoenavelmalorumfinisestmors corporis,quamlibethorrenda.Quapropterillud quodsequiturdesecundoChristiadventu,quo judicaturus veniet, nil obstat intelligi.CAPUT XXVII. De eo quod ait: Et ecce festinus veniet, et de die judicii quando rugiet ut catulus leonum,dicendohisquiasinistriserunt:Ite, maledicti, in ignem aeternum. Etlevabitsignuminnationibusprocul,et sibilabitadeumdefinibusterrae,etecce festinusvelociterveniet.Nonestdeficiens nequelaboransineo,nondormitabitneque dormiet,nequesolveturcingulumrenumejus, necrumpeturcorrigiacalceamentiejus. Sagittaeejusacutae,etomnesarcusejus extenti.NamJudaeisquiillumrejecerant dispertitis,ipsesignumcrucissuae,levabit, inquit,innationibus,procul,etsibilabit,idest, occultainspirationeadducetadeumgentesde finibusterrae,eteccefestinusvelociterveniet. Nametsivideaturlongumessequodnondum venit,moratamennonestinconsideratione tantinegotii.UndeSapiens:Horrende,inquit, etcitoapparebitnobis(Sap.VI).Nonest deficiens,nequelaboransineo,idest,nonerit sicut prius mortalis, sicutprius infirmus, in illo adventusuo.Nondormitabitnequedormiet, idestnonoccultusutante,sedmanifestus venietDeusnoster.Nonsolveturcingulum renumejus,necrumpeturcorrigiacalceamenti ejus,subauditur,uttuncsemelfactumest, quandodiscinctusincrucepependit,et moriendoruptaestcorrigiacarnis,quia calceatusveneratDeus.Sedquid?Sagittaeejus aculae,etomnesarcusejusextenti.Dividas namqueetacutassententiasdabitextentoarcu acutijudiciimultisjudicibusarcussingulos tenentibus,idestauctoritatemjudicandi. Ungulaeequorumejusutsilex,etrotaejus, quasiimpetustempestatis.Equietcurrusejus, thronisuntetdominationes,etomnesvirtutes coelorum,quaeinadventuejusmovebuntur (Luc.XXI),eterittempestasvalidaincircuitu ejus(Psal.XLlX).Equitalesungulasquasi siliceshaberedicuntur,quiaaeternisunt,et nullainfirmitatelassantur.Rugitusejusut leonis,rugietutcatulusleonum,etfrendet,et tenebitpraedam,etamplexabitur,etnonerit quieruat.Vererugitusejusutleonis,quo attonitaterratremet,etevigilantesexsilient mortui.Rugietutcatulusleonum,dicendo:Ite, maledicti,inignemaeternum(Matth.XXV). Frendetettenebitpraedam,etamplexabitur, dextrosenimtenebitutpraedamsuam,quia proillishuicleonipropheticedictumest:Ad praedam,filimi,ascendisti(Gen.XLIX).Non eritquieruat,certenoneritquidemanuejus rapiat.Etsonabitsupereumindieillasicut sonitusmaris.Supereum,inquit,scilicetsuper diabolum,quemcummagnosonituvidentibus cunctispraecipitabit.Aspiciemusinterram,et eccetenebraetribulationis,etluxobtenebrata estincaligineejus.Aspiciemusinquit.Qui aspiciemus?Nosutiqueprophetaesancti,et patriarchaemagni.Ergonetalibusquoqueibi erunttenebraetribulationis?Eruntplane quandoaspiciemusinterram,etvidebimus hiantemtartarum,erunt,inquam,tenebrae tribulationis tam ingentes, ut si ullo modo mori possimus, solius visionis tribulatio sufficeret ad exanimandosnosnimietatepavorumatque tremorum.Namvixjustussalvabitur(IIPetr. IV),ergonosquoquetenebrastribulationis aspiciemus,ubiillabelluamirabilis praecipitabitur,etluxquoque,idestsanctitas nostra horrore obtenebrabitur in caligine ejus.CAPUTXXVIII.QuidsitDominumsedere supersoliumexcelsum,etquaesintsubeo implentia templum, quid Seraphim, quid facies, quidpedesDomini,etquidclamordicentium: Sanctus, sanctus. (CAP.VI.)InannoquomortuusestrexOzias, vidiDominumsedentemsupersolium excelsum,etelevatum,eteaquaesubeoerant, replebanttemplum.Tertiahaecperiocha maximevigilantemintellectoremquaerit,quia maximeclausaestproptereos,quosSpiritus sanctus notitia veritatis indignos judicavit, sicut ipsaScripturapatenterinnuit.Diciturenimin primordiis:Excaecacorpopulihujus,etaures ejusaggrava,etoculusejusclaude,neforte videatoculis(Isa.VIII),etc.Etcircafinem ejusdemperioches:Liga,inquit,testimonium, signalegemindiscipulismeis(Ibid.).Igiturne quiddefumoillorumpatiamur,propterquos visionishujustestimonium,ligatumatque signatumest,Spiritussanctuscordailluminet nostra,luminissuiclaritate.Eoduceprimum adhibeamusevangelicaeveritatiscandelabrum. EvangelistaJoannescumdixisset:Propterea nonpoterantcredereJudaei,quiaiterumdixit Esaias:Excaecavitoculoseorum,etinduravit eorumcor,utnonvideantoculis,etintelligant corde,etconvertanturetsanemeos,continuo subjunxit:HaecdicitEsaias,quandovidit gloriamejusetlocutusestdeeo(Joan.XII). Proindequisdubitet,hicDomininostriJesu Christigloriampraedicari,etprophetamhicde eoloqui?EgovidiDominumsedentemsuper soliumexcelsumetelevatum,idestvidiin spiritu,vidiprophetalioculoDominum omniumJesumChristumpropterpassionem mortis,gloriaethonorecoronatum,super omnes coelos elevatum, et receptum in paternae dexteraeconsessum.Illudvereexcelsumest solium,etabhumilitatehumana,quapati dignatus est, longe elevatum. Cur autem et nunc praemiserit, in anno quo mortuus est rex Ozias, et posterius dicat, et factum est in diebus Achaz filii Joathan, filii Oziae regis Juda, etc., suo loco praetereundum non erit. Et ea, inquit, quae sub coeloerantimplebanttemplum(Isa.VII). PostquamDominusascendensincoelum,sedit super illud paternae majestatis solium excelsum etelevatum,quaedeindesubeosunt,nimirum donaquaededithominibus,donasancti Spiritus,quaededitapostolisetcaeterisinse credentibus.Haecimplenttemplum,idest aedificantetperficiuntEcclesiamDei,per mundumuniversum.Seraphimstabantsuper illud.Seraphimardentes,siveincendentes interpretantur.Quiergosuntseraphimnisi apostoli,quosutiqueardentesatque incendentesdecimodiepostascensionemejus effecitSpiritussanctus?Apparueruntenimillis dispertitaelinguae,tanquamignis,supraque singuloseorumsedit.Etrepletisuntomnes Spiritusancto(Act.II).Ististabantsuper templumillud,namistiPatresetjudices EcclesiaeDeiprincipantur.Sexalaeuni,etsex alaealteri.Senariusnumerusplenusatque perfectusest,quippequisuispartibus construitur.Habetenimmediam,idesttria; secundam,idestduo;sextam,idestunum. Quaesimulaggregatae,senariumperficiunt.Et senariodierumnumeroDeusperfecithunc mundum.ErgosexalaesingulorumSeraphim plenametperfectamsignificantnotitiam veritatis,quamSpiritussanctusapostolos docuitjuxtapromissumdicentis:Cumautem venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem(Joan.XVI).Duabusalisvelabant faciemejus,etduabusvelabantpedesejus. FaciemDominidivinitasChristiest,dequa scriptumest:InprincipioeratVerbum,et VerbumeratapudDeum,etDeuseratVerbum (Joan.I).PedesDominihumanitasChristiest, dequaitidemscriptumest:EtVerbumcaro factumest(ibid.).Utrumquevelabant,idest utrumquepraedicabant,etprotempore indignisabscondebant,nequemargaritassuas ante porcos mittebant (Matth. VII). Duabus alis velabant,idestutrumquepraedicabant.Quid enim est quod totidem alis faciem quot et pedes velabant,totidemquevolabant,nisipari intentionetamdivinitatemquamhumanitatem Christi, et pro tempore sive loco, annuntiabant? Ad quid enim volabant? Sequitur: Et clamabant alteradalterum,etdicebant:Sanctus,sanctus, sanctusDominusDeusexercituum.Plenaest omnisterragloriaejus.Ergovolabant,idest fidemsanctaeTrinitatishactenusincognitam praedicabant,juxtaregulamdicentis:Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris,etFilii,etSpiritussancti(Matth. XXVIII).HicterSanctusunusestDominus unus in tribus personis est Deus, Pater, et Filius et Spiritus sanctus. Hic enim est Dominus Deus exercituum,extuncmaxime,exquoseraphim taliterclamarecoeperuntalteradalterum,id estconcordifide,etmutuacollatione Scripturarum,extuncenimmaxime accreveruntilli,etmultiplicatisuntexercitus credentium.Undeetprotinussubditur:Plena estomnisterragloriaejus,subauditur,quae priustantuminJudaeacognoscebatur.Nam quodhicsupersoliumexcelsumetelevatum sederecernitur,deindeetomnisterragloria ejusplenaessedicitur,illudestquoduno versiculoinnuitPsalmista:Exaltare,inquiens, supercoelos,Deus,etsuperomnemterram gloria tua (Psal. CVII).CAPUTXXIX.Quidsitcommotio superliminarium,etquidsitfumusimplens domum Domini, unde polluta sunt labia populi, cujusinmedioprophetasehabitare congemiscat,etquidvolansadeumunusde Seraphim. Etcommotasuntsuperliminariadomusavoce clamantis,etdomusimpletaestfumo. Clamantibus seraphim, et in tota terra Trinitatis mysteriumpraedicantibus,statimcommota suntsuperliminariatempli,etomnesillius cardinesceciderunt,impletaSalvatoris comminationedicentis:Relinqueturvobis domusvestradeserta(Matth.XXIII).Aliter. Commotasuntsuperliminaria,idestzelo concitatisuntprincipessacerdotum,Annaset Caiphas,etomnesquiSynagogae praeeminebant.Commotasunt,inquam,haec superliminaria,proauditaTrinitatisgloria,et injeceruntmanus,utconcluderentora clamantiumSeraphim,idest,utprohiberent apostolosloquiinnomineDomini. Praecipiendo,inquiunt,praecepimusvobis,ne doceretisinnomineisto,eteccereplestis Hierusalemdoctrinavestra(Act.V),etc. Commotasuntigitursuperliminaria,etdomus nonjamDomini,impletaestfumoinvidiae,et quagloriaDominiomnisterrasplenduit,ex eademinIsraelcaecitascontigit.Etdixit:Vae mihi quia tacui, quia vir pollutis labiis ego sum, etinmediopopulipollutalabiahabentisego habito!EtregemDominumexercituumvidi oculismeis.HocilludestquodinActibus apostolorumlegimus:Hisauditiscompuncti suntcorde,etdixeruntadPetrum,etad reliquosapostolos:Quidfaciemus,virifratres? (Act. II.) Vae, ergo, inquit, mihi, quia lacui! Nec verotantumquiatacui,sedquodpejusest,vir pollutislabiisegosum,quodinpersonaeorum rectedici,factaipsaconsentiunt.Clamaverunt enim:Tolle,tolle,crucifige,crucifige(Joan. XIX)!Veraciterexeopollutaselabia cognoverunthabere,sedseductifuerant,etper ignorantiamtaliclamorelabiasuapolluerant. Sequiturergo:Etinmediopopulipollutalabia habentis,egohabito.Multienimexeisnonper invidiamclamaverunt,sedmultitudinemsecuti sunt.Etvolavitadmeunusdeseraphim,etin manuejuscalculus,quemtuleratforcipede altari,ettetigitosmeum,etdixit:Eccetetigi hoclabiatua,etaufereturiniquitastua,et peccatumtuummundabitur.Isteunusde seraphim,Petrusapostolusexstitit,quigratiae pennisadvolansdixit:Poenitentiamagite,et baptizeturunusquisquevestruminnomine JesuChristi,inremissionempeccatorum vestrorum,etaccipietisdonumSpiritussancti (Act. II). In manu ejus calculus, inquit, Calculus donumestSpiritussancti,quopeccata comburuntur,inChristumcredentium.Illudin manueratseraphim,idestinpotestatePetri apostolipraecaeteris.IllinamqueChristus clavesregnicoelorumspecialitertradidit (Matth.XVI).Quemtuleratforcipedealtari,id estquempromeruerataChristosolidotenore fidei.Primusenimdixit:TuesChristusFilius Dei vivi. Habet igitur primus in manu calculum, idestsanctiSpiritusdonum,inpotestatevel ministerioconferendaeremissionis peccatorum.CAPUT XXX. Quid sit dicere: Quem mittam, et quisibitnobis,etquidillud:Ecceego,mitte me,etquodStephanusprotomartyrsese obtulerit,etsecundumsensumpraesentisloci dura illi populo stans in concilio nuntiaverit. EtaudivivocemDominidicentis:Quem mittam,etquisibitnobis?Etdixi:Ecceego, mitteme.Etdixit:Vadeetdicespopulohuic: Audite,audientes,etnoliteintelligere,etvidete visionem,etnolitecognoscere.Excaecacor populihujus,etauresejusaggrava,etoculos ejusclaude,nefortevideatoculis,etauribus suisaudiat,etcordesuointelligat,et convertatur,etsanemeum.Quem,inquit, mittam, et quis ibit nobis? Ac si dicat: Quoniam neminemexeis,quosmittimusvivere permittunt,etmeipsumocciderunt,quem inveniamtantaefortitudinis,utmittameum? Quisibit,velquisireaudebitnobisetdiceteis: Me,quemoccideruntFiliumhominissedere supersoliumexcelsum,etelevatum,sederevel stare a dextris Dei? Et dixi: Ecce ego, mitte me. Etdixit:Vade,etc.Supradiximusinpersonam eorumquiauditisPetriapostolidictis compuncticordedixerunt:Quidfaciemus, prophetamdixisse,vaemihi,quiatacui,etc. Cujus nunc in persona dicit: Ecce ego, mitte me. Cujus, inquam, nisi protomartyris Stephani, qui gratiaetfortitudineplenusirenontimuit? Nempeillequasiinjussus,ultroseobtulit,et ecceego,mitteme,dixit,necenimlegimus quodperaliquemapostolorummandatum accepit,sedquodpublicumtestimonium perhibens Filio Dei, cum tantum diaconus esset, prodigiaetsignafaceretaspostolicaevirtutis (Act.VI).Nonneistepraesentem,dequo loquimur, legationem evidenter attulit, qui cum staretinconcilio,cumessetplenusSpiritu sancto,intendensincoelum,viditgloriamDei, etait:Eccevideocoelosapertos,etFilium hominisstantemadextrisvirtutisDei(Act. VII)?Vade,inquitDominus,dicespopulohuic: Auditeaudientes,etnoliteintelligere,etc. Nimirum et hanc legationis partem pertulit, qui causastantaeiraenontacuit.Dixitenim:Dura cervice,etincircumcisiscordibus,etauribus, vossemperSpirituisanctorestitistis,sicutet patresvestrietvos.Quemprophetarumnon suntpersecutipatresvestri?Etocciderunteos, quipronuntiabantdeadventujusti,cujusnunc vosproditores,ethomicidaefuistis(ibid.). Planequoddictumest,aureaudietis,etnon intelligetis,continuoverumesseconstat.Nam ubidixit:Eccevideocoelosapertos,etFilium hominisstantemadextrisvirtutisDei, acclamantesvocemagnacontinueruntaures suas,etimpetumfeceruntunanimiterineum (ibid.).Excaeca,inquit,corpopulihujus.Et dixi:Usquequo,Domine?Etdixit:Donec desolenturcivitatesabsquehabitatore,etc.Et est sensus. Tandiu non audiet, et non videbit, et excaecatumhabebitcordoneccivitates Judaeae,VespasianoTitoquepugnantibus, penitussubvertantur,intantumutnenomen quidempristinumremaneat,etdomussiquae remanseriutsinehabitatoresint,etterra redigaturinsolitudinem,etvelfugavel captivitateintotumorbemJudaicuspopulus dispergatur,etnequaquaminJudaea,utprius, sedincunctisgentibusJudaeorumpopulus multiplicetur.Namhocestquodsequitur:Et multiplicabiturquaederelictafueratinmedio terrae, et adhuc in ea decimatio, et convertetur. Acsidicat:Quidautemdicomultiplicabitur? Tantaeritinfelicitasresiduipopuli,utad comparationempriorismultitudinisvixdecima parsremaneat.Convertetur,inquit,eteritin ostensionemsicutterebinthusetsicutquercus quaeexpanditramossuos.Semensanctumerit id quod steterit in ea. Et erit in depraedationem, quando post annos ferme quinquaginta Arianus venerit,etterramJudaicampenitusfuerit depraedatus in tantum ut terebintho et quercui, quaeglandesamiserit,comparetur.Denique post extremam vastitatem, etiam leges publicae pependerunt,etprohibitisuntJudaeiterram, dequaejectifuerant,ingredi.Siquisautem credideritinChristum,etimpletumfueritillud quodsupralegimus:NisiDominusSabaoth reliquissetnobissemen,quasiSodoma essemus,etsimilesGomorrhaefuissemus(Isa. I),quando,juxtaApostolum,reliquiae salvabuntur(Rom.IX),hocsemensanctum erit,etapostolorumgerminecunctaeEcclesiae pullulabunt.CAPUTXXXI.Curvisioniilliremindiebus Achaz gestam conjunxerit, et qualiter impleverit praeceptumdicentisininitiovisionis:Excaeca corpopulihujus.Itemqueinfinemejusdem: Ligatestimonium,signalegemindiscipulis meis. (CAP.VII).EtfactumestindiebusAchazfilii Joathan,filiiOziaeregisJuda.AscenditRasin rexSyriaeetPhaacefiliusRomeliae,rexIsrael inHierusalem,adpraeliandumcontraeam,et nonpotueruntdebellareeam.Etnuntiaverunt domuiDavid,dicentes:RequievitSyriasuper Ephraim.Etcommotumestcorejusetcor populiejus,sicutmoventurlignasilvaruma facieventi.Narratavisione,quodvalde notandumest,continuoatqueconjunctelonge postactaereinarrationemsubjungit,dicendo: EtfactumestindiebusAchaz.Necenim memoriaedebetnuncabessequodvisionem narrareincipienstempusejusposuit,dicendo: InannoquomortuusestrexOzias(Isa.VI), deniqueinterOziametistumAchazannifuere sexdecimquibusregnavi.OziaefiliusJoathan. Quid ergo continuando rem tanto post tempore gestamvisionipraeteritaeconjunctiuncula quoqueususest,dicendo,etfactumestin diebusAchaz?Quidputamus,nisiquiain diebusAchaztandemfecitidquodsibitunc praeceptumfuerat?Quidenimpraeceptum fuerat? Videlicet, ut cor populi excaecaret, id est utsicvisionemeamdemnarraret,utpopulus, quianonmerebatur,nonintelligeret.Namqui tuncdixerat,excaecacorpopulihujus,ipse postmodumdicturusest:Ligatestimonium, signalegemindiscipulismeis(Isa.VIII).Et prophetarespondet:EtexspectaboDominum quiabsconditfaciemsuamadomoJacob,et praestolaboreum(Ibid.).Ergoquaecunquehoc loco Judaeis obesse videntur, ut non intelligant, imoquaecunquejuvareputanturimpietatem illorumadversuseaquaedeincepsdeChristo prophetantur,ligamentasunt,signaculasunt testimoniiprophetici.Imolegesevangelicae, quaeperistumprophetamevangelizantur, dicentem:Eccevirgoconcipietetparietfilium, etc.NobisauteminChristorevelanturper ipsum,quilibrumsignatumaperuit,etsolvit tam haec quam caetera signacula ejus.CAPUTXXXII.Deeoquodcumannuntiatum essetdomuiDavid,quiarequievitSyriasuper Ephraim,annuntiaturconceptusetpartus Virginis,etcurvoceturEmmanuel;itemque, accelera, spolia detrahe, festina praedari. Annuntiaverunt,inquit,domuiDavid,dicentes: RequievitSyriasuperEphraim.Etcommotum estcorejus,etc.Quarecommotumestcor David,etcorpopuliejus,sicutmoventurligna silvarumafacieventi?Videlicetquia,sicut subjunctum est, consilium inierat Syria malum, etEphraimetfiliusRomeliaecontraJudam dicentes:AscendamusadJudam,etevellamus eumadnos,etponamusregeminmedioejus, filiumTabeel.Idcirco,commotumestcor domusDavid,videlicetneperiretregiushonor dedomoDavid.Nonstabit,inquitDominus,et noneritistud,etc.Deindepromissio:Sinon credideritis,nonpermanebitis.Continuo sequitur:EtadjecitDominusloquiadAchaz, dicens:PetetibisignumaDominoDeotuoin profunduminferni,siveinexcelsumsupra.Et dixitAchaz:Nonpetam,etnontentabo Dominum.Etdixit:Auditeergo,domusDavid: Nunquidparumvobisestmolestosesse hominibus quia molesti estis Deo meo? Propter hocdabitDominusipsevobissignum:Ecce virgoconcipietetparietfilium,etvocabitur nomenejusEmmanuel:Butyrumetmel comedet,utsciatreprobaremalumeteligere bonum.Acdeinceps:EtdixitDominusadme: Sumetibilibrumgrandem,etscribeineostylo hominis: Velociter spolia detrahe, cito praedare. Etadhibuimihitestesfideles,Uriam sacerdotem,etZachariamfiliumBarachiae.Et accessiadprophetissam,etconcepitetpeperit filium.EtdixitDominusadme:Vocanomen ejus:Accelera,spoliadetrahe,festinapraedari, quiaantequamsciatpuervocarepatremsuum, etmatremsuam,aufereturfortitudoDamasci, etspoliaSamariaecoramregeAssyriorum(Isa. VIII).DeJesuChristoDeiFilioprophetiam hancesseveraciterscimusetconfitemur.E contrarioJudaei,quidadChristum,inquiunt, vestrumtantaposttemporanatum,quodtunc RasinregemSyriaeinterfecitTheglathfalassar rexAssyriorum,etdissipatumestejus,scilicet RasinetPhaceae,filiiRomeliae,consilium magnum?(IVReg.XVIII.)Quiditidemad Christumvestrum,quod,regnanteEzechia, egressusestangelusDomini,etpercussitin castrisAssyriorumcentumoctogintaquinque millia?(IVReg.XIX.)Nunquidnatuserat?Ad Ezechiammagisquifecitquoderatbonum coramDominojuxtaomniaquaefecitDavid paterejus,undeetDominuseratcumeo, propter quod a propheta dicitur Emanuel, quod interpretaturnobiscumDeus,natusnonde virgine,idestBetula,seddeadolescentula,id estaalma.Dicimusadhaec:Emmanuelnoster nondumquidemincarnevenerat,sed nihilominusanteEzechiametanteAchaz,imo etanteAbrahamipseerat.NecsolumRasinet PhaccaefiliiRomeliaeconsiliummagnum dissipatum, et exercitus Senacherib per eum vel proptereumpercussusest,sedetquidquid unquammalievasit,velboniconsecutusest Israel,etpatresejusAbraham,IsaacetJacob, opere factum est hujus Emmanuel (IV Reg. XV). Quisenim,autquaeresAbrahamsanavit,nisi fides hujus Emanuel? Ex quo credidit Abraham Deo,sibidicenti:Inseminetuobenedicentur omnesgentes(Gen.XXII),quidquidboniin semetipsovelinposterumsuisadeptusest, hujusseminissui,hujusEmanuelnostrifecit velpromeruitfides.Igiturjamveritatishujus thesaurosingrediamur,dicentes:Sinon credideritis, non permanebitis. Quod est dicere: NuncquidemRasinregemSyriaeetfilium Romeliae,Sennacheribquoqueregem AssyriorumopefuturiEmanuelevadetis,etin terravestramanebitis;sedcumillevenerit,si noncredideritis,nonpermanebitis,quia Romanivenientettollentvestrumetlocumet gentem (Joan. XI).CAPUTXXXIII.DeimpietateAchaz,etde eodemEmmanuel,etquosensurecteaccipitur dictum: Butyrum et mel comedet ut sciat, etc., etcurposttantatemporanasciturusjam promittatur. Et adjecit Dominus loqui ad Achaz, dicens: Pete tibisignumaDominoDeotuoinprofundum inferni,siveinexcelsumsupra.EtdixitAchaz: Nonpetam,etnontentaboDominum.Non humilitatisest,sedsuperbiaequodnonvulta DominoDeosignumpostulare.Quanquam enimscriptumsitinDeuteronomio:Non tentabisDominumDeumtuum(Deut.VI; Matth.IV),ethoccontradiabolumSalvator usussittestimonio,tamenjussusutpeteret, obedientiaedebuitexpleremandatum, praesertimcumetGedeonetManuesignum petierintetacceperint(Jud.VI,XIII).Sciebat enimreximpiusquod,sisignumpeteret, accepturusesset,etglorificareturDeus.Ergo quasiidolorumcultor,quiinomnibusangulis platearumetinmontibus,locisquenemorosis arasconstituerat,etprolevitishabebat fanaticos,nonvultsignumpetere,quod praeceptumest.Etdixit:Auditeergo,domus David:Nunquidparumvobisestmolestosesse hominibus, quia molesti estis et Deo meo? Quis estistequidixit:Auditeergo,domusDavid? NequaquamDeus,quisupraadAchazdixerat: PetetibisignumaDominoDeotuo,sed propheta,utexconsequentibusapprobatur, quiamolestiestisetDeomeo.Etestsensus: Quianonsolumprophetaspersequimini,et eorumdictacontemnitis,sedpraesentiset jubentisDeisententiaecontradicitis,itautei exhibeatis laborem, qui in alio loco ait: Laboravi sustinens(Isa.I),idcircoDominusfacietquae sequuntur.Ethocnotandumquod,Achazrege impiissimonolentesignumpetere,sermo propheticusaddomumDavid,hocestad tribumregiamconvertitur,dequasupra legimus:EtnuntiaverunthaecdomuiDavid, dicentes:ConsenseruntSyriaetEphraim. PropterhocdabitDominusipsevobissignum: Eccevirgoconcipietetparietfilium,et vocabiturnomenejusEmmanuel.Butyrumet melcomedet,utsciatreprobaremalum,et eligerebonum.Propterea,inquit,quiamolesti estis,nonsolumhominibus,sedetiamDeo meo,prophetasejusoccidendoetcultumejus abjiciendo,dabitDominusipsevobis.Ipse, inquam, Dominus dabit signum vobis magnum, etdignumse.Nameccevirgoconcipiet,etc.In eoterribilevobiseritilludsignum,quodiste Emmanueldevirgineconceptusetnatus butyrumetmelcomedet,utsciatreprobare malum,eteligerebonum.Quidenim?Adhoc venitisteEmanuel,quodinterpretatur nobiscumDeus,etadhocbutyrumetmel comedet,utsciatreprobaremalum,eteligere bonum?Itaplane.Namvosestisprincipes SodomorumetpopulusGomorrhae(Isa.I). Idcirconuncloquiturapudse:Clamor SodomorumetGomorrhaemultiplicatusest,et peccatumeorumaggravatumestnimis. Descendametvidebo,utrumclamorem,qui venit ad me, opere compleverint, an non est ita: utsciam(Gen.XVIII).Ergobutyrumetmel comedet, id est homo factus in omni convictu et habitu,inomniveritatenaturaehumanae conversabiturinterhomines,utnonjamper solamscientiam,sedetperexperimentum perimentumsciatreprobaremalumvestrum, malumSodomiticum,eteligerebonum,cum vossecundumfuroremSodomorum circumdederitiseum,expetentesad illude