iiDeftera Lfiɗa DzratawiNew Testament in Hdi

copyright © 2013 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: HdiTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsContributor: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Copyright Information© 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/ licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the abovecopyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Hdi

© 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2015-03-17PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 13 Dec 2019 from source files dated 10 Dec 2019f257b780-c0dd-5cce-9b20-430484439898

Contents

Mata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Markus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Lukwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Slna gwal ghunay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149La Ruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1901 Kwareŋt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2102 Kwareŋt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228Galat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241Afisus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248Filip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256Kwalus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2611 Tesalunik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2662 Tesalunik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2701 Timute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2732 Timute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279Titus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283Filimuŋ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286Hebru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287Yakubu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3021 Piyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3072 Piyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3131 Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3172 Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3233 Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Yuda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325Suna Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

iii

Mata 1:1 1 Mata 2:3

Gwaɗa ta sabi daMataMndəra dzidzíha YesuLuk 3:23-38

1 Wya ka tva saba mndəra taŋ ma YesuKristi zivra Dawuda. Dawuda guli ná, zivraAbraham ya. 2 Abraham ta yatá Izak, Izakta yatá Yakubu, Yakubu ta yatá Yuda ndazwanamani. 3 Yuda ta yatá i Peres ndaZara (Tamar na ma taŋ,) Peres ta yatáIsrum, Isrum ta yatá Aram, 4 Aram ta yatáAminadap, Aminadap ta yatáNasuŋ, Nasuŋta yatá Salmuŋ, 5 Salmuŋ ta yatá Buwaz(Rahab na mani,) Buwaz ta yatá Ubet (Rutnamani,) Ubet ta yatá Yesay, 6Yesay ta yatáDawuda.

Ka yatá mgham Dawuda ta Salumuŋ (simarkwa Uriya na mani,) 7 Salumuŋ ta yatáRubuwam, Rubuwam ta yatá Abiya, Abiyata yatá Asa, 8Asa ta yatá Yusafat, Yusafat tayatá Yuram, Yuram ta yatá Uziyas, 9Uziyasta yatá Yuwatam, Yuwatam ta yatá Akaz,Akaz ta yatá Izekiyas, 10 Izekiyas ta yatáManasa, Manasa ta yatá Amuŋ, Amuŋ tayatá Yuziyas, 11Yuziyas ta yatá Yukwaniyasnda zwanamani. Ta tsa fitik ya, hlaghata luta la Israʼila ta haɗika Babila.

12 Tahula hlaghata lu ta həŋ ta haɗikaBabila, ka yatá Yukwaniyas ta Salatiyel,Salatiyel ta yatá Zwarubabel, 13Zwarubabelta yatá Abiyuda, Abiyuda ta yatá Iliyakim,Iliyakim ta yatá Azura, 14 Azura ta yatáSaduka, Saduka ta yatá Akim, Akim ta yatáIliyuda, 15 Iliyuda ta yatá Iliyazar, Iliyazarta yatá Mataŋ, Mataŋ ta yatá Yakubu,16 Yakubu ta yatá Yusufu ta nzakway kazəʼala Mari. Tsa Mari ya ta yatá Yesu ta hgəlu ka Kristi*.

17 Zlrafta ta Abraham ka sagha taDawuda ná, ghwaŋpɗə fwaɗ da mida.Zlrafta ta Dawuda ka lagha ta fitikahlaghatá la Israʼila ta haɗika Babila guliná, ghwaŋpɗə fwaɗ da mida. Zlrafta tafitika hlaghatá la Israʼila ta haɗika Babilaka sagha ta Kristi guli ná, ghwaŋpɗə fwaɗda mida.

Yakwa YesuLuk 2:1-7

18Wya ka lu yatá Yesu Kristi. Mari manima Yesu ná, Yusufu ta dzugway. Ta kulkluvtá həŋ ta vgha, ka zlghanavatá Sulkumnda ghuɓa ta huɗi ta Mari. 19 Tsa zwaŋamidzani Yusufu ya ná, ŋərma mndu ya.Va a ta pghanaghatá hula ta makumidzaniwa. Ka kumə tsi ta zlanavatá tsa makwaya ma kɗek ma kɗek. 20 Tata ndanayndanay tsatsi ta zlanavata, ka lagha duh-wala Mgham Lazglafta da sunani. «Yusufuzivra Dawuda, ma zləŋ ka ta kla Mari ŋanzakway kamarkwa ghuni. Tsa huɗi zlghaftsi ya ná, Sulkum nda ghuɓa ta zlghana-vata. 21 Zwaŋa zgun dzaʼa tsi yatá, ŋatsanaftá gha ta hgani ka Yesu†, kabga tsatsidzaʼa mbanaftá mnduhani ma dmakuhataŋ,» kaʼa nda tsi.

22 Inda tsaya ná, magu maga ŋadzanaghatá ghəŋa skwi ya mnigiŋ MghamLazglafta nda ma wa anabi kazlay:23 «Wya dzaʼa zlghafzlgha daghala makwa

ta kul snaŋtá zgun ta huɗi, ŋayatani ta zwaŋa zgun,

ŋa tsanaftá hgani ka Emanuwel,» mandamnay kazlay: Kawadaga Lazglaftanda amu‡ kəʼa ya.

24 Sliʼavata Yusufu, ka snatá tsi ta tsagwaɗa mnana duhwala Mgham Lazglaftaya. Ka klaftá tsi ta Mari ŋa nzakway kamarkwa taŋ. 25 Walaŋ a Yusufu ta ksaŋtátsa makwa ya wa. Tahula dgatani zlra tsi taksaŋta. Ka tsanaftá tsi ta hga tsa zwaŋ yaka Yesu.

2Sliʼagafta gwal ma mndəra luwa da vla

glaku ŋa Yesu1 Ma luwa Batlehem ta haɗika Zudiya

yatá lu ta Yesu, ma fitika gay Hiridus tamghamani hada. Tahula yata, ka sliʼaftágwal nda sna ta skwi ta ghəŋa tekwatsadagamamndəra luwaka safida luwaUrsal-ima. 2 Ka ɗawaŋtá həŋ: «Ga tsa zwaŋ yagalu ka lfiɗ Mghama la Yahuda ya na? Ndangha ŋni ta tekwatsani ta zlagapta dagamamndəra luwa kəl ŋni ka safi da tsəlɓu takəmani.»

3 Snaŋta mgham Hiridus ta tsa gwaɗaya, tsiɓak ma vghani. Mantsaya inda gwal

* 1:16 Kristi na: Manda mnay Mgham tfanagha Lazglafta ta wi kəʼa ya. † 1:21 Yesu: Manda mnay kazlay:Lazglafta ta mba mndu kəʼa ya. ‡ 1:23 Ngha ta Isaya 7:14 nda 8:8, 10.

Mata 2:4 2 Mata 2:23ma luwa Ursalima guli. 4 Ka tskanatá tsita inda gwal mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋa mn-duha. Ka ɗawu tsi da həŋ: «Ga tsa vli dzaʼayata lu ta Kristi* ya na?» kaʼa nda həŋ. 5Kahəŋ nda tsi mantsa: «Ma luwa Batlehem tahaɗika Zudiya dzaʼa yatá lu, kabga wya kaanabi vindafta:6 “Kagha luwa Batlehem ta haɗika Yahuda.Hta a nzakwa gha mataba luwaha ya ta

haɗika Yahuda wu,kabga ga ghuni dzaʼa saba Mgham dzaʼa

nghamnduha ɗa la Israʼila,†”» kaʼa.7 Ka hgaftá mgham Hiridus ta tsa gwal

nda sna ta skwi ta ghəŋa tekwatsa ya makɗek ma kɗek, ka ɗawaŋtá tsi da həŋ:«Yawu zlagapta tsa tekwatsa ya na?» kaʼa.8 Ka ghunaftá tsi ta həŋ da Batlehem, kaʼamantsa: «Lawala, ka zbapta kuni ɗina tagwaɗa ta tsa zwaŋ ya. Ka slafsla kuni tidakatsi, ka vrakta kuni da mnihata ŋa dzaʼavərɗa iʼi guli da tsəlɓu ta kəmani,» kaʼa.

9 Kɗakwa taŋ ta snamtá tsa gwaɗamgham ya, ka sliʼaftá həŋ ka dzaʼa. Kanghəglaŋtá həŋ ta tsa tekwatsa si nghaŋhəŋ dagamamndəra luwa ya kay ta mbaɗata kəma taŋ. Ɓhadaghatani da tsa vli ndatsa zwaŋ ya, ka sladata tsi. 10 Nghay taŋta sladata tsa tekwatsa ya, ka tuta ŋuɗufataŋ da rfu katakata. 11 Ka lamə həŋ dahəga. Ka slanaghatá həŋ ta tsa zwaŋ yanda Mari ta nzakway ka mani. Ka tsəlɓatáhəŋ ta kəma tsa zwaŋ ya, ka vlaŋtá həŋ taglaku. Ka palanaptá həŋ ta zlibiha taŋ, kambəhatá həŋ nda dasu, nda urdi ŋa draynda dra, ndamandaɓaya urdi. 12Tahula tsaka mnanatá Lazglafta ta həŋ nda ma sunikazlay: Yahayaha həŋ da vradaghata ndada Hiridus kəʼa. Ka sliʼaftá həŋ ka vraghatada luwa taŋ nda ta sana tvi.

Kɗikiŋtá Yesu da luwa Masar13Tahula laghwa taŋ, ka lagha sana duh-

wala Mgham Lazglafta da suna Yusufu.Kaʼa nda tsi mantsa: «Sliʼafsliʼa, kla ta nazwaŋ na nda mani ka hwayaghata ka ndahəŋ ta haɗika Masar, ka nzata ka hada. Iʼidzaʼa mnaghata kada vrakta ka. Ya dzaʼazbay Hiridus ta na zwaŋ na ŋa dzata,» kaʼa.

14 Ka sliʼaftá Yusufu, ka hlaftá tsi ta i tsazwaŋ ya nda mani girviɗik ka laghwi ta

haɗika Masar. 15 Ka nzatá tsi hada ha kasaghafitikamta tamghamHiridus. Mantsakəʼa maguta ŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗamna Mgham Lazglafta nda ma wa anabi,kaʼa mantsa: «Ma haɗika Masar‡ hgagaptayu ta zwaŋa ɗa,» kəʼa ya.

Pslatá zwani ma luwa Batlehem16 Kəʼa ka Hiridus ná, hiɗaku hiɗanagha

tsa gwal nda snatá skwi ta ghəŋa tekwatsaya. Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf. Tsawmnanamna tsa gwal nda sna ta skwi taghəŋa tekwatsa ya kay ta fitika zlagapta tsatekwatsa ya, kəl tsi ka mnay: Lawa pslihatáinda zwana zgwana yaga lu hadahada ha kaklaftá imi hisma luwa Batlehem, nda yamainda vli ta wanafta kəʼa. 17 Ma tsa fitik yadzatá ghəŋa gwaɗa ya mna anabi Irmiya.Kaʼa mantsa:18 «Ta snaku hlawi ma Rama.Ta snaku lili nda ŋaɗa ghəŋ.Rahila ya ta tawa zwanani,va a ta lɓanatá ŋuɗuf wu kabga rwurwa

həŋ§,» kaʼa.Sliʼafta ma luwa Masar ka vru da luwa

Nazaret19 Manda mtatá mgham Hiridus, ka

ləglagha duhwala Mgham Lazglafta dasuna Yusufu ma haɗika Masar. 20 Kaʼamantsa: «Sliʼafsliʼa, ka kla ka ta na zwaŋna nda mani, ka dzaʼa ka ta haɗika Israʼilakabga nda rwa tsa gwal ta zba dzatá nazwaŋ na ya,» kaʼa.

21 Ka sliʼaftá Yusufu, ka hlaftá tsi tai tsa zwaŋ ya nda mani, ka laghwi tahaɗika la Israʼila. 22 Ama snaŋtani ka-zlay: Zwaŋa Hiridus ta nzakway ka Arki-layus ta ga mgham ta haɗika Zudiya kəʼa,ka zləŋaftá tsi ta dzaʼa da hada. Tahulamnanaŋta Mgham Lazglafta nda ma suni,ka mbəɗaghatá tsi ta vgha ta haɗika Galili.23 Ka laghu tsi nzata ma sana luwa tahgu lu ka Nazaret. Nda nza mantsayaŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗa ya mana laanabiha, ka həŋ mantsa: «Mnda la Nazaretdzaʼa hga lu,» ka həŋ.

3«Mbəɗanafwa nzakwa ghuni» ka Yuh-

wanaMak 1:1-8, Luk 3:1-18, Yuh 1:19-28

* 2:4 Kristi na: Tsaya Mgham tfanagha Lazglafta ta wi. † 2:6 Ngha ta Mika 5:1, Yuhwana 7:42. ‡ 2:15 Ngha taHuseya 11:1. § 2:18 Ngha ta Irmiya 31:15.

Mata 3:1 3 Mata 4:81 Ma tsa fitik ya, ka zlagaptá Yuhwana

mnda maga batem ma mtak ta haɗikaZudiya, kaʼa mantsa: 2 «Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni, kabga ndusa gamghama Lazglafta ka sagha,» kaʼa.

3Ka anabi Isaya mnuta mantsa:«Mamu sana mndu ta guguɗaku ma mtak.

Kaʼa mantsa:“Payanawa tva Mgham Lazglafta, ka

leleʼanata kuni ndəɗap,*”» kaʼa.4 Gatá lguta swida ŋalibwa ta suɗə Yuh-

wana ta vgha nda hbatá ɓanava huta misti.Hiʼi nda zuɗuma mtak skwa zayni. 5 Kasliʼadaghatá gwal ta sliʼafta ma luwa Ur-salima, nda inda gwal ta haɗika Zudiya,nda inda gwal ta haɗikha ta wanafta ghwaZurdeŋ, ka lagha da tsi. 6Kamanigiŋtá həŋta dmakuha taŋ, ka maganaftá tsi ta batemta həŋ ma ghwa Zurdeŋ.

7 Nghay Yuhwana ta ndəghadaghata laFarisa nda la Sadukiya ta sliʼadaghata da tsi,ŋa maganaftani ta batem ta həŋ ná, kaʼanda həŋ mantsa: «Mndəra la mupuhwa!Waya ta mnaghunatá hwayapta ma tsaɓasatá ŋuɗufa Lazglafta dzaʼa sagha ya na?8 Ka maga kuni tama ta slna dzaʼa maraŋtámbəɗata nzakwa ghuni. 9 Ma fa kuni tandana ghuni kazlay: Abraham na Da ŋnikəʼa. Ka yu ta mnaghunata na: laviŋlavaLazglafta ta mbəɗanaftá na palaha na ŋanzakwa taŋ ka zwana Abraham. 10 Ndaghada fatawa slpaɗamista fuha ŋa ratsiŋtanda slrəŋ nda slrəŋ. Inda fu kul zɗakuyakwani, dzaʼa tsiŋtsa lu ka vzamta mavu. 11 Iʼi ná, nda imi ta magaghunafta yuta batem ŋa maraŋtá ta mbəɗata nzakwaghuni. Ama tsa mndu ta sagha nda hulaɗa ya ná, mal ŋani glaku ka ŋa ɗa. Slaghua yu dər ŋa hlaptá ɓaɓah ma səlani wa.Tsatsi ná, dzaʼa magaghunafmaga ta batemnda Sulkum nda ghuɓa nda ya nda vu.12Mamukuwatavihimadzvani tawa blikwiŋa vihaptá hyani, ŋa dganatá sabatbat ndahənzila hya ŋa pghamtani ta hyani maguvur. Ama ŋa driŋtani ta sabatbat, nda vukul haɗ ta mtavata ɗekɗek,» kaʼa.

Maganaftá batem ta YesuMak 1:9-11, Luk 3:21-22

13 Ka sliʼaftá Yesu ta haɗika Galili, kalagha ta wa ghwa Zurdeŋ slanaghatá Yuh-wana ŋa maganaftani ta batem. 14Ka Yuh-wana nda tsi mantsa: «Nawanawa mantsaa tsa wu! Iʼi ta kuma magiɗifta kaghata batem guli ná, da iʼi ta sagha kaghaguli?» kaʼa. 15 «Maga maga mantsa yandanana karaku, kabga mantsa ya dzaʼamagata u ta inda skwi ya kumaŋ Lazglafta,»ka Yesu nda tsi. Gi dzəglamə a Yuhwanata wi mida wa. 16 Kɗakwa lu ta maga-naftá batem ta Yesu, ka sabə tsi ma imi.Ka gi gunatá luwa buwaŋ, ka nghə tsi taSulkuma Lazglafta ta saha manda ghərbuʼta ghəŋani. 17 «Nanana zwaŋa ɗa ya ɗvuyu, ya ta zɗigihata katakata,» ka sana lwisnagata daga ta luwa.

4Dzəghaŋta halaway ta Yesu ma mtakMak 1:12-13, Luk 4:1-13

1 Tahula tsa, ka klaghatá SulkumaLazglafta ta Yesu da mtak ŋa dzəghayhalaway. 2 Tahula magatani ta fitik fwaɗmbsak nda rviɗik tani nda fitik tani tasuma*, ka kuzlanaftá maya. 3 Ka gavana-vatá halaway, kaʼa nda tsi mantsa: «Ka siZwaŋa Lazglafta ka katsi ná, mnanamna tana palaha na ka mbəɗavafta həŋ ka skwazay,» kaʼa nda tsi. 4 Ka Yesu mantsa: «Kalu vindafta ma gwaɗa Lazglafta na: “ndaskwa zay kweŋkweŋ yeya a ta nzata mndunda hafu wu, ama nda inda gwaɗa ta sabima wa Lazglafta,†”» kaʼa.

5 Ka klaghatá halaway ta Yesu da Ursal-ima luwa ya nda ghuɓa. Ka kladaftá tsita bɗəma həga Lazglafta. 6 Ka halawaynda tsi mantsa: «Ka si Zwaŋa Lazglafta kakatsi ná, vzadavza ta vgha ta haɗik. Kalu vindafta ma gwaɗa Lazglafta na: “dzaʼaghunafghuna Lazglafta ta duhwalhani ŋatsuʼaftá kagha ma dzva taŋ ŋa kwala səlagha da gruŋtá pala‡,”» kaʼa nda tsi. 7 KaYesu guli mantsa: «Ka lu vindafta magwaɗa Lazglafta guli na: “Ma dzəghə ka taMgham Lazglafta§ gha kəʼa,”» kaʼa nda tsi.

8 Tahula tsa, ka kləglaghatá halaway tabɗəma sana ghwá nda slra, ka maranatáza mghamma ghəŋa haɗik nda gadghəlani

* 3:3 Ngha ta Isaya 40:3. * 4:2 Suma: Tsaya fitik ya dzaʼa kurata mndu ta zlanatá za skwa zay nda sa skwa say kavaghay nda hanayma fitik ya dzaʼa kura mndu ta klafta ka magay. † 4:4 Ngha ta Vrafta ta zlahu 8:3. ‡ 4:6 Nghata Zabura 91:11-12. § 4:7 Ngha ta Vrafta ta zlahu 8:16

Mata 4:9 4 Mata 5:9tani. 9 Kaʼa nda tsi mantsa: «Ka tsəlɓatsəlɓa ka ma ghuva ɗa ka vlihatá glaku,ta vlaghavla yu ta inda taŋ demdem,»kaʼa. 10 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Halaway!Laghula gha ta vata iʼi. “Ŋa Mghama ghaLazglafta dzaʼa vla ka ta glaku, da tsatsiturtukwani dzaʼa skwa ka ta htsiŋ*,”» kalu vindafta ma deftera Lazglafta, kaʼa ndatsi. 11 Mnatani ta tsaya, ka zlanavatá hal-away. Ka sliʼadaghatá duhwalha Lazglafta,ka vlaŋtá həŋ ta skwa zay.

Zlrafta Yesu ta mna Lfiɗa Gwaɗama luwaGalili

Mak 1:14-15, Luk 4:14-1512Manda snaŋta Yesu kazlay: Waʼa hbam

hba lu ta Yuhwana ma gamak kəʼa, kasliʼaftá tsi ka laghwi ta haɗika Galili. 13 Kazlanatá tsi ta luwa Nazaret. Ka laghwi danzata ma luwa Kafarnahum ta nzakway tawa drəfa Galili, ma kwakwara luwa Zabuluŋnda Naftali. 14 Mantsa ya magata tsi ŋadzanaghatá ghəŋa gwaɗa ya mnə anabiIsaya:15 «Kaghuni kwakwara Zabuluŋ nda Naftalita nzakway ta wa drəf tvə sana ɓla ghwa

Zurdeŋ,nda kagha haɗika Galili ta nzaku gwal kul

haɗ ka la Yahuda mida ya,16 dzaʼa nda ngha gwal ta nzaku ma grusl

ta mghama tsuwaɗak. Lanaghala tsuwaɗak ta gwal ta nzaku maluwa zlatanagha sulkuma mtaku tahəŋ†,» kaʼa. 17 Daga ma tsa fitikya zlrafta Yesu ta mna gwaɗa, kaʼamantsa: «Mbəɗanafwa mbəɗa tanzakwa ghuni! Ndusa ga mghamaLazglafta ka sagha!» kaʼa.

Hgafta Yesu ta taŋtaŋa duhwalhaniMak 1:16-20, Luk 5:1-11

18 Ta wawakwani Yesu ta wa drəfa Galili,ka nghaŋtá tsi ta zwanamaha his, i Simuŋta hgu lu ka Piyer yanda zwaŋamani Andre.Ta wɗa kadəŋa taŋ həŋ da drəf ŋa tumaklipi kabga tuma klipi slna taŋ. 19«Mbaɗwamista ɗa ŋa naghunafta ɗa ka gwal hlaktámnduha,» ka Yesu nda həŋ. 20 Ka gi zlana-vatá həŋ ta kadəŋha taŋ ka laghu mistani.

21 Mbaɗapta taŋ dauʼ, ka nghaŋtá tsi tazwanamaha his guli, i Yakubu nda Yuh-wana zwana Zebedi. Kawadaga həŋ nda da

taŋ Zebedi ma kwambalu ta paya kadəŋataŋ. Ka hgaftá Yesu ta həŋ. 22Ka zlanavatáhəŋ ta tsa kwambala taŋ ya nda da taŋ tani,ka laghwi mista Yesu.

Taghay Yesu ta skwi, nda mbambayni tamnduha

23 Ka rə Yesu ta inda haɗika Galili, katagha skwi ŋa mnduha ma həgaha taghaskwa la Yahuda, ka mna Lfiɗa Gwaɗa taghəŋa ga mghama Lazglafta, ka mbambamnduha ma inda ɗaŋwaha taŋ, nda indaya ta raghwa həŋ. 24 Ka tuta gwaɗa wdiɗta ghəŋa Yesu ta inda haɗika Siri. Kahlədanaghatá lu ta inda gwal ɗaŋwa, ndagwal ta ŋra ɗaŋwaha kavghakavgha, ndagwal nda ksa da halaway, nda gwal ndaksa da seteni, nda gwal nda rwa səla taŋ.Ka mbambə Yesu ta həŋ. 25 Ka sliʼi dəmgamistani, gwal ta sliʼafta ta haɗika Galili, ndagwal ta sliʼafta ta kwakwara Dekapwalus,nda ya ma luwa Ursalima, nda ya ta haɗikaZudiya, nda gwal nda ta sana ɓla ghwaZurdeŋ.

5Vərɗa zɗaku sura 5 ka labə ta 7Luk 6:20-23

1 Nghay Yesu ta sliʼadaghata dəmga datsi, ka sliʼaftá tsi ka lafi ta kuɗuŋur ka nzata.Ka sliʼadaghatá duhwalhani tavatani. 2 Kazlraftá tsi ta tagha skwi ŋa taŋ, kaʼamantsa:3 «Rfu da gwal nda sna ta pɗa taŋ maSulkum, kabga ŋa taŋ ga mghama

Lazglafta.4Rfu da gwal ta taw ndanana, kabga dzaʼalɓana lɓa Lazglafta ta ŋuɗufa taŋ.5Rfu da gwal leɓtekwa ghəŋa taŋ, kabgadzaʼa vlaŋvla Lazglafta ta haɗik ya tanaf tsi

taimi ta sləməŋ ta həŋ.6Rfu da gwal ta dzəmaya nda ndala magaskwi ta kumə Lazglafta ta həŋ, kabga dzaʼa

baghaku həŋ.7Rfu da gwal ta tawa hiɗahiɗa ta mndukabga dzaʼa taway Lazglafta ta hiɗahiɗa ta

həŋ.8 Rfu da gwal hezleʼ a ŋuɗufa taŋ, kabga

dzaʼanghaŋngha həŋ ta Lazglafta.9Rfu da gwal ta sləga zɗaku matabamnduha, kabga zwana ɗa kuni ka Lazglafta

* 4:10 Ngha ta Vrafta ta zlahu 8:13 † 4:16 Ngha ta Isaya 8:23—9:1

Mata 5:10 5 Mata 5:30

dzaʼazlay nda həŋ.10Rfu da gwal ta gə lu ta iri ŋa taŋ ta ghəŋamagay taŋ ta skwi tɗukwa, kabga ŋa taŋ gamghama Lazglafta.11Rfu da kaghuni, ka ta rarazay lu takaghuni, ka ta gay lu ta iri ŋa ghuni, ka tavazay lu ta rutsak ta kaghuni ta ghəŋa

gwaɗa ta iʼi.12Rfawarfa ta rfu, ka nzata kuni waɗah,kabga mamu nisəla ghuni dagala ta kzlakaghuni ta luwa. Manda va tsaya ganapta

lu tirita anabiha ta tiŋlaghutá kaghuni.»

Nzaku ka slughul nda tsuwaɗaka ghəŋahaɗik

Mak 9:50, Luk 14:34-3513 «Kaghuni slughula ghəŋa haɗik. Ka

sabsa nəmakuma slughul ná, waka lu dzaʼanəmglanafta na? Ta haɗ hayhayani wu, taghəŋa pghidiŋta ŋa diŋlay mnduha yeya.

14 «Kaghuni tsuwaɗaka ghəŋa haɗik.Haɗ luwa ta bafta lu ta ghwá ta ɗifaghutawa. 15 Haɗ lu ta tsamtá vu ma pitirla kadzuɓamta ma tughuba wa. Ta vli tskalata fagata lu ŋa tsuwaɗakayni ta inda gwalma tsa həga ya. 16 Manda tsaya dzaʼatsuwaɗakakwa tsuwaɗaka ghuni ta kəmamnduha, kada nghaŋta həŋ ta ŋərma slnata magə kuni, ŋa zləzlvay taŋ ta da ghunita luwa.»

Ŋlanafta Yesu ta inda zlahu17 «Ma fa kuni ta ghəŋ kazlay: Sa da

hərɗiŋtá zlaha Musa nda tagha skwa laanabi yu kəʼa. Sa da hərɗiŋta a yu wu, sada ŋlanaftá yu. 18 Kahwathwata ka yu tamnaghunata: Ka ta tekeʼa luwa nda haɗikkatsi, haɗ sana skwi dər neɗ, dər ndəheɗdzaʼa wuɗanaghuta lu mataba zlaha Musa,ha ka laghani ta fitika kɗavakta inda skwiwa.

19 «Tsaya tama, dər wa ta kwalaghutásnatá dər ya kwitikw mataba tsa zlahuhaya, ka tagha magay manda tsa ŋani ya ŋasanlaha ná, dzaʼa nzakway tsa mndu ya kasagəŋ gudzekw ma ga mghama Lazglafta.Ama ka snasna mndu ta tsa zlahu ya, katagha magay manda tsa ŋani ya ŋa san-laha guli ná, ka mndu dagala tsa mnduya dzaʼazlay ma ga mghama Lazglafta.20 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata: Kamalaghumala a kaghuni ta snatá zlahu ka

gwal tagha zlahu ŋa mnduha nda la Farisawu katsi ná, haɗ kuni dzaʼa walaŋtá lami daga mghama Lazglafta wa.»

Tagha skwi ta ghəŋa ɓasa ŋuɗuf21 «Nda sna kuni ta skwi mnana lu

ta dzidzíha mu ghalya kazlay: Yaha kawalaŋta dzatá mndu* kəʼa. Dər wa mnduta dzatá mndu ná, dzaʼa klay lu da gumakəʼa. 22 Ama ka iʼi ta mnaghunata ná,dər wa ta ɓasanavatá ŋuɗuf ta zwaŋamanika mukumani a tsi ka tsi, dzaʼa klay luta tsa mndu ya da guma. Dər wa mndudzaʼa mnay nda zwaŋamani ka mukumania tsi kazlay: Ghwaɗak kəʼa ná, dzaʼa klaylu ta tsa mndu ya ta kəma guyatá ghəŋagwal tsa guma. Dər wa mndu dzaʼa mnaynda zwaŋamani ka mukumani a tsi kazlay:Rgha kəʼa, nda ra tsa mndu ya ŋa vzaghatada duda vu.

23 «Tsaya tama, ka kladagha kla ka taskwi ŋa vlay ta gwir ŋa Lazglafta, kahavaktá ka hada ta gwaɗa ya ta kul dzrakumataba ghuni nda zwaŋama gha katsi,24 zlaŋzla ta tsa skwa gha ya hada tavatatsa gwir ya, ka vraghuta ka dzrafta nda tsikaraku, kada vrakta ka vlaŋtá tsa skwa ghaya ta Lazglafta.

25 «Ka mamu skwi mataba ghuni ndamndu katsi, ta kul lagha kuni da vla gumanda tsi ya, ŋavaŋa ka dzrafta kunima kɗakutsi kladaghaghata da vla guma, da klaftámndu ta tsa guma ta kagha ka vlaŋtá lasludzi, da vzaghatá lu ta kagha da gamak.26Kahwathwata ka yu ta mnaghata, haɗ kadzaʼa sabi hada kata kɗiŋ a ka ta planatákɗavakta penani wa.»

Tagha skwi ta ghəŋa hliri27 «Nda sna kuni ta skwi mna lu kazlay:

Yaha ka da hliri† kəʼa. 28 Ama ka iʼi tamnaghunata ná, mndu ta nghafta nda irambəzleh ta markwa sani ma mndu ná,nda ghada klutani ta tsa marakw ya maŋuɗufani. 29 Ka ira gha nda ga zeghwi takla kagha da ga dmaku katsi, tsakwasliŋtsakwasla ka wuɗidiŋta ka diʼiŋ. Dər pɗataka ta fawaya gha turtuk ka ya da vzamtalu ta kagha tsuhtsuh da duda vu. 30 Ala,ka dzva zeghwa gha ta kla kagha da magadmaku ya, tsiŋtsa ka wuɗidiŋta ka diʼiŋ,

* 5:21 Ngha ta Sabi 20:13 nda Vrafta ta Zlahu 5:17. † 5:27 Ngha ta Sabi 20:14 nda Vrafta ta Zlahu 5:18.

Mata 5:31 6 Mata 6:5dər pɗata ka ta fawaya gha turtuk ka ya davzamta lu ta kagha tsuhtsuh da duda vu.»

Tagha skwi ta ghəŋa ghzla marakwMat 19:9, Mak 10:11-12, Luk 16:18

31 «Ka lu mnata guli na: “Ka ghzliŋghzlamndu ta markwa taŋ katsi, vindanaftanita ɗelewera ghzlatani‡.” 32 Ama ka iʼi tamnaghunata na: Ka ghzliŋghzla mndu tamarkwa taŋ, ka ta ghəŋa hliri a tsi wu katsi,famfa ta tsa marakw ya da hliri. Ka klafklamndu ta marakw ghzliŋ lu guli, hliri ta hlətsa mndu ya,» kaʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa waɗu33 «Nda sna kuni ta skwi mnana lu ta

dzidzíha ghalya na: Yaha ka da walaŋtawaɗu kəʼa. Manda va tsa waɗana kata Mgham§ Lazglafta gha ya ná, mandava tsaya ká ka magata. 34 Ama ka iʼita mnaghunata na: Yaha kuni walaŋtawaɗutá vli, dər nda luwa, kabga vla nzakwaLazglafta ya. 35Dər nda haɗik, kabga vla fasəlani ya. Dər nda luwa Ursalima, kabgaluwa Mgham dagala ya. 36 Yaha ka dawaɗu nda ghəŋa gha, kabga laviŋ a ka tambəɗanafta ka ŋusliŋ dər ka ŋra ta ya dərturtuk ma swida gha wa. 37 Gwaɗa ya ŋasabi ma wa ghuni ná, ka aŋi tsi, aŋi. Kamantsa a tsi wu, mantsa a wa. Inda ya dzaʼasganaghata lu ta ghəŋa tsaya ná, sagha dahalaway.»

Gwaɗa ta ghəŋa planamtá mndu taŋaslu nda ŋaslu

Luk 6:29-3038 «Nda sna kuni ta mnata lu kazlay: Nda

iri dzaʼa plamta lu ta iri, nda sliʼiŋ dzaʼaplamta lu ta sliʼiŋ* kəʼa. 39 Ama ka iʼi tamnaghunata ná, ka magamaga mndu taghwaɗaka skwi, yaha kuni da vranamta.Katək ná, ka dzughusdza mndu ma lagəŋagha nda ga zeghwi, mbəɗanambəɗa gulita lagəŋa gha nda ga zlaɓa. 40 Ka ku-rakura mndu ta wlatá kagha kabga ŋaklugudughustá dawra gha, fanavafa guli talguta huɗa gha. 41 Ka pgha ta iʼi tkweʼ kameli turtuk ka mndu nda kagha ya, pghaf-pgha gha ka meli his. 42 Ka ɗawaŋɗawamndu ta skwi da kagha vlaŋvla gha. Ka

laghala mndu da ɓla nzawa da kagha, masɗanaf ka.»

Gwaɗa ta ghəŋa ɗva ghumaLuk 6:27-28,32-36

43 «Nda sna kuni ta skwi mna lu ka-zlay: Ɗvuɗva ta zwaŋama gha†, ghumagha katsi husaghata kəʼa. 44 Ama ka iʼi tamnaghunata: Ɗvuwaɗva ta ghuma ghuni,magawaduʼa ta ghəŋagwal ta giri ŋa ghuni.45Tsaya dzaʼa kəl kuni ka nzakway ka vərɗazwana Da ghuni ya ta luwa, kabga tsatsi tasliʼaganaptá fitik ta ghəŋa gwal kul zɗakughəŋa taŋ, nda ya ta ghəŋa gwal zɗa ghəŋataŋ. Ta nzagazna ta imi ta ghəŋa tɗukwamnduha, nda ya ta ghəŋa ghwaɗaka mn-duha. 46 Ka gwal ta ɗvutá kaghuni yeya kakuni laghu ɗvuta katsi, mndəra wati nisəlata dzaʼa kuni mutsəgəlta na? Dər gwal tskadzumna guli ná, mantsa ya a ta maga həŋguli ra? 47 Ka ŋa zwaŋama gha yeya ta gakaghuni ta zgu katsi ná, ndaw malaghutakaghuni tama? Mantsa ya a ta maga gwalkul snaŋta Lazglafta guli ra? 48 Nzawanzaka vərɗa mndumanda va nzakwa Da ghunita luwa ka vərɗa mndu‡ ya.»

6Tva vla skwi ŋa pɗuha

1 «Ɗasuwa ka kuni ta magə kuni ta skwitɗukwa, yaha kuni damagay ŋa ghubaku tawa ira mnduha. Ka mantsa tsi ná, mutsaftaa kuni ta nisəla ghuni da Da ghuni ta nzak-way ta luwa wa.

2 «Ta vlə ka ta skwi ŋa pɗu ya, ma ghubuka ta ghəŋa gha ta ghəŋani, manda ya tamagə gwal ta maga maɗgwirmaɗgwir mahəga tagha skwa la Yahuda, nda ya ta pa-zlala, ŋa ghubaku damnduha ya. Kahwath-wata ka yu ta mnaghunata, mutsu mutsahəŋ ta nisəla taŋ. 3Amakagha, tambəhu kata pɗu ya, ma snaŋ dzva zlaɓa gha ta skwita magə dzva zeghwa gha. 4Tsaya dzaʼa kəltsa mbəha gha ya ka nzakway ka skwi ndaɗifa. Dzaʼa plaghampla Da gha Lazglafta tangha skwi ta magə ka ma ɗifa ya.»

Tva maga duʼaLuk 11:2-4

5 «Ta ndəɓu kuni ta dzvu, ma nza kunimanda ŋa gwal ta maga maɗgwirmaɗgwir

‡ 5:31 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 24:1. § 5:33 Ngha ta Zlahu 19:12, Mbsak 30:3 Vrafta ta Zlahu 23:22-24. * 5:38Ngha ta Sabi 21:23-25 nda Zlahu 24:19-20, nda Vrafta ta Zlahu 19:21. † 5:43 Ngha ta Zlahu 19:18, nda Vrafta taZlahu 23:3-6. ‡ 5:48 Ngha ta Zlahu 19:2, Vrafta ta Zlahu 18:13.

Mata 6:6 7 Mata 6:28zɗəgana maga duʼa ta həŋ ta sladu ta sladumahəga tagha skwa laYahuda, nda ya tawamadədga tvi* ŋa nghaŋta mnduha ta həŋya. Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,mutsu mutsa həŋ ta nisəla taŋ. 6 Amakagha, ka ta maga duʼa ka, laghula dadzuguva gha, ka hafta ka ta tgha gha kandəɓa ka ta dzvu. Dzaʼa plaghampla Da ghata nzakway ta nghay ma ɗifa ya.

7 «Ta ndəɓu kuni ta dzvu ya, ma gɗakuni ta vrafta ta gwaɗa turtuk, mandaŋa gwal kul saŋtá Lazglafta ta ndanay ka-zlay: Vrafta ta gwaɗa dzaʼa kəl Lazglaftaka tsuʼaŋnafta kəʼa ya. 8Ma taghə kuni taskala taŋ, kabga nda sna Da ghuni ta skwita kumə kuni ma kɗaku kaghuni ka ɗawayda tsi.»

Da ta luwa9Wya ka kuni da maga duʼa tama:

«Da ŋni ta nzakway ta luwa, ka snavasnahga gha nda ghuɓa.10Ka saghasa fitika ga mghama gha, kamaga ka ta skwi ta kumə ka ta haɗik,manda ya ta magaku ta luwa.11Vlaŋnavla ta skwa zay prək zay ŋni gita.12 Plaŋnapla ta dmakuha ŋni, mandaya ta plinista aŋni ta dmakwa gwal ta mag-

aŋnata.13Ma zlaŋna ka tawa skwi dzaʼadzəghaŋnata. Klapkla ta aŋni ma dzvahalaway, [kabga ŋa gha ga mgham, ndambraku, nda glaku, ŋa kɗekedzeŋ. Amin!]

14 «Ka plinispla kuni ta dmakwa mn-duha ta magaghunata katsi, Da ghuni tanzakway ta luwa ná, dzaʼa plighunispla taŋa ghuni guli. 15 Ama ka haɗ kaghuni taplinistá dmakwa mnduha ta magaghunatawu katsi, haɗ Da ghuni dzaʼa plighunistádmakuha kaghuni guli wa.»

Tva maga suma16 «Ka ta suma kuni, ma pslaf kuni ta

kuma manda ya ta magə ghwaɗaka mn-duha. Ta pslafpsla həŋ ta kuma, kabgaŋa nghay mnduha kazlay: Ta suma həŋkəʼa. Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,mutsumutsa həŋ ta nisəla taŋ nda tsaya.17Kagha, ka ta suma ka, masammasa ta rɗima ghəŋa gha ka payanata ka, mbaziŋ ka takuma gha guli. 18Tsaya dzaʼa kwalmnduhatsatsafta ta suma ka kəʼa. Ta ghəŋa Da gha

hada ta nzakuma ɗifa yeya nda ngha. Dzaʼaplaghampla tsa Da gha nda ngha ta skwi tamagə ka ma ɗifa ya. Psawapsa ta mutsaftágadghəl da Lazglafta.»

Skwa gadghəl ta haɗik nda ya daLazglafta

Luk 12:33-3419 «Ma tskana kuni ta gadghəla ghuni

ta haɗik ma vli ya ta zuta zahar, ta ksutambəzlar, nda ya ma vli ta zlraghata ghalihaguli. 20Ama tskawa tska ta gadghəla ghunita luwa ma vli dzaʼa kwal zahar zuta, dzaʼakwalmbəzlar ksuta, nda ya dzaʼa kwal ghal-iha zlraghata. 21Ma vli hada gadghəla ghaya, hada ŋuɗufa gha guli.»

Nzaku ma tsuwaɗakLuk 11:34-36

22 «Iri ná, manda pitirla vgha gha nzak-wani. Ka tsiɗiɗ ira gha, tsuwaɗak inda vghagha. 23Ama ka nda badza ira gha, ma gruminda vgha gha. Ka si ma grum nzakwa tsatsuwaɗakmakagha ya katsi, kighkigh dzaʼatɗikuta tsa grum ya tama!»

Zbaʼawazba mataba i Lazglafta nda tsediLuk 16:13

24 «Haɗ mndu dzaʼa laviŋta gwaftaksanatá slna ta mghamha his, ta magay-magay ŋa ya, ta magaymagay ŋa ya, ma vatsa fitik turtuk ya wa. Nda husaŋta sani,ta ɗvutá tsi ta sani. Nda ndiʼa nzakwaninda sani, ta wuɗiŋtá tsi ta sani. Laviŋ akuni ta gwaftá maga slna ŋa Lazglafta, tamagaymagay kuni ŋa tsedi wa.»

Zbawazba ta ga mghama Lazglafta karakuLuk 12:22-31

25 «Tsaya ta kəl yu ka mnaghunata ka-zlay: Ma thə kuni ta heʼ, a nu dzaʼa mu zay?Nu dzaʼa mu say? A nu dzaʼa mu suɗay tavgha na kəʼa? Malaghumala a hafu ta skwazay ra? Ari malaghumala a wa a vgha talgut na? 26Nghawangha ta ɗyak ta ndarakuta luwa ɓa. Haɗ həŋ ta sləgu wu, tska a həŋta skwi ta vwah wu, haɗ həŋ ta tskanatáskwi ma guvur guli wa. Da ghuni ta luwa tazuŋtá skwi ta həŋ. Malaghumala a kaghunipiw ka hahəŋ wu ra?

27 «Waya mataba ghuni ma mnayni taheʼ, dzaʼa slranaghata dauʼ ta fitika hafanina? 28 Ala, kabgawu ta kəl kuni ka mnaheʼ ta ghəŋa lgut tama ɓa? Nghawangha

* 6:5 Ngha ta Lukwa 18:10-14.

Mata 6:29 8 Mata 7:20ta vzlizla ta magaku ma vwah ɓa. Haɗsana slna ta magata həŋ wu, haɗ həŋ taga lgut wa. 29 Kulam nda tsa, ka yu tamnaghunata na: Dər Salumuŋ nda va tsanzakwani ka gadghəl† ya tani ná, ta fava ata lgut ta klaftá ɗinakwa ya dər turtuk matsa vzlizlaha ya wa. 30 Ka si mantsa ya tasuɗanavata Lazglafta ta lgut ɗina ta kuzuŋgita, gamahtsimani ŋa vzamta da vu ya ní,kaghuni yeya dzaʼa kwal tsi suɗavaghunatatama rki? Kay! Nda hta zlghay nda ŋuɗufaghuni.

31 «Ma walaŋ kuni ta mna heʼ tama, mamnə kuni kazlay: A nu dzaʼa ŋni zay? Anu dzaʼa ŋni say? A nu dzaʼa ŋni suɗay tavgha na kəʼa. 32 Inda tsaha ya ná, gwal kulsnaŋtá Lazglafta ta psay. Nda sna Da ghunita luwa ta skwiha ta raku ka ŋa ghuni.33 Zbawazba ta ga mghama Lazglafta ndamaga skwi tɗukwa tawa irani karaku, dzaʼavlaghunavla lu ta inda tsa skwiha ya taghəŋani.

34 «Ma mnə kuni kazlay: Heʼ, waka yuda magay gamahtsimani na kəʼa. Prəkgamahtsimani ka ndananatá ghəŋani, prəkdər wati ma vaghu nda ɗaŋwani.»

7Ma tsə kuni ta guma ta ghəŋa mnduLuk 6:37-38,41-42

1 «Ma tsə kuni ta guma ta ghəŋa mndu,da tsaghunaghatá lu ta guma ta kaghuniguli. 2 Dzaʼa tsaghunagha tsa Lazglafta taguma,manda va tsa ta tsə kaghuni ta ghəŋasanlaha ya. Nda tsa daram ta kəl kaghunika gray ŋa sanlaha ya, nda va tsaya dzaʼagra lu ŋa kaghuni guli. 3 Kabgawu ta kəlkagha ka laghwi da ngha slimbitsa udzuma ira zwaŋama gha, kul nghaŋta kagha tadughuslani ma ŋa gha iri na? 4 Ari, wakakagha dzaʼa mnay nda zwaŋama gha “Yahaka kləgaghata yu ta slimbitsa udzu ta iragha kəʼa,” wya dughuslani ma ŋa gha na?5 Tsa maɗgwirmaɗgwira gha ya. Tiŋəl káka kliŋtá dughusl ma ira gha karaku, kadanghaŋta ka ta vli ŋa kligiŋtá slimbitsa udzuma ira zwaŋama gha.»

6 «Ma vlə kuni ta skwi nda ghuɓa ŋakriha, da mbəɗavatá tsi valafta ta kaghunika patsaghunata. Ma vza kuni tamiziɗikwa

ghuni ta kəma ghuvazu da diŋlanaptá tsi,ka mbəɗavata da hiʼida kaghuni.»

Mndu ta zbay ta mutsayLuk 11:9-13

7 «Ɗawawaɗawa dzaʼa vlaghunavla lu.Zbawazba dzaʼa mutsay kuni. Gawaga tazgu dzaʼa gunaghunaguna lu ta watgha.8Dər wati ma mndu ta ɗawaŋta, ta mutsay.Dər wati mamndu ta zbaŋta, ta slafsla tida.Ta gunanaguna lu ta watgha ta mndu tagatá zgu. 9 Waya ma kaghuni dzaʼa klaftápala ka vlaŋtá zwaŋani ɗawaŋər tsi ta skwazay na? 10 Ari, ka klipi ɗawaŋ tsa zwaŋ ya,ka klaftani ta nahaɗik ka vlaŋta na? 11Ka sikaghuni ta nzakway ka ghwaɗakamnduha,nda sna kuni ta klaftá ŋərma skwiha kavlaŋtá zwana ghuni ya ní, Da ghuni ta luwayeya dzaʼa kwal kul snaŋta klaftá skwihaɗinaɗina, ka vlaŋtá gwal ta ɗawaŋta da tsirki?»

Hbatá ghəŋa zlahu12 «Inda skwi má ta kumə kaghuni ta

magaghunata mnduha ya, maganawamagakaghuni guli ta hahəŋ, kabga tsaya klatághəŋa zlaha Musa, nda gwaɗa la anabi*.»

Tviha hisLuk 13:24

13 «Lamwa la nda ta watgha slrehwa,kabga watgha bughwa ná, bla a labə tidawa ta kla mndu da vla zaɗaku. Nda ndəghagwal ta dzaʼa nda tida. 14Watgha slrehwaná, nda bla ka lu ta labə tida, ta kla mnduda hafu. Sira a gwal ta mutsa labə tida guliwa.»

Ghwaɗaka anabihaLuk 6:43-44

15 «Ɗasuwa ka kuni nda anabiha tatsakalawi ta sliʼamta da taba ghuni mandatuwak, ama ma ŋuɗufa taŋ ta sidi həŋmanda kramtak mtak. 16 Ta slna taŋ dzaʼatsatsafta kuni ta həŋ. Ta ɗagay lu ta yakwafwa inabi ta teki ra? Ari, ta ɗagay a lu tayakwa ghuraf ta hluʼa na? 17 Inda fu zɗaná, zɗa yakwani. Ala, ka zɗa a fu ná, zɗaa yakwani guli wa. 18Haɗ fu zɗa ta laviŋtayaftá yakwa fu kul zɗaku wa. Manda tsayaguli ná, haɗ fu kul zɗaku ta yaftá yakwa fuzɗa guliwa. 19 Inda fu kul zɗaku yakwani, tatsiŋtsa lu ka vzamta ma vu. 20 Tsaya tama,ta yakwa taŋ ta tsatsafta lu ta həŋ.»

† 6:29 Ngha ta 1 Mghamha 10. * 7:12 Ngha ta la Ruma. 13:8-10.

Mata 7:21 9 Mata 8:15Vərɗa duhwalha YesuLuk 13:25-27

21 «Inda gwal ta mnay kazlay: Mghamaɗa, Mghama ɗa! kəʼa a dzaʼa lami da gamghama ɗa wa. Ba mndu ya ta maga skwita kumə Da ɗa ta nzakway ta luwa kweŋk-weŋ dzaʼa lami. 22 Nda ndgha gwal dzaʼamnay ŋa ɗa baɗu tsa kazlay: Mghama ɗa,Mghama ɗa! Aŋni a si ta kla lwa Lazglaftanda hga gha kay ra? Aŋni a si ta ghazlaghwaɗaka sulkum nda hga gha kay ra?Aŋni a si ta maga ndəghata mazəmzəmhanda hga gha kay guli ra kəʼa. 23 Ka yudzaʼazlay nda həŋ baŋluwa na: “Ta walaŋa yu ta snaŋtá kaghuni wu. Laghwalata vata iʼi, kaghuni gwal maga ghwaɗakaskwiha†.”»

Həgaha hisLuk 6:47-49

24 «Mantsa tama, dər wati ma mndu tasnaŋtá na gwaɗa ta mnə yu na, ka ksaslna nda tsi, dzaʼa nzakway tsa mndu ya kagragra nda sana mndu nda hiɗa ta baftáhəgani ta kutumba. 25 Ka sagha imi, kalagha zala vlunduɗ dista tsa həga ya. Zlu awu, kabga thaf ta kutumba lu. 26 Dər watima mndu ta snaŋtá na gwaɗa ta mnə yuna, ka kwalaghutá tsi ta ksa slna nda tsi, kagragra tsa mndu ya guli nda sana mndu kargha ta baftá həgani ta wutak. 27 Ka saghaimi, ka lagha zala vlunduɗ dista tsa həga,ka saf falak guk gruŋta, ka zlutá tsi tesneʼ,»kaʼa.

Taghay Yesu ta skwi nda sgit28 Manda kɗiŋta Yesu ta mna tsa

gwaɗaha ya, ka ndərmimmnduha katakatata tsa tagha skwani ya, 29kabga nda sgit matsa ŋani tagha skwi ya, nza a manda tsa ŋagwal tagha zlahu ŋa taŋ ya wa.

8Mbanafta Yesu ta mndu nda rɗa mndu

tidaMak 10:40-45

1 Manda saha Yesu ta ghwá, ka sliʼaftándghata dəmga mistani. 2 Ka lagha sanamndu nda rɗa mndu tida zləmbata maghuvani, kaʼa mantsa: «Mghama ɗa, ka takumay ka, laviŋlava ka ta mbiɗifta,» kaʼa.3 Ka fadaptá Yesu ta dzvani ka ksaŋta, kaʼa

nda tsi mantsa: «Ta kumay yu, mbafmbagha,» kaʼa. Gi hadahada ka mbaftá tsamndu ya. 4 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ya-hayaha ka mnanaŋtá mndu! La ka dzaʼa kada maranaŋtá vgha gha ta mnda dra skwiŋa Lazglafta, ka plata ka ta ghəŋ nda skwimanda ya mna zlaha Musa, kada snaŋtamnduha nda mba* ka kəʼa,» kaʼa nda tsi.

Mbanafta Yesu ta kwalva mghama sludzala Ruma

Luk 7:1-10, Yuh 4:43-545 Ta lamə Yesu da luwa Kafarnahum,

ka lagha sana mghama sludza la Rumandəɓa dzvu da tsi. 6 Kaʼa nda tsi mantsa:«Mghama ɗa, waʼa kwalva ɗa ta hani mint-gha gəzəmblaʼ a ta ghuya ɗaŋwa katakata,»kaʼa. 7 «Ta dzaʼa yu da mbanafta,» ka Yesunda tsi. 8 «Mghama ɗa! Ra a yu ka laghagha da ini wa. Ka sabsa gwaɗa teʼ ma wagha ná, dzaʼa mbaku kwalva ɗa. 9 Iʼi guliná, mista maliha nziŋta yu, mamu sludzihamista iʼi guli. “Ka la!” ka yu nda sani, gisliʼani. Ka “saghasa!” ka yu nda sani, gisaghani. Ka “maga ta ya!” ka yunda kwalvaɗa, gi magayni,» ka tsa mghama sludzi ya.

10 Snanata Yesu ta tsa gwaɗa mghamasludzi ya, ka laghu tsi ndərmimay. Kaʼa ndatsa gwal mistani ya mantsa: «Kahwath-wata ká yu ta mnaghunata, dər matabala Israʼila, ta slaf a yu ta mndərga zlghaynda ŋuɗufa mndu manda nana wa. 11 Kayu ta mnaghunata ná, nda ndgha gwalzlghay nda ŋuɗufmndərga nana dzaʼa sliʼa-gaghata dagamamndəra luwandayamistaluwa†, ka nzata ka za skwi kawadaga ndai Abraham nda Izak nda Yakubu ma gamghama Lazglafta. 12 Ama gwal má dzaʼanzakway ka zwana za həga ga mghamaLazglafta ya, dzaʼa hlafhla lu ta həŋ kapghidiŋta da grum ma bli, ma vli ŋa tawnda hpaɗa sliʼiŋ,» kaʼa.

13 Ka Yesu nda tsa mghama sludzi yamantsa: «La dzagha gha! Dzaʼa magamagalu manda ya zlghaf ka,» kaʼa. Gi ma va tsafitik ya ka mbaftá tsa kwalvani ya.

Mbanafta Yesu ta midza PiyerMak 1:29-34, Luk 4:38-41

14 Ka sliʼaftá Yesu ka lagha da Piyer, kaslanaghatá tsi ta midza Piyer ta hani taɓasa ŋuɗidar. 15 Ka ksaŋtá tsi ta dzvu, ka

† 7:23 Ngha ta Zabura 6:9. * 8:4 Ngha ta Zlahu 14:2-23. † 8:11 Mndəra luwa: Tsaya tva safa fitik.Mista luwa: Tsaya tva dəɗakwa fitik.

Mata 8:16 10 Mata 9:5mbaftá tsi da tsa ŋuɗidar ya. Ka sliʼaftá tsika maganatá skwa zay.

16Gahawani, ka hladaghatá lu ta ndghatagwal nda ksa da ghwaɗaka sulkumha. Kaghazligiŋtá tsi ta tsa ghwaɗaka sulkumhaya nda gwaɗa ma wani. Ka mbambanaftátsi ta inda gwal kul ɗughwanaku. 17Mantsaya magata tsi ŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗaya mna anabi Isaya kazlay:«Tsatsi ka ghəŋani ta hlaghutáɗaŋwaha mu,ka mbambamafta ma kwala mukul ɗughwanaku‡ kəʼa ya.»

Mamay mnduha ta dzaʼa mista YesuLuk 9:57-62

18 Nghanata Yesu ta dəmga ta wanaftaná, «mbaɗma ta a ɓlu a,» kaʼa. 19 Ka laghasana mnda vinda zlahu slanaghata, kaʼanda tsi mantsa: «Maləma ɗa! Ta dzaʼamista gha yu dər dzaʼa diga ka,» kaʼa. 20KaYesu nda tsi mantsa: «Gərhaŋha ná, mamughurumha taŋ. Ɗyakha ta ndaraku ta luwaguli, mamu həgaha taŋ. Ama Zwaŋa mnduná, haɗ dər vli ŋa fadatani ta ghəŋani wu,»kaʼa.

21 Ka sani mataba duhwalhani mantsa:«Mghama ɗa! Zlihazla ka dzaʼa yu dapaɗamtá da ɗa karaku,» kaʼa. 22 Ka Yesunda tsi mantsa: «Mbaɗa kagha mista ɗa!Zlaŋzla ta gwal nda rwa ka paɗa həŋ tambliha taŋ,» kaʼa.

Lɓanata Yesu ta falak ta drəfMak 4:35-41, Luk 8:22-25

23 Ka sliʼaftá Yesu ka lami da kwambalu,ka laghuduhwalhanimistani. 24Tatandəruhəŋ ta drəf, ka sliʼavaftá mghama falak, kakapatsaʼuwaku imi, ka sliʼi da kwambalu.Ma tsa fitik ya, ta hanutá hanani Yesu. 25Kasliʼaftá duhwalhani ka lagha sliʼanafta. Kahəŋ nda tsi mantsa: «Mghama ɗa, kata taamu, dzaʼa rwaku mu!» ka həŋ. 26 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Nu ta kəl kuni ka zləŋ.Kay! Nda hta zlghay nda ŋuɗufa ghuni,»kaʼa. Ka sliʼaftá tsi ka davanaghatá falaknda drəf, ka nzatá vli tɓekw. 27Ka ndərmimtsa mnduha ya katakata. «Wa na mndu nata snə§ dər falak nda drəf tani ta gwaɗanikatək na?» ka həŋ.

Mbanafta Yesu ta sana mnduha his ndaghwaɗaka sulkum ma həŋ

Mak 5:1-10, Luk 8:26-3928 Ɓhadapta taŋ ta tsa sana ɓla drəf ta

haɗika Gadaraniya ya, ka sliʼagaptá sanamnduha his ma kulu kasu halaway, kalagha həŋ da guyay. Ta zləŋay lu ta həŋkatakata, laviŋ a mndu ta walaŋta labə ndatvə tsa wa. 29 Ka gi dzə həŋ ta lawlaw. Kahəŋ mantsa: «Nya mataba mu nda kaghaní Zwaŋa Lazglafta? Sagha da ghuyaŋnaftáka ta kul magaku fitikani ra?» ka həŋ.

30Tsawmanda andahəŋ,mamu sanabraghuvazu* dagala ta nghə lu. 31 Ka ndəɓutsa halawayha ya ta dzvu da Yesu. Ka həŋmantsa: «Ka ta ghzla aŋni ka ná, ghunata aŋni da a bra ghuvazuha a,» ka həŋ.32Kaʼa nda həŋ mantsa: «Lawala!» kaʼa. Kasliʼagaptá həŋ ka sliʼamta da tsa ghuvazuhaya. Ka vazagatá tsa bra ghuvazuha ya tavgha ta vata vli, ka rkaghata da drəf, kazaɗamtá həŋ mida.

33 Ka sliʼafta tsa gwal si ta ngha həŋya nda hwaya, ka laghwi da luwa da mnainda skwi ta maguta, nda ya ta slanaghatátsa mnduha kasu halaway ya. 34 Ka sliʼa-gaptámnduhama luwa nekwnekw da guyaYesu. Na tsa gi nghaŋta taŋ ta Yesu ya,«kdəkkdək, sliʼapsliʼa ma haɗika ŋni,» kahəŋ nda tsi.

9Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rwa

səlaniMak 2:1-12, Luk 5:17-26

1 Ka sliʼaftá Yesu ka lami da kwambalu,ka vrəglaghuta nda ta drəf, ka ɓhadaghatátsi da luwani*. 2 Ka tsukwadaghatá sanamnduha da tsi ta kativiŋ ta sana mndu ndarwa səlani. Nghanata Yesu ta zlghay ndaŋuɗufa taŋ, kaʼa nda tsa mndu nda rwasəlani ya mantsa: «Sagəŋ! Ŋavaŋa gha, ndapla dmakwa gha!» kaʼa.

3 Ka sanlaha ma gwal tagha zlahu ŋamnduha ma ghəŋa taŋ mantsa: «Na mnduna ná, ta kwarakwara ta ghəŋa Lazglafta†,»ka həŋ. 4Nghadapta Yesu ta skwi ta ndanuhəŋ, kaʼa mantsa: «Kabgawu ta kəl kuni kandana tsa ghwaɗaka ndanu ya na? 5 Mal

‡ 8:17 Ngha ta Isaya 53:4. § 8:27 Ngha ta Zabura 65:8, 89:10, 107:23-32. * 8:30 Ngha ta Markus 5:11. * 9:1Ka Markus 2:1 na: Kafarnahum tsa luwani ya. Ngha ta Mata 4:13. † 9:3 Ngha ta Zlahu 24:16.

Mata 9:6 11 Mata 9:27blakwa mnay kazlay: Nda pla dmakwa ghakəʼa re, ari, mal mnay kazlay: Sliʼafsliʼagha ka mbaɗaka ta mbaɗa kəʼa na? 6 Ala,kada grafta kuni mamu Zwaŋa mndu ndambrakwa pliŋtá dmakwa mnduha ta naghəŋa haɗik na kəʼa,» kaʼa nda tsa mndunda rwa səlani ya mantsa: «Sliʼafsliʼa gha,kla ta kativiŋa gha ka dzaʼa ka dzagha gha,»kaʼa.

7 Gi brahwat sliʼafsliʼa tsa mndu ya kalaghwi tsi dzaghani. 8 Nghanata dəmgata tsaya, ka ksutá tsi ta həŋ ka zləŋ. Kazləzlvu həŋ ta Lazglafta ta vlaŋtá mndərgatsa mbraku ya ta mnduha.

Hgafta Yesu ta Mata ŋa dzaʼa mistaniMak 2:13-17, Luk 5:27-32

9 Manda sliʼafta Yesu ka zluŋtá tsa vliya, ka nghaŋtá tsi ta sana mndu ta hgə luka Mata, ta nzaku ma həga tska dzumna.«Mbaɗa mista ɗa!» kaʼa nda tsi. Ka sliʼaftaMata ka laghwi mistani.

10 Tahula tsa, ka nzatá Yesu ka za skwazay gaMata. Ka sliʼadaghatá ndəghata gwalta tska dzumna, nda sanlaha ma ghwaɗakamnduha nzata ka za skwa zay nda tsi,kawadaga nda duhwalhani. 11 Nghay laFarisa ta tsa zay taŋ ta skwa zay kawadagaya, ka həŋ nda duhwalhani mantsa: «Kab-gawu ta kəl Mghama ghuni ka za skwa zaykawadaga nda gwal tska dzumna, nda yanda ghwaɗaka mnduha‡ na?» ka həŋ.

12 Slrew lami da sləməŋa Yesu, kaʼamantsa: «Haɗ mnduha ɗughwanaɗughwana ta zba duhtur wa, gwal kulɗughwanaku yeya ta zbay. 13 Lawa tsatsaklatá ghəŋa gwaɗa yamnə Lazglafta kazlay:Tawa hiɗahiɗa skwi ta zɗigihata pla ghəŋnda rini§ a wu kəʼa ya. Sagha a yu hagagwal tɗukwatɗukwa wa, gwal dmaku ŋa iʼita sagha da hagay,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa sumaMak 2:18-22, Luk 5:33-39

14 Ka sliʼaftá duhwalha Yuhwana mndamaga batem ka lagha ɗawaŋta da Yesu,ka həŋ mantsa: «Kabgawu ta kwal ŋa ghaduhwalha suma, ya wya ta suma aŋni ndala Farisa tazlay na?» ka həŋ. 15Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Dzaʼa laviŋlava gwal hagaŋlu da vla kla makwa ta nzata zuzuʼuva,ka ta kawadaga zwaŋa midzi nda həŋ ra?

Dzaʼa saghasa fitik ŋa kləgadanaghutá həŋta zwaŋa midzi. Ma tsa fitik ya dzaʼa sumahəŋ ta suma.

16 «Haɗ mndu ta tsaʼatá lfiɗa lgut katsamtá halata lgut nda tsi wa. Ka mantsatsi, dzaʼa sganaghasga tsa lfiɗani ya tamɗukwiŋta tsa halatani ya. 17 Haɗ lu gulita pghamtá ima inabi ta ka nuni da halatazliba huta wa. Ka mantsa tsi, dzaʼa tuta tsazliba huta ya, ŋambuzuta ima inabi, lpay luma zliba huta guli. Ima inabi ta ka nuni ná,ma zliba huta ta ka lfiɗani ta pghamta lu.Tsaya dzaʼa kəl həŋ his his ka nzata ɗina.»

Vranamta Yesu ta hafu da sana zwaŋamakwa

Mak 5:21-43, Luk 8:40-5618 Tata mna tsa gwaɗa ya Yesu ŋa taŋ

mantsa, ka lagha sana mali mataba laYahuda zləmbata ma ghuvani. Kaʼa nda tsimantsa: «Ta nzɗava a makwa ɗa mandasaba hafu mida wa, sawi fanaghatá dzvagha ta ghəŋani ka mbafta tsi,» kaʼa. 19 Kasliʼaftá Yesu kawadaga nda duhwalhani, kadzaʼa mista tsa mali mataba la Yahuda ya.

20Ka sliʼaftá sana marakw ta magay vak-wani ghwaŋpɗə his ta paghaku, ka laghatsi ksaŋtá wa lguta Yesu nda ga muhulhul. 21 Tsaw ka tsa marakw ya ma ghəŋanina: «Dər wa lgutani yeya ksaŋ yu taɗa ná,dzaʼa mbaku yu,» kaʼa. 22 Ka mbəɗavatáYesu, ka nghanavatá tsi. Kaʼa nda tsimantsa: «Ŋavaŋa gha makwa ɗa! Zlghaynda ŋuɗufa gha ta mbaghafta,» kaʼa. Gihadahada ka mbaftá tsa marakw ya.

23 Ka ɓhadaghatá Yesu da tsa malimataba la Yahuda ya, ka slanaghatá tsi tagwal ta vya siŋlak, nda gwal ta vaza vgha.24Kaʼa nda həŋ mantsa: «Laghwala, ta mtaa na makwa na wu, hani ta hani tsi,» kaʼa.Ka ghuɓasu həŋ. 25 Manda mbigiŋta lu tamnduha dzibil, ka lami Yesu da həga. Kaksaftá tsi ta tsa zwaŋa makwa ya ta dzvu,ka sliʼaftá tsa makwa ya. 26Ka tutá tsa skwita magata ya wdiɗma luwa.

Mbanafta Yesu ta ghulpata mnduha his27 Manda sliʼafta Yesu ma tsa vli ya ka

sliʼi, ka sliʼaftá sana ghulpa ta mnduhahis mistani nda hagaku. «Zwaŋa Dawuda!Tawa ta hiɗahiɗa ta aŋni!» ka həŋ.

‡ 9:11 Ngha ta aya 10-11 nda Lukwa 15:1-2. § 9:13 Ngha ta Huseya 6:6.

Mata 9:28 12 Mata 10:1428 Ka lamə Yesu da həga, ka lagha həŋ

slanaghata. Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Grafgra kuni kazlay: Dzaʼa laviŋlava yu tambaghunafta kəʼa ra?» kaʼa nda həŋ. «AŋiMghama ɗa,» ka həŋ nda tsi. 29 Ka kasaŋtátsi ta iriha taŋ. «Manda va tsa zlghaftaghuni nda ŋuɗuf ya ná, ka magamaga tsimanda va tsa,» kaʼa nda həŋ. 30 Ka mbaftátsa iriha taŋ ya. «Yahayaha kuni walaŋtamnanatá mndu!» ka Yesu ka ŋɗaŋɗa ndahəŋ. 31Na tsa saba tsa gwal nda ghulpa ya,ka laghu həŋ da ta gwaɗa ta Yesu ma indatsa haɗik ya.

Mbanafta Yesu ta sana rgha32Tambəɗ hul tsamnduha si nda ghulpa

ya, ta kladaghatá lu da Yesu ta sana mndutsiŋ ghwaɗaka sulkum ka rgha. 33 Ka gh-zligiŋtá Yesu ta tsa ghwaɗaka sulkum yamida. Ka zlraftá tsa mndu si ka rgha ya tagwaɗa tsəleŋ. «Ka yawu ka yawu, ta nghaa lu ta mndərga skwi manda na ma Israʼilawu,» ka dəmga ka ndərmimay. 34«Mghamaghwaɗaka sulkum ta vlaŋtámbraku ta Yesuta kəl tsi ka ghazla ghwaɗaka sulkumha*,»ka la Farisa nda ŋa taŋ.

Tawata Yesu ta hiɗahiɗa ta dəmga35 Ka rə Yesu ta vli ma inda luwa dagal-

adagala nda zwana luwa tani. Ka tataghətsi ta skwi ŋa mnduha ma həgaha taghaskwa la Yahuda. Ka mnə tsi ta Lfiɗa Gwaɗata ga mghama Lazglafta, ka mbamba mn-duha ma inda ɗaŋwaha, nda inda ya taraghwamndu. 36Kəʼa ka Yesu waftá dəmganá, ka ksaŋtá tsi ka hiɗahiɗa, kabga ndahərfa həŋ, ta haɗ mbraku ma həŋ wu, ndanza həŋ manda tuwakha kul haɗ mndu ŋanghay†. 37 Kaʼa nda duhwalhani mantsa:«Dagala skwi ŋa tskay ta vwah, slaghu agwal ŋa tskay wa. 38 Ndəɓawa ndəɓa tadzvu da mnda vwah ka ghuna tsi ta gwalksa slna, ŋa tskanatá skwi ta vwah,» kaʼa.

10Hga duhwalha Yesu ghwaŋpɗə hisMak 3:13-19, Luk 6:12-16

1 Ka hagaftá Yesu ta duhwalhani gh-waŋpɗə his. Ka valaŋtá tsi ta mbrakwaghazla ghwaɗaka sulkum, nda mbamba

mnduha ma inda ɗaŋwaha, nda ya ma indaɗaŋwaha ta raghwa mndu nda raghwa tahəŋ. 2 Wya hga tsa gwal ghwaŋpɗə hisya: Taŋtaŋani, Simuŋ ta hgə lu ka Piyer,nda Andre ta nzakway ka zwaŋamani, ndaYakubu zwaŋa Zebedi, nda Yuhwana tanzakway ka Zwaŋamani, 3 nda Filip, ndaBartelemi, nda Tuma, nda Mata mnda tskadzumna, nda Yakubu zwaŋa Alfe, nda Tade,4 nda Simuŋ mnda la Kananit, nda ZudasIskaryut ta skwaptá Yesu ya.

Ghunafta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗəhis

Mak 6:7-13, Luk 9:1-65 Tsa gwal ghwaŋpɗə his ya ghwanagha

Yesu da luwa. Kaʼa nda həŋ ma kɗaku tsika ghuna həŋ mantsa: «Yaha kuni dzaʼada mndu kul nzakway ka la Yahuda. Yahakuni lami da luwa la Samari. 6 Lawa tvəla Israʼila, hahəŋ ná, nda nza həŋ mandatuwak nda zaɗa. 7 Lawa ka mna kuni ŋataŋ kazlay: Ndusagagha ndusa ga mghamaLazglafta, kəʼa. 8 Ka mbamba kuni ta gwalkul ɗughwanaku, ka sliʼaganapta kuni tagwal nda rwa, ka mbambanafta kuni tagwal nda ksa da rɗa mndu, ka ghazliŋtakuni ta ghwaɗaka sulkumha. Zlghaf kambalay kaghuni ka vla kaghuni guli kambalay. 9 Yaha kuni klaftá dər dasu, dərtsedi, dər skwi ŋa da manaka tsedi mazliba ghuni. 10 Yaha kuni klaftá dər zlibambuluh. Turtuktuk ka kuni da klaftá lgut.Yaha kuni klaftá ɓaɓah, dər dafa, kabga ndara ka mutsay mnda slna ta skwa zayni*.

11 «Ka lamla kuni da luwa dagala, dərda zwaŋa luwa a tsi, zbawazba ta mnduya nda fa vghani ŋa tsuʼaftá kaghuni. Kanzata kuni ga tsa mndu ya ha ka saghafitika sliʼafta ghuni. 12Ta lamə kuni da həgaga mndu ya, “ka nza zɗakwa Lazglafta ndakaghuni†,” ka kuni dazlay. 13 Ka nda favgha gwal ma tsa həga ya ŋa tsuʼa zɗakukatsi, dzaʼa nzaku tsa zɗakwa ghuni ya taghəŋa taŋ. Ala, ka fa a vgha taŋ wu katsi,ka vragaghuvra tsa zɗakwa ghuni ya dakaghuni. 14Ka kwalaghukwala lu ta tsuʼaftákaghuni snaghuna a lu ta gwaɗa ghuni wukatsi, sliʼapwa sliʼa ma tsa həga ya, ka matsa luwa ya a tsi, ka tukwiŋta kuni ta rgitik

* 9:34 Ngha ta 12:24. † 9:36 Ngha ta Mbsak 27:17, nda 1 Mghamha 22:17. * 10:10 Ngha ta 1 La Kwareŋt. 9:14,nda 1 Timute. 5:18. † 10:12 Ka nza zɗaku nda kaghuni: Tsaya ga zgwa la Yahuda ta lagha həŋda mndu.

Mata 10:15 13 Mata 10:39ta səla ghuni. 15 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, baɗu tsay dzaʼa tsə Lazglaftata guma ta ghəŋa mnduha ná, ta dərdər ŋaluwa Suduma nda Gwamura dzaʼa nzakwatsi ka ŋa mnduha ma tsa luwa ya.»

Skwi dzaʼa slanaghatá duhwalha YesuMak 13:9-13, Luk 21:12-17

16 «Wana yu ta ghuna kaghuni mandatuwakhada taba kramtakmtakha. Kanzatakuni nda hiɗa manda nahaɗik, mandaghərbuʼ kul haɗ gwaɗa ta ghəŋani ya kákuni da nzata guli. 17 Ɗasuwa ká kuni,dzaʼa hlaymnduha ta kaghuni da vla guma.Dzaʼa sləvay həŋ ta kaghuni nda gaslərɓahama həga tagha skwa taŋ. 18Dzaʼa hlay lu takaghuni, kabga gwaɗa ta iʼi ta kəma ŋumnanda ya ta kəma mghamha. Ŋa nzakwaghuni ka masləmtsəka ɗa ta kəma taŋ, ndaya ta kəma sanlaha ma mndəra mnduha.19 Ka hlafhla lu ta kaghuni ka hladaghatata kəma guma katsi, yaha kuni da ndanaskwi ŋa mnay ghuni, nda ya ka kuni dzaʼada gwaɗay. Dzaʼa vlaghunavla Lazglafta tagwaɗa ya ŋa gwaɗay ghuni ma va tsa fitikya. 20 Tsa gwaɗa dzaʼa kuni gwaɗay ya ná,kaghuni a dzaʼa gwaɗay wu, Sulkuma Daghuni dzaʼa gwaɗay nda ma kaghuni.

21 «Zwaŋamani dzaʼa vlatá zwaŋamaniŋa dzata. Dani dzaʼa vlatá zwaŋani ŋadzata. Dzaʼa ndəranava ndəra zwana taŋ tadadaha taŋ, ŋa vlatá həŋ ŋa pslata. 22Dzaʼahusaŋhusa kuni ta inda mnduha ta ghəŋagwaɗa ta iʼi. Ama mndu dzaʼa kɗanaktaná, dzaʼa mbaku. 23 Ka ta giri lu ŋa ghunima sana luwa katsi, ka hwaya kuni da sanaluwa. Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,ma kɗaku kuni ka ranaftá inda luwaha laIsraʼila ná, dzaʼa vragaghavra Zwaŋamndu.

24 «Malaghumala a mndu ta taghə lu taskwi ŋani, ka mndu ta taghanatá skwi wa.Malaghumala a kwalva ta daŋahəgani guliwa. 25 Laviŋlava mndu ta taghanata luta skwi ta nzakway ka guram nda mnduta taghanatá skwi. Laviŋlava kwalva tanzakway ka guramndadaŋahəgani guli. Kasi halaway, ka lu ta hga daŋahəga ya ní,kighkigh ká lu dzaʼa hga gwal ma tsa həgaya tama?»

Faftá ghəŋ ta YesuLuk 12:2-7

26 «Yaha kuni da zləŋa həŋ. Haɗ skwibukwana lu dzaʼa kwal kul sabi ta daɓiwa. Haɗ skwi ɗifana lu dzaʼa kwal lutsatsafta guli wa. 27 Skwi mnaghuna yu magrum ya ná, mnawa mna baŋluwa. Skwimnaghuna luma sləməŋma sləməŋ ya guliná, guguɗawa guguɗa ta wa lilwa. 28 Mazləŋ kuni ta gwal ta dzatá sluʼuvgha ta kwalkul laviŋta dzatá hafu. Lazglafta ta laviŋtazaɗanatᇠsluʼuvgha nda hafu tanima həgavu ya ŋa zləŋay katək. 29Haɗ lu ta skwaptátiyti his ta kwaɓu ra? Kulamnda tsa ná, haɗya dər turtuk ma həŋ dzaʼa zaɗavaghutakul ɗvaftá Da ghuni wa. 30Nduk nda swidima ghəŋa ghuni tani ná, mbəɗaf mbəɗaLazglafta demdem. 31 Yaha kuni da zləŋ,mal kaghuni sgitani ka ndəghata tiytiha.

32 «Tsaya tama, ka ŋa Yesu iʼi ka mndu takəma inda mndu katsi ná, iʼi guli ná, ŋa ɗanamndu na wu, ka yu dzaʼazlay ta kəma Daɗa ta nzakway ta luwa. 33 Ala, ka ŋa Yesua§ iʼi wu, ka mndu ta kəmamnduha ya guliná, iʼi guli ná, ŋa ɗa a na mndu na wu, kayu dzaʼazlay ta kəma Da ɗa ta nzakway taluwa.»

Zɗaku a klagagha Yesu waLuk 12:51-53, 14:26-27

34 «Yaha kaghuni da ndanay kazlay:Zɗaku klagagha iʼi da ghəŋa haɗik kəʼa.Kafay klagagha yu. 35 Saghasa yu dadganatá i zwaŋ nda dani, ta i makwa ndamani, ta i ghwaʼali nda midzani. 36 Gwalma həga gamndu dzaʼa nzakway ka ghumamndu ma va tsa həga* ya.»

Vlatá ghəŋ manda ŋa Yesu37«Kamalaghumala ɗvaftamndu ta dani

ka mani a tsi ka iʼi ná, ta nza a tsa mndu yaka ŋa ɗa wa. Ka malaghumala ɗvafta mnduta zwaŋani kamakwani a tsi ka iʼi ná, ta nzaa tsa mndu ya ka ŋa ɗa guli wa. 38 Ka klaa mndu ta udza zləŋayni ka dzaʼa mista ɗawu ná, ta nza a tsa mndu ya ka ŋa ɗa wa.39Ka ta nzula hafa ɗa yu ka mndu katsi ná,dzaʼa zaɗiŋzaɗa tsa mndu ya ta tsa hafaniya. Mndu ta zaɗiŋtá hafani ta gwaɗa ta iʼiguli ná, dzaʼa mutsay tsa mndu ya ta tsahafani ya guli.»

‡ 10:28 Ngha ta Yakubu 4:12. § 10:33 Ngha ta 2 Timute. 2:12. * 10:36 Ta ghəŋa aya 35-36, ngha taMika 7:6.

Mata 10:40 14 Mata 11:21Mndu ta tsuʼaftá duhwalha Yesu ná, Yesu

tsuʼaf tsiMak 9:41

40 «Ka tsuʼaftsuʼa mndu ta kaghuni, iʼitsaya tsuʼaf tsi. Mndu ta tsuʼaftá iʼi guli,mndu ta ghunagatá iʼi tsaya tsuʼaf tsi guli.41 Mndu ta tsuʼaftá anabi kabga nzakwanika anabi ná, dzaʼa mutsay ta nisəla mandaya ta vlə lu ŋa anabi. Mndu ta tsuʼaftámndu tɗukwa, kabga nzakwani ka mndutɗukwa ná, dzaʼa mutsay ta nisəla mandaya ta vlə lu ŋa mndu tɗukwa. 42 Mndu tatanaftá dər leghwa imi ləŋləŋa yeya tsi ŋasay ta sani turtuk mataba tsa zwaniha ya,kabga nzakwani ka duhwala ɗa ná, kah-wathwata ka yu ta mnaghunata, haɗ nisəlatsa mndu ya dzaʼa zwaɗuta wa.»

11Ghunafta Yuhwana ta mnduhaLuk 7:18-35

1MandakɗakwaYesu ta tsa tagha skwihaŋa tsa duhwalhani ghwaŋpɗə his ya ná, kasliʼaftá tsi hada ka laghwi da ra luwaha matsa haɗik ya ŋa tagha skwiha, nda ya ŋamna Lfiɗa Gwaɗa.

Ɗawutá vla Yuhwana mnda maga batem2Ma tsa fitik ya, ma gamak na Yuhwana

mnda maga batem. Ka snaŋtá tsi ta mnagwaɗa ta Kristi nda slnaha ta magə tsi. Kaghunaftá tsi ta sanlahama duhwalhani 3daɗawaŋta da Yesu kazlay: Kagha Kristi dzaʼasagha ya re, ari ka kzla ŋni ta sana mndu ana kəʼa. 4 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Lawamnanatá Yuhwana ta skwi ya snaŋ kuninda skwi ya nghaŋ kuni. 5 Nda ngha gwalsi nda ghulpa ta vli. Ta mbaɗa gwal sinda raghwa səla taŋ. Nda mbamba gwalsi nda rɗa mndu ta həŋ. Nda sna gwal sika matghəm ta sləməŋ. Sliʼagapsliʼa gwalsi ta rwuta. Mnanamna lu ta Lfiɗa Gwaɗata gwal ka pɗu*. 6 Rfu da mndu ya kulkwalaghutá zlghaftá iʼi,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa Yuhwana7 Ta sliʼi duhwalha Yuhwana ka vru, ka

mnə Yesu ŋa dəmga ta gwaɗa ta Yuhwana,kaʼa mantsa: «Nahgani laghu kuni da ng-hay ma mtak na? Gagaɗak ta vyə falakrki laghu kuni da nghay na? 8 Nahganilaghu kuni da nghay ɓa? Mndu ta suɗavata

lgut nda bla rki laghu kuni da nghay?Ya wya gwal ta suɗavatá lgut nda blanda bla ta həŋ ná, ma həga ga mghamhahəŋ. 9 Nu va skwi laghu kuni da nghaytama? Anabi rki laghu kuni da nghay?Mantsa nzakwani, ka yu ta mnaghunataná, malaghumala tsa mndu ya ta anabi.10 Tsatsi tsa mndu mnə deftera Lazglaftata gwaɗa ta ghəŋani kazlay: Wya yu tatiŋlaghutá ghunafta mnda ɗa ka kagha ŋapayaghatá tvi† kəʼa ya. 11 Kahwathwata kayu ta mnaghunata na: Mataba inda mnduya yaga marakw nda ya ná, haɗ mndu yata zlagapta ka malaghutá Yuhwana mndamaga batem wa. Tsaw tama ná, mndu yata htuta katakata ma ga mghama Lazglaftaná, malaghumala ta tsatsi. 12Daga ta fitikaYuhwana mnda maga batem, ha ka saghata gitana, ta hwisay lu nda mbraku ta gamghama Lazglafta. Ta zbay tsa gwal tahwisay nda mbraku ya ta zluʼatá tsa gamghama Lazglafta ya guli. 13 Inda la anabinda deftera Musa tani, mnumna həŋ tagwaɗa ta ghəŋa tsa ga mghama Lazglaftaya, ha ka sagha ta fitika zlagapta Yuhwana.14Kata kumay kuni ta snaŋta katsi ná, Yuh-wana tsa Iliya dzaʼa vragaghata ya. 15 Kamamu mndu nda sləməŋa snay ka sna tsi.

16 «Nda wa dzaʼa gra yu ta mnduha ta nazamana na na? Manda tskatá vgha zwanita luma ta tsgha lwi ŋa graha taŋ 17 kazlay:Vyanafha ŋni ta siŋlak ná, skala a kuni wu,fanafha ŋni ta laha ta ŋaɗa ghəŋ, tawa akuni wu kəʼa ya həŋ. 18 Saghaha Yuhwana,za a ta skwi wu, sa a ta skwi wu, “aʼ ndahalaway ma ghəŋani!” ka mnduha nda tsi.19 Saghaha Zwaŋa mndu, ta zay ta skwi,ta say ta skwi, “aʼ mamblahawa ya, dagalasasakwani, aʼ gra gwal tska dzumna, ndagwal dmaku ya,” ka həŋ nda tsi. Kulam ndatsa, ta nghaku ɗifla Lazglaftama slnahani.»

Sana luwaha ta kwalaghutá zlghaftá YesuLuk 10:13-15

20Tahula tsa tama, ka tsukunustá tsi ndagwaɗa ta luwaha ya maga tsi katakata tamazəmzəmhani mida, kabga kwalaghutataŋ ta mbəɗanaftá nzakwa taŋ. Kaʼamantsa: 21 «Ɗaŋwa ŋa gha luwa Kwariziŋ!Ɗaŋwa ŋa gha luwa Betsayda! Ka má tsamazəmzəm magə lu ma luwa gha ya, má

* 11:5 Ngha ta Isaya 35:5-6, 61:1. † 11:10 Ngha ta Malatsi 3:1.

Mata 11:22 15 Mata 12:11maga ma luwa Tir, nda luwa Siduŋ lu katsiná, má gitagita a ta mbəɗanaftá həŋ tanzakwa taŋ ka pghavatá buhu nda hutiɗifta vgha‡ wa. 22Tsaya ta kəl yu ka mnaghu-nata kazlay: Baɗu tsay dzaʼa tsə Lazglaftata guma ta ghəŋa mnduha ná, ta dərdər ŋaluwa Tir nda luwa Siduŋ dzaʼa nzakwa tsika ŋa ghuni.

23 «Kagha guli Kafarnahum! Dzaʼa kapayLazglafta ta iʼi ta luwa ka kagha ta grayra? Bukwa a gha tsa! Dzaʼa vradaghavralu tɗəm da vla gwal nda rwa. Ka má tsamazəmzəm maga lu ma luwa gha ya, mámaga ma luwa Suduma lu katsi ná, má tatekeʼa luwa Saduma gita na§. 24Tsaya ta kəlyu ka mnaghunata kazlay: Baɗu tsay dzaʼatsə Lazglafta ta guma ta ghəŋa mnduha ná,ta dərdər ŋa luwa Suduma dzaʼa nzakwa tsika ŋa gha kəʼa.»

Snanamta Yesu ta Dani ta gwal ka zwananiLuk 10:21-22

25 Ma va tsa fitik ya, ka Yesu mantsa:«Ta rfay yu ta kagha Da, Mghama luwanda haɗik tani, kabga ɗifana ɗifa ka ta naskwiha na da gwal nda ɗifil ma ghəŋa taŋ,nda gwal nda sna ta skwi*, ka maranatá kata zwani. 26Manda va tsa nzakwani Da, tarfay yu ta kagha,ma zɗakwa gha nzakwa tsimantsa.

27 «Da ɗa ta vliha ta inda skwi. Haɗ sanamndu nda sna ta Zwaŋ wa, ba Da yeya ndasna. Haɗ sana mndu nda sna ta Da guli wa,ba Zwaŋ yeya nda sna, nda mndu ta kuməZwaŋ ta maranata,» kaʼa.

Sagha da Yesu ŋa mutsa mbiʼa vgha28 «Saghawasa da iʼi inda kaghuni gwal

nda hərfa da ndəgaku kambiʼaghunapta yuta vgha. 29 Zba a yu ta nzaghunaghata wa.Klawakla ta ndəgaku ya ta klə yu, ka taghakuni ta skwi da iʼi, mantsa ya dzaʼa kəl kunika mutsaftá mbiʼa vgha. 30Manda va tsayanzakwani, skwi ya dzaʼa faghunaghata yuná, ndəgaghunata a wa. Kafkafani nzak-wani,» kaʼa.

12Zwaŋa mndu Mgham ta ghəŋa sabatMak 2:23-28, Luk 6:1-5

1Ma va tsa fitik ya, baɗu fitika sabat, kalabə i Yesu nda duhwalhani nda ma vwahahya. Ka kuzlanaftámaya ta duhwalhani. Kaɓalaʼatá həŋ ta ghəŋa alkama* ŋa dghaɗay.2 Nghay la Farisa ta tsa skwi ta magə həŋya ná, ka həŋ nda Yesu mantsa: «Ngha taduhwalha gha ɓa! Waʼa həŋ ta maga skwikul raku ka magay baɗu sabat†,» ka həŋnda tsi. 3 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Tadzaŋaf a kaghuni ta skwi ya maga Dawudakuzlanafər maya, nda gwal kawadaga ndatsatsi tani ra? 4 Ka lamə həŋ da həgaLazglafta ka zuta həŋ ta skwa zay fana luta Lazglafta. Haɗ sana mndu ta za tsa skwazay ya, dər Dawuda, dər tsa gwal kawadaganda tsi ya mazlay wu, ba gwal dra skwi ŋaLazglafta‡ yeya ta zay. 5 Ari ta dzaŋaf akuni ma deftera zlahu kazlay: Baɗu sabatná, ta zluŋzla gwal dra skwi ŋa Lazglaftata zlaha sabat ta magə həŋ ta slna mahəga Lazglafta, ksaf a ta həŋ ka dmaku§ wukəʼa na? 6 Tsaw ka yu ta mnaghunata ná,mamu sana skwi hadna ta malaghutá həgaLazglafta. 7 Ka má nda sna kuni ta klatághəŋa skwi mnə lu kazlay: Tawa hiɗahiɗaskwi ta zɗigihata pla ghəŋ nda rini* a wukəʼa ya ná, má haɗ kuni dzaʼa mnay kazlay:Magamaga həŋ ta dmaku, kəʼa nda tsa gwalkul haɗ dmakwa taŋ ya wa. 8 Zwaŋa mnduná, tsatsi mgham ta ghəŋa fitika sabat,»kaʼa.

Mbanafta Yesu ta mndu nda mta dzvaniMak 3:1-6, Luk 6:6-11

9 Ka sliʼaftá Yesu ka zlaŋtá tsa vliya, ka laghwi da həga tagha skwa laYahuda. 10 Hada, mamu sana mndu ndamta dzvani. Ka mnduha ɗawaŋta daYesu mantsa: «Vlavla zlaha mu ta tvi ŋambanaftá mndu baɗu sabat re, ari ki na?»ka həŋ nda tsi ŋa mutsaftá rutsak tida.11 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Waya matabaghuni, ka dəɗaghatá kɗakwa tuwakani tur-tuktuk da gudzuvruŋ baɗu sabat, dzaʼakwal kul kligiŋtá tsa tuwakani ya na?

‡ 11:21 Kwariziŋ, Betsayda, Tir, Siduŋ: Ngha ta Isaya 23:1-18, nda Izekiyel 26, ndaYuwel 4:4-8, Amus 1:9-10. § 11:23Ngha ta Isaya 14:13-15, Suduma Ngha ta Zlrafta 19:24-28. * 11:25 Ngha ta 1 La Kwareŋt 1:17-29. * 12:1 Nghata Vrafta ta Zlahu 23:26. † 12:2 Ngha ta Sabi 34:21. ‡ 12:4 Ngha ta 1 Samuyel 21:2-7, nda Zlahu 24:9. § 12:5Ngha ta Mbsak 28:9-10. * 12:7 Huseya 6:6, nda Mata 9:13.

Mata 12:12 16 Mata 12:3612 Malaghumala a mndu ka tuwak ra?Tsaya tama ná, pyaf a lu ta mndu kamaga zɗaku baɗu sabat wa,» kaʼa. 13 Kaʼanda tsa mndu nda mta dzvani ya mantsa:«Tɗap dzva gha,» kaʼa. Ka tɗaptá tsi, giyəmaɗ vravafvra tsa dzvani ya manda vatsa sanani ya.

14 Ka gi gazlagaptá la Farisa, ka laghwidzrəku ŋa zba tvi ŋa zaɗiŋtá Yesu.

Yesu ná, kwalva ya zbap Lazglafta ya15 Tsatsafta Yesu ta tsa ndana taŋ ya, ka

sliʼaftá tsi ma tsa vli ya, ka laghwi. Kasliʼaftá dəmga guli ka laghwi mistani, kamba mbə tsi ta inda gwal ma ɗaŋwa. 16 Kazlahanaghatá tsi ta həŋ ka ŋɗaŋɗa kazlay:Yahayaha kuni damnihata kəʼa. 17Kəl tsi kamnaymantsa ya ná, nda nza ŋa dzanaghatághəŋa gwaɗa ya mna anabi Isaya kazlay:18 Wya kwalva ɗa ya zbap yu, ya ɗvu

yu, ya ta zɗigihata katakata, dzaʼafanaghafa yu ta Sulkuma ɗa, dzaʼamnanamna ta inda mndəra mndukazlay: Tuɗukwa guma ɗa kəʼa.

19 Zbəta a ta zlərɗawi wa. Dzəta a talawlaw wa. Haɗmndu dzaʼa snaŋtata guguɗaku ta pazlala wa.

20Haɗ dzaʼa kɗəgliŋtá ɓlanaptá sulam ndaghada ŋatani wa. Haɗ dzaʼa kɗiŋtamtəgliŋtá pitirla ta mtaku mtakuguli wa. Mantsa ya dzaʼa maga tsiha ka vlaŋtani ta za ghwa ta skwitɗukwa.

21Ŋa fafta mndəra mnduha ta ghəŋa taŋ tahgani† kəʼa ya.

Ghzliŋta Yesu ta ghwaɗaka sulkumhaMak 3:22-30, Luk 11:14-23

22Ka kladaghatá lu da Yesu ta sanamnduksu ghwaɗaka sulkum ta ghulpiŋta, katsiŋta ka rgha guli. Ka mbanaftá tsi. Kagwaɗə tsa mndu ya ta gwaɗa tsəleŋ, kanghaŋtá tsi ta vli tsiɗiɗ guli. 23«Zlah zwaŋaDawuda a na mndu na wu re?» ka mnduhaka ndərmimay.

24 Na snaŋta la Farisa ta tsa skwi ya, kahəŋ mantsa: «Nda mbrakwa halaway‡ tanzakway ka mghama ghwaɗaka sulkumhaya ta ghazla tsi ta ghwaɗaka sulkumha,» kahəŋ.

25 Tsaw nda sna Yesu ta skwi ta ndanuhəŋ. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ka ta lmu-vuslma va tsa ga mgham turtuk ya ta lmu

katsi ná, sladglata a tsa ga mgham ya wa.Ka ta lmuvustalmu gwal ma luwa turtuk,ka gwal ma həga turtuk a tsi guli ta lmuná, haɗ ya dzaʼa sladglata ma həŋ guliwa. 26 Ka si ta ghzlay halaway ta halawaykatsi ná, dgavapdga tsa halaway ya nda tsatama. Waka ga mghamani dzaʼa sladglatatama na? 27 Ka si nda mbrakwa Halawayta ghzla yu ta ghwaɗaka sulkum ya ní, ndambrakwa wa ta ghazla zwana ghuni guli?Tsaya tama, vərɗa hahəŋ dzaʼa tsaghunatágumani. 28Ala, ka si nda Sulkuma Lazglaftata ghzla yu ta ghwaɗaka sulkumha katsi,ɓhavaghunaɓha ga mghama Lazglafta ndatsa tama.

29 «Ari, waka mndu dzaʼa laviŋtá lamida həga ga mndu nda mbra ka hluguduŋtáhuzlani ta kul habaftá tsi ta tsa mndu ndambra ya na? Tahula tsaya dzaʼa kəl tsi kahluguduŋtá huzlani.

30 «Mndu kul haɗmista ɗa ná, ghuma ɗatsa mndu ya. Mndu kul haɗ ta katihata ndatskanata guli ná, kwizidiŋtá ŋa tsamndu yata kwizay. 31 Tsaya ta kəl yu ka mnaghu-nata kazlay: Inda dmaku ta gə mndu, ndarutsak ya ta pghə tsi ta Lazglafta ná, dzaʼaplinispla lu ta həŋ. Ama mndu ta vzaftárutsak ta Sulkum nda ghuɓa ná, haɗ ludzaʼa plinistá dmakwani wa. 32 Ka vzafvzamndu ta rutsak ta Zwaŋamndu katsi, dzaʼaplinispla lu ta dmakwani. Ama mndu tavzaftá rutsak ta Sulkum nda ghuɓa ná, haɗlu dzaʼa walaŋtá plinistá dmakwani, dər tana zamana na, dər ta zamana dzaʼa saghawa.»

Fu nda yakwaniLuk 6:43-45

33 «Ka si zɗa ya fu ya, ka lu ná, zɗayakwani. Ka si zɗa a ya fu ya wu, ka lu ná,zɗa a yakwani guli wa, kabga ta yakwani tatsatsafta lu ta fu. 34Mndəra la mupuha na!Waka kuni si má dzaʼa mnagaptá skwi ɗina,kaghuni la ghwaɗak na! Ka nu ndəghatáskwi ma ŋuɗufa mndu ta mnigiŋta wu-bisima mndu. 35 Ŋərma mndu ná, ma tsaŋərma skwiha ma ŋuɗufani ya ta kligistatsi ta skwi ɗina. Ghwaɗaka mndu guli ná,ma tsa ghwaɗaka skwiha ma ŋuɗufani yata kligista tsi ta ghwaɗaka skwi. 36 Kayu ta mnaghunata ná, nda wa taŋ dzaʼamnəgiŋtamnduhabaɗuguma ta indaŋaslu

† 12:21 Ngha ta Isaya 42:1-4. ‡ 12:24 Ngha ta 10:25.

Mata 12:37 17 Mata 13:9

ya brəfəgiŋ həŋ. 37 Nda gwaɗa ma wa ghadzaʼa tsaghaghata lu ta guma. Ka ŋa kwaladmakwa gha kul haɗ tsi, ka ŋa nzakwadmakwa gha mamu a tsi.»

Zlghawa Yesu ŋa gwal ta ɗawamazəmzəm

Mak 8:11-12, Luk 11:29-3238 Ka sanlaha ma gwal tagha zlahu ŋa

mnduha, nda sanlahama la Farisa guli, ndaYesu mantsa: «Mghama ɗa, ta kumay ŋnita magata gha ta mazəmzəm ŋa grafta ŋnikazlay: Sa daga da Lazglafta ka kəʼa,» kahəŋ.

39 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ghwaɗakmnduha ta na fitik na. Haɗ həŋ ta zləŋaLazglafta wa. Ta ɗawa mazəmzəm həŋ.Haɗ sana mazəmzəm dzaʼa maganata lu tahəŋ, ka tsa ŋa anabi Yunusa ya a tsi wa.40Mandava yamaga anabi Yunusa ta vaghuhkən nda rviɗik hkən ma huɗa mghamaklipi§ ya, manda va tsaya guli dzaʼa magataZwaŋa mndu ta vaghu hkən nda rviɗikhkən ma haɗik. 41 Ghalya guli, gwal maluwa Niniva ná, snasna həŋ ta gwaɗa anabiYunusa*, ka mbəɗanaftá həŋ ta nzakwataŋ. Wana mamu mndu ta malaghutáanabi Yunusa hadna. Baɗu tsay dzaʼa tsəLazglafta ta guma ta ghəŋa mnduha, “ŋaghuni dmaku,” ka gwal ma luwa Ninivadzaʼa sliʼafta mnay ŋa mnduha ta na fitikna. 42 Ghalya, ka sliʼaftá sana marakw taga mgham ma vli diʼiŋ nda ga sud†, kalagha da sna ɗifla Salumuŋ. Wana mamumndu hadna ta malaghutá Salumuŋ ndaɗifil. Baɗu tsay dzaʼa tsə Lazglafta ta gumata ghəŋa mnduha, “ŋa ghuni dmaku,” katsa marakw ya dzaʼa mnanatá mnduha tana fitik na.»

Vradamta ghwaɗaka sulkum da mnduLuk 11:24-26

43«Ka sabsa ghwaɗaka sulkummamndukatsi, ŋa dzaʼani da ra vli tuhwayaŋ tuh-wayaŋa ka zba vli ŋa mbiʼa vghani. Ka triɗmutsaf a tsi ta tsa vli ŋa mbiʼa vghani yawu katsi, 44 “ka vra yu da tsa həga ɗa sabəyu mida ya gra,” kaʼa dzaʼazlay, ŋa sliʼaf-tani ka vradaghata. Ka ta vradaghatá tsinda tsukwa vli mida, nda paya ɗina katsi,45 yawa da! kəʼa dzaʼazlay ŋa vraghutani,ŋa hlanaktani ta sanlaha ma ghwaɗaka

sulkumha ndəfáŋ ta malaghutá tsatsi ndasidi. Ŋa lama taŋ da tsa həga ya ka nzamtamida. Mantsa tama, dzaʼa nzakway ɓadzatánzakwa tsa mndu ya ka malaghutá nzak-wani taŋtaŋ. Manda va tsaya dzaʼa nzakwatsi nda na mnduha ta na ghwaɗaka fitikna,» kaʼa.

Vərɗaka mnduha YesuMak 3:31-35, Luk 8:19-21

46 Tata gwaɗa tsa gwaɗa ya Yesu ndadəmga ná, ka ɓhadaghatá i mani ndazwanamani, ka nzaghutá həŋma bli, ka zbəhəŋ ta gwaɗganata. 47 Ka sana mndu ndatsi mantsa: «Waʼa i ma gha nda zwanamagha ma bli ta zba gwaɗgaghata,» kaʼa ndatsi. 48 Ka Yesu nda tsa mndu ta mnay ŋaniya mantsa: «I wa i ma ɗa nda zwanama ɗana?» kaʼa nda tsi. 49 Ka fadaptá tsi ta dzvutvə duhwalhani, kaʼa mantsa: «Wana i maɗa nda zwanama ɗa. 50 Dər wati ma mnduta maga skwi ya kumaŋ Da ɗa ta nzakwayta luwa ná, tsa mndu ya ta nzakway kazwaŋama ɗa, nda mukuma ɗa, nda ma ɗa,»kaʼa.

13Gwaɗa ta wutsa hulfaMak 4:1-9, Luk 8:4-8

1 Baɗu va tsa fitik ya, ka sabi Yesuma həga* ka laghwi nzata ta wa drəf.2 Ka tskadaghatá dəmga ŋərɓisl ta vgha tavatani. Ka sliʼaftá tsi ka laghwi nzagaptama kwambalu ta nzatá inda mnduha ta waghwa. 3 Ka mnə tsi ta ndəghata skwihaŋa taŋ ka mahdihdi, kaʼa mantsa: «Mbaɗasana mndu ka sliʼafta ka laghwi da wutsahulfani. 4 Tata wutsay wutsay, ka rkatásanlaha ma hulfa ta tvi, ka sliʼaktá ɗyakhaka ɗaguta. 5 Ka rkatá sanlaha ta kluluhma vli kul slaghutá haɗik, ka gi ɗyaftá tsimisimmisim kabga sira a haɗik ta ghəŋaniwa. 6 Na safa fitik dzafta tida ka zlghutátsi həw ka ghwaluta, kabga slaghu a slrəŋmistani wa. 7 Ka rkamtá sanlaha ma teki,ka glanaghatá teki ka raghwanata. 8 Karkatá sanlaha ta gənək, ka ɗyaftá tsahayaka glaftá tsi ka pghaftá ghəŋ ka zwaŋdzeʼdzeʼ, ɓərzləzla ghəŋa sanlaha, selelaghəŋa sanlaha,miɗiɗa ghəŋa sanlaha.» 9Kasganaghatá Yesu, kaʼa mantsa: «Mndu ndasləməŋa snay ka sna tsi,» kaʼa.

§ 12:40 Ngha ta Yunusa 2:1. * 12:41 Yunusa 1-4. † 12:42 Ngha ta 1 Mghamha 10:1-10. * 13:1 Ngha taMarkus 3:1.

Mata 13:10 18 Mata 13:32

Kabgawu ta kəl Yesu ka gra gwaɗa ndagra na?

Mak 4:10-12, Luk 8:9-1010 Ka gavanavatá duhwalhani, ka həŋ

mantsa: «Kabgawu ta kəl ka ka mna gwaɗaŋa taŋ ka mahdihdi katək na?» ka həŋ.11 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kaghuni ná,vlaghunavla lu ta snaŋtá vərɗa ɗifatá gamghama Lazglafta, ama vlaŋ a lu ta hahəŋwa. 12 Ŋa mndu mamu skwi da tsi tasganaghata lu, ŋa sgutani da tsi. Amamndu ya kul haɗ skwi da tsi ná, dzaʼakləgadanaghu kla lu ta va tsa kiʼa da tsi ya.13 Tsaya ta kəl yu ka mnay ka mahdihdi ŋataŋ, kabga dər nghaŋha həŋ, ngha a həŋwa. Dər snaŋha həŋ nda sləməŋa taŋ katək,sna a həŋ wu, graf a həŋ guli wa†.

14 «Ta ghəŋa taŋ dəɗafta tsa gwaɗaLazglafta ta mnay nda ma wa anabi Isaya‡kazlay:“Dər dzaʼa nda sna kuni nda sləməŋa ghuni,grafta a kuni wa.Dər dzaʼa nda ngha kuni nda ira ghuni,nghaŋta a kuni wu kəʼa ya.15 Təŋu təŋa ghəŋa na mnduha na.Dərzlaf dərzla həŋ ta sləməŋa taŋ,hafha həŋ ta ira taŋ,kabga va a həŋ ta nghaŋta wa,yaha həŋ da snaŋta nda sləməŋa taŋ,yaha həŋ da grafta ma ŋuɗufa taŋ,yaha həŋ da mbəɗanaftá nzakwa taŋ,da mbanaftá yu ta həŋ§.”

16 «Kaghuni ná, nda tfawi ta ghəŋakaghuni, kabga nda ngha ira ghuni tavli, nda sna sləməŋa ghuni ta sləməŋ.17Kahwathwata ka yu ta mnaghunata: Ndandəgha la anabi nda gwal tɗukwatɗukwanzakwa taŋ si ta ɗvaŋta nghaŋtá na skwinghaŋ kaghuni na, lay ngha a həŋ wa. Si takumay həŋ ta snaŋtá na skwi snaŋ kaghuniná, sew sna* a həŋ wa,» kəʼa ya.

Klatá ghəŋa tsa gwaɗa ta wutsa hulfa yaMak 4:13-20, Luk 8:11-15

18«Snawasna tama ta klatá ghəŋa gwaɗata ghəŋa tsa mndu ta wutsa hulfa ya.19 Tsa tvi rkaf hulfa tida ya ná, gwal tasnaŋtá gwaɗa ta ga mghama Lazglafta kulgrafta həŋ ya, həŋ. Ka sagha halawayzluʼugudunustá həŋ ta tsa skwi wutsam lu

ma ŋuɗufa taŋ ya. 20 Tsa kluluh rkaf hulfatida ya ná, tsaya mndu ta snaŋtá gwaɗata ga mghama Lazglafta, gi ka tsuʼaftá tsinda rfu. 21 Tsaw tama, haɗ slrəŋ mistaniwu, nzɗava a wa. Ka gi gruŋgra ghuyaɗaŋwa, ka giri a tsi kabga tsa gwaɗa ya,gi zləmbutani. 22 Tsa vli ma teki rkamhulfa mida ya guli ná, tsaya gwal ta snaŋtágwaɗa Lazglafta, ka laghu həŋ da ndanaskwiha ma ghəŋa haɗik, nda skwa gadghəl,ka raghwanatá tsa skwiha ya ta tsa gwaɗaya ma həŋ, ka niŋtá həŋ ka ksubaŋ. 23 Tsagənək rkaf hulfa tida ya guli ná, tsaya gwalta snaŋtá gwaɗa Lazglafta ka snatá həŋ,ka magaftá həŋ: Ghərmbəts ghərmbətssanlaha, salala sanlaha, miɗiɗa sanlaha.»

Ghwaɗaka kuzuŋ24 Kaʼa nda həŋ nda sana mahdihdi

mantsa: «Ka guram ga mghama Lazglaftanda sana mndu ta sləgamtá vərɗa hulfahya ma vwahani. 25 Girviɗik, sliʼaghus-lia lamndu da vlə hani, ka lagha ghu-mani da sləginistá rira distani ka laghwani.26 Manda ɗyafta tsa hulfa ya ka pghaftághəŋ, ka zlagaptá rira guli. 27 Ka laghakwalvaha tsa daŋahəga ya mnay ŋani, kahəŋ mantsa: “Mghama ɗa! vərɗa hulfa asləgam kagha ma vwaha gha kay ra? Laməndiga rira dida na?” ka həŋ. 28 Kaʼa ndahəŋ mantsa: “Ghuma ɗa ta magatá tsa,”kaʼa. Ka tsa kwalvaha ya nda tsi mantsa:“Ta ɗvay ka ka dzaʼa ŋni rətiŋta rki na?” kahəŋ. Kaʼa nda həŋ mantsa: 29 “Zlaŋwazla,ma lə kuni da rətay, yaha kuni da gaɓiŋtanda vərɗa hya. 30 Zlaŋwa həŋ ka glakwahəŋ ka skwa turtuk ha ka sagha fitika tskayta vwah. Tskapwa tska karaku ta rira, kahabafta kuni ŋa driŋta nda vu. Vərɗa hyaya, ka tskiɗimta kuni da guvura ɗa, ka yudzaʼazlay nda gwal tska skwi ta vwah,”»kaʼa.

Hya kramasaMak 4:30-32, Luk 13:18-19

31 Kaʼa nda həŋ nda sana mahdihdi kayguli mantsa: «Ga Mghama Lazglafta ná,ka guram nda hya kramasa klaf mndu kasləgamta ma vwahani. 32 Ndərzikwa tsatsimataba inda hulfaha, ama ka ɗyaf ɗya tsi kaglafta, mal tsatsi mataba hulfa niɗaliha. Ta

† 13:13 Ngha ta Markus 4:12. ‡ 13:14 Ngha ta Isaya 6:9-10. § 13:15 Ngha ta Isaya 6:9-10. * 13:17 Ngha ta1 Piyer 1:10, 12.

Mata 13:33 19 Mata 13:54nuna gdiz ka fu, ŋa sliʼadaghata ɗyakha dababa həga taŋ ta zligamahani.»

IsLuk 13:20-21

33 Kaʼa nda həŋ nda sana mahdihdi gulimantsa: «Ka guram ga mghama Lazglaftanda is ta klafta marakw ka laɓanamta makuratá darama hupu hkən ŋa ŋlaftá tsahupu ya demdem,» kaʼa.

Mahdihda Yesu ŋa mnigiŋtá skwi nda ɗifaMak 4:33-34

34 Ka mahdihdi mnanata Yesu ta indatsa skwiha ya ta dəmga. Haɗ sana skwimnanaŋ tsi ta həŋ kul haɗ kamahdihdi wa,35kada nzakwa dzatá ghəŋa gwaɗa anabi tamnay kazlay:«Kamahdihdi dzaʼa gwaɗa yu ta gwaɗa nda

həŋ.Dzaʼa mnigiŋmna yu ta skwiha nda ɗifa

daga ka ya wu zlraftá ghəŋa haɗik†kəʼa ya».

Klatá ghəŋa gwaɗa ta ghwaɗaka kuzuŋ36MbaɗaYesu ka zliŋtá dəmga, ka sliʼaftá

tsi ka laghu da həga. Ka gavanavatá duh-walhani, ka həŋ nda tsi mantsa: «Pslaŋnappsla ta klatá ghəŋa tsa mahdihdi ta ghəŋarira ya,» ka həŋ. 37 Kaʼa nda həŋ mantsa:«Tsa mndu ta sləgamtá vərɗa hulfa hyaya ná, Zwaŋa mndu ya. 38 Vwah ya guliná, ghəŋa haɗik tsa. Vərɗa hulfa hya yaguli ná, gwal ta nzakway ka ŋa ga mghamaLazglafta ya. Rira ya guli ná, gwal tanzakway ka ŋa halaway ya. 39 Tsa ghumata sləgamta ya guli ná, halaway ya. Tsatska skwi ta vwah ya, tsaya kɗakwa ghəŋahaɗik. Tsa gwal tska skwi ta vwah ya guli,tsaya duhwalha Lazglafta. 40Manda va tsatskaptá rira ŋa driŋta nda vu ya, mandava tsaya dzaʼa nzakwa tsi baɗu kɗavaktaghəŋa haɗik guli. 41 Dzaʼa ghunaga ghunaZwaŋamndu ta duhwalhani ŋa talaptá indagwal ta pghamtá mndu da ga dmaku, ndagwal ta maga ghwaɗaka skwi, ŋa hliŋtáhəŋ diʼiŋ nda ga mghamani, 42 ka pghamtáhəŋ da duda vu. Ŋa wahay taŋ ta wahu,ka hpaɗa sliʼiŋa‡ taŋ hada. 43 Ama gwalta nzakway tɗukwa ta wa ira Lazglafta ya,manda fitik dzaʼa wuɗakwa hahəŋ ma ga

mghama Da§ taŋ. Ka mamu mndu ndasləməŋa snay, ka sna tsi.»

Gadghəl ma ɗifa44 «Ka guram ga Mgham Lazglafta nda

gadghəl ta ɗifa ma sana vwah. Ka laghasana mndu dukwafta tida. Ka ɗifglanatatsa mndu ya guli. Ka laghu tsi nda rfu dadzawiŋtá inda skwani ka skwata tsa vwahya.»

Miziɗikw nda bla dzvani45 «Ka guram ga mghama Lazglafta nda

sana mnda tsakala ta psa miziɗikwha ndabla dzvani. 46 Ka mutsafta tsi ta tsamiziɗikw ya turtuk nda bla dzvani ya. Kalaghu tsi dzawiŋtá inda skwani ka skwatatsa miziɗikw ya.»

Kadəŋ47 «Ka guram ga mghama Lazglafta

nda kadəŋ ta wuɗadata lu da drəf ŋatumagaftani ta inda mndərga klipihakavghakavgha. 48 Ndəghafta tsa kadəŋ ya,ŋa tɗagafta ta wa sgam. Tahula tsa, ŋanzata ka ɗagaptá ya ɗinaɗina, ka pghamtama tughuba, ŋa pghiŋta ghwaɗakhani.49 Mantsa ya dzaʼa nzakwa tsi ma kɗakwaghəŋa haɗik. Dzaʼa sliʼaga sliʼa duhwalhaLazglafta ŋa galapta taŋ ta ghwaɗakamnduhamataba tɗukwani, 50ŋa pghaghatataŋ ta həŋ da duda vu, ŋa wahay taŋ tawahu ka hpaɗa sliʼiŋa* taŋ hada.»

Lfiɗa gadghəl nda halatani51 Ka Yesu nda duhwalhani mantsa:

«Lamla inda tsa skwiha ya da sləməŋaghuni rki na?» kaʼa nda həŋ. «Aŋi!» kahəŋ zlghanafta wani. 52 Kaʼa nda həŋguli mantsa: «Tsaya tama ná, ka nunamnda tagha zlahu ka duhwala ga mghamaLazglafta ná, ka guram nda daŋahəga tamutsa skwa gadghəlani ma skwiha ka lfiɗka lfiɗ, nda ya ma skwiha nda kɗa fitikani,dzaʼa gra lu,» kaʼa.

Kwalaghuta la Nazaret ta zlghaftá YesuMak 6:1-6, Luk 4:16-20

53Tahula kɗiŋta Yesu tamana tsamahdi-hdiha ya, ka sliʼafta tsi hada ka laghwi.54 Ka ɓhadaghata tsi da luwa Nazaret† tanzakway ka luwa ta glakwani. Ka taghətsi ta skwiha ŋa mnduha ma həga tagha

† 13:35 Ngha ta Zabura 78:2. ‡ 13:42 Ngha ta Mata 8:12 § 13:43 Ngha ta Daniyel 12:3. * 13:50 Ngha taMata 8:12. † 13:54 Nazaret: Luwa ta glakwa Yesu. Ngha ta 2:23, nda Lukwa 4:16.

Mata 13:55 20 Mata 14:23skwa taŋ. Ka ndərmim həŋ, ka həŋmantsa:«Wa ta vlaŋtá mndərga na ma ɗifil? Wata vlaŋtá mbrakwa maga mndərga na mamazəmzəm? 55 Zwaŋa tsa mndu ta fiɗi yaa tsi kay ra? Mari a mani‡ kay guli ra? IYakubu, nda Yusufu, nda Simuŋ, nda Yudaa zwanamani kay ra? 56 Mataba amu a tanzakwa kwaghamani kay guli ra? Tsawwa ta vlaŋtá na ɗifil na, nda na mbrakuna tama ɓa?» ka həŋ. 57 Tsahaya skwi tapyafta həŋ ka zlghafta Yesu. Ka Yesu ndahəŋ tama mantsa: «Ma luwani, nda ya mahəga§ ga taŋ yeya ta hərtətata lu ta anabi.Ama ma hamata vli ná, ta vlaŋvla lu taglaku,» kaʼa.

58 Kiʼa yeya mazəmzəm magaŋ Yesu maluwa Nazaret, kabga zlghaf a mnduha ndaŋuɗuf wa.

14Mtakwa Yuhwana mnda maga batemMak 6:14-29, Luk 9:7-9

1 Ma tsa fitik ya, ka snanaghatá gwaɗata Yesu ta Hiridus ta nzakway ka ŋumna tahaɗika Galili. Kaʼa nda kwalvahani mantsa:2 «Yuhwana mnda maga batem ya ta sliʼa-gapta ma mtaku, tsaya kəl tsi ka mutsaftámbrakwa maga mazəmzəm,» kaʼa.

3 Tsaw si mnamna Hiridus kazlay:Ksiɗifwa ksa ta Yuhwana kəʼa. Ka ksaftá lu,ka habafta, ka vzamta ma gamak ta ghəŋagwaɗa ta Hiridiya markwa zwaŋamaniFilip*, 4 kabga ka Yuhwana nda Hiridus na:«Raʼa ka klafta gha kamarkwa† ghuni wu,»kaʼa. 5Si ka zbəHiridus ta tva dzata, ama kazləŋaftá tsi ta dəmga, kabga ka anabi klaftamnduha ta Yuhwana.

6 Ka sagha fitik ya ta grafta nda fitik yakəl lu ka yatá Hiridus. Ka lagha makwatsa Hiridiya ya kay da skalu ta kəma gwalhagadagha lu da vla skala havaktá tsa fi-tika yakwani ya. Ka zɗanaftá tsi ta ŋuɗufta Hiridus. 7 Kaʼa mantsa: «Dər nahganiɗawaŋ ka da iʼi ná, ta vlaghavla yu,» kaʼawaɗanatá tsa makwa ya. 8 Ka mnanaftámani ta hiɗaku. Ka tsa makwa ya mantsa:«Tsiɗiftsa ta kwambleh nda va nana taghəŋa Yuhwana mnda maga batem,» kaʼa.

9 Suʼanak ka mgham nzata. Ama kabgaghadaghada ta waɗanata, hada tsa gwal

hagadagha lu ya kay guli, kaʼa mantsa:«Lawala da tsagaghata ka vlaŋta kuni,»kaʼa. 10 Ka ghunaftá tsi ta mnduha datsagaghatá ghəŋa Yuhwana ma gamak.11 Ka klaktá lu ta ghəŋa Yuhwana takwambleh, ka vlaŋtá tsa zwaŋa makwa ya,ka klaŋtá tsi ta mani. 12Ka lagha duhwalhaYuhwana da klaghatá mblani ka laghwida paɗamta. Ka sliʼaftá həŋ ka laghwimnanatá Yesu.

Zuŋta Yesu ta skwa zay tamnduha dəmbuʼhutaf

Mak 6:30-44, Luk 9:10-17, Yuh 6:1-1413Manda snaŋta Yesu ta tsa gwaɗa ya, ka

sliʼaftá tsi hada nda kwambalu, ŋa laghwinzakta kətsauʼ ta wa mazawa. Ka sniŋtádəmga, ka sliʼaftá həŋ nda səla ka laghwida zbiŋta. 14 Ta sabi Yesu ma kwambalu,kəʼa kəʼa ná, tizlik mnduha. Ka ksaŋtá həŋta Yesu ka hiɗahiɗa, ka mbambanaftá tsi tagwal kul ɗughwanaku guli.

15 Gahawu, ka gavadaghata duhwalhanitavata Yesu. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Ta wamazawa na vli na, laghula fitik guli, vriŋvrata na mnduha na ka dzaʼa həŋ da luwahada zba skwi ŋa zay taŋ,» ka həŋ. 16 KaYesu nda həŋ mantsa: «Zbaŋ a hahəŋ tasliʼi wa, vlaŋwavla kaghuni ta skwa zay tahəŋ, ka za həŋ,» kaʼa. 17 «Buradi hutaf ndatsulhwa klipi his yeya da amu,» ka həŋ ndatsi. 18 «Hligiɗighawa hla,» kaʼa.

19 «Nzawanza nda nza ta kuzuŋ,» kaʼanda mnduha. Ka nzatá mnduha rpaʼ. Kahlaftá tsi ta tsa buradiha hutaf nda tsulhwaklipi his ya, ka nghadaftá tsi nda ta luwa,ka rfanaghatá tsi ta Lazglafta, ka ɓalanaptátsi ta tsa buradi ya, ka valaŋtá duhwalhaniŋa dgay ŋa dəmga. 20 Ka zə inda mn-duha. Ka babaghutá həŋ. Ka tsakaftá luta paɗakwani‡ ma vəl zay taŋ ka ghwanakghwaŋpɗə his. 21 Tsa gwal si ta zay ya ná,ta magay həŋ ta dəmbuʼ hutaf, mbəɗa a luta miʼaha nda zwani wa.

Mbaɗay Yesu ta mbaɗa ta drəfMak 6:45-52, Yuh 6:15-21

22 Gi tahula tsa, ka mblaftá Yesu ta duh-walhani ka lami da kwambalu ŋa dzaʼata sana ɓlu, ta nzaghutá tsatsi ŋa vriŋtátsa dəmga ya. 23 Manda vriŋtani ta həŋ,ka sliʼafta tsi ka laghwi nzata ta ghwá ŋa

‡ 13:55 Ngha ta Yuhwana 6:42. § 13:57 Ngha ta Lukwa 4:24, nda Yuhwana 4:44. * 14:3 Ngha ta Markus 6:17.† 14:4 Ngha ta Zlahu 18:16, nda 20:21. ‡ 14:20 Ngha ta 2 Mghamha 4:42-44.

Mata 14:24 21 Mata 15:16maga duʼa. Ta kuzutá rviɗik tukzum ná,ta hada turtukwani. 24 Ta tsa luwa ya ná,ma takataka drəf na kwambalu ta takaɗawuda nda gamtsaʼuwakwa imi, ta vray vrayfalak guli. 25 Ta tsughbura sərɗək tama,ka sliʼaftá Yesu ka mbaɗa ta drəf ka dzaʼatvə duhwalhani. 26 Nghay duhwalhani tambaɗani ta drəf ná, ka ksaftá zləŋ ta həŋ.«Ayahalalay!» kahəŋkawahunda zləŋndazləŋ. 27 Gi ka Yesu nda həŋ mantsa: «Mawahu kuni! Iʼi ya, ma zləŋ kuni ta zləŋ!»kaʼa.

28 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Mghamaɗa, ka si kagha tsi ná, mnamna ka labayu ta ghəŋa na imi na da kagha,» kaʼa.29 «Saghasa!» kaʼa nda tsi. Ka sabə Piyerma kwambalu, ka mbaɗa ta imi ka dzaʼanda da Yesu. 30 Ama nghayni ná, dagalafalak, ka ksaftá zləŋ. Gi səlikw zlraftanita dəɗaku da huɗa imi tsa. «Mghama ɗa,kata ta iʼi!» kaʼa wahata. 31 Ka gi fadaptáYesu ta dzvu ka ŋanata. «Nda hta zlghaynda ŋuɗufa gha, kabgawu kəl ka ka dgaghəŋ na?» kaʼa nda tsi. 32 Ka sliʼaftá həŋka lami da kwambalu, ka lɓata tsa falak ya.33«Kaghaná, vərɗa Zwaŋa Lazglafta ka,» katsa gwal ma kwambalu ya sliʼadaghata datsəlɓu ma ghuva Yesu.

Mbambanafta Yesu ta gwal kulɗughwanaku ta haɗika Genazaret

Mak 6:53-5634 Tahula tsughwaɗapta taŋ ta drəf,

ka ɓhadaghata həŋ ta haɗika Genazaret§.35 Tsəmafta gwal ma tsa vli ya ta Yesu, katsaghaghatá həŋ ta lwi da inda luwaha tawanaftá həŋ. Ka hləganaghatá lu ta indagwal kul ɗughwanaku. 36 Ka ndəɓə həŋ tadzvu da tsi: «Zlanaŋzla ta tvi ta həŋ kaksaŋta həŋ ta wa lguta gha kweŋkweŋ,» kahəŋ nda tsi. Inda tsa gwal ta kasaŋta ya, kambambaftá həŋ.

15Gwaɗa ta nzakwa la Yahuda ta dzidza

taŋMak 7:1-13

1 Tahula tsa, ka sliʼaftá la Farisa ndagwal tagha zlahu ŋamnduha dagama luwaUrsalima, ka lagha da Yesu. Ka həŋmantsa:2 «Kabgawu ta kəl duhwalha gha ka kwal

kul sna taghatá nzaku daga ta dzidzí, kulhaɗ həŋ ta mbaziŋtá dzvu kada za skwazay* wu na?» ka həŋ nda tsi. 3Kaʼa nda həŋmantsa: «A ki kaghuni kaghuni, kabgawuta kwal kaghuni sna zlaha Lazglafta, kalaghwi da sna ŋa ghuni ŋa ghuni na? 4 Yawya ka Lazglafta mnata na: “Vla ta glakuŋa i da gha nda ma gha,”» kaʼa. Kaʼamnata guli na: «“Mndu ta razanaftá danikamani a tsi ná, dzatᆠtsamnduya,”» kaʼa.5Ama ká kaghuni ta taghay ŋa mnduha na:Laviŋlava ka ta mnay ŋa da gha ka ma ghaa tsi kazlay: Si ta kumay yu ta vlaghatáskwi ŋa kataghata mndani ná, tsaw dzaʼavlaŋtá Lazglafta yu kəʼa. Nza a tkweʼ kavlaŋta gha ta glaku ta da gha nda tsa tamawa. 6 Mantsa ya zaɗanata kuni ta gwaɗaLazglafta ka mbəɗapta nda ŋa ghuni. 7 Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Nda tvanitsa klatá lwa Lazglafta klak Isaya ta ghəŋaghuni ta mnay kazlay:8 Ta wi ta wi ta vla tsəna mnduha na ta

glaku ŋa ɗa,ama ma ŋuɗufa taŋ ná, diʼiŋ həŋ nda iʼi.9 Ka bətbət ta tsəlɓa həŋ ta tsəlɓu ŋa ɗa,

gwaɗa Lazglaftaya ka həŋ ta tagha zlaha mnduha ŋa mn-

duha‡ kəʼa ya.Skwi ya ta ŋriŋtá mnduMak 7:14-23

10 Ka hgadaghatá Yesu ta dəmga da tsi,kaʼa nda həŋ mantsa: «Fawafa ta sləməŋka sna kuni. 11 Skwi ta lami nda la nda mawubisim a ta ŋriŋtá mndu wu, ama skwi tasabi nda sa ma wa mndu ta ŋriŋtá mndu,»kaʼa.

12 Na snaŋta duhwalhani ta tsa gwaɗaya ka gavadaghatá həŋ. Ka həŋ nda tsimantsa: «Nda sna kagha kazlay: Kuzlaŋ ku-zla tsa gwaɗa gha ya ta la Farisa kəʼa re?» kahəŋ. 13Kaʼa mantsa: «Inda fu ya kul ŋəɓataDa ɗa ná, dzaʼa tɗiŋtɗa lu. 14 Zlaŋwazla tahəŋ, la ghulpata mndu ta pgha ghulpatamnduha həŋ. Ka lagha ghulpata mndu kapgha ghulpata mndu ná, dzaʼa rkagharkahəŋ his his da ghurum,» kaʼa.

15 «Tsislaŋnap tsisla ta tsa mahdihdiya,» ka Piyer nda tsi. 16 Ka Yesu mantsa:«Haɗ mahizl ma ghəŋa kaghuni guli katək

§ 14:34 Ngha ta Markus 6:53. * 15:2 Ngha ta Lukwa 11:38. † 15:4 Ngha ta Sabi 20:12, Vrafta ta zlahu 5:16, Sabi21:17, Zlahu 20:9. ‡ 15:9 Ngha ta Isaya 29:13.

Mata 15:17 22 Mata 16:3ra? 17 Ta sna a kaghuni kazlay: Indaskwi ta lami nda la nda ma wubisim tadzaʼa da huɗi, ŋa dzaʼa thidiŋta ma drakəʼa ra? 18 Ama skwi ta sabi nda sa ndama wubisim ná, ma ŋuɗuf ta saba tsi.Tsaya skwi ta ŋriŋtá mndu. 19 Tazlay ná,ma ŋuɗufa mndu ta sliʼagapta ghwaɗakandanuha manda: Psla mndu, hliri, sliʼiŋs-liʼiŋ, ghali, tsanavata gwaɗa ta mndu, vzarutsak ta mndu. 20 Tsahaya skwi ta ŋriŋtámndu. Haɗ za skwa zay kul mbazaku dzvuta ŋriŋtá mndu wu,» kaʼa.

Zlghay nda ŋuɗufa sana marakwMak 7:24-30

21 Tahula tsa ka sliʼafta Yesu ma tsa vliya ka laghwi ta haɗika Tir nda ya nda tahaɗika Siduŋ. 22 Ka lagha sana marakw,makwa ta Kanʼana ta nzakway ta tsa haɗikya da wahu da tsi. «Zwaŋa Dawuda, tawatáhiɗahiɗa ta iʼi Mghama ɗa. Halaway taksuta makwa ɗa, ta ghuya ɗaŋwa ŋanikatakata,» kaʼa. 23 Ka kwalaghuta tsi tazlghanaftawi dər teʼ. «Vriŋ na marakwta wahu mista mu na ɓa!» ka duhwalhanigavadaghata mnay ŋani ka ŋɗaŋɗa. 24Kaʼamantsa: «Ghunaga ŋa la Israʼila§ nda zaɗamanda tuwak lu ta iʼi, ŋa sanlaha a wu,»kaʼa. 25 Ama ka lagha tsa marakw yatsəlɓata ma ghuvani: «Mghama ɗa, katata iʼi,» kaʼa. 26 Ka Yesu mantsa: «Ra a kaklaftá skwa zay zwani ka vzanatá zwanakriha wu,» kaʼa. 27 «Mantsa ya nzakwaniMghama ɗa, tsaw ta ɗagay zwana krihata wiwisa skwa zay ta rkagata ma vəl zaydaŋahəga taŋ,» kaʼa. 28 Gi ka Yesu ndatsi mantsa: «Dagala zlghay nda ŋuɗufagha makwa ɗa, ka magamaga tsa skwi ya,manda ya kumaŋ ka,» kaʼa. Gi ta tsa luwaya, ka mbaftá tsa makwani ya.

Mbambanafta Yesu ta ndəghata gwalɗaŋwa

29 Tahula tsa, ka sliʼafta Yesu ma tsa vliya ka laghwi nda ta wa drəfa Galili. Kalaf tsi da nzata ta sana kuɗuŋur. 30 Kasliʼadaghata ndəghata dəmga slanaghata.Ka hladanaghata həŋ nda gwal ta dzəgiɗi,nda gwal nda ghulpa, nda gwal nda rwasəla taŋ, nda gwal ka rgha, nda ndəghatasanlaha ma ɗaŋwaha, ka pghata ta kəmani.Ka mbambanaftá tsi ta həŋ. 31Ka ndərmim

tsa dəmga ya ta gwal si ka rgha ta gwaɗa, tambambatá gwal si ka buɗuduŋ fawaya taŋ,ta gwal nda rwa səla taŋ ta mbaɗa, ta gwalsi nda ghulpa ta ngha vli. Ka həŋ mantsa:«Ŋa Lazglafta la Israʼila na glaku,» ka həŋ.

Zuŋta Yesu ta skwa zay tamnduha dəmbuʼfwaɗ

Mak 8:1-1032 Tahula tsa guli, ka hgaŋtá Yesu ta

duhwalhani. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Taksihata ka hiɗahiɗa na dəmga na, kabgamahkəna fitika taŋ na kawadaga nda iʼi,haɗ skwi ɗaŋ həŋ wa. Va a yu ta vriŋtáhəŋ nda maya nda maya guli wu, da htutambrakwa taŋ ta tvi ta vru dzagha,» kaʼa.

33 Ka duhwalhani nda tsi mantsa: «Gadzaʼa mutsa mu ta skwa zay hadna ma namtak na ŋa zuŋtá ndəghata dəmga man-dana na?» ka həŋ. 34 «Kidaghi buradi dakaghuni na?» ka Yesu nda həŋ. «Ndəfáŋhəŋ, mamu zwana klipi kiʼa guli,» ka həŋnda tsi.

35 Kaʼa nda tsa ndəghata dəmga yamantsa: «Nzawanza nda nza ta haɗik,»kaʼa. 36 Ka hlaftá tsi ta tsa buradi ndəfáŋnda tsa klipiha ya, ka rfanaghatá tsi taLazglafta ta ghəŋani. Ka ɓalanaptá tsi kavlaŋtá duhwalhani. Ka daganaftá hahəŋguli ta tsa ndəghata dəmga ya. 37 Ka zəinda taŋ, ka baghawtá həŋ. Ka tskaftá lu tapɗakwani ka ghwanak ndəfáŋ. 38 Dəmbuʼfwaɗ na tsa mnduha ta za tsa skwi ya,mbəɗaf a lu ta miʼaha nda zwani wa.

39 Tahula vriŋtani ta tsa dəmga ya dza-gha taŋ, ka lamə tsi da kwambalu ka laghwita haɗika Magadaŋ*.

16Yesu kawadaga nda la Farisa nda ya nda la

SadukiyaMak 8:11-13, Luk 12:54-56

1 Ka sliʼadaghatá la Farisa nda laSadukiya slanaghatá Yesu. «Maraŋnamarata ŋizla ya ta saha daga ta luwa,» ka həŋɗawaŋta da tsi ŋa dzəghay. 2 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Nghay ghuni ta dvatavli laghar vli ta fitik hawu ya na: “Kamandaha dzaʼa nzakwa vli mahtsim,” kakuni ta mnay. 3 Nghay ghuni ta ŋra tavli ma mndəra luwa gasərɗək ya guli na:“Dzaʼa ghubugwa vli gita,” ka kuni tamnay.

§ 15:24 Ngha ta 10:5-6. * 15:39 Sna a lu ta tsa luwa ya wa. Magdala ya ka sanlaha ta gray.

Mata 16:4 23 Mata 16:26Nda sna kuni ta dganatá skwiha ya tamagaku ta luwa, ama sna a kuni ta dganatáŋizla skwiha ya ta magaku nda fitikani wa.4 Ghwaɗak mnduha ta na fitik na, zləŋaa həŋ ta Lazglafta wa. Mazəmzəm yeyata ɗawu həŋ. Haɗ sana mazəmzəm dzaʼamaganata lu ta həŋ ka ŋa anabi Yunusa*a tsi wu,» kaʼa nda həŋ. Ka sliʼaftá tsi kazlaŋta həŋ ka laghwani.

Trapta duhwalha Yesu ta havapta ka skwita magə Yesu

Mak 8:14-215 Ta tsughwaɗapta duhwalha Yesu ta

drəf ná, zanap za həŋ ta klaftá skwa zay.6 «Ɗasuwa ka kuni! Nghawa ghəŋa ghunida isa la Farisa nda la Sadukiya,» ka Yesunda həŋ. 7 «Tsəna kwala mu kul klaftáskwa zay na ya kəl tsi ka mnay mantsa,» kaduhwalhani ta ndanay ma ghəŋa taŋ.

8Ka Yesu nda həŋ snaŋər tsi ta tsa ndanataŋ ya mantsa: «Slaghwa a zlghay ndaŋuɗuf da kaghuni wa. Kabgawu ta kəlkuni ka ndanay kazlay: Haɗu skwa zayda amu wu kəʼa na? 9 Ta sna a kuni ra?Haɗ kuni ta havakta ka buradi zunus lu tamnduha dəmbuʼ hutaf kay ra? Kidaghi tatughuba tsakafta† kuni ta paɗakwani na?10 Haɗ kuni ta havaktá ka buradi ndəfáŋzunus lu ta mnduha dəmbuʼ fwaɗ kay gulira? Kidaghi ta tughuba tsakafta‡ kuni tapaɗakwani guli na? 11Ma mnaghunata ɗakazlay: Ɗasuwa ka kuni nda isa la Farisanda Sadukiya kəʼa ná, waka kaghuni kwalkul snaŋta kazlay: Ta ghəŋa buradi a tagwaɗa yu wu kəʼa na?» kaʼa. 12Ka tsatsaftáduhwalhani kazlay: Ta ghəŋa is ta magəlu ma buradi a mna Yesu ta magay taŋ taɗasuwa wu, ama ta ghəŋa tagha skwa laFarisa nda la Sadukiya dzaʼa maga həŋ taɗasuwa.

Yesu ná, Kristi yaMak 8:27-30, Luk 9:18-21

13 Ɓhadaghata Yesu ta haɗika SezareFilip, ka ɗawaŋtá tsi da duhwalhani: «Waya ka mnduha ta mnay ta Zwaŋa mnduna?» kaʼa nda həŋ. 14 «Yuhwana mndamaga batem ya, ka sanlaha ta mnay. Iliyaya, ka sanlaha. Irmiya ya, ka sanlaha. Sanaanabi ya, ka sanlaha,» ka həŋ nda tsi. 15 «A

ki kaghuni! Wa ya ka kaghuni ta mnay?»kaʼa ndahəŋ. 16«Kaghaná, Kristi ka, ZwaŋaLazglafta ya ta vla hafu ka,» ka Piyer nda tsi.

17 Ka Yesu nda tsi tama mantsa: «Simuŋzwaŋa Zunas, nda tfawi ta ghəŋa kagha,kabga mnda səla a ta mnaghatá tsa gwaɗaya wu, Da ɗa ta nzakway ta luwa ya. 18 Kaiʼi ta mnaghatá kagha na: Piyer§ ka. Ta tsapala ya dzaʼa bafta yu ta Igliza* ɗa. Haɗsana skwi dzaʼa laviŋtá mbrakwa mtaku tamaganavata wa. 19 Dzaʼa vlaghavla yu takramtak tgha ga mghama Lazglafta. Indaskwi dzaʼa ka da hbafta ta ghəŋa haɗik ná,nda hba ta luwa guli. Inda skwi dzaʼa ka dapliŋta ta ghəŋa haɗik guli ná, dzaʼa pliŋplalu ta luwa† guli. 20 Yaha kuni da walaŋtamnanaŋtá dər wati ma mndu kazlay: Kristiyu kəʼa,» kaYesu zlahanaghatá duhwalhanita ghəŋani.

Mnaŋta Yesu ta gwaɗa ta dzaʼani mtakunda sliʼagaptani

Mak 8:31—9:1, Luk 9:22-2721 Daga ma tsa fitik ya zlrafta Yesu ta

tsalinistá duhwalhani kazlay: «Dzaʼa dzaʼayu da luwa Ursalima, dzaʼa ghuyɗipghuyala galata mndu, nda la mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahuŋa mnduha ta ɗaŋwa katakata. Ŋa dzatataŋ ta iʼi. Baɗu mahkən ya, ŋa sliʼagapta ɗama mtaku nda hafu,» kaʼa. 22 Lagha Piyerka ksaghutá Yesu nda ghəŋani ta slərpavli, ka dvanaghata: «Ka kliŋkla Lazglaftata tsaya Mghama ɗa. Ma walaŋ tsaya taslaghaghata,» kaʼa. 23 «Laghula gha tavataiʼi, halaway na. Tuthun ta fə ka ŋa ɗa.Manda ŋa Lazglafta a ta ndana ka ta ndanuwu, manda ŋa mnda səla ta ndana ka,» kaYesu mbəɗavata nda Piyer.

Gwaɗa ta ghəŋa nzula hafu24Ka Yesu nda duhwalhani tamamantsa:

«Ka ta kumay mndu ta dzaʼa mista ɗaná, vziŋtani ta ghəŋani ka klayni ta udzazləŋayni, ka dzaʼani mista ɗa. 25 Mndu takuma nzulanatá hafani ná, dzaʼa zaɗiŋzaɗatsa mndu ya ta hafani. Ama mndudzaʼa zaɗiŋtá hafani ta ghəŋa gwaɗa taiʼi ná, dzaʼa mbanafmba ta hafani guli.26 Tsa lagha mndu ka mutsaftá na ghəŋa

* 16:4 Ngha ta 12:15-21. † 16:9 Ngha ta 14:15-21. ‡ 16:10 Ngha ta 15:32-38. § 16:18 Piyer: Tsaya ta hgəlu ka Pala. * 16:18 Igliz: Tsaya Igliz. Ngha ta la Afisus 2:20. † 16:19 Ngha ta 18:18, nda Yuhwana 20:23.

Mata 16:27 24 Mata 17:21haɗik na demdem ka ŋani, ka nda zaɗahafani ní, nu dzaʼa ghzlanata tsi na? Arimamu a skwi dzaʼa laviŋta mndu ta varatáhafani nda tsi na? 27 Wya dzaʼa sasaZwaŋa mndu kawadaga nda duhwalhanima glakwa Dani, ŋa dganaftani ta nisəlaindamndu taɓta magatá slnani‡ mamndu.28 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata ná,haɗ sanlahamatabana gwal hadnana dzaʼarwuta kul nghaŋtá həŋ ta sagha Zwaŋamndu ma ga mghamani wa.»

17Nghaŋta i Piyer, nda Yakubu, nda Yuh-

wana ta Yesu ma glakwa LazglaftaMak 9:2-13, Luk 9:28-36

1 Tahula fitik mkuʼ, ka hlaftá Yesu tai Piyer nda Yakubu nda zwaŋamani Yuh-wana nda ghəŋa taŋ, ka laghu həŋ ta sanaghwá nda slra. 2 Ka mbəɗavaftá Yesu tawa ira taŋ, ka wuɗaku kumani manda fitik.Ka navaftá lgutani tilil ka ŋusliŋ mandaslker. 3 Ka gi zlagaptá i Musa nda Iliya tawa ira taŋ ka ghwa yiva nda tsi. 4 Gi kaPiyer nda Yesumantsa: «Mghama ɗa! Ɗinaka nzata mu hadna. Kata kumay ka, dzaʼamagafmaga yu ta dumbiha hkənhadna: Palŋa gha, pal ŋa Musa, pal ŋa Iliya,» kaʼa.

5 Tata tsa gwaɗa ya Piyer, gi ka sahakusay ka ŋusliŋ tilil bukwamtá həŋ. Gi kasnaŋtá lu ta sana lwi ta gwaɗagapta matsa kusay ya: «Nana na Zwaŋa ɗa ya ɗvuyu katakata Tsatsi zbap yu, ta rfu yu taghəŋani. Snawasna ta gwaɗani,» kaʼa.

6 Na gi snaŋta tsa duhwalha ya ta tsalwi ya, gi ka zləmbatá həŋ zluzlumbruh tahaɗik. Ka ksutá zləŋ ta həŋ katakata. 7 Kagavadaghatá Yesu tavata həŋ, ka ksaŋtáhəŋ. Kaʼa mantsa: «sliʼafwa sliʼa, ma zləŋkuni ta zləŋ!» kaʼa nda həŋ. 8 Kəʼa ka həŋnghagafta ná, Yesu turtukwani yeya nghaŋhəŋ hada.

9 Ta vragatá həŋ ta tsa ghwá ya tama,ka zlahanaghatá Yesu ta həŋ: «Yahayahakuni mnanaŋtá dər wati ma mndu ta skwiya nghaŋ kuni, ha ka sagha fitika sliʼagaptaZwaŋa mndu nda hafu ma mtaku,» kaʼa.10 Ka duhwalhani ɗawaŋta da tsi mantsa:«Kabgawu kəl gwal tagha zlahu ŋamnduhaka mnay kazlay: Tiŋəl Iliya dzaʼa sagha

karaku* kəʼa katək na?» ka həŋ. 11 «Mandava tsaya nzakwani, tiŋəl Iliya dzaʼa saghaŋa payanatá inda skwi karaku. 12 Ama kayu ta mnaghunata ná, ghadaghada Iliya tasagha. Tsaw tama tsatsaf a mnduha wu, kaghuyanaptáhəŋ taɗaŋwamandaya kumaŋhəŋ. Manda va tsaya dzaʼa ghuyanaptahəŋ ta ɗaŋwa ta Zwaŋa mndu guli,» kaʼanda həŋ. 13 Mantsa ya tama, ka graftá tsaduhwalha ya kazlay: Ta gwaɗə ta ghəŋaYuhwana mnda maga batem ta tsa gwaɗaya kəʼa.

Mbanafta Yesu ta sana zwaŋ ksu seteniMak 9:14-29, Luk 9:37-43

14 Ndusadaghata taŋ tavata dəmga, kagi ndadaghatá sana mndu tsəlɓata maghuva Yesu, 15 kaʼa mantsa: «Mghama ɗa!Tawatá hiɗahiɗa ta zwaŋa ɗa ksu seteni†,ta ghuya ɗaŋwa ŋani katakata. Da vu kəʼata dəɗamta baɗu ma sani, da imi baɗu masani. 16 Si ka kləganaghatá yu ta duhwalhaná, ka traptá həŋ ta mbanafta,» kaʼa. 17 KaYesu mantsa: «Kaghuni mnduha ta na fi-tik na, haɗ zlghay nda ŋuɗuf da kaghuniwa. Ta maga ghwaɗaka skwi kuni. Ha ŋayawu dzaʼa gɗavata yu tavata kaghuni na?Klagiɗighawa tsa zwaŋ ya da hadna,» kaʼa.18 Ka kladanaghatá lu. Ka davanaghatáYesu ta tsa seteni ya katakata. Ka saghu tsima tsa zwaŋ ya, gi ka mbaftá tsa zwaŋ yahadahada.

19 Ma nzata duhwalhani kawadaga ndaYesu ndaghəŋa taŋ, ka gavadaghatá həŋda ɗawaŋta da tsi: «Kabgawu kəl aŋni katraptá ghzligiŋtá tsa seteni ya katək na?»ka həŋ. 20 «Hta ta zlghay nda ŋuɗufaghuni ta magay,» ka Yesu nda həŋ. «Kah-wathwata ka yu ta mnaghunata ná, kamamu zlghay nda ŋuɗuf kiʼa da kaghunimanda hya kramasa‡ katsi ná, laviŋlavakuni ta mnanatá ya ghwá ya kazlay: Sliʼaf-sliʼa hadna ka dzaʼa ka da hada a kəʼana, dzaʼa sliʼafsliʼa. Haɗ sana skwi dzaʼatrəgadaghunaghuta wa. 21 [Ama mndərgatsa ghwaɗaka sulkum ya ná, ba nda magaduʼa kawadaga nda suma ta ghzligiŋtá lu,]»kaʼa nda həŋ.

Mnəglaŋta Yesu ta dzaʼani mtaku ndasliʼagaptani

Mak 9:30-32, Luk 9:42-45‡ 16:27 Ngha ta Zabura 62:13, Ruma 2:6. * 17:10 Ngha ta Malatsi 3:23. † 17:15 Ngha ta 4:24. ‡ 17:20 Nghata 13:32.

Mata 17:22 25 Mata 18:1622 Ma sana fitik ka tskavatá duhwalha

Yesu ma Galili. Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Dzaʼa vlavla lu ta Zwaŋa mndu ma dzvamnduha. 23 Ŋa dzata taŋ, baɗu mahkənafitik ŋa sliʼagaptani nda hafu ma mtaku,»kaʼa. Ka nzata duhwalhani sasuʼanakkatakata ta ghəŋani.

Plata i Yesu nda Piyer ta dzəmna24 Manda ɓhadaghata taŋ da luwa Ka-

farnahum, ka gwal tska dzumna həgaLazglafta nda Piyer mantsa: «Ta plər plaa waʼa Mghama ghuni ta dzumna həga§Lazglafta katək na?» ka həŋ nda tsi. 25 «Taplay,» kaʼa.

Ka sliʼaftá tsi ka lami da həga. Gi ka Yesunda Piyer mantsa: «Simuŋ, kinawu ndanakagha ta ghəŋa tsa gwaɗa taŋ ya na? Iwa raŋ pla dzumna nda dzumna luma ŋamghamha ta na ghəŋa haɗik na na? Zwanahaɗik re, ari la matbay a na?» kaʼa ndatsi. 26 «La matbay ya,» ka Piyer. Ka Yesumantsa: «Nza a tkweʼ ta zwana haɗik kaplay taŋ nda tsa tamawa. 27Dərmámantsatsi ná, yahamu da nzakway ka skwa tuthunŋa taŋ. La da drəf, ka vzadata ka ta ŋalum.Tsa taŋtaŋa klipi dzaʼa ka da ksafta ya, kagunaŋta ka ta wani, dzaʼa slanaghasla ka tatseda dzumna mndu his. Ka klafta ka, kavlaŋta ka ta həŋ ŋa platá ŋa u,» kaʼa nda tsi.

18Fatá ghəŋ manda zwaŋ kwitikwMak 9:33-37, Luk 9:46-48

1 Ma tsa fitik ya, ka gavanavatá duh-walhani ta Yesu, ka həŋ mantsa: «Wa tanzakway ka mali ma ga mghama Lazglaftana?» ka həŋ. 2Ka hgaktá Yesu ta sana zwaŋkwitikw ka sladanata ta kəma taŋ. 3 Kaʼamantsa: «Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, ka mbəɗanaf a kuni ta nzakwaghuni, ka nuta ghunimanda zwani kwitikwkwitikw wu katsi ná, haɗ kuni dzaʼa lamida ga mghama Lazglafta wa. 4 Tsaya tamaná, mndu ta hanaganatá ghəŋani mandana zwaŋ kwitikw na ná, tsaya mndu kamali ma ga mghama Lazglafta. 5 Dər watima mndu ta tsuʼaftá zwaŋ manda na zwaŋwana tsi na ta ghəŋa gwaɗa ta iʼi ná, vərɗaiʼi tsuʼaf tsi.»

Ɗasuwa ka lu da zləmbiŋtá lu ta mnduMak 9:42-48, Luk 17:1-2

6 «Ala, ka zləmbiŋzləmba mndu ta saniturtuk ma tsa zwaniha ta zlghaftá iʼi yakatsi, ta dər ya má hbiɗim lu ta dughurabuna ma ŋurzluŋ ka vzaghata da drəf.7 Ɗaŋwa ŋa ghəŋa haɗik ta nzakway tazlazlambiŋtá mndu! Aŋ mndani, ndanza tkweʼ ka nzakwa skwiha ta zlambiŋtámndu. Ama ɗaŋwa ŋamndu ya ta sagha tsazləmbaku ya nda da tsatsi.

8 «Ka nda nza dzva gha, ka səla gha a tsika skwi ta famtá kagha da ga dmaku katsiná, tsiŋtsa gha ka wuɗiŋta ka diʼiŋ. Ta dərlama ka da hafu ŋa kɗekedzeŋ nda səla ghasluŋ turtuk, ka dzva gha sluŋ turtuk a tsi,ka ya da klafta lu ta kagha nda səlaha ghayipaʼ ka dzvuha gha yəmaɗ a tsi, ka vzamtákagha da həga vu ŋa kɗekedzeŋ. 9 Ka iragha ta famtá kagha da ga dmaku katsi ná,tsakwasliŋ tsakwasla gha ka wuɗidiŋta kadiʼiŋ. Ta dər lama ka da həga hafu ŋakɗekedzeŋ nda ira gha guzliŋ turtuk, ka yada klafta lu ta kagha nda iriha gha his hiska vzaghamta da həga vu.»

Tuwak nda zaɗaLuk 15:3-7

10 «Ɗasuwa ka kuni da hərtətatá kuni taya dər turtuk mataba tsəna zwaniha na. Kayu ta mnaghunata ná, duhwalha Lazglaftata gɗata ta ngha kuma Da ɗa ta nzakway taluwa ta ngha həŋ. [ 11 Sa da mbanaftá gwalya si nda zaɗa na Zwaŋa mndu*.]

12 «Kinawu ka kaghuni ta ndanay na? Kadərmək ka tuwaka mndu, tsa zaɗavaghutaya turtuk katsi ná, haɗ ta zlaŋtá tsahatəmbay mbsak təmbay mida ya ta ghwá,ka laghu da psa tsa turtuk ta zwaɗuta yara? 13 Ka yu ta mnaghunata ná, ka slaf-sla tsi tida ná, dzaʼa rfay ta rfu katakatata ghəŋani ka malaghuta ta ghəŋa tsahatəmbay mbsak təmbay mida kul zwaɗutaya. 14Manda va tsaya guli ná, va a Da ghunita nzakway ta luwa ta zaɗavaghuta ya dərturtuk ma tsa zwaniha ya wa.»

Tva nzaku nda zwaŋama ta gaghatádmaku

15 «Ka gaghaga zwaŋama gha ta dmakuná, la slanaghata ka dzraŋta kaghunihistaghuni. Ka snaghasna tsi katsi,katafkata ka ta zwaŋama gha. 16 Ala,ka kwalaghukwala tsi ta snaghata katsi,

§ 17:24 Ngha ta Sabi 30:11-16. * 18:11 Ngha ta Lukwa 19:10.

Mata 18:17 26 Mata 19:5klafkla ta mndu turtuk ka his a tsikawadaga nda kagha, ka vradaghata kada slanaghata, “ŋa da graftá tsa gwaɗaya ma wa mnduha his ka hkən† a tsi.”17 Ka kwalaghukwala tsi ta snanatá tsahaya guli katsi, mnanamna ta Igliz. Kakwalaghukwala tsi ta snatá ŋa Igliz katsiguli, ngha ta tsa mndu ya manda mndu kulsnaŋtá Lazglafta, ka mnda tska dzumna atsi.

18 «Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,inda skwi ya dzaʼa kwalaghuta kuni tahaɗik ná, dzaʼa kwalaghukwala lu guli taluwa. Inda skwi ya dzaʼa hbanata kuni tahaɗik ná, dzaʼa hbafhba lu guli ta luwa‡.

Guya ghəŋ ka maga duʼa19 «Ka yu ta mnaghunata guli na: Ka

dzrafdzra mnduha his mataba ghuni ta wi,ŋa ɗawa dər wati ma skwi tsi katsi, dzaʼatsuʼanaf tsuʼa Da ɗa ta luwa ta həŋ. 20 Mavli ya guyava mnduha his ka hkən a tsi mahga ɗa ná, mataba taŋ yu,» kaʼa.

Gwaɗa ta kwal kul pla dmakwa mndu21 Ka sliʼaftá Piyer ka gavadaghata

ɗawaŋta da Yesu, kaʼa mantsa: «Mghamaɗa! Ka ta giha ga zwaŋama ɗa ta dmaku ní,kidaghi səla dzaʼa planata yu ta dmakwanina? Ndəfáŋ səla rki dzaʼa planata yuna?» kaʼa nda tsi. 22 Ka Yesu nda tsimantsa: «Ndəfáŋ səla yeya a ta mnaghatayu wu, ndəfáŋ mbsak, ndəfáŋ mbsak,ndəfáŋ səla. 23 Tsaya dzaʼa kəl lu ka graga mghama Lazglafta nda sana mgham takuma mbəɗaftá skwa gadghəlani ma dzvagwal ta ksanatá slna ya. 24 Ma nzatanika mbəɗay, ka klanaktá lu ta sani ya ndadməŋa mleŋwi mleŋwiha tsedi da tsi.25 Haɗ skwa tsa mndu ya ŋa plata wa. Katsa mgham ya mantsa: Skwapwaskwa tatsa mndu ya, nda markwa taŋ tani, ndazwanani tani, nda inda skwi ta nzakway kaŋani tani, ŋa pla tsa dməŋ ya, kaʼa. 26 Kazləmbatá tsa kwalva ya ta haɗik ka tsəlɓatata kəmani, kaʼa mantsa: “Wya dzvu, ksata ŋuɗuf, dzaʼa plagha pla yu demdem,”kaʼa. 27Ksaŋta tsa kwalvani ya ka hiɗahiɗakatakata ta tsa daŋahəgani ya, ka zlanaŋtátsi ta tsa dməŋ ya ka zliŋta.

28 «Saba tsa kwalva ya manda zliŋtá, kaguyatá tsi nda sana grani ya si ta ksə həŋ taslna kawadaga, nda dməŋani da tsi ka suleydərmək. Ka valaftá tsi tida, ka ksanaftáŋurzluŋ. “Plihapla ta skwa ɗa gita gita!”kaʼa nda tsi. 29 Ka zləmbatá tsa grani ya tahaɗik, ka ndəɓa dzvu da tsi. Kaʼa mantsa:“Wya dzvu, ksa ta ŋuɗuf dzaʼa plagha playu,” kaʼa nda tsi. 30 “Yaʼ! Ɗva a yu wu,plihata gitagita,” kaʼa. Ka laghu tsi hamtátsa grani ya ma gamak ka kzla planatanita tsa dməŋani ya. 31 Nghay sanlaha matsa kwalvaha ya ta tsa skwi maga tsi ya ná,ka kuzlanaftá tsi ta həŋ ta ŋuɗuf katakata.Ka laghu həŋ rusanaftá daŋahəga taŋ tainda skwi ta maguta. 32 Ka hgadaghatatsa daŋahəgani ya, kaʼa nda tsi mantsa:“Ghwaɗaka kwalva ka, zlaghaŋzla yu tainda dməŋa ɗa ta kagha kabga ndəɓata ghata dzvu da iʼi ná, 33 haɗ kagha guli mádzaʼa tawa hiɗahiɗa ta gra gha, manda yatawa yu ta hiɗahiɗa ta kagha ya ra?” kaʼa.34Huf safi ta ŋuɗufa daŋahəgani, ka laghutsi hamta ma gamak, ka kzla planatani tainda dməŋani da tsi.

35 «Dər wa tsi ma kaghuni kul haɗ taplanatá dmakwa zwaŋamani ma hyahyaŋuɗufani§ wu katsi ná, manda va tsayadzaʼa maga Da ɗa ya ta luwa nda kaghuni,»kaʼa.

19Tagha skwi ta ghəŋa ghzla marakwMak 10:1-12

1 Manda kɗiŋta Yesu ta tsa gwaɗa ya,ka sliʼaftá tsi ta haɗika Galili ka laghwi tahaɗika Zudiya ta ɓla ghwa Zurdeŋ. 2 Kasliʼafta dəmga rutut mistani. Ka mbambətsi ta mnduha.

3 Ka gavadaghatá la Farisa da tsi, kabgata kumay həŋ ta tsanamtá matsavaɗa. Kahəŋ nda tsi mantsa: «Laviŋlava mndu taghzliŋtá markwa taŋ, ka magamaga tsi tadər wati ma skwi tsi ra?» ka həŋ. 4 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta dzaŋa a kuni taskwi ya nda vinda ma defteri nda ghuɓara? “Ma zlrafta inda skwi ná, zlagigiŋ zlagaLazglafta ta i zgun nda marakw*.” 5 KaLazglafta mantsa: “Tsaya dzaʼa kəl zgunka zlaŋtá i dani nda mani, ka laghwi da

† 18:16 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 19:15. ‡ 18:18 Ngha ta 16:19, nda Yuhwana 20:23. § 18:35 Ngha ta 6:15.* 19:4 Ngha ta Zlrafta 1:27 nda 5:2. † 19:5 Zlrafta 2:24.

Mata 19:6 27 Mata 19:28ndiʼaftá vgha nda markwa taŋ, ŋa nzakwaytsa hahəŋ his ya kamndu turtuk†.” Mantsaya tama, 6 nzəgla a həŋ ka mnduha his wa,ama ka mndu turtuk nzakwa taŋ. Yahamndu tama da dganatá skwi ya ndiʼanafLazglafta,» kaʼa. 7 Ka la Farisa nda tsimantsa: «Kabgawu tama kəl Musa kamnaykazlay: Ka ta ghzlay mndu ta markwa taŋkatsi ná, vindanaftani ta ɗelewera ghzliŋ-tani‡ kəʼa ɓa?» ka həŋ nda tsi. 8 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Təŋa ta ghəŋa ghuni kəlMusa ka vlaghunatá tva ghzliŋtá marakw.Ma zlraftani ná, mantsa ya a nzakwani wa.9Ama ka iʼi ta mnaghunata ná, yaha mnduwalaŋtá ghzliŋtá markwa taŋ, ka taghəŋahliri§ a tsi. Nzakwani ná, ka ghzliŋghzlamndu ta markwa taŋ, ka klaftani ta sanikatsi ná, ta hliri tsa mndu ya nda tsa.»

10 Ka duhwalhani nda Yesu mantsa: «Kasi mantsa ya ta magakwa skwi matabai marakw nda zəʼal katsi ná, dər kwalkul klay,» ka həŋ. 11 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Inda mndu a dzaʼa laviŋtá ŋaftátsa gwaɗa ya wa, ba gwal ya vlaŋ Lazglaftata mbrakwa ŋafta kasiʼi, 12 kabga mamugwal ya yaga lu ka kuɓitik, mamu gwalya pslaf mnduha nda psla, mamu gwalta kwalaghutá klay, kabga gwaɗa ta gamghama Lazglafta guli. Mndu ya dzaʼalaviŋtá ŋaftá tsa gwaɗa ya, ka ŋa tsi,» kaʼa.

Fanaghata Yesu ta dzvu ta ghəŋa zwaniMak 10:13-16, Luk 18:16-17

13 Tahula tsa, ka hladaghatá mnduhata zwani kwitikw kwitikw da Yesu, ŋafanaghatani ta dzvu ta həŋ ka maga duʼa taghəŋa taŋ. Ama ka pyə duhwalha Yesu tamnduha. 14 Ka Yesu nda tsa duhwalha yamantsa: «Zlaŋwazla ta zwani ka sagha həŋda iʼi, ma pyə kuni ta həŋ, kabga ŋa gwalta gara vgha nda hahəŋ* na ga mghamaLazglafta,» kaʼa. 15 Ka fafanaghatá Yesu tadzvu ta ghəŋa tsa zwaniha ya. Tahula tsa,ka sliʼaftá tsi ma tsa vli ya, ka laghwi.

Sana duhwal ka gadghəlMak 10:17-31, Luk 18:18-30

16Va gi ka lagha sanamndu da Yesu, kaʼamantsa: «Maləma ɗa, nahgani skwi dzaʼayu magata ɗina, ŋa nzakwa ɗa nda hafu

ŋa kɗekedzeŋ kawadaga nda Lazglafta na?»kaʼa. 17 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Kabgawukəl ka kaɗawihata ta ghəŋaŋərma skwi na?Turtuktuk ŋərma ta nzakway ka Lazglafta.Ka ta kumay ka ta nzakwa gha nda hafuŋa kɗekedzeŋ kawadaga nda Lazglafta katsiná, snata gha ta zlahuhani,» kaʼa. 18 «Watizlahuha ya na?» Ka tsa mndu ya. Ka Yesumantsa: «Yaha ka da dzatá mndu, yahaka da hliri, yaha ka da ghali, yaha ka datsanavatá gwaɗa ta mndu, 19 vla ta glakuŋa i da gha nda ma gha, ɗvuɗva ta mndasəla manda va ghəŋa gha†,» kaʼa. 20 Ka tsaduhwal ya nda tsi mantsa: «Snasna yu tainda tsaha ya demdem, nu ta pɗakwani ŋamagəgəlta ɗa na?» kaʼa. 21 Ka Yesu nda tsimantsa: «Ka ta kumay ka ta nzakwa ghahem‡ katsi ná, la ka dzawiŋta ka ta indaskwa gha, ka daganafta ka ta tsedani tagwal ka pɗu. Dzaʼa mutsay ka ta gadghəlta luwa, tahula tsa ka sagha ka, ka dzaʼa kamista ɗa,» kaʼa. 22Na snaŋta tsa duhwal yata tsa gwaɗa ya, ka ɓasaftá tsi ta ŋuɗuf kasliʼafta ka laghwi, kabga gadghəl ya.

23 Ka Yesu nda duhwalhani mantsa:«Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, ndabla katakata ka lamamndu ta fafta ghəŋanita gadghəl da ga mghama Lazglafta. 24 Kayu ta vrəgliŋtá mnaghunata na: Ta dərlaba ŋalibwa nda ta ghuruma lipir, ka lamamndu ta faftá ghəŋani ta gadghəl da gamghama Lazglafta,» kaʼa. 25 Na snaŋtaduhwalhani ta tsa gwaɗa ya, ka ndərauʼ həŋkatakata, ka həŋmantsa: «Ka si mantsa tsi,wa dzaʼa laviŋtamutsaftámbaku tama?» kahəŋ. 26 Ka nghanavatá Yesu ta həŋ, kaʼamantsa: «Skwi nda bla da mnduha ya ná,bla a da Lazglafta wa,» kaʼa.

27 Gi tsauʼ ka piyer tsuʼaghutá gwaɗa,kaʼa nda Yesu mantsa: «Aʼa! Ya wanaaŋni, zlanavazla aŋni ta inda skwi, ka dzaʼamista gha ya ní, kinawu kəʼa dzaʼa ma-gaku nda aŋni tama?» kaʼa. 28 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, ma mbəɗavafta§ inda skwidzaʼazlay ná, dzaʼa nzafta ta dughurukwaglakwani na Zwaŋa mndu. Kaghuni gwalta dzaʼa mista ɗa ya guli, dzaʼa nzanzaftata dughurukha ghwaŋpɗə his kaghuni, ŋa

‡ 19:7 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 24:1. Nda Mata 5:31. § 19:9 Ngha ta 5:32. * 19:14 Ngha ta 18:3-5. † 19:19Ngha ta Sabi 20:12-16, Vrafta ta zlahu 5:16-20, Zlahu 19:18. ‡ 19:21 Ngha ta 5:48. § 19:28 Ngha ta Daniyel 7:14.

Mata 19:29 28 Mata 20:22tsa guma ta ghəŋa mndəra la Israʼila gh-waŋpɗə his guli. 29 Dər wati ma mndu tazlanavatá həgani, ka zwanamani a tsi, kakwaghamani a tsi, ka dani a tsi, ka mania tsi, ka zwanani a tsi, ka vwahani a tsi,ta ghəŋa gwaɗa ta iʼi ná, dzaʼa mutsayhəŋ ta dərməkatani, ka malaghuta a tsi,ŋa mutsay taŋ ta hafu ŋa kɗekedzeŋ gulita ghəŋani. 30 Ama nda ndəgha gwal tanzakway taŋtaŋ, dzaʼa nzakway nda hul.Nda ndəgha gwal ta nzakway nda hul guli,dzaʼa nzakway taŋtaŋ,» kaʼa.

20Gwaɗa ta ghəŋa kwalvaha ma vwaha

inabi1 «Wya skwi ŋa gray nda ga mghama

Lazglafta. Ka tsavagaptá sana zəʼala həgama həgani, wrək sərɗək, da zba gwal ŋaksanatá slna ma vwaha inabani. 2 Kadzraftá tsi nda tsa gwal ksa slna ya taplanatá həŋ ka tseda vagha mndu* turtuk,ta vagha taŋ. Ka ghunaghatá tsi ta həŋda vwaha inabi. 3 Ka sliʼiglaftá tsi wər tanzemndi təmbaygavzlazlaŋ, kanghəglaŋtátsi ta gwal ksa slna ta nzaku bətbət. 4 Kaʼanda həŋmantsa: “Lawa kaghuni guli da ksaslnamavwaha inabaɗa, dzaʼa plaghuna playu ta tseda ghuni manda ya ta raku,” kaʼanda həŋ. 5Ka sliʼaftá tsa gwal ksa slna ya kalaghwi da tsa vwaha inabi ya. Ka sliʼiglaftátsi guli wər fitik ma ghəŋ vli, mantsa gulita fitik hawu, ka magata manda va tsayaguli. 6Ka sliʼiglaftá tsi guli beeghwafitik, kaslanaghatá tsi guli ta sanlaha ma gwal ksaslna ta nzaku. Kaʼa nda həŋ mantsa: “Nyakəl kuni ka vaghay ta nzaku kul laghwimaga slna na?” kaʼa nda həŋ. 7 Ka həŋnda tsi mantsa: “Haɗ mndu ta klaftá aŋniŋa maga slna wa,” ka həŋ. Kaʼa nda həŋmantsa: “Lawa kaghuni guli da maga slnama vwaha ɗa,” kaʼa.

8 «Gahawu tama, “hagakhaga ta tsa gwalta ksa slna ya, ka planata ka ta nisəla taŋka zlrafta ka nda tsa gwal ka kwanahani ya,ŋa kɗiŋta gha nda gwal taŋtaŋ,” ka tsa danima vwaha inabi ya nda kwalvani. 9Ka laghatsa gwal ta zlraftá ksa slna beeghwafitik ya.Ka vlaŋtá lu ta tseda vagha mndu turtukturtuk ta həŋ. 10 Ka lagha gwal ta zlraftáksa slna taŋtaŋ. “Mali dzaʼa aŋni zlghay” ka

hahəŋ si ta gray. Ama ka vlaŋtá lu ta tsedavagha mndu turtuk turtuk ta həŋ. 11 Tazlghə həŋ ya, ta dzaʼa nda ŋuŋuraku həŋ taghəŋa tsa daŋahəga ya. 12 Ka həŋ mantsa:“Beeghwa fitik ta sagha nanaha na, awa†turtuktuk kweŋkweŋ maga həŋ ta ksa slnaná, waka kagha planatá həŋ guram nda ŋaaŋni na? Aŋni, hərfu hərfa ŋni ta ksa slnatles fitik, ka vaghay ta maga slna ta fitik,”ka həŋ. 13 Kaʼa nda həŋ mantsa: “Gra ɗa,nənɓap a yu ta kagha wa. Ta tseda vaghamndu turtuk a dzrafta u nda kagha kay ra?14 Zlgha ta nisəla gha, ka sliʼa ka. Manda vaya kumaŋyu vlaŋta yu ta tsamndu ta saghanda hul ya, manda va ŋa gha. 15 Laviŋlavayu ta maga skwi manda ya kumaŋ yu ndatseda ɗa, mantsa a kasiʼi wa? Ari zɗəgaghaa wa a na skwi ɗina maga yu na ta wa iragha na?” kaʼa. 16 Tsaya tama ná, dzaʼanzakway gwal nda hul, ka gwal taŋtaŋ. Ŋanzakwa gwal taŋtaŋ, ka gwal nda hul,» kaYesu sganaghata.

Mahkəna mnaŋta Yesu ta gwaɗa tamtakwani nda sliʼagaptani

Mak 10:32-34, Luk 18:31-3417Ka sliʼaftá Yesu ka ŋlu ka dzaʼa da luwa

Ursalima. Tambaɗa həŋ ta tvi, ka ksaghutátsi ta tsa gwal ghwaŋpɗə his ya, kaʼa ndahəŋ mantsa: 18 «Ndanana, wana mu ta ŋluka dzaʼa da luwa Ursalima. Dzaʼa ksafksalu ta Zwaŋa mndu, ka vlaŋtá la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwaltagha zlahu ŋa mnduha, ŋa tsanaghata taŋta guma dzata. 19Dzaʼa vlaŋvla həŋ ta gwalkul haɗ ka la Yahuda, ŋa gagay tsaha ya,ŋa sləvay taŋ nda krupi, ŋa zləŋafta taŋta udza zləŋay. Baɗu mahkəna fitik, ŋasliʼagaptani nda hafu ma mtaku,» kaʼa.

Ɗawutá vla mani ma i Yakubu nda Yuh-wana

Mak 10:35-4520 Tahula tsa, ka lagha mani ma zwana

Zebedi nda zwanani. Ka tsəlɓata tsi takəmani ŋa ɗawa skwi da tsi. 21«Nu ta kuməka na?» ka Yesu nda tsi. «Wana na zwanaɗa his na, sagha fitika ga mghama gha yaná, ka mnata ka, ŋa nzata na zwana ɗa na,nda ga zeghwa gha ya, nda ga zlaɓa ghaya, ka yu,» kaʼa nda tsi. 22 «Sna a kunita skwi ta ɗawu kuni wa. Dzaʼa laviŋlava

* 20:2 Ngha ta Mata 5:26. † 20:12 Awa: Tsaya fitik maga mndu ta maga slna.

Mata 20:23 29 Mata 21:12kuni ta sa leghwa tsa ghuya ɗaŋwa dzaʼa yughuyay ya ra?» ka Yesu. «Dzaʼa say ŋni!» kahəŋ nda tsi. 23 Ka Yesu‡ nda həŋ mantsa:«Mantsa nzakwani, dzaʼa say kuni ta tsaleghwa ghuya ɗaŋwa ɗa ya, ama ta ghəŋagwaɗa ta nzaku nda ga zeghwi nda ya ndaga zlaɓa ná, iʼi a dzaʼa mna tsaya wa. Da ɗadzaʼa vlaŋtá tsa vli ya ta gwal ya payanaf tsita həŋ,» kaʼa.

24 Snaŋta tsa pɗakwa duhwalha gh-waŋ ya ta tsa gwaɗa ya, ka ɓasanavatáhəŋ ta ŋuɗuf ta tsa zwanamaha his ya.25 Ka hagadaghatá Yesu ta həŋ, kaʼa ndahəŋ mantsa: «Nda sna kuni ná, ta gaymghamha ta ghəŋa mnduha ta má mghammghama taŋ ta ghəŋa taŋ. Gwal dagalada-gala guli, ta maray hahəŋ ta mbrakwa taŋta ghəŋa taŋ. 26Amamantsa ya a nzakwanimataba kaghuni wa. Katək ná, ka ta kumaysani ta nzakway ka mali mataba ghuni ná,nzatani ka kwalva ghuni. 27 Ala, ka dərwa ta kuma nzakway ka mnda kla kəmamataba ghuni ya, nzatani ka vuʼa ghuni.28 Manda va tsaya ná, sa a Zwaŋa mnduŋa maganata lu ta slna wa. Ama sasa ŋamaganatá slna ta mnduha, ŋa vlatani tahafani ŋa mbanaftá ndəghata mnduha§,»kaʼa.

Mbambanafta Yesu ta ghulpata mnduhahis

Mak 10:46-5229 Ta sabə i Yesu nda duhwalhani ma

luwa Yeriku, ka sliʼaftá dəmga rutut mis-tani. 30 Ta nzaku ghulpata mnduha his tawa tvi. Ka snaŋtá həŋ ta labla Yesu nda tatsa kəʼa, ka dzatá həŋ ta lawlaw. «Mgham,Zwaŋa Dawuda! Tawa ta hiɗahiɗa taaŋni,» ka həŋ. 31 «Hafwa wa ghuni!»Ka tsa dəmga ya, ka dava həŋ. Ama kasganaghatá tsa ghulpata mnduha ya ta dzalawlaw. «Mgham, Zwaŋa Dawuda! Tawa tahiɗahiɗa ta aŋni,» ka həŋ. 32 Ka sladavatáYesu, ka hgadaghatá tsi ta həŋ. «Nahganita kumə kuni ta magaghunata ɗa na?» kaʼanda həŋ. 33 «Mghama ɗa, gwanaŋnagwanata iriha ŋni!» ka həŋ nda tsi. 34 Ka ksaŋtáhəŋ ta Yesu ka hiɗahiɗa. Ka kasaŋtá tsi tairiha taŋ. Ka gi nghaŋtá həŋ ta vli nziɗiɗ.Ka laghu həŋ mista Yesu.

21Lama Yesu da luwa UrsalimaMak 11:1-11, Luk 19:28-40, Yuh 12:12-19

1 Ta ghwaŋ a i Yesu nda duhwalhani kaɓhadaghata da luwa Ursalima wu, ndusahəŋ nda luwa Beslaze tavata ghwá Zay-tuŋ*, ka ghunaftá Yesu ta gwal his matabaduhwalhani. 2 Kaʼa nda həŋ mantsa:«Lawala da a luwa ta kəma ghuni a. Kaɓhadaghaɓha kuni, dzaʼa gi slanaghaslakuni hada ta hbatámana kɗih nda zwaŋani.Ka pligiɗaghata kuni ta həŋ. 3 Ka mamumndu ta gwaɗgaghunata ta ghəŋani katsiná, “Mgham ta kumay,” ka kuni da zl-ghanaftáwani. Dzaʼa gi zlaghunaŋzla həŋ.»

4 Kəl tsaya ka nzakway mantsa ná, ndanza kabga ŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗa yamna anabi Zakari kazlay:5 «Mnanawamna ta gwal ma luwa Siyuna,

waʼa mghamagha ta sagha da kagha,leɓtekw nzakwani katakata, ta sagha ta

kɗih,ta vuvuʼukwa kɗih,ta nzakway ka zwaŋa kɗih†,» kaʼa.

6 Ka sliʼaftá tsa duhwalha ya ka laghwimagata manda ya mnanaf Yesu ta həŋ.7 Ka hlaktá həŋ ta tsa mana kɗih ya ndazwaŋani, ka pghaftá həŋ ta lgutha taŋ tahəŋ, ka lafi Yesu nzafta tida. 8 Ka zlazlatəndəghata mnduha ta lgutha taŋ ta tvi.Sluhwa ŋa sanlaha ta patsay ka pghay tatvi‡ guli. 9 Ka hlə gwal ta kəma Yesu ndagwal nda hulani tani ta wi, ka həŋ mantsa:«Ŋa Zwaŋa Dawuda glaku, ka tfanaghatfaLazglafta ta wi ta mndu ta sagha ma hgaMgham Lazglafta! Ŋa Lazglafta ta luwa§glaku!» ka həŋ.

10Manda ɓhadamta Yesu da luwa Ursal-ima, ka kɓutá mnduha. «Wa na mndu natama?» ka həŋ. 11 Ka tsa dəmga mistaniya mantsa: «Anabi Yesu ta sabi ma luwaNazaret ta haɗika Galili ya,» ka həŋ.

Lama Yesu da həga LazglaftaMak 11:15-19, Luk 19:45-48, Yuh 2:13-22

12 Ka lami Yesu da həga Lazglafta. Kaghzligiŋtá tsi ta inda gwal ta tsakala ndagwal ta skway tanima tsa həga Lazglafta ya.Ka zlambidiŋtá tsi ta tabəla gwal mbəɗu,

‡ 20:23 Ngha ta Slna gwal ghunay 12:2. § 20:28 Ngha ta 26:28, nda 1 Timute. 2:6. * 21:1 Ngha ta Markus 11:1.† 21:5 Ngha ta Zakari 9:9. ‡ 21:8 Ngha ta 2 Mghamha 9:13. § 21:9 Ngha ta Zabura 118:25-26, Zabura 118:25.

Mata 21:13 30 Mata 21:32nda vla nzakwa gwal ta dzawaptá ghərbuʼ.13 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Nda vinda madeftera Lazglafta kazlay: Həga ɗa ná, həgamaga duʼa ya kəʼa, ka niŋtá kaghuni kagaligha la gənda*.»

14 Ka gavadaghatá gwal nda ghulpa ndagwal nda raghwa səla taŋ tavatani ma tsahəga Lazglafta ya. Ka mbambanaftá tsita həŋ. 15 Nghay la mali ta ghəŋa gwalta dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwal taghazlahu ŋa mnduha ta tsa mandərmima skwita magə Yesu, nda tsa hlawa zwani mahəga Lazglafta kazlay: «Ŋa Zwaŋa Dawudaglaku!» kəʼa ya ná, ka kuzlanaftá tsi ta həŋta ŋuɗuf. 16Ka həŋ nda Yesu mantsa: «Ndasna ka ta na skwi ta mnə həŋ na ra?» kahəŋ. «Aŋi! Nda sna yu,» ka Yesu nda həŋ.«Ta walaŋ a kuni ta dzaŋaftá tsa gwaɗahayamadeftera Lazglafta ra? Kaʼa na: “Kaghata payaftá zləzlva kagha nda ma wa zwaninda ya ndamawa zwana vziʼuwa,manda yakumaŋ ka†,”» kaʼa.

17 Ka sliʼaftá Yesu ka zlaŋtá həŋ kasaghwi ma tsa luwa ya, ka laghwi da luwaBetani ka hani tsi hada.

Ksiʼafta Yesu ta sana ghurafMak 11:12-14,20-24

18 Gasərɗək ta vru Yesu ka dzaʼa da tsaluwa dagala ya, ka kuzlanaftá maya. 19 Kanghaŋtá tsi ta fwa sana ghuraf ta wa tvi.Ka lagha tsi distani. Kəʼa kəʼa ná, sluhwayeya dzeʼdzeʼ tida. «Haɗ ka dzaʼa walglaŋtayəglafta wu,» kaʼa nda tsi. Gi hadahadadzuŋ ghwalatá tsa fu ya tsa. 20 Kəʼa ká tsaduhwalhani ya nghanata ghwalatá tsa fuya ná, ka ndərmimi həŋ nda ndərmima.Ka həŋ mantsa: «Waka na ghuraf na gighwaluta hadahada kay ka na?» ka həŋ.21Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kahwathwataka yu ta mnaghunata, ka zlghafzlgha kunita Lazglafta nda ŋuɗuf dgaŋ a kuni ta ghəŋɗekɗek wu ka tsi ná, skwi magana lu tana ghuraf na yeya a dzaʼa kuni magay wa:“Ama, sliʼafsliʼa hada ka vzamta ka ta vghada drəf,” ka kuni dzaʼazlay nda ya ghwá yaná, dzaʼa magaku manda va tsaya. 22 Indaskwi dzaʼa ɗawaŋta kuni nda zlghay ndaŋuɗuf nda ma maga duʼa ná, dzaʼa mutsaykuni,» kaʼa.

Wa ta vlaŋtá mbrakwa maga skwihamanda na?

Mak 11:27-33, Luk 20:1-823 Ka lamə Yesu da həga Lazglafta

ka taghə tsi ta skwi ŋa mnduha. Kagavadaghata la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu daɗawaŋta da tsi. «Mutsu ga kagha ta nambraku ta kəl kagha ka maga na skwiha nana? Wa ta vlaghata nambraku na?» ka həŋ.24 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Mamu skwiturtuktuk dzaʼa ɗawaŋta yu da kaghuniguli. Ka zlghiɗifzlgha kuni ta wani katsi,dzaʼa mnaghunamna yu ta vli ta mutsu yuta na mbraku ta kəl yu ka maga na skwihana. 25 Wa ta ghunafta Yuhwana ŋa magabatem‡ na? Lazglafta re, ari mnduha ana?» kaʼa nda həŋ. Ka laghu heŋ da dzraymataba hahəŋ hahəŋ.

Ka həŋ mantsa: «“Ka Lazglafta ta ghu-nafta Yuhwana ka mu,” nu kwal kuni kulzlghafta ɓa? kaʼa dzaʼazlay nda amu.26 Ala, ka “mnduha ta ghunafta” ka muguli, ta zləŋay mu ta mnduha guli, kabgaklafkla həŋ demdem kazlay: Anabi Yuh-wana kəʼa.» 27 Ka həŋ nda Yesu tamamantsa: «Sna a aŋni kawa ta ghunaftawu,»ka həŋ. Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Iʼiguli ná, haɗ yu ta mnaghunata ka wa tavlihata na mbraku ta kəl yu ka maga naskwiha na wu,» kaʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa zwaniha his28Ka Yesu nda həŋ gulimantsa: «Kinawu

ka kaghuni ta ndanay na? Mamu sanamndu his zwanani. Kaʼa nda sani taŋtaŋmantsa: “La ka dzaʼa ka da maga slna mavwaha inaba u sagəŋ,” kaʼa nda tsi. 29 “Laa yu wu,” kaʼa. Tahula tsa, ka ndanglaptátsi ka sliʼafta ka laghwi da vwah. 30 Kamnanatá dani ta tsa sana zwaŋ ya mandava tsaya guli. “Aray, ta dzaʼa yu da,” kaʼa.Tahula tsa, ka kwalaghuta tsi. 31 Watimataba tsa zwaniha his ya, ta magata skwiya kumə da taŋ ná?» ka Yesu nda həŋ.«Tsa taŋtaŋ ya ya,» ka həŋ. Ka Yesu ndaheŋ tama mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata ná, dzaʼa tiŋlaghutiŋla gwaltska dzumna nda miʼa hliri ta lami da gamghama Lazglafta ka kaghuni. 32 Wyasaghasa Yuhwana mnda maga batem da

* 21:13 Ngha ta Isaya 56:7 nda Irmiya 7:11. † 21:16 Ngha ta Zabura 8:3. ‡ 21:25 Ngha ta 3:6.

Mata 21:33 31 Mata 22:9kaghuni, ka maraghunatá tsi ta tvi tɗukwa,ka kwalaghutá kuni ta zlghafta. Ama kazlghaftá gwal ta tska dzumna nda miʼahliri. Kulam nda va tsa nghaŋta ghuni yatani, mbəɗanaf a kuni ta nzakwa ghuni kazlghafta wa,» ka Yesu nda həŋ.

Mahdihdi ta ghəŋa gwal ta hva vwahainabi

Mak 12:1-12, Luk 20:9-1933 «Ka mnaghunamna yu ta sana mahdi-

hdi ɓa: Mamu sana mndu ta ŋaɓaftá fwainabiha ma vwahani. Ka ŋamtá tsi mamuhul. Ka laptá tsi ta ghurum ŋa ɗitsayakwani. Ka baghatá tsi ta vli ŋa nzagataka nghay§. Tahula tsa, ka fanamtá tsi madzvu ka haya ta gwal hva. Ka sliʼafta tsika laghwi dista luwa. 34Magatá fitika ɗagayakwani, ka ghunafta tsi ta kwalvahani datsa gwal hvama tsa vwah ya, ŋamutsanaftataŋ ta ŋani ma ɗagata yakwa tsa inabi ya.35 Ama, ka valaftá tsa gwal hva tsa vwahainabi ya ta tsa kwalvaha ya. Ka ɗgaptá həŋndaɗga ta sani ka dzata həŋndadza ta sani.Ka zlərtsatá həŋ nda zlərtsa ta sani. 36 Kaghunglaftá tsi ta sanlahama kwalvahani kamalaghutambsaka tsaha taŋtaŋ ya. Kama-ganatá tsa gwal hva tsa vwah ya ta hahəŋguli manava ŋa tsahaya. 37 Kɗavaktani, kaghunədanaptá tsi ta həŋ ta vərɗa ŋani mazwaŋ nda mnay kazlay: Dzaʼa vlaŋvla həŋta glaku ta zwaŋa ɗa kəʼa. 38 Na nghay tsagwal hva fwa inabi ya ta lagha tsa zwaŋya, ka həŋ mataba taŋ mantsa: “Wana tsamndu dzaʼa za həga ya kay. Sawa, ka dzatamu! Ŋa zay mu ta həgani,” ka həŋ. 39 Kavalaftá həŋ tida. Ka tshidiŋta diʼiŋ nda tsavwah ya, ka dzata.

40 «Baɗu da saghər tsa dani ma inabi yaní, kinawu kəʼa dzaʼa magay nda tsa gwalhva tsa vwaha inabi ya na?» ka Yesu ndahəŋ. 41 «Dzaʼa pslapsla ta tsa ghwaɗakhaya, ksaŋta a həŋ ka hiɗahiɗa wa. Ŋa klaf-tani ta tsa vwaha inabani ya ka fanamtama dzvu ka haya ta sanlaha ma gwal hva.Ŋa vlay tsahaya ŋani nda fitikani ta ŋanimataba ɗagata yakwa tsa fwa inabi ya,» kahəŋ.

42 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Tawalaŋ a kuni ta dzaŋafta skwi vindaf lu madefteri ra?

“Tsa pala wuɗidiŋ gwal ba həga ya,tsaya ta nuta ka vərɗa palaka tughwa həga.Tsaya ná, Lazglafta ta ɗvaftá nzakwani

mantsa.Nda nza ka mazəmzəm ta wa ira amu*.”

43 «Tsaya kəl yu ka mnay ŋa ghuni ka-zlay: Dzaʼa klaghukla lu ta ga mghamaLazglafta da kaghuni ŋa vlaŋtá mndəramnduha dzaʼa snanatá gwaɗani ɗina kəʼaya. 44 [Tsamndu dzaʼa zləmbafta ta tsa palaya, dzaʼa hurɓə hurɓa. Ala, ka tsa pala ya tazləmbanaghatá mndu katsi, dzaʼa huʼanaphuʼa† ŋərɗək ta tsa mndu ya.]»

45 Na snanata la mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda la Farisa ta tsamahdihda Yesu ya, ka graftá həŋ kazlay:Ta ghəŋa taŋ ta gwaɗa tsi ta tsa gwaɗa ya,kəʼa. 46 Ka zbə həŋ ta ksaftá Yesu. Amaka zləŋaftá həŋ ta dəmga, kabga klafkladəmga ta Yesu ka anabi.

22Mahdihdi ta ghəŋa kla makwaLuk 14:15-24

1Ka Yesu mnəglanatá həŋ nda mahdihdimantsa: 2 «Ka guram ga mghama Lazglaftanda sana mgham ta payaftá skwa zay maklay zwaŋani ta makwa. 3Ka ghwanaftá tsita kwalvahani ŋa hagaktá gwal hagaŋ tsiŋa za tsa skwa zay ya, ama ka kwalaghutatsahaya ta sagha. 4 Ka ghunglafta tsi tasanlaha ma kwalvaha ŋa dzaʼa “mnanatátsa gwal hagaŋ tsi ya nda mnay kazlay:Ndanana ná, ndusa skway zay kəʼa. Pslap-sla yu ta slaha ɗa, nda rina fisika ɗa ndauwasla nda uwasla, nda paya inda skwi,saghawasa da za skwa zay ma vla klamakwa,” kaʼa nda həŋ. 5Ndanaŋ a tsa gwalhagaŋ lu ya wa. Ta laghu ya da vwahani, talaghu ya da tsakalani, 6 ta valafta sanlahata tsa kwalvaha ya ka ganaptá iri ta həŋ,ka pslatá həŋ. 7 Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗufta mgham, ka ghunadaptá tsi ta sludzihanizaɗanatá ta tsa gwal ta pslatá tsa mnduhaya ka driŋtá luwa taŋ. 8Tahula tsa, kaʼa ndakwalvahani mantsa: “Wana nda paya skwazaya kla makwa. Tsa gwal si hagaŋ lu ya,raŋ ta həŋ a zay wa. 9 Lawala ta madədgatviha, ka hagakta kuni ta inda mndu dzaʼaguyuŋta kuni da na vla za skwa zay na,”

§ 21:33 Ngha ta Isaya 5:1-2. * 21:42 Ngha ta Zabura 118:22-23. † 21:44 Ngha ta Lukwa 20:18.

Mata 22:10 32 Mata 22:35kaʼa nda həŋ. 10 Ka sliʼafta tsa kwalvahaniya ka laghwi ta tvi. Ka tsakaktá həŋ tainda mndu ya guyuŋ həŋ. Nda ghwaɗakamnduha tani, nda ŋərma mnduha tani, kandəghanaftá həgama tsa vla klamakwa ya.

11 «Ka lamə mgham da nghanaghatá tsagwal hagak lu ya. Ka nghaŋtá tsi ta sanamndu kul haɗ lguta kla makwa tida. 12Kaʼanda tsi mantsa: “Ari gra! Waka kagha samida na həga na kul haɗ lguta kla makwata kagha na?” kaʼa nda tsi. Sew, sna atsa mndu ya ta skwi ŋa mnay wa. 13 Kamghamnda kwalvahanimantsa: “Habafwahaba ta dzvuhani nda səlahani, ka klaftakuni ka wuɗidiŋta dzibil da grum, ka tawatsi ta taw, ka hpaɗa sliʼiŋani* hada,” kaʼa.14Tsaya tama ná, dagala hagatani, ama kiʼayeya ɗagatani,» ka Yesu sganaghata.

Nda ra ka pla dzumna ŋa mgham Sezar ra?Mak 12:13-17, Luk 20:20-26

15 Mbaɗaka la Farisa ka tskavata kadzrafta ka həŋ dzaʼa ksaftá Yesu ndagwaɗa dzaʼa sabi ma wani. 16 Ka ghu-naftá həŋ ta sanlaha ma duhwalha taŋkawadaga nda mnduha Hiridus slanaghatáYesu. Ɓhadaghata taŋ, ka həŋ nda Yesumantsa: «Mghama ɗa, nda sna ŋni kazlay:Ta mnay kagha ta kahwathwata kəʼa. Skwita kumə Lazglafta ta magay mu ta taghəkagha kahwathwata ŋa mnduha. Haɗkagha ta zləŋa ira mndu wu, kabga gala akagha nda gala tamnduwa. 17Mnaŋnamnata ŋa gha ma ndanu. Nda ra re, ari ra awaʼa ka pla dzumna ŋa mgham Sezar na?»ka həŋ.

18 Tsaw nda sna Yesu ta tsa ghwaɗakandana taŋ ya. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Kabgawu takəl kuni ka dzəgha iʼi na? 19Marihawa tsakwaɓu ta kəl lu ka pla dzumna ya,» kaʼa.Ka klanaktá lu ta tsa kwaɓu† ya. 20 Kaʼanda həŋ mantsa: «Ŋa wa na fwatu nda hguta na kwaɓu na ná,» kaʼa. 21 «Ŋa mghamSezar ya,» ka həŋ. «Ka mantsa tsi ya ní,vlaŋwavla ta mgham Sezar ta ya ta nzak-way ka ŋa mgham Sezar. Vlaŋwavla guli taLazglafta ta ya nzakway ka ŋa Lazglafta,»kaʼa. 22 Snaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya, ka

ndərmim həŋ nda ndərmima. Ka zlanavatáhəŋ ta Yesu ka laghwa taŋ.

Gwaɗa ta sliʼagapta ma mtaku nda hafuMak 12:18-27, Luk 20:27-40

23 Baɗu va tsaya, ka laghala Sadukiya,tsa gwal ta mnay kazlay: Haɗ lu dzaʼasliʼagapta ma mtaku wu kəʼa ya slanaghataYesu. 24 Ka həŋ nda Yesu mantsa:«Mghama ɗa, ka Musa na: “Ka mtumtamndu ta kul yatá tsi ta zwaŋ katsi, klayzwaŋamani ta tsa wadgani ya ka markwataŋ ŋa yanatani ta zivir ta tsa zwaŋamanita mtuta‡ ya,” kaʼa. 25 Tsaw mamu sanamndu da aŋni ndəfáŋ zwanani. Ka klaftámali ta marakw, ka mtuta tsi ta yana alu ta zwaŋ wa. Ka wunanaghatá sagəŋanita tsa marakw ya. 26 Ka mtutá tsa mahisazwaŋ ya guli, ya a ta zwaŋ wa. Ka klafta mahkən, ha ka klaftamandəfáŋ, haɗ ya ta yatázwaŋ ma həŋ nda tsi wa. 27 Tahula rwutataŋ demdem, ka mtuta tsa marakw ya guli.28Baɗu sliʼagapta dzaʼa sliʼagapta gwal ndarwa ma mtaku nda hafu ní, wati dzaʼanzakway ka zəʼala tsa marakw ya matabatsa zwaniha ndəfáŋ ya, ya wya klukla həŋdemdem ka marakw na?» ka həŋ. 29 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta nanay kuni taghəŋa ghuni, kabga sna a kuni ta skwi ndavinda ma defteri nda ghuɓa wa. Sna akuni guli ta mbrakwa Lazglafta wa. 30Baɗusliʼagapta dzaʼa sliʼagapta lu ma mtaku ná,haɗ lu dzaʼa kləgəltá vgha ŋa nzakway kamarakw nda zəʼal wa. Dzaʼa nzakway lu tanzaku tavata Lazglafta manda duhwalhaLazglafta. 31 Gwaɗa ta ghəŋa sliʼagapta mamtaku ná, ta dzaŋaf a kuni ma defteri tatsa gwaɗa Lazglafta ta manay kazlay: 32 IʼiLazglafta Abraham, iʼi Lazglafta Izak, iʼiLazglafta Yakubu§ kəʼa ya ra? Lazglaftaná, Lazglafta gwal nda rwa a wu, Lazglaftagwal nda hafu ya,» kaʼa. 33 Snaŋta mnduhata tsa tagha skwani ya, ka ndərmim həŋnda ndərmima katakata.

Wati mali mataba zlahuha na?Mak 12:28-34, Luk 10:25-28

34 Na snaŋta la Farisa kazlay: HanafhaYesu ta wi ta la Sadukiya kəʼa, ka tskavatáhəŋ. 35 Lagha sani mataba taŋ ta nzakwayka mndu ta tagha zlahu ŋa mnduha, kakuma tsanamtá matsavaɗa ta Yesu. Kaʼa

* 22:13 Ngha ta Mata 8:12. † 22:19 Ngha ta Mata 20:2. ‡ 22:24 Ngha ta Zlrafta 38:8, nda Vrafta ta Zlahu 25:5-6.§ 22:32 Ngha ta Sabi 3:6, 15-16.

Mata 22:36 33 Mata 23:16nda tsi mantsa: 36 «Mghama ɗa! Watimali mataba zlahuha na?» kaʼa nda tsi.37 Ka Yesu nda tsi mantsa: «“Ɗvuɗva taMgham Lazglafta gha nda hyahya ŋuɗufagha, nda inda hafa gha, nda inda ndana*gha.” 38 Tsahaya mali mida, tsahaya taŋ-taŋa zlahu guli. 39Mamu mahisani mandatsaya guli: “Ɗvuɗva ta sləvda gha mandava ghəŋa gha†” kəʼa. 40 Inda zlaha Musa,nda inda skwi ta taghə la anabi ná, ta tsazlahuha‡ his ya sladafta həŋ,» kaʼa.

Ɗaway ta ghəŋa i Kristi nda DawudaMak 12:35-37, Luk 20:41-44

41 Mbaɗaka la Farisa ka tskavata hadatavata Yesu. Ka Yesu nda həŋ mantsa:42 «Kinawu ka kaghuni ta ndanay ta ghəŋaKristi na? Zwaŋa wa ya na?» kaʼa. «ZivraDawuda ya,» ka həŋ nda tsi. 43Ka Yesu ndahəŋ guli mantsa: «Waka Dawudamnay ndama mbrakwa Sulkum nda ghuɓa kazlay:Mgham kəʼa ɓa? Ya wya ka Dawuda na:44 “Ka Mgham nda Mghama ɗa na:Sawi nzata nda ga zeghwa ɗa,ha ka nanafta ɗa ta ghumaha gha ka skwa

ta diŋlay səla gha§”, kaʼa.45 «Ka si “Mghama ɗa”, ka Dawuda ta

hgay ya ní, waka Kristi dzaʼa nzakway kazivrani tama?» kaʼa.

46 Triɗ, traptra dər wa ta zlghanaftá wi.Daga baɗu tsa, haɗ mndu ta walglaŋtaɗawutá vli da tsi wa.

23Nzakwa la mali ta ghəŋa dina la YahudaMak 12:38-39, Luk 11:43,46, 20:45-46

1 Tahula tsa, ka Yesu nda dəmganda ya nda duhwalhani tani mantsa:2 «Dzaŋanaghatá gwal tagha zlahu, ndala Farisa na tsislanaptá zlaha Musa tamnduha. 3 Tsaya tama ná, nda ra kasnanata ghuni ta həŋ, ka magay ghunita inda skwi ta mnaghunata həŋ. Nziyanza tsi ná, yaha kuni da magay mandaya ta magə hahəŋ, kabga haɗ hahəŋ tamagay manda va ya ta mnata həŋ wa.4 Ta hbafhba həŋ ta huzla ndəgaku kafanaghatá mnduha, ama va a hahəŋ taksaŋta dər nda wa ndəfiŋa dzva taŋ wa.5 Inda slna ta magə həŋ ná, ta magay həŋŋa nghay wa ira mnduha. Mantsa ya ná,

ɓərzləzla ka hahəŋ ta mbaghaftá ŋa taŋayaha ta fuŋta ta wa bizlbizla kuma, ndaya ta dzvu. Zutut ka həŋ ta zlaŋtá dzvalguta* taŋ. 6Vli nda paya ta kəma ŋa taŋ tazbay ŋa nzakwa taŋ ma fitika za skwa zayta badawa. Vli nda paya ta kəma guli ta zbəhəŋ ŋa nzakwa taŋ ma həga tagha skwala Yahuda. 7 Ta kumay həŋ ta ganaghatamnduha ta zgu ta həŋ ma vla tsakatavgha mnduha, ka hga həŋ ka “maləm.”8 Ama kaghuni ya, ma ɗvaf kuni ta hgakaghuni ka maləm. Turtuktuk Maləmaghuni. Kaghuni ná, la zwanama kuni. 9Mahgə kuni ta mnda səla ta ghəŋa haɗik ka“Da” kabga turtuktuk Da ghuni ta nzakwayta luwa. 10 Ma ɗvaf kuni ta hga kaghunika “mali,” kabga turtuktuk Mala ghuni tanzakway ka Kristi. 11 Ka kwalva ghuni kámali mataba ghuni nzakway. 12 Inda mnduta kapanaftá ghəŋani ná, dzaʼa dzaganadzalu. Inda mndu ta hanaganatá ghəŋani guliná, dzaʼa kapanafkapa lu,» kaʼa.

Ɗaŋwa ŋa gwal tagha zlahu nda la FarisaMak 12:40, Luk 11:39-52, 20:45-47

13 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Mbaɗa kakuni ka hanaftá tgha ga mghama Lazglaftata mnduha. Lamə a vərɗa kaghuni wu,zlanaŋ a kuni ta tvi ta gwal ta kuma lamiguli wa.

14 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Kaghuni tahluguduŋtá skwamiʼa wadgu. Ka va slriŋtámaga duʼa ŋa nghay wa ira mnduha. Tsayatama dzaʼa kəl lu ka tsaghunaghatá gumaka malaghutá mbraku†.

15 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Ta wawakukuni ka ra vli ta drəf nda ya ta haɗikŋa mutsaftá dər mndu turtuk ŋa da dinaghuni. Ka mutsafmutsa kuni, ŋa niŋtaghuni ka mnda nzakway ma duda vu kamalaghutá ŋa ghuni mantsa ya mantsa yahis.

16 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal nda ghulpa takla gwal nda ghulpa. Ka kuni ta mnay

* 22:37 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 6:5. † 22:39 Ngha ta Zlahu 19:18. ‡ 22:40 Ngha ta 7:12. § 22:44 Ngha taZabura 110:1. * 23:5 Ngha ta Mbsak 15:38-41. † 23:14 Ngha ta Markus 12:40.

Mata 23:17 34 Mata 23:38tazlay na: “Ka waɗawaɗa mndu ta waɗunda həga Lazglafta ná, bla a tsaya wa. Amaka waɗawaɗa mndu ta waɗu nda dasu mahəga Lazglafta katsi ná, nda nza tkweʼ kamagatani ta skwi waɗa tsi ŋa magay ya,ka kuni.” 17 La rghaha, gwal nda ghulpa!Wati mali mida? Mal dasu re, ari malhəga Lazglafta ta nanaftá dasu ka skwi ndaghuɓa ya a ka na? 18 Ka kuni guli ná,“ka waɗawaɗa mndu ta waɗu nda gwir ná,bla a tsaya wa. Ama ka waɗawaɗa mnduta waɗu nda skwi ya vlaŋ tsi ta Lazglaftata gwir ná, nda nza tkweʼ ka magatani tatsa skwi waɗa tsi ŋa magay ya,” ka kuni.19Ghulpata mnduha! Wati mali mida. Skwiya kəl lu ka mbəhata nda tsi re, ari gwir tananaftá skwa mbəhu ka skwi nda ghuɓa yaa ná? 20 Wya tsi, mndu ta waɗa ta waɗunda gwir ná, waɗawaɗa ta waɗu nda skwitida tani. 21 Mndu ta waɗa ta waɗu ndahəga Lazglafta ná, waɗawaɗa ta waɗu ndaLazglafta ta nzaku mida ya tani. 22 Mnduta waɗa ta waɗu nda luwa ná, waɗawaɗa tawaɗu nda dughurukwa nzakwa Lazglafta,nda Lazglafta ta nzaku‡ tida ya tani.

23 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Ta ŋavaŋakuni ka vla zaka niɗali§, ka zluŋtá malima skwi ma zlahu ta nzakway ka nzakutɗukwa, nda maga zɗaku, nda nzaku kaŋərma. Tsahaya skwi ma ŋa magay ndakwal kul zanaptá sanlaha ma skwiha.24 Gwal ta kla gwal nda ghulpa kuni! Taɗizapɗiza kuni ta imi ŋa kliŋta miyauŋmida, ka laghwa ghuni da ndutá ŋalibwa.

25 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Hula leghwata sa imi nda hliba ŋa ghuni ta laghwi dambaziŋta, ama ma huɗani, nda ndəghanda skwa ghala ghuni nda ya nda skwihazlaʼuwa kuni. 26 La Farisa ghulpatamnduha! Tiŋəl ma ka kuni ghuɓiŋtá huɗaleghwa nda hliba, kada nzakwa hulani ndaghuɓa.

27 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Mandakulu ɓap lu ka ŋusliŋ nzakwa ghuni. Ká

ka nda ɗinakwani nda ta hulani, amanda ma huɗani ná, tskata ghudzifa gwalnda rwa, nda ya nda rwata ŋəɗak yeyamida. 28 Manda va tsaya kaghuni guli.Ta nghadaghatá mnduha ta kaghuni ná,manda skwi tɗukwa nzakwa ghuni. Ama taghəŋa maɗgwirmaɗgwir, nda kwal kul snagwaɗa da Lazglafta yeya ma kaghuni.

29 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Ta baba kulukuni ŋa la anabi, ta pgha rka kuni ta kulagwal ta snanatá gwaɗa Lazglafta. 30Ka kunita mnay ná, “ka má si mamu aŋni ta fitikadzidzíha ŋni ná, ma gwafta a aŋni ta winda həŋ ka pslatá la anabi wu, ka kuni.”31Ma tsa mnay ta mnə kuni mantsa ya ná,maraŋmara kuni kazlay: Zivra tsa gwal tazaɗanatá la anabi ya kuni kəʼa. 32 Ɗinatsa, lawa ta kəma ta kəma nda maga tsaghwaɗaka slna zlraf dzidzíha ghuni ya!33Nahaɗikha! Mndəra la mupuha! Haɗ waghuni ŋa ndaptama tsa gumanda vu yawa.34Tsaya tama ná, dzaʼa ghunaghunafghunayu ta la anabi, nda gwal nda ɗifil da həŋ,nda gwal tagha zlahu. Dzaʼa pslata ndapsla kuni ta sanlaha, dzaʼa zleŋafta ndazləŋa kuni ta sanlaha, dzaʼa sləvapta ndasləva kuni ta sanlaha ma həga tagha skwaghuni, dzaʼa zbiŋzba kuni ta həŋ ma indaluwaha, ka giri ŋa taŋ. 35 Tsaya tama, taghəŋa ghuni dzaʼa vrafta usa gwal tɗukwapsla kuni. Zlrafta ta Abel mndu tɗukwa,ha ka sagha ta dzata dza kuni ta Zakarizwaŋa Baraki, ya dza lu ma takataka vlinda ghuɓa ma həga Lazglafta nda gwir*ya. 36 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,dzaʼa vrafta ta ghəŋa gwal ta na fitik nainda tsaya,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa UrsalimaLuk 13:34-35

37 «Aya Ursalima! Aya Ursalima! Kaghata pslatá la anabi, kagha ta pslata ndapala ta gwal ghunadaghagha Lazglafta.Nda kɗa fitika zbaŋta ɗa ta tskanatázwana gha manda mana ghatalakw tatskanatá nduɗukhani ma zlambakhani ya,ama ka kwalaghuta kuni. 38 Ndana tama,zlaghunaŋzla lu ta həga ghuni ka kufik†.

‡ 23:22 Ngha ta Isaya 66:1, nda Mata 5:34. § 23:23 Ngha ta Zlahu 27:30, nda Vrafta ta Zlahu 14:22. * 23:35Ngha ta Zlrafta 4:8, nda 2 Krunik 24:20-22. † 23:38 Ngha ta Irmiya 22:5.

Mata 23:39 35 Mata 24:2539Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, haɗkuni dzaʼa nghəglaŋtá iʼi wa, ha ŋa mnayghuni dazlay kazlay: Tfawi ta ghəŋa mnduta sagha ma hga Mgham‡ Lazglafta kəʼa,»kaʼa.

24Gwaɗa ta ghəŋa tasiŋtá həga LazglaftaMak 13:1-2, Luk 21:5-6

1Mbaɗa Yesu ka sabi ma həga Lazglafta,ka sliʼi. Ka lagha duhwalhani tavatani ŋamaranata batá həga Lazglafta. 2 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Nda ngha kuni ta indaya nzakwani ya kiʼe? Kahwathwata ka yuta mnaghunata, dzaʼa tasiŋtasa lu ta indanidemdem. Haɗ nzugwatá pala sani ta sani,dzaʼa pɗata wa,» kaʼa.

Ma kɗaku kɗakwa ghəŋa haɗik ka saghaMak 13:3-13, Luk 21:7-19

3Ka sliʼaftá Yesu ka laghwi nzata ta ghwáZaytuŋ. Ka lagha duhwalhani slanaghata.Ka nzata həŋ nda ghəŋa taŋ kawadaga ndatsi. Ka ɗawaŋtá həŋ da tsi: «Mnaŋnamnaka yawu dzaʼa magakwa tsa skwi ya. Ki-nawu ka ŋni dzaʼa snaŋtá fitik dzaʼa kəl kaka sagha, nda fitika kɗakwa ghəŋa haɗikna?» ka həŋ. 4 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Ɗasuwaka kuni, yaha lu dananaghunafta.5Wya nda ndəghamnduha dzaʼa klafta hgaɗa ka sagha: “Iʼi Kristi,” ka həŋ dzaʼazlayŋa nanaghata taŋ ta ndəghata mnduha.6 Dzaʼa nda sna kuni ta gwaɗa ta vulu mavliha ndusa ndusa nda ya ma vliha diʼiŋdiʼiŋ. Ɗasuwa ka kuni, yaha ŋuɗufa ghunitɗu, kabga nda nza tkweʼ ka magakwa indatsa skwiha ya. Ama tsaya a kɗakwa ghəŋahaɗik wa. 7 Dzaʼa vulay sana luwa ta vulunda sana luwa. Dzaʼa vulay sana mgham tavulu nda sana mgham. Dzaʼa slasla mayama sana vliha. Dzaʼa gigɗavafgigɗa haɗik.8 Inda tsa skwiha dzaʼa magaku ya ná, dzaʼanzakway manda zlrakwa ɓasa yaku.

Skwi dzaʼa slanaghatá duhwalha YesuMak 13:14-23, Luk 21:20-24

9 «Dzaʼa vlavla lu ta kaghuni ma dzvu ŋamnduha, ŋa gaghunaptá iri. Dzaʼa pslapslalu ta kaghuni guli. Dzaʼa husaŋhusa kunita inda mndəra mnduha ta ghəŋa haɗikkabga gwaɗa ta iʼi. 10 Ta ghəŋa tsaya tama,nda ndəgha gwal dzaʼa zlanavatá zlghay

nda ŋuɗufa taŋ. Dzaʼa skwapskwa sanita sani, ta husaŋtá sani ta sani. 11 Ndandəgha ghwaɗaka anabiha dzaʼa sagha ŋananaghata taŋ ta ndəghata mnduha guli.12 Ta dzaʼa sgaku nda sga maga ghwaɗakaskwi, dzaʼa vyaku nda vya ɗvu ma ŋuɗufandəghata sanlaha ma gwal zlghay ndaŋuɗuf. 13 Ama mndu ta suʼafta ha ka laghata kɗavaktani, dzaʼa mbaku. 14 Dzaʼa mnaylu ŋa mnduha ta ghəŋa haɗik demdemta tsa Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa ga mghamaLazglafta ya, ŋa snaŋta gwal kul snaŋtáLazglafta. Tahula tsaya tama, ŋa saghafitika gwaɗa ta kɗakwa ghəŋa haɗik.

Dzaʼa ghuyay mnduha ta ɗaŋwaMak 13:14-23, Luk 21:20-24

15«Tsaya tama, ka nda ngha kuni ta sana“ghwaɗaka manzakɗaway ta vla mbiɗa”manda ya mnə anabi Daniyel*, fa lu mavli nda ghuɓa ya, ɗina ka snaŋta mndu tadzaŋay.

16 «Ma tsa fitik ya, ka hwaya gwal tahaɗika Zudiya ta hwaya ta ghwá. 17 Kata ghəŋa həga nda dədəma mndu, yahaləglami nda ma həga da hla huzla mida, kahwaya tsi ta hwaya. 18 Ka ma vwah mndu,yaha da vrəgəlta dzagha da hla lguthani.19 Ɗaŋwa taŋ ŋa miʼaha nda huɗi nda yanda miʼaha nda zwaŋ ta ghuva taŋ ma tsafitik ya. 20 Ka ndəɓa kuni ta dzvu yaha tsafitika hwaya ghuni ya da nzakwayma fitikamazlam, nda ya baɗu sabat, 21kabga dagalaghuya ɗaŋwa dzaʼa slaku ma tsa fitik ya.Ta walaŋ a mndərga ghuya ɗaŋwa mandatsaya ta slata ka yawu fata ghəŋa haɗik wa.Haɗ mndəra tsaya dzaʼa sləglata† guli wa.22 Ka má haɗ ka Lazglafta ta htanaktá tsafitik ya wu, ma haɗmndu dzaʼa ndapta wa.Ama kabga gwal ya zabap tsi, ka htanaktátsi ta tsa fitik ya.

23 «Ka ka mndu nda kaghuni mantsa:“Aʼ! Wana Kristi hadna.” “Aʼ! Wa ahada a,” kaʼa ná, yaha kuni da tsuʼafta.24 Ya dzaʼa sliʼagaghasliʼa ghwaɗaka kristanda ghwaɗaka anabiha, ŋa magay taŋ taskwa mandərmimiha nda mazəmzəmhakatakata ŋa nana mndu, ka ta magaku tsi,nda gwal ɗagap Lazglafta tani. 25 Wyamnaghunamna yu ta tsekeʼluwa.

‡ 23:39 Ngha ta Zabura 118:26. * 24:15 Ngha ta Daniyel 9:27 nda 11:31 nda 12:11. † 24:21 Ngha ta Daniyel12:1.

Mata 24:26 36 Mata 24:5126 «Ka ka lu nda kaghuni mantsa: “Aʼ!

Wa a Kristi ta wa mtak kəʼa,” yaha kunida dzaʼa. “Aʼ! Wana ɗifaghuta hadnakəʼa,” yaha kuni da zlghafta. 27 Sagha dzaʼasagha Zwaŋa mndu ná, dzaʼa sagha mandawuɗakwa luwa nda ma mndəra luwa, karanaftá vli kutsuk ma mndəra luwa ya,dzaʼa nzakwa tsi. 28Ma vli dər gambla skwiya ná, hada dzaʼa tska gugzlum ta vgha.

Dzaʼa vragavra Zwaŋa mnduMak 13:24-27, Luk 21:25-28

29 «Gi tahula fitika tsa ghuya ɗaŋwaya, gi tɗik dzaʼa nzata fitik, haɗ tili dzaʼatsuwaɗakgəltá vli wu, dzaʼa rkaga rka tek-watsa ta luwa, dzaʼa gigɗavafgigɗa‡ skwihanda mbra nda mbra ta luwa. 30 Ma tsayatama dzaʼa ngha lu ta saha zwaŋa mndu taluwa ŋa wahay mnduha ta ghəŋa haɗik kawahu, ŋa nghay taŋ ta Zwaŋamndu ta sahata luwa ma ghwayak nda inda mbrakwani,nda inda glakwani§. 31 Ŋa ghunaftani taduhwalha Lazglafta ŋa vyata taŋ ta duli tataw katakata, ŋa tsakakta taŋ ta gwal yaɗagap tsi ta slərpa luwa fwaɗ, sliʼaftani tamndəra luwa dikw dista luwa*.»

Tagha skwi ta ghəŋa ghurafMak 13:28-31, Luk 21:29-33

32 «Mamu skwi ŋa taghay ghuni ma nza-kwa ghuraf. Ka nda sta ghuraf ta ɗakuɗakusluhwa tida katsi, nda sna kuni kazlay:Ndusa duwiŋ tama kəʼa. 33Manda va tsayaguli ná, ka nda ngha kuni ta inda tsaskwiha ya, grafwa gra kazlay: Ndusa Zwaŋamndu, manda skwi ta watgha nzakwanikəʼa. 34Kahwathwata ka yu tamnaghunata,ta sagha tsa skwiha ya ná, rwuta a namnduha ta na fitik na demdemwa. 35Dzaʼalula luwa nda haɗik, ama gwaɗa ɗa ná,walaŋta a ta luta wa.»

Nzawanza hzleŋaMak 13:32-37, Luk 17:26-30,34-36

36 «Tsa gwaɗa ta ghəŋa fitik ya dzaʼamagaku tsa skwiha ya, nda ya ka ta watiluwa tsi ya ná, haɗ mndu nda sna wa. Dərduhwalha Lazglafta, dər Zwaŋ, sna a wa.Da turtukwani yeya nda sna. 37 Ma tsafitik dzaʼa sagha Zwaŋamndu ya ná, mandava skwi ta luta ma fitika Nuhu ya dzaʼa

magakwa tsi. 38Manda va yama tsa fitikmakɗaku tsa ima mabuɗbuɗ ya dzaʼa nzakwatsi, laghula mnduha da hamtá ghəŋ ma zaskwi, nda ya ma sasaku. Laghula həŋ dahamtá ghəŋ ma kla makwa, nda valaŋtákwagha taŋ ŋa zəʼal, ha ka sagha fitik kəlNuhu ka lamə da kwambalu†. 39 Haɗ sanaskwi ndanaŋ həŋ wu, ha ka sagha imamabuɗbuɗ hlaghatá həŋ demdem‡. Baɗutsa fitik dzaʼa sagha Zwaŋa mndu ya ná,manda va tsaya dzaʼa magakwa tsi. 40 Matsa fitik ya, ta maga slna mnduha his mavwah, ŋa klanaghutá sani ka zlanavatasani. 41 Miʼaha his ta huʼu ta buna, ŋaklanaghuta sani ka zlanavata sani. 42 Ka simantsa tsi, nzawanza hzleŋa, kabga sna akuni ta tsa fitik dzaʼa kəl mghama ghuni kasagha ya wa. 43 Wya skwi ɗina ŋa snaŋtaghuni: Ka má nda sna daŋahəga ta fitikmá dzaʼa lamə ghali da həgani ná, má dzaʼanzanza hzleŋa, má zlanata a ta ghali kalamani da həgani wa. 44 Tsaya tama ná,nzawanza kaghuni guli nda payatá vgha,kabga ma tsa fitik kul faftá kuni ta ghəŋ ya,dzaʼa sagha Zwaŋa mndu.

Ŋərma kwalva ya nda hiɗaLuk 12:41-48

45 «Wa na ŋərma kwalva nda hiɗa fanamdaŋahəgani ma dzvu ta inda gwal ksanataslna, ŋa nghaptani ka həŋ ka dgayni taskwa zay ŋa taŋ nda fitikani na na? 46 Rfuŋa tsa kwalva dzaʼa sagha daŋahəganislanaghata ta magaymagay ta tsa slnaya. 47 Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, dzaʼa fanamfa daŋahəgani ta indagadghəlani ma dzvu. 48 Ala, ka ghwaɗakakwalva tsi, “saghata a daŋahəga ɗa misim-misimwu” kaʼa dzaʼazlayma ghəŋani, 49ŋaliŋtani ta psla grahani ta ksə həŋ slna kaskwa turtuk. Ŋa laghwani zazakwani, kasasakwani kawadaga nda gwal ghwayaku.50 Nda sagha daŋahəgani slanaghata dlukma fitik kul faftá tsi ta ghəŋ, nda yaka ta wati luwa tsi, sna a wa. 51 Dzaʼaɗgapɗga daŋahəgani, ŋa tsanaghatani taguma kawadaga nda la ghwaɗak, ŋa tawaytsa kwalva ya ta taw, ka hpaɗa sliʼiŋani§hada,» kaʼa.

‡ 24:29 Ngha ta Isaya 13:10, nda 34:4, Izekiyel 32:7, Yuwel 2:10, 3:4. § 24:30 Ngha ta Daniyel 7:13. * 24:31 Nghata Vrafta ta Zlahu 30:4, Zakari 2:10, Nehemi 1:9. † 24:38 Ngha ta Zlrafta 6:9—7:6. ‡ 24:39 Ngha ta Zlrafta 7:7-24.§ 24:51 Ngha ta Mata 8:12.

Mata 25:1 37 Mata 25:2925

Gwaɗa ta ghəŋa kuʼaha ghwaŋ1 «Ma tsa fitik ya, dzaʼa gray lu ta ga

mghama Lazglafta nda sana kuʼaha ghwaŋta klaftá pitirla taŋ ka dzaʼa da gəma zwaŋamidzi. 2Mataba taŋ, hutaf gwal kul hiɗaku,hutaf gwal nda hiɗa. 3 Ta klafta tsa kuʼahakul hiɗaku ya ta pitirla taŋ ná, tana a həŋ tarɗi ŋa sgay da tsa pitirla taŋ ya wa. 4 Amatsa kuʼaha nda hiɗa ya, tanaʼatá hahəŋ tarɗi ma hwarak ŋa sgay da ŋa taŋ. 5 Kagərɗatá zwaŋamidzi ka saghamisimmisim.Ka zuŋur hani ta həŋ, ka pslatá hani ta həŋdemdem.

6«Ma takala tama, ka guguɗatá lu: “Waʼazwaŋa midzi kay ta sagha! Lawala dagmay,” ka lu. 7 Ka sliʼavatá tsa kuʼahaya demdem ta hani, ka sganaghatá vu mapitirla taŋ. 8 Ka tsa kuʼaha kul hiɗakuya nda tsaha nda hiɗa ya mantsa: “Taŋ-nafwata ta na rɗa ghuni na, wana na ŋaŋni ma pitirla na ta mtaku,” ka həŋ. 9 Katsaha nda hiɗa ya mantsa: “Kay! Slaghwaa ka dgay mu wa, lawala da gwal ta dza-wapta, ka skwakta kuni ta ŋa ghuni,” kahəŋ. 10 Ta laghu hahəŋ da skwa rɗi yaná, ta ɓhagaghatá zwaŋa midzi. Ka lamətsaha nda hba vgha taŋ ya kawadaga nda tsida həga kla makwa, ka hawutá lu ta tgha.11 Ɓats nzɗa tama, ka vraktá tsa kuʼahaya. Ka həŋ mantsa: “Mghama ɗa, mghamaɗa! Gunaŋnaguna ta watgha,” ka həŋ.12 Kaʼa nda həŋ mantsa: “Kahwathwata kayu ta mnaghunata, sna a yu ta kaghuniwu,”» kaʼa. 13 Ka Yesu sganaghata mantsa:«Nzawanza hzleŋa, kabga sna a kuni ta tsafitik ya, ka ta wati luwa tsi wu,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa kwalvaha hkənLuk 19:11-27

14 «Manda va tsaya ná, dzaʼa gray lu taga mghama Lazglafta nda sana mndu masliʼani dista luwa, ka hagaftá tsi ta kwalva-hani, ka dganaftá tsi ta gadghəlani ta həŋma dzvu. 15Ka klaftá tsi ta talaŋ* hutaf, kavlaŋtá sani. His kəʼa klafta ka vlaŋtá sani.Pal kəʼa klafta guli ka vlaŋtá mahkənani.Taɓta mbrakwa taŋ kəʼa dganaftá həŋ. Kasliʼaftá tsi ka laghwi. 16 Ka gi sliʼafta tsata zlghaftá talaŋ hutaf ya da tsakala ndatsi, ka zanaghatá tsi ta ndeli ka talaŋ hutaf

guli. 17 Ka sliʼaftá tsa ta zlghaftá talaŋ hisya guli ka laghwi da tsakala, ka zanaghatátsi ta ndeli ka talaŋ his guli. 18 Tsa tazlghaftá talaŋ turtuk ya, ka laghu tsi dalapta ghurum ma haɗik, ka ɗifanatá tsatseda daŋahəgani ya.

19 «Nzɗavanzɗa lu katakata tama, kavraktá daŋahəga tsa kwalvaha ya dzagha.Ka ɗaw tsi da həŋ ta skwi maga həŋ nda tsatsedani ya. 20Ka lagha tsa ta zlghafta talaŋhutaf ya, ka kladanaghata nda talaŋ hutafguli. Kaʼa mantsa: “Mghama ɗa, talaŋhutaf vliha ka, wana zanaghata yu ta ndelika talaŋ hutaf guli,” kaʼa. 21Ka daŋahəganinda tsi mantsa: “Ɗina tsa, ŋərma kwalvaka! Manda va tsa nzakwa gha ka ŋərmamndu ma skwi kwitikw ya, ta vlaghavlayu ta skwi dagala. Saghusa gha da rfukawadaga nda iʼi,” kaʼa. 22 Ka lagha tsa tazlghaftá talaŋ his ya guli, ka kladanaghatanda sana talaŋ his. Kaʼa mantsa: “Mghamaɗa, talaŋ his vliha ka, wana zanaghata yuta ndeli ka talaŋ his guli,” kaʼa. 23 Kadaŋahəgani nda tsi mantsa: “Ɗina tsa,ŋərma kwalva ka. Manda va tsa nzakwagha ka ŋərmani ma skwi kwitikw ya, tavlaghavla yu ta skwi dagala guli. Saghusaghada rfu kawadaganda iʼi,” kaʼa. 24Tahulatsa, ka lagha tsa ta zlghafta talaŋ turtukya guli. Kaʼa mantsa: “Mghama ɗa, ndasna yu kazlay: Nda bla gwaɗa ta kaghakəʼa. Ta tskay ka ta skwi ta vwah ma vlikul sləgadata ka. Ta hlay ka guli ta skwima vli kul vihaŋtá ka. 25 Ka zləŋaftá yu tazləŋ, ka laghu yu da ɗifanatá tsa talaŋa ghaya ma haɗik. Wana tsi, kla ta skwa gha,”kaʼa. 26 Ka daŋahəgani nda tsi mantsa:“Kagha ná, ghwaɗaka kwalva ka, yaɗi. Kasi nda sna ka kazlay: Ta tskay yu ta skwita vwah ma vli kul sləgadatá yu, ta hlay yuta skwi ma vli kul vihaŋtá yu kəʼa ya ní,27má fafa ka ta tsa tseda ɗa ya ma baŋki†,ma na vragaghata ɗa na ná, má saghasayu da kla skwa ɗa nda imi ta ghəŋani.28 Kləgadanaghwakla ta tsa talaŋ ya, kagwanavata kuni ta tsa nda talaŋ ghwaŋ ya,”kaʼa.

29 «Mantsa ya ná, ŋa mndu mamu tsida tsi, ta sganaghata lu ta skwi ŋa nza-kwani dagala da tsi. Ama mndu ya kul

* 25:15 Talaŋ: Tsaya tsedi ta klaftá zlibi hutaf. † 25:27 Baŋki: Tsaya vla pgha tseda mnduha ma luwa.

Mata 25:30 38 Mata 26:8haɗ tsi da tsi ya, kləgadanaghutá va tsakwitikwatani da tsi ya. 30 Klafwa kla tatsa ghwaɗaka kwalva ya ka wuɗidiŋta kunidzibil da grum, ka dzaʼa tsi taw, ka hpaɗatsi ta sliʼiŋani‡ hada,» kaʼa.

Dzaʼa sasa Zwaŋa mndu da tsa guma31 «Baɗu sagha dzaʼa sagha Zwaŋa mndu

ma glakwani kawadaga nda inda duh-walha Lazglafta ná, dzaʼa nzafnza ta dughu-rukwa glakwani. 32 Dzaʼa tskanatska lu tainda mndəra mnduha ta ghəŋa haɗik takəmani, ŋa dganatani ta sanlaha nda san-laha manda ya ta dganata mnda ngha rinita tuwak nda gu ya. 33Ŋa pghatani ta tuwaknda ga zeghwani, pghaha ta gu nda gazlaɓani. 34 Ka mgham dzaʼazlay nda tsahanda ga zeghwani ya mantsa: “Saghawasa,kaghuni gwal tfanagha Da ɗa ta wi ya.Tsuʼawa tsuʼa, ta za mgham ya payaghunafLazglafta daga ma zlrafta ghəŋa haɗik ya.35Ma fitika dzay maya ta iʼi, vlihavla kunita skwa zay. Ma fitika dzay ndala ta iʼi,tiɗiftá kuni ta imi ŋa say. Nzanza yuka matbay, ka tsuʼaftá kuni ta iʼi. 36 Manzakwa ɗa ka fərdiʼu, suɗiɗiva suɗa kunita lgut. Ma nzakwa ɗa kul ɗughwanaku,nghapngha kuni ka iʼi. Ma nzakwa ɗa magamak, nghaɗighangha kuni,” kaʼa. 37 Katsa gwal ta snatá gwaɗa Lazglafta ya dzaʼa-zlay mantsa: “Yawu nghaŋta ŋni ta kaghata dzə maya, ka vlaghatá ŋni ta skwa zay?Yawu nghaŋta ŋni ta kagha ta dzə ndala, kataghaftá ŋni ta imi ŋa say? 38Yawunghaŋtaŋni ta kagha ka matbay, ka tsuʼaftá ŋnita kagha? Yawu nghaŋta ŋni ta kagha kafərdiʼu ka suɗavaghatá ŋni ta lgut? 39Yawunghaŋta ŋni ta kagha kul ɗughwanaku?Yawu nghaŋta ŋni ta kagha ma gamak kalaghaŋni nghaghata?” ka həŋ 40KaMghamdzaʼazlay mantsa: “Kahwathwata ka yu tamnaghunata ná, inda fitik ya maga kuni tatsa skwiha ya ŋa zwanama ɗa gwal ya ndahta katakata ya ná, magihatá iʼi kuni ndatsa.”

41 «Tahula tsa, kaʼa dzaʼazlay nda tsagwal nda ga zlaɓani ya mantsa: “Laghwalatavata iʼi, kaghuni gwal ksiʼaf Lazglafta.Lawala da həga vu ya ŋa kɗekedzeŋ, payaflu ŋa i halaway nda duhwalhani. 42 Mafitika dzay maya ta iʼi, vliha a kuni ta skwa

zay wa. Ma fitika dzay ndala ta iʼi, tiɗifa kuni ta imi ŋa say wa. 43 Nzanza yu kamatbay, tsuʼaf a kuni ta iʼi wa. Ma nzakwaɗa ka fərdiʼu, suɗiɗiva a kuni ta lgut wa.Ma nzakwa ɗa kul ɗughwanaku nda ya manzakwa ɗa ma gamak guli, nghaɗigha akuni wu,” kaʼa. 44 Ka həŋ dzaʼazlay gulina: “Mghama ɗa, yawu nghaŋta ŋni takagha ta dzə maya? Yawu nghaŋta ŋnita kagha ta dzə ndala? Yawu nzata ka kamatbay? Yawu nghaŋta ŋni ta kagha kafərdiʼu? Yawu nghaŋta ŋni ta kagha kulɗughwanaku? Yawu nghaŋta ŋni ta kaghama gamak kul kataghata ŋni na?” ka həŋ.45 Ka Mgham dzaʼazlay nda həŋ mantsa:“Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, indafitik ya kul maganatá kuni ta tsa skwihaya ŋa gwal ya nda hta katakata ya, ŋaɗa kwalaghuta kuni ta magay nda tsaya.”46 Ŋa sliʼa tsaha ya da vla ghuya ɗaŋwaŋa kɗekedzeŋ, ta sliʼi gwal ta snatá gwaɗaLazglafta da vla hafu ŋa kɗekedzeŋ§ guli,»kaʼa.

26Dzrawi ŋa dzatá YesuMak 14:1-2, Luk 22:1-2, Yuh 11:45-53

1Manda kɗiŋta Yesu ta inda tsa gwaɗahaya, kaʼa nda duhwalhani mantsa: 2 «Ndasna kuni kazlay: Ta his fitik ka skala Pakkəʼa, ŋa vlatá Zwaŋa mndu ŋa zləŋafta,»kaʼa.

3 Ka tskavatá la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndumataba mnduha ma daɓa həga ga mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ta hgəlu Kayifa ya. 4 Ka dzraftá həŋ ta ksaftáYesu ma ɗifa ma ɗifa ŋa dzata. 5 Ama kahəŋ mantsa: «Yaha da nzakway baɗu fitikaskala Pak tama, kabga yaha da sliʼanaftáŋuɗufa mnduha,» ka həŋ.

Pghəganata sana marakw ta rɗi ta Yesuma ghəŋ

Mak 14:3-9, Yuh 12:1-86 Ta nzaku Yesu ma həga ga Simuŋ, sana

mndu nda rɗa mndu tida ma luwa Betani,7 ta za skwa zay həŋ, ka lagha sana marakwtavata Yesu nda klatá hwaraka albastra ndandəghatani nda urdi ya nda bla dzvani. Kapghəganatá tsi ma ghəŋ. 8 Nghay duhwal-hani ta tsa skwi ta magə tsa marakw ya,

‡ 25:30 Ngha ta Mata 8:12. § 25:46 Ngha ta Daniyel 12:2.

Mata 26:9 39 Mata 26:33zɗəgana a ta həŋ wa. «Kabgawu ta kəl luka ɓadza skwi manda na na? 9 Skwi maŋa skwapta na urdi na ka tsedi dagala, kadaganaftá la ka pɗu ná,» ka həŋ. 10 SnaŋtaYesu ta tsa gwaɗa taŋ ya, kaʼa nda həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl kuni ka ghuyaɗaŋwa ŋa na marakw na na? Ɗina skwimagiha tsi ta iʼi. 11 Kawadaga a kaghuni*nda la ka pɗu inda fitik wu ra? Ama iʼi ná,gɗavata a yu kawadaga nda kaghuni indafitik wa. 12 Nana pghata urdi pghiɗighatsi na ná, paya iʼi ŋa dzaʼa da kulu† ya.13 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, mainda vli dzaʼa mnə lu ta na Lfiɗa Gwaɗa nata ghəŋa haɗik tender ná, dzaʼa gɗagɗa luta rusa skwimaga namarakwna ŋa havay,»kaʼa.

Kurata Zudas ta dzaʼa skwaptá YesuMak 14:10-11, Luk 22:3-6

14 Ka gi sliʼafta sani mataba duhwalhanita hgə lu ka Zudas Iskaryut, ka laghwislanaghata la mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta. 15 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Nudzaʼa vlihata kuni ka vlaghunavla yu taYesu na?» kaʼa. Ka vlaŋtá həŋ ta suley hkənmbsak.‡ 16Dagama tsa fitik ya, ka zbə tsi tatvi ya nda ra ŋa vlatani ta Yesu.

Payafta Yesu ta skwa zaya skala PakMak 14:12-21, Luk 22:7-14,21-23, Yuh 13:21-

3017 Baɗu taŋtaŋa fitika skala buradi kul

haɗ is mida, ka duhwalhani nda Yesumantsa: «Ga ta kuma ka ta payaghafta ŋnita vla skwa zaya skala Pak na?» ka həŋ.18 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Lawala da huɗaluwa, ka lagha kuni da sana mndu. Ka kunidzaʼazlay nda tsi na: “Wana ndusakndusafitika ɗa, ga ghuni dzaʼa za yu ta skwaskala Pak kawadaga nda duhwalha ɗa, kaMghama ŋni, ka kuni dzaʼazlay,”» kaʼa.19 Ka laghu duhwalhani magata manda vaya mnana Yesu ta həŋ. Ka payaftá həŋ taskwa zaya skala Pak.

Mamu sani ma kaghuni dzaʼa skwaptá iʼi,ka Yesu

20 Gahawani, ka nzata Yesu kawadaganda duhwalhani ghwaŋpɗə his ka za skwazay. 21 Ta zə həŋ ta tsa skwa zay ya,

kaʼa mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, mamu sani mataba ghunidzaʼa vlatá iʼi ma dzva mnduha,» kaʼa ndahəŋ. 22 Rmasas ka vgha inda taŋ. «Iʼi a wusuʼu níMghama ɗa! Iʼi awa suʼu níMghamaɗa!» ka inda hahəŋ. 23 Kaʼa nda həŋmantsa: «Tsa mndu tsghada ŋni da hliba§ka guram nda tsi ya, tsa mndu ya dzaʼavlatá iʼi ma dzva mnduha. 24 Dzaʼa laghu-lani Zwaŋa mndu manda ya nda vinda magwaɗa Lazglafta ta ghəŋani*. Ama ɗaŋwaŋa mndu dzaʼa vlatá Zwaŋa mndu ma dzvuŋa mnduha. Ta draŋ ya má kwal lu kul yatátsa mndu ya,» kaʼa. 25 Ka Zudas dzaʼa vlatama dzva mnduha ya guli mantsa: «Ari iʼi aní Mghama ɗa?» kaʼa. «Manda va ya mnakagha nda wa gha,» ka Yesu nda tsi.

Skwa zay na sluʼuvgha ɗa, ka YesuMak 14:22-26, Luk 22:14-20, 1Kwa 11:23-25

26 Ta za skwa zay həŋ, ka klafta Yesu taburadi. Tahula rfanaghatani ta Lazglafta,ka ɓlanaptá tsi ka vlaŋtá duhwalhani.Kaʼa mantsa: «Zlghawazlgha ka za kuni.Nanana ná, sluʼuvgha ɗa ya,» kaʼa. 27 Kaklafta tsi ta leghwa ima inabi guli. Tahularfanaghatani ta Lazglafta, ka vlaŋtá tsi tahəŋ. Kaʼa mantsa: «Sasaʼawasasa kaghunidemdem, 28 kabga nanana ná, usa ɗa ya,usa slərɓa zughu† dzaʼa pghiŋta lu ŋa pladmakwa ndəghata mndu. 29 Ka yu tamnaghunata ná, haɗ yu dzaʼa səglaŋtá naima inabi na wu, ha ka sagha fitik ya dzaʼakəl yu ka səgəltá lfiɗani kawadaga ndakaghuni ma ga mghama Da ɗa,» kaʼa.

Dzaʼa zliɗivazla ka, ka Yesu nda PiyerMak 14:27-31, Luk 22:31-34, Yuh 13:36-38

30 Tahula fafanafta taŋ ta laha skala Pak,ka laghu həŋ ta ghwá Zaytuŋ. 31 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Ta na rviɗik gitaʼuna,dzaʼa hwayaghuhwaya kuni ka zlihata. Kalu vindafta ma defteri Lazglafta na:Dzaʼa dzadza lu ta mnda ngha tuwak,ŋa gazlata tuwakha demdem ta bra‡.

32 Ama tahula sliʼagapta ɗa mamtaku, dzaʼa tiŋlaghutiŋla yu taɓhata ma Galili ka kaghuni,» kaʼa.

33Ka Piyer nda tsimantsa: «Dərma dzaʼahwayaghuhwaya lamndu ka zlavaghata

* 26:11 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 15:11. † 26:12 Ngha ta Markus 14:8. ‡ 26:15 Ngha ta Zakari 11:12. § 26:23Ngha ta Markus 14:20. * 26:24 Ngha ta Zabura 22:2-19, nda Isaya 53. † 26:28 Ngha ta Sabi 24:8, nda Irmiya31:31-34. ‡ 26:31 Ngha ta Zakari 13:7.

Mata 26:34 40 Mata 26:56ná, haɗ iʼi dzaʼa walaŋta hwayaghuta kazlavaghata wu,» kaʼa. 34 «Kahwathwata kayu ta mnaghata, ta va na rviɗik gita u na,ma kɗaku vazak ka wahata, dzaʼa mnamnaka hkən səla kazlay: Sna a yu ta na mnduna wu kəʼa,» ka Yesu nda tsi. 35 «Dər ŋamtuta ɗa kawadaga nda kagha tsi, haɗ yudzaʼa mnay kazlay: Sna a yu ta kagha wukəʼa wu,» ka Piyer. Manda va tsaya ka indasanlaha ma duhwalhani mnata guli.

Maga duʼa Yesu ma GetsemeneMak 14:32-42, Luk 22:39-46

36 Ma va tsaya, ka ɓhadaghatá i Yesunda duhwalhani da sana vli ta hgə lu kaGetsemene. Kaʼa nda duhwalhani mantsa:«Nzawanza hadna ta labə yu da maga duʼahada a,» kaʼa.

37 Ka klanaʼata tsi i Piyer nda tsa zwanaZebedi his yamistani. Ka tɗata ŋuɗufani kaksay ka zləŋ. 38Kaʼa nda həŋ tama mantsa:«Tɗatɗa ŋuɗufa ɗa manda skwi dzaʼa dz-ihata. Nzawanza hadna, ka nzata kunindiri kawadaga nda iʼi,» kaʼa. 39 Zadaptanidawʼ ta kəma, ka zləmbatá tsi ka mbumba,ka maga duʼa. Kaʼa mantsa: «Da ɗa, kata magaku tsi, diʼiŋiŋdiʼiŋa ta na leghwaghuya ɗaŋwa na nda iʼi. Nziya nza tsi ná,manda ya ta kumə iʼi a wu, manda ya takumə kagha,» kaʼa.

40Ka sliʼafta tsi ka vradaghata slanaghatáduhwalhani, pslapsla hani ta həŋ. Kaʼanda Piyer mantsa: «Trapta ghuni ta nzatandiri kawadaga nda iʼi dər ka awa turtuktsa ra? 41 Nzawanza ndiri ka ndəɓa kunita dzvu, kada ŋaŋta kuni ta skwi dzaʼadzəghaghunata. Ta kumay kuni ta magaskwi ɗinamndani, amahaɗmbrakwa sluʼu-vgha ghuni wu,» kaʼa.

42 Ka zəgladaptá tsi dawʼ ka mahis, kandəɓəgəltá dzvu, kaʼa mantsa: «Da ɗa, kava a ka ta diʼiŋaghuta na leghwa ghuyaɗaŋwa na nda iʼi wu katsi, ka nda nza tsi ŋasayɗa ná, kamaga tsimanda ya kumaŋka,»kaʼa.

43 Ka vrəglagaghatá tsi ka sləglanaghatáhəŋ ta hani, nda ghərɓa həŋ da hani.

44 Ka zləglaŋtá tsi ta həŋ ka zəgladaptadawʼ, ka ndəɓgəltá tsi ta dzvu ka ma hkən,ka vrəgliŋtá tsi ta va tsa gwaɗaha mna tsiya. 45 Ka vrəgladaghatá tsi da tsa duhwal-hani ya, kaʼa nda həŋ mantsa: «Tata hanaghuni kuni ta mbiʼa vgha ghuni ɓa? Ɗaswa

ka kuni tama tsa, wana ndamaga fitik dzaʼakəl lu ka vlata Zwaŋa mndu ma dzva gwaldmaku. 46 Sliʼafwasliʼa mbaɗma. Waʼa tsamndu ta vlatá iʼi ŋa dzata ya ta sagha,» kaʼa.

Ksaftá Yesu ŋa dzaʼa dzataMak 14:43-50, Luk 22:47-53, Yuh 18:3-12

47 Tata tsa gwaɗa ya i Yesu, nda ɓhaktaZudas ta nzakway tekw mataba duhwalhaghwaŋpɗə his ya. Kawadaga həŋ ndandəghata mnduha nda kafay nda kafay,nda sarak nda sarak, ghunaf la malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda la galata mndu mataba mnduha.48Mnanafmna Yuda ta nzakway dzaʼa vlataya kəʼa dzaʼa magay nda tsi, ta həŋ. «Tsamndu dzaʼa yu brusata ya ná, ya vanitsaya, ka ksa kuni.» 49Nagi ndusadaghatanitavata Yesu, kaʼa mantsa: «Zgu tsa ŋa ghaMghama ɗa,» kaʼa ka gi brusay. 50 «Gra ɗa,maga ta skwi sagha kamagay,» ka Yesu ndatsi.

Ka gi sliʼadaghata tsa mnduha ya, kapghaftá vgha tida ka ksafta. 51 Gi fay,tshagaptsha sani ma duhwalha Yesu takafayani, gi tay, tsaghuta sləməŋa§ sanima kwalva mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta. 52 Ka Yesu nda tsi mantsa:«Vradanamvra ta kafaya gha da kupakani.Inda gwal ta kla huzla vulu ná, tsa huzlavulu ya dzaʼa zaɗana ta həŋ guli. 53 Kakagha ta gray ná, laviŋ a yu ta hgaŋta Da ɗa,ŋa gi ghunigihatani ta bra sludza duhwalhaLazglafta ta malaghuta ghwaŋpɗə his ra?54 Kinawu tama dzaʼa nzakwa dzata ghəŋaskwi ya nda vinda ma deftera Lazglafta tamnay kazlay: Mantsa ya dzaʼa magakwa tsikəʼa ya?» kaʼa.

55Ma va tsa fitik ya, ka Yesu nda tsa mn-duha ya mantsa: «Nya ŋa sagha ghuni daksa iʼi nda kafay nda kafay, nda sarak ndasarak, manda skwi ŋa ksa gənda na? Indafitik yu ta nzaku kawadaga nda kaghuni tatagha skwi ma həga Lazglafta, ksaf a kunita iʼi wa. 56 Kəl na skwiha na ka magakuná, nda nza ŋa dzanaghata ghəŋa skwi yavindaf la anabi ma deftera Lazglafta,» kaʼa.Ka gi hwayaghutá* inda duhwalha Yesukrawats ka zlanavata.

§ 26:51 Ngha ta Yuhwana 18:26. * 26:56 Ngha ta 26:31.

Mata 26:57 41 Mata 27:4Yesu ta kəma gumaMak 14:53-65, Luk 22:54-55,63-71, Yuh 18:13-

14,19-2457 Ka klaghatá tsa gwal ta ksafta ya ta

Yesu da mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta ta nzakway ka Kayifa, ma vlatskatá vgha gwal tagha zlahu ŋa mnduhanda la galata mndu ya tani. 58 MbaɗakaPiyer ka dzaʼa ta hulani ta hulani, ha kalami da daɓa həga ga tsa mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ya. Ka nzamtátsi mataba la kwalva ka nghay ka kinawukɗavaktani.

59 Ka zbə la mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta, nda inda gwal tsa guma, tatsanavatá ghwaɗaka gwaɗa ta Yesu prək kadzata. 60Triɗ, mutsaf a həŋwa. Aŋmndani,nda ndəgha tsakalawiha ya hladagha† lu.Ma kɗavaktani, ka lagha sana mnduha hisda mnay: 61 Ka na mndu na ná, laviŋlavayu ta tasiŋtá na həga Lazglafta na, kabəgladafta ɗa baɗu mahkən‡, kaʼa. 62 Kasliʼafta mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta, kaʼa nda Yesu mantsa: «Zlgha aka ta wani ra? Nu ta mnə na mnduha nata kagha na na?» kaʼa. 63 Pslaf a Yesu tawani wa. Ka mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta nda tsi mantsa: «Nda həgaLazglafta nda hafu mida, ta ɗawa yu dakagha, zlghiɗifzlgha ta wani. Kagha Kristita nzakway ka Zwaŋa Lazglafta ra?» kaʼa.64 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Manda va yamna kagha nda wa gha. Ka yu ta sgaghu-naghata ta ghəŋani ná, daga ndanana,dzaʼa nda ngha kuni ta Zwaŋa mndu tanzaku nda ga zeghwa Lazglafta ta mbruta,dzaʼa nda ngha kuni ta sahani ma kusay taluwa§ guli,» kaʼa.

65 Lagha tsa mali ta ghəŋa gwal draskwi ya ka kuhiŋtá lgut ta vghani. Kaʼamantsa: «Ya wana kwara ta kwarakwarata ghəŋa Lazglafta. Mndəra wati gwaɗa yata psəgəlta mu, ya wana nda sna sləməŋaghuni ta kwarakwara ya kwara tsi na?66 Kinawu ka kaghuni ta gray na?» kaʼa.«Nda ra ka dzata* na mndu na,» ka həŋhlafta wi.

67 Ka gi tafə həŋ ta sərɗək ma kuma ŋaYesu, ka dəŋəzl sanlaha, ta dgharu† ya laha.

68 «Ka si Kristi ka ná, tsatsaftsatsa ka wayata dza kagha,» ka həŋ.

Waɗutá vla PiyerMak 14:66-72, Luk 22:56-62, Yuh 18:25-27

69 Ma tsa fitik ya, ta nzaku Piyer ma blima daɓa tsa həga ya. Ka lagha sana kwalvaka marakw slanaghata. «Kagha guli ná, sika kawadaga kagha nda tsa Yesu mnda laGalili ya,» kaʼa nda tsi. 70 Əŋ, yaʼ! «Sna ayu ta skwi ta kumə ka ta mnay wu,» kaʼa takəma mnduha demdem.

71 Tahula tsa, ka sliʼafta tsi ka nzata madzuguva watgha. Ka nghaŋtá sana kwalvaka marakw guli. «Si ka kawadaga na mnduna nda Yesu mnda la Nazaret,» kaʼa nda tsagwal hada ya. 72 Əŋ, yaʼ! «Sna a yu ta tsamndu ya wu,» kaʼa ka waɗgəlta.

73Ɓats nzɗa, ka gavanavatá tsa gwal matsa vli ya ta Piyer, ka həŋ nda tsi mantsa:«Dər ki tsi, tekw kaghamataba tsa mnduhaya, ta tsatsaku ta lwa gha,» ka həŋ ndatsi. 74 «Kusekw!» ka Piyer ka waɗay. «Kaksiʼafksiʼa Lazglafta ta iʼi ka tsakalawa ɗatsi. Sna a yu ta na mndu na wu,» kaʼa. Gika wahatá vazak. 75 Ka gi havaktá Piyer kagwaɗa ya si mnana Yesu kazlay: Ma kɗakuvazak wahata ná, dzaʼa mnay ka hkən səlakazlay: Sna‡ a yu ta tsamndu yawu kəʼa ya.Ka gi sliʼafta tsi ka laghwi dzibil ka hərɓataw.

27Kladaghatá Yesu ta kəma PilatusMak 15:1, Luk 23:1-2, Yuh 18:28-32

1 Tsaɗakwa vli gasərɗək, ka tskavata lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda la galata mndu, ka dzraftá gwaɗa taghəŋa Yesu, ŋa dzata. 2 Ka habaftá həŋ,ka klaghatá həŋ vlaŋtá Pilat ta nzakway kaŋumna.

Mtakwa Yuda IskaryutSlg 1:18-19

3 Nghay tsa Zudas ta vlatá Yesu ya, tatsanaghatá guma ŋa dzata ná, ka hagə tsita madər. Ka klaftá tsi ta tsa suley hkənmbsak ya, ka lagha vranavatá tsa la malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda lagalata mndu ya. 4 «Gaga yu ta dmaku tavlatá mndu kul haɗ dmakwani ŋa dzata,»kaʼa nda həŋ. «Nu gwaɗa aŋni! Dzik nda

† 26:60 Ngha ta Zabura 27:12, nda 35:11. ‡ 26:61 Ngha ta Yuhwana 2:19. § 26:64 Ngha ta Zabura 110:1 ndaDaniyel 7:13. * 26:66 Ngha ta Zlahu 24:16. † 26:67 Ngha ta Isaya 50:6. ‡ 26:75 Ngha ta 26:34.

Mata 27:5 42 Mata 27:32kagha tsaya,» ka həŋ nda tsi. 5Ka pghidiŋtáYuda ta tsa tsedi ya ma həga Lazglafta,ka laghwi hamtá ketsiŋ ma ŋurzluŋani, kadzuvtá htsiŋani. 6Kahlafta lamali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ta tsa tsedi ya.«Ra a ka gwafta na tsedi na nda tsedi mavla tskatá skwa Lazglafta wu, kabga tsedanasa ya,» ka həŋ.

7Ka dzraftá həŋ, ka laghwi skwatá vwahasana mnda tsa huzla nda tsi, ŋa la mblala matbay. 8 Tsaya tama ta kəl lu ka hgatsa vwah ya ka «vwaha nasa» kulam gitana.9 Tsaya dzatá ghəŋa skwi ya mna anabiIrmiya kazlay: Ka klaftá həŋ ta tsa suleyhkən mbsak ya, tsa mbsaka tsedi kura laIsraʼila ta planata ya, 10 ka vlatá həŋ ŋaskwatá vwaha sanamnda tsa huzla, mantsaya mniɗifta* Mgham Lazglafta kəʼa ya.

Yesu ta kəma PilatusMak 15:2-5, Luk 23:3-5, Yuh 18:33-38

11Ka kladaghatá lu ta Yesu ta kəma Pilatta nzakway ka ŋumna. «Kagha na mghamala Yahuda na ra?» ka ŋumna ɗawaŋta da tsi.«Manda va tsa mna ka ya,» ka Yesu nda tsi.

12 Ama, ta ghəŋa hamata tsakalawa lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta,nda la galata mndu ya ná, zlgha a ta waniwa. 13 «Sna a kagha ta inda na skwi tagwaɗə həŋ ta kagha na ra?» ka Pilat nda tsi.14 Ama mbəɗanagha a Yesu dər teʼ ta indatsa ɗaway ta ɗaw tsi ya wa. Ka ndərmimŋumna Pilat katakata.

Tsanaghata lu guma mtaku ta YesuMak 15:6-15, Luk 23:13-25, Yuh 18:39—19:16

15 Inda fitika skala Pak ya, ta snusnaŋumna ta zligiŋtá mndu turtuk ma gamak.Mndu ya ɗawaŋmnduha da tsi ta zliŋta tsi.16Ma tsa fitik ya, mamu sana mnda dmakusnaŋ lu ksamə lu da gamak, Barabas hgani.17Nghay Pilat ta tsa tskatamnduha ya, kaʼanda həŋ mantsa: «Wati ta kumə kuni tazlighunista ɗa na? Barabas re, ari Yesu tahgə lu ka Kristi ya a na?» kaʼa nda həŋ.18Nda sna Pilat kazlay: Ka draku vlata həŋta Yesu kəʼa ya kay.

19 Ta nzaku Pilat ma vla tsa guma tama,ka ghunafta markwa taŋ ta mndu ŋamnanata kazlay: Ma famə ka ta ghəŋa ghama gwaɗa ta na mndu kul haɗ dmakwanina. Ya ghuyə ghuya yu ta ɗaŋwa katakata

ta ghəŋa na mndu na ma suna ɗa ta narviɗik gita u na kəʼa.

20 Lagha la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu, kaliŋtá bara mnduha ŋa ɗaway taŋ ta sliŋtáBarabas, ta dzatá lu ta Yesu. 21 «Watimataba na mnduha his na ta kumə kunita zlighunista ɗa na?» ka Pilat nda həŋ.«Barabas! Barabas! Barabas!» ka həŋhlaftáwi. 22 «Nu dzaʼa yu magay ŋa Yesu ta hgəlu ka Kristi na tama?» ka Pilat ɗawaŋtada həŋ. «Zləŋafta ta udzu! Zləŋafta taudzu! Zləŋafta ta udzu!» ka həŋ hlaftá wi.23 «Nahgani va skwi maga tsi?» ka ŋumnanda həŋ. «Zləŋafta ta udzu! Zləŋafta taudzu! Zləŋafta ta udzu!» ka həŋ hlaftá winda mbraku. 24 Nghay Pilat ná, zlramta amataba taŋ wu, ta sgaku nda sga sliʼavaftaŋuɗufa mnduha, ka taʼatá tsi ta imi, «wyadzva ɗa, wya dzva ɗa,» kəʼa mbaziŋtá dz-vani ta kəma mnduha†. «Sabsa dzva ɗata ghəŋa gwaɗa ta na mndu na, dzik ndakaghuni tsa,» kaʼa. 25 «Ka la usani ta ghəŋaaŋni nda zwana ŋni tani!» ka həŋ hlaftá wi.26 Lagha Pilat ka zlinistá Barabas ta həŋ.Tahula slvaptani ta Yesu nda krupi, ka vlatátsi ŋa zləŋafta ta udzu.

Ghuɓasay sludziha ta YesuMak 15:16-20, Yuh 19:2-3

27 Ka kladamtá la sludza ŋumna Pilatuta Yesu da daɓi ma huɗa həga, ka ha-gadaghata həŋ ta inda la sludzi demdem katskanaghatá ghəŋ. 28 Ka suɗatá həŋ. Kasuɗanavatá həŋ ta lguta dva ma mghammgham. 29 Ka ɗaftá həŋ ta zewazewa teki,ka fanamta ma ghəŋ, fanamha həŋ ta dafama dzva zeghwi. Ka lagha həŋ da tsəlɓu takəmani ka gagay. «Zgu tsa ŋa gha mghamala Yahuda,» ka həŋ.

30 Ka tafa sərɗək tida, ka klaghutátsa dafa da tsi ya, ka dzay nda tsi maghəŋ. 31 Manda kɗakwa taŋ ta gagay, kasuɗaghutá həŋ ta tsa lguta ma mghammgham ya, ka suɗglanavatá tsa ŋani malgut ya. Ka klə həŋ ŋa dzaʼa zləŋafta ta udzazləŋay.

Kla Yesu ŋa zləŋaftaMak 15:21-32, Luk 23:26-43, Yuh 19:17-27

32 Ta sap həŋ ma huɗa luwa, ka guyatáhəŋ nda sana mnda la Sireŋ, ta hgə lu

* 27:10 Ngha ta Zakari 11:12-13 nda Irmiya 18:2-3 nda 19:1-2 nda 32:6-15. † 27:24 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 21:6-8.

Mata 27:33 43 Mata 27:63ka Simuŋ. Ka mblanaftá həŋ ta kla udzazləŋa Yesu. 33 Manda ɓhadaghata taŋ davli ta hgə lu ka Gwalgwata, manda mnaykazlay: Vla ghudzifa ghəŋ kəʼa ya, 34 kavlaŋtá həŋ ta ima inabi nda skwi ya ɗahɗaha‡. Tapanata Yesu ná, ka kwalaghutátsi ta say.

35 Tahula zləŋafta taŋ, ka vzə həŋ tavindima§, ŋa daguvustá lguthani. 36Tahulatsa, ka nzatá həŋ ka nghay.

37 Ŋa maraŋtá skwi kəl lu ka tsanaghatáguma, wya ká lu vindafta nda ta ghəŋani:«Nana mndu na Yesu, Mghama la Yahuda,ka lu.» 38 Ka zlaŋaftá lu ta gəndaha hiskawadaga nda tsi. Pal nda ga zeghwani, palnda ga zlaɓani.*

39 Ka rarazə gwal ta mbaɗa ta tvi kakəktsa ghəŋ†. 40 «Kagha dzaʼa tasiŋtá həgaLazglafta ka bəgladafta gha ma fitik hkən‡ná, mbanafmba ta ghəŋa gha tama ɓa, kasi Zwaŋa Lazglafta ka. Sasa gha ta na udzazləŋay na tama ɓa,» ka həŋ.

41 Ka gagə la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahuŋa mnduha, nda la galata mndu guli, kahəŋ mantsa: 42 «Mbanafha ta sanlaha ná,triɗ trapta ma mbanafta ghəŋani. Ka simghama la Israʼila tsi ya ní, ka sasa tsi tana udza zləŋay na kada grafta mu. 43 Faffayu ta ghəŋa ɗa ta Lazglafta, kaʼa. Kambanafmba Lazglafta ndana§ tama, ka sita ɗvay tsi. “Iʼi ná, Zwaŋa Lazglafta yu,”a katsi kay ra,» ka həŋ. 44 Ka rarazə tsagəndaha zlaŋaf lu kawadaga nda tsi yamanda va tsaya guli.

Mtakwa YesuMak 15:33-41, Luk 23:44-49, Yuh 19:28-30

45 Zlrafta ta fitik ɗək ma ghəŋ ha ka lahata nzemndi hkən ta fitik hawu, ka nutávli tɗik ka grum ta ghəŋa haɗik demdem.46 Lagha vli ta nzemndi hkən tama, ka wa-hatá Yesu nda lwi dagala. «Eluwa! Eluwa!Lama sabaktani,» mandamnay kazlay: «Daɗa! Da ɗa! kabgawu kəl ka ka zliɗivata*na?» kəʼa ya. 47 «Wya ta haga Iliya,» ka tsagwal ta snayhada ya. 48Ka gi hwayaftá sanamndu turtuk mataba taŋ, ka laghwi klaftásusu, ka tsumamta ma imi masmasa, ka

hbuŋta ta wa udzu, ka vlay ŋani ŋa sayni†.49«Zlaŋzla ka nghamu, ka dzaʼa saghasa tsaIliya ya da mbanafta,» ka sanlaha.

50 Ka wahglatá Yesu nda lwi dagala, kasap hafu mida. 51 Ma va tsa fitik ya, kagi tavaptá zlala ma həga‡ Lazglafta his,daga ta ghəŋ dikw ta mndər, ka gigɗavaftáhaɗik, ka tatavaptá palaha, 52 ka gwanutáwa kuluha, ka sliʼagaptá ndəghata mnduhaLazglafta si ta rwuta, nda hafu. 53 Tahulasliʼagapta Yesu, sliʼagapta hahəŋ ma kulu,ka laghu həŋ da luwa Ursalima ta nzakwayka luwa nda ghuɓa. Nda ndəgha mnduhata nghaŋta həŋ hada.

54 Nghay mghama sludza la Ruma ndasanlaha ma sludzi kawadaga nda tsi tangha Yesu ta tsa gigɗavafta haɗik, nda tsaskwi ta magaku ya ná, ka ksutá zləŋ tahəŋ katakata. «Kahwathwata ná, ZwaŋaLazglafta na mndu na,» ka həŋ. 55 Hadaguli ná, nda ndəgha miʼaha ta nzakta diʼiŋka nghay. Tsaw daga ma luwa Galilisliʼafta həŋ mista Yesu ŋa maganata slna.56 Mataba tsa miʼaha ya, hada Mari mak-wata Magdala, nda Mari mani ma i Yakubunda Yusufu, nda mani ma zwana Zebedi.

Paɗamta Yusufu ta YesuMak 15:42-47, Luk 23:50-56, Yuh 19:38-42

57 Laha fitik hawu, ka sagha sana mndaluwa la Arimate ta hgə lu ka Yusufu. Tsamndu ya ná, gadghəl ya, duhwala Yesu yaguli. 58Ka lagha tsi da Pilat daɗawaftámblaYesu. Ka vlatá Pilat ta tvi ŋa vlaŋta. 59 Kaklaftá Yusufu ta tsa mbli ya, ka mbsamtamawupaya ŋusliŋ. 60Ka klaftá tsi ka laghwida famta ma kulu ta ka lfiɗ, si lap tsi makluluh ŋa ghəŋani. Ka taŋwaluŋtá tsi tamghama klam ta wa tsa kulu ya. Ka sliʼaftátsi, ka laghwi. 61Ka nzaktá i Mari makwa taMagdala nda tsa sanaMari yambəŋ nda tsakulu ya.

Nghay la sludzi ta kula Yesu62Gamahtsimani, tahula fitika paya skwi

ŋa baɗu Sabat, ka sliʼaftá la mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta kawadaga ndala Farisa, ka laghu slanaghatá Pilat. 63 Kahəŋ nda tsi mantsa: «Mghama ɗa, mamusana skwi havagagha ŋni. Ka tsəna mnda

‡ 27:34 Ngha ta Zabura 69:22. § 27:35 Ngha ta Zabura 22:19. * 27:38 Ngha ta Isaya 53:12. † 27:39 Nghata Zabura 22:8. ‡ 27:40 Ngha ta 26:61, Yuhwana 2:19. § 27:43 Ngha ta Zabura 22:9. * 27:46 Ngha ta Zabura22:2. † 27:48 Ngha ta Zabura 69:22. ‡ 27:51 Ngha ta Sabi 26:31-33.

Mata 27:64 44 Mata 28:20tsakalawi na mnata ta ma nzakwani tandiri ná, “tahula fitik hkən dzaʼa sliʼagap-sliʼa yu nda hafu§,” kaʼa. 64 Tsaya tamaná, mnanamna ta la sludzi ka dzaʼa həŋngha tsa kulani ya, ha baɗu mahkəna fi-tik, da lagha duhwalhani da ghalaghatamblani, damnə həŋ ŋamnduha kazlay: Waa sliʼagapsliʼa ma mtaku, kəʼa. Ya dzaʼamalaghumala tsa tsakalawi ma kɗavaktaniya katakata ka tsa taŋtaŋ ya,» ka həŋ. 65«Yamamu sludziha, hlawa həŋ ka dzaʼa kunida nghay, manda ya ta kumə kuni,» kaPilat. 66Ka laghu həŋ da vla tsa kulu ya, kaŋərzlaftá həŋ ta tsa klam ya, ka pghatá həŋta la sludzi ŋa nghay.

28Sliʼagapta Yesu ma mtakuMak 16:1-10, Luk 24:1-12, Yuh 20:1-10

1 Tahula luta Sabat, wurək tgha baɗuDəmas, ka sliʼafta i Mari makwa ta Mag-dala nda tsa sana Mari* ya ka laghu takulu. 2 Gi ka gigɗavaftá haɗik katakata. Kasaha duhwala Lazglafta daga ta luwa, kataŋwalaghutá tsa klam ya, ka nzafta tida.3 Ta wuɗaku manda wuɗa luwa. Ka ŋusliŋlgutani tilil manda papla. 4 Ka ghudzakutsa sludziha ta ngha tsa kulu ya da zləŋ. Kazlambutá həŋ manda gwal nda rwa.

5 Ka tsa duhwala Lazglafta ya nda tsamiʼaha ya mantsa: «Kaghuni, ma zləŋkaghuni ta zləŋ. Nda sna yu kazlay: TsaYesu si zləŋaf lu ta udzu ya ta zbə kunikəʼa. 6 Ta haɗ hadna wa, sliʼagapsliʼa mamtaku manda va ya si mna tsi. Sawanghanatá vli si hanana lu ɓa. 7 Ka dzaʼakuni misimmisim da mnanatá duhwalhanikazlay: Sliʼagapsliʼa Yesu ma kulu, waʼa takzla kaghuni ma luwa Galili† kəʼa. Hadadzaʼa gmakwa kuni nda tsi. Tsaya skwimnaghuna yu,» kaʼa.

8 Ka gi sliʼafta tsa miʼaha ya ta kulu ndazləŋ nda zləŋ, nda rfu nda rfu guli, ka laghunda hwaya nda hwaya mnay ŋa duhwalhaYesu. 9 Ka gi lagha Yesu da guyaku ndahəŋ. «Zguwa tsa!» kaʼa nda həŋ. Kagavadaghatá tsa miʼaha ya tavatani, kaŋaŋanatá səlahani, ka tsəlɓu ta kəmani.10 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ma zləŋ kunita zləŋ! Lawala da mnanata zwanama ɗa,

ka dzaʼa həŋ da luwa Galili, hada dzaʼagmakwa ŋni nda həŋ,» kaʼa.

Rusay la sludzi ta skwi ta maguta ndamblaYesu

11 Tata tvi tsa miʼaha ya, ta sliʼamtásanlaha ma tsa gwal si ta ngha kulu yada luwa, ka laghu da rusay ŋa la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ta indaskwi ta maguta. 12 Ka tskavatá la malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, ndala galata mndu, ka dzraftá həŋ ta klaftatsedi ɗəmblək ka vlaŋtá tsa la sludzi ya.13 Ka həŋ nda həŋ mantsa: «“Duhwalhanita sagha ghalaghata girviɗik ta hani‡ aŋniná, kiɓa” ka kuni dzaʼazlay, ka həŋ. 14 Kasnanaghasna tsa gwaɗa ya ta ŋumna ya,dzaʼa nda sna aŋni ta skwi ŋamnanata, haɗsana skwi dzaʼa ksaghunata wu,» ka həŋ.15 Ka zlghaftá tsa la sludzi ya ta tsa tsediya, ka laghwi magata manda ya mnanaf luta həŋ. Ka tutá tsa gwaɗa ya mataba laYahuda, ta mnə həŋ ha gita.

Maravata Yesu da duhwalhani ta ghwáMak 16:14-18, Luk 24:36-49, Yuh 20:19-23,

Slg 1:6-816 Ka sliʼafta tsa duhwalha Yesu gh-

waŋpɗə ndeŋ ya ka laghwi da luwa Galilita ghwá ya mnanaf§ Yesu ta həŋ. 17 Nagi nghay taŋ ta Yesu, ka tsəlɓatá həŋ takəmani. Ama ta dga ghəŋ sanlaha. 18 Kagavadaghatá Yesu, kaʼa nda həŋ mantsa:«Inda mbraku ta luwa nda ya ta haɗiktani ná, vlihavla lu. 19 Lawala ta ghəŋahaɗik demdem, ka nanafta kuni tamnduhaka duhwalha* ɗa, ka maganafta kuni tabatem ta həŋ ma hga Da, ma hga Zwaŋ,nda ya ma hga Sulkum nda ghuɓa. 20 Kataghanafta kuni ta həŋ ta snatá inda skwihaya mnaghunaf yu. Ya wana yu kawadaganda kaghuni ha kɗavakta ghəŋa haɗik,»kaʼa.

§ 27:63 Ngha ta 16:21, 17:23, 20:19. * 28:1 Ngha ta 27:56. † 28:7 Ngha ta 26:32. ‡ 28:13 Ngha ta 27:64.§ 28:16 Ngha ta 26:32. * 28:19 Ngha ta Slna gwal ghunay 1:8.

Markus 1:1 45 Markus 1:24

Gwaɗa ta sabi daMarkusSlna Yuhwana mnda maga batemMat 3:1-12, Luk 3:1-18, Yuh 1:19-28

1Zlrafta LfiɗaGwaɗa ta ghəŋaYesuKristiZwaŋa Lazglafta. 2 Nda nza manda ya ndavinda ta ghəŋani ma deftera anabi Isayakazlay:Iʼi Lazglafta, wana yu ta tiŋlaghutá ghu-

naftá mndu ka kagha karaku, ŋadzaʼa faɗaghatá tvi. 3 Lwa tsa mnduya ta snu lu ta hagaku ma mtakkazlay: Payanawa paya ta tvi ŋaMgham ka leleʼanata* kuni kəʼa.

4 Mantsa tama, ka zlagaptá Yuhwana,mnda maga Batem ma mtak, kaʼa mantsa:«Mbəɗanafwa mbəɗa ta nzakwa ghuni, kamagaghunafta lu ta batem, ka plighunistaLazglafta ta dmakuha ghuni,» kaʼa. 5 Kasliʼaktá inda gwal ma luwa Ursalima, nduknda inda hamata gwal ta haɗika Zudiya, kalagha slanaghatá Yuhwana. Ka manigiŋtáhəŋ ta dmakuha taŋ, ka maganaftá Yuh-wana ta batem ta həŋ ma imi ma ghwa tahgu lu ka Zurdeŋ. 6 Tsa Yuhwana ya ná,gatá swida ŋalibwa ta kəl tsi ta vgha ndahbatá ɓanava huta misti.† Hiʼi nda zuɗumamtak skwa zayni. 7Wya kəʼa ta mnay guli:«Mamu sana mndu ta sagha nda hula ɗa,mal ŋani mbraku ka ŋa ɗa, slaf a iʼi ɗekɗekdər ŋa ɓukwadata ka plaptá zuʼa ɓaɓah masəlaniwa. 8 Iʼi ná,magaghunaftá batemndaimi ŋa ɗa. Tsatsi, nda Sulkum nda ghuɓadzaʼa magaghunafta tsi.»

Maganaftá batem ta Yesu ma imiMat 3:13—4:11, Luk 3:21-22, 4:1-13

9 Ma tsa fitik ya, ka sliʼaftá Yesu maluwa Nazaret ta haɗika Galili ka laghaslanaghatá Yuhwana. Ka maganaftá Yuh-wana ta batem ta Yesu ma ghwa Zurdeŋ.10 Ta sabə Yesu ma imi manda kɗaku tamaganaftá, ka nghadaftá tsi ta luwa, gika nghaŋtá tsi ta gunatá luwa buwaŋ, kasaha Sulkum nda ghuɓa manda ghərbuʼ taghəŋani. 11 Ka gi snaku lwa Lazglafta dagata luwa kazlay: «Kagha zwaŋa ɗa ta ɗvu yu,ma hyahya ŋuɗufa ɗa,‡» kaʼa.

Dzəghaŋta halaway ta Yesu ma mtak12 Tahula tsa, ka gi tiŋwaghatá Sulkum

nda ghuɓa ta Yesu da mtak. 13Ka zatá tsi tafitik fwaɗ mbsak hada ta dzəghaydzəghayhalaway. Ma tsa mtak ya, mataba nimtakta nzakwa tsi, ta katay katay duhwalhaLazglafta.

Taŋtaŋa hgay Yesu ta duhwalhaniMat 4:12-22, Luk 4:14-15, 5:1-11

14 Ma sana fitik, ka ksaghatá lu ta Yuh-wana tsamtama gamak,§ ka sliʼaftá Yesu kalaghwi ta haɗika Galili da mna Lfiɗa GwaɗaLazglafta. 15 Kaʼa ta mnay mantsa: «Ndamaga fitik, ndusa ga mghama Lazglafta,mbəɗanafwa nzakwa ghuni, ka zlghaftakuni ta Lfiɗa Gwaɗa,» kaʼa. 16 Ta labətsi nda ta wa drəfa Galili, ka nghaŋtátsi ta i Simuŋ nda zwaŋamani Andre tawɗa kadəŋa taŋ da drəf ŋa tuma klipi,kabga tuma klipi slna taŋ. 17 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Saghawasa, mbaɗwamista ɗa, dzaʼa naghunafna yu ka gwalhlaktá mnduha,» kaʼa. 18 Gi sɗak zlanava-zla həŋ ta kadəŋa taŋ, ka laghu mistani.19 Manda zadapta taŋ dawʼ, ka lagha həŋslanaghatá zwana Zebedi, i Yakubu ndazwaŋamani Yuhwana ta paya kadəŋa taŋguli ma kwambalu. 20 Ka hgaftá tsi ta həŋ,«mbaɗwamista ɗa,» kaʼa. Ka gi sliʼaftá tsa-haya guli ka laghwi mistani, ka zlanavatáda taŋ Zebedi ma kwambalu kawadaga ndagwal ksanatá slna ta həŋ.

Ghzligiŋtá Yesu ta ghwaɗaka sulkum masana mndu

Luk 4:31-3721Tahula tsa, ka ɓhadaghatá həŋ da luwa

Kafarnahum. Na gi sagha sabat, ka laməYesu da həga tagha skwa la Yahuda, kataghə tsi ta skwi ŋa mnduha ma tsa həgaya. 22 Ka ndərmim həŋ nda ndərmima tatsa tagha skwani ya, kabga nda sgit matsa ŋani tagha skwi ya. Nza a manda ŋagwal tagha zlaha Musa ŋa mnduha wa.23 Ka gi zlagaptá sana mndu ksu ghwaɗakasulkum mataba taŋ ta lami da tsa həgatagha skwa taŋ ya. Ka sliʼaftá tsi nda lili,kaʼa mantsa: 24 «Yesu zwaŋa la Nazaret, nugwaɗa ghanda aŋni, sagha ka da zaɗa aŋni?Wya nda sna ŋni kazlay: Mndu nda ghuɓadaga da Lazglafta kagha kəʼa na?» kaʼa.

* 1:3 Ngha ta Isaya 40:3. † 1:6 Ngha ta 2 Mghamha 1:8. ‡ 1:11 Gray nda Zabura 2:7, Isaya 42:1. § 1:14 Nghata sura 6:17.

Markus 1:25 46 Markus 2:625 «Haf wa gha! Sabsa ma na mndu na,» kaYesu dvanaghata. 26 Lagha tsa ghwaɗakasulkuma ya ka ghudzanaftá tsa mndu yakatakata, ka lilatá tsi, ka saghu tsi mida.27Ka tsutá ŋuɗufamnduha demdemma tsavli ya, ha ka ɗaɗawu həŋ mataba taŋ, kahəŋ mantsa: «Nu mndərga nana ma skwi?Aa! lfiɗa skwi ta zlagaptá mndərga nana!Na dvanaghatani ta dər halaway tsi ná, tasnanasna həŋ,» ka həŋ. 28Ka tutá gwaɗa taghəŋa Yesu wdiɗ ta haɗika Galili.

Mbanafta Yesu ta midza SimuŋMat 8:14-17, Luk 4:38-41

29 Tahula sliʼagabta taŋ ma tsa həgatagha skwa la Yahuda ya, ka gwaghatá həŋta vgha nda i Yakubu nda Yuhwana da iSimuŋ nda Andre. 30 Tata lamə nda la həŋda həga, ka gi mnə lu ŋa Yesu ta gwaɗata midza Simuŋ ta hani ta ɓasa ŋuɗidar.31 Ka gavadaghatá Yesu tavatani ka ŋanatata dzvu, ka sliʼanafta. Na tsa gi sliʼanaftaniya, gi kwandlaŋ mbatani tsa. Ka sliʼaftá tsamarakw ya maganatá skwa zay ta həŋ.

Mbambanafta Yesu ta gwal kulɗughwanaku

Luk 4:42-4432 Tahula dəɗata fitik baɗu va tsaya, ka

hladaghatá lu ta inda gwal kulɗughwanakuda Yesu, kulam nda gwal ta tsuta ka ha-laway tani. 33 Ka tskavatá inda mnduhama luwa ŋərɓisl ta watgha tsa həga ya.34 Ka mbambanaftá Yesu ta ndəghata mn-duha ma ɗaŋwaha taŋ kavghakavgha, gha-zligiŋha ta ndəghata duhwalha halawayguli ma mnduha. Vlaŋ a ta tvi ta tsaduhwalha halaway ya ŋa gwaɗa guli wu,kabga nda sna hahəŋ guli ta nzakwa Yesu.

Sliʼapta Yesu ma luwa Kafarnahum35 Na tsaɗakwa vli ta tsughbura sərɗək,

ka sliʼaftá Yesu, ka laghwi da mtak. Kandəɓu tsi ta dzvu hada. 36 Ka sliʼaftá iSimuŋ nda sanlaha ma mnduha ka laghwida naghay. 37 Ka naghə həŋ, ka slaftá həŋtida. «Ta paha kagha inda mnduha,» kahəŋ nda tsi. 38 «Mbaɗma da sana vlihandusa ndusa, ka dzaʼa yu mnanaŋtá gwaɗaLazglafta ta tsahaya guli, kabga tsaya kəlyu ka sagha,» kaʼa nda həŋ. 39 Ka laghu tsida mna gwaɗa Lazglafta ma həgaha tagha

skwa la Yahuda ta inda haɗika Galili, gha-zligiŋha ta duhwalha halawaymamnduha.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rɗamndu tida

Mat 8:1-4, Luk 5:12-1640Ma sana fitik, ka lagha sana mndu nda

rɗa mndu tida tsəlɓata ta kəma Yesu. Kaʼamantsa: «Nda zɗakatahuɗa gha, laviŋlavaka ta mbiɗifta,» kaʼa. 41 Ka ksaŋtá tsi taYesu ka hiɗahiɗa. Ka kapaŋtá tsi ta dzvanika ksaŋta. «Ta kumay yu, mbafmba gha,»kaʼa nda tsi. 42 Gi hadahada, hlets mbat-ani tsa, kləwəɗ vghani. 43 «La tama,» kaYesu vriŋta. 44 Kaʼa nda tsi guli mantsa:«Yahayaha ka da walaŋtamnanaŋtámndu,ka dzaʼa ka da maranaŋtá vgha gha tamnda dra skwi ŋa Lazglafta. Ka plata ka taghəŋ manda ya vindaf Musa, ŋa maraŋtághuɓatá kagha, ka da grafta mnduha tambatá kagha,*» kaʼa. 45 Ama ka sliʼaftátsatsi, ka laghwi tay ma luwa, ka tutá tsiwdiɗ. Kabga tsa, ka pyaftá tsa gwaɗa yata Yesu ka lamə da luwa baŋluwa. Ama kanzaghutá tsi ta wamazawa. Kulam nda tsa,ka sliʼadaghatá mnduha dər ndiga ndiga daslanaghata hada.

2Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rwa

səlaniMat 9:1-8, Luk 5:17-26

1 Tsɓakw fitik tahula tsa, ka sliʼaftáYesu ka vradaghata da luwa Kafarnahum.Manda snaŋta lu kazlay: VragaghavraYesu dzagha kəʼa, 2 ka sliʼadaghatá mn-duha ŋərɓisl ndaghaganaptá vli nduk tadaɓitgha, haɗ vli ŋa nzaku wu, ta mnaLfiɗa Gwaɗa Yesu ŋa taŋ. 3 Ka tsuk-wadanaghatá mnduha fwaɗ mataba mn-duha ta sliʼadaghata da tsi ta sana mndunda rwa səlani. 4 Zbay taŋ ta tvi ŋaɓhanavatá Yesu ná, triɗ mutsaf a həŋwa. Ka ŋladaftá həŋ ta ghəŋa tsa dzuguvinzamə Yesu mida ya. Ka gunaptá həŋ taghəŋani, ka hbaftá həŋ ta tsa mndu ya tatsa skwa hanani ya ka fadatá həŋ nda ta tsaghurum ya. 5 Nghanata Yesu ta tsa zlghaynda ŋuɗufa taŋ ya ná, «nda pla dmakwagha sagəŋ,» kaʼa nda tsa mndu nda rwasəlani ya. 6Ta nzaku sanlahama gwal taghazlaha Musa ŋa mnduha ma tsa vli ya, ka

* 1:44 Ngha ta Zlahu 14:2-32.

Markus 2:7 47 Markus 2:26həŋ ma ghəŋa taŋ mantsa: 7 «Nu ta kəlna mndu na ka kwarakwara mandana na!Wa ta laviŋtá* pla dmakwa mndu ta ghəŋaLazglafta turtukwani na?» ka həŋ. 8SnaŋtaYesu ta tsa skwi ta mnə həŋ ma ghəŋa taŋya nda ma sulkuma vghani, kaʼa nda həŋmantsa: «Nu ta kəl kuni ka ndanumandanana? 9 Ta grə kuni ná, mal blakwa mnayŋa na mndu nda rwa səlani na kazlay: Ndapla dmakwa gha kəʼa re, ari mal blakwamnay ŋani kazlay: Sliʼafsliʼa, kla ta skwahana gha ka sliʼa ka kəʼa na? 10Ndana tama,kada snaŋta kuni kazlay: Mamu Zwaŋamndu nda mbrakwa pliŋtá dmakwa mnduta ghəŋa haɗik kəʼa ná, wya tsi: 11 Ka iʼi tamnaghata gra wa, “Sliʼafsliʼa, kla ta skwahana gha, la dzagha gha,”» kaʼa nda tsamndu nda rwa səlani ya. 12 Gi brahwatkəʼa sliʼafta, zləŋal klaftá skwa hanani, kasabə tsi nzərem ta nghay inda mnduha. Kandərmim həŋ nda ndərmima, ka zləzlvuhəŋ ta Lazglafta. Ka həŋmantsa: «Ka yawuka yawu, ta maga a skwi manda na wu,» kahəŋ.

Hgafta Yesu ta Levi mnda tska dzumnaMat 9:9-13, Luk 5:27-32

13 Tahula tsa ka sliʼaftá Yesu kavrəglaghata nda ta wa drəfa Galili. Kasliʼadaghatá mnduha dlivis slanaghatahada, ka taghə tsi ta skwi ŋa taŋ. 14Tata grambaɗa Yesu, ka nghaŋtá tsi ta Levi mndatska dzumna, ta nzakway ka zwaŋa Alfe, tanzaku ta watgha həga ksa slnani. «Mbaɗamista ɗa,» kaʼa nda tsi. Ka sliʼafta Levi kalaghwi mistani.

Za skwa zay ma həga ga Levi15Tahula tsa, ka tskavatá i Yesu nda duh-

walhani kawadaga nda gwal tska dzumna,nda sanlaha ma ghwaɗaka mnduha, kabganda ndəgha mndərga tsa mnduha ya tadzaʼa mistani tazlay. Ka tskavatá həŋka za skwi ma həga ga Levi.† 16 Kəʼa,ká gwal tagha zlaha Musa ŋa mnduha tanzakway mataba la Farisa ná, ta za skwiYesu kawadaga nda gwal tska dzumna ndasanlaha ma tsa ghwaɗaka mnduha‡ ya. KahəŋndaduhwalhaYesumantsa: «Kabgawuta kəl Mghama ghuni ka za skwi kawadaga

nda na mnduha na ɓa?» ka həŋ. 17 Slrew,lamla tsa gwaɗa ya da sləməŋa Yesu. Kaʼamantsa: «Gwal kulɗughwanakuyeya ta psaduhtur, psa a gwal ɗughwana wa. Sagha dapsa gwal dmaku iʼi, sagha a yu da psa gwalta mnay kazlay: Tuɗukwa aŋni kəʼa wa,»kaʼa nda həŋ.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa sumaMat 9:14-17, Luk 5:33-39

18Tata suma i duhwalha Yuhwana nda laFarisama sanafitik guli, ka sliʼaktámnduhaɗawaŋta da Yesu. Ka həŋ mantsa: «Ya wyata suma i duhwalha Yuhwana nda la Farisaní, kabgawu ta kwal ŋa gha ma duhwalhasuma ka na?» ka həŋ nda tsi. 19Ka Yesu ndahəŋmantsa: «Ka ta kawadaga graha zwaŋamidzi nda tsa zwaŋa midzi ya katsi ná, tasumay həŋ ta suma ra? Ka ta kawadagahəŋ katsi ná, haɗ həŋ ta suma wa. 20 Dzaʼasaghasa fitik, ŋa klaghutá zwaŋa midzi.Baɗu tsaya tama, dzaʼa sumay həŋ ta suma.21Mantsa guli, haɗ lu ta tsaktá lfiɗa gərzaŋ,ka tsamtá halata lgut nda tsi wa. Kamantsatsi katsi ná, dzaʼa kɗiŋkɗa tsa lfiɗa gərzaŋya ta mɗukiŋtá tsa halata lgut ya. 22Haɗ luta ɗihamtá ima inabi ta ka nuni ma halatazliba huta guli wa, bama lfiɗani ta ɗihamtalu. Kabga tawaftani dzaʼazlay ná, dzaʼazlukigiŋzlukwa ta tsa halata huta ya, ŋatiŋtani. Ŋa nzakwani lpay lu ma ya, lpay luma ya,» kaʼa.

Yesu mgham ta ghəŋa sabatMat 12:1-8, Luk 6:1-5

23 Baɗu sana sabat ta labla i Yesu ndaduhwalhani ta tvi§ ma vwaha nimaya, kaɓalaʼatá tsa duhwalhani ya ta tsa nimayaya. 24 Ka la Farisa nda Yesu mantsa: «Nghaɓa gra ta skwi, kabgawu ta kəl duhwalhagha ka maga skwi pyaf lu ta magay baɗusabat* na?» ka həŋ. 25 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Ta dzaŋaf a kuni ta skwi magaDawuda† ma fitika kuzlanafta maya ta həŋnda gwal kawadaga nda tsi tani ra? 26Mafi-tika nzakwa Abiyatar ka mali ta ghəŋa indagwal ta dra skwi ŋa Lazglafta ná, ka lamə tsida həga Lazglafta, ka zutá skwa zay ya fanalu ta Lazglafta pɗar tsi ta skwi ŋa zaŋta,tsatsanafha guli ta gwal kawadaga nda tsi.

* 2:7 Gray nda Zlahu 24:16, Ngha ta Zabura 103:3, Isaya 43:25. † 2:15 Ngha ta Lukwa 5:29. ‡ 2:16 Ngha taLukwa 15:1-2. § 2:23 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 23:26. * 2:24 Ngha ta Sabi 34:21. † 2:25 Ngha ta 1 Samuyel21:2-7. ‡ 2:26 Ngha ta 1 Samuyel 21:2-7, 2 Samuyel 15:35 nda Zlahu 24:9.

Markus 2:27 48 Markus 3:26Tsa skwa zay‡ ya ná, haɗ hamata mnduta zay wa, ba tsa gwal ta dra skwi yeyakweŋkweŋ ta zay, ama ka zutá Dawudatsatsanafha ta grahani guli,» kaʼa. 27 KaYesu nda həŋ guli mantsa: «Kabga ŋa katamndu fata lu ta sabat, fa a lu ta mndu ŋasabat wa. 28 Tsaya kəl Zwaŋa mndu kanzaku ka mgham ta ghəŋa sabat,» kaʼa.

3Mbanafta Yesu ta sana mndu nda mta dz-

vaniMat 12:9-14, Luk 6:6-11

1Mbaɗaka Yesu ka ləglami da həga taghaskwa la Yahuda, ka slaftá tsi ta sana mndunda mta dzvani ta nzaku hada. 2 Ka dzaʼambanafər mbanaf a tsi ta na mndu nabaɗu sabat, ká mnduha nzata ka nghaYesu tiritiri, kabga ŋamutsaftá rutsak tida.3«Sliʼafsliʼa gra, ka sagha ka sladata ta kəmamnduha,» ka Yesu nda tsa mndu nda mtadzvani ya. 4 Kaʼa nda həŋ tama mantsa:«Nu skwi nda ra ŋa magay baɗu sabat na?Maga skwiɗina re, arimaga ghwaɗaka skwia na? Mbanaftá mndu skwi ta raku re, aridzatá mnda a skwi ta raku?» kaʼa nda həŋ.Tsitsriɗ, ka həŋ nzata. 5 Ka kuzlanaftá tsita Yesu ta ŋuɗuf manda waftani ta həŋ,kabga tsa təŋa ta ghəŋa taŋ ya. Huf safita ŋuɗufa Yesu, «tɗaptɗa ta dzva gha gra,»kaʼa nda tsa mndu nda mta dzvani ya. Katɗapta tsi ta dzvani, gi kundliŋ mbatanitsa. 6 Ka gazlagabtá la Farisa dzibil, gi kalaghwi həŋ dzrəku kawadaga nda mnduhamghama Hiridus * ŋa zba tva dzatá Yesu.

Sliʼadaghata mnduha slanaghatá Yesu tawa drəf

7 Ka sliʼaptá i Yesu nda duhwalhanimataba taŋ, ka laghwi ta wa drəfa Galili.Snaŋta mnduha ta tsa skwi ta magə Yesuya, ka sliʼakta həŋ daga ta haɗika Galili,nda ya ma Zudiya, 8 nda pɗakwa gwalta haɗika Ursalima, nda gwal ta haɗikaIdume, nda gwal ta ɓla ghwa Zurdeŋ,nda gwal ta waftá luwa Tir nda Siduŋtani. 9 Ka mnanatá Yesu ta duhwalhani ŋapayanatá kwambalu, kabga yaha mnduhada ɓisla iʼi kəʼa, 10 kabga nda ndəgha mn-duha mbambanaf tsi, kəl inda gwal ɗaŋwaka sliʼadaghata. 11 Ghur ka gwal kasaf

ghwaɗaka sulkum ta həŋnghaYesu guli ná,ka sliʼadaghatá həŋ da tsəlɓu ma ghuvanika wahu. «Kagha Zwaŋa Lazglafta!» ka həŋnda tsi. 12 Ka davanaghatá Yesu ta həŋ kaŋɗaŋɗa. «Ma mnaŋ kuni ta iʼi» kaʼa ndahəŋ.

Ɗagabta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗəhis

Mat 10:1-4, Luk 6:12-1613 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ka laghwi

ta kuɗuŋur. Ka hagaʼatá tsi ta gwal kumaŋtsi, ka sliʼadaghatá həŋ slanaghata. 14 Kaɗagaʼatá tsi ta gwal ghwaŋpɗə his ŋa nzakutavatani, ŋa ghunayni guli ta həŋ mnaGgwaɗa Lazglafta. 15 Vlaŋha ta mbrakwaghazligiŋtá duhwalha halawaymamnduhata həŋ. 16 Wya hga tsa gwal ghwaŋpɗəhis ɗagab tsi ya: Simuŋ tsanaf tsi ta hganika Piyer†, 17 nda i Yakubu nda zwaŋamaniYuhwana ta nzakway ka zwana Zebedi,Bwarneges kəʼa tsanaftá hga taŋ, mandamnay kazlay: Zwana ŋəzla luwa‡ kəʼa ya,18nda Andre, Filip, Bartelemi, Mata, Tuma,Yakubu zwaŋa Alfe, Tade, Simuŋ mnda laKananit, 19 nda Zudas Iskaryut. Tsa Zudasya ta skwaptá Yesu.

Razanaftá Sulkum nda ghuɓa20 Tahula tsa, ka sliʼaftá həŋ ka laghwi

dzagha. Ka sliʼigəldaghatá mnduha dlivisslanaghatá həŋ, ha ka trapta i Yesu ndaduhwalhani tamutsaftá fitik ŋa zaŋtá skwazay. 21Snaŋta la taŋmaYesu ta skwi tamnəlu kazlay: Nda hwaɗa ghunislakani kəʼa ya,ka sagha həŋ da klay.

Zlghawa Yesu ta ghəŋa razay ta razu luMat 12:22-32, Luk 11:14-23, 12:10

22 Ka gwal tagha zlaha Musa ŋa mnduhata sliʼakta ma luwa Ursalima ta mnay gulimantsa: «Nda ksa na mndu na da Belze-bul§, kabga nda mbrakwa halaway ta gha-zligiŋta tsi ta duhwalha halaway ma mn-duha,» ka həŋ. 23Ka hagaftá Yesu ta həŋ kamnay ŋa taŋ nda mahdihdi. Kaʼa nda həŋmantsa: «Waka halaway dzaʼa ghzligiŋtáhalaway na? 24 Ka tavaptá luwa turtukná, dzaʼa nzakway tsa luwa ya tɗukwa ra?25Ka dgavapdga həga mndu his ná, ta dzaʼanzəglanza tsa həga ya ra? 26Ka kuranavatághəŋani halaway katsi ná, nda dga his nda

* 3:6 Hiridus Aŋtipas. † 3:16 Piyer: Manda mnay kazlay: Pala kəʼa ya. Gray nda Mata 16:16-18,Yuhwana 1:42. ‡ 3:17 Gray nda Lukwa 9:54. § 3:22 Ngha ta Mata 10:25.

Markus 3:27 49 Markus 4:19tsa tama, sladglata a nda tsa tama guli wu,kɗavakta ŋani tsa. 27 Ka ta habaf a mnduta mndu nda mbra wu katsi ná, laviŋta a talami da həga ga taŋ ka hlugudunustá hu-zlaniwa. 28Kahwathwata ka yu tamnaghu-nata: Inda dmakuha dzaʼamagatamnduha,dzaʼa plinispla Lazglafta ta həŋ nda indararazuha dzaʼa həŋ rarazay tani. 29 Amainda mndu dzaʼa razanaftá Sulkum ndaghuɓa, plinista a lu ta dmakwani ɗekɗekwa. Dzaʼa nzakway dmakwani ta ghəŋaniŋa kɗekedzeŋ,» kaʼa nda həŋ, 30kabga «ndaghwaɗaka sulkum ma vghani,» ka həŋ tamnay ta Yesu, kəl Yesu ka mna tsa gwaɗaya ŋa taŋ.

I wa vərɗa zwanamani ma Yesu?Mat 12:46-50, Luk 8:19-21

31 Tahula tsa, ka ɓhadaghatá i mani ndazwanamani ma Yesu, ka sladaghuta ma bli.Ka ghunadamtá həŋ ta mndu da həga ŋahgagaptá Yesu. 32 Tizlik tskatá mnduhatavata Yesu ta lagha lu da mnay ŋani ka-zlay: Waʼa i ma gha nda zwanama gha tahga kagha ma bli kəʼa. 33 «I wa ma ɗa ndazwanama ɗa na?» kaʼa zlghaftá wani. 34 Kanghadaptá tsi ka tsa mnduha ta nzaku tawanafta ya, kaʼa mantsa: «Wana i ma ɗanda zwanama ɗa, 35 kabga inda mndu tamaga skwi manda ya ta kumə Lazglafta,tsaya zwaŋama ɗa, tsayamukuma ɗa, tsayama ɗa,» kaʼa.

4Mahdihdi nda mnda wutsa hulfaMat 13:1-9, Luk 8:4-8

1 Ma sana fitik, ka nzəglatá Yesu katagha skwi ŋa mnduha ta wa drəfa Galili.Ka tskadaghatá mnduha ta vgha ŋərɓisltavatani, kəl tsi ka laghwi nzagapta makwambalu ta wa tsa drəf ya, ta nzatá indatsa mnduha ya rpaʼ ta wani. 2 Ka taghətsi ta ndəghata skwi ŋa taŋ nda mahdi-hdi. Wya kaʼa nda həŋ ma tsa taghaskwani ya: 3 «Snawa ka mnaghunata yuɓa! Mbaɗaka sana mndu ka sliʼaftá kalaghwi da wutsa hulfa ma vwahani. 4 Tatawutsaywutsay mantsa, ka rkatá sanlaha tatvi ka sliʼadaghatá ɗyakha da ɗaguta. 5 Karkatá sanlaha ta kluluh ma vli kul slaghutáhaɗik, ka gi ɗyaftá tsi misimmisim kabgasira a haɗik ta ghəŋani wa. 6 Na safa fitik

dzafta tida, ka zlghutá tsi həw ka ghwaluta,kabga slaghu a slrəŋ mistani wa. 7Ma tekisanlaha, ka glanaghatá teki ka raghwanatapghaf a ta ghəŋ wa. 8 Ta gənək sanlaha,ka ɗayafta tsahaya, ka galafta, ka pghaftághəŋ ka zwaŋ dzeʼdzeʼ. Miɗiɗa ghəŋa san-laha, selela ghəŋa sanlaha, ɓərzləzla ghəŋasanlaha. 9Mndu nda sləməŋa snay, ka snatsi,» kaʼa nda həŋ.

Kabgawu ta kəl Yesu ka gwaɗa ndamahdihdi na?

Mat 13:10-17, Luk 8:9-1010 Manda dgaghuta i Yesu nda duhwal-

hani kawadaga nda sanlaha ma mnduha tavgha, ka ɗawaŋtá həŋ ta ghəŋa tsa mahdi-hdi ya da tsi. 11 «Kaghuni, vlaghunavlalu ta snaŋtá ɗifa ta gwaɗa ta ghəŋa gamghama Lazglafta, ama ŋa sanlaha ná, banda mahdihdi dzaʼa mnanaŋta lu ta həŋ,12 kabga ŋa nghay taŋ, nghaŋta a həŋwa. Ŋa snay taŋ, snaŋta a həŋ ɗekɗekwa. Ka má nda sna həŋ katsi ná, má dzaʼambəɗakmbəɗa həŋ ta vgha da Lazglafta ŋaplinistani ta dmakuha taŋ*,» kaʼa nda həŋ.

Klatá ghəŋa tsa mahdihdi yaMat 13:18-23, Luk 8:11-15

13 Tahula tsa, kaʼa nda həŋ guli mantsa:«Sna a kuni ta tsa mahdihdi ya ra? Ka snaa kuni ta tsaya wu katsi ná, wa ka kunidzaʼa snaŋtá inda mahdihdi tama? 14 Tsahulfa ta wutsə tsa mndu mnə yu ya ná,gwaɗa Lazglafta ya ta wutsə tsi. 15 Sanlahama mnduha ná, manda tvi rkaf hulfa tidanzakwa taŋ. Na gi snaŋta taŋ ta gwaɗaLazglafta ma ŋuɗufa taŋ, ndadaghata ha-laway hlugudunustá həŋ, manda ɗagay taɗaguta ɗyak ta hulfa ta tvi. 16 Sanlahama mnduha guli ná, manda kluluh wutsaflu ta hulfa tida həŋ. Ka snaŋsna həŋ tagwaɗa Lazglafta gi misimmisim ka həŋ tatsuʼafta nda rfu, 17 ama haɗ həŋ ta zlaŋtávli ŋa dzugwamta tsa gwaɗa ya ta slrəŋ maŋuɗufa taŋ wa. Ka gruŋgra ghuya ɗaŋwanda giri ta həŋ kabga tsa gwaɗa ya katsi, gisuwak zlanavata taŋ ta zlghay nda ŋuɗufataŋ. 18 Sanlaha ma mnduha guli ná, mandavli ma teki rkam hulfa mida həŋ. Snaŋsnahəŋ ta gwaɗa Lazglafta 19 ama ta laghulahəŋ da ndana nzaku ma ghəŋa haɗik, ndandana zba gadghəl, nda ndana sana skwiha

* 4:12 Ngha ta Isaya 6:9, 10.

Markus 4:20 50 Markus 5:4ta haraʼuwa iri. Mantsa tama, mbaɗa tsaskwiha ya ka raghwa tsa gwaɗa ya, ka niŋtáhəŋ ka ksubaŋ. 20 Sanlaha ma mnduha ná,manda haɗik ka gənək həŋ. Ta snaŋsnahəŋ ta gwaɗa Lazglafta, ta zlghafzlgha həŋnda ŋuɗufa taŋ, ta magay həŋ ta skwi takumə Lazglafta. Sanlahama tsamnduha yaná, kiʼa kiʼa magata həŋ, ka gratani magatasanlaha, Sanlaha ma mnduha guli ná, vaŋulum ŋulum magatá ŋa taŋ,» kaʼa.

Mahdihdi graf lu nda pitirlaLuk 8:16-18

21Ka Yesu nda həŋ guli: «Ta klafkla lu tapitirla ŋa dzuɓamta ma tughuba ra? Ari taklafkla a lu ŋa fiŋta mista ghzləŋ na? Taklafta ŋa fafta ta vəl tskala† lu kasiʼi kiʼe.22 Haɗ skwi nda ɗifa dzaʼa kwal kul sabi tadaɓi wa. Haɗ skwi kɗekkɗek dzaʼa kwalkul maravata baŋluwa guli wa. 23 Mndunda sləməŋa snay ka sna tsi,» kaʼa. 24 Kaʼanda həŋ guli: «Ɗaswa ka kuni nda skwi tasnaŋta kuni. Nda tsa daram ta kəl kuni kagra skwi ya, nda tsi guli dzaʼa graghunaftaLazglafta ta ŋa ghuni, ŋa sgaghunaghatáŋa ghuni guli. 25 Tsaya tama, mndu tafata sləməŋani ɗina ka sna gwaɗa ná, dzaʼasganaghasga Lazglafta ta snaŋtani. Amamndu ta dərzlaftá sləməŋani ná, dzaʼasganaghasga ta dərzlanafta guli,» ka Yesu.

Hulfa ma haɗik graf lu nda ga mghamaLazglafta

26 Kaʼa nda həŋ guli: «Ka gragra ndahulfa ta pghamta mndu da haɗik ya gamghama Lazglafta. 27Dər ta hanə ta hananitsa mndu ya girviɗik, dər ta vaghə ta nza-kwani tsi gifitik, ta ɗyutá ɗyakwani, kaglakwani hulfa sna a kəʼa ta magaku wa.28 Haɗik ta ɗygiŋtá hulfa ŋa nzakwani kakuzuŋ. Tahula tsa, ŋa pghaftani ta ghəŋ ŋaksayni ta zwaŋ. 29Ka nda ndəha tsi vərzləŋtama, nda maga fitik ŋa tsay, sagha fitikakla vɗu ŋa tsay‡ tsa,» kaʼa.

Ga mghama Lazglafta graf lu nda hya kra-masa

Mat 13:31-32,34, Luk 13:18-1930 Wya kaʼa nda həŋ guli: «Ndaw dzaʼa

gra mu ta ga mghama Lazglafta, nda watima skwi dzaʼa graftamu? 31Tsa gamghama

Lazglafta ya ná, dzaʼa gray lu nda hya kra-masa. Tsa hya kramasa ya ná, ndərzikwnzakwani mataba hulfaha ta ghəŋa haɗik,ama ka sləgam sləga lu, 32 ta glafgla gdizka malaghutá hamata sluhwaha niɗali. Tapghay ta sləma dagala ha ka laviŋta ɗyakhata baba həga taŋ tida,» kaʼa.

33 Nda ndəghata mndərga tsa mahdi-hdiha ya mnanaŋta tsi ta gwaɗa ta həŋprək ka snaŋta taŋ. 34 Inda ŋani ma gwaɗanda həŋ ná, ba nda mahdihdi. Ama nzatataŋ nda ghəŋa taŋ nda duhwalhani ya ná,tsislanaptani ta həŋ.

Lɓanata Yesu ta mativirauʼMat 8:23-27, Luk 8:22-25

35 Gahawu baɗu va tsa, «mbaɗma ta aɓlu a,» ka Yesu nda duhwalhani. 36 Kasliʼafta həŋ ka zlanavatá tskata mnduha,ka lamə həŋ da tsa kwambalu nzamə Yesumida ya ka laghwi, kawadaga nda sanlahama kwambalu guli mistani. 37 Tata ndrəhəŋ ma kwambalu, ka sliʼafta mghamamativirauʼ, ka kapatsaʼuwaku imi ka lamika kuma ndəghanafta kwambalu. 38 Tahanani Yesu ma mndəra kwambalu, ndafatá ghəŋani ta skwa fa ghəŋ. Ka sliʼanaftáhəŋ. «Mghama ɗa! Ndana a kagha tana zwaɗuta dzaʼa zwaɗuta mu na ra?» kahəŋ nda tsi. 39 Sliʼavatani mantsa, kadvanaghatá tsi ta falak. «Lɓalɓa ka nzataka tɓekw!» kaʼa nda drəf. Ka lɓatá falak,ka nzatá vli tɓekw. 40 Ka mbəɗavatá tsi tvəduhwalhani. Kaʼa nda heŋ mantsa: «Nu takəl kuni ka zləŋmandana na, kulam ndana,haɗ zlghay nda ŋuɗuf da kaghuni ɗekɗekkatək ra?» kaʼa nda həŋ. 41 Ka ksaftá zləŋta həŋ katakata. «Wa va namamndu katəkna? Nduknda falak ndadrəf tani ta snanatágwaɗa!§» ka həŋ.

5Mbanafta Yesu ta mndu ksu halawayMat 8:28-34, Luk 8:26-39

1 Manda laba taŋ ta tsa sana ɓla drəfaGalili ta haɗikaGeraseni* ya, 2 tata sabəndasa Yesu ma kwambalu, ka gi ndadaghatásana mndu ksu halaway, ta sabi matabakuluha da guyay. 3 Mataba kuluha si tanzakwa tsa mndu ya. Haɗ mndu ta laviŋtáksafta ŋa habafta dər nda ziɗa wu, 4 kabgasi ta tsamtsa lu ma tsuhwal, habawuha lu

† 4:21 Gray nda Mata 5:15 Lukwa 11:33. ‡ 4:29 Zuwel 4:13. § 4:41 Gray nda Zabura 65:8, 89:10, 107:23-32.* 5:1 Gray nda Mata 8:28.

Markus 5:5 51 Markus 5:34ta dzvuhani nda ziɗa, ama ta ratsiŋ ratsatsatsi ta tsa ziɗaha ya, ta ɓaliŋ ɓala tatsa tsuhwalha ya. Haɗ mndu ta laviŋtázlahafta wa. 5 Inda fitik ta vaghə ndavagha, ta hanənda hana tawawakumatabakuluha nda ya ta ghwá, ka lili ka kwahavghani nda pala. 6 Na tsa Nghaŋtani taYesu manda a ya ná, ka hwayaftá tsi kalagha tsəlɓata ta kəmani, 7 ka wahu ndalwi dagala. «Yesu Zwaŋa Lazglafta ta luwa:Nya mataba ɗa nda kagha na? Ta ndəɓadzvu yu da kagha nda həga Lazglafta, maghuyɗip ka ta ɗaŋwa,» kaʼa. 8Kəl tsi kamnatsaya ná, kabga mnanamna Yesu kazlay:Ghwaɗaka sulkum! Sabsa ma na mndu nakəʼa. 9 Ka ɗawaŋtá tsi da tsi. «Wa hga ghana?» kaʼa nda tsi. «Dəɓaʼ» hga ɗa, kabganda tska ŋni. 10Kdəkkdək, ma ghzliŋnis kama luwa, kaʼa ndiʼata ka ŋɗaŋɗa nda tsi.

11 Tsaw ma tsa vli ya, mamu bra ghu-vazuha† ta zbu ta skwa zay taŋ tavata ghwá.12 Ka tsa ghwaɗaka sulkum ya mantsa:«Kdəkkdək, ghuna ta aŋni da a ghuvazuhaa, ka sliʼamta ŋni da həŋ,» ka həŋ nda tsi.13 «Lawala!» Kaʼa nda həŋ. Ka sliʼagaptáhəŋ ka sliʼamta da tsa ghuvazuha ya. Kavazagatá tsa ghuvazuha ya ta vgha tavatatsa ghwá ya ka rkaghata da drəf. Ta magaymbsaka taŋ ta dəmbuʼ his ta zaɗamta matsa drəf ya. 14 Na tsa gwal si ta ngha tsaghuvazuha ya, ka sliʼafta həŋ nda hwayaka laghu mnay ma luwa nduk tahula luwa.Ka sliʼadaghatá mnduha da ngha tsa skwita maguta ya. 15 Manda sliʼadaghata taŋtavata Yesu, ka nghaŋtá həŋ ta tsa mndusi sliʼamə ghwaɗaka sulkumha dida ya tanzakwani kwandlaŋ nda suɗatá lgut tavgha. Ka ghudzaku tsa mnduha ya da zləŋ.16 Ka rusu tsa gwal si hada ya ta skwi tamaguta nda tsa mndu si ksu halaway ya,nda skwi ta maguta nda tsa ghuvazuha ya,ŋa taŋ. 17 Tahula tsa, «kdəkkdək, sliʼapsliʼama haɗika ŋni,» ka həŋ nda Yesu. 18 Tadzaʼa dzaʼa Yesu da kwambalu tama, «wyadzvu, ka la yu mista gha,» ka tsa mndu siksu halaway ya nda tsi. 19 Ama ka Yesunda tsi mantsa: «La dzagha gha, ka dzaʼaka slanaghatá la ga ghuni. Ka rusanafta kata inda skwi maga gha Mgham Lazglafta,nda ya kəʼa tawatá hiɗahiɗa ta kagha,» kaʼa.20 Ka sliʼafta tsi ka laghwi da manay ma

kuraghuta haɗika Dekapwalus ta inda skwimagana Yesu. Ka ndərmim inda taŋ ndandərmima.

Mbatá sana marakw ta paghaku, ndavramta hafu ma makwa Zayrus

Mat 9:18-26, Luk 8:40-5621 Manda vradaghata Yesu nda

kwambalu ka lagha ta sana ɓla drəf, kasliʼadaghatá mnduha ŋərɓisl slanaghatahada. Ta sladu Yesu ta wa tsa drəf ya.22Ka lagha sanamndu tekwmatabamalihama həga tagha skwa la Yahuda slanaghata.Zayrus hga tsa mndu ya. Na gi nghaŋtanita Yesu, ka gi zləmbatá tsi ma ghuvani.23 Ka ŋavatá tsi ka ndəɓa dzvu da tsi, kaʼamantsa: «Wa a makwa ɗa ta kala ghəŋta dzaʼa mtaku. Kdəkkdək, sawi ksaŋtanda dzvu ka mbafta tsi, ka nzakwa tsi ndahafu,» kaʼa nda tsi. 24 Ka sliʼaftá Yesu kadzaʼa kawadaga nda tsi. Mbaɗa mnduha kasliʼi rutututa mistani, ka ɓislay.

25 Mamu sana marakw mataba taŋ tamaga vaku ghwaŋpɗə his ta paghaku.26 Ghuyghuya tsa marakw ya ta ɗaŋwakatakata ta dzaʼa da takay da duhturha.Zaɗiŋzaɗa ta inda skwihani demdem, nduknda tsa, haɗ lavaghwani wu, tata sgakunda sga tsa ɗaŋwani ya. 27 Na snaŋtatsa marakw ya ka lu ta gwaɗa ta Yesu,ka kɗikadamtá tsi mataba mnduha, kalagha ksaŋtá lguta Yesu nda ga mahulhul,28 kabga wya kaʼa ma ghəŋani: «Tsa ksaŋyu ta dər lgutani taɗa ná, dzaʼa mbaku yu,»kaʼa. 29 Na tsa gi ksaŋtani ya, gi tərsiuʼlɓata tsa paghakwani ya tsa. Ta snu tsima vghani ná, wdər nda mba. 30 Gi tasnə Yesu ma ŋani ma vgha guli ná, mamumbraku ta savaghuta. Ka sladata tsi, kambəɗavata mataba tskata mnduha. Kaʼamantsa: «Wa na mndu ta ksaŋtá lguthaɗa na na?» kaʼa. 31 Ka duhwalhani nda tsimantsa: «Nda ngha ka ta tskatá mnduha taɓisla kagha ná, wa ta ksihata na» ka ka? kahəŋ nda tsi. 32 Ka nanaghaku tsi ka zba tsamndu ta ksaŋta ya. 33 Na tsa marakw ya,ka ghudzaku da zləŋ, kabga nda sna ta skwimaga tsi. Ka zləmbatá tsi ma ghuva Yesu,ka mnanaŋtá kahwathwata. 34Ka Yesu ndatsi mantsa: «Nda mba ka makwa ɗa, kabgazlghafta gha ta iʼi nda ŋuɗufa gha. La nda

† 5:11 Ngha ta Zlahu 11:7 nda Vrafta ta Zlahu 14:8.

Markus 5:35 52 Markus 6:13vgha ta zɗaku, ka nzata ka kwandəlaŋ,»kaʼa.

35 Tata gwaɗa Yesu, ka sagha gwal gaZayrus da mnay ŋa Zayrus kazlay: Kɗakwatsa makwa gha ya tsa, ŋa daŋwazlgəlta ghaŋaw ta mgham na? ka həŋ. 36Klaf a Yesu tatsa gwaɗa taŋ ya ka gwaɗawa. «Ma zləŋ ka,fafta kagha ta ghəŋa gha ta iʼi kweŋkweŋŋa gha,» kaʼa nda Zayrus. 37 Ka sliʼaftátsi ka dzaʼa. Ka pyanatá tsi ta mnduha tadzaʼa mistani, ka hganaʼatá tsi ta i Piyernda Yakubu nda Yuhwana zwaŋamani maYakubu ŋa dzaʼa mistani. 38Ka ɓhadaghatáhəŋ da tsa Zayrus mali ma həga taghaskwa la Yahuda ya. Ka slanaghatá Yesu tamnduha ta kitsiwiraku, ta wawahaku, tadzadza lubaluba. 39 Ka lamə tsi da həga.«Kabgawu ta kəl kuni ka hlawi, ta kəl kunika taw? Ya wana ta mta a zwaŋ wu, hanita hani tsi,» kaʼa nda həŋ. 40 Ka ghuɓasuhəŋ ta Yesu. Lagha Yesu ka ghzlagaptá indamndu ma həga. Ka hganaʼatá tsi ta i daninda mani ma tsa zwaŋ ya, nda tsa gwallagha həŋ kawadaga ya, ka lamə həŋ da tsadzuguvi nda zwaŋ mida ya. 41 Ka ŋanatátsi ta dzvu, kaʼa mantsa: «Talitakum,» kaʼa.Manda mnay kazlay: Makwa ɗa, sliʼafsliʼa,iʼi ya ta gwaɗa nda kagha kəʼa ya.

42 Gi hləbəts ka tsa makwa ya sliʼaftaka gi mbaɗa. Aʼ, ghwaŋpɗə his ima tsamakwa ya. Ka nzata həŋ ndandrakawaka ndərmimay. 43 Mbaɗaka Yesu ka zla-hanaghatá həŋ ka ŋɗaŋɗa kazlay: Ya-hayaha kuni da mnay dər ŋa wa tsi, kaʼa.Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Vlaŋwa skwazay ta na makwa na,» kaʼa.

6Kwalaghuta gwal ma Nazaret ta zlghaftá

YesuMat 13:53-58, Luk 4:16-30

1 Ka sliʼaftá Yesu ka zlaŋtá tsa vli yaka laghu da luwa ta glakwani.* Ka laghuduhwalhani mistani. 2 Baɗu sabat, ka laməYesu da tagha skwi ŋa mnduha ma həgatagha skwa la Yahuda. Káka nda ndəghatamnduha hada ta sna tsa skwi ta taghə tsiya. Ka ndərmim həŋ nda ndərmima: «Wata taghanaftá mndərga nana ma skwi? Wata vlaŋtá mndərga nana ma ɗifil ta kəl tsika maga nana ma mazəmzəmha na? 3 Tsa

mnda fiɗi ta nzakway ka zwaŋa Mari† yaa na mndu na kay ra? Zwaŋamani ma iYakubu nda Yuses, nda Yuda, nda Simuŋ atsi kay ra? Mataba mu a kwagha mani kayguli ra?» ka həŋ. Ka nzaku Yesu ka skwatuthun da həŋ. 4 Ka Yesu nda həŋ tamamantsa: «Ta vlay lu ta glaku ŋa anabi masana vliha, ama ma luwani, nda ya matabala taŋ nduk nda ya ma həga ga taŋ‡ ná,haɗ lu ta vla glaku ŋani wa,» kaʼa. 5 Tsayakəl Yesu ka kwal kul magaŋtá mazəmzəmhada. Ka laghu tsi ksaŋta nda dzvu tasanlaha ma mnduha kul ɗughwanaku, kambambanaftá tsi ta həŋ. 6 Ka ndərmimYesu nda ndərmima ta tsa kwala taŋ kulzlghaftá tsatsi nda ŋuɗuf ya.

Ghunafta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗəhis

Mat 10:5-15, Luk 9:1-6Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ka laghwi

da ra zwana luwa ta hula Nazaret. Katatagha skwi ŋamnduha. 7Ka hagaftá tsi taduhwalhani ghwaŋpɗə his ŋa ghwanaftanita həŋ his his his da luwaha. Ka valaŋtá tsita mbraku ta həŋ ŋa ghazligiŋtá ghwaɗakasulkum. 8 Ka zlahanaghatá tsi ta həŋ kaʼamantsa: «Ta sliʼi kuni ya, dafa kweŋkweŋdzaʼa kuni klafta ma dzva ghuni, yaha kuniklaftá skwa zay, nda dər zliba ghuva, yahakuni klaftá tsedi ma zlibi. 9 Yaha kuniklaftá mahisa lgut. 10 Ka lamla kuni daluwa katsi, ka nzata kuni ga mndu ya tatsuʼaftá kaghuni, ha ka sagha fitik dzaʼakəl kuni ka sliʼafta ma tsa vli ya. 11 Kamamu gwal ma sana vli dzaʼa kwal kultsuʼafta kaghuni ta kwalaghutá sna gwaɗaghuni katsi, ka sliʼapta kuni ma tsa vli ya,ka tukwiŋta kuni ta rgitika tsa luwa ya tasəla ghuni. Tsaya dzaʼa maraŋtá nzakwadmakwa taŋ ta ghəŋa taŋ,» kaʼa nda həŋ.12 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi da mnay ŋamnduha, ka həŋ mantsa: «Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni, ka mnigiŋta kunita dmakwa ghuni,» ka həŋ. 13 Ka gha-zligiŋtá həŋ ta ghwaɗaka sulkum ma mn-duha, mbambanafha həŋ ta ndəghata gwalkul ɗughwanaku nda masanavata rɗi tahəŋ§.

* 6:1 Ngha ta Mata 13:54. † 6:3 Gray nda Yuhwana 6:42. ‡ 6:4 Gray nda Lukwa 4:24, Yuhwana 4:44. § 6:13Gray nda Yakubu 5:14.

Markus 6:14 53 Markus 6:36Mtakwa Yuhwana mnda maga BatemMat 14:1-12, Luk 9:7-9

14 Mantsa, ka snanaghatá tsa gwaɗa tagwaɗə lu ta Yesu ya ta mgham Hiridus,kabga laghula hgani da zərwa. Ka lu tamnay tida na: «Tsa Yuhwana mnda magabatem ya kay ya ta sliʼagabta ma mtaku,tsa ta kəl tsi ka maga mazəmzəmha,» ka lu.15 «Iliya ya tane,» ka həŋ. «Sana anabi tagara vgha nda sani mataba anabiha ghalyaya,» ka sanlaha nda ŋa taŋ. 16 Ama mandakɗakwa Hiridus ta snaŋta tsahaya: «TsaYuhwana tsaghu yu ta ghəŋani ya kay yata sliʼagabta nda hafu,» kaʼa. 17 Kəl Hiriduska mnata ksaftá Yuhwana ná, kabga gwaɗata Hiridiya ta nzakway ka markwa zwaŋa-mani Filip* klu tsi ka marakw, 18 si kəlYuhwana ka mnay ŋa Hiridus kazlay: Raa ka klay gha ta markwa zwaŋama ghawu,† kaʼa nda tsi. Kəl Hiridus ka ghu-naftá sludzani ksaftá Yuhwana ka tsamtama ziɗa. 19 Tifin ɓasanava ɓasa Hiridiya taŋuɗuf ta Yuhwana kabga tsa gwaɗa ya, kazbə tsi ta tvi ŋa dzata ama triɗ traptra tatvani. 20Vərɗa dər Hiridus ná, ta zləŋay taYuhwana. Nda sna guli kazlay: Mndu ndaghuɓa Yuhwana, ŋərma mndu ya kəʼa kakatə tsi. Inda nzata Hiridus ka sna gwaɗa tagwaɗə Yuhwana ya ná, ta dəwir nda dwirata ghəŋani dərmá ɗvafɗva tsi ta snay. 21Masana fitik tama, ka mutsafta tsa Hiridiyaya ta tvi ŋa dzatá Yuhwana. Tsa fitik yaná, baɗu fata Hiridus ta skala havakta fitikayakwani ya. Baɗu tsaya, ka hagaftá Hiridusta mnduha. Tsa mnduha hagaf tsi ya, gwaldagaladagala ta wanafta, nda mghamha taghəŋa sludziha, nda gwal klu lu ta haɗikaGalili ya. 22 Baɗu va tsaya tama, ka laməmakwa tsa Hiridiya ya ka skalu ta kəmatsa mnduha ta tskavata ya. Ka zɗanaftátsa skalani ya ta ŋuɗufa Hiridus nda tsagwal hagaf tsi ya tani. Ka Hiridus nda tsamakwa ya mantsa: «Ka nu dzaʼa kumaftamaya gha ya, ɗawiha ɗawa dzaʼa vlaghavlayu,» kaʼa. 23 Ka waɗanatá tsi. Kaʼa mantsa:«Skwi ya dzaʼa ɗawaŋta kagha da iʼi ná,dzaʼa vlaghavla yu, dərmá slɓahwa luwa ɗatsi,» kaʼa. 24 Ka ndagaptá tsa makwa ya kalaghwi mnay ŋa mani. Tahula mnanatani,ka ɗawu tsi da mani. Kaʼa mantsa: «Nu

dzaʼa yu ɗaway tama?» kaʼa. Ka manizlghaftá wani mantsa: «Ɗawa ta ghəŋaYuhwana mnda maga batem,» kaʼa ndatsi. 25 Ka gi vrəglaghutá tsi slanaghatámgham ka ɗaway da tsi: «Ta kumay yu tavlihata gha ndana ndana ta kwambleh taghəŋa Yuhwana mnda maga batem,» kaʼa.26 Suʼanak ká mgham nzata. Lavgliŋ a tasɗanafta wu, kabga nda ghada waɗanatanita kəma tsa gwal hagaf tsi ya. 27 Ka gi ghu-naftá tsi ta sludzi turtukmataba gwal ta ng-hay kaʼa nda tsi mantsa: «La ka tsagaghataka ta ghəŋa Yuhwana mnda maga batem,»kaʼa. 28 Ka sliʼaftá tsa sludzi ya ka laghwida gamak, ka tsagaghatá ghəŋa Yuhwanamnda maga batem ta kwembleh. 29Mandasnaŋta duhwalha Yuhwana ta tsa skwi ya,ka lagha həŋ klaghata mblani ka laghwipaɗamta.

Zunusta Yesu ta skwa zay ta mnduhadəmbuʼ hutaf

Mat 14:13-21, Luk 9:10-17, Yuh 6:1-1430 Mbaɗa tsa duhwalha si ghwanagha

Yesu ya ka varakta. Ka tskavatá həŋ tavataYesu, ka rusa skwi si maga həŋ, nda skwiya si ta taghə həŋ ŋa mnduha. 31 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Mbaɗma ta wa mazawa,ka nzata kuni ka hlaptá hafu hada,» kaʼa.Haɗ fitika taŋ ŋa mutsaftá dər zaŋta dərskwa zay wu, kabga ndəghata mnduha tazazavaɗaku katakata hada. 32 Ka sliʼaftáhahəŋ hahəŋ ka dzaʼa ma kwambalu dasana vli ta wa mazawa. 33 Ta sliʼi həŋ,nda ndəgha mnduha ta nghiŋtá həŋ, katsəmaftá həŋ. Ka gazlatá inda mnduha maluwa, ka dzaʼa nda səla da tsa vli ta dzaʼa iYesu nda duhwalhani ya, ka tiŋlaghutá həŋta ɓhadaghata, kabga ta hway nda hwayahahəŋ. 34 Manda ɓhadaghata Yesu, kasabə tsi ma kwambalu. Kəʼa kəʼa ná, tizliktskata mnduha, ka ksaŋtá həŋ katakatata Yesu ka hiɗahiɗa, kabga nda nza həŋmanda tuwakha kul haɗ mnda ngha‡ həŋ,ka gi nzatá tsi ka tagha skwiha ŋa taŋ.35 Manda ya nda ghada laghwa fitik, kalagha duhwalhani mnay ŋani. Ka həŋmantsa: «Wana ma mtak lu hadna, laghulafitik guli, 36 mnanamna ta na mnduha na,ka sliʼa həŋ da luwa, nda ya da zwanaluwaha ta wafta na vli na, ka dzaʼa həŋ

* 6:17 Ngha ta 8:27. † 6:18 Ngha ta Zlahu 18:16, 20:21. ‡ 6:34 Gray ndaMbsak 27:17, 1Mghamha 22:17, Azekiyel34:5-6.

Markus 6:37 54 Markus 7:5skwa skwiha ŋa zay taŋ,» ka həŋ. 37Ama kaYesu nda həŋmantsa: «Vlaŋwavla kaghuniɓa ta skwa zay ta həŋ,» kaʼa. Ama ka həŋnda tsi mantsa: «Ŋa sliʼa ŋni da dzawaktáburadi prək ka tseda vagha mnduha hisdərmək ta maga slna§, ka valaŋtá həŋ ŋazay taŋ rki?» ka həŋ. 38 Kaʼa nda həŋmantsa: «Kidaghi buradi da kaghuni na?Naghawa nagha» kaʼa. Naghanata taŋ, kahəŋ mantsa: «Buradi hutaf nda tsulhwaklipi his ya,» ka həŋ. 39 Ka Yesu nda duh-walhani mantsa: «Mnanawamna ta mn-duhakanzanzata həŋka ghuɓuka ghuɓu takuzuŋwa mkwenek,» kaʼa. 40 Ka tsakavatámnduha, ka nzanzata dərmək dərmək maya vli, hutaf mbsak hutaf mbsak ma yavli. 41 Ka hlaftá Yesu ta tsa buradi hutaf,nda tsulhwa klipi his ya. Ka nghadaftátsi nda ta luwa ka rfanaghatá Lazglafta.Tahula tsa mantsa, ka ɓalanaptá tsi ta tsaburadi ya, ka valaŋtá duhwalhani, ŋa da-ganaftá tsa mnduha ya. Mantsa guli, kadaganaftá tsi ta tsa tsulhwa klipi his ya tahəŋ. 42 Inda taŋ demdem ka zazutá həŋ,ka babaghawtá həŋ. 43 Ka tskaftá lu tapaɗakwa tsa buradiha nda klipiha ya kaghwanak ghwaŋpɗə his.* 44 Gwal ta za tsaburadi ya ná, mnduha dəmbuʼ hutaf ya.

Mbaɗay Yesu ta mbaɗa ta drəfMat 14:22-33, Yuh 6:15-21

45 Tahula tsa, gi ka mblafta Yesu ta duh-walhani ka lamə da kwambalu ŋa dzaʼa taŋta sana ɓla drəf nda tvə luwa Betsayda, takɗə tsatsi ta vriŋtá dəmga ŋa laba tsatsinda hul nda hul slanaghatá həŋ. 46Mandadgatani ta vgha nda tsa mnduha ya, kasliʼaftá tsi ka laghwi ta ghwá da magaduʼa. 47 Lama vli da rviɗik ya ná, ɓhatátsa duhwalha Yesu ya tsa nda kwambaluma takataka drəf. Tata haɗik Yesu tur-tukwani. 48 Kəʼa ka Yesu nghadapta ná,ta takaɗaku duhwalhani ka swa kwambalu,kabga mamu falak ta vra həŋ. Wər ta tsug-hbura sərɗək vli, ka sliʼaftá tsi ka mbaɗata drəf nda səla, ŋa dzaʼa nda da həŋ, kakumə tsi ta klatá wa taŋ. 49Kəʼa ka həŋ ná,mamu skwi ta mbaɗa ta imi, zlah halalayya, ka həŋ ka wahu. 50 Nda ngha inda taŋdemdem, ka ghudzaku həŋ ta ghudzaku dazləŋ. Ka gi gwaɗganatá Yesu ta həŋ. Kaʼanda həŋ mantsa: «Ma wahu kuni ta wahu,

iʼi ya, ma zləŋ kuni ta zləŋ!» kaʼa nda həŋ.51 Ka lagha tsi, ka lamə da tsa kwambaluya nzata tavata həŋ. Ka gi lɓata tsa falakya tɓekw. Ka laghu tsa duhwalhani ya dandərmimay katakata. 52Ma ŋa snaŋta taŋta mbrakwa Yesu nda mazəmzəm maga tsinda buradi ya ná, lanamə a ta həŋ wu,kabga təŋtəŋa ghəŋa taŋ.

Mbambanafta Yesu ta mnduha maGenazaret

Mat 14:34-3653 Tahula tsughwaɗapta taŋ ta drəf,

ɓhadaghar həŋ ta haɗika Genazaret, kahbanata həŋ ta kwambala taŋ ta wa drəfhada. 54Manda saba taŋ ma kwambalu, katsəmafta mnduha ta Yesu. 55 Tsəmafta taŋ,ka sliʼaftá həŋ nda hwaya da mnay ma indavliha. Ka tsakwə həŋ nda ghzləŋa taŋ ndaghzləŋa taŋ ta gwal kul ɗughwanaku, dainda vli snaŋ həŋ kazlay: Hada Yesu kəʼa.56Ma inda dər wati ma vli tsi ta lagha Yesu,dər ma zwana luwa tsi, dər ma huɗa luwatsi, ka dər tahula luwa a tsi, ta hladaghahlalu ta gwal kul ɗughwanaku ka pghata tadaɓi. Ka ndəɓu lu ta dzvu da tsi, ŋa ksaŋtadər wa lgutani tsi kweŋkweŋ. Inda gwal taksaŋta ná, nda mbamba həŋ.

7Gwaɗa i Yesu nda la Farisa ta ghəŋa

tagha skwa dzidziMat 15:1-9

1 Ka sliʼagata tsa la Farisa nda sanlahama gwal tagha zlahu ŋa mnduha ya maUrsalima, ka tskavata tavatá Yesu. 2 Kanghaŋtá həŋ ta sanlaha ma duhwalha Yesuta za skwa zay nda ŋratá dzvu, mbaziŋa həŋ manda ya taghanaf dzidzíha taŋ tahəŋ wa. 3 Tsaw la Farisa nda sanlaha mala Yahuda ya ná, haɗ həŋ ta za skwa zayka ta mbaza a dzva taŋ tsuweɗek ɗina,manda ya taghanaf dzidzíha taŋ ta həŋwa.* 4 Ka vragaghavra həŋ ta luma, haɗhəŋ ta za skwa zay ka ta mbazaghu ahəŋ ta mbaza wa. Mamu ndəghata sanaskwiha guli taghanaf dzidzíha taŋ ta həŋta magə həŋ manda: Tva mbazapta ɗinata kuwa, nda bəzleghwa, nda siga kufur.5 Mbaɗa la Farisa nda gwal tagha zlahuŋa mnduha ka ɗawaŋta da Yesu. Ka həŋmantsa: «Nu kul haɗ duhwalha gha ta

§ 6:37 Ngha ta Mata 20:2. * 6:43 Gray nda 2 Mghamha 4:42-44. * 7:3 Gray nda Lukwa 11:38.

Markus 7:6 55 Markus 7:30maga skwi taghaf lu da dzidzíha, ta kəl həŋka za skwa zay kul mbaziŋtá dzvu na?»ka həŋ. 6 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. A ta ŋa Isayata mnay ta ghəŋa ghuni, manda ya ndavinda mnə na Lazglafta kazlay:nanamnduhananá, tawubisim tawubisim

ta zləzlva həŋ ta iʼi. Ma ŋuɗufa taŋná, ɗva a həŋ ta iʼi wa. 7 Zləzləva iʼita zləzlvu həŋ ná, ka bətbət. Ma ŋataghay taŋ ta zlaha ɗa ŋa mnduhaná, ka laghu həŋ da ŋanatá zlahamnduha†,» kəʼa ya.

8 Zlanava zla kuni ta zlaha Lazglafta,ka laghu kuni da sna skwi ya ta taghumnduha. 9 «Nda hiɗa kuni kahwata tawuɗiŋtá zlahuha Lazglafta, ka ŋanatá ŋaghuni ma skwa dzidzí. 10 Wya ka Musa:“Vla ta glaku ŋa i da gha nda ma gha,”kaʼa. Kaʼa guli na: “Mndu ta razanaftái dani nda mani, dzaʼa dzadza‡ lu,” kaʼa.11Ama ka kaghuni ta mnay ŋa mnduha ná,laviŋlavamndu tamnay ŋa i dani ndamanikazlay: Si má ta kumay yu ta vlaghatá skwiŋa kataghata, ɗaw laviŋ a yu wu, kabgakwarbaŋ ya manda mnay kazlay: Dzaʼavlaŋtá Lazglafta yu kəʼa. 12Mantsa ya tamata mbla kuni ta tsa mndu ya, ŋa kwal kulkataŋta i dani nda mani. 13Ma tsa magayghunimantsa ya tama ná, tambəɗiŋmbəɗakuni ta gwaɗa Lazglafta, nda mndərga tsatagha skwa ghuni ya ŋa mnduha. Ndandəghamndərga sana skwiha tamagə kunimanda ɗaslakwa tsahaya.»

Skwi ya ta ŋriŋta mnduMat 15:10-20

14 Tahula tsa, ka hagəglaktá Yesu tadəmga da tsi. Kaʼa nda həŋ mantsa:«Gunawa guna ta sləməŋa ghuni ɗina, kamnaghunata yu. 15 Haɗ skwi ta zadatamndu nda za ta ŋriŋta mndu wa, ba skwita sabə nda sa ma ŋuɗufa mndu ta ŋriŋtamndu,» kaʼa. 16 [Ka mamu mndu ndasləməŋa snay ka sna tsi.] 17Manda sliʼaftaYesu ka laghwi da həga dgarə tsi ta vghanda dəmga, ka ɗawaŋtá duhwalhani datsi ta ghəŋa tsa gray graf tsi ya. 18 Kaʼanda həŋ mantsa: «Aʼa, haɗ ɗifil ma ghəŋakaghuni guli ra? Sna a kaghuni guli ka-zlay: Haɗ skwi ta zadata mndu nda za ta

laviŋtá ŋriŋta mndu wu kəʼa ra? 19Haɗ tsaskwi ta zadata mndu nda za ya ta dzaʼa daŋuɗufa mndu wu, da huɗi ta dzaʼa tsi ŋadzaʼa thidiŋta ma dra,» kaʼa. Tsa gwaɗaYesu ya ná, ta kumay ta mnay kazlay: Ndaghuɓa inda skwa zay§ kəʼa. 20 «Skwi tasabə nda sa ma ŋuɗufa mndu ná, tsaya taŋriŋta mndu, 21 kabga ma ŋuɗufa mndu tasliʼagabta ghwaɗaka ndanuha, nda sliʼiŋs-liʼiŋ, nda ghali, nda psla mnduha, 22 ndahliri, nda haraʼu tiri, nda sidi, nda nənɓamndu, nda kakraŋaku, nda ghudzaku, ndavza rutsak ta mndu, nda gəla ghəŋ, ndaga rgha. 23 Inda tsa ghwaɗaka skwiha tasliʼagapta ma ŋuɗufa mndu ya ta ŋriŋtamndu,» kaʼa nda həŋ.

Zlghay nda ŋuɗufa sana marakwMat 15:21-28

24 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu hada kalaghwi ta haɗika Tir nda Siduŋ. Ka lamətsi da sana həga. Va a si ta snaŋta mndukazlay: Waʼa hadya kəʼa wa, ama laviŋ ata ɗifaghuta wa. 25 Mamu sana marakwksu halaway ta makwani, ka snaŋtá tsita mna gwaɗa ta Yesu. Ka gi sliʼaftá tsika lagha zləmbatá ma ghuva Yesu. 26 Kandəɓu tsi ta dzvu da tsi ŋa ghzligiŋtá tsaduhwala halaway ya ma tsa makwani ya.Tsa marakw ya ná, makwa la Grek maluwa Finusi, ya lu ta haɗika Siri ya. 27 KaYesu nda tsi mantsa: «Zlaŋzla ta zwanikaraku ka baghafta həŋ. Ɗina a ka klaftáɗuvula zwani ka vlaŋtá zwana kriha wa,»kaʼa nda tsi. 28 «Mantsa nzakwani mndanimghama ɗa, ama ta ɗagay zwana kriha tawiwsa tsa skwa zay ta rkadata ta haɗikma vəl zay zwani ya guli,» ka tsa marakwya. 29 Kaʼa nda tsi mantsa: «Kabga tsagwaɗa gha ya, la makwa ɗa dzagha gha,waʼa saghusa tsa duhwala halaway ya mamakwa gha» kaʼa nda tsa marakw ya. 30 Kasliʼaftá tsa marakw ya ka laghwi dzaghani.Ɓhadaghatani dzagha ka lamə tsi da həga,ka slanaghatá tsi ta tsa makwani ya ta hanita ghzləŋ. Ta haɗ tsa duhwala halaway yamida wa.

Mbanafta Yesu ta sana rgha kul snaŋtazləməŋ

† 7:7 Ngha ta Isaya 29:13. ‡ 7:10 Ngha ta Sabi 20:12 nda Vrafta ta Zlahu 5:16 nda Sabi 21:17 nda Zlahu 20:9.§ 7:19 Gray nda Slna gwal ghunay 10:9-16.

Markus 7:31 56 Markus 8:1931 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ta haɗika

Tir, ka laghwi nda ma luwa Siduŋ, ka zla-gaghatá tsi nda ma Dekapwalus ŋa vru ndatvə drəfa Galili. 32 Ɓhadaghatani da hada,ka klanaktá lu ta sana mndu ka rgha, snaa ta sləməŋ wu, sna a ta gwaɗa guli wa.Ka ndəɓu lu ta dzvu da tsi ŋa ksaŋta ndadzvu ka mbafta tsi. 33 Ka klaghatá Yesu tatsamndu ya turtukwani, diʼiŋ ndamnduha.Ka dzadzaghatá Yesu ta ndəfiŋa dzvuhanida sləməŋha tsa mndu ya, ɗanafha tasərɗəkani ta ghanik. 34 Ka nghadaftá Yesunda ta luwa, ka hlafta tsi ta hafu. «Efasla,»kaʼa. Manda mnay kazlay: Gunaguna kəʼaya, nda gwaɗa luwa taŋ. 35 Gi wuzlaŋ gunaguna sləməŋha tsamndu ya, gi wuteɗ plataghanikani tsa, ka gwaɗə tsi ta gwaɗa tsəleŋ.36Ka dvanaghatá Yesu tamnduha yaha həŋda mnay dər ŋa wati ma mndu tsi. Ka dvuYesu ta həŋ ya ná, ka sgə hahəŋ ta mnatsa skwi maga Yesu ya. 37 Ka ndərmim həŋkatakata, ka həŋ mantsa: «Inda skwi tamagə na mndu na na, ɗina. Nduk nda rghatani ná, ka gwananatani ta sləməŋhani, kagwaɗayni ta gwaɗa. Kay! Skwi ɗina tamagə na mndu na,» ka həŋ.

8Zunusta Yesu ta skwa zay ta mnduha

dəmbuʼ fwaɗMat 15:32-39

1Ma tsa fitik ya, ka tskəglavatá ndəghatamnduha da Yesu, haɗ skwa zay ŋa zay taŋwa. Ka hgaŋtá Yesu ta duhwalhani, 2 «Taksita ka hiɗahiɗa na mnduha na, kabga mahkəna fitika taŋ na ta nzaku kawadaga ndaiʼi, haɗ skwi mutsaf həŋ ŋa zay guli wa.3 Ka lawala dzagha ghuni nda maya ndamaya ka yu nda həŋ katsi, mutsafta a həŋta mbraku ŋa mbaɗa ta tvi wa. Wya sliʼafma vli diʼiŋ sanlaha mataba taŋ guli,» kaʼanda həŋ. 4 «Ga dzaʼa mutsafta lu ta skwazay ma na mtak na, ŋa vlaŋtá na mnduhana ŋa baghanaftá həŋ na?» ka duhwalhaninda tsi. 5 «Kidaghi buradi da kaghuni na?»kaʼa nda həŋ. «Ndəfáŋ həŋ,» ka həŋnda tsi.6 Mantsa tama, «nzawanza rəp ta haɗik,»ka Yesu nda tsa mnduha ya. Ka nzatá həŋ.Ka hlaftá Yesu ta tsa buradiha ndəfáŋ ya,ka rfanaghatá tsi ta Lazglafta. Tahula tsa,ka ɓalanaptá tsi, ka valaŋtá duhwalhani, ŋa

daganaftá tsa mnduha ya. Ka daganaftáhahəŋ ta tsa mnduha ya. 7 Mamu zwanaklipi kiʼa guli da həŋ, ka rfanaghatá Yesu taLazglafta ta ghəŋa tsa klipi ya, ka valaŋtátsi ta duhwalhani. «Daganafwa daga tamnduha,» kaʼa. 8 Ka zutá mnduha, kabaghaftá həŋ. Ka tskaftá lu ta pɗakwanima vəl zay taŋ, ka ghwanak ndəfáŋ. 9 Tsamnduha ya na, ta magay həŋ ta dəmbuʼfwaɗ. Mantsa tama, ka vriŋtá Yesu ta həŋdzagha taŋ. 10 Gi tahula tsa, ka sliʼaftá tsika lamə da kwambalu nda duhwalhani, kalaghu həŋ ta haɗika Dalmanuta.

Ɗaway la Farisa ta mazəmzəm da YesuMat 16:1-4

11 Manda ɓhadaghata taŋ, kasliʼadaghatá la Farisa slanaghata, ka zlərɗəhəŋ ta skwiha nda tsi, kabga ta kumayhəŋ ta mutsaftá ghurum ŋa ksaftá Yesu,ka həŋ nda tsi mantsa: «Magaŋnamagamaga ta mazəmzəm ŋa maraŋta kazlay:Da Lazglafta ta mutsa kagha ta ŋa gha mambraku kəʼa,» ka həŋ. 12 Ka hlaftá Yesuta hafu, kaʼa mantsa: «Kabgawu ta kəlmnduha ta na zamana na, ka ɗawa magatámazəmzəm katək na? Kahwathwata tamnaghunata yu, haɗ sanamazəmzəmdzaʼamaranaŋta lu ta mnduha ta na zamana nawa,» kaʼa nda həŋ. 13Ka sliʼaptá tsi matabatsa la Farisa ya ka laghwi da kwambalu ŋadzaʼa ta sana ɓla tsa drəf ya.

Zanapta duhwalha Yesu ta skwi maga YesuMat 16:5-12

14Ma tsa sliʼa taŋ ya, ka zanaptá duhwal-hani ta klaftá buradi, turtuktuk yeya buradida həŋ ma kwambalu. 15 «Ɗasuwa ka kuni!Nghawa ghəŋa ghuni da isa la Farisa ndaHiridus,» ka Yesu zlahanaghatá həŋ. 16 Kawuwisaku tsa duhwalhani ya mataba taŋ.«Zlah na kwala buradi kul haɗ da amuna yeya,» ka həŋ. 17 Fslek ka tsa gwaɗaya lamə da sləməŋa Yesu. Kaʼa nda həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl kuni ka ndanu,kabga kwala buradi kul haɗ da kaghuni na?Ha gita, haɗ mahizl ma ghəŋa ghuni ra?Təŋtəŋani ghəŋa ghuni katək ra? 18 Yawana mamu ira ghuni ní, nu kul nghaŋtákuni ta vli? Wanamamu sləməŋa ghuni, nukul snaŋtá kuni ta sləməŋ*? Haɗ kaghunita havaktá skwi katək ra? 19 Ma fitikadaganafta ɗa ta buradi hutaf ta mnduha

* 8:18 Gray nda Irmiya 5:21, Azekiyel 12:2.

Markus 8:20 57 Markus 9:2dəmbuʼ hutaf, kidaghi ndaghanafta kunita ghwanak nda paɗakwa vəl zay mnduhana?» kaʼa nda həŋ. «Ghwaŋpɗə his həŋ,»ka həŋ.† 20 «A ki ma fitika daganafta ɗata buradi ndəfáŋ ta mnduha dəmbuʼ fwaɗ,kidaghi ndaghanafta kuni ta tughuba ndapaɗakwa vəl zay mnduha guli?» kaʼa ndahəŋ. «Ndəfáŋ həŋ,» ka həŋ.‡ 21 «Ka simantsa tsi, nu kwal kuni snaŋta tama?»kaʼa nda həŋ.

Mbanafta Yesu ta mndu nda ghulpa maBetsayda

22 Mantsa tama ka ɓhadaghatá i Yesunda duhwalhani da luwa Betsayda. Kakladaghatá mnduha ta ghulpata mndu daYesu. Ka ndəɓu lu ta dzvu da tsi ŋa ksaŋta.23 Ka ksaftá Yesu ta tsa mndu nda ghulpaya ta dzvu, ka klaghata tahula luwa. Katfanaftá tsi ta sərɗək ta iri, ka pghanaftádzvu, ka ɗaw tsi da tsi kazlay: Nda ngha kata skwi ra? kəʼa. 24Ka gunaŋtá tsa ghulpa tamndu ya ta iri. «Nda ngha yu ta mnduha tawawaku mndani ná, ama manda fu mandafu ta ngha yu ta həŋ,» kaʼa. 25Ka pghəglaftáYesu ta dzvuhani ta iriha tsa mndu ya guli,ka nghaŋtá tsa mndu ya ta vli tsuwaɗak.Nda mba tama, nda ngha ta dagatá skwiha.26 Mantsa tama, «Yaha ka lami da huɗaluwa,» kaʼa nda tsi, ka ghuniŋta dzaghani.

Kagha ná, Kristi ka, ka Piyer nda YesuMat 16:13-20, Luk 9:18-21

27 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu kawadaganda duhwalhani ka dzaʼa da sana luwahandusa ndusa ma luwa Sezare Filip. Ta labəhəŋ ta tvi, ka ɗaw tsi da duhwalhani. Kaʼamantsa: «Wa iʼi, ka mnduha ta mnay na?»kaʼa nda həŋ. 28Ka həŋ mantsa: «Yuhwanamnda maga batem ya ka sanlaha, Iliya yaka sanlaha, sana mndu mataba la anabi yaka sanlaha tamnay nda kagha.» 29«Kinawuka kaghuni, wa ya ka kaghuni ta mnay ndaiʼi?» kaʼa kay guli. Ka Piyermantsa: «Kaghana: Kristi§ ka,» kaʼa nda tsi. 30 Ka zla-hanaghatá Yesu ta həŋ ka ŋɗaŋɗa. Kaʼa ndahəŋ mantsa: «Yahayaha kuni da walaŋtámnay mantsa ŋa mndu,» kaʼa.

Mnay Yesu ta dzaʼani mtaku nda sliʼagap-tani

Mat 16:21-28, Luk 9:22-27

31Mantsa tama, ka zlraftá Yesu ta taghayŋa duhwalhani kazlay: Dzaʼa ghuyapəghuya Zwaŋa mndu ta ɗaŋwa katakata.Dzaʼa wuɗidiŋ wuɗa la galata mnduha,nda maliha ta ghəŋa gwal ta dra skwi ŋaLazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋamnduhatani. Dzaʼa dzadza lu, baɗu mahkən, ŋasliʼagaptani nda hafu, kaʼa. 32 Ka mnə tsita tsa gwaɗaha ya baŋluwa. Ka ksaghutáPiyer ta Yesu ta slərpa vli ka davanaghata.33KambəɗavatáYesu, ka ngha duhwalhani.Ka ŋruhanaghatá tsi ta Piyer, kaʼa nda tsimantsa: «Laghula gha tavata iʼi halawayaskwi na. Haɗ ka ta ndanu manda ya takumə Lazglafta wa. Manda ndana mnduhaká ka ta ndanu,» kaʼa nda tsi.

Fata duhwalha ta ghəŋa taŋ manda ŋaYesu

34Ka hagaktá Yesu ta mnduha, nda duh-walhani tani, ka mnay ŋa taŋ. Kaʼa mantsa:«Ka ta kumay mndu ta nzaku kawadaganda iʼi katsi, ba vziŋtani ta ghəŋani, kaklayni ta udza zləŋayni, ka dzaʼani mistaɗa. 35Ka dzaʼa mbanafmba yu ta hafa ɗa kamndu katsi ná, dzaʼa zaɗiŋzaɗa tsa mnduya ta hafani. Mndu dzaʼa zaɗiŋtá hafanikabga iʼi, nda ya kabga Lfiɗa Gwaɗa ná,dzaʼa mbanafmba tsa mndu ya ta hafani.36 Nu dzaʼa ghzlanata mutsafta mndu tana ghəŋa haɗik na tender, ka nda zaɗahafani na? 37Nu dzaʼa vlata mndu ŋa varahafani na? 38 Ya wana ka dmaku mnduhata na zamana na, ka sliʼiŋ ka sliʼiŋ həŋda Lazglafta. Ka kwalaghukwala mndu tamnaŋtá hga ɗa nda gwaɗa ɗa guli ta kəmatsa mnduha ya katsi, iʼi Zwaŋa mndu guliná, dzaʼa kwalaghukwala yu ta mnaŋtá tsamndu ya baɗu vragata ɗa kawadaga ndaduhwalha nda ghuɓa ta luwa ma glakwaLazglafta.»

91 Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Kahwath-

wata ka yu ta mnaghunata, mamu sanlahamamnduhamataba gwal hadna, dzaʼa kwalkul rwuta ta saha gamghama Lazglafta ndambraku, ŋa nghaŋta taŋ nda ira taŋ,» kaʼa.

Mbəɗavafta YesuMat 17:1-13, Luk 9:28-36

2 Tahula fitik mkuʼ, ka hlaftá Yesu ta iPiyer nda Yakubu, nda Yuhwana mistani,

† 8:19 Ngha ta 6:35-44. ‡ 8:20 Ngha ta 8:1-9. § 8:29 Kristi: Tsaya Almasihu.

Markus 9:3 58 Markus 9:27ka ŋlaghatá həŋ ta sana ghwá nda slra.Lafa taŋ ta tsa ghwá ya, ka mbəɗavaftá tsita kəma taŋ. 3 Ka wuɗaku lguthani tililkatakata. Haɗ mndu ta na ghəŋa haɗik nadzaʼa laviŋtá ghuɓaptá skwi ŋa ɓanafta ŋalaf taɓ ta tsaya wa.* 4 Ta wa ira tsa duh-walhani ya, ka zlagaptá i Iliya nda Musa,ka ghwa yiva nda Yesu. 5-6 Ka ksafta zləŋta tsa duhwalha ya katakata. Sna a Piyerta skwi ŋa mnay wa. Gi ka Piyer nda Yesumantsa: «Maləma ɗa, ɗina ka nzata muhadna. Magafmamaga ta həgaha tumpulhkən. Pal ŋa gha, pal ŋa Musa, pal ŋa Iliyaguli,» kaʼa. 7 Ka saha kusay tɗik bukwamtáhəŋ. Ka gwaɗagaptá lwi ma tsa kusayya. Kaʼa mantsa: «Nana na zwaŋa ɗa taɗvu yu nda ŋuɗufa ɗa. Snawa ta gwaɗada tsi,†» kaʼa. 8 Gi zləwaɗ zləwaɗ zləwaɗ,ka duhwalhani ka nanagha vli ta wanaftáhəŋ. Kəʼa ka həŋ ná, Yesu turtukwani yeyanghaŋ həŋ kawadaga nda həŋ. 9 Ka sliʼaftáhəŋ ka saha ta tsa ghwá ya. Ta saha həŋ, kazlahanaghatáYesu ta tsa duhwalha ya. Kaʼamantsa: «Yahayaha kuni da mnaŋtá skwinghaŋ kuni ŋa mndu ha ka sagha fitik yadzaʼa sliʼagabta Zwaŋa mndu mataba gwalnda rwa,» kaʼa. 10Ka snatá həŋ ta tsa gwaɗaya, ama ka laghu həŋ da ɗaɗawaku matabataŋ «nahgani sliʼagabta mataba gwal ndarwa?» ka həŋ. 11Mantsa tama, ka ɗawaŋtáduhwalhani daYesu. Ka həŋmantsa: «Kab-gawu ta kəl gwal tagha zlahu ŋa mnduhaka mnay kazlay: Tiŋəl Iliya dzaʼa sahakaraku‡ kəʼa na?» ka həŋ. 12 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Aŋi, dzaʼa tiŋlaghutiŋla Iliyata saha ŋa payanatá inda skwiha. Amakabgawu vindafta lu ta ghəŋa Zwaŋamndukazlay: Dzaʼa ghuyay ta ɗaŋwa katakata,ɗvəta a lu wu kəʼa? 13 Ama ka yu tamnaghunata ná, ghadaghada Iliya ta sahaka ghuyanaptá həŋ ta ɗaŋwa manda yakumaŋ həŋ. Mantsa ya ka gwaɗa Lazglaftamnata ta ghəŋani,» kaʼa nda həŋ.

Mbanafta Yesu ta sana zwaŋ ksu seteniMat 17:14-21, Luk 9:37-43

14 Manda vradaghata i Yesu tavata tsaduhwalhani si zlana həŋ ya, ka nghaŋtáhəŋ ta tskata mnduha ta wanaftá tsa duh-walha ya nda gwal tagha zlahu ŋa mnduhata zlərɗutawi nda həŋ. 15 Na ghur, nghay

tsa tskatámnduha ya ta Yesu ná, nda ghadandusadaghatani da həŋ. Ka sliʼafta həŋnda hwaya ka dzaʼa ga zgu ŋani. 16 KaYesu ɗawaŋta da həŋ mantsa: «Ta ghəŋawu ta zlərɗa kuni ta wi nda həŋ na?» kaʼa.17 Ka sana mndu mataba tsa mnduha yazlghanaftawi mantsa: «Maləma ɗa, zwaŋaɗa ksu seteni, vlaŋ a ta tva gwaɗa wu kəlyu ka klagaghata da kagha. 18 Ka ta kumaytsa skwi ya ta slanapta katsi, gi slanatani tahaɗik. Gi pghay tsa zwaŋ ya ta mahupakma wi, dzislayni ta sliʼiŋ ka hpaɗay, gi dzəŋvghani. Tsaya kəl yu ka ndəɓa dzvu da duh-walha gha, kambəl ka ghzligiŋtá həŋ ta tsaseteni ya ma tsa zwaŋa ɗa ya mazlay, amaka traptá həŋ,» kaʼa nda tsi. 19Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Ghwaɗaka mndəra mnduhakul haɗ zlghay nda ŋuɗuf da həŋ! Ŋa kulamyawu dzaʼa nzata yu tavata kaghuni? Ŋakulam yawu dzaʼa nzata yu ka suʼuwaghu-nata? Klagiɗighawa tsa zwaŋ ya,» kaʼa ndahəŋ. Ka klədanaghatá lu. 20 Gi ghur nghaytsa zwaŋ ya ta Yesu ná, ka gi slanaptá tsaseteni ya nda mbraku, ka slanata ta haɗik,ka kwatambal tsi ta vgha ta haɗik, ka pghamahupak ma wi. 21 Ka ɗawaŋtá Yesu dadani ma tsa zwaŋ ya: «Daga Yawu zlraftana skwi na ta na zwaŋ na na?» kaʼa nda tsi.«Daga ma ga zwaŋani ksafta tsi. 22 Baɗuma sani, klaftani wuɗamta da vu, dər daimi tsi, gi wuɗamtani ma ŋa dzatani, kəʼata magay tazlay. Ka laviŋlava ka, kdəkkdəkkataŋna kata, tawa ta hiɗahiɗa ta aŋni!»ka tsa mndu ya. 23 «Ka laviŋlava ka riwaka ka? Nu dzaʼa kwal lu laviŋta magataka zlghafzlgha mndu nda ŋuɗuf na?» kaYesu nda tsi. 24 Gi ka kapaŋtá dani matsa zwaŋ ya ta lwi, «Zlghafzlgha yu, sawikatihata ma hta ta zlghay ɗa,» kaʼa ndatsi. 25Nghay Yesu ta gazladaghata mnduhanda hwaya, ka davanaghatá tsi ta tsa seteniya. «Ghwaɗaka Sulkum ta pya mndu kagwaɗa nda ya ka snaŋtá sləməŋ. Sabsa mana zwaŋ na, ka yu ta mnaghata. Yaha kavrəgladamta ɗekɗek dida,» kaʼa. 26 Ka wa-hata tsa seteni ya ka ghudzanaftá tsa zwaŋya nda mbraku, ka sabə tsi mida. Ka niŋtátsi ta tsa zwaŋ ya gzəmblaʼ manda mndunda mta, ha ka mnay ndəghata mnduhakazlay: Nda mta kəʼa. 27 Ama ka ŋanatá

* 9:3 Gray nda 2 Piyer 1:16-18. † 9:7 Ngha ta 1:11. ‡ 9:11 Gray nda Malatsi 3:23.

Markus 9:28 59 Markus 9:50Yesu ta dzvu, ka sliʼanafta, ka sliʼaftá tsi kasladata. 28Manda lama Yesu kawadaga ndaduhwalhani da həga nda ghəŋa taŋ, ka ɗawhəŋ da tsi. Ka həŋ mantsa: «Kabgawu kəlaŋni ka traptá ghzligiŋtá tsa seteni ya katəkna?» ka həŋ. 29«Mndərga tsa Sulkumyaná,ba nda maga duʼa kada saba tsi,» kaʼa ndahəŋ.

Mnəglaŋta Yesu ta dzaʼani mtaku ndasliʼagaptani

Mat 17:22-23, Luk 9:43-4530Ka sliʼaftá həŋ hada ka taghatá haɗika

Galili. Va a Yesu si ta nghaŋta mndu wu,31kabga ta tagha skwi ŋa duhwalhani. Wyaskwi ta mnə tsi ŋa taŋ: «Dzaʼa ksafksa luta Zwaŋa mndu ka vlata ma dzva mnduhaŋa dzata taŋ. Baɗu mahkən, ŋa sliʼaftaninda hafu.» 32 Ama sna a duhwalhani ta tsagwaɗa ya wa. Ta zləŋ həŋ guli nda ɗawaŋtada tsi.

Wa dzaʼa nzakw ka maliMat 18:1-5, Luk 9:46-48

33 Ka ɓhadaghatá həŋ da luwa Kafar-nahum. Ta nzaku həŋ ma həga, kaɗawaŋtá Yesu da həŋ: «Nahgani tsa skwita uwaʼuwal kaghuni ta tvi ya na?» kaʼanda həŋ. 34 Sriw nzanza həŋ, pslaf a həŋta wa taŋ wa, kabga si ta zba snaŋtá malimataba taŋ həŋ, na skwi si ta uwaʼuwal həŋta tvi. 35KanzadatáYesu, «saghawasa» kaʼanda həŋ. «Ka ta kumay mndu ta nzaku kamali ta wa ira Lazglafta katsi, vraganatanita ghəŋani ka sagəŋ gudzekw mista lam-ndu, ka nzakwani ka kwalva taŋ guli.»36 Ka hgaftá tsi ta sana zwaŋ kwitikw, kasladanata mataba taŋ. Ka tskwaftá tsi maghuvani, kaʼa nda həŋmantsa: 37 «Dər watima mndu ta tsuʼaftá sani turtuk mataba nazwaniha na, kabga iʼi, vərɗa iʼi tsuʼaf tsamndu ya nda tsa. Dər wati ma mndu tatsuʼaftá iʼi guli, vərɗa iʼi a tsuʼaf tsi wa, amamndu ya ta ghunigihata tsuʼaf tsi,» kaʼa.

Mndu ta vla zɗaku ŋa amu ná, ŋa amutsa

Luk 9:49-5038Ka Yuhwana nda tsi mantsa: «Maləma

ɗa, nda ngha ŋni ta sana mndu ta ghzladuhwalha halaway ma mndu. Ka tsa mnduya na: “Yesu ta vlihatá mbraku,” kaʼa. Kalmə ŋni, kabga haɗ ta dzaʼa mista amuwu,» kaʼa. 39 Ka Yesu mantsa: «Ma lmə

kuni ta mndu, kabga haɗ mndu ta magamazəmzəm nda hga ɗa, dzaʼa vza rutsak taiʼi wa. 40 Mndu kul haɗ ta raza amu guliná, ŋa amu tsa mndu ya. 41 Dər wati mamndu ta taghunaftá imi rauʼ ŋa say, kabganzakwa ghuni ka ŋa Kristi, kahwathwata kayu ta mnaghunata, haɗ nisəla tsa mndu yadzaʼa zwaɗuta ɗekɗek wu,» ka Yesu.

Ɗaswa ka mndu nda vzamta mndu madmaku

Mat 18:6-9, Luk 17:1-242 «Ka vzamvza mndu ta sani turtuk

mataba na zwaniha ta zlghafta iʼi nama dmaku katsi, dzaʼa ghuyay ta ɗaŋwakatakata da Lazglafta. Ta dər má yahbanam lu ta dughura buna dagalama ŋur-zluŋ, ka vzaghata da drəf, kaʼa. 43Ka si dzvagha ta famta kagha kəl ka ka zləmbamtama dmaku katsi, tsiŋtsa gha ta tsa dzvuya. Ta dər mutsafta gha ta hafu nda dzvagha ka buɗuduŋ, ka lama gha nda dzvuhagha yipaʼ his his da həga vu kul haɗ tamtavata ɗekɗek. 44 [Hada, mamumtarakhata yamta ma vgha ŋəɗməts, rwava a həŋwa. Haɗ tsa vu ya ta mtaku ɗekɗek guliwa.] 45 Ka səla gha ta famta kagha kəl kazləmbamta ma dmaku katsi, tsiŋtsa ta tsasəla ya. Ta dər mutsafta gha ta hafu ndasəla gha sluŋ turtuk, ka nzakwa gha ndasəlaha gha yipaʼ his his, ŋa wuɗamtá kaghada həga vu. 46 [Hada, mamu mtarakhata yamta ma vgha ŋəɗməts, rwava a həŋwa. Haɗ tsa vu ya ta mtaku ɗekɗek guliwa.] 47 Ka ira gha turtuk, ta famta kaghakəl ka ka dəɗamta da dmaku katsi, tsak-wasliŋ tsakwasla ta tsa iri ya. Ta dərlama ka nda ira gha guzliŋ turtuk da gamghama Lazglafta, ka nzakwa gha nda iragha his his, ŋa wuɗamtá kagha da həga vu.48Hada, mamumtarakha ta yamtama vghaŋəɗməts, rwava a həŋ wa. Haɗ tsa vu ya tamtaku ɗekɗek guli wa.§ 49 Indamndu dzaʼanəmanaf nəma vu manda slughul. [Indaskwi ta drə lu ŋa Lazglafta ta kuktaf kuktalu ta slughul tida] 50 Slughul ná, skwi ɗinaya, ama ka ta haɗ zɗaku mida ɗekɗek wukatsi, nu dzaʼa magəglamta kuni mida ŋavranamtá si tsa nəmatani ya na? Mamu kaslughul ma kaghuni. Nzawanza nda zɗakumataba ghuni, sanlaha nda sanlaha,» kaʼa.

§ 9:48 Ngha ta Isaya 66:24.

Markus 10:1 60 Markus 10:2710

Tagha skwi ta ghəŋa ghzliŋtá marakwMat 19:1-12, Luk 16:18

1 Tahula tsa, ka sliʼaftá i Yesu nda duh-walhani hada ka laghwi ta haɗika Zudiyanda tvə drəfa Zurdeŋ. Ka tskəgladaghatámnduha ta vgha tavatani. Ka nzəglatátsi ka tagha skwi ŋa taŋ manda ya snutsi. 2 Ka gavadaghatá la Farisa tavata Yesuŋa hla səlani. Ka ɗawaŋtá həŋ da tsi,ka həŋ mantsa: «Mamu re haɗ wa a tviŋa ghzliŋta mndu ta markwa taŋ na?» kahəŋ. 3 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Wa ka Musavindaghunafta na?» kaʼa. 4 «Ka Musa ná,ka ta kumay mndu ta ghzliŋtá markwa taŋkatsi ná, vindanaftani ta ɗelewera ghzlu,ka ghzliŋtani* kəʼa,» ka həŋ. 5 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Təŋa ta ghəŋa ghunikəlMusa ka vindaghunaftá tsa gwaɗa zlahuya mantsa. 6 Ama ma zlraftani, mandakɗiŋta Lazglafta ta magaftá inda skwi, “katsaftá tsi ta i zəʼal nda marakw.†” 7 Tsayadzaʼa kəl zgun ka zlaŋtá dani nda mani, kandiʼanavatá vgha ta markwa taŋ, 8 ŋa nza-kwa tsa hahəŋ his ya ka sluʼuvgha turtuk‡.Mantsa tama, nzəgla a həŋ ka mnduha hiswu, ama ka sluʼuvgha turtuk nzakwa taŋ.»9 Skwi ndiʼanaf Lazglafta ná, yahayahamndu dganata, kaʼa. 10Manda vrakta taŋ,ka lamə həŋ nzata ma həga, ka ɗawaŋtáduhwalhani da tsi ta ghəŋa tsa gwaɗa ya.11 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ka ghzliŋgh-zla mndu ta markwa taŋ, ka klaftá sanamarakw katsi, ta hliri tsa mndu ya, maga-namaga tsa mndu ya ta ghwaɗaka skwi tatsa taŋtaŋa markwa taŋ ya. 12Mantsa guli,ka sliʼafsliʼa marakw ka laghu da wumatásana zəʼal katsi, ta hliri tsa marakw ya ndatsa.»

Hlakta mnduha ta zwani kwitikw kwitikwda Yesu

Mat 19:13-15, Luk 18:15-1713Mbaɗaka mnduha ka va hlaktá zwani

kwitikw kwitikw da Yesu ŋa tfanaghatawita həŋ, nda ma fanaghatani ta dzvu ta həŋ.Ama ka ghzlə duhwalha Yesu ta həŋ. 14 Kanghə Yesu ta tsa skwi ta magə həŋ ya ná,zɗəgana a wu, ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf.«Zlaŋwazla ta zwaniha kwitikw kwitikwka sagha həŋ da iʼi, ma pyə kuni ta həŋ,

kabga ŋa gwal ta gara vgha nda həŋ na gamghama Lazglafta§. 15Kahwathwata ka yuta mnaghunata, dər wati ma mndu dzaʼagi kwal kul tsuʼaftá ga mghama Lazglaftamanda zwaŋ kwitikw, lamta a tsa mnduya ɗekɗek wa,» kaʼa nda həŋ. 16 Kahlamtá tsi ta tsa zwaniha ya da ghuvani, kapghanaghatá dzvu ta həŋ, ka tfanaghatawita həŋ.

I Yesu nda sana mnda gadghəlMat 19:16-30, Luk 18:18-30

17 Manda sliʼafta Yesu ka mbaɗa ta tvi,ka sliʼaftá sana mndu ka hwayakta tsəlɓatama ghuvani, ka ɗaway da tsi: «Ari ŋərmamgham, nu dzaʼa magə yu ŋa mutsafta ɗata hafu ŋa kɗekedzeŋ na?» kaʼa nda tsi.18 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Kabgawu kəlka ka hga iʼi ka ŋərma na? Haɗ sana ŋərmataɓta Lazglafta wa. 19Nda sna ka ta zlahuhata mnay kazlay: Yaha ka da dzatá mndu,yaha ka da hliri, yaha ka da ghali, yahaka da tsanavatá gwaɗa ta mndu, yaha kada nənɓa mndu, ka vla ka ta glaku ŋa i dagha nda ma gha* kəʼa,» kaʼa. 20 «Mghamaɗa, snasna yu ta inda tsa skwiha ya dagama ga zwaŋa ɗa,» kaʼa nda tsi. 21 Tsəmesl,ka Yesu nghanavatá tsa mndu ya, ka ɗvutátsi, kaʼa nda tsi mantsa: «Ta turtuk skwita pɗugudughusta. La ka dzawapta ka tainda skwa gha, ka daganafta ka ta gwal kapɗu, mantsa dzaʼa mutsay ka ta gadghəl taluwa. Magata gha ta tsaya, ka sagha ka,ka dzaʼa ka mista ɗa,» kaʼa nda tsi. 22 Nasnaŋta tsa mndu ya ta tsa gwaɗa ya, kalaghu tsi nda ɓasatá ŋuɗuf, kabga gadghəlya. 23 Ka waftá Yesu ta duhwalhani tawanafta. «Kay! Dzaʼa nda bla ka lama gwalgadghəl da ga mghama Lazglafta!» kaʼa.24 Ka ndərmim duhwalhani nda ndərmimata tsa gwaɗa ya. Ka vrəgliŋtá Yesu ta mnayguli, «Zwana ɗa, nda bla ka lama gwal tafafta ghəŋa taŋ ta gadghəl da ga mghamaLazglafta! 25 Ta dər laba ŋalibwa nda taghuruma lipir, ka lama mnda gadghəl daga mghama Lazglafta,» kaʼa. 26 Ka vandərmimgəlta duhwalhani, ka həŋ matabataŋ mantsa: «Ka si mantsa tsi katsi ná, wadzaʼa mutsafta mbaku tama?» ka həŋ. 27Kanghanavatá Yesu ta həŋ, kaʼamantsa: «Haɗ

* 10:4 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 24:1. † 10:6 Ngha ta Zlrafta 2:24. ‡ 10:8 Ngha ta Zlrafta 1:27 nda 2:24. § 10:14Gray nda 9:37. * 10:19 Ngha ta Sabi 20:12-16 nda Vrafta ta Zlahu 5:16-20.

Markus 10:28 61 Markus 10:48mndu dzaʼa laviŋtá mbanaftá ghəŋani wa,ama laviŋlava Lazglafta tambanaftámndu,kabga laviŋlava tamaga inda skwi.» 28«Aʼa!Wana aŋni, zlanavazla ŋni ta inda skwihaŋni, ka dzaʼa mista gha,» ka Piyer. 29 KaYesu mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, haɗmndu ta sliʼafta ka zlaŋtáhgani, nda zwanamani, nda kwaghamani,nda mani, nda dani, nda zwanani, ndahaɗikhani, kabga iʼi nda ya kabga LfiɗaGwaɗa Lazglafta, 30 dzaʼa kwal kul mut-safta fərta ta sgavaghatani daga ta na za-mana mida mu na wa. Dzaʼa mutsay tahəgaha, nda zwanama, nda kwaghama, ndamamaha, nda zwani, nda haɗikha tani, amadzaʼa ghuyay ta ɗaŋwa guli. Ma zamanata sagha guli, ŋa mutsayni ta hafu ŋakɗekedzeŋ da Lazglafta. 31 Nda ndəghagwal si ta kəma, dzaʼa nzakway nda hul.Nda ndəgha gwal si nda hul guli, dzaʼanzakway ka gwal ta kəma,» ka Yesu ndahəŋ.

MahkənamnaŋtaYesu tamtakwani ndasliʼagaptani

Mat 20:17-19, Luk 18:31-3432 Ta mbaɗa həŋ ta tvi ŋa ŋlu ka dzaʼa

da Ursalima, ka labə Yesu ta kəma taŋ.Hluhla zləŋ ta duhwalhani, nda gwal tadzaʼamista taŋ tani. Ka tskəglanatá Yesu tatsa duhwalhani ghwaŋpɗə his ya tavatani,ka zlraftá tsi ta mnay ŋa taŋ ta skwi dzaʼaslanaghata. 33 «Snawasna ɓa! Wana mu tadzaʼa da Ursalima. Hada dzaʼa ksafta lu taZwaŋa mndu, ŋa vlaŋtá maliha ta ghəŋagwal ta dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwaltagha zlahu ŋa mnduha, ŋa tsanaghata taŋta guma ŋa dzata, ŋa vlaŋta taŋ ta gwalkul nzakway ka la Yahuda, 34 ŋa ganaptatsahaya tiri, ŋa tafay taŋ ta sərɗək tida, ŋasləvay taŋ nda krupiha, ŋa dzata taŋ, amabaɗu mahkən, ŋa sliʼagaptani nda hafu.»

Ɗawutá vla i YakubundaYuhwana daYesuMat 20:20-28

35 Tahula tsa, ka gavadaghatá i Yakubunda Yuhwana ta nzakway ka zwana Zebeditavata Yesu. «Mghama ɗa, ta kumay ŋni tamagaŋnata gha ta skwi dzaʼa ɗawaŋta ŋnida kagha,» ka həŋ nda tsi. 36 «Nahgani takumə kuni ta magaghunata ɗa na?» kaʼanda həŋ. 37 «Baɗu lama gha da glakwa

gha ya ná, ka pghata ka ta aŋni, sani ndaga zeghwa gha, sani guli nda ga zlaɓagha ná, kiɓa,» ka ŋni. 38 Ka Yesu zl-ghanaftawani ta həŋ mantsa: «Sna a kunita skwi ta ɗawə kuni wa. Dzaʼa laviŋlavakuni ta sa leghwa tsa ghuya ɗaŋwa dzaʼayu say ya ra? Ari dzaʼa tsuʼay kuni tabatema tsa ghuya ɗaŋwa dzaʼa ghuyɗiptalu ya?» kaʼa nda həŋ. 39 «Aŋi, dzaʼa lav-iŋlava ŋni,» ka həŋ. Ka Yesu nda həŋmantsa: «Mantsa nzakwani, dzaʼa say kunita leghwa ghuya ɗaŋwa dzaʼa yu say, dzaʼatsuʼay kuni ta batema tsa ghuya ɗaŋwadzaʼa lu ghuyɗipta ya†. 40 Ama ta ghəŋaskwi ta nghanaŋtá tsa nzakunda ga zeghwaɗa nda ya nda ga zlaɓa ɗa ya ná, nghiɗighaa tsa ya wa. Nda nza tsa vliha ya ka ŋagwal payanaf Lazglafta ta həŋ,» kaʼa ndahəŋ. 41 Na snaŋta tsa pɗakwa duhwalhaghwaŋ ya ta tsa gwaɗa ya, ka ɓasanavatahəŋ ta ŋuɗuf ta i Yakubu nda Yuhwana.42«Saghawasa,» ka Yesu nda həŋ. «Nda snakuni ta gwal ta nghə lu manda mghamhata ghəŋa mndəra mnduha ná, ta gay həŋta ma mgham mghama taŋ. Gwal kulaŋlu guli, ta maray hahəŋ ta mbrakwa taŋta ghəŋa taŋ. 43 Ama mantsa a nzakwanimataba kaghuni wa. Ka ta kumay mndu tanzaku kamali mataba ghuni katsi, ka nzatatsi ka kwalva ghuni. 44 Ka ta kumay mndumataba ghuni ta nzaku ta kəma katsi, kanzata tsi ka kwalva inda mnduha. 45 Wyatsi, sa a Zwaŋa mndu kabga ŋa maganatalu ta slna wa, ama ŋa nzaku ka kwalvamnduha, vlaha ta hafani ŋa vara ndəghatamnduha guli,‡» ka Yesu zlghanaftawani tahəŋ.

Gunanata Yesu ta ira BartimeMat 20:29-34, Luk 18:35-43

46 Ka ɓhadaghatá həŋ da luwa Yeriku.Ta sabə i Yesu nda duhwalhani, nda tskatasanlahamamnduhama tsa luwa ya, mamusana ghulpa ta mndu ta nzaku ta wa tvika gatá skwi. Bartime hga tsa mndu ya,ta nzakway ka zwaŋa Time. 47 Mandasnaŋtani kazlay: Yesu zwaŋa la Nazaretya ta sagha kaʼa, ka dzatá tsi ta lawlaw,kaʼa mantsa: «Yesu zwaŋa Dawuda, tawata hiɗahiɗa ta iʼi,» kaʼa. 48Mbaɗa mnduhaka ŋurhway. «Ma gwaɗaf ka,» ka həŋ.

† 10:39 Gray nda Slna gwal ghunay 12:2. ‡ 10:45 Gray nda Slna gwal ghunay 14:24 nda 1 Timute 2:6.

Markus 10:49 62 Markus 11:19Ama ka sganaghatá tsi ta dza lawlaw kaŋɗaŋɗa: «Zwaŋa Dawuda, tawa ta hiɗahiɗata iʼi,» kaʼa. 49Ka sladata Yesu, kaʼa mantsa:«Hgagaghawa hga,» kaʼa. Ka hgaktá həŋta tsa ghulpa ta mndu ya. Ka həŋ nda tsimantsa: «Ŋavaŋa ka sliʼafta ka, wya ta hgakagha,» ka həŋ. 50Ka slurtidiŋtá tsa ghulpata mndu ya ta lgutani, ka valavata ka labənda tvə Yesu. 51 Ka ɗawaŋtá Yesu da tsi.Kaʼa mantsa: «Nu ta kumə ka tamagaghataɗa na?» kaʼa. «Maləma ɗa, ka nghəglaŋtayu ta vli,» kaʼa. 52 «La, nda mba ka, kabgazlghafta gha ta iʼi nda ŋuɗufa gha,» kaʼanda tsi. Ka gi nghəglaŋtá tsa mndu ya tavli, ka ksə tsi ta tvi ka dzaʼa mista Yesu.

11Lama Yesu da luwa UrsalimaMat 21:1-11, Luk 19:28-40, Yuh 12:12-19

1 Taghwaŋ a həŋ ka ɓhadaghata da luwaUrsalima wu, ka labə həŋ nda mista ghwázaytuŋ, ndusa nda sana luwaha ta hgu luka Beslaze nda Betani. Ka ghunaftá Yesu tagwal his mataba duhwalhani. 2 «Lawala dana luwa ta kəmaghuni na. Kaɓhadaghaɓhakuni, dzaʼa slanaghasla kuni ta zwaŋa kɗihhbana lu ta kul walaŋta mndu ta laf tida.Ka plata kuni, ka klagaghata kuni. 3 Ka“ŋaw kuni ta tsa na” ka mndu ɗawaŋtada kaghuni katsi, “Mgham ta kumay,” kakuni dazlay. Gi dzaʼa zlaghunaŋzla həŋŋa klaktá ghuni da hadna,» kaʼa nda həŋ.4 Ka sliʼaftá həŋ ka labə, ka slanaghatá həŋta zwaŋa kɗih ta hba ma bli ta watghaga mndu ndusa nda wa tvi, ka platá həŋ.5 Ka gwal ma tsa vli ya nda həŋ mantsa:«Nu tsa ta magə kuni na? Ta plə ŋawkuni ta tsa zwaŋa kɗih ya na?» ka həŋ.6 Ka zlghanaftá həŋ ta wa taŋ manda yamnanaf Yesu ta həŋ. Ka zlaŋtá lu ta həŋ,ka laghu həŋ. 7 Ka klədanaghatá həŋ tatsa zwaŋa kɗih ya ta Yesu, ka pghaftá həŋta lguta taŋ, ka ŋladaftá Yesu nzafta tida.*8 Ka liŋtá mnduha ta zlazlatá lgutha taŋta tvi, sləhwa fuha ŋa sanlaha ta ɓalaktama vwah† ka pghay ŋa tsuʼay. 9 Mbaɗakagwal ta dzaʼa ta kəma Yesu nda gwal tadzaʼa nda hulani tani ka hla wi. «ŊaLazglafta glaku! Ka tfanaghatfa Lazglaftata wi ta mndu ya ta sagha ma hgani. 10 Ka

tfanaghatfa Lazglafta ta wi ta ga mghamta sagha, ga mghama Dawuda ta nzakwayka da ŋni! Glaku ŋa Lazglafta ta luwa!‡»ka həŋ. 11 Ka ɓhadaghatá Yesu da luwaUrsalima, ka lamə tsi da həga Lazglafta.Tahula naghanatani ta inda skwiha, kasliʼaftá tsi ka vraghuta da Betani kawadaganda duhwalhani ghwaŋpɗə his, kabga ndaghada laghwa fitik.

Ksiʼafta Yesu ta fwa ghurafMat 21:18-19

12 Gamahtsimani, ta sabə həŋ ma tsaluwa Betani ya ka vru da luwa Ursalima,ka kuzlanaftá maya ta Yesu. 13 Ka nghaŋtátsi ta sana ghuraf manda a nda sləhwatbukw tida. Ka labə tsi nghanata, kadzaʼa slanaghar slanagha a wa yu ta zwaŋtida kəʼa. Laghani tavata tsa fu ya, kəʼakəʼa ná, sləhwa yeya tida, kabga ta fitikayakwa ghuraf a wa. 14 Ka Yesu nda tsaghuraf ya mantsa: «Walglaŋta a mndu tatsagatá yaku ta kagha ŋa zay wa,» kaʼa. Tasnaysnay duhwalhani.

Ghzlagaptá gwal dzawa skwi ma həgaLazglafta

Mat 21:12-17, Luk 19:45-48, Yuh 2:13-2215 Tahula tsa, ka ɓhadaghatá həŋ da

luwa Ursalima, ka lamə Yesu da daɓa həgaLazglafta. Ka slanaghatá tsi ta mnduha tadzawa skwi nda sakwa skwi hada. Ka liŋtátsi ta ghzligiŋtá həŋ dzibil, ka zlambidiŋtátsi ta tabəlha gwal tambəɗ, nda vla nzakwagwal ta dzawa ghərbuʼ tani. 16 Zlana a tamndu dər turtuk ŋa tsughwaɗadapta ndama tsa daɓa həga Lazglafta ya nda skwiwa. 17 Ka mnə tsi ŋa taŋ. Kaʼa mantsa:«Vinda a ma gwaɗa Lazglafta kazlay: Həgaɗa ná, dzaʼa nzakway ŋa həga maga duʼamndəra mnduha demdem kəʼa ra? Amambaɗa kaghuni ka niŋta ka galigha gwalgənda§,» kaʼa. 18 Manda snaŋta la mali taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta, ndagwal tagha zlahu ŋamnduha ta tsa skwi ya,ka zbə həŋ ta tvi ŋa dzatá Yesu. Ama ta zləŋhəŋ guli, kabga ksaŋksa tsa skwi ta taghətsi ya ta hamata inda mnduha. 19 Mandadəɗata fitik, ka sabə i Yesu nda duhwalhanima tsa luwa ya ka laghwa taŋ.

* 11:7 Gray nda Zakari 9:9. † 11:8 Manda ya ma 2 Mghamha 9:13, zlatá skwi ŋa vla glaku ya. ‡ 11:10 Gray ndaZabura 118:25-26 nda Mata 21:9. § 11:17 Ngha ta Isaya 56:7 nda Irmiya 7:11.

Markus 11:20 63 Markus 12:8Maga duʼa kul haɗ dga ghəŋMat 21:20-22

20 Ga sərɗək ta labə həŋ ta tvi ka vruda Ursalima, kəʼa ka duhwalha Yesu ná,dzuŋuŋ nda ghwala tsa ghuraf ksiʼaf tsi yakay, nduk nda slrəŋhani tani. 21Ka havaktáPiyer ta ghəŋa skwi ta luta. «Maləma ɗa,ngha ta ghwala ta na ghuraf ksiʼaf ka nakay ɓa!» kaʼa nda Yesu. 22 Ka Yesu ndaduhwalhani mantsa: «Fafwa ghəŋa ghunita Lazglafta! 23 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, dər ya ghwá ya mnə mndukazlay: Sliʼafsliʼa ka vzamta ka ta vgha dadrəf! kaʼa nda tsi katsi, ka dgaŋ a tsi ta ghəŋta ghəŋani wu, faffa ta ghəŋani ta skwi yamna tsi ŋa magakwani katsi, dzaʼa maga-namaga Lazglafta ta tsa skwi ya. 24 Tsayata kəl yu ka mnaghunata kazlay: Indaskwi dzaʼa kuni ɗawaŋta nda maga duʼa ná,fafwafa ta ghəŋa ghuni tida manda skwinda ghada mutsatani, dzaʼa nghay kuni tamagata tsa skwi ya. 25Ka ta maga duʼa kunikatsi, ka waya kaʼa mamu dgun ma ŋuɗufaghuni nda sana mndu katsi, pliniswaplata dmakwa tsa mndu ya, kada plighunistaDa ghuni Lazglafta ta luwa ta dmakuhakaghuni guli. 26 [Ama, ka haɗ kaghuni taplinistá dmakwa mndu wa katsi, haɗ Daghuni Lazglafta ta luwa dzaʼa plighunistádmakwa kaghuni guli wa]*» ka Yesu ndahəŋ.

Ga mutsa Yesu ta glakuMat 21:23-27, Luk 20:1-8

27 Ta mbaɗa həŋ, ka vrəgladaghatá həŋda luwa Ursalima. Ta wawakwani Yesu mahəga Lazglafta, ka sliʼadaghatá la mali taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta, ndagwal tagha zlahu ŋa mnduha, nda la galatamndu guli slanaghata. 28 «Nda mbrakwawa ta maga ka ta na skwiha na, wa tavlaghatá tvi ŋa magay?» ka həŋ nda tsi.29 «Iʼi guli, ka ɗawaŋɗawa yu ta skwi turtukda kaghuni, ka zlghiɗifzlgha kaghuni tawani katsi, dzaʼa mnaghunamna yu, ka ndambrakwa wa ta maga yu ta tsa skwiha ya,»ka Yesu nda həŋ. 30 «Wya tsa ɗaway ɗaya: Lazglafta ta ghunafta Yuhwana magabatem† re, ari mnduha a na? Zlghiɗifwazlgha ta wani,» kaʼa nda həŋ. 31 Ka laghuhəŋ zlərɗay mataba taŋ. «Waka mu dzaʼa

zlgha wani. Ka Lazglafta ya ta ghunafta kamu, kabgawu kwal kuni kul zlghafta ɓa,»kaʼa dzaʼazlay nda amu. 32 «Ka mnduhata ghunafta» ka mu katsi, lava a mantsaguli wu, ka həŋ, kabga nda sna mnduhata Yuhwana kahwathwata kazlay: Vərɗaanabi ya kəʼa. Tsaya tama, ta zləŋay həŋta skwi dzaʼa magə mnduha. 33 Mantsatama: «Sna a aŋni ta mndu ta ghunaktawu,» kahəŋ. KaYesundahəŋ tamamantsa:«Mantsa iʼi guli, haɗ yu dzaʼa mnaghunata,ka nda mbrakwa wa ta maga yu ta tsaskwiha ya wu,» kaʼa.

12Sana ghwaɗaka mnda vwaha inabiMat 21:33-46, Luk 20:9-19

1 Mantsa, ka nzatá Yesu ka mna gwaɗaŋa taŋ nda mahdihdi, kaʼa mantsa: «Mamusana mndu ta sliʼafta ka laghwi da ŋaɓaftáfuha inabi ndər ndər ndər ma vwahani, kaŋamtá tsi ma dzugur. Ka laptá tsi ta vliŋa ɗitsa yakwani. Ka bamtá tsi nduk ndadumbi nda slra tani mida ŋa nzakwa mndanghay*. Tahula kɗiŋtani ta payanatá tsavwahani ya ɗina, ka fanamtá tsi ma dzvuta gwal hvay. Ka sliʼaftá tsi ka laghwi distaluwa. 2 Sagha fitika ɗaga yakwani, ka ghu-nadaghatá tsi ta sana kwalvani slanaghatátsa gwal ta hvay ya ŋa mutsanafta taŋ taŋani ma yakwa tsa inabi ya. 3 Laghani, ɗiŋksafksa həŋ ka ɗgaptá, ka vriŋta kul vlaŋta.4 Ka ghungladaghatá tsi ta sana kwalvaslanaghatá həŋ guli, ka tatanaghatá həŋ taghəŋ ka rarazata. 5 Ka ghungladaghatá tsamnda vwahya tamahkəna kwalva, ka dzatáhəŋ nda dza ta tsaya. Ka ghungladaghatátsa mnda vwah ya ta sanlaha ma kwalvahaguli, ka ɗgaptá həŋ nda ɗga ta sanlaha,ka pslatá həŋ nda psla ta sanlaha. 6 Gava tsa mndu ya, mamu pɗakwa zwaŋaniturtuktuk ta ɗvu tsi ma hya ŋuɗufani, kakɗiŋtá tsi ta ghunadapta da tsa mnduha yakazlay: Dzaʼa hulay həŋ tahula ta na zwaŋaɗa na kəʼa. 7Ka sliʼafta tsa zwaŋ ya ka laghaslanaghatá həŋ. “Ya wana tsa mndu dzaʼaza həga ya kaya! Sawa ka dzatá mu, ŋa zayamu ta tsa həga ya!” Ka tsa gwal ta hva tsavwah ya mataba taŋ. 8Ɗiŋ ksafksa həŋ ka

* 11:26 Ngha ta Mata 6:15. † 11:30 Ngha ta 1:4-5. * 12:1 Gray nda Isaya 5:1-2.

Markus 12:9 64 Markus 12:27

dzata, ka vzidiŋtá həŋ ta mblani diʼiŋ ndatsa fuha inabi ya.

9 «Ndana tama, nu dzaʼa magə dani matsa vwaha fuha inabi ya? Dzaʼa laghala,ŋa zaɗanatani ta tsa mnduha ta hva matsa vwah ya, ŋa vlaŋtani ta tsa fuha inabiya ta sanlaha ma mnduha. 10 Ta dzaŋaf akaghuni ta vindatani ma deftera Lazglaftamanda ya kəʼa ta mnay ra? “Tsa palawuɗidiŋ gwal ta ba həga ya, tsaya ta nutaka vərɗa palaka tughwa həga. 11 Tsayaná, Lazglafta ta ɗvaftá nzakwa tsa palaya ka vərɗa palaka tughwa həga. Skwandərmimay nzakwani ta wa ira amu!†”»kaʼa.

12 Tsatsafta tsa maliha ya ná, ta ghəŋataŋ ta gwaɗa Yesu ta tsa gwaɗa ya. Ka zbəhəŋ ta tva ksafta, ama ka zlanatá həŋ kalaghwa taŋ kabga zləŋa gwaɗa da mnduha.

Gwaɗa ta ghəŋa pla dzumnaMat 22:15-22, Luk 20:20-26

13 Ka ghunaftá həŋ ta sanlaha matabala Farisa nda mnduha Hiridus,‡ ŋa dzaʼagwaɗa nda Yesu, kada ɗakwatsafta lu tagwaɗa ma wani ŋa ksafta. 14 Wya ka həŋlagha mnay ŋani: «Maləma ɗa, nda snaŋni kazlay: Dar gwaɗa ta mnə kagha kəʼa,haɗ kagha ta zləŋa ira mnduha wu, kabgahaɗ ghuya gha nda mndu ta ghərɓakwaniwa. Vərɗa nzaku manda ya ta kuməLazglafta ta taghə kagha. Ta kumay ŋnita ɗawaŋtá gwaɗa da kagha: Ma zlahaLazglafta ná, nda ra re, ra a wa ka pladzumna ŋa mgham dagala ma Ruma na?Dzaʼa plər pla a wa ŋni na?» ka həŋ.15 «Kabgawu ta kəl kuni ka dzəgha iʼi na?»Ka Yesu zlghanaftawi ta həŋ, kabga ndasna ta tsa maɗgwirmaɗgwira taŋ ya. «Kla-gaghawakla ta tsa kwaɓu ya ka nghanatayu,» kaʼa. 16 Ka klanaktá həŋ turtuk. Kaɗawaŋtá Yesu da həŋ. Kaʼa mantsa: «Ndawa grafta lu ta na skwi tsaf lu tida na na?Ŋa wa na hgu tida na guli?» kaʼa nda həŋ.«Ŋa mgham Sezar ya,» ka həŋ. 17 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Vlaŋwa mgham Sezar taya ta nzakway ka ŋa mgham Sezar, vlaŋwaLazglafta ta ya ta nzakway ka ŋa Lazglafta,»kaʼa nda həŋ. Ka ndərmim həŋ katakata tatsa zlghawani ya.

Ɗaway ta ghəŋa sliʼagabta ma mtakunda hafu

Mat 22:23-33, Luk 20:27-4018Ka sliʼadaghatá la Sadukiya slanaghata

Yesu guli. Hahəŋ ná, gwal ta mnay kazlay:Haɗ sliʼagabtamndumamtakuwu§ kəʼa yahəŋ. Ka ɗawaŋtá həŋ da tsi, ka həŋ ndatsi mantsa: 19 «Maləma ɗa, wya ka Musavindaŋnafta: “Ka mamumndumtu zwaŋa-mani ka zlaŋtá markwa taŋ, ya a ta zwaŋnda tsa marakw ya wu katsi, wunanaghatatsa zwaŋamani ta ndiri ya ta tsa wadganiya, ŋa yanatani ta zivir ta tsa zwaŋamanita mtuta ya,”* kaʼa.

20 «Tsaw ghalya, si mamu zwanamandəfáŋ həŋ ma da taŋ. Si ka klaftá zumalima həŋ tamarakw, kamtutá tsamndu ya tayana a lu ta zwaŋwa, 21kawunanaghatá tsamahisa zwaŋ ya ta tsa wadgu ya, ka mtutátsaya guli, yana a lu ta zwaŋ wa. Mantsaya tsa mahkəna zwaŋ ya guli. 22 Inda tsazwaniha ya ndəfáŋ ndəfáŋ, ka raftá həŋ tatsa marakw ya, kul haɗ ya ta yatá zwaŋnda tsi. Tahula rwuta tsa zwaniha yandəfáŋ ndəfáŋ, ka mtuta tsa marakw yaguli. 23 Mantsa tama ní, baɗu sliʼagabtama mtaku nda hafu ní, ŋa wa ŋa wa dzaʼanzakwa tsa marakw ya mataba taŋ baɗutsaya tama, ya wya klafkla həŋ demdemta tsa marakw ya ka markwa taŋ?» ka həŋnda tsi. 24 Ka Yesu zlghanaftawani ta həŋmantsa: «Ta nanay kuni ta ghəŋ. Kabgawukəl yu ka mnay mantsa? Sna a kuni taskwi nda vinda ma gwaɗa Lazglafta wu,sna a kuni ta mbrakwa Lazglafta guli wa.25 Tahula sliʼagapta ma mtaku nda hafuná, ta haɗ kluvtá vgha i marakw nda zəʼalwu, dzaʼa nzanza həŋ manda duhwalhaLazglafta ta luwa. 26 Ta ghəŋa gwaɗa tavragapta ma mtaku nda hafu ya ná, tadzaŋaf a kuni ta tsa vli ta ghəŋamubuk ndavu tidamadefteraMusa ya ra? Ka Lazglaftanda Musa hada na: “Iʼi Lazglafta Abraham,iʼi Lazglafta Izak, iʼi Lazglafta Yakubu,†”kaʼa. 27 Hahəŋ ná, ta nda hafu həŋ, kabgaLazglafta ná, Lazglafta gwal nda rwa a wu,ama Lazglafta gwal nda hafu ya. Ta nanaykuni ta ghəŋa ghuni katakata,» ka Yesu ndahəŋ.

† 12:11 Ngha ta Zabura 118:22-23. ‡ 12:13 Ngha taMata 3:6. § 12:18 Gray nda Slna gwa ghunay 23:8. * 12:19Ngha ta Sabi 20:1-17 nda Vrafta ta Zlahu 5:6-22, 25:5-10 nda Zlrafta 38:8. † 12:26 Ngha ta Sabi 3:2, nda 3:6, 15-16.

Markus 12:28 65 Markus 13:2

Ɗaway ta ghəŋa mali mataba zlahuMat 22:34-40, Luk 10:25-28

28 Ma tsa vli ya, mamu sana mndumataba gwal tagha zlahu ŋamnduha ta snatsa skwi ta zlərɗə i Yesu nda la Sadukiyaya. Nghayni ná, ɗina tsa zlghatáwaYesu ŋataŋ ya. Ka sliʼafta tsi ka gavadaghata tavataYesu da ɗawaŋta. Kaʼa mantsa: «Wati malima inda zlahuha na?» kaʼa. 29 Ka Yesu ndatsi mantsa: «Wya mali mida: Snawa ɓa laIsraʼila! Mgham ta nzakway ka Lazglaftaná, tsatsi turtuktuk Mgham. 30 Mantsatama, ka ɗvuta ka ta Mgham ta nzakwayka Lazglafta gha nda hyahya ŋuɗufa gha,nda inda hafa gha, nda inda ndana gha, ndainda mbrakwa gha.‡ 31Wya mahisani: “Kaɗvuta ka ta mnda səla manda va ɗvuta ghata ghəŋa gha.§” Mataba inda zlahuha ná,haɗ zlahu ta malaghutá tsahaya wa,» kaʼa.

32Ka tsamndu ta tagha zlahu ŋamnduhaya nda tsi mantsa: «Zɗa tsa mghama ɗa.Kahwathwata tsa mnə ka kazlay: Turtuk-tuk Lazglafta kəʼa ya, haɗ sani ɗekɗek taghəŋa tsatsi* wa. 33Haɗ taɓta ɗvuta mnduta Lazglaftani nda hyahya ŋuɗufani, ndainda ndanani, nda inda mbrakwani, ndaɗvutani ta mnda səla manda va ɗvutani taghəŋani wa. Malaghumala tsaya ta ghəŋaskwi nda səla ta drafta lu tsuhtsuh ta gwir.Malaghumala guli ta planatá ghəŋ ta plulu nda hamata skwiha nda ya nda rini†ta vlaŋta lu manda ya ɗawaŋ zlahu,» katsa mndu ya. 34 Nghanata Yesu ta tsazlghawani ya ná,mamu ɗifilmida. Kaʼa ndatsimantsa: «Diʼiŋaghu a ka nda gamghamaLazglafta wa,» kaʼa. Haɗmndu ta dərglaftáŋuɗuf ka ɗawgəltá vli da tsi tahula tsa wa.

Zwaŋa Dawuda Kristi ra?Mat 22:41-46, Luk 20:41-44

35 Ka kɗə Yesu ta tagha skwi ŋa mnduhama həga Lazglafta. Wya kaʼa ta mnay:«Kurki gwal tagha zlahu ŋa mnduha tamnay kazlay: Kristi ná, zwaŋa Dawudaya kaʼa na? 36 Ya wya ka vərɗa Dawudapghafər Sulkum nda ghuɓa mnata:“KaMgham LazglaftamnanatáMghama ɗa

na:Nzanza gha nda ga zeghwa ɗa ha ka sagha

fitik dzaʼa niŋta

yu ta ghumaha gha ka skwa diŋlay gha,‡ ”kaʼa.

37 Ya “Mghama ɗa ka,” ka vərɗa Dawudata hgay ní, wa kəʼa nzəglaku ka zwaŋanitama?» kaʼa guli. Tsa skwi ta taghə Yesu yana, zɗəganazɗa ta tsa dəmga ta snay ya.

Planaghatá vu ta gwal tagha zlahuMat 23:1-36, Luk 20:45-47

38 Wya kaʼa nda həŋ ma tsa skwi tataghə tsi ya. «Ɗaswa ka kuni nda gwaltagha zlahu ŋa mnduha! Hahəŋ ná, ndalgutha zutututa zɗəganata wawaku ta həŋ.Zɗəganazɗa ganaghatá zgu ta həŋ ta luma.39 Ta zbay həŋ ta vla nzaku ta kəma mahəga ta kəl lu ka tagha skwa la Yahuda. Vlanzaku ɗina ta zbə hahəŋ ma vla za skwazay guli. 40Hahəŋ gwal ta dghwaɗguduŋtáskwa la wadgu. Zɗəganazɗa slriŋtá magaduʼa ta həŋ ta kəma mnduha ŋa ghubaŋtáhəŋ. Dzaʼa tsanaghatsa lu ta guma ta həŋkatakata,» kaʼa.

Vla skwa markwa wadgu ka pɗuLuk 21:1-4

41 Tahula tsa, ka nzatá Yesu mbəŋ ndaakwata pgha tsedi ma həga Lazglafta, kanghay ka mnduha ta pgha tsedi dida. Ndandəgha la gadghəl ta va pghadatá tsedi.42Ka lagha sanamarkwawadgu ka pɗu guli,ka pghadatá tsi ta aneni his kul slaghutaka sana skwi. 43 Mantsa tama, ka hagaŋtáYesu ta duhwalhani, kaʼa nda həŋ mantsa:«Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, tsedipghada ya markwa wadgu ya da ya skwiya ná, mal ŋani ka ŋa pɗakwa mnduha,44 kabga sanlaha ná, ma fərta tani da həŋklaʼata həŋ ka pghadata. Ama tsa marakwya ná, kɗavakta skwi ma ŋa zayni ga taŋklaf tsatsi ka pghadata,» kaʼa.

13Tasiŋtá həga LazglaftaMat 24:1-2, Luk 21:5-6

1Ma fitika saba i Yesuma həga Lazglafta,ka sanimataba duhwalhani nda tsi mantsa:«Mghama ɗa, ngha ta glakwa na pala naɓa! Nghana ka ta glakwa bata na həga naɓa!» kaʼa. 2 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ndangha ka ta glakwa batá na həga na kiʼe, haɗnzugwatá pala dər turtuk dzaʼa pɗata wa,dzaʼa tasiŋtasa lu tesneʼ» ka Yesu nda tsi.

‡ 12:30 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 6:4, 5. § 12:31 Ngha ta Levi 19:18. * 12:32 Gray nda Vrafta ta Zlahu 4:35.† 12:33 Gray nda Huseya 6:6. ‡ 12:36 Ngha ta Zabura 110:1.

Markus 13:3 66 Markus 13:26Skwiha dzaʼa magaku ma kɗə kɗakwa

ghəŋa haɗik saghaMat 24:3-14, Luk 21:7-19

3 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ka laghwinzata ta ghwá zaytuŋ, ta nzakway mbəŋnda həga Lazglafta, ka ksaghutá i Piyernda Yakubu nda Yuhwana nda Andre ndaghəŋa taŋ ta Yesu ka ɗawaŋta da tsi.4 «Yawu dzaʼa magakwa tsa skwiha ya, ŋi-zla wu dzaʼa maraŋtá magakwa inda tsaskwiha ya na? Mna gwanaŋna mna,» kahəŋ nda tsi. 5 Ka zlraftá Yesu ta mnayŋa taŋ, kaʼa nda həŋ mantsa: «Ɗaswa kakuni yaha mndu da nanaghunafta. 6Kabganda ndəghamnduha dzaʼa sliʼakta ka klaftáhga ɗa kazlay: “Iʼi Kristi,” ka inda taŋdzaʼa mnay, ŋa nanaghata taŋ ta ndəghatamnduha. 7 Dzaʼa nda sna kuni ta mnagwaɗa ta lmu ndusa nda ya diʼiŋ, yahaŋuɗufa ghuni tɗu, kabga dzaʼa magaku tsaskwiha ya, ama kɗavakta kɗakwa ghəŋahaɗik a tsa wa. 8 Dzaʼa lmay sana haɗikta lmu nda sana haɗik, mantsa sana luwanda sana luwaguli. Dzaʼa ghudzavafghudzahaɗik ma vliha kavghakavgha. Dzaʼa slakumaya ta haɗik. Nda tsahaya dzaʼa zlraghəŋa haɗik ta ɓasay manda marakw taɓasa yaku. 9 Kaghuni, ɗaswa ka kuni, dzaʼahlay lu ta kaghuni da vla guma, dzaʼa ɗgaylu ta kaghuni nda sarak ma həga taghaskwa la Yahuda. Dzaʼa hladaghunaghahla lu ta kəma la ŋumna nda mghamha,kabga nzakwa ghuni ka duhwalha ɗa. Hadadzaʼa maraŋta kuni ta nzakwa ghuni kamasləmtsəka ɗa ta kəma taŋ. 10Wya skwidzaʼa magaku karaku: Dzaʼa nzakway tkweʼka mnanaŋtá mnduha ta ghəŋa haɗik ten-der ta Lfiɗa Gwaɗa Lazglafta, kada kuɗutaghəŋa haɗik. 11 Hlafta lu ta kaghuni kahlaghata da vla guma ya, yaha kuni dalaghwi da ndana skwi dzaʼa kuni mnayhada kazlay: Nu dzaʼa mu mnay tama,kaʼa. Ka nu dzaʼa sagha da ghəŋa ghuni matsa fitik ya, tsaya dzaʼa kuni mnay, kabgakaghuni a dzaʼa gwaɗay wa. Dzaʼa sagha daSulkum nda ghuɓa skwi dzaʼa kuni gwaɗay.12Ma tsa fitik ya ná, zwaŋamani dzaʼa vlatázwaŋamani ŋa dzata, zwaŋani ŋa da dzaʼavlata ŋa dzata, ta mbəɗavatá zwani tvə

dadaha taŋ nda mamaha taŋ ŋa vlatá həŋŋa pslata.* 13Dzaʼa husaŋhusa kuni ta indamnduha, kabga nzakwa ghuni ka duhwalhaɗa, ama mndu ya dzaʼa kɗanakta suʼaftadzaʼa mbaku,» kaʼa.

Manzakɗawaya skwiMat 24:15-28, Luk 21:20-24

14 «Ma sana fitik dzaʼazlay, dzaʼa ndangha kuni tamanzakɗaway ta ŋriŋta† skwaLazglafta dzaʼa nzata ma vli má si kul raku.Ka havaptamndunda sna ta dzaŋa. Mantsaguli, ka nda ngha gwal hadna ma Zudiya tatsa skwi ya katsi, ka hwaya həŋ ta ghwá.15 Ka ta nzaku mndu ta bɗəma həga, yahada ndana valagata ŋa vru da həga‡ kabgaŋa klaftá sana skwi, ka hwaya tsi ta hwaya.16 Mndu ya ma vwah guli, yaha da ndanavrakta dzagha ŋa klaftá lgutani. 17 Ghuyaɗaŋwa dzaʼa slanaghatá miʼaha nda huɗinda gwal nda zwani ta ghuva taŋ ma tsafitik ya! 18 Ndəɓawa dzvu da Lazglafta,kabga yaha tsa skwiha ya slata givya. 19 Kayawu tsatá ghəŋa haɗik ka sagha ta gita, tasla a mndərga tsa ghuya ɗaŋwa dzaʼa slatama tsa fitik ya wu, sləglata a vani guli wa.§20 Ka má fa a Lazglafta ta htanaktá tsa fitikya wu katsi, ma haɗ mndu dzaʼa mbaftawa. Ama dzaʼa htanaghuhta ta tsa fitikya, kabga gwal ɗagap tsi ŋa nzaku ka ŋani.21 Ka “wana Kristi hadna,” “aʼ waʼa Kristihada a,” ka mndu nda kaghuni katsi, yahakuni da snay, 22 kabga dzaʼa sliʼagaghasliʼaghwaɗaka la krista nda ghwaɗaka anabiha.Dzaʼa magay həŋ ta ŋizla sana skwihanda mazəmzəmha ŋa nana ɗagatá mnduhaLazglafta, ka má ta magaku tsi. 23Kaghuni,ɗaswa ka kuni. Wya mnaghunamna yuta tsekeʼluwa ta inda skwi dzaʼa magakudemdem.

Vragata KristiMat 24:29-31, Luk 21:25-28

24 «Tsa fitik dzaʼa sagha tahula ghuyaptalu ta tsa ɗaŋwa ya, dzaʼa mtumta fitik, haɗtili dzaʼaɓəglaftawa. 25Dzaʼa rkaga rka tek-watsa ta luwa, ta dzaʼa ghudzavafghudzambrakwa sana skwiha ta luwa.* 26 Matsaya tama, dzaʼa nghaŋta lu ta saha Zwaŋamndu ndambrakuma ghwayak, ta wuɗaku

* 13:12 Gray nda Mika 7:6. † 13:14 Ngha ta Daniyel 9:27, 11:31, 12:11. ‡ 13:15 Ngha ta Mata 24:17. § 13:19Gray nda Daniyel 12:1. * 13:25 Gray nda Isaya 13:10, 34:4, Azekiyel 32:7, Yuwel 2:10, 3:4. † 13:27 Gray nda Vraftata Zlahu 30:4, Zakari 2:10 Nehemi 1:9.

Markus 13:27 67 Markus 14:10katakata ma glakwani ta saha tsi dzaʼazlay.27 Ghwanafha ta duhwalha Lazglafta, ŋasliʼa taŋ ta kɗavakta ghəŋa haɗik tender,†kulam ta slrəŋa luwa, ŋa tsakaktá mn-duhani ɗagab tsi.

Tagha skwi ta ghəŋa ghurafMat 24:32-35, Luk 21:29-33

28 «Nghawa skwi ta magaku nda ghurafɓa! Ka nda ngha kuni ta ghuraf ta ɗakukatsi ná, gi nda sna kuni kazlay: Ndusadəwiŋ tama kəʼa. 29Mantsa ya guli, ka ndangha kuni ta tsa skwiha ya ta magaku katsiná, ka snaŋta kuni kazlay: Ta tvi səla Zwaŋamndu ka saha tama kəʼa. 30 Kahwathwataka yu ta mnaghunata, haɗ na mnduha tana zamana gita na dzaʼa kɗuta ɗekɗek kulslatá tsa skwiha ya wa. 31 Luwa nda haɗikná, dzaʼa kɗu kɗa. Ama gwaɗa ɗa ná, haɗdzaʼa kuɗuta wa. Nzawanza hzleŋa, yahakuni hani.

Lazglafta yeya nda sna ta kɗakwa ghəŋahaɗik

Mat 24:36-4432«Ta ghəŋa gwaɗa ta tsa fitik ya ná, haɗ

mndu nda sna ka ta wati luwa tsi wa. Dərduhwalha Lazglafta ta luwa, dər zwaŋani,sna a həŋ wa. Ba Da turtukwani yeya ndasna ta tsa fitik ya. 33 Ɗaswa ka kuni! kanzata kuni hzleŋa nda fatá ghəŋa ghuni,sna a kuni ka yawu dzaʼa sagha tsa fitikya wa. 34 Tsa skwi ya ná, dzaʼa nzakwaymanda zəʼala həga ta vrakta ta za wliwani.Ma sliʼani, ka zlaŋtá tsi ta həgani ma dzvagwal ksanatá slnani, daganafha ta slna taŋta həŋ. Ka ngha ka ta həga, kaʼa nda mndangha həga, ka nzata ka hzleŋa, kaʼa guli.Ka sliʼaftá tsi ka laghwi. 35 Kaghuni guli,hzleŋa fata ghəŋa ghuni kabga snaŋta akuni ka ta wani luwa dzaʼa sagha zəʼalahəgawa. Ka gahawu tsi, kama takala tsi, katawaha vazak tsi, ka gasərɗək a dzaʼa saghatsi, haɗmndu nda snawa. 36Ɗaswa ka kunida sagha tsi dluk slaghunaghata pslapslahani ta kaghuni. 37Manda va na ta mnə yuŋa ghuni na ná, mantsa ya ta mna yu ŋainda mnduha kazlay: Hzleŋa ka kuni fataghəŋ,» kaʼa.

14Dzra skwi ŋa ksafta Yesu ŋa dzataMat 26:1-5, Luk 22:1-2, Yuh 11:45-53

1 Ta his fitik ka sagha fitika skala Pak,nda skala buradi kul haɗ is mida,* ka zbugwal dra skwi ŋa Lazglafta nda gwal taghazlahu ŋa mnduha ta hiɗaku ŋa ksaftá Yesuma kɗek ma kɗek ŋa klay dzata. 2 «Yahada nzakway baɗu tsa fitika skala Pak yatama, kabga ka baɗu tsa ka mu ksay katsiná, ka waya ka skwi da sliʼanaftá mnduhata hwanzaɓaku,» ka həŋ.

Pghay sana marakw ta urdi ta ghəŋ ŋaYesu

Mat 26:6-13, Yuh 12:1-83 Ma luwa Betani Yesu ta nzaku ka

za skwa zay ma həga ga Simuŋ si ndarɗa mndu tida ya, ka lamə sana marakwslanaghata nda klatá hwaraka Albastrandəghamə tsi ta urda sana fu ta hgu lu kaNar. Nda bla dzva tsa urdi ya katakata.Ka ɓlaghutá tsi ta wa tsa hwarak ya, kabərzləganatá tsa urdi ya ma ghəŋ ta Yesu.4 Ka kuzlanaftá tsi ta sanlaha ta ŋuɗuf,ka ruruŋwaku həŋ ta ruruŋwaku. Ka həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl lu ka badza urdika bətbət na? 5 Ta skwi má ŋa klafta kaskwapta ŋa mutsaftá suley hkən dərmək†,ka daganaftá gwal pɗu ná,» ka həŋ kaɓasanavatá ŋuɗuf ta tsa marakw ya, kadavay. 6 Ama ka Yesu nda həŋ mantsa:«Kabgawu ta kəl kuni ka ghuya ɗaŋwaŋa tsa marakw ya? Zlanawa zla, ŋərmaskwi tsa skwi ya magiha tsi. 7 Gwal kapɗuha ná, kawadaga həŋ nda kaghuni indafitik,‡ laviŋlava kuni ta vla skwi ŋa taŋ dəryawu tsi manda ya ta kumə kuni. Iʼi ná,gɗavata a yu tavata kaghuni wa. 8Kɗavaktaŋərma skwi kura tsi, maga tsi. Rɗi má ŋamasaɗivata baɗu dzaʼa ɗa da haɗik, tsayanamasaɗiva tsi na. 9Kahwathwata ka yu tamnaghunata, inda vli dzaʼa mnə lu ta LfiɗaGwaɗa Lazglafta ma ghəŋa haɗik tender,dzaʼa rusay lu ta skwi maga na marakw na,ŋa hava na marakw na.»

Skwapta Zudas Iskaryut ta YesuMat 26:14-16, Luk 22:3-6

10 Ka sliʼaftá Zudas Iskaryut. Tsatsi ná,tekw mataba duhwalha ghwaŋpɗə his, Kalaghu tsi da slanaghatá gwal dra skwi ŋa

* 14:1 Ngha ta Sabi 12:1-27. † 14:5 Ngha ta Markus 6:37. ‡ 14:7 Gray nda Vrafta ta Zlahu 15:11.

Markus 14:11 68 Markus 14:31

Lazglafta. «Dzaʼa vlaghunavla yu ta Yesuma dzva ghuni,» kaʼa nda həŋ. 11 Tahulamnanatani ta tsa gwaɗa ya ta həŋ, ka rfuhəŋ ta rfu. «Dzaʼa vlaghavla aŋni ta tsediguli,» ka həŋ nda tsi. «Yaw,» ka Zudas.Tahula tsa tama, ka ŋavata Zudas ka psa tvidzaʼa kəl tsi ka vlaŋtá Yesu ta həŋ.

Zay Yesu ta skwa zay ŋa skala PakMat 26:17-25, Luk 22:7-14,21-23, Yuh 13:21-

3012 Baɗu tsa taŋtaŋa fitika skala skwa zay

kul haɗ is mida ya, baɗu tsaya ta hna luta tuwak ŋa maga tsa skala Pak ya. Kaduhwalhani nda Yesumantsa: «Ga ta kumaka ta payafta mu ta vli ŋa maga skala Pakna?» ka həŋ. 13 Ka ghunaftá tsi ta gwal hismataba duhwalhani. Kaʼa nda həŋ mantsa:Lawala da huɗa luwa, dzaʼa guyaku kuninda sana mndu ta kla bzleghwa imi, kadzaʼa kunimistani. 14Ka dzaʼa lamə da həgaga tsi ya ná, ka mnanatá kuni ta zəʼala həgama tsa həga ya kazlay: Ga tsa vli dzaʼa kəlyu ka za skwa zay ŋa skala Pak kawadaganda duhwalha ɗa ya na? ka mghama ŋni,ka kuni dazlay nda tsi, ŋa maraghunatani.15 Ya dzaʼa maraghunamara ta vli ma sanadzuguvi ta ghəŋa sana həga nda payatáinda huzlaha mida. Hada dzaʼa payamaftakuni ta skwi ŋa za skwa zay ŋa skala Pak,kaʼa. 16 Ka sliʼafta tsa duhwalha ya, kalaghwi da huɗluwa, ka slafta həŋ ta indatsa skwiha ya, manda va ya mnanaf Yesuta həŋ. Ka datá həŋ ta skwa zaya skala Pakhada.

Sani ma kaghuni dzaʼa skwaptá iʼi, ka Yesu17 Gahawu tama, ka lagha tsi kawadaga

nda duhwalhani ghwaŋpɗə his. 18Nda nzanzakwa taŋ tama ta za skwa zay həŋ, kaYesu mantsa: «Kahwathwata ta mnaghu-nata yu, mamumndu turtuk mataba ghunita zə mu ta skwa zay kawadaga nda tsi,dzaʼa vlatá iʼi ma dzva mnduha§,» kaʼa.19 Rəmasas ka vgha taŋ. «Iʼi a wu suʼu na?Iʼi a wu suʼu na? Iʼi a wu suʼu na?» kahəŋ turtuk turtuk nda tsi. 20 «Mndu turtukmataba na kaghuni ghwaŋpɗə his ta zəmuta skwa zay ma hliba turtuk* na tsa mnduya. 21 Wya teʼuwa, Zwaŋa mndu ná, dzaʼamtaku manda ya nda ghada vindatani ma

gwaɗa Lazglafta.† Ama ɗaŋwa ŋa mndudzaʼa vlata Zwaŋa mndu ma dzva mnduhaŋa dzata. Dər ya má kwal lu yatá tsa mnduya,» kaʼa nda həŋ.

Tahanata Yesu ta za skwa zay nda ghuɓaMat 26:26-30, Luk 22:14-20, 1Kwa 11:23-25

22 Ta zə həŋ ta skwa zay, ka klaftáYesu ta tsa buradi ya, ka rfanaghatá tsita Lazglafta, ka ɓalanaftá tsi ta həŋ. Kaʼanda həŋ mantsa: Nanana ná, sluʼuvgha ɗaya, zlghawazlgha, kaʼa. 23 Tahula tsa, kaklaftá tsi ta leghwa ka rfanaghatá tsi taLazglafta, ka vlaŋtá tsi ta həŋ. Ka zlghaftáhəŋ ka ŋaŋaʼata demdem. 24 Kaʼa nda həŋmantsa: «Nanana na usa ɗa ya. Nana usaɗa ná, dzaʼa pghupgha ŋa slərɓa zughumataba mnduha demdem nda Lazglafta.‡25Kahwathwata ta mnaghunata yu, haɗ yudzaʼa səglaŋtá ima yakwa fwa inabi ha kalabə ta fitik dzaʼa kəl yu ka sa lfiɗani ma gamghama Lazglafta wa,» kaʼa nda həŋ.

26 Ka fafanaftá həŋ ta laha§ zləzlvaLazglafta, ka sliʼaftá həŋ ka dzaʼa ta ghwázaytuŋ.

Sna a yu ta kagha wu, ka Piyer nda YesuMat 26:31-35, Luk 22:31-34, Yuh 13:36-38

27 Ta labə həŋ ta tvi, ka Yesu nda həŋmantsa: «Dzaʼa hwahwayaghu hwahwayakuni ka zliɗivata,*» kaʼa nda həŋ. Wyateʼuwa nda vinda da Lazglafta kazlay:Dzaʼa dzadza yu ta mnda ngha tuwak, ŋa

gazlaghuta tuwakha kəʼa†.28 «Dzaʼa dzadza lu ta iʼi, ama tahula

sliʼagabta ɗa, dzaʼa tiŋlaghutiŋla yuta ɓhadaghata da Galili ka kaghuni,»kaʼa. 29 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Dərhwahwayaghuta lamndu ka zlavaghata, iʼi,zlavaghata a yu ɗekɗek wa,» kaʼa. 30 KaYesu nda tsi gulimantsa: «Kahwathwata kayu tamnaghatawa, ta vana rviɗik gita u ná,ma kɗaku vazak ka wahata kamahis, dzaʼamnamnavərɗa kaghahkən səla kazlay: Snaa yu ta na mndu na wu kəʼa.» 31 Ama kaPiyer vrəgliŋtá zlghanaftawi nda mbrakunda mbraku mantsa: «Dər má ŋa dzatá iʼikawadaga nda kagha tsi, haɗ yu dzaʼamnaykazlay: Sna a yu ta kagha wu kəʼa wu,» kaʼa

§ 14:18 Gray nda Zabura 41:10. * 14:20 Ngha ta Zabura 41:10. † 14:21 Ngha ta Zabura 22:2-19 nda Isaya 53.‡ 14:24 Gray nda Sabi 24:8, Irmiya 31:31-34. § 14:26 Ngha ta Zabura 113-118. * 14:27 Ngha ta Zakari 13:7.† 14:27 Ngha ta Zakari 13:7.

Markus 14:32 69 Markus 14:55nda tsi. Manda va tsaya, ka pɗakwa sanlahanda tsi guli.

Ndəɓa dzva Yesu ma GetsemaniMat 26:36-46, Luk 22:39-46

32 Ka ɓhadaghatá həŋ da sana vli ta hgulu ka Getsemene.‡ Lagha taŋ da tsa vliya, «nzawanza hadna ta dzaʼa yu da magaduʼa,» ka Yesu nda duhwalhani. 33 Kahganaʼatá tsi ta i Piyer nda Yakubu ndaYuhwana kawadaga nda tsi. Ta mbəɗap ahəŋ ta səla wu ná, ka ksaftá zləŋ ta Yesu kaghuyay ma vgha. 34 Kaʼa nda həŋ mantsa:Tɗatɗa ŋuɗufa ɗa katakata ta kuma dzi-hata, nzawanza hadna ndiri, kaʼa nda həŋ.35 Tahula tsa ka mbəɗaptá tsi ta səla dauʼmanda a, ka zləmbatá tsi ta haɗik, ka ndəɓətsi ta dzvu da Lazglafta: Ka má ta magakutsi katsi ná, ka laghula na ghuya ɗaŋwa nata ghəŋa ɗa, kaʼa. 36 Kaʼa guli: «Aba, Da,haɗ skwi kul laviŋtá ka tamagaywa, kliŋklata na gruma dzaʼa yu say na! Nziyanzatsi tama, manda ya ta kumə iʼi a wa,ama ka nza tsi manda ya ta kumə kagha,»kaʼa. 37 Ka sliʼaftá tsi ka vrakta slanaghatáduhwalhani, ka slanaghatá tsi ta həŋ tahani. Kaʼa nda Piyer mantsa: «Simuŋ, tahani ka ra? Laviŋ a ka ta nzɗavata tanzaku ndiri dər ka kiʼa ra! 38 Nzawanzandiri, ka ndəɓa kuni ta dzvu yaha kunida zləmbamta ma ghwaɗaka skwi dzaʼadzghaghunata,» kaʼa nda Piyer. «Nda snayu ta kumay ŋuɗufa ghuni ta maga skwiɗina, ama haɗ mbrakwa sluʼuvgha wa,»kaʼa nda həŋ. 39 Ka vrəglaghutá tsi damaga duʼa manda va tsa ya kay guli. 40 Kasliʼiglaftá tsi ka vrəglakta slanaghatá həŋ.Ta vraktá tsi ná, ta zuŋura hani həŋ kayguli. Ka sliʼanaftá tsi ta həŋ. Triɗ traptrahəŋ ta skwi ŋa mnanata, kabga nda ghuyahəŋ da hani. Ka vrəglaghutá tsi. 41 Kavrəglaktá tsi ŋamahkəna səla, kaʼa nda həŋmantsa: «Tata hani kuni ka mbiʼa vghaghuni tama ɓa? Nda kɗa, ndamaga fitikanitama. Wana vlaŋvla lu ta Zwaŋa mnduma dzvu ta gwal dmaku. 42 Sliʼafwasliʼa,mbaɗma guya həŋ, wya ndusakta tsamnduta vlatá iʼi ma dzva taŋ ya,» kaʼa nda həŋ.

Ksaftá YesuMat 26:47-56, Luk 22:47-53, Yuh 18:3-12

43 Tata tsa gwaɗa ya Yesu, ta lagha Zu-das ta nzakway tekw mataba duhwalhaghwaŋpɗə his. Ka lagha tsi kawadaga ndatskatá mnduha, nda huzla lmu da həŋ daslanaghatá Yesu. Tsa mnduha ya ná, ghu-natá mnduha mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋa mn-duha, nda la galata mndu ya. 44 Tsa Zudasya ná, tsatsi ta vlaŋtá həŋ. Tiŋlaghutiŋla tamnanatá həŋ kazlay: Ka nda ngha kuni tatsa mndu dzaʼa lagha yu da brusata ya ná,ya vani tsaya. Ka gi ksafta kuni, ka kla kuni,yaha kuni da walaŋta zliŋta, kaʼa nda həŋ.45Ɓhadaghatani, ka gavadaghatá tsi tavataYesu. «Zgu tsaMaləma ɗa,» kaʼa ganaghatázgu ka brusay. 46 Ka gi sliʼadaghatá tsamnduha ya ksaftá Yesu. 47 Ka gi tshagaptásana mndu tavata Yesu ta kafayani, kagi tsaghutá sləməŋa§ sani ma kwalva tsamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftaya. 48 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Nya tamaguta kəl kuni ka sliʼagaghata nda huzlalmu da ksa iʼi, gənda yu ra? 49 Ya wyakawadaga yu nda kaghuni ta tagha skwima həga Lazglafta tazlay, hada kaghuni,kabgawu kwal kuni ksaftá iʼi? Wya nanaskwi ta magaku na ná, ŋa nzakwani mandaya mna gwaɗa Lazglafta ya,» kaʼa. 50 Kahwahwayaghutá* duhwalha Yesu ka zlana-vata. 51 Ka sliʼaftá sana galaɓay ka mbaɗamistani, nda tsatá gwada ta vghani, kakumə lu ta ksafta, 52 ama ka slurtiŋtá tsi talgutani ka hwayaghuta ka fərdiʼu.

Yesu ta kəma gumaMat 26:57-68, Luk 22:54-55,63-71, Yuh 18:13-

14,19-2453 Ka klaghatá həŋ ta Yesu da mala gwal

dra skwi ŋa Lazglafta. Hada, ka tskavatáinda gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta, nda lagalata mndu tani, nda gwal tagha zlahu ŋamnduha tani, ka tskavatá həŋ. 54Ta klə həŋya, mbaɗaka Piyer ka mbaɗa ta hulani tahulani, ha ka lamə tsi da daɓa tsa həga gamali ta ghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftaya. Ka nzatá tsi hada ka slina vu kawadaganda kwalvaha. 55 Mbaɗa maliha ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwal tsaguma, ka zba skwi dzaʼa kəl lu ka mutsaftárutsak nda inda tsakalawi ta ghəŋa Yesu,

‡ 14:32 Ngha ta Mata 26:36. § 14:47 Ngha ta Yuhwana 18:26. * 14:50 Gray nda 14:27. † 14:56 Gray ndaZabura 27:12, 35:11.

Markus 14:56 70 Markus 15:7kabga ŋa mutsaftá dzata, triɗmutsaf a həŋwa. 56 Nda ndəgha gwal ta vaza rutsak taYesu† mndani, ama la a tsa gwaɗa taŋ yata tva turtuk wa. 57Ka sliʼanaftá sanlaha tagwaɗa ta ghəŋani. Kaʼa nda həŋ mantsa:58 Sniŋsna ŋni ta mnayni kazlay: «Dzaʼatasiŋtá na həga Lazglafta baf lu nda dzvuna yu, ka vranafta ɗa ta bafta baɗumahkənkul ksaŋtá mndu,‡» kaʼa. 59 Kulam ndatsaya tani, la a tsa gwaɗa taŋ ya ta tvaturtuk wa. 60 Ka sliʼaftá mal ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta mataba tsa tskatávgha mnduha ya. Kaʼa nda Yesu mantsa:«Nu kul zlghə kagha ta wa na skwi tamnə mnduha ta kagha na katək na? Arisna a wa a kagha na?» 61 Tsəriɗa, ka Yesunzata, zlgha a ta wani wa. Ka ɗawuglaŋtátsa mal ta ghəŋa gwal dra skwi ya datsi. «Kagha Kristi ta nzakway ka ZwaŋaLazglafta nda tfawi ta ghəŋani ya ra?» kaʼanda tsi. 62KaYesu zlghanaftámantsa: «Aŋi,iʼi ya. Dzaʼa nda ngha kuni ta iʼi Zwaŋamndu ta nzaku nda ga zeghwa Lazglaftanda mbra. Dzaʼa nghay kuni ta saha ɗa makusay ta luwa§ guli,» kaʼa. 63Na snaŋta tsamal ta ghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftaya ta tsa gwaɗa ya, ka kwahiŋtá tsi talgutani. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Nu tatazbəgəlta mu? 64Nda sna kuni ta tsa ŋaslaniya kiʼe, kinawu ka kaghuni ta ghəŋani?»kaʼa. Prək ka dzatá na mndu* na, ka həŋdemdem. 65 Ka gi tafə sanlaha ta sərɗəktida, ka hbanamtá həŋ ta patak ma kuma,ka dəŋəzlay. Ka həŋ nda tsimantsa: Tsatsaftsatsa ta tsa mndu ta dzughusta ya, ka həŋnda tsi. Ka vlaŋtá həŋ ta la kwalvaha, kadghar† tsahaya guli.

Hkən mnay Piyer kazlay sna a yu taYesu wu kəʼa

Mat 26:69-75, Luk 22:56-62, Yuh 18:15-18,25-27

66 Tata nzaku Piyer ndagahaɗik ma daɓahəga, ka sagha sana marakw ta nzakwaytekwmataba kwalvaha ka miʼaha ga mal taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta. 67 Kanghaŋtá tsi ta Piyer ta slina vu. Ka vits tsi,«Si kawadaga kagha nda tsa Yesu laNazaretya,» kaʼa nda tsi. 68 «Kay! Sna a yu ta naskwi ta mnə ka na wu, sna a yu ta va na

mndu ta mnə ka na guli wu,» kaʼa. Ka gisliʼaftá tsi ka laghwi da dzuguva watgha.[Ka wahatá vazak.] 69 Ka nghəglaŋtá va tsamarakw ya. Tekw nana mndu na matabatsa mnduha ya, kaʼa nda tsa mnduha matsa vli ya kay guli. 70 «Kay! Iʼi a wu,» kaʼakay guli. Ɓats nzɗa, ka tsa gwal ta nzakuhada ya nda Piyer kay guli mantsa: «Dər kitsi, vara a kaghamataba tsamnduha yawu,kagha ná, mnda la Galili ka,» ka həŋ ndatsi. 71 Ka zlraftá Piyer ta ksiʼa ghəŋani kawaɗu. Kaʼa mantsa: «Sna a yu ta na mnduta mnə kuni na ɗekɗek wu,» kaʼa. 72 Ka giwahatá vazak ka mahis. Snaŋta Piyer ta tsawahata vazak ka mahis ya, hizl sagha tsagwaɗamnana Yesu kazlay: Ma kɗaku vazakwahata ka mahis ná, dzaʼa mnay ka kazlay:Sna a yu ta kaghawu kəʼa ya tsa da ghəŋani.Ka gi sliʼaftá tsi ka laghwi da hərɓa taw.‡

15Kladaghata Yesu ta kəma PilatusMat 27:1-2,11-14, Luk 23:1-5, Yuh 18:28-38

1 Tsaɗakwa vli, ka gi tskavatá malihata ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta kadzrəku kawadaga nda la galata mndu, ndagwal tagha zlahu ŋa mnduha, nda gwaltsa guma demdem. Ka habaftá həŋ taYesu. Ka klaftá həŋ ka laghwi vlaŋtá Pilatka ŋumna. 2 Tahula kladaghata taŋ taYesu da Pilatus, ka ɗawaŋtá Pilat da tsi.Kaʼa mantsa: «Kagha mghama la Yahudara?» kaʼa nda tsi. Manda ya mna ka,* kaYesu nda tsi. 3 Ka vazə maliha ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ta rutsakhakavghakavgha ta Yesu. 4 Ka ɗawuglaŋtáPilat da Yesu, «Mbəɗa a ka ra, ari sna a waa ka ta na skwiha ta mnə həŋ ta kagha nana?» kaʼa nda tsi. 5 Tsəriɗ nzanza Yesu kulmbəɗanaghata dər ka turtuk. Ka vlaŋtá tsita ndanu ta Pilat.

Tsanaghatá guma mtaku ta YesuMat 27:15-26, Luk 23:13-25, Yuh 18:39—19:16

6 Tsaw inda fitika skala Pak ya ná, tasnusna Pilat ta zlinistá mndu turtuk magamak ta həŋ. Mndu ɗawaŋ həŋ ta zlinistatsi ta həŋ. 7 Ma tsa fitik ya, mamu sanamndu ta hgu lu ka Barabas, ksaf lu kafamtama gamak kawadaga nda sanlahamamnduha, kabga dzata taŋ ta mndu ma vla

‡ 14:58 Ngha ta Yuhwana 2:19. § 14:62 Ngha ta Zabura 110:1 nda Daniyel 7:13. * 14:64 Ngha ta Zlahu 24:16.† 14:65 Gray nda Isaya 50:6. ‡ 14:72 Ngha ta 14:30. * 15:2 Ngha ta Mata 27:11.

Markus 15:8 71 Markus 15:36zlərɗawi nda ŋumna. 8 Mbaɗa dəmga kasliʼadaghata da Pilatus, «Zliŋniszla tamnduturtuk manda ya snu ka ta magaŋnata,» kahəŋ. 9 «Ta kumay kuni ta zlighunista ɗa tamghama la Yahuda ra?» ka Pilat nda həŋ,10 kabga nda sna ka mnay kazlay: Ka drakukladaghata maliha ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta ta Yesu kəʼa. 11 Ama mbaɗamaliha ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftaka ŋavata, ka baramnduha ŋamnay taŋ ka-zlay: Zliŋnis Barabas, zliŋnis Barabas, kaʼanda Pilatus. 12 Ka vrəgliŋtá Pilat ta ɗawayda həŋ: «Ka si mantsa tsi, nu ta kumə kunita magay ɗa nda na mndu ta hgu kuni kamghama la Yahuda na?» kaʼa nda həŋ. 13Kahləglaftá həŋ ta wi: «Zləŋafzləŋa ta udzu,ka həŋ nda tsi.» 14 Ka Pilat nda həŋ gulimantsa: «Kabgawu, nahgani va ghwaɗakaskwi maga tsi? Ka hləglaftá həŋ ta wi ndambraku, Zləŋafzləŋa ta udzu!» ka həŋ ndatsi. 15 Tsa Pilat ya, ta kumay ta zɗanaftaŋuɗuf ta dəmga. Mantsa, ka zlinistá tsi taBarabas ta həŋ, ta vlaŋtá tsi ta Yesu madzvu ta la sludzi ŋa slvanapta. Tahula tsa,ka zlanaŋtá tsi ta həŋ ŋa zləŋafta ta udzu.

Gagay sludziha ta YesuMat 27:27-31, Yuh 19:2-3

16 Ka zlghaghutá sludziha ta Yesu madzva Pilatus, ka kladamtá həŋ, ta daɓima həga ma vla nzakwa Pilatus, ka ha-gadaghatá həŋ ta inda sludziha demdem,ka tskavata hada. 17 Ka suɗanavatá həŋ talguta ma mgham mgham ka dva. Ka ɗaftáhəŋ ta teki ka wanamta ma ghəŋ mandazewzewa. 18 Ka gə həŋ ta zgu ŋani: «Zgutsa mghama la Yahuda,» ka həŋ nda tsi.19Mbaɗaka həŋ ka dzay ta ghəŋ nda sarakguli, ka tafa sərɗək tida. Ka tsəlɓu həŋ tatsəlɓu ta kəmani, manda skwi ŋa vla glakuŋani. 20 Tahula hərfuta taŋ ta gagay, kasuɗaghutá həŋ ta tsa lguta dva má mghammgham tida ya, ka suɗglanavatá həŋ tavərɗa ŋani. Ka klagapta ka klaghata ŋazləŋay ta udzu.

Dalafta la sludziha ta Yesu ta udzuMat 27:32-44, Luk 23:26-43, Yuh 19:17-27

21 Ta labə həŋ ta tvi, ka guyatá həŋ ndasana mnda la Sireŋ ta hgu lu ka Simuŋ,dani ma i Alegzandra nda Rufus† ta vrakta

ta wawakwani. Ka mblanaftá həŋ ta klatsa udza zləŋa Yesu ya. 22 Ka klaghatáhəŋ ta Yesu da Gwalgwata. Tsa Gwalgwataya na, manda mnay kazlay: Vla ghudz-ifa ghəŋ kəʼa ya. 23 Ɓhadaghata taŋ dahada, ka kumə həŋ ta sunustá ima inabilaɓanaf lu nda sana skwi ta hgu lu kamur, ŋa htanaghutá kuzlakwa tsa ghuyaɗaŋwa ya, ama ka kwalaghutá Yesu ta say.24-25 Nzemndi təmbay vli ta zləŋaftá həŋta udza zləŋay, ka vzə həŋ ta vindima‡ ŋadaguvustá lguthani. 26 Vindafha lu nda taghəŋani, ta ghəŋa skwi kəl lu ka tsanaghatágumakazlay: Mghama la Yahuda kəʼa. 27Kazlaŋaftá həŋ ta gəndaha his ta sana udzuhatavatani, pal nda ga zeghwani, pal ndaga zlaɓani. 28 [Mantsa ya kɗavakta skwimnə gwaɗa Lazglafta kazlay: Nda mbəɗamataba mbsaka gwal ta maga ghwaɗakaskwi,§] kəʼa. 29Mbaɗa mnduha ta labə ndata tsa tvi ya, ka gigɗa ghəŋ ka rarazay,«Yawa a wa! Dzaʼa tasiŋtasa yu ta həgaLazglafta ka bafta ɗa ma fitik hkən* a kaka kay ra. 30 Mbanaf mba ta ghəŋa ghakagha ka ghəŋa gha, ka saha ka ta na udzazləŋay na!» ka həŋnda tsi. 31Mbaɗamalihata ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, ndagwal tagha zlahu ŋa mnduha ka manayguli: «Mbanafha ta sanlaha ná, ama triɗlaviŋ a ta mbanaftá ghəŋani wu,» ka həŋmataba taŋ. 32 «Ka sasa Kristi Mghama laIsraʼila ta na udza zləŋay na ndana tama,ka ngha ŋni, kada zlghafta ŋni nda ŋuɗufaŋni!» ka həŋ. Mbaɗa tsa gwal zləŋaf lukawadaga nda tsi ya guli ka razay.

Mtakwa YesuMat 27:45-56, Luk 23:44-49, Yuh 19:28-30

33 Lafa fitik ɗək da ghəŋ, ka nutá vlitɗik ka grusl ta haɗik demdem, ha ka lahata nzemndi hkən ta fitik hawa. 34 Mandamagatá nzemndi hkən, ka hgatá Yesunda mbraku, kaʼa mantsa: «Eluhi, Eluhi,lama sabaktani?» kaʼa. Manda mnay ka-zlay: Lazglafta ɗa, Lazglafta ɗa, kabgawuzliɗivata† ka na? kəʼa ya. 35 Snaŋta sanlahamataba tsa gwal hada ya ta tsa skwi mnatsi ya ná, ka həŋ mantsa: «Wya ta hgaIliya mnda Lazglafta ghalya,» ka həŋ. 36Kagi sliʼaftá sani mataba taŋ ka hwayadapta

† 15:21 Gray nda Ruma 16:13. ‡ 15:24-25 Ngha ta Zabura 22:19. § 15:28 Ngha ta Lukwa 22:37 nda Isaya 53:12.* 15:29 Ngha ta 14:58 nda Zabura 22:8 nda Yuhwana 2:19. † 15:34 Ngha ta Zabura 22:2.

Markus 15:37 72 Markus 16:13

klaftá susu, ka hbuŋta ta wa sarak. Katsughumamtá tsi ma ima inabi mastalaŋ,ka tsghədanaftá tsi ta Yesu ŋa sayni.‡ Tatsghə tsi ya, «Swidwa! Nghama ngha kadzaʼa sasa Iliya da klagata ta na udza zləŋayna tsi, kaki tsi,» ka həŋ. 37 Ama ka wahatáYesu nda mbraku, ka sabə hafu mida. 38Mava tsa fitik ya, ka tavaptá zlala ta watghalamə da vli nda ghuɓa ma həga§ Lazglaftakuyar daga ta luwa dikw ta haɗik. 39 Matsa vli zləŋaf lu ta Yesu ya, mamu sanamghama sludza la Ruma ta sladakta mbəŋnda tsi. Manda nghaŋtani ta mndərga tsaklay Yesu ta hafu ya, kaʼa mantsa: «Kah-wathwata, namndu na ná, Zwaŋa Lazglaftaya,» kaʼa. 40Mamu sana miʼaha ta sladaktadiʼiŋ ka ngha tsa skwiha ta magaku ya guli.Mataba tsa miʼaha ya, mamu i Mari makwata Magdala, nda Salume, nda Mari manima i Yuses nda Yakubu ta tsneʼuwa ya.41Mafitika si nzakwaYesu tama luwaGalilikaraku ná, si ta dzaʼa mistani tsa miʼaha yaŋa maganatá slna. Si nda ndəgha sanlahama miʼaha ta sliʼadafta mistani da luwaUrsalima guli.

Paɗamta Yusufu ta YesuMat 27:57-61, Luk 23:50-56, Yuh 19:38-42

42 Baɗu luma Madagala tsa fitik ya, takəl lu ka papaya skwiha, kabga dzaʼa lamlalu da sabat, ka nda dəɗa fitik. 43 Ka laghaYusufu mnda luwa Arimate*. Tsa mnduya ná, ta mnay ta tughwa gwaɗaha. Tsatsiguli ná, ta kzla ga mghama Lazglafta. Kadraftá tsi ta ŋuɗuf, ka lagha slanaghatáPilat ŋa ɗawaftá tvi ŋa dzaʼa kla mbla Yesu.44 Ka ndərmim Pilat ta tsa gi saba hafuma Yesu misimmisim ya. Ka hgaŋtá tsi tatsa mghama sludziha ya, ka ɗawaŋta datsi kazlay: Nda kɗa fitika saba hafu midara? kəʼa. 45Manda snanamta tsa mghamasludzi ya, ka zlanaŋtá tsi ta tvi ta Yusufu ŋadzaʼa kla mbla Yesu. 46Ka skwatá Yusufu talguta wupay, ka klagata mbla Yesu ta udzazləŋay, ka mbsamta mida. Ka klaftá tsi kalaghwi famtama kulu huhrap luma kluluh.Ka taŋwalaktá mghama klam, ka huŋta tawa tsa kulu ya. 47Ta nzaktá iMarimakwa taMagdala nda Mari mani ma Yuses, ka nghavli dzaʼa kəl lu ka famta.

16Sliʼagabta Yesu nda hafu ma mtakuMat 28:1-8, Luk 24:1-12, Yuh 20:1-10

1 Manda luta sabat, ka sliʼaftá i Marimakwa ta Magdala nda Salume nda Marimani ma Yakubu dzawatá rɗa urdi ŋa dzaʼamasay ta mbla Yesu. 2 Ka sliʼafta həŋ, kaɓhadaghatá həŋ mbessa vzlazlaŋ ta kulugasərɗək baɗu dəmas. 3 Ta labə həŋ tatvi, ka həŋmantsa: Wa dzaʼa taŋwalaghutátsa klam ta wa tsa kulu ya tama? kahəŋ. 4 Ndusadaghata taŋ, kəʼa ka həŋná, taŋwalaghutaŋwala lu ta tsa mghamaklam ya diʼiŋ nda wa tsa kulu ya. 5 Ka gilamə həŋ da tsa kulu ya. Ka slanaghatáhəŋ ta sana duhwal ta nzaku hada nda gazeghwi, nda suɗatá ta lguta ŋusliŋ zututta vghani. Nghaŋta taŋ, mbaɗaka həŋ kaghudzafta da zləŋ. 6 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ,nda sna yu kazlay: Yesu mnda la Nazaretsi zləŋaf lu ya ta psə kuni» kəʼa. Ta haɗhadna wa. Sliʼafsliʼa nda hafu ka laghwi.Wana tsa vli si kəl lu ka fatá mblani ya.7 Lawala da mnanatá i Piyer nda sanlahama duhwalhani kazlay: Tiŋəl tsatsi dzaʼaɓhata ma Galili. Hada dzaʼa nghaŋta kunimanda ya si mnaghuna tsi,* ka tsa duhwalya nda həŋ. 8Ka ndagaptá tsa miʼaha yamakulu, ka hwaya. Ta ghudzaku həŋ da zləŋ.Ka kwalaghutá həŋ ta mna tsa gwaɗa ya ŋamndu, kabga nda ksa həŋ da zləŋ.

Maraŋta Yesu ta vghani da Mari MagdalaMat 28:9-10, Yuh 20:11-18

9 [Manda sliʼagabta Yesu gasərɗək baɗudəmas, tiŋəl Mari makwa ta Magdala, yaghzligiŋ tsi ta duhwalha halaway ndəfáŋmida ya, marava tsi da tsi. 10 Ka sliʼaftá tsamarakw ya ka laghwi da mnay ŋa gwal sikawadaga nda Yesu, ta nzaku həŋ sasgamaka taw. 11 Wa a Yesu nda hafu, nda nghaiʼi nda ira ɗa, kaʼa nda həŋ. Ka kwalaghutáhəŋ ta zlghaftá tsa gwaɗa ya.

Maravata Yesu da sana duhwalhani hisLuk 24:13-35

12 Tahula tsa, ka maravatá Yesu ka sanima mndu tskəm da duhwalhani his tambaɗa ta tvi ta dzaʼa tahula luwa. 13 Kavraktá həŋ da Ursalima, ka rusu həŋ ŋasanlaha. Ama ka kwalaghutá tsahaya tazlghaftá tsa gwaɗa ya guli.

‡ 15:36 Gray nda Zabura 69:22. § 15:38 Ngha ta Sabi 26:31-33. * 15:43 Ngha ta Mata 27:57. * 16:7 Ngha ta14:28.

Markus 16:14 73 Markus 16:20Maravata Yesu da duhwalhani ghwaŋpɗə

ndeŋMat 28:16-20, Luk 24:36-49, Yuh 20:19-23, Slg

1:6-814 Tahula tsa guli, ka maravatá tsi ta

kəma duhwalhani ghwaŋpɗə ndeŋ ta zəhəŋ ta skwa zay. Ka davanaghatá tsi tahəŋ: Nu kul zlghaftá kuni ta gwaɗa tsagwal ta nghaŋtá iʼi ta sliʼagapta ya, təŋtəŋaghəŋa ghuni, kaʼa nda həŋ. 15Kaʼa nda həŋtama mantsa: Lawala ta ghəŋa haɗik ten-der, ka mna kuni ta Lfiɗa Gwaɗa Lazglaftaŋa inda mnduha.† 16 Inda mndu dzaʼazlghafta nda ŋuɗuf, ka maganaftá lu tabatem, dzaʼambaku. Amamndu dzaʼa kwalkul zlghafta, dzaʼa tsanaghatsa Lazglafta taguma. 17Wya ŋizla dzaʼa maraŋtá gwal tazlghaftá iʼi: Nda hga ɗa, dzaʼa ghazlay həŋta duhwalha halaway ma mnduha, dzaʼagwaɗay həŋ ta sana Lfiɗa Gwaɗa. 18 Dərksafha həŋ ta nahaɗik nda dzvu, dər suhahəŋ ta gruma, haɗ sana skwi dzaʼa mag-anata tsi ta həŋ wa. Dzaʼa fafanaghafafahəŋ ta dzvu ta gwal kul ɗughwanaku, ŋambambafta taŋ, ka Yesu nda həŋ.

Vraghuta Yesu ta luwaLuk 24:50-53, Slg 1:9-11

19 Tahula mnanata Mgham Yesu ta tsagwaɗa ya ta həŋ, ka klaghatá Lazglafta taluwa, ka nzanatá tsi nda ga zeghwani.‡20 Hahəŋ guli, ka sliʼaftá həŋ ka laghwi damna tsa Lfiɗa Gwaɗa Lazglafta ya ma indavli. Ka katu Mgham Yesu ta həŋ ma mnatsa gwaɗa ya, ŋlanaghaha ta tsa gwaɗa yata həŋ nda ma magay taŋ ta mazəmzəm.]

† 16:15 Slna gwal ghunay 1:8. ‡ 16:19 Gray nda Slna gwal ghunay 1:9-11.

Lukwa 1:1 74 Lukwa 1:25

Gwaɗa ta sabi daLukwaZlrafta Lukwa ta gwaɗani

1 Ari ŋərma Tawfilus, nda ndəgha mn-duha ta ŋavata ka vinda gwaɗa ta ghəŋaskwiha ta luta mataba ŋni. 2 Ka vindaftahəŋmanda va skwi nghaŋ gwal ta nzakwaykamasləmtsəka tsa skwi ya, ta nuta ka gwalmna gwaɗa Lazglafta daga taŋtaŋ. 3 Kaŋavatá iʼi guli ka psa snaŋta ɗina ta skwihata luta daga taŋtaŋ ŋa vindaghafta ndatvani amalaɗa Tawfilus, 4kada snaŋta ka takɗavakta vərɗa skwiha mutsaf ka ta taghaskwi ta ghəŋani.

I Zakari nda Elizabet5Mantsa tama, ma fitika nzakwamgham

Hiridus ta ga mgham ta haɗika Zudiya,mamu sana mndu ta dra skwi ŋa Lazglafta,Zakari hgani mataba mndəra la Abiyamndəra gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta.Elizabet hga markwa taŋ ta sabi nda mamndəra la Haruna. 6 Tuɗukwa mndu həŋhis his ta wa ira Lazglafta. Ta snay həŋ tazlaha Lazglafta nda skwa dzahayhani, haɗmaslivinza ta ksaŋtá həŋ wa. 7 Mutsaf ahəŋ ta zwaŋ ɗekɗek wa, kabga ka dzəghəŋElizabet, lula ima taŋ guli.

Dzaʼa ŋatsay ka ta zwaŋ ka duhwalaLazglafta nda Zakari

8 Ma sana fitik, ta maga slna tsa draskwi ya Zakari ta kəma Lazglafta, kabgambəɗagaghambəɗa fitik ŋamagaymndərataŋ ta tsa slna ya, 9 ka zbaptá lu nda vin-dima ta Zakari ŋa lami da həga Lazglaftada dra urdi manda ya snu gwal ta draskwi ŋa Lazglafta ta magay. 10 Magatá tsafitika dra urdi ya, ka sliʼaftá tsi ka lamida həga Lazglafta da dra tsa urdi ya, tamagə dəmga ta duʼa ma bli. 11 Má tsatama, gi ka zlagaptá duhwala Lazglafta takəma Zakari, ka sladata nda ga zeghwatsa gwir ta drə lu ta urdi ya. 12 Na ginghaŋta Zakari, ka ghudzaftá tsi da zləŋ,sraw vghani. 13 «Ma zləŋ ka ta zləŋ Zakari,wana tsuʼaftsuʼa Lazglafta ta ndəɓa dzvagha. Dzaʼa yagha yamarkwa ghuni Elizabetta zwaŋa zgun ŋa tsanaftá gha ta hgani ka

Yuhwana, 14 dzaʼa rfay ka ta rfu katakata,dagala gwal dzaʼa rfu ta ghəŋani guli. 15Kamndu dagala dzaʼa nzakwa tsi ta kəmaLazglafta. Haɗ dzaʼa sa ima inabi dər skwita ghuya mndu wa. Dzaʼa ndəghundəghanda Sulkum nda ghuɓa daga ma huɗamani. 16Dzaʼa nda ndəgha zwana la Israʼiladzaʼa vranakta tsi da Lazglafta Mghamataŋ. 17 Ta kəma ta kəma dzaʼa dzaʼa tsinda slnani ta kəma Lazglafta nda Sulkum,nda mbraku manda ŋa Iliya ŋa dzranaftá*nzaku mataba dadaha nda zwana taŋ, ŋavranaktá ghəŋa gwal ta maga ghwaɗakaskwi ka ŋərma mnduha. Mantsa ya dzaʼapayafta† tsi ta mnduha ŋa fata taŋ ta vghaŋa Lazglafta,» ka tsa duhwala Lazglaftaya nda tsi. 18 «Waka yu dzaʼa snaŋtáskwi mantsa? Wana iʼi halata mndu yu,markwa ini guli nda hala,» ka Zakari ndatsi. 19 Ka tsa duhwala Lazglafta ya zl-ghanaftawi mantsa: «Iʼi Gabriyel‡ ya, tasladu ta kəma Lazglafta ŋa maganatá slna.Tsatsi ta ghunigihata ŋa gwaɗgaghata, kamnaghatá tsa Lfiɗa Gwaɗa ya. 20 Ndanatama, wana ka dzaʼa nuta ka rgha. Laviŋtaa ka ta gwaɗa ha ka sagha fitika magatatsa skwiha ya wa, kabga zlghaf a ka ta tsaskwi dzaʼa magaku ma fitikani mnagha yuya wu,» kaʼa.

21 Ta nzatá mnduha ka kzla saba Zakari,sew sabə awa. Ka ndanuhəŋ ta ndanu: «Nuta slanaghata ma həga Lazglafta tama?» kahəŋ. 22Manda sabani, ka traptá tsi ta gwaɗanda tskatá mnduha, gi ka tsatsaftá həŋkazlay: Mamu mazəmzəm ta slanaghatama həga Lazglafta kəʼa. Laviŋ a ta gwaɗanda wi nda həŋ wu, mbaɗa ka mnay ndadzvu ŋa taŋ.

23 Tahula kɗuta fitika maga slnani, kasliʼaftá tsi ka laghwi dzaghani. 24Nzɗava atahula tsa wu, ka zlghaftá markwa taŋ Eliz-abet ta huɗi. Ka zatá Elizabet ta tili hutaf taɗifa vgha. Kaʼa mantsa: 25 «Zɗakatahuɗi yamagiha Mgham Lazglafta, ka skwa hula sinzakwa ɗa ta kəmamnduha ɗa, kabga ta yaa yu ta zwaŋwa. Amaka tawatá Lazglafta tahiɗahiɗa ta iʼi ndana, ka klaghutá tsa hulaya ta ghəŋa ɗa,» kaʼa.

Dzaʼa ŋatsay ka ta zwaŋ, ka duhwalaLazglafta nda Mari

* 1:17 Ngha ta Malatsi 4:6 † 1:17 Ngha ta Malatsi 3:23-24. ‡ 1:19 Tsaya duhwala Lazglafta ghunaf lu.

Lukwa 1:26 75 Lukwa 1:6226 Ta mamkuʼ a tilani, ka ghunaftá

Lazglafta ta duhwalani Gabriyel da sanaluwa ta hgu lu ka Nazaret ma haɗika Galili,27 da sana daghali ta hgu lu ka Mari tadzugu sana mndu Yusufu hgani ta sabənda ma mndəra la Dawuda. 28 Ka lamətsi slanaghata: «Zgu tsa, tfaghaghatfaLazglafta ta wi katakata. KawadagaMgham Lazglafta nda kagha,» kaʼa ndatsi. 29 Kɓanafta tsa gwaɗa ya ta Mari, «numndəra nana ma ga zgu tama,» kaʼa maghəŋani. 30 Ka duhwala Lazglafta nda tsimantsa: «Ma zləŋ ka ta zləŋ Mari, zbapzbaLazglafta ta kagha ka tfaghaghatawi.31 Wana dzaʼa zlghafzlgha ka ta huɗi, ŋayata gha ta zwaŋa zgun, ŋa tsanafta gha tahgani ka Yesu. 32 Dzaʼa nzakway ka mndudagala, dzaʼa hgay lu ka Zwaŋa Lazglaftata luwa ŋa vlaŋta Lazglafta ta ga mghammanda ŋa dzidzani Dawuda. 33Dzaʼa gay tamgham ta ghəŋa la Israʼila ŋa kɗekedzeŋ,kɗavakta a tsa ga mghamani ya wu,» kaʼa.34 Ka Mari nda tsa duhwala Lazglafta yamantsa: «Kinawu ka skwi dzaʼa magakumantsa, ya wya ta sna a yu ta zgun wu?»ka Mari. 35 «Sulkum nda ghuɓa dzaʼa sahata ghəŋa gha. Mbrakwa Lazglafta ta luwadzaʼa bukwaghamta. Tsaya dzaʼa kəl lu kahga tsa zwaŋ nda ghuɓa dzaʼa yata ka yaka Zwaŋa Lazglafta. 36 Ngha a ka ta zbagha Elizabet si kul faftá lu ta ghəŋ ta yaynita zwaŋ ná, waʼa nda huɗi ndana, mamkuʼa tilani na nda va tsa halatani ya tani ra.37 Haɗ sana skwi ta tranaghatá Lazglaftawa,» ka duhwala Lazglafta nda tsi. 38 Yaw,«kwalva Lazglafta iʼi, ka maga Lazglaftamanda ya mniha ka,» ka Mari. Ka sliʼaftaduhwala Lazglafta tavatani ka laghwi.

Laghwa Mari nghanaghatá Elizabet39 Ma va tsa fitik ya, ka sliʼaftá Mari

misimmisim ka laghwi da sana luwa taghwá ma haɗika Yahuda da nghanaghatáElizabet. 40 Ka lamə tsi da həga ga Za-kari ka ganaghatá tsi ta zgu ta Elizabet.41 Na gi snaŋta Elizabet ta ga zgwa Mari,gi ka skalavaftá zwaŋ ma huɗani. Kandəghanaftá Sulkumndaghuɓa ta Elizabet.42 Ka klaŋtá tsi ta lwi dagala dagala. Kaʼamantsa: «Kagha, nda tfawi ta ghəŋa kaghamataba miʼaha. Na zwaŋ ma huɗa ghana guli, nda tfawi ta ghəŋani. 43 Wakayu mutsa nana ma zɗaku kəl mani ma

mghama ɗa ka sagha da ini na? 44 Ndasna ka ná, ma fitika lama tsa ga zgwa ghaya tsərah da sləməŋa ɗa, ka skalavaftá nazwaŋ ma huɗa ɗa na da rfu. 45Nda tfawi taghəŋa kagha, kagha ta zlghaftá skwihamnagha lu ta dzaʼa magaku kahwathwata dagada Mgham Lazglafta ya.»

Fa laha Mari46Ka Mari mantsa:

«Ta zləzlvay yu ta Lazglafta.47 Ta taku ŋuɗufa ɗa da rfu ta ghəŋa tsatsi

mnda mba iʼi,48 kabga ɗvafɗva ta nghapta ka kwalvani

nda hta. Wana daga ndana, ndatfawi ta ghəŋani ka inda zivra mn-duha dzaʼazlay nda iʼi,

49 kabga dagala ŋərma skwiha magihaLazglafta nda mbra.

Nda ghuɓa həga Lazglafta.50 Tawa hiɗahiɗani ná, nda nza ŋa ɗekɗek

ta ghəŋa gwal ta zləŋay.51Nda dzvani maraŋta tsi ta mbrakwani, ka

ghzliŋtá tsi ta gwal ta gla ghəŋ, ndaghərɓaku ma ŋuɗufa taŋ.

52 Ka slisliŋwiŋtá tsi ta sanlaha ma gwaldagaladagala ta dughurukwa dasu,ka kapanaftá tsi ta gwal nda hta,

53 ka baghanaftá tsi ta gwal ma maya ndaskwiha zɗazɗa, ka ghzliŋtá tsi tagwal gadghəl bɗadar.

54 Manda ya tanaf tsi ta imi ta sləməŋ tadzidzíha mu, ka kataŋtá tsi ta laIsraʼila mnda maganatá slna,

55 ka havaptá tsi ka tawa hiɗahiɗani ŋaAbraham nda inda zivrani tani ŋaɗekɗek,» kaʼa.

56 Ka nzatá Mari kawadaga nda Elizabetta kla tili hkən, tahula tsa ka vraghutá tsidzaghani.

Yagatá Yuhwana57Mantsa, ka sagha fitika dgakwa Eliza-

bet, ka yatá tsi ta zwaŋa zgun. 58Ka snaŋtásləvdahani nda la taŋ ta tsa ŋərma zɗakumagana Lazglafta ya, ka sliʼadaghatá həŋgwaftá rfu kawadaga nda tsi. 59 Baɗu mat-ghasa fitik manda dgatani, ka sliʼadaghatáhəŋ ŋa tsanatá fafaɗa zwaŋ. Ka kuməhəŋ ta tsanaftá hgani ka Zakari manda vahga dani. 60 «Mantsa a dzaʼa hga lu wu,Yuhwana hgani,» ka mani. 61 «Haɗ mndumatabamndəra ghuni tsanaf lu tamndərgatsa hgu ya wu,» ka həŋ nda tsi. 62 Ka

Lukwa 1:63 76 Lukwa 2:12ɗawaŋtá həŋ nda dzvu da dani: «Waka kata kuma tsanaftá hgu na?» ka həŋ nda tsi.63 Klagiɗighawa aluha, ka Zakari nda dzvu.«Yuhwana hgani,» kəʼa vindaftá hga tsazwaŋ ya. Inda taŋ demdem ka ndərmimhəŋ.

64 Gi hadahada, ka zlrəglaftá Zakari tagwaɗa tsəleŋ, ka zləzlva Lazglafta. 65 Kaksaftá tsi ka zləŋ ta inda sləvdahani. Karusu lu ta inda tsa skwiha ya ma inda vli taghwá ma haɗika Zudiya. 66 Inda mndu tasnaŋtá tsa gwaɗa ya, ta ndanu ta ghəŋanikazlay: Kinawu dzaʼa nzakwa tsa zwaŋ yatama kəʼa? «Zlah dzaʼa nzakway ka mndudagala, kabga kawadaga Lazglafta nda tsazwaŋ ya,» ka həŋ.

Zləzlvay Zakari ta zɗakwa Lazglafta67 Tsa Zakari dani ma tsa zwaŋ ya kay,

ka ndəghanaftá Sulkum nda ghuɓa, kazlraftá tsi ta mna skwi dzaʼa magaku:68 «Zləzlvama Mgham Lazglafta la Israʼilakabga saghani da kataŋtá mnduhani, kavaratá tsi ta həŋ.69Ka sladamatá tsi ta mndamba mndu nda mbra ta sabima zivra Dawuda ta nzakway ka kwalvani,70manda ya mnigiŋ tsi nda ma wa la anabi

daga ghalya kazlay:71 Dzaʼa mbaghunafmba yu ma dzva

ghumaha ghuni,nda ya da gwal ta dra kaghuni kəʼa.72 Mantsa ya, maranaŋmara ta tsa tva

hiɗahiɗani ya ta dzidzíha mu,ka havaktá tsi ka tsa dzratá wani nda ghuɓa

ya, §73manda ya waɗana tsi ta dzidza mu Abra-

ham,74 “Dzaʼa mbaghunafmba yu ma dzva

ghuma ghuni,kada laviŋta kuni ta ksanatá slna kul haɗ

zləŋ,75 ŋa nzata ghuni ka gwal nda ghuɓa,gwal tɗukwa ta kəmani ma inda kɗavakta

hafa mu.”76Kagha zwaŋa ɗa, anaba Lazglafta ta luwa

dzaʼa hga lu ta kagha.Kagha dzaʼa tiŋlaghuta ka mgham ŋa

faɗanatá tvi,77Ŋa snanamtá mnduhani kazlay:dzaʼa mbay ta həŋ ma platá dmakwa taŋ

kəʼa.

78 Dagala tawa hiɗahiɗa nda zɗaku daLazglafta mu kəl tsi ka vlagatátsuwaɗakani manda fitik ta safi

gavzlazlaŋ, ka sagha da amu daga ta luwa,79 ŋa tsuwaɗakaku ta ghəŋa gwal ta nzaku

ma grusl,nda gwal ta nzaku ta wa hɗak ma sulkuma

mtaku,nda ya ŋa pgha səla mu ta tva zɗaku,» kaʼa.

80Mbaɗa tsa zwaŋ ya ka glaku, ka sgakumbrakwani ma Sulkum, ka nzatá tsi mamtak ha ka sagha fitik kəl tsi ka maraŋtánzakwani baŋluwa da la Israʼila.

2Yagatá YesuMat 1:18-25

1Ma tsa fitik ya, ka mnaftá mgham SezarAgustus ta zlahu kazlay: Vindaftá mbsakainda mnduha ma dzva Ruma kəʼa. 2 Mafitika nzakwaKiriniyus ka ŋumna ta haɗikaSiri zlrafta tsa taŋtaŋa mbəɗaftá mbsakamnduha ya. 3 Inda mnduha ka sliʼi həŋ davinda hga taŋ ma luwa taŋ. 4 Ka sliʼaftaYusufuma luwaNazaret ta haɗika Galili, kaŋladaftá tsi da luwa Batlehem ma haɗikaZudiya ta nzakway ka luwa kəl lu ka yatámgham Dawuda. Lafla da hada kabga sabəma mndəra Dawuda tsatsi. 5 Ka laf tsikawadaga ndamakumidzaniMari nda huɗiya, da vinda hga taŋ. 6Manda ɓhadaghatataŋ da hada, ka sagha fitika dgakwa Mari.7 Ka yatá tsi ta zumalani ka zwaŋa zgun,ka mbsamtá tsi ma lgut ka hananamta matsuʼaŋ, kabga mutsaf a həŋ ta həga nzakwamatbay wa.

Mnay duhwala Lazglafta ta Lfiɗa Gwaɗaŋa gwal ngha rini

8 Tsaw ma va tsa luwa ya mamu gwal tangha rini, ta hani ma mtak ta ngha rinataŋ. 9 Ka zlagaptá duhwala Lazglafta takəma taŋ, ka wanaftá tsuwaɗaka glakwaLazglafta ta həŋ. Ka ksaftá zləŋ ta həŋkatakata. 10 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ, kabgaLfiɗa Gwaɗa dzaʼa nzakway ka skwa rfu da-gala da inda mnduha sagha yu da mnaghu-nata. 11 Gita yəgaghunata lu ta mndamba mndu ta nzakway ka Kristi ma luwaDawuda. 12 Wya ŋizla dzaʼa kəl kuni katsəmafta: Dzaʼa slanaghasla kuni ta vz-iʼuwa mbsam lu ma lgut ka hananamtama tsuʼaŋ,» ka duhwala Lazglafta nda həŋ.

§ 1:72 Ngha ta Levitik 26:42.

Lukwa 2:13 77 Lukwa 2:4013Ka gi sliʼagatá ndəghata sanlaha ma duh-walha Lazglafta ta luwa ŋərɓisl slanaghatátsa turtuk ya. Ka zləzlvu həŋ ta Lazglafta.Ka həŋ mantsa:14 «Glaku ŋa Lazglafta ta luwa,zɗaku ta ghəŋa haɗik mataba mnduha ɗvu

tsi.»Sliʼa gwal ngha rini da luwa Batlehem

15 Manda vraghuta tsa duhwalhaLazglafta ya ta luwa, ka tsa gwal ngharini ya mataba taŋ mantsa: «Mbaɗma daluwa Batlehem ka nghanata mu ta tsaskwi ta maguta mnama lu ya,» ka həŋ.16 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi misimmisim,ka slanaghatá həŋ ta i Mari nda Yusufunda tsa zwaŋa vziʼuwa ya hananam lu matsuʼaŋ*. 17 Tahula nghaŋta taŋ, ka rusuhəŋ ta skwi mnana lu ta həŋ ta ghəŋ tsavziʼuwa ya. 18 Ka ndərmim inda gwal tasna tsa skwi ta mnə gwal ngha rini ŋa taŋya nda ndərmima. 19 Ka ŋanatá Mari tainda tsa skwiha ya ma ghəŋani ka ndanu taghəŋani. 20 Ka vraghutá tsa gwal ngha riniya dzagha taŋ nda vla glaku nda zləzlvu ŋaLazglafta ta ghəŋa inda skwi snaŋ həŋ, kanghaŋtá həŋ manda va skwi ya mnana luta həŋ ya. 21 Ta matghasa fitik ŋa tsanatáfafaɗa tsa zwaŋ ya, ka tsanaftá lu ta hgu kaYesu, tsa hgu mna duhwala Lazglafta makɗaku mani ka zlghaftá huɗani ya.

Maraŋtá Yesu ma həga Lazglafta22 Kɗatá tsa fitika ghuɓata Mari manda

ya tamnə zlahaMusa ya, ka klaghatá i Marinda Yusufu ta tsa zwaŋ ya da Ursalima ŋavlaŋtá Lazglafta. 23 Manda ya nda vindama deftera Lazglafta kazlay: Inda zumalika zwaŋa zgun† ná, ŋa Lazglafta ya kəʼa ya.24Ka dranaftá həŋ ta Lazglafta ŋa pla ghəŋta «kukuha his ka zwana ghərbuʼ ‡ his atsi» manda ya nda vinda ma zlaha MghamLazglafta.

Rfay Saminu ta Lazglafta25Ma tsa fitik ya, mamu sana mndu ma

Ursalima Simeyuna hgani. Tsa mndu yaná, tɗukwa mndu ya, ta snay ta gwaɗa daLazglafta. Ta kzlaykzlay ta mnda mba laIsraʼila. Kawadaga Sulkuma Lazglafta ndatsi guli. 26 Si mnanaŋmna Sulkum ndaghuɓa kazlay: Haɗ dzaʼa mtuta karaku ka

ta ngha a tsi ta ghunatá mnda Lazglafta tanzakway ka Kristi wu kəʼa. 27 Ka ghunaftáSulkum nda ghuɓa da həga Lazglafta, takladaghatá i dani nda mani ta Yesu ŋakɗiŋta magatá skwi manda ya mna zlahuŋa magay. 28 Ka tsuʼaftá tsatsi ta tsa zwaŋya ma dzvani, ka rfu tsi ta Lazglafta. Kaʼamantsa:29 «Ndana tama mghama ɗa,nda kɗa magatá slna gha, zlaŋzla ta kwalva

gha,ka ɓhata tsi nda vghata zɗaku manda ya

mna ka,30 kabga nda ngha yu nda ira ɗa ta mbaku

vla ka,31 mbaku ya payaf ka ŋa inda mnduha

demdem.32 Tsuwaɗak ya ŋa inda mndəra mndu.Tsatsi dzaʼa klaktá glaku ŋa mnduha gha la

Israʼila.»33 Ka va ndərmim i dani nda mani ta

skwi ta gwaɗə lu ta ghəŋa tsa zwaŋ ya.34 Ka tfanaghatá Simeyuna ta wi ta həŋ.Kaʼa nda Mari mantsa: «Nana zwaŋ naná, dzaʼa klakkla ta zləmbaku, nda sliʼaftaŋa ndəghata sanlaha ma mnduha ma laIsraʼila. Dzaʼa nzakway ka ŋizla daga daLazglafta, ŋa husaŋtani ta sanlaha ma mn-duha. 35 Dzaʼa tuzigiŋ tuza ta skwi maŋuɗufa mnduha. Vərɗa kagha guli ŋa nza-kwa ŋuɗufa gha manda skwi sligla lu ndakafay,» kaʼa nda Mari mani ma tsa zwaŋ ya.

Rfay Ana ta Lazglafta ta ghəŋa Yesu36Mamu sana marakw ka anabi nda hala

katakata, Ana hgani, makwa Fanuwal mamndəra la Asira. Ndəfáŋ yeya vaku magatsi nda zəʼal manda laghani da mndu, 37 kanzaku tsi ka wadgu. Tghasmbsak fwaɗmida imani. Ma həga Lazglafta ta nza-kwa tsi ta ksanatá slna nda fitik tani ndarviɗik tani, nda ma maga duʼa nda suma.38 Ɓhadaghata tsatsi guli, ma va tsa fitikya, ka zləzlvu tsi ta Lazglafta, ka mnə tsi tagwaɗa ta Yesu ŋa inda gwal ta kzlambakwaUrsalima.

Glakwa Yesu ma luwa Nazaret39 Tahula kɗiŋta i Yusufu nda Mari ta

maga skwi ya mnə zlaha Lazglafta, kavraghutá həŋ da luwa taŋ ma Nazaretta haɗika Galili. 40 Ka glaku tsa zwaŋ

* 2:16 Ngha ta Lukwa 2:7. † 2:23 Ngha ta Sabi 13:2, 12, 15 nda Mbsak 18:15-16. ‡ 2:24 Ngha ta Zlahu 12:8.

Lukwa 2:41 78 Lukwa 3:14ya, ka sifaku tsi, dagala ɗifil ma ghəŋani,kawadaga zɗakwa Lazglafta guli nda tsi.

Yesu ma həga Lazglafta ma Ursalima41 Inda vaku i dani nda mani ma Yesu ta

dzaʼa da skala Pak ma Ursalima. 42Magatáima tsa zwaŋ ya ghwaŋpɗə his, ka ŋlaghatátsi kawadaga nda i dani nda mani da Ur-salima da tsa skala Pak ya manda ya snuhəŋ ta magay. 43 Tahula kɗatá tsa skaluya ta vru həŋ dzagha, ta tsaghutá Yesu tavgha nda həŋ ka nzaghutamaUrsalima kulsnaŋtá i dani nda mani. 44 Ba ta mbaɗahəŋ kawadaga nda grahani ka həŋ sizlay.Tekulemes vagha taŋ ta mbaɗa, ka zbəhəŋ mataba mndəra taŋ nda grahani, layngha a həŋ wa. 45 Trapta taŋ ta pahay, kavraghutá həŋ pahay ma Ursalima. 46 Baɗumahkəna fitik, ka slanaghatá həŋ ma həgaLazglafta ta nzakumataba gwal tagha zlahuŋa mnduha, ta sna skwi ta mnə həŋ, tadzaʼa nda ɗawaŋta da həŋ guli. 47 Faflara,ka tsa gwal ta sna tsa zlghawi ta zlghətsi nda tsa snaŋtá skwani ya. 48 Na ghurnghaŋtá i dani ndamani, ka ndraʼu həŋndandraʼuwa. «Sagəŋ, nu kəl ka ka magaŋnatáskwi mandana? Hərfa ta aŋni nda da ghana təklək ta psa kagha,» ka mani nda tsi.49 «Ŋaw kaghuni ta iʼi ta psay na? Sna akuni kazlay: Dzaʼa nzə ma həga da ɗa yuta nzaku kəʼa ra?» kaʼa nda həŋ. 50 Tsəriɗ,sna a həŋ ta tsa skwi ta mnə tsi ŋa taŋya wa. 51 Mantsa tama, ka snatá tsi tagwaɗa taŋ, ka sliʼaftá tsi kawadaga nda həŋ,ka valaghata da Nazaret. Ka ŋanatá manita inda tsa skwiha ya ma ghəŋani. 52 Kaglaku Yesu, ka sgaku ɗifilani, ka zɗəganatánzakwani ta Lazglafta nda mnduha tani.

3Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwaghuni ka

Yuhwana nda mnduhaMat 3:1-12, Mak 1:1-8, Yuh 1:19-28

1 Ta Maghwaŋapɗə hutafa vakwa TiberSezar ta pala, ta nzakwə Pwaŋəs Pilat kaŋumna ta haɗika Zudiya, ta gə Hiridus tamgham ta haɗika Galili, ta gə zwaŋamaniFilip guli ta mgham ta haɗika Iture ndahaɗika Trakunita, ta gə Lisaniya guli tahaɗika Abilena. 2 Ma tsa fitik ya guli, iHana nda Kayifamali ta ghəŋ gwal dra skwiŋa Lazglafta. Ka sagha gwaɗa Lazglafta

da ghəŋa Yuhwana zwaŋa Zakari ma mtak.3 Ka sliʼaftá Yuhwana ka laghwi da ra indaluwa ta wanaftá ghwa Zurdeŋ nda ha-gaku, kaʼa mantsa: «Mbəɗanafwa mbəɗata nzakwa ghuni, ka magaghunafta lu tabatem, ka plighunista Lazglafta ta dmakwaghuni,» kaʼa.

4 Manda ya nda vinda ma deftera anabiIsaya kazlay:«Lwa tsamndu ya ta snu lu ta guguɗakuma

mtak kazlay:payanawa paya ta tvi ŋa Mgham,ka leleʼanata kuni kəʼa.5Ka saŋamta lu ta inda vli ka didiŋa,ka tasiŋta lu ta inda ghwá nda kuɗuŋurha,

ka ɗayapta lu ta skwi ka ghuluŋuɗ,ka payanata lu ta huraɓasl ta tvi,6 ŋa nghaŋta inda mnda səla ta mbaku da

Lazglafta*.»7 Ka mnə tsi ŋa tsa mnduha ta

sliʼadaghata rutututa da maga batem datsi ya. Kaʼa mantsa: «Mndəra la mupuhwa,wa ta mnaghunata kazlay: Hwayawahwayata ɓasa ŋuɗuf ta sagha ta kəma kəʼa na?8 Magawamaga ta slna ya ta maraŋtambəɗatá nzakwa ghuni, ka zlaŋta kuni tamnaymaghəŋa ghuni kazlay: Abrahamná,dzidza ŋni ya, kəʼa. Ka yu ta mnaghunataná, laviŋlava Lazglafta ta nanaftá ya palahaya ka zwana Abraham. 9 Ɗaswa ka kuni!Nda ghada kapatá slpaɗa ŋa tsiŋtá fu dagata slrəŋ. Inda fu ya kul zɗaku yakwani,dzaʼa tsiŋtsa lu ka vzamta ma vu,» kaʼa.

10 Ka dəmga nda Yuhwana mantsa: «Nuta rakuŋamagayŋni tama?» kahəŋ. 11Kaʼanda həŋ mantsa: «Mndu ya his lgut da tsi,ka dganapdga tsi nda mndu ya kul haɗ tsida tsi. Mndu ya mamu skwa zay da tsi guli,ka maga tsi mantsa ya,» kaʼa.

12 Ka sliʼadaghatá gwal ta tska dzumnaguli, ŋa maganafta Yuhwana ta batem tahəŋ, ka ɗawə həŋ da tsi: «Maləm, nu taraku ŋa magay aŋni guli?» ka həŋ. 13 Kaʼanda həŋ mantsa: «Ma ɗaw kuni ta skwida mndu ka malaghutá ya tsaf lu,» kaʼanda həŋ. 14 «A ki aŋni, nu ta raku ŋamagay ŋni?» ka La sludzi ɗawaŋta guli datsi. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ma mbrəh kunita mndu ŋa vlaghunata skwi, rfawa ta rfunda kuraghuta skwi ta plaghunata lu,» kaʼa.

* 3:6 Ngha ta Isaya 40:3-5.

Lukwa 3:15 79 Lukwa 4:8Mndu ta malaghuta ka Yuhwana

15 «Zlah Kristi a na mndu na ri,» kamnduha nda Yuhwana, kabga nda fa ghəŋataŋ ka kzla saghani. 16 Kaʼa nda həŋmantsa: «Iʼi ná, nda imi ta magaghunaftayu ta batem, ama mamu mndu ta saghata malaghutá iʼi nda mbraku. Slaghu a iʼika pliŋtá zuʼa ɓaɓahani wa. Tsatsi, dzaʼamagaghunafmaga ta batem nda Sulkumnda ghuɓa nda ya nda vu. 17 Nda ŋatákuwatavihi ma dzvani, dzaʼa vihapviha tahyani, ŋa tskamtani ma gvurani, ŋa driŋ-tani ta sabatbat nda vu kul mtavata,» kaʼanda həŋ demdem. 18 Mantsa ya ka Yuh-wana ta mna Lfiɗa Gwaɗa ŋa mnduha, kadzaʼa nda vla ndəghata hiɗakuha ŋa taŋ.

Tsamta Hirudus Aŋtipas ta Yuhwana magamak

19 Ka dvanaghatá Yuhwana ta mghamHiridus ta ghəŋa klugudunustani taHiridiya markwa zwaŋamani Filip, nda yata ghəŋa ndəghata sanlaha ma ghwaɗakaskwi ta magə tsi. 20 Ka ksamtá tsi taYuhwana da gamak, ka sganaghata taghəŋa tsa ghwaɗaka skwi ta magə tsi ya.

Maganaftá batem ta YesuMat 3:13-17, Mak 1:9-11

21 Manda ya ta maganafta Yuhwana tabatem ta mnduha, ka lagha Yesu ka ma-ganaftá lu ta batem guli. Ta ndəɓu tsita dzvu, ka gunatá luwa buwaŋ, 22 kasaha Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋani mandaghərbuʼ ta nghəmnduha. Mantsa, ka snakulwa Lazglafta daga ta luwa ta mnay kazlay:Kagha Zwaŋa ɗa ɗvu yu ma hyahya ŋuɗufaɗa†, kaʼa.

Mndəra la taŋ ma YesuMat 1:1-17

23 Ta magay ima Yesu ta hkən mbsakta zlraftá tsi ta ksa slnani. Manda vaya ta ndanu mnduha kazlay: ZwaŋaYusufu ya kəʼa ya, wya mndəra taŋ:Yusufu, Yusufa Heli, 24 Hela Matat,Matata Levi, Levi Malki, Malki Zanay,Zanaya Yusufu, 25 Yusufa Matatiyas,Matatiyasa Amus, Amusa Nahum, NahumaHesəla, Hesəla Nagay, 26 Nagaya Mahat,Mahata Matatiyas, Matatiyasa Samayiŋ,Samayiŋa Yusek, Yuseka Yuda, 27 YudaYuwana, Yuwana Resa, Resa Zwarubabel,

Zerubabela Salatiyel, Salatiyela Neri,28 Nera Malki, Malki Adi, Adi Kasam,Kasama Elmadama, ElmadamaYera, 29YeraDzesuwa, Dzesuwa Eliyezer, EliyezeraYurima, YurimaMatat, Matata Levi, 30LevaSimeyuna, Simeyuna Yudah, YudahaYusufu, Yusufa Yunam, Yunama Iliyakim,31 Iliyakima Meleya, Meleya Mena, MenaMatat, Matata Nataŋ, Nataŋa Dawuda,32 Dawuda Yesay, Yesaya Ubed, UbedaBuwaz, Buwaz Sala, Sala Nasuŋ, 33 NasuŋaAminadap, Aminadapa Admin, AdminaArni, Arni Hesərum, Hesruma Fares,Faresa Yuda, 34 Yuda Yakubu, YakubuIzak, Izaka Abraham, Abrahama Tera,Tera Nahur, 35 Nahura Seruk, SerukwaRagaw, Ragawa Falek, Faleka Eber, EberaSala, 36 Sala Kayinam, Kayinama Afaksad,Afaksada Sema, Sema Nuhu, NuhwaLamek, 37 Lameka Matusalah, MatusalahaInuk, Inukwa Yered, Yereda Maleleyel,Maleleyela Kayinan, 38 Kayinana Inus,Inusa Set, Seta Adamu, Adamu ya ZwaŋaLazglafta.

4Dzəghaŋta halaway ta YesuMat 4:1-11, Mak 1:12-13

1 Ta vragaptá Yesu ma ghwa Zurdeŋ,nda ndəgha nda Sulkum nda ghuɓa. Kawawu tsa Sulkum ya ma mtak, 2 fitik fwaɗmbsak zaŋ a ta skwa zay wa. Ka dzəghaŋtáhalaway. Tahula luta tsa fitikha ya, kakuzlanaftá maya. 3 Ka halaway nda tsimantsa: «Ka Zwaŋa Lazglafta ka katsi,mnanamna ta na pala na, ka navapta tsika buradi,» kaʼa. 4 Ka Yesu mantsa: «Ndavinda ma deftera Lazglafta kazlay: Ndaskwa zay kweŋkweŋ yeya a ta nzakwamndu ta nzaku nda hafu wu kəʼa,» kaYesu.* 5 Ka kladaftá halaway ta Yesu tawa lilwa, ka gi maranatá tsi ta inda zamgham ma ghəŋa haɗik. 6 Kaʼa nda tsimantsa: «Dzaʼa vlaghavla yu ta inda nambraku nda glaku ma na ghəŋa haɗik na,kabga klafkla lu ka vlihata ma dzva ɗa.Laviŋlava yu ta vlaŋtá mndu ya ta ɗvu yuguli. 7 Ka tsəlɓa tsəlɓa ka ma ghuva ɗa,ta vlaghavla yu,» kaʼa. 8 Ka Yesu nda tsimantsa: «Nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay: ma ghuva Mgham Lazglafta ghadzaʼa tsəlɓa ka ta tsəlɓu, ka maganatá

† 3:22 Ngha ta Zabura 2:7 nda Isaya 42:1. * 4:4 Ngha ta vrafta ta Zlahu 8:3. † 4:8 Ngha ta Vrafta ta Zlahu6:13-14.

Lukwa 4:9 80 Lukwa 4:34slnani turtukwani†,» kaʼa. 9Ka kləglaghatáhalaway ta Yesu da Ursalima, ka kladaftata bɗəma həga Lazglafta ka sladanata. Kaʼanda tsi mantsa: «Ka si Zwaŋa Lazglafta kakatsi, vzada vgha gha hadna, kabga ndavinda ma deftera Lazglafta kazlay: 10Dzaʼamnanamna ta duhwalhani ta luwa ŋa ng-hapta ka kagha kəʼa. 11 Kaʼa guli na: “Ŋatsuʼafta taŋ ta kagha ma dzva taŋ, yaghapala da dzughusta ta səla”» kaʼa‡. 12 KaYesu nda tsi guli mantsa: «Nda vinda madeftera Lazglafta kazlay: ma dzəghə ka taMgham Lazglafta§ gha ɗekɗek kəʼa,» kaʼa.13 Kɗakwa halaway ta dzəghaŋta nda indatsa skwiha kavghakavgha ya, ka zlanavatátsi ka laghwi ŋa baɗu ma sani guli.

Kwalaghutá Yesu ma NazaretMat 4:12-17, Mak 1:14-15

14 Ta sliʼaftá Yesu ka laghwi ta haɗikaGalili nda ndəgha nda mbrakwa Sulkumnda ghuɓa. Ka tuta hgani ma inda vli tawanaftá tsa vli ya. 15 Ka tataghə tsi ta skwima həga tagha skwa la Yahuda, ka ghubumnduha.

Zlrafta Yesu ta slnani ma GaliliMat 13:53-58, Mak 6:1-6

16 Ka sliʼaftá tsi ka Laghwi da Nazaret,luwa ta glakwani. Ka lamə tsi da həga taghaskwa la Yahuda baɗu sabat* manda ya snutsi. Ka sliʼaftá tsi ŋa dzaŋaftá skwi madefteri. 17Ka klaftá lu ta deftera anabi Isayaka vlaŋta. Ka plaŋtá tsi, ka slanaghatá tsi tavli vindaf lu kazlay:18 «Kawadaga Sulkuma Lazglafta nda iʼi ŋa

vlihatá mbraku.Zbapzba Lazglafta ta iʼi ka tfiɗaghatawi ŋa

mnanatá Lfiɗa Gwaɗa ta gwal kapɗu,

ghunafghuna ta iʼi ŋa mnanatá gwal habaflu kazlay: Palaghunispala lu kəʼa,

ŋa gwaniŋtá ira gwal nda ghulpa,ŋa zluʼagapta ɗa ta gwal raghwana lu,19 ŋa snanamta ɗa ta mnduha ta vakudzaʼa sagha zɗakwa Lazglafta†» kəʼa.20Manda kɗiŋtani ta dzaŋafta, ka mbsaftátsi ka vlaŋtá kwalva ma tsa həga ya, kanzadatá tsi. Ka pghaftá inda tsa mnduhama tsa həga tagha skwa la Yahuda ya ta iritida: 21 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Nana

gwaɗa Lazglafta snaŋ kuni nda sləməŋaghuni gita na ná, nda kɗa magatani ka ŋaghuni,» kaʼa. 22 Inda tsa hahəŋ ma tsa vliya ka zɗəganatá tsi ta həŋ, ka ndərmimhəŋta tsa gwaɗa zɗaku ta sabə ma wani ya. Kahəŋ mantsa: «Zwaŋa Yusufu a na mndu nakay tsawa,» ka həŋ. 23 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Nda sna yu dzaʼa mnay kuni tamahdihdi ta ghəŋa iʼi kazlay: Ka duhtur kakatsi ná, mbanafmba ta ghəŋa gha kaghaka ghəŋa gha kəʼa. Ka kuni dzaʼazlay ndaiʼi guli, “magamaga hadna ma luwa ghata tsa skwiha snaŋ ŋni ta magə ka maKafarnahum ya”» kəʼa. 24 «Kahwathwataka yu ta mnaghunata ná, haɗ lu ta tsuʼaftahmətət ta dər wati ma anabi ma luwani wa,ka Yesu sganaghatá həŋ. 25 Kahwathwataka yu ta mnaghunata, ma fitika nzakwaanabi Iliya, si nda ndəgha wadguha maIsraʼila, ka ghwalutá luwa ka vaku hkən ndatili mkuʼ, ka slatá maya dagala ta haɗikaYahuda, 26 Má ŋa ghunafta lu ta Iliya ŋakataŋta ya dər turtuk ma tsa wadguha laYahuda ya, ka ghunaftá lu kataŋtá sanamarkwa wadga ma luwa Sarepta ta haɗikaSiduŋ. 27Ma fitika nzakwa anabi Alisa guli,si nda ndəgha gwal nda rɗa mndu ta həŋma Israʼila, haɗ ya mbanaf lu dər turtukmataba taŋ wu, Naʼama mnda la Siri‡ yeyambanaf lu.»

28 Ka ɓasaftá həŋ ta ŋuɗuf demdem matsa həga tagha skwa La Yahuda ya, mandasnaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya. 29 Ka sliʼaftáhəŋ, ka ksagaptá Yesu ma huɗa luwa, kakladapta ta wa lilwa tsa ghwá baf həŋ taluwa taŋ tida ya, ma ŋa sliŋwidiŋta, 30 katsəhaptá Yesu ta vghani mataba taŋ kalaghwani.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda ksa daduhwala halaway

Mak 1:21-2831 Ka laha tsi da luwa Kafarnahum ta

haɗika Galili. Baɗu sabat, ka taghə tsi taskwi ŋa mnduha. 32 Ka ndərmim lu ta tsatagha skwani ya, kabga nda sgit ma tsagwaɗani ya. 33Ma tsa həga tagha skwa taŋya, mamu sanamndu ksu duhwala halawaymataba taŋ. Ka sliʼaftá tsi nda lili. 34 «Aya!Yesu zwaŋa la Nazaret, nu gwaɗa gha ndaaŋni sagha ka da zaɗa aŋni? Wya nda

‡ 4:11 Ngha ta zabura 91:11-12. § 4:12 Vrafta ta Zlahu 6:16. * 4:16 Ngha ta Sabi 20:10. † 4:19 Ngha ta Isaya61:1-2. ‡ 4:27 Ngha ta 2 Mghamha 5:1-14.

Lukwa 4:35 81 Lukwa 5:13sna yu mndu nda ghuɓa daga da Lazglaftakagha kəʼa, kaʼa» 35 «Haf wa gha, sapsama na mndu na!» ka Yesu dvanaghata.Gi ka slanatá tsa duhwala halaway ya tatsa mndu ya mataba tskatá mnduha, kasaghu tsi mida kul balanata. 36 Ka tsutáŋuɗufa mnduha demdem, ha ka ɗaɗawuhəŋ mataba taŋ kazlay: Nu mndərga nanama skwi? Na gi dvanaghatani nda sgit ndambraku ta duhwala halaway ná, gi saghwataŋ, ka həŋ. 37 Ka tutá hgani ma inda vli tawanaftá tsa vli ya.

Mbanafta Yesu ta gwal kul ɗughwanakuMat 8:14-17, Mak 1:29-34

38 Manda sliʼagapta taŋ ma həga taghaskwa la Yahuda, ka laghu həŋ da Simuŋ.Ta lagha həŋ ta ɓasa ŋuɗidar midzaSimuŋ katakata. Ka ndəɓu lu ta dzvu daYesu ŋa kataŋtá tsa marakw ya. 39 Kaɓukudanaghatá tsi ta tsa marakw ya,«zliŋzla!» kaʼa nda ŋuɗidar, ka zliŋtá tsi.Gi hadahada ka sliʼaftá tsa marakw ya kamaganatá skwa zay ta həŋ.

40 Manda dəɗata fitik, ka hladaghatágwal nda mnduha taŋ kul ɗughwanaku daɗaŋwaha kavghakavgha ta həŋ da Yesu, kafafanaghatá tsi ta dzvu ta həŋ, ka mbam-banaftá həŋ. 41 Ka sliʼagaptá duhwala ha-laway guli nda lili ma ndəghata mnduha.Ta sliʼagaptá həŋ, ka həŋ mantsa: «kaghaná, Zwaŋa Lazglafta ka,» ka həŋ nda tsi. Kadavanaghatá Yesu ta həŋ, ŋa hanaftá wi tahəŋ, kabga nda sna hahəŋ kazlay: TsatsiKristi kəʼa.

Sliʼa Yesu da mna Lfiɗa Gwaɗa ma luwaZudiya

Mak 1:35-3942 Na tsaɗakwa vli, ka sabə Yesu ka

laghwi da mtak. Ka sliʼaftá mnduha kazbay, ka slanaghatá həŋ, ka kumə həŋ taŋanata yaha lavaghwi tavata həŋ. 43 KaYesumantsa: «Ɗina guli kamnanaŋta ɗa taLfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa gamghama Lazglaftata sana luwaha, kabga tsaya kəl Lazglaftaka ghunigihata,» kaʼa nda həŋ. 44Ka sliʼaftátsi ka laghwi. Ka va rə tsi ta vli ta mna tsaLfiɗa Gwaɗa ya ma inda həga tagha skwa laZudiya.

5Hgafta Yesu ta taŋtaŋa duhwalhaniMat 4:18-22, Mak 1:16-20

1Ma sana fitik ta nzaku Yesu ta wa drəfma Genezaret, ka va sliʼadaghata dəmgadlivis slanaghata ŋa sna gwaɗa Lazglaftada tsi. 2 Ka nghaŋtá tsi ta kwambaluhahis ta wa tsa drəf ya, sliʼagaghu gwal tumaklipi mida ka laghu ghwaɓa kadəŋa taŋ.3 Ka sliʼaftá Yesu ka lamə da sani ma tsakwambaluha ya, ta nzakway ka ŋa Simuŋ.«Gavadanam gava kwitikw nda ma huɗadrəf,» kaʼa nda Piyer. Ka nzagaptá tsi midaka tagha skwi ŋa mnduha.

4Mandakɗakwani ta gwaɗa, «Gavadanamwagava ta kwambalu da takataka drəf, kawuɗadata kuni nda graha gha ta kadəŋaghuni ŋa tuma klipi,» kaʼa nda Simuŋ.5 Ka Piyer mantsa: «Mghama ɗa, kurzliŋhana ŋni ta tumay, lay mutsaf a ŋni wa.Yaw, dzaʼa vzadavza ŋni tama ta gwaɗagha» kaʼa nda tsi. 6 Ka vzadatá həŋ, kawaftá tsi ta ndəghata klipiha ta malaghutámbraku ka kuma ratsiŋtá kadəŋa taŋ. 7 Kakəməts həŋ ta sanlaha ma graha taŋ masana kwambalu ŋa sagha kataŋtá həŋ. Kasagha tsahaya, ka ndaghanaftá həŋ ta tsakwambaluha taŋ ya his his, ha ka kumətsa kwambaluha taŋ ya ta zamta da imi.8 «Mghama ɗa! laghula gha tavata iʼikabga mnda dmaku yu,» ka Simuŋ Piyertsəlɓata ma ghuva Yesu nghər tsi ta tsaskwi ya. 9Tsaw si hluhla zləŋ ta i Piyer ndagrahani ta ghəŋa tsa mandərmima tumaklipi maga həŋ ya. 10 Mantsa ya hluta tsita i Yakubu nda Yuhwana ta nzakway kazwana Zebedi ta gwaftá vgha nda i Simuŋya guli. Ama ka Yesu nda Simuŋ mantsa:«Ma zləŋ ka, daga ndanana, mnduha dzaʼaka hlakta,» kaʼa nda tsi. 11Manda vranaktataŋ ta tsa kwambaluha ya ta wa sgam,sɗak zlanavazla həŋ ta inda skwiha taŋ kalaghwi mista Yesu.

Mbanafta Yesu ta sani mndu nda rɗamndu tida

Mat 8:1-4, Mak 1:40-4512Ma sana fitik ma nzakwa Yesuma sana

luwa, ka lagha sana mndu ksu rɗa mndu.Na gi nghaŋtani ta Yesu, ka zləmbatátsi zlumbruh ma ghuvani ka ndəɓa dzvu.«Mghama ɗa, ka ta kumay ka laviŋlavaka ta mbiɗifta ka nzakwa yu nda ghuɓa,»kaʼa. 13 Ka fadaptá Yesu ta dzvani kaksaŋta. Ka Yesu mantsa: «Ta kumay yu tambafta gha, mbafmba gha,» kaʼa. Gi hlets

Lukwa 5:14 82 Lukwa 5:37mbaftá ka nzaku tsi nda ghuɓa. 14 Tahulatsa kaʼa nda tsi mantsa: «Yahayaha ka dawalaŋtá mnanaŋtá mndu, la da maranaŋtávgha gha ta mndu ta dra skwi ŋa Lazglaftakaraku, ka vlata ka ta skwimanda ya vindafMusa ŋa grafta mnduha ta mbatá kagha,»kaʼa nda tsi.

15 Ka va sgaku dzaʼa hga Yesu da zərwa,ka sliʼaktá dəmga da sna gwaɗa da tsi ndaya ŋa mutsaftá mbaku ma ɗaŋwaha taŋguli. 16 Ama ta gɗata Yesu ta laghwi damtak da maga duʼa.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rwasəlahani

Mat 9:1-8, Mak 2:1-1217 Ma sana fitik ta tagha skwi Yesu ŋa

dəmga, ta nzaku la Farisa nda gwal taghazlahu ŋa mnduha hada ta sliʼakta ma indaluwa ta haɗika Galili nda yama luwa Ursal-ima, nda pɗakwa gwal ma haɗika Zudiya.Ka va sgaku maravata mbrakwa MghamLazglafta nda ma mbambay Yesu ta mn-duha ma ɗaŋwaha taŋ. 18 Ka sliʼadaghatámnduha, ka tsukwadanaghatá sanlaha tasana mndu nda rwa səlani. Ka zbə həŋta ɓhadanamta da həga fata ta kəma Yesu.19 Ka traptá həŋ ta tvi ŋa lami, kabgahiɓa ta mnduha. Ka kladaftá həŋ nda tabɗəma həga, ka gunaptá həŋ ta ghəŋa tsahəga ya, ka fadatá həŋ sruh fata ta kəmaYesu nda ta tsa ghurum ya nda ghzləŋaninda ghzləŋani mataba tskata mnduha.20Nghanata Yesu ta zlghay nda ŋuɗufa taŋná, «nda pla dmakwa gha sagəŋ,» kaʼa ndatsi. 21 «Wana ma mndu ta kwarakwaraɓa? Wa ta laviŋtá pla dmakwa mndu taghəŋa Lazglafta turtukwani na?» ka tsagwal tagha zlahu ŋa mnduha nda la Farisaya ta ndanay ma ghəŋa taŋ. 22 «Ndanawumndəra na ta ndanu kuni ɓa! ka Yesu ndahəŋ, kabganda sna tsatsi ta ndana taŋ. 23Tagrə kuni ná, mal blakwa mnay ŋa na mnduna kazlay: Nda pla dmakwa gha kəʼa re?Ari mal blakwa mnay kazlay: Sliʼafsliʼa kambaɗa ka ta mbaɗa kəʼa na? 24 Ala, ka dagrafta kuni kazlay: MamuZwaŋamndundambrakwa pliŋtá dmakwa mndu ta ghəŋahaɗik» kəʼa, ka yu ta mnaghata gra wa,«sliʼafsliʼa, kla ta skwa hana gha, la dzaghagha,» kaʼa nda tsa mndu nda rwa səlani ya.

25Gi hadahada brahwat sliʼafta tsa mnduya tsa ta nghay mnduha demdem, zləŋal

klaftá skwa hanani, ka dzaʼa dzaghani ndazləzlva Lazglafta. 26 Ka ndərmim indamnduha nda ndərmima, ka zləzlvu həŋta Lazglafta. «Nda ngha ŋni ta skwamandərmimi gita,» ka həŋ nda zləŋ ndazləŋ.

Hgafta Yesu ta Levi ŋa dzaʼa mistaniMat 9:9-13, Mak 2:13-17

27 Tahula tsa, ka sabə Yesu ka nghaŋtátsi ta sana mnda tska dzumna Levi hgani,ta nzaku ma həga ksa slnani. «Mbaɗamista ɗa,» kaʼa nda tsi. 28 Ka sliʼaftá Levika zlanavatá inda tsa skwiha ta magə tsiya ka laghwi mistani. 29 Lagha Levi kamaganatá skwa zay gaʼ ga taŋ. Ka nzatahəŋ ka zay kawadaga nda ndəghata mn-duha, nda sanlaha ma gwal tska dzumnaguli mataba taŋ. 30 Ka ruruŋwaku laFarisa nda mnduha taŋ ta tagha zlahu ŋamnduha ta ruruŋwaku. Ka həŋ mantsa:«Kabgawu ta kəl kuni ka za skwi nda saskwi kawadaga nda gwal tska dzumna ndasanlaha ma ghwaɗaka mnduha na?» kahəŋ nda duhwalha Yesu. 31 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Haɗ gwal ɗughwana ta zbaduhtur wa, gwal kul ɗughwanaku yeya tazbay. 32 Sagha a yu da hagaktá gwal tamnay kazlay: Tuɗukwa aŋni kəʼa wu, sa dahaga gwal ta snaŋta kazlay: Gwal dmakuaŋni kəʼa yu, ŋa mbəɗanafta taŋ ta nzakwataŋ,» kaʼa nda həŋ.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta sumaMat 9:14-17, Mak 2:18-22

33 Ka la Farisa nda Yesu mantsa: «Tasumay i duhwalha Yuhwana nda duhwalhaaŋni ta suma ka maga duʼa tazlay, za skwazay taŋ nda sa skwa say taŋ ŋa duhwalhakagha,» ka həŋ. 34 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Dzaʼa laviŋlava kuni ta mnaykazlay: Tkweʼ sumawa suma ta suma kəʼanda graha zwaŋa midzi ka ta kawadagazwaŋa midzi nda həŋ baɗu kla makwa ra?35 Dzaʼa saghasa fitik ŋa kləgədanaghutázwaŋa midzi ta həŋ. Ma tsa fitikha ya dzaʼasuma həŋ ta suma,» kaʼa nda həŋ. 36 Kaʼanda həŋ nda mahdihdi guli mantsa: «Haɗmndu ta kuhwaʼatá lfiɗa lgut ŋa tsamtáhalata lgut nda tsi wa. Ala ka kuhwa akuhwa lu ta tsa lfiɗa lgut ya ka tsamtáhalatani nda tsi katsi, rəta a ngha tsatátsa halata lgut ya wa. 37 Haɗ mndu dzaʼapghamtá ima inabi ta ka nuni da halata

Lukwa 5:38 83 Lukwa 6:20zliba huta wa. Ka pghampgha lu katsi,dzaʼa tiŋta ta tsa zlibi ya, ŋa mbəzutani tabəghutá lu ma zliba huta. 38Ma zliba hutata ka lfiɗ ta pghamta lu ta ima inabi ta kanuni. 39 Haɗ mndu ta sutá ima inabi ndatawa dzaʼa zba səgəltá ima inabi ta ka nuniguli wa. “Mal zɗakwa ya nda tawa” ka lu tamnay,» kaʼa.

6Zwaŋa mndu mgham ta ghəŋa sabatMat 12:1-8, Mak 2:23-28

1 Baɗu sana fitika sabat, ta lap Yesu tatvi ma takataka vwaha alkama kawadaganda duhwalhani, ka ɓalaʼatá duhwalhanita ghəŋani. Ka vərɗə həŋ ma dzvu kadghaɗay. 2 Mamu sanlaha ma la Farisata nghaŋtá həŋ. Kaʼa nda həŋ nda həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl kuni ka magaskwi ya pyaf lu ta magay baɗu sabat na?»ka həŋ. 3 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Tadzaŋaf a kuni ta skwi maga Dawuda* masana fitik kuzlanafər maya kawadaga ndagwal ta dzaʼa mistani tani ra? 4 Ka sliʼaftátsi ka lami da həga Lazglafta, ka klaftátsi ta buradi fana lu ta Lazglafta ka zuta,daganafha ta tsa gwal mistani ya guli, aŋmndani za a hamata mndu ta tsa skwi tafanata lu ta Lazglafta ya wa, ba gwal ta draskwi ŋa Lazglafta yeya ta zay.†» 5 «Zwaŋamndu ná, tsatsi mgham ta ghəŋa sabat,»kaʼa nda həŋ.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda mta dz-vani

Mat 12:9-14, Mak 3:1-66 Ma sana sabat guli, ka lamə Yesu da

həga tagha skwa la Yahuda, ka taghə tsita skwi. Mamu sana mndu nda mta dzvazeghwani hada. 7Ma tsa vli ya guli, mamugwal tagha zlahuŋamnduha‡nda la Farisa,ta kuma mutsaftá rutsak ta Yesu ŋa razay.Ka nzatá həŋ ka ngha Yesu ta iri ta iri ŋanghay ka dzaʼa mbər mba a wa tsi ta mndubaɗu sabat, ka həŋ. 8 Tsaw nda sna Yesu tandana taŋ. Kaʼa mantsa: «Sliʼafsliʼa gra, kasagha ka sladata ta nghay mnduha,» kaʼanda tsamndu ndamta dzvani ya. Ka sliʼaftátsa mndu ya ka sladata. 9 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Nu skwi mna zlaha mu ŋamagay baɗu sabat na? Maga skwi ɗina taraku re, ari maga skwi kul ɗinaku a na?

Mbanaftá hafu skwi nda ra re, ari klaptáhafu mida a guli?» ka Yesu ɗawaŋta da tsagwal tagha zlahu ŋa mnduha ya, nda tsa laFarisa ya. 10 Ka waftá Yesu ta həŋ turtukturtuk. Kaʼa mantsa: «Tɗaptɗa ta dzva ghagra,» kaʼa nda tsa mndu ya. Ka tɗaptá tsi tatsa dzvani ya, ka vravaftá tsi yəmaɗ. 11 Kakuzlanaftá tsi ta həŋ ta ŋuɗuf, ka laghu həŋdzədzərkaku mataba taŋ ŋa zba maganatághwaɗaka skwi ta Yesu.

Zabafta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗə hisMat 10:1-4, Mak 3:13-19

12 Ma tsa fitik ya, ka sliʼaftá Yesu kalaghwi tavata ghwá da maga duʼa. Ka hanitsi kurzliŋ nda iri tamaga duʼa da Lazglafta.13 Tsaɗakwa vlani, ka hagadaghatá Yesu taduhwalhani tavatani, ka sliʼadaghatá həŋ.Ka zabaʼatá tsi ta mnduha ghwaŋpɗə hismataba taŋ, ka tsanaftá tsi ta hgu ta həŋka gwal ghunay. 14 Wya hga tsa mnduhaghwaŋpɗə his zaba a tsi ya: Mamu Simuŋtsanaf tsi ta hgani ka Piyer, nda Andrezwaŋamani ma Simuŋ, nda Yakubu, ndaYuhwana, nda Filip, nda Bartelemi, 15 ndaMata, nda Tuma nda Yakubu zwaŋa Alfe,nda Simuŋ ta hgə lu ka mnda zluʼa ghwa,16 nda Yuda zwaŋa Yakubu, nda ZudasIskaryut. Tsa Zudas ya ta skwaptá Yesu.

Sliʼakta dəmga sna gwaɗa da YesuMat 4:23-25

17 Tahula tsa, ka saha həŋ kawadaga,ka sladavatá həŋ ta sana vli ka dandartskava ŋəɗdəmata sanlahama duhwalhani,nda ndəghata mnduha ta sliʼakta ma luwaUrsalima, nda sanlaha ta haɗika Zudiya,nda sanlaha guli ta wa drəf ta nzakway kaluwa Tir nda Siduŋ. 18 Inda tsa mnduhaya ná, sliʼagagha da sna gwaɗa da Yesuhəŋ, nda ya ŋa mutsa mbaku ma ɗaŋwataŋ. Ka mbambanaftá tsi ta inda gwal kasughwaɗaka sulkum ta həŋ. 19 Inda mndu tazba tvi ŋa ksaŋta dər ndəheɗ, kabga mamumbraku ta sabəma tsatsi ka mbamba həŋ.

Nda zɗakwani nda kuzlakwaniMat 5:1-12

20Mantsa, ka waftá Yesu ta duhwalhani,kaʼa mantsa: «Rfawarfa ta rfu, kaghunigwal ka pɗu,kabga ŋa ghuni ga mghama Lazglafta.

* 6:3 Ngha ta 1 Samuyel 21:2-7. † 6:4 Ngha ta 1 Samuyel 26:6. ‡ 6:7 Ngha ta Irmiya 36:4 nda Izra 8:1.

Lukwa 6:21 84 Lukwa 6:4221Rfawarfa ta rfu kaghuni gwal ta kuzlaŋta

maya ndanana,kabga dzaʼa baghaku kuni.Rfawarfa ta rfu kaghuni gwal ta taw

ndanana,kabga dzaʼa ghuɓasay kuni ta ghuɓasu.22 Rfawarfa ta rfu ka ta husaŋhusa kuni ta

mnduha,ka ta vzighunisvza həŋ,ka ta razay həŋ ta kaghuni,ka ta vazay həŋ ta rutsak ta kaghuni kabga

vəl zlghafta ghuni ta Zwaŋa mndu.23Rfawarfa ta rfu,ka vavalakwa kuni da rfu baɗu slaghu-

naghata tsa skwiha ya,kabga dzaʼa mutsay kuni ta nisəla dagala ta

luwa.Mantsa ya si ta ghuya dzidzíha taŋ ŋa la

anabiha ghalya.24 Ɗaŋwa ŋa ghuni kaghuni gwal ka

gadghəl,kabga nda ghada mutsuta ghuni ta ŋa

ghuni zɗaku.25Ɗaŋwa ŋa ghuni!Kaghuni gwal nda bagha,kabga dzaʼa dzay maya ta kaghuni.Ɗaŋwa ŋa ghuni!Kaghuni gwal ta ghuɓasu ndanana,kabga dzaʼa taway kuni ta taw nda ima taw.26Ɗaŋwa ŋa ghuni!ka ta mnay inda mnduha ta zɗaku ta

kaghuni,kabga mantsa si ta mna dzidzíha taŋ

ta ghəŋa la ghwaɗaka anabihaghalya.»

Ɗvuwaɗva ta ghumaha ghuniMat 5:38-48, 7:12a

27 «Ka iʼi nda kaghuni gwal ta sna gwaɗaɗa ná, ɗvuwaɗva ta ghumaha ghuni, ma-gawa zɗaku ŋa gwal ta husaŋta kuni.28 Ɗawawa tfawi ta ghəŋa gwal ta ksiʼakaghuni. Ndəɓawa dzvu ta ghəŋa gwal tagiri ŋa ghuni. 29 Ka dzughunus dza mnduma lagəŋkatsi, mbəɗanawa sana lagəŋguli.Ka kləgadaghawklamndu ta lgutahuɗa ghakatsi, ma pyə ka ta kləgədaghawtá dawragha. 30Vlaŋvla ta skwi ta mndu ta ɗawaŋtada kagha. Ka kləgədaghaw kla mndu taskwa gha ŋa ŋani katsi, ma ɗawugəl ka datsi. 31 Ka nu skwi ɗina ta kumə ka ghuni tamagaghunata mnduha ya, maganawamagamanda va tsaya ta hahəŋ guli. 32 Ka gwal

ta ɗvutá kaghuni yeya ka kaghuni ta ɗvutakatsi, mndəra wati ma nisəla ta kzləgəltakaghuni tama ya mantsa ya ta maga gwaldmaku guli, gwal ta ɗvutá hahəŋ ta ɗvutahəŋ? 33 Ka ŋa gwal ta magaghunatá zɗakuyeya ka kaghuni maga zɗaku katsi, mndərawati ma nisəla ta kzləgəlta kaghuni yamantsa ya ta maga gwal dmaku guli? 34 Kaŋa gwal ta ndanu kuni dzaʼa plaghunamtayeya ka kuni ɓla nzawa katsi ní, mndərawati ma nisəla ta kzləgəlta kuni guli yamantsa ya ta ɓla gwal dmaku ta nzawa ŋagwal dmaku guli, ŋa planamtá həŋ mandava tsaya? 35 Kaghuni ya ná, ɗvuwaɗvata ghumaha ghuni, magawamaga ta zɗakuŋa taŋ. Ɓlawa nzawa ŋa mnduha, ma fafkuni ta ghəŋ ta vraghunamta, dzaʼa mamunisəla ghuni dagala, dzaʼa nzakway kuni kazwana Lazglafta ta luwa, kabga tsatsi ná,zɗa ghəŋani nda mnduha kul haɗ ta rfamndu, nda gwal ta sidi tani.»

Ma tsə kuni ta guma ta sanlahaMat 7:1-5

36 «Tawawa tawa ta hiɗahiɗa ta mndu,manda ya ta taw Da ghuni ta hiɗahiɗa tamndu ya. 37Ma tsanagha kuni ta guma tamndu. Haɗ Lazglafta dzaʼa tsaghunaghatáguma guli wa. Ma ŋam kuni ta mndu maŋuɗuf, haɗ Lazglafta dzaʼa ŋamtá kaghunima ŋuɗuf guli wa. Pliniswa dmakwamnduha, dzaʼa plighunispla Lazglafta taŋa ghuni guli. 38 Vlawa vla ta skwi ŋamndu, dzaʼa vlay Lazglafta ŋa ghuni guli,ŋa ndəghaghunamta ta wa lguta ghuni,ka gəgzanata, ka va tsihwaghunamta, kandəghanafta ha ka paghakwani. Ta tsa skwita kəl kaghuni ka gra skwi ŋamndu ya dzaʼagra Lazglafta ŋa ghuni guli,» kaʼa.

39 Wya ka Yesu nda həŋ nda mahdi-hdi guli: «Dzaʼa ksay mndu nda ghulpata mndu nda ghulpa ka mbaɗa ta tvi ra?Haɗ həŋ dzaʼa rkaghata his his da ghurumra? 40 Haɗ zwaŋ ta taghə lu ta skwi ŋanimalaghutá Maləmani wu, ba ka nda taghaskwa tsa zwaŋ ya dzaʼa kəl tsi ka nzakwaymanda Maləmani kasiʼi.

41«Kabgawu ta kəl kagha ka laghwi nghahiwir ma ira zwaŋama gha, kul haɗ kaghata nghapta ka dughusl ma ŋa gha iri na?42 Waka kagha ta mnay ŋa zwaŋama ghakazlay: Yaha ka klighista yu ta hiwir maira gha kəʼa, ya ngha a kagha ta dughusl

Lukwa 6:43 85 Lukwa 7:15ma ŋa gha iri na? Mndəra wani mamaɗgwirmaɗgwir tsa? Kligiŋ kla karakuta dughusl ma ŋa gha iri, kada nghaŋtaka ta vli ŋa laviŋtá kligiŋtá hiwir ma irazwaŋama gha.»

Ta yakwani ta tsatsafta lu ta fuMat 7:16-20, 12:33-35

43 «Haɗ yakwa fu zɗa ta yaku ta fu kulzɗaku yakwani wa. Haɗ yakwa fu kul zɗakuyakwani ta yaku ta fu zɗa yakwani guli wa.44Ta yakwani ta tsatsafta lu ta inda fu. Haɗlu ta mutsaftá mana ta hulʼuwa wa. Haɗlu ta ɗaga yakwa ghuku ta madzəfdzəf wa.45Mantsa ya guli, mataba ndəghata skwihaɗinaɗina ma ŋuɗufani ta mnigiŋta ŋərmamndu ta skwi. Mataba ndəghata ghwaɗakaskwihama ŋuɗufani tamnigiŋta ghwaɗakamndu ta ŋani guli, kabga skwima ŋuɗufanima mndu ta mnigiŋta wubisim.»

Həgaha hisMat 7:24-27

46 «“Mghama ɗa! Mghama ɗa!” ka kunita hga iʼi, kabgawu tama? wya haɗ kunita maga skwi ta mnaghunata yu wu na?47 Ka mnaghunamna yu ta nzakwa mnduta sagha da iʼi ɓa. Tsa mndu ya ná, tasnaŋsna ta gwaɗa ɗa, ka ksa slna nda tsi.48Ka guram tsamndu ya ndamndu ta baftáhəgani. Ma zlrayni ta bay, ka ladatá tsita mndərani, ka thagafta ta kutumba. Masagha zala vlunduɗ dista tsa həga ya maŋa zliŋta, triɗ, traptá zliŋta kabga nda dihamndərani. 49 Mndu ya ta snaŋtá gwaɗaɗa, ka kwalaghutá tsi ta ksa slna nda tsi,ka guram tsa mndu ya nda mndu ta baftáhəgani ta haɗik, kul ladatá mndərani dahaɗik. Ma saha zala vlunduɗ dista tsa həgaya, gi krip zluta tesneʼ ɗekɗek,» kaʼa.

7Mbanafta Yesu ta kwalva mnda la RumaMat 8:5-13

1 Tahula kɗiŋta Yesu ta mna inda tsagwaɗa ya ŋa tsa ndəghata mnduha ta snatsa gwaɗani ya, ka sliʼaftá tsi ka lami daluwa Kafarnahum. 2 Hada, mamu sanamghama sludza la Ruma kul ɗughwanakukwalvani ya ɗvu tsi katakata, ta dzaʼamtaku. 3Manda snaŋta tsa mghama sludziya ta mna gwaɗa ta Yesu, ka ghunadaptátsi ta la galata mndu ta ghəŋa la Yahuda,ŋa guyata nda Yesu, ŋa ndəɓanatá dzvu

ŋa sagha mbanaftá tsa kwalvani ya. 4 Kasliʼaftá həŋ ka lagha slanaghatá Yesu, kandəɓanatá həŋ ta dzvu katakata. Ka həŋmantsa: «Kdəkkdək nda ra kataŋta gha tatsa mndu ya. 5 Tsa mndu ya ná, ta ɗvayta mndəra amu, tsatsi ta baŋnaftá həgatagha skwi,» ka həŋ. 6 Ka sliʼaftá Yesuka dzaʼa kawadaga nda həŋ. Ndusa Yesuka ɓhadaghata tama ta ghungladapta tsamghama sludzi ya ta grahani ŋa mnanatáYesu. Ka həŋ mantsa: «Mghama ɗa, yahalu da daŋwazlaghafta, ra a yu ka ŋlata ghaga ini wa. 7 Tsaya dər kəl yu ka mnaykazlay: La a vərɗa iʼi da guya kuma ndatsi wu kəʼa. Ka sabsa gwaɗa ma wa ghaya ná, prək mbanaftá kwalva ɗa tsa. 8 Iʼiguli ná, mista gwal dagaladagala nziŋtayu, mamu sludziha ta ksa slna mista iʼiguli. Ka “la,” ka yu nda sani ná, gi sliʼani.Ka “saghasa,” ka yu nda sani guli ná, gisaghani. Ka “magamaga ta ya skwi ya,” kayu nda kwalva ɗa, gi magatani,» kaʼa.

9 Na snanata Yesu ta tsa gwaɗa ya, kandrauʼ tsi nda ndrauʼuwa ta tsa mghamasludzi ya. Ka mbəɗavatá tsi tvə tsandəghata mnduha ta dzaʼa mistani ya. «Kayu ta mnaghunata ná, dər mataba la Is-raʼila, ta slanagha a yu tamndərga nanamazlghay nda ŋuɗuf wu,» kaʼa.

10 Ta vradaghatá tsa mnduha si ghu-nagha tsa mghama sludzi ya dzagha, kaslanaghatá həŋ ta mbatá tsa kwalva si kulɗughwanaku ya.

Vranamta Yesu ta hafu ma zwaŋa sanawadgu

11 Tahula tsa ka sliʼaftá Yesu ka laghwida sana luwa ta hgə lu ka Nayina. Kasliʼaftá duhwalhani nda dəmga guli mis-tani. 12 Ndusa ka lami ta watgha tsa luwaya, ka guyatá tsi ndamnduha ta klambli ŋapaɗay. Tsa mbli ya, kɗakwakɗakwa zwaŋasana markwa wadgu ya. Nda tska mnduhatsa luwa ya ta dzaʼa mista tsa marakw ya.13 Na nghaŋta Yesu ta tsa marakw ya, kaksaftá tsi ka hiɗahiɗa. «Ma taw ka» kaʼanda tsi. 14 Ka gavadaghatá Yesu tavatatsa kativiŋ ta kəl lu ta mbli tida ya, kaksaŋta. Ka sladavatá tsa mnduha ta klambli ya. «Iʼi ya ta gwaɗa nda kagha galaɓayɗa, sliʼafsliʼa gha!» kaʼa. 15 Ka sliʼaftá tsambli ya ka nzata, ka gwaɗə tsi ta gwaɗa.«Wya zwaŋa gha makwa ɗa,» ka Yesu nda

Lukwa 7:16 86 Lukwa 7:38tsa mani ya. 16 Ka ksutá tsi ta inda taŋ kazləŋ. Ka zləzlvu həŋ ta Lazglafta guli. «Ndazlaga mghama anabi mataba mu, saghasaLazglafta nghanaghatámnduhani,» kahəŋ.17Ta ghəŋa tsa skwi ya, ka tuta gwaɗa wdiɗta ghəŋaYesu ta inda haɗika Zudiya, nda yama inda luwaha ta wanafta.

Ɗaway Yuhwana mnda maga batemMat 11:2-19

18 Ka snanamtá duhwalhani ma Yuh-wana, ta inda tsa skwiha ta maguta ya taYuhwana. 19 Ka hgaftá Yuhwana ta gwalhis mataba duhwalhani, ka ghunaftá həŋda Mgham Yesu. Kaʼa nda həŋ mantsa:«Lawala ɗawaŋta! Kagha tsa mndu snəŋni dzaʼa sagha ya re, ari ka kzla ŋni tasana mndu a na?» ka kuni nda tsi. 20 Kasliʼaftá həŋ ka ɓhadaghata da Yesu. Ka həŋmantsa: «Yuhwana mnda maga batem taghunagaŋnaghata da kagha kazlay: Kaghatsa mndu snə ŋni dzaʼa sagha ya re, ari kakzla ŋni ta sana mndu a na kəʼa?» ka həŋ.

21 Ma va tsa fitik ya, ka mbambanaftáYesu ta ndəghata mnduha ma ɗaŋwa taŋ,nda gwal nda raghwa, nda gwal kasafghwaɗaka sulkum, gwananaha ta iri tagwal si nda ghulpa. 22Kaʼa nda həŋmantsa:«Lawala mnanata Yuhwana ta inda skwihanghaŋ kuni, nda inda skwiha sanaŋ kuni.Gwal si nda ghulpa nda ngha həŋ ta vli, tambaɗa gwal si nda raghwa səla taŋ, kwand-laŋkwandlaŋ mbambatá gwal si nda rɗamndu ta həŋ, nda gwana sləməŋa gwal si kargha si kul snaŋtá sləməŋ. Gwal si nda rwa,varamvara həŋ nda hafu. Mananamanalu ta Lfiɗa Gwaɗa ta gwal ka pɗu. 23 Rfuda mndu ta kwal kul zlaŋtá zlghay ndaŋuɗufani ta iʼi,» kaʼa nda həŋ.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta Yuhwana24 Manda vraghuta tsa mnduha si ghu-

nadap Yuhwana ya, ka zlraftá Yesu ta mnagwaɗa ta ghəŋa Yuhwana ŋa tsa ndəghatamnduha ta tskavata ya. Kaʼa mantsa: «Matsa laghwa ghuni da mtak ya ní, nahganilaghu kuni nghay? Sanamndu ta tatamakumanda sulam ta gigɗu falak rki laghu kunida nghay? 25Ka tsa a tsi wu, nahgani laghukuni nghay ɓa? Sanamndu nda suɗatá lgutta wuɗaku ta vghani rki laghu kuni da ng-hay? Ya wya gwal ta kla lgut nda bla dzvaniná, ta za mghama taŋ həŋ ka nzaku ma

həga ma mgham mgham. 26 Wa va mndulaghu kuni da nghay tama na kula? Sanaanabi rki laghu kuni da nghay? Aŋi mantsanzakwani, malaghumala tsa mndu ya tambrakwa anabi. 27 Ta ghəŋa tsa Yuhwanaya vindafta lu ma deftera Lazglafta kazlay:Iʼi Lazglaftawana yu ta tiŋlaghutá ghunaftá

mndu ka kaghaŋa dzaʼa faɗaghata tvi* kəʼa ya.28 Ka yu nda kaghuni wa, mataba indamndu ya yaga marakw nda ya ná, haɗ yata malaghutá Yuhwana wa. Tsaw tama,mndu ta nzakway kwitikw ma ga mghamaLazglafta ná, malaghumala ta Yuhwana.29 Tsaw inda hamata mnduha nduk ndagwal tska dzumna tani, snaŋta taŋ tagwaɗa Yuhwana, ka həŋ mantsa: “Ta ku-may Lazglafta ta mbamafta,” ka həŋ. Kaɗawu həŋ ta maganaftá batema Yuhwanata həŋ. 30 Kuraghuta la Farisa nda gwaltagha zlahu ŋa mnduha ya, ka kwalaghutahəŋ ta tsuʼaftá skwi ta kumə Lazglafta tamagay ŋa taŋ. Ka kwalaghutá həŋ ta tsabatem ta magə Yuhwana ya.»

31 «Ndaw dzaʼa gra yu ta mnduha ta nafitik na? Yakwa wa həŋ? 32 Ka guramnda zwani ta kurɓut ta mnay mataba taŋkazlay: Vyanafha ŋni ta siŋlak skala a kuniwu, fanafha ŋni ta laha ta taw, tawaŋ akuni ta taw wu kəʼa ya həŋ. 33 Tsayaná, nzakwanimanda sagha Yuhwanamndamaga batem, ka kwalaghuta tsi ta za buradinda sa ima inabi, “aʼ nda ksa da halaway”ka kuni. 34 Saghaha Zwaŋa mndu guli, kazay ka say, “aʼ dagala mahahawʼani, dagalasasakwani, gra gwal tsəka dzumna nda laghwaɗaka mnduha ya,” ka kuni. 35 Indagwal nda ɗifil ma ghəŋa taŋ ná, tsatsaft-satsa hahəŋ ta vərɗaka ɗifla Lazglafta,»kaʼa.

Yesu ma həga ga Simuŋ mnda la Farisa36 Ka hgaftá sana la Farisa ta Yesu ŋa za

skwa zay ga taŋ. Ka lagha Yesu da tsamnduya, ka lamə tsi da həga ka zə tsi ta skwi.37 Mamu sana ghwaɗaka marakw ma tsaluwa ya, ka snaŋtá tsi kazlay: Waʼa Yesuta za skwa zay ga tsa la Farisa ya kəʼa, kaklaftá tsi ta hwaraka Albastra ndəghataninda urdi nda bla dzvani, ka kladaghata.38 Ka lagha tsi tavata səla Yesu nda ga

* 7:27 Ngha ta Malatsi 3:1 nda Sabi 23:20.

Lukwa 7:39 87 Lukwa 8:10mahulhulani, ka mbəza ima taw ta səlaYesu, ka ksaftá tsi ta swidani ka takaɗaynda tsi, ka habwaʼaku ta səlani, ka pghatsa urdi ya ta səla Yesu. 39 Na nghaŋtatsa mnda la Farisa ta hgadaghatá Yesu yata tsa skwi ya, kaʼa ma ghəŋani mantsa:«Ka ma vərɗa anabi na mndu na ná, madzaʼa tsatsaftsatsa ta mndərga na marakwta ksaŋta na. Ma dzaʼa nda sna kazlay:Ghwaɗaka marakw ya kəʼa.» 40 Ka Yesuzlraftá gwaɗa nda tsa mnda la Farisa yamantsa: «Ari Simuŋ, mamu gwaɗa ta kuməyu ta mnaghata,» kaʼa. «Aŋi Mghama ɗamna,» kaʼa zlghanaftá wi. 41 «Mamu sanamndu ta ɓalanaftá nzawa ta sana mnduhahis. Prək ka tseda vagha mnduha hutafdərmək kəʼa vlaŋtá sani, prək ka tsedavagha mnduha hutaf mbsak kəʼa vlaŋtásani guli. 42 Ka traptá həŋ ta palata kabgahaɗ skwi da həŋ prək ka palata taŋ wa.Ka zlanaŋtá tsi ta tsa dməŋ ya ta həŋ hishis. Wati mataba tsa mnduha ya dzaʼamalaghuta ɗvutá tsa mndu ya, ka kagha tagray na?» kaʼa. 43 «Mataba tsa mnduha yara! Ta graftá yu ná, tsa mndu zlanaŋ lu taŋani dagala ya ya,» ka Simuŋ. «Ta ŋa gha,»ka Yesu nda tsi.

44 Ka mbəɗavatá Yesu tvə tsa marakwya, ka mnə tsi ŋa Simuŋ: «Nda ngha kata na marakw na kiʼe? Samsa yu da həgaga ghuni, walaŋ a ka ta tiɗiftá imi ŋambaza səla ɗa manda ya snu lu wu, kambazihatá na marakw na nda ima tawani,ka takaɗihata nda swidani. 45 Brusa a kata iʼi ma sagha ɗa manda ya snu lu wa.Tsatsi, ka yawu sama ɗa ta zlana a ta brusasəlaha ɗa wa. 46 Walaŋ a ka ta pghigihatárɗi ma ghəŋ manda ya snu lu wu, tsatsi,pghiɗif pgha tsatsi ta rɗi ta səlaha ɗa. 47Kayu ka mnaghata na: Nda pla inda dmakwana marakw na. Tsaya kəl tsi ka maraŋtaɗvutani ta iʼi dagala. Ka kiʼa planata luta dmakwa mndu ya, kiʼa ɗvu maraŋ tsamndu ya guli.» 48 «Nda pla inda dmakwagha makwa ɗa» ka Yesu nda tsa marakwya. 49Ka sana mnduha ta za skwi kawadaganda tsi mantsa: «Wa va na mndu na katəkna? Ta uwala pla dmaku na?» ka həŋ.50 «Zlghay nda ŋuɗufa gha ta mbaghaftamakwa ɗa, la nda vghata zɗakwa gha,» kaYesu nda tsa marakw ya.

8Sana miʼaha ta pgha Yesu

1Tsəɓakwfitik tahula tsa, ka laghwi Yesuda ra luwaha dagaladagala nda luwahakwitikw kwitikw, ka tuza Lfiɗa Gwaɗa taghəŋa gamghama Lazglafta, kamna gwaɗata ghəŋani 2nda sanlahamamiʼaha ya gha-zligiŋ lu ta ghwaɗaka sulkumha ma həŋ,ka mbambanaftá həŋ ma ɗaŋwaha taŋ.Tekw i Mari makwa ta Magdala sliʼagapghwaɗaka sulkumha ndəfáŋ mida, 3 ndaYuwana markwa Kuza. Tsa Kuza ya, mnduya fanam mgham Hiridus ta inda skwi mahəgani ma dzvani ya. Mamu Suzana, ndandəghata sanlaha ma miʼaha guli matabataŋ. Inda tsa miʼaha ya ná, kataŋkata həŋta i Yesu nda duhwalhani nda skwima dzvataŋ.

Gwaɗa ta ghəŋa sana mndu ta wutsahulfani

Mat 13:1-9, Mak 4:1-94 Ka sliʼaktá mnduha ma luwaha

kavghakavgha ka tskavata tizlik tavataYesu. Mantsa tama, ka zlraftá Yesu ta mnamahdihdi:

5«Mbaɗa sanamndu ka sliʼafta ka laghwida wutsa hulfa ma vwahani. Tata wutsay-wutsay, ka rkata sanlaha ma tsa hulfaha yata tvi, ka diŋlaku lu tida, ka sliʼadaghataɗyakha da ɗaguta. 6 Ka rkatá sanlaha takluluh: Na tsa gi ɗyaftani ya, ka ghwa-lutá tsi kabga haɗ nasa mistani wa. 7 Karkamtá sanlaha ma teki, ka ɗyaftá tsi, kaglanaghatá teki ka raghwanata. 8 Ka rkatásanlaha ta gənək. Tsahaya, ka ɗayaftáhəŋ, ka glafta ka pghaftá ghəŋ ghərmbətsghərmbəts. Ka mamu mndu nda sləməŋasnay, ka sna tsi,» ka Yesu sganaghata ndalwi dagala.

Garay Yesu nda gara ta gwaɗaniMat 13:10-17, Mak 4:10-12

9 «Nu klatá ghəŋa tsa mahdihdi ya na?»ka duhwalhaniɗawaŋta da tsi. 10«Kaghuni,vlaghunavla lu ta snaŋtá ɗifatá gwaɗa taghəŋa gamghamaLazglafta. Ŋa sanlaha ya,ba nda mahdihdi dzaʼa mnanaŋta lu ta həŋkabga“ta nghay həŋ, triɗ ngha a həŋ wu,ta snay həŋ, sew sna a həŋ wa.*”»

* 8:10 Ngha ta Isaya 6:9, 10.

Lukwa 8:11 88 Lukwa 8:31Gwaɗa ta ghəŋa mndu ta wutsa hulfaMat 13:18-23, Mak 4:13-20

11«Wya klatá ghəŋa tsamahdihdi ya: Tsahulfa ya ná, gwaɗa Lazglafta ya. 12 Sanlahama mnduha ná, manda tvi rkaf hulfatida həŋ. Hahəŋ ná, gi snaŋta taŋ tagwaɗa Lazglafta, gi ndadaghata halawayklugudunustá həŋ yaha həŋ da zlghafta maŋuɗufa taŋ da mbafta həŋ. 13 Sanlaha mamnduha guli ná, manda kluluh rkaf hulfatida həŋ, snaŋta taŋ ta gwaɗa Lazglafta,gi zlghafta taŋ nda rfu, ama haɗ həŋ tazlaŋtá vli ŋa dzugwamta tsa gwaɗa ya taslrəŋ ma ŋuɗufa taŋ wa. Ka dzghaŋdzghaskwi ta həŋ, gi suwak zlaŋta taŋ ta zlghayndaŋuɗufa taŋ. 14Sanlahamamnduha guliná, manda hulfa ta rkamta da teki ya həŋ,snaŋta taŋ ta gwaɗa Lazglafta ka laghu həŋda ndana nzaku ma ghəŋa haɗik nda zbagadghəl nda ndana zba skwi ta haraʼuwairi, mantsa tama, mbaɗa tsa skwiha yaka raghwa tsa gwaɗa ya, ka niŋta həŋka ksubaŋ. 15 Sanlaha ma mnduha guli,manda gənək həŋ, snaŋta taŋ ta gwaɗaLazglafta, ka zlghaftá həŋ nda ŋuɗuf tur-tuk, ka ŋanatá həŋ ka ksa slna nda tsi kadihavata mida.»

Ɗaswa ka kuni nda sna skwi ta snu kuniMak 4:21-25

16 «Ka mnaghunamna yu ɓa! Haɗ mnduta tsamta vu ma pitirla ka dzuɓamta matughuba wu, haɗ ta fiŋta mista ghzləŋguli wu, ta fagata ta vli tskala, kada ng-haŋta gwal ta lamə da dzuguvi ta tsuwaɗak.17 Inda skwi nda ɗifa ná, dzaʼamaravamara.Inda skwi nda bukwa guli dzaʼa snaŋsna lu,ŋa zlagaptani bɗaŋay ta daɓi. 18 Ɗasuwaka kuni nda tva snaŋta skwi ta snaŋta kuni,kabga ŋa mndu nda guna sləməŋani ŋa snaskwi dzaʼa sganaghata lu ta snanamta. Amaka haɗ tsi damnduwu, dzaʼa kləgadanaghukla lu ta va tsa má si ta ndanu tsi ta mutsayya.»

Vərɗa zwanamani ma YesuMat 12:46-50, Mak 3:31-35

19 Ka lagha i mani nda zwanamani maYesu slanaghata, ama triɗ traptra həŋ taɓhanavata, tskutska mnduha. 20 «Wa a ima gha nda zwanama gha ma bli ta gəvalakagha,» ka lu nda tsi. 21«Gwal ta sna gwaɗaLazglafta kamaga slna nda tsi, tsaha ya imaɗa nda zwanama ɗa,» kaʼa.

Lɓanata Yesu tamativirauʼ ta ghəŋa imiMat 8:23-27, Mak 4:35-41

22 Ma sana fitik, «mbaɗma ta a sanaɓla drəf a,» ka Yesu nda duhwalha, kasliʼafta həŋ kla lamə da kwambalu ka sliʼi.23Tata ndəru həŋ, ka dzata hani ta Yesu, kasliʼavafta mativirauʼ ta ghəŋa drəf, ka dzaʼaimi ndəghanaftá kwambalu. Ta wa hɗakhəŋ. 24 Ka lagha həŋ sliʼa Yesu, «Maləm!Maləm! Nda zaɗa mu!» ka həŋ nda tsi. Kasliʼavatá Yesu ka davanaghatá tsi ta falak,nda tsa vavalakwa imi ya. Ka lɓatá vli kanzata tɓekw. 25 «Nu ta kəl kuni ka zləŋmantsa? Kulam ndana haɗ zlghay ndaŋuɗuf da kaghuni ɗekɗek katək ra?» kəʼambəɗavata tvə duhwalhani. Ka ksaftá zləŋta həŋ, ka ndraʼu həŋ. «Wa na mndu nakatək na? Na dvanaghatani ta dər falak ndaimi ná, gi ka snanata taŋ?» ka həŋ matabataŋ.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda duh-walha halaway mida

Mat 8:28-34, Mak 5:1-2026 Ka ɓhadaghata i Yesu nda duhwal-

hani ta haɗika Geraseni ta nzakway mbəŋya mbəŋ ya nda luwa Galili. 27 Nda fa-gata Yesu ta səla ta haɗik ta sabə tsi makwambalu, ka sagha sanamnda tsa luwa yada guyay. Tsa mndu ya ná, ksuksa duhwalahalaway. Nda kɗa fitikani kul suɗgəltálgut ɗekɗek, haɗ ta nzəglata mintgha wu,mataba kuluha kəʼa ta nzaku. 28 Na ghurnghayni ta Yesu, ka wahatá tsi ka zləmbatáma ghuvani. Kaʼa mantsa: «Yesu ZwaŋaLazglafta ta luwa, Nyamataba unda kagha?Kdəkkdək, wya dzvu, yaha ka ghuyɗiptáɗaŋwa,» kaʼa wahata nda lwi dagala. 29 Kəltsi ka mna tsaya na: Sabsa ma na mnduna ka Yesu dvanaghtá tsa duhwala halawayya. Tsa mndu ya ná, nda kɗa fitika ksaftatsa duhwala halaway ya. Ma tsa fitikaksaftani ya, si ta habafhaba mnduha ndaziɗa, ka tsamtá səlahani ma tsuhwal, ma ŋahabanata. Ka raratsiŋtá tsi ka ɓaɓaliŋta. Kaklaghatá tsa duhwala halaway ya ka laghwira vli ma mtak. 30 «Wa hga gha na?» kaYesu nda tsi. «Dɓaʼ hga ɗa,» kaʼa zlghanaftáwi. Kəl tsi ka mna tsaya ná, kabga ndandəgha duhwala halaway ta sliʼamta dida.31 «Kdəkkdək, yaha ka da ghuna aŋni da

Lukwa 8:32 89 Lukwa 8:56

gudzuvruŋwa vu†,» ka tsa duhwala hal-away ya ndiʼata, ka ndəɓa dzvu da Yesu.

32 Ndusa nda tsa vli ya, mamu sana braghuvazu ta zbutá skwa zay taŋ tavata ghwá.«Kdəkkdək vlaŋna tvi, ka sliʼamta ŋni da aghuvazuha a,» ka həŋ nda Yesu. «Aray,» kaYesu vlaŋtá tvi ta həŋ. 33 Ka gi sliʼagaptátsa duhwala halaway yama tsamndu ya, kasliʼamta da tsa ghuvazuha ya. Ka vazagatátsa ghuvazuha ya ta vgha tavata tsa ghwáya ka rkaghata da drəf ka rwuta.

34 Nghay tsa mnduha ta ngha tsa ghu-vazuha ya ta tsa skwi ta magata ya, kahwayaftá həŋ ka laghwi tay ma luwa ndukma zwana luwaha ta tsa skwi ta magutaya. 35 Ka sliʼaftá mnduha ka laghwi dangha tsa skwi ta maguta ya. Ka laghahəŋ slanaghatá Yesu, ka slaftá həŋ ta tsamndu sliʼagap duhwala halaway mida yata nzaku kurevesa tavatá səla Yesu ndasuɗatá lgut ta vgha, nda mbatani kwand-laŋ. Nghaŋta taŋ, ka ksutá tsi ta həŋ kazləŋ. 36 Mbaɗa tsa gwal si ta nghay tamagaku tsa skwi ya, ka rusay ŋa taŋ ká tsamndu si ksaf duhwala halaway ya mbafta.37Ka həŋ mantsa: «Kdəkkdək sliʼapsliʼa mahaɗika ŋni,» ka inda mnduha ma haɗikaGeraseni nda Yesu, kabga nda ksa həŋ dazləŋ katakata. Ka sliʼaftá Yesu ka lamə dakwambalu ŋa vru. 38 «Wya dzvu, kla ta iʼita səla gha,» ka tsa mndu sliʼagap duhwalahalaway mida ya nda Yesu. 39 «Vra dzaghagha, ka dzaʼa ka rusa inda skwi maga ghaLazglafta,» ka Yesu pyafta ka dzaʼa mistani.Ka sliʼaftá tsi ka laghwi tay ma inda luwa tainda skwi magana Yesu.

Mbanafta Yesu ta sani marakw, nda sanazwaŋa makwa

Mat 9:18-26, Mak 5:21-4340 Ta vrəgladaptá Yesu ta sana ɓla drəf,

ka slanaghatá tsi ta ndəghata mnduha gulita kzlay hada ŋa zlghafta. 41 Mbaɗakasana mndu ta hgə lu ka Zayrus ta nzak-way tekw mataba la mali ta ghəŋa həgatagha skwa la Yahuda, ka lagha zləmbatáma ghuva Yesu. Kaʼa mantsa: «Kdəkkdəkmbaɗa da ini,» kaʼa nda tsi, 42 kabga mamukɗakwakɗakwa makwani ta kla imi gh-waŋpɗə his kul ɗughwanaku ta kala ghəŋ.Ka sliʼaftá Yesu ka dzaʼa mistani. Ta mbaɗa

Yesu ka dzaʼa mataba tskata mnduha, haɗtva mbəɗayni ta vgha wa. 43 Mamu sanamarakw mataba taŋ Maghwaŋapɗə hisavakwani tsa ta paghaku. Kɗiŋkɗa ta indaskwi ma dzvani ŋa la duhtur. Haɗ ya ka dərturtuk mataba taŋ ta mbanafta wa.

44Ka lagha tsa marakw ya nda ga mahul-hula Yesu ka ksaŋtá wa lgutani. Na tsa giksaŋtani ya, gi hleʼ sladata tsa paghaku yatsa. 45 Ka Yesu mantsa: «Wa tsa ta ksitaya na?» kaʼa. «Andaw! Andaw! Andaw!»ka mnduha. Ka Piyer mantsa: «Maləmaɗa! Mataba ndəghata mnduha mandana tawaghafta, haɗ tva mbəɗa vgha gha ná, wata ksihata na, ka ka?» kaʼa nda tsi. 46 KaYesu mantsa: «Mamu mndu ta ksihata!Nda sna yu ta mbraku ta savaghuta ma iʼi,»kaʼa. 47 Snay tsa marakw ya ta tsa gwaɗaya ná, a nda tsatsa yu, kaʼa. Ka lagha tsinda ghudzatani da zləŋ zləmbatáma ghuvaYesu, ka mnə tsi ta kəma inda mnduhata skwi kabgawu kəl tsi ka ksaŋta nda yakəʼa mbafta ma va tsa fitik ya. 48 Ka Yesumantsa: «Makwa ɗa, zlghay nda ŋuɗufagha ta mbaghafta, la nda vgha ta zɗakwagha,» ka Yesu nda tsi.

49 Tata tsa gwaɗa ya Yesu, ka lagha sanamndu ta sliʼafta ga Zayrus da mnay ŋaZayrus: Kaʼa mantsa: «Kɗakwa tsa makwagha ya tsa, ta ŋa daŋwazlgəlta gha ŋawta Maləm na,» kaʼa. 50 Ka Yesu mantsa:«Ma tɗu ŋuɗufa gha, fata gha ta ghəŋa ghayeya ŋa gha, dzaʼa mbaku,» ka Yesu ndaZayrus snaŋər tsi ta tsa gwaɗa ya. 51Mandaɓhadaghata taŋ da taŋ, ka pyaftá Yesu tamnduha ta lami da həgamistani, ka hlaʼatátsi ta i Piyer nda Yuhwana, nda Yakubunda dani nda mani ma tsa makwa ya ŋalamə mistani. 52 Ta lamə həŋ, ta wahuinda gwal ma həga ka tawa ghəŋ ta ghəŋatsa makwa ya. Ka həŋ mantsa: «Ma tawkuni, mta a wu, hani ta hani tsi,» kaʼa.53 «Ta mndu nda mta ná, mta a wu kaʼa,»ka həŋ ka ghuɓasay. 54 Ka lagha Yesuksaftá tsamakwa ya ta dzvu. «Sliʼafsliʼa ghamakwana!» kaʼa. 55 Ka vramtá tsa makwaya, ka gi sliʼafta. «Vlaŋwavla ta skwa zay,»ka Yesu nda həŋ. 56 Ndandrakauʼ ká idani nda mani ma tsa makwa ya nzata kandərmimay. «Yaha kuni da mnay dər ŋawati ma mndu ta skwi ta maguta,» ka Yesuzlahanaghatá həŋ.

† 8:31 Gudzuvruŋwa vu: Ngha ta Ruma. 10:7, Suna Yuhwana 9:1-2, 11, 11:7, 17:8, 20:1, 3.

Lukwa 9:1 90 Lukwa 9:229

Ghunafta Yesu ta duhwalha ghwaŋpɗə hisMat 10:5-15, Mak 6:7-13

1Lagha Yesu ka tskanatá duhwalhani gh-waŋpɗəhis, ka vlaŋtá tsi ta həŋ tambrakwambranaghatá inda duhwala halaway, ndambrakwa mbambanaftá ɗaŋwaha. 2 Kaghunaftá tsi ta həŋ tuza gwaɗa ta ghəŋa gamghama Lazglafta, ndambambanaftá gwalkul ɗughwanaku. 3 Ma kɗaku həŋ sliʼafta,kaʼa nda həŋ mantsa: «Yaha kuni klaftásana skwi ɗekɗek ŋa dzaʼa da wawaku, dərdafa, dər zlibi, dər skwa zay, dər tsedi,turtuk turtuk ka kuni da klaftá lgut. 4 Dərma wati həga da tsuʼafta lu ta kaghuni ya,nzata ghuni hada ha ka sagha fitika sliʼaptaghuni ma tsa vli ya. 5 Ala, dər ga vli dzaʼakwal lu tsuʼaftá kaghuni ya, wya dzva ŋniwya dzva ŋni ka kuni dazlay ka zlanavatakuni ta tsa luwa ya, tsaya dzaʼa maranaŋtáhəŋ ta ɓasa ŋuɗufa Lazglafta ta ghəŋa taŋ,»kaʼa nda həŋ.

6 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi da ra luwaha,ka mna Lfiɗa Gwaɗa, ka mbamba gwal kulɗughwanaku ma inda vli.

Wa Yesu na ka Hiridus AŋtipasMat 14:1-12, Mak 6:14-29

7 Na snaŋta tsa Hiridus Tetrak ta nzak-way ka mgham ta haɗika Galili ya, ta mnagwaɗa ta inda skwiha ta magaku. Ka traptátsi ta skwi ŋa ndanay. «Aʼ, Yuhwana ya tasliʼagapta nda hafu,» ka sanlaha ta mnay.8«Aʼ, anabi Iliya ya ta zlagapta,» ka sanlaha.«Aʼ, sani mataba la anabiha ghalya ya tasliʼagapta,» ka sanlaha. 9 «Ya wya tsaghwatsa ta ghəŋa Yuhwana ka yu, ka tsaghutá luní, wa namndu na tamnə lu tamndərga naskwiha ta snə yu na ta ghəŋani tama?» kaHiridus, ka psə tsi ta tva nghaŋtá Yesu.

Zuŋta Yesu ta skwa zay tamnduha dəmbuʼhutaf

Mat 14:13-21, Mak 6:30-44, Yuh 6:1-1410Ka varaktá tsa gwal ghunay ya. Manda

varakta taŋ, ka rusu həŋ ŋa Yesu ta indaskwi maga həŋ. Ka hlaghatá Yesu tahəŋ mistani, ka laghu həŋ nda tvə sanaluwa ta hgə lu ka Betsayda nda ghəŋa taŋ.11 Snaŋta dəmga kazlay: Laghula həŋ kəʼa,ka sliʼaftá həŋ zbiŋtá həŋ. Ka lagha həŋslanaghatá həŋ, ka zlghaftá Yesu ta həŋ, ka

mnə tsi ta gwaɗa ta ga mghama Lazglaftaŋa taŋ. Ka mbambanaftá tsi ta gwal takuma mbambanaftá həŋ ma ɗaŋwa taŋ.

12Ta fitik hawu, ka gavadaghatá duhwal-hani tavatani, ka mnay ŋani: «Mnanamnata na mnduha na, ka dzaʼa həŋ da luwadagaladagala nda luwaha kwitikw kwitikwta waftá na vli na, ŋa dzaʼa taŋ zba skwazay nda vli ŋa hana taŋ, kabga ma mtakmu hadna,» ka həŋ. 13 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Vlaŋwavla kaghuni ɓa ta skwi ŋazay ta həŋ,» kaʼa. Ka duhwalhani mantsa:«Buradi hutaf nda tsulhwa klipi his yeya daamu, ŋa dzaʼa ŋni da dzawagaghatá skwazay ŋa zuŋtá inda na mnduha na rki?» kahəŋ nda tsi. 14 [Tsaw ta magay mnduha*ta dəmbuʼ hutaf ma tsa vli ya.] «Mnanawamna ta həŋ ka tsakavata həŋ hutaf mbsakhutaf mbsak,» ka Yesu nda duhwalhani.15 «Aray!» ka həŋ ka tsakanatá həŋ ta mn-duha. 16 Ka hlaftá Yesu ta tsa buradihahutaf ya, nda tsa tsulhwa klipi his ya, kanghadaftá tsi nda ta luwa, ka rfanaghatá tsita Lazglafta ta ghəŋani, ka ɓalanaptá tsi kavalaŋtá duhwalhani ŋa daganaftá mnduha.17Ka zə inda tsamnduha ya, ka babaghawtáhəŋ. Ka tskaftá lu ta paɗakwani ka gh-wanak ghwaŋpɗə his.

Yesu ná, Kristi ya ka PiyerMat 16:13-19, Mak 8:27-29

18 Ma sana fitik ta nzaku Yesu turtuk-wani ka maga duʼa, ka lagha duhwalhanislanaghata. Kaʼa ɗawaŋta da həŋ mantsa:«Wa iʼi ka dəmga ta mnay na?» kaʼa. 19 Kaduhwalhani mantsa: «Tsa Yuhwana mndamaga batem ya kay ya, ka sanlaha. Iliya ya,ka sanlaha. Sani mataba la anabi ghalya yata sliʼagapta nda hafu, ka sanlaha,» ka həŋnda tsi. 20 Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Aki kaghuni, waya ka kaghuni ta mnay ndaiʼi na?» kaʼa. Ka Piyer mantsa: «Kagha ná,Kristi ka,» kaʼa.

Mnaŋta Yesu ta dzaʼani mtaku nda sliʼa-gaptani

Mat 16:20-28, Mak 8:30—9:121 Ka Yesu zlahanaghatá həŋ ka ŋɗaŋɗa

mantsa: «Yaha kuni da mnay dər ŋa watima mndu tsi,» kaʼa. 22 Kaʼa sganaghataguli na, «dzaʼa ghuyay Zwaŋa mndu taɗaŋwa katakata, dzaʼa wɗiŋwɗa la galatamndu nda gwal mali ta ghəŋa gwal dra

* 9:14 Ngha ta Mata 14:21.

Lukwa 9:23 91 Lukwa 9:45

skwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋamnduha. Dzaʼa dzadza lu, ŋa sliʼagaptaninda hafu baɗu mahkən,» kaʼa.

23 Wya kaʼa nda həŋ demdem: «Ka takumay mndu ta dzaʼa mista ɗa katsi, bazlaŋtani ta ndanu ta ghəŋa ghəŋani, kavlatani ta ghəŋani ka kla udza zləŋayni †inda fitik, ka dzaʼa mista ɗa,» kaʼa.

Kinawu ta dzaʼa lu mista Yesu?24 Kaʼa guli mantsa: «Ka dzaʼa

mbanafmba yu ta hafa ɗa ka mndu katsi,dzaʼa Zaɗiŋzaɗa tsa mndu ya ta hafani.Ala ka dzaʼa Zaɗiŋzaɗa mndu ta hafani taghəŋa iʼi katsi, dzaʼa mbanafmba tsa mnduya ta hafani. 25 Nu dzaʼa kataŋta mutsaftamndu ta inda na ghəŋa haɗik na ka ŋanika Zaɗiŋzaɗa tsi ta hafani, ka ghəŋani atsi na? 26 Ka ta ɓasa zləŋ mndu ka mnaŋtáhga ɗa, nda gwaɗa ɗa guli katsi, iʼi Zwaŋamndu guli ná, dzaʼa kwalaghukwala iʼi gulita mnaŋtá tsa mndu ya baɗu sagha dzaʼasagha yu ma glakwa ɗa, nda ya ma glakwaDa ɗa nda duhwalhani nda ghuɓa, ta luwa.27 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata:Mamu sanlaha ma mnduha mataba gwalhadna dzaʼa kwal kul rwuta ta saha gamghama Lazglafta, dzaʼa nda ngha həŋ ndaira taŋ,» kaʼa.

Mbəɗavafta YesuMat 17:1-8, Mak 9:2-8

28 Ta magay fitik tghas manda mnutanita tsa gwaɗa ya, ka hlaftá Yesu ta i Piyer ndaYuhwana nda Yakubu, ka ŋlaghatá həŋ taghwádamagaduʼa. 29TamagəYesu ta duʼa,ka mbəɗavaftá kumani tskəm, mbəɗavafhalgutani ka wuɗaku tilil ka ŋusliŋ. 30Gi wyamnduha his ta ghwa yiva nda tsi. I Musanda Iliya tsa mnduha ya, 31 ta zlagapta tawuɗaku tili ma glakwa Lazglafta ta luwa, tagwaɗa nda Yesu kinawu kəʼa dzaʼa kɗiŋtamagata skwi ta kumə Lazglafta nda mamtakwani ma Ursalima.

32Ma tsa fitik ya, nda ghərɓa i Piyer ndagrahani da hani, sliʼavata taŋ, ka nghaŋtáhəŋ ta glakwa Yesu nda tsa mnduha his yatavatani. 33Mafitika dgay tsamnduha ya tavgha nda Yesu, ka Piyer nda Yesu mantsa:«Maləma ɗa! Ɗina ka nzakwa mu hadna,ka magafmaga ŋni ta həga tumpul hkən.Pal ŋa gha, pal ŋa Musa, pal ŋa Iliya!» kaʼa.Tsaw, snəgla a Piyer ta skwi ta mnə tsi wa.

34 Tata mna tsa gwaɗa ya tsatsi, ka sahakusay bukwamtá həŋ, ka ksaftá zləŋ ta tsaduhwalha ya nghər həŋ ta saha tsa kusayya bukwamtá həŋ. 35 Ka gwaɗagaptá lwima tsa kusay ya. Kaʼa mantsa: «Nananazwaŋa ɗa ya zbap yu, snawasna ta gwaɗa datsi!» kaʼa 36Tahula gwaɗata tsa lwi ya, Yesuyeya ta nghə lu turtukwani, sriw nzanza tsaduhwalha ya ma tsa fitik ya, haɗ mndu yamnanaŋ həŋ ta tsa gwaɗa ya wa.

Mbanafta Yesu ta sana zwaŋ ndaghwaɗaka sulkum mida

Mat 17:14-18, Mak 9:14-2737Gamahtsimani ka saha həŋ ta ghwá, ka

sliʼaftá ndəghata dəmga ka sagha da guyaYesu. 38 Ka wahatá sana mndu matabamnduha: «Maləma ɗa! Ta ndəɓa dzvu yuda kagha, nghanava na zwaŋa ɗa na ɓa!kɗakwakɗakwa zwaŋa ɗa na. 39 Ghwaɗakasulkum ta ksafta. Na ksaftani, gi wahaynita wahu, ka ghudzay nda mbraku, ka pghamahupak ka giri ŋani, zlah kəʼa ta zliŋta.40Ka ndəɓu yu ta dzvu da duhwalha ghamaŋa ghzligiŋtá mida ná, triɗ traptra həŋ,»kaʼa nda tsi. 41 Ka Yesu mantsa: «Gwaltəŋtəŋa ghəŋa taŋ kul haɗ zlghay ndaŋuɗuf da həŋ, kulam ŋa yawu dzaʼa nzav-aghunata yu? Kulam ŋa yawu dzaʼa nzatayu ka suʼaghunata? Klak tsa zwaŋa gha yada hadna,» ka Yesu nda tsa mndu ya. 42 Tagavadaghatá tsa zwaŋ ya, ka slanatá tsaghwaɗaka sulkum ya ta haɗik, ka ghudzaynda mbraku. Ka davanaghatá Yesu ta tsaghwaɗaka sulkum ya, ka mbanaftá tsi tatsa zwaŋ ya, ka vlaŋtá tsi ta tsa dani ya.43Kandərmimmnduha ta glakwambrakwaLazglafta.

Mnəglaŋta Yesumtakwani nda sliʼagap-tani

Mat 17:22-23, Mak 9:30-32Ta laghu mnduha da ndərmima inda tsa

skwi maga Yesu ya, ka Yesu nda duhwal-hani mantsa:

44«Fawafa ta sləməŋ ɗina, ka sna na skwidzaʼa yu mnaghunata na. Dzaʼa ksafksalu ta Zwaŋa mndu, ka vlata ma dzva mn-duha,» kaʼa. 45 Sna a tsa duhwalha ya tatsa gwaɗa ya wa, tsala a tsa gwaɗa ya dahəŋ wa. Nda ɗifa klatá ghəŋa tsa gwaɗa yada həŋ, kabga ŋa kwala taŋ kul snaŋta. Ta

† 9:23 Ngha ta Lukwa 14:27, Markus 8:34.

Lukwa 9:46 92 Lukwa 10:9zləŋay həŋ ta ɗawaŋtá tsa gwaɗa ya guli datsi.

Nahgani skwi ka ŋərmani na?Mat 18:1-5, Mak 9:33-37

46 Ka sagha sana ndanu da ghəŋ taŋ,ka zlərɗə həŋ mataba taŋ. Ka həŋmantsa: «Wa mali mataba mu na?» ka həŋ.47 Ɗaslafta Yesu ta tsa ndana taŋ ya, kahgaftá tsi ta zwaŋ kwitikw ka sladanatatavatani. 48 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Dər wata tsuʼaftá na zwaŋ kwitikw na nda hga ɗa,vərɗa iʼi tsuʼaf tsi. Dər wa ta tsuʼaftá iʼiguli, tsuʼaftsuʼa ta tsa mndu ta ghunigihataya. Tsa mndu ta niŋtá ghəŋani ka zwaŋgudzekw ɗekɗek mataba ghuni ya ná, tsamndu ya ta nzakway ka mali,» kaʼa.

Mndu kul haɗ kuni ta husaŋta ná,kaghuni tsa

Mak 9:38-4049 Ka gi tsuʼaghutá Yuhwana ta gwaɗa,

kaʼa mantsa: «Maləma ɗa! Nda ngha ŋnita sana mndu ta ghzla duhwala halawaynda hga gha, ka lmaftá ŋni kabga haɗ tsatsimataba mu wu,» kaʼa. 50 «Ŋaw! Ma pyəkuni! Ka haɗ gwaɗamndu nda kaghuni wu,mista ghuni tsa mndu ya,» ka Yesu nda tsi.

Ksay Yesu ta tvi ka dzaʼa da Ursalima51 Manda ndusakta fitik dzaʼa kəl Yesu

ka zlaŋtá ghəŋa haɗik, ka klaftá tsi taghəŋani ŋa dzaʼa ɓhata ma Ursalima. 52 Kaghunaghatá tsi ta sana mnduha ŋa dzaʼata kəma ta kəma. Ka sliʼaftá tsaha yaka ksaftá tvi, ka ɓhadaghatá həŋ da sanazwaŋa luwa la Samari ŋa payanaftá vli.53 Ka kwalaghutá mnduha ma tsa luwa yata tsuʼafta, kabga nzakwani ta dzaʼa daUrsalima. 54 Snaŋta gwal his mataba tsaduhwalha ya, i Yakubu nda Yuhwana tatsa gwaɗa ya, «Maləma ɗa! Va a ka taɗawaŋta ŋni da Lazglafta ŋa zligiŋtani ta vuta luwa, ka zaɗanata tsi ta həŋ ra?» ka həŋ.55Ka mbəɗavatá Yesu ka davanaghatá həŋ:«[Sna a kuni ka mndəra wani ma sulkum taklaghunaktá mndərga tsaya ma ndanu wu!Sagha a Zwaŋa mndu da zaɗanatá mnduwu, saghasa ŋa mbanaftá həŋ,]» kaʼa. 56Kasliʼafta həŋ ka laghwi da sana zwaŋa luwa.

Zlaŋtá inda skwi demdem ka dzaʼa mistaYesu

Mat 8:19-2257 Ta mbaɗa həŋ ta tvi, ka sana mndu

mantsa: «Dər dzaʼa diga ka, ta dzaʼa yu

mista gha,» kaʼa. 58 Ka Yesu mantsa:«Mamu ghuruma gərhaŋha, mamu həgaɗyakha, Zwaŋa mndu ná, haɗ vli ŋa fa-datani ta ghəŋani wa,» kaʼa. 59 Kaʼa ndasana mndu guli mantsa: «Mbaɗa mistaɗa!» kaʼa nda tsi. «Mghama ɗa! Zliha-zla ka dzaʼa yu paɗamtá da ɗa karaku,»ka tsaya zlghanaftá wi. 60 «Zlaŋzla tagwal nda rwa ka paɗa həŋ ta ghəŋa taŋ,sliʼafsliʼa kagha ka dzaʼa ka da mna gwaɗata ga mghama Lazglafta,» kaʼa nda tsi.61 Ka sana mndu guli mantsa: «Ta dzaʼayu mista gha mghama ɗa. Nziya nzatsi tama ná, ka la yu mnanatá la ga ininda sliʼasliʼa ɗa kaʼa.» 62 Ka Yesu nda tsimantsa: «Ka nda ghada sliʼafta mndu kadzaʼa mista ɗa, ka ləglaghwani ngha vlinda ga muhul hul katsi, tsa mndu ya ná,haɗ hayhayani ɗekɗek ŋa magaftá slna gamghama Lazglafta wa,» ka Yesu nda tsi.

10Ghunafta Yesu ta duhwalha ndəfáŋmbsak

his mida1 Tahula tsa ka zabəglaptá Mgham Yesu

ta sanlaha ma duhwalha ndəfáŋ mbsak hismida, ka ghunaftá tsi ta həŋ his his his takəma ta kəma da inda vli ya má dzaʼa ɓhatatsatsi. 2 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Dagalaskwiha ŋa tskay ta vwah, tsaw slaghwa amnduha ŋa magay wa. Ndəɓawa dzvu damnda vwah ka sganaghata tsi ta mnduhanda ndəgha ŋa tskanata. 3Lawala, ta ghunakaghuni yu manda zwana tuwak da tabakramtakha. 4 Yaha kuni klaftá tsedi, dərzlibi, dər ɓaɓah. Yaha kuni laghwi da gagazgu ŋa mnduha.

5 «Dər da wa dzaʼa lagha kuni, “ka nzazɗakwa Lazglafta ta ghəŋa na həga na,”ka kuni dzaʼazlay karaku. 6 Ka mamumnda zɗaku ma tsa həga ya katsi, dzaʼanzaku tsa zɗakwa ghuni ya nda tsi. Kahaɗ tsi wu dzaʼa vragaghuvra tsa zɗakwaghuni ya da kaghuni. 7 Ka tsuʼaftsuʼa luta kaghuni, ka nzata kuni ma tsa həgaya, ka za kuni, ka sa kuni ta inda skwidzaʼa vlaghunata lu, kabga nda ra ka tsuʼaymndu ta maga slna ta nisəlani. Yaha kunidzaʼa da ra həga. 8 Ka lamla kuni daluwa ka tsuʼaftá lu ta kaghuni, tsuʼawat-suʼa ka za kuni ta skwi dzaʼa vlaghunatalu. 9 Ka mbambanafta kuni ta gwal kul

Lukwa 10:10 93 Lukwa 10:30ɗughwanaku dzaʼa slanaghata kuni ma tsaluwa ya. “Ndana ná, ndusavaghuna ndusaga mghama Lazglafta,” ka kuni dzaʼazlaynda həŋ, 10Dər da wati ma luwa dzaʼa lamakuni, ka kwalaghutá lu ta tsuʼaftá kaghuni,lawala ta tvi ta tvi ma tsa luwa ya, kakuni dzaʼazlay nda həŋ na: 11 “Wana ŋnita tukwaghunatá nduk nda rgitika na luwaghuni ta ndiʼafta ta səla ŋni na, kada graftakuni si ndusavaghuna ndusa ga mghamaLazglafta kəʼa.” 12Ka yu tamnaghunata na:Baɗu tsa fitik dzaʼa tsə Lazglafta ta gumata ghəŋa mnduha ya ná, ta ləŋləŋa ŋa luwaSuduma* ka ŋa tsa luwa ya,» kaʼa nda həŋ.

Luwaha ta kwalaghutá zlghafta nda ŋuɗufMat 11:20-24

13 «Ɗaŋwa ŋa gha luwa Kuraziŋ! Ɗaŋwaŋa gha luwa Betsayda! Kamámagamaga lutamndərga tsamazəmzəmmaga lumatabakaghuni ya ma luwa Tir nda luwa Siduŋkatsi ná, má nda kɗa fitika mbəɗanaftátaŋ ta nzakwa taŋ, ka zlanavatá magaghwaɗaka skwiha, ka pghavatá buhu tavgha nda hutiɗif ma ghəŋ 14 Tsaya dzaʼakəl tsi ka nzakway baɗu tsa fitika gumaLazglafta ya, dzaʼa malaghumala kafatáguma ta ghəŋa luwa Tir nda luwa Siduŋ kaŋa ghuni.

15 «Kagha luwa Kafarnahum, dzaʼakapiɗif kapa lu ta luwa ka kagha ra? Siga!Dzaʼa vradaghavra lu ha da vla gwal ndarwa,» kaʼa. 16Ka Yesu guli nda duhwalhanimantsa: «Mndu ta snatá gwaɗa ghuni,gwaɗa ɗa sna tsi. Ka kwalaghukwalamndu ta tsuʼaftá kaghuni, iʼi kwalaghutsi ta tsuʼafta. Ka kwalaghukwala mnduta tsuʼaftá iʼi, kwalaghukwala ta tsuʼaftámndu ta ghunigihata,» kaʼa.

Varakta tsa duhwalha ndəfáŋ mbsak hismida ya

17 Manda laghwa tsa gwal ndəfáŋ mb-sak his mida ya, ka varaktá həŋ nda rfukatakata. «Mghamɗa! Nduknda duhwalhahalaway tani ná, snasna həŋ ta gwaɗa da-vanaghar ŋni ta həŋ nda hga gha,» ka həŋnda Yesu. 18 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Nda ngha yu ta halaway ta dəɗagata taluwa manda wuɗakwa luwa. 19 Snawa ɓa!Vlaghunavla yu ta mbrakwa diŋlanaptánahaɗikha nda rdaha, nda ya ta ghəŋa

inda mbrakwa ghuma, haɗ sana skwi dzaʼabalaghunata wa. 20 Kulam nda tsa, ma rfukuni ta rfu kabga snaghunata ghwaɗakasulkumha ta gwaɗa, rfawa ta rfu ta ghəŋavindatá hga ghuni ta luwa,» kaʼa nda həŋ.

Snanamta Yesu ta Dani ta gwal ka zwananiMat 11:25-27, 13:16-17

21Ma va tsa fitik ya ka zɗanaftá Sulkumnda ghuɓa ta ŋuɗuf ta Yesu, kaʼa mantsa:«Əŋkaʼa Da, Mgham ta luwa nda ya tahaɗik, ta ghəŋa ɗifanata gha ta tsa skwihaya da gwal nda ɗifil ma ghəŋa taŋ, ndaya da gwal nda mahizl ma ghəŋa taŋ, kamaranaŋtá ka ta gwal kul snaŋtá skwi.Kahwathwata mantsa nzakwani Da, ta rfakagha yu ta ghəŋa ɗvafta gha mantsa, kaʼa.

22 «Inda skwiha vlihavla Da ɗa, haɗmndu nda sna ta tsa Zwaŋ ya wa, Da yeyanda sna. Haɗ mndu nda sna ta tsa Da yaguli wa, Zwaŋ yeya nda sna nda mndu yata kumə zwaŋ ta maranaŋta,» kaʼa. 23 Kambəɗavatá Yesu tvə duhwalhani, ka mnayŋa taŋ nda ghəŋa taŋ kazlay: Rfu ŋa ghuni,kaghuni gwal ta nghaŋtá skwi ya nghaŋkuni kəʼa. 24 Ka yu ta mnaghunata na:«Ndandəgha la anabiha ndamghamha si takuma nghaŋtá skwi ya nghaŋ kaghuni, triɗngha a həŋ wa. Si ta kumay həŋ ta snaŋta,sew, sna a həŋ wa,» kaʼa nda həŋ.

Ɗvuɗva ta Lazglafta, ɗvuɗva ta sləvdagha guli

25 Lagha sana mnda tagha zlahu ŋa mn-duha ka sliʼafta kabga ŋa dzəghaŋtá Yesu,kaʼa mantsa: «Maləma ɗa, nu dzaʼa yu ma-gata ŋa mutsafta ɗa ta hafu ŋa kɗekedzeŋna?» kaʼa nda Yesu. 26 Ka Yesu nda tsimantsa: «Waka lu vindafta ma defterazlahu na? Nu dzaŋaf ka mida na?» kaʼa.27 «Ka ɗvuta ka ta Mgham Lazglafta ghanda kɗavakta ŋuɗufa gha, nda kɗavaktahafa gha, nda kɗavakta mbrakwa gha, ndakɗavakta ndana gha guli, ka ɗvuta ka tasləvda ghamanda va ghəŋa gha† kəʼa,» kaʼanda tsi. 28 «Mantsa ya nzakwani, la magaymantsa dzaʼa mutsay ka ta hafu,» ka Yesunda tsi.

29 Kaʼa nda Yesu mantsa: «Wa ya tanzakway ka sləvda ɗa na?» Ka tsa mndatagha zlahu ya kabga ta kumay ta nza-kwa gwaɗa ta ŋani. 30 Ka Yesu mantsa:

* 10:12 Ngha ta Zlrafta 19:1-29. † 10:27 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 6:5 nda Levitik 19:18.

Lukwa 10:31 94 Lukwa 11:13«Mbaɗa sana mndu ka sliʼafta ma Ursal-ima ka valu da Yeriku. Ta laha tsi, kadəɗamtá tsimataba la gənda, ka zluʼatá həŋta tsa mndu ya ka ɗgata ka pɗanamtá hafuhafu, ka laghwa taŋ. 31 Ta lala sana mndadra skwi ŋa Lazglafta ta va tsa tvi ya, kadukwaftá tsi ta tsa mndu ya, ka tsaghutátsi ta warawara ka laghwani. 32 Ka laghasana mnda la Levi dukwafta tida guli, katsaghutá tsaya ta warawara guli ka lagh-wani. 33Mataba tsa ka lagha sana mnda laSamari ta dzaʼa wawakwani dukwafta tida.Ghur kəʼa ná, ka ksaŋtá tsi ka hiɗahiɗa.34 Ka gavadaghatá tsi, ka maganaftá tsi tarɗi nda ghwani ta lkuhani, ka habanafta.Ka tsukwaftá tsi ka fafta ta kɗihani. Kaklaghata da həga tsuʼamatbay, ka zughulayhada. 35 Gamahtsimani, ka klaftá tsi tatseda vagha mndu his ta maga slna kavlaŋtá mndu nda tsa həga ya, kaʼa ndatsi mantsa: “Aʼa, ka nghapta ka ka namndu na, ka kidaghi dzaʼa sgavaghata taghəŋani ya, ŋa mnihata gha vragaghar yu,ŋa plaghata ɗa,”» kaʼa nda tsi. 36 «Watimataba tsa duhwalha hkən ya, ta nzakwayka sləvda tsa mndu ta dəɗamta mataba lagənda ya, ka kagha ta gray na?» kaʼa ndatsi. 37 «Tsa mndu ta tawatá hiɗahiɗa tidaya ya,» ka tsa mnda tagha zlahu ya. «La, kamaga kagha mantsa,» ka Yesu nda tsi.

Tsuʼafta i Marta nda Mari ta Yesu38Tata mbaɗa i Yesu nda duhwalhani, ka

ɓhadaghatá həŋ da sana luwa. Ka tsuʼaftásana marakw ta hgə lu ka Marta ta Yesuga taŋ. 39 Mamu mukumani ta hgə lu kaMari guli, ka nzatá tsi tavata Yesu, ka snaskwiha ta gwaɗə tsi, 40 ta ksaghutá slnarmba ta Marta. Ka sap tsi mnay ŋa Yesu,kaʼa mantsa: «Mghama ɗa! Tha a kaghata na zliɗiŋta mukuma ɗa ta slna na katəkra? mnanamna ɓa ka katihata tsi,» kaʼa.41 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Marta! Marta!Ma ghuyə ka ta ghəŋa gha, ma laghu kada ndandanaku ta ghəŋa ndəghata skwiha.42 Turtuk skwi ta raku. Ka zbaptá Marita vərɗani ya dzaʼa kwal lu klugudunustaɗekɗek,» ka Mgham Yesu nda tsi.

11Taghay Yesu ta maga duʼa ŋa duhwalhaniMat 6:9-13, 7:7-11

1Ma sana fitik ka magə Yesu ta duʼa masana vli. Manda kɗakwani ta maga tsa duʼa

ya, Ka ɗawaŋtá sani mataba duhwalhani datsi, kaʼa mantsa: «Mghama ɗa! Taghaŋnaftagha ka lu tamagaduʼamandaya taghanafYuhwana ta duhwalhani ya,» kaʼa. 2 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta magə kuni taduʼa, wya ka kuni da mnay:“Da ŋni ya ta nzakway ta luwa,ka snavasna hga gha nda ghuɓa, ka saghasa

ga mghama gha.3 Vlaŋnavla ta skwa zay prək zay ŋni inda

fitik,4 plaŋnapla ta dmakwa ŋni,manda ya ta plinista aŋni ta dmakuha gwal

ta magaŋnata guli.Ma zlaŋna ka tawa skwi dzaʼa dzəghaŋnata,”»

kaʼa.Ɗawawaɗawa, dzaʼa mutsay kuni

5 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Kawaya ka skwi mamu sana mndu matabaghuni mamu grani, ka sliʼaftá tsa mndu yama takala, ka laghwi slanaghatá tsa graniya. “Zwaŋama ɗa, katihakata nda kanayaburadi hkən. 6 Mamu sani mataba grahaɗa si ta wawakwani ta dukwata ga ini, tsawhaɗ skwa zay ŋa vlaŋta ɗa wu,” kaʼa. 7 Kawaya ka skwi ka gwaɗagaptá tsa grani yama həga, kaʼa mantsa: “Ma gərzlə ka taiʼi gra, nda ghada hatá tgha ɗa, nda ghadaŋni ta ghzləŋ nda zwana ɗa, lavgliŋ a yu tasliʼafta ŋa vlaghatá buradi wu,” kaʼa. 8 Kayu ta mnaghunata ná, dər má laviŋta a tsita sliʼiglafta ŋa vlaŋtá skwi ya ta ɗawu tsi,kabga dər má nzakwani ka grani wu, mádzaʼa sliʼafsliʼa ka vlaŋtá inda skwi ta kumətsi kada kwala tsi ta gərzləgəlta.

9«Ka iʼi ta mnaghunata ná, ɗawawaɗawadzaʼa vlaghunavla lu. Zbawazba dzaʼa mut-say kuni, dzawadza ta tgha ta gunaghuna-guna lu. 10Ka dər wa ta ɗawaŋta ta mutsay,ka dər wa ta zbaŋta ta slafsla tida, kadzaŋdza mndu ta tgha, ta gunanaguna lu.11 Wati ya mataba ghuni dzaʼa klaftá palaka vlaŋtá zwaŋani, ɗawaŋər tsi ta buradina? Ari ka klipi a ɗawaŋ tsi, ŋa klaftani tanahaɗik ka vlaŋta ka zlaŋtá klipi na? 12Arika slislik a ɗawaŋ tsi ná, ŋa klaftani ta rdaka vlaŋta na? 13 Ka si kaghuni ta nzakwayka ghwaɗaka mnduha ya, nda sna kuni tavla skwi ɗina ŋa zwana ghuni ya ní, Da ya tanzakway ta luwa yeya dzaʼa kwal kul vlaŋtáSulkum ta mndu ta ɗawaŋta rki na?» kaʼa.

Lukwa 11:14 95 Lukwa 11:34Ghzlay Yesu ta duhwalha halawayMat 12:22-30, Mak 3:22-27

14 Ma sana fitik ka ghzligiŋtá Yesu taduhwalha halaway ta tsa mndu ka rghama sana mndu. Manda saghwa tsa duh-walha halaway ya ma tsa mndu ya, kazlraftá tsa mndu ya ta gwaɗa tsəleŋ, kava ndərmim dəmga. 15 Ka sanlaha matabatsa dəmga ya mantsa: «Aʼ nda mbrakwabelzebul mgham ta ghəŋa duhwalha ha-laway ta ghazla tsi ta tsa duhwalha hal-away ya!» ka həŋ. 16 «Magaŋnamaga tamazəmzəm dzaʼa maraŋta kazlay: Sa dagada Lazglaftambrakwa gha kəʼa,» ka sanlahanda tsi ŋa dzghay. 17 Tsatsafta Yesu tandana taŋ, kaʼa mantsa: «Ka tavaptá gamgham turtuk his katsi ní, nda zla tsa gamgham ya ŋa zlazlakwa həga sani ta sani.18 Ka si dgavapdga halaway his katsi ní,wa ka tsa ga mghamani ya dzaʼa gɗavatatama, “ya nda mbrakwa belzebul ta ghazlatsi ta duhwalha halaway” ka kaghuni ndaiʼi? 19 Ka si iʼi, nda mbrakwa halaway taghazla yu ta duhwalha halaway katsi ní,nda mbrakwa wa ta ghazla zwana ghuniguli? Hahəŋ dzaʼa tsaghunatá gumani.20 Iʼi, nda mbrakwa Lazglafta ta ghazla yuta duhwalha halaway, tsaya ta maraŋtághadata sagha ga Mgham Lazglafta da tabaghuni.

21 «Ka hbafhba mndu nda mbra tavghani ka ngha həgani ka tsi ná, haɗskwi dzaʼa ksaŋtá skwihani wa. 22 Ala,tsa lagha sana mndu ta malaghutá mbrak-wani ka lagha habafta tsehwtsehwehw kahləgadanaghutá huzla lmani ya faf tsi taghəŋani tida ya katsi, ta haɗ mbrakwaniwa. Ŋa hlafta tsa mndu ya ta tsa huzla zluʼatsi ya ka dgiŋta.

23 «Mndu ya kul haɗ mista ɗa ná, ndaiʼi gwaɗani. Mndu kul haɗ ta katihata katskanata ná, kwiziŋtá ŋani,» kaʼa.

Vramta ghwaɗaka sulkum da vli sabə tsiMat 12:43-45

24«Ka sabsa ghwaɗaka sulkummamndukatsi, ŋa dzaʼani da ra vli tuhwayaŋ tuh-wayaŋa, ŋa zba vli ŋa mbiʼa vghani, ka triɗmutsaf a tsi ta tsa vli ŋa mbiʼa vghani yawu katsi, kaʼa dzaʼazlay na: “Ka vra yuda tsa həga ɗa ma vəl sabi yu ya gra,”kaʼa, ŋa sliʼaftani ka vradaghata. 25 Ka ta

vradaghatá tsi da tsa həga ya, nda tsukwavlimida nda paya ɗina katsi, 26yawa da kəʼadzaʼazlay ŋa vraghutani, ŋa hlanaktani tasanlaha ma ghwaɗaka sulkumha ndəfáŋ tamalaghutá tsatsi nda sidi, ŋa lama taŋ datsa həga ya ka nzamta mida. Tsaya dzaʼakəl nzakwa tsa mndu ya ka ɓwadzuta kamalaghutá nzakwani taŋtaŋ,» kaʼa.

Tfawi ta ghəŋa gwal ta sna gwaɗaLazglafta

27 Tata gwaɗa tsa gwaɗa ya Yesu, «rfuda tsa marakw ta klaftá kagha ma huɗi kasughustá uʼa ya!» ka sana marakw klaŋtálwi mataba tskata mnduha. 28 «Katək ná,rfu da mndu ta fata sləməŋ ka sna gwaɗaLazglafta, ka ksa slna nda tsi,» ka Yesu ndatsi.

Zlghawa Yesu ŋa gwal ta ɗawamazəmzəm da tsi

Mat 12:38-4229 Ta tskakutskaku mnduha tavata Yesu,

kaʼa mantsa: «Ghwaɗak mnduha ma nafitik na,mámagaŋnamaga lu tamazəmzəmta saha daga da Lazglafta, ka həŋ ta ɗaway.Haɗ sana mazəmzəm dzaʼa maganata lu tahəŋ, ka mndərga ŋa anabi Yunusa a tsi wa.30Manda va ya nza anabi Yunusa* ka ŋizlaŋa gwal ma luwa Niniva ya, manda va tsayadzaʼa nzakwa Zwaŋa mndu, ŋa gwal ma nafitik na. 31 Ghalya, ka sliʼaftá sana marakwta ga mgham ma vli diʼiŋ ta haɗika Sebaka lagha da sna ɗifil da Salumuŋ. Wanamamumndu tamalaghutá Salumuŋhadna,baɗu tsay Lazglafta ta guma ta ghəŋa mn-duha, ŋa ghuni dmaku ka tsa marakw yadzaʼa sliʼafta mnanatá mnduha ma na fitikna. 32 Ghalya guli, gwal ma luwa Ninivaná, snasna həŋ ta gwaɗa anabi Yunas, kambəɗanaftá həŋ ta nzakwa taŋ. Wanamamu mndu ta malaghutá anabi Yunusahadna. Baɗu tsay Lazglafta ta guma taghəŋa mnduha, ŋa ghuni dmaku ka gwalma luwa Ninive dzaʼa sliʼafta mnay ŋa mn-duha ma na fitik na,» kaʼa.

Nzaku ma tsuwaɗakMat 5:15, 6:22-23

33 «Haɗ mndu ta tsamtá vu ma pitirlaŋa fata ma lwa vli ka ka dzuɓamta matughba a tsi wu ta vli tskala ta fagata tsiŋa nghaŋta mnduha ta lami da həga tatsuwaɗak. 34 Ira gha ná, pitirla vgha gha

* 11:30 Ngha ta Yunusa sura 1-4.

Lukwa 11:35 96 Lukwa 12:6ya. Ka ta ɗinaɗina ira gha, ma tsuwaɗakvgha gha. Ka nda ɓadza ira gha, ma grumvgha gha. 35 Ɗasuwa ká ka, yaha tsatsuwaɗak ma kagha ya da nuta ka grum.36 Ka si má tsuwaɗak inda vgha gha, haɗpɗakwa sana vli ma gruma wu katsi, indavgha gha dzaʼa nzata ma tsuwaɗak mandatsuwaɗaka pitirla ta tsuwaɗaka vli ya,»kaʼa.

Manay Yesu ta maliha ta ghəŋa dinaMat 23:1-36, Mak 12:38-40

37 Manda kɗakwa Yesu ta gwaɗa, kahgaghatá sana la Farisa ŋa dzaʼa za skwiga taŋ. Ka lamə tsi da hga, ka nzatátsi ka za skwi. 38 Ka nzatá tsa la Farisaya ka ndərmima kwala Yesu kul mbaziŋtádzvu kada za skwi. 39 Ka Mgham Yesunda tsi mantsa: «Kaghuni la Farisa, hulaleghwa nda hula hliba yeya ŋa ghuni tambaziŋta, ama ma ŋuɗufa ghuni ta kumaykuni ta ghalatá sanlaha, ta sidi kuni guli.40 Rghaha! Tsa mndu ta magaftá hulani yaa ta magaftá huɗani guli ra? 41 Klawa skwima leghwa ghuni nda yama hliba ghuni, kavla kuni ŋa gwal ka pɗu, tsaya dzaʼa kəl indaskwi ka nzaku tsuweɗaka da kaghuni.

42 «Ɗaŋwa ŋa ghuni la Farisa! Ta laghulakuni vla skwi turtuk ma ghwaŋ ta nzakwaymataba niɗali ta mutsafta kuni ma vwah,nda masuʼataha ta hvata kuni nda hva kavlay ŋa Lazglafta, ka zlaŋtá nzaku tɗukwa,nda ɗvutá Lazglafta. Tsaya skwi má ŋamagay nda kwal kul zanaptá sana skwiha.

43 «Ɗaŋwa ŋa ghuni la Farisa! Ta laghulakuni ɗvaftá taŋtaŋa vla nzaku ma həgatagha skwa la Yahuda, ta kumay kunita gagay mnduha ta zgu ŋa ghuni tadawadawa. 44 Ɗaŋwa ŋa ghuni! Mandakulu ta zwaɗuta ta mbaɗə mnduha tambaɗa tida kul snaŋta ya kuni.»

45 «Mghama ɗa, aŋni ta razə ka ndanagwaɗa gha na,» ka sana mnda ta taghazlahu ŋa mnduha nda tsi. 46 «Ɗaŋwa ŋaghuni guli, gwal tagha zlahu! Kərtawandəgaku ka kaghuni nda mnduha, va akaghuni ta hiŋtá dər ndəfiŋa dzva ghuni ŋakataŋtá həŋ ka klay wa.

47 «Ɗaŋwa ŋa ghuni! Kula anabiha psladzidzíha ghuni ghalya ŋa ghuni ta babay.48 Ma tsa babay ghuni mantsa ya ná, tamaray kuni kazlay: Zɗəgaghunazɗa tsaskwi maga dzidzíha ghuni ya kəʼa. Pslapsla

hahəŋ ta la anabiha, baba kuluha taŋ ŋaghuni. 49 Tsaya kəl Lazglafta ma ɗifilani kamnay kazlay: Dzaʼa ghunədaghuna ghunayu ta la anabi nda gwal ghunay tahəŋ, dzaʼapslapsla həŋ ta sanlaha, dzaʼa ganapga həŋtiri ta sanlaha kəʼa. 50 Ta ghəŋa tsaya dzaʼakəl lu ka ghuzlanaŋtá iri ta gwal ta na fitikna kabga pslata taŋ ta inda la anabiha dagazlrafta ghəŋa haɗik, 51 na zlrafta ta Abel,ka sagha ta Zakari dza lu ma takataka gwirnda vli nda ghuɓa ma həga Lazglafta ya.Mantsa tsaya, dzaʼa ghuzlanaŋghuzla lu tairi ta gwalma na fitik na ta ghəŋa vəl pslatataŋ ta tsa mnduha ya.

52 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal tagha zlahu!Nuʼaf nuʼa kuni ta watgha snaŋtá skwi,lamə a vərɗa kaghuni wu, pyafpya kuni tasanlaha ta kuma lami guli,» kaʼa.

53 Manda zlaŋta Yesu ta tsa vli ya, kazlraftá gwal tagha zlahu nda la Farisa tazlurgwa gwaɗa kavghakavgha da tsi. 54 Kaɗakwats həŋŋa ksafta nda gwaɗa dzaʼa sabifətes ma wani, ŋa fanamtá tɓaŋ ma lwi.

12Gwaɗa baŋluwaMat 10:26-27

1Mataba tsaya, ka tskadaghatá mnduhata vgha ŋəɗdəm tavata Yesu ka ɓisla vghasani tavata sani. Ka Yesu nda duhwalhanimantsa: «Ɗasuwa ka kuni nda Isa la Farisata nzakway ka maɗgwirmaɗgwir ta magəhəŋ ya. 2Haɗ skwi nda ɗifa dzaʼa kwal kulsabi ta daɓi wa. Haɗ skwi kɗekkɗek dzaʼakwal kul snavata guli wa. 3 Tsaya dzaʼakəl inda skwi dzaʼa kuni mnay ma grum kasnaku ta daɓi. Skwi dzaʼa kuni mnay masləməŋ ma sləməŋ ma dzuguvi dzaʼa tutawdiɗ ta daɓi.»

Fafwa ghəŋ ta LazglaftaMat 10:28-31

4 «Wya ka yu ta mnaghunatá kaghuni tanzakway ka graha ɗa: Ma zləŋ kuni ta gwaldzaʼa dzatá sluʼuvgha ghuni kweŋkweŋ, kullaviŋtá həŋ ta magəglatá sana skwi tahulatsa. 5Kamaraghunamara yu ta mndu dzaʼakuni zləŋay. Zləŋawa zləŋa ta Lazglafta.Tsatsi ta laviŋtá dzatá sluʼuvgha ghuni,mamu guli nda mbrakwa klafta kaghuni kavzamta da vu. Mantsa ya nzakwani, tsatsidzaʼa kuni zləŋay, ka yu ta mnaghunata.

6 «Haɗ lu ta skwaptá tiytiha hutaf taaneni his ra? Kulam nda tsa, Zanap a

Lukwa 12:7 97 Lukwa 12:33

Lazglafta ta ya dər turtuk ma həŋ wa.7 Mbəɗaf mbəɗa lu nduk nda swidi maghəŋa ghuni tani, ma zləŋ kuni ta zləŋɗekɗek. Malaghumala kuni piw ta tiyti,»kaʼa.

Mnaŋtá Yesu baŋluwaMat 10:32-33, 12:32, 10:19-20

8 «Ka yu ta mnaghunata na, mndu dzaʼamaraŋtá ghəŋani ta daɓi ka mnay: “ŊaYesu iʼi” kaʼa ná, ka Zwaŋa mndu dzaʼazlayta kəma duhwalha Lazglafta na: “Ŋa ɗa namndu na,” kaʼa dzaʼazlay. 9 Ama Mndudzaʼa mnay ta kəma mnduha: “ŋa Yesua iʼi wu” kaʼa, ka Zwaŋa mndu dzaʼazlayta kəma duhwalha Lazglafta na: “Ŋa ɗaa na mndu na wu,” kaʼa. 10 Mndu dzaʼavaza ŋazlu ta ghəŋa Zwaŋa mndu, dzaʼaplinispla lu ta dmakwani. Ka Sulkum ndaghuɓa dzaʼa razanafta mndu katsi, haɗ ludzaʼa plinistá dmakwani ɗekɗek wa.

11 «Ka kladaghunaghakla lu da həgatagha skwa la Yahuda, ka tsaghunaghatáguma, ka dər da gwal tsa guma nda gwalŋumna a tsi, yaha kuni da ndana skwi dzaʼakuni magay ŋa kata ghəŋa ghuni, nda yadzaʼa kuni mnay guli. 12 Sulkum nda ghuɓadzaʼamnaghunatama tsa fitik ya ta skwi ŋamnay ghuni.»

Ma zbə kuni ta tsagana13 Ka sana mndu mataba dəmga nda

Yesu mantsa: «Maləma ɗa, mnanamna tazwaŋama ɗa kada dganapta ŋni ta skwa zahga ŋni,» kaʼa. 14 «Ari gra! Wa ta famtáiʼi ŋa tsaghunatá guma, ari wa ta famtá iʼiŋa dgaghunaptá skwa za hga na?» ka Yesunda tsi. 15 «Ɗasuwa ka kuni nda tsagana.Vəl nzakwa skwa mndu mamu ka nutá tsika gadghəl a kəl tsi ka nzata nda hafu wu,ka Yesu kay guli nda inda mnduha.»

16 Kaʼa nda həŋ nda mahdihdi mantsa:«Lagha sanamndu ka gadghəl ka hvatá hvadagala. 17 “Waka yu dzaʼa maga na skwiná, wana haɗ vli ŋa pgha na nimaya ɗa nawu?” kaʼa ma ghəŋani. 18 “Yawa! Wya skwidzaʼa yumagay: Dzaʼa dzaɓiŋtá guvurha ɗayu, ka tahanaghata ŋa tskamta ɗa ta indanimaya ɗa, nda hamata skwiha ɗa mida.19 Wana mamu skwi dər ŋa vaku kidaghitsi. Mbiʼa ta vgha gha, za, sa, rfa ta rfutama, ka yu dzaʼazlay nda vgha ɗa,” kaʼa.20 “Rghargha vgha na, kuɗaŋ hafa gha tana rviɗik gita u na, ŋa wa inda na skwiha

papayaf ka na tama?”» ka Lazglafta ndatsi. 21 Ka Yesu sganaghata mantsa: «Tsayaskwi ta magaku nda mndu ta tskanatáskwi ta ghəŋani, ka zlaŋtá tskanatá skwi taghəŋani da Lazglafta,» kaʼa.

Zbawazba ta ga mgham Lazglafta karakuMat 6:25-34

22 Tahula tsa, ka Yesu nda duhwalhaniguli: «Tsaya ta kəl yu ka mnay ŋa ghunikazlay: Ma mnə kuni ta “Heʼ, a nu dzaʼayu zay ní, a nu da fə yu ta vgha ní,”kəʼa. 23 Mal hafu ka skwa zay, mal vghaka lgut. 24 Nghawa zarakataghuvi ɓa, haɗta sləgu dər tska skwi ta vwah wu, haɗwbani wu, haɗ guvurani guli wu, Lazglaftata zuŋtá skwi. Malaghumala a kaghuni piwta ɗyakha ra? 25Waya mataba ghuni dzaʼalaviŋtá sganaghata dər kwitikw ta fitik taghəŋa hafani kabga vəl mnayni ta heʼ na?

26 «Ka si laviŋ a kuni ta magatá skwidər ka kiʼa wu, nu ta kəl kuni ka mna heʼnda pɗakwani tama. 27 Nghawa vzlizla mavwah ɓa, haɗ həŋ ta maga slna wu, haɗhəŋ ta ga lgut wa. Ka yu ta mnaghunataná, dər Salumuŋ, kulam nda tsa nzakwanika gadghəl ya tani, ta fava a ta lgut mandaŋa sani ma tsa vzlizlaha ya wa. 28 Kagita u na ka Lazglafta pghanavatá rka takuzuŋ ma vwah ná, gi gamahtsimani ŋadriŋta nda vu. Kaghuni yeya dzaʼa kwaltsi suɗavaghunatá lgut tama rki? Nahganita htiŋtá zlghay nda ŋuɗufa ghuni? Nukul laviŋtá kuni ta faftá ghəŋ? 29 Malaghu kuni da ndana skwi dzaʼa kuni zaynda skwi dzaʼa kuni say. 30 Gwal kulsnaŋtá Lazglafta ma ghəŋa haɗik ta laghuda zba tsahaya. Kaghuni ná, nda sna daghuni kazlay: Ta ɗvay kuni ta tsa skwihaya kəʼa. 31 Dzawadza ta vgha ka zba gamgham Lazglafta karaku, dzaʼa vlaghu-navla Lazglafta ta pɗakwani,» kaʼa.

Gwal ka gadghəl ta luwaMat 6:19-21

32 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ kaghunigwal ta nzakway ka ŋa ɗa mandazwaŋa bra. Zɗəganazɗa ta Da ghuniLazglafta na vlaghunatani ta gamghamani.33 Dzawiŋwa dzawa ta skwiha ghuni, kadgiŋta kuni ŋa gwal ka pɗu ta tsedani.Tskawa tseda ghuni ma vəl dzaʼa kwalkul ɓadzavata ta nzakway ta luwa. Hada,ksaŋta a ghali wu, ksaŋta a hzay guli wa.

Lukwa 12:34 98 Lukwa 12:5934Ka ga vla tskatá gadghəla gha ya ná, hadaŋuɗufa gha guli,» kaʼa.

Fawafa ta vgha ka kzla saha Zwaŋa mndu35 «Hbawahba ta vgha ŋa maga slna,

tsamwa vu ma pitirla ghuni, 36 nzawanzamanda duhwalha ta kzla dzaŋta daŋahəgataŋ ta watgha vrakər tsi ma vla kla makwaŋa gunanata taŋ. 37 Rfu da tsa kwal-vaha dzaʼa sagha daŋahəga taŋ slanaghatáhəŋ ndiri ya! Kahwathwata ka yu tamnaghunata, dzaʼa habafhaba ta vgha, ŋanzanatani ta həŋmavla za skwi, ŋa saghanivlaŋtá skwa zay ta həŋ. 38 Rfu da tsakwalvaha ya ka slanaghasla tsi ta həŋ ndirima takala dər nda dga a vli ya!

39 «Fawafa ta sləməŋ ɗina. Ka má ndasna zəʼala hga ta fitik dzaʼa lagha ghali dataŋ katsi, má dzaʼa nzanza ndiri má zlaŋtaa ka zlratani ta hgani wa. 40 Kaghuni guli,habafwa vgha, kabgama fitik kul ndanaŋtákuni dzaʼa sagha Zwaŋa mndu,» kaʼa.

Ŋərma kwalva nda sna ta skwiMat 24:45-51

41 Ka Piyer ɗawaŋta mantsa: «Mghamaɗa! ŋa aŋni nda ghəŋa ŋni re, ari ŋainda mndu demdem a ta mna ka ta namahdihdi na na,» kaʼa nda tsi. 42 «Wana mndu tɗukwa nda mahizl ma ghəŋanina na? Tsaya a mndu dzaʼa daŋahəganimnay ŋani: “Ta vlaghavla yu ta slna, kavla ka ta skwa zay ŋa gwal ta magihatáslna nda fitikani,” kaʼa ya ra. 43 Rfu da tsamndu dzaʼa sagha daŋahəga slanaghata tamagaymantsa ya! 44Kahwathwata ka yu tamnaghunata: Dzaʼa fanaghafa ta tsa mnduya ta ghəŋa inda tsa skwihani ya. 45 Alaka ka tsa kwalva ya ma ghəŋani mantsa:“Wana nda gərɗa mghama ɗa katək na,”kaʼa ka liŋtá psla sanlaha ma kwalva ndakwalva miʼaha, ka laghwi da zazaku ndasasaku ka ghuyaku katsi, 46 dzaʼa saghasamghama tsa kwalva ya dluk ma vaghu kulgraftá tsatsi ta fitik ya kul snaŋtá tsi, ŋaghuyaghunaptani ta ɗaŋwa katakata, ŋatsanaghatani ta guma kawadaga nda gwalta maga ghwaɗaka skwiha.

47 «Tsa kwalva nda sna ta skwi ta kuməmghamani ka kwalaghutá tsi ta payavataka magay ya, dzaʼa ɗgapɗga lu kwərɗək.48 Kwalva ya kul snaŋtá skwi ta kuməmghamani, kamagatá tsi ta skwiha prək kaɗgapta, kiʼa yeya dzaʼa ɗguŋta lu. Ka dagala

vlaŋta lu ta mndu katsi, dagala dzaʼa ɗawalu da tsi guli. Ka si fərta tani vlaŋ lu tamndu katsi, fərta tani dzaʼa ɗawu lu da tsiguli,» kaʼa.

Hwazlaɓa ta mnduha ta gwaɗa ta YesuMat 10:34-36

49 «Sagha da vzatá vu yu ta haɗik, ta ku-may yu ta gi kbaftani misimmisim. 50Dzaʼalamla yu da ghuya ɗaŋwamanda ya ta laməmndu da imi ma maga batem. Ya ta kzlənda imi ma kuluŋ yu ta magatani. 51 Zɗakuklagagha yu ta ghəŋa haɗik ka kaghuni tagray ra? Si ga! Daga vgha klagagha yu.52 Daga ndanana, dzrafta a mnduha hutafma hga ta wi wa. Dzrafta a gwal hkən ta winda gwal his wa. Dzrafta a gwal his ta winda gwal hkən guli wa. 53 Dzaʼa nda dmai da nda zwaŋ, dzaʼa nda dma i zwaŋ ndadani. Dzaʼa nda dma i ma nda makwani,dzaʼa nda dma i makwa nda mani. Dzaʼanda dma i midzi nda ghwaʼalani, dzaʼa ndadma i ghwaʼali nda midzani,» kaʼa.

Nghawangha ta skwi ta magaku ndanaMat 16:2-3

54 Ka Yesu guli nda ndəghata dəmga na:«Nghay ghuni ta ŋatá ghwayak nda gamazu ná, “dzaʼa saghasa imi” ka kuni tamnay, gi ŋa magatani mantsa. 55 Nghayghuni ta vyakwa falaka Sud ná, “dzaʼamamu vis gita,” ka kuni ta mnay, gi ŋamagatani mantsa. 56Tsa maɗgwirmaɗgwirmaɗəgwira ghuni ya! Nda sna kuni tadganatá skwiha ta magaku ta haɗik nda yata luwa, waka kuni traptá snaŋtá dganatáskwiha ta magaku ma na fitik na tama?»kaʼa.

Dzraftá skwi nda ghumaMat 5:25-26

57 «Waka kaghuni ka ghəŋa ghuni traptátsatsaftá maga skwi ɗina? 58 Ka wlawlamndu ta kagha, ka sliʼafta kuni ka dzaʼada guma katsi, ŋavaŋa ka dzray nda tsi makɗaku kuni ka ɓhadaghata da tsa vla gumaya, da lamə ka da dzva mnda tsa guma,da klaftá tsi ta kagha ka vlata ma dzva lasludziha, da klaftá tsahaya ta kagha guli kavzamta ma gamak. 59Ka yu ta mnaghunataná, “haɗ ka dzaʼa walaŋtá sabi hada ka takɗiŋ a ka ta platá kɗavakta anena tsamnduta vlaghata ya wu,”» kaʼa.

Lukwa 13:1 99 Lukwa 13:2513

Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni,yaha kuni da rwuta

1Ma va tsa fitik ya, ka sliʼadaghatá san-laha ma mnduha mnay ŋa Yesu ta skwita slanaghatá gwal ma Galili psla Pilat mafitika dray taŋ ta skwi ŋa Lazglafta. 2 KaYesu nda həŋ mantsa: «Mal ŋa tsa la Galilipsla lu ya glakwa dmaku ka ŋa pɗakwasanlaha ma gwal ma Galili, kəl həŋ kaghuytá tsa ɗaŋwa ya, ka kaghuni ta grayra? 3 Malaghumala a ŋa taŋ wa. Kambəɗanaf a kaghuni ta nzakwa ghuni wukatsi, dzaʼa rwurwa kuni demdem mandahahəŋ. 4 Ari tsa mnduha ghwaŋpɗə tghasta rwuta ma fitika zləmbanaghata sanahəga dagala ma Silwe ta həŋ ya ná, malŋa taŋ glakwa dmaku ka pɗakwa sanlahama mnduha ma Ursalima a ka kaghuni tagray na? 5 Malaghumala a ŋa taŋ wa. Kambəɗanaf a kaghuni ta nzakwa ghuni wukatsi, dzaʼa rwurwa kaghuni manda hahəŋguli,» kaʼa.

Fu ya kul haɗ ta yaku6 Wya kaʼa nda həŋ nda mahdihdi guli:

«Mamu sana mndu ɗyaf fwa ghuraf mavwaha inabani. Ka sliʼaftá tsa mndu ya kalagha da ɗaga yakwani. Ta lagha tsi ná,lay yaf a ɗekɗek wa. 7 Kaʼa nda tsa mnduta ngha tsa vwaha inabi ya mantsa: “nghaɓa ta na ghuraf na, mahkəna vakwa ɗa nata sagha da ɗaga yakwani, lay haɗ ta yaftawa. Ŋaw ŋa zləŋutani ta vli ka bətbət na,tsiŋtsa!” kaʼa nda tsi. 8 “Mghama ɗa! Kava va tsi karaku, ka lapta yu ta vli mistani,ka pghiŋta yu ta rgwa distani. 9Ka waya kaskwi dzaʼa yafya kɗaghalam. Ka yəglafa atsi wu katsi ŋa tsiŋta gha,”» ka tsa mndu tanghay ya.

Mbanafta Yesu ta sana marakw kulɗughwanaku baɗu sabat

10 Baɗu sana sabat, ka taghə Yesu taskwi ŋa mnduha ma həga tagha skwa laYahuda. 11 Hada, mamu sana marakwkul ɗughwanaku ta maga vaku ghwaŋpɗətghas ŋiŋ sulkumahalaway kutsuvuɗ, laviŋa ta sladata ndəɗap wa. 12 Nghaŋta Yesuta tsa marakw ya, ka hgaŋtá tsi. «Ndamba ka ma ɗaŋwa gha makwa ɗa,» kaʼanda tsi. 13 Ka faftá tsi ta dzvu tida, gi

hadahada ka sladatá tsi ndəɗap, ka zləzlvutsi ta Lazglafta. 14Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗufta mgham ta ghəŋa tsa həga tagha skwala Yahuda ya, kabga tsa mbanafta Yesu tamndu baɗu sabat ya. «Mamu fitik mkuʼ ŋamaga slna sagha ghuni da mbamba vghaghuni ma tsa fitikha ya, baɗu sabat a wu,»kaʼa nda tsa tskatá vghamnduha ya. 15«Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Haɗ indakaghuni ta pla slani ka kɗihani a tsi ta waguduk* ka klay da vla sa imi baɗu sabatwu ra? 16Wana na marakw na ta sabə mamndəra la Abraham Maghwaŋapɗə tghasavakwani na manda hbuta halaway, ra a kapliŋtá tsənamarakwnama tsa ziɗa ya baɗusabat wu ra?» 17 Ka ksutá tsa zlghawa Yesuya ta ghumahani ka hula. Ka rfu hamatasanlaha ma mnduha ta rfu ta ghəŋa indaŋərma slna ta magə Yesu.

Ndaw dzaʼa gra lu ta ga Mgham LazglaftaMat 13:31-32, Mak 4:30-32

18 Ka Yesu guli mantsa: «Ndaw dzaʼa gralu ta ga mghama Lazglafta na? Ndaw dzaʼagra yu? 19 Ka guram nda hya kramasa klafsana mndu ka sləgamta ma gam, ka ɗyaftátsi ka glafta gədiz, ka babaftá ɗyakha ta hgataŋ ta zligamahani nzakwani,» kaʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa isMat 13:33

20 Ka Yesu guli mantsa: «Ndaw dzaʼa grayu ta gamghama Lazglafta na? 21Ka guramnda is klaf sana marakw ka laɓanamta magratá darama hupu hkən ŋa ŋlanafta indatsa hupu ya nzakwani,» kaʼa.

Wa dzaʼa lami da ga mghama Lazglafta?Mat 7:13-14,21-23

22 Ka tadaptá Yesu ta zwana luwa ndaluwaha dagala dagala, ta sliʼi tsi da luwaUrsalima, ka dzaʼa nda tagha skwi ŋa mn-duha. 23 Ka lagha sana mndu ɗawaŋtada tsi: «Mgham ɗa! Kiʼa yeya mnduhadzaʼa mbafta rki na?» kaʼa. Ka Yesu ndahəŋ mantsa: 24 «Ŋavawaŋa ka lami nda tawatgha slrehwa. Ka yu ta mnaghunata na:Nda ndəgha gwal dzaʼa zba lami nda tida,triɗ ŋa trapta taŋ.

25 «Ka sliʼafsliʼa daŋahəga ka ŋərzlaftáwatgha ta ma bli kaghuni katsi, ŋakuɗuslafta kaghuni ta dza watgha kazlay:Mghama ɗa! Mghama ɗa! Gunaŋnaguna tawatgha kəʼa. “Sna a yu ka sagha ndiga kuni

* 13:15 Ngha ta Lukwa 2:7.

Lukwa 13:26 100 Lukwa 14:14wu!” kaʼa dzaʼazlay nda kaghuni. 26 “TawkayMghama ɗa! Ta va aŋni si ta za skwi, kasa skwi, ka tataghə ka ta skwi ŋa mnduhata inda pazlala ma luwa ŋni kay ra!” kakuni dzaʼazlay nda tsi. 27 “Sna a yu kasagha ndiga kuni wu, laghwala demdemtavata iʼi, kaghuni gwal ta maga ghwaɗakaskwi,” kaʼa dzaʼazlay nda kaghuni kay guli.28 Hada, dzaʼa waha kuni ta wahu ndahpaɗa sliʼiŋ nghaŋər kuni ta i Abrahamnda Izak, nda Yakubu, nda inda anabiha tanzaku ma ga mghama Lazglafta, wɗiŋwɗalu ta kaghuni ma bli. 29 Dzaʼa sliʼaksliʼamnduha nda ta slərpa luwa fwaɗ, ŋa nzatataŋ ka za skwi ma ga Mgham Lazglafta.30 Nda tsaya tama, gwal nda hul ndananaguli, dzaʼa nzakway həŋ ta kəma. Gwalta kəma ndanana, dzaʼa nzakway həŋ ndahul,» kaʼa.

Yesu nda UrsalimaMat 23:37-39

31Ma va tsa fitik ya, ka lagha sanlaha mala Farisa slanaghatá Yesu, ka həŋ mantsa:«Ta psa kagha Hiridus ŋa dzata, sliʼafsliʼahadna ka laghwa ka da sana vli,» ka həŋ.32 «Lawa mnanatá tsa gərhaŋ ya kazlay: Taghazla duhwala halaway yu, ta mbambagwal ma ɗaŋwa yu gita nda ya mahtsim, tamahkəna fitik ŋa kɗiŋta ɗa ta slna ɗa, kaʼanda həŋ. 33 Ka kɗa yu ta mbaɗa ɗa gita,nda ya mahtsim, nda ya baɗima. Ra a kamtuta anabi ma sana vli, ka zlaŋtá mtutama Ursalima wa.

34 «Luwa Ursalima! Luwa Ursalima!Kagha ta rwanatá anabiha. Ghunəgaghagha Lazglafta ta mnduha ná, rwana ka,ka pslatá həŋ nda pala. Kumaŋkuma yuta tskanatá mnduha gha tavata iʼi, mandamana ghatalakw ta tskanatá nduɗukhanima zlambakani, ka kwalaghutá kuni.35 Wana lu dzaʼa zlaghunaŋtá həga ghuni.Haɗ kuni dzaʼa nghəglaŋtá iʼi ɗekɗek haka sagha fitik dzaʼa mnə kuni kazlay: Katfanaghatfa Lazglafta ta wi ta mndu ya tasagha ma hga Mgham kəʼa,» kaʼa nda həŋ.

14Mbanafta Yesu ta mndu baɗu sabat

1 Baɗu sana sabat, ka sliʼaftá Yesu kalami da həga ga sana mali mataba la Farisada za skwa zay. Ka pghaftá gwal hada tairi tida ka nghay ndeezla. 2 Mamu sanimndu kul ɗughwanaku nda hasla vghani

ta nzaku hada. 3 «Mamu tvi ŋa mbamndu baɗu Sabat re haɗ wa a na?» kaYesu ɗawaŋta da gwal tagha zlahu ŋa mn-duha nda la Farisa. 4 Tsitsiriɗ nzanzahəŋ kul zlghanaftá wi. Ka lagha Yesuksaŋtá tsa mndu kul ɗughwanaku ya kambanafta, ka ghuniŋta dzaghani. 5 Kaʼanda həŋ tama mantsa: «Wa mataba ghunika dəɗaghadəɗa zwaŋani, ka slani a tsi davəvrəm baɗu Sabat dzaʼa kwal kul tɗigiŋtamisimmisim na?» 6 Triɗ, traptra həŋ taskwi ŋa zlghanaftá wani.

Ɗasuwa káka nda vli ŋa nzata gha7 Na nghay Yesu ta gwal hagaf lu ta

zba vla nzaku ɗinaɗina, kaʼa nda həŋ ndamahdihdi mantsa: 8 «Ka hgaf hga mndu takagha da vla za skwa zay, ma gi lə ka danzata ma vli ɗina, ka waya ka skwi mamusana mndu ta malaghutá kagha hgaf luŋa da tsa vli ya. 9 Da lagha tsa mndu tahgaftá kaghuni ya, da mnay ŋa gha kazlay:Sliʼafsliʼa, zlanaŋzla ta na vli na ta namnduna kəʼa, ŋa ksutani ta kagha ka hula ta dzaʼanzəglata ma hamata vla nzaku. 10 Skwi taraku ná, ka hgaf hga lu ta kagha da vla zaskwa zay katsi, nzanza gha ma hamata vlanzaku karaku. Kəʼa ka tsa mndu ta hgaftákagha ya ná, “ɓay gra! sliʼafsliʼa, sawida nzata hadya,” kaʼa dzaʼazlay. Mantsatama nda tsafara vgha gha da gwal dzaʼa zaskwi kawadaga nda kagha. 11 Inda mnduta glanaftá ghəŋani, dzaʼa vraganavra lu,inda mndu ta vraganatá ghəŋani dzaʼa ka-panafkapa lu,» kaʼa nda həŋ.

Hagaftá gwal ka pɗu ŋa za skwa zay12Kaʼa nda tsamndu ta hgafta yamantsa:

«Ka magamaga ka ta skwa zay ŋa badawaka vaghu dər skwa zay ka hani a tsi ŋamnduha, ma laghu ka hagay ta gra gha tagra gha, ta zwaŋama gha ta zwaŋama gha,ta laghuni ta laghuni, nda ya ta sləvdahagha ka gadghəl ka gadghəl, da hgaftá həŋta kagha ŋa plaghamta manava tsaya baɗuya ga taŋ guli. 13 Ka magamaga ka taskwa zay ŋa badawa katsi, haga ta la kapɗu, nda la ka marghum, nda la nda rwasəlaha taŋ, nda gwal nda ghulpa, ŋa zay.14 Dzaʼa nzanza ka nda rfu kabga haɗ fitikdzaʼa plaghamta həŋ manda va tsaya wa.Lazglafta dzaʼa plaghamta baɗu fitik dzaʼasliʼagapta tɗukwa mnduha nda hafu,» kaʼa.

Lukwa 14:15 101 Lukwa 15:6Skwa zay dagalaMat 22:1-10

15Tahula snanata sana mndumataba tsagwal ta za skwa zay ya tsa gwaɗa ya, kaʼanda Yesu mantsa: «Rfu da mndu dzaʼaza skwa zayni ma ga mghama Lazglafta,»kaʼa. 16 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Laghasana mndu ka magatá skwa zay dagala,ka hagaŋtá tsi ta mnduha nda ndəgha.17 Ndusakwa skwa zay, ka ghunaftá tsamndu ya ta duhwalani da mnanatá tsa mn-duha hagaŋ tsi ya kazlay: Saghawasa ndamaga fitikani kəʼa. 18 Lagha tsa mnduha yaka mbahanaftá wi ta tva turtuk. “Mamuvwah skwa yu ná, tsaw nda nza tkweʼ kadzaʼa ɗa nghanata ná, kiɓa, wya dzvu,”ka sani taŋtaŋ nda tsi. 19 “Mamu slahahva dzawa yu ghwaŋ dzaʼa yu dzaghaŋta”ná, kiɓa, wya dzvu, ka sani. 20 “Klaftaɗa yeya ta makwa ta ga maghurbi yutsaya dzaʼa kwal yu ɓhata,” ka sani ndaŋani. 21 Ka vragaghatá tsa duhwal ya dza-gha, ka rusanaftá tsi ta mghamani. Kaɓasaftá tsa daŋahəgani ya ta ŋuɗuf. Kaʼanda tsa duhwalani ya mantsa: “La misim-misim ta badawaha nda ya ta pazlalaha maluwa, ka hagakta ka ta la ka pɗu, nda lamarughumha, nda ghulpata mnduha, ndala nda rwa səlaha taŋ,” kaʼa. 22 Tahulamagatani, ka vradaghatá tsi. “Mghama ɗa,nda maga tsa skwiha mna ka ya kay, tsawta tekeʼa vla nzakuha, kaʼa.” 23 “La ta tvita tvi nda ya ma vla ŋaŋatá gam, ka hlaktaka ta inda mnduha dzaʼa slanaghata ka,ka da ndaghagapta vli ma hga ga ini, katsa daŋahəga ya nda duhwalani. 24 Ka yuta mnaghunata ná, haɗ mndu mataba tsagwal hagaŋ lu ya dzaʼa ɗaŋtá skwa zaya ɗawa,”» kaʼa.

Ɗina zlaŋta duhwalha Yesu ta inda skwiMat 10:37-38

25 Ma sana fitik ta mbaɗa mnduha ru-tututa ta tvi mista Yesu, ka mbəɗavataYesu, kaʼa nda həŋ mantsa: 26 «Ka saghada iʼi mndu katsi, ba malaghutani taɗvutá iʼi ka i dani nda mani, nda markwataŋ, nda zwanani, nda zwanamani, ndakwaghamani, nduknda vərɗa ghəŋani tani,kada nzakwa tsi ka duhwala ɗa. 27 Dərwa tsi ta kwalaghutá kla udza zləŋayni*,ka kwalaghutá dzaʼa mista ɗa, laviŋ a tanzakway ka duhwala ɗa wa. 28Ka ta kumay

mndu mataba ghuni ta baftá həga dagalakatsi ní, haɗ ta nzata ka mbəɗaftá mbsakaskwi dzaʼa zaɗiŋta tsi karaku ŋa nghaynika mamu re haɗ wa a tsedani prək kakɗiŋtá tsa slna ya ra? 29 Ka mantsa a tsiwu, ka laghani ka thaftá mndəra tsa həgaya ka kwal kɗiŋtá bafta katsi, inda gwaldzaʼa nghanavata ná, dzaʼa ghuɓasay həŋ.30 “Ngha ta na mndu na ta thaftá mndərahga ka traptá kɗiŋta,” ka həŋ dzaʼazlay.31Mantsa guli, ka ta kumay sana mgham tavulu nda sana mgham katsi, haɗ ta nzatakaraku ka ndanapta ka dzaʼa laviŋərlaviŋa wa a tsi ta guyata nda ghumani ta dzaʼasagha guyata nda tsi nda mnduha dəmbuʼhisambsak wu ra? Tsaw tsatsi, dəmbuʼ gh-waŋ yeya ŋani ma mnduha. 32 Ka kəʼa kəʼanghadapta laviŋta a tsiwu, ta ghunafghunata mndani da tsa sana mgham ya ta kulɓhadaghatá tsi ndusa, ŋa ɗawa tva dzraftanda tsi. 33 Mantsa tama, haɗ mndu dzaʼalaviŋtá nzata ka duhwala ɗa mataba ghuni,ka zliŋ a tsi ta inda skwihani wu,» ka Yesusganaghata.

Slughul kul haɗ zɗaku midaMat 5:13, Mak 9:50

34 «Wya zɗa slughul, ka nda kɗa zɗakumida katsi, ndaw dzaʼa vrəglanamta lu tazɗakwani na? 35 Zɗəgla a ŋa pghafta tavwah dər ŋa rgwa wu, dzaʼa pghidiŋpghalu ta haɗik. Ka mamu mndu nda sləməŋasnay, ka sna tsi,» kaʼa.

15Slafta sana mndu ta tuwakani nda zaɗaMat 18:12-14

1 Ma sana fitik, ka gavadaghata gwalta tska dzumna da sna gwaɗa da Yesu.2 Mbaɗa la Farisa nda gwal tagha zlahuka ruruŋwaku. «Niŋna na mndu na taghəŋani ka gra gwal dmaku, wana ta zaskwi kawadaga nda həŋ,» ka həŋ. 3Ka mnəYesu ŋa taŋ nda mahdihdi hdi: 4 «Wayamataba ghuni, ka dərmək tuwakhani,ka zaɗavaghuta ya turtuk mataba taŋ,dzaʼa kwal kul zlanavatá tsa pɗakuha taŋtəmbaymbsak təmbay mida ya ma mtak,ka laghwi da zba tsa turtuk ta zwaɗuta ya,ha kanghaŋtani na? 5Mandanghaŋtani, karfu tsi ta rfu, ka tsukwaftá tsi ta badzagani.6 Manda vraktani dzagha, ka hagaŋtá tsi

* 14:27 Ngha ta Lukwa 9:23.

Lukwa 15:7 102 Lukwa 16:3ta grahani nda sləvdahani. “Sawa ka rfamu ta rfu, wana nda ngha yu ta tuwakaɗa si ta zwaɗuta kay,” kaʼa nda həŋ. 7 Kayu ta mnaghunata ná, dzaʼa malaghumalarfu ta luwa ta ghəŋa mnda dmaku turtukta mbəɗanaftá nzakwani, ka ŋa tɗukwamnduha təmbaymbsak təmbay mida takwalaghutámbəɗanaftá nzakwa taŋ,» kaʼa.

Slafta sana marakw ta kwaɓani si tazwaɗuta

8 «Ari wati marakw ya, ta mutsaftá suleyghwaŋ, ka zwaɗugudunustá suley turtukmatabani, dzaʼa kwal kul tsamtá vu mapitirla, ka tsukwa həga ka psay ɗasuwa haka nghaŋtani na? 9 Manda nghaŋtani, ŋahagaŋtani ta magrahani nda sləvdahani.“Sawa, rfama ta rfu, wana nda ngha yu tasuley ɗa si ta zwaɗuta kay, kaʼa.” 10Ka yu tamnaghunata ná, dzaʼa malaghumala rfu daduhwalha Lazglafta ta ghəŋa mnda dmakuturtuk ta mbəɗanaftá nzakwani,» kaʼa.

Dukwafta dani ta zwaŋani si ta zwaɗuta11 Wya kaʼa guli: «Mamu sana mndu

his zwanani. 12 “Ari da! Vlihavla taŋaɗa ma skwa za həga má dzaʼa yu mut-say,” ka sagəŋ nda dani. Aray, ka dataŋ. Ka dganaptá tsi ta gadghəlani ta həŋ.13 Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka dzawiŋtá tsasagəŋ ya ta ŋani demdem, ka sliʼaftá tsika laghwi ta sana haɗik diʼiŋ. Hada, kaɓadziŋtá tsi ta skwani ma maga sliʼiŋsliʼiŋ.14 Manda kuɗuta tsa skwani ya demdem,ka slatá maya ta tsa haɗik ya. Lay, ta haɗskwi ɗekɗek da tsi wa. 15Ka laghu tsi vzatághəŋani ŋa maga slna ga sana mndu matsa haɗik ya. Ka ghunaghatá tsa mnduya da ngha ghuvazuha ma vwahani. 16 Kadzə maya. Ta kumay si má ta za tsa skwazaya ghuvazuha ya, lay haɗmndu ta vlaŋtawa. 17 Ka zlraftá tsi ta ndanu: “Kidaghigwal ta ksa slna ga da ɗa, ta za skwi kahaslay, wana iʼi hadna ta mtaku da maya!18Dzaʼa vru yu da da ɗa. Vradaghata ɗa ya,da! maganamaga yu ta dmaku ta Lazglafta,magaghamaga yu ta dmaku guli, 19rgla a yuka hgay ka zwaŋa gha wu, fafa ta iʼi mandamndu tekw mataba gwal magaghatá slna,”ka yu dzaʼazlay nda tsi, kaʼa. 20 Ka sliʼaftátsi ka vraghuta da dani.

«Ta ghwa a ka ɓhadaghata dzagha wu,ka nghaŋtá dani. Ka ksaftá tsi ta danika hiɗahiɗa, ka sliʼaftá tsi nda hwaya, ka

lagha tsi habwaʼ tida, ka brusay. 21 “AriDa! maganamaga yu ta dmaku ta Lazglafta,magaghamaga yu ta dmaku ta kagha guli,rgla a yu ka hgəgəlta ka zwaŋa gha wu,”ka tsa zwaŋ ya nda tsi. 22 “Klagapwa klamisimmisim ta tsa lgut ɗina katakata ya,ka suɗanavata kuni, fanaf kuni ta hala-gar ta dzvu, suɗanam kuni ta ɓaɓah masəla. 23 Ksagaghawaksa ta mamakwa slanda uwasla, ka hnata kuni, ka za mu, ka rfamu ta rfu. 24Nana zwaŋa ɗa wana tsi na ná,manda skwi si nda mta, wana vrakta ndahafu, si nda zaɗa ka nghavatá tsi,” ka daninda kwalvahani. Ka zlraftá həŋ ta rfu.

25 «Tsaw ma vwah zumala tsa mnduya ta tsa fitik ya. Ta vraktá tsa zumaliya dzagha, laghani ndusa nda həga, kasnaŋtá tsi ta ghudzaga dewdew nda skaluga taŋ. 26 Ka hgaŋtá tsi ta sani ma kwalvataŋ, ka ɗawaŋta da tsi ta skwi ta magaku.27 “Zwaŋama gha ya ta vrakta, ka dzatáda gha ta mamakwa sla nda uwasla, kabganghaŋtani ta ɗughwana,” ka tsa kwalvaya nda tsi. 28 Ka ɓasaftá tsi ta ŋuɗuf,ka kwalaghutá dzaʼa da həga. Ka sabədani gatay ŋa lamani da həga. 29 “Mákidagha vakwa ɗa na ta magaghatá slna,ta kwalaghu a yu ɗekɗek ta snatá skwi tamnihata ka wa. Ta ksaf a ka ta dər ɓizaɓizagu ka vlihata ŋa hnata ɗa, ka rfay ŋni tarfu nda graha ɗa wa. 30 Na vrakta zwaŋagha ya ta zaɗanatá gadghəla gha ŋa gwalta hliri ná, ŋani ta hna yu ta mamakwa slanda uwasla ka ka,” kaʼa nda dani. 31“Sagəŋ,kawadaga kagha nda iʼi inda fitik. Indaskwa ɗa ná, ŋa gha ya. 32 Nda ra ka ma-gatá skwa skalu, ka rfay mu ta rfu. Nanazwaŋama gha wana tsi na ná, si nda mta,ka vraktá tsi nda hafu. Si nda zaɗa, kanghavatá tsi,”» ka dani nda tsi.

16Ŋərma kwalva

1 Ka Yesu nda duhwalhani guli mantsa:«Mamu sana mnda gadghəl ta hlaftá hu-zlani ka pghanamtá sana mndu ma dzvuŋa nghanata. Ka lagha lu da mnanatakazlay: Waʼa tsa mndu ya ta badza huzlagha kəʼa. 2 Ka hgaŋtá tsi. Kaʼa nda tsimantsa: “Waka ka ta magay ka lu ta snə yuya na? Mnihamna káka ta maga slna gha.Ndanana na, nzəglanaghata a ka ta ghəŋahuzla ɗa wa,” kaʼa nda tsi. 3Ka tsa mndu si

Lukwa 16:4 103 Lukwa 16:26ma dzvani tsa huzlaha ya mantsa: “Wakayu dzaʼa magay tama? Wana hlaghuhladaŋahəga ɗa ta inda huzlaha ma dzva ɗa?Ka la yu da hva ka yu, haɗ mbrakwa ɗawu. Ka la yu da gatá skwi ka yu, dzaʼaksay ta iʼi ka hula. 4 Ala, nda sna yu taskwi dzaʼa yu magay dzaʼa kəl mnduhaka tsuʼaftá iʼi ghzləɗisrə lu dazlay,” kaʼa.5Tahula tsa tama ka hagaftá tsi ta gwal ndahuzla daŋahəgani da həŋ. “Kidaghi skwita dzaʼa ka vlay ŋa daŋahəga ɗa na?” kaʼanda taŋtaŋa mndu. 6 “Garwa rɗi dərməkya,” kaʼa nda tsi. “Klafkla ta ɗeleweragha, nzanza misimmisim ka vindafta ka tahutafmbsak,” kaʼa nda tsi. 7 “Ki da kagha,ta kidaghi ŋa gha ŋa vlay?” kaʼa nda saniguli. “Buhwa hya dərmək ya,” kaʼa ndatsi. “Klafkla ta ɗelewera gha, vindafvindata Tghasmbsak,” kaʼa nda tsi. 8Hwiɗhwiɗana mndu na, ka tsa daŋahəga ya ka ghubatsa ghwaɗaka mndu ya. Tsaw mal hiɗatamnduha ma na ghəŋa haɗik na nzakwa taŋmataba taŋ, ka zwana tsuwaɗak,» kaʼa.

Laviŋ a mndu ta gwaftá daŋahəga his wa9 «Ka iʼi ta mnaghunata na: Hlawa

na ghwaɗaka skwa gadghəl ta na ghəŋahaɗik na, ka kasa kuni ta gra nda tsi.Baɗu kɗaghutani da kaghuni ya, ŋatsuʼay Lazglafta ta kaghuni ma həgani ŋakɗekedzeŋ. 10 Ka nda sna mndu ta ŋanatáskwi kwitikw, nda sna guli ta ŋanatá skwidagala. Ka sna a mndu ta ŋanatá skwikwitikw wu katsi, sna a guli ta ŋanatá skwidagala wa. 11 Ka laviŋ a kuni ta ŋanatághwaɗaka skwa gadghəla na ghəŋa haɗikna wu katsi, wa dzaʼa mnay kazlay: Zlghata vərɗa skwa gadghəl kəʼa? 12 Ka laviŋa kuni ta ŋanatá skwa gadghəl wu ní, wadzaʼa vlaghatá vərɗa ŋa gha ma skwi tama.

13 «Laviŋ a kwalva turtuk ta ga kwalvadaŋahəga his wa. Nda husaŋta sani turtuk,nda ɗvutani ta sani. Ka mantsa a tsi wu,dzaʼa ndiʼanava ndiʼa ta vgha ta sani, ŋahusaŋta tsa sani ya. Laviŋ a kuni ta nza-kway ka kwalva Lazglafta kuni guli na, kakwalva tsedi kuni guli wa,» ka Yesu.

Nzakwa la Farisa nda guma LazglaftaMat 11:12-13, 5:31-32, Mak 10:11-12

14 Ka ghuɓasu la Farisa ta sna inda tsagwaɗa ya ta Yesu, kabga ɗvuɗva hahəŋ tatsedi. 15 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ka

tɗukwa mndu aŋni ka kaghuni ta maraghəŋa ghuni ta kəma mnduha. Tsaw ndasna Lazglafta ta ŋuɗufa ghuni. Tsa skwi taghubu mnduha nda ghuba ya ná, ka man-zakɗaway nzakwani ta wa ira Lazglafta.

16 «Daga ghalya ta zlraftá lu ta mnagwaɗa ta ghəŋa skwi vindaf lu ma defterazlaha Musa, nda ya ma deftera anabiha, haka sagha ta fitika zlagapta Yuhwana mndamaga Batem. Ta fitika zlagapta Yuhwanamnda maga batem tama, ka zlraftá lu tamna gwaɗa ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa ta gamghama Lazglafta, ka zluʼu mnduha tavgha ŋa lami. 17 Tsaw mal ndəkweɗatahərɗuta luwa nda haɗik ka dəɗavaghutathatá skwi turtuk ma zlahu,» kaʼa.

Tagha skwi ta ghəŋa ghzla marakw18 «Mndu ta ghzliŋtá markwa taŋ ka

klaftá sani ná, hliri ta hlu tsa mndu ya.Mndu ta klaftá marakw ghzliŋ zəʼala taŋguli ná, hliri ta hlu tsa mndu ya,» kaʼa.

I sana mnda gadghəl nda Lazar19 «Mamu sana mndu ghalya ka gadghəl,

lgut kulefeɗfeɗa nda bla dzvani ta suɗə tsita vgha. Inda fitik, skwi zɗazɗa ta zə lu gataŋ. 20Mamu sana mndu guli Lazar hgani,ka pɗu, ka lku vghani dzeʼdzeʼ, ta ziʼaku,ta hani ta watgha ga tsa mnda gadghəl ya.21 Ta kumay si ta baghaftani nda wiwisaɗafa ta rkata ma vlə zay tsa mnda gadghəlya, sew mutsaf a wa. Ama kriha yeyakatək ta sliʼadaghata da niʼa tsa lkuhani ya.22 Ka mtuta tsa mndu ka pɗu ya, ka tsuk-waghatá duhwalha Lazglafta fata tavataAbraham. Ka mtutá tsa mnda gadghəl yaguli, ka paɗamtá lu. 23 Ka ghuyə tsi taɗaŋwa katakata ma vla nzakwa gwal ndarwa. Kəʼa kəʼa klaŋtá ghəŋ ná, ka nghaŋtátsi ta Abraham diʼiŋ kawadaga nda Lazar.24 “Da ɗa Abraham! Tawatá hiɗahiɗa ta iʼi!Ghunafghuna ta Lazar ka tsughumamta tsita ndəfiŋa dzvani ma imi, ka ɗiɗifta tsi taghanik ləŋləŋləŋ, kabga ta ghuya ɗaŋwa yukatakata ma na vu na,” kaʼa dzatá lawlaw.25 Ka Abraham nda tsi mantsa: “Sagəŋ!Havaphava ka za mghama gha si ta zə kama nzakwa gha nda iri ta ghəŋa haɗik, taghuyə Lazar ta ɗaŋwani ya. Ndana tamanda lɓa ŋuɗufa tsatsi, ta ghuyə kagha taɗaŋwa gha. 26 Zlaŋha lu ta tsa, mamumghama gudzuvruŋ ta dgamata. Dər má

Lukwa 16:27 104 Lukwa 17:23ta kumay mnduha ta sliʼafta hadna da aŋniŋa dzaʼa da kaghuni ná, laviŋ a həŋ wa.Laviŋ a lu ta tsughwaɗagapta da kaghunika sagha da aŋni guli wu,” kaʼa. 27 “Ka simantsa tsi, wya dzvu, ghunatá Lazar da laga da ɗa, 28 kabga ta mamu zwanama ɗahutaf. Ka dzaʼa tsi da snanamtá həŋ, dasagha hahəŋ guli da ghuya ɗaŋwa ma navla ghuya ɗaŋwa na,” ka tsa mnda gadghəlya. 29 “Mamu vindatá deftera zlaha Musanda vindatá gwaɗa la anabiha da zwanamagha, ka snasna həŋ,” ka Abraham nda tsi.30 “Slaghwa a tsaya da ɗa Abraham wu,ka sliʼaf hadna mndu da gwal nda rwa, kalagha slanaghatá həŋ ka tsi ná, hadahadahəŋ dzaʼa mbəɗanaftá nzakwa taŋ,” ka tsamnda gadghəl ya. 31 “Ka va a həŋ ta snatsa zlahaMusa nda tsa gwaɗaha la anabi yawu katsi, dər ki sliʼafta mndu da gwal ndarwa ka lagha slanaghatá həŋ, haɗfitik dzaʼasnata həŋ wu, ka Abraham nda tsi,”» kaʼa.

17Hiɗaku vla YesuMat 18:6-7,21-22, Mak 9:42

1 Ka Yesu nda duhwalhani tama mantsa:«Nda nza tkweʼ ka nzakwa skwiha dzaʼadziŋtá mnduha ka tuthun. Ama ɗaŋwanima mndu ta zləmbiŋtá sani. 2 Ta draŋ yama hbanam lu ta buna ma lwi ka vzaghatada drəf, ka vzamtani ta sanlaha nda hta dadmaku. 3Nghawa ghəŋa ghuni!

«Ka gaga zwaŋama gha ta dmaku,mnanaŋmna dar. Ka mbəɗanaf mbəɗa tsita nzakwani, planapla ta dmakwani. 4 Kadər ndəfáŋ səla gaghata tsi ta dmaku tafitika turtuk ka va sagha tsi mnaghaŋtakazlay: Bgaɗaya kəʼa, plinispla,» kaʼa.

Gwaɗata zlghay nda ŋuɗuf5 Ka gwal ghunay nda Mgham Yesu

mantsa: «Sgaŋnagha zlghay nda ŋuɗuf,»ka həŋ. 6 Ka Yesu tsuʼanaftá wani ta həŋmantsa: «Ka mamu zlghay nda ŋuɗufaghuni taɓta hya kramasa katsi, dzaʼa mnaykuni ŋa ya babala ya kazlay: Tɗaftɗa tavgha gha ka dzaʼa ka vzamtá vgha ma drəfkəʼa, ŋa snaghunatani.»

Vərɗa kwalva7 «Ka mamu ya mataba ghuni ta

hvanatahva ta mndu, ka ta nghanatá rinia tsi, na gi nghaŋta tsa mndu ya ta saghanima vwah ná, “sawi misimmisim da za skwa

zay” kaʼa dzaʼazlay nda tsi ra? 8 Skwi dzaʼatsi mnay ná, “diha skwa zay, ka mbəɗaptaka ta lgut ŋa vla skwi ŋa ɗa, ta zə yu. Tahulatsa, ŋa zay gha ta ŋa gha kəʼa.” 9Dzaʼa rfayta tsa kwalva ya kabgamagatani ta tsa skwimnana tsi ya ra?

10 «Mantsa ya kaghuni guli, ka magam-aga kuni ta skwi mnaghuna Lazglafta ŋamagay katsi, “nu hayhaya kwalva ma aŋniɓa, skwi ya laviŋ ŋni ta magata maga ŋni,ka kuni mnay,”» kaʼa.

Mbanafta Yesu ta sana mndu ksu rɗamndu

11 Ta dzaʼa Yesu da luwa Ursalima, kalabə tsi ma takataka haɗika Samari ndaGalili. 12 Tata lamə nda la Yesu da sanaluwa, ka sagha gwal ghwaŋ hlu rɗa mnduta həŋ guyaku nda tsi. Ka nzagaghatá həŋkətsauʼ. 13 «Mgham Yesu, tawatá hiɗahiɗata aŋni,» ka həŋ kapaŋtá lwi. 14 Na gipghafta irani ta həŋ, «lawa la maranaŋtávgha ghuni tamnda dra skwi ŋa Lazglafta,»kaʼa nda həŋ. Tata mbaɗa həŋ ka dzaʼa, gikləwəɗ nda mbamba həŋ. 15Na gi nghaŋtásani turtuk mataba taŋ ta tsa mbatani ya,ka vraktá tsi nda zləzlva Lazglafta nda lwidagala dagala, 16 ka lagha tsi zləmbatá maghuva Yesu, ka rfay. Tsaw mnda la Samaritsa mndu ya. 17 Ka Yesu mantsa: «Ghwaŋa həŋ ta mbambafta kay ra? Ga tsahatəmbay ya katək na? 18 Nana mndu kamatbay na yeya kweŋkweŋ ta vragaghatada rfanaghatá Lazglafta ra?» ka Yesu taghəŋani. 19 «Sliʼafsliʼa gha ka dzaʼa ka,zlghay nda ŋuɗufa gha ta mbaghafta,» kaYesu nda tsi.

Ma takataka ghuni ga mghama LazglaftaMat 24:23-28,37-41

20 Ka la Farisa nda Yesu mantsa: «Yawudzaʼa sagha fitika ga mghama Lazglaftana?» ka həŋ. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ghura dzaʼa nghaŋta lu ta sagha ga mghamaLazglafta wa,» kaʼa. 21 «Haɗ lu dzaʼa mnaykazlay: Aʼ! “Wana tsi,” aʼ! “Waʼa tsi”kəʼa wa. Ɗina ka snaŋta ghuni kazlay: Matakataka ghuni gamghama Lazglafta kəʼa,»ka Yesu nda həŋ.

Fitik dzaʼa sagha Zwaŋa mndu22 Kaʼa nda duhwalhani guli mantsa:

«Dzaʼa saghasa fitik ŋa kumaŋta ghuni tanghaŋtá fitika Zwaŋamndu dər turtuk səlatsi, nghaŋta a kuni wa. 23 Ka lu dzaʼazlay

Lukwa 17:24 105 Lukwa 18:14nda kaghuni na: “Aʼ! Wa a hada a,” “aʼ!Wana hadna,” yaha kuni da dzaʼa, yahakuni da slaslamaku. 24 Manda ɗaslakwawuɗa luwa ta sliʼafta ta sana slərpu kalabə da sana vli ya ná, mantsa ya dzaʼasagha Zwaŋa mndu baɗu ŋani fitik. 25 Makɗə tsaya, dzaʼa ghuyapə ghuya ta ɗaŋwakatakata ŋa vziŋta na mnduha ta na fitikna. 26 Tsa skwi ta maguta ma fitika Nuhu*ya ná, mantsa ya dzaʼa magakwa tsi mafitika Zwaŋa mndu guli. 27 Ta zazaku mn-duha, ka sasaku, ka hla miʼi, ka vla kwaghataŋ ŋa zəʼal, ha ka sagha fitik kəl Nuhu kalami da kwambalu, ka sagha imi vlunduɗzaɗanatá həŋ. 28 Ka guram nda skwi tamagata ta fitika Ludu dzaʼa magakwa tsi.Ta zazaku mnduha, ka sasaku, ka sakway,ka dzawapta, ka ŋaɓay, ka babay, 29 vagimbaɗu saghwa Ludu ma Suduma† ya, kazlagatá drəfa vu zaɗanatá həŋ tendərzleleʼ.30Manda va tsaya dzaʼa nzakwa tsi baɗu tsafitik dzaʼa zlagapta Zwaŋa mndu ya.

31 «Baɗu tsaya, ka ta nzaku mndu tadədəmatá ghəŋa həga, dər ma mamu hu-zlani ma huɗa həga, yaha tsi da sahada hlay, ka hwayaghuta tsi. Mantsamndu ma vwah guli, yaha vru dzaghani.32 Havakwa markwa Ludu‡ ɓa! 33 Mnduta kuma mbanaftá hafani ka ghəŋani ná,dzaʼa zaɗiŋzaɗa. Ama mndu ya ta zaɗiŋtáhafani dzaʼa mutsafmutsa. 34 Ka yu tamnaghunata ná, ma tsa rviɗik ya, gwalhis ta hani ta ghzləŋa turtuk, ŋa klaghutásani, ka zlanavatá sani. 35 Miʼaha his tahuʼu ka skwa turtuk, ŋa klaghutá sani kazlanavatá sani. 36 [Mnduha hisma vwah, ŋaklaghutá sani ka zlanavatá sani,]» kaʼa ndahəŋ. 37Ka duhwalhani nda tsi mantsa: «Gadzaʼa magakwa tsa skwiha ya ní Mghamaɗa?» ka həŋ. «Ka ga mbla skwi ya ná, hadata tska gugzlum ta vgha,» kaʼa nda həŋ.

18Sana ghwaɗaka mnda tsa guma

1 Ka mnə Yesu ta mahdihdi ŋa taŋ, ŋagɗavata taŋ nda maga duʼa, yaha malan-dugwa taŋ da rwaku, da zlanatá həŋ. 2Kaʼamantsa: «Mamu sana mnda tsa guma masana luwa kul zləŋa Lazglafta, haɗ ghuyaninda mnda səla wa. 3 Mamu sana markwa

wadguma va tsa luwa ya guli, ta va gɗata talagha da mnay ŋani kazlay: Dgaŋna gumamataba ŋni nda ghuma ɗa, kaʼa tazlay.4Nda kɗa fitika kwalaghutani ta tsanatá tsagumani ya. Tahula tsa, kaʼa ma ghəŋanimantsa: “Dərma zləŋa a yu ta Lazglaftawu,haɗ ghuya ɗa ndamnda səla guli wu, 5 tsawwana na wadgu na ta ghuya iʼi, dər tsanataɗa ta na gumani na, yaha da gɗata ta saghada ghuya ghəŋa ɗa,”» kaʼa. 6 «Fawa sləməŋka sna kuni ta skwi mnə tsa ghwaɗakamnda tsa guma ya ɓa! 7Lazglafta yeya dzaʼakwal kul maganatá zɗaku ta mnduhani tawahu da tsi gifitik nda rviɗik tani ŋa gərɗahəŋ rki na? 8Ka iʼi ta mnaghunata, dzaʼa gimaganamaga ta zɗaku ta həŋ gi hadahada.Nziya nza tsi, baɗu vragata dzaʼa vragataZwaŋa mndu ní, dzaʼa slanaghasla ta gwalta zlghafta nda ŋuɗuf rki na?»

Mnda la Farisa nda sana mnda tskadzumna

9 Ka mnə Yesu ta sana mahdihdi gulikabga sanlaha ta ngha ghəŋa taŋ ka gwaltɗukwa ta kəma Lazglafta ka ghuɓasa san-laha. 10Kaʼa mantsa: «Mamu sana mnduhahis ta ŋladafta da həga Lazglafta da magaduʼa. La Farisa sani, mnda tska dzumnasani. 11 Ka sladatá tsa la Farisa ya kamaga duʼa ma ghəŋani. Kaʼa mantsa: “AriLazglafta, ta rfay yu ta kagha, kabganza a iʼimanda sanlaha ma mnduha, gwal ghali, kaghwaɗak mnduha, nda gwal hliri wa. Nzaa yu manda ya mnda tska dzumna ya wa.12 Fitik his ta fata yu ka suma ma luma, tavlay yu ta skwi turtuk ŋa ghama skwiha ɗaghwaŋ kəʼa.” 13 Na tsa mnda tska dzumnaya kay ka nzagaghata kətsauʼ, walaŋ a takapaŋtá ghəŋ nda ta luwa wa. Mbaɗakəʼa ka wuslikay dzvu, ka dza ghuva. Kaʼamantsa: “Ari Lazglafta, tawa ta hiɗahiɗa taiʼi ta nzakway ka mnda dmaku na,” kaʼa.14 Ka iʼi ta mnaghunata, ta lagha tsa mnduya dzaghani, nda dzra ŋani nda Lazglafta.Mantsa a nzakwa ŋa tsa la Farisa ya wa.Nzakwani ná, dər wa ta kapanaftá ghəŋani,dzaʼa gwitsaganagwitsa lu. Ka hananahanamndu ta ghəŋani, dzaʼa kapanafkapa lu,»kaʼa.

* 17:26 Ngha ta Zlrafta 6:5-12 nda 7:6-23. † 17:29 Ngha ta Lukwa 10:12. ‡ 17:32 Ngha ta Zlrafta 19:26.

Lukwa 18:15 106 Lukwa 18:43Ŋa gwal ta gara vgha nda zwani, ga

mghama LazglaftaMat 19:13-15, Mak 10:13-15

15 Mbaɗa mnduha ka va hlaktá zwanikwitikw kwitikw da Yesu ŋa tfanaghatanita wi ta həŋ guli, Na nghaŋta duhwalhanita tsa hladaghatá zwani ya, ka ghzlə həŋta həŋ. 16 Ka hgaŋtá Yesu ta həŋ, kaʼamantsa: «Zlaŋwazla ta zwani ka sagha həŋda iʼi! Ma pyə kuni ta həŋ. Nda nzaga mghama Lazglafta ka ŋa gwal ta garavgha nda həŋ. 17 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, dər wa ta kwal kul tsuʼaftágamghama Lazglafta manda zwaŋ kwitikwná, haɗ dzaʼa walaŋta lami dida ɗekɗekwu,» kaʼa.

Sana mnda gadghəlMat 19:16-30, Mak 10:17-31

18 Ka ɗawaŋtá sana mghama la Yahudada Yesu kaʼa mantsa: «Ŋərma mgham, nuda a yumagay ka damutsafta yu ta hafu ŋakɗekedzeŋ na?» kaʼa.

19 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Kabgawuta kəl ka hga iʼi ka ŋərma na? Lazglaftaturtukwani ŋərma. 20Nda sna ka, ka zlahuta mnay: “Ma hlu ka tiri, ma dza ka tamndu, ma ghali ka ta ghali, ma tsanava kata gwaɗa ta mndu, vlatá glaku ŋa i da ghandama gha*, kəʼa,”» ka Yesu nda tsi. 21«Aʼ!Sna a iʼi ta tsaha ya daga ma ga zwaŋa ɗara,» kaʼa. 22 Na snaŋta Yesu ta tsaya, kaʼamantsa: «Turtuk skwi ta pɗəgədaghawta.La dzawiŋtá skwiha gha, ka daganafta kata tsedani ta la ka pɗu, dzaʼa mutsay kata gadghəl ta luwa, ka vrakta ka, ka dzaʼaka mista ɗa,» kaʼa. 23 Na snaŋtani ta tsagwaɗa ya, suʼanak kumani kabga gadghəlya katakata.

24 Nghanata Yesu ta tsa suʼanaka taŋuɗufani ya, kaʼa mantsa: «Eʼ! Nda blaka lama gadghəl da ga mghama Lazglafta.25 Ta draŋ lama ŋalibwa nda ta ghurumalipir, ka lama gadghəl da ga mghamaLazglafta,» kaʼa. 26 «Ka si mantsa tsi, wayadzaʼambafta ɓa?» ka tsa gwal ta sna skwi tamnə tsi ya. 27 «Tsa skwi nda bla nzakwanida mnda səla ya ná, bla a da Lazglaftawu,» ka Yesu zlghanaftawa taŋ. 28Ka Piyermantsa: «Aʼa! Wana aŋni ta zlaŋtá indaskwa ŋni, ka dzaʼa mista gha,» kaʼa. 29 KaYesu nda həŋ mantsa: «Kahwathwata ka

yu ta mnaghunata, ka zlaŋzla mndu kabgaga mghama Lazglafta, ta hgani, ka markwataŋ a tsi, ka zwanamani a tsi, ka i dani ndamani a tsi, ka zwanani a tsi, 30 dzaʼa kwalkulmutsaftá skwi dagalama na zamana na,ŋa mutsaftani ta hafu ŋa kɗekedzeŋ dazlaywu,» kaʼa.

Mnəgəlta Yesu ta dzaʼani mtaku ndasliʼagaptani

Mat 20:17-19, Mak 10:32-3431 Ka hgadaghatá Yesu ta duhwalhani

ghwaŋpɗə his da tsi, kaʼa nda həŋ mantsa:«Wana mu ta dzaʼa da Ursalima hada dzaʼakɗafta skwi vindaf la anabi ta ghəŋa Zwaŋamndu. 32 Dzaʼa vlaŋvla lu ta gwal kulnzakway ka la Yahuda, ŋa gagay taŋ, ŋararazay taŋ, ŋa tafay taŋ ta sərɗək tida.33 Tahula sləvapta taŋ nda krupi, ŋa dzata.Ta mahkəna fitik, ŋa sliʼagaptani.» 34 Sna aduhwalhani ta tsa skwi ta mnə tsi ya wa.Gwaɗa nda ɗifa ya ta snə hahəŋ, sna a həŋta klatá ghəŋani wa.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda ghulpaMat 20:29-34, Mak 10:46-52

35 Ndusadaghata Yesu tavata luwaYeriku, mamu sana ghulpa ta mndu tanzaku ta wa tvi ta gatá skwi. 36 Snaŋtanita dəmga ta sliʼadaghatá, ka ɗawaŋtátsi ta skwi ta magaku. 37 Ka mnanatálu kazlay, Yesu mnda la Nazaret ya talabə kəʼa. 38 Kaʼa mantsa: «Yesu zwaŋaDawuda, tawatá hiɗahiɗa ta iʼi,» kaʼadzatá lawlaw. 39 Lagha tsa gwal ta kəmaya ka davay, ka mbəl ŋa hanaftá wi.«Zwaŋa Dawuda, tawatá hiɗahiɗa ta iʼi!»kaʼa sganaghatá lwi dagala dagala. 40 Kasladavatá Yesu. «Klakwakla,» kaʼamnanatámnduha. Manda gavadanaghata, 41 «nuta kumə ka ta magaghata ɗa na?» ka Yesuɗawaŋta da tsi. «Maləma ɗa, ka nghəglaŋtayu ta vli,» kaʼa nda tsi. 42 Ka Yesu ndatsi mantsa: «Nghəglaŋ ngha gha, zlghaynda ŋuɗufa gha ta mbaghafta,» ka Yesunda tsi. 43 Gi hadahada, nzuwiɗiɗ irani, kasliʼaftá tsi ka dzaʼa mista Yesu nda zləzlvaLazglafta. Indamndu ta nghaŋta ka zləzlvutsi ta Lazglafta.

19I Yesu nda Zakayus

* 18:20 Ngha ta Sabi 20:12-16, Vrafta ta Zlahu 5:16-20.

Lukwa 19:1 107 Lukwa 19:311 Ka ɓhadamtá Yesu da luwa Yeriku, ka

labə nda mida. 2Mamu sana mndu ta hgəlu ka Zakayus, mali ta ghəŋa gwal tskadzumna, gadghəl ya guli. 3Ka zbə tsi ta tvagmata nda Yesu, ka wa tsi ya. Tsaw laviŋa ta nghaŋta wa. Ka dekweri nzakwanitskutska mnduha guli 4 Ka hwayaghatá tsinda ta kəma, ka ŋladafta ta sana fwababala,ŋa nghaŋta Yesu ta labə nda ta tsa tvi ya.5Manda ɓhadaghata Yesu da tsa vli ya, kakapaŋtá tsi ta ghəŋ, ka nghadafta. Kaʼamantsa: «Zakayus, sasa gha misimmisimda ghuni ta dzaʼa yu gita,» kaʼa. 6Ka gi sahaZakayus, ka laghu həŋ da taŋ, ka tsuʼaftátsi ta Yesu nda rfu. 7 Nghaŋta mnduha tatsaya, mbaɗa həŋ ka ruruŋwaku. «Wa alaghwa tsa mndu ya da mnda dmaku,» kahəŋ. 8Ka sladata Zakayus, kaʼa nda MghamYesu mantsa: «Sna ɓa Mghama ɗa! Dzaʼadaganaftá slɓahwa gadghəla ɗa yu ta la kapɗu. Ka mamu mndu si hulgudunus yu taskwani, fwaɗ səla dzaʼa planamta yu ta vatsa skwani ya guli,» kaʼa. 9Ka Yesu mantsa:«Samsa mbaku da na həga na gita, kabgazivra Abraham tsatsi guli. 10 Tsaya ná, sapsa gwal nda zaɗa ŋa mbambanaftá həŋZwaŋa mndu,» kaʼa.

Kwalvaha hkənMat 25:14-30

11 Tata snaysnay həŋ ta tsa skwi ya, kasganaghatá Yesu ta mahdihdi kabga ndu-sanavatani ta luwa Ursalima. Guli ná, zlahgi dzaʼa zlagapzlaga ga mgham Lazglafta,ka mnduha ta ndanay. 12 Wya tsa skwi tamnə tsi ya: «Mamu sana mndu ka katsalamndəra taŋ ta laghwi ta sana haɗik diʼiŋ,ŋa famta ka mgham, kada vrakta tsi. 13Makɗə tsi kada laghwi, ka hagaʼatá tsi ta gwalksanatá slna ghwaŋ ka daganaftá tsedadasu* pal pal pal ta həŋ. “Ka tsakala kunita tsakala nda tsi ta vraktá yu,” kaʼa ndahəŋ. 14 Tsa mndu ya ná, ta husaŋhusa tatsa mnduha ta tsa haɗik ya. Ka ghunaftáhəŋ ta mnduha ta hulani kazlay: Va a ŋnita gayni ta mgham ta ghəŋa aŋni wu kəʼa.15Kulamnda tsa, ka famtá lumamgham, kavraktá tsi ta haɗikani. Ka hagaktá tsi ta tsagwal daganaf tsi ta tsedi ya, ŋa ɗawaŋta dahəŋ ta skwi mutsanagha həŋ. 16 Ka laghasani taŋtaŋ. Kaʼa mantsa: “Mghama ɗa!Ghwaŋmutsanaghata yu ta ghəŋa tsa vliha

ka ya kay,” kaʼa nda tsi. 17 “Ɗina tsa, vərɗakwalva ka. Fitika tsa nzata gha ka vərɗamndu ma skwi kiʼa ya, ka ŋumna ta ghəŋaluwaha ghwaŋ ta famta yu ta kagha,” katsa mgham ya nda tsi. 18 Ka lagha mahis.“Mghama ɗa! Hutaf mutsanaghata yu taghəŋa tsa vliha ka ya kay,” kaʼa nda tsi.19 “Kagha guli, ka ŋumna ta ghəŋa luwahahutaf ta fanaghata yu ta kagha, kaʼa.” 20Kasagha sani. Kaʼa mantsa: “Mghama ɗa! Aʼatseda dasa gha. Ma lgut si mbsamta yu.21 Zləŋafzləŋa yu ta kagha, nda bla gwaɗata kagha, ta klay ka ta skwi kul fata ka, tatskay ka ta skwi ta vwah ya kul sləgaftáka,” kaʼa nda tsi. 22 “Ghwaɗaka kwalva ka.Ta gwaɗa gha ta tsaghaghata yu ta guma.Nda sna kagha kazlay: Nda bla gwaɗa taiʼi, ta klay yu ta skwi kul fata yu, ta tskayyu ta skwi ta vwah kul sləgaftá yu kəʼa atsa wa. 23 Kabgawu kwal ka kul famta tatsa tseda ɗa ya ma baŋki? Ma na vraktaɗa na ná, ma ŋa klagapta ɗa nda zwaŋta ghəŋani?” 24 Ka mgham nda tsa gwalhada yamantsa: “Kləgədanaghwa tsa tsedadasu ya ka gwanaghata kuni ta tsa ghwaŋŋani ya,” kaʼa. 25 Ka həŋ nda tsi mantsa:“Aʼa! Ghwaŋ a ŋani tsa mghama ɗa wa!”ka həŋ nda tsi. 26 “Ka iʼi ta mnaghunatawa, ka mamu skwi da mndu katsi, ŋani tasganaghata lu. Ala ka haɗ skwi damnduwukatsi, kləgadanaghutá va tsa kiʼatani ta fətsi ta ghəŋ tida ya, kaʼa zlghanaftawi ta həŋ.27Tsa hamata gwal kul kuma nzakwa ɗa kaga mgham ta ghəŋa taŋ ya, hlagaghawahlata həŋkapslata kuni ta həŋ tawa iraɗa, kaʼanda həŋ,”» ka Yesu. 28 Tahula mnata Yesuta tsa gwaɗa ya, Ka sliʼaftá tsi ka mbaɗa takəma taŋ ŋa dzaʼa da Ursalima.

Lama Yesu da luwa UrsalimaMat 21:1-11, Mak 11:1-11, Yuh 12:12-19

29Manda ndusanavatani ta luwa Beslaze,nda luwa Betani ta nzakway ndusa ndaghwá Zaytuŋ ya, ka ghunaftá tsi ta duhwal-hani his. Kaʼa nda həŋ mantsa: 30 «Lawalada na luwa ta kəma mu na. Ɓhadaghataghuni ya, dzaʼa slanaghasla kuni ta zwaŋakɗih ta hba, ta kul walaŋtá mndu ta lafitida. Ka plata kuni ka klaktá kuni. 31 “Kaŋaw ta pla kuni na?” ka mndu nda kaghuniya, “Mgham ta psay”» ka kuni dazlay ndatsi, kaʼa.

* 19:13 Tseda vagha mndu turtuk turtuk ya.

Lukwa 19:32 108 Lukwa 20:1332 Ka laghu tsa gwal ghunagha lu ya,

ka slanaghatá həŋ manda va ya mnanaYesu ta həŋ. 33 Tata playplay həŋ, «ŋawkuni ta zwaŋa kɗih na?» ka tsa gwal ndakɗiha taŋ ya. 34 «Mgham ta psay,» ka həŋzlghanaftawi ta həŋ. 35 Ka klanaktá həŋta tsa zwaŋa kɗih ya ta Yesu. Ka pghaftáhəŋ ta lgutha taŋ tida. Ka faftá Yesu tida.36 Ka gavu həŋ ya ná, ka zlazlatə mnduhata lgutha taŋ ta tvi. 37 Ndusadaghataninda Ursalima, nda ta tsa tvi ta saha ndatvə ghwá Zaytuŋ ya, mbaɗa inda tskataduhwalhani ka rfu, ka zləzlva Lazglafta ndalwi dagaladagala ta ghəŋa inda mazəmzəmya nghaŋ həŋ. 38 «Ka tfanaghatfa Lazglaftata wi ta Mgham ta sagha ma hgani. Zɗakuta luwa, glaku ŋa Lazglafta ta luwa ndagaftək,» ka həŋ. 39«Lma ta na duhwalha naɓa, ka lɓata həŋ,» ka sanlahama la Farisa talami da taba dəmga. 40 «Ka iʼi nda kaghuniwa, ka hafha həŋ ta wa taŋ ná, pala dzaʼawahay,» kaʼa nda həŋ.

Taway Yesu ta luwa Ursalima41 Ndusadaghatani ɗekɗek nda luwa,

ka nghanavatá tsi, ka taw tsi ta taw taghəŋani. 42 Kaʼa mantsa: «Ka má nda snakagha Ursalima káka má da zba zɗakwagha gita! Ndana tama, zaɗaghaghazaɗanghəglaŋta a ka wa. 43 Dzaʼa saghasa fitikaksaghaghata, ŋa dzəɓafta ghumaha gha kawaghafta, ka ŋamtá kagha hesl dər ndiga.44 Ŋa zaɗaghata nda mnduha gha tani.Zlanata a həŋ ta nzugwatá pala ta ghəŋasani wu, kabga tsatsafa a kagha ta tsa fitikasagha Lazglafta da kata kagha ya wu,» kaʼa.

Ghzlay Yesu ta gwal dzawa skwi ma həgaLazglafta

Mat 21:12-17, Mak 11:15-19, Yuh 2:13-2245 Ka lamə Yesu da həga Lazglafta, ka

zlraftá tsi ta ghzlagaptá gwal ta tsakala.46 Kaʼa mantsa: «Vinda a ma defteraLazglafta kazlay: Həga ɗa ná, həga magaduʼa ya kəʼa ra? Na kaghuni ná, ka niŋtaka galigha la ghali†?» kaʼa nda həŋ. 47 Kataghə Yesu ta skwi ŋa mnduha ma həgaLazglafta inda fitik. Mbaɗa gwal dra skwiŋa Lazglafta nda gwal tagha zlahu, ndala mali ta ghəŋa mnduha ka psa dzatáYesu. 48 Ama sna a həŋ ta tvi ka həŋ dzaʼa

ɓhanavata wu, kabga dar fata mnduha tavgha ka sna gwaɗani.

20Wa ta vlaŋtá tvi ta Yesu ŋa magay mantsa

na?Mat 21:23-27, Mak 11:27-33

1 Ma sana fitik, ma tsa fitika tataghayYesu ta skwi ŋamnduhama həga Lazglafta,ka mna Lfiɗa Gwaɗa ya, ka sliʼadaghatála mali mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta, nda gwal tagha zlahu, nda lagalata mndu slanaghata. 2 Ka həŋ mantsa:«Mnaŋnamna, ka wa ta mnaghatá magana skwiha na, ka wa ta vlaghatá mbrakwamagay?» ka həŋ nda tsi. 3 Ka Yesu mantsa:«Ka ɗawaghuna ɗawa iʼi guli. 4 Lazglafta taghunagatá Yuhwana da maga batem re, arimnduha a na? mnihawa mna,» kaʼa ndahəŋ. 5 Ka nzatá həŋ ka dzrəkay matabataŋ. «“Ka Lazglafta ya ta ghunagata” kamu, “nu kul zlghaftá kuni ta gwaɗani ɓa,”kaʼa dzaʼazlay nda amu. 6 “Ka mnduha ya”ka mu guli, dzaʼa zlrətsaku mu nda palada inda mnduha ŋa pslatá amu, kabga ndasna inda taŋ kazlay: Anabi Yuhwana kəʼa.»7 «Sna a aŋni ka wa ta ghunagaghata wu,»ka həŋ nda tsi. 8 Ka Yesu mantsa: «Ahaa!Iʼi guli ná, haɗ yu ta mnaghunata ka wa tavlihatá mbrakwa maga tsa skwiha ya wu,»kaʼa nda həŋ.

Sana mnda vwaha inabi ta sidiMat 21:33-46, Mak 12:1-12

9 Tahula tsa, ka zlraftá Yesu ta mnamahdihdi ŋamnduha, kaʼamantsa: «Laghasana mndu ka ŋaɓatá fuha inabi ma vwa-hani. Ka sliʼaftá tsi ka laghwi distaluwa ŋanzɗavata. 10Magatá fitika ɗaga yakwa fwainabi, ka ghunaftá tsa mndu ya ta kwalvanislanaghatá tsa gwal ta hva vwaha tsa inabiya, ŋa hlanaftá mayaka ŋani ma yakwa fu.Ka mbəɗanatá tsa gwal ta hva tsa vwahya ta tsa kwalva ya nda dzə kul klanafta.11 Ka ghunglaftá tsi ta sana kwalvani, karəhaptá həŋ ta tsaya guli, ka rarazata, kavriŋta kul klanafta. 12 Ka ghungladaptá tsita mahkəna kwalvani, ka balanatá həŋ tatsaya guli ka vzidiŋta. 13 Ka dani ma tsavwaha inabi ya mantsa: “Waka yu dzaʼamagay? dzaʼa ghuna zwaŋa ɗa ɗvu yu, yu.Tsatsi yeya dzaʼa vlə həŋ ta glaku ŋani,”

† 19:46 Ngha ta Isaya 56:7 nda Irmiya 7:11.

Lukwa 20:14 109 Lukwa 20:38kaʼa. 14 Na ghur nghay tsa gwal ta hvavwaha tsa inabi ya ta lagha tsa zwaŋ ya, gika həŋ mantsa: “Ya wana tsa mndu dzaʼaza həga ya tane, dzamadza, ka nzakwa nafuha inabi na ka ŋa mu,” ka həŋ. 15 Katsəhaghatá həŋ diʼiŋ nda tsa vwaha inabiya, ka dzata.» Ka Yesu mantsa: «Mantsatama ní, nu dzaʼa maganata dani ma vwahainabi ta həŋ? 16 Dzaʼa laghala slanaghatátsa gwal ta hva tsa vwaha inabi ya, ka pslatáhəŋ. Ŋa klaftani ta tsa fwa inabi ya, kafanamta ma dzvu ta sanlaha ma mnduha,»kaʼa nda həŋ. «Haɗ tsaya dzaʼa magakumantsa wu,» ka tsa mnduha ta sna gwaɗaYesu ya hlaftawi.

17Ka naghadamtá Yesu da kuma taŋ, kaʼamantsa: «Nu klatá ghəŋa tsa gwaɗa vindaflu ma deftera Lazglafta kazlay:Tsa pala wuɗidiŋ gwal ta ba həga ya,ta nuta ka palaka tughwa həga* kəʼa ya?18 Inda mndu dzaʼa nzeghwafta ta tsa palaya, dzaʼa huruɓu huruɓa. Ka tsa pala ya tadəɗanaghatá tsa mndu ya katsi guli, dzaʼahuʼanap huʼa ŋərɗək,» kaʼa.

Nda ra ka pla dzumna ŋa mghama Rumara?

Mat 22:15-22, Mak 12:13-1719 Ma va tsa fitik ya, ka zbə la mali ta

ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwaltagha zlahu, ta tva ksaftá Yesu, kabga ndasna həŋ kazlay: Ta ghəŋa taŋ ta mna Yesuta tsa mahdihdi ya kəʼa, ama ka zləŋaftáhəŋ ta mnduha.

20 Ka va ɗakwats həŋ ta Yesu, ka ghu-nadaghatá həŋ ta sana mnduha ta nzak-way manda va ya ŋərma mnduha ya, daɗawa gwaɗa da Yesu, ŋa ɗakwatsa gwaɗada tsi, ŋa ksafta ka vlaŋtá ŋumna. 21 Kaɗawaŋtá həŋ da tsi: «Mghama ɗa! Ndasna ŋni ta gwaɗa ta gwaɗə ka, nda skwi tataghə ka tɗukwa nzakwani kəʼa. Haɗ kata gala mndu wu, tva nzaku kahwathwatamanda ya ta kumə Lazglafta ta taghə ka,»ka həŋ. 22 «Mnaŋnamna, nda ra re ra awa a ka play mu ta dzumna ŋa mghamSezar na?» ka ga ŋni. 23 Tsatsafta Yesu tatsa maɗgwirmaɗgwira taŋ ya, kaʼa nda həŋmantsa: 24 «Yahawa ka nghanata yu ta tsakwaɓu† ya. Fuwata wa nda hga wa na thaflu tida na na?» kaʼa. «Ŋamgham Sezar ya,»

ka həŋ. 25 «Ala plawa ŋa mgham Sezar taya ta nghanatá mgham Sezar. Plawa ŋaLazglafta ta ya ta nghanatá Lazglafta,» kaʼa.26 Triɗ traptra həŋ ta ksaftá krughuvanima skwi ya ta mnə tsi ta kəma mnduha.Tsa zlghawani yeya ta vlaŋtá ndərmimay tahəŋ katək, ka nzatá həŋ faflara.

Dzaʼa sliʼagapsliʼa gwal nda rwa ra?Mat 22:23-33, Mak 12:18-27

27 Ka gavadaghatá sanlaha ma laSadukiya guli tavatá Yesu. Tsa la Sadukiyaya gwal ta mnay kazlay: Haɗ sliʼagapta mamtaku nda hafu wu kəʼa ya. Ka ɗawaŋtáhəŋ da Yesu. 28 «Mghama ɗa! Ka Musavindaŋnafta na: “Ka mamu sana mndu ndazwaŋamani ta klaftá marakw ka mtuta kulyatá zwaŋ katsi, ka kla tsa mndu ta ndiriya ta tsa wadgani ya, ŋa yanatani ta zivirta zwaŋamani‡,” kaʼa. 29 Tsaw mamu lazwanama ndəfáŋ həŋ. Ka klaftá zumalita marakw ka mtuta kul yatá zwaŋ. 30 Kaklutá mahis ta tsa wadgu ya, 31 mantsa yamahkən, ka raftá həŋ ndəfáŋ ndəfáŋ tidaka rwuta həŋ, haɗ ya ta yatá zwaŋ ndatsi wa. 32 Mantsa ya guli ka mtanaghatátsa marakw ya. 33 Mantsa tama ní, ŋa waŋa wa dzaʼa nzakwa tsa marakw ya baɗusliʼagapta ma mtaku nda hafu, ya wyaklukla tsa mnduha ya ndəfáŋ ndəfáŋ kamarkwa taŋ na?» ka həŋ nda tsi. 34 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta kluvustá vghazgwana nda miʼaha ma na ghəŋa haɗik na,35 ama zgwana nda miʼaha gwal nghadapLazglafta kazlay: Nda ra həŋ ka vragaptama mtaku nda hafu, ŋa nzaku nda hafu mambəɗakwa luwa dazlay kəʼa ya, haɗ həŋdzaʼa kluvustá vgha wa. 36 Haɗ həŋ dzaʼamtəgəltá mtaku wu, kabga nda nza həŋmanda duhwalha Lazglafta. Nda nza həŋka zwana Lazglafta, kabga sliʼagapsliʼa həŋma mtaku, ka nzata nda hafu. 37 KɗiŋkɗaMusa ta mnata kazlay: Dzaʼa sliʼagapsliʼagwal nda rwa ŋa nzaku nda hafu kəʼa. Mavla gwaɗa ta ghəŋa mubukw ta zlghaku, kahgə tsi ta Mgham, “ka Lazglafta Abraham,ka Lazglafta Izak, ka Lazglafta Yakubu§.”38 Lazglafta ná, Lazglafta gwal nda rwa awa, Lazglafta gwal ndiri ya, kabga inda taŋdemdem ŋani ta nzakwa həŋ nda hafu.»

* 20:17 Ngha ta Zabura 118:22. † 20:24 Ngha ta Lukwa 15:8. ‡ 20:28 Ngha ta Zlrafta 38:8 nda Vrafta ta Zlahu25:5-6. § 20:37 Ngha ta Sabi 3:2, 6.

Lukwa 20:39 110 Lukwa 21:1639 Rkauʼ tsuʼuwaghu tsuʼa sanlaha ma gwaltagha zlahu ta gwaɗa, ka həŋmantsa: «Zɗatsa gwaɗa gha ya Mghama ɗa,» ka həŋ,40 Walglaŋ a həŋ ta ɗawglaŋtá sana skwida tsi wa.

Kristi ná, Mghama Dawuda yaMat 22:41-46, Mak 12:35-37

41 Ka Yesu mantsa: «Kura ki lu ta mnaykazlay: Kristi ná, zwaŋaDawuda ya kəʼana?42Wya mnamna vərɗa Dawuda ma defteraZabura kazlay:“Ka Mgham Lazglafta nda mghama ɗa ná,nzanza nda ga zeghwa ɗa,43 ta nanaftá yu ta ghumaha gha ka skwa ta

diŋlay səla gha*” kəʼa.44 Waka Kristi dzaʼa nzaku ka zwaŋaDawuda, ya wya “Mgham” ka Dawuda tahgay?» kaʼa.

Yaha kuni maga skwi manda gwal taghazlahu

Mat 23:1-36, Mak 12:38-4045 Tata sna tsa gwaɗa ta mnə tsi ya

mnduha, ka Yesu nda duhwalhani mantsa:46 «Ɗaswa ka kuni nda gwal tagha zlahuzɗəgana wawaku ta həŋ nda lgut zutututata kuma gagay lu ta zgu ŋa taŋ ta dawadawaya. Vla nzaku ta kəma ŋa taŋ ta zbay mahəga tagha skwa la Yahuda nda yama vla zaskwa zay. 47Hahəŋ gwal ta tskugudunustáskwa miʼa wadgu. Ta slriŋslra həŋ ta magaduʼa ŋa ghubu. Dzaʼa tsanaghatsa lu taguma ta həŋ katakata,» kaʼa.

21Sana markwa wadgu ka pɗuMak 12:41-44

1 Kəʼa ka Yesu fatá iri ná, ta pgha tsedigwal gadghəl da akwata pgha tsedimahəgaLazglafta. 2 Ka nghaŋtá tsi guli ta sanamarkwa wadgu ka pɗu ta pgha aneni hisdida. 3 Kaʼa mantsa: «Kahwathwata ka yuta mnaghunata ná, mal ya markwa wadguka pɗu ya ta pghadatá tsedi ka inda san-laha. 4 Tsa tsedi pghada sanlaha ya ná, mafərta tani da həŋ klaʼata həŋ ka pghadatada tsa akwati tsedi ya. Ya marakw ya ná,kɗavakta skwi ma ŋa zayni pghada tsatsi,»kaʼa.

Dzaʼa tasiŋtasa lu ta həga Lazglafta, kaYesu

Mat 24:1-2, Mak 13:1-23

5 Mbaɗa sana mnduha ka mna gwaɗata ghəŋa ɗinakwa həga Lazglafta ndarkatarkani nda pala nda skwiha ta vlə luŋa Lazglafta. Ka Yesu nda həŋ mantsa:6 «Tsəna skwi ta nghə kuni na ná, dzaʼasaghasa fitik ŋa kwal kul nghəglaŋtá nzug-watá pala ta sani, dzaʼa tasiŋtasa lu,» kaʼa.

Skwi dzaʼa magaku ma kɗakwa ghəŋahaɗik

Mat 24:1-2, Mak 13:3-137 «Mghama ɗa! Yawu dzaʼa magakwa tsa

skwiha ya, mndərawati ŋizla dzaʼa kəl lu kasnaŋtá magakwa tsa skwiha ya tama?» kahəŋ nda tsi. 8 «Ɗaswa ka kuni da nanaghu-naftá lu, kabga nda ndgha gwal dzaʼa saghaka klaftá hga ɗa ka mnay kazlay: “Iʼi Kristi,ndusakndusa fitik,” ka həŋ dzaʼazlay. Yahakuni da dzaʼa mista taŋ. 9 Baɗu da snaŋtakuni ta mna gwaɗa ta vulu ta vulu lu, ndaghazeŋzeŋ ta ghazeŋzeŋ lu ya, yaha ŋuɗufaghuni da tɗu, ya kɗakwa ghəŋa haɗik atsaya karaku wa. Tkweʼ ka tiŋlaghutatsa skwiha ya ta slata,» kaʼa. 10 «Dzaʼavulay mndəra sana mnduha ta vulu ndamndəra sana mnduha. Dzaʼa vulay sanamgham ta vulu nda sana mgham. 11 Dzaʼaghudzavafghudza haɗik katakata. Dzaʼamamu ɗaŋwaha, nda maya guli ma vlihakavghakavgha. Dzaʼamamu skwiha ta gagazləŋ, nda ŋizlaha dagaladagala dzaʼa sahata luwa, kaʼa.

Skwi dzaʼa slanaghatá duhwalha Yesu12 «Ma kɗaku tsa skwiha ya magaku

dzaʼa kasay lu ta kaghuni, dzaʼa ghuyaylu ta ɗaŋwa ŋa ghuni, dzaʼa hlay lu takaghuni da həga tagha skwa la Yahuda, ŋatsaghunaghatá guma, dzaʼa tsatsam tsatsalu ta kaghuni ma gamak, dzaʼa hlay lu takaghuni ta kəma mghamha nda ŋumnaha,kabga nzakwa ghuni ka ŋa ɗa. 13 Dzaʼaslaghunaghasla tsa skwiha ya, ŋa maraŋtaghuni ta nzakwa ghuni ka masləmtsəka ɗa.14Wya skwi ŋa famta ghuni ma ghəŋ: Yahakuni laghwi da ndanay ká kuni dzaʼa wara-ptá ghəŋa ghuni. 15 Iʼi, dzaʼa ndanaghu-naktá tva gwaɗaha nda ɗifil ŋa ŋaraptaghuni ta ghumaha ghuni, ŋa trapta taŋta skwi ŋa mbəɗay. 16 Kulam nda dadahaghuni tani, nda mamaha ghuni tani, ndazwanama ghuni tani, nda zbəha ghuni

* 20:43 Ngha ta Zabura 110:1.

Lukwa 21:17 111 Lukwa 22:6tani, nda graha ghuni guli tani, dzaʼa vlatákaghuni ŋa pslanaghutá sanlaha matabaghuni. 17Dzaʼa husaŋhusa kuni ta həŋdem-dem, kabga nzakwa ghuni ka ŋa ɗa. 18Amadər turtuk haɗ ya dzaʼa dəɗavaghuta maswida ghəŋa ghuni wa. 19 Drusa ka kunida nzata, ya tsaya dzaʼa kəl kuni ka kataftáhtsiŋa ghuni,» kaʼa.

Skwi dzaʼa slanaghatá luwa UrsalimaMat 24:15-21, Mak 13:14-19

20 «Baɗu da nghaŋta kuni ta wanaftasludziha ta luwa Ursalima ya, ya ndusakɗakwa gwaɗa tida nda tsa. 21 Ka mantsatsi katsi, ka hwaya gwal ta haɗika Zudiya taghwá. Ka sliʼapta gwal ma luwa Ursalimaguli. Yagha gwal tahula luwa da sagha kalami da huɗa luwa. 22 Mantsa ya dzaʼatsanaghata Lazglafta ta guma tamnduhani,ŋa hɗanamtá ghəŋa skwi ya nda vinda madeftera Lazglafta. 23Ɗaŋwa ŋa miʼaha ndahuɗi dzaʼazlay, nda gwal nda zwaŋ ta ghuvataŋ ma tsa fitik ya, kabga dzaʼa mamughuya ɗaŋwa dagala ma tsa fitik ya. Dzaʼamaranaŋmara Lazglafta ta ɓasa ŋuɗufanita tsamnduha ya. 24Dzaʼa pslapsla lu ta həŋnda kafay nda za, dzaʼa hlaghahla lu ta həŋda ga vuʼa mataba mndəra sana mnduha.Dzaʼa tasiŋtasa gwal kul snaŋtá Lazglafta taluwa Ursalima, ha ka kɗaghuta fitika gaytaŋ ta mgham.»

Dzaʼa vragavra Zwaŋa mnduMat 24:29-31, Mak 13:24-27

25 «Dzaʼa nghaku ŋizla ta fitik nda tilinda tekwatsa. Ta ghəŋa haɗik guli, dzaʼaghudzaga drəf, ŋa vavalakwa imi, ŋa ksu-tani ta mnduha ka zləŋ katakata, snaŋtaa həŋ ta skwi ŋa magay wa. 26 Dzaʼarwaku mnduha da zləŋa vəl ndana skwidzaʼa magaku ta ghəŋa haɗik, kabga dzaʼaghudzavafghudza skwiha nda mbra ndambra ta luwa. 27Ma tsaya dzaʼa nghaŋta luta Zwaŋa mndu ta saha mambrakwani ndaglakwani dagala ma kusay. 28 Ka zlrafzlratsa skwiha ya ta magaku katsi, ka payavatakuni, ka kapaŋta kuni ta ghəŋ ya ndusakwafitika mbakwa ghuni tsa,» kaʼa.

Gwaɗa ta ghəŋ ghurafMat 24:32-35, Mak 13:28-31

29 Wya kaʼa granaftá həŋ guli: «Ng-hawangha ta ghuraf nda inda fuha ɓa. 30Kanda ngha kuni ta zlrafta taŋ ta ɗaku, gi nda

sna kuni ndusa dəwiŋ kəʼa. 31 Mantsa ya,ka nda ngha kuni ta magakwa tsa skwihaya, ka snaŋta kuni ndusakndusa fitika gamghama Lazglafta kəʼa. 32Kahwathwata kayu ta mnaghunata, haɗ na mnduha gitanana dzaʼa rwuta demdem, makɗaku inda tsaskwiha ya ka magaku wa. 33Dzaʼa lula luwanda haɗik, gwaɗa ɗa ná luta a ɗekɗek wu,»kaʼa.

Ɗaswa ka kuni yaha kuni da hani34 «Ɗaswa ka kuni da laghu kuni dzamtá

ghəŋ ma skwi ŋa zay nda za, nda skwi ŋasay nda sa, nda ndana nzaku ma ghəŋahaɗik, da sagha tsa fitika sagha Zwaŋamndu ya ksaghunaghata dluk. 35 Mandavza kadəŋ ya dzaʼa sagha tsi ta ghəŋa indamnduha ta ghəŋa haɗik tender. 36 Hzleŋaka kuni nzata, ka va maga kuni ta duʼadər ta wati luwa tsi, kada mutsafta kuni tandapta ma inda tsa skwiha dzaʼa magakuya, ŋa sladata ghuni ta kəmaZwaŋamndu,»kaʼa.

37 Gifitik gifitik ya, ta tatagha skwi Yesumahəga Lazglafta. Gahawugahawuya guli,laghwani hanə ta sana ghwá ta hgə lu kaghwá zaytuŋ. 38 Tsaɗakwa vli gasərɗək ya,sliʼadaghata inda mnduha da sna gwaɗa tamnə tsi ma həga Lazglafta.

22Kurata Zudas ta skwaptá YesuMat 26:1-5,14-16, Mak 14:1-2,10-11, Yuh

11:45-531 Ka ndusagaghatá fitika za buradi kul

haɗ is mida ta hgə lu ka skala Pak. 2Ka zbəla mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda gwal tagha zlahu ŋa mnduha ta tvi ŋaksaftá Yesu ŋa dzata. Kəl həŋ ka psa tvi ndapsa ná, kabga ta zləŋay həŋ ta mnduha.

3 Tsaw ka lami halaway da Zudas ta hgəlu ka Iskaryut ta nzakway mataba mbsakagwal ghwaŋpɗə his. 4 Ka sliʼaftá Zudaska laghwi dzrafta nda la mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, nda la malita ghəŋa gwal ta ngha həga Lazglafta kəʼadzaʼa laviŋtá ksanaftá həŋ ta Yesu. 5Ka rfutsahaya ta rfu. Dzaʼa vlaghavla aŋni guli tatsedi, ka həŋ nda tsi. 6 Tahula dzrafta taŋ,ka zbə tsi ta fitik ya dzaʼa kəl tsi ka vlaŋtáhəŋ ta Yesu kul snaŋtá mnduha.

Payay Yesu ta gwaɗa ta skwa skala PakMat 26:17-25, Mak 14:12-21, Yuh 13:21-30

Lukwa 22:7 112 Lukwa 22:34

7 Ka sagha tsa fitika za buradi kul haɗis mida ya. Tsa fitik ya ta kəl lu ka dzaɓamaŋazak ŋa za skala Pak. 8 Ka ghunaftáYesu ta i Piyer nda Yuhwana: «Lawala kadzaʼa kuni payamaftá skwa zaya Pak,» kaʼanda həŋ. 9 «Ga ta kuma ka ta dzaʼa ŋnipayamafta na?» ka həŋ nda tsi. 10Kaʼa ndahəŋ mantsa: «Wya tsi, na lama ghuni daluwa ya, dzaʼa guyaku kuni nda sana mnduta kla bzleghwa imi, ka dzaʼa kuni mistanida tsa həga dzaʼa lami tsi ya. 11“Ga tsa vli ŋazay ŋni ta skwa zay ŋa skala Pak kawadaganda duhwalha ɗa ya na ka Mgham ndakagha?” ka kuni dazlay nda zəʼala həga matsa həga ya. 12Ya dzaʼa maraghunamara tavli ma sana dzuguvi dagala ta ghəŋa sanahəga, nda payatá inda huzla mida. Hadadzaʼa payamafta kuni ta skwa zay ŋa skalaPak,» kaʼa nda həŋ. 13 Ka sliʼaftá həŋ kalaghwi, ka slanaghatá həŋ ta tsa skwiha yamanda ya mnanaf tsi ta həŋ. Ka payaftáhəŋ ta skwa zay ŋa skala Pak hada.

Kwanaha zay Yesu ta skwi nda duhwalhaniMat 26:26-30, Mak 14:22-26, 1Kwa 11:23-25

14 Na sagha tsa fitik ya, ka nzatá tsi kaza skwa zay kawadaga nda gwal ghunay.15Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ndaɗa a kumaftayu ta zay ɗa ta na skwa zaya skala Pak nakawadaga nda kaghuni ma kɗaku yu ghuyaɗaŋwa wa. 16 Mantsa nzakwani, ka yuta mnaghunata ná, haɗ yu dzaʼa zəglaŋtána skwa zay na ɗekɗek ha ka sagha fitikadzatá ghəŋani ma ga mghama Lazglaftawu,» kaʼa. 17 Ka kapaŋtá tsi ta leghwa, karfanaghatá tsi ta Lazglafta, kaʼa mantsa:«Zlghawa ta na leghwa na, ka rafta kunitida, kaʼa. 18 Mantsa nzakwani, ka yu tamnaghunata ná, kwanaha say ɗa nana taima yakwa inabi ɗekɗek, ha ka sagha fitikaga mghama Lazglafta.»

19 Ka kapaftá tsi ta buradi, tahularfanaghatani ta Lazglafta, ka ɓlanaptá tsi,kaʼa mantsa: «Nanana ná, sluʼuvgha ɗa yavla lu ŋa ghuni, ka maga kuni manda nanaŋa havay ghuni ta iʼi,» kəʼa ka vlaŋtá tsi tahəŋ.

20 Tahula zuta taŋ ta skwa zay, ka ka-paftá tsi ta leghwa manda tsaya guli, kaʼamantsa: «Nana leghwa na ná, slərɓatázughu mataba mnduha nda Lazglafta ya

nda ma usa ɗa ta pghuta ŋa ghuni.21 Nghawa ɓa! Nana mndu ta skwaptá iʼina ná, wana ta za skwi zay kawadaga ndaiʼi. 22Wya teʼuwa dzaʼa mtaku Zwaŋamndumanda ya ghada Lazglafta ta mnata, amaɗaŋwanimamndu dzaʼa vlatá Zwaŋamnduma dzva mnduha ŋa dzata!» kaʼa.

23Ka zlraftá tsa duhwalha ya ta ɗaɗawayda sani nda sani ta tsa mndu mataba taŋdzaʼa magatá tsa skwi ya.

Wa mali na?24 Ka sliʼavaftá gwaɗa ɗuk mataba tsa

gwal ghunay ya. Wa ta nzakway kamali mataba mu na? ka həŋ zlərɗanafta.25 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ta ga mámgham mghama taŋ mghamha kul snaŋtáLazglafta ta ghəŋa mnduha taŋ. “Ŋərmamnduha,” ká lu má hga aŋni, ka tsa gwalta ga mgham ta ghəŋa taŋ ya. 26 Yahaŋa ghuni da nzakway manda tsaya. Katəkná, ka nzanza tsa mndu ka mali matabaghuni ya manda zwaŋ kwitikw. Tsa mnduta kla kəma ya guli, ka nzanza tsi mandamndu ta dga skwi ŋa mndu. 27 Wa malikatək na, mndu ta nzata ka zay zay re? Arimndu ta dgaydgay a na? mndu ta nzataka zay zay mali kasiʼi kiʼe? Ala, wana iʼimataba ghuni manda mndu ta dgaydgay.28 Kaghuni, wana gɗavagɗa kuni kawadaganda iʼi ma ɗaŋwaha ghuyə yu. 29 Mandaya payana Da ɗa ta vla ga mghamani ŋa ɗaya, manda tsaya ta payaghunata iʼi guli takaghuni. 30 Ŋa nzata ghuni ka zay nda sayma ga mghama ɗa, ŋa nzanzafta ghuni tadughurukwa má mgham mgham, ŋa tsayghuni ta guma ta ghəŋa mndəra la Israʼilaghwaŋpɗə his.»

Mnay Yesu ta krughuva Simuŋ PiyerMat 26:31-35, Mak 14:27-31, Yuh 13:36-38

31 «Simuŋ! Simuŋ! Nda sna ka ra?ɗawafɗawa halaway ta mbraku ŋa ktsiɗakaghuni manda hya ma dzelela*. 32 Tsawmagamaga yu ta duʼa ta ghəŋa gha, kadakwala zlghay nda ŋuɗufa gha htuta ɗekɗek.Baɗu vragaghuta gha da iʼi ya, ka mba kata zwanama gha,» ka Yesu. 33 «Mghamaɗa, dər dzaʼa tsamta ma gamak lu ta kagha,dər dzaʼa dzata nda dza lu ta kagha, ndafa vgha iʼi ŋa dzaʼa mista gha,» ka Piyernda tsi. 34 «Piyer! ka yu ta mnaghata

* 22:31 Ngha ta Lukwa 3:17.

Lukwa 22:35 113 Lukwa 22:60ná, makɗaku vazak ka wahata gitaʼuna ná,hkən səla dzaʼa mnata ka kazlay: Sna a yuta na mndu na wu kəʼa,» ka Yesu.

Payavawa paya ŋa lmay35 Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Ma fitika

ghwanaghata ɗa ta kaghuni da vəl diʼiŋda mna gwaɗa, kul haɗ tsedi, kul haɗzlibi, kul haɗ ɓaɓah ya kay ní, mamu skwipɗa kuni ra?» kaʼa. «Haɗ wa,» ka həŋzlghanaftá wi. 36 «Ndana tama, ka mamutseda mndu, ka klafta tsi, ka mamu zlibamndu, ka klafta tsi guli, ka haɗ kafay damndu wu katsi, ka skwapta tsi ta lgutahuɗani ŋa skwata. 37Ka yu ta mnaghunataná, nana gwaɗa Lazglafta ta mnay kazlay:Tekw tsatsi mataba gwal pslatá mnduha†kəʼa ya, ka nza tsi ta ghəŋa iʼi manda tsa.Ndanana, wana tsa skwi mnaf lu ta iʼi yadzaʼa magaku,» kaʼa. 38 «Mghama ɗa, wanakafayha his,» ka həŋ. «Prək tsa tsa,» kaYesu nda həŋ.

Magay Yesu ta duʼaMat 26:36-46, Mak 14:32-42

39 Ka sliʼaftá Yesu ka sabi, ka laghwi taghwá zaytuŋmanda ya snu tsi ta magay, kalaghu duhwalhani mistani guli. 40 Mandaɓhadaghatani da tsa vli ya, «magawa-maga ta duʼa kada kwala kuni ta zləmbutadzəghaghunar skwi,» kaʼa nda həŋ. 41 Katsaghutá tsi ta vgha ta vata həŋ ka zaptámtak prək ka mtaka wuɗadaptá pala. Katsəlɓatá tsi ka maga duʼa. 42 «Da! Ka má takumay ka, klaghukla ta na ghuya ɗaŋwa nata ghəŋa ɗa! Tsaw yaha da nzakw mandaya ta kumə iʼi, ka nza tsi manda ya ta kuməkagha,» kaʼa. [ 43 Ka gi saha duhwalhaLazglafta daga ta luwa da vlaŋtá mbraku.44 Ma tsa tɗata ŋuɗufani ka ghuyay ya, kaŋavatá tsi ka maga duʼa, ka nuta visanimanda palaka us, ka taɗaku ta haɗik.]

45 Manda kɗakwani ta maga duʼa, kasliʼaftá tsi ka lagha slanaghatá duhwal-hani ta hani kabga nda gurɗa ŋuɗufataŋ katakata. 46 «Kabgawu ta kəl kunika hani na? Sliʼafwasliʼa, magawamagata duʼa kada kwala kuni ta zləmbutadzəghaghunar skwi,» kaʼa nda həŋ.

Ksaftá YesuMat 26:47-56, Mak 14:43-50, Yuh 18:3-11

47 Tata tsa gwaɗa ya Yesu, ndasliʼadaghata mnduha vlunduɗ slanaghata.Tsa mndu ta hgə lu ka Zudas tekw matabaduhwalha ghwaŋpɗə his ya kay ta kəmataŋ. Ka lagha tsi tavata Yesu da brusay.48 «Ari Zudas! Nda ma brusay dzaʼa vlataka ta Zwaŋa mndu ra?» ka Yesu nda tsi.49 Nghay tsa gwal kawadaga nda Yesu yata skwi dzaʼa magaku ná, ka həŋ mantsa:«Mghama ɗa! Ka tsa ŋni ta həŋ nda kafayra?» ka həŋ. 50Ka gi tsanamtá sani matabataŋ ta kwalva mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, ka tsaghutá sləməŋazeghwani. 51 «Zlaŋwazla prək tsa!» ka Yesunda həŋ. Ka ksaŋtá tsi ta sləməŋa tsamnduya, ka mbanafta.

52 Ka Yesu nda tsa la mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda la mali ta ghəŋagwal ngha həga Lazglafta, nda la galatamndu ta sliʼadaghata da ksay ya mantsa:«Nya kəl kuni ka sliʼakta nda kafay ndakafay, nda sarak nda sarak na, gənda yu ra?53 Inda fitik yu si kawadaga nda kaghunimahəga Lazglafta, zbaŋ a kuni ta ksaftá iʼi wu,ŋa ghuni nda mghama na grusl ná, na fitikna gita tama,» kaʼa nda həŋ.

Hkən səla Piyer ta mnay sna a yu ta namndu na wu kəʼa

Mat 26:57-58,69-75, Mak 14:53-54,66-72, Yuh18:12-18,25-27

54 Tahula ksafta taŋ ta Yesu, ka klaghatáhəŋ da həga gamali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta. Ka sliʼi Piyer tahula taŋ tahulataŋ. 55 Vanagha va lu ta vu ma takatakadaɓa həga, ka lagha Piyer nzata ka slinaymataba gwal ta nzaku ta slinayslinay.

56 Kəʼa ka sana kwalva ka marakw ná, tanzaku Piyer ka slina vu, ka faftá tsi ta iritida ka vitsay. «Si kawadaga na mndu naguli nda tsa mndu ya,» kaʼa. 57 «Makwana,sna a yu ta tsa mndu ya wu,» ka Piyer kawaɗay. 58Ɓats nzɗa, ka nghaŋtá sanamnduguli ta Piyer. «Tekw kagha mataba taŋtani,» kaʼa nda tsi. «Gra! Nu gwaɗa gha ndaiʼi tagha,» ka Piyer. 59Va rɓats nzɗa tahulatsa guli, «kahwathwata kawadaga namnduna nda tsi, mnda la Galili ya,» ka sanamndunda tsi nda mbraku nda mbraku. 60 «Snaa yu ta na skwi ta kumə kagha ta mnayna gra wu,» ka Piyer. Tata tsa gwaɗa yaPiyer, ma va tsa fitik ya, ka wahatá vazak.

† 22:37 Ngha ta Isaya 53:12.

Lukwa 22:61 114 Lukwa 23:2161 Ka mbəɗavatá Mgham Yesu nghagaptaka Piyer ma kuma. Ka havaktá Piyer tagwaɗa mnana Yesu kazlay: Makɗaku vazakwahata gita u nana, hkən səla dzaʼa waɗataka kazlay: Sana a yu ta na mndu na wu kəʼanda iʼi kəʼa ya. 62 Ka saghu Piyer dzibil kalaghu hərɓa taw.

Dzay mnduha ta Yesu ka rarazayMat 26:67-68, Mak 14:65

63Mbaɗa tsa mnduha ta ŋanatá Yesu yaka gagay, ka dəŋzlay. 64 Ka hbanamtá həŋta patak ma kuma. «Tsatsaf tsatsa ta mnduta dəŋzlughusta,» ka həŋ ka ɗaway da tsi.65Ka vavazə həŋ ta rutsak tida ka rarazay.

Yesu ta kəma gumaMat 26:59-66, Mak 14:55-64, Yuh 18:19-24

66 Tsaɗakwa vli, ka tskavatá la galatamnduha mataba la Yahuda, nda mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, ndagwal tagha zlahu ŋa mnduha, ka klaghatáhəŋ ta Yesu da vla tsa guma taŋ. 67 Kahəŋ mantsa: «Kagha Kristi ra? Mnaŋnaŋmna,» ka həŋ. Ka Yesu mantsa: «Dər kimnaghunata yu, zlghəta a kuni wa. 68 Dərki ɗawaghunata yu, tsuʼuta a kuni ta waniwa. 69 Daga ndanana, dzaʼa nzanza Zwaŋamndu nda ga zeghwa Lazglafta nda mbra.»Ka Yesu zlghanaftawani ta həŋ. 70 «ZwaŋaLazglafta kagha nda yeya tama rke?» kahəŋhlaftáwi. «Manda tsa nzakwanimandaya mna kuni,» kaʼa nda həŋ. 71 «Mndərawati gwaɗa tata zbəgəlta mu, ya wya mna-mamna vərɗa tsatsi nda wubisimani, ndasna sləməŋa amu?» ka həŋ.

23Yesu ta kəma PilatusMat 27:1-2,11-14, Mak 15:1-5, Yuh 18:28-38

1 Ka sliʼaftá həŋ demdem, ka klaghatáYesu da Pilat ta nzakway ka ŋumna.2 «Wana na mndu na, slanagha ŋni tahwazlaɓa mnduha ŋni. Ma plə kuni tadzumna ŋa mgham Sezar, iʼi Kristi ta nza-kway ka mgham, kaʼa,» ka həŋ ka vazarutsak tida. 3 Ka Pilat mantsa: «Kaghamghama la Yahuda ra?» kaʼa ɗawaŋta datsi. «Manda tsa mna ka ya nzakwani,» kaYesu zlghanaftá wani. 4 Ka Pilat mantsa:«Ksaf a iʼi ta skwi prək ka tsanaghata ɗa taguma ta na mndu na wu,» kaʼa nda tsa lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta,nda ya nda tsa dəmga ya. 5 «Ta hwazlaɓa

mndunamndunanda skwi ta taghə tsi. Waa zlrafta tsi ta haɗika Galili, ka raganaptáinda haɗika Zudiya, ha ka sagha da hadna,»ka həŋ ndiʼata ka mnay. 6 «La Galili namndu na ra?» Ka Pilat ɗawaŋta snər tsita kulaŋtá Galili. 7 Snaŋta Pilat kazlay:Sliʼaf ma luwa ta gə Hiridus ta mgham naYesu kəʼa, ka vriŋtá tsi ta Yesu da mghamHiridus, kabga ma luwa Ursalima Hiridusma tsa fitik ya.

Yesu ta kəma Hiridus Aŋtipas8Manda vradanaghatá, ka rfu Hiridus ta

rfu nghər tsi ta Yesu, kabga nda kɗa fitikazbayni ta nghaŋta, ta ghəŋa skwiha ta snətsi ta mnay tida. Dzaʼa nghaŋngha yu tamaga sana mazəmzəm suʼu na, kaʼa sizlay.9Ka va ɗaɗawu tsi ta skwiha kavghakavghada Yesu. Sew haɗ sana skwi zlghanaf tsi tawani wa. 10Hada la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta nda gwal tagha zlahu ŋamnduha. Ka va ŋavatá həŋ ka vaza rutsaktida. 11Mbaɗa i Hiridus nda sludzihani kadulay, ka gagay. Ka suɗanavatá həŋ ta lgutkáka nda ɗinakwani, ka vriŋta da Pilat tanzakway ka ŋumna. 12Daga baɗu tsa, ksatágra i Pilat nda Hiridus tsa kabga si mandala ghuma nzakwa taŋ.

Habaftá Yesu ŋa dzataMat 27:15-26, Mak 15:6-15, Yuh 18:39—19:16

13 Manda tskanata Pilat ta la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda gwaltsa guma nda dəmga tani, kaʼa nda həŋmantsa: 14«“Wananamnduna ta hwazlaɓamnduha,” ka kuni klakta da iʼi, ka ɗawaŋtáyu da tsi ta kəma ghuni, haɗ skwi dər tur-tukmataba tsa skwiha ta mnə kaghuni tidaya ksaf yu da tsi wa. 15Ksaf a Hiridus guli tasana skwi da tsi wu, kəl tsi ka vraganaghatada amu. Wana guli haɗ sana skwi magana mndu na ta nzakway prək ka dzata wa.16 Wana yu dzaʼa sləvapta nda krupi ŋazliŋta ɗa,» kaʼa. [ 17 Tsaw inda skala Pakya ná, ta zliniszla tkweʼ ta vuʼa turtuk magamak ta həŋ.] 18 Ka həŋ mantsa: «Dzadzata na mndu na ka zliŋnista ka ta Barabas,»ka həŋ hlaftá wi demdem ka skwa tur-tuk. 19 Tsaw tsa Barabas ya, tsamtsa lu magamak kabga vəl dzatá mndu ma sliʼavaftahwazlaɓaku nda ŋumna. 20 Ta kumay Pilatmá ta zliŋtá Yesu, ka gwaɗgəlganatá tsita həŋ. 21 Ka həŋ mantsa: «Zləŋafzləŋata udzu! Zləŋafzləŋa ta udzu!» ka həŋ

Lukwa 23:22 115 Lukwa 23:50-51hlaftawi. 22 Ka Pilat nda həŋ ka mahkənmantsa: «Nu va na ghwaɗaka skwi namagatsi na? Ya wana slanagha a iʼi ta dmakumaga tsi prək ka dzata wa. Ala, wanayu dzaʼa slvapta nda krupi, ŋa zliŋta ɗa,»kaʼa. 23 «Zləŋaftá Yesu ta udzu,» ka həŋ vasganaghatá hlawi. Ka ŋraptá tsa hlawa taŋya ta Pilatus. 24Kamaganatá Pilat ta həŋ tatsa skwi kumaŋ həŋ ya. 25 Ka zliŋtá tsi tatsa mndu si tsam lu ma gamak ta ghəŋa vəldzatá mnduma hwazlaɓaku nda ŋumna, taɗawu həŋ ya. Ka vlaŋtá tsi ta həŋ ta Yesumanda ya kumaŋ həŋ.

Kla Yesu ŋa dzataMat 27:32-44, Mak 15:21-32, Yuh 19:17-27

26 Ta klayklay həŋ ta Yesu ka guyatáhəŋ nda Simuŋ mnda la Sireŋ ta vraktama vwah. Ka ŋanatá həŋ, ka fanaghatátsa udza zləŋay ya ŋa klayni mista Yesu.27Ka sliʼimnduha rutututamistani, ta dzaʼamiʼaha nda taw ka ŋaɗa ghəŋ guli. 28 Kambəɗavatá Yesu tvə tsa miʼaha ya, kaʼa ndahəŋ mantsa: «Ma taw kuni ta iʼi kwaghaUrsalima, tawawa tawa ta ghəŋa ghuni ndazwana ghuni. 29 Wya dzaʼa saghasa fitikdzaʼa kəl lu ka mnay kazlay: Rfu da gwal kadzəghəŋ, kul tatá mndər, kul saŋtá zwaŋ tauʼa taŋ kəʼa. 30 “Zlagawazla ta ghəŋa aŋni,”ka mnduha dzaʼazlay nda ghwáha, “buk-waŋnawa bukwa,” ka həŋ dzaʼazlay ndakuɗuŋurha! 31Ka si manda nana maganatalu ta udza mkwenek ya ní, kighkigh dzaʼaslanaghata tsi ta ghwalatá udzu?» kaʼa.

32Mamu sanlahama ghwaɗakamnduhisguli ta hlu lu ŋa dzaʼa pslatá həŋ kawadaganda Yesu.

Dalaftá Yesu ta udza zləŋay33 Ɓhadaghata taŋ da tsa vli ta hgə lu

ka «vla ghudzifa ghəŋ» ya, ka zləŋaftá həŋhada, kawadaga nda tsa ghwaɗaka mn-duha his ya kay. Pal sani nda ga zegh-wani, pal sani nda ga zlaɓani. 34 Ka Yesumantsa: «Da! planapla ta dmakwa taŋ,kabga sna a həŋ ta skwi ta magə həŋ wu,»kaʼa. Ka vzə həŋ ta vindima ŋa daguvustálguthani. 35 Ka nzatá mnduha hada kanghay. «Mbambanaf a tsi ta sanlaha kayra? Ka si Kristi zbatá ŋa Lazglafta tsikatək ya ní, ka mbanafmba tsi ta ghəŋanitama ɓa?» ka gwal dagaladagala ta ghəŋa la

Yahuda ka ghuɓasa Yesu. 36 Ka kladaghatála sludzi guli ta imi masmasa ka vlay ŋani,ka ghuɓasu həŋ. 37 «Ka mghama la Yahudaka katsi, mbanafmba ta ghəŋa gha, kaghəŋagha,» kahəŋ. 38«Nananamghama laYahuda,» ka lu vindafta skwi ka fagata ndata ghəŋani.

39 «Kristi a kagha kay ra? mbanafmba taghəŋa gha ka ghəŋa gha, kambaŋnafta ka,»ka sani ma tsa ghwaɗaka mnduha zlaŋaf luya, ka razay. 40Ka sani dvanaghata mantsa:«Wana kagha ta ghuyay ghuyay mandatsatsi, zləŋa a kagha ta Lazglafta ra? 41 Ŋau ná, rakwani tsaʼuwaghatá guma, kabganisəla slna u maga u ŋu u ta mutsafta.Tsatsi, haɗ skwi ga tsi wu,» kaʼa. 42 Kaʼata hula tsa guli mantsa: «Ka havapta ka kaiʼi baɗu saghar ka da ga mgham,» kaʼa ndaYesu. 43 Ka Yesu mantsa: «Kahwathwataka yu ta mnaghata na, gita u na dzaʼakawadaga ka nda iʼi ma luwa ɗa,» kaʼa.

Saba hafu ma YesuMat 27:45-56, Mak 15:33-41, Yuh 19:28-30

44-45Ɗək fitik ma ghəŋ, ka haftá skwi tawa ira fitik, ka nutá vli ka grum ta indatsa haɗik ya, ha ka lagha ta fitik hawu. Katavaptá tsa zlala tamə lu ma həga Lazglaftaya tsəraʼ ma takataka. 46 Ka Yesu mantsa:«Da! Ma dzva gha ta vlaghata yu ta hafaɗa*,» kaʼa wahata nda lwi dagala. Tahulamnatani ta tsa gwaɗa ya, ka sabi hafumida.47 «Kahwathwata si ŋərma mndu na mnduna,» ka mghama sludzi la Ruma nghər tsita tsa skwi ta magata ya, ka zləzlvu tsita Lazglafta. 48 Tahula nghaŋta taŋ ta tsaskwi ta magata ya, ka vraghutá inda tsagwal si ta lagha nghay ya nda wuwuslikadzvu. 49Ka nzaktá inda graha Yesu, nda tsamiʼaha ta safi mistani daga ma Galili ya, kangha tsa skwi ta magaku ya.

Paɗamta Yusufu ta YesuMat 27:57-61, Mak 15:42-47, Yuh 19:38-42

50-51 Mamu sana ŋərma mndu tɗukwanzakwani, ta hgə lu ka Yusufu. Mnda laArimate ya, sana luwa ta nzakway ta haɗikala Yahuda. Ta kzlaykzlay tsatsi ta saghafitika ga mghama Lazglafta. Tekw tsatsimataba gwal dagaladagala ta vla hiɗaku.Tsuʼaf a tsatsi ta tsa skwi tsiŋ lu ta ghəŋanima guma ŋa magay, ka magata lu ya wa.

* 23:46 Ngha ta Zabura 31:6.

Lukwa 23:52 116 Lukwa 24:2752Ka sliʼaftá tsamnduya ka lagha da Pilat tanzakway ka ŋumna da ɗawaftá tvi ŋa dzaʼakla mbla Yesu. 53Ka laghu tsi klagatá mblaYesu ta udza zləŋay, ka mbsamtá tsi mawupay, ka laghu tsi famta ma kulu huhraplu ma kluluh ta kul famtá lu ta mbli midakaraku. 54Baɗu luma madagala tsa fitik ya,ta ghwaŋ a lu ka lami da Sabat wa.

55 Ka sliʼaftá tsa miʼaha si ta safi mistaYesu daga ma Galili ya mista Yusufu. Kanghanatáhəŋ ta vla tsa kulu ya, nda ya ka luhananamtá Yesu mida. 56 Ka vraghatá həŋda luwa. Ka payaftá həŋ ta rɗi nda urdi ŋamasay ta mbla Yesu. Ka nzaptá həŋ baɗuSabat manda ya ta mnə zlahu.

24Sliʼagapta Yesu ma kuluMat 28:1-10, Mak 16:1-8, Yuh 20:1-10

1 Wrək tgha gasərɗək baɗu dəmas, kaklaftá tsamiʼaha ya ta tsa rɗi nda urdi payafhəŋ ya kay, ka sliʼafta ka laghwi ta kulu.2 Kəʼa ká həŋ ná, taŋwalaghutaŋwala lu tatsa klam kəl lu ka huŋta ya. 3 Ka lamihəŋ dida, ngha a həŋ ta mbla Mgham Yesumida wa. 4 Triɗ, traptra həŋ ta skwi ŋandanay. Gi ka zlagaptá duhwalha Lazglaftahis ta kəma taŋ nda suɗatá lgut ta wuɗakutilil ta vgha taŋ. 5 Ka ksaftá zləŋ ta həŋkatakata, ka dzadzatá həŋ ta ghəŋa taŋnda ta haɗik. Ka tsa duhwalha Lazglaftaya nda həŋ mantsa: «Ta zbə ŋaw kuni tamndu ndiri mataba gwal nda rwa na? 6 Tahaɗ hadna wa, sliʼapsliʼa tsatsi nda hafu.Havakwahava ta skwi mnaghuna tsi mafitika nzakwani ta ma Galili. 7 Kaʼa mnatana: “Nda nza tkweʼ ka klaftá Zwaŋa mnduka fanamtá gwal dmaku ma dzvu, ŋa dzatata udza zləŋay, ŋa sliʼagaptani nda hafu mamtaku baɗu mahkəna fitik kəʼa ya.”»

8 Ka havaktá tsa miʼaha ya ta skwi ya simnana Yesu ta həŋ. 9 Sliʼafta taŋ ta kulu,ka laghu həŋ da rusanaftá inda tsa skwihaya ta tsa duhwalha ghwaŋpɗə ndeŋ ya ndapɗakwa sanlaha. 10 Tsa miʼaha ta mna tsagwaɗa ya ŋa gwal ghunay ya ná, i Marimakwata Magdala, nda Yuwana, nda Marimani ma Yakubu, nda sanlaha ma miʼahata dzaʼa mista taŋ ya həŋ. 11 Ta nghə katsaɓaku həŋ ta tsa gwaɗa ya, zlghaf a həŋta gwaɗa tsa miʼaha ya wa. 12 Piyer yatani, sliʼaftá tsatsi nda hwaya ka laghwita kulu, ka ɓukwadatá tsi, kəʼa kəʼa ná,

wupay yeya nghaŋ tsi ŋufuk ta haɗik, kavraghatá tsi dzaghani nda ndərmima tsaskwi ta magaku ya.

Yesu ta tva dzaʼa da luwa ImayusMak 16:12-13

13 Baɗu va tsa fitik ya, ka sliʼaftá sanaduhwalha his, ka dzaʼa da sani luwa ta hgəlu ka Imayus. Ta magay meli ghwaŋpɗəndeŋ matakataka taŋ nda luwa Ursalima.14Ka dzaʼa həŋnda ghwa yiva ta ghəŋa skwita maguta. 15 Tata dzaʼa nda ghwa yiva taghəŋa tsa skwi ta maguta ya həŋ, ka ksaftáYesu ta həŋ ka mbaɗa kawadaga nda həŋ.16 Ka hanaftá skwi ta iri ta həŋ, tsəmaf ahəŋ wa. 17 Ka Yesu mantsa: «Ta ghəŋa wuta dzaʼa kuni nda ghwa yiva na?» kaʼa ndahəŋ. Gagərdzək sladaslada həŋ, ka nzatasasgama. 18 Ka sani mataba taŋ ta hgə luka Kliyupas nda tsi mantsa: «Si laghu digakagha ta magaku skwi ma Ursalima ma nafitik na na?» kaʼa. Ka Yesu mantsa: «Nya tamagaku na?» kaʼa nda həŋ. 19 Ka həŋ ndatsi mantsa: «Sna a ka ta skwi tamaguta ndaYesu mnda la Nazaret ta nzakway ka anabidagala, nda sgit ma gwaɗani, ta magataskwa mandərmimi ta kəma Lazglafta ndaya ta kəma inda mnduha, 20 klaf la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda gwaltsamatá guma, ka vlatá həŋ ŋa dzata, kazləŋaftá həŋ ta udza zləŋay ra? 21 Tsatsidzaʼa mbanaftá la Israʼila ka ŋani sizlay,kulam nda tsa, hkən gita manda luta tsaskwiha ya. 22 Aŋ mndani, ta ndərmiminda ndərmima ŋni ta gwaɗa sana miʼahamataba ŋni ta sliʼafta wrək tgha, ka laghuta kulu. 23 Ta lagha həŋ, slanagha a həŋ tamblani wu, ka vraktá həŋ da mnay: “Mar-avamara duhwalha Lazglafta ta wa ira ŋni,ka mnə həŋ ŋaŋni kazlay: Sliʼafsliʼa ndahafu kəʼa.” 24Ka sliʼaftá sanlahamataba ŋniguli ka laghu ta kulu, ka slanaghatá həŋ tatsa skwi yamanda va tsamnə tsamiʼaha ya.Tsatsi, ngha a həŋwu,» kaʼa. 25Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Mnduha kul haɗ mahizl maghəŋa taŋ, ta daramay nda darama ta zlghainda skwi mna la anabi! 26 Nza a tkweʼ kaghuyay Kristi ta tsa ɗaŋwaha ya makɗakutsi ka lami da glakwani ra?» kaʼa nda həŋ.27Ka zlraftá Yesu ta rusa gwaɗa ta ghəŋanimanda ya mna i Musa nda inda la anabi madeftera Lazglafta.

Lukwa 24:28 117 Lukwa 24:5328 Ndusadaghata taŋ nda tsa luwa ta

dzaʼa həŋ ya, mbaɗa Yesu ka kɗa mbaɗamanda mndu ta kuma dzaʼa da vla diʼiŋ.29 «Nawanawa, nzanza kawadaga nda aŋni,nda hləma fitik, ndusa rviɗik,» ka həŋnzafta tida, ka ŋanata, ka lamə tsi dahəga ka nzata kawadaga nda həŋ. 30 Tazə tsi ta skwa zay kawadaga nda həŋ, kaklaftá tsi ta buradi, ka rfanaghatá Lazglafta,ka ɓlanaptá tsi*, ka valaŋtá tsi ta həŋ.31 Nziɗiɗ, tsalatsala ira taŋ ka tsəmaftáhəŋ, gi lay nghəgla a həŋ tavata həŋ wa.32 «Burburbur a ŋuɗufa u ma fitika mnaynita gwaɗa ta rusu tsi ta skwi ma defteraLazglafta ŋa u ta tvi kay ra?» ka həŋmatabataŋ.

33 Tahula tsa, gi ka sliʼaftá həŋ kavraghuta da Ursalima. Ɓhadaghata taŋ,ka slanaghatá həŋ ta tskata vgha tsa duh-walha ghwaŋpɗə ndeŋ ya, kawadaga ndagwal si ta dzaʼa mista taŋ, 34 ta mnaymnaykazlay: Kahwathwata sliʼagapsliʼa MghamYesu nda hafu. Nda ngha Piyer kəʼa. 35 Karusu tsahaya guli ta skwi ta maguta ta tvinda ya ka həŋ tsəmaftá Yesu, ma fitikaɓalanaptani ta buradi.

Maravata Yesu da duhwalhaniMat 28:16-20, Mak 16:14-18, Yuh 20:19-23,

Slg 1:6-836Tata rusa tsa gwaɗa ya həŋ, ka gimara-

vata vərɗakaYesumataba taŋ, kaʼamantsa:«Ka vlaghunavla Lazglafta ta zɗaku» kaʼaganaghatá zgu ta həŋ. 37 Ka ksaftá tsi tahəŋ ka zləŋ, ka ghudzaku həŋ katakata,ba glamglam ya ka həŋ sizlay. 38 KaYesu nda həŋ mantsa: «Nya ta ghudzakaghuni na? Nya ta kəl kuni ka dgaghəŋ? 39 Nghawangha ta dzvuha ɗa ndasəlaha ɗa ɓa, va tsa iʼi yeya. Ksihawaksa,ka vitsiɗivata kuni. Haɗ sluʼuvgha ndaghudzif ma glamglam manda tsa ta ndanukaghuni ta ghəŋa iʼi ya wu,» kaʼa. 40Tamnətsi ta tsaya ná, ta marə tsi ta dzvuhani ndasəlahani ŋa taŋ. 41 Ta graf a həŋ karakuwu, ta rfu həŋ katakata ka ndərmimay. KaYesu mantsa: «Mamu skwa zay da kaghunihadna ra?» kaʼa nda həŋ. 42 Ka vlaŋtá həŋta sulatá klipi kiʼa. 43 Ka zlghaftá tsi ka zayta wa ira taŋ.

44 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Wana na skwisi ta mnə yu ŋa ghuni ma fitika nzakwa

ɗa kawadaga nda kaghuni kazlay: “Indaskwi ya vindaf lu ta ghəŋa iʼi ma defteraMusa nda ya ma deftera la anabi, ndaya ma Zabura ná, dzaʼa magaku kəʼa yakay,”» kaʼa nda həŋ. 45 Ka gunanaŋtá tsita mahizl ta həŋ ŋa snaŋtá skwi vindaflu ma gwaɗa Lazglafta. 46 Kaʼa nda həŋguli mantsa: «Wya ka lu vindafta: Dzaʼaghuyay Kristi ta ɗaŋwa, ŋa sliʼagaptani mamtaku nda hafu baɗu mahkən. 47 Dzaʼamnay lu tkweʼ nda hgani ŋa inda mndəramnduha kambəɗanafta həŋ ta nzakwa taŋ,ŋa planata Lazglafta ta dmakwa taŋ. Tiŋəlma luwa Ursalima dzaʼa zlrafta lu ta mnay.48 Kaghuni ta nzakway ka masləmtsəka tsaskwiha ya kəʼa ya. 49 Wya yu dzaʼa ghun-gaghunatá tsa skwi taghunaf Da ɗa ta imita sləməŋ ya. Kaghuni, ka nzata kuni mahuɗa luwa ha ka saha mbraku daga ta luwada mbraghunafta,» kaʼa nda həŋ.

Sliʼa Yesu ka zlaŋtá duhwalhaniMak 16:19-20, Slg 1:9-11

50 Ka hlaftá Yesu ta həŋ ma huɗaluwa, ka laghu həŋ nda tvə luwa Betani.Ɓhadaghata taŋ da hada, ka kapaftá tsita dzvu ka tfanaghatawi ta həŋ. 51 Tatatfaytfay ta wi ta ghəŋa taŋ, ka dgaghutá tsita vgha nda həŋ, ka klaghatá lu ta luwa.52Hahəŋ, manda kɗakwa taŋ ta tsəlɓanatátsəlɓu, ka vraghatá həŋ da Ursalima ndarfu katakata. 53 Ka gɗatá həŋ ta lagha danzaku ma həga Lazglafta ka zləzlvay.

* 24:30 Ngha ta Lukwa 22:19.

Yuhwana 1:1 118 Yuhwana 1:33

Gwaɗa ta sabi daYuhwanaYesu Kristi ná, gwaɗa Lazglafta ya

1 Daga taŋtaŋ mamu gwaɗa*. Kawadagatsa gwaɗa ya nda Lazglafta. Tsa gwaɗa yata nzakway ka Lazglafta. 2 Daga taŋtaŋ,kawadaga tsa gwaɗa yanda Lazglafta. 3Ndatsatsi magafta Lazglafta ta inda skwiha.Haɗ skwimagaf Lazglafta kul haɗ tsatsi wa.4Ma tsatsi zlrafta hafu. Tsa hafu ya ta nzak-way ka tsuwaɗakamnduha. 5Tsa tsuwaɗakya ta tsuwaɗakaku ma grusl, walaŋ a gruslta ksafta ɗekɗek wa.

6 Ka zlagaptá sana mndu ta hgə lu kaYuhwana ghunaf Lazglafta. 7 Ka saghatsi ŋa nzaku ka masləmtsəka tsuwaɗak,kada zlghafta inda mnduha nda ma tsatsi.8 Tsatsi a tsa tsuwaɗak ya wu, zlagap ŋa gamasləmtsəka tsuwaɗak tsatsi.

9Tsa tsuwaɗak ya ná, vərɗa tsuwaɗak ya.Ma saghani ta ghəŋa haɗik ka tsuwaɗak tsita mnda səla.

10 Tsaw tsa gwaɗa ya ná, nda ghadanzakwanima ghəŋa haɗik, kabga nda tsatsimagafta lu ta ghəŋa haɗik. Nziya nza tsitsatsaf a mnduha wa. 11 Saghani da mn-duha, ka kwalaghuta mnduha ta tsuʼafta.12 Lagha gwal ta tsuʼafta, ka zlghaftá hgani.Ŋa tsahaya, ka vlaŋtá tsi ta həŋ tambrakwanzaku ka zwana Lazglafta. 13 Nza a həŋka zwanani manda ya ta yagata mnda səla,manda ya ta kumə mndu a wu, ama saghada Lazglaftamanda ya ta kumə tsatsi. 14Tsagwaɗa mnə lu ya kay ná, ka mbəɗavaftá tsikamndu, ka nzatamatabamu. Nda ndəghanda zɗakatahuɗi, nda kahwathwata. Ndangha mu ta glakwani, glakwa zwaŋ tur-tuktuk ghunaf Da ya. Zɗakatahuɗani ndakahwathwatani katakata ya.

15 Ka gwaɗatá Yuhwana ta nzakway kamasləmtsəkani baŋluwa. «Wana tsa mndumnə yu kazlay: Tsa mndu ta sagha ndahula ɗa ya ná, malaghumala ta iʼi, kabgamamu tsatsi ma kɗaku lu ka yatá iʼi kəʼaya kay.» 16 Dagala zɗakatahuɗani katakata,tfamaghatfa ta wi demdem, ta gɗagɗa tavlamatá zɗakatahuɗani. 17 Nda ma dzvaMusa vlata Lazglafta ta zlahu, ka sagha

zɗakatahuɗi nda kahwathwata nda da YesuKristi. 18Haɗmndu ta kɗəwalaŋtá nghaŋtáLazglafta wa. Tsa zwaŋ turtuktuk ya tanzakway ka Lazglafta, ta nzaku ma ghuvaDa ya, tsatsi ta mnaŋtá nzakwa Lazglafta.

Gwaɗa YuhwanaMat 3:1-12, Mak 1:1-8, Luk 3:1-18

19 Wya gwaɗa mna Yuhwana ma ghu-nadaghata gwal dagaladagalama laYahudama Ursalima ta gwal dra skwi ŋa Lazglafta,nda la Levi. Ka lagha həŋ da ɗawaŋta datsi: «Wa kagha na?» ka həŋ. 20 Ka mnatáYuhwana ta kahwathwata, manana a tahəŋ wa. «Kristi a iʼi wu,» kaʼa klinistághəŋani ta həŋ. 21 «Tsa wa kagha ɓa? Iliyaka rki?» ka həŋ nda tsi. «Vani a iʼi wu,» kaYuhwana nda həŋ. «Anabi ka rki?» «Vani aiʼi wa.» 22 «Wa kagha ka ŋni dzaʼazlay ndagwal ta ghunagaŋnaghata ɓa? Wa iʼi ka vakagha na?» ka həŋ nda tsi kay guli. 23 «Iʼiná,“lwi ta guguɗaku ma mtak yu,leleʼanawa tvi ŋa mgham†”» kaʼa nda həŋ,manda ya mnə anabi Isaya. 24 Matabatsa mnduha ghunadap lu da Yuhwana ya,mamu la Farisa. 25 Ka ɗawglaŋtá həŋ daYuhwana, «Wana Kristi a iʼi wu ka ka, taIliya a yuwu ka ka, anabi a yuwu ka ka guli,ŋaw ta maga ka ta batem ɓa?» ka həŋ ndatsi. 26 «Iʼi ná, nda imi ta magə yu ta batem.Mamu sanamndumataba ghuni kul snaŋtákuni. Tsatsi ta sagha nda hula ɗa. 27 Ra ayu ka plaptá zuʼa ɓaɓahani wu,» kaʼa ndahəŋ. 28Ma Betani maguta tsa skwiha ya, taɓla ghwa Zurdeŋ, ma vla magay Yuhwanata batem.

Yesu Kristi ná, Zwaŋa Lazglafta ya29 Gamahtsimani ka nghə Yuhwana ta

Yesu ta sagha da tsi. «Wana zwaŋatuwaka Lazglafta ta klaghutá dmakwa mn-duha. 30 Tsatsi tsa mndu mnə yu kazlay:Mamu sana mndu ta sagha nda hula ɗata malaghutá iʼi, mamu tsatsi ma kɗə luka yatá iʼi kəʼa ya kay. 31 Iʼi guli ná, sisna a yu kazlay: Tsatsi ya kəʼa wa. Nanasaghasagha yu da maga batem ma imi naná, ŋa snanamtá la Israʼila nzakwani,» kaʼa.32 Ka Yuhwana guli mantsa: «Nda nghayu ta Sulkum ta saha daga ta luwa mandaghərbuʼ, ka nzafta tida. 33Si sna a yu kazlay:Tsatsi ya kəʼa wu, ka mnihatá Lazglafta

* 1:1 Ngha ta aya 14. † 1:23 Ngha ta Isaya 40:3.

Yuhwana 1:34 119 Yuhwana 2:12

ta ghunaftá iʼi ŋa maga batem ma imi yakazlay: Tsa mndu dzaʼa nghaŋta ka ta sahaSulkum ka nzafta tida ya, tsatsi ta dzaʼamaga batem nda Sulkum nda ghuɓa, kaʼa.34 Ka nghaŋtá yu manda va tsaya. Nanamndu na ná, Zwaŋa Lazglafta ya, ka yu taghəŋani.»

Taŋtaŋa duhwalha Yesu35 Gamahtsimani, ka vradaghata Yuh-

wana kawadaga nda gwal his mataba duh-walhani da va tsa vli ya. 36 Nghayni taYesu ta labə mantsa: «Wa a zwaŋa tuwakaLazglafta,» kaʼa. 37 Snaŋta tsa duhwalhahis ya ta tsa gwaɗa Yuhwana ya, ka laghuhəŋmista Yesu. 38Kəʼa ka Yesumbəɗavata,ta nghə tsi ná, ta dzaʼa mistani həŋ. «Nuta zbə kuni ɓa?» kaʼa nda həŋ. «Maləmaɗa! Ga ta nzakwa ka na?» ka həŋ ndatsi. 39 «Saghawasa ka nghanata kuni ɓa!»kaʼa nda həŋ. Ka laghu həŋ mistani, kanghanatá həŋ ta vla nzakwani. Ta fitikhawu ta nzemndi fwaɗ vli nda tsa. Kakɗiŋtá həŋ ta vaghay kawadaga nda tsi.

40 Mataba tsa mnduha his ta snaŋtágwaɗa Yuhwana ka laghumista Yesu ya ná,tekw Andre ta nzakway ka zwaŋamani maSimuŋ Piyer. 41Tiŋəl ŋa zwaŋamani Simuŋsliʼafta tsi ka laghwi da mnay. Kaʼa mantsa:«Slafsla ŋni ta Almasihu,» kaʼa. Tsaya tanzakway ka «Kristi.» 42Ka kladaghatá tsi daYesu, na ghur nghaŋta Yesu, kaʼa nda tsimantsa: «Simuŋ! Zwaŋa Yuhwana ka, Ke-fas dzaʼa hga lu ta kagha,»mandamnay ka-zlay: Pala kəʼa ya. 43 Gamahtsimani, dzaʼadaGalili yu, kaYesu. Ka guyatá tsi nda Filip,«mbaɗa mista ɗa,» kaʼa nda tsi. 44 Tsa Filipya ná, mnda luwa Betsayda luwa i Andrenda Piyer ya. 45 Tahula tsa, ka guyatá Filipnda Natanayel guli. «Slanaghasla ŋni tatsa mndu vindaf Musa ta gwaɗa ta ghəŋanima deftera zlahu nda ya ta mnə la anabita gwaɗa ta ghəŋani ya kay. Yesu zwaŋaYusufu mnda la Nazaret ya,» kaʼa nda tsi.46 «Mndərga wati skwi ya ɗina dzaʼa sabima luwa Nazaret na?» ka Natanayel ndatsi. «Sawi ka nghanata ka ɓa!» ka Filip.Ka sliʼaftá tsi ka lagha. 47 Nghay Yesu talaghani, «wana vərɗa mnda la Israʼila kulhaɗ sana skwi ŋa tsanavata,» ka Yesu ndaNatanayel. 48 «Ga snaŋta ka ta iʼi na?»ka Natanayel nda tsi. «Aʼa! Ngha a yuta kagha ta nzaku mista ghuraf ma kɗə

Filip ka hga kagha ya ra!» ka Yesu nda tsi.49 «Maləma ɗa! Kagha ná, Zwaŋa Lazglaftaka, mghama la Israʼila ka,» ka Natanayelnda Yesu. 50 «Zlray kagha ta zlghay tsaɓa, kabga mnay ɗa kazlay: Nda ngha yu takagha mista ghuraf kəʼa? dzaʼa nda nghaka ta skwiha ta malaghutá tsaya,» ka Yesunda tsi. 51 Ka Yesu sganaghata mantsa:«Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, dzaʼanda ngha kuni ta gunatá luwa buwaŋŋa ŋladuhwalha Lazglafta, ŋa saha taŋ ta ghəŋaZwaŋa mndu,» kaʼa.

2Kla makwa ma Kana

1 Ta mahkəna fitik, ka slatá skala klamakwama luwaKana ta haɗikaGalili. Tsawlaghala mani ma Yesu da tsa vla skala klamakwa ya. 2Hgadagha hga lu ta i Yesu ndaduhwalhani guli da tsa vla skala kla makwaya. 3Ka kɗutá ima inabi. Ka mani nda Yesumantsa: «Nda kɗa ima inabi da həŋ,» kaʼa.4 «Nahgani ŋa gha nda iʼi katək ní a ma! Tamaga a fitika ɗa wu,» ka Yesu nda tsi. 5 «Kamaga kuni ta inda skwi dzaʼa mnaghunatatsi,» kamanimaYesu nda kwalvaha. 6Tsawma tsa vli ya, mamu wudaha tsatsaf lu ndapalaha ta za litir tghas mbsak tghas mbsaksanlaha, dərmək nda hisambsak hisambsaksanlaha, ta kəl la Yahuda ka ghuɓa səlahataŋ. 7 «Ndaghanafwa ndagha ta ya wu-daha ya nda imi,» ka Yesu nda həŋ. Kandaghanaftá həŋ teʼteʼ. 8 «Ndana tama,taŋwatá ta mndu ta wa skwa zay,» ka Yesunda həŋ, ka taŋtá həŋ. 9Tapanata tsamnduta wa skwa zay ya ta tsa imi mbəɗanaf luka ima inabi ya ná, zɗakwa skwi a va tsawu, sna a guli ka sagha ga tsa ima inabiya wa. Taghəŋa tsa gwal ta zakamtá tsaimi yeya nda sna. Ka hgaŋtá tsi ta zəʼalamakwa. 10 Kaʼa nda tsi mantsa: «Tiŋəl imainabi ya zɗa ta dgə lu ŋa mnduha, kadavla ya leghlegha tahula baghuta taŋ ná,ka laghwa kagha ɗifanatá ya zɗa, ka zlraklagapta ndana?» kaʼa nda tsi. 11 Tsayataŋtaŋa mazəmzəm maga Yesu ma luwaKana ta haɗika Galili. Mantsa ya maraŋtatsi ta glakwani. Ka faftá duhwalhani taghəŋ tida. 12 Tahula tsa, ka sliʼaftá tsi kalagha da luwa Kafarnahum kawadaga ndai mani nda zwanamani, nda duhwalhanitani, ka zatá həŋ ta fitik tsəɓakw hada.

Yuhwana 2:13 120 Yuhwana 3:17Ghzlay Yesu ta gwal ta dzawa skwimahəga

LazglaftaMat 21:12-13, Mak 11:15-17, Luk 19:45-46

13 Ndusagaghata fitika skalay la Yahudata Pak, ka lafi Yesu da Ursalima.14 Ɓhadaghatani, ka lamə tsi da daɓa həgaLazglafta ka slanaghatá tsi ta mnduha tadzawa slaha nda tuwakha, nda ghərbuʼha,nda gwal mbaɗa tsedi ta nzaku tavatatabəla taŋ hada. 15 Ka klaftá tsi ta tɓaŋŋa krupi, ka ghzlagaptá tsi ta mnduhademdem ma tsa daɓa həga Lazglafta ya,nda tuwakha tani, nda slaha tani. Kawutsidiŋtá tsi ta tseda gwal mbəɗu, kazlambidiŋtá tabəla taŋ. 16 «Hliŋwa naskwiha na hadna,maniŋ kuni ta həgaDa ɗaka həga mbəɗa dzvu,» kaʼa nda gwal dzawaghərbuʼha. 17 Ka havaktá duhwalhani taskwi ya nda vinda ma gwaɗa Lazglaftatazlay: «Ɗvafɗva* yu ta həga gha, mandavu ta dra tsi ta iʼi,» kaʼa ya 18 «Mndərgawati ma mazəmzəm dzaʼa ka magata, ŋamaraŋtá skwi kəl ka ka maga mndəraskwi mandana na?» ka la Yahuda zlraftágwaɗa nda tsi. 19 «Tasiŋwatasa ta na həgaLazglafta na, dzaʼa bəglafba yu ma fitikhkən,» ka Yesu nda həŋ. 20 «Ta skwi vakufwaɗ mbsak mkuʼ mida za lu ta ba nahəga Lazglafta na ná, ma fitik hkən dzaʼabafta yu ri wa kəʼa?» ka la Yahuda nda tsi.21 Tsaw tsa həga ta gwaɗə Yesu ya ná, tagwaɗə ta ghəŋa ghəŋani tsatsi. 22Tsaya kəlduhwalhani tahula sliʼagaptani ma mtaku,ka havaktá skwi yamna tsi. Ka zlghaftá həŋta skwi ya nda vinda ma gwaɗa Lazglafta,nda gwaɗa Yesu ta mnata tani.

Nda sna Yesu ta skwi ma ŋuɗufa mnduha23 Ma fitika nzakwa Yesu ma Ursalima

ta skala Pak, nda ndəgha gwal ta zlghaftanghər həŋ ta mazəmzəmha ta magə tsi.24 Lamə a tsaya da fəlma Yesu wu, kabganda sna ta həŋ tsiɗiɗ. 25 Psa a ta mnanatamndu ta gwaɗa ta ghəŋa nzakwa sanamndu wu, kabga nda sna tsatsi ta skwi maŋuɗufa mndu.

3I Yesu nda Nikwademu

1 Mamu sana mndu mataba la Farisata hgə lu ka Nikwademu tekw matabagwal dagaladagala mataba la Yahuda. 2 Ka

sliʼaftá tsi nda rviɗik ka lagha slanaghatáYesu. Kaʼa nda tsi mantsa: «Maləmaɗa! Nda sna ŋni kazlay: Mnda taghaskwi ta saha daga da Lazglafta kaghakəʼa, kabga haɗ mndu ta laviŋtá magatsa mazəmzəmha ta magə kagha ya, kahaɗ Lazglafta kawadaga nda tsi wu,» kaʼa.3 «Kahwathwata ka yu ta mnaghata, ka yaa lu ta mndu ka mahis wu katsi, laviŋ ata nghaŋtá ga mghama Lazglafta wu,» kaYesu nda tsi. 4 «Waka lu dzaʼa yəglagatámndu nda ghada halatani, dzaʼa vrəgladafvra da huɗa mani, ŋa yəglagata ra?» kaNikwademu nda tsi. 5 Ka Yesu mantsa:«Kahwathwata ka yu ta mnaghata, ka ya alu ta mndu nda imi nda Sulkum wu katsi,laviŋ a ta walaŋtá lami da ga mghamaLazglafta wa. 6Ya yagamndu ná, mnda səlatsaya. Ya yaga Sulkum ya ná, ŋa Sulkum tsaya. 7Ma ndərmim ka nda ndərmima kabgamnaghata ɗa: “Tkweʼ ka yagatá kaghuni kamahis” kəʼa. 8 Nda ta tvi ta kumə tsi tavyakwa falak. Ta snay ka ta ghudzagani,sna a ka ka ga sliʼafta tsi wu, sna a kaka ga ta dzaʼa tsi wa. Mantsa ya nzakwainda mndu yaga lu ma Sulkum,» ka Yesunda tsi. 9 «Waka skwi mantsa dzaʼa mag-aku?» ka Nikwademu nda tsi. 10 Ka Yesunda tsi mantsa: «Kagha mndu ta taghaskwi ŋa la Israʼila ná, sna a ka ta tsa ra?11 Kahwathwata ka yu ta mnaghata, skwisnaŋ ŋni ta mnə ŋni, skwi nghaŋ ira ŋni tagwaɗə ŋni, tsaw tsuʼa a kuni ta skwi ta mnəŋni wa. 12 Gwaɗay ɗa ta skwi ta magakuta haɗik ŋa ghuni, zlgha a kuni wu, wakakuni dzaʼa zlghaftá skwi ta magaku ta luwadzaʼa mnaghunata yu tama? 13 Haɗ mnduta kɗə lafi ta luwa, ka mndu ta saha daga taluwa a tsi wa. Ba Zwaŋa mndu yeya ta sahadaga ta luwa. 14Manda va ya kapadaf Musata nahaɗika ghuvatili ta udzu ma mtak ya,manda va tsaya dzaʼa kapadafta lu ta Zwaŋamndu, 15 kada mutsafta dər wa ta zlghaftáhafu ŋa kɗekedzeŋ.

16 «Ɗvuɗva Lazglafta ta ghəŋa haɗik, kəltsi ka vlatá Zwaŋani turtuktuk, dərwa ta zl-ghafta, zwaɗuta a wu, mutsafmutsa ta hafuŋa kɗekedzeŋ. 17 Ghunaga a Lazglafta tazwaŋani ŋa tsanaghatá guma tamnduha taghəŋa haɗik wu, ama ŋa mutsafta mnduhamaghəŋahaɗik tambakundama tsatsi, kəl

* 2:17 Ngha ta Zabura 69:10.

Yuhwana 3:18 121 Yuhwana 4:11Lazglafta ka ghunagatá Zwaŋani ta ghəŋahaɗik. 18Mndu ta zlghaftá Zwaŋa Lazglafta,haɗ guma ta ghəŋani wa. Mndu kul zl-ghafta, nda ghada tsatá guma ta ghəŋani,kabga kwalani kul zlghaftá Zwaŋa Lazglaftaturtuktuk.

19 «Wya ghəŋa tsa guma ya: Ma sahatsuwaɗak ta ghəŋa haɗik, ka zlanavatámndu ta tsuwaɗak ka laghwi ɗvatá grusl,kabga slnaha taŋ kul ɗinaku. 20 Indamndu ta maga ghwaɗaka skwi, husaŋhusatsuwaɗak. Haɗ tsa mndu ya dzaʼa walaŋtasagha da tsuwaɗak wu da maravata slnaniduway ta daɓi. 21 Ka ŋərmani nzakwamndu kahwathwata katsi ná, dzaʼa saghasada tsuwaɗak kada nghavata inda slnani tamagə tsi tsiɗiɗ kazlay: Skwi ta magə tsi,zɗəganazɗa ta Lazglafta kəʼa.»

Yuhwana mnda maga batem nda Yesu22 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu kawadaga

nda duhwalhani ka laghwi ta haɗikaZudiya. Ka nzɗavatá tsi tsəɓakw fitikkawadaga nda həŋ hada. Ka magə tsi tabatem ŋa mnduha. 23 Ta magə Yuhwanata batem guli ŋa mnduha ma sana vli tahgə lu ka Inuŋ, ndusa nda sani vli ta hgəlu ka Salima, kabga dagala imi hada. Ka vasliʼadaghatá mnduha ŋa maganaftá batemta həŋ. 24Ma tsa fitik ya, ta la a lu ksaghatáYuhwana da gamak karaku wa.

25 Ka sliʼanaftá duhwalha Yuhwana tazlərɗutawi nda sana mnda la Yahuda taghəŋa gwaɗa ta ghuɓa səla. 26 Ka sliʼaftáhəŋ ka lagha da mnay ŋa Yuhwana kazlay:Maləma ɗa! Tsa mndu si kawadaga ndakagha ta ɓla ghwa Zurdeŋ si ta mnə ka tagwaɗa ta ghəŋani ya kay ná, waʼa ta magabatem ŋa mnduha. Ta sliʼi inda mnduhada tsi, ka həŋ. 27 Ka Yuhwana mantsa:«Haɗ mndu dzaʼa mutsaftá sana skwi kaLazglafta a ta vlaŋtawa. 28Nda sna kaghuninda sləməŋa ghuni tamnə yu tazlay “Kristia iʼi wu” kəʼa. Ghuniɗik ghuna lu makɗaku tsatsi ka sagha. 29 Ŋa zwaŋa midzita kla lu ta makwa, gra zwaŋa midzi ya guliná, tavatani ta nzata tsi ka sna lwa gwaɗata gwaɗagapta zwaŋa midzi. Snaŋtani tagwaɗa ta gwaɗagapta tsi ya, rfayni ta rfu.Manda tsaya ta rfa iʼi ta rfu guli. Ndanananá, rfu ŋa ɗa ta rfay. 30Ka ŋla tsatsi nda ŋla,ka htakwa iʼi nda hta.

31 «Mndu ya ta saha daga ta luwa ná,nzanaghanza tsatsi ta ghəŋa inda skwidemdem. Mndu ya ta ghəŋa haɗik guliná, ŋa ghəŋa haɗik tsatsi. Gwaɗa ta ghəŋaskwi ta ghəŋa haɗik ŋani ta gwaɗay. Mnduta saha daga ta luwa ná, [ta ghəŋa indaskwi nzanaghata tsatsi]. 32Gwaɗa ta ghəŋaskwi nghaŋ tsi nda ya snaŋ tsi ta gwaɗə tsi.Haɗmndu ta tsuʼaftá gwaɗani wa. 33Mnduta tsuʼaftá gwaɗani ná, grafgra tsa mnduya ta Lazglafta kazlay: Kahwathwata yakəʼa. 34Mndu ghunaga Lazglafta ná, gwaɗaLazglafta ta gwaɗə tsi, kabga zwakuzwakwaSulkum vlaŋ Lazglafta mida.

35 «Ɗvuɗva Da ta Zwaŋ, ka fanamtá tsi tainda skwi ma dzvani. 36 Mndu ta zlghaftátsa Zwaŋ ya mutsafmutsa ta hafu. Mndu takwalaghutá zlghaftá tsa zwaŋ ya mutsaftaa ta tsa hafu ya wa. Ta ghəŋa ɓasa ŋuɗufaLazglafta yeya ta nzaku ta ghəŋani,» kaʼa.

4I Yesu nda markwa la Samari

1Ka snaŋtá la Farisa ta mnay kazlay: Malmnduha ta sliʼi da maga batem da Yesu kaya da Yuhwana kəʼa. 2 Ka kahwathwatanika lu mnay katsi ná, Yesu a ta maga batemŋa mndu wu, duhwalhani zlanaŋ tsi tamagay. Snaŋta Yesu ta tsa gwaɗa ta mnəlu ya, 3 ka sliʼaftá tsi ta haɗika Zudiya ŋavrə ta haɗika Galili. 4Wya nda ma haɗikaSamari ta laba tsi ya, 5 ka ɓhadaghatá tsi dasana vli ta hgə lu ka Sikar ndusa nda vwahaYakubu ta vlaŋtá zwaŋani Yusufu bamma,ta haɗika Samari. 6 Ma tsa vli ya, mamuvəvrəma Yakubu. Manda hərfatá Yesu tambaɗa, ka nzatá tsi ta wa tsa vəvrəm ya,wər ma ghəŋ fitik nda tsa.

7 Ka lagha sana markwa la Samari data imi. «Tiɗifta ta imi ka saʼata yu,» kaYesu nda tsi. 8 Ma tsa fitik ya, laghuladuhwalhani da luwa da skwa skwa zay.9 «Waka kagha ta nzakway ka mnda laYahuda, ta ɗawa imi ŋa say da iʼi ta nza-kway ka markwa la Samari na?» ka tsamarakw ya nda tsi. Tsaw haɗ la Yahudata guya vgha nda la Samari wa. 10 Ka Yesumantsa: «Kamá nda sna ka ta skwi ta kuməLazglafta ta vlaghata, ndamndu ya ta ɗawaimi ŋa say da kagha katsi ná, má kagha mádzaʼa ɗawa imi ŋa say, má ŋa vlaghatanita imi ta vla hafu,» kaʼa nda tsi. 11 Ka tsa

Yuhwana 4:12 122 Yuhwana 4:42marakw ya nda tsi mantsa: «Mghama ɗa!wana haɗ skwi ŋa tagafta da kagha wu,nda la na vəvrəm na guli, ga dzaʼa mutsaka ta tsa imi ta vla hafu ya na? 12 Malkagha ka dzidza ŋni Yakubu si ta sa ima navəvrəm na nda zwanani, nda rinani tani,ka zlaŋnaŋtá tsi na ra?» kaʼa. 13 Ka Yesunda tsi Mantsa: «Dər wati ma mndu ta sana imi na ná, ta dzaʼa kuzlaŋkuzla ndala,14 ama mndu dzaʼa sa na imi dzaʼa vlaŋtayu na ná, walglaŋta a ndala ta kuzlaŋta wa.Tsa imi dzaʼa vlaŋta yu ya ná, dzaʼa nuna kadzuɓay, ŋa mbəzagapta hafu ŋa kɗekedzeŋmida,» ka Yesu nda tsi. 15 «Mghama ɗa!Vlihavla ta tsa imi ya tsa, kada kwala ndalata kuzliglihata, ka kwala yu ta səglagha data imi hadna,» ka tsa marakw ya nda tsi.16 «La hgaktá zəʼala ghuni, ka sagha kunida hadna,» ka Yesu nda tsa marakw ya.17 «Haɗ zəʼala ɗa wu,» ka tsa marakw yanda tsi. Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ta ŋagha ta mnay kazlay: Haɗu zəʼala ɗa wukəʼa, 18 kabga hutaf zəʼala gha. Nana gataŋ ka ndanana guli, zəʼala ghuni a wu,raghatani mnay gha mantsa ya,» ka Yesunda tsi. 19 «Mghama ɗa! Anabi ka ta grə yunda na skwi na. 20 Dzidzíha ŋni la Samariná, ta na ghwá na si ta maga həŋ ta duʼaŋa Lazglafta. Ka kaghuni la Yahuda ná,ma Ursalima vla maga duʼa ŋa Lazglafta, kakaghuni,» ka tsamarakw ya. 21Ka Yesu ndatsi mantsa: «Marakw na, zlghafzlgha ta iʼi.Dzaʼa saghasa fitik dzaʼa kwal kuni magaduʼa ŋa Da ta na ghwá na, dər ma Ursalima.22 Kaghuni la Samari, ŋa skwi kul snaŋtákuni ta maga kuni ta duʼa. Aŋni la Yahuda,ŋa skwi snaŋ ŋni tamaga ŋni ta duʼa, kabgada la Yahuda saghambaku. 23Dzaʼa saghasafitik, nda maga vani ndanana. Ma Sulkumnda ya ma kahwathwata dzaʼa kəl mnduhaka maga duʼa, ŋa tsəɓay taŋ ta tsəlɓu ŋaDa, kabga mndərga tsa mnduha ta tsəɓatsa tsəlɓu ya ta zbə Da. 24 Lazglafta ná,Sulkum ya. Tsa mnduha ta maga duʼa ŋaniya, ma Sulkum nda ya ma kahwathwata tamaga həŋ,» ka Yesu nda tsi. 25 «Nda snayu kazlay: Dzaʼa saghasa Almasihu, ta hgəlu ka Kristi ya, kəʼa. Ka saghasa tsi, dzaʼamnaŋnamna ta inda skwi,» ka tsa marakwya nda tsi. 26 «Tsa mndu ta mnə kagha yana iʼi ta gwaɗa nda kagha na,» ka Yesu ndatsi.

27 Tata gwaɗa həŋ, ka vraktá duhwal-hani. Ka ndərmimi duhwalhani ta tsanzatani ka gwaɗa nda tsa marakw ya. Tsit-siriɗ, nzanza həŋ, haɗ ya ta pslanaftawi, kaɗawaŋta da tsi kazlay: Nu ta ɗaw ka da tsi,ari nu ta gwaɗə ka nda tsi na kəʼa wa.

28Ka gi zlanatá tsa marakw ya ta bzlegh-wani hada ka laghwi da luwa da mnayŋa mnduha. 29 Kaʼa mantsa: «Sawangha mndu ta mnihatá inda skwiha magayu ɓa, zlah Kristi na mndu na?» kaʼa.30 Ka sliʼagaptá mnduha ma luwa, ka laghaslanaghatá Yesu. 31 «Maləma ɗa! Kwaza ta skwa zay misimmisim,» ka duhwal-hani nda Yesu, ma tsa fitik ya. 32 «Mamuskwa zaya ɗa kul snaŋtá kaghuni,» ka Yesunda həŋ. 33 «Mamu mndu ta klanaktáskwa zay ra?» ka duhwalhani mataba taŋ.34 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Maga skwita zɗəganatá mndu ya ta ghunigihata kakɗinistá slnani, skwa zaya ɗa. 35 “Ta fwaɗpɗakwa tili ka tska nimaya ta vwah” a kakaghuni ndananawu ra? ka iʼi nda kaghuniwa, nghadapwangha ta ndəhatá nimayata vwah ɓa, ta ghwaŋ a lu ka tskay wa.36 Mndu ta tska nimaya ta vwah ná, tamutsay ta nisəlani, ŋa tskanatani ta hulfaniŋa hafu ŋa kɗekedzeŋ. Mantsa ya, ŋa rfaymndu ta sləgafta nda mndu ta tskata tarfu kawadaga. 37 Tsa mahdihdi mnə lukazlay: Slgadatá slgayslgay ŋa sani, tskatátskaytskay ŋa sani kəʼa ya ná, kahwathwatanzakwani. 38Da vli kul magatá kuni ta slnaghunaghunafta yu. Ghuyghuya sanlaha taɗaŋwa ma slna, ka lagha kaghuni da ŋatsandela tsa slna taŋ ya,» kaʼa. 39Nda ndəghala Samari ma tsa luwa taŋ ya ta zlghaftáYesu ta ghəŋa tsa gwaɗa mna tsa marakwya ta mnay kazlay: Ka mnihatá tsi ta indaskwiha maga yu kəʼa ya. 40 Ma lagha laSamari da slanaghatá Yesu, ka ndəɓə həŋta dzvu da tsi ŋa nzatani kawadaga ndahəŋ. Ka nzatá tsi ka zatá fitik his hada dahəŋ. 41 Ka sgavaghatá ndəghata mnduhata zlghaftá Yesu, kabga Yesu ka ghəŋani tamna gwaɗani ŋa taŋ. 42 «Zlghafzlgha aŋnindanana tamamakwa na, kabga gwaɗa ghamna ka yeya a wa. Nda sna vərɗa aŋninda sləməŋaŋni. Grafgra ŋni kahwathwatakazlay: Namndunaná,mndambamnduhata ghəŋa haɗik ya kəʼa.»

Mbanafta Yesu ta zwaŋa sana mnda ksa

Yuhwana 4:43 123 Yuhwana 5:18slna ŋumna

43 Tahula tsa fitik his ya, ka sliʼaftá Yesuhada ka laghwi ta haɗika Galili. 44 Tsawsi wya ka Yesu mnata: «Haɗ lu ta vlaglaku ŋa anabi ta haɗikani wu» kəʼa.45Ɓhadaghatani ta haɗika Galili, ka tsuʼaftágwal hada. Tsa gwal ta tsuʼafta ya ná,gwal ta nghaŋtá inda skwi maga Yesu maUrsalima ma fitika skala Pak ya, kabga silabla hahəŋ guli da vla tsa skalu ya.

46 Ka vraghatá tsi tama da luwa Kanata haɗika Galili, ma vla mbəɗanaftani taimi ka ima inabi ya kay. Tsaw mamusanamndu dagala ma slna ŋumna, ta magaslna ga mgham ma luwa Kafarnahum,kul ɗughwanaku zwaŋani ta kala ghəŋ.47Snaŋtani kazlay: Sliʼafsliʼa Yesu ta haɗikaZudiya, ka sagha ta haɗika Galili kəʼa, kasliʼaftá tsi ka lagha slanaghata. Kaʼa ndatsi mantsa: «Kdəkkdək, mbaɗa mbanaftázwaŋa ɗa kul ɗughwanaku, ta kala ghəŋ,»kaʼa. 48 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ka tangha a kaghuni ta mazəmzəm nda skwandərmimay wu ná, zlgha a kaghuni kaytamawa!» kaʼa. 49Ka tsamndu tamaga slnagamghamya nda tsimantsa: «Mghama ɗa!Mbaɗa ma kɗaku zwaŋa ɗa mtuta,» ka ndatsi. 50 Ka Yesu nda tsi mantsa: «La dzagha!Wa a zwaŋa gha wdərwdər,» kaʼa.

Ka zlghaftá tsa mndu ya ta tsa gwaɗamnana Yesu ya, ka sliʼaftá tsi ka laghwidzaghani. 51 Ta laha tsi ta tvi ta dzaʼadzagha, ka guyatá tsi nda kwalvahani taŋlu da mnay ŋani kazlay: Waʼa nda mbazwaŋa gha wdər kəʼa. 52 Ka tsa mnduya mantsa: «Ta wati luwa leŋavata tsina?» kaʼa ɗawaŋta da həŋ. «Kiʼa hdzikatafitik ma ghəŋ ɗahawu, ta lavaghutá tsaŋuɗidarani ya,» ka həŋ nda tsi. 53Ka graftátsa dani ya, ta tsa luwa ya mna Yesu ŋanikazlay: Wdərwdər zwaŋa gha kəʼa ya. Dagabaɗu tsa ka zlghaftá tsatsi nda gwal ga taŋtani ta Yesu.

54 Tsaya mahisa mazəmzəm maga Yesuta haɗika Galili manda zlaŋtani ta haɗikaZudiya.

5Mbanafta Yesu ta sana mndu nda raghwa

səlani1 Tahula tsaya, ka slatá skala la Yahuda

ma Ursalima. Ka laf Yesu da hada. 2 Tsawma Ursalima, mamu sana ghwa tsap lu

ndusa nda watgha saba tuwakha. Betsaydata hga lu ta tsa ghwa ya nda gwaɗa Hebru.Ta wa tsa ghwa ya mamu glakamha hutaf.3Ma tsa glakamhaya,mamundəghata gwalkul ɗughwanaku mida, manda gwal ndaghulpa, nda gwal ta dzəgiɗi, nda gwal ndarwa səla taŋ nda dzva taŋ ta kzla gigɗavataimi. 4 Tsaw ta sasa duhwala Lazglaftatazlay da tsa imi ya ŋa gigɗanafta. Kagigɗavafgigɗa tsa imi ya, ka tiŋəl wa ta gilaha dida tahula gigɗavaftani ya, nda mbatsa mndu ya dər kinawu tsa ɗaŋwani ya.5Hkənmbsak tghas mida vakwa sanamnduma ɗaŋwani ta nzaku hada. 6 Kəʼa ka Yesuná, ta hani tsa mndu ya. Nda sna gulikazlay: Nda kɗa fitikani ta ɓasa tsa ɗaŋwaya kəʼa. «Ta kumay ka ta mbafta gha ra?»kaʼa nda tsi. 7 «Mghama ɗa! Haɗ mnda ɗaŋa fadihata da imi gigɗavafər tsi wa. Kadzaʼa yu, ka yu ya ná, gi tiŋlaghuta sani talaha ka iʼi,» ka tsa mndu kul ɗughwanakuya nda tsi. 8 «Sliʼafsliʼa gha kla ta skwahana gha, ka sliʼa ka,» ka Yesu nda tsi. 9 Gihadahada ka mbaftá tsa mndu ya, sləŋaɗklaftá skwa hanani, ka sliʼi. Tsaw, baɗuSabat magakwa tsa skwi ya. 10 Ka la malima la Yahuda nda tsa mndu mbanaf lu yamantsa: «Sabat a vli gita kay ra? Wa tamnaghatá kla skwa hana gha na?» ka həŋ.11«“Kla ta skwa hana gha, ka sliʼa ka” ka tsamndu ta mbaɗifta ya nda iʼi,» kaʼa nda həŋ.12 «Wa tsa mndu ta mnaghata kazlay: Klata skwa hana gha ka sliʼa ka kəʼa ya na?» kahəŋ ɗawaŋta da tsi. 13Tsaw sna a tsa mndumbanaf lu ya ta tsa mndu ta mbanafta yawu, kabga zaɗamzaɗa Yesu mataba tskatamnduha ma tsa vli ya. 14 Ɓats nzɗa,ka guyaftá Yesu ta vgha nda tsa mnduya ma daɓa həga Lazglafta. «Wana ndamba ka ndana tama, yaha ka walglaŋtamaga dmaku da slaghaghatá ya katakata tamalaghutá tsaya,» ka Yesu nda tsi. 15 Kasliʼaftá tsa mndu ya, ka laghwi da mnay ŋalamalima la Yahuda kazlay: Yesu tsamnduta mbiɗifta ya kay kəʼa. 16 Tsaya kəl la malima la Yahuda ka zba htsiŋa Yesu, kabgamagatani ta tsa skwi ya baɗu Sabat.

17 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Tata magaslna Da ɗa kulam ndanana, mantsa iʼi guli,tata maga slna yu kulam ndanana,» kaʼa.18 Ta ghəŋa tsa gwaɗa gwaɗa tsi ya, kazbəgəlta la mali mataba la Yahuda ta Yesu

Yuhwana 5:19 124 Yuhwana 5:47ŋa dzata. Ta ghəŋa vəl ɓlanaptani ta zlahaSabat kweŋkweŋ a ta zba həŋ wu, kabgamnayni kazlay: Vərɗa Lazglafta na Da ɗakəʼa ta gra ghəŋani nda Lazglafta guli ya.

Vlaŋta dani ta inda mbrakwani ta zwaŋani19 Ka Yesu vrəgliŋtá gwaɗani nda həŋ

mantsa: «Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, laviŋ a zwaŋ ta magatá skwi gaghəŋgaghəŋani, ka ngha a tsi ta skwi ta magəDa wa. Ka kinawu ta maga Da ta inda skwiya, ka gragra mantsa ya ta maga zwaŋ guli.20 Ta ɗvay Da ta zwaŋ. Tsaya ta kəl tsika maranaŋtá inda skwi ta magə tsi, ŋamaranaŋtani ta slnaha ta malaghutá nana,kada nghaŋta kuni ta skwa ndərmimay.21Manda ya ta sliʼaganapta Da ta gwal ndarwa nda hafu ya, mantsa ya ta vlaŋta zwaŋta hafu ŋa mndu ta kumə tsi. 22 Tsa a Data guma ta ghəŋa mndu wu, ma dzva zwaŋfanamta tsi ta inda guma ŋa gumay, 23kadavla inda mndu ta glaku ŋa zwaŋ, manda yata vlə həŋ ta glaku ŋa Da ya. Ka vla a mnduta glaku ŋa zwaŋ wu katsi, haɗ tsa mndu yata vla glaku ŋa Da ta ghunagatá tsa zwaŋ yawa.

24 «Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,mndu ta sna gwaɗa ɗa, ka zlghaftá tsita mndu ta ghunigihatá, mamu hafu ŋakɗekedzeŋ ma tsa mndu ya. Haɗ lu dzaʼatsanaghatá guma ta tsa mndu ya wa. Ndaghada Pak tsa mndu ya ta mtaku ka laghwida hafu. 25Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, dzaʼa saghasa fitik, nda ghada vasaghani, dzaʼa kəl gwal nda rwa ka snaŋtálwa Zwaŋa Lazglafta. Tsa gwal dzaʼa snaŋtaya dzaʼa nzakway nda hafu. 26 Mandaɗaslakwa hafu ta nzaku ma Da ya, mandatsaya vlaŋta tsi ta zwaŋ ŋa mutsakwa hafuma tsatsi guli. 27 Ka vlaŋtá tsi ta mbrakwatsa guma, kabga nzakwani ka Zwaŋamndu.28 Tsaya a skwi ŋa ndərmimay ghuni wu,dzaʼa saghasa fitik dzaʼa kəl inda gwal makulu ka snaŋtá lwani 29 ŋa sliʼagapta taŋ.Gwal ta maga skwi ɗina ya, dzaʼa sliʼagaptaŋa nzata nda hafu hahəŋ. Gwal ta magaskwi kul ɗinaku ya guli, dzaʼa sliʼagapta ŋatsanaghatá guma ta həŋ hahəŋ.»

Nzakwa Zwaŋ ka masləmtsək30Ka Yesu mantsa: «Haɗ sana skwi dzaʼa

magata iʼi gaghəŋ gaghəŋa ɗa wa. Mandaya mniha Lazglafta ta tsa yu ta guma. Nda

tvani ta tsa yu ta guma kabga zba a yuta skwi ta kumə ghəŋa ɗa wu, skwi tazɗəganatá mndu ta ghunigihata ta zbə yu.

31 «Ka iʼi katsi mnatá gwaɗa ta ghəŋaɗa katsi ná, haɗ hayhaya tsa gwaɗa ɗa yanda tsa wa. 32 Ka sana mndu katsi mnagwaɗa ta ghəŋa iʼi katsi, nda sna yu kazlay:Tsa gwaɗa ta mnə tsi ta ghəŋa iʼi ya ná,kahwathwata nzakwani kəʼa. 33 Ghunafghuna kuni ta mnduha da Yuhwana kamnaghunatá tsi ta kahwathwata. 34 Iʼi taɗaná, zbaŋ a yu ta mndu ŋa mna gwaɗa taghəŋa ɗa wa. Tsaya kweŋkweŋ mnaghunayu ŋa mutsay ghuni ta hafu. 35 Yuhwananá, pitirla ta zlghaku ka tsuwaɗaka vli ya.Kumaŋkuma kuni ta nzɗavata nda rfu matsuwaɗakani.

36 «Iʼi, mamu ŋa ɗa ma gwaɗa ta ghəŋaɗa tamalaghutáŋaYuhwana. Tsa gwaɗa yaná, slnaha vlihaDaŋa kɗanaftaɗa tamagayya. Tsa slnaha ta kɗə yu ta magay ya, tamaraŋta tsiɗiɗ kazlay: Da ya ta ghunigi-hata kəʼa. 37 Tsa Da ta ghunigihata ya, tamnaŋtá gwaɗa ta ghəŋa ɗa. Aŋ mndani tawalaŋ a kuni ta snaŋtá lwani wa. Ta walaŋa kuni ta nghaŋtá kumani guli wa. 38Nza agwaɗani ma ŋuɗufa ghuni wu kabga zlghafa kuni ta mndu ya ghunaga tsi wa.

39 «Ta ndiʼandiʼa kuni ka tagha skwi yanda vinda ma gwaɗa Lazglafta kabga midadzaʼa mutsa ŋni ta hafu ŋa kɗekedzeŋ kakuni. Tsa gwaɗa Lazglafta nda vinda ya ná,ta ghəŋa iʼi ta gwaɗa tsi. 40 Sew va a kuni tasagha da iʼi ŋa mutsa vərɗa hafu wa.

41 «Da mnda səla a ta mutsa iʼi ta glakwaɗa wa. 42 Tsaw nda sna iʼi ta kaghuni tsiɗiɗkazlay: Ɗvu a kuni ta Lazglafta wu kəʼa.43Daɗa ta ghunigihata, ka kwalaghutá kunita tsuʼaftá iʼi. Ka ma sana mndu ta klaftághəŋani ka ghəŋani ka sagha katsi ná, mátsuʼaftsuʼa kuni. 44 Kaghuni gwal ta ɗvaglaku da sani nda sani, ka kwalaghutá zbaglaku daga da Lazglafta turtukwani, wakakuni má dzaʼa zlghafta na?

45 «Yaha kuni da uwalay kazlay: Dzaʼawlay yu ta kaghuni da Lazglafta kəʼa. TsaMusa faf kaghuni ta ghəŋ tida ya dzaʼa wlakaghuni. 46Kamá zlghafzlgha kuni taMusakatsi ná, má zlghafzlgha kuni ta iʼi guli,kabga vindaf ta ghəŋa iʼi tsatsi ta gwaɗa.47 Ka si zlghaf a kaghuni ta skwi vindaf

Yuhwana 6:1 125 Yuhwana 6:27tsatsi ya wu ní, waka kuni dzaʼa zlghaftágwaɗa ɗa na?» kaʼa.

6Zuŋta Yesu ta skwa zay tamnduha dəmbuʼ

hutafMat 14:13-21, Mak 6:30-44, Luk 9:10-17

1 Tahula tsaya, ka sliʼaftá Yesu ka laghwita sana ɓla tsa ghwa Galili ta hgə lu kaTiberyad ya guli. 2 Ka sliʼaftá dəmgarutut mistani nghər həŋ ta mazəmzəm,ka mbamba gwal kul ɗughwanaku. 3 Kaŋlaghatá Yesu ta ghwá ka nzagata hadakawadaga nda duhwalhani. 4 Tsaw ndusafitika skala Pak ta nzakway ka skala laYahuda. 5 Kəʼa ka Yesu klaŋtá ghəŋ ka ng-hadapta ná, rutututa dəmga ta lagha da tsi.Kaʼa mantsa: «Ga dzaʼa skwakta mu ta bu-radi ŋa zunustá na ndəghata mnduha na?»ka Yesu nda Filip. 6Ŋa tsakwasla gwaɗa datsi kəl tsi ka mnanata mantsa, kabga ndasna tsatsi ta skwi dzaʼa tsi magay. 7 KaFilip nda tsi mantsa: «Dər tseda vaghamnduha his dərmək* ta maga slna klaf luŋa dzawaktá buradi nda tsi ná, slaghu a dərŋa valaŋtá həŋ kiʼa kiʼa wu,» kaʼa nda tsi.8 Ka sani mataba duhwalhani ta nzakwayka Andre zwaŋamani ma Simuŋ Piyer ndatsi mantsa: 9 «Mamu sana zwaŋ hadna ndaburadi hutaf nda tsulhwa zwana klipi his datsi, tsaw ŋa slafta kawu mataba ndəghatamnduha mandana na?» kaʼa. 10 Ka Yesumantsa: «Mnanawa mna ta həŋ ka nzan-zata həŋ nda nzanza,» kaʼa. Tsaw mamuɗyatá kuzuŋ ksif ma tsa vli ya, ka nzan-zaftá mnduha ta maga dəmbuʼ hutaf tida.11 Ka hlaftá Yesu ta tsa buradiha ya, karfanaghatá tsi ta Lazglafta ta ghəŋani, kadaganaftá tsi ta tsa mnduha ta nzaku ya.Ka daganaftá tsi ta tsa klipiha ya ta həŋguli manda ya ta kumə həŋ. 12 Mandababaghawtamnduha, «Tskafwa paɗakwaniyaha da badzuta,» ka Yesu nda duhwalhani.13 Ka tskaftá həŋ, ka ndaghanaftá həŋ taghwanak ghwaŋpɗə his nda pɗakwa tsaburadi hutaf ya, tahula babaghawta taŋdemdem. 14 «Nana mndu na vərɗa anabidzaʼa sagha ta ghəŋa haɗik mnə lu kayya,» ka tsa mnduha ta nghaŋtá mazəmzəmmaga Yesu ya.

15 Tsatsafta Yesu kazlay: Dzaʼa saghasalu da ksafta nda mbraku ŋa nzakwani kamgham kəʼa, ka kɗiŋta Yesu ta ŋləglaghatata ghwá.

Mbaɗay Yesu ta mbaɗa ta imiMat 14:22-33, Mak 6:45-52

16 Magatá hawu, ka sliʼagatá duhwal-hani ta wa drəf. 17 Ka sliʼadamtá həŋ dakwambalu ŋa tsughwaɗa drəf ŋa dzaʼa daluwa Kafarnahum. Nda ghada kuzatá vli,ta vradagha a Yesu slanaghatá həŋ wa.18 Tata ndrə həŋ, ka sliʼavaftá falak dagalakatakata, ka kapatsaʼuwakudrəf. 19Swadapswa duhwalha Yesu ta kwambalu ta magameli hutaf ka mkuʼ a tsi, ka nghaŋtá həŋta Yesu ta mbaɗa ta drəf ta ndusadaghatatavata kwambalu, ka ksaftá zləŋ ta həŋ.20 «Iʼi ya tane! Ma zləŋ kuni ta zləŋ!» kaYesu nda həŋ. 21 Si ta kumay həŋ ta klamtada kwambalu sizlay, gi nda ɓhadaghatakwambalu da tsa vli ta dzaʼa həŋ ya.

Zbay dəmga ta Yesu22 Gamahtsimani, ka havaktá tsa mn-

duha ta nzaku ta wa drəf ya kazlay: Tur-tuktuk kwambalu si ta lagha da tsa vli yakəʼa. Grafgra həŋ guli kazlay: Lamə a Yesukawadaga nda duhwalhani dida wu kəʼa.Nda ghəŋa taŋ laghwa duhwalhani. 23 Mava tsa fitik ya, ka sliʼaftá sana kwambaluhama luwa Tiberiya, ka ɓhadaghatá həŋndusa nda tsa vli kəl Mgham Yesu karfanaghatá Lazglafta ta ghəŋa buradi, kazutá mnduha ya kay. 24Nghay mnduha ná,haɗ Yesu hada wu, haɗ duhwalhani hadaguli wu, ka sliʼadamtá həŋ da tsa kwambaluya ka laghwi da luwa Kafarnahum da zbaYesu.

Yesu ná, ɗafa hafu ya25 Ka ɓhadaghatá həŋ ka zbə həŋ, ka

slanaghatá həŋ ta wa sana ɓla tsa drəfya. «Maləma ɗa! Yawu saghwa ka dahadna kay?» ka həŋ nda tsi. 26 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Kahwathwata ka yuta mnaghunata, ta zbə kabga vəl nghaŋtaghuni ta mazəmzəm a kuni ta iʼi wa. Tazbə kabga zuta ghuni ta buradi, ka baghaftákuni, kuni ta iʼi. 27 Ma ksə kuni ta slnaŋa skwa zay dzaʼa ɓadzuta. Ŋavawaŋa kamaga slna ŋa skwa zay ta nzɗavata dzaʼavlaghunatá hafu ŋa kɗekedzeŋ. Tsa skwa

* 6:7 Ngha ta Mata 20:2.

Yuhwana 6:28 126 Yuhwana 6:59zay ya ná, Zwaŋa mndu dzaʼa vlaghunata,kabga ta tsatsi thafta Da ta ŋizla vlaŋtanita mbraku,» kaʼa nda həŋ. 28 Ka həŋ ndatsi mantsa: «Nahgani dzaʼa aŋni magayŋa kɗiŋtá magatá slna Lazglafta na?» kahəŋ. 29Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Zlghaftaghuni ta mndu ya ghunaga tsi, na slnaya ta kzlə Lazglafta ta maganata ghuni,»kaʼa. 30 Ka həŋ mantsa: «Mndərga watimazəmzəm laviŋ ka ta magaŋnata ŋa ng-haŋta ŋni, kada zlghafta ŋni ta kagha na?Wati slna dzaʼa ka magata na? 31 Zuzadzidzíha ŋni ta Mana ma mtak. Manda yanda vinda na: “vlagavla ta buradi daga taluwa† ŋa taŋ, ŋa zay taŋ,”» ka həŋ nda tsi.32Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kahwathwataka yu tamnaghunata,Musa a ta vlaghunatáburadi ta saha ta luwa wa, Da ɗa ta vlatáburadi ta saha ta luwa. 33 Tsa Buradi vlagaLazglafta ya ná, tsa ta saha ta luwa ta vlahafu ŋamnduha ta ghəŋa haɗik yeya,» kaʼanda həŋ. 34 Ka həŋ mantsa: «Mghamaɗa! gɗagɗa ta vlaŋnatá mndərga tsa buradiya,» ka həŋ.

35Ka Yesu nda həŋmantsa: «Iʼi buradi tavla hafu. Ka saghasa mndu da iʼi, walglaŋtaa maya ta kuzlaŋta wa. Ka zlghafzlghamndu ta iʼi, walglaŋta a ndala ta kuzlaŋtawa. 36 Wya mnaghunamna yu, nda nghakuni ta iʼi, ka kwalaghutá kuni ta zlghaftáiʼi. 37 Inda gwal vliha Da, dzaʼa saghasa həŋda iʼi. Haɗ iʼi guli dzaʼa zlaŋtá mndu ya tasagha da iʼi ma bli wa. 38 Sa a iʼi ta luwaŋa maga skwi ta kumə yu wa. Sasa iʼi ŋamaga skwi ta kumə mndu ta ghunigihata.39 Skwi ta kumə mndu ta ghunigihata ná,kwala ɗa kul zlanaghutá inda gwal vlihatsi, ŋa sliʼaganapta ɗa ta həŋ baɗu kɗakwaghəŋa haɗik. 40 Wya skwi ta kumə Da ɗa,dər wati ma mndu ta nghaŋtá zwaŋ ka zl-ghaftá tsi, nda mutsa hafani ŋa kɗekedzeŋ.Dzaʼa sliʼaganapsliʼa yu baɗu kɗakwa ghəŋahaɗik,» kaʼa.

41 Ka ruruŋwaku la Yahuda ta ghəŋani,kabga mnayni kazlay: Iʼi buradi ta sahadaga ta luwa kəʼa. 42 «Tsatsi a Yesu zwaŋaYusufu kay wu ra? Tsatsi a na snaŋ amuta i dani nda mani na ra? Ta ghəŋa wuta mna tsi kazlay: Sa daga ta luwa yu kəʼaɓa?» ka həŋ. 43 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Zlanawazla ta ruruŋwaku mataba ghuni,

44 haɗ mndu dzaʼa laviŋtá sagha da iʼi,ka ghunagagha a Da ta ghunigihata daiʼi wa. Iʼi, dzaʼa sliʼaganapsliʼa yu ta tsamndu ya baɗu kɗakwa ghəŋa haɗik. 45Wyaskwi vindaf la anabi: “Dzaʼa taghanaftaghaLazglafta‡ ta skwiha ta həŋ.” Dər wa tasnay, ka zlghaftá tsa skwi ta taghə Lazglaftaya, dzaʼa saghasa tsa mndu ya da iʼi. 46Va atsaya ta mnay kazlay: Nda ngha tsa mnduya ta Da nda irani kəʼa wu, ba mndu tasaha da Lazglafta yeya nda ngha ta Da ndairani. 47 Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata,mndu ta zlghaftá iʼi, ndamutsa hafaniŋa kɗekedzeŋ. 48 Iʼi buradi ta vla hafu.49 Zuza dzidzíha ghuni ta mana ma mtak,kulam nda tsa, rwurwa inda taŋ. 50 Wanaburadi ta saha daga ta luwa hadna. Mnduta zay, mtəta a wa. 51 Iʼi buradi ta vla hafuta saha daga ta luwa. Kata zay mndu tatsa buradi ya, dzaʼa nzaku tsa mndu ya ndahafu ŋa kɗekedzeŋ. Tsa buradi ta vlə yuya ná, sluʼuvgha ɗa ya. Dzaʼa vlay yu, kadanzakwamnduha ta ghəŋa haɗik nda hafu,»ka Yesu nda həŋ.

52 Ka həŋ mantsa: «Waka na mndu nadzaʼa vlamatá sluʼuvghani ŋa zay na?» kala Yahuda zlghanafta ta ghəŋani. 53 KaYesu nda həŋ mantsa: «Kahwathwata kayu ta mnaghunata, ka za a kuni ta sluʼu-vgha Zwaŋa mndu, sa a kuni ta usani wukatsi, haɗ hafu ɗekɗek ma kaghuni wa.54 Mndu ta za sluʼuvgha ɗa, ta sa usa ɗa,mamu hafu ŋa kɗekedzeŋ ma tsa mndu ya.Dzaʼa sliʼaganapsliʼa yu ta tsamnduya baɗukɗakwa ghəŋa haɗik. 55Vərɗa skwa zay ná,sluʼuvgha ɗa ya. Vərɗa skwa say guli ná,usa ɗa ya. 56 Mndu ta za sluʼuvgha ɗa, tasa usa ɗa ná, ma iʼi ta nzamta tsa mndu ya,ma tsa mndu ya nzamta iʼi guli. 57 Tsa Data ghunigihata ya ná, nda hafu mida. Ndatsatsi ta nzakwa iʼi nda hafu. Mantsa yaguli ka ta zay mndu ta iʼi, dzaʼa nzanza ndahafu. 58Wana buradi ta saha daga ta luwahadna. Nza a manda ŋa dzidzíha ghuni tazutá mana ka rwutá həŋ ya wa. Mndu ta zana buradi na ná, dzaʼa nzanza nda hafu ŋakɗekedzeŋ,» ka Yesu nda həŋ. 59 Ta taghətsi ta skwi ma həga tagha skwa la Yahudama Kafarnahum,mna Yesu ta tsa gwaɗa ya.

Zlanavata sanlaha ma duhwalhani ta Yesu† 6:31 Ngha ta Sabi 16:13-15, 31. ‡ 6:45 Ngha ta Isaya 54:13.

Yuhwana 6:60 127 Yuhwana 7:2260Ka sanlahamataba duhwalhani snaŋər

həŋ ta tsa gwaɗa ya mantsa: «Ɗukɗukwana gwaɗa na, wa dzaʼa laviŋtá snay na?»ka həŋ. 61 Ɗaslafta Yesu ma vghani ka-zlay: Ta ruruŋwaku duhwalhani ta ghəŋatsa tagha skwi ya kəʼa, «nda ŋra ŋuɗufakaghuni guli ra? 62 A ka tsa nghaŋ kunita Zwaŋa mndu ta ŋlu da vli si hada tsighalya, waka ŋuɗufa ghuni dzaʼa magaytama? 63Sulkuma Lazglafta ta vla hafu, haɗsana skwi laviŋ mnda səla ta magata wa.Na gwaɗamnaghuna yu na ná, Sulkum ndahafu ya. 64 Tsaw mataba ghuni ná, mamusanlaha kul zlghafta ɗekɗek,» ka Yesu ndahəŋ. Tsaw nda sna Yesu daga zlraftanita gwal kul zlghafta ɗekɗek, nda mndu yadzaʼa skwapta tani. 65 Ka Yesu sganaghatamantsa: «Tsaya kəl yu ka mnay ŋa ghunikazlay: Haɗmndudzaʼa laviŋtá sagha da iʼi,ka ghunak a Da wu kəʼa ya,» kaʼa.

66 Tahula mnata Yesu ta tsa gwaɗa ya,nda ndəgha sanlaha ma duhwalhani tavraghuta, ka kwal kul dzaʼagəlta mistani.67 Ka Yesu mantsa: «Ki kaghuni, sliʼa akaghuni guli ra?» kaʼa nda tsa gwal gh-waŋpɗə his ya. 68 Ka Simuŋ Piyer mantsa:«Mghama ɗa! Da wa ta dzaʼa ŋni? Yawana mamu gwaɗa hafu ŋa kɗekedzeŋ dakagha. 69 Zlghafzlgha ŋni, nda sna ŋniguli kazlay: Kristi mndu nda ghuɓa ta sahadaga da Lazglafta kagha kəʼa,» kaʼa nda tsi.70 Ka Yesu mantsa: «Iʼi a ta ɗagaptá nakaghuni ghwaŋpɗə his na ra? Nziya nza tsiná, ka halaway ya turtuk mataba ghuni,»kaʼa nda həŋ. 71 Ta ghəŋa Zudas Iskaryutzwaŋa Simuŋ ta mna tsi ta tsaya kabgatsatsi mndu dzaʼa skwapta, dər má tekwtsatsi mataba tsa gwal ghwaŋpɗə his ya.

7Kwalaghuta zwanamani ta zlghaftá Yesu

1 Tahula tsa, mbaɗa Yesu ka ra haɗikaGalili. Va a ta dzaʼa ta haɗika Zudiyawu, kabga ta ɗakwatsay ɗakwatsay mal-iha ta ghəŋa la Yahuda hada ŋa dzata.2 Tsaw ndusakndusa fitika skala dumbi dala Yahuda. 3 «Sliʼafsliʼa gha ka dzaʼa ka tahaɗika Zudiya kada nghaŋta duhwalha ghaguli ta slna tamagə ka, 4haɗmndu ta kumamaraŋtá ghəŋani ta ɗifa ghəŋani wa. Yawya mamu skwiha ta magə ka ya, maraŋ-mara ta ghəŋa gha baŋluwa ŋa nghaŋta

indamnduha ta kagha,» ka zwanamani ndatsi. 5 Tsaw ta zlghaf a zwanamani ta tsatsiwa. 6 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ta saghaa fitika ɗa wa. Ŋa kaghuni ya ná, dər tawati luwa tsi, nda maga fitik, ka kaghuni.7 Haɗ kaghuni ta husaŋtá mnduha wa. Iʼiná, husaŋhusa yu ta mnduha, kabga tamnanaŋmna yu ta slna taŋ kul ɗinaku tahəŋ. 8 Lawala kaghuni! La a iʼi wu, kabga takɗa a sagha fitika ɗa karaku wu,» ka Yesunda həŋ. 9 Tahula mnanatani ta tsa gwaɗaya ta həŋ, ka nzaghutá tsatsi ma Galili.

10 Manda laghwa zwanamani da vlaskalu, ka sliʼaftá tsatsi ka ghəŋani ka lafimaɗifama ɗifa, kulmaraŋtá ghəŋani baŋluwa.

Taghay Yesu ta skwi ma həga Lazglafta11 Ka la Yahuda mantsa: «Ga tsatsi

tama!» ka həŋ ka zba Yesu ma vla skalu.12 Ka sliʼavaftá zlərɗutawi ka ŋɗaŋɗata ghəŋa tsatsi mataba mnduha kazlay:Ŋərma mndu ya, ka sanlaha, mnduha tazaɗiŋta tsi, ka sanlaha. 13 Ma va tsaya ná,haɗ mndu ta klaŋtá lwi ka gwaɗa ta ghəŋaYesu wu, kabga zləŋa la mali ta ghəŋa laYahuda.

14Dəgatá tsa fitikha ŋa skalu ya ka gragraya ná, ka sliʼaftá Yesu ka lamə da həgaLazglafta. Ka taghə tsi ta skwi ŋa mnduhamida. 15 Ka la Yahuda mantsa: «Taghafga na mndu na ta na ŋani ma skwi na na?Ya wya ta lagha a da vla taghaftá skwi wu,waka a snaŋtá skwi ma gwaɗa Lazglaftamandana na?» ka həŋ ka ndərmimay. 16KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta sagha da mnduta ghunigihatá skwi ta taghə yu, ta sabəda iʼi a wa. 17 Ka fafa mndu ta ghəŋani kamaga skwi ta kumə Lazglafta, dzaʼa nda snaka ta sagha da Lazglafta na skwi ta taghəyu na tsi, ka ta klaʼata ma ghəŋa ɗa a yu.18 Mndu ta mna gwaɗa ta ghəŋa ghəŋaniná, ghəŋani ta ghubu tsi. Mndu ta zbavlaŋtá glaku ta mndu ya ta ghunafta, vərɗamndu tsa mndu ya, ghwaɗaka mndu a wa.19Musa a ta vlaghunata zlahu wu ra? haɗyamataba ghuni tamaga slna nda tsa zlahuya wa. Ta zbə ŋaw kuni ta iʼi ŋa dzatatama?» ka Yesu nda həŋ. 20Ka həŋmantsa:«Nda ksa ka da halaway, wa ta zba kagha ŋadzata na?» ka həŋ nda tsi.

21 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Turtuktukyeya slna magaŋ yu, ka ndərmim kuni ndandərmima demdem. 22 Vlaghunavla Musa

Yuhwana 7:23 128 Yuhwana 7:49ta zlahu ŋa ɗatsa fafaɗ, aŋ mndani Musaa ta zlrafta wa. Daga ta dzidzí ta zlraftalu. Ta ɗatsay a kuni ta fafaɗa zwani baɗusabat rke? 23 Ka si laviŋlava kuni ta tsafafaɗa zwaŋ baɗu Sabat, kabga yaha lu daɓlanaptá zlaha Musa ya ní, kabgawu taɓasa kuni ta ŋuɗuf ta ghəŋa iʼi, kabga vəlmbanafta ɗa tamndu dzahumaʼ baɗu sabattama? 24Ma tsə kuni ta guma wa iri, tsawatsa ta gumamanda ya ta raku,» ka Yesu ndahəŋ.

Kristi ná, Almasihu ya25 Ka sanlaha ma mnduha la Ursalima

mantsa: «Nana mndu na a ta zbə həŋ ŋadzata kay ra? ka həŋ. 26 Ngha ɓa ta platávghani ta gwaɗa, gwaɗanaf a lu wa. Aritsatsaftsatsa a maliha mu kazlay: Kristi namndu na kəʼa kana? 27 Aŋ mndani nda snamu ta vli sabə tsi. Wya ka saghasa Kristitani ná, haɗmndu nda sna ta vli dzaʼa sabətsi wu,» ka sanlahamamnduha la Ursalimaguli.

28 Ma tsa tagha skwi ta taghə Yesu madaɓa həga Lazglafta ya, ka klaŋtá tsi talwi dagala dagala. Kaʼa mantsa: «Nda snakaghuni ta iʼi nda vli sabə yu dardar gulira? Gaghəŋ gaghəŋa ɗa a sagha yu wa.Vərɗa mndu tsa mndu ta ghuniɗikta ya.Tsaw sna a kaghuni tama ta tsa mndu yawa. 29 Iʼi, nda sna yu, kabga sagha datsatsi iʼi. Tsatsi ta ghuniɗikta,» ka Yesu.30 Kamkamkam, ka sanlaha ka kuma ksay.Sew haɗ ya ta faftá dzvu tida wu, kabga tasagha a fitikani karaku wa. 31«Baɗu sagharKristi ní, dzaʼa magay ta mazəmzəm kamalaghutá ŋa namndu na ri?» ka ndəghatasanlaha ma mnduha mataba tsa dəmga ya.

Ghunafta la Farisa ta mnduha ŋa ksaftáYesu

32 Ka sniŋtá la Farisa ta tsa skwi ta mnəmnduha makɗekmakɗek ta ghəŋa Yesu ya.Ka ghunaftá la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la Farisa ta gwalngha həga Lazglafta da ksa Yesu. 33 KaYesu mantsa: «Ta tekeʼa nzɗa ɗa kwitikwda kaghuni, kada vra yu da mndu taghuniɗikta. 34 Dzaʼa zbay kuni ta iʼi, slaftaa kuni ta iʼi wu, laviŋta a kuni ta ɓhatama vli ta dzaʼa yu guli wu,» ka Yesu ndahəŋ. 35 Ka la Yahuda mantsa: «Dzaʼa laghudiga ŋa kwala mu kul slanaghata na? Dzaʼa

laghu da taba la Yahuda ta wiɗamtá vghama səla la Grek, ka tagha skwi ŋa la Grekrki na? 36 Dzaʼa zbay kuni ta iʼi, slaɗighataa kuni wu, laviŋta a kuni ta ɓhata da vli tadzaʼa yu guli wu, kaʼa ná, nu klatá ghəŋa tsagwaɗani ya na?» ka həŋ ta ghəŋani.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta Sulkum ndaghuɓa

37 Baɗu kɗavakta fitika tsa skalu tanzakway ka mghama fitik ya, ka sliʼaftáYesu ka sladata, ka gwaɗata nda lwi da-gala. Kaʼa mantsa: «Ka ta kuzlaŋku-zla ndala ta mndu, ka sawi tsi da iʼi dasa imi. 38 “Ka zlghafzlgha mndu ta iʼikatsi, dzaʼa mbəzagapmbəza dzuɓay maŋuɗufani.” Tsa imi ya ta vla hafu. Mantsaya vindatani ma gwaɗa Lazglafta,» ka Yesu.39 Tsaya ná, ta gwaɗə ta ghəŋa Sulkumdzaʼa tsuʼu gwal dzaʼa zlghaftá tsatsi ta tsagwaɗa ya. Ta vla a lu ta Sulkum karaku matsa fitik yawu, kabga ta kapanaf a lu karakuta Yesu ma glakwani wa.

Kwala Yesu kul haɗma fəlma mnduha40 Ka sanlaha mataba tsa dəmga ya

snaŋər həŋ ta tsa gwaɗa yamantsa: «Vərɗaanabi na mndu na,» ka həŋ. 41 «Kristiya,» ka sanlaha. «Tsaw ma Galili dzaʼasaba Kristi rki? 42 “Ma zivra Dawudama luwa Batlehem ta nzakway ka luwaDawuda*” a dzaʼa saba Kristi, ka vindatanima gwaɗa Lazglafta kay ra?» ka sanlaha.43 Kidaghi gamndər ka tsa ndəghata mn-duha ya dagavapta ta ghəŋa gwaɗa ta Yesu.44Kamkamkam, ka sanlaha ka kuma ksafta,sew haɗ ya ta faftá dzvu tida wa.

Ga rgha maliha la Yahuda45 Ka vraghutá tsa gwal ngha həga

Lazglafta ya da slanaghatá tsa la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda laFarisa ya. Ka həŋ mantsa: «Nya kwal kuniksakta na?» ka tsaha ya nda həŋ. 46Ka həŋmantsa: «Kay! Haɗ mndu ta kɗə walaŋtágwaɗaftá mndərga tsa gwaɗa ta gwaɗə tsamndu ya wu,» ka həŋ nda tsa la Farisa ya.47 Ka la Farisa mantsa: «Nu! Nanafnanalu ta kaghuni guli ɓa? 48Mamu mndu dərturtuk mataba la mali mali, nda ya matabala Farisa ta zlghaftá tsa mndu ya ta nghəkaghuni ra? 49 Tsa ndəghata mnduha tazlghafta ta nghə kaghuni ya ná, sna a həŋ

* 7:42 Ngha ta 2 Samuyel 7:12, Zabura 89:4-5, Irmiya 23:5, Mika 5:1.

Yuhwana 7:50 129 Yuhwana 8:24ta zlaha Musa wu, gwal nda ksiʼa həŋ!» kala Farisa nda həŋ.

50KaNikwademu ta nzakwaymataba taŋsi ta sliʼafta girviɗik ka lagha slanaghatáYesu ya kay nda həŋ mantsa: 51 «Ka taɗawap a lu ta gwaɗa da mndu, ka snaŋtáskwi maga tsi wu ná, ta gi tsanaghatsazlaha mu ta guma ta ghəŋani ra?» kaʼa.52 Ka həŋ mantsa: «Tekw kagha mataba laGalili guli ra? Dzaŋa ta gwaɗa Lazglafta ɓaka ngha ka, ka dzaʼa slanaghasla ka ta vli tamna saba anabi ma Galili,» ka həŋ nda tsi.[ 53 Tahula tsa, ka gazlaghutá həŋ dzaghataŋ.]

8Marakw ksaf lu ta hliri

1 Ka sliʼaftá Yesu ka laghwi ta ghwá Za-ytuŋ. 2 Wrək tgha ka vragatá tsi, ka lamətsi da daɓa həga Lazglafta, ka sliʼadaghatáinda mnduha da tsi. Ka nzatá tsi ndanza ka tagha skwi ŋa taŋ. 3 Mbaɗa gwaltagha zlahu ŋa mnduha, nda la Farisa kaksadaghatá sanamarakw ksaf lu ta hliri. Kakladamta da taba mnduha ka sladanata takəma Yesu. 4 Ka həŋ mantsa: «Mghamaɗa! Wana na marakw na ksaf lu ta hliri.5Mndərga na marakw na ná, zlambata ndapala, ka zlahaMusamnaŋnata. Waka kaghanda ŋa gha na?» ka həŋ nda Yesu.

6 Tsaw ŋa tsanamtá matsavaɗa, kadamutsafta həŋ ta rutsak tida lagha həŋ mnatsa gwaɗa ya ŋani. Lagha Yesu ka dzamtághəŋ ka vinda skwi ta haɗik nda ndəfiŋadzvu. 7 Ka gɗavatá həŋ ka va ɗaway da tsi.Ka Yesu mantsa: «Ka waya mataba ghunikul walaŋta gatá dmaku ya, ka zlrafzlratsi ta wuɗa na marakw na nda pala,» kaʼakapaŋtá ghəŋ. 8 Ka dzəglamtá tsi ta ghəŋka vindgəltá skwi ta haɗik. 9Tahula snaŋtataŋ ta tsa gwaɗa Yesu ya, ka gazlaghatá həŋturtuk turtuk, zlrafta ta la galata mnduhaha ka saha ta zwani. Ka zlaŋtá həŋ taYesu turtukwani nda tsa marakw ya tasladu ta kəmani. 10 Kəʼa ka Yesu kapglaŋtághəŋ ná, tsa marakw yeya nghaŋ tsi. KaYesu mantsa: «Aʼ, gazlagha diga həŋ kayní makwa na? Haɗ mndu ta tsaghaghata guma kay ra?» kaʼa nda tsi. 11 Ka tsamarakw ya mantsa: «Haɗmghama ɗa wa,»kaʼa. Ka Yesu mantsa: «Tsa a iʼi ta guma

ta ghəŋa kagha guli wa. La! Yaha kamagəgəltá dmaku,» kaʼa nda tsi.

Yesu tsuwaɗaka ghəŋa haɗik12 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Iʼi

tsuwaɗaka ghəŋa haɗik, mndu ta dzaʼamista ɗa ná, haɗ dzaʼa mbaɗa ma gruslwu, dzaʼa mutsay ta tsuwaɗaka hafu,» kaʼa.13 Ka la Farisa mantsa: «Ghuba ghəŋa ghata ghubu ka, vərɗa gwaɗa a na gwaɗa ghana wu,» ka həŋ ta ghəŋani. 14 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Dər má ghuba ghəŋa ɗa taghubu yu ná, vərɗa gwaɗa ya ta mnə yu,kabga nda sna yu ta vli sagha yu nda vlita dzaʼa yu. Tsaw kaghuni ya ná, sna akuni ta vli sagha yu, nda vli ta dzaʼa yuwa. 15 Kaghuni ná, guma wa iri ta tsə kuni.Iʼi, tsa a yu ta guma ta ghəŋa mndu wa.16 Ala ka tsatsa yu ta guma katsi, vərɗaguma na guma ɗa, kabga turtukwa ɗa a yuwu kawadaga ŋni nda Da ta ghunigihata.17 Nda vinda ma zlaha ghuni kazlay: Kanda guya gwaɗa mnduha his ta va tsa skwaturtuk ya katsi ná, kahwathwata nzakwatsa gwaɗa ya* kəʼa. 18 Ghuba ghəŋa ɗa taghubu yu mndani, ta ghuba iʼi Da ɗa taghuniɗikta guli,» kaʼa nda həŋ. 19 «Ga Dagha na?» ka həŋ nda tsi. Ka Yesu mantsa:«Sna a kuni ta iʼi wu, sna a kuni ta Da ɗaguli wa. Ka má nda sna kuni ta iʼi ná, mánda sna kuni ta Da ɗa guli,» kaʼa nda həŋ.

20 Ta tagha skwi ma daɓa həga Lazglaftamna tsi ta tsa gwaɗaha ya, ta nzaku ndusanda vla pgha tsedi. Sew haɗ mndu ta faftádzvu tida wu, kabga ta sagha a fitikani wa.

Mnaŋta Yesu ta sliʼani da dani21 Ka Yesu mantsa: «Dzaʼa laghula yu,

dzaʼa zbay kuni ta iʼi. Dzaʼa rwaku kunima dmaku, laviŋta a kuni ta ɓhata matsa vli ta dzaʼa yu ya wu,» kaʼa nda həŋguli. 22 Ka la Yahuda mantsa: «Vghanirki dzaʼa tsi dzuvta kəl tsi ka mnay kazlay:Laviŋta a kuni ta ɓhata da tsa vli ta dzaʼayu ya wu kəʼa na»? ka həŋ ta ghəŋa tsagwaɗani ya. 23 Ka Yesu mantsa: «Gwalta ghəŋa haɗik kaghuni, la ta luwa iʼi, ŋagwal ta ghəŋa haɗik kaghuni, ŋa na ghəŋahaɗik na a iʼi wa. 24 Tsaya tsa kəl yu kamnay ŋa ghuni kazlay: Dzaʼa rwaku kunima dmakuha ghuni kəʼa ya. Dzaʼa rwakukuni ma dmakuha ghuni ka si zlgha a kuni

* 8:17 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 17:6, 19:15.

Yuhwana 8:25 130 Yuhwana 8:53kazlay: “Iʼi ná, iʼi ya kəʼa ya wu,”» kaʼanda həŋ. 25 Ka həŋ nda tsi mantsa: «Wakagha katək na?» ka həŋ. Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Tsa iʼi mnaghuna yu dagataŋtaŋ ya, ya. 26 Ta traku skwiha ŋa mnayɗa ta kaghuni, ka tsaghunaghatá guma. Tsamndu ta ghunigihata ya ná, vərɗamnduya.Skwi snaŋ yu da tsi ta mnə yu ŋa mnduhata ghəŋa haɗik,» kaʼa nda həŋ.

27 Sew sna a həŋ kazlay: Ta gwaɗə taDa na Yesu ta tsa gwaɗa ya kəʼa wa. 28 KaYesu nda həŋ mantsa: «Baɗu kapadaftaghuni ta Zwaŋa mndu ya, baɗu tsaya dzaʼasnaŋta kuni “ta iʼi.” Baɗu tsaya guli dzaʼasnaŋta kuni kazlay: Gaghəŋgaghəŋa ɗa ata maga yu ta skwi wu, manda ya taghaɗifDa ta mna yu ta gwaɗa ɗa† kəʼa. 29 Tsamndu ta ghuniɗikta ya ná, kawadaga ŋninda tsi. Turtukwa ɗa a zlihata tsi wu, kabgata maganamaga yu ta skwi ta zɗəganatainda fitik,» kaʼa. 30 Ta gwaɗə Yesu ta tsagwaɗaha ya ná, nda ndəgha gwal ta zl-ghafta.

Da Lazglafta ta sagha kahwathwata31 Ka Yesu nda tsa la Yahuda ta zlghafta

ya mantsa: «Ka gɗavagɗa kuni ma skwi tataghə yu ŋa ghuni katsi, nda nza kuni kavərɗa duhwalhaɗa. 32Dzaʼa nda sna kuni takahwathwata, ŋa vlaghunata tsa kahwath-wata ya ta nzaku nda platá vgha,» kaʼa 33Kala Yahuda mantsa: «Zivra Abraham aŋni,ta walaŋ a aŋni ta nzata ka vuʼa mndu wa.Ta wu ŋa mnay gha kazlay: Dzaʼa plakuvgha ghuni kəʼa na?» ka həŋ nda tsi. 34 KaYesu nda həŋ mantsa: «Kahwathwata tamnaghunata yu, inda mndu ta ga dmakuná, nda nza ka vuʼa dmaku. 35 Haɗ vuʼata gɗavata ma həga ga mndu wu, zwaŋyeya ta gɗavata ŋa ɗekɗek. 36 Ka zwaŋta plighunista katsi ná, falauʼ vgha ghunikahwathwata. 37 Nda sna yu kazlay: ZivraAbraham kuni kəʼa, ama wana kuni ta psaiʼi ŋa dzata, kabga tsuʼa a kuni ta gwaɗaɗa wa. 38 Skwi nghaŋ yu da Da ɗa ta mnəyu. Kaghuni, skwi taghaghunaf da ghuniŋa ghuni ta magay,» kaʼa 39 Ka həŋ ndatsi mantsa: «Abraham da ŋni ta aŋni,»ka həŋ. Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kamá vərɗa zwana Abraham kuni katsi ná,má mndərga slna Abraham ta magə kuni.40 Wana ndanana ná, ta zba dzata iʼi ta

mnaghunatá kahwathwata skwi ya snaŋ yuda Lazglafta kuni. Ta walaŋ a Abrahamta magatá mndərga tsaya wa. 41 Kaghuniná, slna da ghuni ta magə kuni,» kaʼa ndahəŋ. Ka həŋ mantsa: «Masagwa a aŋni wa.Turtuktuk Da ŋni ta nzakway ka Lazglafta,»ka həŋ. 42 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ka siLazglafta vərɗa da ghuni katsi ná, má dzaʼaɗvuɗva kuni ta iʼi. Sliʼaf da Lazglafta iʼi kasagha, gaghəŋgaghəŋa ɗa a sagha yu wa.Tsatsi ta ghunigiɗaghata. 43 Laviŋ a kunita snaŋtá gwaɗa ɗa wu, kabga kwala ghunikul fatá sləməŋ ka sna skwi ta mnaghunatayu. 44 Da ghuni ná, halaway ya. Ta kumaykuni ta maganatá skwi ta zɗəganata. Ndanza tsatsi ka mnda dzata mndu daga mazlrafta. Ta walaŋ a ta sladafta ta kahwath-wata wu, kabga haɗ kahwathwata da tsiwa. Vərɗa ŋani ma gwaɗa ta gwaɗagaptaná, tsakalawi ya, kabga tsakalawi tsatáfwa tsatsi. Dani ma tsakalawi tsatsi guli.45 Iʼi, tsuʼa a kuni ta iʼi, kabga mnay ɗa takahwathwata wa. 46 Waya mataba ghunidzaʼa mnihata kazlay: Taɓmagamaga ka tadmaku dər turtuk səla kəʼa nda iʼi na? Kasi kahwathwata ta mnə yu, kabga wu kwalkuni zlghay na? 47 Mndu ya nda nza kaŋa Lazglafta ná, ta snay ta gwaɗa Lazglafta.Kaghuni, sna a kuni ta gwaɗa Lazglafta wu,kabga nza a kuni ka ŋani wu,» ka Yesu ndahəŋ.

I Yesu nda Abraham48 Ka la Yahuda mantsa: «Ta ŋaŋni a ta

mnay kazlay: Mnda la Samari kagha, ndaksa ka da halaway kəʼa kay rke?» ka həŋnda tsi. 49 Ka Yesu mantsa: «Ksa a yu dahalaway wa. Glaku ŋa ɗa ta vlay ŋa Da ɗa,ka mbiɗata kaghuni ta iʼi. 50 Zba vlaŋtáglaku ta ghəŋa ɗa a ta zbə yu wa. Turtuktsa mndu ta zba tsa glaku ya ŋa ɗa, tsatsita tsa guma guli. 51 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, mndu ta snatá skwi ta taghəyu, haɗ dzaʼa mtuta ɗekɗek wa,» kaʼa ndahəŋ.

52 Ka la Yahuda nda tsi mantsa:«Ndanana grafta ŋni kazlay: Nda ksa ka dahalaway kəʼa. Mtumta Abraham, rwurwala anabi guli. “Ka snasna mndu ta skwita taghə yu ná, haɗ dzaʼa mtuta ɗekɗekwu,” ka ka ná, 53 mal kagha ka tsa da ŋniAbraham ta mtuta ya ra? Ari mal kagha

† 8:28 Ngha ta Yuhwana 3:14.

Yuhwana 8:54 131 Yuhwana 9:22a ka tsa anabiha ta rwuta ya na? Wa iʼika kagha ta gray na?» ka həŋ. 54 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Ka vla glaku ta vlə yuŋa ghəŋa ɗa katsi ná, bətbət tsa glakwaɗa ya. Da ɗa ta vlihatá glaku, tsa ta mnəkaghuni kazlay: Má Lazglafta ŋni ya kəʼa55 kul snaŋta kuni ya. Iʼi nda sna yu tatsatsi. Ka má sna a yu wu ka yu mazlaykatsi ná, má dzaʼa nzakway yu ka guramnda kaghuni ta tsakalawi ya. Tsaw ndasna iʼi ta tsatsi, ta snay yu ta gwaɗani guli.56 Harharhar ghəŋa Abraham ta ghəŋa vəlndanayni ta dzaʼani nghaŋtá fitika ɗa. Kanghaŋtá tsi, ka tuta tsi da rfu,» ka Yesu ndahəŋ. 57 Ka la Yahuda mantsa: «Ta maga aima gha hutaf mbsak ná, gi nda ngha yuta Abraham ka ka?» ka həŋ nda tsi. 58 KaYesu mantsa: «“Kahwathwata ka yu tamnaghunata, makəɗ lu ka Yatá Abrahamná,mamu iʼi,”» kaʼa nda həŋ. 59Namnatanita tsaya, ka hlaftá həŋ ta pala ŋa zlərtsay.Ka ɗifaghutá Yesu, ka saghu tsi da daɓahəga Lazglafta.

9Mbanafta Yesu ta sana ghulpata mndu

1 Ta labə Yesu ta tvi, ka nghaŋtá tsi tasana mndu nda ghulpa daga ta yagatá lu.2 «Maləma ɗa! Wana nda ghulpa na mnduna daga ta yagatá lu. Tsatsi re, dadahania ta gatá dmaku katək na?» ka duhwal-hani ɗawaŋta da tsi. 3 Ka Yesu mantsa:«Ta ghəŋa dmakwani a ghulpəta tsi wu,ta ghəŋa dmakwa dadahani a guli wa.Ghulpghulpa ŋa maravata slna Lazglaftanda ma tsatsi. 4 Ta ka fitik vəl na ná, mag-amamaga ta slna mndu ya ta ghunigihata.Wana vli dzaʼa kuzuta ŋa kwal kul laviŋtaksəgəltá slna. 5 Tata ghəŋa haɗik na yukaraku ná, iʼi tsuwaɗaka ghəŋa haɗik,» kaYesu.

6 Tahula mnatani ta tsa gwaɗa ya, katfatá tsi ta sərɗək, ka hwaɗaʼatá haɗiknda tsi, ka masanafta ta kwapaya irihani.7Manda kɗiŋtani ta masanaftá, kaʼa nda tsimantsa: «La mbaziŋta kuma gha ma imaSilwe,» kaʼa. Tsa «Silwe» ya ná, mandamnay kazlay: Ghunay kəʼa ya.Ka sliʼaftá tsi ka laghwi mbaziŋtá kumani.Mbaziŋtani, tsiɗiɗ irani, ka sliʼaftá tsi kalaghu dzaghani. 8 «Na mndu ta nzata kagatá skwi da mnduha ya a na mndu na kay

ra?» ka sləvdahani si ta gɗata ta nghaŋtata gatá skwi ya. 9 «Tsatsi ya» ka sanlaha.«Tsatsi a wu, sana mndu ya ta gara vghanda tsatsi,» ka sanlaha guli. Ka tsa mnduya mantsa: «Aŋ! vaɗa ya,» kaʼa. 10 «Wakaka magay kəl ka ka nghaŋtá vli ɓa?» ka həŋnda tsi. 11 «Sana mndu ya ta hgə lu kaYesu, ta hwaɗaʼatá haɗik, ka masaɗiftá tsita kwapaya iriha ɗa. “La mbaziŋtá kumaghama imaSilwe,” kaʼa nda iʼi, ka sliʼaftá yuka laghwi yu mbaziŋta, kəl yu ka nghaŋtávli,» kaʼa. 12 «Ga tsa mndu ya ndana?» kahəŋ nda tsi. «Sna a iʼi wa,» kaʼa nda həŋ.

Ɗawutá vla la Farisa da tsa mndu si ndaghulpa ya

13 Ka klaftá həŋ ta tsa mndu si ndaghulpa ya, ka klaghata da la Farisa. 14Tsawbaɗu Sabat hwaɗaʼata Yesu ta tsa haɗikya, ka masanaftá tsa mndu ya ta kwapayairihani ka mbanafta ya. 15 Ka ɗawgəltála Farisa da tsi kəʼa magaku kəl tsi kanghaŋtá vli. Kaʼa mantsa: «Haɗik hwaɗaa tsi, ka masaɗifta ta kwapaya iriha ɗa.Ka mbaziŋta yu ta kuma ɗa, kəl yu kanghaŋtá vli,» kaʼa nda həŋ. 16 Ka dgavaptála Farisa his gamndər. «Mnda Lazglafta atsa mndu ya wu kabga sna a ta skwi tamnə zlaha sabat wu,» ka sanlaha. «Wakamnda dmaku dzaʼa maga mndərga tsahayama mazəmzəm na?» ka sanlaha, ka həŋta ghəŋani. 17 Ka həŋ nda tsa mndu yamantsa: «Wa tsa mndu ta mbaghafta ya kakagha ta gray na?» ka həŋ kamahis nda tsi.«Anabi ya,» kaʼa nda həŋ.

18Ta lanaf a ta lamali ta ghəŋa la Yahudanamnay kazlay: Si nda ghulpa tsamnduya,ka nghaŋtá tsi ta vli kəʼa wa. Ka laghu həŋhgaktá dadaha tsa mndu ya. Ka sagha həŋ.19Manda sagha taŋ, «zwaŋa ghuni namnduna ra? Grafgra kuni kazlay: Nda ghulpata yagata kuni kəʼa ra? Waka a magakukəl tsi ka nghaŋtá vli ndana ɓa?» ka həŋnda həŋ. 20 Ka dadahani mantsa: «Ndasna aŋni kazlay: Zwaŋa ŋni ya kəʼa. Tayagatá ŋni guli ná, nda ghulpa. 21Tsaw snaa aŋni kəʼa magaku kəl tsi ka nghaŋtá vliwa. Ɗawawaɗawa da tsi, nda gla tsatsi prəkka zlghawani tsatsi ka ghəŋani,» ka həŋ.22 Ta zləŋay tsa dadahani ya ta la maliha taghəŋa la Yahuda, kəl həŋ ka mnay mantsa.Tsaw la mali ta ghəŋa la Yahuda ya ná, ndaghada dzrafta taŋ. Mndu ta mnay kazlay:

Yuhwana 9:23 132 Yuhwana 10:11Yesu ná Kristi ya kəʼa ná, dzaʼa taliŋtala luta tsa mndu ya ma həga tagha skwa mukəʼa. 23Tsaya kəl dadahani kamnay kazlay:Nda gla tsatsi, prək tsatsi ka ghəŋani kazlghawani kəʼa ya.

24 Ka hgəglaŋtá la Farisa ta tsa mndu yakamahis. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Mnakagha ta kahwathwata ta kəma Lazglafta.Aŋni ná, nda sna aŋni kazlay: Mnda dmakutsa mndu ya kəʼa,» ka həŋ. 25 Ka tsa mnduya mantsa: «Ka mnda dmaku tsi, ka mndadmaku a tsi wu, sna a iʼi wa. Skwi turtukya snaŋ iʼi ná, si nda ghulpa yu, ndanananda ngha yu ta vli tsiɗiɗ,» kaʼa nda həŋ.26«Waka amagaghata kəl ka ka nghaŋtá vlika ka?» ka həŋ nda tsi. 27 «Ghadaghada yuta mnaghunata, va a kuni ta snay wu. Nuta kumə kuni ta mnəglaghunata ɗa tama,ari ta kumay a kaghuni ta nzakway kaduhwalhani guli na?» kaʼa nda həŋ. 28 Kararazə həŋ. Ka həŋ mantsa: «Ba kaghata nzakway ka duhwalani wala, aŋni ná,duhwalha Musa aŋni. 29 Nda sna amukazlay: Gwaɗgana gwaɗa Lazglafta taMusakəʼa. Tsa mndu ya, sna a aŋni ka saghaga tsi wu,» ka həŋ. 30 Ka tsa mndu yamantsa: «Wanawa mandərmimi kay tama!Sna a kuni ta vli ka ga sagha tsi wu? Wanagunihaguna ta ira iʼi taɗa tsa. 31 Skwi yasnaŋ amu ná, zlgha a Lazglafta ta wa skwita ɗawu mnda dmaku wa. Mndu ya ta vlaglaku ŋani, ta snanatá ŋani, ta zlghə tsi tawani. 32Ka yawu ta sna a lu tamnay kazlay:Mamu mndu ta gunanatá ira mndu yaga lunda ghulpa kəʼa wa. 33Ka si nza a tsa mnduya ka mnda Lazglafta wu ná, má haɗ sanaskwi laviŋ tsi ta magata wa,» kaʼa nda həŋ.34Ka həŋ nda tsi mantsa: «Kagha yaga lu kadmaku dzeʼdzeʼ guli ná, ka taghəgəltá skwiŋaŋni,» ka həŋ, ka ghzlagapta ma həgatagha skwa taŋ.

Vərɗaka ghulpata mndu35 Manda snaŋta Yesu kazlay: Ghzlagap

ghzla lu ma həga tagha skwa la Yahudakəʼa, ka lagha tsi slanaghata. Kaʼa mantsa:«Zlghafzlgha ka ta Zwaŋa mndu ra?» kaʼanda tsi. 36 Ka tsa mndu ya mantsa: «Wayaní mghama ɗa! Mnihamna ka zlghaftayu,» kaʼa nda tsi. 37 «Vani na ta nghəka, ta gwaɗa nda kagha na,» ka Yesu ndatsi. 38 «Zlghafzlgha yu mghama ɗa,» kəʼa

tsəlɓata ka ndəɓa dzvu ŋani. 39 Ka Yesumantsa: «Sasa yu ta na ghəŋa haɗik na ŋadganatá nzakwamnduha. Ŋa nghaŋta gwalkul nghaŋtá vli, ta vli. Ta ghulpəta gwalnda ngha ta vli,» kaʼa. 40 Ka sanlaha mala Farisa hada mantsa: «Dzaʼa ghulpghulpaaŋni guli ra?» ka həŋ nda tsi manda snaŋtataŋ ta tsa gwaɗaha ya. 41 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Kamá ghulpghulpa kuni katsi ná,má haɗ dmaku ta kaghuni wa. Tsaw “ndangha aŋni ta vli,” ka kuni ndanana ya, tsayakəl dmakwa ghuni ka gɗavata,» kaʼa ndahəŋ.

10Yesu vərɗa mnda ngha tuwak

1 Ka Yesu mantsa: «Kahwathwata ka yuta mnaghunata, mndu ta kwal kul lami ndata watgha gamaka tuwakha, ka valadatanda ta muhul ná, ghali tsa mndu ya, gəndatsa mndu ya guli. 2Ala ka lami nda ta wat-gha tsamndu ya katsi, mnda ngha tuwakhatsa mndu ya. 3 Dzaʼa gunanaguna mndangha tsa həga ya ta watgha, dzaʼa nda snatuwakha ta lwani, ŋa hgayni ta tuwakhaninda hga taŋ nda hga taŋ. Ŋa zligiŋtani tahəŋ dzibil. 4 Zligiŋtani ta inda tuwakha tanzakway ka ŋani ya, ŋa dzaʼani ta kəma taŋ,ta dzaʼa hahəŋmistani. Ta dzaʼa tuwakhanimistani, kabga nda sna hahəŋ ta lwani. 5Laa həŋmista mndu kul snaŋtá həŋwu, dzaʼahwayaghuhwaya həŋ diʼiŋ nda tsi, kabgatsatsaf a həŋ ta lwani wa.»

6Mantsa ya ka Yesu mnanatá mahdihdita həŋ, sew sna a tsa mnduha ta snay ya taghəŋa tsa skwi ta mnə tsi ya wa.

Yesu vərɗa mnda ngha tuwak7 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Kah-

wathwata ka yu ta mnaghunata, iʼi watghagamaka tuwakha. 8 Inda gwal ta sagha katiŋlaghutá iʼi, ghali tsaha ya, gənda həŋguli. Ama ka kwalaghutá tuwakha ta snalwa taŋ. 9 Iʼi watgha gamaka tuwak, kalamla mndu nda ta iʼi, dzaʼa mbaku. Dzaʼalaviŋlava ta lami ka sabi, ŋa mutsaftani taskwa zayni. 10Mndu ta ghali ná, ghali ŋanita sagha da ghalay, ŋa dzata, ŋa zaɗanata.Iʼi ná, saghasa yu ŋa mutsafta mnduha tahafu ka haslay, ŋa nzakwa taŋ kul haɗ sanaskwi ta pɗugudunustá həŋ. 11 Iʼi vərɗamnda ngha tuwak, vərɗamnda ngha tuwak

Yuhwana 10:12 133 Yuhwana 11:2ná, nda fa vghani ŋa tuwakhani. 12Mndu tangha tuwak ta plə lu nda pla ŋani ná, ŋani atuwakha wu na, nghayni ta kramtak mtakta sagha ya ná, hwayaghutani ka zlana-vatá tuwakha, ŋa valafta kramtak mtakta tuwakha, ka kwitanatá həŋ. 13 Tsayaskwi ta magə mndu ta maga slna ŋa tsedi,haɗ ɗaŋwani nda tuwakha wa. 14 Iʼi ná,vərɗa mnda ngha tuwak yu, nda sna yuta tuwakha ɗa, hahəŋ guli nda sna hahəŋta iʼi, 15 manda va ya snaŋ Da ta iʼi ya, iʼiguli ná, nda sna yu ta Da, nda fa vgha ɗaguli ŋa tuwakha ɗa. 16 Mamu sanlaha matuwakha ɗa guli, kul haɗ ma na gamak na.Dzaʼa nda sna həŋ ta lwa ɗa, ŋa hlaktá ɗata həŋ, ŋa nzata taŋ tuts, turtuk mndu tangha həŋ. 17 Ɗvuɗva Da ta iʼi, kabga fafayu ta vgha ɗa ŋa mtuta, ŋa mutsəglafta ɗa.18 Haɗ mndu ta laviŋtá klaptá hafu ma iʼiwu, iʼi ka ghəŋa ɗa ta vlata. Laviŋlava yuta vlata, laviŋlava yu ta mutsəglafta. Tsayaskwi dzaʼa ka magay ka Da ɗa nda iʼi.»

19 Ka dagəglavaptá la Yahuda kidaghigamndər ta ghəŋa tsa gwaɗa ya. 20 Kasanlaha ma həŋ mantsa: «Mamu duhwalahalaway ma na mndu na, nda ksa da hal-away, ŋaw ta sna kuni ta gwaɗa ta gwaɗətsi na?» ka həŋ. 21 «Haɗ mndu nda ksada halaway ta gwaɗa manda tsaya wu, lav-iŋlava duhwala halaway ta gunana ta iri tamnduha ra?» ka sanlaha guli.

Zlghaf a sanlaha ta Yesu wa22Ma fitika mazlam, ka skalə lu ta skala

havaktá guna həga Lazglafta ma Ursalima.23 Mbaɗa Yesu ka wawaku ma rmak tawa tsa həga Lazglafta ta hgə lu ka rmakaSalumuŋ ya. 24Ka lagha la Yahuda wanaftadlivis. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Ŋa kulamyawu dzaʼa zlaŋnata ka ma dga ghəŋ ta dgəŋni na? Ka kagha ta nzakway ka Kristi yakay, mnaŋna ka dardar ɓa?» ka həŋ ndatsi. 25 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Mnaghu-namna yu, zlgha a kuni wa. Na slnaha tamagə yu nda hga Da ɗa na ta mnaŋtá iʼi,26 zlgha a kuni wu kabga haɗ kuni matabatuwakha ɗa wa. 27 Nda sna tuwakha ɗa talwa ɗa. Iʼi nda sna yu ta hahəŋ, ta dzaʼa həŋmista ɗa guli. 28 Ta vlaŋvla yu ta hafu ŋakɗekedzeŋ ta həŋ. Haɗ həŋ dzaʼa walaŋtazwaɗuta wu, haɗ mndu dzaʼa hlaptá həŋma dzva ɗa guli wa. 29 Tsa Da ɗa ta vliha ta

həŋ ya, malaghumala ta inda sanlaha. Haɗmndu dzaʼa laviŋtá hlaptá həŋ ma dzva Daɗa wa. 30Aŋni nda Da ɗa ná, ka skwa turtukŋni,» kaʼa nda həŋ.

31 Lagha la Yahuda ka hləglaftá pala ŋazlərtsay. 32Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Wyanda ndəgha slna ɗinaɗina si da Da ɗa ma-gaghuna yu, ta ghəŋa wati ta kuma kunita zlərtsa iʼi na?» kaʼa nda həŋ. 33 Ka həŋmantsa: «Ta ghəŋa magata gha ta skwiɗina a ta zlərtsa ŋni ta kagha wu, ta ghəŋavəl kwarakwara gha. Kagha ta nzakwayka mnda səla ná, ta gra ghəŋa gha ka ndaLazglafta,» ka la Yahuda nda tsi. 34 KaYesu nda həŋmantsa: «Vinda a ma defterazlaha ghuni ma vla mnay Lazglafta kazlay:Kaghuni ná, “lazglaftaha” kuni* kəʼa kayra? 35Nda sna mu kazlay: Haɗ mndu dzaʼalaviŋtá hərɗiŋta skwi nda vindama defteraLazglafta wu kəʼa. Tsaw lazglaftaha kuni kaLazglafta tsanaftá hgu ta mnduha ta mnətsi ta gwaɗani ŋa taŋ. 36 Iʼi, Da ta zbaptá iʼi,ka ghunigihata ta ghəŋa haɗik, waka kunidzaʼa mnay kazlay: Ta kwarakwara ka kəʼakabga mnay ɗa kazlay: Zwaŋa Lazglafta yukəʼa? 37Ka slna Da ɗa a ta magə yu ta nghəkuni wu, ma zlghaf kuni ta iʼi. 38 Ala ka sivani tsi ta magə yu katsi, dər má zlghaf akuni ta iʼi wu, zlghafwazlgha a ka tsa slnahaya, kada grafta kuni, ŋa snaŋta ghuni ka-zlay: Da ta nzaku ma iʼi, iʼi ma Da gulikəʼa,» ka Yesu nda həŋ. 39 Ta ghəŋa tsayaka zbəgəltá həŋ ta ksafta, ka zaɗanaghatátsi rək ta həŋ. 40 Ka vrəglaghutá Yesu taɓla ghwa Zurdeŋ, ma vla taŋtaŋa magayYuhwana ta batem ŋa mnduha, ka nzatátsi hada. 41 «Haɗ mazəmzəm dər turtukmaga Yuhwana wa. Tsaw inda skwi yamnaYuhwana ta ghəŋa na mndu na ná, mandava tsaya nzakwani, ka ndəghata mnduha tasliʼadaghata da tsi ta mnay.» 42 Ma tsa vliya, nda ndəgha gwal ta zlghaftá Yesu.

11Mtakwa Lazar

1Mamu sanamnduma luwaBetani Lazarhgani ksaf ɗaŋwa. Ma tsa luwa ya tanzakwa kwaghamani ta nzakway ka i Marinda Marta. 2 Tsa Mari ya tsa ta pghanaftáurdi ta səla ta Mgham Yesu ka takaɗay ndaswida ghəŋani ya. Zwaŋamani tsa Lazar

* 10:34 Ngha ta Zabura 82:6.

Yuhwana 11:3 134 Yuhwana 11:39kul ɗughwanaku ya guli. 3 Ka tsghaghatátsa kwaghamani ya ta lwi ŋa Yesu kazlay:Mghama ɗa, ɗughwana a tsa gra gha ya kaywu kəʼa. 4 Ka Yesu mantsa: «Dzata a tsaɗaŋwa ya ta Lazar wa. Ŋa maraŋtá glakwambrakwa Lazglafta tsa ɗaŋwani ya, kadamaravata glakwa Zwaŋa Lazglafta guli,»kaʼa manda snaŋtani ta tsa gwaɗa ya.

5Tsaw ta ɗvay Yesu ta iMarta ndamuku-mani nda Lazar. 6 Tahula tsa snaŋta Yesukazlay: ɗughwana a Lazar wu kəʼa ya, kamagəglatá tsi ta fitik his, ma tsa vli hadatsi ya. 7 Tahula tsa, «vramavra ta haɗikaZudiya,» kaʼa nda duhwalhani. 8 «Maləmaɗa, kɗakwa la Yahuda tsa ta kuma zlərtsata kagha nda pala ŋa dzata ná, vramavra tahaɗika Zudiya ka ka?» ka duhwalhani ndatsi. 9 Ka Yesu mantsa: «Ghwaŋpɗə his anzemndi ma vaghu ra. Ka ta mbaɗə gifitikmndu ta mbaɗa ná, haɗ tuthun, ta dzadzaywu, kabga tsuwaɗak vli ta wa irani gifitik.10Ala ka girviɗik ta mbaɗa mndu ta mbaɗakatsi, ta dzadzay tuthun, kabga ngha a tavli girviɗik wu,» ka Yesu nda həŋ. 11 «Waa dzadza hani ta gra mu Lazar, ka la yuda sliʼanafta,» kaʼa nda həŋ tahula mnatanita tsa gwaɗa ya. 12 «Mghama ɗa! ka sihani ta dzata ya ní, haɗ dzaʼa mbafta ra?»ka duhwalhani nda tsi. 13 Ba va hani tadzata kahwathwata ka hahəŋ sizlay nda ŋataŋ. Tsaw ta ghəŋa mtatani mna Yesu taŋani. 14 Ka Yesu klinistá ghəŋani ta həŋmantsa: «Nda mta Lazar tane! 15 Ta rfu yuta ghəŋa kwala ɗa kul haɗ hada. Ɗina tsayaka ŋa ghuni, ŋa fafta ghuni ta ghəŋ ta iʼi.Mbaɗma slanaghata ndana tama,» kaʼa ndahəŋ. 16 «Mbaɗma amu guli, ka dzaʼa murwuta kawadaga nda tsi,» ka Tuma ta hgəlu ka mbuhwali nda pɗakwa duhwalha.

Yesu hafu17Ta lagha Yesu ná, mafwaɗa fitika Lazar

tsa ma haɗik manda paɗamta. 18 Tsa luwaBetani ya, malaghumala a ka meli hkənnzakwani nda luwa Ursalima wa. 19 Ndandəgha la Yahuda ta sliʼadaghata da zg-waŋtá i Marta nda Mari, ta ghəŋa mtatázwaŋama taŋ. 20 Manda snaŋta Marta ka-zlay: Waʼa Yesu ta sagha kəʼa, ka labə tsida guyay ta tvi, ta nzutá nzakwani Marimintgha. 21 Ka Marta nda Yesu mantsa:«Mghama ɗa! Ka má hadna ka katsi ná,má mta a zwaŋama ɗa wa. 22 Tsaw dər nda

vanana ná, nda sna yu kazlay: Inda skwidzaʼa ka ɗawaŋta da Lazglafta ná, dzaʼatsuʼaghaf tsuʼa Lazglafta ta wani kəʼa,» kaMarta nda Yesu. 23Ka Yesu mantsa: «Dzaʼasliʼagapsliʼa zwaŋama gha ma mtaku,» kaʼanda tsi. 24 «Nda sna yu mantsa kazlay:Dzaʼa sliʼagapsliʼa ma mtaku baɗu kɗakwaghəŋa haɗik kəʼa,» ka Marta nda tsi. 25 KaYesu nda tsi mantsa: «Iʼi tsa mndu ta sliʼa-ganaptá gwal nda rwa ŋa nzəglata taŋ ndahafu ya. Mndu ta zlghaftá iʼi dər mtumtatsi, dzaʼa nzanza nda hafu. 26 Dər wati mamndu ka ta ndiri tsi ta zlghaftá iʼi haɗ dzaʼamtuta ɗekɗek wa. Zlghafzlgha ka ta tsa?»ka Yesu nda tsi. 27KaMarta nda tsi mantsa:«Aŋni mghama ɗa, zlghafzlgha yu kazlay:Kagha ná, Kristi Zwaŋa Lazglafta ya dzaʼasaha ta ghəŋa haɗik ka,» kaʼa nda tsi.

Tawa Yesu ta ghəŋa mta ta Lazar28 Mnatani ta tsa gwaɗa ya, ka sliʼaftá

tsi ka laghwi mnanatá mukumani Marimakɗekmakɗek kazlay: Waʼa tsa mnduta taghamatá skwi ya kay hadna ta gvalakagha, kaʼa. 29 Na gi snaŋta Mari mantsaya, gi brahwat sliʼafta, ka hwaya slanaghatáYesu. 30Tsaw ta lamə aYesu da luwa karakuwu, tata nzaku ma tsa vla guyakwa taŋ ndaMarta ya. 31Nghay tsa la Yahuda ta nzakuma həga ta lɓa ŋuɗuf ŋa Mari ta tsa gisliʼaftani brahwat ka sliʼi dzibil ya, ka həŋmantsa: Ya sliʼani da taw ta kulu tsa, ka həŋka sabi mistani. 32 «Mghama ɗa! Ka máhadna ka ná, má mta a zwaŋama ɗa wu,»Ka Mari zləmbatá ma ghuva Yesu nghaŋərtsi manda ɓhadaghatani da tsa vli nda tsiya. 33Nghay Yesu ta Mari ta taw, nda tsa laYahuda ta labəmistani ya tani, ka lagha tsita ŋuɗufaYesu ka kɓanafta. 34«Gapaɗamtakuni na?» kaʼa nda həŋ. «Mghama ɗa! Sawinghanata ɓa,» ka həŋ nda tsi. 35 Ka mbəzəYesu ta ima taw. 36 «Nghawa kəʼa ta ɗvayɓa!» ka la Yahuda ta ghəŋani. 37 «Tsatsi tambanaftá ghulpata mndu kay guli ná, laviŋa ta pyaftá Lazar má ŋa kwal kul mtuta ra,»ka sanlaha mataba taŋ.

Vranamta Yesu ta hafu ma Lazar38 Ka ləglagha tsi ta ŋuɗufa Yesu. Ka

sliʼaftá tsi ka lagha ta kulu. Sana galighaya fuŋ lu ta klam ta wani. 39 «Taŋwalaghwaya klam ta wani ya,» ka Yesu. «Mghama ɗa!Nda ghada ziʼatani, kabgama fwaɗafitikanina manda paɗamta,» ka Marta, mukumani

Yuhwana 11:40 135 Yuhwana 12:10ma tsa mndu nda mta ya. 40 «Mnagha ayu kazlay: Ka zlghafzlgha ka ná, dzaʼa ndangha ka tambrakwa Lazglafta kəʼa kay ra?»ka Yesu nda tsi. 41 Ka taŋwalaghutá həŋ tatsa klamya. Ka nghadaftá Yesunda ta luwa,kaʼa mantsa: «Da! Ta rfay yu ta kagha,kabga ta zlghafzlgha ka ta tawa ɗa. 42 Ndasna yu kazlay: Ta gɗagɗa ka ta zlghiɗiftawaɗa kəʼa. Nziya nza tsi ná, ŋa na mnduha tawiɗifta na ta mna yu, kada zlghafta həŋ,»kaʼa. 43 Tahula mnatani ta tsa gwaɗa ya,kaʼa nda lwi dagaladagala mantsa: «Lazar!Sabsa,» kaʼa. 44Ka sabə tsa Lazar si ndamtaya nda slahwatá səlahani nda dzvuhani,nda patak ma kuma. «Paliŋwapala, kambaɗa tsi ta mbaɗa,» ka Yesu nda həŋ.

Baray mghamha ta vgha ŋa dzatá YesuMat 26:1-5, Mak 14:1-2, Luk 22:1-2

45 Mataba tsa la Yahuda si ta lagha dazgwa Mari ya ná, nda ndəgha sanlaha tazlghaftá Yesu nghaŋər həŋ ta skwi magatsi. 46 Ka sliʼaftá sanlaha mataba taŋ, kalaghwi slanaghatá la Farisa, ka rusanaftáskwi maga Yesu ta həŋ. 47 Lagha la malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda laFarisa, ka tskanatá gwal tsa guma. Ka həŋmantsa: «Dagala mazəmzəm ta magə tsamndu ya, waka mu dzaʼa magay na? 48 Kazlanazla mu ka va magayni katsi ná, dzaʼasliʼaghuslia mnduha da zlghaftá tsatsi, ŋasagha la Ruma da zaɗanatá həga Lazglaftandamndəra amu tani,» ka həŋ. 49Ka Kayifata nzakway tekw mataba la mali ta ghəŋala Yahuda, ya zbap lu kamali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta ma tsa vaku ya, ndahəŋ mantsa: «Kaghuni wa, haɗ skwi snaŋkuni wa. 50 Haɗ kuni ta ndanu ra? Draŋmtuta mndu turtuk da manaka mnduha,kaya dzaʼa zaɗanata lu ta mndəra mndunekwnekw,» kaʼa.

51 Tsaw tsa gwaɗa mnə tsi ya ná, ndaɗvayni a wa. Ma vəl tsa nzakwani ka malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ya ná,ka mnutá tsi kazlay: Dzaʼa mtumta Yesu damnaka la Yahuda kəʼa. 52Ŋa la Yahuda ndaghəŋa taŋ a wu, nda nza guli ŋa tskanatáinda zwana Lazglafta ta wiɗatá vgha.

53 Daga baɗu tsa ka dzraftá həŋ ta wi ŋadzata Yesu. 54 Tsaya kwal Yesu margəltávghani baŋluwa mataba la Yahuda. Kasliʼaftá tsi ka laghwi da sana luwa ta hgə lu

ka Ifrayim ndusa nda wamtak. Ka nzatá tsihada kawadaga nda duhwalhani.

55 Ka ndusaktá fitika skalay la Yahudata Pak. Ma kɗaku tsa fitika skalu ya, kasliʼadaghatá ndəghata mnduha tsa haɗikya da luwa Ursalima, ŋa ghuɓiŋtá vghataŋ. 56 «Ta ndanə kuni ná, dzaʼa saghasada vla skalu re, ari saghata a wa na?» kahəŋ mataba taŋ, ka zba Yesu. 57 Tsaw simnumna la mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta nda la Farisa kazlay: Ka wa mnduda snaŋtá vli hada tsi ya ná, ka mna tsi ŋaksafta, ka həŋ.

12Pghafta Mari ta urdi ta səla YesuMat 26:6-13, Mak 14:3-9

1Ta pɗakwafitikmkuʼ kamaga skala Pak,ka Lagha Yesu da luwa Betani, ma tsa luwata nzaku Lazar, tsa mndu sliʼaganap tsi mamtaku ya kay. 2 Ka danatá lu ta skwa zayhada, ka dgə Marta. Tekw tsa Lazar yamataba tsa mnduha ta nzata ŋa za skwazay kawadaga nda Yesu ya. 3Ka klaftá Marita hwaraka urda sana fu ta hgə lu ka Nar,nda bla dzvani, ka rita litir. Ka pghə tsi tasəla Yesu, ka takaɗay nda swida ghəŋani.Ka vərtikanaftá tsa urdi ya ta vli ma indatsa həga ya. 4 Ka Zudas Iskaryut zwaŋaSimuŋ, ta nzakway tekwmataba duhwalhaYesu ta dzaʼa skwapta ya mantsa: 5 «Haɗlu si ta skwaptá na Urdi na ka tseda vaghamnduha hkən dərmək* ka daganaftá gwalka pɗu ra?» kaʼa. 6 Vərɗa gwaɗa ta la pɗua gwaɗə tsi wa. Vərɗa tsatsi ná, ghali yakabga ta dzaʼa tsatsi nda klaʼatá tsa skwi tatskə lu ma zlibi da tsi ya. 7 Ama ka Yesumantsa: «Zlanazla! Ka fata tsi ŋa baɗupaɗaiʼi. 8Gwal pɗuná, tavata kaghuni hahəŋ. Iʼi,nzata a yu tavata kaghuni ŋa ɗekɗek wu,»kaʼa.

Mal dzatá Lazar, ka gwal dra skwi ŋaLazglafta

9 Snaŋta ndəghata la Yahuda kazlay:Waʼa Yesu ma Betani kəʼa, ka sliʼadaghatáhəŋ. Tsa sliʼadaghata sliʼadagha həŋ yaná, ta ghəŋa gwaɗa ta Yesu nda ghəŋania wu, ta kumay həŋ ta nghaŋtá tsa Lazarsliʼaganap Yesu mataba gwal nda rwa yaguli. 10 «Dzatá Lazar guli!» ka la mali ta

* 12:5 Ngha ta Yuhwana 6:7.

Yuhwana 12:11 136 Yuhwana 12:36ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta kurata,11 kabga nda ndəgha la Yahuda ta sliʼaptamataba taŋ ka laghwi da zlghaftá Yesu taghəŋa gwaɗa ta Lazar.

Lama Yesu da luwa UrsalimaMat 21:1-11, Mak 11:1-11, Luk 19:28-40

12 Gamahtsimani, ka snaŋtá dəmga tasliʼadaghata da tsa vla skalu ya kazlay: WaʼaYesu ta sagha da Ursalima kəʼa. 13 Ka ɓalhəŋ ta sluhwa zlizlam ka dzaʼa da guyay tatvi. Ka həŋ mantsa: «Ŋa Lazglafta glaku!Ka tfanaghatfa Lazglafta ta wi ta mndu tasagha nda hga Mgham. Ka tfanaghatfaLazglafta ta wi ta Mghama la Israʼila,» kahəŋ ka hla wi. 14 Manda ya nda vinda, kamutsaftá Yesu ta zwaŋa kɗih, ka laf tsi tida.15 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ mnduha ma luwa

Ursalima,waʼa Mghama ghuni ta saghata zwaŋa kɗih†,» kaʼa.16 Inda tsa skwiha ta magaku ya ná, ta snaa duhwalhani ta klatá ghəŋani karaku wa.Tahula kapanafta lu ta Yesu ma glakwani,ka havaktá həŋ kazlay: Ta ghəŋa tsatsivindafta lu ta tsa skwi ya kəʼa, ka saghatsa skwi mna lu ma gwaɗa Lazglafta yamagatamanda va tsaya guli, ta ghəŋa Yesu.17 Ka rusu inda tsa mnduha si kawadaganda Yesu ya ta skwi nghaŋ həŋ, ma fitikasliʼaganaptani ta Lazar ma kulu, matabagwal nda rwa ya. 18 Tsaya kəl mnduha kasliʼadaghata da guyay kabga snaŋta taŋ tatsa mazəmzəmmaga tsi ya. 19 «A haɗ sanaskwi dzaʼa magata mu ya na! Nghawa ɓa taindamnduha ta dzaʼa mistani,» ka la Farisamataba taŋ.

Maganatá slna ta Yesu, ka dzaʼa mistani20 Mamu la Grek‡ mataba tsa gwal

ta sliʼadaghata da Ursalima ŋa tsəlɓu daLazglafta ma tsa fitika skalu ya. 21 Kahəŋ mantsa: «Mghama ɗa! Ta kumay ŋnita guyata nda Yesu,» ka həŋ nda Filip tanzakway ka mnda luwa Betsayda ta haɗikaGalili. 22 Ka laghu Filip mnanatá Andre, kasliʼaftá həŋ kawadaga ka laghwi mnanatáYesu. 23 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ndamaga fitik dzaʼa kəl lu ka kapanaftá Zwaŋamndu ma glakwani. 24 Kahwathwata ka yuta mnaghunata, ndleŋw manda va tsaya tanzata hya nimaya ka dəɗam a tsi da haɗik

ka rwutani. Ka rwurwa tsi, dzaʼa yaf yadagala. 25 Mndu ta ɗva ghəŋani ná, dzaʼazaɗiŋzaɗa. Ala, ka malaghumala ɗvafta tsamndu ya ta Lazglafta ka skwiha ma ghəŋahaɗik katsi, dzaʼa nzulananzula tsa mnduya ta hafani ŋa kɗekedzeŋ. 26 Kata kumaymndu tamagihatá slna ná, ka sawi tsimistaɗa, ma tsa vli dzaʼa nzata iʼi ya, hada dzaʼanzata tsa mndu ta magihatá slna ɗa yaguli. Ka tamagihamagamndu ta slna, dzaʼaŋlanafŋla Da ɗa ta tsa mndu ya,» kaʼa ndahəŋ.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta dzaʼani mtaku27 Ka Yesu mantsa: «Ndanana ná, wana

nda tsa ŋuɗufa ɗa. Sna a yu ta skwi ŋamnay ɗa wa. Da! Klapkla ta iʼi ma na ghuyaɗaŋwa na ka yu, tsaw ta ghəŋa tsa ghuyaɗaŋwa ya klə yu ka saha ta ghəŋa haɗikda ghuyay kay guli. 28 Da! Maraŋmarata glakwa gha,» kaʼa. «Ghadaghada yu tamaraŋtá glakwa ɗa, dzaʼa kɗay yu ta marayguli,» ka lwi gwaɗagata daga ta luwa.29 «Luwa ya ta ŋəzlata,» ka dəmga ta snay.«Duhwalha Lazglafta ya ta gwaɗganata,»ka sanlaha. 30 Ama ka Yesu mantsa: «Tsalwi ta gwaɗagata ya ná, ka ŋa ɗa a wa,ka ŋa ghuni gwaɗagata tsi. 31 Ndananatama, nda maga fitika tsanaghatá gumata na ghəŋa haɗik na. Ndanana dzaʼawuɗidiŋta lu ta mghama na ghəŋa haɗikna. 32 Iʼi, baɗu kapaɗifta§ lu ta na ghəŋahaɗik ya, dzaʼa tɗaktɗak yu ta indamnduhada iʼi,» kaʼa. 33 Tvi kəʼa dzaʼa mtaku tamnə tsi ma tsa gwaɗani ya. 34 «Dzaʼa nzataŋa kɗekedzeŋ Kristi, ka aŋni taghafta madeftera zlahu ná, waka kagha tama tamnaykazlay: Dzaʼa kapanafkapa lu ta Zwaŋamndu kəʼa. Wa tsa Zwaŋamndu ya?» ka tsadəmga ya. 35KaYesumantsa: «Ta ɓats nzɗatsuwaɗak karaku mataba ghuni. Tatakeʼatsuwaɗak na ná, Mbaɗawambaɗa ta mbaɗama tsuwaɗak, yaha vli da kuzaghunaghata.Mndu ta mbaɗa ma grum ná, sna a tavli ta dzaʼa tsi wa. 36 Zlghafwazlgha tatsuwaɗak ta da kaghuni tsi na, kada nzakwakuni ka zwana tsuwaɗak,» kaʼa nda həŋ.Gwaɗata Yesu ta tsa gwaɗa ya, ka laghu tsika zaghuta diʼiŋ nda həŋ, ka ɗifaghuta.

Kwalaghuta la Yahuda ta zlghaftá Yesu† 12:15 Ngha ta Zakari 9:9. ‡ 12:20 Ngha ta Yuhwana 7:35. § 12:32 Ngha ta Yuhwana 3:14.

Yuhwana 12:37 137 Yuhwana 13:1437 Kulam nda tsa mazəmzəmha mamaga

tsi ta wa ira taŋ ya, ka kwalaghutá həŋta zlghafta. 38 Mantsa ya dzaʼa kəl tsi kanzakway taɓ ta gwaɗamanda yamna anabiIsaya kazlay:«Mghama ɗa, wa ta zlghaftá gwaɗa ya

gwaɗa ŋni?Wa maranaŋ Mgham Lazglafta ta mbrak-

wani*?»39 Skwi kwal həŋ zlghafta ná, wya tsi kaIsaya mnata guli:40 «Lazglafta ta ghulpiŋtá ira taŋ,ka təŋanaftá ghəŋa taŋ,ŋa kwala taŋ nghaŋta nda ira taŋ,ŋa kwala taŋ tsatsafta da mbəɗaktá həŋ ta

vgha tvə iʼiŋa mbanafta ɗa ta həŋ† kəʼa,» ka Lazglafta.41 Ma tsa fitika nghaŋta Isaya ta glakwaYesu ka mnə tsi ta gwaɗa ta ghəŋani‡ ya,mnata tsi ta tsa gwaɗa ya. 42Mava tsaya ná,mamu ndəghata la mali ta ghəŋa la Yahudata zlghaftá Yesu. Ama ka kwalaghutá həŋta maraŋtá ghəŋa taŋ, kabga zləŋa gwaɗada la Farisa, da taliŋtá lu ta həŋ ma həgatagha skwa taŋ. 43Malaghumala ɗvafta taŋta ghubu da mnduha ka ya da Lazglafta.

Yesu ná, tsuwaɗak ya44 Ka Yesu klaŋtá lwi mantsa: «Mndu ta

zlghaftá iʼi, iʼi a zlghaf tsi wu, tsa mnduta ghunigihata ya zlghaf tsi. 45 Mndu ndangha ta iʼi, nda ngha ta mndu ta ghunigi-hata. 46 Iʼi ná, tsuwaɗak yu, ka saha yu taghəŋa haɗik kada kwala mndu ta zlghaftáiʼi da nzata ma grum. 47 Ka nda sna mnduta gwaɗa mna yu, ka kwalaghutá tsi tamaga slna nda tsi katsi, iʼi a dzaʼa tsa gumata ghəŋani wu, kabga sa a yu ta ghəŋahaɗik ŋa tsa guma wu, sasa yu ŋa mbamnduha ta ghəŋa haɗik. 48Mndu ta vziɗtaka kwalaghutá tsi ta zlghaftá gwaɗa ɗa,dzaʼa tsanaghatsa lu ta guma. Tsa gwaɗahagwaɗa yu ya dzaʼa tsanaghatá guma baɗukɗakwa ghəŋa haɗik. 49 Iʼi ná, gaghəŋgaghəŋa ɗa a ta gwaɗa yu ta gwaɗa wa.Tsa Da ta ghunigihata ya ta mnihatá gwaɗaŋa gwaɗay ɗa, nda ya ŋa ta taghay ɗa ŋamnduha. 50Nda sna yu kazlay: Skwi tamnətsi ná, ta vlay ta hafu ŋa kɗekedzeŋ kəʼa.Inda skwiha ta mnə yu ná, manda va skwimniha Da ɗa ta mna yu,» kaʼa.

13Mbazanata Yesu ta səla duhwalhani

1 Ta kɗavakta fitik lu, gamahtsimanidzaʼa skala lu ta skala Pak. Nda sna Yesukazlay: Saghasa fitik dzaʼa kəl tsi ka zlanatána ghəŋa haɗik na, ka laghu da Da kəʼa.Ɗvuɗva tsatsi ta gwal ta zlghafta ma naghəŋa haɗik na, haɗ kɗavakta ɗvutanita həŋ wa. 2 Ka zə Yesu ta skwa zaynda duhwalhani gahawu. Nziya nza tsi,ghadaghada halaway ta hbutá Zudas zwaŋaSimuŋ Iskaryut ŋa skwaptá Yesu. 3 Ndasna Yesu ka ghəŋani kazlay: Sa daga daLazglafta yu, dzaʼa vru da Lazglafta yu kəʼa.Nda sna guli kazlay: Fanamfa Lazglafta tainda skwi ma dzvani kəʼa. 4 Ka sliʼavatátsi ma tsa vla za skwi ya, ka suɗatá tsi talgutani, ka klaftá tsi ta ira gwada ka hbivtamisti. 5 Ka tamtá tsi ta imi ma glifiŋ, kambambazə tsi ta səla duhwalhani. Ka tatakaɗ tsi nda tsa ira gwada hbiv tsi misti yakay. 6Ka lagha tsi ta Simuŋ Piyer. Ka SimuŋPiyer mantsa: «Mghama ɗa! Kagha ná, ŋambaza səla ɗa!» kaʼa nda tsi. 7 «Ta kɗa asnaŋta gha ta na skwi tamagə yu na karakuwu, dzaʼa nda sna ka dazlay,» ka Yesu ndatsi. 8 «Kadzeŋkadzeŋ, haɗ ka ta walaŋtámbaza səla ɗa wu,» ka Piyer nda tsi. «Kambazagha a yu ta səla gha wu, haɗ ima ghama iʼi wu,» ka Yesu nda tsi. 9 Kaʼa mantsa:«Mghama ɗa! Səlaha ɗa kweŋkweŋ a dzaʼaka mbazihata tama wu, nda dzvuha ɗa ndaghəŋa ɗa tani,» ka Simuŋ Piyer nda tsi.10 Ka Yesu mantsa: «Ka nda mbazambazamndu, haɗ ta zbəgəltá mbaza wa. Basəlaha kweŋkweŋ dzaʼambambazanaghutatsi, kabga tsuweɗaka vghani. Tsuweɗakavgha ghuni, tsaw kaghuni demdem a wu,»ka Yesu nda tsi. 11 Nda sna Yesu ta mndudzaʼa skwapta, tsaya kəl tsi kamnay kazlay:Kaghuni demdem a tsuweɗaka wu kəʼa ya.

12Tahulambambazanatani ta səlaha taŋ,ka suɗglavatá tsi ta lgutani, ka nzəgladatáka zəgəltá skwi. Kaʼa nda həŋ mantsa:«Nda sna kuni ta tsa skwi magə yu ŋaghuni ya ra? 13 “Mndu ta tagha skwi”ŋaŋni ka, “mghama ŋni” ka, ka kuni tahga iʼi. Ta ŋa ghuni tsaya, manda va tsayayu. 14 Ka si iʼi ta nzakway ka mgham,mndu ta tagha skwi ŋamndu,mbaza ghunambaza yu ta səla ya ní, kaghuni guli ŋa

* 12:38 Ngha ta Isaya 53:1. † 12:40 Ngha ta Isaya 6:9-10. ‡ 12:41 Ngha ta Isaya 6:1.

Yuhwana 13:15 138 Yuhwana 14:3mbazay ghuni mantsa ta ŋa sani nda sani.15 Maraghunatá tsaya maraghuna yu, ŋamagay kaghuni guli manda tsa magaghunayu ya. 16 Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, haɗ kwalva ta malaghutá mghamaniwu, haɗ mnda ghunay guli ta malaghutámndu ta ghunafta wa. 17 Ka nda sna kunita tsaya, dzaʼa rfu kuni kata magay kunita slna nda tsi. 18 Nda kaghuni demdema ta gwaɗa yu ta tsa gwaɗa ya wu, ndasna yu ta gwal zabap yu. Tsa gwaɗa ndavinda ma defteri ya ná, ɗina ka magatanimantsa. “Mndu ta zə ŋni ta skwa zaykawadaga nda tsi ta liɗista.*” 19 Ka yu tamnaghunata daga ndanana ma kɗaku skwika slata. Mantsa tama ka slasla skwi ya, ŋazlghafta ghuni kazlay: “Iʼi ná, iʼi ya” kəʼa.20 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, katsuʼaftsuʼa mndu ta mndu dzaʼa ghunaftayu katsi ná, iʼi tsuʼaf tsi. Ka tsuʼaftsuʼa tsita iʼi, tsuʼaftsuʼa guli ta mndu ta ghunigi-hata,» kaʼa.

Sliʼa Zudas skwaptá YesuMat 26:20-25, Mak 14:17-21, Luk 22:21-23

21 Tahula kɗiŋta Yesu ta mana tsagwaɗaha ya, ka ghudzavaftá ŋuɗufani,kaʼa mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, mamu sani ma kaghunidzaʼa skwaptá iʼi,» kaʼa mnanaŋta həŋbaz. 22 Ghurghurghur, ka duhwalhani kananagha vgha taŋ. Sew sna a həŋ ka ta wata mna tsi wa. 23 Tsaw sani turtuk matabaduhwalhani, tsa ta mamə Yesu ya, tavataYesu nzanavata tsi. 24 «Wa na mndu tagwaɗə ka ta ghəŋani na na? ka ka ɗawaŋtada tsi ɓa?» ka Simuŋ Piyer nda tsi nda dzvu.25Mantsa ya tama, «Waya ní mghama ɗa,»ka tsa duhwal ya fadaghatá ghəŋ da ghuvaYesu ka ɗaway. 26 Ka Yesu mantsa: «Tsamndu dzaʼa niʼagafta yu ta ndurzla ɗafaka vlaŋta ya ná, vani tsaya,» kaʼa nda tsi.Ka niʼagaftá tsi ta ndurzla ɗafa ka vlaŋtáZudas zwaŋa Simuŋ Iskaryut. 27 Na gi tsazlghafta Zudas ta tsa ndurzla ɗafa ya, gilama halaway dida tsa. «Magamisimmisimta skwi ta kumə ka ta magay,» ka Yesu ndatsi. 28 Haɗ mndu dər ka turtuk matabatsa gwal ta nzata ka za skwi ya nda sna kakabgawu kəl tsi ka mnay ŋani mantsa wa.29 Zlah la skwaktá skwi ŋa za skalu, ka lavalaŋtá skwi ta gwal ka pɗu a ka Yesu nda

tsi, ka sanlaha ta ndanay, kabga da Zudaszliba tska skwa taŋ. 30 Na zlghafta Zudasta tsa ndurzla ɗafa ya, ka gi sabə tsi dzibil.Rviɗik vli ta tsa luwa ya.

Ɗvuwaɗva ta vgha ghuni31 Tahula saghwa Zudas dzibil, ka Yesu

mantsa: «Ndana na ŋlanafta lu ta Zwaŋamndu. Ka ŋlanaftá lu ta Lazglafta guli ndama tsatsi. 32 Ka nda ma tsatsi zlagigiŋtaLazglafta ta glakwani ya, dzaʼa marigiŋ-mara ma vərɗa tsatsi ta glakwa zwaŋ guli,dzaʼa gi magay ndana ndana. 33 Zwanaɗa, ta ɓats yeya nzɗa ɗa kawadaga ndakaghuni, dzaʼa zbay kuni ta iʼi. Manda vaya mnana yu ta la Yahuda kazlay: Laviŋ akuni ta ɓhata ma vli ta dzaʼa yu wu kəʼaya, manda tsaya ta mnaghunaŋta yu takaghuni guli ndana. 34Wana lfiɗa zlahu tavlaghunata yu. Ɗvuwaɗva ta vgha ghunisani nda sani. Manda va ya ɗvu iʼi takaghuni ya, ɗvuwaɗva kaghuni guli ta vghaghuni sani nda sani. 35 Ka ta ɗvuɗva kunita vgha ghuni sani nda sani katsi, ta tsayadzaʼa snaŋta mnduha kazlay: Duhwalha ɗakuni kəʼa,» kaʼa.

Mnay Yesu ta krughuva PiyerMat 26:31-35, Mak 14:27-31, Luk 22:31-34

36 Ka Piyer mantsa: «Mghama ɗa! dzaʼadiga ka na?» kaʼa nda tsi. «Laviŋ a ka taɓhata da tsa vli ta dzaʼa yu ya ndanana wu,dazlay ya, dzaʼa ɓhaɓha ka mista ɗa,» kaYesu nda tsi. 37Ka Piyer mantsa: «Mghamaɗa! kabgawu dzaʼa kwal yu laviŋtá ɓhatamista gha ndana na? Dər ŋa dzatá iʼi tsi,fafa yu ta vgha ɗa ka ŋa gha,» kaʼa nda tsi.38 Ka Yesu mantsa: «Va kahwathwata, fafaka ta vgha gha ŋa ɗa ra? Kahwathwata kayu ta mnaghata, ma kɗaku vazak wahataná, hkən səla dzaʼa mnata ka kazlay: Sna ayu ta na mndu na wu, kəʼa nda iʼi,» kaʼa.

14Nda ma Yesu tva dzaʼa da Da

1 Ka Yesu nda duhwalhani kay gulimantsa: «Yaha ŋuɗufa ghuni da tɗu,fafwafa ta ghəŋa ghuni ta Lazglafta faf kuniguli ta ghəŋa ghuni ta iʼi. 2 Nda ndəghavla nzaku ma həga ga Da ɗa, ka má haɗ tsimantsa wu, má mnaghunamna yu. Dzaʼanda sliʼa yu da payaghunatá vli. 3 Tahula

* 13:18 Ngha ta Zabura 41:10.

Yuhwana 14:4 139 Yuhwana 14:31

laghwa ɗa ka payaghunatá vli, dzaʼa vra-gavra yu, ŋa hlay ɗa ta kaghuni tavata iʼi.Ŋa mutsafta kaghuni guli ta nzaku ma vlidzaʼa nzata iʼi, kaʼa. 4Wya nda sna kaghunita vli ta dzaʼa yu, nda sna kuni ta tvi guli,»kaʼa. 5 Ka Tuma mantsa: «Mghama ɗa, snaa ŋni ta vli ta dzaʼa ka wu, waka aŋni dzaʼasnaŋtá tvi?» kaʼa nda tsi. 6 Ka Yesu nda tsimantsa: «Iʼi tvi, iʼi kahwathwata, iʼi hafu.Haɗ mndu dzaʼa laviŋtá lami da həga gaDa, ka nza a tsi nda tvə iʼi wa. 7 Ka ndasna kuni ta iʼi dzaʼa nda sna kuni guli ta Daɗa. Ndanana ná, nda sna kuni, nda nghakaghuni guli,» kaʼa nda tsi.

8 Ka Filip mantsa: «Mghama ɗa! Maraŋ-namara ta tsa Da ya, ka zɗafta ŋuɗufa ŋni,»kaʼa nda tsi. 9Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ndakɗa fitika ɗa kawadaga nda kaghuni Filipná, ta sna a ka ta iʼi ra? Ka nda ngha mnduta iʼi ná, nda ngha ta Da. Waka ka dzaʼamnay kazlay: Maraŋnamara ta Da kəʼa na?10Zlghaf a ka kazlay: Ta nzaku ma Da iʼi, Daguli ta nzaku ma iʼi kəʼa ra? Nana gwaɗahata mnaghunata yu na ná, ma ghəŋa ɗa a taklaʼata yu wa. Tsa Da ta nzaku ma iʼi ya tamaga tsa slnaha ya. 11 Fafwa fa ta ghəŋaghuni ta skwi ta mnaghunata yu kazlay: Iʼita nzaku ma Da, Da guli ta nzaku ma iʼi kəʼaya. Fafwafa ta ghəŋa ghuni dər ta ghəŋatsa slnaha yeya tsi. 12 Kahwathwata ka yuta mnaghunata, mndu ta zlghaftá iʼi, dzaʼamagay tsatsi guli ta slna ta magə yu. Dzaʼamagay ka malaghuta kabga nda sliʼa iʼi daDa ɗa. 13Mantsa tama, inda skwi dzaʼa kuniɗawaŋta nda hga ɗa, dzaʼa magay yu, kadamaraŋta Da ta glakwani ndama zwaŋ. 14Kaɗawaŋɗawa kuni ta sana skwi nda hga ɗa,dzaʼa magay yu,» kaʼa.

Dzaʼa ghunaga ghuna Da ta Sulkum ndaghuɓa

15 «Ka ɗvuɗva kuni ta iʼi, dzaʼa snasnakuni ta zlahuha ɗa. 16 Iʼi, dzaʼa ɗaway yu daDa ta sana mndu ŋa ghunəgaghunatani ŋanzatani ŋa ɗekɗek kawadaga nda kaghuniŋa kata kaghuni. 17 Tsa mndu ya ná,Sulkuma kligiŋtá kahwathwata ya. Laviŋa mndu ma ghəŋa haɗik ta tsuʼafta wa.Laviŋ a həŋ ta snaŋta guli wa. Kaghuninda sna kaghuni, kabga ta gɗata kawadaganda kaghuni, dzaʼa gɗavagɗa ŋa ɗekɗekmaŋuɗufa ghuni. 18 Iʼi, zlaghunata a yumanda

zwana tawakri wu, dzaʼa vragaghavra yuda kaghuni. 19 Ta ɓats nzɗa ɗa, nghaŋta amnduha ma ghəŋa haɗik ta iʼi wa. Kaghuniya, dzaʼa nda ngha kuni ta iʼi, kabga tanzakw nda hafu iʼi, dzaʼa nzata nda hafukaghuni guli. 20 Baɗu tsaya dzaʼa snaŋtakuni kazlay: Ta nzaku ma Da iʼi, ta nzakuma iʼi kaghuni, iʼi guli ta nzakuma kaghuniyu kəʼa.

21 «Ka ŋanaŋa mndu ta zlahuha ɗa kasnata, tsaya mndu ta ɗvutá iʼi. Dzaʼaɗvuɗva Da ɗa ta tsa mndu ta ɗvutá iʼi ya.Iʼi guli dzaʼa ɗvuɗva yu ŋa maranaŋta ɗa tanzakwa ɗa,» kaʼa.

22 «Kinawu ka kagha dzaʼa maravata daaŋni, kul maravata ka da mnduha ta ghəŋahaɗik na?» ka Zuda, Zudas Iskaryut ya awa. 23 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ka ɗvuɗvamndu ta iʼi, dzaʼa ŋanaŋa ta gwaɗa ɗa, dzaʼaɗvuɗva Da ɗa ta tsatsi guli. Ŋa sagha ŋninda Da ɗa tani ŋa nzakwa ŋni ga taŋ. 24 Kaɗvu a mndu ta iʼi wu katsi, ŋana a ta gwaɗaɗa wu, nana gwaɗa ta mnaghunata yu tasnə kuni na ná, kla a ma ghəŋa ɗa a yu wu,tsa Da ɗa ta ghunigihata ya ta mnihata.

25 «Mnaghunamna yu ta tsaya ta wanayu kawadaga nda kaghuni na. 26 Tsa mndakata mndu dzaʼa saha ya, Sulkum ndaghuɓa ya dzaʼa ghunagata Da nda hga ɗa.Tsatsi dzaʼa taghaghunaftá inda skwi, ŋahavaghunaktá inda gwaɗa managhuna yu.

27 «Zɗaku ya ta zlaghunaŋta yu*.Zɗakwa ɗa ya ta vlaghunata yu. Vla a yu ŋaghuni manda ya ta vlə mnduha ma ghəŋahaɗik wa. Yaha ŋuɗufa ghuni da tɗu, yahakuni da zləŋ. 28 Nda sna kuni ta gwaɗamnaghuna yu kay, “nda sliʼa yu, dzaʼavragaghavra yu da kaghuni.” Ka ta ɗvaykuni ta iʼi katsi ná, dzaʼa rfay kuni ta rfuta ghəŋa má snaŋta ghuni kazlay: Nda sliʼayu da Da kəʼa, kabga mal Da ka iʼi. 29Wanayu ta mnaghunatá tsa skwiha ya ndananama kɗaku həŋ ka slata, kada zlghafta kunita skwi ta mnaghunata yu, slarə tsi. 30Haɗgwaɗa ta dagala ta ŋa mnaghunata ɗa wu,kabgawya tsa ghwaɗakamghamana ghəŋahaɗik na ya ta sagha. Tsaw laviŋ a ta ŋraptáiʼi wa. 31Ɗina ka snaŋta mnduha ta ghəŋahaɗik kazlay: Ɗvuɗva yu ta Da kəʼa. Indaskwiha ta magə yu guli ná, manda va ya

* 14:27 Ngha ta Isaya 9:5.

Yuhwana 15:1 140 Yuhwana 16:1mniha Da ta maga yu. Sliʼafwasliʼa hadnambaɗma,» kaʼa.

15Yesu vərɗa fwa Inabi

1 «Iʼi vərɗa fwa inabi, Da ɗa mnda hvay.2 Inda dzva fu ta dzuslafta ta iʼi, kul haɗta yaku ná, ta tsiŋtsa. Inda dzva fu tadzuslafta ta iʼi ta yakuguli na, ta slaɗafslaɗaŋa sgəglavaghata yakwani. 3 Ghadaghadatsa gwaɗa ta mnaghunata yu ya ta slaɗaftákaghuni. 4 Gɗavawagɗa nda ndiʼatá vghata iʼi manda ndiʼatá iʼi nda kaghuni ya.Laviŋ a dzva fu ta yafta ka ndiʼa a tsi tadughwaŋ wa. Mantsa kaghuni guli, laviŋ akuni tamagatá sana skwi ka gɗava a ndiʼatákaghuni ta iʼi wa. 5 Iʼi fwa inabi, kaghunidzvuhani, mndu ta gɗavata ndiʼatani ta iʼimanda iʼi nda tsatsi ya, dzaʼa yaf ya tsatsirgədzəɓ. Ka haɗ iʼi wu, laviŋ a kuni tamagatá sana skwi wa. 6 Ka gɗava a ndiʼatámndu ta iʼi ná, dzaʼa wuɗidiŋ wuɗa lumanda dzva fu ŋa ghwalutani, ŋa hlaftátsa dzvuhani ya, ka pghamta ma vu, ŋadrutani. 7 Ka gɗavagɗa ndiʼatá kaghuni taiʼi, ka gɗavagɗa gwaɗa ɗa guli ma kaghunikatsi, ɗawawaɗawa ta inda skwi ta kuməkuni, dzaʼa mutsay kuni. 8 Ka rgədzəɓ tayafta kuni ta maray kuni kazlay: Duhwal-hani aŋni kəʼa, tsaya dzaʼa maraŋtá glakwaDa ɗa. 9Ɗvuɗva iʼi ta kaghuni manda va yaɗvu Da ɗa ta iʼi ya. Gɗavawagɗa ma ɗvutámnda ɗa. 10 Ka ta snasna kuni ta zlaha ɗa,dzaʼa gɗavagɗa kuni ma ɗvutá mnda ɗa.Manda tsaya snata iʼi ta zlaha Da ɗa, kəl iʼika gɗavata ma ɗvutá mndani.

11 «Mnaghunamna yu manda va tsayakada yifafta rfa ɗa ma kaghuni, ŋandəghafta rfa kaghuni guli. 12 Wya zlahaɗa ta mnaghunata yu, ɗvuwaɗva ta vghaghuni sani nda sani manda va ya ɗvu iʼita kaghuni ya. 13 Haɗ sana ɗvutá mndu tamalaghuta ta ghəŋa vlata mndu ta hafaniŋa grahani wa. 14 Ka ta magay kuni taskwi ta mnaghunata yu ná, nda nza kunika graha ɗa. 15 Hgəgla a yu ta kaghuni kakwalvaha wu, kabga sna a kwalva ta skwita magə daŋahəgani wa. Graha ɗa ta hgaiʼi ta kaghuni, kabga inda skwi taghaf yuda Da ɗa ná, snaghunamsna yu. 16Kaghunia ta zbaptá iʼi wu, iʼi ta zabaptá kaghuni,

ka faghunaghatá slna ŋa magay, ŋa yaftaghuni, ŋa gɗavata tsa yakwa ghuni ya.Mantsa tama, dzaʼa vlaghunavla Da ɗa tainda skwi dzaʼa kuni ɗawaŋta nda hga ɗa.17Skwi tamnaghunata yu ná, ka ɗvuta kunita vgha ghuni sani nda sani,» kaʼa.

Kwalaghuta ghəŋa haɗik ta i Yesu ndaduhwalhani

18 Ka Yesu mantsa: «Ka ta husaŋhusakuni ta mnduha ta na ghəŋa haɗik na katsi,tiŋəl iʼi ta husaŋtá həŋ ka kaghuni. 19 Kamá ŋa na ghəŋa haɗik na ka ghuni katsi,má dzaʼa ɗvafɗva mnduha ta na ghəŋahaɗik na ta kaghuni, kabga ŋa taŋ kunimazlay. Zabapzaba yu ta kaghuni, kahligiŋtá kaghuni mataba mnduha ta ghəŋahaɗik. Ta ka ŋa mnduha ta ghəŋa haɗika kaghuni wu, kəl kuni ka husaŋtá həŋ.20 Havakwahava ta gwaɗa mnaghuna yu.“Malaghumala a kwalva ka Maləmani wa.”Ka si ghuyɗipghuya mnduha ta ɗaŋwa,dzaʼa ghuyay həŋ ŋa kaghuni guli. Ka sisnasna həŋ ta gwaɗa ɗa, dzaʼa snay həŋta ŋa ghuni guli. 21 Ta gwaɗa ta iʼi dzaʼamaga həŋ ta tsaya ŋa ghuni, kabga sna ahəŋ ta mndu ta ghunigihata wa. 22 Ka másna a yu wu, ka má haɗ gwaɗa walaŋ yuta mnanatá həŋ wu, má haɗ dmakwa taŋwa. Ndanana tama, lavgliŋ a həŋ ta mnaykazlay: Haɗ dmakwa ŋni wu kəʼa wa. 23 Kata husaŋhusa yu ta mndu, ta husaŋhusaDa ɗa ta tsa mndu ya guli. 24 Ka má magaa yu mataba taŋ ta slnaha ya kul walaŋtásani ma mndu ta magata wu katsi, má haɗdmakwa taŋ wa. Ndanana, nda ngha həŋta slnaha ɗa, ka husaŋtá yu ta həŋ ndaDa ɗa tani. 25 Tsaw slasla tsaya mantsaya, ŋa nzakwa tsa gwaɗa nda vinda madeftera zlaha taŋ tamnay kazlay: Ka bətbəthusaŋta* yu ta həŋ kəʼa ya, manda va tsayanzakwani.

26«Tsamnda kata kaghuni dzaʼa saha ya,Sulkum ta kligiŋtá kahwathwata ya dzaʼasaha daga da Da. Dzaʼamnay ta gwaɗa ta iʼi.27 Kaghuni guli, dzaʼa mnay kuni ta gwaɗata iʼi, kabga kawadaga kuni nda iʼi, daga kayawu zlrafta mu ta nzaku,» kaʼa.

161Ka Yesumantsa: «Managhunamana yu

ta tsa skwiha ya, kada kwala kuni zlanavatá* 15:25 Ngha ta Zabura 35:19, 69:5.

Yuhwana 16:2 141 Yuhwana 16:28zlghay nda ŋuɗufa ghuni. 2 Dzaʼa taliŋ-tala lu ta kaghuni ma həga tagha skwa laYahuda. Tsaya ya a vani wu, ta saghasafitik dzaʼa kəl mnduha dzaʼa pslatá kaghunika ndanay kazlay: Na skwi maga mu naná, magamaga mu ta skwi ta zɗəganatáLazglafta kəʼa. 3Mantsa ya dzaʼa maga həŋ,kabga sna a həŋ ta dər Da, dər iʼi wu,» kaʼa.

Dzaʼa sasa Sulkum nda ghuɓa4 Kaʼa guli mantsa: «Ka saghasa tsa fitik

ya, dzaʼa havakhava kuni ta skwiha man-aghuna yu. Tsaya kəl yu ka managhunatátsahaya. Ta kawadaga yu nda kaghuni kwalyu ka mnaghunata daga taŋtaŋ. 5Ndananadzaʼa damndu ta ghunigiha yu. Sew haɗ yamataba ghuni ta ɗaway kazlay: Dzaʼa da waka na kəʼa wa. 6Ama ma mnaghunaŋta ɗa,ka gurɗutá ŋuɗufa ghuni. 7 Kahwathwatana skwi ta mnaghunata yu na. Mal ma nalaghwi dzaʼa laghu yu na kata ta kaghuni.Ka laghu a yu wu, sata a tsa mndu dzaʼakata kaghuni ya da kaghuni wa. Ka laghulayu, dzaʼa ghunəgaghuna ghuna yu. 8 Kasasa tsi, dzaʼa mnanamna ta mnduha taghəŋa haɗik ta krughuva taŋ ta ghəŋa skwika dmaku nda ya ta ghəŋa skwi tɗukwa,nda ya ta ghəŋa skwi ka guma. 9 Ta nanaymnduha ta ghəŋa haɗik ta ghəŋa taŋ taghəŋa skwi ka dmaku, kabga kwala taŋ kulzlghaftá iʼi. 10 Ta nanay mnduha ta ghəŋahaɗik ta ghəŋa taŋ ta ghəŋa skwi tɗukwa,kabga nda sliʼa iʼi da Da, nghəglaŋta akuni ta iʼi wa. 11 Ta nanay mnduha taghəŋa haɗik ta ghəŋa taŋ ta ghəŋa skwi kaguma, kabga nda ghada tsanaghatá gumata ghwaɗaka mghama na ghəŋa haɗik na.

12 «Ta dagala skwi má ŋa managhunataɗa, tsaw laviŋta a kuni ta ŋafta ndana wa.13 Ka sasa tsa Sulkum ta mnigiŋtá kah-wathwata ya, dzaʼa snaghunamsna ta indakahwathwata. Gwaɗa ma ghəŋani a dzaʼaklaʼata tsi ka mnay wa. Inda skwi dzaʼasnaŋta tsi, dzaʼa tsi mnay, ŋa mnaghu-natani ta skwi dzaʼa slaku ta kəma. 14Tsatsidzaʼa maraŋtá glakwa ɗa, kabga skwi da iʼidzaʼa tsuʼafta tsi ŋa mnay ŋa ghuni. 15 Indaskwa Da ɗa ná, ŋa ɗa ya. Tsaya kəl yu kamnaghunata kazlay: Skwi da iʼi dzaʼa klaftatsi ŋa mnay ŋa ghuni kəʼa ya,» kaʼa.

Dzaʼa mbəɗavafmbəɗa taw ka ghuɓasu

16 Kaʼa guli mantsa: «Ta ɓets nzɗa,nghəglaŋta a kuni ta iʼi wa. Ɓats nzɗa guli,dzaʼa nghəglaŋngha kuni ta iʼi [kabga ndasliʼa yu da Da,]» kaʼa. 17 Ka sanlaha maduhwalhani mataba hahəŋ hahəŋ mantsa:«“Ta ɓets nzɗa nghəglaŋta a kuni ta iʼi wu,ɓats nzɗa guli ná, dzaʼa nghəglaŋngha kuniiʼi guli. Nda sliʼa yu da Da,” kaʼa ná, gwaɗawu tsa gwaɗa ya ta gwaɗamata tsi na?»18 «“Ta ɓets nzɗa” kaʼa ya ní, nu ghəŋ tsayama gwaɗa tama? Sana a amu ta skwi takumə tsi ta mnay wu,» ka həŋ. 19ƊaslaftaYesu ta skwi ta kumə həŋ ta ɗaway da tsi,kaʼa nda həŋ mantsa: «Ta ɗaɗawavustákuni mataba ghuni ta ghəŋa skwi mnə yukazlay: Ta ɓets nzɗa nghaŋta a kuni ta iʼiwu, ɓats nzɗa guli, dzaʼa nghəglaŋ nghakuni ta iʼi kəʼa ya ra? 20 Kahwathwata kayu tamnaghunata, dzaʼa taway kuni ta taw,dzaʼa ŋaɗay kuni ta ghəŋ, ta rfu mnduha taghəŋa haɗik ta rfu. Dzaʼa gurɗaku ŋuɗufaghuni, ŋa nutá tsa gurɗatá ŋuɗufa ghuni yaka rfu. 21Ka saghasa fitika dgakwamarakwná, ta ghuyay ta ɗaŋwa ta ɓasay. Na giyatani ta tsa zwaŋ ya, gi zanaptani ta tsaghuya ɗaŋwani ya. Ta rfay ta rfu katakata,kabga nghaŋtani ta mnda səla ta saha taghəŋa haɗik. 22Mantsa ya ta ɓasa kaghunindanana guli. Tsaw ta dzaʼa guyaku amu,ŋa rfay ghuni ta rfu. Haɗ mndu dzaʼalaviŋtá klaghutá tsa rfu ya da kaghuni wa.

23 «Ka saghasa tsa fitik ya, haɗ kaghunidzaʼa ɗawaŋta skwi nda ɗawa da iʼi wa.Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, dzaʼavlaghunavla Da ta inda skwi. Dzaʼa kuniɗawaŋta nda hga ɗa. 24 Kulam gwatna haɗsana skwi ta kɗə ɗawaŋta kuni nda hga ɗawa. Ɗawawaɗawa dzaʼa mutsay kuni, kadandəghafta ŋuɗufa ghuni da rfu,» kaʼa.

Ghuɓasapta Yesu ta ghəŋa haɗik25 Kaʼa guli mantsa: «Ka mahdihdi

mnaghunata yu ta tsa gwaɗa ya. Dzaʼasaghasa fitik dzaʼa kwal yu mnəgəltamantsa ŋa ghuni, ŋa mnaghunaŋta ɗa taskwi tsiɗiɗ ta ghəŋa Da. 26Ma tsa fitik ya,kaghuni ka ghəŋa ghuni dzaʼa ɗawa skwida Da nda hga ɗa, dər maga a iʼi ta duʼa datsi ŋa ghuni. 27Vərɗa Da kaghəŋani ná, taɗvay ta kaghuni kabga ta ɗvay kaghuni taiʼi. Grafgra kaghuni guli kazlay: Iʼi ná, sadaga da Lazglafta yu kəʼa. 28 Sliʼaf daga da

Yuhwana 16:29 142 Yuhwana 17:21Da iʼi ka saha ta ghəŋa haɗik. Ndanana guli,wana yu ta sliʼafta ta ghəŋa haɗik ka vru daDa,» kaʼa. 29 Ka duhwalhani mantsa: «Haɗmahdihdi ma na tama wa. Wya zlra ka takligiŋtá ghəŋa gwaɗa. 30 Ndanana tama,nda sna ŋni kazlay: Nda sna ka ta inda skwikəʼa. Ma kɗaku mndu ka ɗawaŋtá skwida kagha, nda sna kagha ta skwi ta kumətsi ta ɗaway. Tsaya kəl aŋni ka zlghaftakazlay: Sa daga da Lazglafta kagha kəʼa,»ka həŋ nda tsi. 31Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Ndanana zlra kaghuni ta zlghafta ɓa?32Wya fitik ta sagha, nda ghada va saghanikatək ŋa wutsata ghuni ta vgha, ta ksə yata tvani ta ksə ya ta tvani, ŋa zliɗivataghuni turtukwa ɗa. Tsaw kahwathwataná, turtukwa ɗa a yu wu, kabga kawadagaŋni nda Da. 33 Managhunamana yu tainda tsaha ya, kabga ŋa mutsafta ghuni tazɗaku ma nzakwa guyata vgha ghuni ndaiʼi. Dzaʼa ghuyaymnduha ta ghəŋa haɗik taɗaŋwa ŋa ghuni. Ka nzata kuni drusa. Iʼi,ghuɓasapghuɓasa yu tambrakwa na ghəŋahaɗik na,» kaʼa.

17Ndəɓay Yesu ta dzvu ta ghəŋa duhwal-

hani1 Tahula gwaɗata Yesu ta tsa gwaɗaha

ya, ka nghadaftá tsi nda ta luwa. Kaʼamantsa: «Da, nda maga fitik! Maraŋmarata glakwa zwaŋa gha ŋa maraŋta zwaŋagha guli ta glakwa gha. 2 Vlaŋvla ka tambraku ta ghəŋa inda mnda səla, ŋa vlaŋ-tani ta hafu ŋa kɗekedzeŋ ta gwal pghamka ta həŋ ma dzvani. 3Hafu ŋa kɗekedzeŋná, tsaya snaŋta taŋ ta kagha. Kaghavərɗa Lazglafta turtuktuk, nda snaŋta taŋtamndu ya ghunaga ka ta nzakway ka YesuKristi. 4 Maraŋmara yu ta glakwa gha taghəŋa haɗik, kɗiŋkɗa yu ta magatá slnaya vliha ka ŋa magay. 5 Ndanana tamaDa ná, ŋliɗif ŋla da kagha manda nzatánzakwa ɗa si ta kul zlraftá ghəŋa haɗik ya.6 Snanamsna yu ta hga gha ta gwal hligiŋka ma ghəŋa haɗik ka vlihata ya. Si ka ŋagha həŋ, ka hlaftá ka ta həŋ ka vlihata. Kasnatá həŋ ta gwaɗa gha. 7Ndanana ná, ndasna həŋ kazlay: Inda skwi ya vliha ka ná,sagha da kagha kəʼa. 8Mnanamna yu ta həŋta gwaɗa ya mniha ka, tsuʼaftsuʼa həŋ. Ndasna həŋ dar kazlay: Daga da kagha sagha yu

kəʼa, zlghafzlgha həŋ guli kazlay: Kagha taghunigihata kəʼa.

9 «Ta ghəŋa hahəŋ ta maga yu ta duʼa,maga a yu ta duʼa ta ghəŋapɗakwamnduhama ghəŋa haɗik wa. Ta ghəŋa hahəŋ tamaga yu ta duʼa, kabga ŋa gha həŋ. 10 Indatsaha ta nzakway kaŋaɗa yaná, ŋa ghahəŋ.Inda tsaha ta nzakway ka ŋa gha ya guli ná,ŋa ɗa həŋ. Ta maravamara glakwa ɗa mahəŋ.

11 «Ta haɗ iʼi ma ghəŋa haɗik wa. Hahəŋná, tata ghəŋa haɗik həŋ. Ta dzaʼa da kaghaiʼi. Da ɗa, kagha ta nzakway nda ghuɓa,ŋanaŋa ta həŋ nda mbrakwa gha. Ndamndərga tsa mbraku vliha ka ya, kada nza-kwa həŋ ka mndu turtuk manda nzakwa uka mnda turtuk ya. 12 Ma tsa nzakwa ɗakawadaga nda həŋ ma ghəŋa haɗik ya ná,si ta nghay yu ta həŋ nda mbrakwa ghaya vliha ka. Ŋanaŋa yu ta həŋ, haɗ ya tazaɗavaghuta wu, ba ya ta nzakway nda faŋa zwaɗuta, ŋa kɗiŋtá skwi ya nda vindama defteri yeya ta zaɗapta. 13 Ndananadzaʼa da kagha yu. Manda tsaya ta mna yuma na nzakwa ɗa tata ghəŋa haɗik na, kadandəghafta rfa ɗa ma həŋ. 14 Mnanamnayu ta gwaɗa gha ta həŋ. Tsaya kəl həŋ kahusaŋtá mnduha ma ghəŋa haɗik, mandanzakwa iʼi kul haɗ ka ŋa ghəŋa haɗik ya.15 Ndəɓa a yu ta dzvu da kagha ŋa hlaptáhəŋ ma ghəŋa haɗik wa. Ama nghay yeyadzaʼa ka ngha həŋ da katkata tsa ghwaɗakya. 16Manda nzakwa iʼi kul haɗ ka ŋa ghəŋahaɗik ya ná, manda tsaya nzatá nzakwahahəŋ, nza a həŋ ka ŋa ghəŋa haɗik wa.17 Niŋna ta həŋ ka ŋa gha, nda ma kah-wathwata. Gwaɗa gha ná, kahwathwatanzakwani. 18 Manda ya ghunaga kagha taiʼi ta ghəŋa haɗik ya, iʼi guli, ta ghunay yuta hahəŋ ta ghəŋa haɗik. 19 Iʼi faghafa yuta ghəŋa ɗa ka ŋa taŋ, kada nzakwa hahəŋguli ka ŋa gha kahwathwata.

20 «Ta ghəŋa na hahəŋ na yeya a ta magayu ta duʼa wu, ta magay yu ta duʼa gulita ghəŋa gwal dzaʼa zlghafta iʼi nda magwaɗa taŋ, 21 kada nzakwa həŋ demdem kamnda turtuk. Da! Ka nza həŋ ka yakwa umanda guyatá u, kagha ma iʼi, iʼi ma kaghaya. Ka nza həŋ ka mnda turtuk ŋa mnaymnduha ma ghəŋa haɗik kazlay: Kagha taghunigihata kəʼa.

Yuhwana 17:22 143 Yuhwana 18:1822 «Iʼi, ŋlanafŋla yu ta həŋ, manda tsa

ŋliɗifta kagha ya, kada nzakwa həŋ kamndu turtuk, manda nzakwa u ka mnduturtuk, 23 iʼi ma hahəŋ, kagha ma iʼi ya.Manda tsaya dzaʼa kəl həŋ ka nzakwaykahwathwata kamndu turtuk, kada snaŋtamnduha ma ghəŋa haɗik kazlay: Kagha taghunigihata, ɗvuɗva kagha ta həŋ mandaya ɗvu kagha ta iʼi guli ya kəʼa. 24 Da!Tsəna mnduha vliha ka na ná, ta kumayyu ta nzakwa taŋ ma vli ya nza iʼi, ŋanghay taŋ ta glakwa ɗa ya vliha kagha,kabga ɗvuɗva ka ta iʼi daga ta kul zlraftághəŋa haɗik. 25 Da ɗa! Tuɗukwa nzakwakagha, tsaw sna a mnduha ma ghəŋa haɗikta kagha wa. Iʼi, nda sna yu ta kagha, nahana guli, tsatsaftsatsa həŋ kazlay: Kaghata ghunigihata kəʼa. 26 Snanamsna yu takagha ta həŋ, ta dzaʼa snəglanamsna yu tahəŋ, kada nzamta tsa ɗvu ɗvaf ka ta iʼi yama həŋ, ŋa nzamta iʼi ma həŋ guli,» kaʼa.

18Ksafta sludziha ta YesuMat 26:47-56, Mak 14:43-50, Luk 22:47-53

1 Tahula kɗiŋta Yesu ta tsa gwaɗaha ya,ka sliʼaftá tsi nda duhwalhani ka laghwita ɓla lika Sedruŋ. Mamu sana kwambalumantsa vli ya, ka lamə tsi dida kawadaganda həŋ. 2 Nda sna tsa Zudas ta dzaʼaskwapta ya guli ta tsa vli ya, kabga snusnaYesu ta lagha da tsa vli ya kawadaga ndahəŋ. 3Ka hlanaftá lamali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la Farisa ta sludziha,nda gwal ta ngha həga Lazglafta, ta Zudas.Ka sliʼaftá həŋ nda huzla vulu nda huzlavulu, nda pelapela nda pelapela, nda pinatávu nda pinatá vu. Ka lagha həŋ da tsa gamya. 4Manda ya nda sna Yesu ta skwi dzaʼaslanaghata, ka sliʼaftá tsi da gəmahəŋ. Kaʼamantsa: «Wa ta zbə kuni na?» kaʼa nda həŋ.5 Ka həŋ mantsa: «Yesu mnda la Nazaretya ta zbə ŋni,» ka həŋ nda tsi. «Iʼi nana,»kaʼa nda həŋ. Ta sladu tsa Zudas ta dzaʼaskwapta ya kay tavata həŋ. 6 Na tsa mnayYesu nda həŋ kazlay: Iʼi nana kəʼa ya, dəmturtuk ka həŋ vraghuta nda ga muhul hul,ka zlambutá həŋ siy ta haɗik. 7 «Wa ta zbəkuni ka kuni kana?» kaʼaɗawglaŋta dahəŋ.«Yesu mnda la Nazaret ya ta zbə ŋni,» kahəŋ. 8 «Vaɗa nana a ka yu nda kaghuni

kay ra! Ka si iʼi ta zbə kuni ya ní, zlanawananaha na tsa, ka laghwa hahəŋ,» ka Yesunda həŋ.

9Kəl tsi ka mnay mantsa ya ná, ŋa nzak-wani manda va tsa gwaɗa mnə tsi kazlay:Haɗ ya dər turtuk zaɗanaghu yu matabagwal ya vliha ka wu kəʼa ya, ya. 10 Mamukafay da Simuŋ Piyer, ka tsəhagaptá tsi katsanamtá sani ma kwalva mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, ka tsaghutásləməŋani nda ga zeghwi. Malkus hga tsakwalva ya. 11Ka Yesu mantsa: «Vranamvrata kafaya gha da kupakani. Ra a ka say ɗata leghwa ghuya ɗaŋwa ya vliha Da ɗa wuka ka rki na?» kaʼa nda Piyer.

Kladaghata la sludzi ta Yesu da Hana12 Lagha tsa tskatá sludziha ya nda

mghamha taŋ tani, nda la Yahuda tangha həga Lazglafta ya, ka ksaftá Yesu, kahabaghutá həŋ ta dzvuhani. 13Ka klaghatákaraku da Hana ta nzakway ka dzidza Kay-ifa. Tsa Kayifa ya ta nzakway ka mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ma tsavaku ya. 14 Tsa Kayifa ya tsa ta vlaŋtáhiɗaku ta la Yahuda kazlay: Draŋ mtutamndu turtuk da mnaka mnduha, ka ya dazaɗanata lu ta inda mndəra mndu* kəʼa yakay.

Duhwala Yesu a yu wu, ka PiyerMat 26:69-70, Mak 14:66-68, Luk 22:55-57

15 Ka sliʼaftá i Piyer nda sna duhwal, kadzaʼa ta hula Yesu ta hula Yesu. Tsa sanaduhwal ya ná, nda sna tsa mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ya. Ka lamə tsimista Yesu da daɓi ma huɗa həga ga tsamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftaya, 16 ta sladaghutá Piyer ma bli ta watgha.Ka vragaptá va tsa duhwal snaŋ mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ya, dagwaɗganatá tsamarakw tanghawatgha ya.Ka hgadamtá tsi ta Piyer. 17 Kaʼa nda tsimantsa: «Tekw a kagha mataba duhwalhatsəna mndu na guli wu ri?» ka tsa marakwka kwalva ta ngha watgha ya nda Piyer.«Tekw a iʼi mataba taŋ wu,» ka Piyer.

18 Ka vanaghatá kwalvaha nda gwal tangha həga Lazglafta ta vu, ka slinə həŋ,kabga mtasl vli. Ka lagha Piyer guli daslinganatá həŋ.

* 18:14 Ngha ta Yuhwana 11:49.

Yuhwana 18:19 144 Yuhwana 19:3Ɗaway Hana ta gwaɗa da YesuMat 26:59-66, Mak 14:55-64, Luk 22:66-71

19 Kaʼa nda tsi mantsa: «I wa duhwalhagha na? Nahgani ta taghə ka ŋa mnduhana?» ka tsa mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta ya, nda Yesu. 20 Ka Yesunda tsi mantsa: «Baŋluwa si ta mna yu tagwaɗa ŋa inda mndu ma həga tagha skwala Yahuda nda ya ma həga Lazglafta. Mavli ta tskavata inda la Yahuda si ta gɗatayu ta tagha skwiha. Haɗ sana skwi mna yukɗekkɗek wa. 21 Kabgawu ta kəl kagha kaɗaway da iʼi na? Ɗawa da gwal si ta snatsa skwi ta mnə yu ŋa taŋ ya ɓa. Nda snahahəŋ ɗinaɗina ta skwi mnana yu ta həŋ,»kaʼa nda tsi. 22 Na tsa mnata Yesu mantsaya, ka sliʼaftá sani mataba tsa gwal ta nghahəga Lazglafta ya, ka laghadgharuŋtáYesu.«Mantsa ta zlgha ka ta wi ŋa mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ra?» kaʼa nda tsi.23 Ka Yesu mantsa: «Ka mamu ghwaɗakaskwi mna yu ya kay, mnamaŋmna. Ala kasi tɗukwa gwaɗamna yu, kabgawu ta kəl luka dza iʼi na?» kaʼa nda tsi. 24 Ka ghunaftáHana nda va tsa habatá dzvuhani ya da tsaKayifa ta nzakway ka mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta ya.

Duhwala Yesu a yu wu, ka Piyer kay guliMat 26:71-75, Mak 14:69-72, Luk 22:58-62

25 Ma tsa fitik ya, hada Simuŋ Piyer taslinutá vwani. «Tekw a kagha matabaduhwalha tsəna mndu na guli wu ri?» kalu nda tsi. «Siga! haɗ iʼi mataba taŋ wu,»ka Piyer ka waɗutá vli. 26 «Ngha a yu takagha kawadaga nda tsəna mndu na magam ra?» ka sani mataba kwalvaha tsa malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ya.Tsatsi ná, la taŋ ma tsa mndu tsanaghuPiyer ta sləməŋani ya, ya. 27 «Siga yu, iʼi awu!» ka Piyer ka waɗutá vli kay guli. Ka giwahatá vazak.

Ɗaway Pilat ta gwaɗa da YesuMat 27:1-2,11-14, Mak 15:1-5, Luk 23:1-5

28Gasərɗək, ka klaftá həŋ ta Yesu ga Kay-ifa, ka klaghata da həga dagala ga ŋumna laRuma. Lamə a vərɗa hahəŋ da tsa həga yawu, da ŋriŋtá həŋ ta vgha taŋ makəɗ həŋka za skala Pak. 29Tsaya kəl Pilat ŋumna laRuma ka sabi dzibil da slanaghatá həŋ. Kaʼanda həŋ mantsa: «Nu va ghwaɗaka skwimaga na mndu na ka kuni ka na?» kaʼa.30Ka həŋmantsa: «Kamá nza a tsi kamndu

ta magatá dmaku wu katsi ná, má klaghaka ŋni wu,» ka həŋ nda tsi. 31 «Klawakla vakaghuni, ka dzaʼa kuni da tsanaghatá gumamanda ya mna zlaha ghuni,» ka Pilat ndahəŋ ta ghəŋani. «Vlaŋna a lu ta tva dzatámndu wu,» ka la Yahuda zlghanaftawani.

32 Mantsa ya dzaʼa magakwa skwiha naya gwaɗə Yesu ta ghəŋani kəʼa dzaʼa mtakuya. 33 Ka vraghatá Pilat da daɓa həga, kahgadamtá tsi ta Yesu. «Mghama la Yahudakagha ra?» kaʼa ɗawaŋta da tsi. 34 Ka Yesumantsa: «Kagha ta ndanaptama ghəŋa ghare, ari sanlaha a ta mnaghatá iʼi na?» kaʼanda tsi. 35 «Iʼi! La Yahuda yu ra? Laghuni,nda maliha ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta ta klaktá kagha da iʼi, nahganimaga ka ya katək na?» ka Pilat nda tsi. 36KaYesu mantsa: «Ga mghama ɗa ná, ŋa naghəŋa haɗik na a wa. Ka má ŋa na ghəŋahaɗik na tsi katsi, má lmalma kwalvahaɗa, má ŋa kwala lu klagaghatá iʼi da gwaldagaladagala mataba la Yahuda. Tsaw ŋana ghəŋa haɗik na a ga mghama ɗa wu,»ka Yesu. 37 «Tsaw va mgham kagha rke?»ka Pilat nda tsi. «Manda va tsa mna ka ya,Mgham yu. Yaya lu ta iʼi ŋa sagha mnaŋtákahwathwata ma na ghəŋa haɗik na. Indamndu ta nzakway ka ŋa kahwathwata ná,ta snay ta gwaɗa ɗa,» ka Yesu. 38 «Nahganikahwathwata na?» ka Pilat nda tsi.

Guma dzatá YesuMat 27:15-31, Mak 15:6-20, Luk 23:13-25

Tahula tsa, ka səglap tsi dzibilslanaghatá la Yahuda. Kaʼa mantsa:«Slanagha a yu ta skwi prək ŋa dzatá tsənamndu na wa. 39 Ya wya ta snusna yuta gɗata ta zlighunistá mndu turtuk magamak ma fitika skala Pak ya, ta kumaykuni ta slighunistaɗa tamghama laYahudara?» kaʼa nda həŋ. 40 Ka həŋ mantsa:«Tsatsi a ŋa zliŋta wa, Barabas katsi,» kahəŋ hləglaftawi. Tsaw tsa Barabas ya ná,gənda ya.

191 Tahula tsa, klagaghawa tsa Yesu ya ka

sləvapta kuni nda krupi, ka Pilat. 2 Laghala sludzi ka ɗaftá teki, ka fanamta maghəŋ manda zewzewa, ka suɗanavatá həŋta lguta má mgham mgham ka dva guli.3 «Zgutsa ŋa gha mghama la Yahuda,» kahəŋ gavadaghata tavatani, ka dadgharay.

Yuhwana 19:4 145 Yuhwana 19:284 «Ndana tama wana yu dzaʼa

kləgaghunapta dzibil, kada grafta kunikazlay: Slanagha a yu ta sana skwi prəkka dzatá na mndu na wu kəʼa,» ka Pilatsəglap dzibil slanaghatá la Yahuda. 5 Kasabə Yesu nda zewzewa teki ma ghəŋ, ndasuɗatá lguta má mgham mgham ta vgha.«Wana tsa mndu ya,» ka Pilat nda həŋ. 6Nagi nghay la mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta, nda gwal ta ngha həga Lazglafta,«zləŋaftá! zləŋaftá!» ka həŋ hlaftawi.«Klawakla kaghuni ka zləŋafta kuni, kabgaslanagha a yu ta skwi ɗekɗek prək kadzata wu,» ka Pilat nda həŋ. 7 «Mamuzlaha ŋni. Ka tsa zlahu ya ná, dzata! kaʼa,kabga Lazglafta yu kəʼa fatá ghəŋani,» ka laYahuda zlghanaftawi. 8 Snaŋta Pilat ta tsagwaɗa ya, ka ksəglaftá zləŋ katakata, 9 Kalamə tsi da daɓa həga. «Sagha ga ka na?»kaʼa ɗawaŋta da Yesu. Sew zlghanaf a Yesuta wani wa. 10 «Zlgha a ka ta wa ɗa wu?sana a ka kazlay: Laviŋlava yu ta zlighista,laviŋlava yu ta zləŋaftá kagha kəʼa wu ra?»ka Pilat nda tsi. 11 «Haɗ sana skwi laviŋ kata ghəŋa iʼi, ka ya vlagha Lazglafta a tsi wa.Tsaya kəl dmakwa tsa mndu ta vlatá iʼi madzva gha ya, ka malaghutá ŋa gha dmaku,»ka Yesu nda tsi.

12Hada tama, ka zbə Pilat ta tvi ŋa zliŋta.«Ka zliŋzla ka ta tsəna mndu na ná, graSezar a ka wa. Ka mgham a iʼi ra, kamndu guli ná, ghuma mgham Sezar tsamndu ya,» ka la Yahuda. 13 Snaŋta Pilatta tsa gwaɗaha ya, «kladapwakla ta Yesudzibil,» kaʼa. Ka nzaftá tsi ta vla tsa gumama sana vli ta hgə lu ka Pave. Tsa Paveya, Gabasla ta hga lu nda gwaɗa Hebru.14 Mahtsim skala Pak ka lu, ta ghwanə afitik ma ghəŋ wu, ka Pilat nda la Yahudamantsa: «Wyawa mghama ghuni,» kaʼa.15 «Ŋa dzatá! Ŋa dzatá! Zləŋafta ta udzu»ka həŋ hlaftá wi. «Ka zləŋaghunafta yuta mghama ghuni ta udzu?» ka Pilat ndahəŋ. «Haɗ sana mghama ŋni ta ghəŋaSezar wu, ka la mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta.» 16 Lagha Pilat ka vlaŋtá həŋta Yesu ŋa zləŋafta ta udzu.

Dalafta la sludzi ta Yesu ta udza zləŋayMat 27:32-44, Mak 15:21-32, Luk 23:26-43

Ka tsuʼuwaghutá həŋ ka klaghata. 17 Kaklə Yesu ta udzu ŋa zləŋa ghəŋani, ka sabima huɗa luwa ŋa dzaʼa da sana vli ta hgəlu ka «vla ghudzifa ghəŋ.» «Gwalgwata»ta hga lu ta tsa vli ya nda gwaɗa Hebru.18 Ma tsa vli ya zləŋafta həŋ ta Yesu taudzu. Ka zlaŋanavatá həŋ ta sanlaha mamnduha his guli tavata Yesu, ma takatakaka həŋ zləŋamtá Yesu. 19 Vindafwa vindata skwi ka fagata kuni ta ghəŋa tsa udzu ya,ka Pilat. «Yesu mnda la Nazaret mghamala Yahuda,» ka lu vindafta. 20 Nda ndəghala Yahuda ta dzaŋaftá tsa skwi vindaf luya, kabga ndusa nda luwa tsa vli zləŋaflu ta Yesu ya. Nda gwaɗa Hebru, ndagwaɗa Lateŋ, nda gwaɗa Grek vivindafta luta tsa skwi ya. 21 «Má vinda a ka kazlay:Mghama la Yahuda kəʼa wa. “Iʼi mghamala Yahuda” kaʼa, ka ka má vindafta,» ka lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftamataba la Yahuda nda Pilat. 22«Skwi ghadaiʼi ta vindafta ná, nda vinda,» ka Pilat zl-ghanaftawani ta həŋ.

23 Tahula zləŋafta la sludzi ta Yesu taudzu, ka hlaftá həŋ ta lguthani, ka da-ganapta fwaɗ ta həŋ ta həŋ. Ka klaftá həŋta dzampani ya gaf lu mantsa daga ta ghəŋdikw ta haɗik kul haɗ iri tida ya guli. 24«Makwahanap mu ta na dzampa na, vzamavzata vindima ŋa nghamndu dzaʼa zuta,» ka lasludzimataba hahəŋhahəŋ. Tsa skwimagala sludzi ya ná, magamaga həŋmanda skwinda vinda ma defteri kazlay:Ka daganaptá həŋ ta lgutha ɗa,ka vzə həŋ ta vindima ta ghəŋa dzampa* ɗa

kəʼa ya,tsaya skwi maga la sludzi.

25 Ndusa nda tsa vli zləŋaf lu ta Yesuya, ka sladaktá i mani, nda mukumani mamani, nda Mari markwa Klupas, nda Marimakwata luwa Magdala. 26 Nghay Yesu tamani, kəʼa kəʼa ná, wya tsa duhwal ta ɗvutsi ya ta sladu tavatani. Kaʼa mantsa: «Ma!Wya zwaŋa gha,» kaʼa. 27 «Wya ma gha!»kaʼa nda tsa duhwal ya guli. Daga ma tsafitik ya, ka klaghatá tsa duhwal ya da taŋ.

Mtakwa YesuMat 27:45-56, Mak 15:33-41, Luk 23:44-49

28Tahula tsa, manda snaŋta Yesu kazlay:Nda kɗa inda skwi tama kəʼa, «ndala ta

* 19:24 Ngha ta Zabura 22:19. † 19:28 Ngha ta Zabura 22:16, 69:22.

Yuhwana 19:29 146 Yuhwana 20:13kuzlihata†!» kaʼa, ŋa nzakwani manda yanda vinda ma defteri. 29Tsawma tsa vli ya,mamuwuda ima inabi masmasa. Ka sliʼaftásana sludzi ka klaftá susu, ka tsughumamtama tsa ima inabi masmasa ya, ka hbuŋtata wa dafa, ka tsghadafta fuŋta ta wa wu-bisima Yesu. 30 «Nda dza ghəŋa inda skwitama,» ka Yesu tapanar tsi ta tsa ima inabimasmasa ya. Ka dzagatá tsi ta ghəŋ, ka sabəhafu mida.

Sliglatá Yesu31 Baɗu luma madagala ŋa gi lamə da

Sabat magakwa tsa skwi ya. Va a la malimataba la Yahuda ta slanaghata Sabat tatsa mnduha ya ta udzu wa. Tsa Sabat yaná, sana mghama fitik ya. Ka sliʼaftá həŋka laghwi da ɗaway da Pilat ŋa ɓalanaptásəlaha taŋ ŋa hligiŋtá həŋ ta udzu. 32 Kalagha la sludzi da ɓalanaptá səlaha tsa mn-duha his zlaŋanava lu tavata Yesu ya. 33 Talagha həŋ ta Yesu, kəʼa ka həŋ ná, ndaghada mtatani. Ka zlaŋtá həŋ ta ɓalanaptásəlahani. 34 Ka sliglanavatá sani ma tsasludziha ya ma ŋwazliɓ nda gupani, ka gimbəzagaptá us nda imi. 35 Tsəna mndu tavinda na skwiha tamaguta na ná, nda nghatsatsi nda irani. Kahwathwata gwaɗaniguli. Nda sna tsatsi kazlay: Kahwathwatata mnə tsatsi kəʼa. Mnay ta mnə tsi ná,kada zlghafta kaghuni guli. 36 Magamagatsa skwiha ya mantsa, ŋa nzakwani mandaya nda vindama defteri kazlay: Haɗ ghudz-ifani dzaʼa ɓlanapta‡ lu dər turtuk wu kəʼaya. 37 Ka lu vindafta ma sana vli guliná, «dzaʼa nghanavangha həŋ ta tsa mndusliglanava§ həŋ nda gupa ya» kəʼa.

Paɗamtá YesuMat 27:57-61, Mak 15:42-47, Luk 23:50-56

38 Tahula tsa, mamu sana mnda la Ari-mate ta hgə lu ka Yusufu, ta nzakway kaduhwala Yesu makɗekmakɗek kabga zləŋala Yahuda. Ka sliʼaftá tsi ka laghwi ɗawaftámbla Yesu da Pilatus. Ka zlanaŋtá Pilatta tvi, ka lagha tsi klaghatá tsa mbla Yesuya. 39 Ka lagha Nikwademu, tsa mndu sita lagha da slanaghatá Yesu girviɗik yakay. Ka lagha tsi nda klatá laɓatá urdi kahpuhpu ta hgə lu ka Mir nda Alwes. 40 Kaklaftá həŋ ta mbla Yesu, ka masanavatá rɗika urdi, ka mbsamtá həŋma wupay manda

ya snu la Yahuda ta magay ta paɗə həŋta mnda taŋ. 41 Tsaw ma tsa vli kəl lu kazləŋafta ya, mamu sana gam. Ma tsa gamya, mamu kulu ta ka lfiɗ ta kul walaŋta luta paɗamtá mndu mida. 42Ndusa nana, kahəŋ ka paɗamtá Yesu ma tsa klu ya, kabgatsaya fitik ta kəl la Yahuda ka paya vgha ŋalami da Sabat.

20Ta haɗ Yesu ma kulu waMat 28:1-8, Mak 16:1-8, Luk 24:1-12

1 Wrək tgha gasərɗək baɗu dəmas, takzauʼkzauʼ a vli, ka lagha Mari makwata Magdala ta kulu. Kəʼa kəʼa ná,taŋwalaghutaŋwala lu ta klam ta wa tsakulu ya. 2 Ka sliʼaftá tsi nda hwaya kalaghwi slanaghatá i Simuŋ Piyer nda tsasana duhwal ta ɗvu Yesu ya. «Klapklalu ta mbla Mghama mu ma kulu, sna aŋni ta vli fam lu wu,» kaʼa. 3 Ka sliʼaftá iPiyer nda tsa sana duhwal ya, ka laghwi takulu. 4 Ka sliʼaftá həŋ his his nda hwaya.Tsaw mal tsa sana duhwal ya ta hwayaka Piyer, ka tiŋlaghutá tsi ta ɓhadaghatata kulu. 5 Ɓhadaghatani má ŋa lamani,lamə a wa. Ka ɓukwatá tsi ka nghə dida.Kəʼa kəʼa ná, wupay yeya ksufa ta haɗik.6 Ka ɓhadaghatá Simuŋ Piyer nda hul ndahul, ka lamə tsi da tsa kulu ya. Kəʼa kəʼaná, wupay yeya ksufa ta haɗik, 7 nda tsapatak si wanam lu ta Yesu ma ghəŋ ya.Tsa patak ya ná, ma sana vli tsaya ŋusafaguli kawadaga nda tsa wupay ya a wa. 8 Kalamə tsa duhwal si ta ɓhadaghata taŋtaŋya kay guli. Ka nghanatá tsatsi guli, kazlghaftá tsi. 9 Tsaw si ta graf a həŋ taskwi mna defteri kazlay: Dzaʼa sliʼagapsliʼaYesu mataba gwal nda rwa kəʼa wa. 10 Kavraghutá tsa duhwalha his ya dzagha taŋ.

Maraŋta Yesu ta ghəŋani da Mari makwata Magdala

Mat 28:9-10, Mak 16:9-1111Ka nzaghutáMari ma bli ta wa tsa kulu

ya ka taw. Ta taw tsi ta tsa taw ya ná, taɓukwatá tsi ka nghə da tsa kulu ya. 12 Kanghaŋtá tsi ta duhwalha Lazglafta his, tanzaku ma tsa vla si fatá mbla Yesu ya. Saninda tvə ghəŋ, sani nda tvə səla. 13 «Nyata taw ka ní makwa na?» ka həŋ nda tsi.

‡ 19:36 Ngha ta Sabi 12:46, Mbsak 9:12, Zabura 34:21. § 19:37 Ngha ta Zakari 12:10.

Yuhwana 20:14 147 Yuhwana 21:7«Mghama ɗa ya klagha lu, sna a yu ta vlifam lu wu,» kaʼa nda həŋ. 14 Ta mnə tsi tatsaya, ka mbəɗavatá tsi. Ka nghaŋtá tsi tasana mndu ta sladu hada. Tsatsaf a tsatsikazlay: Yesu ya kəʼa wa. 15 «Nya ta taw kaní makwa na? Wa ta zbə ka na?» ka Yesunda tsi. Na mndu nda na gam na ya katsatsi sizlay. «Mghama ɗa, ka si kagha taklaghata, mnihamna ta vli fam ka, ka dzaʼayu da klay» kaʼa. 16«Mari!» ka Yesu hgaŋta,ka mbəɗavatá tsi. «Rabum» kaʼa nda tsi.Mandamnay kazlay: Mnda taghaɗiftá skwikəʼa ya nda gwaɗa Hebru. 17 «Ma ŋiha ka,ta laf a yu da Da ɗa karaku wu, la da mnayŋa zwanama ɗa kazlay: Ta dzaʼa da Da ɗata nzakway ka Da ghuni yu, da Lazglafta tanzakway ka Lazglafta ghuni ya yu guli,» kaYesu nda tsi. 18 «Nda ngha yu ta MghamYesu,» kaMarimakwataMagdala sliʼafta kalaghwi da mnay ŋa duhwalha. Ka rusu tsiŋa taŋ ta skwi mnana tsi.

Maraŋta Yesu ta ghəŋani da duhwalhaniMat 28:16-20, Mak 16:14-18, Luk 24:36-49

19 Gahawu baɗu va tsa dəmas ya, katskavatá tsa duhwalha ya ma həga. Kaŋərzlaftá həŋ ta watgha kabga ta zləŋayhəŋ ta la mali mataba la Yahuda. «Kanza zɗaku kawadaga nda kaghuni,» ka Yesulami da taba taŋ. 20Mnatani mantsa ya, kamaranaŋta tsi ta dzvuhani nda ŋwazliɓanita həŋ. Ka rfu tsa duhwalha ya ta rfunghaŋər həŋ ta Mgham Yesu. 21 «Ka nzazɗaku kawadaga nda kaghuni. Manda yaghunaf Da ta iʼi ya, mantsa ya ta ghunaiʼi ta kaghuni guli,» ka Yesu nda həŋ guli.22 Tahula mnatani ta tsaya, «tsuʼuwawat-suʼuwa ta Sulkum nda ghuɓa,» kəʼa vus-ludanaghatá həŋ. 23 «Gwal dzaʼa planatakuni ta dmakuha taŋ, dzaʼa planapla luta dmakuha taŋ. Gwal dzaʼa kwalaghutakuni ta planatá dmakuha taŋ, haɗ lu dzaʼaplanatá dmakuha taŋ guli wa,» kaʼa.

Maraŋta Yesu ta ghəŋani da Tuma24 Tsaw haɗ Tuma ta nzakway ka mbuh-

wali tekw mataba tsa duhwalha ya hadata lagha Yesu wa. 25 «Nda ngha ŋni taMghama mu Yesu,» ka tsa pɗakwa duh-walha ya nda tsi. «Ka ngha a yu ta miviɗapusa ta dzvuhani, ka ksaŋta ɗa nda ndəfiŋaɗa ta vla tsa pusaha ya, ksaŋha yu gulinda dzva ɗa ta ŋwazliɓani wu, haɗ yu tazlghafta ɗekɗek wa,» ka Tuma nda həŋ.

26 Tghas fitik tahula tsa, ka nzəglatáduhwalha Yesu ma həga, kawadaga Tumanda həŋ baɗu tsa. Ka ŋərzlaftá həŋ tawatgha. Ka lamə Yesu da taba taŋ. «Kanza zɗaku kawadaga nda kaghuni,» kaʼanda həŋ. 27 «Wya dzvuha ɗa ksaŋksa ndandəfiŋa gha, wya ŋwazliɓa ɗa guli, ksaŋksanda dzva gha, ka zlaŋta ka ta dga ghəŋ,ka zlghafta ka nda ŋuɗuf,» kaʼa nda Tuma.28«Kagha ta nzakway kaMghamaɗa, kaghata nzakway ka Lazglafta ɗa guli,» ka Tumazlghanaftawi. 29 «Zlray gha ta zlghaftá tsaɓa kabga nghaŋta gha ta iʼi? Rfu da gwal tazlghaftá iʼi, kul nghaŋtá həŋ ta iʼi,» ka Yesunda tsi.

Kabgawu kəl lu ka vindaftá na defterina?

30 Ta traku mazəmzəm magəgla Yesu takəma duhwalhani kul vindaku ma na def-teri na. 31 Nana vinda a lu na ná, vindaa vinda lu ŋa zlghafta ghuni kazlay: Yesuná, Kristi ya, Zwaŋa Lazglafta ya guli kəʼa.Ka zlghafzlgha kuni ta tsatsi, dzaʼa mutsaykuni ta hafu nda ma tsatsi.

21Maraŋta Yesu ta ghəŋani da duhwalhani

1Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka marglavatáYesu da duhwalhani ta wa drəfa Tiberyad.Wya kəʼa maravata: 2 Ta nzaku i SimuŋPiyer nda Tuma ta hgə lu ka mbuhwali ya,ndaNatanayelmnda luwa laKana ta haɗikaGalili, nda zwana Zebedi, nda sanlaha maduhwalhani his, ka skwa turtuk. 3 «Dzaʼatuma klipa ɗa yu,» ka Simuŋ Piyer nda həŋ.«Nda sliʼa aŋni mista gha guli,» ka hahəŋguli nda tsi. Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi,ka lamə həŋ da kwambalu. Kurzliŋ hanataŋ ndiri baɗu tsa, ksaf a həŋ ta klipi dərka turtuk wa. 4 Tsaɗakwa vli gasərɗək,ka lagha Yesu sladata ta wa tsa drəf ya.Tsəmaf a duhwalhani kazlay: Tsatsi ya kəʼawa. 5 «Mamu klipi ksaf kuni ri zwani?»ka Yesu nda həŋ. «Haɗ wu,» ka həŋ ndatsi. 6 «Wuɗadawa kadəŋa ghuni ta slərpakwambalu nda ga zeghwi ya, dzaʼa mutsaykuni,» kaʼa nda həŋ. Ka wuɗadatá həŋ. Katraptá həŋ ta tɗagafta kabga ndəghataninda klipi. 7 «Mgham Yesu ya tane, ka tsaduhwal ta ɗvu Yesu ya,» nda Piyer. Na tsagi snaŋta Simuŋ Piyer kazlay: Mgham Yesuya kəʼa ya, ka favatá tsi ta lgutani kabga sisuɗiŋsuɗa ka tuma klipi, ka vzadatá tsi ta

Yuhwana 21:8 148 Yuhwana 21:25vgha da drəf. 8 Ka vragaghutá tsa sanlahama tsa duhwalha ya ma kwambalu, ndatɗa tsa kadəŋ nda ndəghatani nda klipi ya.Si diʼiŋaghu a həŋ katakata wa. Ka mitirdərmək yeya ri kaki nzakwa taŋ nda wasgam. 9 Ta sliʼagaptá həŋ ma kwambalu,kəʼa ka həŋ ná, mamu tsatá vu hada ndaklipi tida nda buradi. 10 «Kligiswakla tatsa klipiha kasaf kuni ya,» ka Yesu ndahəŋ. 11Ka lamə Simuŋ Piyer da kwambalu,ka tɗagaptá tsi dzibil ta tsa kadəŋ ndandəghatani nda klipi ɓərzləzla ya. Dərməknda hutaf mbsak hkən mida gwagwatani.Kulam nda va tsa nzakwani mantsa ya ná,ratsanap a ta tsa kadəŋ ya wa. 12 «Sawada za skwa zay!» ka Yesu nda həŋ. Haɗya mataba tsa duhwalha ya ta walaŋtáɗawaŋta kazlay: Wa kagha na kəʼa wu,kabga nda sna həŋ kazlay: Mgham Yesu yakəʼa. 13 Ka lagha Yesu klaftá tsa buradi ya,ka daganaftá həŋ, daganafha ta klipi ta həŋguli. 14 Mahkəna maravata Yesu tsaya daduhwalhani manda sliʼagaptani nda hafumataba gwal nda rwa.

I Yesu nda Piyer15 Tahula zuta taŋ ta skwa zay, ka Yesu

mantsa: «Simuŋ zwaŋa Yuhwana! Ɗvuɗvaka ta iʼi, ka malaghutá ŋa nanaha nara?» kaʼa ɗawaŋta da Simuŋ Piyer. «AŋiMghama ɗa, nda sna kagha kazlay: Ta ɗvayyu ta kagha kəʼa,» kaʼa zlghanaftá wani.«Ka ngha ka ta zwana tuwakha ɗa,» kaYesu nda tsi. 16 «Simuŋ zwaŋa Yuhwana!Ɗvuɗva ka ta iʼi?» ka Yesu nda tsi kamahis.«Aŋi Mghama ɗa! Nda sna kagha kazlay:Ta ɗvay yu ta kagha» kəʼa, ka Piyer ndatsi. «Ka ngha ka ta tuwakha ɗa,» ka Yesunda tsi. 17 «Simuŋ zwaŋa Yuhwana! Taɗvay ka ta iʼi?» kaʼa nda tsi ka mahkən.Ka kuzlanaftá tsi ta Piyer ta ŋuɗuf na tsaɗaway Yesu ka mahkən kazlay: Ta ɗvay kata iʼi ra kəʼa ya. «Mghamaɗa, nda sna kaghata inda skwi, nda sna kagha guli kazlay:Ta ɗvay yu ta kagha kəʼa,» kaʼa nda tsi.«Ka ngha ka ta tuwakha ɗa,» ka Yesu ndatsi. 18 «Kahwathwata ka yu ta mnaghata,ma fitika nzakwa gha ka duhwal, kagha kaghəŋa gha ta hba ɓanava ghamisti, ka dzaʼagha da vli ta kumə ka. Ka hwaluhwalaka, dzaʼa pghapgha ka ta dzvuha gha ŋanzɗaghafta sana mndu ta ɓanava gha, kakla kagha da vli kul kumə ka ta dzaʼa,» kaʼa.

19Tsa gwaɗahamnə tsi ya, tvi ka Piyer dzaʼamtaku ŋa vla glaku ŋa Lazglafta ya mnə tsi.«Mbaɗa mista ɗa,» kaʼa nda tsi tahula tsa.

I Yesu nda sana duhwal ya ɗvu tsi20Kəʼa ka Piyermbəɗavata ná, ta saghasa

tsa duhwal ɗvu Yesu ya mista taŋ. Tsatsitsa duhwal ta fadaghatá ghəŋ da ghuvaYesu, ma fitika nzata taŋ ka za skwa zay,ka ɗaw tsi kazlay: Mghama ɗa! Wa va namndu dzaʼa skwaptá kagha na na? kəʼayeya. 21 «A ki na duhwal na tama Mghamaɗa, nahgani dzaʼa slanaghatá tsatsi?» kaSimuŋ Piyer nda Yesu, nghər tsi ta saghatsa duhwal ya. 22 «Ka nzanza nda hafuha ka vrakta ɗa, ka yu nda tsi ní, nu tanghaghata mida na? Sliʼa kagha mista ɗaŋa gha ɓa,» ka Yesu nda tsi. 23 Ka tutá tsagwaɗa ya mataba gwal zlghay nda ŋuɗufkazlay: Mtəta a tsa duhwal ya wu kəʼa.Mtəta a wa a mna Yesu ŋa Piyer wa. Wyakəʼa mnay: «Ka nzanza nda hafu ta vragatáyu, a ka ka yu nda tsi ní, nu ta nghaghatamida na» kəʼa skwi mna tsi.

24 Va na duhwal ta mna na gwaɗahana ta vindafta. Nda sna mu guli kazlay:Kahwathwata gwaɗani kəʼa.

Dzatá ghəŋa gwaɗa25 Nda ndəgha sanlaha ma skwiha

magəgla Yesu. Ka má ka vivindaf vivindalu ta indani ká lu katsi ná, graf a yu kazlay:Má dzaʼa ŋafŋa ghəŋahaɗik ta tsa defterihamá dzaʼa vivindafta lu ya kəʼa wa.

Slna gwal ghunay 1:1 149 Slna gwal ghunay 1:21-22

Slna gwal ghunay1Ari Ŋərma ɗa Tawfilus,Ma taŋtaŋa deftera ɗa ná, rusaghaf rusa

yu ta inda skwi yamagaYesu, nda skwi ya sita tataghə tsi ŋamnduha dagama zlraftani,2 ha ka sagha ta fitik kəl lu ka klaghatata luwa. Ma kɗaku tsi ka ŋlaghatá taluwana, vlaŋvla ta zlahuhani ndambrakwaSulkum nda ghuɓa ta mnduha ya zabap tsika gwal ghunay. 3Tahula mtutani, ka marətsi ta vgha ŋa taŋ nda tvi kavghakavgha.Ta traku skwiha maranaŋ tsi ta həŋ ŋagranaftá həŋ kazlay: Nda hafu yu kəʼa.Fwaɗmbsak fitikani ta mamaranaŋtá vghata həŋ, ka mna gwaɗa ta ghəŋa ga mghamaLazglafta. 4 «Yaha kuni zaghuta diʼiŋ ndaUrsalima. Ka nzata kuni hada ka kzla skwiya taghunaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ,manda ya snaŋ kuni ma wa ɗa,» kaʼa vlaŋtazlahu ta həŋma sana fitik ta zə həŋ ta skwazay. 5 «Nda imi si ta maga Yuhwana tabatem. Ma fitik kwitikw, kaghuni ná, dzaʼamagaghunafmaga lu ta batem nda Sulkumnda ghuɓa,» kaʼa nda həŋ.

6 «Mghama ɗa, ma na fitik na dzaʼasladanafta ka ta ga mghama la Israʼila ra?»ka tsa gwal ghunay ta tskavata tavatani yaɗawaŋta da tsi.

7 «Nghaghunaŋ a snaŋta ka ta wati luwa,nda ya ka ta wati fitik tsafta Da ta gamghamya tanghanatawa. 8Kaghuni, dzaʼamutsay kuni ta mbraku sarə Sulkum ndaghuɓa ta ghəŋa ghuni. Ŋa nzakwa ghuni kamasləmtsəka ɗa ma luwa Ursalima, nda yata haɗika Zudiya, nda ya ta haɗika Samari,nda ya ta kɗavakta ghəŋa haɗik demdem,»kaYesu nda həŋ. 9Tahulamnata Yesu ta tsagwaɗaha ya, ka kapə tsi ta vgha, ka zaghutata luwa, ta nghaynghay hahəŋ demdem, kazamtá tsi ma ghwayak ta wa ira taŋ. 10 Tatsa fitika pghata taŋ ta iri ka ngha sliʼanita luwa ya, gi ka zlagaptá sana mnduha histavata həŋ nda suɗata lguta ŋusliŋ ta vghataŋ. 11 Ka həŋ nda həŋ mantsa: «Mnduhala Galili, kabgawu ta kəl kuni ka pgha iri taluwa na? Tsa Yesu klap lu mataba ghuni,ka klaghata ta luwa ya ná, dzaʼa vragavra

manda va tsa nghay nghə kuni ta sliʼani taluwa ya,» ka həŋ.

12Ka sliʼaftá tsa gwal ghunay ya ta ghwáta hgə lu ka Ghwá Zaytuŋ ya, ka vraghutada luwa Ursalima. Tsa ghwá ya ná, ndusanzakwani nda Ursalima. Minti hkənmbsakta magata lu ta mbaɗa manda sliʼafta hada.13Ɓhadaghata taŋ daUrsalima, ka ŋlaghatáhəŋ da sana dzuguvi banagha lu ta ghəŋasana həga, ma vli sunə həŋ ta tska vgha.Wya tsa hahəŋ ya: I Piyer, nda Yuh-wana, nda Yakubu, nda Andre, nda Filip,nda Tuma, nda Bartelemi, nda Mata, ndaYakubu zwaŋa Alfe, nda Simuŋ mnda zluʼaghwa, nda Yuda zwaŋa Yakubu, na həŋ.14 Hahəŋ demdem, ta tskay həŋ ta vghainda fitik ŋa maga duʼa. Kawadaga heŋ ndasanlaha ma miʼaha, nda i Mari mani maYesu, nda zwanamani ma Yesu tani.

15 Baɗu sana fitik, ma tsa fitik ta tskəhəŋ ta vgha ya, ka tskavatá gwal zlghay ndaŋuɗuf tamagayhəŋ ta dərməkndahisamb-sak. Ka Piyer sliʼavata mataba taŋ mantsa:16 «Zwanama ɗa, nda ra ka magakwa skwiya mna Sulkum nda ghuɓa ma defteri ndama wa Dawuda ta ghəŋa Zudas, ta nuta kamnda kla kəma ŋa mnduha ya ta ksaftáYesu ya. 17 Si tekw tsatsi mataba amu, simamu slnani mataba va tsa slna ta magəamu ya guli. 18Nda tsa tsedi plana luma vəldzatani ta mndu ya, ka skwata tsi ta vwah.Ka dəɗagatá tsi nda ga ma ghəŋghəŋ kapslutá huɗani pɗah. Mbəlaɓaɓ, ka haranisaghwi ta daɓi. 19Ka snanaghatá tsi ta indamnduha ma Ursalima, kəl həŋ ka tsanaftáhgu ta tsa vwah ya nda gwaɗa taŋ ka“Hakəldama,” manda mnay kazlay: Vwahanasa kəʼa ya.20Wya skwi ta dzaŋə lu ma deftera Zabura:“Dzaʼa nuna həgani ka kufik,haɗmndu dzaʼa nzamta mida wa.”Kaʼa guli na:“Sana mndu dzaʼa klafta slnani* kəʼa,” na

skwi nda vinda ma defteri.†21-22 Tsaya tama, ɗina ka sganaghatásana mndu tavata amu, ŋa nzakwayka masləmtsəka sliʼagapta ya sliʼagapMghama mu Yesu. Tsa mndu ya ná, ndanza ka tsi ka mndu ya si ta gɗata ta dzaʼamista mu ta inda haɗikha ya ranaf mukawadaga nda Mghama mu Yesu, zlrafta

* 1:20 Ngha ta Zabura 69:26 nda 109:8. † 1:20 Ngha ta Zabura 69:26, 118:8.

Slna gwal ghunay 1:23 150 Slna gwal ghunay 2:21ta fitika maganafta Yuhwana ta batem, haka sagha ta fitik kəl lu ka kləgadamaghutaka laghu ta luwa,» kaʼa.

23Mantsa tama, ka pghatá lu ta mnduhahis. Tsa mnduha ya ná, i Yusufu ta hgə luka Barsaba, ta hgay lu guli ka Yustus, ndaMatiyas həŋ. 24 Ka ndəɓə həŋ ta dzvu, kahəŋ mantsa: «Mghama ɗa, nda sna kaghata ŋuɗufa inda mnduha. Maraŋnamara taya zbap kagha mataba na mnduha his na,25 ŋa maga slna mnda ghunay ta nzakwayka vla Zudas, ta zlanavata ka laghu da ksatvi ya kumaŋ tsi ya,» ka həŋ. 26 Ka vzə həŋta vindima. Ka kluta vindima ta Matiyas.Ka gwafta tsi ta vgha kawadaga nda tsagwal ghunay ghwaŋpɗə ndeŋ ya.

2Saha Sulkum nda ghuɓa

1 Ta sagha fitika Pentekwat ná, nda tskavgha inda gwal ŋa ghunay tets ma vlakaturtuk. 2 Gi ka saha skwi ta luwa mandaghudzaga falak ta vyaku dididida ya, kandəghamtá vgha ma tsa həga nzamə həŋya. 3 Ka zlagaptá skwi manda ghanika vu,ka dagavapta, ka nzanzafta ta ghəŋa taŋturtuk turtuk. 4Ka ndaghaftá həŋ demdemnda Sulkum nda ghuɓa. Ka gi gwaɗə həŋ tagwaɗa nda sanlaha ma gwaɗaha manda yavlaŋ Sulkum ta həŋ ŋa gwaɗay.

5Tsawma Ursalima ma tsa fitik ya ná, tanzaku gwal ta ndiʼamta ma dina la Yahudata sliʼakta ta inda haɗikha ta ghəŋa haɗik.6 Snaŋta taŋ ta ghudzaga tsa skwi ya, kasliʼadaghatá həŋ ŋərɓisl, ka ndərmim həŋkatakata, kabga inda taŋ ta sna skwi tagwaɗə gwal zlghay nda ŋuɗuf nda gwaɗataŋ ya ta gwaɗə həŋ. 7 Ka ndərmim həŋnda ndərmima ka nutá manda rgha. Kahəŋ mantsa: «Inda na mnduha ta gwaɗana gwaɗa na ná, la Galili a həŋ kay ra?8Wa kəʼamagaku ta kəl inda amu ka snaŋtáskwi ta gwaɗə həŋ nda vərɗa ŋa mu magwaɗa ɓa? 9 Wana mataba mu ná, mamugwal ta sliʼakta ta haɗika Partes, nda ya tahaɗika Medi, nda ya ta haɗika Elam. Mamugwal ta sliʼakta ta haɗika Mezaputami, ndahaɗika Zudiya, nda Kapadwas, nda Puŋ,nda haɗika Asiya tani. 10 Mamu gwal tahaɗika Frizi, nda Pamfali, nda Masar, ndagwal ta wanaftá Sireŋ, nda Libiya tani.

Mamu gwal ta sliʼafta daga ta haɗika Rumaguli. 11 Mamu gwal ta haɗika Kret ndaArabi. Zivra la Yahuda sanlaha. Dinala Yahuda ta nanaftá sanlaha. Nda indatsa gwaɗaha mu kavghakavgha ya ta snamu ta skwi ta mnə həŋ ta ghəŋa glakwaslna Lazglafta ta magata,» ka həŋ. 12 Kandərmim həŋ katakata, snəgla a həŋ taskwi ŋa magay wa. «Nu mndəra nana maskwi manda na na?» ka həŋ mataba taŋ.13 «Nda ghuya həŋ,» ka sanlaha ka ghuɓasahəŋ.

Mna gwaɗa Piyer14Ka sliʼaftá Piyer kawadaga nda tsa gwal

ghwaŋpɗə ndeŋ ya, ka klaŋtá tsi ta lwi.Kaʼa nda həŋ mantsa: «Kaghuni la Yahuda,nda inda kaghuni ta nzakwaymaUrsalima!Fawa sləməŋka sna skwi dzaʼamnaghunatayu, ka sna kuni ɗina ta skwi ta magaku.15 Na mnduha na ná, ghuya a həŋ mandatsa ta grə kuni ya wu, kabga ta ka vzlazlaŋvli. 16 Gwaɗa anabi Yuwel ta mnata ya kaynana ta magaku ndanana: Wya kaʼa mnata:17 “Ma kɗavakta fitik ná, wya skwi dzaʼa

magaku, ka Lazglafta:Dzaʼa pghadapgha yu ta Sulkuma ɗa ta

ghəŋa inda mnda səla,ŋa nuta zwana zgwana ghuninda kwagha ghuni ka anabiha.Ka mazəmzəm dzaʼa gwaɗa yu ta gwaɗaŋa duhwalha ghuni.Nda ma suni dzaʼa gwaɗa yu ta gwaɗaŋa la halata mnduha ghuni.18Mantsa ya nzakwani,dzaʼa pghadapgha yu ta Sulkuma ɗata ghəŋa kwalvaha ɗa ka zgwananda la ka miʼaha tani.Ma tsa fitik ya,dzaʼa nzakway həŋ ka la anabi.19Dzaʼa magay yu ta skwa mandərmimima ghuvaŋata luwa,nda ŋizla mazəmzəmha ta haɗik.Dzaʼa mamu us,dzaʼa mamu vu nda ɗukwakwa ɗiŋ,20 tɗik dzaʼa mbəɗavafta fitik.Ma kɗaku fitik dagala ta nzakway ka fitikaMgham Yesu ka sagha,ghəwmanda us dzaʼa mbəɗavafta tili.21Mantsa tama,inda mndu ta hga hga Mgham Yesunda fatá ghəŋ tida ná,

* 2:21 Yuwel 3:1-5.

Slna gwal ghunay 2:22 151 Slna gwal ghunay 2:44dzaʼa mbaku*,”» kaʼa.

22 «Mnduha la Israʼila, snawa ta skwidzaʼa mnaghunata yu: Yesu mndala Nazaret na tsa mndu maraghunaŋLazglafta ta ga Mghamani, ma magaynita mandərmimi, nda ŋizla mazəmzəmhakavghakavgha mataba ghuni, manda va yasnaŋ vərɗa kaghuni ya. 23 Vlaghunavla luta tsa mndu ya ma dzva ghuni. Nda snaLazglafta manda va tsaya dzaʼa nzakwatsi kəʼa, ta kuratá tsi. Ka zləŋaftá kunita Yesu. Ma zləŋafta ghuni nda ma dzvagwal kul zləŋa Lazglafta. 24Ka sliʼaganaptáLazglafta, ka kligiŋta ma ghuya ɗaŋwamtaku, kabga haɗ mbrakwa mtaku ŋaŋanata wa. 25 Wya ka Dawuda mnuta taghəŋani:“Ta nghay yu ta Mgham inda fitik ta kəma

ɗa, ta nzaku nda ga zeghwa ɗa.26 Tsaya ta ghunanaftá ŋuɗufa ɗa,kəl yu ka fa laha rfu.Dər má nda nza yu ka mndu dzaʼa mtaku

ná,dzaʼa mbiʼay yu ta vgha nda fatá ghəŋ,27kabga zlanata a ka ta hafa ɗa ma vla gwal

nda rwa wu,zlaŋta a ka ta iʼi ta nzakway ka ŋərmamnda

gha ŋa rwuta ma kulu wu,28 kagha ta marihatá tva hafu.Dzaʼa ndəghiɗifndəgha ka nda rfuma nzakwa gha tavata iʼi†”» kəʼa, kaʼa.

29 Ka Piyer sganaghata mantsa:«Zwanama ɗa, mutsafmutsa yu ta na fitikna ŋa mnaghunata tsiɗiɗ ta gwaɗa tadzidza mu Dawuda. Tsatsi ná, mtumta kapaɗamta lu. Ta tekeʼa kulani dər gitana.30 Tsatsi ná, anabi ya. Nda sna guli kazlay:Dzrafdzra Lazglafta ta wi nda tsatsi ndawaɗanata kazlay:Dzaʼa fafa ta sana mndu mataba zivranita palaka ga mghammanda nzakwa tsatsi‡

ya kəʼa.31 «Ka tsatsaftá Dawuda ta skwi dzaʼa

magaku. Tsaya kəl tsi ka mna gwaɗa taghəŋa sliʼagapta Kristi kazlay:Zlana a lu ma vla nzakwa gwal nda rwa wu,rwu a sluʼuvghani ma kulu wu§ kəʼa ya.

32 «Tsa Yesu gwaɗə yu ya ná, Lazglafta tasliʼaganapta ma mtaku. Nda nza aŋni dem-dem ka masləmtsəkani. 33 Ka kapanaftáLazglafta ka nzanata nda ga zeghwani. Ka

zlghafta tsi da Da ta tsa Sulkum nda ghuɓatamaf lu ta imi ta zləməŋ ya, ka pghaŋ-naghatá tsi. Tsaya skwi ta nghə kuni ndaya ta snə kuni ndanana ya. 34 Dawuda kaghəŋani a ta lafi ta luwa mndani wa. Tsawwya skwi mna tsi:“Ka Mgham Lazglafta nda Mghama ɗa ná,sawi nzata nda ga zeghwa ɗa,35ha ka nanafta ɗa ta ghumaha ghaka skwa ta diŋlay səla gha,* ” kaʼa.

36 «Ka snaŋsna la Israʼila kahwathwatakazlay, tsa Yesu dalaf kuni ta udzu ya kayná, tsatsi fa Lazglafta ka Mgham, ka Kristikəʼa guli,» kaʼa.

Sgavaghata mnduha Kristi ka dəmbuʼhkən

37 Na snaŋta tsa mnduha ya ta tsagwaɗaha gwaɗa Piyer ya ná, ka kɓanaftátsi ta həŋ. «Zwanama, nu ka ŋni dzaʼamagay tama?» ka həŋ nda i Piyer ndasanlaha ma gwal ghunay. 38 Ka Piyer ndahəŋ mantsa: «Mbəɗanafwambəɗa ta tvanzakwa ghuni, ka magafta inda kaghuni tabatem ma hga Yesu Kristi, ŋa plighunistaLazglafta ta dmakuha ghuni, ŋa vlaghu-natani ta Sulkum nda ghuɓa. 39 Tsa ta taimi ta sləməŋ taghunaf Lazglafta ya ná,ŋa kaghuni nda zwana ghuni, nda gwaldiʼiŋdiʼiŋ, nda ndəghata mbsaka gwal dzaʼahagakta Mgham Lazglafta tani ya,» kaʼa.

40 Ndaɗa a sanlaha ma gwaɗaha manaŋPiyer, ka vla hiɗaku nda mbraku ŋa taŋ wa.«Tsuʼafwatsuʼa ta mbaku ka sliʼapta kunimataba gwal nda zaɗa,» kaʼa nda həŋ.

41Nda ndəgha gwal ta zlghaftá tsa gwaɗaPiyer baɗu tsa ya. Ka maganaftá lu tabatem ta həŋ. Tsa mnduha ta sgavaghatata ghəŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf baɗu tsayaná, ta magay həŋ ta dəmbuʼ hkən.

Nzakwa gwal zlghay nda ŋuɗuf42 Inda tsa mnduha ya ná, ta gɗata ta

ŋavata ka sna skwi ta taghə gwal ghunayhəŋ. Ta ŋavaŋa həŋ ka guya vgha ndazwanama. Ta ŋavaŋa həŋ guli ka guyaghəŋ ta ghəŋa skwa zay†, nda ya ma vlamaga duʼa. 43 Ka zləŋ inda mnduha tazləŋ, kabga nda ndəgha mandərmimi ndamazəmzəmha ta magata Lazglafta nda magwal ghunay. 44 Inda gwal zlghay nda

† 2:28 Ngha ta Zabura 16:8-11. ‡ 2:30 Ngha ta Zabura 132:11. § 2:31 Ngha ta Zabura 16:10. * 2:35 Ngha taZabura 110:1. † 2:42 Ngha ta Lukwa 22:19.

Slna gwal ghunay 2:45 152 Slna gwal ghunay 3:23ŋuɗuf ná, tets ka skwa turtuk guya taghəŋa taŋ. Inda skwa taŋ guli ná, kaskwa turtuk ta dguvusta həŋ ta vgha taŋ.45 Ta dzawap dzawa həŋ ta skwiha taŋ ŋadaguvusta taŋ ta tsedani, taɓ ta ɗaŋwa dərwamataba taŋ. 46 Inda fitik həŋ ta tskavatama həga Lazglafta. Ka skwa turtuk ta nzatahəŋ ka za skwa zay ma watgha taŋ. Ndarfu nda rfu, nda ŋuɗuf turtuk ta za həŋ.47 Ta zləzlvay həŋ ta Lazglafta, ta mamayinda mnduha ta həŋ. Inda fitik MghamLazglafta ta sganaghatá gwal ta mbanaftatsi ta ghəŋa ghuɓa taŋ.

3Mbanaftá sana mndu nda raghwa səlani

1Masanafitik, ka sliʼaftá i Piyer ndaYuh-wana ka dzaʼa da həga Lazglafta da magaduʼa ta nzemndi hkən tafitik hawu. 2Ndusanda watgha tsa həga Lazglafta ta hgə lu ka«watgha ɗina» ya, mamu sana mndu ndaraghwa daga yagata, ta nzaku hada. Indafitik lu ta tsukwadaghata ka nzanata hada,ŋa gatá skwi da gwal ta lami da tsa həgaLazglafta ya. 3Ka nghaŋta tsi ta i Piyer ndaYuhwana ta lami da tsa həga ya. Ka gatə tsita skwi da həŋ. 4 «Ngha ta aŋni!» Ka i Piyernda Yuhwana pghafta iri tida. 5 Ka nzatátsi ka ngha həŋ, dzaʼa mutsay yu kasiʼi taskwi da həŋ, kaʼa ma ghəŋani. 6 Ka Piyernda tsimantsa: «Dər tsedi, dər dasu, haɗ daiʼi wa. Skwi ta nzakway da iʼi ná, tsaya dzaʼavlaghata yu. Nda hga Yesu Kristi mndala Nazaret, sliʼafsliʼa gha, ka mbaɗa ka tambaɗa!» 7 Kaʼa ka ksafta ta dzva zeghwi,ka sliʼanafta. Gi hadahada, mutsafta səlatsa mndu ya tsa ta mbraku. 8 Gi vɗuk,sliʼaftani tsa ka sladata. Ka mbaɗə tsi tambaɗa. Ka lamə həŋ kawadaga da həgaLazglafta, ka dzaʼa tsatsi nda vavalaku, ndazləzlva Lazglafta. 9 Inda mndu ná, ndangha ta mbaɗayni ta mbaɗa, ka dzaʼa ndazləzlva Lazglafta. 10 Tsəmafta taŋ kazlay:Tsa mndu ta gɗata ta nzaku ka gatá skwitawa tsa watgha həga Lazglafta ta nzakwayɗina yeya kəʼa, ka hluta zləŋ ta həŋ, kandərmim həŋ nda ndərmima ta skwi taslata nda tsa mndu ya.

Piyer ta mna gwaɗa ma həga Lazglafta11 Tsaw tsa mndu mbanaf lu ya ná,

lavaghu a tsatsi tavata i Piyer nda Yuh-wana wa. Ka gazladaghata inda mnduha

wanafta həŋma rmak, ta hgə lu ka «RmakaSalumuŋ.» Ka ndərmimhəŋnda ndərmimademdem. 12 Na nghay Piyer ta tsaya, kaʼanda tsa mnduha ta tskadaghatá vgha yamantsa: «Ari wa la Israʼila, kabgawu takəl kuni ka ndərmima mbatá na mndu namandana na? Kabgawu ta kəl kuni kavuʼa aŋni, manda skwi aŋni ta mbanaftá namndu na nda mbrakwa ŋni? Ndiʼa ta vghaŋni nda Lazglafta ta mbanaftá na mndu nara? 13 Tsaya a wa. Lazglafta i Abraham,nda Izak, nda Yakubu, nda dzidzíha mu tamaraŋta glakwa vuʼani Yesu Kristi, ya klafkaghuni ka ghəŋa ghuni kamblanaftá gwaldagaladagala yeya ma mnay Pilat kazlay:Zliŋwa na mndu na kəʼa ya. 14Kaghuni, vz-iŋvza kuni ta mndu ya nda ghuɓa, mndu yatɗukwa, ka laghu kuni ɗawaftá zlighunistamnduya ta pslatámnduha. 15Kadzatá kunita mndu ya nda hafu da tsi. Tahula dzataghuni, ka sliʼaganaptá Lazglafta matabagwal nda rwa. Ma tsa sliʼagapta sliʼagaptsi ya ná, nda nza aŋni ka masləmtsəkani.16Ma fatá ghəŋa ŋni ta Yesu, kəl mbrakwatsa Yesu ya ka sliʼanaftá na mndu ta nghəkuni snaŋ kuni ta sladu na. Mantsa, ma fatághəŋ ta Yesu kəl na mndu na ka mutsaftambaku guzlindiliŋ, manda ya ta nghə kunidemdem ya.

17 «Tsaw tama zwanama, tsa skwi ma-gana kaghuni ta Yesu kawadaga nda gwaldagaladagala ya ná, nda kwala ghunikul snaŋta magata kuni. 18 Mantsa yadzanaghata Lazglafta ta ghəŋa skwi yamnatsi manda ghalya nda ma wa inda la an-abi kazlay: Dzaʼa ghuyay Kristi ta ɗaŋwakəʼa. 19 Mbəɗanafwa nzakwa ghuni, kambəɗavata kuni tvə Lazglafta, ka plighu-nista tsi ta dmakwa ghuni. 20 Mantsa yadzaʼa kəl Lazglafta ka vlaghunatá fitikahlaptá hafu, ŋa ghunəgaghunatani ta Yesu,ta nzakway ka Kristi zbaghunap tsi dagamanda ghalya ya. 21 Ndanana karaku, ndara nzaghuta Yesu Kristi ta luwa ka kzlambəɗavafta inda skwi manda ya ghadaLazglafta ta mnata daga manda ghalya ndama wa la anabi nda ghuɓa. 22 Ka Musana: “Dzaʼa ghunəgaghuna ghuna Lazglaftaghuni ta anabi manda iʼi, mataba zivraghuni dzaʼa sabi tsi, ŋa snay ghuni tainda skwi dzaʼa tsi mnaghunata. 23 Inda

Slna gwal ghunay 3:24 153 Slna gwal ghunay 4:21

mndu dzaʼa kwal kul sna gwaɗa tsa an-abi ya, dzaʼa ghzlap ghzla lu mataba mn-duha Lazglafta, dzaʼa dzadza lu* guli,” kaʼa.24 Kahwathwata ná, mnaŋnamna inda laanabi, zlraftani ta Samuyel, ha ka sabi tasanlaha ta zlagapta tahula tsatsi, ta gwaɗata na fitika amu gitana na. 25 Ka ŋa ghunitaghunafta Lazglafta ta imi ta sləməŋ ndama wa la anabi. Ka ŋaghuni dzraftaLazglafta ta wi nda dzidza mu Abrahamkazlay: Dzaʼa tfanaghatfa yu ta wi ta indamndəra mnduha nda ma zivra gha† kəʼaya. 26Tsaya kəl Lazglafta ka maraghunaŋtákaghuni ta kwalvani karaku, ma ghuna-gaghatani da kaghuni ŋa tfaghunaghatawi,ka mbəɗaghunafta ŋa zlaŋtá ghwaɗakaskwi ta magə kuni,» ka Piyer.

41 Tata gwaɗa i Piyer nda mnduha, nda

sliʼadaghata la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal ta ngha həgaLazglafta, nda la Sadukiya. 2 Ta kuzlaŋtata ŋuɗufa taŋ tsa skwi ta taghə i Piyer ndaYuhwana ŋa mnduha kazlay: SliʼagapsliʼaYesu ma mtaku, manda tsaya dzaʼa sliʼa-gapta mnduha guli ma mtaku kəʼa ya. 3 Kahlaftá həŋ ta i Piyer, ka pghamtama gamakŋa hanay hada, kabga nda kuza vli. 4 Tsawmataba tsa gwal ta snaŋtá tsa gwaɗa gwalghunay ya, nda ndəgha həŋ ta zlghafta. Tamagay mbsaka taŋ ta dəmbuʼ hutaf.

5Gamahtsimani, ka tskavata gwal dagal-adagala mataba la Yahuda, nda la galatamndu, nda gwal ta tagha zlahu ŋa mnduhama luwa Ursalima. 6 Mataba taŋ, hada iHana, ta nzakway ka mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda Kayifa, nda Yuh-wana, nda Alegzandra, nda inda hamatamndəra gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta. 7 Kahlagaptá həŋ ta i Piyer nda Yuhwana magamak ka hladaghata ta kəma taŋ. Kahəŋ mantsa: «Nda mbrakwa wa, nda hgawa, magata kuni ta tsa skwi ya na?» kahəŋ ɗawaŋta. 8 Piyer ya tani, nda ndəghatsatsi nda Sulkum nda ghuɓa. Kaʼa ndahəŋ mantsa: «Ari wa gwal dagaladagala taghəŋamnduha, nda la galatamndu! 9Wanagita, ta ɗaway lu da aŋni ta ghəŋa skwiɗina magana ŋni ta mndu si nda raghwa.

Ta ɗaway lu da aŋni ka waka ya mnduya magay kəl tsi ka mbafta. 10 Mantsanzakwani, ɗina ka snaghunamta, mantsaya ŋa inda la Israʼila guli. Na mndu ta sladuta kəma ghuni na ná, nda mbrakwa hgaYesu Kristi, mnda la Nazaret, ya dza kunita udza zləŋay, ka sliʼaganaptá Lazglaftamamtaku ya, mbafta tsi. 11 Ta tsa Yesu ta mnədefteri kazlay:Pala ya wuɗidiŋ kaghuni gwal ba həgata nzakway ka palaka tughwahəga* kəʼa ya.12 Ma tsatsi ta mutsakwa hafu, kabga haɗsana mndu ta ghəŋa tsatsi vlaga Lazglaftata ghəŋa haɗik tender ŋa mba amu wu,»kaʼa.

13 Ka ndərmim tsa gwal dagaladagala tatskavata ya ta tatá us ta ira i Piyer ndaYuhwana. Ka nghə həŋ guli ná, má si kagratá mndu həŋ, dzaŋa a dzaŋa taŋ wa.Gwal tani ta dzaʼa mista Yesu ya ka hahəŋta gray. 14 Ta nghə həŋ guli ná, wya tsamndu nda mba ya ta sladu ta kəma taŋ,haɗ sana skwi laviŋ həŋ ta mbəɗay wa.15 Ka ghunigiŋtá həŋ dzibil ta i Piyer ndaYuhwana ma tsa həga dzra gwaɗa ya, kanzatá hahəŋ hahəŋ ka dzra gwaɗa ta ghəŋataŋ. 16Ka həŋmantsa: «Wakamu dzaʼama-gay nda na mnduha na na? Wana nda snainda mnduha ma Ursalima kahwathwatakazlay: Hahəŋ ta magatá tsa mazəmzəmya kəʼa, laviŋ a amu ta waɗay guli wa.17Kada kwala na skwi na ta tuta katakata damnduha ná, dvanaghamadva ta həŋ, yahahəŋ walglaŋta gwaɗa ta tsa Yesu ya dər ŋawa,» ka həŋ.

18 Ka hgəgladamtá həŋ ta i Piyer, kadavanaghata həŋ. Ka həŋ mantsa: «Yahakuni walglaŋta gwaɗaŋtá gwaɗa ta Yesu,dər ka tagha skwi ŋa mnduha nda hgani,»ka həŋ nda həŋ. 19 Ama ka i Piyer ndaYuhwana mantsa: «Mal sna ŋaghuni kazlaŋta ŋa Lazglafta skwi ta raku re, ari malsna ŋa Lazglafta a na? Tsawa tsa kaghunika ghəŋa ghuni ta gumani. 20 Aŋni ta ŋni,laviŋ a aŋni ta hafta wi kul haɗ ta gwaɗata ghəŋa skwi ya nghaŋ aŋni nda ira ŋni,nda ya snaŋ aŋni nda sləməŋa ŋni wu,» kahəŋ. 21 Ka dvəglanaghatá tsa mnduha yata həŋ ka zliŋtá həŋ, haɗ skwi mutsaf həŋprək ka hamtá həŋ ta ghəŋa skwimaga həŋ

* 3:23 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 18:15, 18-19. † 3:25 Ngha ta Zlrafta 22:18, 26:4. * 4:11 Ngha ta Zabura 118:22.

Slna gwal ghunay 4:22 154 Slna gwal ghunay 5:10wa. 22Tsa mndumbanaf lu ndamazəmzəmya ná, ta malay imani ta fwaɗmbsak.

Duʼa gwal zlghay nda ŋuɗuf23 Tahula zliŋtá i Piyer nda Yuhwana,

ka sliʼaftá həŋ ka laghu slanaghatá grahataŋ ma ghuɓa taŋ. Ka rusanaftá həŋ tainda skwi mnana la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu, tahəŋ. 24 Na snaŋta tsahaya ta tsa skwi yarusanaf lu ta həŋ ya, ka gwaftá həŋ ta wika maga duʼa da Lazglafta. Ka həŋ mantsa:«Mghama ɗa, kagha ta zlaganaptá luwanda haɗik, nda drəf, nda inda skwiha mahəŋ. 25Kagha ta gwaɗagapta nda mbrakwaSulkum nda ghuɓa, nda ma wa dzidza ŋniDawuda, vuʼa gha kazlay:“kabgawu ta kəl na mnduha na ka baruvtá

vgha?Kabgawu ta kəl həŋ ka ndandanaku ka

bətbət?26Hbafhba mghamha ta ghəŋa haɗikta vgha ŋa vulu.Guyafguya gwal nda mbra ta wita ghəŋa Mgham Lazglafta nda yata ghəŋa Mgham tfanagha tsi ta wi†” kəʼa

ya.27 Mantsa ya guli ná, guyaf guya i Hiridusnda Pwaŋəs Pilat ta wi ma na luwa nakawadaga nda sanlaha ma mndəra mn-duha, nda la Israʼila ta ghəŋa kwalva ghaya nda ghuɓa, ta nzakway ka Yesu, mnduya tfanagha ka ta wi. 28 Skwi ya kumaŋ ka,ghada ka ta fata nda mbrakwa gha magahəŋ. 29Ndanana Mghama ɗa, ngha ka həŋta lma aŋniɓa. Vlaŋvla tambraku ta vuʼahagha ŋa mna gwaɗa gha nda tatá us ta iri.30 Maraŋ mbrakwa gha, mbamba ta gwalkul ɗughwanaku, maga ta mazəmzəmha,nda mandərmimi nda hga Yesu kwalva ghaya nda ghuɓa,» ka həŋ. 31 Manda kɗakwataŋ ta ndəɓatá tsa dzvu ya, ka ghudzavaftátsa vli tskava həŋ ya. Ka ndəghaftá həŋdemdem nda Sulkum nda ghuɓa, ka mnəhəŋ ta gwaɗa Lazglafta nda tatá us ta iri.

Dəguvta gwal zlghay nda ŋuɗuf ta skwataŋ

32 Inda tsa gwal zlghay nda ŋuɗuf ya, kaskwa turtuk ŋuɗufa taŋ, ka skwa turtukndana taŋ guli. Haɗ mndu ya ta mnaykazlay: Ŋa ɗa yeya kəʼa wa. Tuts ka skwaturtuk skwa taŋ. 33Nda kuzla nda kuzla ta

gwaɗa gwal ghunay ta gwaɗa ta sliʼagaptaMgham Yesu. Ka tfə Lazglafta ta wi taghəŋa taŋ demdem. 34Mataba taŋ, haɗ yata pɗata skwa dzvu wa. Tsaw inda gwalnda vwah da həŋ, nda həga da həŋ matabataŋ ya ná, ta dzawiŋ dzawa həŋ ka hlaktátseda skwi ya dzawiŋ həŋ 35 ka vlaŋtá gwalghunay. Mbaɗa lu ka dgay ŋa inda mndutaɓta skwi ya ɗvaŋ mndu ŋa maga slnaninda tsi. 36Manda Yusufu, ta nzakway tekwka mnda la Levi, ya ya lu ma luwa Kiprus,tsanaf gwal ghunay ta hgani ka Barnabas,mandamnay kazlay, «zwaŋa ufa vgha» kəʼaya: 37 Ka skwaptá tsatsi ta ŋani vwah, kaklaktá tsedani ka vlaŋtá gwal ghunay.

5I Hananiya nda Safira

1 Mamu sana mndu guli ta hgə luka Hananiya nda markwa taŋ Safira.Ka skwaptá hahəŋ ta vwaha taŋ guli.2 Ka dzraftá həŋ nda markwa taŋ, kaɗifanaghutá tsa tsedi ya, ka klaktápɗakwani, ka vlaŋtá gwal ghunay. 3 KaPiyer nda tsi mantsa: «Ari Hananiya,kabgawu kəl ká ka zlanaŋtá ŋuɗufa ghata halaway, ka tsakalanatá wi ta Sulkumnda ghuɓa, ka ɗifanaghutá tseda tsa vwahskwap ka ya na? 4 Ta kul skwaptá ka ná,ka ŋa gha a nzakwani ra? Tahula skwaptagha guli, ka ŋa gha a tsedani guli ra? Wakaka kurata magatá skwi mandana na? ŋamnduha a tsakalanata ka ta wi wu, ŋaLazglafta,» kaʼa. 5Namnata lu ta tsa gwaɗaya, ka zləmbatá Hananiya, ka mtuta. Kahlutá zləŋ ta inda gwal ta snaŋtá tsa skwiya. 6 Ka sliʼaftá duhwalha, ka ɗahamta, kaklaghata paɗamta.

7 Tahula luta awa hkən manda paɗamta,ka lamə markwa taŋ, sna a tsatsi taskwi ta slata wa. 8 Ka piyer nda tsimantsa: «Ari makwana, mniha mna, man-dana na tseda tsa vwah skwap kuni yara?» kaʼa. «Aŋi, mantsa ya skwaptaŋni,» ka tsa marakw ya. 9 Ka Piyermantsa «Waka kaghuni dzrafta kawadagata dzəgha Sulkuma Mgham Lazglafta na?Wya tsa gwal ta paɗamtá zəʼala ghuni yata watgha, dzaʼa tsukwaghatá kagha guli,»kaʼa. 10 Gi hadahada, ka zləmbatá tsi takəmaPiyer kamtuta. Ta lamə tsa duhwalha

† 4:26 Ngha ta Zabura 2:1-2.

Slna gwal ghunay 5:11 155 Slna gwal ghunay 5:36ya ná, nda mta. Ka tsukwaghatá həŋ, kalaghwi da paɗamta tavata zəʼala taŋ. 11 Kaksaftá tsi ka zləŋ ta gwal zlghay nda ŋuɗuf,nda hamata sanlaha ta snaŋtá tsa skwi ya.

Mazəmzəmha kavghakavgha12 Nda ndəgha mazəmzəm nda

mandərmimi maga gwal ghunay matabamnduha. Snusna gwal zlghay nda ŋuɗufta tskavata kawadaga ma rmaka həgaLazglafta ta hgə lu ka rmaka Salumuŋ.13 Haɗ sana mndu ta guya vgha nda həŋwa. Kulam nda va tsa, ta ghubay lu ta həŋ.14 Ta sgaku nda sga ndəghata zgwana ndamiʼaha ta zlgha Mgham Yesu ta sgavaghatata ghəŋa taŋ. 15 Ta hlakhla lu ta gwal kulɗughwanaku, ka pghatá həŋ ta wa tvi takativiŋ nda ya ta pəta, ŋa lanaghata dərsulkuma Piyer yeya tsi ta sanlaha ma həŋta labə tsi ta tvi. 16 Nda ndəgha gwal tagazlakta ma luwaha ta wanaftá Ursalima tahlakta gwal kul ɗughwanaku, nda gwal ndakasa da ghwaɗaka sulkum, ka mbambaftahəŋ demdem.

Giri ŋa gwal ghunay17 Mbaɗa mali ta ghəŋa gwal dra skwi

ŋa Lazglafta, nda gwal tavatani, ta nzak-way ka la Sadukiya, ka dra gwal ghunay.18 Ka sliʼaftá həŋ ka hlaftá gwal ghunay,ka pghamtá həŋ ma gamak. 19 Girviɗik,ka gwaniŋtá duhwala Mgham Lazglafta tawatgha tsa gamak ya ka hligiŋtá gwal ghu-nay mida. 20Kaʼa nda həŋmantsa: «Lawalada həga Lazglafta ka mna kuni ta gwaɗa taghəŋa tsa lfiɗa hafu ya ŋa mnduha,» kaʼa.21Ka snatá tsa gwal ghunay ya ta tsa gwaɗaya ka sliʼaftá həŋ bit tgha ka laghwi da həgaLazglafta ka tagha skwi ŋa mnduha hada.

Ka tskavata i mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta nda gwal tavatani, ndala galata mndu mataba la Yahuda, ŋa dzragwaɗa. Ka ghunaftá həŋ ta mnduha ŋadzaʼa hlagaptá tsa gwal ghunay ya kay, magamak. 22Ta lagha tsa gwal ghunaf lu ya ná,kuɗataŋ haɗ həŋ ma tsa gamak ya wa. Kavradaghata həŋ da mnay ŋa taŋ. 23 Ka həŋmantsa: «Ta lagha aŋni kay ná, tɗetsa ndaha watgha gamak manda va vlani, ta hadatsa gwal ta nghay ya guli ma vla taŋ. Butska ŋni gunatá tgha ná, kuɗataŋ, haɗmndumida wu,» ka həŋ. 24 Na snaŋta taŋ ta tsagwaɗa ya ná, nda ndərkawa ka i mghama

ngha həga Lazglafta nda la mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, nzata. Snəglaa həŋ ta skwi ŋa mnay wa. Ka həŋ mantsa:«Nu tamagaku nda tsa gwal ghunay ya,» kahəŋ ɗaɗawavusta. 25Tata tsa ndanə ya həŋ,ka sagha sana mndu da mnay ŋa taŋ. Kaʼamantsa: «waʼa tsa mnduha si ham kuni magamak ya kay ma həga Lazglafta ta taghaskwi ŋa mnduha,» kaʼa nda həŋ.

26Ka sliʼafta tsa mali ta ghəŋa gwal nghahəga Lazglafta ya kawadaga nda sludzi-hani, ŋa hlakta həŋ. Ka mbraku mbrakwaa hlakta həŋ ta həŋ tama wu, kabga tazləŋay həŋ ta zləzlərtsata mnduha ta həŋ.27 Hlakta taŋ ta həŋ, ka hladaghatá həŋ tahəŋ ta kəma tsa gwal dagaladagala ya. Kamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftamantsa: 28 «Lmaf a ŋni ta kaghuni kataghəgəltá skwi ŋa mnduha nda hga tsamndu ya kay ra? Wana ndanana, tiŋtá kunita tagha skwa ghuni ma luwa Ursalima. Takumay kuni ta vzaŋnamtá tɓaŋ ma lwi tagwaɗa ta mtakwa tsa mndu ya,» kaʼa ndahəŋ. 29 Ka i Piyer kawadaga nda sanlahama gwal ghunay nda tsi mantsa: «Malsna gwaɗa da Lazglafta ka ya da mnduha.30 Lazglafta dzidzíha mu ta sliʼaganaptáYesu si dza kuni ma zləŋafta ghuni ta udzuya. 31 Tsatsi kapanaf Lazglafta ka Mghamka fata nda ga zeghwani, ka mnda mbamndu, ŋa vla tvi ŋa mnduha la Israʼila ŋambəɗanafta taŋ ta nzakwa taŋ, ŋamutsaftataŋ ta platá dmakwa taŋ. 32Aŋni, kawadaganda Sulkum nda ghuɓa, ya ta vlə Lazglaftaŋa gwal ta sna gwaɗani ya ná, masləmtsəkatsa skwi ya aŋni,» ka həŋ.

33 Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf ta tsa gwaldagaladagala ya. Ta kumay həŋ má tazaɗanatá tsa gwal ghunay ya. 34 Ka sliʼa-vata sana la Farisa mataba tskatá mndu,Gamaliyel hgani, mndu ta tagha zlahu ŋamnduha ya, ta tsatsi ta fa mnduha ta iri.Kaʼa mantsa: «Ka labla na mnduha na dzi-bil,» kaʼa. 35Kaʼa nda tsa tskata mnduha yatama mantsa: «Mnduha la Israʼila, ɗaswaka kuni nda skwi dzaʼa kuni damagay ŋa namnduha na. 36 Diʼiŋaghu a fitikani mandazlagapta sana mndu ta hgə lu ka Tewdasta mnay kazlay: Haɗ mndu taɓta iʼi wukəʼa. Ta magay mnduha ta fwaɗ dərməkta laghwi mistani. Ka dzatá lu ta tsatsi,ka gazlatá tsa gwal si ta dzaʼa mistani ya.

Slna gwal ghunay 5:37 156 Slna gwal ghunay 7:3Ta haɗ lu tata gwaɗa tida wa. 37 Tahulatsa, ka zlagaptá sana mndu ta fitika vindahga mnduha, Zudas mnda la Galili. Kawaghatá tsi ta ndəghata mnduha mistani.Ka dzatá lu ta tsatsi guli, ka gazlatá tsagwal ta laghwi mistani ya. 38 Skwi ya tamnaghunata yu ndanana tama, ma magaŋkuni ta sana skwi nda na mnduha na. Katsa a nda tsa həŋ ta na skwi na katsi, mamukɗavaktani. 39 Ala, ka sagha da Lazglaftatsi katsi ná, laviŋta a kuni ta lɓanata wa.Ɗaswa ka kuni nda lmudzaʼa kuni lmayndaLazglafta,» kaʼa nda həŋ.

Ka snanatá tsamnduha ya ta tsa gwaɗaniya. 40Ka hgəgladamtá həŋ ta tsa gwal ghu-nay ya da həga, ka ɗgaptá həŋ. «Yahayahakuni walglaŋta gwaɗaŋtá gwaɗa nda hgaYesu,» ka həŋ nda i Piyer. 41 Ka sliʼaftá tsa-haya ka laghwi nda rfu, nda mnay kazlay:Nda ra kuni ka ghuya ɗaŋwa ta ghəŋa Yesu,ka Lazglafta nda aŋni, ka həŋ. 42 Inda fitiktama, zlana a həŋ ta tagha skwi ŋamnduha,nda mna gwaɗa ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa taghəŋa Yesu Kristi ma həga Lazglafta nda yama həga ga mnduha wa.

6Zabaptámnduha ndəfáŋ ŋa kataŋtá gwal

ghunay1Ma tsa fitik ya, ta sgaku nda sga gwal ta

zlghafta. Ka ŋaɗ la Grek ta ghəŋ ta ghəŋala Hebru, kabga inda fitika dga skwa zay, tazazanap zaza lu ta wadgaha taŋ. 2Ka hgaftátsa gwal ghwaŋpɗə his ya ta inda gwalzlghay nda ŋuɗuf. Ka həŋ mantsa: «Ra aka zlanata aŋni ta mna gwaɗa Lazglafta kalaghwi da dga skwa zay wa. 3 Tsaya tamazwanama, mal zabapta ghuni ta mnduhandəfáŋ mataba ghuni, gwal nda ɗifil maghəŋa taŋ, ka zlanaŋta ŋni ta tsa slna yata həŋ. 4 Aŋni ya, ka dihavata ŋni kamaga duʼa nda mna gwaɗa Lazglafta,» kahəŋ. 5 Ka zɗəganatá tsa gwaɗa ya ta indamnduha. Ka zabaptá həŋ ta i Atiyen, tanzakway ka vərɗa mnda zlghay nda ŋuɗuf,nda ndəgha nda Sulkum nda ghuɓa ya guli,nda Filip, nda Prukur, nda Nikamur, ndaTiman, nda Permenas, nda Nikwala mndaluwa Aŋtakiya si ta tsuʼaftá dina la Yahudaya. 6 Ka hlaktá həŋ ta həŋ maranaŋtá gwalghunay. Ka maganaghatá tsaha ya guli ta

duʼa ta ghəŋa taŋ nda fanaghatá dzvu tahəŋ.

7 Ka sgavaghatá tuta gwaɗa Lazglafta.Ka sgavaghatá gwal zlghay nda ŋuɗuf maluwa Ursalima. Nda ndəgha gwal dra skwiŋa Lazglafta katakata ta faftá ghəŋa taŋ taYesu guli.

Ksaftá Atiyen8 Ka zɗanaŋtá Lazglafta ta huɗi ta

Atiyen, ka vlaŋtá mbraku, ka magə tsi tamazəmzəmha nda skwiha ka mandərmimimataba mnduha. 9 Ka sliʼavaftá sana mn-duha, ka zlərɗawi nda Atiyen. Tsa mnduhaya ná, gwal ta nzakwaymahəga tagha skwala Yahuda həŋ. «Gwal hlap luma ga vuʼa,» ila Sireŋ, nda la Alegzandri, nda la Silisi, ndala Asiya, həŋ. 10 Tsaw laviŋ a həŋ ta ŋraptanda gwaɗa wu, kabga vlaŋvla Sulkum ndaghuɓa ta ɗifil ta Atiyen. 11Ka baraftá həŋ tasanlaha ma mnduha, ŋa mnay taŋ kazlay:Nda sna aŋni ta razayni ta i Musa ndaLazglafta kəʼa. 12 Mantsa ya, ka sliʼanaftáhəŋ ta ghəŋ ta dəmga nda la galata mndu,nda gwal tagha zlahu. Tahula tsa, ka valaftáhəŋ ta Atiyen, ka ksaghatá da vla tska vghataŋ. 13 Ka hlaftá həŋ ta tsakalawi. Kahəŋ mantsa: «Haɗ na mndu na ta zlaŋtáraza həga Lazglafta mu nda ghuɓa, ndazlaha Musa tani wa. 14 Nda sna ŋni tamnayni kazlay: Dzaʼa dzaɓiŋdzaɓa tsa Yesumnda la Nazaret ya ta həga Lazglafta, kambəɗanaftá nzaku ya snu mu mida vlamaMusa ya guli kəʼa,» ka həŋ. 15 Ka pghaftáinda tsa gwal ma tsa həga ya ta iri taAtiyen, ka nghay. Tata nghaynghay həŋ,ka mbəɗavaftá kumani manda ŋa duhwalaLazglafta.

7Rusay Atiyen ta gwaɗa Lazglafta

1 Ka mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta nda tsi mantsa: «Tsawmantsa naskwi ta gwaɗə lu ta kagha na rki na?» kaʼanda tsi. 2 Ka Atiyen mantsa: «Zwanamaɗa nda dadaha ɗa, maranaŋmara Lazglaftadagala ta ghəŋani ta dzidzamuAbraham tatsa fitika nzakwani ta haɗika Mezaputamiya, ma kɗə tsi ka laghwi da nzata ma luwaHaraŋ. 3 Kaʼa nda tsi mantsa: “Zlaŋzlata haɗika gha, nda la ghuni tani, ka dzaʼa

* 7:3 Ngha ta Zlrafta 12:1.

Slna gwal ghunay 7:4 157 Slna gwal ghunay 7:32ka ta haɗik ya dzaʼa maraghata yu*,” kaʼa.4Mantsa ya, ka sliʼaftá tsi ka zlaŋtá haɗikaKaldiya ka laghwi da nzata ma luwa Haraŋ.Tahula mtatá dani ka sliʼaftá tsi ka laghwida nzata ma na haɗik ta nzaku kaghunimida gitana na. 5 Ma tsa fitik ya, haɗ vlivlaŋ Lazglafta ka ŋani dər ka kwitikw wa.Ama ka tanaftá Lazglafta ta imi ta sləməŋkazlay: Dzaʼa vlaghavla yu ta na haɗik na,ŋa nzakwani ka ŋa gha, nda ya ŋa zivragha tani kəʼa. Ma tsa fitik ya, ta mutsaf aAbraham ta zwaŋ karaku wa. 6 Kaʼa ndatsi guli mantsa: “Dzaʼa laghula zivra gha danzapta ta sana haɗik ma mayəm, ŋa dulaylu ta həŋ, ka ga vuʼa ŋa taŋ hada ka vakufwaɗ dərmək. 7 Iʼi dzaʼa ganap ta iri ta tsagwal ta dula həŋ ya guli. Tahula tsa, ŋasliʼafta taŋ ka saghwi da tsəlɓumaghuvaɗama na vli na†,” kaʼa. 8 Ka dzraftá Lazglaftata wi nda Abraham. Tsiŋtá fafaɗ, na ŋizlatsa dzratawi ya. Tsaya kəl Abraham katsanatá fafaɗa zwaŋani Izak baɗumatghasafitik manda yagata. Mantsa ya Isiyaku, katsanatá tsi ta ŋa Yakubu. Yakubu guli, kaɗatsanatá tsi ta ŋa zwanani ghwaŋpɗə his,ta nzakway ka dzidzíha mu ya.

9 «Ka drə dzidzíha mu ta Yusufu, kaskwaptá həŋ. Ka klaghatá lu da ga vuʼama luwa Masar. Nziya nza tsi, kawadagaLazglafta nda tsi. 10 Ka klaptá tsi maɗaŋwani, ka vlaŋtá ɗifil ŋa gwaɗa ndaFirʼawna ta nzakway ka mghama Masar.Ka zɗəganatá tsi ta tsa mgham ya. Kafatá mgham ka ŋumna haɗika Masar, kazwirani kəʼa fata guli. 11 Ka slatá mayata inda haɗika Masar nda ya ta haɗikaKanʼana. Ghuyaŋ ghuya lu katakata. Katraptá dzidzíha mu ta skwi ŋa zaŋta. 12 Kasnaŋtá Yakubu kazlay, mamu skwa zay tahaɗika Masar kəʼa. Ka ghunadaptá tsi tadzidzíha mu nda taŋtaŋa səla taŋ. 13 Kaləglap həŋ nda mahisa səla, ka mnanaŋtáYusufu ta ghəŋani ta zwanamani. Kasnaŋtá Firʼawna ta mndəra taŋ guli. 14 Katsghaftá Yusufu ta lwi, ŋa hlagaghutá idani Yakubu nda la ga taŋ tani. Ta magaymbsaka taŋ ta ndəfáŋ mbsak hutaf mida.15 Ka laha Yakubu da luwa Masar. Hadamtuta tsi. Mantsa ya dzidzíha mu guli.16Ka hlaftá lu tambla taŋ ka hlakta da luwaSikem. Ka papaɗamtá həŋ hada, ma vli ya

skwa Abraham nda tsedi da zwana Hamurma luwa Sikem.

17«Mandandusakta tsa fitik ŋamagakwatsa skwi tanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋta Abraham ya, ka sgavaghatá yavaftamndəra amu ma luwa Masar. 18 Ka lafsana mgham ta pala ma luwa Masar, snaa tsatsi ta Yusufu wa. 19 Ka nənɓaptá tsita mndəra amu. Ka dulu tsi ta dzidzíhamu, ŋa vlata taŋ ta zwana taŋ tkweʼ ŋarwanatá həŋ. 20Ma tsa fitik ya, ka yatá luta Musa. Káka nda ɗinakwani, zɗəganazɗata Lazglafta guli. Ka zatá tsi ta tili hkən taglaku ma həga ga dani. 21 Manda kɗakwadadahani ta klafta ka laghwi ɗifanata, kaslafta makwa Firʼawna tida ka klaftá tsi kaklaghata glanafta ka zwaŋani. 22 Mantsa,ka taghanaftá lu ta Musa ta ɗifla la Masar,ka nzaku tsi ka mndu ta laviŋtá gwaɗa, ndambra guli ma slnani. 23Ka kumaftáMusa tadzaʼa nghanaghatá la taŋ la Israʼilamagafərimani ta fwaɗ mbsak. 24 Ka nghaŋtá tsita sana mnda la Masar ta ghuya ɗaŋwa ŋasana mnda la Israʼila. Ka lagha tsi kataŋta.Ka dzatá tsi ta tsamnda laMasar ya ŋa play.25 Ba dzaʼa nda sna zwanama ɗa kazlay:Iʼi fa Lazglafta ŋa mbanaftá həŋ kəʼa, katsatsi si ta ndanay, tsaw sna a hahəŋ wa.26 Gamahtsimani, ka lagha Musa guyamtáma lmu ta lmə gwal hismataba la Israʼila. Sika kumə tsi ta dzranaftá həŋ. Kaʼa nda həŋmantsa: “Graha ɗa! La zwanama kuni ná,kabgawu ta kəl kuni ka lmu na?” kaʼa. 27Katsa mndu ta zbaftá zwaŋamani nda lmu yasliŋwidiŋtáMusamantsa: “Wa ta faghamtaka mghama ŋni ŋa tsa guma ta aŋni na?28 Ari ta kumay ka ta dzihata manda tsadzata gha ta mnda la Masar ɗahawu ya akay na?” kaʼa nda tsi. 29 Na snaŋtá Musata tsa gwaɗa ya, ka hwayaftá tsi ka laghwita haɗika Madiyaŋ. Ka yayatá tsi ta zwanazgwana his hada.

30 «Tahula zatani ta vaku fwaɗ mbsakhada, ka maranaŋtá duhwala Lazglafta taghəŋani ma vu ta mubuk ma mtak tavataghwá Sinay. 31 Ka tsutá Musa ka nghay,nghər tsi ta tsa skwi ya. Ka gavadaghatátsi ŋa tsəmanavata. Ta gavadaghatá tsi, kasnaŋtá tsi ta lwa Mgham Lazglafta. Kaʼamantsa: 32 “Iʼi Lazglafta dzidzíha gha, tanzakway ka Lazglafta Abraham, nda Izak,nda Yakubu ya, kaʼa. Ka ghudzaku Musa

† 7:7 Ngha ta Zlrafta 15:13-14 nda Sabi 3:12.

Slna gwal ghunay 7:33 158 Slna gwal ghunay 7:56ta ghudzaku da zləŋ, Walglaŋ a ta nghaywa. 33Ka Mgham Lazglafta nda tsi mantsa:Hlaphla ta ɓaɓah ma səla gha, kabga navli slada ka na ná, haɗik nda ghuɓa ya.34 Nghadap ngha yu ta ghuya ɗaŋwa ŋamnduha ɗa ta ghuyə lu ma haɗika Masar.Sniɗigha snaŋaɗa ghəŋa taŋ, kəl yu ka sahada hlaptá həŋ mida. Ndanana na, sawi kaghuna yu ta kagha da luwa Masar,‡” kaʼanda tsi.

35 «Va tsa Musa si vziŋ la Israʼila kazlay,wa ta famtá kagha ka mgham, ŋa tsa gumata ghəŋa aŋni na? kəʼa ya kay, va tsatsatsi ya ghunaf Lazglafta ŋa nzakay kamgham, ŋa mbanaftá mnduhani. Nda mawa duhwala Lazglafta nghaŋMusama vu tamubuk ya, mnanata Lazglafta ta tsa gwaɗaya ta Musa. 36 Tsa Musa ya ta hlagaptázwana la Israʼila, ndamagamazəmzəmndaskwa ndərmimay ma haɗika Masar, ndaya ma drəfa Dva, nda ya ma mtak, kazatá həŋ ta vaku fwaɗ mbsak ta tvi mamtak. 37 Tsa Musa ya ta mnay nda zwanala Israʼila guli kazlay: Dzaʼa ghungaghu-naghuna Lazglafta ta sana anabi mandava iʼi ta nzakway mataba mndəra ghuni§ya kəʼa. 38 Ma fitika tskavata zwana laIsraʼila ma zivak, tsa Musa ya ta nzakwayma takataka dzidzíha mu, nda duhwalaLazglafta ta gwaɗa nda tsi, ta ghwá Sinayya. Hada tsuʼamafta tsi ta gwaɗa hafu kaklamakta. 39 Ka kwalaghutá dzidzíha muta snanata, ka vziŋtá həŋ, ka kuma vru daMasar. 40 “Magaŋnafmaga ta Lazglafta ŋambaɗa ta kəma ŋni, kabga sna a ŋni ta skwita slanaghatá* nana Musa ta hlagaŋnaptama Masar na wu,” ka həŋ nda Haruna.41 Mantsa fitik ya, ka tsaftá həŋ ta skwimanda zwaŋa sla ka pla ghəŋ ŋani, ka skaluŋa skwi ya tsaf hahəŋ nda dzva taŋ. 42 Kambəɗanatá Lazglafta ta hul ta həŋ, ka zliŋtáhəŋŋa tsəlɓuŋa tekwatsaha ta luwamandaya nda vinda ma deftera la anabi ta mnaykazlay:Ari la Israʼila, ŋa ɗa plihata kuni ta ghəŋma zata ghuni ta vaku fwaɗmbsakmamtak

ya ra?43Ŋa ɗa a wa. Ŋa həga tumpulaMulku, nda fwata tekwatsa Refaŋ hlaf

kuni ka pghata ka Lazglafta ghuni a tsi kayra.

Tsaya dzaʼa kəl yu ka hlaftá kaghunika tsughwaɗaghunaptá haɗika Babila†,

kaʼa.44 «Ma nzakwa dzidzíha mu ma mtak

ná, mamu si həga tumpul pgham lu tahuzla dzratawi nda Lazglafta mida, da həŋ.Manda va ya mnanaf Lazglafta ta Musaŋa magaftani ya, ka magaftá tsi manda vaya nghaŋ tsi. 45 Tahula tsa, ka zlghaftádzidzíhamu guli da dadaha taŋ. Ka pghaftáDzesuwa ta həŋ ka hladamta da tsa haɗikghzlaf Lazglafta ta mnduha mida ta kəmataŋ ya, kawadaga nda tsa həga tumpulya. Ka nzaku tsi ha ka sagha ta fitikaDawuda. 46Tsatsi zɗanaŋ Lazglafta ta huɗi,ka ɗawaŋtá da Lazglafta ŋa vlaŋtá tvi, ŋabanaftá həga nda ghuɓa, ta tsatsi LazglaftaYakubu. 47 Nziya nza tsi tama, Salumuŋ tabaftá tsa həga ya. 48 Tsaw haɗ Lazglaftata luwa ta nzaku ma həga baf mnda səlamanda va ya mna Anabi kazlay:49 Ta luwa vla nzakwa ɗa,vla fa səla ɗa ya guli ná, haɗik ya.Mndəra wati həga ya dzaʼa kuni biɗifta na?Wati vli ya prək ka lama ɗa dida na?50 Iʼi a tamagaftá tsa skwiha ya ra kəʼa ya‡.»

51 Ka Atiyen guli mantsa: «Kaghuni ná,təŋtəŋa ghəŋa ghuni. Ta hgə Lazglafta takaghuni ná, duduzla ka kuni nzata, va akuni ta sna gwaɗa da Sulkum nda ghuɓamanda va tsa nzakwa dzidzíha ghuni yawa. 52 Wati ma anabi ya kul ganaptádzidzíha ghuni ta iri na? Ta pslapsla həŋta gwal ya ta mna gwaɗa ta ghəŋa mnduta nzakway tɗukwa. Ta na fitik na guli,ka skwaptá kaghuni ta tsa mndu tɗukwaya ka dzata. 53 Kaghuni ka ghəŋa ghunita tsuʼaftá zlahu nda ma dzva duhwalaLazglafta, ka kwalaghutá kuni ta snatá tsazlahu ya guli,» kaʼa.

Mtakwa Atiyen54 Na snay taŋ ta tsa gwaɗa ya, ka

sliʼavaftá həŋ manda binzauŋ ta ghəŋaAtiyen, ka hiʼidə həŋ ta dzvu ka wuslikay.55 Ama ka nghadaftá Atiyen, mndu ya ndandəgha nda Sulkumnda ghuɓa, ta luwa. Kanghaŋtá tsi ta glakwa Lazglafta nda Yesuta sladu nda ga zeghwa Lazglafta. 56 Kaʼa

‡ 7:34 Aya 27-34: Ngha ta Sabi 2:14—3:10. § 7:37 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 18:15. * 7:40 Ngha ta Sabi 32:1, 23.† 7:43 Ngha ta Amus 5:25-27. ‡ 7:50 Ngha ta Isaya 66:1-2.

Slna gwal ghunay 7:57 159 Slna gwal ghunay 8:24nda həŋ kay guli mantsa: «Wana nda nghayu ta gunatá luwa. Waʼa Zwaŋa mndu tasladu nda ga zeghwa Lazglafta,» kaʼa. 57Kahlaftá həŋ ta wi katakata, ka dzadzamtádzvu ma sləməŋ, ka vavalaftá həŋ tida.58Ka tsəhaftá həŋ ka klaghata tahula luwa,ka zlərtsay nda pala ŋa dzata. Ka pghatála ka masləmtsəka tsa skwi ya ta lgutataŋ da sana galaɓay, Sawulu hgani. 59 Tazlərtsə həŋ ta Atiyen nda pala ya, ta magətsatsi ta duʼa da Lazglafta. Kaʼa mantsa:«Mgham Yesu, tsuʼa ta hafa ɗa,» kaʼa. 60Katsəlɓatá tsi, ka gwaɗata nda lwi dagala.Kaʼa mantsa: «Mghama ɗa, ma mbəɗanafka ta həŋ ta na dmaku na,» kaʼa. Tahulamnatani ta tsaya, ka sabə hafu sref mida.

81 Ka zɗəganatá tsa dzatá Atiyen ya ta

Sawulu.Zlraftá ghuya ɗaŋwa ŋa gwal zlghay nda

ŋuɗufBaɗu tsa fitik ya zlrafta ghuya ɗaŋwa

katakata ta slanaghatá gwal zlghay ndaŋuɗuf ma luwa Ursalima. Ka gazlaghutáinda gwal zlghay nda ŋuɗuf da sanavliha ta haɗika Zudiya, nda ya ta haɗikaSamari. Gwal ghunay yeya ta pɗata hada.2 Mamu sana mnduha ta zləŋa Lazglafta,ka paɗamtá həŋ ta Atiyen, ka tawamtá həŋkatakata.

3Ŋa Sawulu ya tani, kuma zaɗanatá gwalzlghay nda ŋuɗuf ŋani. Ka dzaʼa tsi da həgada həga kasa zgwana nda miʼaha, ka pghahəŋ da gamak.

Mnay Filip ta Lfiɗa Gwaɗa ma luwaSamari

4 Tsa gwal ta gazlaghuta ya ná, ra luwaŋa taŋ ta magay ka mna gwaɗa ta ghəŋaLfiɗa Gwaɗa. 5Ka laha Filip da luwa Samari,ka mnə tsi ta gwaɗa ta Kristi ŋa mnduhahada. 6 Zɗəganazɗa tsa gwaɗa ta mnə Filipya ta həŋ. Tets ka skwa turtuk ndəghatadəmga ta sna tsa gwaɗa ta mnə tsi ya, ndaya ta ngha tsa mazəmzəmha ta maga tsiya guli, 7 kabga ta sliʼagapsliʼa ghwaɗakasulkumha nda dza lili ma ndəghata mn-duha. Nda ndəgha gwal nda raghwa, ndagwal matavaghu səla taŋ ta mbambafta.8 Tsaya tama, ma rfu tsa luwa ya katakata.

9 Tsaw mamu sana mndu ta hgu lu kaSimuŋ ma tsa luwa ya. Nda kɗa fitikani ma

tsa luwa ya ta ksa slna nda zava. Ta zləŋndazləŋa mnduha ma luwa Samari. Ka mndudagala klafta tsi ta ghəŋani. 10 Nda zwanitani, nda galata mnduha tani demdem,zɗəganazɗa tsa mndu ya ta həŋ. «Nanamndu na ná, mbrakwa Lazglafta ya ta hgəlu “kambraku dagala yeya,”» ka həŋ tazlay.11 Zɗəganazɗa tsa mndu ya ta həŋ, kabganda kɗa fitikani ta maganatá slna ta həŋnda tsa zavani ya. 12 Tahula zlghafta taŋta tsa gwaɗa Filip ta mnay ŋa taŋ ta ghəŋaMgham Lazglafta, nda ya ta ghəŋa hgaYesu Kristi ya, ka maganaftá lu ta batemta həŋ, nda zgwana tani, nda miʼaha tani.13 Va tsa Simuŋ ya guli, ka zlghaftá tsatsi,ka maganaftá lu ta batem. Ka ndiʼana-vatá tsi ta vgha ta Filip, ka nghə tsi tamandərmimiha nda mazəmzəmha ta magəFilip ya, ka ndərmim tsi.

14 Snaŋta gwal ghunay ta nzakway maUrsalima kazlay: Zlghafzlgha gwalma luwaSamari ta gwaɗa Lazglafta kəʼa, ka ghu-nadaptá həŋ ta i Piyer nda Yuhwana, dahəŋ. 15 Lagha tsahaya da həŋ, ka magəhəŋ ta duʼa ta ghəŋa taŋ, kada mutsaftahəŋ ta Sulkum nda ghuɓa. 16 Tsaw si tasa a Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋa ya dər katurtuk ma həŋ wa. Batem kweŋkweŋ yeyamaganaf lu ta həŋ ma hga Mgham Yesu.17 Lagha i Piyer nda Yuhwana ka fanaghatádzvu ta həŋ, kamutsaftá həŋ ta Sulkumndaghuɓa. 18Nanghay Simuŋ ta tsa vla Sulkumnda ghuɓa ŋa mnduha ma fanaghata gwalghunay ta dzvu ta həŋ ya, ka klaftá tsita tsedi ka vlay ŋa taŋ. 19 Kaʼa mantsa:«Vlihawavla ta tsa mbraku ya ta iʼi guli, ŋamutsafta mndu dzaʼa fanaghata iʼi guli tadzvu, ta Sulkum nda ghuɓa,» kaʼa nda həŋ.20 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Ka zaɗa tsedagha nda kagha tani, ka si nda tsedi tamutsalu ta skwambalay da Lazglafta ka ka ta grayya. 21 Haɗ ŋa gha ma na skwi na wu, haɗima ghamida guli wu, kabga slada a ŋuɗufagha dar ta kəma Lazglafta wa. 22 Vziŋvzata tsa ghwaɗaka ndana gha ya, ka ɗawaka da Mgham ta plighistani ta dmakwa tsandanagha ya, ka dzaʼa magaku tsi. 23 Tanghadaptá yu ná, ksuksa ghwaɗaka skwita kagha, ma gamaka dmaku ka,» kaʼa ndatsi. 24 Ka tsa Simuŋ ya nda həŋ mantsa:«Kdəkwakdək, magawa vərɗa kaghuni taduʼa ta ghəŋa ɗa, kada kwala tsa skwiha

Slna gwal ghunay 8:25 160 Slna gwal ghunay 9:10mna kuni ya da sliɗighata,» kaʼa.

25 Tahula mnaŋta taŋ ta gwaɗa ta ghəŋaYesu Kristi nda gwaɗani tani, ka vraghatáhəŋ da luwa Ursalima ka dzaʼa nda mnagwaɗa ma ndəghata sana luwaha ta haɗikaSamari.

Filip nda mnda luwa Itiyupi26 Ka duhwala Lazglafta nda Filip

mantsa: «Sliʼafsliʼa ka dzaʼa ka nda Sud,ka dzaʼa ka da tsa vli ta saha ma Ursalimaŋa dzaʼa da luwa Gaza ya, ya ka mtak tsavli ya,» kaʼa. 27 Ka sliʼaftá tsi ka laghwi.Tsaw mamu sana mnda la Itiyupi si talaghwi da maga duʼa da Lazglafta ma luwaUrsalima. Tsa mndu ya ná, ka kuɓitiknzakwani. Mndu dagala ya ma slna, madzvani inda gadghəla sanamarakw, Kandeshga tsa marakw ya ta nzakway ka Mghamala Itiyupi. 28Ta vru tsi dzaghani, ka nzamtátsi ma mwata plisani, ka dzaʼa nda dzaŋadeftera anabi Isaya. 29 «Gavadaghagavatavata ya mwata plis ya,» ka Sulkum ndaFilip. 30 Ka ndadaghatá Filip. Ta snə tsi ná,ta dzaŋa deftera anabi Isaya tsa mnda laItiyupi ya. Kaʼa nda tsimantsa: «Nda sna kata na skwi ta dzaŋ ka na ra?» kaʼa. 31Ka tsamndu ya mantsa: «Waka yu dzaʼa snaŋtaka mniɗif a mndu na?» kaʼa zlghaftá wani.Ka hgadaftá tsi ta Filip nzanavata. 32 Wyatsa vli ta dzaŋ tsi ya:«Manda kla tuwak da vla hnay klaghata lu.Manda nzatá nzakwa zwaŋa tuwak kul haɗ

ta gwaɗafta ta kwitsə lu ta swidaniya

kəʼa nzata, pslaf a ta wani wa.33 Ma hanaganatani ta ghəŋani, ka

tsanaghatá lu ta guma,ka dzata. Haɗ mndu dzaʼa kulaŋtá mndəra

taŋ wu,kabga zaɗanazaɗa ta hafani ta ghəŋa

haɗik*,» kaʼa.34 Ka tsa mnda la Itiyupi ya ɗawaŋta daFilip mantsa: «Kdəkkdək, mnihamna ka taghəŋawa ta gwaɗa na anabi na ta na gwaɗana! Ta ghəŋa ghəŋani re, ari ta ghəŋa sanamnda a na?» kaʼa. 35 Ka zlraftá Filip tagwaɗa ta ghəŋa tsa vli dzaŋaf tsi ya, kamnanaŋtá tsi ta Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋaYesu.36Tatambaɗa həŋ ta tvi, ka lagha həŋ slaftata imi ma ghwa. Ka tsa mnda la Itiyupiya nda tsi mantsa: «Ya wana imi na ní,

nu dzaʼa pyafta magaɗiftá batem na?» kaʼa.[ 37 «Ka zlghafzlgha ka nda ŋuɗufa gha,ta magaku,» ka Filip. «Mantsa nzakwani,zlghafzlgha yu nda ŋuɗufa ɗa kazlay: YesuKristi ná, Zwaŋa Lazglafta ya kəʼa,» ka tsamndu ya nda tsi.] 38 Ka sladanatá tsi ta tsamwata plisani ya. Ka saha həŋ nda Filipmida ka lamə həŋ da imi, ka maganaftáFilip ta batem. 39Manda kɗakwa taŋ ta sabima tsa imi ya, ka klaghatá SulkumaMghamLazglafta ta filip, gi kuɗataŋ nghəgla a tsamnda la Itiyupi ya wa. Ka kɗə tsatsi ta ksatvani, ka dzaʼa nda rfu. 40 Ka zlagaptá Filipma luwa Azutu. Ka rə tsi ta luwaha ka dzaʼandamnaLfiɗaGwaɗa, ka laghwi trezekwdaluwa Sezare.

9Hgafta Yesu ta Sawulu

1 Ma tsa fitik ya, zlanava a Sawulu taghuyanaptá ɗaŋwa nda rwanatá duhwalhaMgham Yesu wa. Ka sliʼaftá tsi ka laghaslanaghatá la mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta, 2 ŋa ɗawaftá ɗelewer ŋa dza-ʼani vlaŋtá la maliha ma həga tagha skwala Yahuda ma luwa Damas. Tsa ɗelewerya dzaʼa vlaŋtá tvi, ka slanaghasla tsi tagwal zlghay nda ŋuɗuf hada, ŋa kasaftanita həŋ ka hlakta da luwa Ursalima. 3 Tatambaɗa həŋ ta tvi, ndusadagha ndusa həŋnda luwa Damas tama, ka saha tsuwaɗakwanaftá Sawulu. 4 Ka zləmbagatá tsi tahaɗik, ka snə tsi ta sana lwi ta hgay, kaʼamantsa: «Sawulu! Sawulu! Kabgawu ta kəlka ka giri ŋa ɗa na?» kaʼa. 5 «Wa kaghaní Mghama ɗa?» Ka Sawulu nda tsi. «IʼiYesu ta gə ka tiri ŋa ɗa yeya, 6 Sliʼafsliʼagha, ka dzaʼa ka da huɗa luwa Damas. Hadadzaʼa mnaghata lu ta skwi ŋa magay gha,»kaʼa nda tsi. 7 Ndandrakawa, ka tsa gwalta pgha Sawulu ya nzata. Nda sna həŋ talwi mndani, ama ngha a həŋ ta tsa mndu tagwaɗa ya wa. 8 Ka sliʼafta Sawulu ta haɗik.Kəʼa ka ngha yu ta vli kəʼa, ngha a ta vli wa.Ka ksafta lu ta dzvu ka klaghata da luwaDamas. 9 Ka zata tsi ta fitik hkən, ngha ata vli wu, zaŋ a ta skwi wu, saŋ a ta imi guliwa.

10 Tsaw ma tsa Damas ya, mamu sanamndu zlghay nda ŋuɗuf ta hgə lu kaHananiya. Ka Mgham Yesu nda tsi mandaskwi ma suni mantsa: «Hananiya!» kaʼa.

* 8:33 Aya 32-33: Ngha ta Isaya 53:7-8.

Slna gwal ghunay 9:11 161 Slna gwal ghunay 9:35«Wana yu Mghama ɗa,» ka Hananiya.11 «Sliʼafsliʼa ka dzaʼa ka ta tvi, ta tsa tvi tahgə lu ka tvi nda ga zeghwi ya, ka ɗawaŋtaka ta sana mnda la Tarsus, ta hgə lu kaSawulu, waʼa ma həga ga Yuda ya. 12 Yawaʼa ta maga duʼa ndanana. Ka nghaŋtátsi manda skwi ma suni ta sana mndu tahgə lu ka Hananiya ta lami ka fa dzvu taghəŋani, kada nghəglaŋta tsi ta vli,» kaʼanda tsi. 13 Ka Hananiya mantsa: «Mghamaɗa, nda ndəgha mnduha ta mnihatá gwaɗata ghəŋa tsamndu ya, ka rusiftá həŋ ta indaghwaɗaka skwi magana tsi ta mnduha ghama Ursalima. 14 Ka sagha tsi da hadna ndambraku ya mutsaf tsi da maliha ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, ŋa kasa indagwal ta hgaŋtá hga gha,» kaʼa. 15KaMghamYesu nda tsi mantsa: «La! Iʼi ta zbaptátsa mndu ya ŋa ghunay ɗa, ŋa mnanaŋtáhga ɗa ta sanlaha ma mnduha, nda yaŋa mghamha, mantsa ya guli ŋa mnduhala Israʼila. 16 Dzaʼa maranaŋmara iʼi kaghəŋa ɗa, ta inda ghuya ɗaŋwa ya tkweʼdzaʼa tsi ghuyay ta ghəŋa hga ɗa,» kaʼa.17 Ka sliʼaftá Hananiya tama ka laghwi. Kalamə tsi da tsa həga ya. Ka fanaghatá tsita dzvu ta Sawulu. Kaʼa nda tsi mantsa:«Sawulu! Zwaŋama ɗa ka. Tsa MghamYesu ta maraghaŋtá ghəŋani ta tvi ya, taghuniɗikta ŋa nghəglaŋta gha ta vli, nda yaŋa ndəghaghafta nda Sulkum nda ghuɓa,»kaʼa. 18Ka gi sliʼagata skwiha manda ŋulaŋmanda ŋulaŋ ta ira Sawulu, ka nghəglaŋtátsi ta vli. Ka sliʼaftá tsi, ka maganaftá luta batem. 19 Ka zutá tsi ta skwa zay, kavravaktá mbrakwani.

Zlrafta Sawulu ta mna Lfiɗa Gwaɗa maluwa Damas

Ka nzɗavatá tsi tsəɓakw fitik kawadaganda gwal zlghay nda ŋuɗuf ma Damas.20 Ka gi sliʼaftá tsi ka mnay ma həga taghaskwa la Yahuda, kaʼa mantsa: «Yesu ná,Zwaŋa Lazglafta ya,» kaʼa. 21 Ka ndərmiminda gwal ta snay nda ndərmima. Ka həŋmantsa: «Nana mndu na a ta ganaptá irikatakata ta gwal ta hga hga Yesu ma luwaUrsalima kay ra? Sagha da kasa həŋ ŋahlaŋtá la mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta a tsi kay ra?» ka həŋ. 22 Kagɗavatá Sawulu ka mnay: «Yesu ná, Kristiya,» kaʼa. Ka kɓanaftá tsi ta la Yahuda ta

nzakwayma luwa Damas. Sna a həŋ ta skwiŋa zlghanaftawi wa.

23 Labla fitik mida tama, ka dzraftá laYahuda ta wi ŋa zba dzatá Sawulu. 24 Kanzatá həŋ ta watgha luwa nda rviɗik tani,nda fitik tani ka ɗakwatsay ŋa dzata. Kaslramtá tsa skwi dzraf həŋ ya da sləməŋaSawulu. 25 Ta sana rviɗik tama, ka famtágwal zlghay nda ŋuɗuf ta Sawulu magwadzegwer ka tsghigiŋta nda ta ghurumta muhula luwa.

Nzakwa Sawulu ma luwa Ursalima26 Ɓhadaghatani da luwa Ursalima, ka

zbə tsi ta guyaftá vgha nda gwal zlghay ndaŋuɗuf. Ka zləŋə həŋ nda zləŋa, kabga graf ahəŋ kazlay, vərɗa mnda zlghay nda ŋuɗufya kəʼa wa. 27 Ama ka klaftá Barnabas,ka pghadaghata slanaghatá gwal ghunay.Ka rusanaftá Barnabas ta həŋ ka Sawulunghaŋtá Mgham Yesu ma tvi, nda ya kaMgham Yesu gwaɗganata. Rusanafha tahəŋ guli, kinawu ka Sawulu fatá ghəŋanika mna Lfiɗa Gwaɗa nda hga Mgham Yesuma luwa Damas. 28 Daga baɗu tsa ya,ka ksaftá tsi ta nzaku nda həŋ. Ta lablahəŋ, ta vrakvra həŋ ta mna Lfiɗa Gwaɗanda hga Mgham Yesu ma Ursalima. 29 Tagwaɗgana gwaɗa ta la Yahuda nda sna tagwaɗa Grek, ta zlərɗay ta gwaɗaha ndahəŋ. Ŋa taŋ tani, zba htsiŋani ŋa dzata ŋataŋ. 30 Snaŋta zwanama, ka pghaghatá həŋda luwa Sezare. Hada, ka ghunaghatá həŋda luwa Tarsus.

31 Ma tsa fitik ya, lefɗekw nzata nza-kwa guyatá ghəŋa gwal zlghay nda ŋuɗufta haɗika Zudiya, nda ya ta haɗika Galili,nda ya ta haɗika Samari. Ta mbray həŋta vgha ka nzaku nda hanatá ghəŋ mistaMgham Yesu. Ta sgaku nda sga həŋ ndazɗakatahuɗa Sulkum nda ghuɓa.

Mbanafta Piyer ta Ayniya32 Piyer ya ná, ra inda vli ka

naghanaghatá gwal zlghay nda ŋuɗuf ŋani.Ma sana fitik, ka laha tsi nghanaghatá gwalzlghay nda ŋuɗuf ma luwa Lida. 33 Kaslaftá tsi sana mndu ta hgə lu ka Ayniyata hani ta ghzləŋ. Ma tghasa vakwani tsamanda raghwatani. 34 Ka Piyer nda tsimantsa: «Ayniya! YesuKristi tamba kagha.Sliʼafsliʼa ka payanata ka ta ghzləŋa gha,»kaʼa. Ka gi sliʼaftá Ayniya. 35Nghaŋta indagwal ma luwa Lida, nda gwal ma daɓi ma

Slna gwal ghunay 9:36 162 Slna gwal ghunay 10:20luwa Siruŋ ta tsa mndu ya ná, ka zlghaftáhəŋ ta Mgham Yesu.

Vranamta Piyer ta hafu ma Tabita36 Mamu sana marakw ma luwa Yafa ta

hgə lu ka Tabita mataba gwal zlghay ndaŋuɗuf. Tsaya «Durkas» nda gwaɗa Grek,mandamnay kazlay: Madva kəʼa ya. Dagalaŋerma skwi maga tsi, ta katay ta gwal kapɗu. 37Ma tsa fitikha ya, ka ksaftá ɗaŋwaka mtutá tsi. Tahula mbazata, ka klaftá luka famta ma dzuguvi ta ghəŋa sana həga.38 Tsaw ndusa tsa luwa Yafa ya nda luwaLida. Ka snaŋtá tsa gwal zlghay nda ŋuɗufma Yafa ya kazlay, waʼa Piyer ma luwaLida kəʼa. Ka ghunadaptá həŋ ta mnduhahis da tsi. Ka həŋ nda Piyer mantsa:«Kdəkkdək sawi misimmisim da aŋni,» kahəŋ. 39 Ka sliʼaftá Piyer ka labə kawadaganda tsa mnduha ya. Manda ɓhadaghatani,ka kladaftá lu da tsa dzuguvi ta ghəŋa sanahəga ya. Ka sliʼaftá inda miʼa wadgu wamtaka taw, ka maray ŋani ta lgut nda dzampaya maganaf Tabita ta həŋ ma nzakwani tanda iri. 40 Ka Piyer nda inda mndu mahəga mantsa: «Labwala la dzibil,» kaʼa. Kasaghu həŋ. Tahula tsa, ka tsəlɓatá Piyer kamaga duʼa. Ka mbəɗavatá tsi tvəmbli. Kaʼamantsa: «Tabita, Sliʼafsliʼa!» kaʼa. Ka gu-naŋtá Tabita ta iri. Nghaŋtani ta Piyer, kasliʼavatá tsi ka nzata nda nza. 41 Ka ŋanatáPiyer ta dzvu, ka sliʼanafta ka sladata. Kahgadamtá tsi ta gwal zlghay nda ŋuɗuf, ndatsa la wadguha ya, ka maranaŋtá həŋ tanzakwani nda hafu. 42Ka snanaghatá tsi tainda gwal ma Yafa. Ka zlghaftá ndəghatamnduha ta Mgham Yesu. 43 Ka nzatá Piyerka nzɗavata ma Yafa ga sana mnda kɓahuta, Simuŋ hgani.

10Maravata duhwala Lazglafta da Kwarney

1Mamu sanamndu ta hgə lu ka Kwarneyma luwa Sezare. Tsatsi mali ta ghəŋasana ghuɓa la sludza la Ruma ta hgə luka «ghuɓa la Italiya.» 2 Ŋərma mndu tsamndu ya nda gwal ga taŋ tani. Ta zləŋay taLazglafta, dagalamnduha laYahudambahatsi. Tamagay ta duʼa da Lazglafta inda fitik.3 Ma sana fitik ta nzemndi hkən tama, kaslanaghatá sana mazəmzəm. Ka nghaŋtátsi ta duhwala Lazglafta ta lamə da həgaga taŋ ka hgaŋta. «Kwarney!» kaʼa nda

tsi. 4 Ka nghə tsi ta tsa duhwala Lazglaftaya nda zləŋ nda zləŋ. Kaʼa mantsa: «Nyaní Mghama ɗa!» kaʼa. «Ɓhadafɓha tsamaga duʼa ta magə ka ya, nda tsa mbahamnduha ta mbah ka ya da Lazglafta, kəl tsika havapta ka kagha. 5 Ghuna nda va nanatamnduha da luwa Yafa damnanatá Simuŋta hgə lu ka Piyer ya ka sagha tsi. 6Ya waʼaga sana mnda kɓa huta Simuŋ hgani tawadrəf hga taŋ ya,» ka tsa duhwala Lazglaftaya nda tsi. 7 Na gi laghwa tsa duhwalaLazglafta ta gwaɗa nda tsi ya, ka hgaftá tsita kwalvahani his nda ŋərma sludzani tur-tuk ta ksanatá slna manda ghalya. 8Tahularusanaftani ta həŋ ta inda tsa skwi ta lutaya, ka ghunaghatá tsi ta həŋ da luwa Yafa.

Mnanaŋta Sulkum nda ghuɓa ta gwaɗa taPiyer

9 Gamahtsimani ta labə tsa mnduha yata tvi, ndusa həŋ ka lamə da tsa luwa Yafaya, ka laf Piyer ta dədəmatá ghəŋa həga damaga duʼa. Ta ghwaŋ a fitik ma ghəŋ ndatsaya wa. 10 Ka kuzlanaftá maya ta Piyer,ta kumay ma ta skwi ŋa zay. Tata də ndada lu ta skwi zay ŋani. Ka slanaghatá sanamazəmzəm. 11 Ka nghə tsi ta gunata luwa,ka saha sana skwimanda gatá gwadahabuŋlu ta wani ta wani, ka saha ta haɗik. 12 Indanimtak fwaɗ səla mistani, nda skwiha tambaɗa nda huɗi ta haɗik, nda zarakha tanimida. 13«Sliʼafsliʼa gha Piyer ka hana ka, kaza ka,» ka sana lwi gwaɗganata. 14Ka Piyermantsa: «Va a yu Mghama ɗa wa. Haɗskwambiɗa nda skwi kul raku ka zay ta kɗəwalaŋta lami dawa ɗawu,» kaʼa. 15«Ka ndara tsa skwi ya ka zay ka Lazglafta ya ná, manghə kagha ka skwi kul raku ka zay,» ka tsalwi ya ka mahis nda tsi. 16Hkən vranaftanimantsa ya, ka vriŋtá tsi ta tsa skwi ya taluwa.

17 «Nu mndəra tsaya ma skwi tama,» kaPiyer ta ndana klatá ghəŋa tsa mazəmzəmta slanaghata ya, nda ɓhadaghata tsa gwalghunaf Kwarney ya ta watgha mandakɗakwa taŋ ta ɗawaŋtá vla həga la Simuŋ.18 «Hadna ta nzakwa Simuŋ ta hgə lu kaPiyer ya ra?» Ka həŋ gwaɗata nda lwi ku-zlahkuzlah. 19Tata ndana skwi ta ghəŋa tsamazəmzəm ya Piyer kay ná, «Wya mnduhahkən ta psa kagha, 20 sliʼafsliʼa ka laha ka,ŋa dzaʼa gha kawadaga nda həŋ. Yaha kada dga ghəŋ, kabga iʼi ta ghunagaghatá

Slna gwal ghunay 10:21 163 Slna gwal ghunay 10:47həŋ,» ka Sulkum nda ghuɓa nda tsi. 21 Kasliʼaftá Piyer ka saha slanaghatá tsa mn-duha ya. «Wana yu, iʼi tsa mndu ta psəkuni ya. Nya ta klagaghunaghata na?» kaʼanda həŋ. 22 «Kwarney ka mali ta ghəŋaghuɓa sludzi, ta nzakway ka ŋərma mndu,ta zləŋa Lazglafta, ta ghubu inda la Yahudaya ta ghunaŋnakta. Duhwala Lazglafta tamnanata ŋa hgadaptá kagha da taŋ ŋa snaskwi dzaʼa ka mnanata,» ka həŋ nda tsi.23 Ka hladamtá Piyer ta həŋ, ka hanə həŋhada.

Sliʼafta Piyer ka laghwi da KwarneyGamahtsimani, ka sliʼaftá tsi ka laghu

mista taŋ. Ka sliʼaftá sanlaha ma zwanamama luwa Yafa ka pghaghatá həŋ. 24 Kaɓhadaghatá həŋ da luwa Sezare. Gamahtsi-mani, ta kzlaykzlay Kwarney nda la ga taŋtani, nda hɗuhuɗa grahani gwal hagaf tsiya, ta həŋ. 25Manda ɓhadaghata Piyer, kalagha Kwarney da guyay, ka zləmbatá tsima ghuvani ka ga zgu ŋani. 26 «Sliʼafsliʼa,mndu iʼi guli,» ka Piyer ka sliʼanafta. 27Tatadzaʼa nda ghwa yiva həŋ nda Kwarney, kalamə tsi da həga. Ka slanaghatá tsi ta hiɓatámnduha hada. 28 Kaʼa nda həŋ mantsa:«Nda sna kuni ná, pyafpya lu ta guyaymnda la Zudiya ta vgha nda la mayəm,ɓalavakata lamə da həga ga taŋ. Tsawhaɗ mnda səla ya ŋa mnay kazlay: Ndaghuɓa yeya, ghuɓa a yeya ka guya vghanda tsi wu kəʼa wu, ka Lazglafta marihata.29 Tsaya kwal yu kul dgaŋtá ghəŋ ka saghahgaŋər ka ta iʼi. Ta kumay yu tama tasnaŋtá ghəŋa skwi kəl kuni ka hgaktá iʼi,»kaʼa. 30Ka Kwarneymantsa: Ma fwaɗa fitikna, manda va na luwa, ta maga duʼa yuma həga ɗa ta nzəmndi hkən, ka gi saghasana mndu nda suɗatá lguta ŋusliŋ tilil tavghani ta kəma ɗa. 31 Kaʼa nda iʼi mantsa:«Kwarney, snasna Lazglafta ta duʼa gha,havaphava guli kambahamnduha tambahka. 32Ghuna tama ta mnduha da luwa Yafada hgaghaktá Simuŋ ta hgə lu ka Piyer tanzaku ga sana mndu, Simuŋ hgani, mndakɓa huta, ta wa drəf hgani ya,» kaʼa. 33 «Gikəl yu ka ghunadaptá mnduha da kagha.Ɗina na sagha sagha ka na. Ndanana, wanaaŋni demdem ta kəma gha ŋa sna skwi yamnagha Mgham ŋa mnaŋnata,» kaʼa.

Piyer ta gwaɗa ga Kwarney

34 Mbaɗa Piyer ka zlraftá gwaɗa. Wyakaʼa: «Kahwathwata, ndanana grafta yukazlay: Haɗ Lazglafta ta galamnduwukəʼa.35 Inda mndu dər má ma mndəra la wa tsita zləŋa hgani, ka maga skwi tɗukwa ná,zɗəganazɗa. 36 Ghunafghuna Lazglafta tagwaɗani ŋa zwana la Israʼila ma mnanaŋtáLfiɗa Gwaɗa ta nzaku ndamaYesu Kristi, tanzakway ka Mghama inda mnduha, ta həŋ.37Nda sna kuni ta skwi ta zlrafta ta haɗikaGalili, ka zluʼutá tsi ta vli ta haɗika Zudiyademdem, tahula kɗakwa Yuhwana ta mnagwaɗa, nda ya ta maga batem. 38 Nda snakuni ka Lazglafta pghəganaghatá mbrakwaSulkum nda ghuɓa ta Yesu Kristi mnda laNazaret. Nda sna kuni guli ka Yesu ranaftáinda vli ka maga zɗaku, ka mbamba gwalghurgana halaway ta həŋ, kabga kawadagaLazglafta nda tsi. 39 Aŋi, nda nza aŋni kamasləmtsəka inda skwi maga tsi ta haɗikala Yahuda nda Ursalima. Ka dzatá lu ndama zləŋafta ta udzu. 40 Ka sliʼaganaptáLazglafta nda hafu baɗumahkən. Ka vlaŋtátsi ta tva maraŋtá ghəŋani. 41 Ŋa tsa aŋnitiŋlaghu Lazglafta ta zbapta ŋa nzakway kamasləmtsəkani ya. Ŋa tsa aŋni si ta za skwi,ka sa skwi kawadaga nda tsi ya maraŋtatsi ta ghəŋani, tahula sliʼagaptani ma tabagwal nda rwa ya. Ŋa indamnduha demdema maraŋta tsi ta ghəŋani wa. 42 Tsatsita mnaŋnata, ka mna kuni ŋa mnduha,ka sladanafta kuni kazlay: Tsatsi sladanaLazglafta ka mnda tsa guma ta ghəŋa gwalnda hafu, nda ya ta ghəŋa gwal nda rwakəʼa. 43 Inda la anabi ná, mnamna həŋ taghəŋani kazlay: Dər wati ma mndu ta zl-ghafta dzaʼa mutsay ta planatá dmakwani,nda ma mbrakwa hgani,» kaʼa.

Saha Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋa gwalkul nzakway ka la Yahuda

44 Tata mna tsa gwaɗaha ya Piyer, kasaha Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋa inda tsagwal ta sna tsa gwaɗa ya. 45 Ka ndərmiminda tsa gwal zlghay nda ŋuɗuf nda tsafafaɗa taŋ ta labə mista Piyer ya kay, tavlagata Lazglafta ta Sulkum nda ghuɓata ghəŋa inda tsa gwal kul nzakway kala Yahuda ya. 46 Ka snə həŋ ta gwaɗaytsa mnduha ya ta gwaɗa nda sanlaha magwaɗa. Ka zləzlvu həŋ ta glakwa Lazglafta.Ka Piyer mantsa: 47 «Dzaʼa pyafpya lu tamaganaftá batem nda imi ta na mnduha

Slna gwal ghunay 10:48 164 Slna gwal ghunay 11:27na, ya wana mutsafmutsa həŋ ta Sulkumnda ghuɓa manda va amu na ra?» kaʼa.48Ka Piyer guli mantsa: «Maganaftá batemta həŋ nda hga Mgham Yesu Kristi,» kaʼa.Tahula tsa, ka ndəɓanata həŋ ta dzvu ŋanzɗavatani tsəɓakw fitik da həŋ.

11Rusay Piyer ta skwi tamagutamaUrsalima

1 Ka snaŋtá gwal ghunay nda zwanamata nzakway ma haɗika Zudiya kazlay: Zl-ghafzlgha gwal kul nzakway ka la Yahudata gwaɗa Lazglafta guli kəʼa. 2 Mandavradaghata Piyer da luwa Ursalima, tusgwal zlghay nda ŋuɗuf nda ɗatsa fafaɗataŋ nda gwaɗa nda Piyer. 3 «Lamla ka dahəga ga gwal kul ɗatsaku fafaɗa taŋ, ka zaskwa zay kawadaga nda həŋ,» ka həŋ ndatsi. 4Ka zlraftá Piyer ta rusay ŋa taŋ turtukturtuk ka tsa skwi ya luta. 5 Kaʼa mantsa:«Ma nzakwa ɗa ma luwa Yafa, ta maga duʼayu tama, ka slaɗighatá sana mazəmzəm.Ka nghaŋtá yu ta sana skwi dagala mandagatá gwada nzakwani ŋaŋana lu ta wa kuz-ibiɗimani ta wa kuzibiɗimani ta saha dagata luwa, ka ndusaɗivata. 6 Ka faftá yu tairi tida ka vitsay, ka nghaŋtá yu ta skwihafwaɗ fwaɗ səla mista taŋ, nda nimtak, ndaskwiha ta mbaɗa nda huɗi, nda zarakhamida. 7 “Sliʼafsliʼa gha Piyer ka hana ka,ka za ka ta həŋ,” ka sana lwi gwaɗgihata.8 “Va a yu Mghama ɗa wa, haɗ skwa mbiɗanda skwi kul raku ta kɗə lami da wa ɗawu,” ka yu. 9 “Ka nda ra, ka Lazglaftaya ná, ma nghə ka ka skwi kul raku,” katsa lwi ya gwaɗglagata ta luwa ka mahis.10 Hkən kəʼa vrəglanafta manda va tsaya.Ka vriŋtá lu ta tsa skwi ya ta luwa. 11 Ta vatsa luwa ya, nda ɓhadaghata sana mnduhahkənghunaf lu ta həŋdagama luwaSezare,ŋa sliɗighata ma tsa həga ta nzaku yu ya.12 “Ka dzaʼa ka mista taŋ, yaha ka da dgaghəŋ,” ka Sulkum nda ghuɓa nda iʼi. Kapghaftá na mnduha wana həŋ hadna na taiʼi da luwa Sezare, ka lamə ŋni demdemda həga ga Kwarney. 13 Ka rusaŋnaftá tsamndu ya kəʼa nghaŋtá duhwala Lazglafta tasladu ma həga ga taŋ. Kaʼa nda tsi mantsa:“Ghuna ta mndu da luwa Yafa ŋa hgaktáSimuŋ, ta hgə lu ka Piyer ya ka sagha tsi,14 ŋa mnaghunatani ta gwaɗaha ya dzaʼaklaghaktá mbaku, ŋa kagha nda həga gha

tani demdem,” kaʼa. 15 Ta zlrayzlray yu tagwaɗa tama ná, ka saha Sulkum nda ghuɓata ghəŋa taŋ manda va ya ta magaku ndaamu taŋtaŋ ya. 16 Ka havaktá yu ta gwaɗaMgham Yesu ta mnay kazlay: Yuhwananá, nda imi maga tsatsi ta batem, kaghuniya, nda Sulkum nda ghuɓa dzaʼa magaghu-nafta lu ta batem kəʼa ya. 17 Ka si Lazglaftata vlaŋtá tsa Sulkum nda ghuɓa ya ta tsamnduha ya, manda va ya vlama lu ta amuma zlghaftamu taMghamYesu Kristi ya ní,wa iʼi tama ŋa dzanamtá wi ta Lazglafta?»kaʼa. 18 Tahula snaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya,ka lɓatá həŋ demdem, ka zləzlvu həŋ taLazglafta «ta vlaŋtá tva mbəɗanaftá nza-kwa taŋ ta gwal kul nzakway ka la Yahudakada mutsafta həŋ ta vərɗa hafu tama,» kahəŋ.

19 Tsa ghuya ɗaŋwa ta slata ma kɗə fi-tika dzatá Atiyen sagha ya, ta wutsanatágwal zlghay nda ŋuɗuf. Ka sliʼaftá sanlahaka laghwi dikw da luwa Finisi, ta laghusanlaha da Kiprus, ta laghu sanlaha daAŋtakiya. Ka mnə həŋ ta gwaɗa Lazglaftaŋa la Yahuda ka zlaŋtá mnay ŋa sanlahama mnduha. 20 Mbaɗa sanlaha ma gwalzlghay nda ŋuɗuf ta nzakway ka mnduhala Kiprus nda la Sireŋ, ka sliʼafta ka laghuda luwa Aŋtakiya, tvə la Grek. Ka mnəhəŋ guli ta Lfiɗa Gwaɗa Mgham Yesu ŋataŋ. 21 Kawadaga mbrakwa Mgham Yesunda həŋ, kəl ndəghatamnduha ka zlghafta,ka mbəɗaghutá vgha tvə Mgham Yesu.22 Ka snanaghatá tsi ta Igliz ma luwa Ur-salima. Ka ghunaftá həŋ ta Barnabas daluwa Aŋtakiya. 23Manda ɓhadaghatani, kanghaŋtá tsi ta zɗakatahuɗa Lazglafta, karfu tsi ta rfu. Ka vlaŋtá tsi ta mbraku tahəŋ ŋa gɗavata taŋ nda fatá ŋuɗufa taŋ taMgham Yesu. 24 Tsaw tsa Barnabas ya ná,ŋermamndu ya, mnda zlghay nda ŋuɗuf yandəghu ndəgha nda Sulkum nda ghuɓa. Kasgavaghatá ndəghata mnduha ta zlghaftáMgham Yesu.

25Ka sliʼaftá Barnabas ka laghwi da luwaTarsus, da zba Sawulu. 26 Manda slaftanitida, ka klagaghatá tsi da luwa Aŋtakiya.Təŋ vakwa taŋ hada kawadaga ta ksa slnama Igliz. Ka taghə həŋ ta skwi ŋa ndəghatamnduha guli. Ma luwa Aŋtakiya zlrafta luta hga gwal zlghay nda ŋuɗuf, ka la krista.27 Ma tsa fitik ya, ka sliʼaftá la anabi ma

Slna gwal ghunay 11:28 165 Slna gwal ghunay 12:23

luwa Ursalima ka laha da luwa Aŋtakiya.28 Mamu sani mataba taŋ ta hgə lu kaAgabus. Kaʼa mantsa: «Dzaʼa slaku mayata ghəŋa haɗik demdem,» kaʼa manda yamnana Sulkum nda ghuɓa. Ka slatá tsitama ma fitika gay Klawdi ta mgham. 29Kagwal zlghay nda ŋuɗuf sladanata mantsa:«Indamndu, ka vla tsi ta skwi ya laviŋ tsi tavlay ŋa tsəghay ŋa kata zwanama ta nzakuma haɗika Zudiya,» ka həŋ. 30 Ka tskaftáhəŋ, ka vlaŋtá i Barnabas nda Sawulu, ŋaklaŋtá la galata mnduhama haɗika Zudiya.

121 Ma va tsa fitik ya, ka zlraftá mgham

Hiridus ta ghuya ɗaŋwa ŋa Igliz. 2Ka dzatátsi nda kafay ta Yakubu, zwaŋamani maYuhwana. 3 Ta nghə tsi ná, zɗəganazɗatsa skwi ya ta la Yahuda. Ka ksaftá tsi taPiyer guli ma fitika skala buradi kul haɗ ismida ya. 4 Tahula ksaftani, ka tsamtá tsima gamak. Ka pghatá tsi ta ghuɓa sludzifwaɗ fwaɗ ŋambaɗay taŋ ta vgha ta nghay.Tahula kɗata ma skala Pak ta ndana tsi tatsanaghatá guma baŋluwa. 5 Ma tsa ŋatáPiyer ma gamak ya tama, ka ŋavata Igliz kamaga duʼa ka ŋɗaŋɗa ta ghəŋani.

Zliŋtá Piyer6 Ta tsa rviɗik ŋa tsaɗakwa vlani ya

ta ndana Hiridus ta tsanaghatá guma.Ta hani Piyer nda tsatani ma tsuhwalhahis ma takataka sludziha his. Ta nzakugwal ngha watgha guli nda tvə watgha.7 Gi ka zlagaptá duhwala Lazglafta katsuwaɗakanaftá vli ma tsa dzuguvi ya.Ka nduhuɗaŋtá tsi ta Piyer ma ŋwazliɓ.«Sliʼafsliʼa misimmisim,» kaʼa nda tsi. Gistak saha tsa tsuhwalha ya tsa ta dzvani.8 «Hbana ɓanava gha ka suɗamta ka taɓaɓaha gha,» ka duhwala Lazglafta ndatsi. Ka magatá tsi mantsa. «Fava lgutagha, sawi mista ɗa,» kaʼa nda tsi. 9 Kasaghu Piyer ma gamak mista tsa duh-wala Lazglafta ya. Zbaŋ a tsatsi kazlay:Kahwathwata na skwi ta magə duhwalaLazglafta na re ari ki na kəʼa wa. Zlahsuni na skwi na ta fiɗaghata, ka tsatsita ndanay. 10 Ka tsughwaɗagaptá həŋ tataŋtaŋa ghuɓa tsa gwal ta nghamnduha ya,tsughwaɗapha həŋ ta mahisani. Ka laghahəŋ tavata sana watgha haf lu nda kufurta tva lami da huɗa luwa. Ka gunutá tsa

watgha ya ka ghəŋani ta wa ira taŋ. Kasabə həŋ, ka ksaftá həŋ ta tvi, gi ka zlanatáduhwala Lazglafta hada.

11Ma tsa fitik ya zlrafta Piyer ta snaŋtáskwi ta magaku. «Ndanana, grafta yu darkazlay: Mgham Yesu ta ghunagatá duh-walani klaptá iʼi ma dzva Hiridus nda yamainda ghwaɗaka skwi si ta kumə la Yahuda taslaɗighatani,» kaʼa.

12 Na snaŋtani kazlay: Manda va tsayanzakwani kəʼa, ka sliʼaftá tsi ka laghwida Mari mani ma Yuhwana, ta hgə lu kaMarkus ya. Hada, nda hiɓa tskatá vghamn-duha tamaga duʼa. 13Ka lagha Piyer dzaŋtáwatgha lamə da həga. Ka gavadaghatá sanamarakw ka kwalva, ta hgə lu ka Ruda, dasna lwani. 14 Ka tsatsaftá tsi ta lwa Piyer,ka rfu tsi ta rfu. Ma ŋa gunatani ta tsawatgha ya ná, ka hwayaghatá tsi da huɗahəga da mnay kazlay: Waʼa Piyer ma blikəʼa. 15 «Nda ksa ka da skwi ra!» ka həŋnda tsi. «Kahwathwata ta mna yu,» kaʼata ghəŋani. «Ba sulkumani ya,» ka həŋ.16 Mbaɗa Piyer ka gɗavata ta dza watgha.Manda gunata taŋ ta watgha ka nghaŋtáhəŋ ta Piyer. Ka ndərmim həŋ. 17Kɗkəɗkɗ,ka Piyer nda dzvu ka lɓanatá həŋ. Ka ru-sanaftá tsi ta həŋ ka Mgham Yesu kligiŋtama gamak. «Ka dzaʼa kuni da rusanaftái Yakubu nda sanlaha ma zwanama,» kaʼanda həŋ guli. Ka gi sabə tsi ka laghwi dasana vli. 18 Tsaɗakwa vlani, ka kɓutá lasludzi katakata. «Ka wu nuta na Piyer natama?» ka həŋ. 19 «Psawa manda va psay,»ka Hiridus. Lay, ngha a wa. Laghani kaɗaɗawanaptá vli ta tsa gwal si ta nghay ya.Ka vlatá tsi ta tvi, ŋa pslatá həŋ. Tahulatsa, ka sliʼaftá Hiridus ma Zudiya ka laha daluwa Sezare, ŋa nzɗavata ka fitik tsəɓakwhada.

20 Ka ɓasaftá mgham Hiridus ta ŋuɗufkatakata ta ghəŋa gwal ma luwa Tir ndaSiduŋ. Ka dzraftá tsahaya ta wi ka skwaturtuk ŋa lagha ta kəmani. Ka sutá həŋ taghəŋa Blastus ta nzakway ka zwira mghamya. Ka lagha həŋ ɗawa dzrafta nda mgham,kabgamahaɗika tsamghamya ta saba skwiŋa zay taŋ. 21 Baɗu tsa fitik tsaf həŋ ya,ka suɗavatá Hiridus ta lguta ma mghammghamani, ka nzafta ta dughurukwani, kaŋəzlatá tsi baŋluwa. 22«Lazglafta ta gwaɗa,mndu a wu,» ka mnduha hlaftá wi. 23 Gi

Slna gwal ghunay 12:24 166 Slna gwal ghunay 13:21hadahada, ka dzuŋtá duhwala Lazglafta taHiridus, kabga kwalani kul vlaŋtá glakuta Lazglafta. Ka dughwaɗutá mtarak, kamtutá tsi.

24 Mbaɗa gwaɗa Lazglafta ka ta vgha,ka sgaku mbsaka gwal zlghay nda ŋuɗufnda sga. 25 Manda kɗiŋta i Barnabas ndaSawulu ta slna ya ghunaf lu ta həŋ daUrsalima, ka vraghutá həŋ. Ka kliŋtá həŋta Yuhwana, ta hgə lu ka Markus ya, mistataŋ.

13Zabaptá i Barnabas nda Pwal ŋa dzaʼa mna

Lfiɗa Gwaɗa1 Ma Igliza luwa Aŋtakiya ná, mamu la

anabiha nda gwal ta tagha skwiha ŋa mn-duha. Hahəŋ na i Barnabas, nda Simeyunata hgu lu ka mnda ŋra ya, nda Lukiyusmnda la Sireŋ, nda Manaheŋ ta glaftakawadaga nda Hiridus, ya si ta ga mghamta haɗika Galili ya, nda Sawulu. 2Ma sanafitik, ka tskavatá həŋ ka maga duʼa ndasumay. «Hlapwa i Barnabas nda Sawuluya mataba ghuni, ŋa maga slna ya hgaŋ yuta həŋ,» ka Sulkum nda ghuɓa, nda həŋ.3 Tahula kɗiŋta taŋ ta tsa suma nda magaduʼa ya, ka fanaghatá həŋ ta dzvu ta həŋ kazliŋtá həŋ.

I Barnabas nda Pwal ma luwa Kiprus4Ka sliʼaftá i Barnabas nda Sawulu, ghu-

nafər Sulkum nda ghuɓa ta həŋ, ka laghuhəŋ da luwa Selusi. Hada ŋlafta həŋ takwambalu, ka laghwi ta haɗika Kiprus,ta tsavata ma drəf. 5 Manda ɓhadaghatataŋ da luwa Salamina, ka mnə həŋ tagwaɗa Lazglafta ma həga tagha skwa laYahuda. Kawadaga Yuhwana Markus ndahəŋ ŋa zlghaŋtá həŋ. 6 Ka tadaptá həŋta tsa haɗik ya ka ɓhadaghata da luwaPafus. Ka slanaghatá həŋ ta sana ɗəgha,ta hgu lu ka Baryusuwa, sana mnda laYahuda ya ta niŋtá ghəŋani ka anabi.7 Tavata ŋumna tsa haɗik ta tsavata madrəf ya ta nzakwa tsi. Tsa ŋumna ya ná,Sergiyus Palus, mndu nda ghunizlak maghəŋani ya. Ka hgaftá tsi ta i Barnabasnda Sawulu, kabga ta kumay ta snanatágwaɗa Lazglafta. 8 Lagha tsa ɗəgha tahgu lu ka Alimas nda gwaɗa Grek ya, kadzadza wa taŋ ka zba mbəɗiŋtá zlghay ndaŋuɗufa tsa ŋumna ya. 9 Mbaɗa Sawulu,

ta hgu lu ka Pwal ya, nda ndəghatani ndaSulkum nda ghuɓa, ka vazlaftá iri tida.10 «Kuslembermbera magakwa gha, dagalanana mnda gha, zwaŋa halaway ka, ghumainda skwi tɗukwa ka. Yawu dzaʼa zlaŋtakagha ta mbəɗiŋtá tva Lazglafta ta nzak-way ka tɗukwani na? 11 Kzla tama, wyaMgham dzaʼa dzughusta, ŋa ghulpəta gha.Dzaʼa nzɗavanzɗa ka, haɗ ka dzaʼa nghaŋtáfitik wu,» kaʼa. Gi hadahada tɗik vli ta waira Alimas manda vli girviɗik. Ka tatam tsita tatamaku ka zba mndu ŋa ksay ta dzvu.12 Nghanata ŋumna ta tsa skwi ta magutaya ná, ka zlghaftá tsi nda ŋuɗufani. Lanaflatsa skwi ta taghə lu ta ghəŋa Mgham Yesuya katakata.

I Pwal nda Barnabas ma luwa Aŋtakiya13 Ka sliʼaftá i Pwal nda grahani ka lami

da kwambalu ma luwa Pafus, ka laghwida Perge ta haɗika Pamfali. Ka dgatáYuhwana Markus ta vgha nda həŋ, kavraghuta da luwa Ursalima. 14Ka sliʼiglaftáhəŋ ma luwa Perge, ka laghwi da luwaAŋtakiya ta haɗika Pisidi. Baɗu Sabat,ka lamə həŋ nzata ma həga tagha skwala Yahuda. 15 Tahula dzadzaŋafta lu tavli ma deftera zlaha Musa, nda ya madeftera anabiha, ka maliha ma tsa həgatagha skwa la Yahuda ya nda həŋ mantsa:«Zwanama ɗa, ka mamu gwaɗa da kaghuniŋa vlaŋtá mbraku ta mnduha, laviŋlavakuni ta gwaɗay ndana,» ka həŋ. 16 Kasliʼaftá Pwal, kaʼa nda dzvu nda dzvumantsa: Snawasna la Israʼila nda inda gwalta tsəlɓu ta kəma Lazglafta! 17 Lazglaftamnduha la Israʼila ta zbaptá dzidzíha muŋa ŋlanaftá həŋ, ma fitika nzakwa taŋ tahaɗika Masar. Ka hligiŋtá tsi ta həŋ ma tsahaɗik ya ndambrakwani. 18Ta klay ta vakufwaɗmbsak maga tsi ta suʼa nzaku nda həŋma mtak. 19 Tahula tsa, ka zaɗanatá tsi tamndəramnduha ndəfáŋ ta haɗika Kanʼana,ka vlaŋtá tsi ta tsa haɗik ya ta həŋ, ŋaŋataŋ. 20 Inda tsa nzakwagapta taŋ ya ná, taklay ta vaku fwaɗ dərmək nda hutafmbsak.

«Ka vlaŋtá tsi ta gwal ŋa tsanatá gumata həŋ, ha ka sagha ta fitika anabi Samuyel.21 Ka ɗawu həŋ ta fanamtá mghama taŋta həŋ. Ka fanamtá Lazglafta ta həŋ taSawulu zwaŋa Kis, ta sabi ma mndəra laBenzameŋ. Fwaɗ mbsak vakwani ta gamgham ta ghəŋa taŋ.

Slna gwal ghunay 13:22 167 Slna gwal ghunay 13:4622 «Ka mbəɗanatá Lazglafta ta hul ta

Sawulu, ka mbəɗanamtá ga mgham taDawuda ta ghəŋa taŋ. “Slafsla yu taDawuda, zwaŋa Yesay. Zɗəgihazɗa, dzaʼamagay ta inda skwi ya ta kumə yu,” kaʼa.23 Nda ma zivra Dawuda kləganaghataLazglafta ta la Israʼila, ta mnda mba mndu,ta nzakway ka Yesu, manda ya tamaf tsi taimi ta sləməŋ ya. 24Ma kɗaku Yesu ka saha,mnanamna Yuhwana ta inda la Israʼila ka-zlay: Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni,ka magaghunafta lu ta batem guli kəʼa.25 Ndusakwa fitika kɗayni ta slnani, kaʼamantsa: “Duŋwa wa ya ka kaghuni nda iʼina? Ya tsa mndu ta kzlə kaghuni ya a iʼi wa.Wa a tsatsi ta sagha nda hula ɗa, slaghwa ayu dər ka plaptá zuʼa ɓaɓahma səlani wa,”»kaʼa.

26 «Zwanama ɗa, kaghuni ta nzakwayka zivra Abraham, nda kaghuni ta zləŋaLazglafta tani, ŋa amu tsghəgamaghatalu ta na gwaɗa ta mbaku na. 27 Tsawtama, tsatsaf a mnduha ma Ursalima ndamghamha tani ta Yesu wa. Sna a həŋ tatsa gwaɗa la anabi ta dzaŋə lu inda sabatya guli wa. Ka dzanaghatá həŋ ta ghəŋaskwi mna la anabi, nda ma dzata taŋ taYesu. 28 Dər ma slanagha a həŋ ta skwiprək ka dzata ma mndani wu, dzadza tana mndu na, ka həŋ nda Pilat. 29 Tahulakɗiŋta magatá skwi manda ya nda vinda taghəŋani ma deftera Lazglafta, ka klaghatáhəŋ dzata ta udza zləŋay. Ka klagatá həŋka famta ma kulu. 30 Ama ka sliʼaganaptáLazglafta mataba gwal nda rwa. 31 Ndandəgha fitikani ta mara vgha ŋa gwal tasliʼafta ma Galili kawadaga nda tsi, ka lafida Ursalima. Tsa mnduha ya ta nzakwayndanana, ka masləmtsəkani da mnduha laIsraʼila. 32 Vərɗa aŋni, tsa Lfiɗa Gwaɗa yata mnaghunata aŋni. Tsa ta ta imi tanafLazglafta ta zləməŋ ta dzidzíha mu ya ná,33magama ta amu, ta nzakway ka zivra taŋya Lazglafta, ma sliʼaganaptani ta Yesu mamtaku. Wya skwi nda vinda ma Zabura his:“Zwaŋa ɗa ka,gita yata yu ta kagha,”* kaʼa.34 Sliʼaganapsliʼa Lazglafta ta Yesu mamtaku, walglaŋta a ta mtuta ŋa fəgladamtámblani da kulu ŋa rwutani wa.

“Tsaya kəl Lazglafta ka mnay kazlay:Dzaʼa vlaghunavla yu ta tfawi nda ghuɓa,nda fa ghəŋ tida,ya tanaf yu ta imi ta sləməŋ ta Dawuda†

kəʼa ya.”35Kaʼa ma sana vli guli na:“Haɗ ka dzaʼa zlanatá mnda ghaŋa rwutani ma kulu wu,”‡ kaʼa.36 Ma fitika nzakwa Dawuda nda hafu ná,mnda ksanatá slna ta Lazglafta ya. Maga-namaga ta skwi ta kumə tsi. Ka mtutá tsi,ka lamtá lu tavata dzidzíhani, ka rwuta tsi.37 Ama tsa mndu sliʼaganap Lazglafta ndahafu ya, walaŋ a rwaku ta ksaŋtá tsatsi wa.38 Mantsa tama zwanama, ɗina ka snaŋtaghuni kazlay: Əŋkaʼa ka tsaYesu ya kəl lu kamnaghunaŋta nda pla dmakwa ghuni kəʼa.Traptra zlaha Musa ta klaptá kaghuni matsa dmakwa ghuni ya. 39 Ama inda mnduta zlghaftá Yesu ná, falauʼ vghani. 40Ɗaswaka kuni tama, da slaghunaghatá skwi mnəla anabi kazlay:41 “Kaghuni gwal ta mna mbrəs nda

Lazglafta,nghawangha, ndərmima wa ndərmima,ka zwaɗutá kuni, kabga dzaʼa magay yuta fitika ghuni ta mandərmimi,ya dər ma kinawu rusaghunafta lu ná,grafta a kuni ɗekɗek wu kəʼa ya§”».

42 Manda saba i Pwal nda Barnabas mahəga tagha skwi, «Kdəkwakdək, ka vraktakuni baɗu sana Sabat da mnəglaŋnatá nagwaɗa na,» ka lu nda həŋ. 43Tahula gazlatamnduha, ka sliʼaftá ndəghata la Yahudanda gwal ta lami nda la da dina la Yahudamista i Pwal nda Barnabas. Ka ghu həŋ tayiva. Ka vlə i Pwal nda Barnabas ta mbrakuŋa taŋ. «Dihavawa diha ma zɗakatahuɗaLazglafta,» ka həŋ nda həŋ.

44 Sagha tsa sana Sabat ya, ka tskavatáwər mnduha ma tsa luwa ya demdem ŋasna gwaɗa Lazglafta. 45 Nghay la Yahudata tsa tskata mnduha ya, ka lamə həŋ ndadraku, ka dzadzəhəŋ tawa i Pwal, ka rarazahəŋ. 46 Zləŋaŋə a i Pwal nda Barnabasta həŋ wa. Ka həŋ mantsa: «Nda ramá ka tiŋlaghutá mna gwaɗa Lazglafta ŋakaghuni mazlay, ka kwalaghutá kaghuni.Ra a aŋni ka mutsa hafu ŋa kɗekedzeŋ wuka kuni ya, dzaʼa mbəɗaghutá vgha ŋni

* 13:33 Ngha ta Zabura 2:7. † 13:34 Ngha ta Isaya 55:3. ‡ 13:35 Ngha ta Zabura 16:10. § 13:41 Habakuk1:5.

Slna gwal ghunay 13:47 168 Slna gwal ghunay 14:19nda tvə gwal kul nzakway ka la Yahudandana tama. 47Wya skwi mnaŋna MghamLazglafta:“Fafa yu ta kagha ka tsuwaɗaka gwal kul

nzakway ka la Yahuda,ŋa mnay gha ta gwaɗa ta mbaku*ta ghəŋa haɗik tender,”» kaʼa.

48 Snay gwal kul nzakway ka la Yahudata tsa gwaɗa ya ná, ka rfu həŋ ta rfu, kazləzlvu həŋ ta Lazglafta. Ka zlghaftá indagwal thanaf lu ta hafu ŋa kɗekedzeŋ, tahəŋ.

49 Ka tutá gwaɗa Mgham Lazglafta matsa luwa ya demdem. 50 Ka sliʼamtá laYahuda da gagaftá gwal dagaladagala tazləŋa Lazglafta, nda gwal dagaladagala maluwa tani. Ka ganaktá həŋ ta giri ŋa i Pwalnda Barnabas, ŋa ŋawaftá həŋ ma haɗikataŋ. 51 Ka tukwanatá i Pwal nda Barnabasta rgitika səla taŋ ta həŋ, ka laghwa taŋ daluwa Ikwaniya. 52Ta ndaghutá ŋuɗufa gwalzlghay nda ŋuɗuf ma luwa Aŋtakiya da rfu,nda ya nda Sulkum nda ghuɓa tani guli.

14I Pwal nda Barnabas ma Ikwaniya

1Mandaɓhadaghata i Pwal ndaBarnabasda luwa Ikwaniya, ka lamə həŋ da həgatagha skwa la Yahuda, kamnəhəŋ ta gwaɗaLazglafta. Ma tsa mnay taŋ ya, ndaɗa andəghatá la Yahuda nda la Grek ta zlghaftanda ŋuɗuf wa. 2 Ama mbaɗa tsa la Yahudakul zlghafta nda ŋuɗuf ya, ka gagaftá gwalkul nzakway ka la Yahuda ŋa gwaftawi ndahəŋ ka zba gwaɗa da zwanama. 3 Kulamnda tsa, ka nzɗavatá i Pwal nda Barnabasma tsa luwa Ikwaniya ya. Ka mnə həŋ tagwaɗa Lazglafta ka ŋɗaŋɗa nda fatá ghəŋdar ta Mgham Lazglafta. Vərɗa gwaɗa tsagwaɗa ya, kaMghamLazglafta nda həŋ ndama vlaŋtani ta mbrakwa maga mazəmzəm,nda mandərmimi ta həŋ. 4 Ka dgavaptámnduha his gamndər ma tsa luwa ya. Gətsya laha mista la Yahuda, gəts ya laha mistagwal ghunay. 5 Ka dzraftá la Yahuda, ndagwal kul nzakway ka la Yahuda, ndamalihataŋ ta wi, ŋa liŋtá i Pwal nda Barnabas ndapala ŋa pslatá həŋ. 6 Ka snanaghatá tsi ta iPwal nda Barnabas. Ka laghu həŋ da ɗiɗifavghama luwa Listra, nda yama luwa Derba

ta haɗika Ikwaniya, nda ya ma luwaha tawanafta. 7 Ka mnə həŋ ta Lfiɗa Gwaɗa matsa vliha ya guli.

I Pwal nda Barnabas ma Listra8Ma tsa Listra ya guli, mamu sana mndu

nda rwa səlani ta kul walaŋta mbaɗaŋtámbaɗa daga yagata, ta nzakwani hada. 9Kafatá tsi ta sləməŋ ka sna tsa gwaɗa ta mnəPwal ya. Ka faftá Pwal ta iri tida. Tanghə tsi ná, mamu zlghay nda ŋuɗuf datsi prək ka mbanafta. 10 Ka Pwal nda tsimantsa: «Sliʼafsliʼa ka sladata ka nda səlagha,» kaʼa nda tsi nda lwi dagala dagala. Givɗuk kəʼa valavata, ka mbaɗə tsi ta mbaɗa.11 Nghanata tsa tskata mnduha ya ta tsaskwi maga Pwal ya, ka hlaftá həŋ ta wi ndagwaɗa Ikwaniya ta nzakway ka gwaɗa taŋ.«Wana sliʼagata lazglaftaha manda mndasəla tsakwam tsakwam da slamaghata*,»ka həŋ. 12 «Zeyus» nana, ka həŋ ndaBarnabas. «Hesmes» nana, ka həŋ gulinda Pwal, kabga tsatsi ta gwaɗa. 13 Kaksagaghatá mndu ta pla tsa Zeyus banaflu ta həgani ta tva lami da tsa luwa ya talghəŋha rkanaf tsi ta rka tawatgha tsa həgaya. Ta kumay tsatsi nda tsa tskata mnduhaya tani, ta planatá ghəŋ ta i Barnabas ndaPwal. 14 Snaŋta tsa gwal ghunay ta nzak-way ka i Barnabas nda Pwal ya ta tsa skwiya, ka kwahiŋtá həŋ ta lgut ta vgha taŋ, kandadamta da taba tsa tskata mnduha. Kahəŋ mantsa: 15 «Nawawanawa zwanama,nahgani na dzaʼa kuni magay na? Mnduaŋni manda va kaghuni tane. Lfiɗa Gwaɗaŋa aŋni ta kləgaghunaghata, ka zlaŋta kunita skwa wuyayha ka mbəɗakta kuni tavgha tvə Lazglafta ya nda hafu mida, ya tamagaftá luwa nda haɗik, nda inda skwihamida tani. 16 Ghalya ná, zliniszla ta tvita mnduha ŋa ksa tvi ya ta kumə həŋ.17 Aŋ mndani, ta kwalaghu a Lazglafta tamaraŋtá ghəŋani nda maga zɗaku wa. Tanzəgaghunanza ta imi daga ta luwa, tamagaku skwi ma vwaha ghuni, ta hasl ndahasla kuni ta skwa zay, ta taku ŋuɗufaghuni da rfu,» ka həŋ. 18 Kulam nda va tsamnay taŋmantsa ŋa taŋ ya, zlahzlah kahəŋpyaftá həŋ ta dzaʼa pla ghəŋ ŋa taŋ.

19 Ta ma tsa gwaɗa ya həŋ, kasliʼadaghatá la Yahuda ma luwa Aŋtakiya

* 13:47 Ngha ta Isaya 49:6. * 14:11 Ngha ta Slna gwal ghunay 28:6.

Slna gwal ghunay 14:20 169 Slna gwal ghunay 15:15nda gwal ma luwa Ikwaniya, da baraftátsa tskata mnduha ya. Ka zləzlərtsə lu taPwal ma ŋa dzata. Zlah nda mta tama ka luka tsəhidiŋta tahula luwa ta wa mazawa.20 Ama ka lagha gwal zlghay nda ŋuɗufwanaghatá vgha, ka sliʼaftá tsi ka lami dahuɗa luwa.

Gamahtsimani, ka sliʼaftá tsi kawadaganda Barnabas ka laghwi da luwa Derba.

Vraghata da Aŋtakiya ta haɗika Siri21 Ka mnə həŋ ta Lfiɗa Gwaɗa ma tsa

luwa ya. Ka mutsaftá həŋ ta ndəghatagwal ta zlghafta nda ŋuɗuf. Tahula tsa,ka vraghatá həŋ da luwa Listra, nda ya daluwa Ikwaniya, nda ya da luwa Aŋtakiya tanzakway ta haɗika Pisidi ya. 22 Ka vlaŋtáhəŋ tambraku ta tsa gwal zlghayndaŋuɗufya, ŋa dihavata taŋ ma zlghay nda ŋuɗufataŋ. «Nda ma ghuya ɗaŋwa kavghakavghadzaʼa lama lu da ga mghama Lazglafta,» kahəŋ, nda həŋ. 23 Ka paghanamtá həŋ tagwal ŋa ngha mnduha ta həŋ ma inda vlaguya ta ghəŋa mnduha Lazglafta. Tahulandəɓata taŋ ta dzvu kawadaga nda suma,ka fanamtá həŋ ta tsa mnduha ya ma dzvuta Lazglafta, ya zlghaf həŋ.

24Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi nda ta haɗikaPisidi, ka ɓhadaghatá həŋ ta haɗika Pam-fali. 25 Ka mnə həŋ ta gwaɗa Lazglaftama luwa Perge. Ka sliʼaftá həŋ ka laha daluwa Atali. 26Ka sliʼaftá həŋ nda kwambaluhada guli, ka laghwi da luwa Aŋtakiya tanzakway ta haɗika Siri ya. Ma tsa luwaya mutsafta həŋ ta zɗakatahuɗa Lazglaftaŋa maganatá slna ya kɗa həŋ ta magay.27Manda ɓhadaghata taŋ, ka tskanatá həŋta Igliz, ka rusu həŋ ŋa taŋ ta inda skwiya magə Lazglafta nda həŋ, nda ya kəʼaguninistá tva zlghay nda ŋuɗuf ta gwal kulnzakway ka la Yahuda guli. 28 Ka hanavatái Pwal nda Barnabas katakata ma luwaAŋtakiya kawadaga nda gwal zlghay ndaŋuɗuf.

15Tskata vgha ma Ursalima

1Mamu sanamnduha ta sliʼafta ta haɗikaZudiya, ka lagha da Aŋtakiya da taghay ŋazwanama kazlay: «Ka tsa a kuni ta fafaɗaghuni manda ya mna zlaha Musa wu katsiná, mbaf a kuni wa» kəʼa. 2 Zɗəgana a tsatagha skwa taŋ ya ta i Pwal nda Branabas

wa. Ka zlərɗə həŋ ta wi nda həŋ ta ghəŋanika ŋɗaŋɗa. Ka lu tama mantsa: Ka la iPwal nda Barnabas nda sanlahamatabamuda Ursalima slanaghatá gwal ghunay, ndala galata mndu, ka tsiŋta həŋ ta gwaɗa taghəŋani, ka həŋ. 3 Ka klaftá gwal zlghaynda ŋuɗuf ta skwi ŋa mbaɗa taŋ. Ka ksaftáhəŋ ta tvi nda ma Finisi nda ya nda mahaɗika Samari, ka dzaʼa nda rusay, ka gwalkul nzakway ka la Yahuda zlghaftá MghamYesu. Ka rfu inda zwanama ta rfu katakatata ghəŋani. 4Ɓhadaghata taŋ da Ursalima,ka tsuʼaftá Igliz, nda gwal ghunay, nda lagalata mndu, ta həŋ. Ka rusu həŋ ŋa taŋta skwi magə Lazglafta nda həŋ. 5 Mbaɗasanlaha mataba la Farisa ta zlghaftá Yesu,ka sliʼavafta. «Ɗatsay gwal kul nzakwayka la Yahuda ta fafaɗ, ka maga həŋ taskwi ya mna zlaha Musa guli,» ka həŋ.6 Ka tskavatá gwal ghunay nda la galatamndu, ŋa ngha gwaɗa ta ghəŋani. 7 Kagwaɗanaghatá həŋ ta gwaɗa katakata taghəŋani. Ka sliʼaftá Piyer, kaʼa mantsa:«Zwanama, nda sna kuni manda ghalyakazlay: Mataba ghuni zbapta Lazglafta taiʼi ŋa mnanaŋtá Lfiɗa Gwaɗa ta gwal kulnzakway ka la Yahuda, kada snaŋta həŋ ŋazlghafta taŋ kəʼa. 8Kamaraŋtá Lazglafta yanda sna ta ŋuɗufa inda mndu, ka tsuʼaftáhəŋ nda ma vlaŋtani ta Sulkum nda ghuɓata həŋ manda ya vlama tsi ta amu ya guli.9 Haɗ sana skwi dgana Lazglafta ta amunda hahəŋ manda ghuɓiŋtani ta ŋuɗufataŋ, ma zlghafta taŋ wa. 10 Ndanana tamaní, kabgawu ta kəl kuni ka zlurga Lazglaftanda fanaghatá gwal zlghay nda ŋuɗuf tandəgaku ya trap dzidzíha mu nda amu taniguli ta kərtay na? 11 Nda ma zɗakatahuɗaMghama mu Yesu Kristi fatá ghəŋa amu tambaku manda va hahəŋ guli,» kaʼa.

12 Sew, ka tsa tskatá vgha ya nzata.Ka zlraftá i Barnabas nda Pwal ta rusamazəmzəmhanda skwamandərmimimagaLazglafta nda ma hahəŋ mataba gwal kulnzakway ka la Yahuda. 13 Kɗakwa taŋta gwaɗa ta gwaɗa, ka zlraftá Yakubu tagwaɗa, kaʼa mantsa: «Zwanama, swidwa!14 Rusamaf rusa Simuŋ ká Lazglafta zlraftánghapta ka gwal kul nzakway ka la Yahuda,ka zabaptá tsi mataba taŋ ta gwal ŋa nzataka ŋani. 15 Ka guram nda tsaya gwaɗata laanabi ta gwaɗa taŋ, manda ya nda vinda

Slna gwal ghunay 15:16 170 Slna gwal ghunay 16:1kazlay:16 “Tahula tsaya dzaʼa vragavra yu,ŋa bəglafta ɗa ta həga Dawuda ta zluta ya.

Ŋa payafta ɗa ta tsa ɓadzatani ya,ka sladanafta.*17Mantsa ya dzaʼa kəl hamata mnduha,ka tsa gwal kul nzakway ka la Yahuda hagaf

yu ŋa nzakway ka ŋa ɗa ya ka psa iʼi,ka Mgham Lazglafta ta maga tsa skwiha ya18mnata daga manda ghalya.”19Ka kɗə Yakubu ta mna gwaɗani. Ma vlaŋlu ta ghuya ɗaŋwa ta gwal kul nzakway kala Yahuda ta mbəɗaktá vgha da Lazglafta,ka iʼi nda ŋa ɗa. 20 Skwi ŋa vindanaftáhəŋ na: Zlaŋta taŋ ta wuya skwi, nda hliri,nda za skwi ɓərtá lu nda ɓərta†, nda zaus, kabga 21 daga ma nzakwagaptá, mamumnduha tamna gwaɗaMusama inda luwa.Ta dzadzaŋay lu guli inda fitika Sabat mahəga tagha skwa la Yahuda,» kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa gwal kul nzakway ka laYahuda

22Mantsa tama, ka ndanatá gwal ghunaynda la galata mndu, nda gwal zlghay ndaŋuɗuf, ta pasaptá mnduha mataba taŋ ŋaghunay da Aŋtakiya kawadaga nda i Pwalnda Barnabas. Ka psaptá həŋ ta i Yuda tahgu lu ka Barsaba ya, nda Silas. Nda sgitta həŋ his his mataba zwanama. 23Wya kahəŋ vindanamtá ɗelewer ta həŋ ma dzvu:

«Aŋni gwal ghunay nda la galata mnduya ta ga zgu ŋa ghuni zwanama ta nzakwaymataba gwal kul nzakway ka la Yahudama luwa la Aŋtakiya, ta haɗika Siri nda yata haɗika Silisi. 24 Snaŋnagha sna gwaɗata ghəŋa sanlaha ma mndu ta sliʼafta daaŋni, ka lafi da kɓaghunafta kawadaga ndagraha ŋni i Barnabas nda Pwal. 25 Kanzanaghatá ŋni demdem ta ghəŋani, kadgaptá hya mida. Ka zabaptá ŋni ta mn-duha ŋa ghundaghunafta kawadaga ndagraha ŋni i Barnabas nda Pwal. 26 Hahəŋgwal ta vlatá hafa taŋ ŋa maganatá slnata Mghama mu Yesu Kristi. 27 I Yuda ndaSilas ta ghunədaghunafta ŋni mista taŋ, ŋarusaghunafta taŋ nda wubisima taŋ ta vana skwi vindaghunaf ŋni na. 28 Skwi tazɗəganatá Sulkumnda ghuɓa nda aŋni taniná, va a ŋni ta faghunaghatá ndəgaku, kamalaghutá ya ta raku tkweʼ ka magay wa.

Wya skwi ŋa magay ghuni: 29 Yaha kuniza sluʼa skwa wuyay, yaha kuni za us, yahakuni da za sluʼa skwi ɓərta lu nda ɓərta,yaha kuni hliri‡. Ka zlaŋzla kuni ta magatsa skwiha ya katsi ná, magamaga kuni taskwi ɗina. Ləŋləŋ ka kuni nzata,» ka həŋ.

30 Ka zlaŋtá i Pwal nda Barnabas ndaYuda nda Silas ta həŋ ka laghwi da Aŋ-takiya. Ka tskanatá həŋ ta gwal zlghay ndaŋuɗuf, ka vlaŋtá həŋ ta tsa skwi vindanaflu ya ta həŋ. 31 Tahula dzaŋafta, ka rfu həŋdemdem ta rfu nda mbraku ya vlaŋ lu tahəŋ. 32 I Yuda nda Silas ta nzakway ka laanabi ya, ka nzɗavata həŋ ta mna gwaɗaŋa taŋ ŋa lɓa ŋuɗuf ŋa taŋ, ka mbra həŋma zlghay nda ŋuɗuf. 33 Tahula nzɗavatataŋ tsəɓakw fitik hada, «ka ɓhata kuniɗughwana tama zwanama!» ka gwal zlghaynda ŋuɗuf nda həŋ, ŋa vra taŋ slanaghatágwal ta ghunaftá həŋ. [ 34 Sliʼaf a yu wu,ka Silas ka nzaghuta hada.] 35 Ka nzatá iPwal nda Barnabas ma luwa Aŋtakiya. Kataghə həŋ ta skwi ŋa mnduha, ka mnə həŋta gwaɗa Mgham Lazglafta kawadaga ndasanlaha ma mnduha.

Dga vgha i Pwal nda Barnabas36Tsəɓakw fitik tahula tsa, «vru u vra da

inda vli mana u ta gwaɗaMgham Lazglafta,ka dzaʼa u naghanaghatá zwanama, ka ki-nawu nzakwa taŋ,» ka Pwal nda Barnabas.37 Si ta kumay Barnabas ta kliŋtá Yuhwanata hgu lu ka Markus ya, mista taŋ. 38 Lanafa tsa dzaʼani mista taŋ ya ta Pwal wu, kabgadaga ta haɗika Pamfali ta tsaghutá tsi tavgha ka kwalaghutá kɗa dzaʼa maga slnakawadaga nda həŋ. 39 Ka zlərɗanaftá həŋkatakata, ka dgatá həŋ ta vgha. Ka klaghatáBarnabas ta Markus mistani, ka ŋlaftá həŋta kwambalu ka laghwi ta haɗika Kiprus.40 Ta zbaʼatá Pwal ta Silas. «Mista ghaka Lazglafta!» ka zwanama nda Pwal, kasliʼaftá tsi ka laghwi. 41 Ka rə tsi ta haɗikaSiri nda haɗika Silisi, ka vla mbraku ŋaIgliz.

16Pghafta Timute ta i Pwal nda Silas

1Ka ɓhadaghatá Pwal da luwaDerba, ndaya da luwa Listra guli. Mamu sana mndaZlghay nda ŋuɗuf hada, Timute hgani.

* 15:16 Ngha ta Amus 9:11-12. † 15:20 Ngha ta Levitik 18:6-18 nda Levitik 17:10-16. ‡ 15:29 Ngha ta Slna gwalghunay 15:20.

Slna gwal ghunay 16:2 171 Slna gwal ghunay 16:27Makwa la Yahuda ta nuta ka mnda zlghaynda ŋuɗuf ta yata. Mndəra la Grek dani.2 Ta ghubay tsa zwanama ta nzakway maluwa Listra nda ya ma luwa Ikwaniya yata Timute. 3 Ka kumaftá Pwal ta klay tasəlani, ka klə tsi. Ka tsanatá tsi ta fafaɗ,yaha gwaɗa da laYahuda tanzakwayma tsavli ya, kabga nda sna həŋ demdem kazlay:Mndəra la Grek dani kəʼa. 4 Ma inda luwata ɓhadaghata həŋ, ta mnay həŋ ŋa indagwal zlghay nda ŋuɗuf ta skwi ya tsiŋ gwalzlghay nda ŋuɗuf nda la galata mndu taghəŋani ma Ursalima. Tsaya skwi ŋa snataghuni ka həŋ ta mnay ŋa taŋ. 5 Ka mbrəIgliz ta vghama zlghay nda ŋuɗuf, ka sgakumbsaka taŋ inda fitik.

Fanaghata suni ta Pwal ma Truwas6 Ka pyaftá Sulkum nda ghuɓa ta i Pwal

nda Silas, kamna gwaɗa Lazglafta ta haɗikaAsiya. Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi ndata haɗika Frizi nda ya ta haɗika Galat.7 Ndusadaghata taŋ ta haɗika Misiya, kakumə həŋ ta dzaʼa ta haɗika Bitani, amavlaŋ a Sulkuma Yesu ta tvi ta həŋ wa.8 Ka kɗaŋtá həŋ ta dzaʼa nda ta haɗikaMisiya, ka ɓhadaghatá həŋda luwaTruwas.9 Hada, ka nghaŋtá Pwal ta sana mnda laMekaduniya ta sladu ta kəmani ma suni, tamnay ŋani kazlay: «Sawi da Mekaduniyada kata aŋni kəʼa.» 10 Tahula fanaghata tsasuni ya ta Pwal, ka gi psə ŋni ta tva dzaʼada Mekaduniya, kabga grafgra ŋni kazlay:Ta hga aŋni Lazglafta ŋa kla Lfiɗa Gwaɗa dahada kəʼa.

Zlghafta Lidiya ta Yesu ma luwa Filipiya11 Ka lamə ŋni da kwambalu ma luwa

Truwas, ka ksaftá ŋni ta tva dzaʼa da luwaSamutra ta tsavata ma drəf ya. Gamaht-simani, ka laghu ŋni da luwa Nyapulis.12Ka sliʼaftá ŋni hada ka laghu ŋni da luwaFilipiya. Tsaya luwa dagala ta tsa haɗikaMekaduniya ta nzakway ma dzva la Rumaya. Tsəɓakw fitika ŋni gerger ma tsa luwaya. 13 Baɗu fitika Sabat, ka saghu ŋnima huɗa luwa ka laghwi tawa ghwa, dzaʼaslafsla ŋni ta vla ndəɓa dzva la Yahudahadaka ŋni sizlay. Ka slaftá ŋni ta tskata miʼaha.Ka mnə ŋni ta gwaɗa ŋa taŋ. 14 Lidiyahga sana marakwmataba taŋ, makwa luwaTiyatir ya. Lguta dva ya nda bla nda bladzvani ta dzawə tsi. Ta zləŋay ta Lazglafta

guli. Ka fatá tsi ta sləməŋ ka sna gwaɗaŋni. Ka gunanaŋtá Lazglafta ta ŋuɗufani,ŋa tsuʼa tsa gwaɗa ta gwaɗə Pwal ya. 15 Kamaganafta lu ta batem nduk nda la ga taŋtani. «Ka grafgra kuni kazlay: Zlghafzlghayu taMghamYesu kəʼa, sawa da ini» kaʼa kambladaghatá aŋni da taŋ.

Nzaku ma gamak ma luwa Filip16 Ta dzaʼa ŋni da vla maga duʼa ma

sana fitik, ka gəmatá ŋni nda sana makwaka kwalva ksu ghwaɗaka sulkum ta vlaŋtámna skwi dzaʼa magaku ta kəma. Dagalatsedi ta tsanakta tsi ta daŋahəgani, nda tsama slayaŋslayaŋani ya. 17 Ka gi mbaɗə tsimista ŋni nda i Pwal. «Nana mnduha naná, gwal ksanatá slna ta Lazglafta ta luwaya, tva mbaku ta mnaghunata həŋ!» kaʼa tadzaʼa nda guguɗay. 18 Nda za fitikhani tamna tsa gwaɗa ya tama, ka psanaghatá tsita Pwal. «Nda hga Yesu Kristi, sabsa ma namakwa na,» kaʼa nda tsa ghwaɗaka sulkummida ya. Ka gi sabə tsi mida hadahada.19 Nghay la daŋahəgani ma tsa makwa yata kwala taŋ kul fəglaftá ghəŋ ta mutsatsedi, ka hlaftá həŋ ta i Pwal nda Silas, kahlaghatá ta dawadawa ta kəma gwal dagaladagala. 20 Ka hladaghatá həŋ ta həŋ damnda tsa guma la Ruma. Ka həŋ mantsa:«Gwaɗa ŋa kətsiɗa mnduha klamak nanamnduha la Yahuda na. 21 Ka taghamatánzaku kul nghamata, kul ramata tsuʼaymu,kul ramata ksay mu ta slna nda tsi, na amuta nzakway ka la Ruma na,» ka həŋ.

22 Ka pghaftá dəmga ta vgha ta həŋ. Kasusuɗaghutá gwal guma ta lguta i Pwalnda Silas. «Sləvawa həŋ nda krupi,» kahəŋ. 23 Tahula sləvaptá həŋ, ka hlaghatálu ta həŋ da gamak. «Ka ngha ka ta həŋɗina,» ka lu nda mnda ngha gamak. 24 Namnanata lu ta tsa gwaɗa ya ta mnda nghagamak, ka hlaghatá tsi ta həŋ da huɗahəga. Ka tsatsamtá tsi ta səlaha taŋ maudzu. 25 Ma takala tama, ka magə i Pwalnda Silas ta duʼa, ka falaha nda zləzlvaLazglafta. Ta snaysnay hamata la vuʼa.26 Gi ka ghudzavaftá haɗik, ka gigɗavaftátughwa tsa gamak ya. Gi ka gwanutá indawatgha tida, ka pwalutá ziɗa ta inda lavuʼa. 27 Ka sliʼavatá tsa mndu ta ngha həŋya. Kəʼa kəʼa ná, nda gwana tsa gamak ya.Ka tsəhagaptá tsi ta budgwani ŋa dzuvtávghani, ba sliʼaghuslia inda la vuʼa kəʼa

Slna gwal ghunay 16:28 172 Slna gwal ghunay 17:14sizlay. 28 «Ma dzuv ka ta vgha gha, wanaŋni demdem hadna,» ka Pwal guguɗata.29 «Pinifwa vu ya,» ka tsa mnda ngha vuʼaya, ka ndadamtá tsi zləmbatá ta kəma iPwal nda Silas, ta ghudzaku vghani da zləŋ.30 Tahula tsa ka hligiŋtá tsi ta həŋ. Kaʼanda həŋ mantsa: «Mghamha ɗa, nu dzaʼayu magata ka da mbafta yu na?» kaʼa. 31KaPwal nda Silas mantsa: «Zlghafzlgha taMgham Yesu Kristi, ka mbafta ka, kaghanda la ga ghuni tani,» ka həŋ. 32 Kamnanatá həŋ ta gwaɗa Mgham Lazglafta,ŋa tsatsi nda la ga taŋ tani demdem. 33 Kahlaghatá tsi ta həŋ ta va tsa rviɗik ya kalaghwi ghuɓinistá lkuha taŋ. Ka gi mag-anaftá lu ta batem ta tsa mndu ya nda laga taŋ tani demdem. 34 Ka klaghatá tsi tai Pwal nda Silas da taŋ, ka zunustá skwi tahəŋ. Ka rfu tsa mndu ya nda la ga taŋ tanita rfu, kabga zlghafta taŋ ta Lazglafta.

35 Tsaɗakwa vli, ka ghunaftá gwal tsaguma ta mnduha da tsa mnda ngha vuʼa yakazlay: Zliŋzla ta həŋkəʼa. 36Kamndanghavuʼa lami mnanatá Pwal mantsa: «Zliŋzlata həŋ, ka gwal tsa guma tsghaɗiktá lwi,sabwasa, ka dzaʼa kuni nda zɗaku,» kaʼa.37 Ka Pwal nda tsa gwal ghunadagha lu yamantsa: «Tsaŋnagha a lu ta guma wu, kagi slvaptá lu ta aŋni ta kəma mnduha, kapghamtá aŋni ma gamak, ta aŋni ta nza-kway ka mnduha la Ruma ná, gi ndanananá, sabwa sa kɗekkɗek ka lu nda aŋni ra?Magava a tsaya mantsa wa! Sagha hahəŋkaghəŋa taŋ zliŋnista,» kaʼa. 38 Ka sliʼaftátsa gwal ghunadagha lu ya rusanaftá gwaltsa guma. Ka ksaftá zləŋ ta həŋ, snaŋər həŋkazlay: Mnduha la Ruma i Pwal nda Silaskəʼa. 39 Ka lagha həŋ da ndəɓa dzvu, kahəŋ mantsa: «Ga ghunaga ŋni ta dmaku,»ka həŋ. Ka hligiŋtá həŋ ta həŋ ma gamak.Ka ndəɓanatá həŋ ta dzvu ta həŋ ŋa sliʼaptataŋ ma tsa luwa ya. 40 Saba i Pwal nda Silasma gamak, ka laghu həŋ da Lidiya. Tahulanghanaghata taŋ ta zwanama, ka vlaŋtámbraku ta həŋ ka sliʼaftá həŋ ka laghwi.

17I Pwal nda Silas ma luwa Tesalunik

1 Ka ksaghatá həŋ ta tvi nda ma luwaAmfipulis ka zlagaghata nda ma luwaApuliniya, ka ɓhaghata həŋda luwaTesalu-nik. Hada, mamu həga tagha skwa la

Yahuda. 2 Hkən Sabata Pwal ta lami taghəŋ ta ghəŋ manda ya snu tsi. Ka zlərɗətsi nda həŋ ta skwi nda vinda ma defteraLazglafta. 3 Ka paslay ŋa taŋ, ka mnaykazlay: Dzaʼa ghuyə ghuya Kristi ta ɗaŋwa,dzaʼa sliʼagapsliʼa nda hafu mataba gwalnda rwa kəʼa. «Tsəna Yesu ta mnə yuŋa ghuni na ná, tsaya tsa Kristi ya,» kaʼa.4 Ka tɗaghata tsa gwaɗa ya ta ghunislakasanlahama la Yahuda ta snay, ka laghu həŋmista i Pwal nda Silas. Mantsa ya ndəghatala Grek ta zləŋa Lazglafta, nda ndəghatasanlaha ma miʼaha dagaladagala guli. 5 Kandəghanaftá draku ta ŋuɗufa sanlahama laYahuda, ka hlafta həŋ ta la tanda ma luwa,ka sliʼanafta həŋ ta ŋuɗufa mnduha. Kasliʼadaghata həŋ da Yasuŋ, ka zbə həŋ ta iPwal nda Silas ŋa hla həŋ ta kəmamnduha,6 slanagha a həŋ ta həŋ wa. Ka ksaghatáhəŋ ta Yasuŋ nda sanlaha ma zwanama takəma gwal ta tsa guma ma luwa. Ka həŋmantsa: «Nana mnduha na ta kətsiɗanaftámnduha ta ghəŋa haɗik, ka sagha həŋ daamu ndanana, 7 ka tsuʼafta Yasuŋ ta həŋ gataŋ. Haɗ həŋ ta sna zlahu ya ta fatamghamSezar wa. Mamu sana Mgham ta hgə lu kaYesu, ka həŋ ta mnay,» ka həŋ. 8 Snaŋtamnduha ma tsa luwa ya nda gwal ta tsaguma ta tsa gwaɗa ya, ka sliʼavaftá həŋ. 9Kaplatá i Yasuŋ nda tsa sanlaha ma zwanamaya ta bika kada zliŋta gwal ta tsa guma tahəŋ.

I Pwal nda Silas ma luwa Bere10Girviɗik tama, ka kɗikiŋtá gwal zlghay

nda ŋuɗuf ta i Pwal nda Silas da luwaBere. Ɓhadaghata taŋ da hada, ka laməhəŋ da həga tagha skwa la Yahuda. 11Malla Yahuda ma Bere zɗakwa ghəŋa taŋ kagwal ma luwa Tesalunik, kabga fafa hahəŋta ghəŋa taŋ kahwathwata ka sna gwaɗaLazglafta. Inda fitik həŋ ta vitsa vindatáskwi ma deftera Lazglafta ŋa nghay kamanda va tsaya tsi re, ka manda va tsayaa wa a tsa skwi ta mnə Pwal ŋa taŋ ya.12 Nda ndəgha la Yahuda ta zlghafta ndaŋuɗufa taŋ. Mantsa ya ndəghata miʼahadagaladagala mataba la Grek nda zgwanataŋ tani. 13 Snaŋta tsa la Yahuda ma luwaTesalunik ya kazlay: Waʼa Pwal ta mnagwaɗa Lazglaftama luwaBere kay guli kəʼa,ka sliʼadaghata həŋ da tsa luwa ya sliʼanaftáŋuɗufamnduha. 14Ka gi kɗikiŋtá zwanama

Slna gwal ghunay 17:15 173 Slna gwal ghunay 18:2ta Pwal nda ta wa drəf, ta nzaghuta i Silasnda Timute ma luwa Bere. 15 Ka klaghatágwal pghay ta Pwal, tep da luwa Atina.Ma sliʼa taŋ ka vru, ka mnanatá Pwal tahəŋ kazlay: Ka sagha i Silas nda Timutesliɗighata misimmisim ya kəʼa.

Pwal ma luwa Atina16Ma tsa nzakwa Pwal ta kzla i Silas nda

Timute ma luwa Atina ya, ka nanaghaŋtátsi ta skwa wuyayha ma tsa luwa ya, kakuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf katakata. 17Mantsatama, ka ghu tsi ta yiva nda la Yahuda,nda ya nda gwal ta zləŋa Lazglafta ma həgatagha skwa la Yahuda. Mantsa ya gulinda inda mndu ta guyatá tsi nda həŋ tadawadawa vli inda fitik. 18 Mamu gwalta tagha dzaŋa tva mbaɗa gwaɗa ta hgəlu ka la Ipikuri, nda Situyikiya ta mbaɗagwaɗa nda tsi guli. «Nu ta yə na mnduna katək na?» ka sanlaha. «Gwaɗa ta sanaLazglafta kul haɗ hadna ta gwaɗə tsi.» Kasanlaha, kabga snay taŋ ta mnay Pwal tagwaɗa ta Yesu nda sliʼagapta ya sliʼagap tsimataba gwal nda rwa. 19Ka klaghatá həŋ taPwalmista taŋ, ka kladaghata ta kəmagwaldzra gwaɗa ta sana kuɗuŋur ta hgə lu kaAriyupas. «Dzaʼa snaŋnamsna ka ta na lfiɗaskwi ta taghə kana rki na? 20Nanagwaɗa tamnə ka na ná, ka lfiɗani nzakwani da aŋni.Ta kumay ŋni ta snaŋta klatá ghəŋani,»ka həŋ nda tsi. 21 Inda la Atina nda lamatbayha ma tsa luwa ya, tsa lfiɗa skwiyeya ta gwagwaɗu lu, ta snə lu kweŋkweŋ.22 Ka sladatá Pwal ta kəma tsa gwal dzragwaɗa ya, kaʼa mantsa: «Kaghuni mnduhala Atina, ta nghadaptá yu dər ndigandiganá, ŋanaŋa kuni ta dina. 23Mafitika ranaftaɗa ta vliha ma na luwa ghuni na ná, kaslaslanaghatá yu ta skwiha ta ndəɓu kuni tadzvuŋa taŋ. Ka slaftá yu ta gwir vindaf lu taskwi tida kazlay: Ŋa Lazglafta kul snaŋta lukəʼa. Mantsa nzakwani, tsa skwi ta ndəɓukuni ta dzvu ŋani kul snaŋta kuni ya ná,tsaya sagha yu da mnaghunata. 24 TsayaLazglafta ta magaftá haɗik nda inda skwitida tani. Tsatsi Mgham ta ghəŋa luwa ndahaɗik. Haɗ ta walaŋta nzaku ma həga yabaf mndu nda dzvani wa. 25 Psaŋ a ta katuda mnda səla ŋa vlaŋtá skwi wa. Haɗ skwipɗa tsatsi guli wa. Tsatsi ta famta hafu mainda mndu ta kəl mndu ka hafu. Tsatsiguli ta vlata inda hamata skwi. 26 Nda

ma mndu turtuk zlagagiŋta tsi ta indamnduha, ka pghata həŋ təɓsaʼ ta ghəŋahaɗik demdem. Ka daganatá fitika indaskwi, kwakwaranaha ta inda taŋ ta haɗikŋa nzakwa taŋ. 27Mantsa ya kəʼa magafta,kabga ŋa zbay taŋ ta Mgham Lazglafta, matatamay taŋ ta zbay. Aŋ mndani, diʼiŋaghua nda amu wa. 28 Əŋkaʼa ka tsatsi ta kəlmu ka nzaku nda hafu, dər ta kəl mu kagigɗavata, dər ta kəl mu ka nzaku.Mantsa ya mnata gwal fa laha matabaghuni guli: “Kahwathwata mndəra taŋamu guli,” ka həŋ.29 Ka si mndəra taŋ ma Lazglafta amu ya,ra a ka ndanay mu ta granaftá Lazglaftanda tsa skwa wuyayha tsatsaf lu nda dasu,nda ya nda kufur, nda ya nda pala tsanaa mnda səla ka ghəŋani ta magafta ya wa.30 Ŋaw lu ɓa, ka Lazglafta nda mnduhadaga manda ghalya, kabga kwala taŋ kulsnaŋta. Ndanana tama, ta hga mnduhaLazglafta ma inda vli ka mbəɗanafta həŋta nzakwa taŋ, 31 kabga fafa ta fitik ŋatsanaghata guma nda tvani ta inda ghəŋahaɗik. Zbapzba Lazglafta ta mndu ŋa magatsaya ka sliʼaganaptá tsi mataba gwal ndarwa. Manda tsaya maranaŋta Lazglafta tainda mndu kazlay: Tsatsi vərɗa mnda tsaguma zbap yu,» kaʼa.

32 Na tsa snaŋta taŋ ta mnay Pwal tagwaɗa ta sliʼagapta mataba gwal nda rwaya, ka ghuɓasu sanlaha nda ghuɓasa taPwal. «Ŋa snəglanavata ŋni baɗu ma sanita tsa gwaɗa ta mnə ka ya,» ka sanlaha.

33 Ka sliʼafta Pwal mataba taŋ ka laghwi.34 Mataba va tsaya ná, mamu sanlaha tazlghafta, ka laghu həŋ mistani. Matabataŋ, mamu Deniz, ta nzakway tekw tsatsimataba gwal ta dzra gwaɗa ma Ariyupas,nda sana marakw Damaris hgani, nda san-laha guli kawadaga nda həŋ.

18Pwal ma luwa la Kwareŋt

1 Tahula tsa, ka sliʼaftá Pwal ma luwaAtina, ka laghwi da luwa Kwareŋt. 2Hada,ka guyatá tsi nda sana mnda la Yahuda tahgu lu ka Akilas, ya lu ta haɗika Puŋ. Sliʼaf-tani yeya ta haɗika Italiya kawadaga ndamarkwa taŋ Priskila, kabga ka sliʼapsliʼainda la Yahuda ta haɗika Ruma ka mghamKlawdi mnata. Ka guyaftá Pwal ta vgha

Slna gwal ghunay 18:3 174 Slna gwal ghunay 18:27nda həŋ. 3 Ka skwa turtuk slna ta magəhəŋ. Həga tumpul ta ɗaɗah həŋ. Tsaya kəlPwal ka gwaftá vgha nda həŋ. 4 Inda fitikaSabat Pwal ta zlərɗa gwaɗa ma həga taghaskwa la Yahuda, nda la Yahuda nda ya ndala Grek, kabga ta kumay ta tɗaktá həŋ ŋazlghaftá gwaɗa Lazglafta.

5 Manda zlaŋta i Silas nda Timute tahaɗika Mekaduniya, ka lagha slanaghatáPwal, ka vzatá Pwal ta ghəŋani ka mnagwaɗa. Ka paslə tsi ŋa la Yahuda kazlay:Yesu ná, Kristi ya kəʼa. 6 Ka gruŋtá laYahuda ka rarazay. Mbaɗa Pwal ka tuk-wanatá rgitika lgutani ta həŋ. Kaʼa ndahəŋ mantsa: «Ta ghəŋa ghuni ka skwaghuni, daga ndana nda sliʼa yu tvə gwalkul nzakway ka la Yahuda,» kaʼa. 7 Kasliʼaftá tsi hada ka lagha da sana mndu,Tirtiyus Yustus hgani. Ta zləŋay tsa mnduya ta Lazglafta. Tavata həga tagha skwa laYahuda həga taŋ. 8 Ka zlghaftá Krispus tanzakway ka mgham ta ghəŋa həga taghaskwa la Yahuda ta Mgham Yesu, mantsaya la ga taŋ guli. Nda ndəgha gwal maKwareŋt guli ta snaŋtá gwaɗa Pwal, kazlghaftá həŋ, ka maganaftá lu ta batem tahəŋ.

9Ta sana rviɗik, ka gwaɗganatá Lazglaftata Pwal nda ma suni. Kaʼa mantsa: «Yahazləŋ da ksaftá kagha da haftá ka ta wiPwal, kɗaŋ gwaɗay. 10 Kawadaga yu ndakagha, haɗ mndu dzaʼa walaŋta faftá dzvuta kagha ŋa ghuya ɗaŋwa ŋa gha wa. Ndandəghamnduha ɗa tamana luwa na,» kaʼa.11Ka zata pwal ta vaku nda tili mkuʼ ma tsaluwa ya, ta taghanaftá mnduha ta gwaɗaLazglafta.

12 Ma fitika nzakwa Galiyuna ka ŋumnata haɗika Akaya tama, ka gwaftá la Yahudata wi ka gruŋtá Pwal. Ka kladaptá həŋ davla tsa guma. 13 Ka həŋ mantsa: «Nanamndu na ta bara mnduha ŋa tsəlɓu takəma Lazglafta, ka zluŋtá skwimna zlahu,»ka həŋ. 14 Ta dzaʼa dzaʼa Pwal da gwaɗamantsa, ama ka gi tsuʼaftá Galiyuna tagwaɗa nda la Yahuda. Kaʼa mantsa: «Kahaɗmndu dza lu wu katsi, haɗ sana dmakuta bluta wu katsi, haɗ yu ta snaghunata,a la Yahuda wa. 15 Ka si ta ghəŋa zwanagwaɗaha, nda ya ta ghəŋa hgu, nda ya taghəŋa zlaha ghuni ta zlərɗa kuni ya, dzik

nda kaghuni tsa. Va a yu ta tsa gumata ghəŋa tsa skwiha ya wu,» kaʼa. 16 Kaghzlaftá tsi ta həŋ ma vla tsa guma. 17 Kagwaftá həŋ ta wi ta Sustene, ta nzakwayka mgham ta ghəŋa tsa həga tagha skwa laYahuda ya, ka ksafta, ka ɗgapta ta wa tsavla tsa guma ya, gvalaŋ a Galiyuna wa.

Vraghata Pwal da luwa Aŋtakiya18 Ka nzɗəglavatá Pwal tsəɓakw fitik

ma Kwareŋt. Tahula tsa, ka sliʼaftá tsikawadaga nda i Priskila nda Akilas, kazlaŋtá zwanama, ka lami da kwambalu, kalaghwi ta haɗika Siri. Ma kɗə tsi ka lami dakwambalu, ka htsatá tsi ta ghəŋanima luwaSaŋkre, si waɗana tsi ta Lazglafta. 19 Kaɓhadaghatá həŋ da luwa Afisus, ka zlanatáPwal ta i Priskila nda Akilas. Ka sliʼaftátsi ka lami da həga tagha skwa la Yahuda,ka ghwa yiva nda la Yahuda hada. 20 Kandəɓə həŋ ta dzvu da tsi, má ŋa nzɗavatanida həŋ, ama ɗvaf a Pwal wa. 21 «Ta dzaʼavragaghavra yu ka ta ɗvay Lazglafta,» kaʼanda həŋ.

Ka ŋlaftá tsi ta kwambalu ma Afisuska laghwi. 22 Ka ɓhadaghatá tsi da luwaSezare. Ka sliʼaftá tsi hada guli ka laghwida luwa Ursalima da ganaghatá zgu ta Iglizkaraku, ma kɗaku tsi ka laghwi da luwaAŋtakiya. 23 Tahula nzɗavatani gerger maluwa Aŋtakiya ta haɗika Siri, ka sliʼaftátsi ka laghwi da ranaftá haɗika Galat, ndahaɗika Frizi, ka vla mbraku ŋa inda gwalzlghay nda ŋuɗuf.

Apwalus ma luwa Afisus nda ya maKwareŋt

24Mamu sana mnda la Yahuda, Apwalushgani, ma luwa Alegzandri yata lu. Kalagha tsi da luwa Afisus. Mnda gwaɗaya, nda sna ta vindata skwiha ma defteri.25Taghaf tagha ta skwi ta tva Mgham Yesu.Ká ka nda warakatani. Ta taghay ta skwita ghəŋa Yesu nda tvani ŋa mnduha. Aŋmndani, maga batema Yuhwana yeya snaŋtsi. 26 Ka mnə tsi ta gwaɗa nda tsafaratávgha ma həga tagha skwa la Yahuda. Snayi Priskila nda Akilas ta skwi ta mnə tsi,ka hgaghatá həŋ ŋa sganaghata taghanaftáskwi nda tvani ta ghəŋa gwaɗa Lazglafta.27 Tahula tsa, ka kumaftá Apwalus ta dzaʼata haɗika Akaya*. Ka sganaghatá zwanama

* 18:27 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:12.

Slna gwal ghunay 18:28 175 Slna gwal ghunay 19:22ta mbraku, ka vindanaftá həŋ ta ɗelewer tagwal ta tsa haɗik ya ŋa tsuʼafta taŋ nda rfu.Ɓhadaghatani da hada, ka kataŋtá tsi ndazɗaku ya vlaŋ Lazglafta ta gwal ta ghadatázlghafta. 28Ka gwaɗə tsi ta gwaɗa baŋluwanda la Yahuda, ka traptá həŋ ta skwi ŋaŋrapta. Kamaranaŋtá tsi ta həŋ ta skwi ndavinda ma defteri kazlay: Yesu ná, Kristi yakəʼa.

19Pwal ma luwa Afisus

1 Ma fitika nzakwa Apwalus ma luwaKwareŋt, ka ranaftá Pwal ta vli ta ghwáhata haɗika Asiya, ka ɓhadaghatá tsi da luwaAfisus ka slaftá tsi ta sanlaha ma gwalzlghay nda ŋuɗuf hada. 2 Kaʼa mantsa:«Mutsafmutsa kuni ta Sulkum nda ghuɓama zlghafta ghuni ra?» kaʼa ɗawaŋta dahəŋ. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Ta sna aŋni ta skwi ta hgə lu ka Sulkum nda ghuɓawa,» ka həŋ. 3 «Mndərga wati batem mag-aghunaf lu na?» kaʼa nda həŋ. «Mndərgaŋa Yuhwana magaŋnaf lu,» ka həŋ ndatsi. 4 Ka Pwal mantsa: «Gwal ta tsuʼaftaka mbəɗanaftá nzakwa taŋ, maganaf Yuh-wana ta batem ta həŋ. Ka Yuhwana ndahəŋ na: Zlghafwazlgha ta tsa mndu tasagha nda hula ɗa ta nzakway ka Yesu ya,»kaʼa. 5 Tahula snaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya,ka maganaftá lu ta batem ta həŋ nda hgaMgham Yesu. 6 Ka fanaghatá Pwal ta dzvuta həŋ, ka saha Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋataŋ. Ka gwaɗə həŋ ta gwaɗa nda sanlahama gwaɗa, ka klə həŋ ta lwa Lazglafta guli.7 Ta magay gwagwa ta tsa mnduha ya taghwaŋpɗə his.

8 Tahula tsa, ka gɗatá Pwal ta dzaʼa dahəga tagha skwa la Yahuda. Hkən tilanita mna gwaɗa ta ga mghama Lazglafta, kaŋavata ŋa tɗaktá ghəŋa gwal ta sna skwita mnə tsi. 9 Ka təŋanaftá sanlaha matabataŋ ta ghəŋ, ka kwalaghutá həŋ ta zlghafta,ka ghuɓasə həŋ ta tsa tagha skwi ta ghəŋatva Yesu ya ta kəma tskata mnduha. Tsayatama, ka sliʼaftá Pwal ka zlaŋtá həŋ, kahlaghatá gwal zlghay nda ŋuɗuf, ka laghuhəŋ da həga dzaŋa Tiranus, ka taghə tsi taskwi ŋa taŋ inda fitik hada. 10 His vakwataŋ ta taghay. Ma tsaya snaŋta inda gwal

ta nzakway tahaɗikaAsiya, daga laYahuda,nda la Grek tani ta gwaɗaMghamLazglafta.

Zwana Seva11 Ka magə Lazglafta ta mazəmzəm ŋa

ndərmimay nda ma Pwal. 12 Tsaya takəl lu ka klaftá lgut nda salawar ya taksaŋtá vgha Pwal tazlay, ka klaŋtá gwalkul ɗughwanaku ŋa ksaŋtá həŋ, ŋa saghwatsa ɗaŋwa nda ghwaɗaka sulkum ya tanima həŋ. 13 Mamu sanlaha ma la Yahudaguli ta ra luwa, ŋa ghazligiŋtá ghwaɗakasulkum ma mnduha. Ka dzəghaŋtá hahəŋguli ta ghzla ghwaɗaka sulkum nda həgaMgham Yesu ma gwal nda kasa da ha-laway. Ka həŋ mantsa: «Nda hga tsaYesu ta mnə Pwal ya ta mnaghunata ŋni:Sabwasa,» ka həŋ. 14 Ndəfáŋ zwana sanamndu ta hgə lu ka Seva ta nzakway tekwmataba la mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta la Zudiya, ta maga mndərgatsa skwi ya mantsa. 15 Ma sana fitik, katsa ghwaɗaka sulkum ya nda həŋ mantsa:«Wya nda sna yu ta Yesu, nda sna yu taPwal guli, wa kaghuni tama?» kaʼa ndahəŋ. 16 Ka valaftá tsa mndu ksu halawayya ta həŋ ka mbranaghatá həŋ demdem.Ka ndandagaptá həŋ ma tsa həga ya ndahwaya ka fərdiʼu, nda babalatá vgha. 17 Kasnanaghatá tsa skwi ya ta inda la Yahudanda la Grek tani ma luwa Afisus. Ka ksaftázləŋ ta həŋ demdem, ka vlə həŋ ta glakuŋa Mgham Yesu. 18 Ta traku gwal si tazlghafta, ka sagha həŋ da mnay nda wataŋ ta ghwaɗaka skwi ya mamaga həŋ.19Nda ndəgha gwal si ta mbaɗaku ta hlaktádefteriha taŋ ka dariŋta ta kəma mnduhademdem. Ka mbaɗaftá lu ta tseda tsadefteriha ya ná, ta klay ta tsedi ka dəmbuʼhutaf 20Mantsa ya kəl gwaɗa Mgham Yesuka ŋluta, ka zuta vli nda mbrakwa MghamLazglafta.

Gigɗavafta vli ma Afisus21 Tahula tsa, ka Pwal ndanata mantsa:

Ka ranafra yu ta vli ta haɗika Mekaduniya,nda vli ta haɗika Akaya* katsi, ta dzaʼa daluwa Ursalima yu.

«Ka ɓhadaghaɓha yu da hada katsi guli,nda nza tkweʼ ka ɓhadaghata ɗa da luwaRuma guli,» kaʼa. 22 Ka ghunaghatá tsita i Timute nda Irasta, his mataba gwal

* 19:21 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:12.

Slna gwal ghunay 19:23 176 Slna gwal ghunay 20:6ta kataŋta ta haɗika Mekaduniya. Tanzatá vərɗa tsatsi ka nzɗavata ta haɗikaAsiya. 23Ma tsa fitik ya, ka sliʼavaftá gwaɗakatakata ta ghəŋa Mgham Yesu. 24 Tsawmamu sana ɗəgha ta slru ta hgu lu kaDametriyus, ta slara zwana həga ka kufur,ŋa wuyay, ta hgu lu ka Deyes Artimis. Kaɗka skwi ta planata tsi ta gwal ta maganatáslna. 25Ka tskanatá tsi ta tsa mnduhani ya,kawadaga nda sanlaha ta maga mndərgatsa slnahani ya guli. Kaʼa nda həŋ mantsa:«Graha! Nda sna kuni kazlay: Ta na skwi tatsatsaftamuna nzaftamu kəʼa. 26Nda nghakuni, nda sna kuni guli ta skwi tamnə Pwal.Kaʼa na: Nza a skwi ta tsatsafta mnduhanda dzva taŋ ka Lazglafta wu, kaʼa. Katɗaghatá tsi ta ndəghata mnduha. Ma naluwa Afisus na kweŋkweŋ yeya a wu, ndukma inda vli ta haɗika Asiya tani. 27 Wanana skwi na dzaʼa dzatá slna mu. Tsayaya a wu, dzaʼa zləmbaku gwaɗa ta ghəŋahəga skwa wuyay mu dagala ta nzakway kaDeyes Artimis. Vləgəlta a mnduha ta glakuŋa Deyes ka tsəlɓu ma ghuvani manda yata magə lu ma inda vli ta haɗika Asiya ndaya ta ghəŋ haɗik demdem ya wu,» kaʼa.28 Snaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya, ka gufaftáŋuɗufa taŋ ka guguɗ həŋ ta guguɗaku. «Yadagala gwaɗa ta Dayes Artimis la Afisus,»ka həŋ. 29 Ka sliʼavaftá vli kuɗukuts maluwa demdem, ka hwaya da vla katskatsu,ka ksədanaghatá həŋ ta graha Pwal ta nza-kway ka i Gayus nda Aristarkus, tsa hahəŋhis ta nzakway ka mnduha la Mekaduniyaya. 30 Si ka kumə Pwal ta dzaʼa slanaghatáhəŋ, ama ka pyaftá gwal zlghay nda ŋuɗuf.31Mamu sanlaha ma gwal ksa slna ŋumnata haɗika Asiya ta nzakway ka graha Pwal.«Yaha ka da dzaʼa da tsa vla katskatsu ya,»ka həŋ tsghadanaghatá lwi ta Pwal. 32 Tatsa luwa ya, nda ghuya ghəŋa mnduha.Ka nu ŋa ya laha ta guguɗay, ka nu ŋaya laha ta gugɗay. Mal gwal mataba taŋkul snaŋtá skwi ta tskanatá həŋ. 33 Kasnanamtá sana mnduha ta tsa gwaɗa ya tasana mndu ta hgu lu ka Alegzandra ta kləla Yahuda ta kəma. Ka Alegzandra tamamantsa: «Swidwa! Swidwa!» kəʼa kapaŋtádzvu, ka kuma gwaɗa ŋa mnanaŋtá mn-duha. 34Manda snaŋta taŋ kazlay: Mnda laYahuda na mndu na kəʼa, ka hlaftá həŋ tawi ka skwa turtuk ka zatá awa his. Ka həŋ

mantsa: «Dagala gwaɗa ta Dayes Artimis laAfisus!» ka həŋ hlaftá wi.

35Ka lɓanatá mnda vindi ma tsa luwa yata mnduha zlahzlah. Kaʼa mantsa: «Ari wala Afisus, wa ya kul snaŋta kazlay: LuwaAfisus ta ŋanatá tsa həga Dayes Artimisdagala ya, nda tsa tsatani ta saha ta luwaya kəʼa na? 36 Haɗ mndu dzaʼa zlərɗaywa. Lɓanatá ŋuɗuf ka dzatá ghəŋ skwiŋa magay. 37 Na mnduha hlagagha kunida hadna na ná, haɗ sana rutsak vzaf həŋta həga skwa wuyay, ka razatá Diyesa muwa. 38 Ka mamu skwi mataba Dematriyuskawadaga nda gwal ksanatá slna nda sanamndu katsi, mamu vla tsa guma, ka kla həŋda gwal tsa guma, ka dzaʼa həŋ dganatahada. 39 Ka mamu sna gwaɗa ta kuməkuni ta mnay katsi guli, dzaʼa dzray mu tatsaya ma vla dzrəka mu. 40 Ta ghəŋa naskwi ta magaku gita na ná, laviŋlava lu tatsaftá badza ta amuka gwal zlərɗawi, kabgahaɗ skwi prək ka tskamata mandana ná,ŋa mnay mu kazlay: Ta ghəŋa ya skwi yatskavata mu kəʼa wa,» kaʼa. Kɗakwani tagwaɗa, «gazlawagazla,» kaʼa nda mnduha.

20Sliʼa Pwal ta haɗika Mekaduniya nda ya

ta haɗika Akaya1 Tahula lɓatá tsa sliʼavafta sliʼavaf lu

ya, ka tskanatá Pwal ta gwal zlghay ndaŋuɗuf, ka vlaŋtá mbraku ta həŋ. Kadgatá tsi ta vgha nda həŋ, ka laghwi tahaɗika Mekaduniya. 2 Tahula ranaftani tatsa haɗika ya, ka valaŋtá tsi ta mbrakukatakata ta gwal zlghay nda ŋuɗuf, kaɓhadaghatá tsi ta haɗika Gres. 3 Ka zatátsi ta tili hkən hada. Ta dzaʼa dzaʼa lamida kwambalu ŋa dzaʼa ta haɗika Siri tama,ka snaŋtá tsi ta dzray ta dzrə la Yahudata wi ta ghəŋani ŋa pghanatá buɗukwa.Ka ksəglaghatá tsi ta tvi nda ta haɗikaMekaduniya. 4 Ka sliʼaftá i Supater zwaŋaPirhus mnda luwa Beriya, nda Aristarkusnda Sekundus mnda la Tesalunik, ndaGayus mnda luwa Derba, nda Timute, ndaTisik, nda Trufim mnduha haɗika Asiya,mistani. 5 Ka laghu tsahaya ta kəma kzlaaŋni ma luwa Truwas. 6 Aŋni ya, ka laməŋni da kwambalu ma luwa Filipiya, tahulazutá skala buradi kul haɗ is mida ya. Tamahutafa fitik, ka lagha ŋni slanaghatá həŋma luwa Truwas, ka zatá ŋni ta luma hada.

Slna gwal ghunay 20:7 177 Slna gwal ghunay 20:31Kwanaha lagha Pwal da luwa Truwas

7 Gahawu baɗu luma gwasi, ka tskavatáŋni ŋa za skwa zaya* Mgham Yesu, kazlraftá Pwal ta gwaɗa ta kəma gwal zlghaynda ŋuɗuf, ka nzɗavatá tsi ta gwaɗa haka lami da takala, kabga dzaʼa nda sliʼatsaɗakwər vli. 8 Ma dzuguvi ma həga taghəŋa həga tskavata ŋni. Mamu ndəghatapitirlaha ma tsa dzuguvi ta ghəŋa həgatskava ŋni ya. 9 Tsaw mamu sana zwaŋ tahgu lu ka Fewtikus ta nzuŋta tawa finitir.Ka dziŋtá hanima tsa nzɗavata Pwal tamnagwaɗa ya. Na tsa ghərɓanafta hani ya, kadəɗagatá tsi ta tsa mahkəna həga ta ghəŋahəga ya ta haɗik. Kəʼa ka lu ka sliʼay ná,nda mta. 10 Ka saha Pwal, ka ndadaghatatsukwafta. «Ma tɗ ŋuɗufa ghuni, ta tekeʼahafu mida,» kaʼa. 11 Ka vradaftá Pwal kaɓlaʼatá tsi ta buradi ka zay. Ka kɗə tsi tagwaɗa petsuweɗ vli. Tahula tsa, ka sliʼaftátsi ka laghwi. 12 Nda hafu ma tsa galaɓayya ta klaghatá lu dzagha. Ka rfu həŋ ta rfukatakata.

Sliʼa Pwal da luwa Truwas nda ya da luwaMiteleŋ

13 Ka sliʼaftá ŋni ka laghwi ta kəmata kəma da ŋlaftá kwambalu ŋa kla aŋnida luwa Asus. Ŋa dzaʼa ŋni kla Pwalhada, kabga ta dzaʼa nda səla iʼi, kaʼa.14Manda laghani slaŋnaghatá ma Asus, kaklamtá ŋni da kwambalu, ka laghu ŋni daluwa Miteleŋ. 15 Ka sliʼaftá ŋni hada ndakwambalu, ka ɓhadaghatá ŋni gamahtsi-mani mbəŋ nda luwa Kiyus. Gamahtsi-mani, ka ɓhadaghatá ŋni da luwa Samus,gamahtsima tsaya guli, ka ɓhadaghatá ŋnida luwa Miletus. 16 Ka Pwal mnuta na:«Haɗ yu dzaʼa sladavata ma luwa Afisuswu, da zutá lu ta fitik ma haɗika Asiya, kamá ta magaku tsi katsi ná, misimmisim takuma yu ta ɓhadaghata da Ursalima, kamakɗə fitika skala Pentakwat† ka sagha a tsi,»kaʼa.

Gwaɗa Pwal nda la galata mndu maAfisus

17 Ma tsa Miletus ya tama, ka ghunaftáPwal ta mnduha da Afisus ŋa hgaktá gwalngha Igliz. 18 Manda ɓhadaghata taŋ

da slanaghata, ka Pwal nda həŋ mantsa:«Daga baɗu lagha ɗa ta haɗika Asiya ná,nda sna kuni ka yu nzata kawadaga ndakaghuni. 19 Nda leɓtekwa ta ghəŋ matabaghuya ɗaŋwa da sanlaha ma la Yahuda tapghihatá buɗukwa, ksanata yu ta slna taMgham Yesu. 20 Nda sna kuni guli ka-zlay: Haɗ sana skwi prək ka katá kaghuniɗifaghuna yu wu kəʼa. Mnaghunamna yuta indani, ka taghaghunafta baŋluwa ndaya dzagha dzagha. 21 Ka gvalaŋtá yu tala Yahuda nda la Grek, ŋa mbəɗavata tvəLazglafta ŋa zlghafta taŋ ta Mghama muYesu Kristi. 22 Ndanana, nda sliʼa yu daUrsalima. Sulkum nda ghuɓa ta tiŋwa iʼiŋa dzaʼa. Sna a yu ta skwi dzaʼa sliɗighatahada wa. 23 Skwi ya ta mniɗiŋta Sulkumnda ghuɓa kweŋkweŋ ná, dzaʼa slaɗighaslaghuya ɗaŋwa, dzaʼa vzidimvza lu da gamak.24 Iʼi ná, ndana a yu ta gwaɗa ta hafa ɗa,dər má kinawu ɗinutani ka ŋa ɗa wa. Dzaʼakɗanaktá tsa ŋərma slna vlihaMghamYesuŋa magay, ta nzakway ka mna Lfiɗa Gwaɗata ghəŋa zɗakatahuɗa Lazglafta ya skwi tazɗəgihata.

25 «Ndanana ná, nda sna yu kazlay:Nghəglaŋta a inda na kaghuni raghunafyu, ka mnaghunatá gwaɗa ta ga mghamaLazglafta ná, ta həga kuma ɗa ɗekɗek wa.26 Tsaya ta kəl yu ka mnaghunata dar gitakazlay: Magaghunamaga yu ta inda skwiya laviŋ yu ta magay nda inda kɗavaktambrakwa ɗa. Ka dzaʼa zluŋzla kuni taskwi ya taghaghunaf yu, ta haɗ iʼi midawu, 27 kabga mnaghunamna yu ta indaskwi mna Lazglafta, haɗ ya ɗifanaghu yuwa. 28 Nghawangha ta ghəŋa ghuni, ng-hawa ta inda bra ya vlaghuna Sulkum ndaghuɓa ŋa nghay guli. Nghawangha ta IglizaLazglafta ya mutsanak tsi ta ghəŋani ndausa zwaŋani. 29 Tahula laghwa ɗa ná, ndasna yu kazlay: Dzaʼa sliʼadamsliʼa mnduhata sidi manda mandundiha da taba ghuni,haɗ həŋ dzaʼa zlaŋtá tsa bra ya wu kəʼa.30Dər mataba kaghuni guli ná, dzaʼa sliʼafs-liʼa sanlaha da tsakalawi, ŋa baraghata taŋta sanlaha ma duhwalha mista taŋ. 31 Kanzata kuni hzleŋa. Havapwahava kazlay:Hkən vakwa ɗa ta ŋavata nda ima taw ta iri,

* 20:7 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:42. † 20:16 Pentakwat: Tsaya fitika skalu dagala ta fitika tska skwi ta vwah dala Yahuda. Ma tsa fitik ya saha Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋa duhwalha Yesu ta ma hutafmbsaka fitiktahula Pak. Ngha Zlahu 23:16.

Slna gwal ghunay 20:32 178 Slna gwal ghunay 21:18nda rviɗik tani, nda fitik tani, ta vla hiɗakuŋa inda kaghuni kəʼa.

32 «Ndana tama, ma dzva Lazglafta ndagwaɗa ta zɗakatahuɗani tani ta famta yu takaghuni. Tsa gwaɗa ya dzaʼa ŋla kaghuni,ŋa zay ghuni ta həga kawadaga nda indagwal nda ghuɓa. 33 Ma nzakwa ɗa ná,gvalaŋ a yu ta dər tsedamndu, dər dzindaramndu, dər lguta mndu wa. 34 Nda snavərɗa kaghuni kazlay: Nda dzva ɗa si tamaga yu ta slna ŋa kata ghəŋa ɗa, nda yaŋa kata gwal ta dzaʼa mista ɗa tani kəʼa.35 Inda tsa slnaha magə yu mantsa ya ná,ŋamaraghunata kazlay: Mantsa ya tamagalu ta slna ŋa kataŋtá gwal ka pɗu kəʼa. Ŋahavaghunakta guli ta gwaɗa Mgham Yesuta mnay kazlay: Mal mndu ta vlay ta rfu,ka mndu ta zlghay kəʼa ya,» kaʼa.

36Ta kɗaku Pwal ta mna tsa gwaɗa ya, katsəlɓata tsi ka maga duʼa nda hahəŋ tanidemdem. 37 Rəɓ həŋ demdem nda taw,ka lagha tekweseʼ ta Pwal. 38 Tsa mnaynikazlay: Nghəglaŋta a kuni ta həga kuma ɗawu kəʼa ya na skwi ta ganaftá taw ta həŋ.Ka sliʼaftá həŋ ka pghaghatá Pwal da vlakwambalu.

21Lagha Pwal da luwa Ursalima

1 Tahula dgata ŋni ta vgha nda həŋ, kalamə ŋni da kwambalu. Ka sliʼafta ŋni kalaghwi tur da luwa Kus. Gamahtsimani,ka sliʼafta ŋni ka laghwi da luwa Rudes.Ka gi sliʼafta ŋni hada guli ka laghwi daluwa Patara. 2 Hada, ka slafta ŋni ta sanakwambalu ta sliʼi da luwa Finisi, ka laməŋni dida, ka laghu ŋni. 3 Nghay ŋni taluwa Kiprus manda a, haɗik ya ta tsavatama drəf, ka zluŋtá ŋni nda ga zlaɓa ŋnika laghu ŋni nda tvə haɗika Siri. Kaɓhadaghatá ŋni da luwa Tir ma vla pghaykwambalu ta huzla. 4 Hada, ka slanaghatáŋni ta gwal zlghay nda ŋuɗuf, ka zata ŋni tafitik ndəfáŋ da həŋ. «Ma laf ka da luwa Ur-salima,» ka həŋ nda Pwal, manda kɗakwaSulkum nda ghuɓa ta mnanaŋtá həŋ. 5Makɗavakta tsa mandəfáŋa fitik ya, ka sliʼaftaŋni ka sliʼi. Ka pghafta həŋ demdem taaŋni, nda miʼa taŋ, nda zwana taŋ tani,ha ka zluŋtá huɗa luwa. Ɓhadaghata ŋnita wa ghwa, ka tsəlɓata ŋni, ka magatá

duʼa. 6 Manda dgata ŋni ta vgha nda həŋ,ka ŋlaftá aŋni ta kwambalu, ta vraghutahahəŋ dzagha taŋ.

7 Ka kɗiŋtá ŋni ta mbaɗa ŋni ndakwambalu. Sliʼafta ma luwa Tir kaɓhadaghata da luwa Tulemayis. Hada,ka guguvta ŋni ta zgu nda zwanama. Kazata ŋni ta fitik turtuk kawadaga nda həŋ.8 Ka sliʼafta ŋni gamahtsimani ka dzaʼa, kaɓhadaghata ŋni da luwa Sezare. Ka sliʼaftaŋni guli ka lagha da Filip ta hgə lu ka mndamna gwaɗa Lazglafta, ta nzakway ka mnduya tekw mataba tsa gwal ndəfáŋ ya kay*.Ka lamə ŋni da həga ga taŋ ka hanay gataŋ. 9Mamu kwaghani fwaɗ ka daghali kadaghali ta klaktá lwa Lazglafta. 10 Nda zafitika ŋni ŋulum hada tama, ka sliʼaftá sanaanabi ta hgə lu ka Agabus daga ta haɗikaZudiya, 11 ka sagha da slaŋnaghata. Kaklaftá tsi ta ɓanava Pwal, ka habanatá tsita səlahani nda dzvuhani. Kaʼa mantsa:«Wya skwi mna Sulkum nda ghuɓa: Kaŋa wa nana ɓanava na ná, manda va yeyadzaʼa habafta la Yahuda ta tsa mndu ya maUrsalima, ŋa klafta taŋ ka fanamta gwal kulnzakway ka la Yahuda ma dzva taŋ,» kaʼa.

12 Na snaŋta ŋni ta tsa gwaɗa ya, ndaaŋni tani, nda gwal ma tsa vli ya tani,ka ndəɓə ŋni ta dzvu ŋa Pwal ŋa kwalanikul lafi da Ursalima. 13 Ka Pwal nda aŋnimantsa: «Ta ghəŋa wu ta tawa kuni ta taw.Ta kumay kuni ta giɗiftá zləŋ ra? Iʼi taɗa ná, ŋa habaftá iʼi yeya a wu, dər má ŋadza ta iʼi ma Ursalima ta ghəŋa hgaMghamYesu tsi, nda fa vgha ɗa,» kaʼa. 14 Na tsatrapta ŋni mida ya ná, ŋəvglaŋ a aŋni guliwa. «Ka maga Mgham Yesu ta skwi yakumaŋ tsi,» ka aŋni ta ghəŋani.

15Tahula luta tsa fitik ya tama, ka hbaftáŋni ta vgha, ka ŋlaghatá da luwa Ursalima.16 Ka sliʼaftá sanlaha ma gwal zlghay ndaŋuɗuf ma luwa Sezare guli mista ŋni. Kapghadaghata həŋ ta aŋni da vli ya dzaʼahani ŋni ta hani ga sana mndu ta hgə lukaMenasuŋ, mnda sana luwa ta tsavatamadrəf, ta hgə lu ka Kiprus. Nda kɗa fitika tsamndu ya ma zlghay nda ŋuɗuf.

Nghanaghata Pwal ta Yakubu17 Ɓhadaghata ŋni da Ursalima, ka

tsuʼafta zwanama ta aŋni nda rfu. 18 Ga* 21:8 Ngha ta Slna gwal ghunay 6:5. Nda 8:5-40.

Slna gwal ghunay 21:19 179 Slna gwal ghunay 21:40mahtsimani, ka sliʼaftá Pwal kawadaga ndaaŋni ka lagha da Yakubu. Ka lagha gwalIgliz tskavata demdem hada. 19 Tahulaganaghata Pwal ta zgu ta həŋ, ka rusutsi turtuk turtuk ta skwi maga Lazglaftamataba gwal kul nzakway ka la Yahudanda ma slnani. 20 Snanata taŋ ta tsaskwi rusanaf Pwal ta həŋ ya, ka zləzlvuhəŋ ta Lazglafta. Ka həŋ nda tsi mantsa:«Zwaŋama, nda ngha ka ta dəmbuʼ a ta laYahuda ta zlghafta ya kiʼe, ta ŋavaŋa həŋ kasna zlahaMusa. 21Ka lu nda həŋ nda gwaɗata kagha ná, ma snə kuni ta zlaha Musa,ma ɗatsə kuni ta fafaɗa zwana ghuni, mataghə kuni ta nzakwa la Yahuda, ká ka tataghay ŋa inda la Yahuda ta nzaku ma səlahamata sanlahamamnduha, ka lu tamnay.22 Waka lu dzaʼa magay? Ya wya dzaʼanda sna həŋ kahwathwata kazlay: Hadnaka kəʼa, dzaʼa sliʼagaghasliʼa həŋ. 23 Ka simantsa tsi, ka maga ka ta na skwi dzaʼa ŋnimnaghata na. Mamu sana mnduha fwaɗmatabamu ta waɗana ta waɗu ta Lazglafta.24Hla ta həŋ ka dzaʼa ka da tsalapta ghəŋagha kawadaga nda həŋ. Ka plata ka ta skwima dzaʼa hahəŋ da play. Tahula tsa, ŋahtsiŋta taŋ ta ghəŋa taŋ. Ka magamaga lumantsa katsi, dzaʼa nda sna inda mnduhakazlay, tsa skwi ta snə mu ta mnay ta Pwalya kay ná, tsakala wi ya kəʼa. Ma tsayadzaʼa kəl lu ka snaŋta kazlay: Ta snay kaghata zlahu guli kəʼa. 25 Ŋa gwal kul haɗ kala Yahuda ya, tsiŋtsa mu ta ghəŋani kavindanafta mu ta həŋ kazlay: Yaha həŋda za sluʼa skwa wuyay, yaha həŋ da zaus, yaha həŋ da za skwi ɓərta lu nda ɓərta,yaha həŋ damaga sliʼiŋsliʼiŋ† kəʼa,» ka həŋ.

26 Mantsa tama, ka sliʼafta Pwalkawadaga nda tsa mnduha fwaɗ ya katsalapta tsi ta ghəŋani. Gamahtsimani, kalamə tsi da həga Lazglafta, ŋa mnata fitikadzata ghəŋa tsa tsalatá ghəŋ, nda vlataskwa pla ghəŋ dzaʼa vlə lu ta həŋ ta həŋya.

Ksaftá Pwal ma həga Lazglafta27 Baɗu kɗavakta tsa mandəfáŋa fitik ya,

ka nghaŋtá la Yahuda ta sagha ta haɗikaAsiya ta Pwalmahəga Lazglafta. Ka gagaftáhəŋ ta dəmga, ka ksafta həŋ ta Pwal. 28 Kadzata həŋ ta lawlaw: «Ari mnduha la Is-raʼila! Kudiɗwa! Ya wana tsa mndu ta ra

inda vli ka raraza mnduha mu, nda zlahaMusa, nda na həga Lazglafta na tani ya kay.Laghani guli ná, ka hladamtá la Grek dana həga Lazglafta na, ka ŋriŋtá na vli ndaghuɓa na,» ka həŋ. 29 Tsaw si nghiŋnghahəŋ ta sana mndu ta hgə lu ka Trufim,mnda la Afisus kawadaga nda tsi ma luwa.Zlah si kladamkla Pwal ta tsa mndu ya dahəga Lazglafta ka həŋ si ta gray.

30 Kɗukuts sliʼavafsliʼa vli ma luwa, kagazladaghatá mnduha ma inda vli. Kaksaftá həŋ ta Pwal ma həga Lazglafta, kaksigiŋta dzibil, ka gi hahuŋtá tghaha. 31 Tanaghay naghay həŋ ta tva dzatá Pwal talagha lu damnay ŋamghama sludzi kazlay:ya nda ɓadza vli ma luwa Ursalima kəʼa.32 Ka gi hlaftá tsi ta sludziha nda malihata ghəŋa la sludziha, ka sliʼafta həŋ kandadaghata slanaghata həŋ. Nghay taŋ tamghama la sludzi nda la sludzi tani, ka gizlaŋta həŋ ta dza Pwal. 33 Ka gavadaghatámghama la sludzi ka ŋanatá Pwal, ka tsat-sanaftá ziɗaha his. «Wa va kagha, nahganimaga ka?» kaʼa nda tsi. 34 Ka nu ŋa yata gwaɗay, ka nu ŋa ya ta gwaɗay, ka tsatskata ghəŋa mnduha ya. Triɗ, trap tamghama sludzi ta ksaftá ghəŋa gwaɗa, kaʼamantsa: «Klawakla ta na Pwal na da vlanzakwa la sludzi,» kaʼa. 35 NdusadaghataPwal tavata dzatá tva ŋlu da həga, ka gitsukwaghatá la sludzi, kabga nda ga sidamnduha. 36 «Dzata! Dzata, dzata!» ka tsaŋəɗdəma ta mnduha ta mbaɗa mistani ya,ka dzaʼa nda hla wi.

Waɗay Pwal ta ghəŋani37 Ta ghwaŋ a lu ka kladamta Pwal da

vla nzakwa la sludzi tama wu, «dzaʼa tsuʼayka, ka mnaghaŋta yu ta gwaɗa ɗa ra?» KaPwal nda tsa mghama sludzi ya. «Nda snaka ta gwaɗa la Grek ra? 38 Ka gha a namnda la Masar ta sliʼanaftá zlərɗawi ka mataŋ, ka hlaghatá gəndaha dəmbuʼ fwaɗ damtak ya wu ra?» kaʼa nda Pwal. 39 Ka Pwalmantsa: «Mnda la Yahuda iʼi, ya luma luwaTarsus ta haɗika Silisi, zwaŋa sana luwa taklu lu ya yu. Kdəkkdək, vlihavla ta tvi kagwaɗganata yu ta mnduha,» kaʼa. 40 Kavlaŋtá tsa mghama la sludzi ya ta tvi. Kasladatá Pwal ta tsa dzatá tva dzaʼa da həgaya. Ma hlə kuni ta wi, kaʼa nda dzvu nda

† 21:25 Ngha ta Slna gwal ghunay 15:20.

Slna gwal ghunay 22:1 180 Slna gwal ghunay 22:25mnduha. Sriw, nzanza mnduha. Ka zlraftáPwal ta gwaɗa nda həŋ nda gwaɗa Hebru.

221 «Zwanama nda dadaha, snawasna ka

mnaghunata yu ndanana ta skwi ta mag-aku, ŋa waɗaptá ghəŋa ɗa,» kaʼa. 2 Na tsasnay taŋ ta zlraftani ta gwaɗa nda gwaɗaHebru ya, ka sganaghata həŋ ta nzata sriw.Ka Pwal mantsa: 3 «Iʼi ná, la Yahuda yu,ya ma luwa Tarsus ta haɗika Silisi lu ta iʼi,ama ma na luwa na glafta yu. Gamaliyel tadzaŋaɗiftá ta dzaŋa, ka taghaɗifta snaŋtázlaha dzidzíha mu nda tvani manda ya taraku. Ŋavaŋa iʼi guli ka sna ŋa Lazglaftamanda va na ta magə kaghuni demdemgita na. 4 Ganap ga yu ta iri ta gwal taksa na tvi na ha ka pslatá həŋ. Hahabafhahaba yu ta zgwana nda miʼaha tani kapghamtá həŋ da gamak. 5 Masləmtsəkaɗa na la mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta, nda la galata mndu na guli.Da hahəŋ zlghafta yu ta ɗelewer ŋa klaŋtázwanamamu la Yahudama luwa Damas, ŋadzaʼa ɗa kasa gwal zlghay nda ŋuɗufma tsaluwaya, ŋahlaktá həŋda luwaUrsalima, ŋatsanaghata guma ta həŋ.»

Mnay Pwal ta tva zlghaftani ta YesuSlg 9:1-19, 26:12-18

6 «Tata mbaɗa yu ta tvi, wur ma ghəŋfitik, ndusa yu nda luwa Damas tama,ka saha tsuwaɗak katakata daga ta luwaka tsuwaɗakanaftá vli ta wiɗifta. 7 Kazləmbadata yu ta haɗik. “Sawulu! Sawulu!Kabgawu ta kəl ka ka giri ŋa ɗa na?” kasana lwi nda iʼi ta snə yu. 8 “Wa kagha níMghama ɗa!” ka yu nda tsi. “Iʼi Yesu mndala Nazaret, ta gə ka ta iri ŋani ya yu,” kaʼanda iʼi. 9 Nda ngha gwal kawadaga nda iʼita tsa tsuwaɗak ya, ama sna a hahəŋ ta lwatsa mndu ta gwaɗa nda iʼi ya wa. 10 “Nuskwi ŋa magay ɗa ní Mghama ɗa?” ka yunda tsi. “Sliʼafsliʼa, la da tsa luwa Damasya, dzaʼa mnagha mna lu ta inda skwi ŋamagay gha hada,” ka Mgham Yesu nda iʼi.11 Ghulpiɗghulpa wuɗakwa tsa tsuwaɗakya kay, nghəgla a yu ta vli wa. Ka ksə tsagwal kawadaga nda iʼi ya ta iʼi ta dzvu, kaɓhidiɗighata da luwa Damas.

12 «Hada, mamu sana mndu ta hgə lu kaHananiya. Ta zləŋay ta Lazglafta, ta snayguli ta zlahaMusa. Ta ghubay indamnduha

la Yahuda ma tsa luwa Damas ya. 13 Kasagha tsi sliɗighata, kaʼa nda iʼi mantsa:“Zwaŋama ɗa Sawulu, nghəglaŋngha tavli,” kaʼa. Gi hadahada, gi ka gwanatá irihaɗa, ka nghaŋtá yu ta vli. 14KaHananiya ndaiʼi guli mantsa: “Zbuzba Lazglafta dzidzíhamu ta kagha daga ghalya ŋa snaŋtá skwita kumə tsi, ŋa nghaŋta gha ta tsa tɗukwamndu ya, ŋa snaŋta gha ta gwaɗa vərɗatsatsi nda wani. 15Kagha dzaʼa nzakway kamasləmtsəkani da inda mnduha ta ghəŋaskwiha ya snaŋ ka da tsi. 16 Ndanana, haɗsana skwi ŋa kzləgəlta gha wa. Sliʼafsliʼa,sawi kamagaghafta lu ta batem, ka ghuɓatadmakwa gha ndama hgaŋta gha ta MghamYesu,”» kaʼa.

Ya ka lu ghunaftá Pwal da sana mnduha17 «Tahula tsa, ka vraghutá yu da Ursal-

ima. Ma sana fitik ta maga duʼa yu mahəga Lazglafta, ka mariɗiŋtá Mgham Yesuta ghəŋani. 18 Na tsa nghaŋta ɗa ya, kaʼanda iʼi mantsa: “Sliʼapsliʼa misimmisim maluwa Ursalima, kabga tsuʼafta a həŋ ta skwidzaʼa ka mnay ta iʼi wu,” kaʼa. 19 “Mghamaɗa, nda sna vərɗa hahəŋ kazlay: Si ta ray yuta həga tagha skwa la Yahuda ka hla gwalta zlghaftá kagha, ka hla həŋ da gamak, kasləva həŋ nda krupi kəʼa. 20 Ta dzatá luta Atiyen ta nzakway ka masləmtsəka ghaya ná, hada vərɗa iʼi. Zɗigihazɗa tsa dzatadza həŋ ya. Iʼi ta ŋanatá lguta tsa gwal tadzata ya,” ka yu nda tsi. 21 “Sliʼafsliʼa, la! Taghunə da vli diʼiŋ yu ta kagha da gwal kulnzakway ka la Yahuda,”» kaʼa.

Pwal nda mali ta ghəŋa sludza la Ruma22 Ka fata həŋ ta sləməŋ ka sna gwaɗa

ta gwaɗagapta Pwal ha ka mnagaptani tatsa gwaɗaha ya. Na gi snaŋta taŋ ta tsagwaɗaha ya, «zaɗiŋtá mndərga nana mamndu ta ghəŋa haɗik, dzawa dza! Ra aka zlaŋta nda hafu wu!» ka həŋ hlaftáwi. 23 Ka kwahu həŋ ta wi ka vaza lgutataŋ nda ta luwa, ka tsaɗa haɗik nda taluwa. 24 Tsaya kəl mghama sludzi ka mnaykazlay: Klaghawakla ta Pwal da həga, kaɗawanapta kuni ta vli nda sləvu, kadasnaŋta lu ta skwi ta kəl na mnduha na kahla wi mandana na ta ghəŋani na, kaʼa.25Mandahabafta lu ŋa sləvay tama, ka Pwalnda mali ta ghəŋa la sludzi ta sladu hadamantsa: «Vlaghunavla lu ta tvi ŋa sləva

Slna gwal ghunay 22:26 181 Slna gwal ghunay 23:15mnda la Ruma nda krupi ta kul tsanaghatalu ta guma katək ra?» kaʼa nda tsi. 26Snaŋtatsa lamali ta ghəŋa la sludzi ya ta tsa gwaɗaya, ka sliʼafta tsi ka laghwi da mnanatamghama taŋ. «Waka ka dzaʼamagay? Nanamndu na ná, mnda la Ruma ya,» kaʼa ndatsi. 27 Ka gi sliʼaftá tsa mghama la sludziya ka lami slanaghatá Pwal. «Mnihamna,mnda la Ruma ka kahwathwata ra?» kaʼanda tsi. «Aŋi!» ka Pwal nda tsi. 28 «Iʼi ná,nda tsedi dagala skwata yu ta nzakwa ɗa,kada nzata yu ka mnda la Ruma,» ka tsamghama la sludzi ya nda tsi. «Iʼi na, kamnda la Ruma yata lu ta iʼi ɓuzul,» ka Pwalnda tsi.

29 Damkwal vraghuvra tsa gwal si dzaʼasləva Pwal ya nda hul, ŋa sagha nda saɗawanaptá vli. Na tsa snaŋta tsa mghamala sludzi ya kazlay: Mnda la Ruma Pwal kəʼaya, ka ksuta tsa habafta habaf tsi ya ka zləŋ.

Pwal ta kəma gwal guma30 Gamahtsimani, ka zbə tsa mghama la

sludzi ya ta vərɗaka skwi kəl la Yahuda kaksaftá Pwal. Ka paliŋtá tsi ta tsa habaftahabaf tsi ta Pwal ya. Ka hagaktá tsi ta lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta,nda gwal ta tsa guma, ŋa tskavata. Kakladaghata tsi ta Pwal ka sladanata ta kəmataŋ.

23Pwal ta kəma ŋumna Festus

1 Ka vazlanamtá Pwal ta iri ta gwal tsaguma. Kaʼa mantsa: «Zwanama ɗa, haɗsana skwi dəmanaf yu ta Lazglafta ha gitawa. Haɗ sana skwi guli ŋa tsaɗivata wu,»kaʼa. 2 «Dzuŋwadza ta wubisim,» ka malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta tanzakway ka Hananiya ya, nda gwal ndusanda Pwal. 3 «Dzaʼa dzay Lazglafta ta kaghaghwaɗaka vata həga ɓap lu nda ɓa* na. Nzaŋa tsa guma ta ghəŋa iʼi manda ya ta mnəzlahu kagha, ama ka zluŋtá ka ta zlahu, kalaghwi da mnay kazlay: Dzuŋwa dza kəʼa,»ka Pwal nda tsi. 4 «Waka ka ta raza mali taghəŋa gwal dra skwi ta nzakway ka mndaLazglafta na?» ka tsa gwal ndusa nda tsiya. 5 «Sna a yu kazlay: Mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta ya kəʼa zwanama wu,kabga nda vinda guli kazlay: Haɗu ka dzaʼa

raza mgham ta ghəŋa mnduha gha wu†kəʼa,» ka Pwal.

6 Tsaw nda sna kazlay: Nana gwal tsaguma na ná, laɓatani nda la Sadukiya, ndala Farisa ya kəʼa, kəl tsi ka gwaɗata ndalwi dagala dagala. Kaʼa mantsa: «Zwanamaɗa, iʼi ná, mnda la Farisa iʼi, zwaŋa mndala Farisa yu guli. Ta ghəŋa fafta ɗata ghəŋa ɗa, nda ya ta ghəŋa sliʼagaptadzaʼa sliʼagapta gwal nda rwa ma mtaku,ta kəl lu ka tsa guma ta ghəŋ iʼi,» kaPwal. 7 Na tsa mnatani ta tsaya, ka zl-raftá zlərɗutawi mataba la Farisa nda laSadukiya. Ka dgavaptá tsa tskata vgha yahis. 8 Haɗ gwal nda rwa dzaʼa walaŋtasliʼagapta wu, haɗ duhwalha Lazglafta wu,haɗ Sulkum guli wu, ka la Sadukiya ndaŋa taŋ. Mamu tsahaya demdem, ka laFarisa nda ŋa taŋ. 9 Ka sliʼaftá inda mn-duha nda guguɗaku. Ka sliʼavata sanlahamataba gwal ta tagha zlahu ŋa mnduhata nzakway mataba la Farisa gwaɗata ndalwi dagala dagala: «Mutsaf a aŋni ta sanaghwaɗaka skwi maga na mndu na wa. Kasana Sulkum tsi, ka sana duhwala Lazglaftatsi, ka kitsi ta gwaɗganata,» ka həŋ. 10 Kasgavaghata zlərɗuta wi katakata. Duŋwahəŋ da ɗatsanaptá Pwal na! ka mghamasludzi zləŋaftá zləŋ kəl tsi ka ghunaftála sludzi ŋa klaptá Pwal mataba taŋ, kaklaghata da həga la sludzi. 11 Girviɗikani,ka Mgham Yesu maravata da Pwal mantsa:«Tatá us ta iri! Manda va tsa gamasləmtsəkgə ka ta ghəŋa iʼi ma luwa Ursalima yaná, manda va tsaya guli dzaʼa ga ka ta tsamasləmtsək ya ma luwa Ruma,» kaʼa ndatsi.

Dzrawi ta ghəŋa Pwal12 Gamahtsimani, ka dzraftá sanlaha ma

la Yahuda ta wi ŋa dzaʼa dzatá Pwal. Kawaɗatá həŋ ka mnay kazlay: Haɗ mu dzaʼazaŋtá skwi nda za, nda saŋtá skwi ndasa, ka ta dza a mu ta Pwal wu, ka həŋ.13 Ta malay gwal ta dzraftá tsa wi ya tafwaɗ mbsak. 14 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwida slanaghatá la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu. Kahəŋmantsa: «Waɗawaɗa ŋni kahwathwatata kəma Lazglafta kazlay: Haɗ ŋni dzaʼawalaŋta zaŋtá skwi nda za, ka ta dza a ŋnita Pwal wu. 15 Ndanana tama, gwafwagwa

* 23:3 Ngha ta Mata 23:27. † 23:5 Ngha ta Sabi 22:27.

Slna gwal ghunay 23:16 182 Slna gwal ghunay 24:3kaghuni ta wi nda gwal ta tsa guma. Takumay ŋni ta ɗagapta hya ma na gwaɗa nakahwathwata, ka kuni dazlay nda mghamasludzi ya ná, ŋa klaghunakta lu ta Pwal takəma ghuni. Ta sagha tsi ya, nda paya vghaaŋni ŋa gi dzata,» ka həŋ.

16 Snaŋta zwaŋa mukumani ma Pwal tatsa pghanatá buɗukwa dzaʼa pghanata lu taPwal ya, ka sliʼaftá tsi ka laghwi mnanatáPwal ma həga la sludzi. 17Ka hgaftá Pwal tasana mali ma la sludzi. «Kla ta na duhwalna da mghama la sludzi, ya mamu gwaɗadzaʼa mnanata tsi,» kaʼa nda tsi.

18 Ka klaftá tsa mali ta ghəŋa la sludziya ta tsa duhwal ya, ka klaghata da tsamghama la sludzi ya. Kaʼa mantsa: «TsaPwal tsam lu ma gamak ya ta hgaftá iʼi.Kdəkkdək, kla ta na duhwal na da tsi, mamugwaɗa dzaʼa tsi mnanata, kaʼa nda iʼi, kəlyu ka klakta,» kaʼa nda tsi. 19 Ka ksaftátsa mghama sludzi ya ta tsa duhwal ya tadzvu, ka laghwi ta slərpa vli. «Nu ta kuməka ta mnihata na?» kaʼa nda tsi. 20 Kaʼanda tsi mantsa: «Dzrafdzra sanlaha ma laYahuda ta sagha da ndəɓaghatá dzvu, ŋakladaghatá Pwal ta kəma gwal ta tsa gumamahtsim. Ta kumay ŋni ta ɗagapta hya matsa gwaɗa ya kahwathwata ka həŋ dzaʼa-zlay nda kagha. Tsaw mantsa ya nzakwaniwa. 21 Yaha ka da snana ta həŋ. Ya mamugwal ta malay ta fwaɗ mbsak dzaʼa pghatábuɗukwa. Waɗa nda waɗa həŋ kazlay: Haɗŋni dzaʼa walaŋta zaŋtá skwi nda za, haɗŋni dzaʼa saŋtá skwi nda sa, ka ta dza a ŋnita Pwal wu kəʼa. Ndanana, nda paya vghataŋ, ya gwaɗa da kagha kweŋkweŋ ta kzləhəŋ,» kaʼa nda tsi. 22Ka tsa mghama sludziya mantsa: «Nana gwaɗa mniɗiŋ ka na ná,yaha ka walaŋta mnanaŋta sana mndu,»kaʼa, ka ghuniŋtá tsa duhwal ya.

Ghunaftá Pwal da ŋumna Feliks23 Tahula tsa, ka hagaftá mghama la

sludzi ta maliha his ta ghəŋa sludziha.Kaʼa nda həŋ mantsa: «Hbawa vgha, dzaʼanda sliʼa kuni da luwa Sezare ta nzemnditəmbay girviɗik, kawadaga nda sludzihahis dərmək, nda sludziha ndəfáŋ mbsak taŋla plis, nda sludziha his dərmək nda huzlavulu da həŋ. 24 Mutsaf kuni guli ta plisŋa kla Pwal, ŋa ɓhadanaghata ɗughwanada ŋumna ta nzakway ka Feliks,» kaʼa.

25Wya ka tsa mghama sludzi ya vindanaftáɗelewer guli:

26 «Iʼi Klawdi Lisiyas, ta ga zgu ŋamghamani ŋumna ta nzakway ka Feliks.27 Ya mndu ta ghunədaghapta yu ya ná,la Yahuda ta ksafta ka dzaʼa dzata. Kalagha yu nda la sludza ɗa ka zluʼagapta madzva taŋ snaŋər yu kazlay: Mnda la Rumaya kəʼa. 28 Ŋa zba snaŋtá ghəŋa skwi yakəl həŋ ka razay ná, ka kladaghatá yu takəma gwal ta tsanatá guma ta həŋ. 29 Kaslanaghatá yu ná, ta razu ta ghəŋ skwi taksaŋtá zlaha taŋ həŋ. Ama haɗ skwi gatsi prək ka dzata, dər prək ka hbamta magamak wa. 30 Ka sagha lu snaɗimta kazlay:Ta pgha buɗukwa həŋ ŋani kəʼa, kəl yuka ghunədaghapta tsa mndu ya ŋa laghahahəŋ ka ghəŋa taŋ da mna dmakuha yamaga tsa mndu ya ta kəma gha. Ləŋləŋ káka nzata mghama ɗa,» kaʼa.

31 Ka klaftá tsa la sludzi ya ta Pwalgirviɗik manda va ya mnanaf lu tahəŋ, ka klaghata da luwa Aŋtipatris.32Gamahtsimani, ka vragaghutá hamata lasludzi da vla nzakwa taŋ, ka kɗə gwal ndaplis nda plis ta kla Pwal da luwa Kaysariya.33 Ɓhadaghata tsa la sludziha ta plis ya daluwa Sezare, ka klaftá həŋ ta tsa ɗelewer yaka vlaŋtá ŋumna, zlanaŋhahəŋ guli ta Pwalma dzvani. 34 Tahula dzaŋaftá ŋumna tatsa ɗelewer ya, kaʼamantsa: «Ta wati haɗikkaghana?» kaʼaɗawaŋta da Pwal. Snaŋtanikazlay: Mnda haɗika Silisi ya kəʼa, 35 «ŋasna yu ta gwaɗa gha saghər tsa mnduha taraza kagha ya,» kaʼa nda tsi. Klaghawakla,ka dzaʼa kuni da nghay ma tsa həga bafHiridus ya, ka tsa ŋumna ya nda mnduha.

24Tsanavatá gwaɗa ta Pwal

1Tahula luta fitik hutaf, ka ɓhadaghatá imali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta tanzakway ka Hananiya, nda la galata mndu,nda sanamndu tahgə lu kaTertulus ya, ndaviɗama gwaɗa. Ka lagha həŋ dawlatá Pwalda ŋumna. 2 Ka hgadaghata lu ta Pwal. Kazlraftá Tertulus ta rusa skwi ya maga Pwal,kəl həŋ ka wlata. Kaʼa mantsa: «Mghamaɗa, əŋkaʼa ka kagha kəl ŋni ka nzata ndazɗaku. Snaŋta gha ta dzra nzaku kəl mn-duha ŋni ka nzakway ɗughwana. 3 Tarfay mnduha ŋni dər ndigandiga ta kagha

Slna gwal ghunay 24:4 183 Slna gwal ghunay 24:27katakata Feliks. 4 Mghama ɗa! Yaha ŋnida gərɗaghata. Kdəkkdək, kabga zɗakwagha, faŋna fa ta zləməŋ ka sna ka ta zwaŋagwaɗa ŋni dzaʼa mnaghata ŋni. 5 Nanamndu na ná, ghwaɗaka mndu ya slanaghaŋni ta hwaɗa ghəŋa la Yahuda dər ndi-gandiga ta ghəŋa haɗik. Tsatsi mghamadina la Nazaret* ta nzakway ka gwal tadzaʼa mista Yesu ya. 6 Ka kumə tsi ta magasana skwiha dzaʼa kwal kul vlaŋtá sgit tahəga Lazglafta ŋni, kəl ŋni ka ksafta. [Kakumə ŋni ta tsanaghatá guma manda ya tamnə zlaha ŋni. 7 Ama ka lagha mghama lasludzi ta nzakway ka Lisiyas da zluʼaghutama dzva ŋni nda mbraku, 8ŋa sagha ŋni dakuma gha dawlata, ka Lisiyas nda aŋni.] Kaɗawaŋɗawa vərɗa kagha da tsi, dzaʼa ndasna ka kazlay: Tsakalawi a na skwi ta mnəŋni tida na wu kəʼa,» kaʼa. 9 «Manda vatsaya nzakwani,» ka la Yahuda ta ghəŋani.

Waɗay Pwal ta ghəŋani ta kəma Feliks10 Manda mnanata ŋumna nda dzvu ta

Pwal kazlay: Gwaɗa ta gwaɗa kəʼa. Ka Pwalmantsa: «Nda sna yu kazlay: Gitagita avakwa kagha ta tsa guma ta ghəŋamnduhaŋniwukəʼa. Nda rfu dzaʼawaɗa yu ta ghəŋaɗa ta kəma gha. 11 Ka psaŋpsa ka katsiná, malapə a fitik ghwaŋpɗə his mandalafa ɗa da luwa Ursalima da tsəlɓu ta kəmaLazglafta wa. 12 Haɗ mndu ta sliɗighatata zlərɗawi nda mndu, ta hwazlaɓa ghəŋamnduha, dər ma həga Lazglafta, dər mahəga tagha skwa la Yahuda, dər ma luwawa. 13Nana skwi mnə hahəŋ ta iʼi ndanananá, graghafta a vərɗa hahəŋ wa. 14 Skwi yagraf iʼi ná, ta maganata slna yu ta Lazglaftadzidzíha ŋni nda ta tsa tvi mnə hahəŋ ka-zlay: Dina ghwaɗaka tvi ya kəʼa ya. Zlghaf-zlgha yu ta inda skwi ya nda vindama zlahaMusa, nda ya ma deftera la anabi. 15 Faffaiʼi guli ta ghəŋ ta Lazglafta manda va ŋahahəŋ tamnay kazlay: Dzaʼa sliʼaganapsliʼaLazglafta ta tɗukwamnduhanda ghwaɗakamnduha tani kəʼa ya. 16 Tsaya ta kəl yu kaŋavata ka nzaku manda ya ta raku ta kəmaLazglafta nda ya ta kəma mnduha.

17 «Nda kɗa fitika ɗa manda dgata ɗa tavgha nda Ursalima, kəl yu ka vradaghata,ka kladanaghata nda tsedi ŋa kataŋtámnduha ɗa, nda ya ŋa planatá ghəŋ ta

Lazglafta. 18 Tsaya skwi ta magə yu taslaɗighatá sanlaha ma la Yahuda si tahaɗika Asiya. Kɗakwa ɗa ta tsala ghəŋaɗa tsa, ta haɗ tskata mnduha hada wu,hwazlaɓanaf a yu ta ghəŋa mnduha guliwa. 19 Ka má mamu sana skwi gana yuta həŋ katsi ná, má vərɗa la Yahuda tahaɗika Asiya ta sagha wlatá iʼi da kaghatama. 20 Ka mantsa a tsi wu, ma mnaŋmnanana mnduha na ta dmaku ya ksaf həŋta iʼi nda tsi ma fitika lagha ɗa ta kəmagwal ta tsa guma. 21 Ta kəma gwal ta tsaguma, gwaɗagwaɗa yu nda mbraku kazlay:Grafgra yu, “dzaʼa sliʼaganapsliʼa Lazglaftata gwal nda rwa kəʼa. Ta ghəŋa tsaya ta tsalu ta guma ta ghəŋa ɗa gita,”» kaʼa.

22 Feliks ná, nda sna tsatsi ta skwihakatakata ta ghəŋa tva Kristi kəl tsi kadzanamtá wi ta həŋ. Kaʼa mantsa: «Saghamghama la sludzi ta nzakway ka Lisiyas yaná, nghay ɗa ta na gwaɗa ghuni na tsa,»kaʼa nda həŋ. 23Ka mnanata tsi guli ta malita ghəŋa la sludzi kazlay: Hamha ta Pwalma gamak, yaha ka da hbanata nda hba. Kata saghasa grahani da kataŋta katsi, yahada pya həŋ, kaʼa.

Pwal ta kəma i Feliks nda Drusil24 Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka sagha

Feliks kawadaga nda markwa taŋ Drusil, tanzakway kamakwa la Yahuda. Ka hgagaptátsi ta Pwal, ka snə tsi ta gwaɗa ta ghəŋazlghaftá Yesu Kristi da tsi. 25 Ka zlraftáPwal ta zwa gwaɗa ta ghəŋa nzaku ya tazɗəganatá Lazglafta, nda gwaɗa ta nghutamndu ta ghəŋani, nda gwaɗa ta ghəŋa ya kaLazglafta dzaʼa tsa guma ta ghəŋamnduha.Ka Feliks ksur tsi ka zləŋ mantsa: «Latama, baɗu mutsafər yu ta fitik ya guli ná,hgəgəlta ɗa ta kagha tsa,» kaʼa. 26 Dzaʼamutsay yu kasiʼi ta tsedi da Pwal ka ŋumnaFiliks sizlay, ta kəl tsi gɗata ta hgagaptáPwal tazlay ka ghwa yiva nda tsi.

27 Səɗ səɗ his ka vaku luta ta ma-gay mantsa. Tahula tsa vaku his ya,ka mbəɗapta Purkiyus Festus ta Filiks.Kambəl zɗəganata tsi ta la Yahuda ka Feliksná, ka zlaŋtá tsi ta Pwal ma gamak.

25Lagha Pwal ta kəma Festus

* 24:5 Ngha ta Mata 2:23.

Slna gwal ghunay 25:1 184 Slna gwal ghunay 25:241 Tahula fitik hkən manda klafta Festus

ta slna nzanaghatá haɗikani, ka sliʼafta tsima luwa Sezare ka lafi da luwa Ursalima.2 Ka sliʼadaghata la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la mali ta ghəŋa laYahuda slanaghata hada. Ka wlatá həŋ taPwal da tsi. 3 «Kdəkkdək, kləgaŋnagha klata Pwal da na luwa Ursalima na,» ka həŋndiʼata ka ŋɗaŋɗa nda tsi. Mataba tsayaná, nda dzra wa taŋ ŋa pghata buɗukwaŋa dzata ma tvi ta laf tsi. 4 Ama ka Festusnda həŋ mantsa: «Wa a Pwal ma gamakma luwa Sezare. Vərɗa iʼi guli ná, nzɗavataa yu wa, dzaʼa gi vru yu. 5 Ka sliʼafsliʼasanlaha mataba la maliha ghuni mista ɗaka dzaʼa ŋni da slanaghata hada ma luwaKaysariya. Ka mamu skwi maga tsi kulɗinaku katsi, ŋa wlata taŋ,» ka Festus ndahəŋ.

6 Ka tghas tsi, ka ghwaŋ a fitik za Festusma luwa Ursalima, ka laha tsi da luwaSezare. Gamahtsimani, ka sliʼaftá tsi, kalagha da vla tsa guma. «Klagapwakla taPwal ya,» kaʼa. 7 Ka lagha Pwal. Kasliʼadaghatá tsa la maliha la Yahuda tasliʼadata ma Ursalima ya dlivis da wamtáPwal. Ka mnə həŋ ta gwaɗaha ta kuzlakuta kuzlaku, ka tsatsanavatá Pwal, ama haɗhya gwaɗa kligiŋ həŋwa. 8Ka Pwalmantsa:«Haɗ sana dmaku maga yu wu, dər tvəzlaha la Yahuda, dər tvə həga Lazglafta,dər tvə mgham Sezar wu,» kaʼa waɗaptághəŋani.

9 «Ta ɗvay ka ta dzaʼa da Ursalima kadzaʼa lu tsatá na guma na ta kəma taŋ ra?»Ka Festus nda Pwal ŋa zɗanafta ŋuɗuf tala maliha ta ghəŋa la Yahuda. 10 Ka Pwalmantsa: «Wana yuma vla tsa gumamghamSezar. Hadna guli rakwa tsaɗighatá guma.Haɗ dmaku gana yu ta la Yahuda wu, ndasna vərɗa kagha ka ghəŋa gha. 11Ka mamudmaku gə yu, magamaga yu ta skwi prək kadzata iʼi katsi, ma dza lu ta iʼi a ka yu wa.Ama ka haɗ hyahya skwi ma na gwaɗahata mnə həŋ ta iʼi na wu katsi, laviŋ a mnduta vlaŋtá iʼi ta həŋ wa. Ta ndəɓa dzvu yu dakagha, ka la na guma na ta kəma mghamaRuma,» kaʼa. 12 «Manda tsa zbaŋta gha tadzaʼa na guma na ta kəmamgham ya, dzaʼadzaʼa ka ta kəma mgham Sezar,» ka Festusnda Pwal tahula gwaɗuvustani nda gwal tavlaŋtá hiɗaku.

Lagha Pwal ta kəma i Agripa nda Beranis13 Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka lagha

mgham Agripa nda Beranis da luwa Sezareda nghanaghata ŋumna Festus. 14 Ka zatahəŋ ta fitik tsəɓakw hada. Ka rusanaftáŋumna Festus ta gwaɗa ta ghəŋa Pwalta tsa mgham ya. Kaʼa mantsa: «Mamusana mndu zliɗiŋ Feliks hadna ma gamak.15 Ma fitika laha ɗa da luwa Ursalima,ka sliʼadaghatá maliha ta ghəŋa gwal tadra skwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndumataba la Yahuda sliɗighata. Ka wlatahəŋ. Kdəkkdək, tsaŋna tsa ta guma ta namndu na, ka həŋ nda iʼi. 16 Ta snu a aŋnila Ruma ta gi tsanaghata guma ta mndumantsa ya wa. Tiŋəl ta guyanata nda guyalu ta tsa mndu ya nda tsa gwal ta wlata ya,ŋa zlanaŋta tvi ŋa waɗayni ta ghəŋani takəma tsa gwal ta wlata ya karaku, ka yunda həŋ. 17Ka saha həŋ da hadna mista ɗa.Gərɗava a yu guli wu, ka gi nzata ŋni mavla tsa guma gamahtsimani. Hgagaghawahga ta tsa mndu ya ka yu, ka hgaktá lu.18 Ba va wana na mnduha ta wlata na dzaʼamna ghwaɗaka skwi maga tsi, ka yu ná,sew haɗ tɗukwa skwi mna həŋ wa. 19 Taghəŋa zlərɗa gwaɗa ta dina taŋ nda gwaɗata sana mndu ta hgə lu ka Yesu ta mtuta,ama ta nda hafu ka Pwal nda ŋani ta mnayyeya. 20 Trapta ɗa ta tsa ghəŋa mndərgaskwi mantsa ya, ka yu nda Pwal mantsa: Takumay ka ta dzaʼa da Ursalima ka dzaʼa lutsa na guma gha na hada ra? ka yu nda tsi.21Ama ka ɗawaŋta Pwal ta tsanata mghamSezar ta gumani, kəl yu ka ŋanata magamak ɗasuɗasu ma kɗə yu ka ghunay damgham Sezar,» kaʼa. 22 Ka mgham Agripandaŋumna Festusmantsa: «Ta kumay iʼi kaghəŋaɗa ta snanatá gwaɗamawa tsamnduya guli,» kaʼa. Ka ŋumna Festus mantsa:«Dzaʼa nda sna ka mahtsim,» kaʼa nda tsi.

23 Gamahtsimani tama, ka lagha imgham Agripa nda Beranis nda hbatávgha má mgham mgham ka lamə həŋ dahəga tsa guma kawadaga nda mghamhala sludzi, nda gwal dagaladagala ma tsaluwa ya. «Klagaghawakla ta Pwal,» kaŋumna Festus. Ka kladaghatá lu. 24 Kaŋumna Festus mantsa: «Mgham Agripa,nda inda gwal ta tskavata hadna ma navlə na kawadaga nda aŋni. Wana na mndusliʼadagha inda la Yahuda da wlata da iʼi

Slna gwal ghunay 25:25 185 Slna gwal ghunay 26:18ma luwa Ursalima, nduk hadna tani ya kay:“Ra a ka zlaŋtá na mndu na nda hafu wu,”ka həŋ hlaftá wi. 25 Ama iʼi, ngha a yuta skwi prək ka dzata wa. Ka si klawaklata guma ɗa ta kəma Sezar kaʼa ya, tsayadzaʼa kəl yu ka ghunay. 26 Nziya nza tsiná, mutsaf a yu ta vərɗa gwaɗa ya ŋavindanaftá mghama Ruma ta ghəŋani wa.Tsaya kəl yu ka klagaghata na mndu nata kəma ghuni, katkatatani ta kəma ghamgham Agripa, ŋa ɗawanaptá vli, kadasnaŋta yu ta skwi ŋa vinday. 27 Mndu yatsam lu ma gamak, ka klafta lu ka ghunaykul snaŋtá lu ta vərɗa skwi kəl lu ka ksaftaná, tsaɓaku tsaya ta nghadaptá yu,» kaʼa.

26Waɗay Pwal ta ghəŋani ta kəma Agripa

1 «Ŋagha gwaɗa tama Pwal, gwaɗa tagwaɗa ŋa waɗaptá gha ta ghəŋa gha,» kamgham Agripa nda tsi. Ka kapaftá Pwal tadzvu, ka zlraftá tsi ta gwaɗa. Kaʼa mantsa:2«Ta rfu yu katakata gita, a mghamAgripa,nda mutsafta ɗa ta tvi ŋa mnaŋta gwaɗata kəma gha ŋa waɗaptá ghəŋa ɗa ma indaskwiha ya tsatsaɗiva la Yahuda. 3 Kəl tsika vlihata rfu katakata ná, nda sna kaghatsiɗiɗ ta nzakwa la Yahuda nda ghəŋa skwiya ta zlərɗə həŋ tani. Kdəkkdək, ka ksa kata ŋuɗuf, ŋa fihata gha ta sləməŋ ka sna nagwaɗa ɗa na.

4 «Daga ma ga zwaŋa ɗa, nda sna laYahuda ta nzakwa ɗa. Nda sna həŋ kayu nzakwagapta daga taŋtaŋ mataba la ininda ya ma Ursalima. 5 Nda sna hahəŋta iʼi daga manda ghalya. Ka ta kumayhəŋ katsi, laviŋlava hahəŋ ta mnay kazlay:Tekw iʼi mataba gwal ta fikaghuta si taghəŋa dina ŋni ta nzakway ka ŋa la Farisakəʼa. 6 Ndanana, wana yu ma guma taghəŋa fafta ɗa ta ghəŋa ɗa ta tatá imi tasləməŋ ya tanaf Lazglafta ta dzidzíha mu.7 Tsa mndəra amu ghwaŋpɗə his ya guliná, nda fa ghəŋa taŋ ŋa nghaŋta magatátsa tatá imi ta sləməŋ ya. Tsaya ta kəlhəŋ ka ŋavata nda fitik tani, nda rviɗiktani, ka tsəlɓu ta kəma Lazglafta ya. Taghəŋa tsa fafta ɗa ta ghəŋa ya tama, takəl la Yahuda ka tsatsafta gwaɗa ta iʼi, amgham Agripa. 8 Ari la Yahuda, kabgawuta kəl kaghuni ka nghay manda skwi laviŋa Lazglafta ta sliʼaganaptá gwal nda rwawu

kəʼa na? 9 Vərɗa iʼi guli ná, si magaŋmagayu kahwathwata ta kɗavakta inda skwi ŋazaɗanatá na hga Yesu mnda la Nazaret na.10 Tsaya skwi magə yu ma Ursalima guli.Da la mali ta ghəŋa gwal ta gra skwi ŋaLazglafta mutsafta yu ta mbraku, kəl yuka hla ndəghata gwal zlghay nda ŋuɗuf kapghay da gamak. Tsaya ɗina, ka iʼi guli tapslu lu ta həŋ. 11 Ma fitika ray ɗa ta həgatagha skwa la Yahuda tazlay, si ta gay yutiri ŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf katakata kambəl raza həŋ ta hga Yesu. Tsa gatá sida ɗaya ná, nda nza ŋa zbiŋta həŋ nduk ma sanaluwaha ta sana haɗik sizlay.»

Gwaɗata zlghafta Pwal ta YesuSlg 9:1-19, 22:6-16

12 «Tsaya tama, kəl yu ka sliʼafta masana fitik ka dzaʼa da luwa Damas nda tsambraku vliha gwal dra skwi ŋa Lazglaftaŋa dzaʼa kasa gwal zlghay nda ŋuɗuf ya.13 Ta labla yu ta tvi, wər ɗək fitik ma ghəŋtama a mgham Agripa, ka nghaŋta yu tasaha tsuwaɗak daga ta luwa wamtá iʼi, ndagwal ta dzaʼa mista ɗa tani. Malaghumalawuɗakwa tsa tsuwaɗak ya katakata ka ŋafitik. 14Ka zləmbutá ŋni demdem ta haɗik.Ka snaŋtá yu ta sana lwi ta gwaɗgihata ndagwaɗa Hebru: “Sawulu! Sawulu! Kabgawuta kəl ka ka giri ŋa ɗa na? Ghuya ɗaŋwaŋa ghəŋa gha na pgha ghəŋ ta pghə kanda iʼi na,” kaʼa. 15 “Wa kagha ní mghamaɗa,” ka yu nda tsi. Ka Mgham Yesu nda iʼimantsa: “Iʼi tsa Yesu ta gə ka ta iri ŋaniya. 16 Sliʼafsliʼa ka sladata ka. Kəl yu kamaraghaŋta ghəŋa ɗa ná, zbapzba yu takagha ŋa magihata slna ɗa, ŋa nzakwa ghaka masləmtsəka ɗa, ŋa mnay gha kinawuká ka nghaŋtá iʼi gita, ŋa mnay gha ta skwidzaʼa maraghaŋta yu dzaʼazlay guli. 17 Dala ghuni nda ya da gwal kul nzakway ka laYahuda ta ghuna yu ta kagha, dzaʼa katayyu ta kagha guli. 18Ŋa gwananata gha ta irita həŋ, Ŋa sliʼagapta taŋ ma grusl ka laməda tsuwaɗak, ŋa kwala halaway ka gəgəltamgham ta ghəŋa taŋ. Lazglafta ta dzaʼaga mgham ta ghəŋa taŋ. Mantsa ya dzaʼakəl həŋ ka mutsafta planata dmakwa taŋ,ŋamutsafta taŋ ta vla nzaku kawadaga ndagwal ta zlghaftá Lazglafta,”» kaʼa.

Mnay Pwal ta slnani

Slna gwal ghunay 26:19 186 Slna gwal ghunay 27:919 «Mantsa ya tama a mgham Agripa,

kwalaghu a yu ta sna gwaɗa tsa mndunghaŋ iʼi ta saha daga da Lazglafta ya wa.20 Katək ná, “mbəɗanaf wa mbəɗa ta nza-kwa ghuni, ka mbəɗakta kuni ta vgha daLazglafta. Magawamaga ta ŋərma slna ŋamaraŋta tsa mbəɗata nzakwa ghuni ya,” kayu zlrafta mnay karaku ma luwa Damas,nda ya ma luwa Ursalima. Tahula tsa, kamnanata yu ta inda gwal ta haɗika Zudiya,nda ya da gwal kul nzakway ka la Yahudaguli. 21 Ta ghəŋa tsaya kəl la Yahuda kaksaftá iʼi ma nzakwa ɗa ma həga Lazglaftamá ŋa dzihata. 22 Ama ka katagaɗiptáLazglafta. Ha gita, tata kɗaŋkɗa yu tanzakw kamasləmtsəkani ta kəma indamn-duha, nda zwaŋ tani, nda glata mndu tani.Haɗ skwi dzaʼa mnəglata iʼi ka malaghutaya mnə la anabi, nda i Musa ta ghəŋa skwidzaʼa magaku, mna həŋ kazlay: 23 Dzaʼaghuyə ghuya Kristi ta ɗaŋwa, tsatsi ta nza-kway ka taŋtaŋa mndu ta dzaʼa sliʼagaptamataba gwal nda rwa ŋa mnanaŋtani tatsuwaɗak ta mnduha mu, nda gwal kulnzakway ka la Yahuda tani.»

Zlghafzlgha ta Yesu ka Pwal nda Agripa24 Tata mna tsa gwaɗa ŋa waɗaptá

ghəŋani ya Pwal, ka Festus nda tsi nda lwidagaladagala mantsa: «Pwal! Halaway kara? Tsaghis ka halaway na dzaŋa ta dzaŋagha na ra?» kaʼa nda tsi. 25Ka Pwal mantsa:«Mghama ɗa, halaway a iʼi wa. Vərɗakagwaɗa ŋa ndanay ta gwaɗə yu. 26 Ndaghada snaŋta mgham Agripa ta inda tsaskwiha ya. Tsaya ta kəl yu ka gwaɗa nagwaɗa na kul haɗ dzudzukway ta kəmani.Grafgra yu kazlay: Nda sna tsatsi ta indatsa skwiha ya kəʼa, kabga haɗ ya magə luma ɗifa ma ɗifa wa. 27 Mgham Agripa,grafgra ka kazlay: Mantsa ya tsa gwaɗamana la anabi ya kəʼa ra? Nda sna yukazlay: Na, grafgra ka kəʼa,» ka Pwal 28 Kamgham Agripa nda Pwal mantsa: «Va gindukuɗ dzaʼa niɗista ka, ka krista ka kaghara?» kaʼa. 29 Ka Pwal mantsa: «Dər mandukuɗ fitikani, dər ma diʼiŋ tsi, mandaya kumaŋ Lazglafta, kagha nda ghəŋa ghayeya a wu, ŋa inda na kaghuni demdemhadna na nzakwani, ka nuta kunimanda vaiʼi. Ama má ma tsam lu nda tsa ta kaghunitani,» ka Pwal.

30Ka sliʼafta i mgham Agripa nda ŋumnaFestus, nda Beranis, nda gwal kawadaganda həŋ. 31 Tahula saghwa taŋ ma vlatsa guma, ka həŋ mantsa: «Haɗ sanaskwi maga na mndu na prək ka dzata,dər ka tsamta ma gamak wu,» ka həŋ.32KamghamAgripa nda ŋumna Festus gulimantsa: «Ka má zbaŋ a na mndu na ta klana gumani na ta kəma mgham Sezar wukatsi ná,madzaʼa zliŋzla lu ta namnduna,»kaʼa.

27Klaghatá Pwal da luwa Ruma

1 Ka mnaftá lu kazlay: Dzaʼa sliʼi muŋa dzaʼa ta haɗika Italiya kəʼa. Ka klaftálu ta i Pwal, nda sanlaha ma vuʼaha, kafanamta ma dzvu ta sana mali ta ghəŋala sludzi ta hgə lu ka Zuliyus. «Tekwtsatsi mataba maliha ta ghəŋa la sludzaAgustus.» 2 Ka lamə ŋni da kwambalaluwa Adramit ta sliʼi ka dzaʼa da sanaluwaha nda ma slərpha haɗika Asiya. Tasliʼaftá ŋni, kawadaga Aristarkus, sanamnda la Tesalunik ta nzakway ta haɗikaMekaduniya nda aŋni. 3 Gamahtsimani,ka ɓhadaghata ŋni da luwa Siduŋ. Kamaganatá Zuliyus ta zɗaku ta Pwal. Kasliŋtá tsi ŋa dzaʼa naghanaghatá grahani,ŋa kataŋtá həŋ. 4 Tahula tsa, ka sliʼaftáŋni hada nda kwambalu, ka vru falak taaŋni. Ka mbəɗaghatá ŋni ta vgha ndatahula Kiprus. 5Manda tsughwaɗapta ŋnita drəf ta nzakway ndusa nda haɗika Silisi,nda ya nda haɗika Pamfali, ka ɓhadaghatáŋni da luwaMira ta haɗika Likiya. 6Kamut-saftá tsa mghama sludzi ya ta kwambalaluwa Alegzandri ta sliʼi ka dzaʼa nda tahaɗika Italiya. Ka pghamta tsi ta aŋnimida. 7 Tsəɓakw fitika ŋni ta ndəruɗasuwa. Zlahzlah ka ŋni ɓhadaghata ndusanda luwa Snida. Kulam nda tsa, ka pyaftáfalak ta aŋni hada ta dzaʼa nda ta tsa, kambəɗaghata ŋni ta vgha nda ma sana vli tatsavata ma drəf ta hgə lu ka Kret ndusa ndaluwa Salmune. 8 Zlahzlah ka ŋni labə hada,ka ɓhadaghata ŋni da sana vli ta hgə lu kaŊərma vla slada kwambalu ndusa nda luwaLaziya.

9 Zuza mu ta fitik katakata kay guli, hisnda htsiŋ na mbaɗa na guli, lula fitikasuma guli. Tsaya tama kəl Pwal ka mnay

Slna gwal ghunay 27:10 187 Slna gwal ghunay 27:33ŋa taŋ: 10 Kaʼa mantsa: «Zwana amu, tanghadaptá yu ná, his nda htsiŋ na mbaɗamuna, dagala skwi dzaʼa zlamaghata. Dzaʼaɓadzaku huzlaha mu nda kwambalu tani.Tsahaya yeya a wu, nda htsiŋa mu tani,»kaʼa. 11 Ka kwalaghutá tsa mali ta ghəŋala sludzi ya ta sna tsa gwaɗa Pwal ya, kalaghwi da sna ŋa dani ma Kwambalu, ndaŋa mndu ta sway. 12 Tsaw hada ya guli ná,ɗina a tsa vli ya ka slada kwambalu gufwakwu, kəl ndəghata gwal ma kwambalu kamnay kazlay: Mbaɗma, ka wayaka skwiɓhadaghaha mu da Finiks ma vla sladakwambalu ma luwa Kret, ka dzaʼa mu zafwakhada, ka həŋ. Tsa Finiks ya ná, zur ndazlaɓa dəɗakwa fitik nzakwani.

Mghama falak ta drəf13Feɗfeɗfeɗ ka falaka Sud vyavata. «Zlah

dzaʼa mbaɗaku na mbaɗa mu na, ka mn-duha ma kwambalu.» Ka tsukwaftá həŋ takufur ta kəl lu ka slada kwambalu ya, kakladapta həŋ vzadata nda tvə Kret, luwata tsavata ma drəf ya. 14 Ta nzɗava alu kay ná, ka vyagaftá falak nda mbrakunda mbraku nda ga «zeghwa safa fitik,»nda ma tsa luwa Kret ta tsavata ma drəfya. 15 Ka zlaguŋta tsi ta tsa kwambalu ya,ka trapta tsi ta ŋafta, ka nzata aŋni tamaka kzla skwi dzaʼa magaku ta tiŋwu tsafalak ya ta aŋni. 16 Ka tiŋwaghata aŋninda tahula sana zwaŋa vli ta tsavata madrəf ta hgə lu ka Kawda. Ka hlaptá ŋni tahafu hada. Zlahzlah ka ŋni katsakta sanazwaŋa kwambalu tavata ŋa ŋni. 17 Tahulatɗakta taŋ ta tsa zwaŋa kwambalu ya kafamta ma tsa dagala ya, ka habafta həŋnda tɓaŋ ta tsa kwambalu dagala ya, ŋakatay yaha hwanzuɓta. Ka zləŋaftá həŋ tatraku dzaʼa trata həŋ ta daɓa wutak ndusanda Libiya. Ka zliŋtá həŋ ta wupay tatiŋwa kwambalu. Ma tsaya tama, ka tiŋwufalak. 18 Gamahtsimani, ka klambarə tsafalak ya ta aŋni katakata. Ka zlraftá ŋnita hlapta huzla ma tsa kwambalu ya kapghay da drəf. 19 Baɗu ma hkəna fitik,ka hlaftá hahəŋ nda dzva taŋ ta huzla ksaslna ma kwambalu ka pghaghata da drəf.20 Kidaghi fitika ŋni, nghava a fitik wu,nghava a tekwatsa wa. Fərtufərta tsa falakya katakata. Ta haɗ mnay kazlay: Ta dzaʼambaku ŋni kəʼa ma ghəŋa ŋni wa.

21Nda kɗa fitika ŋni zaŋ a ŋni ta skwa zaywa. Ka sliʼaftá Pwal ma takataka taŋ, kaʼanda həŋ mantsa: «Zwana amu, ka má tasnatá kuni ta gwaɗa ɗa ta mnay kazlay: Masliʼaf mu ma Kret kəʼa kay ná, ma grumusa na falak na wa. 22 Skwi ta mnaghunatayu ndanana ná, drawa ŋuɗuf, haɗ ya dzaʼazaɗavaghuta dər turtuk mataba ghuni wu,kwambalu yeya dzaʼa zwaɗuta. 23 Ta narviɗik gita ná, ghunigiha ghuna Lazglaftata duhwalhani. Tsa Lazglafta nza yu kaŋani, nda ya ta maganata yu ta slna ya.24 Kaʼa nda iʼi ná, “ma zləŋ ka ta zləŋ Pwal,dzaʼa laghala ka sladata ta kəma mghamSezar. Wya guli zɗaghaŋzɗa Lazglafta tahuɗi, dzaʼa zlaŋzla ta na gwal kawadaganda kagha na nda hafu,” kaʼa. 25 Dramata ŋuɗuf zwanama, nda fa ghəŋa ɗa taLazglafta. Tsa skwimniha tsi ya, grafgra yukazlay: Dzaʼa magaku manda va tsaya kəʼa.26 Nziya nza tsi ná, dzaʼa zləmbatá tavatasana haɗik ta tsavata ma drəf mu,» kaʼa.

27 Ta ma ghwaŋpɗə fwaɗa rviɗik, kava klambar tsa falak ya ta aŋni ta ghəŋadrəfa Madeterane. «Zlah ndusa mu ndahaɗik tama,» ka tsa gwal ta swa kwambaluya lamər vli da takala. 28 Ka hbafta həŋta skwi ta ndəgaku ta zuʼi ka vzadata datsa drəf ya ŋa dzəgha latani. Ka graftáhəŋ ka mitir hkənmbsak ndəfáŋ mida.Zadapta lu dauʼ guli, ka vzəgladata həŋ,ka grəglaftá həŋ ka mitir hisambsak tghasmida. 29 Yaha kwambalu da gruŋtá palahaka həŋ zləŋaftá zləŋ, ka vazadatá həŋ taskwa sladanatá kwambalu fwaɗ nda gamahulhulani ŋa sladanatá tsa kwambaluya. Ka kzlə həŋ ta tsaɗakwa vli ndamndər. 30 Ka zbə tsa gwal swa kwambaluya ta tva hwayaghuta, ka fagata həŋ ta tsazwaŋa kwambalu ya, manda gwal ta zbadzaʼa pghadata skwa slada kwambalu ndata kəma kwambalu, ka həŋ magay. 31 KaPwal nda tsa mali ta ghəŋa la sludzi, ndatsa la sludzi ya tani mantsa: «Ka nzamə anamnduhanamana kwambalunawukatsiná, katafta a kuni ta vgha wu,» kaʼa. 32 Natsa snaŋta taŋ mantsa ya ná, ka ratsiŋtáhəŋ ta tsa tɓaŋha tsa zwaŋa kwambalu yaka zlidiŋta ta drəf.

33 Ta ghwaŋ a vli ka tsaɗaku tama wu,ka Pwal mantsa: «Kdəkwakdək, tsuwatsata skwa zay, ma ghwaŋpɗə fwaɗa fitika

Slna gwal ghunay 27:34 188 Slna gwal ghunay 28:15ghuni na ta fa ghəŋ mazlay, ta ɗaŋ a kunita skwa zay wa. 34 Kdəkwakdək, tsuwatsata skwa zay ŋa ŋaghunatá ta ŋuɗuf. Haɗya ma kaghuni dzaʼa dəɗavaghuta swidanidər ka turtuk wu,» kaʼa. 35 Kɗakwani tatsa gwaɗa ya, ka klafta tsi ta buradi, karfanaghatá Lazglafta ta ghəŋani ta kəmataŋ demdem, ka ɓalanaptá tsi*, ka zay.36 Ka draftá sanlaha ta ŋuɗuf, ka zə hahəŋguli. 37His dərmək nda ndəfáŋmbsakmkuʼmida ŋni ma tsa kwambalu ya. 38 Mandabaghafta taŋ, ka hlaftá həŋ ta alkama kapghaghata da drəf ŋa htanaghutá ndəgakuma kwambalu.

Ɓadzuta kwambalu39 Tsaɗakwa vli, sew tsatsafa a gwal swa

kwambalu ta vli ka ga həŋ wu, ama kanghaŋta həŋ ta sana maslirŋitsa vli kawutak. Ka ma da magaku tsi ná, ka həŋka kla tsa kwambalu ya nda ta tsa wutakya. 40 Ka ratsidiŋtá həŋ da drəf ta tsaskwiha ta kəl lu ka sladanatá kwambalu ya.Ma va tsaya guli, ka palidiŋtá həŋ ta zuʼaskwa swa kwambalu. Ka sliʼanaftá həŋ tawupay nda ta kəma kwambalu nda ta tviŋa tiŋway falak, ka kla həŋ nda tvə sgamya. 41 Ka lagha həŋ gruŋtá duvruhwa tawutak. Ka laghu ghəŋa tsa kwambalu yates dida, lavgliŋ a ta gigɗavata ŋa sabə wa.Ka lagha gamtsaʼuwakwa drəf ɓlidiŋtá tsakwambalu yanda tvəmndərani. 42Kakuməla sludzi ta pslidiŋta la vuʼa, kabga yahaya dər turtuk da ndapta mataba taŋ ndabibiŋa. 43 Ka pyaftá tsa mali ta ghəŋa lasludzi ya ta həŋ ta dzaʼa magay, kabga va ata slanaghata skwi ta Pwal wa. Kaʼa mnatamantsa: «Inda gwal nda sna ta hlimi yaná, ka vala həŋ ta drəf, ka dzaʼa həŋ taɓlu. 44 Sanlaha ya, ka la həŋ ta kataku,ka ta na slɓahwa na kwambalu na a tsi,»kaʼa. Mantsa ya magata həŋ, kəl hahəŋka katagaptá vgha demdem ka labə ta ɓlaghwa.

28Pwal ma Malta

1 Tahula katagapta ŋni ta vgha, Maltahga tsa vli ta tsavata ma drəf ya, ka ŋnizlra snaŋta. 2 Mnduha ma tsa luwa yaná, ŋerma mnduha həŋ, ka tsuʼaftá həŋ taaŋni. Ka vaŋnaghata həŋ ta vu gik, kabga

ta nzaku imi, káka nda mtasl guli. 3 Kahlafta Pwal ta nivi ka pghay ta ghəŋa tsavu ya, tsawmamumupuhamida. Snayni tahurfukwavu, gi takwatsak lafi ta dzva Pwal.4Nghay gwal ma tsa luwa ya ta tsa mupuhaya kzəghəla ta dzva Pwal, ka həŋ matabataŋ mantsa: «Ta psla mndu na mndu nakahwathwata. Zlahzlah katagapta tsi tavgha ma drəf kay guli ná, ta zlighisa a yuwu, ba va ta dzaghata ɗa ka guma Lazglaftanda tsi,» ka həŋ. 5 Ka wuslikidiŋtá Pwal tatsa mupuha ya da vu. Haɗ sana skwi taghunaŋta ɗekɗek wa. 6 Kzla ghuyanaftanita Pwal ka gi zləmbatani kamtutani a tsi, ŋalamndu si ta kzlay. Ka nzakw həŋ ná, haɗsana skwi magana tsi wa. «Sana Lazglaftana mndu ná,» ka həŋ mbəɗglavata.

7 Ndusa nda tsa vli ya, mamu vla sanamali ta ghəŋa tsa haɗik ta tsavata ma drəfya. Publiyus hga tsa mndu ya. Tsatsi tatsuʼaftá aŋni, ka payaŋnatá vli ɗina, ka zatáŋni ta fitik hkən ga taŋ. 8Tsaw ta hani danima Publiyus ta ghzləŋ ta ɓasa ŋuɗidar ndaklu tani. Ka lagha Pwal da nghanaghata,ka fanaghatá tsi ta dzvu, ka maga duʼada Lazglafta ta ghəŋani, ka mbanaftá tsi.9Manda mbanafta Pwal ta tsa mndu ya, kasliʼadaghatá gwal kul ɗughwanaku ta tsahaɗik ta tsavata ma drəf ya slanaghata, kambambanaftá tsi ta həŋ. 10 Ka va vlə həŋta skwi kavghakavgha ŋa ŋni. Ta sliʼi ŋnika dzaʼa da kwambalu guli, ka tsakaŋnaftahəŋ ta inda skwi dzaʼa kata aŋni ma mbaɗaŋni.

Ɓhadaghata Pwal da luwa Ruma11 Tahula tili hkən, ka sliʼaftá ŋni ka

lami da kwambala luwa Alegzandri, ta hgəlu ka «lazglafta la mbuhwali,» ta zagaptávyani ta tsa haɗik ta tsavata ma drəfya. 12 Ɓhadaghata ŋni da luwa Sirikuz,ka zata ŋni ta fitik hkən hada. 13 Kasliʼaftá ŋni hada ka ɓhadaghata da luwaRegiyu. Gamahtsimani, ka saf falaka Sud,ka ɓhadaghata ŋni da luwa Puzul baɗumahis. 14 Hada, ka slafta ŋni ta zwanamama zlghay nda ŋuɗuf. Ka həŋ mantsa:«Kdəkwakdək, zawaza ta luma kawadaganda aŋni,» ka həŋ nda aŋni. Mantsa yaka ŋni ɓhadaghata da luwa Ruma. 15 Kasnaŋta zwanama ma zlghay nda ŋuɗuf ta

* 27:35 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:42.

Slna gwal ghunay 28:16 189 Slna gwal ghunay 28:31nzakway ma luwa Ruma kazlay: Waʼa həŋta sabi kəʼa, ka sliʼaftá həŋ ka sagha daguya aŋni ha ta luma Apyus nda ya masana vli ta hgə lu ka vla hani hkən ya.Nghay Pwal ta həŋ, ka rfu tsi ta Lazglafta,ka ufəglavafta vghani. 16 Ɓhadaghata ŋnida luwa Ruma, ka zlanaŋtá lu ta tvi taPwal ŋa dzaʼani nzakumaŋani dzuguvi ndaghəŋani, kawadaga nda sludzi ta nghay.

Mna gwaɗa Pwal ma luwa Ruma17Baɗumahkəna fitik, ka hagaftá Pwal ta

gwal dagaladagala mataba la Yahuda. Kaʼanda həŋ tskavar həŋ mantsa: «Zwanamaɗa, haɗ sana skwi magana yu ta la amu wa.Dmanaf a yu ta tva nzakwa dzidzíha muwu, ama ka ksaftá lu ta iʼi ka vuʼa ma luwaUrsalima. Daga hada, ka lamə yu da dzva laRuma. 18Ɗawaɗipta tsahaya ta vli, ka kuməhəŋ ta zliɗista, kabga haɗ sana skwi ksiɗifhəŋ nda tsi prək ka dzatá iʼi wa. 19 Tsawva a aŋni ta zliŋta wu, ka la Yahuda. Ka simantsa tsi ná, nda nza tkweʼ tama ka klana guma ɗa na ta kəma mgham Sezar, kayu. Aŋ mndani, ka wla yu ta laʼini a ka yuwa. 20 Tsaya tama kəl yu ka zba nghaŋtakaghuni ka gwaɗaŋta mu ta tsa gwaɗa ya.Ta ghəŋa tsa skwi faf la Israʼila ta ghəŋ tidaya tsamta lu ta iʼi ma ziɗa,» kaʼa. 21 Ka həŋnda tsi mantsa: «Haɗ sana ɗelewer vindaflu ta kagha mutsaf aŋni da la Zudiya wa.Haɗ ya dər turtuk mataba zwana amu tasagha da mnaftá gwaɗa ta kagha dər kavzaftá rutsak ta kaghawa. 22Ta kumay aŋnita snaŋtá skwi ta ndanu kagha ka ghəŋagha nda ma wa gha. Skwi ya snaŋ aŋni ná,nda ndəgha gwal ta pgha rutsak ta na lfiɗadina ghuni na,» ka həŋ.

23 Ka tsaftá həŋ ta sana fitik tama ŋagwayavata taŋ. Baɗu tsa fitik ya, ka sliʼaftándəghata həŋ ka lagha slanaghatá Pwal mavla nzakwani. Ka zlraftá Pwal ta paslay,ka mnay ŋa taŋ ta gwaɗa ta ga mghamLazglafta, daga gasərɗək, ha tekulemesfitik, ŋa tɗakta ghunislaka taŋ ta ghəŋagwaɗa ta Yesu. Ka mnə tsi ta gwaɗa madeftera zlaha Musa, nda ya ma deftera laanabi, ŋa taŋ. 24 Ka ksaftá fəlma sanlahata tsa gwaɗa ta mnə tsi ya, ta kwalaghutásanlaha ta tsuʼafta ɗekɗek. 25Ka traptá həŋta dzraftawi ka skwa turtuk, ka gazlə heŋ.Ka Pwal nda həŋ mantsa: «A ta ŋa Sulkum

nda ghuɓa ta mnay ŋa dzidzíha ghuni ndama wa anabi Isaya kazlay:26 “La da slanaghatá na mnduha na, ka ka

nda həŋ na:Dzaʼa nda sna kuni nda sləməŋa ghuni, ama

tsatsafta a kuni ɗekɗek wa.Dzaʼa nda ngha kuni nda ira ghuni, ama

tsəmafta a kuni ɗekɗek guli wa.27Nana mnduha na ná,təŋtəŋa ghəŋa taŋ.Dərzliŋdərzla həŋ ta sləməŋa taŋ,hahafhaha həŋ ta ira taŋ,kabga vaʼa həŋ ta nghaŋta nda ira taŋ wu,va a həŋ ta snaŋta nda sləməŋa taŋ guli wu,da lamə tsi da ŋuɗufa taŋ,da mbəɗaktá həŋ ta vgha tvə iʼi,da mbanafta* yu ta həŋ kəʼa ya kay.”28Ala wya tsi tama, ghunafghuna Lazglaftata na Lfiɗa Gwaɗa na da gwal kul nzakwayka la Yahuda. Hahəŋ, dzaʼa snay həŋ,» kaʼa.

[ 29 Kɗakwa Pwal ta mnatá tsa gwaɗaya, ka gazlaghutá la Yahuda nda zlərɗaymataba taŋ.]

30Ka zatá Pwal ta vaku rəŋ rəŋ hisma tsahəga ta plə tsi nda pla ya. Ta tsuʼay ta indamndu ta lagha slanaghata hada guli. 31Pyafa lu wu, ka mnə tsi ta gwaɗa ta ghəŋa gamghama Lazglafta. Ka taghə tsi ta skwi taghəŋaMghamYesu Kristi, haɗ sana skwi tagurtsaŋta wa.

* 28:27 Ngha ta Isaya 6:9-10.

La Ruma 1:1 190 La Ruma 1:19

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Ruma

Ga zgwa Pwal1 Iʼi Pwal ta nzakway ka kwalva Yesu

Kristi ta vindaftá na ɗelewer na. Lazglaftata hgaftá iʼi ŋa nzakwa ɗa ka mnda ghu-nayni. Tsatsi ta zbaptá iʼi ŋa dzaʼa ɗa mnaLfiɗa Gwaɗani ŋa mnduha.

2 Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná, nda kɗa fi-tika tamafta Lazglafta ta imi ta sləməŋta ghəŋani tvə la anabi ghalya, ka vin-daftá həŋ ta gwaɗa ta ghəŋani ma defteraLazglafta. 3 Ta ghəŋa zwaŋani ya ka mndasəla yaga lu ma zivra mgham Dawuda tsagwaɗa ya. 4 Ma sliʼagaptani ma mtaku,ka kligiŋtá Lazglafta ta ghəŋa nzakwanika zwaŋani nda mbrakwani ta tsa YesuKristi Mghama mu ya. Ka mutsaftá tsi tainda mbrakwa Sulkum nda ghuɓa. 5 Ndama Yesu Kristi zɗiɗiŋta Lazglafta ta huɗi,ka niɗifta ka mnda ghunay ŋa dzaʼa ɗamna gwaɗani ŋa inda mndəra mnduhakavghakavgha, ŋa zlghafta taŋ ka snatataŋ. Mantsa dzaʼa kəl həŋ ka vlaŋtá glakuta Yesu Kristi. 6Kaghuni guli ná, tekw kunimataba tsa mnduha ya, kabga hagafhagaYesu Kristi ta kaghuni ŋa nzakway ka ŋani.

7 Inda kaghuni ta nzakway ma luwaRuma, ɗvuɗva Lazglafta ta kaghuni, kahgaftá tsi ta kaghuni ŋa nzakway ka ŋani.Ka nza zɗakatahuɗa Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi ta ghəŋa ghuni.

Mamay Pwal ta nghanaghatá gwal zlghaynda ŋuɗuf ma luwa Ruma

8 Karaku ná, ta rfanagharfa yu taLazglafta ɗa nda ma Yesu Kristi ta ghəŋakaghuni demdem, kabga ta kulay lu tazlghay nda ŋuɗufa ghuni ma inda vli taghəŋa haɗik. 9 Nda sna Lazglafta ya tamaganata yu ta slna nda ŋuɗufa ɗa turtukma mnay ɗa ta Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋaZwaŋani, ta skwi dzaʼa yu mnay. Nda snakazlay: Ma indafitika ndəɓayɗa ta dzvuná,ta kulay yu ta kaghuni kəʼa. 10 Inda fitik yuta maga duʼa da Lazglafta ŋa gi vlihatanita tvi ka ta kumay tsi ŋa ɓhadaghata ɗada kaghuni sizlay, 11 kabga ta mamay yu

katakata ta nghaŋtá kaghuni. Ta kumay yuta dguvusta mu ta skwi ya vliha Sulkum ŋasgaghunaghatá mbraku ta tva Lazglafta.12 Skwi ta ndanu yu ná, ta kumay yu tavluvusta mu ta mbraku, ta vlaghunatá iʼita mbraku nda ŋa ɗa ma zlghay nda ŋuɗuf,ta vlihatá kaghuni ta mbraku nda ŋa ghunima zlghay nda ŋuɗuf.

13 Zwanama ɗa, ta kumay yu ta snaŋtaghuni kazlay: Nda kɗa fitika ɗa ta zbaɓhadaghata da kaghuni kəʼa, ama kulamgita ta mutsaf a yu ta fitik wa. Ta kumayyu ta ɓhadaghata ɗa ŋa maga slna matabaghuni, ya dzaʼa kla kaghuni ta kəma takəmamanda ya tamagə yumataba sanlahama mnduha ta sana haɗikha ya. 14 Dguvtaghəŋa ɗa ka mnanata ɗa ta Lfiɗa Gwaɗata inda mnduha, ŋa la Grek, ŋa gwal ndahiɗa nda ya ŋa gwal kul hiɗaku tani. Ŋagwal nda guna sləməŋa taŋ nda ya ŋa gwalkul gunaku sləməŋa taŋ tani. 15 Tsayatama ta kəl yu ka kuma ɓhadaghata ɗa dakaghuni ta nzakway ma luwa Ruma guli ŋamnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa.

Mbrakwa Lfiɗa Gwaɗa16 Ksa a hula ta iʼi ka mna Lfiɗa Gwaɗa

ŋa mnduha wa. Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná,mamu mbrakwa Lazglafta mida ŋa mbainda mndu ta zlghafta. Ŋa zlrafta nda laYahuda karaku, tahula tsa ŋa kɗay ndala Grek. 17 Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ta maraykinawu ká Lazglafta ta nanaftá mnduha kagwal tɗukwa tawa irani zlghafər həŋ. Haɗsana tvi wu, ta ghəŋa tsa zlghay nda ŋuɗufya kweŋkweŋ. Nda nza manda ya ndavinda ma deftera kazlay: Mndu ta zlghaftaLazglafta ná, tsaya mndu tɗukwa tawa iraLazglafta, tsa mndu ya guli dzaʼa nzata ndahafu* kəʼa.

Gwal dmaku mnduha ta ghəŋa haɗikdemdem

18 Daga ta luwa ta margamata Lazglaftakazlay: Nda ɓasa ŋuɗufani ta ghəŋainda dmakuha ta magə mnduha, ndakwala taŋ kul haɗ ta vla glaku ŋani kəʼa.Dzaʼa tsanaghatsa ta guma ta həŋ, kabgaghwaɗaka skwi ya ta magə həŋ ná, tahawuha ta kahwathwata. 19 Skwi máŋa snaŋta ta ghəŋa Lazglafta ná, ɗifaghua wu, dəɗay ta daɓi nzakwani, kabga

* 1:17 Ngha ta Habakuk 2:4.

La Ruma 1:20 191 La Ruma 2:7maranaŋmara Lazglafta ta həŋ. 20 NzakwaLazglafta kaghəŋani nda mbrakwani ya ŋakɗekedzeŋ ná, skwi ya kul laviŋtá lu tanghaŋta ya. Ama daga ka yawu zlraftaghəŋa haɗik, laviŋlava lu ta nghaŋta ndata tva skwiha ya maga tsi. Ta haɗ mndunda pslaftawi da tsi wa. 21 Aŋ mndani,nda sna mnduha kazlay: Mamu Lazglaftakəʼa kulam nda tsa, haɗ həŋ ta vla glakuŋani wu, haɗ həŋ ta rfanaghata guli wa.Katək ná, zwaɗuta zwaɗu həŋ ma ndanu.Ka nzamtá həŋ ma grusl, sna a həŋ ta skwitɗukwawa. 22Gwal nda hiɗa aŋni ka hahəŋta gray, tsaw ka rgha həŋ. 23Má ŋa tsəlɓaytaŋ ta tsəlɓu ka vla glaku ŋa Lazglafta yata nzaku nda hafu ŋa kɗekedzeŋ ya ná, kalaghu həŋ da tsəlɓu ŋa skwa wuyay tsaf lumanda mndu kul haɗ hafu mida. Sanlahama tsa skwa wuyay ya ná, manda tsatázarak həŋ, manda nimtak fwaɗ səla mistataŋ tsatá sanlaha, manda tsatá nahaɗiksanlaha.

24 Tsaya kəl Lazglafta ka zliŋtá mn-duha ŋa maga skwi ya kumaŋ maya taŋ.Mantsa tama ka magə həŋ ta skwa hulanda vgha taŋ mataba taŋ. 25 Ka zluŋtáhəŋ ta kahwathwata Lazglafta ka laghwisna tsakalawi. Ka laghwi həŋ da tsəlɓu ŋaskwiha ya tsatsaf Lazglafta, kamaga slna ŋataŋ, ka kwalaghutá tsəlɓu ŋa Lazglafta tatsatsaftá inda skwi. Tsatsi ya raŋ zləzlvayŋa kɗekedzeŋ. Amin.

26 Tsaya kəl Lazglafta ka zliŋtá həŋ ŋamaga skwa hula. Zlaŋzla miʼaha ta guyavgha nda zgwana, ka laghwi da guya vghanda miʼaha manda hahəŋ, skwi ya kulraku magay kadzeŋkadzeŋ. 27Manda tsayazgwana guli, zlaŋzla həŋ ta guya vghanda miʼaha, ka kakə haraʼuwa sani ndasani ta həŋ, ka laghwi həŋ guya vghazgun nda zgun, skwi ya kul raku magaykadzeŋkadzeŋ. Ka tɗanaktá həŋ ta ghəŋataŋ ta guma ya prək nda ghwaɗaka skwi yamaga həŋ.

28Manda va ya kwalaghu həŋ ta snanatáLazglafta ya, ka zliŋtá Lazglafta guli ta həŋmista tsa ghwaɗaka ndana taŋ ya. Ka magəhəŋ ta skwi kul raku. 29 Ndəghundəghaghwaɗaka skwiha kavghakavgha ta magəhəŋ: Ta ŋaslu həŋ, ta tsagana həŋ, ta sidihəŋ, ta draku həŋ, ta psla mndu həŋ, ta

zlərɗawi həŋ, ta tsaghutá mndu həŋ, kamatsaŋwaslay həŋ, ta tsa mndəra mnduhəŋ, 30 ta vza rutsak həŋ ta mndu, ghumaLazglafta həŋ, ta ghazeŋzeŋ həŋ, ta glaghəŋ həŋ, ta ghərɓaku həŋ. Meʼ ka həŋ tadzatá vgha ŋa maga ghwaɗaka skwi. Snaa həŋ ta gwaɗa da dadaha taŋ wa. 31 Haɗghəŋ da həŋ wu, maga a həŋ ta skwi tamnata həŋwu, ɗva a həŋ tamnduwu, tawaa həŋ ta hiɗahiɗa ta mndu wa. 32 Matabatsa guli ná, ta nda sna həŋ kazlay: Indagwal ta nzakwamndərga tsa nzakuhayaná,mtaku skwi ta raŋtá həŋ kəʼa. Magay tamagə həŋ ta tsa skwiha ya kweŋkweŋ yeyaa wu, ta ghubay həŋ ta gwal ta maga tsaskwiha ya guli.

2Guma Lazglafta

1 Kagha mndu ya ta nzakway ta thamndu, dər wa ka, haɗ ka nda pslaftawibaɗu guma wu, kabga ma tsa tsay ta tsəkagha ta guma ta sanlaha ya ná, ta tsə taghəŋa gha ka. Tsa kagha ta tsanaghatáguma ta mndu ya ná, ta magay kagha tava tsa skwiha ya. 2 Nda sna amu kazlay:Ta tvani tsanaghata Lazglafta ta guma taghəŋa gwal tamaga skwihamantsa ya kəʼa.3 Kagha mndu ya ta tsanaghatá guma taghəŋa gwal ta maga skwiha mantsaya, wyata magaymagay kagha kay guli. Ta grə kaná, dzaʼa ndapnda ka ma guma Lazglaftarki na? 4 Lazglafta ná, dagala zɗaku datsi, dagala ksa ŋuɗuf da tsi, ghudza a ndaghudza ta skwi wa. Ta gagə nda gagakagha tama rki? Ari sna a wa kagha kazlay:Tsa zɗakwa Lazglafta ya ta tiŋwa kaghaŋa mbəɗanafta gha ta nzakwa gha kəʼa kana? 5 Ma tsa təŋatá ghəŋa gha ya, kakwalaghutá ka ta mbəɗanaftá nzakwa ghaya ná, guma ɓasatá ŋuɗufa Lazglafta tatɗanakta ka ta ghəŋa gha. Dzaʼa ksafksaguma ta kagha, baɗu ɓasafta Lazglafta taŋuɗuf ta ghəŋa mnduha, ŋa tsanaghatanita guma nda tvani ta inda mndu. 6 «Ŋavlaŋtani ta nisəla inda mndu taɓta slanimaga* tsi.» 7 Ŋa gwal ta gɗata ta magaskwiha ɗinaɗina ŋa mutsa glaku nda sgit,nda hafu ŋa kɗekedzeŋ ya, dzaʼa vlaŋvlaLazglafta ta nzaku nda hafu ŋa kɗekedzeŋ

* 2:6 Ngha ta Zabura 62:13, nda Mahdihdi 24:12.

La Ruma 2:8 192 La Ruma 3:4ta həŋ. 8Ŋa gwal ta ga sidi nda Lazglafta, kakwalaghutá sna kahwathwata ka laghwi damaga ghwaɗaka skwiha ya ná, dzaʼa ghu-zlanaŋghuzla Lazglafta tiri ta həŋ. 9 Indamndu ta maga ghwaɗaka skwi, dzaʼa ghu-zlanaŋghuzla Lazglafta tiri. Ŋa zlrafta tala Yahuda karaku, ka da sagha ta la Grek.10 Ama ŋa gwal ta maga skwiha ɗinaɗinaya, dzaʼa vlaŋvla Lazglafta ta glaku ndasgit nda zɗaku ta həŋ. Ŋa zlrafta ta laYahuda karaku, kada sagha ta la Grek guli.11Mantsa ya ná, haɗ Lazglafta ta galamnduwa.

12 Inda gwal ta maga dmaku kul haɗzlaha Musa da həŋ, dzaʼa rwaku həŋ dərmá haɗ tsa zlahu ya da həŋ. Inda gwalta maga dmaku, mamu tsa zlahu ya dahəŋ guli, nda tsa zlahu ya dzaʼa tsanaghatalu ta guma ta həŋ. 13 Gwal ta snatá tsazlaha Musa ya a gwal ta nzakway tɗukwada Lazglafta wu, ama gwal ta nzakway taksa slna manda ya kumə tsa zlahu ya gwalta nzakway tɗukwa da Lazglafta. 14 Gwalkul nzakway ka la Yahuda ná, sna a həŋ tazlaha Musa wu, tsaw baɗu sani, ta magayhəŋ ta skwi manda ya ta kumə tsa zlahuya. Haɗ zlahu da həŋ wu, vərɗa hahəŋ tanzakway ka tsa zlahu ya. 15 Tsaya tamaná, slna taŋ ta maraŋta kazlay: Tsa skwi takumə zlahu ta magay lu ya ná, nda vindama ŋuɗufa taŋ guli manda tsaya ŋa taŋ.Ta ndanay həŋ baɗu masani kazlay: Skwiɗina maga yu, skwi ɗina a maga yu wukəʼa. 16 Tsaya tama, mandana Lfiɗa Gwaɗata mnə yu na, manda tsaya dzaʼa nzakwatsi baɗu dzaʼa ghunagata Lazglafta ta YesuKristi ŋa tsanaghatá guma ta ghəŋa indaskwi nda ɗifa ma ŋuɗufa mnduha ya.

Kwalaghuta la Yahuda ta snatá zlahu17 Kagha ta mnay kazlay: La Yahuda

iʼi kəʼa ta dihaftá vgha ta zlaha Musa, taghərɓaku ta Lazglafta, 18nda sna yu ta skwita kumə Lazglafta ka ka, nda sna yu taskwi ɗina ma snaŋta ɗa ta zlaha Musa kaka, 19 nda fa ghəŋa gha kazlay: Prək iʼi kadzugwa gwal nda ghulpa kəʼa. Tsuwaɗakagwal ma grusl yu ka ka ta ndanay, 20mndatagha skwi ŋa gwal kul snaŋtá skwi yuka ka, mnda taghanaftá skwi ta zwaniyu, kabga taghaɗif tagha Zlaha Musa ta

inda skwi nda kahwathwata tani ka ka.21 Mantsa nzakwani, ta tagha skwi yu ŋasanlaha ka ka, tagha a ka ŋa ghəŋa gharki? Ɗina a ghali wu ka kagha ta mnay,tata ghali kagha kay guli. 22 Ɗina a hliriwu ka kagha ta mnay, tata hliri kagha kayguli. Husihahusa skwa wuyay ka ka, tataghalay kagha ta skwi ma həga skwa wuyay.23Ta ghərɓaku kagha ta nzakwa zlahaMusamamu da kagha, ta maga a kagha ta tsaskwi ta kumə zlahu ya kay guli wa. Razanafa ka ta Lazglafta nda tsa ra? 24 Tsaya kəl luka vindafta ma deftera Lazglafta kazlay: Tagwaɗa ta kaghuni ta kəl gwal kul nzakwayka la Yahuda ka raza Lazglafta kəʼa†.

25 Mantsa nzakwani, ka ta magay kunita skwi ta kumə zlahu katsi, ta tvani tsatsatá fafaɗa ghuni ya. Ala ka si nda tsafafaɗa gha, ta maga a ka ta skwi ta kuməzlahu wu katsi, nda nza ka manda mndukul tsaku fafaɗani. 26 Lagha mndu kultsaku fafaɗani ka maga skwi ta kumə zlahaLazglafta ní, haɗ Lazglafta dzaʼa ngha tsamndu ya manda mndu nda tsa fafaɗani ra?27 Ya wya tsa mndu ya ná, haɗ lu ta tsafafaɗ ma nzakwa mndəra taŋ wu, ama tamagay ta skwi ta kumə zlahu. Haɗ tsamndu ya dzaʼa tsaghaghatá guma ta kaghamndu ta kwalaghutá maga skwi ta kuməzlahu ya ra? Tawya kay guli, mamuvindatázlaha Musa da kagha, nda tsa fafaɗa ghaguli. 28 Vərɗa mnda la Yahuda ná, tsa tanghaku tsakwam ya awa. Vərɗa tsatá fafaɗguli ná, tsa tsa lu ta nghaku miviɗani ya awa. 29Vərɗa mnda la Yahuda ná, ma ŋuɗufnzakwani. Vərɗa tsatá fafaɗ guli ná, maŋuɗuf. Skwi ta vlata Sulkum ná, zlahu yavindaf lu nda vinda a wa. Vərɗa mnda laYahuda ná, da Lazglafta ta mutsa tsatsi taghubaku, da mndu a wa.

3Haɗmndu ta nzakway tɗukwa wa

1Ndawmalaghuta la Yahuda ka lamndu?Nu hayhaya tsatá fafaɗ na? 2 Ndaɗa anzakwani ta nghadaptá lu ta nghaynghaywu, kabga tiŋəl ŋa taŋ vlagata Lazglaftata gwaɗani. 3 Ka si kwalaghukwala san-laha ma həŋ ta zlghafta ná, dzaʼa pyafpyatsa slna palamapalama taŋ ya ta nzakwaLazglafta ka ŋərma ra? 4 Pyaf a wu! Dər

† 2:24 Ngha ta Izekiyel 36:20, Isaya 52:5.

La Ruma 3:5 193 La Ruma 3:27má ta tsakalawi indamnduha ná, kahwath-wata ŋa Lazglafta ta mnay, manda ya ndavinda ma deftera Lazglafta kazlay:«kagha Lazglafta,ka gwaɗagwaɗa ka ta gwaɗa ná, nda sna lu

kazlay:tɗukwa tsa gwaɗa gha ya kəʼa.Dər má tsafha lu ta rutsak ta kagha,fləwəɗ dzaʼa saba ka ma gumani.»*

5 Ka si tsa ghwaɗaka skwi ta magə amuya dzaʼa maraŋtá nzakwa Lazglafta tɗukwakatsi ná, nu ka mu dzaʼa mnay tama? Dzaʼamnay mu kazlay: Tuɗukwa a Lazglafta wukəʼa tsamaghar tsi ta guma rki? Ma tsa vliya ná, manda va ya gwaɗə lamndu gwaɗatayu ta tsa gwaɗa ya. 6 Mantsa a wu! Katɗukwa a Lazglafta wu katsi ná, wa kaʼadzaʼa tsa guma ta ghəŋa mnduha na?

7 Ka si tsa tsakalawa ɗa ya ta malaghutákligiŋta kahwathwata Lazglafta, ka nzakutsi ŋa vlaŋtá glaku katsi, kabgawu dzaʼa kəllu ka tsaɗighatá guma kazlay: Mnda dmakuka kəʼa tama? 8 Ka si mantsa ya tsi ní, nukwal lu kul mnay kazlay: Magama dmakukada saba skwi ɗina kəʼa? Nu kul magə lumanda ya ta tsaŋnavata sanlaha ta gwaɗakazlay: Mantsa ya tamna həŋ kəʼa nda aŋniya na? Nda ra ka tsanaghata Lazglafta taguma ta tsa mnduha ya.

Gaga inda mnduha ta dmaku9 Kinawu nzakwani tama! Malaghumala

amu la Yahuda ka hamata gwal kul nzak-way ka la Yahuda rki? Malaghumala a amuwa. Ka yu mnata kay ná, nda la Yahudatani, nda la Grek tani, hahəŋ demdemnzanaghanza dmaku ta həŋ. 10 Nda nzamanda ya nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay:«haɗ mndu tɗukwa ta wa ira Lazglafta wu,

dər turtuk haɗ wa.11Haɗ mndu nda sna ta skwi wu, haɗ ya ta

psa Lazglafta wa.12 Inda taŋ mbəɗanambəɗa həŋ ta hul ta

Lazglafta,nda zaɗa həŋ demdem. Haɗ ya dər turtuk

ta maga skwi ɗina wu,dər turtuk haɗ wa.13Wa taŋ ná, manda gunatá kulu nzakwani.Nda ghanika taŋ ta nana həŋ ta mnduha.Ghwana mupuhwa ma huta ta wa taŋ.

14Dagala ksiʼi nda ŋaslu ma wa taŋ.15Nda tsəra səla taŋ ŋa dzaʼa dzata mndu.16 Inda tvi labə hahəŋ ná, nda hwanzaɓa

inda vli,ta wahu inda mnduha.17 Sna a həŋ ta tva zɗaku wa.18Haɗ zləŋa Lazglafta† da həŋ ɗekɗek wa.»

19 Aŋ mndani, nda sna amu ka kazlay:Inda skwi ta gwaɗə zlahu ná, ŋa gwalvla Lazglafta ta tsa zlahu ya ŋa taŋ tagwaɗa tsi kəʼa. Tsaya tama ná, haɗ mndunda pslaftawi ta kəma Lazglafta wu, kadasnaŋta inda mndu kazlay: Gaga həŋ tadmaku ta kəmani kəʼa. 20 Tsaya tama, haɗmndu dzaʼa nzakway ka mndu tɗukwa takəma Lazglafta ta ghəŋa vəl magatani taskwi ta kumə zlahu wa. Zlahu ná, nda nzaŋa snanamtá mnduha kazlay: Gaga kuni tadmaku kəʼa.

Zlghay nda ŋuɗuf ta nanaftá mndu kamndu tɗukwa

21 Ndana tama, maranaŋmara Lazglaftata tvi ta mnduha dzaʼa kəl həŋ ka nzakwayka tɗukwa mnduha ta kəmani. Tsa nzakutɗukwa ya ná, nda ma zlahu a ta nzakwalu wa. Mnaŋmna zlaha Musa nda la anabiguli ta gwaɗa ta ghəŋani. 22 Tsaya tvidzaʼa kəl Lazglafta ka nanaftá mnduha kagwal tɗukwa ta kəmani ya nda nza ndama zlghafta dər wa ta Yesu Kristi. Haɗya galap Lazglafta, dər la Yahuda dər gwalkul nzakway ka la Yahuda wa. 23 Inda taŋgaga həŋ ta dmaku traptra həŋ ma snaŋtásgita Lazglafta. 24 Ka zɗanaŋta Lazglafta tahuɗi ta həŋ ka mbalay, ka nanaftá həŋ kagwal tɗukwa ta kəmani nda ma Yesu Kristita pligiŋtá həŋ ma dmaku. 25 Tsa YesuKristi ya vla Lazglafta ŋa mtutani ta ghəŋainda mnduha ka planatá dmakwa taŋ ndausani nda ma zlghafta taŋ ta Yesu Kristiŋa maraŋta kazlay: Tuɗukwa tsatsi kəʼa.Tsa dmaku si ta magə mnduha ghalya yaná, ka nzata Lazglafta manda skwi kul ng-haŋta, 26 ksana ksa ta ŋuɗufani. Manda vatsaya ta mara Lazglafta ndana guli kazlay:Tuɗukwa tsatsi kəʼa. Tsatsi, tɗukwa tsatsi.Ta kumay guli ta nanafta ka gwal tɗukwa tagwal ta zlghaftá Yesu.

27 Ka si mantsa tsi tama ní, ta mamuskwa ghuba ghəŋ nda tsa tama rki? Haɗwa. Kabgawu? Kabga zlghay nda ŋuɗuf

* 3:4 Ngha ta Zabura 51:6. † 3:18 Ngha ta Zabura 14:1-3 nda 53:2-4 nda 5:10 nda 140:4 nda 10:7 nda Isaya 59:8 ndaZabura 36 2.

La Ruma 3:28 194 La Ruma 4:16ŋərma skwi, snanatá skwi ta kumə zlahua wa. 28 Nda sna amu kazlay: Nda ma zl-ghay nda ŋuɗuf mutsafta mnduha ta nzataka gwal tɗukwa ta kəma Lazglafta kəʼa,nda ma snatá skwi ta kumə zlahu a wa.29 Lazglafta ná, ŋa la Yahuda nda ghəŋataŋ ra? Lazglafta gwal kul nzakway kala Yahuda a guli ra? Mantsa nzakwani,Lazglafta gwal kul nzakway ka la Yahudaya guli, 30kabga turtuktuk Lazglafta. Tsatsidzaʼa nanafta ka gwal tɗukwa ta gwal ndatsa fafaɗa taŋ nda ma zlghay nda ŋuɗufataŋ. Tsatsi dzaʼa nanafta ka gwal tɗukwa tagwal kul nzakway ka la Yahuda nda ma zl-ghayndaŋuɗufa taŋ guli. 31Ma tsa zlghaftazlghafmu ya tama guli ná, hərɗiŋhərɗamuta zlahu ra? Hərɗiŋ amu wu, katək ná,ŋlanafta ŋlanaf mu ta zlahu.

4Grafta nda nzakwa Abraham

1 Ndana tama, nu dzaʼa mu mnaytaghəŋa Abraham ta nzakway ka dzidzamu? Nahganimutsaf tsima nzakwani? 2Kasimáma slnanimaga tsimutsaftaAbrahamta nzakway ka mndu tɗukwa ta wa iraLazglafta katsi ná, ma raŋra ghubayni taghəŋani, ama ta wa ira Lazglafta a tamawa. 3 Waka deftera Lazglafta ta mnay na?Ka lu ta mnay ma deftera Lazglafta na:«Zlghafzlgha Abraham ta Lazglafta, tsaya*kəl Lazglafta ka klafta ka mndu tɗukwa tawa irani» kəʼa.

4 Ka magamaga mndu ta slna ná, taplanapla lu ta nisəlani. Tsa skwi planalu ya ná, mbəhay a mbəha lu wu, skwi taraŋta ya. 5Ama ka lagha mndu ka zlghaftáLazglafta nda ŋuɗufani klaf a ta ghəŋani kamndu tɗukwa ta kəma Lazglafta ta ghəŋatsa slnani ta magə tsi ya wu katsi, dzaʼaklafkla Lazglafta ta tsa mndu ya ka mndutɗukwa ta wa irani. Mndərga tsa mndu yaguli ná, nda sna kazlay: Mamu tvi dzaʼa kəlLazglafta ka nanaftá gwal dmaku ka gwaltɗukwa ta wa irani kəʼa. 6Manda va tsayaka mgham Dawuda guli ta fay ma lahanita ghəŋa gwal ya klaf Lazglafta ka gwaltɗukwa ta wa irani dər má maga a həŋ taskwi ɗina. Tsa mnduha ya ná, mamu rfu dahəŋ, kaʼa.

7 «Rfu da gwal plana Lazglafta ta dmakuhataŋ, ga həŋ.

Rfu da gwal hərɗiŋ Lazglafta ta dmakuhataŋ

8 Rfu da mndu kul haɗMgham Lazglafta tambəɗa dmakwani†.»

9 Tsa rfu mnə mgham Dawuda ya ná,ta ghəŋa gwal nda ɗatsa fafaɗa taŋ re,ari nda gwal kul ɗatsaku fafaɗa taŋ gulia na? Ka mu kay na: «Zlghafzlgha Abra-ham ta Lazglafta kəl Lazglafta ka klafta kamndu tɗukwa ta wa irani, ka mu.» 10 Yawumutsafta Abraham ta nzakway ka mndutɗukwa ta wa ira Lazglafta na? Daga takul tsaku fafaɗani re, ari tahula tsanatáfafaɗ a na? Daga ta kul tsaku fafaɗani.11Ma fitika nzakwani ta kul tsaku fafaɗani,ka klaftá Lazglafta ka mndu tɗukwa ta wairani, kabga vəl zlghaftani. Tahula tsaka tsatá tsi ta fafaɗ. Ka nzaku tsa tsatáfafaɗani ya, ka ŋizla maraŋtá nzakwanitɗukwa ta wa ira Lazglafta. Abraham ná,dani ma inda gwal kul tsaku fafaɗani ya,ama ka zlghaftá həŋ ta Lazglafta, ka klaftáLazglafta ta həŋ ka gwal tɗukwa tawa irani,manda ŋa Abraham ya. 12 Nda nza kadani ma gwal nda tsa fafaɗa taŋ guli, kaksafksa həŋ ta saɗa zlghay nda ŋuɗufa damu Abraham ta zlghaftá Lazglafta daga takul tsaku fafaɗani ya.

Tanafta Lazglafta ta imi ta sləməŋ ta gwalta zlghafta

13 Tanafta Lazglafta ta imi ta sləməŋ taAbraham nda zivrani tani kazlay: Dzaʼavlaghavla yu ta ghəŋa haɗik‡ kəʼa. Tanafa Lazglafta ta imi ta sləməŋ kabga vəlmagayni ta skwi ta kumə zlahu wu, amakabga vəl klafta Lazglafta ka mndu tɗukwama zlghaftani. 14 Ka si gwal ta maga skwita kumə zlahu dzaʼa mutsa tsa skwi tanafLazglafta ta imi ta sləməŋ ta mndu ya katsiná, bətbət tsa zlghafta zlghaf lu ya, haɗhayhaya tsa skwi tanaf tsi ta imi ta sləməŋta mndu ya nda tsa tama wa. 15 Zlahu ná,ta klakkla ta ɓasa ŋuɗufa Lazglafta, amaka haɗ zlahu wu katsi, haɗ sana skwi ŋaɓlanapta wa.

16Tsaya tama ná, ma zlghafta nda ŋuɗufkəl Lazglafta ka vlatá tsa skwi tanaf tsi taimi ta sləməŋ ta mndu ya. Ka mbalayvlata tsi guli. Nda nza tsa skwi taf tsi ta

* 4:3 Ngha ta Zlrafta 15:6. † 4:8 Ngha ta Zabura 32:1-2. ‡ 4:13 Ngha ta Zlrafta 12:2-3, 17:4-6, 22:15-18.

La Ruma 4:17 195 La Ruma 5:14imi ta sləməŋ ya ŋa inda zivra Abraham.Nza a ka ŋa gwal ta sna skwi ta kuməzlahu kweŋkweŋ wu. Nda nza guli ka ŋainda gwal ta zlghafta nda ŋuɗuf manda ŋaAbraham ta nzakway kaDamudemdemya.17 Nda vinda ma deftera Lazglafta kazlay:Fafa yu ta kagha ka dani ma inda mndəramndu§ kəʼa. Nda nza Abraham ka Da muda Lazglafta ya zlghaf tsi nda ŋuɗuf. TsaLazglafta ya ta vranamtá hafu ma gwal ndarwa. Tsatsi nda mbrakwa hgagaptá skwikul haɗ ŋa nzakwani mamu. 18 Fəglaf alu ta ghəŋ sizlay wu, tsaw mataba tsayaná, nda fa ghəŋa Abraham, zlghafzlghata Lazglafta kəl tsi ka nzata ka dani mainda mndəra mnduha*, manda ya mnanaLazglafta kazlay: Dzaʼa nda ndəgha zivragha kəʼa ya. 19 Ta mnanatá Lazglafta tatsa gwaɗa ya ta Abraham ná, ta ghwaŋ aimani ka hɗa dərmək wa. Nda sna gulikazlay: Nda ghada halata iʼi kəʼa. Guliná, lula fitika yay markwa taŋ ta nzak-way ka Sara ta zwaŋ. 20 Dgaŋ a ta ghəŋɗekɗek ta ghəŋa skwi ya tanaf Lazglafta taimi ta sləməŋ wu. Katək ná, zlghay ndaŋuɗufani ta vlaŋtá mbraku, ka zləzlvu tsita Lazglafta. 21 Grafgra guli kazlay: Tsaskwi tiɗif Lazglafta ta imi ta sləməŋ ya ná,mamu nda mbraku ŋa magata guli kəʼa.22 Tsaya tama kəl Lazglafta ka klafta kamndu tɗukwa† tawa irani. 23 Ka klafklaLazglafta ka mndu tɗukwa ta wa irani kadeftera Lazglafta mnata ya ná, ta ghəŋaAbraham ndaghəŋani a nzakwa tsa gwaɗaya wu, 24 nda nza guli ta ghəŋa amu, kazlghafzlgha mu ta Lazglafta ta sliʼaganaptámghama mu Yesu ma mtaku ya. Dzaʼaklafkla ta amu guli ka gwal tɗukwa ta wairani. 25 Lazglafta ta vlatá tsa Yesu ya madzva mnduha ŋa dzata ta ghəŋa dmakwamu. Ka sliʼaganaptá tsi guli ma mtaku ŋanzakwa mu ka gwal tɗukwa ta wa irani.

5Slərɓaptá ta zughu nda Lazglafta

1 Ndana tama, nda nza mu ka gwaltɗukwa ta wa ira Lazglafta ma zlghaftamu nda ŋuɗuf. Mamu zɗaku mataba munda tsi nda ma Mghama mu Yesu Kristi.2Nda ma tsa Yesu Kristi ya mutsafta mu ta

zɗakatahuɗa Lazglafta nda ma zlghafta munda ŋuɗuf. Ta tsa zɗakatahuɗi ya sladaftaamuka rfu, kabganda fa ghəŋamu ta gwataLazglafta nda amuma glakwani. 3Ta ghəŋatsaya guli ná, ta rfu mu nda ghuya ɗaŋwata ghuyə mu, kabga nda sna amu kazlay:Ta taghay ghuya ɗaŋwa ta ksa ŋuɗuf kəʼa.4 Ksa ŋuɗuf ta klaktá ghuɓasaptá ghuyaɗaŋwa. Tsa ghuɓasaptá ghuya ɗaŋwa yaguli ta klaktá faftá ghəŋ ta Lazglafta. 5 Kafaffa mu ta ghəŋ ta Lazglafta ná, nzata a kabətbət wu, kabga maramaŋmara Lazglaftama ŋuɗufa mu kəʼa ɗvutá amu nda maSulkumani ya vlama tsi.

6Mantsa nzakwani, ta ma fitika nzakwamu kul haɗ mbrakwa mu ná, ka saha YesuKristi mtuta ta ghəŋa gwal dmaku ma fitikya kumaŋ Lazglafta. 7 Nda bla ka fatamndu ta ghəŋani ŋa mtuta ta ghəŋa mnduta nzakway tɗukwa. Ka waya ka skwi badzaʼa laviŋlava ta fata ghəŋani ŋa mtuta taghəŋa mndu ta maga skwi ya ɗina. 8 KaLazglafta maramaŋtá ɗvutani ta amu na:Ta ma fitika nzakwa mu ta ma dmaku tasaha Yesu Kristi mtuta ta ghəŋa amu. 9Matsa mtuta mtu Yesu Kristi ta ghəŋa amu ya,ka klaftá Lazglafta ta amu ka gwal tɗukwata wa irani. Mantsa tama ná, nda fa ghəŋaamu kazlay: Dzaʼa mbamafmba Yesu Kristima ɓasa ŋuɗufa Lazglafta kəʼa. 10 Ma fi-tika nzakwa mu ka ghuma Lazglafta ná, kaslərɓaptá tsi ta zughu mataba mu nda tsinda ma mtuta mtu zwaŋani. Mantsa tamaguli ná, ya nda slərɓa zughu mataba munda tsi ya, nda fa ghəŋa mu guli kazlay:Dzaʼa mbamafmba nda ma hafa zwaŋanikəʼa. 11 Tsaya kweŋkweŋ yeya a wu, taghərɓaku mu ta Lazglafta nda ma YesuKristi ta slərɓaptá zughu ndanana matabamu nda Lazglafta ya.

Gwaɗa ta ghəŋa i Adamu nda Kristi12 Samsa dmaku da ghəŋa haɗik nda

ma mndu turtuk ta nzakway ka Adamu.Ka klaktá dmaku ta mtaku, kəl mtaku kalanaghatá inda mndu, kabga gaga indamndu ta dmaku. 13Ma kɗaku Lazglafta kavlaŋtá zlahu ta Musa ná, mamu dmaku maghəŋa haɗik. Ma fitika nzakwani ta kulhaɗ zlahu ná, haɗ lu ta kulaftá dmaku wa.14Kulamnda tsa, daga taAdamuka sagha taMusa ná, ta ga mghamani mtaku ta ghəŋa

§ 4:17 Zlrafta 17:5. * 4:18 Zlrafta 15:5. † 4:22 Ngha ta Zlrafta 15:6.

La Ruma 5:15 196 La Ruma 6:13mndu, nduk ta ghəŋa gwal kul gatá dmakumanda ŋa Adamu.

Adamu ná, ta grə nda tsa mndu dzaʼasagha nda sa ya lu. 15 Nda dga katakatana nzakwa mbalay vla Lazglafta ndanzakwa Adamu. Mantsa nzakwani, taghəŋa dmakwa mndu turtuk ta nzakwayka Adamu ná, dagala mnduha ta rwuta.Ama malaghumala tsa mbalaya Lazglaftata vlata ya. Tsa mbalayani vla tsi nda mamndu turtuk ta nzakway ka Yesu Kristiya ná, klanakkla ta zɗaku ta ndəghatamnduha katakata guli. 16 Tsa mbalay vlaLazglafta ya ná, skwi ɗina ŋani ta magataka ŋa tsa mndu turtuk ta gatá dmakuya. Manda gatá tsa mndu turtuk ya tadmaku ná, ka ksutá guma Lazglafta ta indamnda səla. Ama tahula vlaŋta Lazglafta tazɗakatahuɗani ta mnduha dər má dagaladmaku maga həŋ mndani, ka klaftá tsi tahəŋ ka gwal tɗukwa ta wa irani. 17Nda madmaku gamndu turtuk lanaghatamtaku tainda mndu. Ama nda ma mndu turtuk tanzakway ka Yesu Kristi mutsafta mnduhata zɗakatahuɗi katakata da Lazglafta. Kambalay vlaŋta tsi ta tsa zɗakatahuɗani yata həŋ, ka klaftá tsi ta həŋ ka gwal tɗukwata wa irani nda ma Yesu Kristi, ŋa mutsaftataŋ ta hafu ŋa kɗekedzeŋ, ŋa zay taŋ tamgham kawadaga nda tsi guli.

18 Mantsa tama, manda va nzakwadmakwa mndu turtuk ta klakta kəl gumaka hbutá inda mndu ya, manda va tsayaguli ná, slna tɗukwa maga mndu turtukta nanaftá inda mndu ka gwal tɗukwaguli, ka pliŋtá tsi ta inda mndu ma guma,ka mutsaftá həŋ ta hafu ŋa kɗekedzeŋ.19 Manda va nzakwa mndu turtuk takwalaghutá snanatá gwaɗa Lazglafta kəlndəghata mnduha ka nuta ka gwal dmakuya, manda va tsaya guli ná, mndu turtukta snanatá gwaɗa Lazglafta kəl ndəghatamnduha ka nzakway ka tɗukwamnduha tawa ira Lazglafta.

20 Ma sagha zlaha Musa, ka sgavaghatasaba dmaku ta daɓi. Ma vli sgavaghadmaku ya ná, malaghumala sgəglavaghatazɗakatahuɗa Lazglafta guli. 21 Mandava nzakwa gay dmaku ta mgham ndama mtaku ya ná, manda va tsaya ta gazɗakatahuɗa Lazglafta ta mgham nda manzaku tɗukwa ŋamutsa hafu ŋa kɗekedzeŋ

nda ma Yesu Kristi Mghama mu.6

Gwal nda ndiʼa vgha taŋ nda Yesu ná,mamu hafu da həŋ

1 Nu ka mu dzaʼa magay tama ndana?Ka gɗavata muma dmaku kada sgavaghatazɗakatahuɗa Lazglafta re, ari ki? 2Mantsa aɗekɗek wa! Mtuguduŋ mta amu ta dmaku,wa ka amu dzaʼa gɗəglamta ma dmakuna? 3 Sna a kuni kazlay: Ma magamatábatem ná, nda ndiʼa mu nda Yesu Kristi,mtumta mu kawadaga nda tsi nda tsa kəʼara? 4 Ma magamatá batem ná, nda gwamu nda tsi ma mtakwani, paɗampaɗa luta amu kawadaga nda tsi. Ka sliʼaganaptámbrakwa glakwa Da ta Yesu Kristi ŋa nza-kwa amu guli nda lfiɗa hafu.

5 Aŋi, nda ndiʼa amu kahwathwata ndatsi ma fitika mtuta mtu mu kawadaga ndatsi. Manda va tsaya guli ná, sliʼagapsliʼamu ma mtaku manda va ya sliʼagap tsatsiŋa nzakwa mu nda lfiɗa hafu. 6 Ɗina kasnaŋta mu kazlay: Tsa nzaku si ta nzakumu ghalya ya ná, zləŋaf zləŋa lu ta udzazləŋay kawadaga nda Kristi kəʼa, kabga ŋazaɗanatá tsa mbrakwa dmaku ma vgha muya. Yaha mu kɗaŋtá nzaku ka vuʼa dmakuka lu, kəl lu kamagatamanda tsaya. 7Mnduya ta mtuta ná, falauʼ vghani da dmaku.8Ka laghamukamtuta kawadagandaKristikatsi ná, nda fa ghəŋamu guli kazlay: Dzaʼanzaku mu nda hafu kawadaga nda tsi kəʼa.9 Nda sna amu kazlay: Sliʼagapsliʼa Kristima mtaku, mtugəlta a guli wu kəʼa. Ta haɗmtaku nda mbraku ta ghəŋani wa. 10 Tsamtuta mtu tsi ya ná, turtuktuk mtuta tsita ghəŋa dmakwa mnduha. Ndanana ná,nda hafu tsatsi. Ka ŋa Lazglafta ta nzakwatsi ta nzakwani. 11 Manda tsaya kaghuniguli, ɗina ka snaŋta ghuni kazlay: Nda mtakuni, nda dga vgha ghuni nda dmaku kəʼa.Ta nzaku kuni nda hafu ŋa Lazglafta, kabganda ndiʼa vgha ghuni nda Yesu Kristi.

12 Mantsa tama, yaha dmaku gəgəltámgham ta ghəŋa na sluʼuvgha ghuni tamtaku na. Yaha kuni snanatá skwi ya takumə tsi. 13 Ma zlanaŋ kuni ta dmakuta fawayha ghuni ŋa maga dmaku. Katəkná, vlaŋwavla ta ghəŋa ghuni ta Lazglafta,kabga nda nza kuni ka gwal nda hafu tasliʼagapta ma mtaku. Zlanaŋwa fawayha

La Ruma 6:14 197 La Ruma 7:10ghuni ta Lazglafta, ka maga tsi ta skwihaya tɗukwa nda həŋ. 14Mantsa tama, ta haɗdmaku nda ga mgham ta ghəŋa kaghuniwu, kabga ta mista zlahu a kuni wu, mistazɗakatahuɗa Lazglafta kuni.

Vuʼa dmakumu re, vuʼa Lazglafta amu na?15 Kinawu nzakwani tama! Ka maga

mu ta dmaku kabga kwala mu ta kul haɗmista zlahu, laghula mu dista zɗakatahuɗaLazglafta rki? Mantsa a ɗekɗek wa! 16 Snaa kuni kazlay: Ka fafa kuni ta ghəŋa ghunimanda vuʼa mndu ka snanatá gwaɗani ná,nda nza kuni ka vuʼa tsa mndu ta snukuni ta gwaɗani ya kəʼa ra? Laviŋlavaka ta nzakway ka vuʼa dmaku, ŋa klaydmaku ta kagha da mtaku. Laviŋlava ka tasnanatá ŋa Lazglafta, ŋa naghafta Lazglaftaka mndu tɗukwa ta ghəŋa vəl snanatagha ta gwaɗani. 17 Rfama ta Lazglafta!Ghalya si nda nza kuni ka vuʼa dmaku.Ndanana, snasna kuni nda inda ŋuɗufaghuni ta dughwaŋa skwi ya ta taghu luŋa inda mnduha demdem, ka taghaftákuni. 18 Manda pligighunista ma dmaku,ka nutá kuni ka vuʼa maga skwi tɗukwa.19 Manda va ya ta gwaɗə mnda səla tagwaɗaghunata yu ta na gwaɗa na, kabgapərɗaf a kuni ta snaŋta wa. Ghalya ná, sizliŋzla kuni ta fawayha ghuni ka vuʼa magaŋəɗaka skwiha, nda dmakuha ŋa kwal kulsna gwaɗa da Lazglafta. Ndanana tamaná, zlaŋwazla ta fawayha ghuni ka vuʼamaga skwi tɗukwa ŋa nzakway ka gwal tasnanatá ŋa Lazglafta.

20 Ma nzakwa ghuni ka vuʼa dmakuná, Zɗəgaghuna a maga skwi tɗukwa wa.21 Slənawu tsa maga kuni tama? Wyaka skwa hula tsa skwiha ya ndana, kabgamtaku kɗavakta tsa skwiha ya. 22 Ndanatama guli ná, pligighunispla lu ma dmakuka nutá kuni ka kwalva Lazglafta ka mut-saftá kuni ta nzata nda ghuɓa ma nza-kwa ghuni, ŋa mutsay ghuni ta hafu ŋakɗekedzeŋ ma kɗavaktani. 23 Manda vatsaya ná, ka ta ga dmakumndu, nisəlani námtaku ya. Ama skwi ka mbalay ta mutsu luda Lazglafta ná, hafu ŋa kɗekedzeŋ ya mandiʼatá vgha mu nda Yesu Kristi Mghamamu.

7Grafta nda nzakwa i marakw nda zəʼal

1Zwanama ɗa, nda sna kaghuni ta zlahu.Ŋa kaghuni nda sna ta zlahu ya, ta mnayu ta na gwaɗa na kazlay: Ta ma nzakwamndu ta ndiri ta ga zlahu ta mgham taghəŋa mndu kəʼa. 2 Ka graghunaf gra yuɓa! Marakw ga mndu ná, hbafhba zlahuta zəʼala taŋ ka ta ndiri zəʼala taŋ. Ala,ka mtumta zəʼala taŋ katsi, falauʼ vghanima tsa zlahu ta hbafta ta zəʼala taŋ ya.3 Ka ta ndiri zəʼala taŋ, ka sliʼafta tsi kalaghwi da sanamndukatsi, hliri tamagə tsamarakw ya nda tsa. Ala ka mtumta zəʼalataŋ katsi, falauʼ vghani ma tsa zlahu ya, dərsliʼafha tsi ka laghu wuma ta sana mnduná, hla a ta iri nda tsa wa. 4 Manda vatsaya nzakwani nda kaghuni guli zwanama.Ma mtuta Kristi ta udza zləŋay ná, mtumtakaghuni guli kawadaga nda tsi, nda dgavgha ghuni nda zlahu. Nda nza kuni ka ŋasana mndu, ka ŋa tsa mndu ta sliʼagaptamamtaku ya, ŋa magay mu ta skwi ɗina ŋaLazglafta. 5 Ghalya, ma fitika nzakwa muta maga skwi ta kuməmaya mu ná, dmakutsa skwi ya ka zlahu ta mnay ŋa mu. Natsa snaŋta mu mantsaya, ka mamaftá muta maga tsa skwi lmaf lu ya. Ka ksə tsaghwaɗaka skwiha ya ta slnama amu, ka klaamu da mtaku. 6 Ndanana tama ná, falauʼvghamu da zlahu, mtuguduŋmtamu ta tsazlahu ya si ta hbamata ya. Laviŋlava mu tamaganatá slna ta Lazglafta ma lfiɗa nzakutamaramaŋta Sulkum. Manda tsa vindaf luma zlahu ghalya ya a ta magəgəlta mu wa.

Nzakwa zlahu nda dmaku7 Nu ŋa mnay tama? Zlahu ná, dmaku

ya ra? Dmaku a wa. Ama ka má haɗ kazlahu wu ná, ma sna a yu ta dmaku wa.Ka má mniha a zlahu kazlay: Ma haraʼuka ta iri ta skwa mndu kəʼa ná, ma sna ayu kazlay: Dmaku* ya kəʼa wa. 8 Mantsaya tama, ka mutsaftá dmaku ta gaganaftáinda haraʼuwa skwiha ma iʼi nda ma zlahu.Ka má haɗ ka zlahu wu ná, gratá skwi ndamta na dmaku. 9 Ghalya, ma kwala ɗa takul snaŋtá zlahu ná, ta nzutá nzakwa ɗa yu.Manda snaŋta ɗa ta zlahu, ka nzatá dmakunda hafu, 10 ta mtutá iʼi. Lazglafta ná,vlavla tsatsi ta zlahu ŋamutsa hafu, ama ka

* 7:7 Ngha ta Sabi 20:17 nda Vrafta ta Zlahu 5:21.

La Ruma 7:11 198 La Ruma 8:11klaghatá tsi ta iʼi da dmaku. 11Mutsafmutsadmaku ta tvi, ka klaftá tsi ta zlahu ŋa nanaiʼi ka ga dmaku, ka dzihatá.

12 Tsaw zlahu ná, sagha daga daLazglafta. Inda gwaɗa ya mna tsi ná,nda ghuɓa, tɗukwa nzakwani, ɗina guli.13 Tsaya tama ní, laviŋlava skwi ɗina tadzihata ra? Laviŋ a wu, dmaku katək tadzihata. Tsa dmaku ya ta klaftá tsa ŋərmaskwi ya, ka dzihata nda tsi, kabga ŋa snaŋtákɗavakta nzakwa dmaku. Nda ma zlahusaba dmaku dəɗay ta daɓi, nda kɗavaktaɓadzatani tani.

Mnda səla ná, ŋurɗika dmaku ya14 Nda sna amu kazlay: Sagha daga da

Lazglafta na zlahu kəʼa. Tsaw iʼi ná, mndasəla yu habu dmaku. 15 Kahwathwata ná,sna a yu ta skwi ta magə yu wu, haɗ yuta maga skwi ta kumə yu wu, tsa skwi tahusihata ya katək tamagə yu. 16Tsawka tsaskwi kul kumə yu ya tamagə yu katsi, tsayakəl yu ka grafta kazlay: Skwi ɗina zlahukəʼa. 17 Tsa ghwaɗaka skwi ta magə yu yaná, iʼi a ta gay wa, tsa dmaku ma iʼi ya tagay. 18Nda sna yu kazlay: Haɗ skwi ɗinamaiʼi, ma na sluʼuvgha iʼi na wu kəʼa, na skwita kumə yu ta mnay. Ta kumay yu má tamaga skwi ɗina, triɗ laviŋ a yu wa. 19 Haɗyu ta maga skwi ɗina má ta kumə yu wu,skwi kul ɗinaku kul kumə yu, ta magə yu.20Ka ta magay yu ta skwi kul kumə yu katsiná, iʼi a ta gay wu, tsa dmaku ma iʼi ya tagay.

21Wya skwi ta tapafta yu tazlay ma vghaɗa: Ka maga yu ta skwi ɗina ka yu ya ná,gi ka ghwaɗaka skwi kəʼa ta nuta. 22 Mahyahya ŋuɗufa ɗa ya ná, zɗigihazɗa zlahaLazglafta. 23Amama vgha ɗa, ta tapaf tapayu ta sana ghwaɗaka skwi ta lmu nda vərɗaskwi ɗina ya ta ndanu yu. Tsa ghwaɗakaskwi ma iʼi ya, ta na iʼi ka vuʼa dmaku.24 Ɗaŋwa ɗa ŋa ɗa gra! Wa dzaʼa dgihatanda na vgha ta kla iʼi da dmaku na na? 25Tarfay yu katakata ta Lazglafta ta mbiɗiftanda ma Yesu Kristi.

Tsaya tama ná, ma ghəŋa ɗa ya ná, takumay yu ta sna zlaha Lazglafta, ama mavgha ɗa ya, zlaha dmaku ta laghu yu dasnay.

8Nzakway ndambrakwa Sulkum nda ghuɓa

1 Ndanana tama, tsanaghata a Lazglaftata guma ta gwal nda ndiʼa vgha taŋnda Yesu Kristi wu, 2 kabga mbrakwaSulkum nda ghuɓa ta vlamatá hafu ndama Yesu Kristi ta ga mgham ta ghəŋaiʼi. Mbrakwa tsa Sulkum nda ghuɓa yata klaptá iʼi ma mbrakwa dmaku nda ŋamtaku tani. 3 Traptra zlaha Musa tamaga tsa slna ya, kabga hta ta mbrakwamnda səla ta pyafta ka magata. Amaka magatá Lazglafta ma ghunagatani tazwaŋani turtuktukma sluʼuvghamanda ŋagwal dmaku, ŋa klagamapta ma dmaku.Nda tsaya tsanaghata Lazglafta ta guma tadmaku ta magə mnda səla. 4 Kada laviŋtamu ta nzaku manda ya ta kumə zlahu kəʼakəl tsi ka magata mantsa ya, ŋa nzay mu tanzaku manda ya ta kumay Sulkum, mandaya ta kumə sluʼuvgha a wa. 5Gwal ta nzakumanda ya ta zɗəganatá sluʼuvgha ná, tsa ŋasluʼuvgha ya ta laghu həŋ da snay. Gwal tanzaku manda ya ta zɗəganatá Sulkum ndaghuɓa ya guli, tsa ŋa Sulkum nda ghuɓa yata laghu hahəŋ da snay. 6 Ka laghula lu dasnanatá ta ŋa skwi ta zɗəganatá sluʼuvghakatsi ná, kla ghəŋ da mtaku tsa. Ka laghulalu da sna skwi ta zɗəganatá Sulkum ndaghuɓa katsi guli ná, kla ghəŋ da hafu ndaya da zɗaku tsa guli. 7 Gwal ta laghwi dasnanatá ŋa skwi ta zɗəganatá sluʼuvgha ná,ghuma Lazglafta həŋ, kabga haɗ həŋ ta snazlaha Lazglafta wu, traptra həŋ ta snata.8Gwal tamaga skwi ta zɗəganatá sluʼuvghaná, laviŋ a həŋ ta maga skwi ta zɗəganatáLazglafta wa.

9 Ama kaghuni, haɗ kuni ta maga skwimanda ya ta zɗəganatá sluʼuvgha wa,manda ya ta zɗəganatá Sulkuma Lazglaftata nzaku ma kaghuni ta nzakwa kuni tanzaku. Ka haɗ Sulkuma Kristi ma mnduwu ná, ŋa Kristi a tsa mndu ya wa. 10 Ka simamu Kristi ma kaghuni katsi, ta vlaghu-navla Sulkumani ta hafu, kabga naghu-nafna Lazglafta ka gwal tɗukwa ta wa irani.Aŋmndani dzaʼa mtumta kuni ta ghəŋa vəlmagata ghuni ta dmaku. 11 Ka si ta nzakuSulkuma tsa mndu ta sliʼaganaptá Yesu mamtaku ya ma kaghuni katsi, va tsa mnduta sliʼaganaptá Kristi ma mtaku ya, dzaʼavranamtá hafu ma tsa sluʼuvgha ghuni tamtuta nda ma tsa Sulkumani ta nzaku makaghuni ya.

La Ruma 8:12 199 La Ruma 8:3612 Ka si mantsa tsi tama zwanama, ka

dməŋ tsa nzaku ya ta amu. Dəməŋa nzakumanda ya ta zɗəganatá sluʼuvgha a wa.Haɗ amu ta nzay manda ya ta zɗəganatásluʼuvgha wa. 13Ka manda ya ta zɗəganatásluʼuvgha ka kuni nzaku katsi ná, dzaʼamtaku kuni. Ala, ka zlanaŋzla kuni taghəŋa ghuni ta Sulkum ka dzata tsi taskwiha ta zɗəganatá sluʼuvgha ghuni katsi,dzaʼa nzakway kuni nda hafu. 14 Inda gwalta pghə Sulkuma Lazglafta ná, nda nzahəŋ ka zwana Lazglafta. 15 Tsa Sulkumvlaghuna Lazglafta ya ná, haɗ ta nighu-nista ka vuʼa ŋa zləŋglay ghuni ta zləŋ wa.Tsa Sulkum ya ná, naghunafna ka zwanaLazglafta. Nda ma tsa Sulkum ya ta hgamu ta Lazglafta ka «Aba, Da!» kəʼa. 16 TsaSulkuma Lazglafta ya ta mnay ŋa sulkumavghamu kazlay: Zwana Lazglafta amu kəʼa.17Ka si nda nza mu ka zwanani, dzaʼa mut-say mu ta skwi ya payamaf tsi. Nda amutani, nda Yesu Kristi tani, kawadaga mudzaʼa mutsa tsa skwi payamaf tsi ya, kabgakawadaga mu ta ghuya ɗaŋwa, kawadagamu guli nda tsi dzaʼa mutsa tsa glaku ya.

Ŋərma skwi ya faf mu ta ghəŋ tida18Grafgra yu kazlay: Nana ghuya ɗaŋwa

ta ghuyə mu na ná, haɗ lu dzaʼa walaŋtagray nda tsa glaku dzaʼa maramaŋtaLazglafta ya wu kəʼa. 19 Inda skwi zlagəgiŋLazglafta ná, nda mndər ta kzla həŋ ta tsafitik dzaʼa maraŋta Lazglafta ta zwananiya. 20 Tsaw tsa skwiha zlagəgiŋ Lazglaftaya ná, nuna həŋ ka skwa bətbət, nda ɗvaytaŋ a nuta həŋmantsaya guli wu, Lazglaftata ɗvaftá nzata taŋ mantsa* ya. Tsaw tanda fa ghəŋani ta skwi dzaʼa tsi magaydazlay, 21 kabga mamu fitik ya dzaʼa pliŋtatsi ta inda skwi ya zlagigiŋ tsi, ma ga vuʼarwaku. Ŋa mutsay taŋ ta glaku mandaŋa zwana Lazglafta, ŋa nzakwa taŋ flauʼvgha taŋ. 22 Nda sna amu kulam gwatna,ta ŋizi inda skwiha zlagigiŋ Lazglafta, taɓasa vghahəŋmandamarakw ta ɓasa yaku.23Hahəŋ ndaghəŋa taŋ yeya a wu, nda amutiŋlaghu Lazglafta ta vlamatá Sulkumaniya tani, ta ɓasay ɓasay amu guli ma vghamu, ka kzla fitika vərɗa nzakwa mu kazwana Lazglafta, ŋa nzata mu nda vərɗakafalauʼwa ta vgha mu. 24 Ma fatá ghəŋamu mbamafta Lazglafta. Ka nda ghada

nghaŋta skwi ya faf lu ta ghəŋ tida ná, fəglaa lu ta ghəŋ tida wa. Tata fay lu ta ghəŋ taskwi ya ghada lu ta nghaŋta ra? 25 Ala, kanda fa ghəŋamu ta skwi ta kul nghaŋta mukatsi ná, nda ksata ŋuɗuf ta kzla mu ta tsaskwi ya.

26Manda tsaya guli ná, ta katay Sulkumnda ghuɓa ta amu guli ma hta ta mbrakwamu. Sna a amu ta maga duʼa mandaya ta raku wu, ama ka ndəɓu Sulkumkaghəŋani ta dzvu da Lazglafta da manakaamunda ŋizi, kul laviŋtá lu tamnay ndawi.27 Lazglafta ná, nda sna tsatsi ta kɗavaktaskwi ma ŋuɗufa mndu. Nda sna ta skwi takumə Sulkum ta ɗaway, kabga manda ya takumə Lazglafta ta ɗawa Sulkum da tsi taskwi ŋa gwal ta nzakway ka ŋani.

28 Nda sna amu guli kazlay: Ŋa ɗinakwataŋ mida ta maga Lazglafta ta inda skwiŋa gwal ta ɗvuta, tsa gwal ghadu tsi tazabuta daga taŋtaŋ ya. 29 Tsa gwal ghadutsi ta zabuta daga taŋtaŋ ya, ghadughada tananaftá həŋ ŋa gara vgha nda zwaŋani, ŋanzakwa tsa zwaŋani ya ka zumali matabandəghata zwanama. 30 Tsa gwal ghadu tsita zabuta ya, tsa hahəŋyahagaf tsi guli. Tsagwal hagaf tsi ya guli, hahəŋ nanaf tsi kagwal tɗukwa ta wa irani. Tsa hahəŋ nanaftsi ka gwal tɗukwa ta wa irani ya, tsa hahəŋya vlaŋ tsi ta glaku ta həŋ.

Ɗvuɗva Lazglafta ta amu31 Ka si mantsa tsi, nu ta ŋa mnay mu ta

ghəŋa tsaya tama? Ka si ŋa mu Lazglaftaya ní, wa dzaʼa dzaŋtá kəma nda amuna? 32 Lazglafta ná, pyaghu a ta zwaŋaniwa. Vlagavla ka mtuta tsi da manaka amudemdem. Wa kəʼa dzaʼa kwal kul vlamatáinda skwi kawadaga nda tsatsi tama? 33Wadzaʼa tsaftá skwi ta gwal zabap Lazglaftana? Haɗ mndu wa. Lazglafta ta hlaftáhəŋ ka gwal tɗukwa ta wa irani. 34 Wa yadzaʼa laviŋta ksutá həŋ ma guma na? YesuKristi ná, mtumta. Ta nzaku nda ga zeghwaLazglafta, ta maga duʼa da manaka amu.

35 Wa dzaʼa dgamata nda ɗvuta ya ɗvuKristi ta amu na? Ghuya ɗaŋwa re, skwi tamalaghutá mbrakwa mu re, giri re, mayare, pɗa lgut re, nzaku ta wa hɗak re,budugwa a dzaʼa dgamata na? 36Manda yanda vinda ma deftera Lazglafta na:

* 8:20 Ngha ta Zlrafta 3:17.

La Ruma 8:37 200 La Ruma 9:19«Ta ghəŋa gwaɗa ta kagha ta kəl ŋni ka

nzakway ta wa hɗak inda fitik.«Ta kəl lu ka ngha aŋni manda tuwakha

ta klə lu ta tumbla† kəʼa.»37 Ma inda tsa skwiha ya ná, fərtapfərtaamu ma zatá ghwa, nda ma mndu ya taɗvutá amu. 38 Manda va tsaya nzakwani,nda sna yu kazlay: Dər má mtaku tsi,dər má nzata nda hafu tsi, dər má duh-walha Lazglafta tsi, dərmá sana skwihandambra nda mbra ta luwa tsi, dər má nzakundanana tsi, dər má nzaku ta kəma a tsi,39 dər má sana skwiha nda mbra nda mbrata ghəŋa haɗik a tsi, dər má skwi kighkighzaghutani ta ghudzifa luwa tsi, dərma skwikighkigh zaghutani da ghuvata haɗik tsi,haɗ sana skwi zlaganap Lazglafta nda zlagadzaʼa dgamata nda tsa ɗvu ya ɗvu Lazglaftata amu, maramaŋ tsi nda ma Yesu KristiMghama mu ya wu kəʼa.

9Lazglafta ta zbaptá la Israʼila

1 Kahwathwata na gwaɗa dzaʼa yu mnayna, ma hga Yesu Kristi, tsakalawa ɗa awa. Manda tsaya ka nzakwani ka ndanaɗa guli ta mnihata Sulkum nda ghuɓa.2 Ta kuzliha kuzla ta ŋuɗufa ɗa katakata,nda ŋra ŋuɗufa ɗa inda fitik, 3 ta ghəŋazwanama ɗa ta nzakway ka mndəra ini. Tadər ma Ksiʼafta Lazglafta ta iʼi, ka dgihatanda Kristi, ta mbanaftá tsi ta hahəŋ, ka yu.4 La Israʼila həŋ. Hahəŋ nanaf Lazglaftaka zwanani, hahəŋ maranaŋ tsi ta sgitani,nda hahəŋ dzrafta tsi ta wi, hahəŋ vlaŋtsi ta zlahu, hahəŋ maranaŋ tsi ta tvi káhəŋ da tsəlɓu ta kəmani, hahəŋ tanaf luta imi ta sləməŋ, 5 dzidzíha taŋ gwal kulaŋlu, nda tvi sluʼuvgha guli ná, ma mndərataŋ saba Kristi. Tsatsi ta hemanatá indaskwi demdem. Zləzlvama ŋa ɗekɗek taLazglafta. Ka nza tsi mantsa.

6Vraghu nda wani a tsa gwaɗa Lazglaftata mnata ya wu, kabga inda gwal ta nzak-way yagap lu ma la Israʼila a ta nzakway kavərɗa la Israʼila wa. 7 Guli ná, inda gwal tanzakway yagap lumamndəra Abrahama tanzakway ka vərɗa zivirha Abraham wa. KaLazglafta nda Abraham na: «Nda ma Izak*dzaʼa yagapta zivra gha,» kaʼa. 8 Ghəŋa

tsa gwaɗa ya na: Zivir ya yagap lu ndama sluʼuvgha a gwal ta nzakway ka zwanaLazglafta wa. Ama zwani ya yagap lu ndata tva dzratawa Lazglafta nda Abraham,zwana zivir. 9 Wya tsa gwaɗa ta ta ta imita sləməŋ mnə Lazglafta ya: «Ta vraktá yukɗaghalammandana luwaná, nda zwaŋ† taghuva Sara,» kaʼa.

10 Manda va tsaya luta tsi nda Rabikamarkwa dzidza mu Izak, ka yanatá tsita mbuhwali. 11-12 Ma kɗə lu ka yatátsa zwaniha ya, ka Lazglafta nda Rabikamantsa: «Mali dzaʼa ndəɓa dzvu da sagəŋ,»kaʼa. Ta la a tsa zwaniha ya saha ta haɗik, kasnaŋta taŋ ta skwi ɗina nda ya kul ɗinakunda tsa ta luta tsa gwaɗa ya wa. Nzanzatsa skwi ya mantsa kada nzakwa skwi takumə Lazglafta manda ya tha tsi. Tsa zbaflu ya ná, ŋa nzakwani manda ya ta kuməLazglafta hgafta lu, ta vəl magatani ta slnaa wa. 13 Manda ya nda vinda ma defteraLazglafta na:«Zbuzba yu ta Yakubu ka zlaŋtá Isuwa‡,»

kaʼa14 Kinawu ka mu dzaʼa mnay tama?Tuɗukwa a Lazglafta nda tsa tama wurki na? Mantsa ya a ɗekɗek wa. 15 KaLazglafta nda Musa na: «Ta maganamagayu ta skwi ɗina ta mndu ya ta kumə yuta maganatá skwi ɗina. Ta taway yu tahiɗahiɗa ta mndu ya ta kumə yu ta tawatáhiɗahiɗa tida§ guli,» kaʼa. 16 Tsaya tama,ka zbaf zba Lazglafta ta mndu ná, ta vəlkumafta maya tsa mndu ya a wu, ta vəlmagatani ta slna a guli wa. Lazglafta tanita ɗvafta maganatá skwi ɗina, kaʼa. 17Wyaka Lazglafta mnanatá Firʼawna, ka vindaftáluma defteri: «Faffa yu ta kagha kamghamŋa maravata mbrakwa ɗa ta kagha, nda yaŋa tiŋtá hga ɗa ta ghəŋa haɗik* demdem.»18Mantsa ya tama ná, tamagay Lazglafta taskwi ɗina ŋa mndu ya kumaŋ tsi, ta təŋayta ŋuɗufa mndu ya kumaŋ tsi guli.

Manda ya kumaŋ tsi ta maga Lazglafta taslnani

19 Ka waya ka skwi dzaʼa mnay ka ŋa ɗakazlay: Ka si mantsa ya tsi, kabgawu takəl Lazglafta ka mnay, magamaga kuni tadmaku kəʼa nda mnduha tama ɓa? Tsaw

† 8:36 Ngha ta Zabura 44:23. * 9:7 Ngha ta Zlrafta 21:12. † 9:9 Ngha ta Zlrafta 18:10-14. ‡ 9:13 Ngha taZlrafta 25:23, nda Malatsi 1:2-3. § 9:15 Ngha ta Sabi 33:19. * 9:17 Ngha ta Sabi 9:16.

La Ruma 9:20 201 La Ruma 10:7waya dzaʼa laviŋtá kwalaghutá skwi ya ku-maŋ Lazglafta na? 20 Kagha mnda səla, wahga gha ŋa zlərɗa ya kumaŋ Lazglafta na?Ta mnay skwi tsaf lu nda rɓisl ŋa mndu yata tsafta kazlay: Kabgawu kəl ka ka tsaftáiʼi mandana na kəʼa ra? 21 Tsa mnda tsaftahuzla ya a ta laviŋta maga skwi ya kumaŋtsi nda tsa rɓisl ya ra? Nda va tsa rɓislaturtuk ya, laviŋlava ta tsatsaftá huzla ya ŋamaga slna nda tsi baɗu gwaɗa, nda ya ŋamaga slnaha baɗu walaya fitikha.

22 Ka manda tsaya kumaŋta Lazglafta tamaraŋtá ɓasata ŋuɗufani, nda maraŋtanita mbrakwani ma suʼayni nda ksatá ŋuɗufkatakata ta ghəŋa gwal nda fa ŋa zwaɗutama ɓasata ŋuɗufani ya ní, nu ŋa gha midatama na? 23Mantsa ya kumaŋta Lazglaftata snaŋta mnduha ta glakwa sgitani ŋagwal tawa tsi ta hiɗahiɗa ta həŋ, tsa gwal yathanaf tsi ŋa lami da sgitani ya. 24Ama tsagwal hagaf tsi ya, mataba la Yahuda yeya awu, kulam mataba gwal kul nzakway ka laYahuda tani.

25 Tsaya skwi ya mna tsi ma defteraHuseya:«Mnduha ɗa kuni,ka yu dzaʼa hga gwal kul haɗ kamnduha ɗa.Gwal ɗvu yu kuni,dzaʼa hga yu ta gwal si kul ɗvuta yu.26Ma vli ya mnana lu ta həŋ,“mnduha ɗa a kuni wu” kəʼa ya, ma tsa

vli ya dzaʼa hga lu ta həŋ ka ZwanaLazglafta nda hafu†.»

27 Ka Isaya nda ŋani klaŋtá lwi nda zwanala Israʼila guli na: «Dər manda wutak ta waghwa yatá zwana la Israʼila ná, mtsel yeyagwal dzaʼa mbaʼata mataba taŋ. 28 Dzaʼasasa Mgham Lazglafta tsanaghatá guma taghəŋa haɗik demdem, haɗ dzaʼa laghwi dagərɗaku wu‡,» kaʼa. 29Manda yamna Isayaghalya guli na:«Ka má pɗama a Lazglafta ta Mbruta ta

zivir wu katsi ná,má nda nza mu manda luwa Suduma, má

nuna mu manda luwa Gwamura§guli,» kaʼa.

La Israʼila nda tva mbaku ma zlghay ndaŋuɗuf

30 Kinawu tsa tama? Gwal kul nzakwayka la Yahuda ná, zbaŋ a hahəŋ ta nzakway

ka gwal tɗukwa ta wa ira Lazglafta wu, kamutsaftá həŋ ta nzakway ka gwal tɗukwa tawa ira Lazglafta nda ma zlghay nda ŋuɗuf.31 La Israʼila ya guli ná, zbaŋzba hahəŋ tamagatá skwi ta kumə zlahu, ŋa nzakway kagwal tɗukwa ta wa ira Lazglafta, triɗ trap-tra həŋ ta magatá tsa skwi kumaŋ zlahuya. 32 Kabgawu kəl la Israʼila ka trapta na?Kabga zbaŋ a həŋ ndama zlghay nda ŋuɗufwu, ndamamagatá skwi kumaŋ zlahudzaʼamutsakwa tsi ka hahəŋ. Ka dzuŋtá tuthunta həŋ «ta palaka tuthun.» 33Manda ya ndavinda ma defteri kazlay:Wana yu ta fatá palaka tuthun ma luwa

Siyuna,pala ya dzaʼa zlambanaptá mnduha.Mndu dzaʼa zlghafta ná,haɗ dzaʼa pghanaghatá hula wu* kəʼa ya.

10Turtuktuk Lazglafta ŋa inda mndu

1 Zwanama ɗa, skwi ta kumə yu maŋuɗufa ɗa ná, ta kumay yu ta mutsafta laIsraʼila ta mbaku. Tsaya skwi ta magə yuta duʼa ta ghəŋa taŋ da Lazglafta. 2 Ndasna yu kazlay: Ta zbay həŋ ta Lazglafta ndaŋuɗufa taŋ kəʼa, ama sna a həŋ ta vərɗatvi wa. 3 Sna a həŋ ta tvi ká Lazglaftata nanaftá mnduha ka gwal tɗukwa ta wairani wa. Ŋa taŋ ŋa taŋ ma zba tva nzakutɗukwa ta wa ira Lazglafta ta magə həŋ,ka kwalaghutá həŋ ta tsuʼaftá tsa tvi takəl Lazglafta ka nanaftá mnduha ka gwaltɗukwa ta wa irani ya. 4 Tsaya tama ná,kɗanakkɗa Kristi ta zlahu. Inda gwal tazlghaftá Yesu Kristi ná, nanaf na Lazglaftata həŋ ka gwal tɗukwa ta wa irani.

Inda mndu ta zlghafta nda mba5 Ka vərɗa Musa vindafta ta ghəŋa tva

nzaku ka mndu tɗukwa nda ma zlahu na:«Inda mndu ta kɗanaktá inda skwi mandaya ta kumə zlahu* ná, dzaʼa mbaku ndamida» kaʼa. 6 Ama wya ka gwaɗa Lazglaftata mnay ta ghəŋa tva nzaku tɗukwa ta waira Lazglafta nda ma zlghay nda ŋuɗuf:«Wa dzaʼa lafi ta luwa da klagatá Kristina?» ka ka mndu ná, ghadaghada Kristita saha! 7 Ma mnə ka guli kazlay: «Wadzaʼa laha da ghuvata haɗik da klagaftá

† 9:26 Ngha ta Huseya 2:1-3 nda 2:25. ‡ 9:28 Ngha ta Isaya 10:22-23. § 9:29 Ngha ta Isaya 1:9 nda 19:23-28.* 9:33 Ngha ta Isaya 28:16. * 10:5 Levitik 18:5.

La Ruma 10:8 202 La Ruma 11:8Kristi na kəʼa guli,» ghadaghada Kristi tasliʼagapta. 8 Tsaw wya ka Musa mnatama deftera Lazglafta ta ghəŋa tva nzakwtɗukwa ta wa ira Lazglafta: Tavata kaghagwaɗa Lazglafta, ma wubisima gha nzak-wani, nda ya ma ŋuɗufa gha† guli. Tsagwaɗa ya ná, gwaɗa ta zlghay nda ŋuɗufya ta mnə ŋni ŋa mnduha. 9 Ka mnaŋmnaka nda wa gha kazlay: Yesu ná, Mghamya kəʼa, zlghafzlgha ka guli ma ŋuɗufa ghakazlay: Sliʼaganapsliʼa Lazglafta ma mtakukəʼa, dzaʼa mbaku ka. 10 Ma zlghafta ndaŋuɗuf ta nuta lu ka mndu tɗukwa ta wa iraLazglafta. Ma mnigiŋta nda ma wubisimguli ta mutsafta lu ta mbaku. 11 Ka lu vin-dafta ma deftera Lazglafta na: «Inda mnduta zlghafta ná, ta haɗ hula ta ghəŋani wu‡»kaʼa. 12 Tsaya tama ná, ta haɗ dgəvghamndu kazlay: La Yahuda yeya, la Grek yeyakəʼa wa. Inda taŋ demdem, Mgham turtukMghama taŋ, ta vla zɗaku katakata ŋa indagwal ta hwayanavata. 13 Nda vinda gulima deftera Lazglafta kazlay: Inda mnduta hwayanavatá Mgham ná, dzaʼa mbaku§kəʼa.

14 Ka zlghaf a həŋ wu, kinawu ka həŋdzaʼa hwayanavata tama, kinawu ka həŋdzaʼa zlghaftá mndu kul snaŋta həŋ tagwaɗa ta ghəŋani? Kinawu ka həŋ dzaʼasnaŋtá gwaɗa ta ghəŋani guli ka haɗmnduta mnanaŋtá həŋ? 15 Kinawu ka gwal tamnay dzaʼa mnaŋta ka ghunaf a lu ta həŋguli? Nda vinda ma deftera Lazglafta ka-zlay: Ngha ɓa ta waɗahata vgha mndu taghəŋa gwal ta klədanaghatá Lfiɗa Gwaɗa*ta həŋ kəʼa. 16 Tsaw inda taŋ a ta snatá tsaLfiɗa Gwaɗa ya wa. Ka Isaya mnata guli na:Mghama ɗa! Wa ta zlghaftá tsa gwaɗa mnaŋni† ya? kaʼa. 17Mantsa ya ná, ma snaŋtágwaɗa ta kəl lu ka nuta kamnda zlghay ndaŋuɗuf. Tsa gwaɗa snaŋ lu ya guli ná, gwaɗaKristi ya.

18 Tsaw snaŋ a tama rki ɓa? ka yu.Mantsa ya a guli wa. Ka lu vindafta madeftera Lazglafta guli na:«Snavasna hga taŋ ta inda ghəŋa haɗik,

ɓhaɓha lwa taŋ guli ta slrəŋaluwa‡,» kaʼa.

19 Ta sna a la Israʼila rki? ka yu guli. KaMusa ghadata mnata guli na:«Dzaʼa famfa yu ta kaghuni da dra gwal kul

nzakway ka la Yahuda,dzaʼa famfa yu ta kaghuni da ɓasa ŋuɗuf

nda gwal kul nzakway ka la Yahudakul snaŋtá sana skwi§ ya,» kaʼa.

20 Ka Isaya mnatá sana gwaɗa kul raku kamnayni guli na:«Slafsla gwal kul psaŋtá iʼi, ta iʼi,maravamara yu da gwal kul ɗawaŋtá iʼi

guli,ka Lazglafta*,» kaʼa.21 Tsaw kaʼa mnata ta ghəŋa la Israʼila gulina:«Pghapgha yu ta dzva ɗa ŋa tsuʼa gwal

kwisa ghəŋa taŋ,sna a həŋ ta gwaɗa da mndu ya wu†,» kaʼa.

111 Vziŋvza Lazglafta ta mnduhani tama

rki na? ka yu guli. Mantsa ya a guli wa.Iʼi guli ná, la Israʼila yu, zivra Abraham.Sabə nda ma mndəra la Benzameŋ yu guli.2 Vziŋ a Lazglafta ta mnduhani ya zbu tsidaga ghalya wa. Havakwahava ta skwi yavindaf lu ma deftera Lazglafta ta ghəŋaIliya, ma fitika tawayni ta taw da Lazglaftata ghəŋa la Israʼila, kaʼa na: 3 «Mghamaɗa! Pslapsla həŋ ta la anabi, ka zlazliŋtáhəŋ ta gwirha gha. Iʼi turtukwa ɗa tapɗata, ta psa iʼi həŋ guli ŋa dzata*,» kaʼaya. 4 Ama waka Lazglafta zlghanaftawani?«Ta tekeʼa mnduha ɗa dəmbuʼ ndəfáŋpghaghu yu, gwal kul walaŋta tsəlɓatata kəma baʼal†,» kaʼa. 5 Ndanana guliná, tekeʼa pɗakwa mnduha hutsekw zabapLazglaftama zɗakatahuɗani. 6Ka si ndamazɗakatahuɗi tsi, nda ma magatá slna a tsatama wa. Ka má mantsa a tsi wu, ma nza atsa zɗakatahuɗi ya, ka zɗakatahuɗi wa.

7Nu klatá ghəŋa tsa gwaɗa ya tama? Tsata psə la Israʼila ya ná, mutsaf a həŋ wu,ama gwal ɗagap Lazglafta ná, mutsafmutsahahəŋ. Təŋanaftəŋa sanlaha ta ghəŋa taŋ.8 Nda vinda ma deftera Lazglafta kazlay:Niŋna Lazglafta ta həŋ dlufur, ka razliŋtáira taŋ, ka dərzliŋtá sləməŋa‡ taŋ kulam

† 10:8 Vrafta ta Zlahu 30:12-14. ‡ 10:11 Isaya 28:16. § 10:13 Yuwel 3:5. * 10:15 Isaya 52:7. † 10:16 Isaya53:1. ‡ 10:18 Zabura 19:5. § 10:19 Vrafta ta Zlahu 32:21. * 10:20 Isaya 65:1. † 10:21 Isaya 65:2. * 11:31 Mghamha 19:10, 14. † 11:4 Aya 3-4: Ngha ta 1 Mghamha 19:10, 18. ‡ 11:8 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 29:3 ndaIsaya 6:10.

La Ruma 11:9 203 La Ruma 11:29gitana kəʼa. 9 Ka mgham Dawuda gulimantsa:«Ka nza skwa zaya magwalgwalaya taŋ ka

dəɓla taŋ,ka kadəŋ ŋa taŋ,ka tuthun ŋa taŋ nda ya ŋa ghuzla iri ŋa

taŋ.10 Ka ghulpghulpa ira taŋ ŋa kwala taŋ

nghaŋtá vli,ka gɗavata həŋ nda ŋatá hul§!» kaʼa.

11Ŋa ɗekɗek zlambuta həŋ tama rki? kayu guli. Mantsa ya a wa. Ma tsa zlambutazlambu həŋ ya kəl gwal kul nzakway kala Yahuda ka mutsaftá mbaku, ŋa gagaftáhəŋ da draku. 12 Ka si klanakkla tsa zlam-bakwa taŋ ya ta skwi ɗina ta ghəŋa haɗik,klanakkla tsa hta ta həŋ ya guli ta skwi ɗinata gwal kul nzakway ka la Yahuda katsi,kighkigh dzaʼa nzakwa tsi baɗu vravakərinda la Israʼila tama?

Tva mbakwa gwal kul haɗ ka la Yahuda13Ndanana, nda kaghuni gwal kul nzak-

way ka la Yahuda ta gwaɗa yu. Lazglafta taghunaftá iʼi da kaghuni gwal kul nzakwayka la Yahuda. Ta ghərɓaku yu ta tsa slnaɗa ya, 14 ŋa sliʼanaftá ŋuɗufa zwanama ɗaŋa draku ka má ta magaku tsi ŋa mbanaftásanlaha mataba taŋ. 15 Ma tsa wuɗiŋtaLazglafta ta həŋ ya, slərɓapta Lazglaftata zughu matabani nda hamata mnduhata ghəŋa haɗik. Ka si mantsa ya tsi, ki-nawu kəʼa dzaʼa magaku baɗu tsuʼuglaftaLazglafta ta həŋ? Sabə ma mtaku ka nzatanda hafu a tsa ra?

16 Ka taŋtaŋa tsaʼatá skwa zay, vlaŋtáLazglafta lu ná, pɗakwani guli* ná, ŋani ya.Ka ŋa Lazglafta slrəŋa fu ná, ŋani zligimahatsa fu ya guli. 17 Ka ɗatsanaghutá lu tazligimaha fwa zaytuŋ ya ta hvə lu nda hva,ka tsaktá ya ma mtak ndiʼafta tida. Kaghamndu kul nzakway ka la Yahuda ná, mandafwa zaytuŋ ma mtak ka. Kagha tsa ndiʼaflu ta dughwaŋani ta nzakway ka la Yahudaya. Ndanana tama ná, ima slrəŋa tsa fu yata mutsə kagha. 18 Ka si mantsa tsi tama,ma ghərɓə kagha ta ghərɓaku ta ghəŋa tsazligimaha ya. Ka ta ghərɓaku ka katsi, ɗinaka snaŋta gha ta kagha a slrəŋani wu, ta tsaslrəŋ ya nzafta kagha kəʼa.

19Ka waya ka skwi dzaʼa mnay ka kazlay:Ɗatsiŋ nda ɗatsa a lu ta zligimahani, kandiʼafta iʼi ra kəʼa? 20 Aŋ mndani, mandatsaya nzakwani. Ta ghəŋa kwala taŋ kul zl-ghafta ndaŋuɗuf, ɗatsiŋta lu ta hahəŋ, amakagha, ma zlghay nda ŋuɗuf gha nzaftakagha nda ndiʼatá vgha tida. Ma laghu kada ghərɓaku, zləŋa ta Lazglafta. 21 Ka sizlana a Lazglafta ta zligimaha fu ya ta hvəlu nda hva ya wu katsi ní, kagha yeya dzaʼazlaghata tsi ka zlghaf a ka rki? 22 Hadatama ná, grafgra kazlay: Dagala zɗaku daLazglafta, dagala sidi da tsi guli kəʼa. Ta sidinda gwal ta zlambuta, ama nda kagha ná,mamu zɗakwani ka dihavadiha ka ma tsazɗakwani ya. Ka mantsa ya a tsi wu, dzaʼatsiŋtsa lu ta kagha guli.

23 Manda va tsaya hahəŋ guli, ka gɗavaa həŋ ma tsa kwala taŋ kul zlghafta ndaŋuɗuf ya wu ná, mamu Lazglafta ndambrakwa ndiʼiglanaftá həŋ ta vla taŋ. 24Kasi kagha, nzakwa fwa zaytuŋ ma mtak tatsagaghata lu ka ndiʼanafta ta fwa zaytuŋya ta hvə lu nda hva ka katsi ya ní, hahəŋta nzakway ka fwa zaytuŋ ta hvə lu ndahva nzakwa taŋ yeya, dzaʼa kwal lu kulndiʼiglanafta ta va tsa dughwaŋani ya rki?

Dzaʼa mbaku inda la Israʼila25 Zwanama ɗa, va a yu ta nzakwa ghuni

kul snaŋta ɗifatá skwa Lazglafta wu, daklaftá kuni ta ghəŋa ghuni ka gwal nda ɗifilma ghəŋa taŋ. Gɗavagɗa sanlaha ma laIsraʼila nda təŋatá ghəŋ, ha ka sliʼadaghatanekwata gwal kul nzakway ka la Yahudada Lazglafta. 26 Manda va tsaya ná, dzaʼambanafmba lu ta inda la Israʼila. Manda yanda vinda na:«Dzaʼa saghasa mnda mba mndu daga ma

Siyuna,ŋa hliŋtani ta kwal kul sna gwaɗa ma

ŋuɗufa mndəra la Yakubu.27Dzaʼa klaghukla yu ta dmakwa taŋ,tsaya dzaʼa nzakway ka dzratawa ɗa nda

həŋ†,» kaʼa.28 Ta ghəŋa skwi ta nghanata Lfiɗa

Gwaɗa, nda nza həŋ ka ghuma ta gwaɗa takaghuni. Ama ta ghəŋa gwaɗa ta zabatani,ɗvuɗva lu ta həŋ ta gwaɗa ta dzidzíhataŋ. 29 Skwi ya vla Lazglafta, nda hguya hgaf tsi ná, haɗ ta mbəɗglanafta wa.

§ 11:10 Zabura 69:23-24. * 11:16 Ngha ta Mbsak 15:19-21. † 11:27 Isaya 59:20-21.

La Ruma 11:30 204 La Ruma 12:1730 Ghalya ná, manda va tsaya kaghuni guli.Si kwalaghukwala kuni ta sna gwaɗa daLazglafta. Ndana ná, tawa tawa Lazglaftata hiɗahiɗa ta kaghuni nda ma kwalaghutataŋ ta snatá gwaɗa Lazglafta. 31Manda vatsaya ndana ná, kwalaghukwala hahəŋ tasnatá gwaɗa, ka nzaku tsi ka skwi ŋa mut-safta taŋ ta tawa hiɗahiɗa nda ma tsa tawahiɗahiɗa Lazglafta ta tawata ta kaghuniya. 32 Hamha Lazglafta ta inda mnduhama kwal kul sna gwaɗa, kada tawata tsi tahiɗahiɗa ta həŋ demdem.

Diʼiŋ gwaɗa ta Lazglafta33Diʼiŋ gwaɗa ta Lazglafta! La ta ɗifilani

nda snaŋtá skwani ná, laviŋ a lu ta sliŋtawa. Wa dzaʼa laviŋtá tsislaptá skwi yakura Lazglafta na? Malaghumala skwi ya tamagə tsi ta mbraku. Ka deftera Lazglafta tamnay na:34 «Wa ya ta laviŋta snaŋtá ndana Lazglafta

na?Wati ma mndu ya ta vla hiɗaku ŋani na‡?35 Wati ma mndu ya ta vlaŋtá skwi ta

Lazglafta,ŋa faftani ta ghəŋ ta vranamta na§?» kaʼa.36 Sagha da tsatsi inda skwi, nda ma tsatsinzata inda skwi, ka ŋani inda skwi. ŊaLazglafta glaku ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

12Lfiɗa hafu ma Kristi

1 Zwanama ɗa, dagala tawa hiɗahiɗaLazglafta ta amu. Tsaya tama ta kəl yuka ndəɓa ghunata dzvu. Vlaŋwavla taghəŋa ghuni tsuhtsuh ta Lazglafta mandaskwa pla ghəŋ nda hafu mida, nda ghuɓata zɗəganata. Tsaya vərɗaka tva tsəlɓayghuni ta tsəlɓu ŋani. 2Ma ksə kuni ta saɗamnduha ma na ghəŋa haɗik na, zlaŋwaLazglafta ka mbəɗaghunafta tsi ta ndanaghuni ka lfiɗ, kada laviŋta kuni ta tsatsaftáskwi ta kumə Lazglafta, skwi ya ta ɗinuta,ta zɗəganata, ta payuta.

3 Nda ma tsa zɗakatahuɗi zɗiɗiŋLazglafta ka fimta ma slnani ya, ka yu tamnay ŋa inda kaghuni ná, ma klaf dər wa taghəŋani ka sana skwi. Manda ya ta raku, kadərwa ka klafkla tsi ta ghəŋani, ka gray ndaslna zlghay nda ŋuɗuf ya vlaŋ Lazglafta.4 Inda mndu ná, tsuhmbura vgha turtuk

nzakwani, tsa vgha ya guli ná, nda ndəghafawayha tida. Ka skwa turtuk a slna tsafawayha ya guli wa. 5Manda tsaya guli ná,nanandəghata amunaná, tsuhmbura vghaturtuk mu ma Kristi. Ka faway ka fawaynzakwa inda na amu na guli. 6 ZɗazɗaLazglafta ta huɗi ka dagamaftá slna ŋamagay mu manda ya kumaŋ tsi. Ka kla lwagwaɗa Lazglafta vlaŋ Lazglafta ta mnduya, ka kla tsi ta tsa lwi ya manda ya vlaŋLazglafta ta mbrakwa magay. 7 Ka hgaf ŋamaganatá slna ta mndu Lazglafta ta mnduya, ka ndiʼandiʼa tsi ka magay. Ka taghaskwi ŋa mndu vlaŋ Lazglafta ta mbrakwamagay ta mndu ya, ka tagha tsi ŋa taŋ.8 Ka vla mbraku ŋa mnduha vlaŋ Lazglaftata mbrakwani ta sani ya, ka vla tsi ta tsambraku ya ŋa taŋ. Ka muvla vlaŋ Lazglaftata mndu ya, ka vla tsi nda kwal kul thamadər mistani. Ka nzaku ka mali ta ghəŋasanlaha vlaŋ Lazglafta ta mndu ya, ka nzatsi kwatskwatsma slnani. Ka tawahiɗahiɗata mndu vlaŋ Lazglafta ta sani ya, ka magatsi nda rfu.

9 Hmətət ka kuni ɗvuvustá vgha ghuni,ma magə kuni ta maɗgwirmaɗgwir. Kahusaghunahusa inda ghwaɗaka skwi.Ŋafwa vgha ta skwi ɗina. 10 Mandazwanama ka kuni ɗvuvustá vgha ghunimataba ghuni. Ŋavawaŋa ta tiŋlaghutavlaŋtá glaku ta sani ta ghəŋa ghuni.11 Kwatskwats ka kuni, ma yaɗi kuni tayaɗi, ufa ka vgha ghuni ka maga slnaMgham Yesu. 12 Nzawanza nda rfu mafata ghəŋa ghuni. Ksawaksa ta ŋuɗuf maghuya ɗaŋwa. Ndiʼawandiʼa ka maga duʼama zlaŋ kuni. 13 Dguvuswa dga ta skwaghuni nda gwal zlghay nda ŋuɗuf ta pɗay.Tsuʼawatsuʼa ta matbay.

14 Ɗawawa tfawi ta ghəŋa gwal ta giriŋa ghuni. Ɗawawa tfawi ta ghəŋa taŋ,ma ksiʼi kuni ta həŋ. 15 Rfawarfa ta rfukawadaga nda gwal ta rfu. Tawawatawata taw kawadaga nda gwal ta taw guli.16 Hmətət ka kuni nzaku mataba ghunisani nda sani. Ma zbə kuni ta gla ghəŋ.Magawamaga ta skwi ya ta nghə lu kul haɗhayhayani. Ma klaf kuni ta ghəŋa ghuni kagwal nda sna ta inda skwi.

17 Ma vranam kuni ta ŋaslu nda ŋasluta mndu. Zbawa maga skwi ɗina ta wa

‡ 11:34 Isaya 40:13. § 11:35 Ngha ta Ayuba 41:3.

La Ruma 12:18 205 La Ruma 14:4ira inda mnduha. 18 Ka ta magaku tsiŋa nzata nda zɗaku nda inda mndu ná,magawamaga ta kɗavakta mbrakwa ghuni.19 Zwanama ɗa, ma planam kaghuni kaghəŋa ghuni ta ŋaslamndu, zlanaŋwazla taɓasa ŋuɗufa Lazglafta. Ka lu vindafta madeftera Lazglafta na: «Iʼi dzaʼa planamtámndu, iʼi dzaʼa vranamta*,» ka MghamLazglafta mnata. 20 Katək na, «ka ta ku-zlaŋkuzlamaya ta ghumagha katsi, vlaŋvlata skwi ŋa zay, vlaŋvla ta imi ŋa say. Matsa maganata gha mantsa ya ná, nda nzamanda skwi ta hanzanaghatá lanzəŋa vu kata bɗəmani†.» 21Ma zlana ka ta ghəŋa ghaka gay ŋaslu ta mgham ta ghəŋani. Katəkná, maga kagha ta skwi ɗina ŋa ŋraptáŋaslu.

13Sna gwaɗa da ŋumna

1Ka haniŋhana indamndu ta ghəŋmistaŋumna, kabga inda mndu ta ga mghamná, Lazglafta ta vlaŋtá həŋ, Lazglafta tafata ŋumna. 2 Tsaya tama, mndu ta pghaghəŋ nda ŋumna ná, təŋanaftəŋa ta ghəŋta ghəŋa zlahu ya fa Lazglafta. Mndu tatəŋanaftá ghəŋani guli ná, dzaʼa klanakklata ɗaŋwa ta ghəŋani. 3 Haɗ gwal ta magaskwi ɗina ta zləŋa ŋumna wu, gwal tamaga ghwaɗaka skwi yeya ta zləŋay. Takumay ka ta kwal kul zləŋa ŋumna kiʼe?Ala maga ta skwi ɗina, dzaʼa rfaghagha rfa.4Nda nza mnda ŋumna ka mnda maganatáslna ta Lazglafta ŋa kata kagha. Ala, kaghwaɗaka skwi ta magə ka katsi, zləŋa,kabga ka bətbət a ta kla tsi ta budgwani wa.Ma tsa nzakwani ka mnda ksanatá slna taLazglafta ya ná, nda nza tsatsi ŋa maraŋtáɓasa ŋuɗufa Lazglafta ŋa planamtá indagwal ta maga ghwaɗaka skwi. 5Tsaya tamaná, nda ra ka hanaganatá ghəŋ mistani. Taghəŋa zləŋa ghuya ɗaŋwa yeya a wu, taɗaslay dər amu ma ghəŋa mu.

6Tsaya ta kəl dər kaghuni ka pla dzumna.Tsa gwal ta tskay ya guli ná, Lazglafta tapghatá həŋ ŋa magay taŋ ta tsa slna yaɗina. 7Vlaŋwavla ta inda tsa mnduha ya taskwi ta raŋta həŋ: Plawa dzumna ŋa gwalta tska dzumna, plawa dzumna huzla ŋagwal ta tska dzumna huzla. Zləŋawazləŋa

ta gwal ta raku ka zləŋay ghuni, vlaŋwavlata glaku ta gwal ta raku ka vlaŋta ghuni taglaku ta həŋ.

Ɗva mnda səla8 Ma nzaf dməŋa mndu ta kaghuni. Ba

dməŋa ɗvutá sani nda sani yeya katsigɗavata. Mndu ta ɗvutá mnduha ná,snasna ta inda zlahu. 9 Tsa zlahuha ya na:Yaha da hliri, yaha ka da dzatá mndu, yahaka da ghali, yaha ka da haraʼutiri, nda indapɗakwa sanlaha ya ná, nda gwagwa həŋmatsa gwaɗa tamnay kazlay: Ɗvuɗva tamndasəla manda va ghəŋa gha* kəʼa ya. 10 Haɗɗvu ta maga ghwaɗaka skwi ŋa mndu wa.Ɗvu ta dzanaghata ghəŋa zlahu.

Nzata hzleŋa ka kzla sagha Kristi11 Ŋavawaŋa, kabga nda sna kaghuni ta

na fitik mida lu gitana na. Fitika sliʼaftaghuni ta hani nana. Kəl yu ka mnaymantsa ya na: Mal ndanana ndusava-mata mbaku, ka ya ma fitika zlghafta mu.12 Nda dga rviɗik, ndusa tsaɗakwa vli.Slurtiŋmaslurta ta slna grusl, ka pghavatamu ta huzla vulu ta nghanatá tsuwaɗak.13 Nzamanza ta nzaku ya ta raku mandaskwi gifitik. Zluŋmazla ta mblitá skwinda ghuyaku. Zluŋmazla ta sliʼiŋsliʼiŋ ndahliri. Zluŋmazla ta zlərɗawi nda draku.14Suɗavawa suɗa taMghamYesuKristi. Malaghu kuni hamta ghəŋ ka maga skwi tazɗəganata sluʼuvgha.

14Ma laghu kuni tsa guma ta mndu

1 Tsuʼawatsuʼa ta mndu ya nda htambrakwani ma zlghay nda ŋuɗuf, ma vzəkuni ta rutsak ta skwi ya ta ndanu tsi. 2 Indaskwi, ta zay yu, ka sani ma ŋani ma zlghaynda ŋuɗuf. Ama mndu ya nda hta zlghaynda ŋuɗufani ya guli ná, masuʼata yeyaŋani ta zay. 3Ma thə mndu ta za inda skwikazlay: Wa kagha na kəʼa ndamndu kul haɗta zay. Ma tsə mndu kul zay ta guma taghəŋa mndu ta zay guli, kabga tsuʼaftsuʼaLazglafta. 4 Wa kagha ŋa tsay kagha taguma ta kwalva sana mndu? Ka nda sladatsa mndu ya, ka nda zləmba a tsi, nghanatádaŋahəgani tsaya. Zləmbuta a wu, kabga

* 12:19 Vrafta ta Zlahu 32:35. † 12:20 Ngha ta Mahdihdi 25:21-22. * 13:9 Ngha ta Sabi 20:13-17 nda Vrafta taZlahu 5:17-21 nda Zlahu 19:18.

La Ruma 14:5 206 La Ruma 15:4mamu Mgham Yesu nda mbrakwa hinistádzvu.

5Mal ya fitik ya ka hamata sana fitikha,ka sani ta ndanay. Ka skwa turtuk həŋ,ka sani nda ŋani. Ɗina ka snaŋta dər wata graftá skwi ya ta ndanu tsi. 6 Ma tsamndu ta daganaptá ya má, ŋa Mgham Yesuta maga tsi. Tsa mndu ta za inda skwiya, ŋa Mgham Yesu ta maga tsi, kabga tarfanagharfa ta Lazglafta ta ghəŋani. Mndukul za inda tsa skwiha ya, ŋa Mgham Yesuta maga tsatsi guli, ta rfay tsatsi guli taLazglafta. 7 Haɗ mndu mataba amu tanzaku nda hafu ka ŋa ghəŋani wa, haɗmndu ta mtaku ka ŋa ghəŋani guli wa. 8Kata nzaku mu nda hafu ná, ka ŋa MghamYesu ta nzakwa mu. Ka ta mtaku mu, kaŋa Mgham Yesu ta mtakwa mu. Dər tatanzaku mu nda hafu, dər mtumta mu, ŋaMgham Yesu mu. 9 Kristi ná, mtumta kavragaptá tsi nda hafu ŋa nzanaghata taghəŋa gwal nda rwa nda gwal nda hafutani. 10 Kagha tama, kabgawu ta kəl kaghaka tsa guma ta ghəŋa zwaŋama gha? Kaghaguli! Kabgawu ta kəl kagha ka mnay iwa kagha na, kaʼa nda zwaŋama gha na?Wya dzaʼa laghala inda amu demdem takəma Lazglafta ŋa tsamaghatani ta guma.11Manda ya nda vindama deftera Lazglaftana:«Ka iʼi Lazglafta hafu ta mnaghunata,dzaʼa saghasa inda mndu tsəlɓata ta kəma

ɗa.Inda taŋ dzaʼamnay həŋ ndawa taŋ kazlay:

Iʼi Lazglafta* kaʼa.»12Mantsa ya tama ná, inda amu dzaʼamnaymu nda wa mu ta skwi ya maga mu ŋaLazglafta.

Ɗina a zləmbiŋtá zwaŋama wa13 Ma tsəglə mu ta guma ta ghəŋa sani

nda sani mataba mu. Katək ná, ɗina kandanay dər wa kazlay: Yaha yu da nza-kway ka skwa tuthun da zləmbiŋtá yu tazwaŋama ɗa kəʼa. 14 Ma ndiʼatá vgha ɗandaYesu Kristi ná, nda sna yu tsiɗiɗ kazlay:Haɗ sana skwi kul ghuɓaku wu kəʼa. Amanda nza tsa skwi ya kul ghuɓaku ka ŋamndu ta klafta ka skwi kul ghuɓaku. 15Ala,ka ma skwa zay ta zə ka dəmanafta ka taŋuɗufa zwaŋamagha katsi, ɗvu a kanda tsawa. Ma zləmbiŋ ka ta zwaŋama gha ndama

skwa zay ya ta zə ka, kabga mtumta Kristita ghəŋa tsatsi guli. 16 Yaha tsa skwi klafkagha ka skwi ɗina da kagha ya da nzakwayka skwi ŋa raza kagha. 17 Tsaya ná, nza aga mghama Lazglafta ka gwaɗa ta skwi ŋazay nda za, nda gwaɗa ta skwi ŋa say ndasa wa. Nda nza ŋa gwaɗa ta nzaku tɗukwa,nda zɗaku, nda ya nda nzaku nda rfu ndama Sulkum nda ghuɓa. 18 Ka mantsa yaka mndu maga slna Yesu Kristi katsi ná,dzaʼa zɗəganazɗa ta Lazglafta, dzaʼa rfaymnduha guli.

19Mantsa ya tama ná, ŋavamaŋa ka zbaskwi ya dzaʼa klaktá zɗaku nda ya ŋa ŋlaguyatá ghəŋa mu. 20 Ma badziŋ ka tamagatá slna Lazglafta nda gwaɗa ta skwazay. Kahwathwatani ná, haɗ sana skwi ŋazay nda za kul ghuɓaku wa. Ala, ka si dzaʼazləmbiŋzləmba tsa skwa zay ya ta zwaŋamagha katsi, Zlaŋzla, ma zə ka. 21 Skwi ta rakuná, zlaŋzla tamaga skwi ya dzaʼa zləmbiŋtázwaŋama gha. Dər za sluʼi tsi, dər sa imainabi tsi, ka dər nahgani tsi. 22 Inda skwiya graf kagha, ŋamŋa gha ma ghəŋa gha,mataba kagha nda Lazglafta gha tsa. Mnduya ta kuratá maga skwi ɗina kul dgaŋtághəŋ ta ghəŋani ná, rfu da tsa mndu ya.23Ama mndu ta dga ghəŋ ta ghəŋa skwi yata zə tsi ná, ksuksa guma Lazglafta ta tsamndu ya, kabga sladaf a ta skwi ya snaŋ tsiwa. Inda skwi ya ta magə lu nda dga ghəŋná, dmaku ta magə lu.

15Ksa saɗa Kristi

1 Na amu nda mbra ma zlghay ndaŋuɗuf na ná, kataŋma kata ta gwal nda htambrakwa taŋ. Ma laghu mu da zba skwita zɗəgamata. 2 Magamamaga ta skwi tazɗəganatá mnda səla ŋa kataŋtá həŋ ŋaŋlakwa taŋ ma zlghay nda ŋuɗuf. 3 Kristiná, zbaŋ a tsatsi ta skwi ya ta zɗəganatawa. Ama manda ya nda vinda ma defteraLazglafta na: «Tsa razu ta razu mnduhata kagha ya ná, ta iʼi dəɗafta tsi*,» kaʼa.4 Tsaw inda skwi ya vindaf lu ma defteraLazglafta manda ghalya ná, vindafvinda luŋa gunamatá sləməŋ, kada nzakwa mu ndafata ghəŋ ta Lazglafta, ma lɓa ŋuɗuf ndaksa ŋuɗuf ya ta mnamata gwaɗa Lazglafta.

* 14:11 Ngha ta Isaya 45:23. * 15:3 Ngha ta Zabura 69:10.

La Ruma 15:5 207 La Ruma 15:265 Ka vlaghunavla Lazglafta lɓa ŋuɗuf ŋamndu nda ksa ŋuɗuf ŋa mndu ta nzakunda dzratawi mataba ghuni nda ma ksayghuni ta saɗa Yesu Kristi. 6Mantsa ya, ŋazləzlvay ghuni nda ŋuɗuf turtuk, nda lwiturtuk guli, ta Lazglafta Dani ma Mghamamu Yesu Kristi.

Ŋa inda mndu na Lfiɗa Gwaɗa7 Kasuvuswakasa ta vgha tama sani nda

sani, ŋa vlaŋtá glaku ta Lazglafta, mandaya kasuvə Kristi ta vgha nda kaghuniya. 8 Ka yu ta mnaghunata ná, sasaYesu Kristi maganatá slna ta la Yahuda ŋamaranaŋtá həŋ kazlay: Tɗukwa Lazglaftakəʼa, ŋa dzanaghatá ghəŋa skwi ya tanafLazglafta ta imi ta sləməŋ ta dzidzíha taŋ.9 Sasa guli ŋa zləzlvay gwal kul nzakwayka la Yahuda ta Lazglafta ta ghəŋa tawahiɗahiɗani manda ya nda vindama defteraLazglafta kazlay:tsaya dzaʼa kəl yu ka zləzlva hga gha

mataba gwal kul nzakway ka laYahuda,

ŋa fay ɗa ta laha vla glaku ŋa hga gha† kəʼaya.

10Ka gwaɗa Lazglafta mnata guli na:«Kaghuni gwal kul nzakway ka la Yahuda,gwafwagwa ta rfu kawadaga nda mnduha

Lazglafta‡,» kaʼa.11Kaʼa mnata guli na:«Inda kaghuni gwal kul nzakway ka la

Yahuda,zləzlvawa Mgham Lazglafta.Ka zləzlva inda mndəra mndu ta

Lazglafta§,» kaʼa.12Ka anabi Isaya nda ŋani guli na:«Dzaʼa sabsa zivir ma mndəra Yesay,ŋa gayni ta Mgham ta ghəŋa la Grek,ŋa nzakwa la Grek nda fatá ghəŋ tida*,»

kaʼa.13Lazglafta ná, Lazglafta ta vla faftá ghəŋ

ya. Ka vlaghunavla tsi ta rfu nda zɗaku mazlghay ghuni nda ŋuɗuf, kada nzata kuninda fata ghəŋ nda ma mbrakwa Sulkumnda ghuɓa.

Pwal ná, kwalva Kristi ya14 Zwanama ɗa, grafgra iʼi kaghəŋa ɗa

kazlay: Nda fa vgha ghuni ŋa maga skwiɗina, nda sna kuni ta inda skwi ya nda

ra ka snaŋta, nda sna kuni ta tva vluvtáhiɗaku kəʼa. 15 Aŋ mndani, ma na defterivindaghunaf yu na ná, dvaghunagha dvayu ma sana vliha taghəŋa sana skwiha ŋahavakta ghuni. Kəl yu ka mnaghunatamantsa ya ná, kabga zɗiɗiŋzɗa Lazglafta tahuɗi, 16 ka faftá iʼi ka kwalva Yesu Kristimataba gwal kul nzakway ka la Yahuda. Kafaghutá tsi ta iʼi ŋa mna Lfiɗa Gwaɗani,ŋa nuta gwal kul nzakway ka la Yahudaka skwi vlaŋ lu ta zɗəganatá Lazglafta.Sulkum nda ghuɓa ta nanaftá tsa skwi yavla lu ya ka skwi ta raŋta Lazglafta. 17Tsayatama ná, ta ghubay yu ta ghəŋa ɗama YesuKristi, ta ghəŋa slna Lazglafta ya maga yu.18 Haɗ yu ta walaŋtá mna sana skwi, kaya maga Kristi nda ma iʼi a tsi wa. Ndama iʼi hlakta tsi ta gwal kul nzakway kala Yahuda ŋa nzakwa taŋ ka gwal snanatágwaɗa ta Lazglafta. Nda nza nda ma gwaɗaɗa, nda nza ndama slnaha ɗa. 19Nda ya ndamamazəmzəmha nda mandərmimiha, ndambrakwa Sulkuma Lazglafta magata tsi.Zlraf ma luwa Ursalima yu ta tuza tsa LfiɗaGwaɗa ta Kristi ya ka laghwi dikw ta haɗikaIliri. 20 Ma vli ya ta kul snaŋtá mnduhata gwaɗa ta Kristi yeya kumta maya ɗa tamna Lfiɗa Gwaɗa kada kwala yu ta magayta thatá ŋa sanamndu tamagata. 21Mantsaya vindafta lu ma deftera Lazglafta kazlay:«Dzaʼa nghaŋngha gwal ta kul walaŋta lu ta

mnanaŋtá gwaɗa tida ta həŋ.Dzaʼa snaŋsna gwal ta kul walaŋta lu ta

snanamtᆠhəŋ guli kəʼa.»Gwaɗa Pwal ta ghəŋa sliʼani da Ruma

22 Tsaya skwi ta pyaftá iʼi ka labə dakaghuni. 23 Ndanana tama ná, kɗiŋkɗa yuta slna ɗa ma tsa luwaha ya. Nda kɗafitika ɗvafta ɗa ta lagha da kaghuni. 24 Talabə yu ka dzaʼa ta haɗika Ispay ya ná,dzaʼa laghala yudanzɗavata da kaghuni, ŋasliʼafta ɗa hada ka dzaʼa, ŋa katihata ghuni.25Ndanana karaku ná, nda sliʼa yu da luwaUrsalima. Ta klaŋtá katu ya kataŋ lu tamnduha Lazglafta hada yu, 26 kabga gwalzlghay nda ŋuɗuf ta haɗika Mekaduniyanda ya ta haɗika Akaya ná, kurakura hahəŋkaghəŋa taŋ ta tskaftá skwi ŋa kataŋtágwal ka pɗu mataba mnduha Lazglafta ma

† 15:9 Ngha ta 2 Samuyel 22:50 nda Zabura 18:50. ‡ 15:10 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 32:43. § 15:11 Ngha taZabura 117:1. * 15:12 Ngha ta Isaya 11:10. † 15:21 Ngha ta Isaya 52:15.

La Ruma 15:27 208 La Ruma 16:19luwa Ursalima. 27 Hahəŋ kaghəŋa taŋ takurata kataŋtá həŋ. Aŋ mndani, ka dməŋnzakwani má ta həŋ kabga kataŋkata laYahuda ta gwal kul nzakway ka la Yahudanda mutsaftá tfawi ma Sulkuma Lazglafta.Mantsa ya guli ná, nda ra ka kataŋta gwalkul nzakway ka la Yahuda ta hahəŋ ndaskwihama ghəŋa haɗik ta htaghuta da həŋ.28Dgata ɗa ta vgha nda tsa skwi ya, grafgrayu kazlay: Lamla tsa skwi tsghanaf lu tahəŋ ya da dzva taŋ kəʼa ya, sliʼafta ɗa tsaka dzaʼa ta haɗika Ispay, ŋa lagha ɗa ndada kaghuni. 29 Nda sna yu kazlay: Matsa lagha dzaʼa lagha yu da kaghuni ya ná,dzaʼa lagha nda tfatawa Kristi katakata yuda kaghuni kəʼa.

30 Zwanama ɗa, ma nzakwa ndiʼatá vghamu ma Yesu Kristi nda ya ma ɗvu yata vlamata Sulkum ná, ta ndəɓa dzvu yuda kaghuni ŋavawa ŋa kawadaga nda iʼima maga duʼa da Lazglafta ŋa katihata.31 Magawa duʼa da Lazglafta kada ndaptayu ma dzva gwal kul snaŋtá Yesu ta haɗikaZudiya, nda ya ŋa tsuʼafta mnduha ma Ur-salimanda rfu ta na katu ta klə yuŋa taŋna.32 Mantsa ya tama, kata kumay Lazglafta,dzaʼa ɓhadaghaɓha yu nda rfu da kaghuni,ŋa mbiʼapta ɗa ta vgha da kaghuni. 33 Kanza Lazglafta ta vla zɗaku kawadaga ndakaghuni demdem. Ka nza tsi mantsa ya.

16Ga zgwa Pwal

1 Ta kumay yu ta snaŋta ghuni tamukuma mu Fabe. Slna Lazglafta ta magətsi ma luwa Saŋkre. 2 Ka ɓhadaghaɓhatsi da kaghuni, ka tsuʼafta kuni manda yata raŋta mnduha Lazglafta. Ka kataŋtakuni ma skwi ya zbaŋ tsi ta kataŋta ghuni.Tsatsi guli ná, dagala mnduha katana tsi,katihakata ta vərɗa iʼi kaghəŋa ɗa guli.

3 Ka ganaghata kuni ta zgu ta i Priskilanda Akilas ta nzakway ka gwal ta ksəŋni ta slna Yesu Kristi kawadaga nda həŋya. 4 Kərɗakərɗa htsiŋa taŋ mista ɗa, ŋambaɗiftá iʼi. Iʼi nda ghəŋa ɗa yeya a ta rfahəŋ wu, nduk nda inda gwal kul nzakwayka la Yahuda ta nzakway ka Igliz ta rfa həŋ.5 Ka ganaghata kuni ta zgu ta Igliz ta tskavgha ga taŋ ka maga duʼa ya. Ka ganaghatakuni ta zgu ta Ipayneta gra ɗa tegeɗ tegeɗ.Tsatsi taŋtaŋa mndu ta zlghaftá Kristi ta

haɗika Asiya. 6 Ka ganaghata kuni ta zguta Mari ta dzata vghani ka maga slna ŋaghuni ya. 7 Ka ganaghata kuni ta zgu ta iAdranikus nda Zuniyas, ta nzakway ka laini. Si kawadaga ŋni nda həŋ ma gamak.Mal tsa hahəŋ ya snaŋ lu mataba gwalghunay. Tiŋəl hahəŋ ta zlghaftá Kristi kaiʼi.

8 Ka ganaghata kuni ta zgu ta Ampliyas,gra ɗa tegeɗtegeɗ ma ndiʼatá vgha ndaMghama mu. 9 Ka ganaghata kuni tazgu ta Urbeŋ gratá ksa slna mu ma Kristinda Stasis gra ɗa tegeɗtegeɗ guli. 10 Kaganaghata kuni ta zgu ta Apeles tamaraŋtándiʼata vghani ta Kristi. Ka ganaghatakuni ta zgu ta gwal ma həga ga Aristabul.11 Ka ganaghata kuni ta zgu ta Hirudiyaŋla ini, ganagha kuni guli ta zgu ta mnduhaLazglafta ga Narsis. 12 Ka ganaghata kunita zgu ta i Trifene nda Trifwaz, ta fataghəŋa taŋ tərdehw ka maga slna Lazglaftaya. Ka ganaghata kuni ta zgu ta Persidamagra ɗa tegeɗ tegeɗ, ta ŋavata tərdehwka maga slna Lazglafta guli ya. 13 Kaganaghata kuni ta zgu ta Rufus ta nzakwayka mndu snava hgani ma gwaɗa Lazglaftaya. Ganagha kuni guli ta zgu ta manita klaftá iʼi manda zwaŋani ya. 14 Kaganaghata kuni ta zgu ta i Asiŋkrita ndaFligwana, nda Hermes, nda Patrubas, ndaHermas, nda pɗakwa zwanama kawadaganda həŋ ya. 15 Ka ganaghata kuni ta zguta i Faluluka nda Zuliya, nda i Nere ndamukumani, nda Ulimpa, nda inda mnduhaLazglafta kawadaga nda həŋ ya.

16Ka gaguvta kuni ta zgu va huɗukhuɗukta həŋ. Ta ga zgu inda Igliz ma Kristi ŋaghuni guli.

Ɗasuwa ka kuni, ka Pwal17 Zwanama ɗa, wyawa dzvu, ɗaswa ka

kuni nda gwal ta kladamtá daga vgha databa ghuni ya, nda nza həŋ ka tuthun, tairna həŋ nda tsa tagha skwi taghaf kuniya, tsaghwa vgha nda həŋ. 18 Mndərgatsa mnduha ya ná, maganatá slna ta KristiMghama mu a ta magə həŋ ɗekɗek wu, ŋahuɗa taŋ ta maga həŋ ta slna. Hlememka həŋ ta magaku. Ta gatutawi, ka nanagwal kul snaŋtá dgata skwi ɗina nda ya kulɗinaku həŋ. 19 Kaghuni ná, nda sna indagwal zlghay nda ŋuɗuf ya ka kuni snatágwaɗa Mghama mu. Ta rfu yu katakata ta

La Ruma 16:20 209 La Ruma 16:27ghəŋa kaghuni nda tsaya. Ta kumay yu tanzakwa ghuni nda ɗiflamaga skwi ɗina. Kanzata kuni suɗek kul maga ghwaɗaka skwi.20 Lazglafta ná, tsatsi ta vla zɗaku, dzaʼa gihuʼanaphuʼa ta halaway, ŋa vlaghunatanita mbraku ta ghəŋani. Ka nza zɗakatahuɗaMghama mu Yesu kawadaga nda kaghuni.

21Ta ga zgu Timute gra ta ksa slna ɗa guliŋa ghuni. Ta ga zgu la ini, i Lukiyus ndaYasuŋ nda Susipata guli ŋa ghuni.

22 Ta ga zgu iʼi Tirtiyus ta vindaftá nadefteri na guli ŋa ghuni ma hga Mghamamu.

23 Ta ga zgu Gayus ta nzaku yu ga taŋ yaŋa ghuni. Ta tskə ga taŋ inda Igliz guli tavgha. Ta ga zgu Irasta mnda ŋanatá tsedaluwa ŋa ghuni. Ta gay zwaŋamamu Kartusguli ta zgu ŋa ghuni.

[ 24 Ka nza zɗakatahuɗa Mghama muYesu Kristi nda inda kaghuni demdem.]

Ŋa Lazglafta turtukwani glaku25 Ŋa Lazglafta glaku! Laviŋlava ta

dihaghunata manda va ya ta mnə LfiɗaGwaɗa, ya ta mnə yu ta ghəŋa Yesu Kristiya. Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná, skwi si ndaɗifa ya daga ghalya, zlagigiŋ lu. 26Ndanananá, sabsa ta daɓi nda ma vindi ya vindafla anabi, manda va ya mna Lazglafta ŋakɗekedzeŋ guli, ka snanamtá lu ta indamndəra mndu ŋa snata taŋ ta gwaɗani mazlghafta taŋ.

27 Ŋa Lazglafta glaku! Da tsatsi tur-tukwani ɗifil nda ma Yesu Kristi, ŋakɗekedzeŋ! Amin.

1 Kwareŋt 1:1 210 1 Kwareŋt 1:22

Taŋtaŋa tsghatá lwa Pwal ŋa1 La Kwareŋt

Ga zgu1 Iʼi Pwal, hgaf Lazglafta manda ya

kumaf tsi ŋa nzakway ka mnda ghu-nay Yesu Kristi. Kawadaga ŋni ndazwaŋama mu Sustene, 2 ta vindi yu tana ɗelewer na ŋa mnduha Lazglafta maluwa Kwareŋt, kaghuni ta nzakway ka ŋaLazglafta nda zɗakatahuɗa Yesu Kristi, ha-gafhaga ta kaghuni ŋa nzakwa ghuni kaŋani. Hagafhaga guli ta inda gwal tanzakway ma sana vliha kavghakavgha tamaga duʼa da Mghama mu Yesu Kristi.Tsatsi ná, Mghama mu ya demdem. 3 Kanza zɗakatahuɗa i Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi kawadaga ndakaghuni. Mista ghuni ka zɗakwa taŋ guli.

Vlamavla Lazglafta ta zɗakwani nda maYesu Kristi

4 Ta va rfay yu ta Lazglafta ɗa taghəŋa kaghuni ma vəl zɗaŋtani ta huɗima guyaghunaftani nda Yesu Kristi, ZwaŋaLazglafta. 5 Manda va tsaya nzakwani.Ma tsa guyatá vgha ghuni nda tsi ya ná,vlaghunavla ta inda skwiha. Tsaya kəlkuni ka laviŋtá gwaɗa nda snaŋtamnigiŋtávərɗa skwiha guli. 6 Ma mnaghunata ŋnita gwaɗa Yesu Kristi ná, ka dihavatá tsagwaɗa ya ma ŋuɗufa ghuni. 7 Tsaya kwalkuni pɗatá inda skwiha ta vlə Lazglafta ŋamnduhani, na tsa kaghuni ta kzla fitikanghəglaŋta mu ta Mghama mu Yesu Kristiya. 8 Lazglafta dzaʼa vla mbraku ŋa ghuniha ka sagha tsa fitik ya, ŋa kwala lu vzaftárutsak ta kaghuni baɗu tsa sagha MghamamuYesuKristi ya. 9Tsa Lazglafta ta hagaftákaghuni ka guyaghunafta nda Yesu Kristita nzakway ka Mghama mu ya ná, haɗ tatsakalawi wa.

Daga vgha ma Igliz ma Kwareŋt10 Zwanama ɗa! Kdəkwakdək, ta ndəɓay

yu ta dzvu ŋa ghuni nda hga Mghama muYesu Kristi. Dzərawadzəra ta wi, ma dagəkuni ta vgha ghuni, ka skwa turtuk ka kuninzaku. 11Kəl yu ka mnay mantsa zwanamaɗa ná, sliʼafsliʼa gwal ga Kluwe ka sagha damnihata kazlay: Ta zlərɗawi kuni ma vgha

ghuni kəʼa. 12 Dagavapdaga kuni matabaghuni. Wya tsa skwi ta mnə kuni ya: «ŊaPwal aŋni» ka sanlaha, «ŋa Apwalus aŋni»ka sanlaha, «ŋa Kefas aŋni» ka sanlaha,«ŋa Kristi aŋni,» ka sanlaha guli, na skwita mnə kuni. 13 Kidaghi gamndər daga taKristi na? Pwal ta mtuta ta udza zləŋayta ghəŋa kaghuni ra? Ari nda hga Pwal amagaghunafta lu ta batem na? 14 Ta rfayyu ta Lazglafta ɗa kabga haɗ ya maganafyu ta batem mataba ghuni, ka nza a tsi kai Krispus nda Gayus wa. 15 Mantsa tama,haɗ ya dzaʼa mnay kazlay: Nda hga Pwalmagiɗifta lu ta batem kəʼa wa. 16 Aya! Sizanapta ɗa tsa: Maganafmaga yu ta batemta la ga Stefanas. Ta graftá yu ná, haɗ sanamndu magəglanaf yu ta batem ta ghəŋatsaha ya wa. 17 La ka dzaʼa ka maga batemŋamnduha a ka Kristi nda iʼi wu, la ka dzaʼaka da mna Lfiɗa Gwaɗa ŋa mnduha, kaʼanda iʼi. Ka dzaʼa ka klaʼatá ɗifla ghəŋa ghakamnay a kaʼa nda iʼi guli wa. Kamá si skwima ghəŋa ɗa ka yu klaʼata ka mnay katsiná, má dzaʼa nzakway mtatá Kristi ta udzazləŋay ka skwa bətbət.

Yesu Kristi ná, mbraku nda ɗifla Lazglaftaya

18 Aŋ mndani, gwaɗa ta mtatá Kristi taudza zləŋay ná, nda nza ka tsaɓaku da gwalta zaɗaku. Tsaw da amu gwal ta tva mbakuya, nda sna amu kazlay: Mamu mbrakwaLazglafta mida kəʼa.19Wya skwi nda vindamadeftera Lazglafta:«Dzaʼa zaɗanazaɗa yu ta ɗifla ghəŋa mnda

səla, dzaʼa hərɗiŋhərɗa yu ta mahi-zla ghəŋa mnda səla,» kaʼa.

20Ka si mantsa ka Lazglafta mnata ya ní, gagwaɗa ta ɗifla mnda səla tama? Ga gwaɗata gwal ta mnay kazlay: Nda sna aŋni tazlahu kəʼa tama? Ga gwaɗa ta gwal tazlərɗutawima na ghəŋa haɗik na guli? Haɗgwaɗa ta həŋ ɗekɗek wa. Niŋna Lazglaftata ɗifla mnduha ma na ghəŋa haɗik ná, kaskwi ka bətbət.

21Ndaŋa taŋmaɗifil ná, traptramnduhama ghəŋa haɗik ta tsatsaftá skwi magaLazglafta nda ŋani ma ɗifil. Ka klaftáLazglafta ta tsa gwaɗa ta mnə mu, niŋhahəŋ ka gwaɗa tsaɓaku ya, ŋa mbanaftámnduha ta zlghafta. 22 Má maraŋnamaralu ta skwi ka mazəmzəm, kada grafta ŋnika la Yahuda nda ŋa taŋ. Tsa skwi mnaŋna

1 Kwareŋt 1:23 211 1 Kwareŋt 2:12ɗifla ŋni ya ŋa aŋni ta snay, ka la Greknda ŋa taŋ. 23 Aŋni, gwaɗa ta zləŋatá YesuKristi ta udza zləŋay ŋa aŋni ta mnay. Kazaɗiŋtá tsa gwaɗa ya ta la Yahuda. Tsaɓakutsa gwaɗa ya ka hamata gwal kul nzakwayka la Yahuda guli ta mnay. 24 Ka gwalhagaf Lazglafta ŋa nzakway ka ŋani, dərmá la Yahuda tsi, dər má hamata Grek atsi ta mnay na: Kristi mbrakwa Lazglaftanda ɗifla Lazglafta ya, ka hahəŋ. 25 Tsawtsa skwi maga Lazglafta ta nghə mnduhamanda tsaɓaku ya ná, malaghumala ta ɗiflamnduha. Ka kambegi Lazglafta kámnduhata gray ya guli ná, tsa nzakwani ka mbegita grə mnduha ya guli ná, malaghumala tambrakwa taŋ.

26Zwanama ɗa ɗaslawa nzakwa ghuni natsa kaghuni hagaf Lazglafta ya, ka mndərawati ma mnduha kuni? Sira a gwal ndasna ta skwi mataba ghuni ta nghəmnduhama ghəŋa haɗik wa. Sira a gwal dagalada-gala mataba ghuni wa. Sira a gwal ta zamgham mataba ghuni guli wa. 27 Lazglaftaka ghəŋani ta zabaftá tsa gwal ta nghəmnduha ma ghəŋa haɗik ka rgha ya, ŋapghanaghatá hula ta tsa gwal nda ɗiflaghəŋa haɗik ma ghəŋa taŋ ya. Tsatsi tazabaftá gwal ka mbegi ta nghəmnduha maghəŋa haɗik ya ŋa pghanaghatá hula tagwal nda mbra. 28 Tsatsi ta zabaptá gwalta nghə lu ka mnduha tsa lu, htuhta həŋkatakata ta nghə mnduha ma ghəŋa haɗikya, ŋa ŋwisaganatá deghreʼ ta gwal dagaladagala. 29 Zabapzaba Lazglafta ta mnduhamantsa ya, kada kwala mndu ta ghərɓakuta kəmani. 30 Lazglafta ta ndiʼaghunaftánda Yesu Kristi, ka famatá tsi ta Yesu Kristika mnda vlamatá ɗifil. Nda ma Yesu na-mafta Lazglafta ka mndu tɗukwa ta wairani, ka fatá amu ka mnduhani, ka vara-gaptá tsi ta amu ma dmaku. 31 Tsaya tama,«ka ta kumay mndu ta ghərɓaku katsi, kaghərɓa tsi ta ghəŋa skwi kɗiŋ Mgham* tamagata,» manda ya nda vinda ma defteri.

2Mnay Pwal ta gwaɗa ta zləŋatá Kristi ta

udza zləŋgay1 Vərɗa iʼi ná, ma fitika lagha ɗa da

kaghuni da mna ɗifatá skwa Lazglaftata zlagamapta ná, haɗ gwaɗa nda la

mnaghunayuwa, nda sna yu ta skwi a ka yuguli wa. 2Ta sliʼaftá yu ka lagha da kaghuniná, haɗ sana skwi ta ndanə yuma ghəŋa ɗaŋamnaghunata ka ta ghəŋa Yesu Kristi, tsaYesu zləŋaf lu ta udza zləŋay ya tsi wa. 3Matsa nzakwa ɗa da kaghuni ya ná, kulembetnzakwa ɗa, ta zləŋ yu, ta ghudzaku yu. 4Matsa fitika mnay ɗa ta gwaɗa Lazglafta katagha skwi ŋa ghuni ya ná, maraghunaŋtahiɗaku ka ghuɓaptá kaghuni a si ta magəyu wa. Sulkuma Lazglafta nda mbrakwanita maraghunata kazlay: Kahwathwata tsagwaɗa mnə yu ya kəʼa. 5 Tsaya tama,ta mbrakwa Lazglafta dihafta kaghuni tazlghay nda ŋuɗufa ghuni ta hiɗakwa mn-duha a wa.

Ɗifila Lazglafta6 Ta mnə ŋni ta gwaɗa ŋa gwal nda

sifa ma zlghay nda ŋuɗuf ná, vərɗa ɗifiltaghə ŋni, hiɗakwa gwal dagaladagala mana ghəŋa haɗik ta dzaʼa zwaɗuta na a wa.7 Tsa ɗifil mnə yu ya ná, ɗifla Lazglafta yata nzakway ka skwi si nda ɗifa kul nghaŋtámnduha si ghalya ya. Ma kɗaku lu kazlagəgiŋtá ghəŋa haɗik ná, fafa Lazglaftaŋa mba amu, ŋa ŋlamafta. 8 Haɗ ya dərturtuk ma gwal dagaladagala ma na ghəŋahaɗik na, nda sna ta tsa ɗifil ya wa. Kamá nda sna həŋ katsi, má zləŋaf a həŋ kadzata ta udza zləŋay ta Mghama glaku wa.9 Tsaw tsa skwi maga Lazglafta ya ná, ndanzamanda yanda vindamadefteri tamnaykazlay:Skwi ya ta kul nghaŋtá ira mnduha,nda ya ta kul snaŋtá mnduha nda sləməŋa

taŋ,nda ya ta kul ndanaŋtá mnduha ma ghəŋa

taŋ ya,skwi payaf Lazglafta ŋa gwal ta ɗvuta* kəʼa.10Ŋa aŋnimaraŋnaŋta Lazglafta ta tsa skwiya nda ma Sulkumani. Sulkum ná, nda snata inda skwi, nduk nda kɗavakta skwi mandana Lazglafta. 11 Mnda səla ná, sulku-mani yeya nda sna ta kɗavakta skwi matsatsi. Manda tsaya Sulkuma Lazglafta guliná, tsatsi yeya nda sna ta kɗavakta skwi tanghanatá Lazglafta. 12Amuná, Sulkuma naghəŋa haɗik na a mutsaf amu wu, Sulkumdaga da Lazglafta ŋa amu ta mutsafta.Vlamavla Lazglafta ŋa snaŋta mu ta inda

* 1:31 Ngha ta Irmiya 9:22-23. * 2:9 Ngha ta Isaya 64:3.

1 Kwareŋt 2:13 212 1 Kwareŋt 3:22skwiha vlama tsi nda zɗakatahuɗani. 13 Tamnə aŋni ta tsa skwiha ya ŋa mnduha ná,nda ɗifla mnduha ma ghəŋa haɗik a wu,nda ɗifil ya ta taghə Sulkuma Lazglafta tatagha aŋni. Mantsa ya kəl ŋni ka tsis-lanaptá inda skwiha ta sagha da Sulkum ŋagwal nda tsa Sulkum ya.

14 Mndu ya kul haɗ Sulkuma Lazglaftama tsatsi ná, tsuʼa a ta skwiha ya ta taghətsa Sulkum ya wa. Manda tsaɓaku ta snatsatsi ta tsaha ya, laviŋ a vani ta snaŋta wukabga nda Sulkuma Lazglafta ta laviŋta luta galay. 15 Mndu nda Sulkuma Lazglaftama tsatsi ná, laviŋlava ta gala inda skwi.Tsatsi ya tama, haɗ sana mnduha dzaʼalaviŋta galaptá tsatsi wa. 16 Manda va yanda vinda ma defteri ta mnay kazlay:Waya nda sna ta ndana Mgham na?Waya ta laviŋta vlaŋtá hiɗaku† na kəʼa ya.Ama aŋni, ndanu manda ŋa Kristi ŋa aŋnita ndanay.

3Kwalva Lazglafta aŋni

1 Ka vərɗani ka lu mnay katsi zwanamaɗa ná, ma tsa fitika nzakwa ɗa da kaghuniya ná, manda mna gwaɗa ŋa gwal ndaSulkuma Lazglafta ma həŋ a mna yu tagwaɗa ŋa ghuni wu, manda mna gwaɗa ŋamnduha ma ghəŋa haɗik mna yu, kabga sita ka zwani kunima zlghafta ghuni ta Kristinda ŋuɗuf. 2 Uʼa ya vlaghuna yu, ɗafa awu, kabga laviŋ a kuni ta ŋafta wa. Dərndanana na ná, laviŋ a kuni ta ŋafta wu,3 kabga manda nzakwa mnduha ma ghəŋahaɗik tata nzakwa kuni ta nzaku. Ka sitata draku kuni, tata zlərɗawi kuni matabaghuni katsi ya ní, nzakumanda ŋamnduhama ghəŋa haɗik a ta nzaku kuni nda tsa ra?Manda ŋa taŋ tata nzakwa kuni. 4Ka si «ŋaPwal aŋni,» ka sanlaha, «ŋa Apwalus aŋni,»ka sanlaha ka kuni ta mnay mataba ghuniya ní, ta manda nzakwa hamata mnduha akuni nda tsa ra?

5Wa Apwalus, wa Pwal na? gwal ksanatáslna ta Lazglafta ŋni his his, ghunaf tsiŋa mnaghunatá gwaɗa ŋa zlghafta ghunita Kristi. Ta magay dər wati ma aŋni taslna Mgham Yesu manda ya vlaŋna tsi.6 Sləgafsləga iʼi, ka tiŋtá Apwalus ta imidistani. Lazglafta ta ɗyay ka gəlay. 7 Daga

mndu ta sləgay tani, daga mndu ta taimi distani tani, sana skwi a hahəŋ wa.Lazglafta turtukwani ta ɗyay ka gəlay. 8Kaskwa turtuk mndu ta sləgafta nda mnduta tatiŋtá imi. Dər wa dzaʼa mutsay tanisəlani taɓta slna yamaga tsi da Lazglafta.9Nda gwa aŋni ma slna Lazglafta. Nda nzakaghuni manda vwaha Lazglafta.

Manda həga Lazglafta nzakwa ghuniguli. 10 Zɗiɗiŋzɗa Lazglafta ta huɗi kathatá yu ta tughwani manda vərɗa mndaba həga, ka lagha sani bay ta ghəŋani.Ɗaswa kamndu dzaʼa bay ta ghəŋani tama.11 Ya nda ghada thatá tughwani ya. Tsadughwaŋani ya ná, Yesu Kristi ya, haɗ sanatughwa həga dzaʼa thəglafta lu wa. 12 Tatsa tughwa həga ya ná, ta bə nda dzindarsanlaha, nda kufur ŋa sanlaha, nda pala ŋasanlaha, nda udzu ŋa sanlaha, nda sləka ŋasanlaha, nda dzuma ŋa sanlaha. 13 Baɗutsay Lazglafta ta guma dzaʼa saba dər wa tadaɓi kabga vu dzaʼa galay. 14 Ka driŋ a vuta slna tsa mndu ta tughwani ya wu katsi,dzaʼa mutsay ta nisəlani. 15 Ka driŋdra vuta slna tsamndu ya,mutsafta a ta nisəlawa.Tsatsi, dzaʼa mbafmba ŋa nzakwani mandasumbun.

16 Sna a kuni ka mnay kazlay: HəgaLazglafta ta nzaku Sulkuma Lazglafta midakuni kəʼa ra? 17 Ka ɓadziŋɓadza mnduta həga Lazglafta ná, dzaʼa ɓadziŋ ɓadzaLazglafta ta tsatsi guli, kabga nda ghuɓahəga Lazglafta. Tsa həga ya ná, kaghuni ya.

18Ma nanə mndu ta ghəŋani. Ka mamuɗifil ma ghəŋa ɗa manda ɗaslakwa ŋaghəŋa haɗik ka mndu, ka niŋna tsi taghəŋani ka rgha kada nzata tsi ka vərɗamndu nda ɗifla daga da Lazglafta. 19 Kəlyu ka mna tsaya ná, na ɗifla mnduha maghəŋa haɗik na ná, ga rgha ya ta kəmaLazglafta. Nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay: Nda tsa ŋa taŋ ma hiɗaku* ya taksa Lazglafta ta həŋ, 20 Kaʼa guli na: «Ndasna Mgham Lazglafta ta ndana gwal ndahiɗa, nda sna kazlay: Haɗ hayhayani wu»kəʼa†. 21 Mantsa ya, ma ghubu kuni tamnduha. Indani demdem ka ŋa ghuninzakwani. 22 Dər Pwal, dər Apwalus, dərKefas, dər ghəŋa haɗik, dər hafu, dərmtaku, dər skwiha ndanana, dər skwiha

† 2:16 Ngha ta Isaya 40:13. * 3:19 Ayuba 5:23, 13. † 3:20 Zabura 94:11.

1 Kwareŋt 3:23 213 1 Kwareŋt 5:1dzaʼa sagha nda sa, ka ŋa ghuni nzakwani.23Kaghuni ya, ka ŋa Kristi kuni, Kristi guli,ŋa Lazglafta ya.

4Ghunata mnduha Kristi aŋni

1 Mantsa tama, nghawa aŋni ka gwalksanatá slna ta Kristi. Nghawa aŋni guli kagwal fanam Lazglafta ta ɗifatá skwani madzvu. 2 Vərɗa skwi ya ta psə lu da mnduya fanam lu ta skwi ma dzvu ná, nzakwanika ŋərma mndu. 3Da iʼi taɗa, dər má ta tsamndəra ɗa kuni, dər má tsaɗighaha mndasəla ta guma, haɗ gwaɗa ɗa wa. Iʼi ná,tsa a yu ta guma ta ghəŋa ɗa wa. 4 Haɗsana skwi maga yu ta grə yu wa. Ŋərmamndu yu a ka yu guli wu, Mgham Lazglaftadzaʼa tsaɗighatá guma, mndu a wa. 5 Tsatama ná, ma gi tsə kuni ta guma ta ghəŋamndu ta kul saghafitikani. Kzlawa, ta hwayda wa kuni na! Baɗu sagha Mgham ná,dzaʼa kligiŋkla ta daɓi ta skwi nda ɗifa. Ŋakligiŋtani duway ta daɓi ta skwi ta ndanəmnduha. Baɗu tsa tama, dər wa dzaʼamutsa rfani da Lazglaftamanda ya ta raŋta.

6Zwanama ɗa, tsa skwiha garaghunaf yuta ghəŋa aŋni nda Apwalus ya ná, ka taghakuni ta skwi mida nzakwani: «Da zwaɗutákuni ma tvi ka zluŋtá skwi nda vinda.» Dalaghu kuni da ghərɓaku kazlay: Mal tsa ŋaɗamndu ya ka ŋa sani kəʼa. 7Wa tamnayŋagha kazlay: Mal kagha ka sanlaha kəʼa na?Lazglafta a ta vlaghatá inda skwi ra? Ka siLazglafta ta vlaghata ya ní, kabgawu ta kəlka ka ghərɓaku manda skwi vlagha nda vlaa lu wu ɓa?

8 Mantsa a nzakwani wu ki! Nya pɗakuni na? Wya nda na kuni ka gadghəlkatək, ta za mghama ghuni kaghuni, taghuya ɗaŋwa ŋni aŋni. Ta kumay yu máta zay ghuni ta tsa mgham ya katək, máka gwa mu ta vgha ka skwa turtuk ndakaghuni. 9 Ta grə yu ná, nana aŋni gwalghunay na ná, nda hul faghuta Lazglaftata aŋni. Manda gwal tsanagha lu ta guma,pgha lu ŋa pslatá həŋ ya aŋni. Nda nzaŋni ka skwa katskatsu, ŋa nghay mnduhama ghəŋa haɗik nda duhwalha Lazglaftatani. 10 Nda nza aŋni ka rgha, ta ghəŋagwaɗa ta Kristi. Kaghuni ya, nda hiɗa aŋnika kaghuni, kabga nzugwatá kaghuni nda

Kristi. Kaghuni yeyandambra,mbra a aŋniwa. Kaghuni yeya gwal kamndu, haɗmnduta kulaftá aŋni ka mndu wa. 11 Dər nda vanana ná, ta dzay dzay maya nda ndala tanita aŋni. Lgut tɗukwa a ta vgha ŋni wu,ta gɗata ta ɗga aŋni lu. Ta tvi ta tvi səlaŋni. 12 Aŋni ta hərfaku ka maga* skwi ŋafadamta ŋni da wa ŋni. Razaŋnafha mndu,má tahula gha ka Lazglafta, ka ŋni. Dər kilu ta dula aŋni ya ná, mərsuʼ ká ŋni ta suʼayguli. 13 Dər kinawu ká mnduha ta rarazaaŋni ya ná, sleɗeɗa ka aŋni ta gwaɗa ndahəŋ. Ka maghdzəka taŋ ká mnduha ma naghəŋa haɗik na fatá aŋni. Manda ŋəɗak káhəŋ ta ngha aŋni.

Zwana ɗa ta ɗvu yu katakata kaghuni14 Ŋa pghaghunaghatá hula a ta vin-

daghunafta yu ta na skwi na wu, ŋa hur-zlaghunaptá sləməŋ ta vindaghunafta yu,kabga zwana ta ɗvu yu kuni. 15 Dər mádəmbuʼ kidaghi mnduha ta tagha skwi taghəŋa Yesu Kristi ŋa ghuni, turtuktuk daghuni. Iʼi tsa da ghuni ya kabga tiŋəl iʼi tamnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa, ka zlghaftá kunita Yesu Kristi. 16Kdəkwakdək! Ksawaksa taghəzama ɗa. 17 Tsaya tama, ghunafghunayu ta Timute ta nzakway ka zwaŋa ɗa yaɗvu yu. Ŋərma mndu ya ta tva MghamYesu. Ta tvi səlani ŋa lagha havglaghu-naktá tva nzakwa ɗa ma Yesu Kristi, nda yaka yu ta taghay ŋa Iglizha ma inda vli.

18 Səglaghata a Pwal wu ka sanlaha tagray mataba ghuni, ka ghərɓaku. 19 Ka taɗvay Lazglafta katsi ná, ndusa yu ka labəda kaghuni. Ka mamu sana skwi laviŋtsa gwal ta ghərɓaku ya ta magatá tsi, kagwaɗiŋta ndawi a tsi ya, dzaʼa snay yu baɗutsa. 20 Gwaɗa ta ga mghama Lazglafta ná,gwaɗiŋta nda wi yeya a wu, ta maravamarambrakwani. 21 Ka lagha yu slaghunaghatanda sarak re, ari ka lagha yu slaghunaghatanda zɗakwa ghəŋa ɗa, nda ya nda ɗvakaghuni a na? Zba a wa zba ta ya ta kuməkuni mida.

5Dər nu tsi ka gwal zlghay nda ŋuɗuf ta

magay nda vgha taŋ1 Ka lu ta mnay ta snə yu ma luwa

ná, mamu hliri mataba ghuni. Dər gwal* 4:12 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:3.

1 Kwareŋt 5:2 214 1 Kwareŋt 6:10kul snaŋtá Lazglafta ná, haɗ həŋ ta nzakumanda tsaya wa. Ta hani sana mndunda markwa dani, ka lu. 2 Ma ŋa dzataghuni ta ghəŋ ka taw, ka ghzliŋtá tsamndu ya mataba ghuni ná, ghərɓaku ŋaghuni ta ghərɓay ta ghəŋa tsa. 3 Dərmá diʼiŋ nzatanzakwa ɗa nda kaghuni ná,kawadaga yu nda kaghuni ma sulkumavgha ɗa. Nda ghada tsanaghata ɗa ta gumata mndərga mndu ta magatá skwi mandatsaya, manda skwi hada yu kawadaga ndakaghuni. 4Tsatsa yu ta tsa guma ya nda hgaMghama mu Yesu. Skwi ta mnaghunatayu ná, tskavawatska. Ka tskavatska kunikatsi, ya kawadaga sulkuma vgha ɗa ndakaghuni. Kawadaga mbrakwa Mghama muYesu guli nda kaghuni. 5 Ka vlaŋta kunita tsa mndu ya ta halaway, ŋa ɓadziŋtásluʼuvghani, kada mbanafta Lazglafta tahafani baɗu vragata Mghama mu Yesu.

6 Ngha a iʼi ta skwi ŋa ghərɓay kaghunita ghərɓaku wa. Sna a kuni kazlay: Kusetata is ná, ta ŋlanafŋla ta inda hwaɗatá hupaburadi kəʼa ra? 7Kliŋwa kla ta tsa dmaku tanzakway manda is ya mataba ghuni, dzaʼakəl kuni ka nzata hezleʼ manda hwaɗatáhupa buradi kul haɗ is mida. Aŋ mndani,nda sna yu kazlay: Ghuɓighunis ghuɓaLazglafta hezleʼ nda ma mta ta Yesu Kristikəʼa. Tsatsi ná, nda nza manda ZwaŋaTuwak ta hnə lu ŋa za skala Pak* ya. 8Mazə mu ta tsa skala Pak nda buradi nda isŋa ghalya mida ya. Tsa is ya ná, magaghwaɗaka skwi ya. Zama za nda buradi kulhaɗ is mida ta nzakway ka vərɗani dzeʼdzeʼya. Nda ŋuɗuf ya nda ghuɓa, tɗukwa†.

9 Ma tsa ɗelewera ɗa vindaghunaf yughalya ya ná, mnaghunamna yu kazlay:Yaha kuni da ksa nzaku nda gwal ta hlirikəʼa. 10 Tsa mnay mnə yu ya ná, ta mnəta ghəŋa gwal ma ghəŋa haɗik, ta hliri, tatsagana, ta ghali, ta wuya skwi a yu wa.Ka má mantsa tsi katsi ná, má sliʼagapsliʼakuni tkweʼ ma ghəŋa haɗik. 11 Skwi mnəyu ŋa ghuni ná, ma ksə kuni ta nzakunda mndu ta mnay kazlay: Krista iʼi kəʼata mataba tsa ná, ta hliri, ta tsagana, tawuya skwi, ta kuslemberaku, ta ghuyaku,ta ghali. Yaha kuni walaŋtá tsghə da hlibaturtuk kawadaga nda mndərga tsa mndu

ya.12-13Nu gwaɗa iʼi nda gwal kul sagha zl-

ghaftá Kristi ná, Lazglafta a dzaʼa tsa gumata ghəŋa tsaha ya ra. Gwal mataba kaghuniŋa ghuni dzaʼa tsa guma ta ghəŋa taŋ.Ka defteri na: «Ghzlapwaghzlap ta mnduta maga ghwaɗaka skwi mataba ghuni‡,»kaʼa.

6Tsaptá guma mataba gwal zlghay nda

ŋuɗuf1 Ka sliʼafsliʼa skwi mataba sani nda

sani mataba ghuni katsi, waka sani dzaʼawalaŋtá dzaʼa kla tsa gwaɗa ya da gwalguma kul snaŋtá Lazglafta, ka zluŋtá mn-duha Lazglafta na? 2 Sna a kaghuni kazlay:Mnduha Lazglafta dzaʼa tsa guma ta ghəŋamnduha ghəŋahaɗik kəʼa ra? Ka si kaghunidzaʼa tsa guma ta ghəŋa mnduha ghəŋahaɗik ya ní, slaghu a kaghuni ka tsatáguma zwana skwiha kiʼa kiʼa ra? 3 Sna akaghuni kazlay: Amu dzaʼa tsa guma taghəŋa duhwalha Lazglafta kəʼa ra? Skwimataba nzakwa mu yeya dzaʼa trapta mutama rki! 4 Ka mamu skwiha mantsa yata slata mataba ghuni katsi, ka klafta kunika klaghata da gwal guma kul haɗ ghzliwataŋ da Igliza Lazglafta ná, 5 aya hula! Kaiʼi nda kaghuni. Ŋwaya ki mndu dər turtuknda ɗifil ma ghəŋani prək ka dzraghunaftáskwi mataba ghuni na? 6Ra a ka klay ghunita gwaɗa mataba kaghuni gwal zlghay ndaŋuɗuf ha ka klay ghuni da gwal guma kulsnaŋtá Lazglafta wa.

7Nda nza tsa wluvusta ta wluvusta kunita vgha mataba ghuni ya ka ɓadzaku. Kagagha ga mndu ta gwaɗa, ksay gha taŋuɗuf. Ka ghala ghala mndu ta kagha,zlanata gha. 8 Nda va tsaya ya ná, tsakaghuni ya ta ganatá sani. Va tsa kaghuniya ta ghwalguduŋtá skwa sani, kulam ndava tsa nzakwa ghuni ka zwanama ya. 9 Snaa kaghuni kazlay: Haɗ vla gwal ta ga dmakuma ga mghama Lazglafta wu kəʼa ra? Mananə kuni ta ghəŋa ghuni. Ɗina ka snaŋtaghuni kazlay: Gwal ta ga sliʼiŋsliʼiŋ, ndagwal ta wuya skwi, nda gwal ta hliri, ndagwal ta hani zgun nda zgun, marakw ndamarakw, 10 Nda gwal ta ghali, nda gwal

* 5:7 Ngha ta Sabi 13:7, 12:21. † 5:8 Ngha ta Sabi 12:15-20, Vrafta ta zlahu 16:3. ‡ 5:12-13 Vrafta ta zlahu 17:7.

1 Kwareŋt 6:11 215 1 Kwareŋt 7:13ta haraʼu ta iri nda gwal ghuyaku, ndagwal ta kuslemberaku, nda gwal ta zlaʼuwamnduná, haɗhəŋdzaʼa lami da gamghamaLazglafta wu kəʼa ra? 11 Manda tsayasi nzatá nzakwa sanlaha mataba ghunighalya. Ndana tama, SulkumaLazglaftamuta ghuɓaghunata, ka nzatá kuni hezleʼ, kanaghunafta ka ŋərmamndu kabga zlghaftaghuni ta Mghama mu Yesu Kristi.

Vlaŋwa glaku ta Lazglafta nda vgha ghuni12 «Haɗ skwi piyɗif lu ta ghəŋani wu,»

ka sanlaha mataba ghuni ta ndanay. Tsawinda skwi a nda ra wu. «Laviŋlava yu tamaga inda skwi guli,» ka sanlaha. Tsawhaɗiʼi dzaʼa ga vuʼa sana skwi wa. 13 «Skwazay ná, ŋa huɗi a ra? Huɗi guli ná, ŋaskwa zay a ra?» ka kuni ta mnay guli.Tsaw nda skwa zay tani, nda huɗi tani,dzaʼa ɓadziŋɓadza Lazglafta ta həŋ his his.Sluʼuvgha ná, magaf a Lazglafta ŋa magasliʼiŋsliʼiŋ nda tsi wa. Nda nza sluʼuvghaŋa Mgham Yesu, ta nzata Mgham Yesuka ŋa sluʼuvgha. 14 Ma mtuta Mghamamu Yesu ná, Lazglafta ta sliʼaganapta mamtaku. Tsatsi dzaʼa sliʼagamaptamamtakunda mbrakwani guli.

15 Sna a kuni kazlay: Sluʼuvgha ghuniná, fawaya vgha Kristi ya kəʼa ra? Dzaʼanda ra ka klafta ɗa ta fawaya vgha Kristi kandiʼanafta nda sluʼuvgha karwa rki? Ma-gava a wu! 16 Sna a kuni kazlay: Mndu tandiʼaftá vghani nda karwa ná, ka skwa tur-tuk vgha taŋ nda tsi kəʼa ra? Tsa mnduhahis ya dzaʼa nzata ka sluʼuvgha turtuk*, kadefteri ta ghəŋani. 17 Mndu ta zlanaŋtághəŋani ta Mgham Yesu ná, ka skwa turtukndana taŋ nda Mgham Yesu.

18 Tsaya tama, zlaŋwa sliʼiŋsliʼiŋ.Hamata dmakuha tamagə lu ná, ta ɓla vghata magaʼata lu. Mndu ta fatá sliʼiŋsliʼiŋ kaslnani, ŋa vərɗa sluʼuvghani ta ga tsi tadmaku. 19 Sna a kuni kazlay: Sluʼuvghaghuni ná, həga Sulkum nda ghuɓa ya kəʼara? Lazglafta ta vlaghunata ŋa nzaku makaghuni, ta ka ŋa ghuni a vgha ghuni tamawa. 20 Vara vara Lazglafta ta kaghuni ndaskwi nda bla. Tsaya tama, vlaŋwa glakuta Lazglafta ma skwi ta magə kuni ndasluʼuvgha ghuni.

7Zlgha wa Pwal ta ghəŋa gwaɗa ta klu-

vustá vgha1 Ndanana tama, wana yu ta zlghaghu-

naftá wa skwiha ya vindiɗif kuni: Ɗina kanzata mndu kul kla marakw. 2 Tsaw tamaná, ŋa wara hliri ná, ɗina ka klafta mnduta marakw, ta dzaʼa marakw guli da zəʼal.3 Ka vla zəʼal ta vghani ŋa markwa taŋ. Kavla marakw guli ta vghani ŋa zəʼala taŋ.4 Vgha marakw ná, ŋani a wu ŋa zəʼalataŋ ya. Vgha zəʼal guli ná, ŋani a wu ŋamarkwa taŋ ya. 5 Ka dzraf nda dzra a kuniŋa fitik rets kabga ŋa maga duʼa wu katsiná, yaha sani da kwalaghutá vla vghani ŋasani. Tahula tsaya, ka vrəglanafta kuni taguya vgha ghuni manda va ya snu kuni,da traptá kuni ta ŋafta ghudzaku ma vghaghuni, da mutsaftá halaway ta ghurum ŋaŋraptá kaghuni.

6Hiɗaku ŋa iʼi ta vlaghunata, ka nzata tsika tkweʼa ka yu nda kaghuni wa. 7 Ka mámanda ndana iʼi tsi ná, má manda ŋa ɗaka mnduha nzata, ka iʼi. Tsaw dər wa ndaŋani ma zɗakatahuɗi vlaŋ Lazglafta. Yeyaŋa gha, kaʼa nda ya, yeya ŋa gha kaʼa ndasani.

8 Skwi mnə iʼi ná, ta mnay yu ŋa gwal kulhaɗmarkwa taŋ ndamiʼawadguha ná, ɗinaka kɗay ghuni ta nzakwa ghuni turtukwaghuni manda iʼi na. 9 Ala ka si laviŋ a kunita ŋafta wu katsi, kluvwakla ta vgha. Dərkluvtá vgha ka nzata ka suʼay.

10 Wya zlahu ta mnanata yu ta gwal takluvtá vgha taŋ, iʼi a ta mnay guli wu,mgham ta mnata kazlay: Yaha marakw dadgata vgha nda zəʼala taŋ kəʼa. 11 Ala kadgadga tsi ta vghanda zəʼala taŋ ya, nzatanimantsa, yaha tsi kləgəltá sana zəʼal. Kamantsa a tsi wu dzrəglaftani nda zəʼala taŋ.Yaha zəʼal da ghzliŋtá markwa taŋ guli.

12Wya skwi tamnə iʼi ka ghəŋaɗaŋa san-laha,Mghama tamnaywa. Kamamumndazlghay nda ŋuɗuf kul zlghaftá markwa taŋta Yesu Kristi katsi, tsaw ta kumay tsamarakw ya ta kɗa nzakwani nda tsa zəʼalataŋ ya katsi, yaha tsa mndu ya da ghzliŋtátsa markwa ya. 13Manda va tsaya guli, kamamu marakw ta zlghaftá Yesu Kristi ndazəʼala taŋ kul zlghaftá Yesu katsi, tsaw takumay tsa mndu ya ta kɗa nzakwani nda

* 6:16 Ngha ta Zlrafta 2:24.

1 Kwareŋt 7:14 216 1 Kwareŋt 7:37tsa marakw ya katsi, yaha tsa marakw yalaghu ga taŋ. 14 Kəl yu ka mnay mandatsaya ná, kabga nda ghuɓa tsa guyatá vghatsamndu kul zlghaftá Kristi ya ndamarkwataŋ ta zlghafta ya. Mantsa ya guli, ndaghuɓa tsa guyata vghamarakwkul zlghaftáKristi nda zəʼala taŋ ta zlghafta ya. Kamá nza a tsi mantsa ná, má dzaʼa nzakuzwana taŋ manda zwana gwal kul snaŋtáLazglafta. Wya kahwathwata guli ná, ndaghuɓa nzakwa taŋ da Lazglafta. 15 Ka tahaɗ yu nda kagha wu, ka tsa kul zlghaftaKristi ya ná, dgaghutani ta vghani. Matsaya tama, dər zəʼal tsi, ka dər marakwa tsi ma zlghay nda ŋuɗuf, flauʼ nzakwanikabga hgaŋ hga Lazglafta ta kaghuni ŋanzaku nda zɗaku. 16 Kagha marakw tazlghaftá Yesu, nda sna kagha kazlay: Dzaʼambanafmba yu ta zəʼala ini kəʼa ra? Kaghazəʼal ta zlghaftáYesu, nda sna kaghakazlay:Dzaʼa mbanafmba yu ta markwa ini kəʼaguli ra?

Mndərga nzaku ta zɗəganatá Lazglafta17Kamantsa a tsi wu ná, ka nza dər wa ta

nzaku manda ya vlaŋ Lazglafta. Ka nza dərwa ta nzaku manda ya hgaŋ Lazglafta guli.Tsaya ta mnə yu ŋa inda Igliz. 18 Ka ndatsa fafaɗa mndu ta hgafta Lazglafta katsi,ma thəgəl tsi kazlay: Madər tekeʼa fafaɗaɗa kəʼa. Ka ta nda fafaɗani mndu ta hgaftaLazglafta guli, ma thə tsi guli kazlay: Katsiŋtsa yu kəʼa. 19 Dər tsanaghuha lu, haɗskwi tsanagha tsi wu, dər tsanaghu a luwu, haɗ skwi tsanagha tsi wu, snata zlahaLazglafta malani. 20 Ka kinawu nzakwamndu ta hgafta Lazglafta ya ná, nzakwanimanda va tsaya. 21 Ka si ka vuʼa ka tahgafta Lazglafta ta kagha,mandanuka. Alaka mamu tva mutsafta gha ta nzaku falauʼvgha katsi ya, mutsumutsa katək. 22Ka dərka vuʼa mndu ta hgafta mgham Lazglaftakatsi, nda pla vgha tsa mndu ya da MghamLazglafta. Manda tsaya, mndu kul haɗ kavuʼa ta hgafta Lazglafta ná, ka vuʼa Kristitsatsi guli. 23Nda bla varata lu ta kaghuni,ma niŋ kuni ta ghəŋa ghuni ka vuʼa mndasəla. 24 Ka kinawu nzakwa mndu ta hgaftalu ya zwanama, nzakwani mantsa ta kəmaLazglafta.

Gwaɗa ta ghəŋa gwal ta kul klaftámarakw

25 Ta ghəŋa gwal kul kluvtá vgha taŋ ya,skwi ta ndanu yu dzaʼa yu mnay, ya snaŋyu daMghamYesu a wa. Dzaʼa snay kuni tagwaɗa ɗa kabga mndu ta fə lu ta ghəŋ tidayu.

26 Ta ghəŋa na blakwa nzaku na ná, wyaskwi ta ndanu yu: Ɗina ka nzakwa mndumantsa. 27 Ka klafkla ka ta marakw katsi,ma zbəgəl ka ta dgatá vgha nda tsi. Ka klafa ka ta marakw wu, ma zbə ka ta marakw.28Ka klafkla ka tamarakw, ga a ka ta dmakuwa. Ka laghulamakwa damndu guli, ga a tadmaku wa. Nziya nza tsi ná, dzaʼa ghuyayta ɗaŋwa ma sluʼuvgha. Ta kumay yu taklaghunapta ma tsa ghuya ɗaŋwa ya.

29 Wya skwi ta kumə yu ta mnayzwanama: Ta sira a fitik wu, daga ndanana,ka nza gwal nda marakw mista taŋ, mandagwal kul haɗ nda marakw. 30 Ka nza gwalta taw, manda gwal kul haɗ ta taw. Gwal tarfu guli, manda gwal kul haɗ ta rfu. Gwal tadzawatá skwiha guli, manda gwal kul haɗskwi da həŋ. 31 Ka nza gwal ta za mghamma ghəŋa haɗik, manda gwal kul haɗ ta zamgham, kabga ndusa na ghəŋa haɗik na kakɗaku.

32 Ta kumay yu ta nzakwa ghuni kul haɗma ndanu. Mndu kul klafta marakw ná,ta ghəŋa tva skwiha ta zɗəganata Lazglaftayeya ta ndanə tsi. 33 Ama mndu ta klaftámarakw, ta ndanay ta skwiha ma ghəŋahaɗik ŋa zba tva zɗəganatani ta markwataŋ. 34 Tsaya tama, his skwi ta ndanətsi. Mantsa marakw kul haɗ zəʼalani ndamakwa ta həga guli. Ta ghəŋa tva skwiha tazɗəganata Mgham Yesu yeya ta ndanə həŋ.Tva skwiha ta zɗəganatá Mgham Yesu yeyata ndanə həŋ, kabga fafa həŋ ta ŋuɗufa taŋ,nda ghəŋa taŋ tani, ŋa Lazglafta. Marakwga zəʼal ná, ta ndanay ta skwiha ma ghəŋahaɗik ŋa zba tva zɗəganatani ta zəʼala taŋ.

35Ŋa kata kaghuni tsa skwi ta mnə yu ya,ŋa tsaghunamtámatsavaɗa awa. Ta kumayyu ta magay ghuni ta skwiha ta raku, kandiʼafta kuni ta vgha nda Mgham Yesu kulhaɗ sana ndanu.

36 Ka lagha duhwal nda makumidzanimantsa: Kla a yu ta kagha wu kaʼa, tahulatsa, ka ndanuglaptá tsi kazlay: Dmaku tsaskwi ya magana yu kəʼa, tsaw tata tɗuŋuɗufani tida ta kumay ta klay katsi, ka klatsi. Maga a ta dmaku wa. 37 Ka lagha duh-wal ka kurata kazlay: Kla a yu ta marakw

1 Kwareŋt 7:38 217 1 Kwareŋt 9:7wukəʼa, grafgra guli kazlay: Mantsa yanza-kwani kəʼa ma ŋuɗufani mndu a ta pyaftawu kəʼa katsi, ɗina tsaya. 38 Tsaya tama, kaklafkla mndu ta marakw ná, ɗina tsaya. Kakla a yu ta marakw wu, ka mndu guli ná,mal tsaya ɗinakwani.

39 Ka ta ndiri zəʼala marakw katsi ná,yaha walaŋta dzaʼa mista sana zəʼal. Ala kanda mta zəʼala taŋ katsi, laviŋlava ta dzaʼamista sana zəʼal ta kumə tsi. Nziya nza tsi,mista mnda zlghay nda ŋuɗuf katsi. 40 Kamá manda ndana iʼi tsi, mal ma nzatanimantsa ya dzaʼa mutsafta tsi ta rfu, ka yadzaʼa laghu tsi mista sana zəʼal. Nda sna yuguli kazlay: Mamu Sulkuma Lazglafta da iʼikəʼa.

8Za sluʼa skwa wuyay

1 Skwi ya dzaʼa yu gwaɗay ndana, dzaʼagwaɗay yu ta ghəŋa sluʼa skwa wuyay.Manda va ya mnə kuni kazlay: Nda sna muta inda skwi kəʼa ya ná, manda va tsayanzakwani. Ama tsa snaŋta skwa mu ya ná,ta vlamata gla ghəŋ. Ɗvuvusta vgha skwidzaʼa kla amu ta kəma ta kəma. 2 Ka ndasna iʼi ta skwi ka mndu ta ndanay katsi ná,ta sna a tsa mndu ya ta skwi manda ya taraku ka snaŋtani wa. 3 Ka ɗvuɗva mnduta Lazglafta katsi, tsa mndu ya ná, nda snaLazglafta ta tsatsi.

4Taghəŋa skwi ta nghanatá za sluʼa skwawuyay, wya tsi: nda sna amu skwi ka bətbətna skwa wuyay ma ghəŋa haɗik kəʼa. Tur-tuktuk Lazglafta guli. 5 Aŋ mndani, mamuskwiha ta garə mnduha nda Lazglafta.Manda va tsaya ná, nda ndəgha «lazglaf-taha» nda ndəgha «mghamha» guli. 6 Dərma mantsa tsi, ŋa amu ná, turtuktukLazglafta ta nzakway ka Da mu, ta zla-ganapta inda skwi ma ghəŋa haɗik. Ŋaniamu guli. Turtuktuk mghama mu guli,tsaya Yesu Kristi zlaganap Lazglafta ta indaskwiha nda ma tsatsi ya, ma tsatsi nzataamu nda hafu guli.

7 Dər nda sna amu kazlay: Haɗ hafuma skwa wuyay wu kəʼa ná, sna a sanlahamantsa ya wa. Ta zə həŋ ta sluʼa skwawuyay ná, manda va skwi mamu hafu matsa skwa wuyay ya ka həŋ ta ndanay, kabgasnusna həŋ nda skwa wuyay. Ta mutsaa mbrakwa taŋ ma zlghay nda ŋuɗuf wu,

ŋriŋnisŋra na sluʼi zu ŋni na ka həŋ tandanay. 8 Skwa zay a dzaʼa kladamaghatada Lazglafta wa. Dər má ta zay mu, dər máza a mu wu, haɗ skwi tsamagha tsi wu, haɗskwi htamaghu tsi guli wa.

9 Aŋ mndani, laviŋlava kuni ta za indaskwi ta kumə kuni, ama ɗasuwa ka kunida nzaku kuni ka skwa tuthun da gwalnda hta mbrakwa taŋ ma zlghay nda ŋuɗufnghər həŋ ta kaghuni. 10 Tsa lagha mndukul mbraku ma zlghay nda ŋuɗuf ka ng-haŋtá kagha nda «sna ta skwi» ya kay, tanzakuma həga skwawuyay ta za sluʼa skwawuyay katsi ní, haɗ tsatsi dzaʼa mnay: Kaza iʼi guli kəʼa ra? 11 Tsaya tama, tsa skwimaga kagha ta mnay kazlay: Nda «sna iʼi taskwi» kəʼa ya ta zaɗiŋtá tsa zwaŋama kulhaɗ mbrakwani mtu Kristi ta ghəŋa tsatsiya guli. 12 Ma tsa magay ghuni ta dmakuka zlabiŋtá zwanama ma ndanu kul haɗmbrakwa taŋ ya, maganatá vərɗa Kristikaghuni ta tsa dmaku ya. 13 Tsaya tama,ka si skwa zay dzaʼa zləmbiŋta zwaŋamaɗa katsi ná, haɗ yu dzaʼa walglaŋta zasluʼi ɗekɗek wu, kada kwala yu zləmbiŋtázwaŋama ɗa.

9Mnay Pwal ta Lfiɗa Gwaɗa

1 Laviŋ a yu ta maga inda skwi wu ra?Ghunata mnda Yesu Kristi a yu wu ra?Ngha a yu ta Mgham Yesu nda ira ɗa wura? Pəghatá ghəŋa slna ɗa ma MghamYesu a kaghuni ra? 2 Dər má fa a sanlahata iʼi ka ghunatá mnda Mgham Yesu wuná, ka ŋa kaghuni ná, nda nza yu kabgaiʼi ta mnaghunata Lfiɗa Gwaɗa kəl kuni kanzakway ka gwal zlghay nda ŋuɗuf.

3Wya skwi ta kəl yu ka huzla gwaɗa dagwal ta mana iʼi: 4 Má ra a ka mutsay ŋnita skwi ŋa zay, nda ya ŋa say ŋni ma slna tamagəŋni ra? 5Laviŋ a aŋni gulimá ta kliŋtámukuma ma zlghay nda ŋuɗuf ta nzakwayka markwa ŋni manda ŋa sanlaha ma gwalghunay, nda i zwanamani maMgham Yesu,nda Kefas wu ra? 6 Ari aŋni nda Barnabasyeya a ŋa maga slna ka mbalay na? 7 Takɗə snaŋta kaghuni ta sludzi ta maga slna,tsatsi guli ta zuŋtá ghəŋani ra? Mamumndu ta ŋəɓata fu ná, kul za yakwani ra?Ari mamu a mndu ta ngha rini ná, kul sauʼa tsa rini ya na?

1 Kwareŋt 9:8 218 1 Kwareŋt 10:5

8 Mnda səla yeya ta ndana tsa skwihamnə yu ya ra? Dər zlaha Lazglafta guliná, ta mnay mantsa. 9 Wya ka Musa vin-dafta ma zlaha Lazglafta: «Ma fanam ka tabudzaŋ ma wi ta sla. Ta ɗgə tsi ta hya*,»kaʼa. Ta ghəŋa sla yeya ta ndana Lazglaftata tsaya ra? 10Ari ta ghəŋa amu a ta gwaɗaLazglafta kahwathwata katək na? Mantsaya nzakwani, ta ghəŋa amu vindafta tsi tatsa mnay kazlay: Ta hvə mndu ta hva ná,nda fata ghəŋani ŋamutsa nisəlani katsi, taɗgəmndu ta hya guli ná, nda fa ta ghəŋaniŋamutsa nisəlani katsi kəʼa ya. 11Ka si aŋnita sləgamtá hulfa Sulkum ma kaghuni yaní, ra a ka tsuʼay ŋni ta skwa wa dzvu dakaghuni guli ra? 12 Ka ta zayzay sanlahata kaghuni ya ní, mal aŋni a má dzaʼa zaykatək wu ra?

Ta ɗawaŋ a aŋni ta skwi da kaghuniwa. Ta suʼay aŋni ta inda ghuya ɗaŋwata slaŋnaghata, kabga yaha ŋni nzata kagwal ta pyaftá sliʼa gwaɗa ta ghəŋa Kristita kəma ta kəma. 13Sna a kuni kazlay: Gwalta ksa slnama həga Lazglafta ná, hada ta zahəŋ ta skwa zaya taŋ kəʼa ra? Gwal ta vlaskwi ta gwir guli ná, mida ta mutsa hahəŋta ŋa taŋ guli kəʼa ra? 14 Ta ghəŋa gwal tamna Lfiɗa Gwaɗa guli ná, mnamna MghamYesu kazlay: Ma tsa mna Lfiɗa Gwaɗa yadzaʼa za hahəŋ ta ŋa taŋ guli† kəʼa.

15 Iʼi ná, ɗawaŋ a yu ta skwi da kaghuniwa. Ka vlihata kuni a ka yu kəl yu kavindaghunafta guli wa. Ta dər mtakwaɗa, ka ya dzaʼa kləgədəɗusta lu ta skwaghərɓakwa ɗa. 16 Tsa mna Lfiɗa Gwaɗa tamnə yu ya guli ná, nza a ka skwa ghərɓayɗa ta ghərɓaku nda tsi wu, kabga tkweʼfiɗaghata lu ta mnay. Ka mnaŋ a yu wuná, ɗaŋwa ŋa ɗa. 17 Ka má iʼi ta kuratámagay katsi ná, ma dzaʼa play lu ŋa ɗa.Tsaw iʼi a ta kurata wu, ta magay yu kabgatkweʼ fiɗaghata lu ta magay. 18Nu ta mutsəyu mida tama? Skwi ta mutsə yu midaná, mnay ɗa ka mbalay ta Lfiɗa Gwaɗa kulɗawa nisəla vəl mnay ɗa ta tsa Lfiɗa Gwaɗayeya.

19 Iʼi ta kwara ghəŋa ɗa, tsaw ka niŋtáyu ta ghəŋa ɗa ka vuʼa inda mnduha ŋakataŋtá inda mnduha kada mutsanakta yuta Mgham Yesu ta ndəghata mnduha. 20Ka

mataba la Yahuda yu, manda hahəŋ kayu ta nzaku, kada mutsakta yu ta həŋ.Ka mataba gwal ta ksa zlaha Musa yu ya,manda hahəŋ ka yu ta nzaku, kada mut-sakta yu ta həŋ, dər má nghaɗigha a gwaɗata zlahu. 21 Ka mataba gwal kul snaŋtázlaha Musa yu ya, manda hahəŋ ka yu tanzaku kada mutsanakta yu ta həŋ. Va atsaya ta mnay kazlay: Sna a yu ta zlahaLazglafta wu kəʼa wu, ta snay yu ta zlahaKristi. 22Ka mataba gwal nda hta mbrakwataŋ ma zlghay nda ŋuɗuf yu ya, mandahahəŋ ka yu ta nzaku, kada mbranafta yuta həŋ. Mantsa ya fata iʼi ta ghəŋa ɗa,ka nzaku tavata dər wati ma mndu tsi kamaga inda kɗavakta hiɗakwa ɗa ŋambaʼatásanlaha. 23Kada dzaʼa Lfiɗa Gwaɗa ta kəmata kəma, nda ya ŋa nzakwa iʼi tekw midaguli, ka yu ta kəl yu ka maga tsa skwiha ya.

Dzəgha vgha nda hwaya24 Sna a kuni kazlay: pɗaʼ pghatá vgha

mnduha ta hwaya ta daɓi ná, turtuk yadzaʼa zata kəʼa ra? Hwayawahwaya ta vərɗahwaya kada zata kuni. 25 Inda mndu ta tsahwaya ya ná, ta zlahafzlaha ta vghani mataghayni, ŋa zatani. Tsa skwi dzaʼa zata tsiya ná, dzaʼa ɓwadzu ɓwadza misimmisim.Ŋa amu ya, haɗ ta ɓadzaku ɗekɗek wa.26 Hwayiŋtahwaya ka bətbət a ta hway yuwa. Dzidiŋtá dembi ka dakwal a ta dzə yuguli wa. 27 Ta zlahay yu ta ghəŋa ɗa kaghuya ɗaŋwa ŋani, kada kwala vərɗa iʼi tadəɗaghuta nda hul tahula mnanata iʼi taLfiɗa Gwaɗa ta sanlaha.

10Yaha kuni nda skwa wuyay

1 Zwanama ɗa, ta kumay yu ta havaghu-naktá skwi ta slanaghata dzidzíha mu tafitika Musa. Demdem həŋ nda bukwa maghwayak. Demdem həŋ ta tsughwaɗaptádrəfa dva*. 2 Demdem həŋ ta magaftábatemma drəf ma nzakwa taŋma ghwayakma guyatá vgha taŋ nda Musa. 3 Demdemhəŋ ta zutá skwa zay ta saha daga ta luwa.4 Demdem həŋ ta sutá imi ta sabi ma ku-tumba. Lazglafta ta vlaŋtá tsa kutumba yata həŋ. Tsa kutumba ya ná, Kristi ya tambaɗa† kawadaga nda həŋ. 5 Tsaw tama

* 9:9 Vrafta ta zlahu. 25:4. † 9:14 Ngha ta Mata 10:10, Lukwa 10:7. * 10:1 Ngha ta Sabi 13:21-22, 14:22-29.† 10:4 Ngha ta Sabi 16:4-35, Vrafta ta Zlahu 8:3, Mbsak 20:8-11.

1 Kwareŋt 10:6 219 1 Kwareŋt 10:30ná, mal gwal ta maga skwi kul zɗəganatáLazglafta ndəghatanimataba taŋ kəl həŋkarwuta ma mtak‡.

6 Tsa skwiha ta luta ya ná, nda nzaŋa snamamta ŋa kwala amu kul magaghwaɗaka skwiha manda tsa maga hahəŋ§ya. 7 Ma nza kuni ka gwal ta wuya skwimanda sanlaha mataba taŋ, vindaf lu taghəŋa taŋ kazlay: Ka nzatá mnduha kaza skwi ka sa skwi, ka sliʼafta həŋ ka gat-suwa* kəʼa ya. 8 Ma hlə kuni tiri mandaya magə sanlaha mataba taŋ, kəl həŋ karwuta dəmbuʼ hisambsak hkən mida ta fi-tika turtuk† ya. 9 Ma dzəghə mu ta Kristimanda ya dzəghaŋ sanlaha mataba taŋ,kəl nahaɗikha ka zaɗanatá həŋ ya. 10 Maruruŋwaku kuni ta ruruŋwaku manda yamagə sanlaha mataba taŋ, kəl duhwalhaLazglafta ya ta rwa mndu ka zaɗanatá həŋya.

11 Magumaga tsa skwiha ya nda həŋ ŋasnanamtá sanlaha. Ka vindaftá lu ma def-teri ŋa gunamaŋtá sləməŋ ta amu gwal tandusakta nda kɗakwa na ghəŋa haɗik na.12 Tsaya tama, ka nda sladaslada ɗa, kamnduná, ɗaswa katsi tama da zləmbutá tsi.13 Inda tsa dzəghuha ta grughunusta ya ná,dzəghuha ta raŋtá mnda səla ya. Lazglaftaná, ŋərma mndu ya. Haɗ dzaʼa zlaŋtádzəghə ŋa dzəghaghunata ka malaghutámbrakwa ghuni, da traptá kuni ta spaftawa.

Ma lə kuni da vla skala vla glakuŋa skwawuyay

14 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu, ka simantsa tsi, dgaghwa vgha nda skwawuyay.15 Nda sna yu kazlay: Ta mnə ŋa kaghuninda guna ghəŋa ghuni ya yu kəʼa. Ka galakaghuni ka ghəŋa ghuni ta na skwi ta mnəyu na. 16 Tsa leghwa tfawi ta sə mu, karfa Lazglafta ta ghəŋani ya ní, nza a kaguyatá amundaKristi ndamausani ra? Tsaburadi ta dguvusta‡ mu ya guli ní, nzaʼa kaguyatá amu nda Kristi nda ma sluʼuvghaniguli ra? 17 Turtuktuk buradi mndani, amanda ndəgha amu ta zay. Tsaya a ta maraŋtakazlay: Nda guya mu ma sluʼuvgha turtuknda ma dguvusta mu ta tsa buradi turtukya kəʼa ra?

18Ngha wa zwana la Israʼila ɓa. Tsa gwalta za skwi vla lu ŋa pla ghəŋ ta gwir ya ní,guya a həŋ nda Lazglafta mida ra? 19 Nuta kumə yu ta mnay? Ta kumay yu tamnay sana skwi tsa sluʼi plana lu ta ghəŋta skwa wuyay ya kəʼa ra? Ari sana skwia na tsa skwa wuyay ya na? Sana skwi aɗekɗekwa. 20Skwi kumə yu tamnayná, plaghəŋ ta plə gwal kul snaŋta Lazglafta ná, ŋaduhwalha halaway ta planata həŋ ta ghəŋ,ŋa Lazglafta a wa. Va a yu ta guyatá vghaghuni nda duhwalha halaway wa. 21 Laviŋa kuni ta sa skwi ta leghwaMgham Yesu, tasaysay kuni ta leghwa duhwalha halawaywa. Laviŋ a kuni ta za skwa Mgham Yesu,ta zayzay kuni guli ta ŋa duhwalha halawaywa. 22 Ta kumay mu ta ganaftá sidi taMgham Yesu ra? Ari mal amu a mbratanika tsatsi na?

Magawa inda skwi ŋa vla glaku ŋaLazglafta

23 Laviŋlava mndu ta «maga inda skwi,»ka kuni. Manda tsaya nzakwani, tsaw indaskwi a ɗina wa. Laviŋlava mndu ta «magainda skwi,» tsaw inda skwi a ta ŋla mnduguli wa. 24Ma laghu kuni ngha skwi ta dzaʼakata kaghuni, nghawa skwi ta dzaʼa kataŋtásana mndu.

25 Zawaza ta inda skwi ta skwapta luta luma, ma ɗawu kuni ta vli ta ghəŋani,ma lagha sana ndanu ta wa ghəŋa ghuni,26 kabga ka gwaɗa Lazglafta na: «ŊaMgham Lazglafta haɗik nda inda skwimida§ demdem,» kaʼa.

27 Ka hgaghunahga mndu kul snaŋtáLazglafta ŋa za skwi, ka snata kuni katsi,zawaza ta inda skwi dzaʼa vlaghunata tsi,ma walaŋ kuni ta ɗawutá vli ta ghəŋani,ma ndananagha kuni ta sana ndanu taghəŋani. 28 Ka «sluʼa pla ghəŋ ŋa skwawuyay ya,» ka ka mndu nda kaghuni katsi,yaha kuni da zay da famta kuni ta tsamnduta mnaghunata ya ma ndanu. 29 Ndanakaghuni amnə yuwu, ndana tsa sanamnduya.

Iʼi ná, laviŋlava yu ta za inda skwiha.«Kabgawu tama ŋa mnay kazlay: Ma zə ka,yaha ka famtá sana mnduma ndanu kəʼa?»30Ka si rfanagharfa yu ta Lazglafta ta ghəŋa

‡ 10:5 Mbsak 14:16, 23, 29-30. § 10:6 Mbsak 11:4, 34. * 10:7 Sabi 32:6. † 10:8 Mbsak 25:1-9. ‡ 10:16Ngha ta Lukwa 22:19, nda 1 La Kwareŋt 11:23-26. § 10:26 Ngha ta Zabura 24:1.

1 Kwareŋt 10:31 220 1 Kwareŋt 11:24skwi zu yu ya ní, nu dzaʼa kəl lu ka mana iʼita ghəŋa skwa zay rfanagha yu ta Lazglaftata ghəŋani na?

31 Dər nu ta zə kuni, dər nu ta sə kuni,dər nu sana skwi ta magə kuni, magawaindani ŋa vlaŋtá glaku ta Lazglafta. 32 Manza kuni ka tuthun dər ka ŋa la Yahuda,dər ka ŋa la Grek, dər ka ŋa Igliza Lazglafta.33Magawamaga manda ŋa ɗa ta maga indaskwi ŋa zɗəganatá inda mndu ya. Zba a iʼita maga skwiha dzaʼa katihatá wu, skwihaya dzaʼa kataŋtá ndəghata sanlaha ta magəyu, ŋa mutsafta taŋ ta mbaku.

111Ksawaksa ta saɗa ɗa, manda ya ta ksə iʼi

ta saɗa Kristi ya.Nzakwa zgwana nda miʼaha, ma həga

Lazglafta2 Ta rfay yu ta kaghuni nda havapta ta

havapta kuni ka iʼi ma inda skwi, nda ya kakuni ta ŋanatá skwiha ta taghaghunafta yuya. 3 Ndana tama, ta kumay yu ta snaŋtaghuni kazlay: Ghəŋ ta ghəŋa inda zgunná, Kristi ya. Ghəŋ ta ghəŋa inda marakwná, zgun ya. Ghəŋ ta ghəŋa Kristi guli ná,Lazglafta ya kəʼa. 4 Ka ta maga duʼa indazgun da Lazglafta nda ya ka ta mna gwaɗasnaŋ tsi da Lazglafta a tsi katsi nda bukwatághəŋ ná, tsatsa ta ghəŋaMghamani. 5Ka tamaga duʼa indamarakwda Lazglafta nda yaka ta mna gwaɗa snaŋ tsi da Lazglafta a tsikatsi kul bukwaftá ghəŋ ná, tsatsa ta ghəŋamghamani. Nda nza manda skwi nda htsaghəŋani nda tsa. 6Ka si bukwa a yu ta ghəŋwu ka marakw ya ná, htsiŋtani guli ɓa! Alaka si nda nza tsi ka skwa hula damarakwnagatsatani ta ghəŋani, ka htsiŋtani a tsi ya,bukwaftani tama!

7 Ma bukw zgun ta ghəŋ, kabga tsatsita gara vgha nda Lazglafta nda glakwanitani. Marakw ya ná, maravata glakwazgun tsatsi, 8 kabga zgun ná, tsagap mamarakw a lu wu, marakw ya tsagap luma zgun. 9 Zlaganap a lu ta zgun ŋamarakw wu, marakw yeya zlaganap lu ŋazgun. 10 Tsaya dzaʼa kəl marakw ka klaŋizla mghamani ta ghəŋani, kabga gwaɗata duhwalha Lazglafta. 11 Dər má mantsanzakwani ma guyatá vgha nda Mgham

Yesu ná, lava a ma marakw ka haɗ zgunwu, lava a ma zgun guli ka haɗ marakwwa. 12 Manda va ya tsagap lu ta marakwma zgun ya, marakw ta ya zgun guli. DaLazglafta sagha indani*.

13 Galawa kaghuni ɓa! Nda ra ka ndəɓaymarakw ta dzvu da Lazglafta kul buk-wanatá tsi ta ghəŋani ra? 14 Daga nzakwa-gapta ná, nda sna mnduha kazlay: Skwahula zlaŋta zgun ta swida ghəŋani zəmbəkkəʼa. 15 Marakw ya ná, ka skwa rka nza-kwani da tsatsi, kabga vlaŋvla lu ta swidizəmbək manda skwi ŋa bukwa ghəŋani tatsatsi. 16 Ka mamu mndu dzaʼa zlərɗaykatsi, ɗina ka snaŋtani kazlay: Snəgla aaŋni, nda Iglizha Lazglafta ta sana tvanzaku ta ghəŋa tsaya wa kəʼa.

Guya vgha ŋa zay nda sa usa Mgham YesuMat 26:26-29, Mak 14:22-25, Luk 22:15-20

17Wya sana skwi ta magaku da kaghunikul haɗ yu ta rfa kaghuni. Ta tskavatákuni má ŋa magay ghuni ta skwi ŋa dzaʼata kəma ta kəma ya ná, vər nda hul ŋakaghuni. 18 Karaku ná, ta tskavata kuni,kaghuni gwal zlghay nda ŋuɗuf tazlay ná,mamu daga vghamataba ghuni ka lu ta snəyu. Zlah mantsa ya nzakwani ka yu ta gray.19Ɗina va tsa daga vgha ya mantsa matabaghuni katək, kada grafta lu ta vərɗa ŋərmamnduha mataba ghuni. 20 Tsa tskavatata tskavata kuni ya ná, ŋa za skwa zayaMgham† Yesu a ta tskavata kuni wa. 21 Tatskavata kuni ka za skwa zay ná, dər wa taŋavata ka za ŋani, ka kuni ta magay. Ta dzəmaya ta sanlaha, nda ghwaya nda ghwayasanlaha. 22 Ari haɗ wa a həga ghuni, ŋazay ghuni nda ya ŋa say ghuni ta skwaghuni na? Ta kumay kuni ta ghuɓasa IglizaLazglafta ra? Ari hula a ta pghə kuni ŋagwal kul haɗ skwa taŋ na? Nu dzaʼa yumnay ŋa ghuni? Dzaʼa rfay yu ta kaghunika kaghuni ra? Ta ghəŋa tsaya ná, rfa a yuta kaghuni wa.

23 Wya skwi tsuʼaf yu da Mgham Yesu,ka taghaghunafta yu: Ta tsa rviɗik kəl luka vlatá Mgham Yesu ya ná, ka klaftá tsita buradi, 24 ka rfanaghatá tsi ta Lazglaftata ghəŋani, ka ɓlanaptá tsi, kaʼa mantsa:«Nanana ná, sluʼuvgha ɗa ya ŋa ghuni, ka

* 11:12 Ngha ta Zlrafta 1:26-27 nda 2:18-23. † 11:20 Skwa zayaMgham: Ngha ta aya 23-26 nda 1 La Kwareŋt 10:16.

1 Kwareŋt 11:25 221 1 Kwareŋt 12:18maga kuni ta na skwi na ŋa havay ghunita iʼi,» kaʼa. 25 Mantsa guli kɗakwa taŋ tazutá skwa zay, ka klaftá tsi ta leghwa, kaʼamantsa: «Nana leghwa na ná, lfiɗa slərɓata zughu ya zlərɓap Lazglafta nda usa ɗa.Inda say dzaʼa sə kuni dazlay ya ná, kamagakuni ŋa havay ghuni ta iʼi,» kaʼa. 26 Tsayatama, inda nzata ghuni ka za na buradi na,ka sa skwimana leghwananá,mnanzakwaMghamYesuha ka saghani tamnə kuni ndatsa.

27Mantsa ya, ta zəmndu ta na buradi ná,ta sə mndu ta skwi ma na leghwa ná, nghaa ka sana skwi wu katsi, gaga ta dmaku,kabga ngha a ta sluʼuvgha Mgham Yesu kasana skwi wa. 28Ka gala mndu ma ghəŋanita nzakwani karaku ma kɗə tsi ka za naburadi na, nda ya ma kɗə tsi ka sa skwima na laghwa na. 29 Mndu ta zay, ta saykul snaŋtá guyata vgha taŋ nda MghamYesu ná, tɗanaktɗa ta ghəŋani ta gumaLazglafta, ma tsa zay ta zə tsi nda tsa say tasə tsi ya. 30 Tsaya kəl ndəghata sanlaha kanzata kul ɗughwanaku mataba ghuni, ndaraghwa sanlaha, ta rwutá sanlaha. 31 Kasi amu kaghəŋa mu ta galaptá nzakwa mukatsi ná, haɗ Lazglafta dzaʼa tsa guma taghəŋa amu wa. 32 Ala ka tsamagha tsaLazglafta ta guma ka zlaha amu nda tsi ya,nda nza ŋa kwalani kul tsamaghatá gumakawadaga nda gwal ma ghəŋa haɗik.

33Tsaya tama zwanama, ka tsakavatsakakuni ka za skwi katsi, kazlafwa vgha ghunikaraku. 34 Ka si maya ta kuzlaŋtá mndukatsi, zutani ta skwa zayni mintghani, danzaku tsa tska vgha ghuni ya ka kla ghəŋaghuni da guma Lazglafta. Pɗakwa hamataskwiha ya ná, dzaʼa payafta baɗu laba ɗa dakaghuni yu.

12Skwi ta vlə Sulkum nda ghuɓa

1 Zwanama ɗa, ta ghəŋa mbraku ta vləSulkum nda ghuɓa ná, va a yu ta nzakwaghuni kul tsalaku mida wa.

2Nda sna kuni kazlay: Ma fitika nzakwaghuni ta kul snaŋta kuni ta gwaɗa Lazglaftaná, ta tsəlɓu ta kəma skwa wuyayha tanzaku duduguma kuni ta tsəlɓu, hahəŋ tatiŋwa kaghuni guli. 3 Tsaya ta kəl yu kamnaghunata kazlay: Haɗ mndu ta mnagwaɗa nda mbrakwa Sulkuma Lazglafta

kazlay: Nda ksiʼa Yesu kəʼa wa. Ka ndambrakwa Sulkum nda ghuɓa a tsi wu katsi,haɗmndu dzaʼa laviŋtá mnay kazlay: Yesuná, Mgham ya kəʼa guli wa.

4 Ta traku mbaku kavghakavgha ta dgəSulkum, ama va tsa Sulkum turtuk ya tadgay. 5 Ta traku slnaha kavghakavgha tamagə lu, ama ŋa va tsa mgham turtukya ta maga lu. 6 Ta traku tva magaymnduha ta slnaha kavghakavgha, ama vatsa Lazglafta turtuk ta maga indani mainda mndu. 7 Nda tvi kavghakavgha tamara Lazglafta ta mbrakwa Sulkumani ndaghuɓa ma inda mndani, ŋa katuvtá vghanda tsi. 8 Mbrakwa gwaɗa nda ɗifil vlaŋSulkum ta sani. Midala gwaɗa vlaŋ va tsaSulkum ya ta sani. 9 Mbrakwa zlghay ndaŋuɗuf vlaŋ tsa Sulkum ya ta sani. Mbrakwambamba mnduha vlaŋ va tsa Sulkum ya tasani. 10Mbrakwa maga mazəmzəmha vlaŋtsi ta sani. Mbrakwa kla lwa Lazglafta vlaŋtsi ta sani. Mbrakwagalaptá sulkumhavlaŋtsi ta sani. Mbrakwa laviŋtá gwaɗa ndasana gwaɗaha vlaŋ tsi ta sani. Mbrakwasnaŋtá tvambəɗigiŋtá tsa gwaɗaha ya vlaŋtsi ta sani. 11 Indani ná, tsa Sulkum turtukya ta magay. Tsatsi turtukwani ta dgay ŋainda mndu manda ya ta kumə tsi.

Gwata kaghuni demdem, vgha Kristi kuni12 Nghama tsatá vgha mu ya ɓa: Manda

nzakwa tsuhmbura vghamndunda ndəghafawayha tida dərmakinawundəghatani ya,vgha turtuk ya, mantsa ya nzakwa Kristiguli. 13Amudemdem, dər la Yahuda tsi, dərla Grek a tsi, dərmnduka vuʼa tsi, dərmndukul haɗ ka vuʼa a tsi, magamafmaga lu tabatem ŋa nzaku ka sluʼuvgha turtuk maSulkum turtuk. Ka mutsaftá mu demdemta va tsa Sulkum turtuk ya, manda skwisava mu nda sa.

14 Tsaya tama ná, nza a tsuhmbura vghaka faway turtuk wu, gwagwatá fawayha ya.15 Ka «dzvu a iʼi wu, nza a yu ka fawayavghawu,» ka ka səla katsi ná, dzaʼa pyafpyata nzatani ka fawaya vgha ra? 16 «Iri a iʼiwu, nza a yu ka vgha wu,» ka ka sləməŋkatsi ná, dzaʼa pyafpya ta nzatani ka fawayavgha ra? 17 Ka má iri vgha demdem katsi,ma ndaw dzaʼa snaŋta lu ta sləməŋ? Kamá sləməŋ tsi demdem, ma ndaw dzaʼa ziʼalu ta skwi? 18 Tsatsaf tsatsa Lazglafta tainda fawayha ta vgha, ka fafatamavlanima

1 Kwareŋt 12:19 222 1 Kwareŋt 14:1vlani manda ya ta kumə tsi. 19Ka má fawayturtuk yeya vgha katsi ná, ma mamu vghara? 20Tsaw nda ndəgha fawayha ta vgha tagwaftá vgha ka vgha turtuk.

21 Laviŋ a iri ta mnay ŋa dzvu kazlay:Haɗ gwaɗa ɗa nda kagha wu kəʼa wa. Mnaa ghəŋ guli ŋa səlaha kazlay: Haɗ gwaɗaɗa nda kaghuni wu kəʼa wa. 22 Katək na:Tsa fawayha má ta nghə lu kul haɗ rgataŋ ya ná, tsahaya ŋərmani. 23 Tsaha máta ndanu amu kazlay: Haɗ ghzliwa taŋwu kəʼa ya ná, tsahaya ta vlə mu ta glakuŋa taŋ. Tsa fawayha kul ɗinaku nghayya, mal tsaha ya ta laghu mu da payay.24 Tsaha ɗinaɗina ngha ya katək na, haɗ luta payay wa. Magafmaga Lazglafta ta vghaka nanaftá tsa fawayha kul haɗ ghzliwa taŋya, ka ŋərmani, 25 kada kwala daga vghakul haɗ ma vgha, ŋa nghapta fawayha kaskwa turtuk ka sani nda sani. 26Ka ta ghuyaɗaŋwa faway turtuk ná, inda fawayha taghuyay kawadaga nda tsi. Ka ta rfu fawayturtuk ná, inda fawayha ta rfu kawadaganda tsi.

27 Kaghuni ná, vgha Kristi kuni, kafawayhani nzakwa ghuni turtuk turtuk.28 Mataba guyatá ghəŋa gwal zlghay ndaŋuɗuf ná, taŋ gwal ghunay pgha Lazglafta,ka fiŋtá la anabi kamahis, ka fiŋtá gwaltagha gwaɗani ka mahkən. Tahula tsa kapghatá tsi ta gwal valaŋ lu ta mbrakwamaga mazəmzəm, nda gwal nda mbrakwambamba mnduha, nda gwal katá mnduha,nda gwal ta nghapta ka slna mnduha, ndagwal ta gwaɗa sanlaha ma gwaɗa. 29 Kagwal ghunay həŋ demdem ra? Ka la anabihəŋ demdem ra? Ka gwal ta tagha gwaɗanihəŋ demdem ra? Inda taŋ demdem tamaga mazəmzəm ra? 30 Inda taŋ demdemta mbamba mnduha ra? Inda taŋ dem-dem ta gwaɗa sanlaha ma gwaɗaha ra?Inda taŋ demdem ta mbəɗigiŋtá gwaɗa ra?31 Hmətət ka kuni ɗvuta mbrakuha ya tavlata lu ta malaghuta.

Wanayudzaʼamaraghunata guli ta tvi yata hemanata.

13Ɗvu ta hemanatá inda skwi

1Dərmá nda sna yu ta gwaɗa inda gwaɗasanlaha ma gwaɗa ta gwaɗə mnduha ndaduhwalha Lazglafta tani, ka haɗ yu ta

ɗvutá mndu wu katsi, nda nza yu mandaghudzaga gwaŋgwaŋ, ka manda ghudzagahutsaŋ a tsi. 2 Dər má mutsafmutsa yu tambrakwa kla lwa Lazglafta, dər má nda snayu ta inda skwi nda ɗifatá skwa Lazglaftatani, dər má mamu zlghay nda ŋuɗuf da iʼiŋa sliʼanaftá ghwáha, ka haɗ yu ta ɗvutámndu wu katsi, skwi bətbət yu. 3 Dər máhlafha yu ta inda skwaɗa kadaganaftá gwalka pɗu, dər má vlaha yu ta ghəŋa ɗa ŋa plaghəŋ, ka haɗ yu ta ɗvutá mndu wu katsi,haɗ sana skwi dzaʼa kataɗifta tsaya wa.

4 Mamu ksa ŋuɗuf da mndu ta ɗvutámndu, dagala zɗaku da tsi. Haɗ mndu taɗvutá mndu ta draku wu, haɗ mndu taɗvutá mndu ta ghərɓaku wu, haɗ ta glaghəŋ wa. 5Haɗ ta maga skwa hula wu, haɗta tsagana wa. Haɗ ta ɓasa ŋuɗuf wu, haɗta zlaŋtá dugun ma ŋuɗufani wa. 6 Haɗ tarfu ta ghəŋa magatá ghwaɗaka skwi wu, taghəŋa magatá vərɗa skwi ta rfa tsi ta rfu.7 Ŋaw lu, kaʼa nda inda skwi. Ta Lazglaftafatá ghəŋanima inda skwi. Nda fa ŋuɗufanita payakwa inda skwi. Ta suʼay ta inda skwi.

8 Haɗ ɗvutá mndu ta kɗaghuta ɗekɗekwa. Dzaʼa kɗaghukɗa kla lwa Lazglafta,dzaʼa kɗaghukɗa gwaɗa sanlahama gwaɗa,dzaʼa kɗaghukɗa snaŋtá skwi guli. 9 Kiʼanda kiʼa skwi snaŋ mu, kiʼa nda kiʼa lwaLazglafta mna a mu. 10 Ama baɗu zlagaptatsa vərɗani ya ná, dzaʼa kɗaghukɗa tsahakul kɗaku ya.

11 Ma ga zwaŋa ɗa ná, ka zwanzwanika yu ta gwaɗa, ka zwanzwani ka yu tandanu, ka zwanzwani ka yu ta magaku. Maglata iʼi, ka pghiŋtá yu ta má zwanzwani.12 Ndanana ná, manda ngha vli ma dala-gar zwətzwət ya ta ngha mu, ta kəma da-zlay, mbəŋ ya mbəŋ ya dzaʼa nghaŋta mu.Ndanana ná, kiʼakiʼa snaŋta yu ta skwi, takəma dazlay, dzaʼa nda sna yu ta inda skwinekwnekwmanda snaŋta Lazglafta ta iʼi ya.

13 Ndanana ná, mamu skwiha hkən tagɗavata: Mamuzlghayndaŋuɗuf, nda faftághəŋ, nda ɗvu, ama ya ta hemanatá tsaskwiha ya ná, ɗvu ya.

14Ŋa dgay nda inda mndu, skwi ta vlə

Sulkum1Ŋavawaŋa ka zbaɗvutámndu,mamawa

mbraku ya ta vlə Sulkum guli. Katkatani

1 Kwareŋt 14:2 223 1 Kwareŋt 14:24ta ghəŋa kla lwa Lazglafta. 2 Mndu tamna gwaɗa nda sanlaha ma gwaɗaha ná,ŋa mnduha a ta mna tsi wu, ŋa Lazglafta.Haɗmndunda snawu, kabga ndambrakwaSulkum ta mna tsi ta tsa ɗifatá skwihaLazglafta ya. 3Mndu ya ta kla lwa Lazglaftaná, nda mnduha ta gwaɗa tsatsi, ka vlambraku ŋa taŋ, ka ksa ŋuɗuf ŋa taŋ, ka ŋlahəŋ. 4 Mndu ta mna gwaɗa nda sanlahama gwaɗaha ná, ŋla ghəŋani ta ŋlə tsatsi,ama mndu ta kla lwa Lazglafta, Igliz ŋanita ŋlay.

5 Ta kumay iʼi ta gwaɗay kaghunidemdem ta sanlaha ma gwaɗaha, amamalaghumala kumay ɗa ta klay ghuni talwa Lazglafta. Malaghumala mndu ta klalwa Lazglafta ka mndu ta mna gwaɗa ndasanlaha ma gwaɗaha, ka mantsa a tsi wu,ba mamu ka mndu ta mbəɗay dzaʼa kəlIgliz ka mutsaftá ŋlaku. 6 Zwanama ɗa, kasna a kuni ta skwi snaghunam yu, ka sna akuni ka lwa Lazglafta klədaghunagha yu, kasna a kuni ta skwi taghaghunaf yu wu, nudzaʼa kataghunafta lagha ɗa da kaghuni, kamnayɗa ta gwaɗa nda kaghuni nda sanlahama gwaɗaha, ka sna a kuni ta kligiŋta ɗa taɗifatá skwa Lazglafta na?

7Ka gragra nzakwani nda hamata skwihata kəl lu ka skalu: Manda siŋlak nda htim-bil. Ka sabə a lwani nda tvani ná, wakalu dzaʼa snaŋta kazlay: Mndərga ya skwiya tsa vyagap lu, ka dzagap lu a tsi kəʼana? 8 Ka vya a mndu ta duli ŋa dzaʼa davla vulu nda tvani ná, wa dzaʼa sliʼafta na?9 Manda tsaya kaghuni guli, ka nda sanagwaɗa kul snaŋtá lu ka kuni gwaɗa katsi,waka lu dzaʼa snaŋtá skwi ta mnə kuni na?Walaya gwaɗa tsa gwaɗiŋ kuni. 10 Ta trakugwaɗaha kavghakavgha ma ghəŋa haɗik,inda taŋ ná, mamu klatá ghəŋani. 11 Ama,ka sna a yu ta tsa gwaɗa ta gwaɗə lu ya wukatsi, ka matbay yu ma tsa mndu ta gwaɗatsa gwaɗa ya, kamatbay tsamndu ta gwaɗatsa gwaɗa ya ma iʼi guli. 12 Kaghuni, yata mama mutsaftá mbraku ta vlə Sulkumkuni ya, ŋavawaŋa ka zbamutsaftá ya dzaʼamalaghuta ŋlanaftá Igliz.

13 Tsaya tama, mndu ya ta gwaɗanda sana gwaɗa ná, ka maga tsi ta duʼada Lazglafta ŋa mutsanaftá mbrakwambəɗigiŋta. 14 Ka ta magay yu ta duʼa

nda sanlaha ma gwaɗaha kul snaŋtá lukatsi, ta magə ma sulkuma vgha ɗa yu maghunislaka ɗa a wa. 15 Kinawu ka yu dzaʼamagay tama? Dzaʼa magay yu ta duʼa masulkuma vgha ɗa, dzaʼa ndəɓay yu ndukmaghunislaka ɗa guli. Dzaʼa fay yu ta laha masulkuma ɗa, dzaʼa fay yu nduk ma sulkumaɗa guli. 16Ka mantsa a tsi wu, ka ta rfay kata Lazglafta ma sulkuma gha kweŋkweŋ,waka hamata mndu ta snay kul snaŋtá tsagwaɗa ya, dzaʼa mna «amin» ta ghəŋa tsarfu rfa ka ya, ka sna a tsi ta tsa skwi mna kaya na? 17 Aŋ mndani rfanagharfa kagha taLazglafta kahwathwata, ama ŋlanaf a ta tsamndu ta snay ya wa.

18 Ta rfay yu ta Lazglafta, kabga mal iʼita mna gwaɗa nda sanlaha ma gwaɗahaka kaghuni demdem. 19Ama malaghumalaɗvafta ɗa ta mnatá gwaɗa hutaf ma ghu-nislakaɗamataba Igliz ŋaŋlanaftá sanlaha,ka ya da mnata yu ta gwaɗa dəmbuʼ ghwaŋnda sanlaha ma gwaɗaha kul snaŋtá lu.

20 Zwanama ɗa, ma nza ndana ghunimanda ŋa zwani. Ka tvə ghwaɗaka skwitsi katsi, manda zwani kwitikwkwitikw kakuni nzata, ama ndana mndərha ka kunindanay. 21Wya skwi nda vinda ma defteraLazglafta:«Nda ma mndəra sana mnduha ta gwaɗa

sana gwaɗa, nda ya ndama huta wala mayəm dzaʼa gwaɗganata yu tana mnduha na,

tsaw kulam nda tsa snaŋta a həŋ ta gwaɗa*ɗa wu,» ka Mgham Lazglafta.

22Mna gwaɗa nda sanlaha ma gwaɗaha ná,ŋizla guma ya ŋa gwal kul zlghafta, mantsaya a da gwal zlghay nda ŋuɗuf wa. Kla lwaLazglafta ná, ŋizla zɗaku ya ŋa gwal zlghayndaŋuɗuf,mantsa ya a da gwal kul zlghaftawa.

23 Ka lagha Iglizha ka tskavata demdemka mna gwaɗaha, ta gwaɗə ya ta ŋani, tagwaɗə ya ta ŋani, ka həŋ nda sanlaha magwaɗa katsi, ka sliʼafta hamata mnduha,ka gwal kul zlghafta a tsi, ka lami da tabataŋ, haɗ həŋ dzaʼa mnay kazlay: Nda ksakuni da halaway kəʼa ra? 24 Ala ka laghataŋ demdem ka kla lwa Lazglafta katsi, kasliʼaftamndu kul zlghafta, ka hamatamndua tsi ka lami da taba taŋ, haɗ tsa gwaɗaya dzaʼa ksaŋta ŋa zbayni ta pla dmaku ra?

* 14:21 Ngha ta Isaya 28:11-12.

1 Kwareŋt 14:25 224 1 Kwareŋt 15:1225 Dzaʼa sabsa skwi ma ŋuɗufani ta daɓiŋa zləmbatani zlumbruh ka tsəlɓu ta kəmaLazglafta ŋa mnayni kazlay: Mataba ghuniLazglafta kahwathwata kəʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa tska vgha ma guyataghəŋ

26 Zwanama ɗa, nu ta raku ŋa magaytama? Ka ta tska vgha kuni, ta falahasanlaha, ta tagha skwi ŋa mndu sanlaha,kligiŋtá ɗifata skwa Lazglafta ŋa sanlaha,mna gwaɗa nda sanlaha ma gwaɗaha ŋasanlaha, mbəɗigiŋtá ŋa sanlaha, ŋa ŋlakuká indani demdem. 27 Ka mamu mnduta mna gwaɗaha nda sanlaha ma gwaɗahakatsi, ma malaghumala həŋ ta mndu hiska hkən a tsi ta gwaɗa, mnaha ya ta ŋani,mnaha ya ta ŋani ka həŋ da gwaɗay, mamuka mndu ŋa mbəɗay katsi guli. 28 Kahaɗ mndu ŋa mbəɗay wu katsi, haftatsa ya ta wani mataba Igliz, ka gwaɗaynimaghəŋmaghəŋ nda ya ŋa Lazglafta. 29 Ŋagwal ta kla lwa Lazglafta ya ná, his ndahkən ka mndu ŋa gwaɗa. Psaptá tsa gwaɗaya ŋa sanlaha. 30 Ka vlaŋvla Lazglafta tasana mndu ta nzaku ta kligiŋtá ɗifatá skwaLazglafta katsi, nzaghuta tsa mndu taŋtaŋya tsəriɗ. 31 Inda kaghuni, turtukturtukná, laviŋlava kuni ta kla lwa Lazglafta, ŋataghafta inda kaghuni ta skwi, ŋa mutsaftainda kaghuni ta mbraku. 32 Tsa gwal takla lwa Lazglafta ya ná, ma dzva taŋ tsambraku vlaŋ Lazglafta ta həŋ ya. 33 Nzaa Lazglafta ka Lazglafta hwazlaɓaku wa,Lazglafta zɗaku ya.

Manda va ya ta magə miʼaha ma Igliznda ghuɓa ya, 34 Seftekw ka miʼa ghuninzata ma tskatá vgha, kabga vlaŋ a lu tatvi ta həŋ ŋa gwaɗa wa. Nda hanatá ghəŋka həŋ nzata manda ya ta mnə defteraLazglafta guli. 35 Ka mamu sana skwi takumə həŋ ta snaŋta katsi, ɗaway taŋ dazəʼalha taŋ mintgha taŋ. Ka skwa hulagwaɗay marakw ta gwaɗa mataba Igliz†.

36 Da kaghuni saba gwaɗa Lazglafta re,ari ŋa ghuni ndaghəŋa ghuni a vlaghunatalu katək na? 37 Iʼi ná, anabi yu, mamuSulkuma Lazglafta ma iʼi ka ka mndu katsi,ɗina ka snaŋtani kazlay: Nana skwi vin-daghunaf yu na ná, Mgham Lazglafta tamnata kəʼa. 38 Ka sna a yu ta tsa skwi ya

wu, ka mndu katsi, sna a Lazglafta ta tsatsiguli wa.

39Mantsa ya tama zwanama, ŋavawa ŋaka zba mbrakwa kla lwa Lazglafta. Mndutamna gwaɗa nda sanlahama gwaɗaha ná,ma pyu kuni. 40Manda ya ta raku ka kunimaga inda skwi, nda tvani katsi guli.

15Sliʼagapta Kristi ma mtaku

1Zwanama ɗa, ka havaghunak hava yu tatsa Lfiɗa Gwaɗa mnaghuna yu, ka tsuʼaftákuni, ka ŋavatá kuni mida ya. 2 Tsa LfiɗaGwaɗa ya ta mbaghunafta, ka ŋanaŋa kunimanda va yamnaghuna yu. Kamantsa a tsiwu, ka bətbət tsa zlghafta zlghaf kuni ya.

3 Tsa ŋərma skwi tiŋlaghu yu tataghaghunafta ya, tsaya zlghaf iʼi kazlay:Mtumta Kristi ta ghəŋa dmakwa mu kəʼa,manda ya mnə deftera Lazglafta. 4 Kapaɗamtá lu, ka sliʼagaptá tsi nda hafu baɗumahkən, manda ya mnə deftera Lazglafta.5 Ka maranaŋtá tsi ta ghəŋani ta Kefas,tahula tsa ka maranaŋtá tsi ta ghəŋani tagwal ghwaŋpɗə his. 6 Tahula tsa guli, kamaranaŋtá tsi ta ghəŋani ta zwanama tamalaghutá hutaf dərmək ta fitik turtuk.Ta mal gwal ta ndiri ndanana mataba taŋ,rwavaghu rwa sanlaha. 7 Maranaŋmaraguli ta ghəŋani ta Yakubu, maranaŋha tainda gwal ghunay.

8 Tahula maranaŋtani ta ghəŋani tatsaha ya demdem, ka mariɗiŋtá tsi taghəŋani ta iʼi guli, iʼi ta nzakway mandaɓazakuma tsa fitik ya. 9Manda va tsaya ná,iʼi sagəŋ gudzekw mataba gwal ghunay. Raa yumá kahgay kamnda ghunaywu, kabgaganapga yu tiri ta mnduha ta zlghaftáLazglafta. 10Nda zɗakatahuɗa Lazglafta ná,nda nza yu manda va na nzakwa ɗa na.Nza a tsa zɗakatahuɗani ŋa ɗa ya ka skwibətbət wa. Katək ná, mal iʼi ta magatá slnaka hahəŋ demdem. Nziya nza tsi, iʼi a tamagata wu, tsa zɗakatahuɗa Lazglafta maiʼi ya ta magata. 11 Tsaya tama, dər má iʼitsi, dərmáhahəŋ a tsi ná, tsaya skwi tamnəŋni, tsaya skwi zlghaf kaghuni guli.

Dzaʼa sliʼagamap sliʼa Kristi ma mtaku12 Ka si ta mnay lu kazlay: Sliʼagapsliʼa

Kristi kəʼa ya ní, kabgawu ta kəl sanlaha† 14:35 Ngha ta 1 La Kwareŋt 11:5.

1 Kwareŋt 15:13 225 1 Kwareŋt 15:39mataba ghuni ka mnay kazlay: Haɗ sliʼa-gapta ma mtaku wu kəʼa na? 13 Ka si haɗsliʼagapta ma mtaku ya ná, ba va sliʼagapa Kristi guli wa. 14 Ka si sliʼagap a Kristiya guli wu, ka bətbət na gwaɗa ta mnə ŋnina nda tsa tama, ba ka bətbət zlghay ndaŋuɗufa kaghuni guli. 15Ta tsakalawi kuni taLazglafta ka lu nda aŋni nda tsa mnay ŋnikazlay: Sliʼaganapsliʼa Lazglafta ta Kristima mtaku kəʼa ya. Ka si haɗ sliʼagaptamnduha ma mtaku ya wu, walaŋ a ta sliʼa-gapta nda tsaya wa. 16Ka si walaŋta a gwalnda rwa ta sliʼagapta wu katsi, ba sliʼagapa Kristi nda tsa guli wa. 17 Ka si sliʼagap aKristi ya wu, ka bətbət tsa sləghafta zlghafkuni ya. Ta ma dmakwa ghuni kaghuni hagita. 18Ka mantsa ya tsi guli, gwal ta rwutama Kristi ná, nda zaɗa həŋ. 19 Ka ŋa nanzakwa amu ndanana kweŋkweŋ fata muta ghəŋ ma Kristi katsi ná, nda nza mu kagwal ta ksaku ka hiɗahiɗa katakata matabainda mnduha.

20 Na ŋa kahwathwata ná, sliʼagapsliʼaKristi mataba gwal nda rwa, tsatsi taŋ-taŋa mndu ta sliʼagapta. Tsaya ta maraŋtakazlay: Dzaʼa sliʼagapsliʼa gwal nda rwaguli kəʼa. 21 Manda ya sagha mtaku ndama mndu turtuk ya, manda tsaya guli ná,nda ma mndu turtuk sagha sliʼagapta mamtaku. 22 Ta mtay inda mndu ta mtaku,kabga sabə ma zivra Adamu həŋ. Mandatsaya guli ná, dzaʼa vramvra hafu da indagwal ta ndiʼaftá vgha nda Kristi. 23 Ndafitikani nda fitikani ta magakwa tsa fitikasliʼagapta ya. Kristi taŋtaŋani, ŋa saghafitika ŋa gwal ta nzakway ka ŋa Kristi baɗusagha dzaʼa sagha tsi. 24Ŋa zaɗanata Kristita mbrakwa inda ghwaɗaka sulkumha ndamghamha taŋ tani, nda ŋa inda gwal dagal-adagala ma ghəŋa haɗik. Tahula kɗiŋtanita zaɗanata, ŋa vranavatani ta gamghamtaLazglafta ta nzakway ka Da. 25Nda nza tk-weʼ ka gayKristi tamghamha ka saghafitikdzaʼa kəl Lazglafta ka nanaftá ghumahanika skwa ta diŋlay səlani. 26 Ghuma dzaʼalu zaɗanata ŋa dza ghəŋani ná, mtaku ya.27Wya ka lu vindafta ma deftera Lazglafta:«Dzaʼa niŋna Lazglafta ta inda skwi ka skwata diŋlay səlani*.» Tsamnaymnə lu kazlay:Dzaʼa niŋna ta «inda skwi» ka skwa ta

diŋlay səlani kəʼa ya ná, nda tsala. Haɗtsa mndu ta vlaŋtá mbraku ta ghəŋa indaskwi ya mida wa. 28 Tahula niŋta LazglaftaDa ta inda skwi ka skwa ta diŋlay səlani,hanaganata zwaŋ ta ghəŋ mista tsa mnduta vlaŋtá tsa mbraku ta ghəŋa inda skwiya, kada nzakwa Lazglafta Da ta ghəŋa indaskwi nekwnekw, nda mndu tani.

29 Ka mantsa a tsi wu, nu ta psə gwalta magaftá batem da mnaka gwal ndarwa na? Ka si walaŋta a gwal nda rwata sliʼagapta ya wu katsi, ŋaw ta magahəŋ ta batem da mnaka taŋ na? 30 Kasliʼagapta a mnduha ma mtaku wu katsiní, ŋaw ta dzaʼa aŋni tawa hɗak inda fi-tik? 31 Gita re mahtsim a na, mtaku takzla iʼi. Kahwathwata ta mnaghunata yuzwanama, ta ghərɓaku yu ta kaghuni taghəŋa slna maga mghama mu Yesu Kristi.32 Ka tsa wudawudə yu nda nimtakha maluwa Afisus ya, ka nghanatá mnda səlatsi kweŋkweŋ katsi ní, nahgani kataf tsita iʼi na? Ka si haɗ sliʼagapta ma mtakuwu katsi, manda va ya ta mnə sanlaha ná,«zamaza, samasa, ya wya dzaʼa rwurwa†mu mahtsim ya,» ka həŋ. 33 Ɗasuwa kakuni, ma nanə kuni ta ghəŋa ghuni, ya «ksanzakunda ghwaɗakamnduhaná, taɓadzayta mndu.» 34 Vraganaghawa vra ta ghəŋaghuni manda ya ta raku. Ma walaŋ kunita maga dmaku, ya sna a sanlaha matabaghuni ta Lazglafta wa. Aya hula ka iʼi taɗa!

Kinawu ka gwal nda rwa dzaʼa sliʼagapta?35 «Ka waya ka skwi dzaʼa ɗaway sani ma

mndu kazlay: Waka gwal ta rwuta dzaʼasliʼagapta na? Ndawanima sluʼuvgha dzaʼasliʼagapta həŋ na kəʼa?» 36 Rghargha vghana! Sna a ka kazlay: Haɗ skwi ta sləgadataka ta ɗyafta ka ta rwa a tsi wu kəʼa ra?37 Skwi ta slgadata ka ná, kuzuŋani a wa,hyani ya, dər má hya tsi dər má sana hulfaa tsi. 38 Ŋa vlaŋta Lazglafta manda ya takumay tsi ta kuzuŋ ŋa dər wati ma skwisləgada ka. Kuzuŋ ya ta ksanavata ta vlaŋtatsi.

39 Inda skwi ta hafu ná, ndaghəŋanindaghəŋani sluʼu vgha taŋ: Ndaghəŋanisluʼu vgha mndu, ndaghəŋani sluʼuvgha skwiha fwaɗ fwaɗ səla mista taŋ.Ndaghəŋani ŋa zarakha, ndaghəŋani ŋaklipiha.

* 15:27 Ngha ta Zabura 110:1. † 15:32 Ngha ta Isaya 22:13.

1 Kwareŋt 15:40 226 1 Kwareŋt 16:940 Ndaghəŋani tsatsatá skwiha ta luwa,

ndaghəŋani tsatsatá skwiha ta haɗik.Ndaghəŋani wɗakwa skwiha ta luwa,ndaghəŋani wɗakwa skwiha ta haɗik.41 Ndaghəŋani wɗakwa fitik, ndaghəŋaniwɗakwa tili. Ndaghəŋani wɗakwa tek-watsa. Ta dgavadga wɗakwa sana tekwatsanda sani guli.

42 Manda va tsaya dzaʼa nzakwa tsi ndagwal dzaʼa sliʼagapta ma mtaku guli. Sluʼu-vgha lamə lu da haɗik ná, ŋa rwutani.Sluʼuvgha dzaʼa sliʼagapta ná rwavata a wa.43 Ka ghwaɗaka skwi vzadata lu da haɗik,sliʼagaptani ya ná, nda glaku tida. Ndaraghwa ta vzadatá lu, ta sliʼagaptá tsi ná,mbrumbra katakata. 44 Ka sluʼuvgha mndasəla nzakwani ta lamtá lu, ma sliʼagap-tani mbəɗanafmbəɗa Sulkum ta vghani.Ka si mamu sluʼuvgha mnda səla ya ná,mamu sluʼuvgha ta vlə Sulkum ya guli.45Manda ya nda vindama deftera Lazglaftana: «Adamu taŋtaŋa mnda səla vuslanamLazglafta ta hafu». Mahisa Adamu ta nza-kway ka Kristi ya ná, ta luwa saha tsatsi,tsatsi ta vla hafu‡ ŋa mnduha. 46 Tsa kaSulkumya a taŋtaŋani wu, tsa kamnda səlayeya, kada saha tsa ka Sulkum ya. 47 Tsataŋtaŋa mndu tsagap lu ma haɗik ya ná,ŋa haɗik tsa, sa ta luwa tsa ka mahis ya.48Manda nzakwa tsaya ka haɗik ya ná, ŋahaɗik tsaha ya guli. Manda nzakwa tsayaka ŋa luwa ya ná, ŋa luwa tsaha ya guli.49 Manda tsa klafta mu ta yakwa tsa ŋahaɗik ya ná,manda va tsaya dzaʼa klaftamuta yakwa tsa ta luwa ya guli.

50 Zwanama ɗa, nana skwi ta mnə yu naná, haɗ sluʼuvgha nda us dzaʼa laviŋtá lamida gaMghamLazglaftawa. Haɗ ya ta rwutadzaʼa za həga ya kul rwuta guli wa.

51 Wana yu dzaʼa maraghunatá ɗifatáskwi mariɗiŋ Lazglafta. Demdem amu dzaʼa rwuta wu, ama demdem mudzaʼa mbəɗavafta. 52 Gi hadahada dzaʼambəɗavafta mu manda kulitsa iri vyar luta kɗavakta vyatá duli. Vyata lu ta tsa duliya ná, gi sliʼagapta gwal nda rwa tsa ndasluʼuvgha ya kul rwavata, ta mbəɗavaftáamu guli. 53 Manda va tsaya ná, nda nzatkweʼ ka mbəɗapta na sluʼuvgha mu tarwaku na, nda ya kul rwavata, ŋambəɗaptá

na ta mtaku na, nda ya kul mtavata.54 Tahula mbəɗapta lu ta na vgha ta rwakuna nda ya kul rwavata, mbəɗapha lu ta nata mtaku na nda ya kul mtavata ya, tsayadzatá ghəŋa skwi nda vinda ma gwaɗaLazglafta ta mnay kazlay: Ndunda lu tamtaku, zaza lu ta ghwa tida kəʼa ya.55 «Wura! Ga zatá ghwa gha kay tama

mtaku? Wura!Ga gurma gha kay tama mtaku§?»56 Dmaku ná, gurma mtaku ya. Fatá zlahuta vlaŋtá mbraku ta dmaku. 57 Rfamarfata Lazglafta ta vlamatá za ghwa nda maMghama mu Yesu Kristi!

58Mantsa tama zwanama ɗa gwal ta ɗvuyu, dihavawa diha, ma gigɗava kuni, lawalata kəma ta kəmanda slnaMghamLazglafta,ya haɗ visa ghuni dzaʼa nzata ka mbalay daMgham Lazglafta wa.

16Tskaftá tsedi ŋa zwanama ma Ursalima

1 Taghəŋa skwi ta nghaghanaghatá tskaskwi ŋa vlay ŋa mnduha Lazglafta maluwa Ursalima ya, magawamaga kaghuniguli manda va ya mnanaf yu ta Igliz tahaɗika Galat. 2 Inda dəmas, ka faghuta indakaghuni ta tsedi mintgha ghuni taɓta skwiya tamutsafta kuni, da laghu lu kzla iʼi kadatskay. 3 Lagha ɗa dazlay ya, ŋa vivindaftaɗa ta ɗelewer ŋa ghunafta ɗa ta mnduhadzaʼa zabapta kaghuni ŋa kla tsa skwi dzaʼatskafta kuni ya da luwa Ursalima. 4 Alaka nda nza tsi ŋa dzaʼa vərɗa iʼi katək má,gway taŋ ta vgha tsa kawadaga nda iʼi.

Skwi ta kumə Pwal ta magay5 Dzaʼa labla yu ta haɗika Mekaduniya,

hada dzaʼa sliʼafta yu ka labə da nghaghu-naghata. 6 Kawaka skwi ná, dzaʼa hanava-hana yu da kaghuni, ka dzaʼa zə hada ayu ta fwak, ŋa pghay ghuni ta iʼi da indavli ta dzaʼa yu. 7 Va a yu ta nghadaghatazekw da kaghuni dazlay wa. Ta kumay yuta hanavata tsəɓakw da kaghuni ta graftáyu, ka nda ɗvay Mgham Lazglafta tsi.

8 Ama dzaʼa nzata hadna yu ma luwaAfisus har ka sagha fitika Pentekwat*,9 kabga gunihaguna Lazglafta ta watghabuwaŋ ŋa magatá ŋərma slna, aŋ mndaninda ndəgha ghumaha ta lmu nda iʼi.

‡ 15:45 Ngha ta Zlrafta 2:7. § 15:55 Ngha ta Isaya 25:8, Huseya 13:14. * 16:8 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:1.

1 Kwareŋt 16:10 227 1 Kwareŋt 16:2410 Ka ɓhadaghaɓha Timute da kaghuni

katsi, ka tsafaranafta kuni ta vgha yahanzata nda zləŋ mataba ghuni, kabga tamagay ta slna Mgham Lazglafta manda ŋaɗa. 11Yaha dər wa da hərtətata, ka pghaftakuni nda zɗaku ka sagha tsi da iʼi, kabga takzlaykzlay ŋni hadna nda zwanama.

12Yamanda zwaŋamamuApwalus yaná,ndəɓanandəɓa yu ta dzvu katakata má ŋalaba taŋnda zwanamadanghaghunaghata,ama ndanana a kumafta maya tsatsi ta labəwu, dzaʼa labla ma fitik ya da mutsafta tsi.

Vlatá hiɗaku nda ga zgu13Nzawanza hzleŋa, ka dihavata kunima

zlghay nda ŋuɗuf, yaha kuni da zləŋ, kambra kuni ta vgha. 14Ma inda skwi tamagəkuni, ka maga kuni nda ɗvutá mndu.

15 Zwanama ɗa, nda sna kaghuni ta Ste-fanas nda gwal ga taŋ tani, hahəŋ taŋ-taŋa gwal ta zlghaftá Yesu Kristi ta haɗikaAkaya, ka fata həŋ ta ghəŋa taŋ ŋa maga-natá slna tamnduha Lazglafta. Tsaya ta kəlyu ka mnaghunata kazlay: 16 Snawasna tagwaɗa da mndərga tsa mnduha ya, nda yada inda gwal tamagamndərga tsa ŋani slnaya kəʼa.

17 Ta rfu yu katakata nda sagha i Ste-fanas nda Fwartunatus nda Akaykus danghaɗighata. Nghay ɗa ta həŋ ná, mandaskwi kaghuni demdem ya ka yu ta nghay,18 kabga lɓihalɓa həŋ ta ŋuɗufa ɗa nda ŋaghuni tani. Mndərga tsahaya ma mnduhaná, ɗina vla glaku ŋa taŋ.

19 Ta ga zgu Igliz ta haɗika Asiya ŋaghuni. Ta ga zgu i Akilas nda Priskila ndaIglizma həga ga taŋ tani ŋa ghuni katakata,ma hga Mgham Yesu. 20 Ta ga zgu indazwanama ŋa ghuni.

Ka gaguvta kuni ta zgu hmətət matabaghuni sani nda sani.

21 Iʼi Pwal ta vindaghunaftá na ga zgu nanda dzva ɗa.

22 Indamndu kul ɗvaMghamYesu ná, kanza tsi ka mndu nda ksiʼa.

Maranata!† (Mghama ŋni ta sagha!)23 Ka nza zɗakatahuɗa Mgham Yesu nda

kaghuni.24 Ɗvuɗva yu ta kaghuni demdem nda

ŋuɗufa ɗa ma ndiʼatá vgha mu nda YesuKristi.

† 16:22 Maranata: Manda mnay kazlay: Mghama ŋni ta sagha kəʼa ya, nda gwaɗa Grek.

2 Kwareŋt 1:1 228 2 Kwareŋt 1:19

Mahisa tsghatá lwa Pwal ŋa2 La Kwareŋt

Ga zgu1 Iʼi Pwal zbap Lazglafta ŋa nzaku ka

mnda ghunay Yesu Kristi ta vindaghu-naftá na ɗelewer na. Kawadaga ŋni ndazwaŋamaTimute. Ta ga zgu ŋni ŋa kaghuniIgliza Lazglaftama luwaKwareŋt, nda yaŋainda gwal zlghay nda ŋuɗuf ta kuraghutakwakwara haɗika Akaya tani.

2 Ka vlaghunavla Lazglafta nda Mghamamu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗani ndazɗakwani.

Rfay Pwal ta Lazglafta3Rfamarfa ta Lazglafta DanimaMghama

mu Yesu Kristi. Dagala tawa hiɗahiɗa datsa Lazglafta ya. Tsa Lazglafta ta gɗata* talɓa ŋuɗuf ŋa mu ya. 4 Tsatsi ta lɓa ŋuɗufŋaŋni ma inda ghuya ɗaŋwa ŋni. Nda tsalɓa ŋuɗuf ta vlaŋnata tsi ya, ta laviŋta aŋnita lɓanatá ŋuɗuf ta sanlaha ta ghuya ɗaŋwaguli.

5 Manda va tsa ghuyta Kristi ta ɗaŋwakatakata ya ta ghuya aŋni guli. Lazglaftaguli ná, ta lɓaŋna lɓa ta ŋuɗuf katakata ndama Kristi. 6 Ka ta ghuyay aŋni ta ɗaŋwakatsi ná, ŋa lɓaghunatá ŋuɗuf, nda ya ŋambakwa ghuni nzakwani. Ka si vlaŋnavlaLazglafta ta lɓa ŋuɗuf ta aŋni ná, nda nzaŋa lɓaghunatá ŋuɗuf ta kaghuni guli, dzaʼakəl kuni ka mutsaftá mbrakwa suʼa ghuyaɗaŋwa mndərga va tsa ŋa aŋni ta ghuyayya 7 Grafgra aŋni kazlay: Nda diha kuni tatva Lazglafta kəʼa. Nda gwa mu ma ghuyaɗaŋwaha. Ka lɓaghuna lɓa Lazglafta taŋuɗuf manda ya ta lɓaŋnata tsi ta ŋa aŋniya guli.

8 Aŋi zwanama, va a aŋni ta kwalaghunikul snaŋtá ghuya ɗaŋwa ghuyə ŋnikatakata ta haɗika Asiya wa. Fərtufərta tsaghuya ɗaŋwa ya ka malaghuta mbrakwaŋni. Graf a aŋni kazlay: Si ta dzaʼa nzanzaŋni da hafu kəʼa wa.† 9 Manda va tsayaná, nda fa aŋni ŋa rwiŋta ka aŋni sizlay.Tsaw Lazglafta ta fata mantsa ŋa maraŋtakazlay: Tambrakwaŋni a fafta ŋni ta ghəŋa

ŋni wu kəʼa. Ta Lazglafta ta sliʼaganaptámndumamtaku fafta ŋni ta ghəŋ. 10Tsatsita klaptá aŋni ma mndərga tsa ghwaɗakamtaku ya. Tsatsi dzaʼa klaŋnaptamida guli.Ta tsatsi fatá ghəŋa ŋni ŋa klaptá aŋnidazlay guli. 11 Ka kata kuni ta aŋni ndamaga duʼa. Ka nda ndəgha gwal ta magaduʼa da Lazglafta ta ghəŋa aŋni katsi ná,dzaʼa nda ndəgha gwal dzaʼa rfu ta ghəŋaniguli tsuʼafər Lazglafta ta tsa duʼa taŋ ya.

Mbəɗapta Pwal ta vli si dzaʼa sliʼi tsi12 Skwi ya ta vlaŋnatá tsafara vgha ná,

nzuvusnza ŋni ta nzaku ɗina nda indamnduha ka ŋni ta ɗaslay ma ghəŋa ŋni.Katkatani mataba nzaku ya nzuvus munda kaghuni. Nzunza ŋni ta tsa nzaku yandəʼets nda hanatá ghəŋ manda ya vlaŋnaLazglafta. Manda ya ta kumə ɗifla sluʼu-vgha a nza ŋni ta tsa nzaku ya wu, amaLazglafta ta kataŋnata nda zɗakatahuɗani.13-14 Skwi ta vindaghunafta aŋni ná, skwiya ŋa dzaŋafta ghuni ŋa snaŋta ghuni ya.Kiʼa nda kiʼa yeya skwi snaŋ kuni ndananamndani, ta graftá ŋni ná, dzaʼa nda snakuni ta inda skwi dazlay. Skwa tsafarakwaghuni aŋni, manda ya dzaʼa nzaku kaghunika skwa tsafarakwa aŋni baɗuvragata dzaʼavragata Mgham Yesu.

15 Grafgra yu mantsa ya nzakwani kəʼa,kəl yu ka kuma si lagha da kaghuni karaku,ŋamutsaghunaftá zɗaku his səla. 16Nda dakaghunimá dzaʼa laba yu ta sliʼi yu ka dzaʼata haɗika Mekaduniya, má ŋa vragapta ɗanda da kaghuni guli ta sabə yu‡. Má ŋakatihata nda dzaʼa ta haɗika Zudiya, sewlabə a yu wa. 17Mataba tsaya ná, sna a yuta skwi ta ndanu yu wu ka kaghuni ra? Aritsa ndanə ndana yu ya ná, ndana sluʼuvghaya a ka kaghuni ta gray, ŋa mnay ɗa kazlay:Aŋi, aʼ mantsa a kay guli wu kəʼa nda va tsaskwa turtuk ya na? 18Manda va tsa nzakwaLazglafta ka mndu tɗukwa ya ná, manda vatsaya tsa gwaɗa mnaghuna aŋni ya. Nza atsa gwaɗa mna ghuna aŋni ya ka «aŋi,» aʼ«mantsa a kay guli wu» kəʼa ta va tsa skwaturtuk yawu, 19kabgamamnaghunata ŋni,i Silas nda Timute nda vərɗa iʼi ta gwaɗata Yesu Kristi Zwaŋa Lazglafta ná, mnaykazlay: Aŋi, aʼ mantsa a kay guli wu kəʼa

* 1:3 Isaya 40:1 nda Zabura 94:19. † 1:8 Gray nda 1 La Kwareŋt 15:32. ‡ 1:16 Ngha ta Slna gwal ghunay 19:21.

2 Kwareŋt 1:20 229 2 Kwareŋt 3:1ta va tsa skwa turtuk ya a mnə aŋni wa.Aŋi, ŋa tsatsi ta mnay inda fitik. 20 Ndama tsatsi ta mna Lazglafta ta «aŋi» ndainda skwi tamaf tsi ta imi ta sləməŋ. Tsayata kəl amu ka mnay nda ma Yesu Kristikazlay: Mantsa ya nzakwani kəʼa, ŋa vlaŋtáglaku ta Lazglafta. 21 Tsatsi ta dihaŋnatanda kaghuni tani ma Yesu Kristi, tsatsi tazabaptá amu, 22 ka tahamaftá tsi ta ŋizlaŋa maraŋtá kazlay: Ŋani amu kəʼa. Tsayata nzakway ka Sulkum nda ghuɓa famamtsi ma ŋuɗufa mu ŋa gramaftá skwihaɗinaɗina dzaʼa tsi magay ŋa mu dazlay.

23 Takma Lazglafta ta mnaghunata yu.Yaha yu da gurɗaghunaftá ŋuɗufa ghunika yu kwal yu kul vrəgladapta da luwaKwareŋt. 24 Kumay ŋni ta faghunaghatázlambak ta ghəŋa zlghay nda ŋuɗufa ghunia wu, ta maga slna mu ka skwa turtuk,ŋa zɗavafta ŋuɗufa ghuni, kabga nda dihakuni ma zlghay nda ŋuɗuf.

21 Skwi kura yu ná, haɗ yu dzaʼa

vrəgladapta da kaghuni, da gurɗəglaghunaftáyu ta ŋuɗufa ghuni wa. 2 Kagurɗaghunafgurɗa yu ta ŋuɗufa ghuni yaní, wa dzaʼa zɗiɗiftá ŋuɗuf ta iʼi tama,tsa kaghuni má dzaʼa ŋraghunafta yuta ŋuɗuf ya a wu ra? 3 Skwi kəl yu kavindaghunaftá tsa ɗelewer ya ná, va a yuta laba ɗa slanaghatá mnduha má dzaʼazɗiɗiftá ŋuɗuf mazlay ná, ŋa ŋəriɗiftáŋuɗuf wa. Grafgra yu kazlay: Ka ta rfu yuná, dzaʼa rfu inda kaghuni guli kəʼa. 4 Tavində yu ta tsa ɗelewer ya ŋa ghuni ná, ndaghuya ghəŋa ɗa, gurɗə gurɗa ŋuɗufa ɗakatakata, ima taw ta ira ɗa. Ŋa ŋraghunaftáŋuɗufa ghuni a vindaghunafta yu wa. Ɗinaka snaŋta ghuni ta ɗva kaghuni ya ɗvaf yukahwathwata.

Plinista Pwal ta dmakwa mndu ya tarazanafta

5 Ŋranafta mndu ta ŋuɗuf ta mnduhaná, iʼi a ŋriɗif tsi wu, kaghuni demdemya, dər má kaghuni demdem a tsi. Tsawva a yu ta fərtiŋtá gwaɗa ta ghəŋani wa.6 Tsa dvanaghata dvanagha ndəghata san-laha mataba ghuni ta tsa mndu ya ná, prəktsaya. 7 Ndanana, pliniswapla ta dmak-wani, ka vla kuni ta mbraku ŋani, yaha

ŋuɗufani da ŋruta ka malaghutá mbrak-wani. 8 Wyawa dzvu maranaŋwamara taɗvu kahwathwata. 9 Ŋa dzəgha kaghunivindaghunafta yu ta na ɗelewer na guli,kabga ta kumay yu ta snaŋta, ka ta snərsnaa kuni ta inda skwi tamnaghunata yu. 10Kaplinispla kuni ta dmakwa mndu ná, iʼi guliná, plinispla yu. Dəmakwa mndu ya plinisyu, ka si mamu dmaku ŋa play ná, plinisplayu kabga kaghuni, nda ngha Kristi guli,11 kada kwala halaway zata ghwa ta amu,kabga nda sna amu ɗinaɗina ta hiɗakwani.

Nzakwa Pwal ma luwa Truwas12 Sliʼafsliʼa yu ka laghwi da luwa Truwas

da mna Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa Yesu Kristi.Manda ɓhadaghata ɗa, kəʼa ka yu ná, məɗtaɗiptaMghamYesu ta tviɗinaɗina ŋamnagwaɗa hada. 13 Nziya nza tsi, tsəʼammaghəŋa ɗa, kabga slanagha a yu ta zwaŋamaɗa Titus hada wu, kəl yu ka mnay ka nzatakuni ɗughwana kəʼa nda həŋ, ka sliʼafta kazlaŋtá gwal ma luwa Truwas ka laghu yu tahaɗika Mekaduniya.

Zatá ghwa Yesu Kristi14 Rfu da Lazglafta! Tsatsi ta vlaŋnatá

za ghwa inda fitik ma Kristi. Klafkla taaŋni ŋa mnaŋtá Kristi ma inda vli. Nda nzaaŋni manda urdi zɗa vərtiktika ta pusatalu. 15Manda va tsaya, nda nza aŋni mandaurdi zɗa vərtikatani klaf Kristi ka vlaŋtáLazglafta. Tsa urdi ya ná, nda nza ka ŋagwal ta mutsa mbaku, nda gwal ta zaɗiŋtághəŋa taŋ tani. 16 Ka ŋa gwal ta mutsambaku ná, zɗa tsa vərtikatani ya, ta vlaŋvlaLazglafta ta hafu ta həŋ. Ka ŋa gwalta zaɗiŋtá ghəŋa taŋ guli ná, zɗa a tsavərtikatani ya wu, ta klanakkla ta mtakuta həŋ. Wa ya prək ka magaftá tsa slnaya tama? 17 Aŋni ná, nza a aŋni mandahamata sanlaha ta za huɗa taŋ ta gwaɗaLazglafta wa. Lazglafta ta ghunaftá aŋni,kahwathwata ta mnə aŋni ma Kristi takəma Lazglafta.

3Gwal maga slna ma lfiɗa dzratawi

1 Ta dzaʼa zlrə nda zlra ŋni ta ghubaghəŋa ŋni ra? Ɗelewera lagha maraŋtaghəŋa ŋni da kaghuni ta zbə ŋni re, arimamu a ɗelewer ta zbə ŋni da kaghuni ŋamara ghəŋa ŋni manda ya ta magə sanlaha

2 Kwareŋt 3:2 230 2 Kwareŋt 4:6na? 2 Vərɗa kaghuni tsa ɗelewer maraŋtághəŋa ŋni ya vindam Kristi ma ŋuɗufa ŋni,snaŋ lu, ta dzaŋə inda mnduha. 3 Mandava tsaya nzakwani, kaghuni tsa ɗelewervindam Kristi ka tsghafta nda ma dzva ŋniya. Nda ima vindi a vindafta tsi wu, ndaSulkuma Lazglafta nda hafu mida vindaftatsi. Ta klam* a vindafta tsi guli wu, maŋuɗufa mnda səla vindamta tsi.

4 Kəl ŋni ka mnay kazlay: Vindataɗelewera Kristi kuni kəʼa ná, kabga YesuKristi ta gramaftamantsa ya nzakwani kəʼata kəma Lazglafta. 5 Nda sna aŋni kazlay:Slaghu a aŋni ka ghəŋa ŋni kamaga tsa slnaya wu kəʼa. Lazglafta ta vlaŋnatá mbrakwamagay. 6Tsatsi ta vlaŋnatámbrakwa nzakuka gwal maganatá slna ŋa mnay ŋa mn-duha ta Lfiɗa dzratawi dzraf tsi. Tsa lfiɗadzratawi ya ná, sladaf a ta zlahu vindaflu ghalya ya wa. Ta Sulkum nda ghuɓasladafta tsi. Tsa vindata zlahu ghalya yaná, ta hla mnduha da mtaku. Sulkum ndaghuɓa ya ná, ta hla mnduha da hafu.

7Ghalya, ta klam vindafta lu ta tsa zlahuya, ka magə Musa ta slna tsa zlahu ta klamndu da mtaku ya. Kulam nda tsaya ná,ta vlaŋvla tsa slna ya ta glaku. Laviŋ ala Israʼila ta nghu† da kumani wu, kabgata wuɗaku kumani katakata. Tsaw, ŋanzɗavata a tsa wuɗakwani ya wa. 8 Haɗslna Sulkum nda ghuɓa dzaʼa malaghutáglaku ka tsaya tama rki? 9 Ka si tsa slnazlahu ta hla mnduha da mtaku ya, mamuglakwani ya ní, tsa slna Sulkum ta nanaftámndu tɗukwa ya guli, malaghumala ŋaniglaku piyw! 10 Tsaya tama ná, da na glakuta malaghuta piyw ndanana ná, haɗ tsaglaku ghalya ya ta mnaku wa. 11 Ka si tsadzaʼa kwal kul nzɗavata ya mamu glakwaniya, malaghumala ŋa na dzaʼa nzaku ŋakɗekedzeŋ na tama.

12 Haɗ sana skwi dzaʼa ŋni ɗifay matsa gwaɗaha ya wu, kabga nda sna aŋnikazlay: Manda tsaya nzakwa tsa skwihaya kəʼa. 13 Manda Musa ta bukwanaghutákuma nda lgut yaha la Israʼila nghaŋtáhtakwa tsa glaku ya ma kumani ya a aŋniwa. 14 Tuŋtuŋwa ghəŋa la Israʼila. Hagita, laviŋ a həŋ ta snaŋta tsa kahwathwataya ta dzaŋə həŋ ta tsa dzratawi ŋa ghalya

ya wa. Ta kliŋ a lu ta tsa lgut ya wukabga laviŋ a lu wu, ba mndu nda ndiʼatávghani nda Kristi kweŋkweŋ. 15 Kulamgita, ta dzaŋə həŋ ta tsa zlaha Musa ya ná,manda skwi bukwanaf tsa lgut ya ta ŋuɗufta həŋ ya həŋ. 16 Ama manda skwi ya ndavinda: «Inda mbəɗaghuta mndu ta vghatvəMghamYesu ya ná, dəɗaghuta tsa lgut‡ya.»

17 Mgham Yesu ná, Sulkum ya. Mavəl hada Sulkuma Mgham Yesu guli ná,nda pla vgha mnduha. 18 Amu demdem,bukwa a kuma mu wa. Manda dalagar yata wuɗakwa glakwa Mgham Yesu ta amu.Mgham Yesu ta nzakway ka Sulkum ya tambəɗanafta ka nanafta manda va tsatsi, kakla amu ta kəma ta kəma ma tsa glakwanita malaghuta ya.

4Ghuyama ɗaŋwa kawadaga nda Kristi

1 Lazglafta ta faŋnamtá tsa slna ya mazɗakwani, tsaya ta kwal ŋni kul rwamalan-dugu. 2 Haɗ ta ŋana vgha nda ghwaɗakaskwiha ta magə lu ma ɗifa ma ɗifa, ta pghahula ŋamnduwa. Nana a aŋni tamnduwu,haɗ aŋni ta mbaɗanaftá gwaɗa Lazglaftawa. Katək ná, kahwathwatani ŋa aŋni tamnigiŋta baŋluwa. Mantsa ya dzaʼa kəlinda mndu ka ɗasla kahwathwata ŋni maŋuɗufani ta kəma Lazglafta. 3 Ka nda ɗifana Lfiɗa Gwaɗa ta mnə ŋni na katsi ná,da gwal ta zaɗiŋtá ghəŋa taŋ nzakwa tsinda ɗifa. 4 Sna a həŋ ta na Lfiɗa Gwaɗa tamnə aŋni na wu, kabga hanafha Lazglaftana ghəŋa haɗik na ta ŋuɗufa taŋ, ŋa kwalataŋ kul nghaŋtá tsa tsuwaɗak ta tsuwaɗakahəŋ, ta sabi ma Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋaglakwa Yesu Kristi ya. Tsa Yesu Kristi yaná, ka guram nda Lazglafta. 5 Ta mnə aŋnita tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná, gwaɗa ta ghəŋaaŋni a ta mnə ŋni wa. Gwaɗa ta Kristi tanzakway kaMgham ŋa aŋni ta mnay. Aŋni,gwal ksaghunatá slna aŋni, kabga nzakwaŋni mista Yesu. 6 Ka Lazglafta mnata mafitika zlaganaptani ta ghəŋa haɗik na: «Katsuwaɗaka tsuwaɗak ta vlima grusl*,» kaʼa.Va tsa Lazglafta ya ta tsuwaɗakanaftá vlima ŋuɗufa ŋni ŋa tsuwaɗaka mnduha, ŋa

* 3:3 Ngha ta Sabi 24:12. Ngha ta Irmiya 31:33, nda Izekiyel 11:19, 36:26-27. † 3:7 Ngha ta Sabi 34:29-35. ‡ 3:16Ngha ta Sabi 34:34. * 4:6 Zlrafta 1:3.

2 Kwareŋt 4:7 231 2 Kwareŋt 5:12snaŋta taŋ ta glakwa Lazglafta nda makuma Yesu Kristi.

7 Bəzleghwa tsaf lu nda rɓisl aŋni, takla tsa ŋərma skwa gadghəl ya. Kəl tsika nzakway mantsa ya ná, Lazglafta tambranaghatá maga inda skwi, aŋni a wa.8 Dagala ɗaŋwa ta ghuyaŋnapta lu, kulamnda tsaya, kɗaŋna a wa. Dəgaŋha ŋnita ghəŋ baɗu masani, ta hla a ghəŋa ŋnitida wa. 9 Gaŋnapha lu ta iri, ta zlaŋna aLazglafta wa. Ŋuŋnusha lu ta ima zgi, taklap a lu ta hafu ma aŋni wa. 10 Ta wahɗak ŋni inda fitik manda va tsa maganatáYesu ya, kada maravata nzakwa Yesu gulima vgha ŋni. 11Ma inda ŋa aŋni ma nzakuná, ta wa hɗak ŋni ta ghəŋa gwaɗa ta Yesu,kada maravata nzakwa Yesu ma na ŋaŋnima sluʼuvgha ta mtaku na. 12Mantsa ya ná,nzaku ta wa hɗak ŋa aŋni, nzakwa ghuninda hafu ŋa kaghuni.

13 Ka lu vindafta ma deftera Lazglaftana: «Zlghafzlgha yu ta gwaɗa ta ghəŋaLazglafta kəl yu ka gwaɗay†.» Aŋni gulina, zlghafzlgha aŋni ta Lazglafta mandava tsaya, ta kəl aŋni guli ka mna gwaɗani.14 Nda sna aŋni kazlay: SliʼaganapsliʼaLazglafta ta Mgham Yesu ma mtaku kəʼa.Tsatsi guli dzaʼa sliʼagaŋnapta ma mtaku,kabga nda ndiʼa vgha ŋni nda Yesu.Ŋa hladamaghatani demdem ta kəmani.15 Inda tsa skwiha ta magaku ya ná, ŋakata kaghuni nzakwani, ŋa sga sliʼadamtamnduha mutsaftá zɗakatahuɗa Lazglafta.Mantsa tama, dzaʼa nda ndəgha mnduhaŋa rfa Lazglafta nda ya ŋa zləzlvay guli.

Faftá ghəŋ yeya skwi ma ghəŋa mu16 Tsaya ta kwal malandugwa ŋni rwa-

vata. Dər má ta htaku nda hta vgha muma kiʼa ma kiʼa mndani ná, ta lfiɗakunda lfiɗa vgha mu inda fitik ma Sulkum.17 Skwi ta kumə yu ta mnay ná, kiʼa yeyana ghuya ɗaŋwa ta ghuyə mu ndanana katsa glaku dagala ŋa kɗekedzeŋ ta payamatatsa ghuya ɗaŋwa ya ta tvi ŋa mutsay ya.18 Fafta skwi kul nghaŋtá iri amu ta ghəŋ,ta skwi ya nghaŋ iri a wu. Skwi ya ta nghəiri ná, haɗ ta gɗavata wu, skwi kul nghaŋtáiri yeya ta gɗavata ŋa kɗekedzeŋ.

51 Nda sna mu kazlay: Ka zliŋzla lu ta

na dumbi ta nzaku mu mida na katsi ná,dzaʼa bamaf ba Lazglafta ta sana həga taluwa kəʼa. Ta ghəŋa vghamu dzaʼa vlamataLazglafta ŋa kɗekedzeŋ ta luwa ya ta gwaɗayu ta tsa gwaɗa ya. 2Ta na ghəŋa haɗik ná,ta ksamata ka mamay katakata na tsa həgamu ta luwa, ka vgha mu dzaʼa nzakway kalfiɗ ya. Ta gama ta ŋaɗa ghəŋ nda taw ndataw. Ta dərmá suɗiɗiva Lazglafta ɓa, kamuta mnay. 3 Ka suɗavamasuɗa lu katsi ná,haɗ sulkuma vgha mu dzaʼa nzaku mandaskwi ka fərdiʼu wa. 4 Ka tata nzaku mu mana dumbi mida mu ta na ghəŋa haɗik nakatsi ná, tata ŋaɗa ghəŋ mu manda skwifamagha lu ta skwa ndəgaku. Kumay muta dgamata nda na vghamu ta ghəŋa haɗikna a wu, ama ka suɗavamata lu nda tsata luwa ya, ka bukwamta tsa nda hafu ŋakɗekedzeŋ ya ta tsa tamtaku ya. 5Lazglaftakaghəŋani ta payaftá amu ŋa mbəɗamaftamantsa ya. Vlamavla ta Sulkumani guli ŋagramaftá skwiha dzaʼa tsi magay ta kəma.

6Tsaya tama, ta kəl mu ka nzata nda fataghəŋ inda fitik. Aŋ mndani nda sna mukazlay: Ka ta ma na vgha mu ta na ghəŋahaɗik na mu katsi ná, ta diʼiŋ mu nda həgamu ya da Mgham Yesu kəʼa. 7 Ta ngha amu nda iri karaku wa, nzakwa zlghay ndaŋuɗuf ta nzə mu. 8Manda va tsaya ná, ndafa ghəŋa mu dar. Ta kumay mu ta sliʼaptama na sluʼuvgha na ka nzata kawadaga ndaMgham Yesu. 9 Dər má tata ghəŋa haɗikmu, dər má ta luwa a mu ná, zɗəganata muskwi kumaf maya amu. 10 Inda amu dem-dem ná, dzaʼa laghala mu ta kəma Kristi ŋatsamaghatá guma, ŋa zlghay inda mndu tanisəla slnani ya maga tsi ma nzakwani taghəŋa haɗik. Ka ɗina slnani maga tsi, dzaʼazlghay ta nisəlani, ka ɗina a slnani maga tsiwu dzaʼa zlghay ta nisəlani guli.

Nda ma Kristi slərɓapta Lazglafta tazughu nda amu

11 Ya wya nda sna amu ta skwi ta hgəlu ka zləŋa Mgham Yesu ya, tsaya ta kəlaŋni ka ŋavata ka kasaktá ghəŋa mnduha.Nda sna Lazglafta ta aŋni dar, ta graftaaŋni guli ná, nda sna kaghuni ma ŋuɗufaghuni ta aŋni. 12 Ghubargəltá ghəŋa ŋnia ŋa aŋni ta ghubargəlta da kaghuni wa.

† 4:13 Ngha ta Zabura 116:10.

2 Kwareŋt 5:13 232 2 Kwareŋt 6:13Maraghunatá tvi dzaʼa kəl kuni ka ghubaaŋni ŋa aŋni ta maraghunata, ŋa snaŋtaghuni ta hanaftawi ta gwal ghubaku ndaskwa wa iri, ka zlaŋta ya ma ŋuɗuf. 13Rghahəŋ ka kaghuni mantsa ta mnə sanlaha yara? Dər má mantsa tsi, ŋa vla glaku ŋaLazglafta nzakwani. Ka mantsa a tsi katəkwu má, ŋa kata kaghuni nzakwani. 14 Indaskwi ta magə aŋni ná, ta magay aŋni kabganda sna aŋni ta ɗvu ya ɗvu Kristi ta aŋni.Tsaya ta tiŋwa aŋni guli ta kəma ta kəma.Grafgra aŋni guli kazlay: Mtumta Kristi taghəŋa inda mndu kəʼa. Inda mndu gulimtumta kawadaga nda tsatsi. 15Mtumta taghəŋa inda mndu, kabga yaha gwal ta ndahafu da nzaku gaghəŋgaghəŋa taŋ, ŋa nzaytaŋ ta nzaku ya ta zɗəganata. Ka ŋa taŋmtuta tsi, ka sliʼaganaptá Lazglafta.

16 Ndanana tama ná, nghəgla a amuta mndu manda hamata mnda səla wa.Dər má manda hamata mnda səla si tangha mu ta Kristi mndani ná, ndananatama, nghəgla a amu manda tsaya wa.17 Tsaya tama, ka si nda ndiʼa vgha mndunda Kristi katsi, nda nza ka lfiɗa mndu.Lula tva nzaku ya si ta nzaku tsi ghalya,mbəɗavafmbəɗa ka lfiɗani. 18 Inda tsahayaná, Lazglafta ta magata. Ka ghunagatá tsita Kristi mtuta ŋa slərɓaptá zughu matabamu nda tsatsi. Ka vlaŋnatá tsi ta slna dzaʼamnanatá mnduha ŋa sagha taŋ slərɓaptázughu mataba taŋ nda tsatsi. 19 Skwi tamnə aŋni ná, Lazglafta ta magatá slnanindama Kristi ŋa slərɓaptá zughumatabaninda inda mndu. Ŋəvgla a ta dmakwa mn-duha wa. Kəl tsi ka ghunaftá aŋni ŋa dzaʼamnay ŋa mnduha kazlay: Ta kumay yu taslərɓapta ɗa ta zughu nda həŋ kəʼa.

20 Kristi ta ghunaftá aŋni ŋa kla lwagwaɗani. Lazglafta kaghəŋani ta haga mn-duha nda ma wa ŋni. Ma hga Kristi, tandəɓa dzvu yu ŋni ŋa ghuni, slərɓapwaslərɓa ta zughu nda Lazglafta. 21 Walaŋ aYesu Kristi ta gatá dmaku wu, ka nanaftáLazglafta ka dmaku ta ghəŋa gwaɗata amu,ŋa nzakwa mu ma ndiʼatá vgha mu nda tsi,ka gwal tɗukwa ta wa irani.

61 Ndanana ná, ta ksa slna aŋni nda

Lazglafta. Kdəkwakdək ta ndəɓa dzvu ŋniŋa ghuni, ma ganava kuni ta masfa ta

zɗakatahuɗa Lazglafta ya zlghaf kuni. 2 KaLazglafta nda mnduhani na:«Ma fitikani snaghata yu ta tawa gha.Ma fitik ŋa mbaghafta, kataghakata yu*,»

kaʼa.Wana tsa fitik ya tama ndanana, wana tsafitika mbaku ya tama guli ndanana.

3 Va a ŋni ta ksafta mndu ta aŋni ndadmaku ma slna ta magə ŋni wu, tsaya takəl ŋni ka ŋavata ka maga skwi ŋa kwalkul zləmbiŋtá mndu. 4 Katək ná, ta marayŋni ta nzakwa ŋni ka gwal maganatá slnata Lazglafta ma inda skwi ta magə ŋni. Dərta gay lu ta iri ŋaŋni, dər ta ghuyay luta ɗaŋwa ŋaŋni, dər ta gigray lu ta aŋni,ta ksay ŋni ta ŋuɗuf mida. 5 Ta ɗgay luta aŋni, ta pghay lu ta aŋni da gamak, tasliʼanafsliʼa lu ta zlərɗawi ka gi dza aŋni, taghuyay ŋni ta ɗaŋwa ta maga slna, haɗ ŋnita faftá hani ta iri baɗu ma sani wu, haɗŋni ta ɗaŋtá skwa zay guli wa. 6 Ta marayŋni ta nzakwa ŋni ka gwal kul haɗ sanaskwi ŋa tsanavata, ka gwal nda sna ta skwaLazglafta, ka gwal ksa ŋuɗuf, ka gwal magazɗaku, ka gwal nda Sulkum nda ghuɓa mahəŋ, ka gwal ta ɗvutá mndu nda ŋuɗufturtuk. 7 Ka gwal ta mna vərɗa gwaɗa, kagwal nda mbakwa Lazglafta ma həŋ. Huzlavula ŋni ma zlaɓa nda zeghwi ná, tsayakahwathwata. 8Vlaŋnatá glaku ŋa sanlaha,hərtətatá aŋni ŋa sanlaha. Zləzləva aŋniŋa sanlaha, raza aŋni ŋa sanlaha. Ka gwaltsakalawi ta fata mnduha ta aŋni, tsawkahwathwata ŋa aŋni ta mnay. 9 Mandagwal kul snaŋtá lu ta həŋ ka lu ta ngha aŋni,tsaw va nda sna lu ta aŋni ɗinaɗina. Mblia yaha ya ra, ka lu ta ngha aŋni, tsaw tandiri aŋni ɗinaɗina. Gaŋnapha lu tiri, klapa lu nda kla ta hafu ma aŋni wa. 10 Maskwi má ŋa ɓasay ŋni ta ŋuɗuf ya ná, rfuŋa aŋni ta rfay. Ka pɗu həŋ, ka lu nda aŋni,tsaw nda ndəgha mnduha ta nanaftá aŋnika gadghəl. Mamu skwa taŋ ra, ka lu ndaaŋni, tsaw ŋa ŋni inda skwi demdem.

11 Kaghuni gwal ma Kwareŋt, haɗ sanaskwi ɗifaghuna aŋni wa, ɗvuɗva aŋni takaghuni katakata. 12 Aŋni a ta kwalkul ɗvaftá kaghuni wu, kaghuni ta tsuk-waghutá vgha ghuni tavata aŋni. 13Mandagwaɗa da ŋa zwaŋani ya gwaɗa yu ta nagwaɗa na ŋa ghuni, maraŋnawamara ta

* 6:2 Isaya 49:8.

2 Kwareŋt 6:14 233 2 Kwareŋt 7:12ɗvafta kaghuni ta aŋni ma ŋuɗufa ghuniguli.

Haɗ skwi ta guyanaftá tsuwaɗak ndagurusl wa

14 Ma guyə kuni ta ghəŋ kawadaganda gwal kul zlghaftá Lazglafta. Nu taguyanafta mndu tɗukwa nda mndu tamaga ghwaɗaka skwi na? Nu ta guyanaftátsuwaɗak nda grusl na? 15 Ta ghəŋa wudzaʼa dzrafta i Kristi nda Halaway na? Nuta guyanaftá mnda zlghay nda ŋuɗuf ndamndu kul zlghafta na? 16 Nu ta guyanaftáhəga Lazglafta nda həga skwa wuyay na?Amu ná, həga Lazglafta nda hafu amu,manda ya mna tsi kazlay:Mataba taŋ dzaʼa nzamta yu ka wawaku

kawadaga nda həŋ.Ka Lazglafta taŋ ta dzaʼa nzata yu, ka mn-

duha ɗa hahəŋ guli kəʼa.17 Tsaya kəl Lazglafta ka mnay ŋa mn-duhani kazlay:Sliʼapwa sliʼa mataba taŋ, ka dgaghuta kuni

ta vgha nda həŋ,ma ksaŋ kuni ta skwi kul raku,tsaya dzaʼa kəl yu ka dzrafta nda kaghuni.18Dzaʼa nzakwayyukaDa ghuni, ŋa nzakwa

kaghuni ka zwana ɗa nda kwaghaɗa† guli,

ka Mgham Lazglafta nda mbra kəʼa ya.7

1 Zwanama ɗa, ya mantsa ya ka lutamaftá imi ta sləməŋ ya ná, suɗapmaghəŋa mu ma skwi dzaʼa ŋriŋtá vgha munda ŋuɗufamu. Ka kɗanaktamu ta nzakwamu hezleʼ ma zləŋa Lazglafta.

Rfay Pwal ta rfu2Gunaŋnawa guna ta ŋuɗufa ghuni. Haɗ

ya mataba ghuni magana ŋni ta ghwaɗakaskwi wu, haɗ ya hlaghu ŋni ta səlani wu,haɗ ya tsaghuŋni guliwa. 3Tsaghunaghatáguma a ta tsaghunaghata ŋniwa. Manda vatsa mnə ŋni ya ná, ɗvuɗva aŋni ta kaghuni.Dər má ŋa mtuta tsi, dər má ŋa nzaku ndahafu a tsi ná, haɗ skwi dzaʼa dgamata wa.4 Haɗ yu nda mahulhula ndanu ta ghəŋakaghuni wa. Ta ghərɓaku yu ta kaghuni.Dər má ghuyghuya yu ta ɗaŋwa ná, nda lɓaŋuɗufa ɗa, ta rfu yu.

5 Dər ma fitika ɓhadaghata ŋni da luwaMekaduniya ná, haɗ vgha mbiʼaŋni wa.Ghuya ɗaŋwa dər ndiga ndiga yeya ta slaŋ-naghata. Gruŋnus gra mnduha, ta zləŋŋni ma ŋuɗuf. 6Mbaɗa Lazglafta ya ta lɓaŋuɗufa gwal nda kɓa ka lɓaŋnatá ŋuɗufaŋni ma ɓhadaghata Titus. 7 Tsa ɓhaktaTitus yeya a ta lɓaŋnatá ŋuɗufa ŋni wu,mnaŋnamna guli ká kuni lɓanatá ŋuɗufani.Rusaŋnaf rusa ká kuni ta kuma nghəglaŋtáiʼi, ká kuni ta haga madər, ká kuni ta lmihata lmu kəl yu ka va rfu katakata.

8 Nda sna yu kazlay: Nda gurɗa ŋuɗufaghuni ta ghəŋa tsa ɗelewer vindaghunafyu ya kəʼa mndani, haga a yu ta madər taghəŋani wa*. Aŋ mndani, hagaŋhaga yuta madər ma fitik rets, nghadapər yu tagurɗatá ŋuɗufa ghuni ta ghəŋa tsa ɗelewerya. 9 Ndanana ná, ta rfu yu ta ghəŋa tsaɗelewer vindaghunaf yu ya. Taghəŋa vəlgurɗaghunaftá ŋuɗuf a ta rfa yu ta rfu wa.Ta rfu yu, kabga tsa gurɗatá ŋuɗufa ghuniya ta klaghunaktá mbəɗanaftá ŋuɗufaghuni ka paya tva ghuni. Har tsa gurɗatáŋuɗufa ghuni yama ghəŋa Lazglafta. Tsayatama, haɗ sana dmaku magaghuna ŋniɗekɗek wa. 10 Gurɗatá ŋuɗuf manda yata kumə Lazglafta ná, ta mbəɗanafmbəɗata ŋuɗuf ŋa mbafta, ŋa kwala lu kulhaga madər. Gurɗatá ŋuɗuf manda ŋagwal ma ghəŋa haɗik ná, mtaku ta klaktatsi. 11 Nghawangha ta skwi klaghunaktsa gurɗatá ŋuɗuf manda ya ta zɗəganatáLazglafta ya ɓa, nghawangha ká kuni ta ŋa-vata ka payanatá nzaku, ka tsalaptá ghəŋaghuni mida kəʼa ta husaghunata, ká kunita zləŋay, ká kuni ta mama nghaŋtá iʼi,ká kuni ta kuma maga skwi ta zɗəganatáLazglafta, ká kuni ta fata ghəŋa ghuni kazlaha mnda dmaku. Ma maga inda tsaskwiha ya maraŋta kuni kazlay: Ta haɗkuni ma tsa skwiha ya wu kəʼa.

12 Tsa ɗelewer vindaghunaf yu ya ná,vindaghunaf a yu ta ghəŋa mndu ta gatádmaku dər ta ghəŋa ya gana lu ta dmakuwa. Kəl yu ka vindaghunafta ná, vindaghu-nafvinda yu, kabga ŋa maraŋta ghuni kah-wathwata ta kəma Lazglafta kazlay: Ndafa vgha ghuni ka ŋaŋni kəʼa. Tsaya skwi

† 6:18 Ngha ta Zlahu 26:12, nda Izekiyel 37:27, Isaya 52:11, Irmiya 31:9 nda Izekiyel 20:34, 2 Samuyel 7:14, Isaya 43:6nda Huseya 2:1. * 7:8 Ngha ta 2 La Kwareŋt 2:3.

2 Kwareŋt 7:13 234 2 Kwareŋt 8:19ta ksaŋnamtá ŋuɗuf. 13 Ta ghəŋa tsaskwi ta lɓaŋnatá ŋuɗuf ya guli ná, tarfu ŋni katakata nghər ŋni ta rfa Titus,kabga zɗanafta kaghuni demdem ta ŋuɗuf.14 Ghubaŋghuba yu ta ghubakwa ɗa takaghuni ta kəmani. Ndanana tama ná,sabsa yu ma hula má dzaʼa ksutá iʼi. Gwaɗata gɗata aŋni ta mnaghunata ná, kahwath-wata nzakwani. Manda va tsaya guli ná,tsa ghubay ghubu ŋni ta kaghuni ta kəmaTitus ya guli ná, kahwathwata nzakwani.15 Havaptani ka tsa zləŋata zləŋa kuni, kaslavaptá kuni ka tsuʼafta nda ya ka kunifata ghəŋa ghuni ka snanatá gwaɗani yaná, ta sganaghasga ta yifatá kaghuni maŋuɗufani. 16 Ta rfu yu, nda fa ghəŋa ɗa takaghuni ma inda skwi.

8Kataŋtá gwal zlghay nda ŋuɗuf ma Ursal-

ima1Zwanama ɗa, ta kumay ŋni ta mnaghu-

natá skwi maga zɗakatahuɗa Lazglaftamataba Igliz ta haɗika Mekaduniya. 2 Maghuya ɗaŋwa ya ta ghuyə həŋ katakata, karfu həŋ ta rfu katakata, kulam nda nzakwataŋ dgər ka pɗu, ka vlatá həŋ ta skwi dagalaŋa kataŋtá sanlaha. 3 Ka iʼi ta mnaghunataná, vlavla həŋ ka ghəŋa taŋ ta skwi mandaya klaf mbrakwa taŋ. Ka vlatá həŋ haka malaghuta. Ka ghəŋa taŋ sagha həŋ4 da ɗaway da aŋni ka ŋɗaŋɗa kazlay: Takumay aŋni ta nzakway tekw mataba gwalta kataŋtá gwal zlghay nda ŋuɗuf ta haɗikaYahuda kəʼa. 5Tsa skwi vla həŋyaná, vlavlahəŋ ka malaghutá skwi ya má si ta ndanuaŋni. Tiŋəl ghəŋa taŋ vlaŋ həŋ ta MghamYesu karaku, tahula tsa guli ka tsuʼaftá həŋta maga skwi ya ta mnanata ŋni ta həŋ,manda ya ta kumə Lazglafta. 6 Tsaya kəlŋni ka ndəɓanatá dzvu ta Titus ŋa labə dakɗiŋtá tska tsa skwi ya da kaghuni kabgatsatsi ta zlrafta. 7 Ma inda skwi ná, galipikaghuni ka sanlaha. Galipi kuni ma zlghaynda ŋuɗuf, ma mna gwaɗa Lazglafta ndatvani, ma snaŋtá kahwathwata, ma ŋavataghuni ka maga slna Lazglafta, ma ɗvutáya ɗvu kuni ta aŋni. Ya mantsa ya tsi yatama, magawamaga ta tsa ŋərma slna yanda ŋuɗuf turtuk.

8 Mbla kaghuni a ta mbli yu wu,snaghunamta snaghunam yu ya ka sanlahata ŋavata ka vlay. Ma tsaya guli dzaʼakəl kaghuni ka maraŋta kazlay: Ɗvuɗvakaghuni kahwathwata guli ta kataŋtásanlaha kəʼa. 9 Nda sna kaghuni tazɗakatahuɗa Mgham Yesu Kristi. Tsatsiná, galipi ya, ka niŋtá tsi ta ghəŋani ka pɗuŋa naghunaftá kaghuni ka gadghəl nda matsa pɗani ya.

10 Wya skwi ta raghunata ta ndanu yu:Kɗa ná, tiŋəl kaghuni ta kuratá kataŋtágwal zlghay nda ŋuɗuf ta haɗika Yahuda,gi ka vlatá kuni. 11 Ndanana guli ná, ɗinaka kɗiŋta ghuni ta tsa zɗakwa ghuni yakura kuni ta vlay daga taŋtaŋ ya. Ka vlakuni manda ya klaf mbrakwa ghuni. 12 Kanda ŋuɗuf turtuk klafta ka ta skwi klafmbrakwa gha ka vlata katsi ná, zɗəganazɗata Lazglafta. Ɗawa a ta skwi kul haɗ dakagha wa.

13 Nza a kazlay: Ka klaghuta kaghunita ndəgaku ta ghəŋa sanlaha, ta ghuyəkaghuni ta ɗaŋwa kəʼa wa. Ka guram kalu, ka iʼi. 14 Ndanana ná, ta mamu skwima dzvu da kaghuni, ɗina ka kataŋta ghunita gwal kul haɗ skwi ma dzvu da həŋ.Baɗu pɗay kaghuni ya guli, ka mamu tsi dahahəŋ ya, ŋa katay taŋ ta kaghuni. Mantsatama, ka guram kuni. 15Ka gwaɗa Lazglaftana:«Fərtu a ŋa mndu ta tskanata dagala wu,htu a ŋa mndu ta tskanata kwitikw guli

wu*,» kaʼa.I Titus nda grahani

16Ta rfayŋni ta Lazglafta ta vlaŋtándanuta Titus, ka fatá tsi ta ghəŋani ŋa kataghu-nata manda va ŋaŋni. 17 Tsuʼaftsuʼa Titusta ndəɓa dzva ŋni ya ndəɓana ŋni ŋa labəda kaghuni. Makɗaku aŋni ka gwaɗganataná, fufa tsatsi ta ghəŋani, yifuyifa maŋuɗufani, kabga ɗvuɗva ta kataghunata.18 Wya ŋni ta ghunadaptá sana zwaŋamakawadaga nda tsi. Tsa mndu ya ná, taghubay inda Igliz, kabga snaŋtani ta mnaynda tvani ta Lfiɗa Gwaɗa. 19 Tsaya yeya ata kəl ŋni ka ghunaywu, ghunafghuna Iglizguli mista ŋni, ŋa magəgaŋnatá na slna ŋakata mnduha Lazglafta na. Tsəna slna ná,ta vlay ta glaku ŋa Mghama mu Yesu. Ta

* 8:15 Ngha ta: Sabi 16:18.

2 Kwareŋt 8:20 235 2 Kwareŋt 9:15maray guli kazlay: Ta kumay ŋni ta kataŋtámnduha kəʼa.

20 Nana katu dagala ta vlata mnduha naná, ta kumay ŋni ta ŋanata ɗina ŋa warahlawa mnduha ta ghəŋa aŋni ta ksa slnanda tsi. 21Skwi ɗina ta kumə aŋni tamagay.Ta wa iraMghamYesu yeya a wu, nduk ndaya ta wa ira mnduha tani.

22 Wana ŋni ta ghunaftá sana zwaŋamaguli kawadaga nda həŋ. Nda kɗa fitika ŋnita dzəghaŋta ma slnaha kavghakavgha. Kanghadaptá ŋni ná nda fa ghəŋani ŋa magaslna. Ndanana manda snaŋtani ta ghubakaghuni ta ghubu lu ná, ka fəglatá tsi taghəŋani. 23 Titus ná, gratá ksa slna ɗa ya.Kawadaga nda tsi ta maga ŋni ta slna katakaghuni. Yeya zwanamaha his kawadaganda Titus ya guli, Igliz ta zabaptá həŋ, kaghunaftá həŋ da kaghuni. Ta vlay slna taŋta glaku ŋa Kristi. 24 Maranaŋwa mara tahəŋ ká kuni ɗvutá həŋ kahwathwata, ŋasnanaghatani ta inda Igliz, dzaʼa kəl həŋ kasnaŋta kazlay: Kahwathwata tsa ghubay taghubu ŋni ta kaghuni ya kəʼa.

9Ta ɗvay Lazglafta ta mndu ta vla skwi

nda rfu1Ta ghəŋa gwaɗa ta katu ŋa gwal zlghay

nda ŋuɗuf ná, 2 Dər má vindaghunaf a yuwu ná, nda sna yu nda fa ghəŋa ghunikəʼa. «Daga kɗa ta fata gwal zlghay ndaŋuɗuf ta haɗika Akaya* ta vgha taŋ ka vlatsa katu ya,» ka iʼi ghubutá ghubakwa ɗata kaghuni da gwal ta haɗika Mekaduniya.Na tsa kulaŋta ɗa mantsa ta gwaɗa takaghuni ya ná, ka sliʼanaftá tsi ta wər indataŋ, ka vlay. 3 Dər má mantsa tsi, wyayu ta ghunadaptá tsa zwanamaha ya ŋakataghunata. Ka tskanata kuni ta tsa ŋaghuni katu ya manda ya mna yu, yaha tsaghubughuba ŋni ta kaghuni ta ghəŋani yada nzata ka bətbət. 4 Ka waya ka skwi kaɓhadaghata ŋni da kaghuni kawadaga ndala Mekaduniya, ta tska a ŋa ghuni wu katsi,dzaʼa ksuksa ta aŋni ka hula, kabga ndaghada mnanata ŋni ta həŋ kazlay: Nda favgha kaghuni kəʼa. Mal kaghuni dzaʼa ɓasahulani guli. 5 Tsaya kəl yu ka ndanaptakazlay: ɗina ka ghunadapta ɗa ta tsazwanamaha ya ta kəma ta kəmada kaghuni

makɗaku yu labə kəʼa, ŋa kataghunata katsakanatá tsa ŋa ghuni katu ghada kuni tataftá imi ta sləməŋ ya, ŋa slanaghata ɗa tatskatani. Tsaya dzaʼa maraŋta kazlay: Ndaŋuɗuf turtuk vlata kuni, mblaf nda mbla alu ta kaghuni wu kəʼa.

6 Wya skwi ŋa havapta ghuni: Ka sira apghamta mndu ta hulfa ma vwah wu ná,sira a dzaʼa tskata tsi ta skwi ma tsa vwahya guli wa. Ka dagala pghamta mndu tahulfa ma vwah ná, dagala dzaʼa tskata tsita skwi ma tsa vwah ya guli. 7 Tsa katuya ná, ka vla mndu manda ya ndanap tsima ŋuɗufani. Nda mtsiriuʼ a wu, tkweʼ aguli wa. Lazglafta ná, ta ɗvay ta mnduta vlay nda rfu. 8 Mamu Lazglafta ndambrakwa faghunaghatá gasifa ŋa gɗataghuni ta mutsa inda skwiha ŋa maga ŋaghuni ma slna, ŋa pɗakwani ŋa maga indaŋərma slnaha guli nda tsi. 9Nda vinda magwaɗa Lazglafta kazlay:«Ta vlidiŋ vla ta skwiha ŋa gwal ka pɗu,

ta gɗavagɗa zɗakwani† kəʼa.»10 Lazglafta ta vlaŋtá hulfa ta mndu ŋasləgay, tsatsi guli ta vlaŋtá skwi ŋa zay.Tsatsi guli dzaʼa vlaghunatá inda hulfa takumə kuni, ŋa tfaghunaghatani ta wi taghəŋani ŋa sgakwa dzaʼa ghuni ta kəmata kəma ma maga zɗaku. 11 Ŋa gɗatani tatfaghunaghatawi ma inda skwi, ŋa nzakwaghuni ka gwal ta muvla inda fitik. Ŋa rfayndəghata mnduha ta Lazglafta ta ghəŋakatuha ya ta vlata həŋ nda ma dzva ŋni.12 Tsəna katu ta vlata kuni na ná, kataŋtágwal zlghay nda ŋuɗuf yeya a ta magu tsiwu, ta sliʼanafsliʼa ta mnduha ŋa va rfaytaŋ ta Lazglafta. 13 Tsa slna dzaʼa kunimagata ya dzaʼa maraŋtá nzakwa ghuni,ŋa zləzlvay taŋ ta Lazglafta ta ghəŋa snataghuni ta Lfiɗa Gwaɗa Kristi. Dzaʼa zləzlvayhəŋ guli kabga vəl dgay ghuni ta skwaghuni nda həŋ, ta vlay kuni guli ŋa sanlaha.14 Dzaʼa magay həŋ ta duʼa da Lazglafta taghəŋa kaghuni, ŋa mamay taŋ ta kaghunikabga tsa zɗaku ta malaghutá mbrakumagaghuna Lazglafta ya. 15 Rfamarfa taLazglafta ta ghəŋa mbəhu ya mbəhama tsikul mnavata nda wi ya.

* 9:2 Ngha ta 2 La Kwareŋt 1:1. † 9:9 Ngha ta Zabura 112:9.

2 Kwareŋt 10:1 236 2 Kwareŋt 11:410

Katay Pwal ta ghəŋani da gwal ta tsaftágwaɗa tida

1 Iʼi Pwal kaghəŋa ɗa, ta ndəɓa dzvu yuda kaghuni, nda hanatá ghəŋ nda zɗakumanda ŋa Kristi. Ka lu ta mnay ta iʼi ná, kamataba ghuni yu ya ná, leɓtekwa yu, ka haɗyu mataba ghuni ya guli ná, ta sidi yu, kalu. 2Ta ndəɓaghunandəɓa yu ta dzvu, yahakuni giɗiftá sidi ɓhadaghar yu da kaghuni,kabga dzaʼa gay yu kahwathwata ta sidinda tsa gwal ta ngha aŋni kazlay: Slnasluʼuvgha ta magə həŋ kəʼa ya.

3 Aŋ mndani, mnda səla aŋni, tsawvulu manda ŋa mnda səla a ta vulu aŋniwa. 4 Huzla ta kəl aŋni ka vula tsavulu ya ná, huzla ta kəl mnda səla kavulu a wa. Lazglafta ta vlaŋnatá tsaŋaŋni huzla nda mbra ta zaɗanatá vla ɗifaghumaha Lazglafta ya. Ta zaɗanazaɗa ŋnita ghwaɗaka ndanu ta ndanumnduha. 5Taŋarapŋara ŋni ta inda ghwaɗaka ndanuhata ndanata gwal ta gla ghəŋ ta pya snaŋtáLazglafta. Ta gwaɗay aŋni ta gwaɗa ŋaksanaktá ndana mnduha ŋa sna gwaɗaKristi. 6 Ka snasna kaghuni katsi ná, ndafa vgha aŋni ŋa dvanaghatá gwal kul snaymataba ghuni.

7 Nghawangha ta skwi ta magaku ɓa! Iʼiná, ŋa Kristi yu, ka ká mndu, ka vriŋvratsi ta ndanu katsi ná, dzaʼa nda ngha ka-zlay: Ŋa Kristi aŋni guli kəʼa. 8 VlihavlaMgham Yesu ta glaku ŋa sladaghunafta,ŋa zlambighunista a wa. Ghubaŋ ghubayu ta ghubakwa ɗa nda tsaya, haɗ tsayadzaʼa ksa iʼi ka hula wa. 9 Ma ndana ɗaná, zba gagaghunaftá zləŋ a ta zbu yu ndatsa ɗelewera ɗa ya wa. 10 Aŋ mndani,ka sanlaha ta mnay na: «Vinday Pwal taɗelewer ŋa mu ya ná, tsəna skwi nda blamagay na kəʼa ta vinday, nda sidi nda sidikay guli. Saghani da taba mu kay guli ná,haɗ ta gwaɗa ndambrakuwu, haɗ hayhayagwaɗa ta gwaɗata tsi kay guli wu,» ka həŋ.11Ɗina ka snaŋta tsamndu tamnaymantsaya kazlay: Ka nu vindam ŋni ma ɗelewerŋnima nzakwa ŋni diʼiŋ nda kaghuni ya ná,manda va tsaya dzaʼa maga ŋni ta slna ŋnilaghar ŋni da kaghuni kəʼa.

12 Blubla aŋni ka hahəŋ! Si wa aŋni ŋagara vgha nda həŋ na! Hahəŋ ka ghəŋataŋ ta klaftá ghəŋa taŋ ka gara ghəŋa taŋ.La rghaha! 13 Ghuba a aŋni ta ghəŋaŋni ka malaghutá ya ta raku wa. Makuraghuta vli graŋnaf Lazglafta ta magaaŋni ta slna ŋni. Kuraghwa tsa vli graŋ-naf Lazglafta ya tsa kəl aŋni ka labə dakaghuni ya. 14 Ma laba ŋni da kaghuniná, tsughwaɗaghu a ŋni ta kuraghuta tsavliha kuraŋna tsi ya wa. Tiŋəl aŋni taklədaghunaghatá gwaɗa Kristi. 15Haɗ aŋnita Pak kuraghuta vli vlaŋna lu, ka ghərɓakuta ghəŋa magatá slna sanlaha wa. Skwi fafaŋni ta ghəŋ tida ná, má ka sgavaghasgazlghay nda ŋuɗufa ghuni, ka sgavaghataslna ŋni mataba ghuni manda ya kuraŋna*Lazglafta, 16 ŋa dzaʼa ŋni mna Lfiɗa Gwaɗama sana haɗikha diʼiŋ nda kaghuni. Vaa ŋni ta dzaʼa maga slna ma vla ksa slnasanlaha, ŋa ghərɓay ŋni ta ghərɓaku taghəŋa slnaha ghada hahəŋ ta magata wa.

17 «Ka ta kumay mndu ta ghərɓaku katsiná, ka ghərɓa tsi ta ghərɓakwani taMghamYesu†» ka lu ta mnay. 18 Mndu ta ghubaghəŋani a ta rfu lu wa, mndu ta ghubuLazglafta ya.

11I Pwal nda ghwaɗaka gwal ghunay

1 Ka ksa kuni ta ŋuɗuf nda iʼi, wana yudzaʼa gwaɗa ka rghargha. Manda va tsayaná, ka ksa kuni ta ŋuɗuf. 2 Ta draku yu taghəŋa kaghuni manda ŋa Lazglafta. Kristizəʼala dzugwa ghuni, ka yu ka vlaghunata.Ta kumay yu tama ta nzata ghuni ndaghuɓa, ŋa vlata ɗa ta kaghuni manda yata vlə lu ta makwata patsapatsa ŋa zəʼaldzugwani ya. 3 Skwi ta zləŋ yu kweŋkweŋná, duŋwa lu da baraghatá kaghuni, datsaghutá kuni ta tsa vərɗa ndiʼatá vghaghuni nda Kristi ya, da nzaku tsi mandaŋa Hawa lagha nahaɗik da barafta ndahiɗakwani ya na, ka yu. 4 Zləŋa ɗa guliná, kabga dər wati mamndu ta lagha taghaskwi ta ghəŋa Yesu tskəm nda tsa ŋaŋnitaghaghunaf ŋni ya ná, gi ta tsuʼay kuni.Mnaghunaha ta gwaɗa ta ghəŋa Sulkumtskəm nda ya zlghaf kuni, ta tsuʼay kuni.

* 10:15 Ngha ta Ruma 15:17-21. † 10:17 Ngha ta Irmiya 9:23, 1 La Kwareŋt. 1:31.

2 Kwareŋt 11:5 237 2 Kwareŋt 11:27Mnaghunaha ta gwaɗa tskəm nda LfiɗaGwaɗa ya zlghaf kuni guli, ta tsuʼay kuni.

5 Ka mghama gwal ghunay ta nghakaghuni ta tsa mnduha ya, ama grafgraiʼi kazlay: Walaŋ a həŋ ta malaghutá iʼiwu kəʼa. 6 Aŋ mndani, pərɗaf a yu tasnaŋtá gwaɗa wu, ama nda sna yu ta skwita gwaɗə yu. Ma inda skwi magə ŋni ná,maraghunamara ŋni dər nda ta tvawatimaskwi tsi.

7 Ma fitika mnay ɗa ta Lfiɗa GwaɗaLazglafta ŋa ghuni ná, ka mbalay si tamnaghunata yu. Ka vraganata yu ta ghəŋ,kabga ŋa ŋlaghunafta. Nda nza tsa kadmaku ra? 8 Ma tsa fitika magay ɗa taslna ŋa ghuni ya ná, sanlaha ma Igliz si tanghapta ka iʼi. Ŋa taŋma skwi tskəgudunusyu ta həŋ ka maga slna ŋa ghuni. 9Ma tsanzakwa ɗa da kaghuni ya, ta pɗatá yu taskwi ná, haɗ yu ta ɗaway da kaghuni wa.Zwanama ta sabi ta haɗika Mekaduniya takliɗikta skwi ta pɗata yu. Ma tsa fitik ya,faghunagha a yu ta ndəgaku wa. Mandava tsaya guli dzaʼa kɗaŋta yu ta kwal kulɗawutá vli da kaghuni. 10 Ta ghubakwaɗa yu nda tsaya, haɗ mndu ta inda haɗikaAkaya* dzaʼa pyaftá iʼi wa. Na skwi ta mnəyu na ná, kahwathwata ɗa ta mna yu mahga Kristi ta nzakway ma iʼi. 11 Kabgawukəl yu ka mnay mantsa na? Kwala ɗakul ɗvutá kaghuni ra? Nda sna Lazglaftakazlay: Ɗvuɗva yu ta kaghuni kəʼa.

12 Manda va na kwala ɗa kul tsuʼaftáskwi da kaghuni na ná, manda va tsayadzaʼa kɗaŋta yu, kabga yaha tsa ghwaɗakagwal ghunay ya da mutsaftá ghurum ŋaghərɓaku kazlay: Manda va ŋaŋni ta magatsi ta slna kəʼa. 13Vərɗa gwal ghunay a tsamnduha ya wa. Slna nana mndu ta magəhəŋ. Manda gwal ghunay Kristi ka həŋ taklaftá ghəŋa taŋ. 14 Skwa ndərmimay atsaya wa! Halaway ka ghəŋani guli ná, taklafkla ta ghəŋani ka niŋtamanda duhwalaLazglafta ta wuɗaku. 15 Skwa ndərmimaya klafta tsa gwal ta maganatá slna ya taghəŋa taŋ ka niŋta manda gwal ta taghavərɗa skwi ŋa mnduha wa. Ma kɗavaktaniná, dzaʼamutsay həŋ ta nisəla taŋ ka gragranda slna taŋ ya maga həŋ.

Ghuya ɗaŋwa Pwal

16Ka yu ta vrəgliŋtámnay ná, ma fa kunita iʼi manda rgha. Ka si fafa kuni ta iʼimanda tsaya, ka nza yu ka tsa rgha ya, ŋalaviŋta iʼi ta ghərɓaŋta ghərɓakwa ɗa guli.17 Na gwaɗa dzaʼa yu mnay na ná, dzaʼagwaɗəmanda ya ta zɗəganatáMghamYesua yu wu, manda va ŋa mndu ka rgha dzaʼagwaɗa yu. Grafgra yu ta skwi dzaʼa ghərɓəyu ta ghərɓaku tida guli. 18 Tsəhala ndandəgha mnduha ta ghərɓaku manda ŋasluʼuvgha ya ní, iʼi guli ná, dzaʼa ghərɓay yumantsa ya. 19 Nda hiɗa kaghuni kahwata,ta ksanatá ŋuɗuf ka tsuʼaftá la ka rghanda rfu. 20 Ta rfu kuni nda fata mndu takaghuni ka vuʼa taŋ. Ta rfu kuni nda zatamndu ta kaghuni. Ta rfu kuni nda ksamtataŋ ta kaghuni ma dzva taŋ. Ta rfu kuninda nzaghunaghata taŋ. Ta rfu kuni ndadzuɓaghunata taŋ. Ta ksay kuni ta ŋuɗufta ghəŋa indani. 21 Ta ksə ka hula mnay taaŋni, traptra aŋni ta magay manda tsaya.Ndanana ná, dzaʼa gwaɗay yu ta gwaɗamanda ŋa rgha.

Ka si ta ghərɓaku sanlaha ya ná, dzaʼaghərɓay iʼi guli ta ghərɓaku. 22Ka la Hebruhahəŋ, mantsa ya iʼi guli. Ka la Israʼilahahəŋ, mantsa ya iʼi guli. Ka zivra Abra-ham hahəŋ, mantsa ya iʼi guli. 23 Ka gwalksanatá slna ta Kristi hahəŋ, wana yu dzaʼagwaɗa manda mndu nda ksa da halaway:Malaghumala yu ta hahəŋ ɗekɗek. Ma vəlhərfaku tsi, ndaɗa a hərfuta yu wa. Malamə da gamak tsi, ndaɗa a lama yu wa. Mamutsaftá dzu tsi, malghumala ŋa ɗa ka ŋataŋ. Lagha ta wa hɗak tsi, mbəɗava a ŋaɗa wa. 24 Hutaf səla ɗa ta mutsaftá sləvu†fwaɗmbsak haɗ turtuk wu, da la Yahuda.25 Hkən səla lu ta ɗgaptá iʼi, turtuk səla luta zləzlərtsatá iʼi, hkən dəɗaghata da drəfnda kwambalu. Vagha vagha yu turtuk ndahani tani ta mghama drəf. 26Ma wawakwaɗa nda səla tazlay ná, dagala ghuya ɗaŋwasuʼu yu ma zalaha, dagala ghuya ɗaŋwasuʼu yu da la gənda, dagala ghuya ɗaŋwasuʼu yu da la ini, dagala ghuya ɗaŋwa suʼuyu da gwal kul snaŋtá Lazglafta. Dagalaghuya ɗaŋwa suʼu yu ma luwaha nda yatahula luwaha. Dagala ghuya ɗaŋwa suʼuyu, ta drəf. Dagala ghuya ɗaŋwa suʼu yuda zwanamaha ka ghwaɗak. 27 Tazlay ná,ta hərfuhərfa yu, ta duda vgha ɗa ta maga

* 11:10 Akaya: Ngha ta 2 La Kwareŋt 1:1. † 11:24 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 25:3.

2 Kwareŋt 11:28 238 2 Kwareŋt 12:16slna, haɗ yu ta faftá hani ta iri baɗuma saniwu, baɗu ma sani ta dzay maya nda ndalata iʼi, haɗ yu ta mutsaftá skwa zay baɗuma sani wu, ta dzay mtasl ta iʼi, ta pɗapɗayu ta lgut ŋa fafta ta vgha. 28 Zlaŋha lu tahamatani, mala skwi ma ghəŋa ɗa ná, tandanay yu ta inda Igliz inda fitik. 29Htutambrakwa mndu ya ná, manda skwi iʼi yakaghəŋa ɗa. Zləmbamtá mndu ma dmaku,ndaɗa a kəʼa ta dra iʼi ta wa ŋuɗuf wa.

30Ka skwi ŋa ghərɓay ɗa tsi katsi ná, htata mbrakwa ɗa skwi ŋa ghərɓay ɗa. 31Ndasna Lazglafta Dani ma Mghama mu Yesu tazləzlvu lu ŋa kɗekedzeŋ ya kazlay: Tsakalaa yu ta wi wu kəʼa. 32Ma fitika nzakwa ɗama luwa Damas ná, mbaɗaka ŋumna ya taksa slna mista mgham dagala ta hgu lu kaAritas, ka pghatá mnduha ta watgha luwaDamas ŋa ɗakwatsa iʼi. 33 Ama, ka habaftálu ta tɓaŋ ta tughuba ka famta iʼi mida,ka fagihata nda ta sana ghurum ta muhulaluwa. Mantsa ya ndapta‡ yu ma dzvani.

12Ta rfu Pwal nda ghuyayni ta ɗaŋwa ta

ghəŋa Kristi1 Nda nza tkweʼ ka ghərɓay ɗa ta

ghərɓaku dər ra a tsi. Ndanana tama, dzaʼagwaɗa yu ta ghəŋa skwimariɗiŋMgham kasnaɗimta. 2 Mamu sana mnda zlghay ndaŋuɗuf klagha Lazglafta ta mahkəna luwa.Ta magay na ta ghwaŋpɗə fwaɗa vakwani.Ka va klagha tsakwam tsi tama, sna a yuwa.Ka va maranaŋ nda mara tsi, sna a yu wu,Lazglafta yeya nda sna. 3 Manda va tsayaná, klaghakla Lazglafta ta tsa mndu ya daluwani. Ka va klagha tsakwam tsi tama snaa yu wu, ka va maranaŋ nda mara tsi, snaa yu wu, Lazglafta yeya nda sna. 4 Ma tsalafani da hada ya, ka snaŋtá tsi ta gwaɗahaya kul laviŋtá lu ta rusay. Vlaŋ a lu ta tvita mnda səla ŋa vriŋta mnay guli wa. 5 Tsamndu ya ŋa ɗa má dzaʼa ghubay. Iʼi taɗa,htatá iʼi ŋa ɗa ta dzaʼa ghubay kweŋkweŋ.6 Ka má ta kumay yu ta ghuba ghəŋa ɗaná, ma nza a yu ka rgha wu, kahwathwatamá dzaʼa yu mnay. Ta warə nda wara yu taghuba ghəŋa ɗa kabga yaha lu da klaftá iʼika malaghuta ka skwi ya ta nghaŋta lu ta iʼi

ta magay, ka skwi ta snaŋta lu ta sabi mawa ɗa a tsi.

7 Kada kwala yu ta ghərɓaku ta ghəŋatsa skwa ndərmimay katakata marihaLazglafta ya ná, ka faɗimtá lu ta mbraz mavgha ta nzakway manda duhwala halawayghunaf lu ŋa dzadzuɗusta, ŋa pyaftá iʼika ghərɓaku. 8 Hkən səla ɗa ta magaduʼa má ŋa kliŋta Lazglafta ta tsa ɗaŋwaya. 9 «Vlaghavla yu ta zɗakatahuɗa ɗa,prək ka nda tsa, ma hta ta ŋa gha mambraku ta maravata ŋa ɗa ma mbraku,»kaʼa nda iʼi. Mantsa tama, mal ghərɓayɗa ta ghərɓaku ta ghəŋa hta ta mbrakwaɗa kada bukwamta mbrakwa Kristi ta iʼi.10 Tsaya tama ta kəl yu ka rfu nda hta tambrakwa ɗa, nda raraza iʼi ta rarazə lu, ndagiri ta gə lu ŋa ɗa, nda ghuya ɗaŋwa taghuyə lu ŋa ɗa, nda skwiha ya ta dza iʼi mavgha ta gwaɗa ta Kristi. Ma tsa hta ta iʼi yata mutsafta yu ta mbraku.

Ndana Pwal ta ghəŋa gwal zlghay ndaŋuɗuf ma Kwareŋt

11 Manda mndu nda ksa da halawaygwaɗata yu ta tsa gwaɗa ya. Kaghunita mblaftá iʼi guli. Kaghuni a ma dzaʼaghuba iʼi ra? Haɗ skwi htap iʼi ka tsa gwalghunay ghuni dagaladagalama kaghuni ya,dər má haɗ hayhaya ɗa wa. 12 Ŋizla tamaraŋtá nzakwa ɗa ka mnda ghunay ná,nda ngha kuni ta ksa ŋuɗuf ksə yu, ndangha kuni ta mandərmimi nda mazəmzəmnda ndəghata sanlaha ma skwi ma fitikanzakwa ɗa da kaghuni. 13 Nahgani laghuyu maganatá sanlaha ma Igliz, kul maga-ghunata yu ta kaghuni na? Aya! Mamuskwi kul magaghunatá yu, ɗawaŋ a yu takatihata ghuni wa. Plihawapla ta dmakwaɗa ta ghəŋa tsaya.

14Nda fa vgha ɗa ŋa labə da kaghuni ŋamahkəna səla. Ka labla yu, skwa ghuni a tapsə yu wa, vərɗa kaghuni ta psə yu. Tazlayná, zwani a ta tskanatá skwi ta dadaha wu,dadaha ta tskanatá zwani. 15 Iʼi ná, ndarfu dzaʼa vlaghunata yu ta inda skwa ɗanda ghəŋa ɗa tani ŋa kata kaghuni. Dzaʼahtanaghuta nda hta kaghuni ta ɗvutá iʼikabga ɗvuta ɗa ta kaghuni ra?

16Nda sna kaghuni kazlay: Ɗawa a yu takatihata ghuni wu kəʼa. Ama ka sanlahamataba ghuni ta mnay ná, hiɗuhiɗa Pwal,

‡ 11:33 Ngha ta Slna gwal ghunay 9:23-25.

2 Kwareŋt 12:17 239 2 Kwareŋt 13:13nənɓapnənɓa ta amu, ka həŋ. 17 Kinawunənɓapta yu ta kaghuni tama? Ari mamuya mataba tsa mnduha ghunadap yu dakaghuni ya, ta gataftá skwa ghuni kaklaɗikta na? 18 Ndəɓana ndəɓa yu ta dzvuta Titus ka labə da kaghuni, ka ghunaftá yuta sana zwaŋama guli mistani*. Ma tsa labaTitus da kaghuni ya ná, mamu skwa ghunigatugadughunus tsi ra? Ta tva turtuk ambaɗa ŋni ta mbaɗa nda Titus ra?

19 Ka waya ka skwi nda kɗa fitika ghunita ndanay kazlay: Ta zba waɗaptá ghəŋaŋni da kaghuni ŋni kəʼa. Mantsa a wu!Ta kəma Lazglafta ta gwaɗa ŋni ta gwaɗamanda ya ta kumə Kristi. Graha ɗa ya taɗvu yu, inda tsa skwiha ta magə ŋni yaná, ŋa ŋla kaghuni ta kəma ta kəma, tamaga ŋni. 20 Skwi ta zləŋ yu ma tsa labədzaʼa labə yu da kaghuni ná, duŋwa yu dakwal kul slafta ta kaghuni mantsa ta kuməyu ya, ta slaftá kaghuni ta iʼi mantsa kulkumə kaghuni ya ná, ka yu. Ta zləŋay yuta slanaghata ɗa mataba ghuni ta zlərɗawi, nda draku, nda gufwatá ŋuɗuf, ndaɗvutá ghəŋ, nda tsanavatá gwaɗa ta mndu,nda tsa mndəra mndu, nda gla ghəŋ, ndahwazlaɓaku. 21 Sana skwi ta zləŋə yu matsa labə dzaʼa labə yu da kaghuni ya guli ná,duŋwa yu da nzata ma hula ta kaghuni, takəma Lazglafta ɗa ná, ka yu. Zləŋa ɗa ná,da slanaghatá yu ta gwal ta maga dmakumanda va ya snu həŋ ta kwalaghutá payatva taŋ ta ghəŋa hliri ta hlə həŋ, nda magasliʼiŋsliʼiŋ ta magə həŋ, nda sanlaha mamndərga tsa ghwaɗaka skwiha ya.

13Kɗavakta vlata Pwal ta hiɗaku

1Mahkəna səla ɗa na ta dzaʼa labə yu dakaghuni na. Ka labla yu, dzaʼa tsanaghatsamu ta guma ta gwal ta magata ghwaɗakaskwi. «Kada laba skwi nda tvani, mamu kamasləmtsəkha his ka hkən* a tsi,» mandaya nda vinda. 2 Ma mahisa səla ɗa ta labəda kaghuni, zlahanaghazlaha yu ta gwal tamagatá dmaku nda pɗakwa inda sanlaha.Ndanana, dər má diʼiŋ yu nda kaghuni ná,ta vrafvra yu ta va tsa gwaɗa ɗa mnə yuma tsa fitik ya kazlay: Ka vradapvra yu dakaghuni, haɗ ya dzaʼa zlaŋta yu dər turtuk

wa. 3 Tsəhala ta kuma graftá skwi kunikazlay: Ta gwaɗa Kristi nda ma wa ɗa kuniya, dzaʼa nda sna kuni. Hətu a mbrakwaKristi mataba ghuni wa, ta maraŋmara tambrakwani mataba ghuni. 4 Aŋ mndani,ma fitika zləŋaftá Kristi ta udza zləŋay, htuhta mbrakwani, ama ka nzatá tsi nda hafunda mbrakwa Lazglafta. Aŋni guli, ndahta mbrakwa aŋni ma guyata vgha ŋni ndatsatsi. Ama dzaʼa maraghunaŋ mara ŋnikazlay: Nda hafu ŋni kawadaga nda tsatsima mbrakwa Lazglafta kəʼa.

5 Ndanawandana kaghuni ka ghəŋaghuni ta ghəŋa ghuni, ŋa grafta ghunika ma zlghay nda ŋuɗuf kuni tsi, kakitsi. Ndanawandana kaghuni ɓa ka ghəŋaghuni, tsatsaf a kuni kazlay: Mamu YesuKristi ma kaghuni kəʼa ra? Ba tsatsaf a kunitɗukwa kasiʼi wa. 6 Aŋni tani, tsatsaftsatsaaŋni, ta graftá ŋni guli ná, dzaʼa nda snakaghuni. 7 Ta maga duʼa ŋni da Lazglaftayaha kuni magəgəltá ghwaɗaka skwi. Va aŋni tamnay kazlay, kɗanakkɗa aŋni ta indaskwi kəʼa wa. Skwi ɗina kweŋkweŋ magakuni, ka aŋni nda kaghuni dər má nda htaaŋni ká mnduha ta nghay. 8Haɗ sana skwilaviŋ aŋni ta maganavatá kahwathwatawu, slna tsa kahwathwata ya ŋa aŋni tamagay. 9 Ka nda mbra kaghuni ta tvaLazglafta dər nda hta mbrakwa aŋni, tarfu aŋni. Duʼa aŋni da Lazglafta ná, mátsiɗiɗ ká kuni nzatá, ŋa aŋni. 10 Skwi kəl yuka vindaghunaftá na ɗelewer na, ta diʼiŋyu nda kaghuni na na, kabga va a yu tadava kaghuni ɓhadaghar yu da kaghuniwa.Vlihavla Mgham ta mbraku ŋa ŋla kaghunita kəma ta kəma, ŋa ɓadzighunista a wa.

11 Zwanama ɗa, ɗughwana ka kuninzata, ka nzata kuni nda rfu, zbawazbata nzata tsiɗiɗ, brusuvuswa vgha ghuni,nda dzratawi ka kuni nzata, nzawanza ndazɗaku mataba ghuni. Mantsa ya ná, dzaʼanzanza Lazglafta ya ta ɗvutá mnduha, tavla zɗaku ŋa mnduha nda kaghuni.

12Gaguvuswa zgu nda brusa vgha.Ta ga zgu inda gwal zlghay nda ŋuɗuf ŋa

ghuni.13 Ka nza zɗakatahuɗa Mgham Yesu

Kristi, nda ɗvutá mnda Lazglafta, nda* 12:18 Ngha ta 2 La Kwareŋt 8:22. * 13:1 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 19:15, Mata 18:16, 1 Timute 5:19, Hebru 10:28.

2 Kwareŋt 13:13 240 2 Kwareŋt 13:13guyata vgha ma Sulkum nda ghuɓa ndakaghuni demdem.

Galat 1:1 241 Galat 1:24

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Galat

Ga zgu1 Nana ɗelewer na ná, iʼi Pwal ta nza-

kway ka mnda ghunay ta vindaghunafta.Daga da mnduha a sagha tsa nzakwa ɗaka mnda ghunay ya wu, sana mndu aguli ta klaɗiktá lwani wa. I Yesu Kristinda Lazglafta Da ta sliʼaganaptá Yesu mamtaku ya, ta ghunaftá iʼi. 2 Ta ga zgu indazwanama ta nzaku kawadaga nda iʼi hadna,ŋa inda kaghuni gwal zlghay nda ŋuɗufta haɗika Galat*. 3 Ka nza zɗakatahuɗinda zɗakwa i Da mu Lazglafta nda YesuKristi kawadaga nda kaghuni. 4Vərɗa Yesukaghəŋani ta vlatá ghəŋani ŋa mbamaftama dmakwa mu. Ka hlagamaptá ma naghwaɗaka nzaku ta na zamana ná, mandaya kumaŋ Da mu Lazglafta. 5 Ŋa Lazglaftaglaku ŋa kɗekedzeŋ. Amin.

Turtuktuk Lfiɗa Gwaɗa6Ta ndərmim nda ndərmima yu, ka kuni

gi mbəɗanatá hul ta Lazglafta ya ta hgaŋtákaghuni ma zɗakatahuɗa Yesu Kristi, kalaghwi da sna sana gwaɗa. 7 Ka kah-wathwatani ka lu gwaɗay na, haɗ sanaLfiɗa Gwaɗa wa. Kəl yu ka mna tsayaná, mamu sanlaha ma mnduha ta mbaɗaghəŋ ghuni, ta kuma mbəɗanaftá LfiɗaGwaɗa† Kristi. 8 Ka iʼi nda kaghuni wa!Ka lagha sana mndu, dər va na aŋni natsi, dər duhwala Lazglafta ta luwa tsi, kamna sana gwaɗa tskəm nda ya mnaghunaaŋni katsi ná, ka nza tsa mndu ya ndaksiʼa. 9 Mnumna yu má mndani, wana yuta vrəgliŋtá mnəglaghunata ndanana. Kamnaghunamna sana mndu ta sana gwaɗatskəm nda ya snaŋ kuni da aŋni katsi ná,ka nza tsa mndu ya nda ksiʼa.

10 Vani tama ná, ka zɗəganata yu tamnduha ka yu ta kəl yu ka mnay mandanana re, ari ka zɗəganata yu ta Lazglafta ana? Zɗəganata ɗa ta mnduha ta psə yu ra?Ka zɗəganata ɗa ta mnduha ta psə yu katsi

ná, nza a yu ka mnda ksanatá slna ta Kristinda tsa wa.

Zbapzba Lazglafta ta Pwal ka mnda ghu-nay

11 Zwanama ɗa, ta snaghunamsna yukazlay: Nana Lfiɗa Gwaɗa ta mnaghunatayu na ná, sabi da mnda səla a wu kəʼa.12 Manda va tsaya ná, snaŋ da mndu a yuwu, mndu a guli ta taghaɗifta wa. YesuKristi ka ghəŋani ta guniɗiŋta.

13Nda sna kaghuni ta nzakwa ɗa ghalyama nzakwa ɗa ma dina la Yahuda. Matsa fitik ya ná, si ta gay yu tiri ŋa IglizaLazglafta, si ta kumay yu ta zaɗanatá həŋ.14 Mataba kamtaghuha ɗa ná, mal iʼi si taŋavata ka ksa dina la Yahuda. Hamha yu taghəŋa ɗa ka ksa dina dzidzíha‡ ɗa.

15 Kulam nda tsa, zbuzba Lazglafta ta iʼidaga ma nzakwa ɗa ma huɗa ma ɗa. Kazɗiɗiŋtá tsi ta huɗi ka hgaftá iʼi, ŋa ksaslnani. 16 Ka sniɗimtá tsi ta zwaŋani ŋadzaʼa ɗa mna gwaɗa ta ghəŋani ŋa gwalkul nzakway ka la Yahuda. Ma tsa fitikasniɗimtani ya, gi sliʼaf a yu ka laghwiɗawaŋtá hiɗaku da mndu§ wa. 17 Sliʼaf ayu guli ka lafi da luwa Ursalima da guyaftávgha nda gwal ta tiŋlaghutá nzakway kagwal ghunay, ka iʼi wa. Ka sliʼafta yuka laghwi ta haɗika Arabiya. Tahula tsa,ka vragaptá yu ka laghwi da luwa Damas.18 Tahula vaku hkən tama, ka sliʼaftá yu kalafi daUrsalima ŋa snaŋtá Kefas, kamagatáyu ta fitik ghwaŋpɗə hutaf* ga taŋ. 19Haɗsanlaha ma gwal ghunay guyaf yu ta vghanda həŋ wu, ta ghəŋa Yakubu zwaŋamanima Mgham† Yesu yeya guyaf ŋni ta vghanda tsi. 20 Nana skwi ta vindi yu ŋa ghuniná, tsakalawi a wu, kahwathwata ya, takəma Lazglafta ta gwaɗa yu.

21 Manda sliʼafta ɗa ma luwa Ursalima,ka laghu yu ta haɗika Siri nda ya ta haɗikaSilisi. 22Ma tsa fitik ya, haɗ ya nda sna ta iʼimataba Igliz ta haɗika Zudiya wa. 23Gwaɗatamnə lu ta ghəŋa ɗa yeya snaŋ həŋ kazlay:Tsa mndu si ta giri ŋa amu ghalya ya kay tambəɗavafta ndana, kamna gwaɗa ta ghəŋatsa Lfiɗa Gwaɗa si ta kumə tsi ta zaɗanataya, ka həŋ. 24 Manda snaŋta taŋ kazlay:

* 1:2 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:6. † 1:7 Ngha ta 2:3-5, aya 12-14. ‡ 1:14 Slna gwal ghunay 8:3, 22:3-5,26:9-11. § 1:16 Ngha ta Slna gwal ghunay 9:3-6, 22:6-10, 26:13-18. Aya 15: gray nda Isaya 49:1, Irmiya 1:5. * 1:18Ngha ta Slna gwal ghunay 9:26-30, nda Yuhwana 1:42. † 1:19 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:9, nda 15:13.

Galat 2:1 242 Galat 2:18Nda mbəɗa nzakwa ɗa kəʼa, ka zləzlvu həŋta Lazglafta ta ghəŋa ɗa.

2Pwal ma Ursalima

1 Vaku ghwaŋpɗə fwaɗ tahula tsa, kavrəgladaftá yu da luwa Ursalima kawadaganda Barnabas, ka kladanaftá Titus ta səlaɗa*. 2 Kəl yu ka vrəgladafta ná, Lazglaftata guniɗiŋtá tvi kazlay: La kəʼa. Mandalafa ɗa, ka nzata yu kawadaga nda gwal tanghə lu ka la mali ta ghəŋa gwal zlghaynda ŋuɗuf. Ka mnanaŋtá yu ta həŋ tagwaɗa ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa ya ta mnəyu ŋa gwal kul nzakway ka la Yahuda,kada kwala tsafaratá vgha ɗa, nda ŋavataya ta ŋavata yu ma tsa slna ya nzata kabətbət. 3 Titus gratá wawakwa ɗa ná,mnda la Grek ya. Haɗ mndu ta walaŋtámnanata kazlay: Ba tsaghatá fafaɗ kəʼanda tsi wa. 4 Sabsa gwaɗa ta tsa fafaɗkabga mamu sanlaha ma zwanama† kaghwaɗak ta kɗikadamta nzamta matabaŋni, ŋa ɓadza tsa falaʼuwata vgha ŋni maYesu Kristi ya. Ta kumay həŋ ta niŋnista kavuʼa zlaha Musa. 5Walaŋ a ŋni ta zlanaŋtátvi dər ka kiʼa ta həŋ wu, kada ŋaghunataŋni ta kahwathwata Lfiɗa Gwaɗa.

6 Ama tsa gwal ta nghə lu ka la mali taghəŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf ya ná, haɗsana skwi sganagha həŋ ta ghəŋa tsa skwita taghu yu ya wa. Da iʼi taɗa, dər máwa həŋ, kaskwa turtuk həŋ da iʼi, kabgahaɗ Lazglafta ta gala mndu‡ wa. 7 Nziyanza tsi ná, grafgra hahəŋ kazlay: VlihavlaLazglafta ta slna dzaʼa mna Lfiɗa Gwaɗa ŋagwal kul nzakway ka la Yahuda, manda vaya mnana tsi ta Piyer ŋa dzaʼa da mnay ŋala Yahuda ya kəʼa. 8 Tsa Lazglafta ta ksaslna ma Piyer ta ghunafta da la Yahuda yaná, va tsa Lazglafta ya ta ksa slna ma iʼi, taghunaftá iʼi guli da gwal kul nzakway ka laYahuda. 9 Grafta i Yakubu nda Kefas ndaYuhwana ta nzakway ka guguɗi matabaIgliz ta tsa zɗakatahuɗi zɗiɗiŋ Lazglaftaya, ka zgwaŋnatá həŋ nda Barnabas ŋamaraŋtá guyatá wa taŋ nda aŋni. Ŋa dzaʼaaŋni tvə la Grek, ta dzaʼa hahəŋ tvə laYahuda. 10Ka havapta kuni ka gwal ka pɗu,

ka həŋ yeya skwi mnaŋna həŋ. Ka magə§yu guli ta tsa slna ya.

Dvanaghata Pwal ta Kefas11Manda lagha Kefas da luwa Aŋtakiya*,

ka dvanaghatá yu ta kəma mnduha taghəŋa ɓədzaku ya maga tsi. 12 Skwi tamagay ná, ta taŋtaŋ, ta zay Piyer ta skwikawadaga nda gwal zlghay nda ŋuɗuf kagwal kul nzakway ka la Yahuda. Ma sanafitik tama, ka ghunadaptá Yakubu ta sanamnduha da aŋni. Manda ɓhadaghata tsamnduha ya, ka tsaghutá Piyer ta vgha,kabga zləŋa gwaɗa da la Yahuda. 13 Katsaghutá sanlaha ma la Yahuda ta nzak-way ka gwal zlghay nda ŋuɗuf ta vghaguli manda tsa ŋa Piyer ya. Ka dəɗamtáBarnabas guli da tsa ghwaɗaka ndana taŋya. 14 Nghay ɗa ná, haɗ tsa magakwa taŋya ta gra vgha nda Lfiɗa Gwaɗa wu, kəl yuka dvanaghatá Kefas ta kəma mnduha ka-zlay: Ka si kagha ta nzakway ka la Yahuda,manda ŋa gwal kul nzakway ka la Yahudaka ka ta nzaku, nzakwa a ka manda ŋa laYahudawu, kabgawu ta kəl ka kambla gwalkul nzakway ka la Yahuda ŋa nzaku mandaŋa la Yahuda na? ka yu.

Nda mba dər wa ta zlghafta15 Aŋni ná, la Yahuda ɓuzul ŋni. Nza a

aŋni ka gwal kul nzakway ka la Yahuda kulsnaŋtá Lazglafta wa. 16 Dər má mantsa tsi,nda sna amu kazlay: Mndu ya ta nzakwaytɗukwa ta wa ira Lazglafta ná, tsaya mnduta zlghaftá Yesu Kristi, mndu ta maga skwita kumə zlaha Musa a wu kəʼa. Tsaya tamakəl aŋni ka zlghaftá Yesu Kristi ŋa nzakwaŋni ka gwal tɗukwa ta wa ira Lazglafta†.Taghəŋa vəl magay ŋni ta skwi ta kuməzlaha Musa a wu, kabga haɗ mndu dzaʼanzata ka mndu tɗukwa ta wa ira Lazglaftama magayni ta skwi ta kumə zlaha Musawa. 17 Aŋni ta nzakway ka la Yahuda, tazbay ŋni ta nzakway ka gwal tɗukwa ta iraLazglafta nda ma zlghafta ŋni ta Kristi. Tsaslaŋnagha lu ka gwal dmaku ní, nu ká ludzaʼa mnay? Dzaʼa maray tsaya kazlay: Tavla mbraku ŋa dmaku Kristi nda tsa kəʼara? Dər nekw, haɗ tsaya mantsa wa. 18Wyatsi, ka mbəɗglavambəɗa yu ka vrafta ta

* 2:1 Slna gwal ghunay 11:30, 15:2. † 2:4 Ngha ta Slna gwal ghunay 1:7. Gray nda 1:6. ‡ 2:6 Gray nda Vraftata Zlahu 10:17. § 2:10 Slna gwal ghunay 11:29-30. * 2:11 Ngha ta Slna gwal ghunay 11:19-26. † 2:16 Nghata Ruma 1:17, Zabura 143:2, Ruma 3:20, 22.

Galat 2:19 243 Galat 3:16zlahuha ya si zlanava yu ghalya katsi ná,ksuksa yu ta ghəŋa ɗa nda tsa. 19 Zlahu tadzatá iʼi, kəl yu ka zlaŋtá zlahu ŋa nzakwaɗa nda hafu da Lazglafta. Ma zləŋaftá Kristita udza zləŋay ná, kawadaga mtuta yu ndatsi. 20 Iʼi, kata hafay yu ta hafu katsi, iʼi a tahafay wa. Tsa Kristi ta nzakwayma iʼi yeya.Ka ta nzaku yu nda hafu ma sluʼuvgha ɗandanana guli katsi, ta nzaku yu nda hafuma zlghay nda ŋuɗuf ma Zwaŋa Lazglaftata ɗvutá iʼi ka vlatá tsi ta ghəŋani ta gwaɗata iʼi. 21 Va a yu ta vziŋtá zɗakatahuɗaLazglafta wa. Ala ka laviŋlava lu ta nza-kway ka mndu tɗukwa tawa ira Lazglaftanda ma maga skwi ta kumə zlaha Musa yakatsi, haɗ hayhaya mtuta mtu Kristi ndatsa tama wa.

3Ka maga skwi ta kumə zlahu tsi, ka zl-

ghafta nda ŋuɗuf a tsi1 Aya la Galat ksu skwi! Nya sughunus

lu na? Ya wya maraghunamara yu tsiɗiɗta Yesu Kristi ta mtuta ta udza zləŋay.2 Ndanana ná, turtuk skwi ta ɗawaŋta yuda kaghuni: Nda ma magata ghuni taskwi ta kumə zlaha Musa mutsafta kunita Sulkum nda ghuɓa re, ari ma snaŋtaghuni, ka zlghaftá kuni ta Lfiɗa Gwaɗata mnə lu a na? 3 Nu ta ksutá kaghuni!Wya tiŋəl nda Sulkum nda ghuɓa zlraftakuni, ndanana tama ná, ta kumay kunita kɗiŋta nda slna sluʼuvgha rki? 4 Tsawinda tsa skwiha ta slaghunaghata ya ná, kabətbət nzakwa tsi ra? Graf a yu kazlay: Kabətbət nzakwani kəʼa wa. 5 Tsa Lazglafta tavlaghunatá Sulkum ta maga mazəmzəmhamataba ghuni ya ná, vəl magata ghuni taskwi ta kumə zlaha Musa kəl tsi ka maga-ghunata re, ari vəl snaŋta ghuni ka zlghaftákuni ta Lfiɗa Gwaɗa a na?

Abraham ná, mndu ta zlghafta nda ŋuɗufya

6 Havakwahava ta nzakwa Abraham ɓa!Nda vinda ma gwaɗa Lazglafta kazlay: TaLazglafta fafta Abraham ta ghəŋ kəl tsi kanzakw ka mndu tɗukwa ta kəma Lazglaftakəʼa. 7 Nda tsaya tama na, ɗina ka snaŋtaghuni kazlay: Tsa gwal ta zlghaftá Lazglafta

kahwathwata ya ta nzakway ka zwanaAbraham kəʼa. 8 Ka gwaɗa Lazglafta ghadata mnata ná, Lazglafta dzaʼa nanaftá gwalkul nzakway ka la Yahuda ka gwal tɗukwata wa irani ma zlghafta taŋ nda ŋuɗuf, kaʼa.Ka Lazglafta ghada ta mnanatá Abrahamguli na: «Dzaʼa tfanaghatfa yu ta wi tainda mndəra mndu nda ma kagha*,» kaʼa.9Mantsa tama, tfanaghatfa Lazglafta ta wita gwal ta zlghaftá Lazglafta manda Abra-ham ta zlghafta ya.

10 Inda gwal ta faftá ghəŋa taŋ ta magaskwi mna zlahu ná, nda ksiʼa həŋ. Mantsaya ná, nda vinda ma deftera Lazglafta ka-zlay: Nda ksiʼa inda mndu kul kɗanaftáinda skwiha ya nda vinda ma deftera zlahukəʼa. 11 Nda tsala kazlay: Haɗ mndu dzaʼanzata ka mndu tɗukwa ta wa ira Lazglaftakabga vəl magayni ta skwi ta kumə zlahawu kəʼa. Mantsa ya guli ná, nda vinda madeftera Lazglafta kazlay: Mndu ta nzakwayka mndu tɗukwa ma zlghay nda ŋuɗufani,dzaʼa nzata nda hafu kəʼa. 12 Haɗ skwi taguyanaftá zlahu nda zlghay nda ŋuɗuf wa.Ka zlahu katək na: «Inda mndu ta ksatáinda tsa zlahuha ya ná, nda tsi dzaʼa nzatatsi nda hafu†» kaʼa.

13 Kristi ta varagamapta ma tsa ksiʼazlahu ya, kabga niŋna lu ka ksiʼatá mnduŋa da manaka amu. Ka lu vindafta magwaɗa Lazglafta na: «Inda mndu zləŋaf luta udzu‡ ná, nda ksiʼa,» kaʼa. 14Mantsa yamaguta tsi, kada mutsafta gwal kul nzak-way ka la Yahuda ta tsa tfawi tfanava luta Abraham ya nda ma Yesu Kristi. Tsayatama dzaʼa kəl amu ka mutsafta nda mazlghay nda ŋuɗuf ta Sulkum tanaf Lazglaftata imi ta sləməŋ ya.

Ta ta imi ta sləməŋ nda zlahu15 Zwanama ɗa, ka graghunaf gra yu

nda va skwi ta magaku da mnduha ɓa: Kalagha mnduha his ka dzraftawi ka thaftádzvu taŋ tida katsi ná, haɗ wa sana mnduka ɓadziŋta dər ka sganaghata ta ghəŋatsa dzratawa taŋ ya guli wa. 16 Mandava tsaya nzakwani da Lazglafta guli. ŊaAbraham nda zivrani tanafta Lazglafta taimi ta sləməŋ. Vindaf a lu kazlay: ŊaAbraham nda zivirhani§ kəʼa manda skwi

* 3:8 Ngha ta Zlrafta 15:6, Ruma 4:3, aya 7: Ruma 4:16, aya 8: Zlrafta 12:3. † 3:12 Ngha ta Vrafta ta zlahu 27:26,Habakuk 2:4, gray nda Ruma 1:17, aya 12: ngha ta Zlahu 18:5, Ruma 10:5. ‡ 3:13 Ngha ta vrafta ta Zlahu 21:23.§ 3:16 Ngha ta Zlrafta 12:7.

Galat 3:17 244 Galat 4:7nda ndəgha həŋ wa. «Nda zivrani ka lu,»tsaya ta nzakway turtuk, ka Kristi. 17 Skwita kumə yu tamnay ná, dzrafdzra Lazglaftata wi nda Abraham. Ka zatá lu ta vaku fwaɗdərmək nda hkən mbsak. Tahula* tsa kadasabi gwaɗa ta zlahu. Tsaya tama na, laviŋ atsa zlahu ya ta ɓadziŋtá tsa dzratawi dzrafLazglafta nda Abraham ya wa. Laviŋ a taɓadziŋtá tsa imi tanaf Lazglafta ta sləməŋya guli wa. 18Ka si dzaʼa vlay Lazglafta ta zahəga ŋa mndu, kabga vəl magatani ta skwita kumə zlahu katsi ná, mutsuglavata a mata ta imi ta sləməŋ ŋamnduwa. Tsaw tamaná, ma tsa tanafta tanaf Lazglafta ta imi tasləməŋ ta Abraham ya mutsafta tsi ta tfawi.

19 Ka si mantsa tsi tama, kabgawu kəlLazglafta ka vlatá zlahu? Vlaŋnavla, kabgaŋa snaŋta ŋni ta skwiha ya kul zɗəganata.Ŋa fitik kwitikw vlaŋnata tsi ha ka saghatsa fitik dzaʼa kəl tsa zivir dzaʼa sabi maAbraham, tanaf tsi ta imi ta sləməŋ ya kasagha. Duhwalha Lazglafta ta klaktá tsazlahuha ya nda ma sana mndu ta nzakwaymataba† mnduha nda Lazglafta. 20Matabamnduha his ta nzakwa mndu matabu ta-zlay, ama haɗmndu ta nzakwaymatabumafitika tanafta Lazglafta ta imi ta sləməŋ‡ taAbraham wa.

Nu ta magə lu nda zlahu21 Tsa ta ta imi tanaf Lazglafta ta sləməŋ

ya ná, zɗəgana a ta zlahu nda tsa tamarki na? Mantsa ya a ɗekɗek wa! Ka simá mamu zlahu ta laviŋta vlaŋtá hafu tamnduha katsi ná, ma laviŋlava ta nanaftámnduha ka gwal tɗukwa ta wa ira Lazglaftaguli. 22 Má ŋa nzakwani mantsaya na:«ksamksa dmaku ta inda mnduha ma dz-vani,» ka lu vindafta ma gwaɗa Lazglafta.Nda nza mantsa ya, kada vlata Lazglafta tatsa ta ta imi ta sləməŋ taf tsi ta sləməŋ yaŋa gwal ta zlghaftá Yesu Kristi. Ta ghəŋavəl zlghafta taŋ kweŋkweŋ dzaʼa kəl tsi kavlaŋtá həŋ.

23 Ta kul sagha gwaɗa ta zlghay ndaŋuɗuf ná, nda nza zlahuha manda gwal tangha aŋni tsam tsi. Zlahu ta ngha aŋni haka sagha fitika gunaŋnaŋta Lazglafta ta tvagwaɗata zlghayndaŋuɗuf. 24Mantsa yaná,

zlahu ta nzakway ta ngha aŋni ha ka saghaKristi, kada nzakwa ŋni ka gwal tɗukwa tawa ira Lazglafta nda ma zlghay nda ŋuɗuf.25 Ndanana manda sagha gwaɗa ta zlghaynda ŋuɗuf, ta haɗ walglaŋta ŋni ta nzatamista zlahu wa.

26 Kaghuni demdem, nda nza kuni kazwana Lazglafta ma zlghafta ghuni ta YesuKristi. 27 Kaghuni demdem, magaghunaf-maga lu ta batem ma ndiʼatá vgha ghuninda Kristi, kada klaftá kuni ta saɗani.28 Ma tsaya tama, ta haɗ skwi ta dganatála Yahuda nda la Grek wu, haɗ skwi tadganatá vuʼa nda mndu kul nzakway kavuʼa wu, haɗ skwi ta dganatá zgun ndamarakw wa. Kaghuni demdem, kaskwaturtuk kuni ma ndiʼatá vgha ghuni ndaYesu Kristi. 29Kaghuni, ka si nda ndiʼa vghaghuni nda Kristi, nda nza kuni ka zivraAbraham nda tsa, mutsafmutsa kuni ta zahəga ya tanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ§.

4Vuʼa a wu, Zwaŋa Lazglafta ya

1 Wya skwi ta kumə yu ta mnay: Ka taka zwaŋ mndu dzaʼa za tsa həga ya, haɗskwi ta dganata nda vuʼa dər má ŋani indaskwi wa. 2 Ma tsa nzakwani ta ka zwaŋya ná, ta snanasna ta ŋa gwal ta nghaptaka tsatsi, nda ŋa gwal ta nghapta ka tsahuzlahani ya tani, ha ka lagha ta tsa fitiktsaf dani ya. 3Manda va tsaya nzakwani daamu guli. Ma fitika nzakwa amu ka zwanita kul sagha gwaɗa ta Kristi ná, ta ga vuʼaskwiha ta ga mgham ma na ghəŋa haɗik*na amu. 4 Ama magatá tsa fitik ya, kaghunagata Lazglafta ta zwaŋani. Marakwta yagata ma saghani, ka nziŋtá tsi mistazlaha Musa, 5 kada varagapta tsi ta gwal taga vuʼa mista tsa zlahu ya, kada nuta ŋni kazwana Lazglafta.

6 Ŋa maraŋta kazlay: Zwanani kunikəʼa, ka ghunagatá Lazglafta ta Sulkumazwaŋani da ŋuɗufa mu. Tsa Sulkum ya tamnay kazlay: Aba! Da†! kəʼa. 7 Tsaya tamaná, nza a ka ka vuʼa wu, zwaŋani ka. Ka ndanza ka ka zwaŋani, nda nza ka ka mnda zahəga ma zɗakatahuɗa Lazglafta.

* 3:17 Ngha ta Sabi 12:40. † 3:19 Ngha ta Slna gwal ghunay 7:53. ‡ 3:20 Gray nda Vrafta ta Zlahu 6:4. § 3:29Gray nda Ruma 4:13. * 4:3 Ngha ta 4:9, Kwalasuha 2:8, 20. † 4:6 Ngha ta Markus 14:36, Ruma 8:15, gray nda aya5-7 Ruma 8:15-17.

Galat 4:8 245 Galat 5:3Ɗasuwa ka la Galat da nzəglaku həŋ ka

vuʼa8 Ghalya ma fitika kwala ghuni kul

snaŋtá Lazglafta, vuʼa skwa wuyay kul nza-kway ka vərɗa‡ Lazglafta si ta gə kuni.9 Ndanana tama, manda snaŋta ghuni taLazglafta, ta snaŋtá Lazglafta ta kaghuniná, waka kuni ta vrəglaghuta mista sanaskwiha kul haɗmbrakwa§ taŋ, kul haɗ rəgataŋ, kul haɗ hayhaya ta na? 10 Ta fafakuni ta ghəŋa ghuni ka wara sana vaghuha,nda sana tiliha, nda sana fitikha, nda sanavakuha*! 11 Ta vlihatá zləŋ skwi ta magəkuni. Manda skwi ka bətbət tsa slna ɗamagaghuna yu ya, ka yu.

12 Zwanama ɗa, wyawa dzvu, nzawanzamanda iʼi, manda ya nza iʼi manda kaghuniya. Haɗ dmaku giha kuni wa. 13 Ndasna kaghuni, ma zlrafta ɗa ta mnaghunatáLfiɗa Gwaɗa ná, ma ɗaŋwa yu. 14 Aŋmndani, tsa ɗaŋwa ɗa ya ná, ghwaɗakaɗaŋwa ya. Nduk nda tsa, mbiɗa a kuni taiʼi wu, vziɗ a kuni wa. Katək ná, mandatsuʼa duhwala Lazglafta tsuʼafta kuni ta iʼi,manda tsuʼa Yesu Kristi ka kuni tsuʼaftáiʼi. 15 Ga tsa rfu si ta rfu kuni ghalyaya? Nu ta magay ndanana kul haɗ kuni tarfu? Grafgra yu kazlay: Ma tsa fitik ya, kamá si ta magaku tsi ná, má tsatsakwaslaptsakwasla kuni ta ira ghuni ka vlihata kəʼa.16Ndanza yu ka ghumaghuni ndana, kabgavəl mnaghunata ɗa ta kahwathwata rki?

17 Tsa mnduha ya ná, ta ŋavaŋa həŋ kaŋaghunata, ama nda tvani a wa. Ta kumayhəŋ ta dgaghunata nda iʼi, kabga ŋa ŋavataghuni mista taŋ. 18 Ɗina ŋavata, ka ndatvani tsi. Inda fitik katsi tama guli, ma kzləlu ta nzakwa ɗa mataba ghuni kada magay.

19 Zwana ɗa, ta ɓasəgəltá vgha yu taghəŋa kaghuni manda marakw ta ɓasayaku, ha ka nghavata Kristi dar makaghuni. 20 Ndanana ná, ta kumay yuta nzavaghunata kada snaŋta yu ta skwiŋa mnaghunata, kabga kɓiɗifkɓa kunikatakata.

Nzakwa i Hadzara nda Sara21Na kaghuni ta kuma nzakumista zlahu

ná, mnihawa mna, sna a kuni ta skwi tamnə tsa deftera zlahu ya rki na? 22 Ká lu

vindafta ta ghəŋa Abraham na: Mutsaf-mutsa ta zwani his, pal ndamarakwkavuʼa,pal nda marakw kul haɗ ka vuʼa. 23 Tsazwaŋa tsamarakw ka vuʼa ya ná, nda ndanasluʼuvgha tsaya. Tsa zwaŋ ya tsa marakwkul haɗ ka vuʼa ya guli ná, manda ya tanafLazglafta† ta imi ta sləməŋ tsaya. 24 Matsa skwi ta luta ya ná, mamu klatá ghəŋaskwiha his mida, kabga tsa miʼaha his yaná, dzratawi his ya. Taŋtaŋa dzratawi ná,ta ghwá Sinay. Ka vuʼa ta ya tsatsi tazwani. Tsaya ta nzakway kaHadzara. 25TsaHadzara ya ta nzakway ka ghwá Sinay tahaɗikaArabiya. Nda luwaUrsalima‡ gitanata gra lu, kabga tsatsi nda zwanani tani vuʼahəŋ. 26 Ursalima ya ta luwa ná, nza a kavuʼawu, tsaya ta nzakway kamamu ta amu.27Nda vinda ma deftera Lazglafta kazlay:Rfa ta rfu, kagha dzəghəŋ ta kul yanaghutá

zwaŋ!Rfa ta rfu, ka hayaya ka ta hayayə, kagha ta

kul walaŋta ɓasa yaku ya,kabga mal ndəghata zwana marakw vziŋ

zəʼala§ taŋ,ka ŋa marakw ya ta nzaku nda zəʼala taŋ

kəʼa ya.28 Zwanama ɗa, kaghuni zwana ta ta imi

ta sləməŋ manda nzakwa Izak ya. 29Ma tsafitik ya, tsa zwaŋ ya lu ma ndana sluʼuvghaya si ta giri ŋa tsa zwaŋ ya lu manda yakumaf Sulkum ya. Ta manda tsaya nzak-wani kulam gita. 30 Tsaw ká lu vindaftama deftera Lazglafta na: Ghzliŋghzla ta tsamarakw ka vuʼa ya nda zwaŋani tani, kabgahaɗ zwaŋa marakw ka vuʼa dzaʼa za həganda zwaŋa marakw kul nzakway ka vuʼa*wu kəʼa. 31 Mantsa tama zwanama, nza aamu ka zwana marakw ka vuʼa wu, zwanamarakw kul nzakway ka vuʼa amu.

5Plimispla Kristi

1 Plimispla Kristi, ŋa kwala mu nzəglakuka vuʼa mista zlahaMusa. Mantsa tama, di-havawadiha, yaha lu nglighunista ka vuʼa.2Ka iʼi Pwal ta mnaghunata ná, ka tsaŋnatáfafaɗ ta kuməŋni ka kuni katsi ná, haɗ sanaskwi ghzlaghuna Kristi nda tsaya tama wa.3 Ka yu tata mnəgəlta ŋa inda mndu ta

‡ 4:8 Ngha ta 1 La Kwareŋt 8:4-6. § 4:9 Ngha ta 4:3. * 4:10 Ruma 14:5, Kwalasuha 2:16-23. † 4:23 Zlrafta16:15, 21:2. Aya 23: Zlrafta 17:16, Ruma 9:7-9. ‡ 4:25 Gray nda Mata 23:37, Lukwa 13:34. § 4:27 Isaya 54:1.* 4:30 Aya 29: gray nda Zlrafta 21:9, aya 30: Ngha ta Zlrafta 21:10.

Galat 5:4 246 Galat 6:3kuma tsanata lu ná, nda fa vghani ŋa magainda skwi ta kumə zlahu guli nda tsa. 4 Indatsa kaghuni ta zba nzaku tɗukwa ta waira Lazglafta nda ma zlahu ya, tsaghu tsakuni ta vgha nda Kristi, bəghapbəgha kunima zɗakatahuɗa Lazglafta. 5 Aŋni ná, ndafa ghəŋa aŋni kazlay: Namafna Lazglaftaka mndu tɗukwa ta wa irani, kabga vəlzlghafta mu ta Kristi nda ŋuɗuf kəʼa. Tsayaskwi ta kzlə amu ndamambrakwa Sulkum.6 Ka nda ndiʼa mndu nda Yesu Kristi katsi,dər nda tsa fafaɗani, dər tsa a tsi wu, haɗghzliwani wa. Zlghafta nda ŋuɗuf, ka maratsa zlghay ya nda ma ɗvutá sanlaha vərɗaskwi.

7 Ya si ta dzaʼa ta kəma ta kəma kuniní, wa ta pyaftá kaghuni ka snatá ŋa kah-wathwata na? 8 Tsa nana kaghuni nanaflu ya ná, da Lazglafta ta hgaftá kaghuni asagha tsiwa. 9«Ksita ta is ta ŋlanaftá hupu*demdem.» 10 Nda sna yu kazlay: Haɗ fitikdzaʼa dganata kaghuni ta ŋa ghuni ndanunda ŋa ɗa wu kəʼa, kabga nda guya mu maKristi. Nda sna yu guli kazlay: Tsa mnduta kladamtá hwazlaɓaku da taba ghuni ya,dər má kinawu nzakwa tsa mndu ya, dzaʼatsanaghatsa Lazglafta ta guma kəʼa.

11 Zwanama ɗa, iʼi, ka si tata gɗata tamnay kazlay: ɗina tsatá fafaɗ kəʼa yu katsiya ní, kabgawu ta kəl mnduha ka giri ŋaɗa tama? Haɗ tsa mtuta mtu Kristi taudza zləŋay ya dzaʼa nzakway ka tuthunwa. 12 Inda tsa gwal ta hwazlaɓa kaghuniya ná, ka hərɗiŋhərɗa həŋ ta vgha taŋ, kanzakwa həŋ daghəraʼ!

13 Zwanama ɗa, hgaghunahga Lazglaftaŋa kwala ghuni nzakway ka vuʼa zlahu.Ala ka si mantsa tsi, ma klaf kuni ta tsaplata vgha ghuni ya ka skwi ŋa dzaʼa ghunimaga skwi ta kumə sluʼuvgha. Katək ná,ɗvuvuswaɗva ta vgha ghuni, ka katuvustakuni ta vgha ghuni mataba ghuni. 14 Indazlahu ná, ma gwaɗa turtuk gwamta tsi tavgha, ta mnə lu kazlay: Ɗvuɗva ta mndasəla manda va ya ta ɗvuta ka ta ghəŋagha†kəʼa ya. 15 Ama ka si ta hihiʼiduvtávgha, ka kwahuvustá vgha kuni matabaghuni manda ŋa nimtak katsi ná, ɗaswa kákuni da zaɗanata kuni ta ghəŋa ghuni.

Zlanawa Sulkum ka pgha tsi ta kaghuni manzakwa ghuni

16 Skwi ta mnaghunata yu ná, nzawanzata nzaku manda ya ta kumə Sulkum. Kamantsa ka kuni nzaku, haɗ kuni dzaʼa wal-glaŋta laghu maga skwi ta kumə sluʼuvghawu, 17kagba va a sluʼuvgha ta skwi ta kuməSulkum ta magay wu, va a Sulkum ta skwita kumə sluʼuvgha ta magay guli wa. Tazlərɗawi həŋma vgha taŋ. Tsaya kwal kunikul laviŋtá maga skwi ya ta kumə‡ kuni tamagay. 18Ka Sulkum ta pgha kaghuni katsi,ta haɗ kuni mista zlaha Musa wa.

19 Ma ɗifa a skwiha zɗəgana magayta sluʼuvgha wu, wya həŋ: Maga sliʼiŋs-liʼiŋ, hliri, maga skwa hula, 20 wuyaskwi, maga mndu nda ghwani, nzakuka ghuma, zlərɗawi, draku, ɓasa ŋuɗuf,ɗva ghəŋ, daga vgha, kwal kul guyaghəŋ, 21 haraʼutiri, ghuyaku, nda hambalavgha ŋa ghuyaku ka maga sliʼiŋsliʼiŋ, ndapɗakwa sanlaha ma skwiha manda tsahaya. Ka yu ta mnəglaghunata manda va yaghada yu ta mnuta ná, haɗ mndərga gwalta maga tsa skwiha ya dzaʼa lami da gamghama Lazglafta wa.

22Ama, wya skwiha ta yaganapta Sulkumnda ghuɓa: Ɗvutá mndu, nzata nda rfu,nzata nda zɗaku, nzata nda ksa ŋuɗuf,nzaku ka ŋərma mndu, maga skwi ɗina,nzaku tɗukwa, 23 nzaku leɓtekwa, waraghəŋ. Haɗ zlahu nda gwaɗa ta ghəŋa tsahaya wa. 24 Gwal ta nzakway ka ŋa YesuKristi ná, dzadza hahəŋ ta udza zləŋay taskwiha ta kumə sluʼuvgha, nda ghwaɗakaskwiha kavghakavgha ta mamə həŋ. 25 Kasi Sulkum ta vlamata hafu katsi, zlanamaSulkum ka pgha tsi ta amu guli. 26Ma gləmu ta ghəŋ! Ma zbəmu ta gwaɗa da mndu,ma drəmu ta draku guli.

6Skwi sləgaf mndu, tsaya dzaʼa tsi tskay

ta vwah1Zwanama ɗa, ka nda ngha kuni tamndu

ta maga skwi kul ɗinaku katsi, kaghunita pghu Sulkum ya, vranakwavra ta vərɗatvi, ama ɗasuwa ka kuni magay. Ɗasuwaka vərɗa kagha guli da ksutá tsi ta kagha.2 Katuvuswa vgha ma kərta ndəgaku saninda sani. Mamagay ghunimantsa ya, dzaʼanzakwa kuni ka gwal snatá zlahaKristi. 3Kahaɗmndu taɓta iʼi wu, kamndu tsaw ta slaf

* 5:9 Gray nda 1 La Kwareŋt 5:6. † 5:14 Zlahu 19:18. ‡ 5:17 Gray nda Ruma 7:14-23.

Galat 6:4 247 Galat 6:18a ka sana skwi kay guliwuná, nana ghəŋanita nanə tsi. 4Kinawu nzakwa ŋa ɗa ma slnaná, ká inda mndu ngha slnani. Tsaya dzaʼakəl tsamnduya ka rfa ghəŋani, nda sanlahaa dzaʼa laghwa tsi gray wa. 5Ŋa ghəŋani tamaga mndu ta inda skwi.

6 Ka kla a kla mndu ta taghanata luta gwaɗa Lazglafta, ta skwi mataba indaskwihani, ka vlay ŋa mndu ta taghanata.

7 Yaha kuni nanətá ghəŋa ghuni. HaɗLazglafta ta zlaŋtá mndu ta nənɓay wa. Kanu sləga* mndu ya ná, tsaya dzaʼa tsi tskayguli. 8 Ka ŋa sluʼuvgha sləga mndu katsi,ŋa sluʼuvgha dzaʼa tskə tsi, ŋa zaɗamtanimida. Ala ka ŋa Sulkum sləga mndu, ŋaSulkum dzaʼa tsi tskay, ta nzakway ka hafuŋa kɗekedzeŋ. 9Ma zlaŋ mu ta maga skwiɗina, ma rwu mu ta vgha, kabga dzaʼatskay mu saghar fitikani. 10 Mantsa tama,ta tsekeʼluwa ná, magama maga ta skwiɗinaɗina ŋa inda mndu. Katkatatani ŋazwanama mu ma zlghay nda ŋuɗuf.

Ga zgu11 Nghawa ndandaghulaʼatá na vindi na

ɓa! Nda dzvaɗa vindafta yu. 12Tsamnduhata kuma mblaftá kaghuni ka tsa fafaɗ yaná, ta kumay həŋ ta ghubay mnduha tahəŋ. Skwi kəl həŋ ka magay mantsa yaná, wara ghuyay taŋ ta ɗaŋwa ta gwaɗa taudza zləŋay Kristi ya. 13Vərɗa tsa gwal ndaɗatsa fafaɗa taŋ ya ná, haɗ həŋ ta magaskwi ta kumə zlahu wa. Ta kumay həŋta ɗatsata ghuni ta fafaɗ, ŋa ghubay taŋta ghubakwa taŋ ta ghəŋa ɗatsatá fafaɗaghuni. 14 Iʼi taɗa, ta ghəŋa mtuta mtuMgham Yesu Kristi ta udza zləŋay yeya taghubə yu ta ghubakwa ɗa. Ma tsa mtutanita udza zləŋay ya, mtuta skwi ta kuməsluʼuvgha ma iʼi, ta mtuguduŋta iʼi guli taskwi ta kumə sluʼuvgha. 15 Tsatá fafaɗ ná,sana skwi a wu, kwal kul tsatá guli ná,sana skwi a wa. Nzata mndu nda hafuvlama Lazglafta, na mali ma skwi. 16Ka nzazɗakwa Lazglafta nda tawa hiɗahiɗani taghəŋa inda gwal ta snatá na skwi ta taghəyu na. Mantsa ya guli ta ghəŋa gwal tanzakway ka vərɗa Israʼila Lazglafta.

17Tahula tsa tama, yahamnduwalglaŋtadiɗiptá vgha, kabga miviɗ ya ta vgha ɗa tamaray kazlay: Ŋa Yesu Kristi yu kəʼa.

18 Zwanama ɗa, ka nza zɗakatahuɗaMghama mu Yesu Kristi kawadaga ndakaghuni! Amin.

* 6:7 Ngha ta Ayuba 4:8, Mahdihdi 22:8, Huseya 8:7.

Afisus 1:1 248 Afisus 1:21

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Afisus

Ga zgu1 Iʼi Pwal, zbap Lazglafta ŋa nzaku ka

mnda ghunay Yesu Kristi, ta vinda naɗelewer na ŋa kaghuni gwalma luwaAfisusta nzakway ka ŋa Lazglafta, ŋa kaghuni tazlghaftá Yesu Kristi ka nzaku kuni ka ŋaniya, ta vindaghunafta yu.

2 Ka vlaghunavla Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗaninda zɗakwani tani.

Vlamavla Lazglafta ta zɗakwani ma YesuKristi

3 Zləzlvama Lazglafta ta nzakway kaDani ma Mgham Yesu Kristi. Tsatsi tatfamaghatawi ma vlamatani ta inda skwiɗinaɗina daga ta luwa ŋa kataŋtá sulkumamu. Nda ma ndiʼatá vgha mu nda YesuKristi magamata tsi. 4Ma kɗaku Lazglaftazlaganaptá ghəŋa haɗik, zabapzaba ta amuŋa nzaku ka mnduhani, ka guyamafta ndaYesu, kadanzakwamuhezleʼ ŋanzakwamukul haɗ ghwaɗaka skwi ta amu. 5 Ɗvuɗvata amu daga manda ghalya, ka psaptá tsita amu ka nimista ka zwanani nda ma YesuKristi. Manda tsaya ɗvuta tsi ma zɗakwani.6 Manda tsaya magata tsi ŋa zləzlvay muta glakwa zɗakatahuɗani. Katakata vla-mata tsi ta zɗakatahuɗani ya nda ma slnaZwaŋani ɗvu tsi.

7 Nda usani varata tsi ta amu, amugwal nda ndiʼa nda tsi, ka plimistá* tsita dmakuha mu. Mantsa ya maramaŋtaLazglafta ta glakwa zɗakatahuɗani. 8 Kandəghamaftá tsi nda tsa zɗakatahuɗani ya,ka vlamatá inda ɗifil nda mahizl ya taramata. 9 Ka maramaŋtá tsi ta skwi ŋamagay ya nda ɗifa daga manda ghalya sikul snaŋtá mnduha. Tsa skwi kumaf tsi tamagay ya ná, nda nza nda ma slna YesuKristi. 10 Wya tsa skwi ya: Ka nda magafitik, dzaʼa tskanatska ta inda skwiha ndaya ta luwa tani, nda ya ta haɗik tani, ŋanzanaghata Yesu Kristi kamgham ta ghəŋataŋ demdem.

11 Zabapzaba Lazglafta ta amu ŋa nza-kway ka mnduhani ma guyamaftani ndaKristi. Magamaga manda tsaya, kabgatamafta ta imi ta sləməŋ† daga mandaghalya. Ka mnaftá tsi ta magakwa indaskwi manda ya kumaŋ tsi, 12 kada zləzlvamnduha ta glakwanima aŋni ta faftá ghəŋaŋni ta Yesu Kristi daga taŋtaŋ ya.

13Mantsa ya kaghuni guli nda ndiʼa kuninda tsi ma snaŋta ghuni ta vərɗa gwaɗaya kəl Lazglafta ka mbaghunafta, ma vlataghuni ta ghəŋa ghuni ŋaYesuKristi. Ma tsandiʼatá kaghuni nda Kristi ya, ka vlaghu-natá Lazglafta ta Sulkum nda ghuɓa yatamaf tsi ta imi ta sləməŋya. Tsa Sulkumyaná, ŋizla nzakwa mu ka mnduha Lazglaftaya. 14 Ŋa ɗasuɗasu vlamata tsi ta tsaSulkum ya, ŋa maraŋta ká Lazglafta dzaʼavlamatá inda pɗakwa skwiha ɗinaɗina da-zlay, manda ya mna tsi. Ma tsa fitik dzaʼambamafta Lazglafta ŋa ɗekɗek ya dzaʼatsuʼa mu. Zləzlvama glakwa Lazglafta.

Ndəɓa dzva Pwal ta ghəŋa gwal zlghaynda ŋuɗuf ma Afisus

15 Tsaya ta kəl yu ka rfa Lazglafta taghəŋa kaghuni. Manda snaŋta ɗa kazlay:Zlghafzlgha kuni ta Yesu Kristi, ɗvuɗvakuni ta mnduha Lazglafta guli kəʼa, 16 haɗyu ta zlanatá maga duʼa ta ghəŋa kaghuniwu, ta rfanagharfa yu ta Lazglafta. 17Tsatsiná, Da dagala ya. Ŋani ta maganataMghama mu Yesu Kristi ta slna. Da tsita ndəɓa yu ta dzvu ka vlaghunata tsi taɗifil dzaʼa kəl kuni ka laviŋtá snaŋtá vərɗatsatsi. 18 Ta ndəɓay yu ta dzvu da tsiguli ka tsalaghunapta tsi ta ndana ghuniɗina, kada snaŋta kuni ta tsa ŋərma skwikəl tsi ka hgaghunata kazlay: Dzaʼa mut-say kuni kəʼa ya. Ta ndəɓay yu ta dzvuguli dzaʼa kəl kuni ka snaŋtá glakwa tsaskwa za həga faghuna tsi nda inda gwalta nzakway ka ŋani ya tani. 19 Ta kumayyu ta snaŋta ghuni kazlay: Malaghumalambrakwani ta inda skwi, nda ya kəʼa takata amu gwal ta zlghafta kəʼa. Katakatatsa mbrakwani ya. 20 Nda tsa mbrak-wani ya sliʼaganapta tsi ta Kristi ma mtakuka nzanata nda ga zeghwani ta luwa‡ ŋavlaŋtá glaku. 21 Hada ta ga Kristi ta

* 1:7 Gra nda vli ma Kwalasuha 1:14. † 1:11 Ngha ta Yesuwa 13:19. ‡ 1:20 Ngha ta Zabura 110:1.

Afisus 1:22 249 Afisus 2:17mgham ta ghəŋa inda sulkumha dagalada-gala, kabga malaghumala ta mbrakwa taŋ.Malaghumala mbrakwani ta inda mbrakuya vlaŋ lu ta mndu ŋa ga mgham§. Taghəŋa gwal vlaŋ lu ta ga mgham ndananayeya a wu, nda gwal dzaʼa gay ta kəmatani. 22Ka vlaŋtá* Lazglafta ta gamgham taghəŋa inda skwi. Ma tsa nzakwani ka malita ghəŋa inda skwiha ya, ka fata tsi guliŋa nzaku ka ghəŋ ta ghəŋa Igliz. 23 Kristiná, ghəŋ ta ghəŋa Igliz ya, ta nzakway kavghani. Ma tsa guyatá vgha mnduhaniya nzamta Kristi. Ma tsatsi nzatá nzakwaLazglafta ka mara vgha nda ma tsatsi guli.

2Sliʼagamapsliʼa Lazglafta ma mtaku

kawadaga nda Yesu Kristi1 Ghalya si nda rwa kaghuni ta wa ira

Lazglafta, kabga ghwaɗaka skwiha si tamagə kuni. 2 Si ta gɗata ta ksa saɗamnduha ma na ghəŋa haɗik na kuni.Gwaɗa halaway ta ga mgham ta ghəŋaghwaɗaka sulkumha, ta nzaku ma ghu-vaŋata luwa si sna kuni. Kulam ndanatsa ghwaɗaka sulkum ya ta gɗata ta ksaslna ma ŋuɗufa mnduha ta kwalaghutasna gwaɗa Lazglafta. 3 Amu demdem guli,manda tsa nzakwa hahəŋ ya si amu ghalya.Ghwaɗaka skwiha ta kumə ŋuɗufa mu, ndaghwaɗaka ndanuha ta ndanu mu, si tamagəmu. Ma tsa nzatá nzakwa mu mandatsaya ná, ma dzaʼa dəɗamdəɗa amu guli daɓasa ŋuɗufa Lazglafta, ka guram nda va ŋatsa mnduha ta maga ghwaɗaka skwiha ya.

4 Tsaw Lazglafta ná, dagala tawahiɗahiɗani, ɗvuɗva ta amu. 5 Kulam ndava tsa rwatá amu, kabga vəl magata mu taghwaɗaka skwiha ya ná, ka ɗvaftá tsi taamu ka vramamta nda hafu kawadaga ndaKristi. Zɗakatahuɗa Lazglafta kəl kuni kambafta. 6Ma tsa ndiʼatá amu nda Kristi ya,ka sliʼagamaptá Lazglafta mataba gwal ndarwa kawadaga nda Yesu Kristi ka pghatáamu ta luwa, ka nzamata ka ga mghamkawadaga nda Yesu Kristi. 7 Mantsa yamaramaŋta tsi ta zɗakatahuɗani nda maYesu Kristi, ŋa nghaŋta mnduha dzaʼayayə lu ta kəma ta nzakwa glakwa tsazɗakatahuɗani ta malaghutá inda skwi

ya. 8 Zɗakatahuɗani tani kəl Lazglafta kambaghunafta nda ma zlghafta ghuni taKristi. Mbaghunaf a ta ghəŋa vəl magataghuni ta skwiha ɗinaɗina wu, ka mbalaymbaghunafta tsi. 9Mbaghunaf a Lazglaftata ghəŋa vəl magata ghuni ta sana slna wu,da ghərɓə mndu ta ghərɓaku. 10 Magatáslna Lazglafta na amu na. Vlamavla ta hafuka lfiɗ ma ndiʼatá amu nda Yesu Kristi ŋagɗata mu ta maga slnaha ɗinaɗina. Ndaghada payafta Lazglafta manda tsaya, ŋamagay mu.

Ka mndu turtuk lu ma Kristi11 Ka yu ta mnaghunata wa, mndəra la

Yahuda a kaghuni wa. Havakwahava ɓa tanzakwa ghuni ghalya ta kul zlghaftá kunita Kristi. Gwal kul tsaku fafaɗa taŋ ka həŋta hga kaghuni. Kəl həŋ ka hga kaghunimanda tsaya na: Mnduha Lazglafta aŋni kahahəŋ, kabga ɗatsatá fafaɗa taŋ. Tsaw tsatsatá fafaɗa taŋ ya ná, skwi ta nghanaŋtásluʼuvgha ya ɗatsa mnduha nda dzva taŋ.12 Havakwahava kazlay: Ma tsa fitik ya ná,sna a kuni ta Kristi wu kəʼa. Nza a kuni tekwmatabamnduha ta haɗika Israʼilawa. Tekwa kaghuni mataba gwal dzraf Lazglafta tawi nda həŋ ka tanaftá imi ta sləməŋ ta həŋya wa. Ma nzakwa ghuni ma na ghəŋahaɗik na ná, haɗ skwi faf kuni ta ghəŋtida wu, sna a kuni ta Lazglafta guli wa.13Ghalya, si diʼiŋ kuni nda Lazglafta. Ndanatama, nda ndiʼa kuni nda Yesu Kristi mapghiŋtani ta usani ta gwaɗa ta kaghunima mtutani. Tsaya ta ndusaghunakta ndaLazglafta. 14 Manda bata dzugur si nzatánzakwa ghuma mataba mu, ka sagha tsipsliŋta, ka namafta ka mndəra mndu tur-tuk. Əŋkaʼa ka tsatsi ta famta zɗakumatabamu. 15 Ka hliŋtá tsi ta inda tsa zlahuhata mnə la Yahuda ya nda ma mtutani,kabga ŋa guyanaftá mndəra la Yahuda ndasanlaha ma mndəra mndu ŋa nzakwa taŋka sana lfiɗa mndəra mndu turtuk. Matsa magatani mantsa ya famta tsi ta zɗakumataba taŋ. 16 Ma tsa mtutani ta udzazləŋay ya guyanafta tsi ta tsa mndəra mn-duha his ya ka mndəra mndu turtuk, kaslərɓaptá zughu mataba taŋ nda Lazglafta.Ma tsa mtutani ya kwala sani kul husaŋtásani nda sani mataba taŋ. 17 Sasa Kristita ghəŋa haɗik da mna Lfiɗa Gwaɗa ta

§ 1:21 Ngha ta Kwalasuha 1:16 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata. * 1:22 Ngha ta Zabura 8:7.

Afisus 2:18 250 Afisus 3:17ghəŋa zɗaku ŋa kaghuni gwal si diʼiŋ ndaLazglafta, nda ya ŋa aŋni gwal si ta ndu-sanavatá* Lazglafta ya. 18 Əŋkaʼa ka Kristikəl amu demdem, kaghuni nda aŋni tani,ka laviŋta ndusanavatá Lazglafta ta nzak-way ka Da, nda ma tsa Sulkum nda ghuɓaturtuk ya.

19 Tsaya tama ná, nza a kuni ka mayəmwu, nza a kuni ka matbay guli tama wa.Nda nza kuni ndanana tama ka mndaluwa kawadaga nda sanlaha ma mnduhaLazglafta. Nda nza kuni ka mnda huɗahəga. 20Ndanza kunimandapalaha ta bə luta həga nda tsi. Gwal ghunay nda la anabina tughwa tsa həga ya. Yesu Kristi tsa paladihaf tsa həga ya ta vgha tida ya. 21 Əŋkaʼaka tsatsi kəl tsa həga ya ka sladata, ka ŋlaku,ka nuta ka həga nda ghuɓa ka ŋa Lazglaftaya. 22 Ma tsa ndiʼatá kaghuni nda Kristiya, guyaghunafguya nda sanlaha ma gwalzlghay nda ŋuɗuf guli, kada nuta mu ka tsahəga ta nzaku Lazglafta nda ma Sulkum ya.

3Mnay Pwal ta ɗifatá skwa Lazglafta

1Tsaya kəl iʼi Pwal hbam luma gamak kamaga duʼa ta ghəŋa kaghuni. Hbamhba luta iʼi ta ghəŋa vəl maganata ɗa ta slna taYesu Kristi ŋa kata kaghuni gwal kul nzak-way ka la Yahuda ya. 2 Nda sna kuni kah-wathwata kazlay: Zɗazɗa Lazglafta ta huɗika vlihatá slna ŋa magay ɗa ŋa ghuni kəʼa.3 Tsatsi ta guniɗiŋtá ghunislaka ɗa, kəlyu ka snaŋtá ɗifata skwani manda ya vin-daghunaf yu neɗ ya kay. 4 Ka dzaŋafdzaŋakuni katsi ná, dzaʼa nda sna kuni kazlay:Nda sna yu ta ɗifatá skwa Lazglafta tanzakway ka Kristi kəʼa. 5 Tsa ɗifatá skwaniya ná, maranaŋ a Lazglafta ta mnduhaghalya wa. Ndanana tama, ka marigiŋtá tsinda ma Sulkum nda ghuɓa, ka maranaŋtátsi ta mnduhani zabap tsi ŋa nzakway kagwal ghunay nda la anabi. 6Wya tsa skwaLazglafta ta ɗifanata ya: Dzaʼa zay gwal kulhaɗ ka mndəra la Yahuda ta zlghafta taza mgham ta vəl Lazglafta kawadaga ndamndəra la Yahuda gwal ta zlghafta. Ndakaghuni tani, nda vərɗa la Yahuda tani, ndana kuni ka mndəra mndu turtuk. Tsa imitanaf Lazglafta ta sləməŋ ta gwal ta ndiʼaftá

vgha nda Yesu Kristi ya ná, dzaʼa vlamavla,ka Lfiɗa Gwaɗa ta mnay.

7 Zɗiɗiŋzɗa Lazglafta ta huɗi ka niɗiftaka Kwalvani ŋa mna tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ŋamnduha nda ma mbrakwani ya vliha tsi.8Mal iʼi hta tanimatabamnduha* Lazglaftamndani, kulam nda va tsa, ka zɗaŋtá tsita huɗi ka vlihatá tsa slna mnanaŋtá gwalkul nzakway ka la Yahuda ya, ta tsa zɗakuta mutsu lu da Kristi ya. Tsa zɗakuya ná, dagala katakata, laviŋ a mnduhata kɗanaktá snaŋta wa. 9 Ka zɗiɗiŋtáLazglafta ta huɗi guli ŋa tsislanapta ɗa tainda mndu, ká Lazglafta fata daga mandaghalya ta tsa ɗifatá skwi dzaʼa tsi ma-gay ya. Zlaganapzlaga Lazglafta ta indaskwiha. Si nda ɗifa da Lazglafta ta waira mnduha daga ghalya†. Ndana tama,ka kligiŋtá tsi ta daɓi. 10 Ndanana kazlaganaptá Lazglafta nda ma mnduhani ŋanghaŋta gwal dagaladagala nda gwal ndambra nda mbra‡ ta luwa ta guyatá vghamnduhani, ŋa snaŋta taŋ ta nzakwa ɗiflaLazglafta kavghakavgha. 11 Nda kɗa fitikafata Lazglafta daga ta kul magaftá tsi taghəŋa haɗik. Ndanana ka magatá tsi ndama Yesu Kristi Mghama mu. 12 Nda mazlghafta mu ta Yesu Kristi ka ndiʼaftá vghanda tsi, kəl mu ka ndusanavata Lazglaftakul haɗ zləŋ. 13 Tsaya tama ta kəl yu kandəɓa dzvu ŋa ghuni, ma rwaghuna tsi tavgha, kabga snaŋta ghuni ta ghuya ɗaŋwaɗa ta ghəŋa vəl mnaghunata ɗa ta LfiɗaGwaɗa. Ka ufa tsa ghuya ɗaŋwa ɗa ta ghəŋaghuni ya, ta vgha ŋa ghuni.

Ɗva mnda Kristi14Ta ghəŋa tsaya ta kəl yu ka tsəlɓata ka

maga duʼa ta ghəŋa kaghuni da Lazglaftata nzakway ka Da. 15 Tsatsi vərɗa ka Data tsaftá hgu ta mndəra gwal ta haɗik ndagwal ta luwa tani. 16 Tsaya ta kəl yu kandəɓa dzvu da tsi ka ksa tsi ta slna ndatsa mbrakwani dagala ya ma ŋuɗufa ghuni,ka vlaghunata tsi ta mbraku kahwathwatanda ma Sulkumani. 17 Ta ɗaway yu da tsiguli ta gɗavata Kristi ma ŋuɗufa ghuni mazlghafta ya zlghaf kuni. Ta ndəɓay yu tadzvu da tsi guli, ka ŋavata kuni ka ɗvuvustávgha ghuni sani nda sani. Ka ta ɗvuvusɗva

* 2:17 Gray nda Isaya 57:19. * 3:8 Gray nda 1 La Kwareŋt 15:9. † 3:9 Gray nda Ruma 16:25. 26. ‡ 3:10 Nghata Kwalasuha 1:16 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata.

Afisus 3:18 251 Afisus 4:16kuni ta vgha ghuni kahwathwata katsi ná,dzaʼa nzakway kuni manda dihatá fu laghuslrəŋhani da ghuvata haɗik. Dzaʼa nzakwaykuni guli manda dihata həga thaf lu tamndərani ta vəl təŋtəŋa. 18Ma tsaya dzaʼakəl kaghuni nda inda sanlaha ma mnduhaLazglafta ka snaŋtá kɗavakta ɗvu ya ɗvuKristi ta amu. Haɗ vərvra kɗavakta ɗvutata ɗvuta tsi ta amu wa. 19 Aŋ mndani, haɗmndu ta laviŋtá snaŋtá vərvəra ɗvuta ɗvuKristi ta amu mndani wu, dər má mantsatsi, ta ɗaway yu da Lazglafta ŋa laviŋtaghuni ta snaŋta, kada ksafta nzakwa ghunita saɗa Lazglafta.

20 Lazglafta ta laviŋtá maga inda skwidemdem. Nda tsa mbrakwani ta magaslna ma amu ya, ta laviŋta tsi ta magainda skwiha ka malaghutá skwiha yata ɗawu mu nda skwiha ta ndanu mutani. 21 Zləzlvama Lazglafta ta ghəŋaŋərma skwiha maga tsi nda ma mnduhata zlghafta, nda ya nda ma Yesu Kristi.Zləzlvama zləzlva ŋa kɗekedzeŋ! Mantsaya katsi.

4Nzaku turtuk ma Kristi

1 Ta ghəŋa tsaya tama ta kəl iʼi tsamlu ma gamak ta ghəŋa vəl maganata ɗata slna ta Mgham Yesu Kristi, ka ndəɓadzvu da kaghuni kazlay: Nzawanza tanzaku tɗukwa manda ya ta raŋtá mnduhaLazglafta, kabga hgaghunahga Lazglaftaŋa nzaku ka ŋani kəʼa ya. 2 Ma indaskwi ta magə kuni, nda hana ka ghəŋaghuni, leɓtekwa ka nzakwa ghuni, ta ksayka kuni ta ŋuɗuf. Suʼuwawa ta skwi tamagaghunata sanlaha, ka ɗvuta kuni tahəŋ. 3 Sulkum nda ghuɓa ta guyaghunata,ŋavawaŋa ka nzakwa kuni ta nzaku ndazɗaku, kada nzakwa kuni ka gwal nda guyaghəŋa taŋ. 4 Gwal zlghay nda ŋuɗuf ná,manda sluʼuvgha* Kristi turtuktuk ya nza-kwani. Turtuktuk Sulkum nda ghuɓa guli,turtuktuk skwi ya faf kuni ta ghəŋ tida hgaghuna Lazglafta ŋa zlghay. 5 TurtuktukMghama mu, turtuktuk tva zlghay ndaŋuɗufa mu, nda hga mndu turtuktuk mag-amafta lu ta batem. 6 Turtuktuk Lazglaftata nzakway ka dani ma inda mndu, ta ga

mgham ta ghəŋa inda mndu, ta ksa slnanda inda mndu, ta nzaku ma inda mndu.

7 Inda amu dagamaf daga Kristi tazɗakatahuɗani prək nda amu ŋa magaslnani, kabga mantsa ya kumafta tsi tadagamafta. 8 Wya ka deftera Lazglaftamnata:«Tahula ghuɓasaptani ta ghumahani, ka

ŋlaghatá tsi ta luwa,ka hliŋtá tsi ta kasatá vuʼahani,» kaʼa.Ka daganaftá tsi ta slna kavghakavgha† ta

mnduha ta ghəŋa haɗik.9 «Ka ŋlaghatá tsi ta luwa,» ka defteri ya ní,nu klatá ghəŋa tsa gwaɗa ya na? Kəl tsika mna tsaya ná, kabga tiŋəl ta na ghəŋahaɗik na saha tsi karaku. 10 Tsa mndu tasaha ta ghəŋa haɗik ya ná, va tsa mndu yatsa ta ŋlaghatá ta luwa ka zaghuta trezekw,ŋa gayni ta mgham ta ghəŋa inda skwi ndaSulkumani. 11 Tsatsi ta daganaftá slnahakavghakavgha ta mnduha. Ka gwal ghu-nay sanlaha, ka la anabi sanlaha, Ka gwalmna Lfiɗa Gwaɗa sanlaha, Ka gwal nghagwal zlghay nda ŋuɗuf ka tagha skwiha‡ŋa taŋ sanlaha. 12 Manda tsaya kəʼa da-ganata ŋa katay taŋ tamnduha Lazglafta ŋamaganatá slnani, kada mutsafta mnduhaLazglafta ta nzakway ka sluʼuvgha Kristi taŋlaku ta kəma ta kəma. 13 Manda tsayadzaʼa nzagwafta mu demdem ta vgha ŋanzaku ka mndu turtuk nda ma fafta muta ghəŋ ta Zwaŋa Lazglafta, ŋa snaŋta mu,ŋa nzakwa mu ka gwal nda ndəha mandaKristi kul haɗ sana skwi tida ya. 14 Ndatsaya tama ná, nzata a mu manda zwaniwa. Nanglafta a gwal tsakalawi ta amunda tsa ghwaɗaka skwa taŋ ta taghə həŋya ŋa zaɗimista ma tvi, manda kwambaluta klambaraku ta ghəŋa drəf wa. 15 Nzataa mantsa ya wu, kahwathwata skwi ta ng-hanatá Lazglafta dzaʼa mnuvusta mu maɗvuvusta mu ta vgha mu, ŋa glakwa muma inda skwi ma ndiʼatá amu nda Kristita nzakway ka ghəŋ ta ghəŋa gwal zlghaynda ŋuɗuf ya. 16 Manda mala ta nzag-wanatá vgha mndu ya ná, manda tsayanzagwanata Kristi ta mnduhani. Ka ta ksaslna inda fawayha ta vgha mndu manda yata raku katsi, ɗina ta glakwa tsa mndu yata glaku. Manda tsaya nzakwa gwal zlghay

* 4:4 Sluʼuvgha turtuk: Gray nda sura 2:16, Ruma 12:5, 1 La Kwareŋt 12:12. † 4:8 Ngha ta Zabura 68:19. ‡ 4:11Gray nda 1 La Kwareŋt 12:28.

Afisus 4:17 252 Afisus 5:5nda ŋuɗuf guli. Ka ta ɗvuvusɗva mnduhaLazglafta ta vgha taŋ, ta magay dər wa taslnani ya vlaŋ lu katsi, dzaʼa glaku həŋ takəma ta kəma nda mbrakwa Kristi.

Nzawanza ta nzaku ka lfiɗma Kristi17 Wya skwi ta mnaghunata yu. Ka

ŋɗaŋɗa ta mnaghunata yu guli ma hgaMgham. Yaha kuni nzakugəltá nzakumanda gwal kul snaŋtá Lazglafta, ta ndanaskwi dzaʼa kwal kul kataŋtá həŋ ya. 18Ndadərzla sləməŋa taŋ, haɗ lfiɗa hafu ta vləLazglafta ya da həŋ wu, kabga təŋtəŋaghəŋa taŋ, sna a həŋ ta Lazglafta wa. 19Ksaa hula ta həŋ dər kinawu magata həŋ taghwaɗaka skwiwa. Skwi ta kumə sluʼuvghata magay fa hahəŋ ta ghəŋa taŋ ŋa magay.Sliʼiŋsliʼiŋ yeya ŋa taŋ ta magay, zla a həŋguli wa.

20 Kaghuni, manda zlghafta ghuni taKristi ná, manda tsaya a taghaghunaf lu tatva nzakuwa. 21Grafgra yu kazlay: Nda snakuni ta gwaɗani ka zlghaftá kuni kəʼa. Mandiʼafta ghuni ta vgha nda tsi, taghaghunaftagha lu ta kahwathwata ma Yesu. 22 Skwitaghaghunaf lu ná, zlaŋta ghuni ta tsa tvanzaku si ta nzakw kuni ghalya ya. Tsatva nzaku si ta nzaku kuni ghalya ya si taɓadza kaghuni, kabga si ta haraʼuway kunita inda ghwaɗaka skwi ta nana kaghuni.23 Zlanaŋwa tvi ta Lazglafta ka mbəɗanaftátsi ta ŋuɗufa ghuni, ka ndana kuni ta vərɗandanu. 24 Vlaghunavla Lazglafta ta lfiɗanzaku ta gara vgha nda ŋani§. Favawafa tama ta tsa lfiɗa nzaku ta zɗəganataya. Tuɗukwa tsa tva nzaku ta zɗəganataya, nda ghuɓa nzakwani guli manda ya tataghə kahwathwata Lazglafta.

25Mantsa tama, yaha kuni tsakalgəltawi,mnuvuswa kahwathwata mataba ghuni*,kabga nda guya mu demdem ma sluʼuvghaturtuk. 26 Ka gafga kuni ta sidi, ɗasuwa kákuni da magata kuni ta ghwaɗaka skwi†.Ma dəɗaghunagha fitik nda ɓasatá ŋuɗuf,27 da mutsaftá halaway ta tvi ŋa klamtákaghuni da ga dmaku. 28 Ka si ta ghalimndu katsi, yaha tsi da ghalgəltá ghali,ka maga tsi ta slna nda dzvani ŋa kata

ghəŋani, nda ya ŋa mutsaftani ta skwiŋa kataŋtá la ka pɗu. 29 Yaha ŋaslu dasabi ma wa ghuni. Gwaɗa vla mbrakuma zlghay nda ŋuɗuf ŋa sanlaha katsi sabima wa ghuni. Gwaɗa ksay sləməŋ kakuni gwaɗay, ŋa kataŋtá sanlaha. 30 Yahakuni ŋranaftá ŋuɗuf ta Sulkum‡ nda ghuɓaya vlaghuna Lazglafta. Tsa Sulkum ndaghuɓa ya ná, ŋizla nzakwa ghuni ka ŋaLazglafta ya. Ta nzata tavata kaghunitsa Sulkum ya ha ka sagha tsa fitik dzaʼakəl Lazglafta ka varatá kaghuni ɗekɗekya. 31 Hliŋwa dgun ma ŋuɗufa ghuni,zlaŋwa ɓasa ŋuɗuf, zlaŋwa sidi, ma zlərɗəkuni ta wi nda mndu, ma razə kuni tamndu, yaha kuni da maga dər mndərawati ma ghwaɗaka skwi. 32 Ŋərma skwiká kuni magay mataba ghuni, nzawanzanda tawa hiɗahiɗa, pluvuswa dmakuhaghuni, manda va ya plaghuna Lazglafta tadmakuha ghuni nda ma Kristi§ ya.

5Nzaku ma tsuwaɗak

1 Ndana tama, zwana Lazglafta ya ɗvutsi katakata kuni, ksawaksa ta saɗani*.2Ma slnaha ghuni ta magə kuni inda fitik,maraŋwamara ta ɗvu ŋa sanlaha. Mantsaya ɗvuta Kristi ta amumamtutani ŋa mba-mafta. Tsa skwimaga tsi ya ná, zɗəganazɗata Lazglafta† manda skwa pla ghəŋ tavlaŋta lu.

3Yanda nza kuni ka ŋa Lazglafta ya, yahakuni walaŋtá hliri, yaha kuni maga skwahula, yaha kuni tsagana, yaha mndu darazaghunafta ta ghəŋa tsa skwiha ya. 4Ra aguli ka saba skwahula, nda tsaɓaku, ndaɓlavgha ma wa ghuni wa. Skwi ta raku ka sabima wa ghuni ná, rfay ghuni ta Lazglafta taghəŋa inda skwiha magaghuna tsi. 5 Wyaskwi ŋa snaŋta ghuni: Haɗ gwal ta hliri,nda gwal ta maga skwa hula, nda gwal tatsagana, dzaʼa mutsaftá skwa za mghamma luwa ga mghama i Lazglafta nda Kristiwa. Tsa gwal malaghumala ɗvafta taŋ tatsagana ka Lazglafta ya ná, ka guram ndawuya skwi tsaya.

§ 4:24 Gray nda Zlrafta 1:26. 27. * 4:25 Ngha ta Zakari 8:16. † 4:26 Ta gra vgha nda Zabura 4:5 ka ta nghay luta gwaɗa Grek ŋa ghalya. ‡ 4:30 Gray nda Isaya 63:10. § 4:32 Gray nda Mata 6:12, 14. Ka plaghunatá tsi,ma sanlaha ná, ka plamatá həŋ. * 5:1 Gray nda Levitik 19:2, Mata 5:48. † 5:2 Gray nda Sabi 29:18. Ta ɗvaftáamu: Ta ɗvaftá kaghuni, ka sanlaha.

Afisus 5:6 253 Afisus 5:336 Yaha mnduha da nanaghatá kaghuni

nda tsakalawa taŋ. Ta ghəŋa tsa ghwaɗakaskwiha ya ta ɓasa Lazglafta ta ŋuɗuf dzaʼakəl tsi ka tsanaghatá guma ta gwal ta magatsa ghwaɗaka skwiha ya. 7 Ma guyə kunita vgha nda tsa gwal ta maga mndərga tsaghwaɗaka skwiha ya. 8 Si ma grusl nzatánzakwa ghuni ghalya. Ndana tama, ndandiʼa kuni ndaMghamYesu, ma tsuwaɗak‡nzatá nzakwa ghuni, nzawanza tama tanzakwa ghuni manda gwal ta nzaku matsuwaɗak. 9 Kəl yu ka mnay mantsa yaná, ta sliʼagapta ma tsuwaɗak§ na skwihaɗinaɗina, nda skwiha tɗukwatɗukwa, ndakahwathwata. 10 Ŋavawaŋa ka tsəmaptáskwi ta zɗəganatá Mgham, ka maga kuni.11Ma famkuni ta ghəŋaghuni da ghwaɗakaskwiha ta magə gwal ma grusl*, haɗ hay-hayani wa. «Na skwi ta magə kuni na ná,»ɗina a wu, ka kuni mnanaŋtá həŋ baŋluwakatək. 12 Ta ksaku ka hula dər gwaɗay mawi ta tsa skwi ta magə həŋ ma ɗifa maɗifaya. 13Ka kligiŋkla lu ta ghəŋa tsa skwiha yata daɓi katsi ná, dzaʼa nzakway tsuwaɗaka.14 Ka nda ghada saba skwi ta daɓi katsi ná,gi tsuwaɗak nzakwani. Tsaya ta kəl lu kamnay kazlay:«Kagha mndu ta hani, sliʼafsliʼa ta hani.Sliʼafsliʼa mataba gwal nda rwa,ka tsuwaɗakaghafta Kristi» kəʼa ya.

15 Mantsa tama, ɗasuwa ka kuni ndanzaku ta nzaku kuni. Manzaku kunimandala rgha, nzawanza manda gwal nda mahizlma ghəŋa taŋ. 16 Inda fitikamutsafta ghunita maga skwi ɗina ya ná, gi magawamaga,kabga ndaɗa a ghwaɗaka skwiha ta magəmnduha ta na fitik na wa. 17Tsaya tama ná,ma nza kuni manda la rgha, ŋavawaŋa kasna skwi ta mnaghunata Mgham ŋa magayghuni.

18 Ma ghuyaf kuni nda ima in-abi, ya ta ɓadzay ta nzakwa mndu,Sulkum nda ghuɓa katsi mbutá kaghuni.19Waɗahanafwa vgha sani nda sanimatabaghuni, nda inda mndəra lahaha ya tavlaghunata Sulkum. Zləzlvawa Lazglaftama hyahya ŋuɗufa† ghuni nda lahaha.20 Rfawarfa ta Lazglafta ta nzakway ka

Da inda fitik ta ghəŋa inda skwi ta magaghunata tsi nda ma Yesu Kristi.

Nzakwa i zəʼal nda marakw21 Hanaganawa hana ta ghəŋa ghuni

mista sani nda sani, kabga ta zləŋaykaghuni ta Kristi.

22Kaghuni miʼaha, ka hanaganahana dərwati ma marakw ta ghəŋ mista zəʼala taŋ.Manda tsaya dzaʼa maraŋta kuni ta hanatághəŋa ghuni mista Mgham Yesu. 23 Zəʼalná, ghəŋa markwa taŋ ya, manda nzakwaKristi ka ghəŋ ta ghəŋa Igliz ya. Kristi tamba tsa gwal zlghay nda ŋuɗuf ta nzakwayka sluʼuvghani ya guli. 24 Mantsa ya guli,inda miʼaha, ka hanaganahana dər watita ghəŋani mista zəʼala taŋ ma inda skwi,manda ya ta hanaganata Igliz ta ghəŋmistaKristi ya.

25Kaghuni zəʼalha, ka ɗvuta dər wati mazgun ta markwa taŋmanda ya ta ɗvu Kristita Igliz, ka mtutá tsi kabgani ya. 26Mtumtata ghəŋani, ka ghuɓiŋtá tsi nda imi‡ ndama gwaɗani kada nzakwa tsi hezleʼ. 27 Takumay ta fatá Igliz ka makwatarka ta wairani. Va a ta nzatani nda rɗak wu, va a tarazu tida wu, va a ta dər wati ma bədzakutida wa. Ta kumay ta nzakwani ɗina kulhaɗ sana skwi tida. 28 Manda tsaya guli,ka ɗvuta zəʼal ta markwa taŋ, manda va yata ɗvuta tsi ta sluʼuvghani. Mndu ta ɗvamarkwa taŋ ná, ghəŋani ta ɗvu tsi. 29 Haɗmndu ta husaŋta sluʼuvghani wu, ta zuŋ zata skwa zay, kelkelkel kəʼa ta nghay, mandaya ta zə Kristi ta skwi ŋa Igliz, ka nghaykelkelkel ya, 30kabga inda amu sluʼuvghanimu. 31«Tsaya ta kəl zgun ka zlaŋtá dani ndamani, ka laghwi ndiʼaftá vgha nda markwataŋ, ka nzakwa taŋ ka sluʼuvgha turtuk-tuk§,» ka defteri mnata. 32 Tsa gwaɗa yaná, nda la skwi mida. Ka iʼi ta mnaghunataná, ta ghəŋa i Kristi nda Igliz ta mna tsi tatsa gwaɗa ya. 33 Tsaw nghaghunagha nghatsa gwaɗa ya ta kaghuni guli. Indamndu kaɗvuta tsi ta markwa taŋ manda ya ta ɗvutatsi ta ghəŋani. Inda marakw guli, ka sna tsita gwaɗa da zəʼala taŋ.

6Nzakwa zwani nda dadaha taŋ

‡ 5:8 Gray nda Isaya 60:1. 3. § 5:9 Tsuwaɗak: Sulkum, ka sanlaha (gray nda Galat. 5:22). * 5:11Gray nda Ruma. 13:12. † 5:19 Gray nda Zabura 33:1. 3. ‡ 5:26 Nda imi: Tsaya ima batem (Gray nda Titus 3:5.).§ 5:31 Zlrafta 2:24.

Afisus 6:1 254 Afisus 6:211 Kaghuni zwani, snawasna ta gwaɗa

da dadaha ghuni, kabga tsaya skwi tazɗəganatá Mghama mu, tsaya skwi tɗukwaguli. 2 «Sna ta gwaɗa da i da gha nda magha,» ka lu vindafta ma deftera Lazglafta.Tsaya taŋtaŋa zlahu fanava Lazglafta ndatatá imi ta sləməŋ tavatani. 3Wya tsa tatáimi ta sləməŋ ya: Ka ta snay ka ta gwaɗa dadadaha gha, «dzaʼa zɗa nzakwa gha, dzaʼaslraku hafa gha ta ghəŋa haɗik*,» kaʼa.

4Kaghuni dadaha, ma ganaf kuni ta ɓasaŋuɗuf ta zwana ghuni. Galawagala ta həŋ,taghawatagha ta skwiha ŋa taŋ, zlahawa-zlaha ta həŋ manda ya ta kumə Mghamamu.

Nzakwa kwalvaha nda daŋahəga taŋ5 Kaghuni la kwalva, snawasna ta gwaɗa

da daŋahəga ghuni ma na ghəŋa haɗik na.Zləŋawa zləŋa ta həŋ, ka vla kuni ta glakuŋa taŋ nda ŋuɗufa ghuni turtuk, mandaskwi ŋa Kristi ta maga kuni. 6Ta wa ira taŋkweŋkweŋ yeya a dzaʼa maga kuni mandagwal ta zba rfanaghata mnduha ta həŋ wa.Magawamaga ta inda slna ghuni nda ŋuɗufturtuk manda ya ta kumə Lazglafta, kabgakwalva Kristi kaghuni. 7 Maganawamagata slna ta həŋ nda zɗakwa ŋuɗufa ghunimanda skwi ta magə kuni ŋa Kristi, ŋamnduha yeya a wa. 8Dər má ka Kwalva ka,dər má ka kwalva a ka wu, ka magamaga kata slna ɗina, dzaʼa mutsay ka ta nisəla ghada Mgham.

9Kaghuni daŋahəgaha guli, manda tsayaka kaghuni magay ŋa kwalvaha ghuni.Ma ŋruhə kuni ta həŋ. Ɗina ka snaŋtaghuni kazlay: Nda kaghuni tani nda hahəŋtani, daŋahəga turtuk ta nzakway ta luwadaŋahəga ghuni kəʼa. Haɗ tsatsi ta galamndu† wa.

Huzla vulu ya ta vlə Lazglafta10 Wya kɗavakta gwaɗa ɗa ta mnaghu-

nata yu: Mbrawa vgha ma guyatá vghaghuni nda Kristi, nda tsa mbrakwani da-gala ya. 11 Vlaghunavla Lazglafta ta indahuzla vulu ŋa vulu nda halaway. Hlawahlademdem, ŋa dihavata ghuni ta lagha hal-away da dzəgha kaghuni. 12 Ta vulu nda

mnda səla a amu ta vulu wa. Ta vulunda ghwaɗaka sulkumha nda mghamhataŋ ta ga mgham ta maga ghwaɗaka skwita na ghəŋa haɗik na amu, nda ya ndaghwaɗaka sulkumha nda mbra nda mbrama ghuvaŋata luwa mu guli. 13 Tsayatama, hlawahla ta inda tsa huzla vulu tavlaghunata Lazglafta ya, da hwayaftá kunisaghar ghuya ɗaŋwa, ŋa dihavata ghuni kaŋɗaŋɗa ka ghzlafta, ta darra kaghuni.

14 Hbafwa vgha! Ka nza kahwathwatada kaghuni manda hbatá huɗi nda ɓanava.Magawa tɗukwa skwi, kabga maga skwitɗukwa ná, manda suɗa ta gudum ŋa katavgha ya nzakwani. 15 Dzaʼa da mna LfiɗaGwaɗa ta vla zɗaku ná, nda nza mandasuɗatá ɓaɓah ma səla ŋa dzaʼa da vulu.16Ma inda skwi demdem ta magə kuni ná,fafwa ghəŋa ghuni ta Yesu Kristi. Zlghayndaŋuɗufa ghuni ná, nda nzamanda zalamŋa huzla hava ka vu ghandand ta pghuhalaway ta kaghuni. 17 Grafwa gra ka-zlay: Mbaghunaf mba Lazglafta kəʼa, tsayadzaʼa nzakway manda takazak ta famtakuni ma ghəŋ ŋa kata ghəŋa ghuni ya.Ŋanawaŋa ta gwaɗa Lazglafta, tsaya ta nza-kway manda budugwa faghunam Sulkumnda ghuɓa‡ma dzvu. 18Ma inda tsa skwihata magə kuni ya, magawamaga ta duʼa daLazglafta, ɗawawaɗawa ta kataghunataniinda fitik manda ya dzaʼa pghə Sulkum ndaghuɓa ta kaghuni. Nzawanza ndiri, yahakuni walaŋta zlaŋtá maga duʼa. Magawaduʼa inda fitik ta ghəŋa mnduha Lazglafta.19 Magawa duʼa ta ghəŋa iʼi guli, ka sabagwaɗa tɗukwa ma wa ɗa ta gunaftá yu tawi ka mna gwaɗa Kristi, kada nzata yuwaɗah ŋa tsislanaptá mnduha ta skwi ndaɗifa ma Lfiɗa Gwaɗa. 20 Yesu Kristi tazbaptá iʼi ŋa ghunayni damna Lfiɗa Gwaɗa.Ta ghəŋa tsaya kəl lu ka tsamtá iʼi magamak ndanana. Magawa duʼa da Lazglaftata ghəŋa iʼi ka nzata yu wahwah ka mnagwaɗani manda ya ta raku.

Ga zgu21Ta kumay yu guli ta snaŋta kaghuni ta

nzakwa ɗa nda skwi ta magə yu tani. DzaʼamnaghunamnaTisik§ ta inda skwi ta ghəŋa

* 6:3 Aya 2:3. Sabi 20:12, Vrafta ta zlahu 5:16. † 6:9 Gray nda Vrafta ta zlahu 10:17. ‡ 6:17 Vliha ŋa gra aya 14ka labə ta 17: Aya 14: ŋa gray nda Isaya 11:5, 59:17. Aya 15: Ŋa gray nda Isaya 52:7. Aya 16:Ghwaɗak tsaya nzakw ka mnda maga ghwaɗaka skwi, (Mata 6:13, Yuhwana 17:15). Aya17: Gray nda Isaya 59:17, 49:2. § 6:21 Tisik: gha ta Slna gwal ghunay 20:4.

Afisus 6:22 255 Afisus 6:24ɗa. Tsatsi ná, zwaŋama mu ma zlghay ndaŋuɗuf ya taɗvumu tamaganatani ta slna taMghama mu ya. 22Wya yu ta ghunadaptada kaghuni ŋa mnaghunaŋtá nzakwa ŋni,ŋa ksaghunamtá ŋuɗuf.

23 Inda kaghuni zwanama, ka vlaghu-navla Lazglafta ta nzakway ka Da, ndaMghama mu Yesu Kristi ta zɗaku, ndatva ɗvuvustá vgha sani nda sani, ka dzaʼakuni ta kəma ta kəma nda zlghay ya zl-ghaf kuni ta Kristi. 24 Ka vlaŋvla Lazglaftata zɗakatahuɗani ta inda gwal ta ɗvutáMghamamuYesu Kristi nda ɗvu ya kul haɗta kɗaku.

Filip 1:1 256 Filip 1:21

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Filipiya

Ga zgu1 Iʼi Pwal kawadaga nda Timute, kwalva

Yesu Kristi ŋni. Ta ga zgu ŋni ŋa ghuni indamnduha Lazglafta ma Yesu Kristi, ma luwaFilipiya. Nda gwal ta ngha kaghuni, ndagwal ta ksaghunatá slna tani.

2 Ka vlaghunavla Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗaninda zɗakwani.

Rfay Pwal ta Lazglafta3 Inda fitika ndanaŋta ɗa ta kaghuni ya

ná, ta rfanagharfa yu ta Da ɗa Lazglafta.4 Inda fitika magay ɗa ta duʼa da Lazglaftata ghəŋa kaghuni ya ná, waɗah ŋuɗufa ɗa.5 Ta rfay yu ta Lazglafta, kabga daga mafitika zlrafta* ghuni ta nzaku ka gwal tazlghaftá Yesu Kristi nda ŋuɗuf, ha ka saghata gita, nda guya kuni kawadaga nda iʼima slna mna gwaɗa Lazglafta. 6 Grafgrayu kazlay: Zlrafzlra Lazglafta ta magaŋərma slna ma ŋuɗufa ghuni kəʼa. Dzaʼakɗaŋkɗa ta magay ŋa kɗiŋtani baɗu vra-gata Yesu Kristi†. 7 Tsa ndanu ta ndanuyu ta ghəŋa ghuni ya ná, tɗukwa nzak-wani, grafgra yu, kabga laghula kuni daŋuɗufa ɗa. Kaghuni demdem kawadagakuni nda iʼi. Nda guya mu ma zɗakatahuɗaLazglafta, ma na nzakwa ɗa ma gamakná, nda ya ma ŋavata ta ŋavata yu kamnigiŋtá gwaɗa Lazglafta kahwathwata kadihavata ka zlərɗatá Lfiɗa Gwaɗa. 8Nda snaLazglafta kazlay: Ta ɗvuɗva yu ta kaghunikatakata kəʼa. Ɗvuɗva yu ta kaghuni makɗavakta hyahya ŋuɗufa ɗa ma Yesu Kristi.

9 Wya skwi ta magə yu ta duʼa daLazglafta ta ghəŋa ghuni: Ka dzaʼa kunita kəma ta kəma nda ɗvutá sani nda sani.Tsaya dzaʼa kəl kuni ka snaŋtá skwi ɗina,ŋa snaŋta ghuni ta dganatá ŋərma skwinda skwi kul ɗinaku, 10 ŋa snaŋta ghunita zbaptá skwi ɗina ŋa magay ghuni taslna nda tsi. Kada nzakwa kuni ka gwaltɗukwa kul haɗ rutsak ta kaghuni ha baɗuvragata Kristi. 11 Ŋa nzakwa ghuni ka

gwal maga skwi tɗukwa ndambrakwa YesuKristi. Na nghaŋta mnduha ta tsa ŋərmaskwi ta magə kuni ya, ŋa zləzlvay taŋ taLazglafta, ŋa vlay taŋ ta glaku ŋani guli.

Takwa Lfiɗa gwaɗa ma luwaha12 Zwanama ɗa, wya skwi ta kumə yu

ta snaŋta ghuni: Nana ghuya ɗaŋwa tasliɗighata hadna na ná, hlana a ta mnagwaɗa Lazglafta wa. Katək ná, ta kəma takəma ta kla tsi. 13 Skwi kəl yu ka mnaymantsa na: Inda gwal ta ngha həga ŋumnala Ruma, nda inda hamata sanlaha mamnduha ná, nda sna həŋ kazlay: Nda tsayu ma gamak kəʼa ta ghəŋa magay ɗa taslna ŋa Kristi‡. 14 Sana skwi guli ná, nananzakwa tsatá iʼi ma gamak na ná, zəghərgwal sganagha tsi ta mbrakwa faftá ghəŋtaMghamYesu na həŋmataba gwal zlghaynda ŋuɗuf. Nda ta us tira taŋ ka dzaʼa takəma ta kəma ma mna gwaɗa Lazglafta ŋamnduha.

15 Aŋ mndani! Ka draku ta mna sanlahata gwaɗa ta Kristi. Sanlaha ya, nda ŋuɗufturtuk ta mna hahəŋ. 16 Tsa hahəŋ ya, tamnay həŋ kabga ɗvuɗva həŋ ta iʼi. Ndasna hahəŋ kazlay: Lazglafta ta ghunaktá iʼida hadna ŋa dihavata ɗa ka zlərɗatá LfiɗaGwaɗa ŋa mnduha kəʼa. 17 Tsa gwal drakuya ná, ta mnay hahəŋ ta gwaɗa ta Kristi,kabga ta kumay hahəŋ ta malaghuta ka iʼi.Nda ŋuɗufa taŋ a ta mna həŋ ta tsa gwaɗaya wa. Ta kumay həŋ ta sgiɗighatá ghuyaɗaŋwa ma na gamak na.

18 Kuzliha a tsaya ta iʼi wa! Dərmakləwmakləw ta mna həŋ, mnamna həŋta gwaɗa Kristi, ta rfu yu ta ghəŋani taɗa.Manda va tsaya, ta kəma ta kəma ta dzaʼaiʼi nda rfay. 19 Nda sna iʼi kazlay: Dzaʼambaku yuma tsa ghuya ɗaŋwaha ya, kabgaduʼa ghuni. Ta katay Sulkum nda ghuɓama Yesu Kristi ya ta iʼi guli kəʼa. 20 Skwiya ma ŋuɗufa ɗa faf iʼi ta ghəŋa ɗa tidaná, haɗ yu dzaʼa walaŋtamagatá skwi dzaʼapghiɗaghatá hula wa. Má vlihata skwi tambrakwa suʼay yeya katsi. Skwi kumafmaya ɗa ndanana, dər má yawu tsi, ka dərta ndiri yu, ka dər mtaku a ta sliɗighata,ka zləzlva mnduha ta Yesu Kristi nda manzakwa ɗa, ŋa ɗa. 21 Ŋa iʼi taɗa, ka tatahafu yu ná, Yesu Kristi na ŋərma skwa

* 1:5 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:13-15. † 1:6 Gray nda 1:10, 1 La Kwareŋt 1:8. ‡ 1:13 Gray nda Slna gwalghunay 28:30, Afisus 3:1, 4:1.

Filip 1:22 257 Filip 2:13ɗa. Ala ka nda mta yu ya guli, ndela ɗatsa. 22 Ka tata nzaku yu nda hafu katsi,dzaʼa magay yu ta slna ŋa kataŋtámnduha.Ka mantsa tsi katsi tama ná, sna a yu taskwi ŋa psaʼata ɗa wa. 23 Ta taɗa iʼi tsaskwiha ya his his. Mtuta ɗa má si tazɗigihata ŋa dzaʼa ɗa nghaŋtá Yesu Kristi,si má mal tsaya yu. 24 Ŋa kataghunataguli ya, ɗina nzata ɗa nda hafu. 25Mantsaya nzakwani grafgra yu. Ta dzaʼa nzanzayu nda hafu, ŋa nzata ɗa kawadaga ndainda kaghuni, ŋa kataghunata ma dzaʼa takəma ta kəma nda rfu ta tva Lazglafta mazlghay ghuni nda ŋuɗuf. 26 Mantsa, dzaʼasgavaghasga ghubaray ghuni ta YesuKristi,kabga nghaŋta ghuni ta iʼi, vrəgladagharyu da kaghuni dzaʼazlay.

Ŋavata ka ŋa Lfiɗa gwaɗa27 Skwi ná, nzawanza ta nzaku ya ta raku

ŋa nghaŋta mnduha kazlay: Gwal ta magaskwi manda ya ta mnə gwaɗa Kristi kunikəʼa. Skwi ta kumə yu ta snaŋta ná, tanzaku ka kuni manda ya ta raku. Dər málabla yu da kaghuni, dər má labə a yu dakaghuni wu, nda guya ka ghəŋa ghuni. Taŋavaŋa ka kuni nda ŋuɗuf turtuk ka dzaʼata kəma ta kəma nda mna gwaɗa Lazglafta.28 Yaha kuni zləŋa ghumaha ghuni. Kazləŋaf a kuni ta həŋ wu katsi, tsaya dzaʼakəl həŋka snaŋta kazlay: Dzaʼa tsanaghatsaLazglafta ta guma ta həŋ kəʼa, ta mbaghu-naftá tsi ta kaghuni. Da Lazglafta tsaya.29 Zɗaghunaŋzɗa Lazglafta ta huɗi nda maYesu Kristi kəl kuni ka zlghafta. Zlghaftaghuni kweŋkweŋ yeya awu, ta ghuyay kunita ɗaŋwa ka ŋani guli. 30 Nda ngha kunita wdawdə§ yu. Ndanana, nda sna kunikazlay: Tata wdaywday yu kəʼa, ka laməkaghuni guli dida.

2Nzaku nda dzratawi

1Tsa ndiʼatá vgha ghuni ndaKristi ya a tavlaghunatá dra ŋuɗuf ra? Tsa ɗvuɗvaf tsita kaghuni ya a ta mbra kaghuni ra? Ndasulkum nda ghuɓa a guyatá vgha ghunira? Ta ɗvuvustá vgha a kuni sani nda sanimataba ghuni ra? Ta tawa hiɗahiɗa a kunisani nda sani mataba ghuni guli ra? 2 Ka

si mantsa tsi, kada zɗiɗifta kuni ta ŋuɗufaɗa ná, nzawanza nda dzratawi. Ka ɗvakuni ta sani nda sani. Ka skwa turtuk kaŋuɗufa ghuni, ka ndana turtuk ka ndanaghuni guli. 3 Ma dagə kuni ta vgha ka glaghəŋ, leɓtekwa ka kuni nzata. Ka malita ghəŋa kaghuni ka kuni ngha mnduha.4 Inda kaghuni, ma laghu kuni nghutághəŋa ghuni, nghapwa ngha ka sanlaha.Mantsa ya dzaʼa kəl kuni ka zɗiɗiftá ŋuɗufaɗa.

Nzakwa Yesu ka kwalva5 Magawamaga ta skwi ya nda ra, ma

ndiʼatá vgha ghuni nda Yesu Kristi.6 Kulam nda nzakwa tsatsi ka mnda turtuk

nda Lazglafta, zbaŋ a ta nzaku kaguram nda Lazglafta* wa.

7Ka zlaŋtá tsi ta tsa vli ya ka niŋtá ghəŋanika kwalva†, ka nzaku tsi mandamndu. Ma tsa nzakwani mandamndu ya,

8 ka hanaganatá tsi ta ghəŋani, ka snatátsi ta ŋa Lazglafta, ka mtutá tsi.Tsa mtakwani ya ná, ta udza zləŋaymtakwa tsi.

9 Tsaya kəl Lazglafta ka kapanafta kavlaŋtá glaku, ka vlaŋtá hgu ya tamalaghutá hga inda skwi demdem.10Na hgaŋtá hga Yesu ya, inda gwalta luwa, nda gwal ta haɗik, nda gwalma haɗik, ta tsəlɓu ta kəmani.

11 Inda mndu dzaʼa mnay nda wani ka-zlay: Yesu Kristi Mgham‡ kəʼa, ŋazləzlvay taŋ ta Lazglafta ta nzakwayka Da.

Nzakway ka tsuwaɗak ma ghəŋa haɗik12 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu nda

ŋuɗufa ɗa, ya wya nda sna kuni kaYesu hanaganatá ghəŋani mista Lazglaftaya, hanaganawahana kaghuni guli taghəŋa ghuni mistani. Ma fitika nzakwamu kawadaga ná, si ta snay kuni tagwaɗani. Magawamaga manda va tsayadaga ndanana dər haɗ yu kawadaga ndakaghuni. Kawadaga nda zləŋa Lazglafta,magawamaga kaghuni guli ta slna ndatsa mbaku vlaghuna lu ya. 13 Lazglaftakaghəŋani ta maga slnani ma kaghuni,dzaʼa kəl kuni ka ɗvaftá skwi ya ta

§ 1:30 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:19-40. * 2:6 Gray nda Zlrafta 3:5. † 2:7 Gray nda Isaya 52:13-53, Mata20:28. ‡ 2:11 Aya 10-11: Ta gray ta vgha nda Isaya 45:23.

Filip 2:14 258 Filip 3:6zɗəganata ŋa magay ghuni ta slna nda tsiguli.

14 Ma inda skwi ta magə kuni ya, maruruŋwaku kuni ta ruruŋwaku, ma zlərɗəkuni ta wi. 15 Kada nzakwa kuni kul haɗrutsak ta kaghuni, nda ghuɓa. Kada nza-kwa kuni ka vərɗa zwana Lazglafta kul haɗmaslivinza ta kaghunimatabamnduha ndaɓadza ta maga ɓədzaku ta na ghəŋa haɗik§na. Nzawanza ta wɗaku mataba taŋ mandagumbəzla, 16 ka vlaŋta kuni ta gwaɗa hafuta həŋ. Ka magamaga kuni mantsa, dzaʼarfu yu baɗu vragata Yesu Kristi, kabganzata a tsa slna ŋava yu ta magata ya kabətbət wa.

17 Tsa zlghay zlghaf kuni ta Yesu ya ná,nda nza manda planatá ghəŋ ta Lazglafta*.Ka waya ka skwi dzaʼa dzadza həŋ taiʼi, dzaʼa nzakway usa ɗa ka skwi dzaʼatɗanaghata yu ta ghəŋa ŋa ghuni. Kamantsa tsi katsi, dzaʼa mamu yu nda rfu,dzaʼa rfay yu ta rfu kawadaga nda kaghuni.18 Kaghuni guli ka nzata kuni nda rfu. Karfa kuni ta rfu kawadaga nda iʼi.

I Timute nda Ipafrudita19 Nda mbrakwa Mghama mu Yesu, nda

fa ghəŋa ɗa ta ghunadaptá Timute dakaghuni dazlay ŋa vlaghunatá mbraku, ŋavragaptani da rusiɗiftá tva nzakwa ghuni,ŋa vlihatá mbraku ta iʼi guli. 20 Tsatsiyeya nda ndanu manda ŋa ɗa mana vəl na,Ndaɗa a ta ndana tsi ta kaghuni wa. 21 Indahamata sanlaha ná, skwi ta zɗəganatághəŋa taŋ yeya ta ndanu həŋ, haɗ həŋ tandana skwi ta zɗəganatá Yesu Kristi wa.22 Kaghuni, nda sna kuni kazlay: Ŋərmamndu Timute kəʼa, ksagapksa ŋni ta slnamna gwaɗa Lazglafta kawadaga nda tsi.Katihakata ma slna manda zwaŋ ta katadani ma slna. 23 Tama ná, kɗiŋta taŋta dgiŋtá gwaɗa ta iʼi ya, dzaʼa gi ghu-nadapghuna yu da kaghuni. 24 Iʼi guli ndafa ghəŋa ɗa ta Mghama mu, dzaʼa gi lablayu da kaghuni dazlay.

25 Ɗina ka ghunadaghunapta ɗa tazwaŋama ɗa Ipafrudita†, gra ta ksa slnaɗa ta wudə ŋni ta slna kawadaga ndatsi. Tsatsi mndu ya si ghunagap kuninda skwi ŋa katihata. 26 Si ta ndanay ta

labə da nghaghunaghata manda snaŋtanikazlay: Snaghunaghasna si kwalani kulɗughwanaku kəʼa. Nda sliʼa ghəŋani ŋalabə. 27 Kahwathwata, si nda ksa da tsaɗaŋwa ya, wər ghatalakw ta psaghutáhaɗik ta ghəŋani, əŋkaʼa ka Lazglafta tatawatá hiɗahiɗa tida. Tsatsi nda ghəŋaniyeya a tawa tsi ta hiɗahiɗa tida wu, ndaiʼi tani. Yaha ŋuɗuf dzaghata kəʼa ndaiʼi kəl tsi ka mbanafta. 28 Zɗigihazɗatsa ghunədaghunapta ɗa ya, ŋa nghaŋtakaghuni nda ira ghuni, ŋa rfay ghuni tarfu, wutsaŋ ndana iʼi dzaʼazlay guli. 29 Kaɓhadapɓha tsi ya, ka zlghafta kuni ɗina,ka rfa kuni ta rfu, kabga zwanama kuni tatva Mghama mu Yesu. Vlaŋwa glaku tamndərga tsaha ya ma mndu. 30 Pərɗa kamtuta ta ghəŋa slna Kristi, fafa ta ghəŋaniŋa kata iʼi da manaka kaghuni.

3Fafta Pwal ta ghəŋani ta Yesu

1 Kɗavakta gwaɗa ɗa zwanama ná,rfawarfa ta rfu kabga ndiʼatá vgha ghuninda Mgham Yesu. Va tsa gwaɗa sivindaghunaf yu ya tata vrafta yu tida,hərfava a yu ma vəl vindgəlta wu, ɗinatsaya ŋa haghunamta ma ghəŋ ŋa katakaghuni. 2 Mantsa tama, ɗasuwa ka kuninda gwal ta maga ghwaɗaka slna, tsa lakriha* ta ndana ɗatsiŋtá fafaɗ ya. 3 Katəkná, amu vərɗa gwal ta tsa fafaɗ, ta magaduʼa da Lazglafta nda mbrakwa Sulkumnda ghuɓa, ta ghərɓaku ta Yesu Kristi. Haɗamu ta walaŋta faftá ghəŋa mu ta skwi tamagaʼata mnda səla wa.

4 Ka si ŋərma skwi, skwi ta magaʼatamnda səla katsi ná, ma dihafdiha iʼi guli tavgha ɗa tida. Ka si mamu mndu ta mnaykazlay: Ta skwi ta magaʼata mnda səla tafafta yu ta ghəŋa ɗa kəʼa katsi ná, mámal iʼitama. 5 Kəl yu ka mnay mantsa na: Ɓuzulala Hebru iʼi, zivra la Israʼila, mndəra laBenzameŋ. Ta má tghasa fitik manda yatalu ta iʼi tsihata lu ta fafaɗa ɗa. Tvə zlaha laYahuda guli ná, tekw iʼi mataba la Farisa.6 His his dzvu ŋanata yu ta tva nzakwala Yahuda ha ka ghuyay ɗa ta ɗaŋwa ŋagwal zlghay nda ŋuɗuf†. Haɗ zlaha la

§ 2:15 Ta gra vgha nda Vrafta ta zlahu 32:5, ka ta nghay lu ta gwaɗa Grek ŋa ghalya. * 2:17 Gray nda Timute4:6. † 2:25 Ngha ta 4:18. * 3:2 Ngha ta Mata 7:6. † 3:6 Ngha ta Slna gwal ghunay 8:3, 22:4, 26:9-11.

Filip 3:7 259 Filip 4:7

Yahuda zlanaghu yu dər turtuk wa. Haɗsana skwi dzaʼa tsaɗivata lu wa. 7 Mamundela ɗa mida ka yu sizlay, tsaw nda nzatsa skwiha ya ka skwi bətbət, kada ŋatsaftayu ta Kristi katək. 8 Mantsa ya nzakwani,ka skwi bətbət inda tsa skwiha ya da iʼi,kabga nda sna yu taYesuKristiMghamaɗa.Malaghumala tsatsi ta ghəŋa inda skwi, kəlyu ka pghiŋtá inda hamata skwi. Mandaŋəɗak ta ngha yu ta tsa skwiha ya, kadandiʼafta yu ta vgha nda Yesu Kristi, 9 ŋanzakwa ɗa ɗekɗek ka ŋani. Walglaŋta aiʼi ta mnay kazlay: Tuɗukwa mndu yukəʼa ta kəma Lazglafta, kabga snata ɗa tazlaha la Yahuda wa. Skwi ta niɗifta kamndu tɗukwa ta kəmani ná, vəl zlghaftaɗa ta Yesu Kristi ya. Lazglafta ta niɗifta kamndu tɗukwa, kabga zlghafta ɗa. 10 Skwiturtuk ta kumə iʼi ná, snaŋta ɗa ta Kristinda mbrakwani ya kəl tsi ka sliʼagapta mamtaku. Ta kumay iʼi guli ta ghuzlaŋta ɗata iri manda ŋani, ŋa nuta ɗa manda tsatsima fitika mtakwani ya, 11 ŋa laviŋta iʼi gulita sliʼagapta ma mtaku manda ŋani.

Hwaya ŋa kɗanakta12Mna a iʼi kazlay: Nda ghada kɗanakta

ɗa kəʼa wa. Mna a iʼi kazlay: Slafsla iʼi kəʼaguli wa. Ta ghəŋa ŋavata ka dzaʼa ta kəmata kəma kada kɗanakta yu ta ksamta dadzva ɗa yeya ŋa ɗa ta magay, kabga nda nayu ka ŋa Yesu Kristi. 13Mantsa ya nzakwanizwanama, mna a iʼi kazlay: Ksamksa yu tatsa skwiha yama dzva ɗa kəʼawa. Kɗavaktaskwi ta magə iʼi ná, zanaptá skwiha ta luta,ka ŋavata ka dzaʼa ta kəma ta kəma ŋaksaktá tsa skwi ta kəma ya ŋa ɗa. 14Ŋavataka dzaʼa ta kəma ta kəma ŋa kɗanakta, ŋamutsa nisəla vəl hgafta hgaf Lazglafta taamu, ŋa ɗa. Tsa nisəla ya ná, nzata ɗa taluwa kawadaga nda tsi nda ma Yesu Kristiya.

15 Mantsa ya skwi ŋa ndanay amu gwalnda ndəha ta tva Lazglafta. Ka haɗ kunita nzaku manda tsaya wu, dzaʼa tsalaghu-naptsala Lazglafta. 16 Mali ma skwi nakɗaŋta mu ta ksa na tvi ksaf mu na nzak-wani.

17 Kaghuni demdem zwanama ɗa,ksawaksa ta saɗa ɗa, fafwa ira ghuni ta

gwal ɗina mbaɗa taŋ manda ya ta nghəkuni ta mbaɗa aŋni ya. 18 Nda ndəghagwal ta nzakway ka ghuma mtatá Kristita udza zləŋay, ka yu si ta gɗata ta mnayŋa ghuni. Tata kɗaŋkɗa yu ta mnay guliŋa ghuni ta nda va nana nda taw nda taw.19 Kɗavaktani ná, dzaʼa zwaɗu zwaɗa həŋ,kabga fafa həŋ ta huɗa taŋ ka Lazglafta taŋ.Dər skwa hula‡ ta magə həŋ ná, rfa taŋŋa taŋ. Ta ghəŋa skwa ghəŋa haɗik yeyaŋa taŋ ta ndanay. 20 Amu ná, ta luwa vlanzakwa mu. Mghamamu Yesu Kristi mndamba amu dzaʼa saha ta luwa da slamaghatáŋa amu ŋa kzlay. 21 Sahani dzaʼazlay ná,ŋa mbəɗanaftani ta na vgha mu kul haɗhayhayani na, ka ŋlanaftamanda ŋani, ndambraku ya kəl tsi ka nzanaghatá inda skwi,dzaʼa maga tsi.

4Vla hiɗaku

1 Zwanama ɗa gwal ɗvu yu nda ŋuɗufaɗa, mamaya ghuni ta ksihata, ta kumayyu ta nghəglaŋtá kaghuni. Ta kaghunita ghərɓa yu ta ghərɓaku, ta kaghuni tarka yu ta rka. Ka si mantsa tsi tamazwanama, nzafwanza ta Mgham manda vaya taghaghunaf yu.

2 I Ivudi nda Siŋtika, wyawa dzvu, nza-wanza nda dzratá ghəŋ, kabga nda guyakuni taMgham turtuk. 3Ka yu tamnaghatákagha guli gra ta ksa slna ɗa ná, wya dzvu,kataŋkata ta tsa miʼaha ya. Nda tsa miʼahaya, nda Klimaŋ, nda hamata gwal ta ksaslna kawadaga nda iʼi, dagala slna magahəŋ kawadaga nda iʼi, ghuyghuya ŋni taɗaŋwa nda həŋ ta mna gwaɗa Lazglafta ŋamnduha. Hahəŋ ná, vindafvinda Lazglaftata hga taŋmadefteri ta vindi tsi ta hga gwalta mutsa hafu*.

4 Rfawa ta rfu ma nzatá nzakwa ghunima Mgham Yesu. Rfawa ta rfu ka yu tavrəgliŋtá mnaghunata.

5Nda zɗaku ka kuni nzata nda indamndasəla, ndusa Mgham Yesu ka saha. 6 Yahakuni ndana sana skwi†. Ka mamu skwi tandanə kuni ya, ɗawawaɗawa da Lazglaftanda maga duʼa, nda rfanaghata guli. 7 Kamantsa ya ka kuni magay katsi, dzaʼa

‡ 3:19 Huɗa taŋ: (gray nda Ruma 16:18, Kwalasuha 2:16, 20-21.) Pəghanaghatá hula tahəŋ: Nghanaghatá tsa fafaɗ (gray nda Galat 6:13, 15). * 4:3 Gray nda Suna Yuhwana 3:5. † 4:6Gray nda Mata 6:25-34.

Filip 4:8 260 Filip 4:23vlaghunavla Lazglafta ta zɗaku, zɗaku ya tamalaghutámbrakwamnda səla, ŋa ksaghu-namtani ta ŋuɗufa ghuni nda ndana ghuniguli ma Yesu Kristi.

8 Zwanama ɗa, wya kɗavakta gwaɗa ɗa:Skwi ŋa ŋanata ghuni ná, ŋanawa ŋa tainda kahwathwata, nda inda skwi ɗina taghubu lu, nda inda skwi tɗukwa, nda indaskwi nda tsala, nda inda skwi ta raku kamamay, nda inda skwi ta raku, nda indaskwi ta ɗinuta, nda inda skwi ta raku kazləzlvay. Tsaha ya skwiha ŋa ŋanata ghunima ghəŋa ghuni. 9Magawamaga ta skwihataghaghunaf yu, nda skwihamutsaf kuni tasnaŋta da iʼi, nda skwiha ya nghaŋ kuni taiʼi ta magay guli. Tsaha ya skwi ŋa magayghuni, dzaʼa nzanza Lazglafta ta vla zɗakukawadaga nda kaghuni.

Rfanaghatá la Filip ta ghəŋa skwi vla həŋ10Yaw, ta rfu yu katakata daMghamYesu

kabga ta nghapngha kuni ka iʼi. Kahwath-wata ta ndanay kuni ta iʼi, fitika ghuni kulhaɗ ya kəl tsi ka zagaptá fitik. 11Htaghutaskwi da iʼi a kəl yu kamnaymantsa guli wa.Dər má kinawu nzakwa ɗa, mamu skwi daiʼi, haɗ skwi da iʼi katək wu, taghaftagha yuta tva nzaku nda rfu. 12 Ka haɗ skwi ya ná,nda sna yu ka yu ta zay. Baɗu mutsataniya guli, nda sna yu ka yu ta zay. Dər ndabagha yu dər ndamaya yu, dərmamu skwi,dər haɗ tsi katək wu, taghaf tagha yu, ndasna yu ka yu ta nzaku mida. 13 Laviŋlavayu ta ŋaftá tsa skwiha ya nda mbrakwaYesu Kristi ta vlihata. 14Dər má mantsa yanzakwani mndani, ɗina na skwimaga kuni,ka katihata ma ghuya ɗaŋwa ɗa na.

15 Nda sna kaghuni ka ghəŋa ghuni laFilipiya kazlay: Ma fitika zlrafta ɗa ta mnagwaɗa LazglaftamahaɗikaMekaduniyaná,haɗ sana Igliz vluvus‡ ŋni ta skwi nda həŋwukəʼa. Kaghuni yeya ta katihata ta sliʼaftáyu ma Mekaduniya. 16 Ma fitika nzakwaɗa ma Tesalunik guli, si ta taghay kuni taskwi§ ŋa ɗa. 17 Gatá skwa ghuni a ta gatəyu wu, ta rfu yu katək kabga nda sna yuta dzaʼa tfaghunaghatfa Lazglafta ta wi taghəŋa skwi vla kuni kəʼa. 18 Zlghafzlghayu ta tsa zɗakatahuɗa ghuni tsghaf kuni taIpafrudita ya. Haɗ skwi ta pəɗəgəlta yuwu,

hwaslu hwasla katakata. Tsa skwi vla kuniya ná, manda skwi dranaf lu ta Lazglaftata zɗəganata* katakata ya nzakwani. 19Mainda skwi htaghu kuni ya ná, Lazglaftaɗa dzaʼa hɗaghunamta, dzaʼa magay ndaglakwa gadghəlani ma Yesu Kristi. 20 ŊaLazglafta glaku ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

Ga zgu21 Ka ganaghata kuni ta zgu ta inda

mnduha Lazglafta ma Yesu Kristi. Ta gazgu gwal kawadaga nda iʼi guli ŋa ghuni.22 Ta ga zgu pɗakwa mnduha Lazglafta ŋaghuni, katkatatani gwal ma həga ga Sezar†la Ruma.

23Ka tfaghunaghatfa Mgham Yesu Kristita wi.

‡ 4:15 Mekaduniya: Ngha ta 2 La Kwareŋt 1:16. § 4:16 Aya 15-16: Ngha ta Slna gwal ghunay 17:1, 2 La Kwareŋt11:9. * 4:18 Gray nda Sabi 29:18, Afisus 5:2. † 4:22 Gray nda 1:13.

Kwalus 1:1 261 Kwalus 1:23

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Kwalus

Ga zgu1 Iʼi Pwal, ta nzakway ka ghunata mnda

Yesu Kristi nda ɗvafta Lazglafta, kawadagaŋni nda Timute zwaŋama mu ta vinday ŋaghuni.

2 Mnduha Lazglafta ma luwa Kwalus, tanzakway ka ŋərma zwanama ŋni ma Kristi.Ka vlaghunavla Lazglafta ta nzakway ka Damu ta zɗakatahuɗi nda zɗaku.

Rfanaghata Pwal ta Lazglafta3 Ta rfay yu ta Lazglafta ta nzakway

ka Dani ma Mghama mu Yesu Kristi, tamagə yu ta duʼa da tsi ta ghəŋa kaghuniinda fitik. 4 Snaŋnagha sna ya ká kunizlghafta Yesu Kristi, nda ya ká kuni taɗvutá inda mnduha Lazglafta. 5 Kəl kunika maga tsaha ya ná, nda fa ghəŋa ghuni taŋərma skwi payaghunaf Lazglafta ta luwa.Tsaya zɗakwa gwaɗa yamna ghuna lu dagataŋtaŋ, ta nzakway ka Lfiɗa Gwaɗa kah-wathwata snaŋ kuni, ka faftá kuni ta ghəŋtida*. 6 Manda va ya ɓhadagha tsa LfiɗaGwaɗa ya da kaghuni ya ná, mantsa yatata tsi ta ghəŋa haɗik demdem. Ndaɗa atfawi ta klakta tsi wa. Mantsa ya nzakwaniguli da kaghuni daga baɗu tsuʼafta ghunika snaŋtá kuni ta zɗakatahuɗa Lazglaftakahwathwata. 7 Ipafras ta nzakway kaŋərma gra ta ksa slna ŋni, ta taghaghunaftátsaya. Tsatsi ná, ŋərma mnda ksanatáslna ta Kristi† ya tavata kaghuni. 8 Tsatsita mnaŋnaŋtá gwaɗa ta ɗvu faghunaməSulkuma Lazglafta ya.

9 Tsaya tama, manda kɗakwa ŋni tasnaŋtá gwaɗa ta kaghuni, zlana a ŋnita maga duʼa ta ghəŋa kaghuni, ŋandəghaghunaftani nda hiɗaku, nda ɗifil yata vlə Sulkum wa. Tsaya dzaʼa kəl kuni kasnaŋta ta skwi ya ta kumə tsatsi, 10ŋa nzayghuni ta nzaku manda ya ta kumə MghamYesu, ka maga skwi ya ta zɗəganata,ŋa gɗata ghuni ta maga skwi ɗinaɗina,ŋa sgakwa snaŋta ghuni ta Lazglafta.

11 Dzaʼa mbray Lazglafta ta kaghuni ndambrakwani dagala dər ma wati ma skwi,ŋa laviŋta ghuni ta sladata his his səlaka suʼa inda skwi nda rfu. 12 Rfawarfata Dada. Tsatsi ta vlaghunatá mbrakwamutsa skwiha ɗinaɗina ya payanaf tsita mnduhani ma ga mghama tsuwaɗak.13 Tsatsi ta hlaptá amu ma dzva mbrakwagrusl‡, ka hladamamta da ga mghamazwaŋani ya ɗvu tsi. 14Ma ndiʼatá vgha munda tsa Zwaŋ ya mutsafta mu ta falaʼuwatávgha, kabga mutsafmutsa mu ta platádmakwa mu§.

15 Tsa Kristi ta maramaŋtá Lazglafta kulnghaŋtá lu ya, tsatsi taŋtaŋa yaku ta ghəŋainda skwi zlaganap* lu. 16 Ma tsatsi zla-ganapta Lazglafta ta inda skwi ta luwa ndaya ta haɗik, skwiha nghaŋ lu nda ya kulnghaŋtá lu, gwal nda mbra nda mbra ndagwal ga mgham†, nda gwal dagala dagala.Inda tsahaya ná, nda tsatsi tsafta lu, ŋanitsafta lu guli. 17Ma kɗə inda skwi demdemná, mamu Kristi. Nda nza inda skwi dem-dem, nda ma tsatsi. 18Tsatsi ghəŋ ta ghəŋaIgliz. Tsatsi zlraftani, ta nzakway ka taŋ-taŋa sliʼagapta ma mtaku, ŋa nzakwani kataŋtaŋani ma inda skwi demdem, 19 kabgakurakura Lazglafta ta nzamta darma tsatsi.20Tsatsi ta kuratá slərɓaptá zughunda indaskwi nda usa zwaŋani. Ka famtá tsi tazɗaku matabani nda inda skwiha ta haɗik,nda ya ta luwa nda ma pghuta usa zwaŋanita udzu.

21 Kaghuni ghalya ná, ka mayəm, ndaghuma Lazglafta si nzakwa ghuni, tatva ndana ghuni, nda ghwaɗaka slnata magə kuni. 22 Ndana, slərɓapslərɓaLazglafta ta zughu nda kaghuni, nda mamtakwa zwaŋani ya ta ghuyaptá ɗaŋwama sluʼuvgha. Mantsa ya magata tsi ŋaghuɓaghunata hezleʼ, ŋa hladaghunaghatata kəma Lazglafta, kul haɗ sana rutsak, ndaghwaɗaka skwi ta kaghuni. 23Gɗavawagɗama zlghay nda ŋuɗuf, dihavawadiha magigɗava kuni. Ma dgaghu kuni ta vgha ndaLfiɗa Gwaɗa. Tida fatá ghəŋa mu, ka lumnamata. Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná, ŋa indamndu ta ghəŋa haɗik ta mna lu. Nana iʼiPwal na ná, mna tsa Lfiɗa Gwaɗa ya slna

* 1:5 Gray nda 1 La Kwareŋt 13:13. † 1:7 Ipafras: Gray nda 4:12. Ŋa ghuni: ŋa amu, ka sanlaha. ‡ 1:13 Mbrakwagrusl: Gray nda Lukwa 22:53. § 1:14 Gray nda Ifesus 1:7. * 1:15 Gray nda Mahdihdi 8:32-36, Yuhwana 1:1-3.† 1:16 Gray nda Galat 4:3.

Kwalus 1:24 262 Kwalus 2:18ɗa.

Ghuya ɗaŋwa Pwal ta ghəŋa slnaLazglafta

24 Ndanana, ta rfu yu nda ghuya ɗaŋwata ghuyə yu ta ghəŋa kaghuni. Ghuyaɗaŋwa Kristi ma sluʼuvghani ta nzakwayta ghəŋa Igliz ya ta kɗaŋta yu ta ghuyayma sluʼuvgha ɗa. 25 Ŋa Igliz ta ksanatayu ta slna, manda ya fiɗigha Lazglaftaŋa magaghunata. Fiɗighafa ta tsa slnaya, ŋa mnaghunata vərɗa gwaɗa Lazglafta.26 Tsa gwaɗa ya ná, ɗifatá gwaɗa ya taɗifaghuta daga manda ghalya ya. Ndananatama, ka zlaganaptá Lazglafta ta mn-duhani. 27 Ta kumay ta snaŋta taŋ taglakwa tsa gadghəlani nda ɗifa ta wuɗaku,ya payana tsi ŋa inda gwal kul nzakway kala Yahuda ya. Tsa ɗifatá skwi ya ná, Kristiya ma ŋuɗufa ghuni. Nda ma tsatsi faftakuni ta ghəŋa nzata kawadaga nda tsi maglakwa Lazglafta. 28TsaKristi ya tamnəŋnita gwaɗa ta ghəŋani, ka vla hiɗaku ŋa indamndu, nda tagha skwi nda ɗifil ya laviŋ luya, ŋa nuta inda mndu ka mndəra mnduhama Kristi. 29 Tsaya ta kəl yu ka wuda magaslna nda mbrakwa Kristi, ya ta maga slnanda mbraku ma iʼi ya.

21 Ta kumay yu ta snaghunamta kazlay:

Nda bla na slna ta magə yu ŋa ghuni,nda ya ŋa gwal ma luwa Lawdikiya*, ndasanlaha ta kul pghaftá ira taŋ ta iʼi nakəʼa. 2 Ta kumay yu ta nzata taŋ ndahbatá ŋuɗuf, ka nzəvuvusta həŋ ta vghamaɗvu, ka ndəghafta həŋ nda vərɗa hiɗaku ŋasnaŋta ɗifatá skwa Lazglafta, ta nzakwayka snaŋtá Kristi ya. 3 Inda gadghəla ɗifilnda ghunizlak ná, ma Yesu Kristi ɗifaghutahəŋ. 4 Kəl yu ka mna tsaya ná, yaha mnduda nanaghunafta nda gwaɗaha ka bətbət.5Dərmá diʼiŋ yuma sluʼuvgha nda kaghunimá mndani, kawadaga yu nda kaghuni mandana ɗa. Zɗa ŋuɗufa ɗa ka nda sna yu tadzaʼa inda skwi nda tvani da kaghuni, ndadiha zlghay nda ŋuɗufa ghuni ta Kristi kəʼa.

Kristi turtukwani ta vla hafu6 Zlghafzlgha kuni ta Yesu Kristi

ka nzakw tsi ka Mghama ghuni.

Ndiʼanavawandiʼa tavatani ndiʼets.7 Dihavawadiha tida manda dihatá fu tahaɗik nda slrəŋhani ya. Mbranafwa zlghaynda ŋuɗuf manda va ya taghaghunaf lu. Karfa kuni ta Lazglafta kahwathwata.

8Ɗaswa ka kuni, da nanaghata mnduhata kaghuni nda ndana ghəŋa haɗik, ka ndabaru ta sabi ma ndana ghəŋa mnduha tasladafta ta mbrakwa ghəŋa haɗik†, kul haɗKristi ya a tsi. 9 Inda glakwa Lazglafta ná,nzaməmaKristi. 10Nda ndiʼa vgha kaghuniguli dardar nda Kristi, tsatsi ta nzakway kaMghama mbraku ta ghəŋa inda mbrakuhanda gwal ta nzanzanaghata mnduha ya.

11 Ma tsatsi mutsafta kaghuni ta tsatáfafaɗ. Nda dzva mnda səla a tsata luwu, Kristi kaghəŋani ta tsata. Nda nzatsa tsatá fafaɗ ya, manda kliŋta dmakuta ga mgham ta ghəŋa ghuni ya. 12 Mamagaghunaftá batem fadata lu ta kaghunikawadaga nda Kristi da kulu, ka sliʼagaptákuni kawadaga nda tsi guli ndama zlghaftaghuni ta mbrakwa Lazglafta ta sliʼaganaptáKristi ma mtaku‡ya. 13 Kaghuni, si ndarwa kuni ta kəma Lazglafta, kabga dmakwaghuni, nda kwala fafaɗa ghuni kul tsakuguli. Ka vraghunamtá Lazglafta nda hafukawadaga nda tsi, ka plamatá inda dmakwamu. 14 Ka hərɗiŋtá tsi ta batá dməŋ ya tahbutá amu, ta raghwa amu ya. Ka hərɗiŋtatsi ma zləŋafta ta udza zləŋay. 15 Mantsaya hləgadanaghuta Lazglafta ta mbrakuta ghwaɗaka sulkum ta nzanaghatá mn-duha nda ga mgham ta ghəŋa taŋ. Kapghanaghatá tsi ta hula ta həŋ ta kəma indamnduha, ma hlaftá həŋ ka vuʼa zatá ghwazwaŋani ta udza zləŋay.

16 Tsaya tama, yaha mndu da kɓakaghuni ta ghəŋa skwi ŋa zay nda za, ndaya ŋa say nda sa, ka ta ghəŋa sanlaha mafitika skalu a tsi, nda ya ta ghəŋa nghakwatili, nda ya ta ghəŋa fitika Sabat§. 17 Indatsahaya ná, nda nza ka sulkuma skwi dzaʼasagha nda sa. Vərɗani tama ná, Kristiya. 18 Yaha kuni zlanaŋtá ghəŋa ghuni tasanlaha ma mnduha, tsa gwal ta tsəlɓu takəma duhwalha Lazglafta ta mna gwaɗata ghəŋa mazəmzəmha nghaŋ həŋ mandaskwi ma suni ya, da ŋraptá həŋ ta kaghuni.Tsa mnduha ya ná, ndana mnda səla ma

* 2:1 Ngha ta 4:13. † 2:8 Ngha ta Galat 4:3 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata. ‡ 2:12 Gray nda Ruma 6:4.§ 2:16 Gray nda Ruma 14:1-6.

Kwalus 2:19 263 Kwalus 3:19

ghəŋa taŋ, 19 ndiʼa a vgha taŋ nda Kristi tanzakway ka ghəŋ ya wa. Əŋkaʼa ka Kristi takəl vgha ka baghaku. Tsatsi ta gwayanaftávla nzugu nda malaha tani ta kəl tsi kaglaku manda ya ta kumə Lazglafta ya.

Mtuta ŋa nzakw kawadaga nda Kristi20 Wya mtumta kuni kawadaga nda

Kristi, ta haɗ mbrakwa na ghəŋa haɗik*na ta ga mgham ta ghəŋa kaghuni wa.Kabgawu tama ta kəl kuni ka gɗata ta ma-gaku manda ŋa gwal ma ghəŋa haɗik na?Kabgawu ta kəl kuni ka sna na zlahuha taŋta mnay kazlay: 21 «Ma kapaŋ ka ta yeya,ma tapana ka ta yeya, ma ksaŋ ka ta yeya,»kəʼa ya na. 22 Haɗ sana skwi ta magatatsa zlahuha ya ksaŋər lu wa. Mnda səlatani ta tsaʼata fatá tsa zlahuha ya ka taghaymantsa ya. 23Ka nda ghada klafta mndu tatsa zlahuha ya ka sana skwi ná, ta dzadzata vghani ka tsəlɓu ŋa tsa mbrakuha tanzanaghata ya, ka va magayni ta tsa slnahaya, ka va zlahafta vghani. Kulam nda tsa,haɗ dzaʼa kataŋta ŋa dzatá ghudzaku mavghani wa.

31Kawadaga nda Kristi sliʼagapta kuni ma

mtaku. Zabawazaba tama ta skwiha ya taluwa, ma vli ya nza Kristi nda ga zeghwaLazglafta* ya. 2 Ta luwa ká fatá ghəŋaghuni, ma nza tsi ta haɗik, 3 kabga mtumtakuni, nda nzula hafa ghuni kawadaga ndaKristi da Lazglafta. 4 Vərɗa hafa ghuni ná,Kristi ya. Baɗu da zlagapər tsi, dzaʼa zla-gaku kaghuni guli kawadaga nda tsi. Tekwkaghuni ma glakwani dzaʼazlay.

Halata hafu nda lfiɗani5 Zaɗanawa zaɗa ta ŋa ghəŋa haɗik

ma kaghuni ta nzakway ka: Sliʼiŋsliʼiŋ,ghurduɓaku, hliri, haraʼutiri, tsagana, kaguram tsa tsagana ya nda wuya skwi. 6 Taghəŋa tsa skwiha ya dzaʼa kəl ɓasa ŋuɗufaLazglafta ka lanaghatá gwal ta kwalaghutasnanatá gwaɗani. 7 Mantsa ya si nzakwakaghuni guli si ghalya ma fitika nzakwaghuni ta ma dmaku.

8 Ndanana tama, zlaŋwazla ta inda tsa-haya: Daga dugun, ɓasa ŋuɗuf, sidi, yaharazu nda ŋruhu tani sabi ma wa ghuni.

9 Ma tsanava kuni ta gwaɗa ta mndu,kabga sabsa kaghuni suɗek ma halatanzaku, suɗiŋsuɗa kuni ta ghwaɗaka nzaku.10 Suɗava suɗa kuni ta lfiɗa nzaku, ka nutakuni ka lfiɗa mndu, ta naku ka lfiɗ kalfiɗ vgha ghuni ka gra vgha nda mndu tatsafta†. Mantsa ya dzaʼa kəl kuni ka snaŋtaLazglafta dardar. 11 Ndanana tama, ta haɗmnay kazlay: La Grek yehaya, la Yahudayehaya, gwal nda tsa fafaɗa taŋ yehaya,gwal kul tsaku fafaɗa taŋ yehaya, gwal mamtak yehaya, gwal kul gunaku ghəŋa taŋyehaya, la vuʼa yeya, gwal falauʼ vgha taŋyehaya ya kəʼawa. MamuKristi ta nzakwayka hɗatani ma inda taŋ.

12 Mantsa ya tama, Lazglafta ta psaptakaghuni ŋa nzakwa ghuni ka mnduhani, taɗvay ta kaghuni. Kaghuni guli, nzawanzanda tawa hiɗahiɗa ta mndu, nda zɗaku,nda hanata ghəŋ, nda nzakw leɓtekwa,nda ksanata ŋuɗuf. 13 Katuvuswa vgha,pluvuswa dmaku ka mamu skwi ganasani ta sani. Manda va ya plighunis‡Kristi ta dmakuha ghuni ya ná, pluvuswadmakwa ghuni guli. 14Ya ta malapta katəkná, ɗvuvusta ghuni ta vgha ghuni. Tsaɗvuvustá vgha ya ta nzakway ka tɓaŋ taŋərzlaghunata. 15Ka pgha zɗakwa Kristi taŋuɗufa ghuni. Guyaghuna guya Lazglaftaka vgha turtuk ŋa nzakwa ghuni ma tsazɗaku ya. Rfawarfa. 16 Ka nzamnza gwaɗaKristi mataba ghuni gerger. Mnuvuswamna ta gwaɗa mataba ghuni, vluvuswavlata hiɗaku sani ŋa sani nda kɗavakta hiɗaku.Fawa laha ŋa Lazglafta ma hyahya ŋuɗufaghuni nda rfu, ka zləzlva kuni, ka ghubakuni nda inda laha ta vlaghunata Sulkum§.17Dər nahgani tamagə kuni, dər nahgani tamnə kuni, magawamaga ma hga MghamamuYesu, ka rfa kuni ta Lazglafta Damundama tsatsi.

Gwata vgha ma lfiɗa hafu18 Miʼaha, hanaganawa hana ta ghəŋa

ghunimista zəʼalha ghunimanda ya ta rakuka magay ta kəma Mgham Yesu.

19 Zgwana, ɗvuwaɗva ta miʼa ghuni. Maŋruhə kuni ta həŋ.

* 2:20 Ngha ta Galat 4:3 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata. * 3:1 Ngha ta Zabura 110:1. † 3:10 Gray ndaZlrafta 1:26. ‡ 3:13 Gray nda Mata 6:12, 14. § 3:16 Gray nda Ifisuha 5:19-20.

Kwalus 3:20 264 Kwalus 4:1820 Zwani, snawa gwaɗa da dadaha ghuni

ma inda skwi demdem. Tsaya skwi tazɗəganatá Mgham Yesu.

21 Dadaha, ma ganaf kuni ta ɓasa ŋuɗufta zwana ghuni, da kulistá ghəŋa taŋ.

22 Kwalvaha, snawa gwaɗa ma inda skwida daŋahəga ghuni ta na ghəŋa haɗik na.Ta wa ira taŋ yeya a dzaʼa maga kunita skwi ɗina manda skwi ŋa zɗəganataghuni ta həŋ wa. Magawamaga ŋa taŋnda vərɗa ŋuɗufa ghuni, kabga zləŋaftaghuni taMghamYesu. 23 Inda skwi tamagəkuni ná, magawamaga nda vərɗa ŋuɗufaghuni manda skwi ta magə kuni ŋaMghamYesu, nza a ka ŋa mnduha wa. 24 Ɗinaka snaŋta ghuni kazlay: Dzaʼa plaghunaplaMgham Yesu nda skwi ya payana tsi tamnduhani* kəʼa. Vərɗa daŋahəganá, Kristiya. Tsatsi mndu ta maganata kuni ta slna.25Mndu ta maga ghwaɗaka skwi ná, va tsaghwaɗakani ya ŋani dzaʼa mutsay, kabgahaɗ Lazglafta ta gala mndu nda gala† wa.

41 Kaghuni daŋahəgaha, ŋanawaŋa ta

kwalvaha ghuni ta tɗukwani nda rakwani.Ɗina ka snaŋta ghuni guli kazlay: Mamudaŋahəga kaghuni guli ta luwa kəʼa.

Vla hiɗaku2 Gəɗawa gɗa ta maga duʼa, mantsa

ya dzaʼa kəl kuni ka nzata hzleŋa ndarfanaghatá Lazglafta. 3Magawa duʼa guli taghəŋa aŋni, kada gunaŋnaŋta Lazglafta tawatgha ŋa mnanaŋta gwaɗani ta mnduha,mnanaŋha ŋni ta ɗifata skwa Kristi guli tahəŋ. Tsa vəl magay ɗa ta ɗifata skwa Kristiya kəl lu ka hbamtá iʼi. 4 Magawa duʼa taghəŋa ɗa ŋa laviŋta ɗa ta mnaŋta gwaɗa taghəŋani dardar manda ya ta raku.

5 Nzawanza nda ɗifil tavata gwal kulzlghafta Kristi. Dər yawu mutsafta kunita katsaftá maga ŋərma skwi ya, ma zlidiŋkuni ta tsa fitik ya. 6 Ma gwaɗa ta gwaɗəkuni, gwaɗa tɗukwa katsi sabi ma wu-bisima ghuni, hmətət ka tsi nzata. Ndatvani ka kuni zlghawi ŋa mndu.

Ga zgu7 Tisik* ta nzakway ka zwaŋama, hamha

ta ghəŋani ma slna Kristi. Kawadaga ŋninda tsi ta ksa slna Mgham Yesu. Dzaʼamnaghunamna ta gwaɗa ta ghəŋa ɗa. 8 Taghunadapghuna yu paɗak da kaghuni ŋasnaŋta ghuni ta nzakwa ŋni, ŋa vlaghu-natani ta mbraku guli. 9 Kawadaga həŋ talabə da kaghuni nda Unesima†, ta nzakwayka zwaŋama mu. Tsatsi guli, ŋərma mnduya, zwaŋa ghuni ya guli. Dzaʼa mnaghu-namna həŋ ta skwi ta magaku hadna.

10 Ta ga zgu Aristarkus‡ ŋa ghuni hbamlu kawadaga nda iʼi. Ta ga zgu Markusta nzakway ka zbughuma Barnabas ya ŋaghuni guli. Ka ɓhadaghaɓha tsi da kaghuni,ka tsuʼafta kuni. Nda ghada snaŋta ghunita gwaɗa ta ghəŋani. 11 Ta ga zgu Yustus,ta hgə lu ka Yestus ya ŋa ghuni guli. Tsahahəŋyeya la Yahuda ta ksa slna gamghamLazglafta kawadaga nda iʼi hadna. Ndaɗa aksiɗimta həŋ ta ŋuɗuf wa.

12Ta ga zgu Ipafras§ ta nzakway kamndaghuni ya, ŋa ghuni guli. Kwalva Yesu Kristiya. Haɗ ta zlaŋtá maga duʼa da Lazglaftata ghəŋa kaghuni wa. Ta magay ta duʼaŋa dihavata ghuni, ŋa sifaghunafta ta tvaLazglafta. 13Nda ngha yu ka ghəŋa ɗa kəʼata va ŋavata ka ksa slna ta ghəŋa kaghuni,nda ya ta ghəŋa gwal ma luwa Lawdikiya,nda luwa Hiyerapulis. 14 Ta ga zgu Lukwa*vərɗa mndamu ta nzakway ka duhtura ŋniya guli ŋa ghuni. Mantsa ya Demaska guli.

15 Ka ganaghata kuni ta zgu ta zwanamata nzakway ma luwa Lawdikiya, ndaNimfa, nda Igliz ta guyavata ga taŋ ya.16 Manda kɗiŋta ghuni ta dzaŋafta naɗelewer na ná, ka tsghanafta kuni ta Iglizma luwa Lawdikiya ŋa dzaŋafta hahəŋguli. Ŋa dzaŋafta kaghuni guli ta ya dzaʼatsghəgaghunapta gwal ma luwa Lawdikiya.17 Mnanawamna ta Artipus† «ka ŋavatatsi ma slna ya vlaŋ Mgham Yesu Kristi, ŋakɗanaftani.»

18Nda dzva ɗa vindaghunafta yu kazlay:Ta ga zgu iʼi Pwal ŋa ghuni kəʼa. Havap-

* 3:24 Gray nda Galat 4:1-2. † 3:25 Gray nda Vrafta ta zlahu 10:17. * 4:7 Ngha ta Slna gwal ghunay 20:4 Afisus6:21-22. † 4:9 Ngha ta Filimuŋ 10-15. ‡ 4:10 Aristarkus: Ngha ta Slna gwal ghunay 19:29, 27:2. Markus: Nghata Slna gwal ghunay 12:12, 25, 13:13, 15:37-39. Barnabas: Ngha ta Slna gwal ghunay 9:27, 11:22, 30, nda pɗakwani.§ 4:12 Ipafras: Ngha ta 1:7. * 4:14 Lukwa: Ngha ta 2 Timute 4:11, Filimuŋ 24. Demaska: Ngha ta 2 Timute 4:10,Filimuŋ 24. † 4:17 Artipus: Ngha ta Filimuŋ 2.

Kwalus 4:18 265 Kwalus 4:18wahava ta hbatá iʼi ma gamak. Ka nzazɗakatahuɗi nda kaghuni!

1 Tesalunik 1:1 266 1 Tesalunik 2:10

Taŋtaŋa tsghatá lwa Pwal ŋa1 La Tesalunik

1 Iʼi Pwal ta vindaghunafta, kawadagaŋni nda i Silas ndaTimute, ŋa kaghuni Igliz,mnduha Lazglafta Da nda Mgham YesuKristi ma luwa Tesalunik. Ka vlaghunavlaLazglafta ta zɗakatahuɗi, nda zɗakwani.

Zlghay nda ŋuɗufa la Tesalunik2 Ta gɗagɗa ŋni ta rfa Lazglafta ta ghəŋa

kaghuni demdem. Ta kulay ŋni ta kaghunima duʼa ŋni. 3 Ta gɗagɗa ŋni guli tahavakta ta kəma Lazglafta Da ŋni ta slnazlghay nda ŋuɗufa ghuni, nda yifatá slnata magə kuni, kabga ɗvafta ya ɗvaf kuninda dihata fatá ghəŋa ghuni ta MghamYesu Kristi. 4 Zwanama ɗa, nda sna mukazlay: Ɗvuɗva Lazglafta ta kaghuni kazbaftá tsi ta kaghuni ŋa nzakway ka ŋanikəʼa. 5Ma mnaghunata ŋni ta Lfiɗa Gwaɗaná, gwaɗa nda wubisim kweŋkweŋ yeya amnaghuna ŋni wu, nda mbrakwa Sulkumnda ghuɓa guli mnaghunata ŋni. Ndasna aŋni kazlay: Vərɗa gwaɗa tsa gwaɗata gwaɗə ŋni ya kəʼa. Nda sna kaghunika aŋni nzakwagaptá nzaku da kaghuniŋa kata kaghuni. 6 Kaghuni, ksafksakaghuni ta saɗa ŋni, nda ŋa Mgham Yesu.Dər má ta ghuya ɗaŋwa kuni katakata,tsuʼaftsuʼa kuni ta gwaɗani nda rfu mambrakwa Sulkum nda ghuɓa*. 7Mantsa yamaranaŋta kuni ta ŋərmata nzakwa ghunitamnduha Lazglafta ta haɗikaMekaduniyanda ya ta haɗika Akaya. 8 Əŋkaʼa kakaghuni kəl ndəghatá mnduha ka snaŋtágwaɗa Mgham Yesu ma inda vli. Ta haɗikaMekaduniya nda Akaya yeya a kuraghutatsi wu, snanaghasna ta mnduha dər ndi-gandiga ká kuni zlghaftá Lazglafta. Haɗgwaɗa ŋa mnəgəlta ŋni ŋa taŋ ta ghəŋaghuni wa. 9 Nda wa taŋ ta rusa mnduhaŋa ŋni, ká kuni tsuʼaftá aŋni ma lagha ŋnida kaghuni, nda ya ká kuni zlaŋtá skwawuyay ka mbəɗavata tsəlɓu ta kəma vərɗaLazglafta ya ta vla hafu, 10 ŋa kzla zwaŋani

Yesu, ta saha ta luwa. Tsa zwaŋani sliʼa-ganap Lazglafta ma mtaku, ta klaptá amuma guma Lazglafta ta sagha ya.

2Slna Pwal ma luwa Tesalunik

1 Zwanama ɗa, nda sna kaghuni kazlay:Nza a tsa lagha lagha ŋni da kaghuni yaka bətbət wu kəʼa. 2 Nda sna kaghuniguli ka ŋni ghuyə ta ɗaŋwa ma luwa Fil-ipiya, nda ya ká həŋ razaŋnata. Ama kataftá ŋni ta us tiri nda mbrakwa Lazglaftaka mnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa ta sagha daLazglafta mataba ndəghata ghuya ɗaŋwa.3 Gwaɗa ya mnə ŋni ná, haɗ tsakalawimida wu, haɗ nənɓa kaghuni mida wu, haɗbara kaghuni mida guli wa. 4 Katək ná,manda va ya klaf Lazglafta ta aŋni kazlay:Nda ra kuni ka mna Lfiɗa Gwaɗa kəʼa kavlaŋnata ya, manda va tsaya ta mna aŋni.Mna a aŋni ŋa zɗanaftá ŋuɗuf ta mnduhawu, ŋa zɗanaftá ŋuɗuf ta Lazglafta ta mnaaŋni. Nda sna tsatsi ta skwi ma ŋuɗufamu. 5 Nda sna kaghuni kazlay: Ta walaŋa aŋni ta hihiŋaŋtá hihiŋaku da mndu wukəʼa. Haɗ gwaɗa ŋa hahatá mndu gwaɗaŋni wa. Nda sna Lazglafta kazlay: Mantsaya nzakwani kəʼa. 6 Ŋəvaŋ a aŋni ta rfaŋ-naghatamnduha, dər kaghuni, dər sanlahama mnduha wa. 7 Dər má dzaʼa maray ŋnita glakwa nzakwa ŋni ka ghunata mndaKristi mndani ná, maraŋ a aŋni wa. Katəkná, leɓtekw hanaganata ŋni ta ghəŋa ŋnimanda ya ta nghə marakw* ta zwananiya. 8 Ma tsa fatá ghəŋa ŋni ŋaghuniya ná, mnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa ta sabida Lazglafta kweŋkweŋ yeya a mnaghunaŋni wa. Kumaŋkuma ŋni ta vlaghunatanda hafa ŋni tani, kabga lamla kuni daŋuɗufa ŋni kahwathwata. 9 Zwanama ɗa,ta havakhava kuni ta datá vghaŋni kamagaslna da kaghuni. Si ta ksay ŋni ta slna ndarviɗik tani, nda fitik tani, kada kwala ŋnida ghuyanaptá ɗaŋwa ta dər wati matabaghuni, nda skwi ŋa zay ŋni ta mnə ŋni taLfiɗa Gwaɗa ta sagha da Lazglafta ŋa ghuni.

10 Nda sna kaghuni kazlay: Nda nzakaghuni ka masləmtsəka ŋni kəʼa. Mantsaya nzakwani da Lazglafta guli. Ka ŋərma

* 1:6 Ngha ta Slna gwal ghunay 17:5-9. * 2:7 Mamu dzəghu ma leɓtekwaku: Nzanza ŋni leɓtekw.Ka nzatá ŋni manda zwani kwitikw kwitikw, ka sanlaha ta mnay.

1 Tesalunik 2:11 267 1 Tesalunik 3:12mnduha nzata ŋni da kaghuni, ka mnduhaLazglafta, ka gwal tɗukwa nzakwa ŋni, haɗsana skwi ŋa tsaŋnavata wa. 11 Nda snakaghuni guli kazlay: Manda nzatá nzakwai da nda zwanani ya nzata ŋni nda indakaghuni, 12 ka vla hiɗaku nda mbraku ŋaghuni. Vlaghunavla ŋni ta hiɗaku, ŋa nzayghuni ta nzakumanda ya ta kumə Lazglaftaya ta hgaftá kaghuni ŋa lama ghuni da gaMghamani nda glakwani ya.

13 Ta gɗagɗa ŋni ta rfa Lazglafta guli,kabga ma fitika mnaghunata ŋni ta gwaɗaLazglafta ná, tsuʼaftsuʼa kuni, ka zlghaftamanda va gwaɗa gwaɗagap Lazglafta,manda ya gwaɗagap mnduha a wa. Mandava tsaya nzakwani kahwathwata, sagha daLazglafta tsa gwaɗa ya, ka ksə tsi ta slnama kaghuni ta zlghafta ya. 14 Zwanamaɗa, nuna kaghuni manda Igliza Lazglafta tanzakway ma Yesu Kristi ta haɗika Zudiya†ya. Ghuyə ghuya kaghuni ta ɗaŋwa dagwal ta haɗika ghuni, manda ya ghuyanapla Yahuda ta hahəŋ ya. 15 Tsa la Yahudaya ta pslatá la anabi, ka dzatá həŋ taMgham Yesu, ka limistá həŋ ka giri‡ ŋamu guli. Zɗəgana a tsa skwi ta magə həŋya ta Lazglafta wu, nda nza həŋ ka ghumainda mnduha. 16 Ta kumay həŋ ta pyaftáaŋni ta mna gwaɗa Lazglafta ŋa gwal kulnzakway ka la Yahuda, yaha həŋ dambafta.Ndanana, hɗanamhɗa həŋ ta dmakwa taŋ,ka kɗavakta tsi nda ɓasafta Lazglafta taŋuɗuf ta ghəŋa taŋ§.

17 Aŋni zwana ma, tahula dgata mu tavgha labla fitik mida, kuma mu yeya kulguyafta. Nziya nza tsi ná, kawadaga muma ŋuɗuf. Ta ksaŋnaksa mamaya ghunikatakata. Ta kumay ŋni ta nghaghu-naghata. 18 Mantsa ya ná, kumafkumaŋni ta vradaghata da kaghuni. Nda kɗafitika iʼi Pwal ka ghəŋa ɗa ta fatá fitikani,ama ka pyaftá halaway ta aŋni. 19 Ta wafatá ghəŋa ŋni, nda haratá ghəŋa ŋni, ndaghərɓa zewazewa glaku dzaʼa ŋni mutsaybaɗu fitik dzaʼa sagha Mgham Yesu Kristiya katək na? Ta kaghuni ya a katək tsawa? 20Manda va tsaya nzakwani, kaghuni

glakwa ŋni, kaghuni haratá ghəŋa ŋni.3

1 Sana skwi guli ná, ma trapta ŋni takzlay, mal nzaghu mu hadna ma luwaAtina*, ka ŋni 2 ka ghunadapta da kaghunita Timute ta nzakway ka zwaŋama ŋni, taksa slna Lazglafta ya guli. Kawadaga ŋninda tsi ta mna Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa YesuKristi. Ghunadap ghuna ŋni da kaghuniŋa sgaghunaghatá mbraku, ŋa dihavataghuni ma zlghay nda ŋuɗuf, 3 kada kwalaŋuɗufa dər wa da tɗu ma na ghuya ɗaŋwandanana, kabga nda sna kaghuni kazlay:Favamafa Lazglafta ta tsaya kəʼa. 4Mafitikanzakwa ŋni da kaghuni ná, ghadaghada ŋnita mnaghunata kazlay: Dzaʼa mamu ghuyaɗaŋwa katakata kəʼa. Tsaya tama ta slakumanda va ya snaŋ kuni. 5Ma trapta ɗa tahbanatá ŋuɗufa ɗa, kəl yu ka ghunadaptáTimute da kaghuni, ŋa snaŋtá nzakwa zl-ghay nda ŋuɗufa ghuni. Ta zləŋay yu tabaraghata halaway ta kaghuni, da nzatá tsaslna maga ŋni ya ka bətbət.

6 Ndanana tama, sliʼafsliʼa Timute dakaghuni† ka vragaghuta da aŋni, ka rusaŋ-naftá tsi ta gwaɗa ta zlghay nda ŋuɗufaghuni, nda ya ká kuni ta ɗvutá mndu. Kamnaŋnaftá tsi guli ya ká kuni ta famtáaŋni ma duʼa ghuni dardar, nda ya kakuni ta kuma nghəglaŋtá aŋni, manda yata kumə aŋni ta nghaŋtá kaghuni ya guli.7 Tsaya tama zwanama, lɓaŋnalɓa zlghaynda ŋuɗufa ghuni ta ŋuɗuf, ma tsa ghuyataɗaŋwa ŋni ɓasu ŋni ya. 8Ndanana tama ná,ta hafu ŋni, kabga dihatá vgha ghuni mandiʼatá vgha ghuni ta Mgham Yesu. 9Ndawdzaʼa rfa ŋni ta Lazglafta ŋni ta ghəŋakaghuni ma na zɗaŋnafta zɗaŋnaf kuni taŋuɗuf ta kəmani na? 10Nda rviɗikani tani,nda fitikani tani ŋni ta ndiʼata kamaga duʼada tsi, ŋa vlaŋnatani ta tvi, ŋa lagha ŋnida nghaghunaghata, nda ya ŋa kɗighunistáskwi ya ta pɗaghuta ma zlghay nda ŋuɗufaghuni.

11 Má ka ɓhadaŋnaghaɓha Lazglaftatsatsi ka ghəŋani ta nzakway ka Damu, ndaMghama mu Yesu, da kaghuni. 12 Kaghuni

† 2:14 Ngha ta Slna gwal ghunay 17:5-6. ‡ 2:15 Ngha ta Slna gwal ghunay 9:23, 29, 13:45, 50, 14:2, 5, 19, 17:5, 13,18:12. § 2:16 Ta ghəŋa aya 15-16 ná, grawa gra nda Ruma 11, ma vla mnay Pwal ta gwaɗata ghəŋa kɗanaktani kahwathwata ta mna gwaɗa ta mbaku, ŋa la Yahuda. * 3:1 Ngha taSlna gwal ghunay 17:15-16. † 3:6 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:5.

1 Tesalunik 3:13 268 1 Tesalunik 5:4ya guli, má ka sgaghunagha sga MghamYesu ta tsa ɗvu mataba ghuni ya, nda yata magə kuni ŋa inda sanlaha ma mnduhaya guli, ka nzakwa tsi manda va ya ta ɗvuaŋni ta kaghuni ya. 13Má ka sladanafsladaLazglafta ta ŋuɗufa ghuni ŋa nzakwa ghuninda ghuɓa kul haɗ gwaɗa ta ghəŋa ghunita kəma Lazglafta Da mu, baɗu sagha dzaʼasagha Mghama mu Yesu Kristi kawadaganda inda duhwalhani ya.

4Nzaku ta zɗəganatá Lazglafta

1 Zwanama ɗa, nu skwi ta pɗaku ŋamnay, ya nda ghada taghaghunafta ŋni kakuni da magay ŋa zɗəganatá Lazglafta. Yamanda va tsaya ta nzakwa kuni ta tsa nzakuna. Ta ndəɓa ghuna ndəɓa ŋni ta dzvukatakata, ta vlaghunavla ŋni ta hiɗakumanda va tsaya. Ma hga Mghama mu YesuKristi, ka kɗaŋta kuni ta dzaʼa ta kəma takəma. 2Nda sna kuni ta nzakuya taghaghu-naf ŋni nda ma mbrakwa Mghama muYesu. 3 Skwi ya kumə Lazglafta ná, nzataghuni hezleʼ a ta kəmani kul haɗ hliri.4 Snaŋta dər wa ta nzaku nda markwataŋ, ka vlaŋtá glaku manda ya ta kuməLazglafta, 5 ŋa ghudzaku tida manda ŋagwal kul snaŋta Lazglafta ya a guli wa.6 Ma tsa skwiha ya tama ná, ma tsaghusani ta sani ka nənɓapta, kabga dzaʼa ghu-zlanap ghuzla Lazglafta tiri ta gwal tamagamndərga tsaya, manda ya ghada ŋni tamnuta ya. 7 Hgaf a Lazglafta ta amu ŋamaga sliʼiŋsliʼiŋ wa. Hgaf ŋa nzata mu he-zleʼ a ta amu. 8Tsaya tama, ka va a yu ta tsagwaɗa ya wu ka mndu katsi, mndu a vziŋtsi wu, Lazglafta ta vlaghunatá Sulkumaninda ghuɓa ya vziŋ tsi.

9 Ta ghəŋa ɗvuvusta ghuni ta ghəŋaghuni ná, ta dzaʼa vindaghunafta ndavinda a lu wu, kabga ghadaghada Lazglaftaka ghəŋani ta taghaghunafta. 10 Tsayaskwi ta magə kuni ŋa inda* mnduhaLazglafta ta haɗika Mekaduniya demdem.Ta ndəɓa dzva yu da kaghuni zwanama, kakɗaŋta kuni ta magay ta kəma ta kəma.11 Ŋavawaŋa ka nzata kuni nda zɗaku,

ma tsatsafaku kuni ta tsatsafaku, magawa-maga ta slna nda dzva ghuni ŋa kata ghəŋaghuni, manda ya ghada ŋni ta mnaghunataya. 12Ka mantsa ka kuni magay katsi, dzaʼavlay gwal ta kul zlghafta ta glaku ŋa ghuni,haɗ kuni dzaʼa slaslamaku guli wa.

Gwaɗa ta sagha Mgham Yesu13 Zwanama ɗa, ta kumay yu ta snaŋta

ghuni ta skwi ta ghəŋa gwal nda rwa, danzatá kuni sasuʼanaka manda gwal ta kulfaftá ghəŋa taŋ ta Yesu. 14 Tsəhala grafgraamu kazlay: Mtumta Yesu ka sliʼagaptá tsikəʼa ya, mantsa ya guli ná, grafma gra gulikazlay: Dzaʼa sliʼaganapsliʼa ndama Yesu tainda gwal ta rwuta kawadaga nda Yesu mazlghay nda ŋuɗuf guli kəʼa.

15 Na gwaɗa dzaʼa ŋni mnay ndanananá, gwaɗa ya mna Mgham Yesu ya. Baɗutsa fitik dzaʼa vragata tsi ya ná, tiŋlaghutaa amu ta ndiri ya ta gwal nda rwa wa.16 Baɗu tsaya, dzaʼa ghudzaga ghudzagalwa Lazglafta, ŋa kapaŋta mali ta ghəŋaduhwalhani ta lwi, ka vyatá dula Lazglafta,ŋa saha Mghama mu Yesu ka ghəŋani taluwa, ŋa sliʼagapta gwal nda rwa ma Kristikaraku taŋtaŋ, 17 ŋa hla amu ta ndiri yakawadaga nda həŋ ma ghwayak, ŋa dzaʼaguyaku nda Mgham Yesu ma ghuvaŋataluwa. Mantsa ya tama, ŋa nzakwa mu ŋaɗekɗek kawadaga nda Mgham† Lazglafta.18 Tsaya tama lɓuvuswa ŋuɗuf nda tsagwaɗaha ya.

5Sna a lu ta fitik dzaʼa vragata Yesu wa

1 Zwanama ɗa, pahəgla a kuni ta vin-daghunafta ka ta wati fitik, nda ya ka tawati luwa dzaʼa magakwa tsa skwiha yawa. 2 Nda sna kaghuni ka ghəŋa ghunikazlay: Manda ghali ta sagha girviɗik* yadzaʼa sagha fitika Mgham Yesu kəʼa. 3 Mafitika mnay mnduha kazlay: Zɗa nzaku, tahaɗ hwazlaɓaku† wu kəʼa ya, gi ma tsayadzaʼa slakwaɓadzaku,manda va ya ta saghafitika dgakwa marakw nda huɗi dluk ya.Haɗ həŋ dzaʼa ndapta mida wa. 4 Kaghunizwanama ɗa, ma grum a nzatá nzakwa

* 4:10 Ngha ta 2 La Kwareŋt 1:16. † 4:17 Aya 15-17: Gray nda 1 La Kwareŋt 15:51-52. * 5:2 Gray nda Mata24:43, Lukwa 12:39, 2 Piyer 3:10. † 5:3 Gray nda Irmiya 6:14, 8:11.

1 Tesalunik 5:5 269 1 Tesalunik 5:28kaghuni, ŋa sagha tsa fitik ya ksaghu-naghata manda ghali wa. 5 Kaghuni dem-dem ná, zwana tsuwaɗaka fitik kaghuni.Nza a amu manda gwal ma grum girviɗikya wa. 6Ka si mantsa tsi katsi, ma ksu hanita amu manda ŋa sanlaha ya. Katək ná,nzamanza hzleŋa ndiri ka zlaha vgha mu.7 Gwal ta hani ná, girviɗik ta hana həŋ tahani, girviɗik ta ghuyakwa həŋ ta ghuyakuguli. 8 Amu ya, gifitik ta mbaɗa amu tambaɗa. Zlaha ma vgha mu. Klafma zlghaynda ŋuɗuf nda ɗvu ka nzakwa həŋ mandasuɗatá lguta kufur ŋa wara nda tsi. Fafmaghəŋa mu ta mbaku manda fatá takazak‡ma ghəŋ. 9 Pəgha a Lazglafta ta amu ŋaghuzlamap tiri wa. Hgafhga ta amu ŋambamafta ndamaMghamamu Yesu Kristi.10 Ta ghəŋa amu mtuta Yesu, ŋa nzakwamu kawadaga nda tsi. Dər má ta nda irimu, dər má nda rwa mu, kawadaga nzatánzakwa mu nda tsi. 11 Tsaya tama, mbru-vuswambra ta vgha ghuni, katuvuswa katata vgha ghuni manda ya ta magə kunindanana ya.

Dzatá ghəŋa gwaɗa Pwal12 Zwanama ɗa, ta ndəɓa dzvu yu da

kaghuni, vlawa glaku ŋa gwal ta ksaslna Lazglafta mataba ghuni, gwal zbapLazglafta ka fata ta ghəŋa kaghuni ŋataghaghunaftá tvani ya. 13Vlawa glaku ŋataŋ dar ka ɗvuta kuni ta həŋ katakata taghəŋa slna taŋ. Nzuvuswanza nda zɗakumataba ghuni, nda ya nda sanlaha guli.

14 Zwanama ɗa, ta ndəɓa dzvu yu dakaghuni, dvawadva ta gwal ta yaɗi, tsa-farawa gwal huleɓhuleɓa, vlawa mbrakuŋa gwal htu mbrakwa taŋ, ka ksa kunita ŋuɗuf nda inda mndu. 15 Ɗaswa kakuni, da vranamtá mndu ta ŋaslu ta mndunda ŋaslu. Ŋavawaŋa katək, ka maga skwiya ɗina mataba ghuni, nda ya ŋa hamatasanlaha tani.

16 Nda rfu ka kuni nzakwa ghuni. 17Mazlanap kuni ta maga duʼa. 18 RfanaghawaLazglafta dər ta ghəŋa wati ma skwi tsi,kabga tsaya skwi ŋa magay ghuni tazɗəganatá Lazglafta, na tsa kaghuni gwalnda ndiʼa nda Yesu Kristi ya.

19Ma suʼufiŋ kuni ta Sulkum nda ghuɓa,20 Ma mnə kuni ta mtsiriuʼ nda gwaɗa la

anabi. 21 Ama kwatsaɗapwa inda skwidemdem, ka zbapta kuni ta ya ɗina, 22 katsaghuta kuni ta vgha nda inda ɓədzaku.

23 Ka ghuɓaghunaghuɓa Lazglafta ya tavlatá zɗaku kaghəŋani, ka naghunaftá tsika ŋani dardar. Ka ngha tsatsi ta kaghunitsuhtsuh, nda sulkumaghuni tani, ndahafaghuni tani, nda sluʼuvgha ghuni tani. Tsayadzaʼa kwal rutsak kul nzafta ta kaghunima fitika sagha Mghama mu Yesu Kristi.24 Dzaʼa magay tsa Lazglafta ta hgaftákaghuni ya, kabga ta magay ta inda skwi yamna tsi.

25 Zwanama ɗa, ndəɓawa dzvu ta ghəŋaaŋni.

26 Ka ganaghata kuni ta zgu ta zwanamanda ɗvaftá vgha hmətət.

27 Ta ndəɓa ghunatá dzvu yu ma hgaMgham Yesu. Ka dzaŋanafta kuni ta naɗelewer na ta inda zwanama.

28Ka nza zɗakatahuɗa Mghamamu YesuKristi kawadaga nda kaghuni.

‡ 5:8 Gray nda Isaya 59:17, Afisus 6:11-17.

2 Tesalunik 1:1 270 2 Tesalunik 2:8

Mahisa tsghatá lwa Pwal ŋa la2 La Tesalunik

Ga zgu1 Iʼi Pwal, kawadaga nda i Silas nda

Timute, ta vinda na ɗelewer na ŋa kaghuniIgliza Lazglafta ma luwa Tesalunik,kaghuni ta nzakway ka ŋa Damu Lazglafta,nda Mghama mu Yesu Kristi ya. 2 Ka nzazɗakatahuɗi nda zɗakwa i Da mu Lazglaftanda Yesu Kristi ta ghəŋa kaghuni.

Dzaʼa sasa Yesu da tsa guma3 Zwanama ɗa, haɗ ŋni ta zlaŋta

rfanaghatá Lazglafta ta ghəŋa kaghuni wa.Nda nza tsaya tɗukwa, kabga ta dzaʼa takəma ta kəma zlghay nda ŋuɗufa ghuni,nda ɗvu ta dzaʼa ta kəma ta kəma ta magəinda kaghuni ŋa sanlaha ya. 4 Tsaya ta kəlŋni ka ghubakwa ŋni ta ghəŋa kaghuni dasanlaha ma Igliza Lazglafta. Kaghuni ná,ŋanaŋa kuni ta zlghay nda ŋuɗuf, ka suʼaghuya ɗaŋwa nda giri ta gə lu ŋa ghuni.

5 Tsa ghuya ɗaŋwa ya ta maray ka-zlay: Tuɗukwa guma Lazglafta kəʼa, ŋaklaftani ta kaghuni ka gwal nda ra ŋa daga mghama Lazglafta, ya ta ghuyə kunita ɗaŋwa ta ghəŋani ya. 6 Skwi tɗukwadzaʼa magata Lazglafta, na tsa ghuyanaptáɗaŋwa dzaʼa ghuyanapta tsi ta tsa gwalta ghuyaghunaptá ɗaŋwa ya guli. 7 Mazlagapta dzaʼa zlagapta Mgham Yesu Kristiná, dzaʼa vlaghunavla ta mbiʼa vgha takaghuni ta ghuytá ɗaŋwa ya, nda aŋnitani. Ta luwa dzaʼa saha tsi kawadaganda duhwalha Lazglafta gwal nda mbraya. 8 Ma takataka vu ta zlghaku dzaʼasaha həŋ ŋa ghuzlanaptá iri ta gwal kulsnaŋtá Lazglafta*, ta kwalaghutá snatáLfiɗa Gwaɗa Mghama mu Yesu Kristi ya.9Tsa ghuzla iri dzaʼa ghuzlanapta lu ta həŋya ná, tsaya zaɗanatá həŋ dzaʼa zaɗanatalu diʼiŋ nda wa ira Mgham Yesu, ndaglakwa mbrakwani† tani. 10 Ma sahanidzaʼamagakwa tsaya, ŋa zləzlvay inda gwalta zlghafta, ŋa ndərmimay inda taŋ ndandərmima. Tekw kaghuni mataba taŋ,

kabga zlghafzlgha kaghuni guli ta gwaɗa yamnaghuna ŋni.

11 Tsaya ta kəl ŋni ka gɗata ta maga duʼada Lazglafta ta ghəŋa ghuni, kada nzatakuni ka guram nda skwi ya hgaf tsi takaghuni, ka zlghaftá kuni ya. Ka katá tsi takaghuni nda mbrakwani, ŋa magay ghunita skwi ɗinaɗina, nda ya ŋa yifanaftanita zlghay nda ŋuɗufa ghuni. 12 Mantsaya tama, dzaʼa mutsay hga Mghama muYesu Kristi ta glaku nda ma kaghuni, ŋavlaghunatani guli ta glaku. Nda nza tsayaka zɗakatahuɗa Lazglafta mu nda Mghamamu Yesu Kristi.

2Skwi dzaʼa magaku ta saha Yesu

1 Zwanama ɗa*, ta kumay ŋni tamnaghunatá gwaɗa ta fitika sagha dzaʼasagha Mghama mu Yesu Kristi, nda gwaɗata fitika tskavata dzaʼa tskavata mu takəmani ya. Wya skwi ta ndəɓu ŋni tadzvu da kaghuni: 2 Ka mamu mndu tamnaghunata kazlay: Saghasa fitika saghaMgham Yesu kəʼa, yaha kuni da zləŋ kaghuya ghəŋa ghuni. Dərmá la anabi tsi, dərmá snaŋ nda sna a kuni ta gwaɗay, dər iʼia ta vindaghunafta ká lu má mnaghunata.3 Yahayaha mndu da nanaftá kaghuni dərnda wati ma tsakalawi. Gi ɓaŋalaŋ a dzaʼasagha tsa fitik ya wa. Makəɗ tsaya ná, ndandəgha gwal dzaʼa gaftá sidi nda Lazglafta,ŋa saba tsa ghwaɗaka mndu ya dəɗay tadaɓi. Tsatsi mndu ta nzakway ka ghuma.4 Dzaʼa sliʼavafsliʼa ta ghəŋa inda skwinda ghuɓa, nda ya ta ghəŋa inda skwi tatsəlɓu lu ta tsəlɓu ta kəmani. Ŋa nzamtanima həga Lazglafta, ŋa mnayni kazlay: IʼiLazglafta† kəʼa. 5 Mnaghunamna yu tainda tsa skwiha ya ma fitika nzakwa ɗada kaghuni. Zaghunapza ra? 6 Ndanananá, nda sna kuni ta skwi ta ŋaghutá tsaghwaɗak ya. Ka saghasa tsa fitikani yaná, dzaʼa zlagapzlaga. 7 Aŋ mndani, ndaghada ta magakumagaku slnahani. Matsanaŋta tsa mndu ta ŋaghuta ya ta tvidzaʼazlay ná, kɗekkɗek a dzaʼa maga tsita slnani wa. 8 Dzaʼa sabsa ta daɓi. Masagha dzaʼa sagha‡ Mghama mu Yesu maglakwani, ŋa zaɗanatani nda hafu dzaʼa

* 1:8 Grawa nda Isaya 66:15. † 1:9 Gray nda Isaya 2:10, 19, 21. * 2:1 Gray nda 1 Tesalunik 4:15-17. † 2:4Gray nda Daniyel 11:36, Izekiyel 28:2. ‡ 2:8 Gray nda Isaya 11:4.

2 Tesalunik 2:9 271 2 Tesalunik 3:15vuslagapta tsi ma wani. 9 Nda mbrakwahalaway dzaʼa saba tsa ghwaɗaka mnduya, ŋa magayni ta inda mazəmzəmha, ndainda skwi ya ta ndrakawu lu nda ndrakawa,nda inda mandərmimi ŋa nana§ mnduha.10 Dzaʼa magay ta inda ghwaɗaka skwihaŋa nanaghatá gwal ta zaɗa ghəŋa taŋ,kabga kwalaghuta taŋ ta tsuʼafta, ɗvaf ahəŋ ta kahwathwata má dzaʼa mbanaftáhəŋ ya wa. 11 Tsaya kəl Lazglafta kaghunagatá mbrakwa zaɗaku ta ghəŋataŋ ŋa zlghafta taŋ ta tsakalawi, 12 kadatsanaghata Lazglafta ta guma ta inda tsagwal ta kwalaghuta zlghaftá kahwathwata,zɗəgana maga ghwaɗaka skwi ta həŋ ya.

Nzaku ka mnda zlghay nda ŋuɗuf ndadiha

13Aŋni, nda ra ka rfay ŋni ta Lazglafta taghəŋa kaghuni zwanama. Ɗvuɗva MghamYesu ta kaghuni kabga Lazglafta ta zbaptákaghuni daga ta taŋtaŋ, ŋa mbaghunaftanda ma slna Sulkum, ka faghutá kaghuninda ghuɓa, ma zlghafta ghuni nda ŋuɗufaghuni ta tsa kahwathwata ya. 14 Ŋa tsayakəl tsi ka hgaftá kaghuni nda ma LfiɗaGwaɗa ya mnaghuna ŋni, ŋa mutsaftaghuni guli ta glakwa hga Mghama muYesu Kristi. 15 Tsaya tama zwanama ɗaná, dihavawa diha, ka ŋanata kuni ta indatsa skwiha taghaghunaf ŋni ya, dər yamnaghuna lu nda mna, dər ya vindaghu-nafta lu nda vinda a tsi.

16 Ta maga duʼa yu da Mghama mu YesuKristi tsatsi ka ghəŋani, nda ya da Da muLazglafta ya ta ɗvutá amu, ya ta zɗaŋtáhuɗi ka lɓamatá ŋuɗuf ŋa kɗekedzeŋ, ndaskwi faf mu ta ghəŋ tida. 17 Ka lɓaghunatátsi ta ŋuɗuf, ka vlaghunatá tsi ta mbrakwagɗata ta maga skwi ɗinaɗina ma slna ndaya ma gwaɗa.

3Magawa duʼa ta ghəŋa aŋni

1 Skwi ya ta pɗaku tama zwanama ɗa,magawa duʼa ta ghəŋa aŋni, kada dzaʼagwaɗa Mgham Yesu ta kəma ta kəmamisimmisim, nda ya ŋa ghubaray mn-duha manda ya ta magaku da kaghuni ya.

2Magawa duʼa guli ta ghəŋa aŋni ŋa kataŋ-natani damnduha ta sidi, kabga indamndua ta tsuʼa na gwaɗa ta mnə ŋni na wa.

3Mgham Yesu ná, vərɗa mndu ya, dzaʼambraghunafmbra, ŋa nghayni ta kaghunida halaway*. 4Wya skwi graf ŋni ta ghəŋakaghuni ma ndiʼatá vgha ŋni nda MghamYesu: Ta ŋanaŋa kuni ta hiɗaku ya tavlaghunata ŋni, nda gɗata ta gɗata kunita magay nda ya dzaʼa kuni magay mandatsaya.

5Ka maraghunamara Mgham Yesu ta tviŋa ɗvuta ghuni ta Lazglafta, nda ya ŋa hbayghuni ta ŋuɗuf manda ŋa Kristi.

Maga slna manda va ŋa Pwal6 Zwanama ɗa, ma hga Mghama mu

Yesu Kristi ta mna ŋni ta na gwaɗa naŋa ghuni, tsaghwa vgha tavata mnda zl-ghay nda ŋuɗuf ta yaɗi, kul haɗ ta magaskwi taghaghunaf ŋni. 7 Kaghuni, nda snakaghuni ta skwi ŋa magay, ŋa ksay ghunita saɗa ŋni. Ma nzakwa ŋni da kaghuni ná,nza a ŋni ka gwal ta yaɗi wa. 8 Zaŋ a ŋnita skwa zaya mndu ka mbalay wa. Aŋni kaghəŋa ŋni ta slavapta nda rviɗik tani, ndafitik tani ka maga slna ŋa zay ŋni, kabga vaa ŋni ta ghuyaghunaptá ɗaŋwa† ta ghəŋaskwa zay ŋni wa. 9 Nza a vəl magay ŋnimantsa ya kazlay, ra a ka mutsay ŋni taskwi da kaghuni wu kəʼa wa. Nda nza tsaslna magə ŋni ya ŋa tagha skwi ŋa ghuni.10 Ma tsa fitika nzakwa ŋni da kaghuni yaná, wya ka ŋni si ta mnaghunata: «Ka va amndu ta maga slna ya wu ná, ma vlaŋ kunita skwa zay guli,» ka ŋni.

11Tsanzakwani ya, snaŋnaghasna kazlaymamu sanlaha ta yaɗi mataba ghuni, kulhaɗ ta maga slna kəʼa. Ta ghəŋa valu dakiwa ghatalakw yeya skwi ta magə həŋ.12 Skwi ta mnə ŋni ŋa tsa mnduha ya, ndahga Mgham Yesu Kristi na: Magawamagata slna nda tvani, ka mutsa kaghuni kaghəŋa ghuni ta skwi ŋa zay ghuni, ka ŋni.

13 Kaghuni ya zwanama ná, ma hərfakukuni ta maga skwi ɗina. 14Ka haɗ yu ta snatsa gwaɗa vindaf lu ya wu, ka mndu katsi,mnanaŋwamnduha demdem, ka dgaghutakuni ta vgha nda tsi, ŋa ksaftani ka hula.15 Nziya nza tsi, yaha kuni da klaftá həŋ

§ 2:9 Gray nda Mata 24:24. * 3:3 Gray nda Mata 6:13, Yuhwana 17:15. † 3:8 Gray nda Slna gwal ghunay 20:34,1 Tesalunik 2:9.

2 Tesalunik 3:16 272 2 Tesalunik 3:18ka ghuma ghuni. Zlahawazlaha nda tvani,kabga zwaŋama ghuni ya.

16 Ka vlaghunavla Mgham Yesu tsatsika ghəŋani ta vla zɗaku ya, ta zɗaku dərta wati luwa tsi. Ka nza Mgham Yesukawadaga nda kaghuni demdem.

17 Iʼi Pwal ta vindaghunafta nda dzva ɗa,ta ga zgu yu ŋa ghuni. Tsaya thatá dzva ɗata inda ɗelewerha ta vindafta yu. Mantsaya ta vinda yu.

18Ka nza zɗakatahuɗa Mghamamu YesuKristi kawadaga nda kaghuni demdem!

1 Timute 1:1 273 1 Timute 1:20

Taŋtaŋa tsghatá lwa Pwal ŋa1 Timute

Ga zgu1 Iʼi Pwal, ghunatá mnda Yesu Kristi,

manda ya mnaf Lazglafta mnda mba amunda Yesu Kristi ya faf mu ta ghəŋ tida tavinda na ɗelewer na.

2 Ŋa kagha Timute*, vərɗa zwaŋa ɗa mazlghay nda ŋuɗuf ta vinda yu. Ka vlaghavlaLazglafta ta nzakway ka Da, nda Mghamamu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗani, nda tawahiɗahiɗani, nda zɗakwani.

Ɗasuwa ka kuni nda gwal ta taghanatághwaɗaka skwi ta mndu

3 Manda ya si ta mnə yu ŋa gha masliʼa ɗa da luwa Mekaduniya ya kay, kanzata ka ma luwa Afisus, kabga mamugwal ta tagha tsakalawi ŋa mnduha. Kadvanaghata ka ta həŋ ŋa zlaŋta taŋ. 4 Kamnanata ka ta həŋ, yaha həŋ da laghwida hamtá ghəŋma gwaɗa ta prukutunzum,nda mbəɗa mndəra mndu kul haɗ lu dzaʼakɗanakta. Ta klaktá hwazlaɓaku, ka zlaŋtáŋlaku ta kəma ta kəma ma slna Lazglaftama zlghay nda ŋuɗuf tsaha ya. 5 Klatághəŋa tsa gwaɗa ta mnaghata yu ya ná,tsaya sliʼanaftá ɗvu ya ta sabi ma ŋuɗuf yanda ghuɓa, nda vərɗa ndanu kul haɗ sanadga ghəŋ, nda vərɗa zlghay nda ŋuɗuf.6 Tsughwaɗaghu tsughwaɗa sanlaha ta tvi,ka laghwi zaɗamta ma tsa hwazlaɓakuhadzaʼa kwal katanaftá həŋ ya. 7 Ta kumayhəŋ ta nzakway ka gwal ta taghanaftá zlahaLazglafta ta mnduha, ama sna a vərɗahahəŋ ta skwi ta mnə həŋ wa. Sna a həŋta vərɗa skwi ya sladaf həŋ tida guli wa.

8 Nda sna amu kazlay: Ɗina zlahu kəʼa,ka nda tvani ksamndu ta slna nda tsi. 9Ndasna amu guli kazlay: Fa a lu ta zlahu ka ŋagwal tɗukwa wu kəʼa, ama fafa lu ta zlahuŋa gwal kul sna gwaɗa da mndu, nda gwalta maga mbrəs, nda gwal ta sidi, nda gwaldmaku, nda gwal kul zləŋa Lazglafta, ndagwal kul snaŋtá dzahayʼ, nda gwal ta pslatádadaha taŋ, nda gwal ta pslatámndu, 10ndagwal ta hliri, nda gwal ta hahanaku zgunnda zgun, nda gwal ta dzawaptá mndu

ka vuʼa, nda gwal tsakalawi, nda gwal tawaɗa a ta waɗu ka bətbət, nda ya ŋa gwalta maga sanlaha ma ghwaɗaka skwiha, kazluŋtá vərɗaka tagha skwi. 11 Tsa vərɗatagha skwi ya ná, ta slanaghata ma LfiɗaGwaɗa faɗim lu ŋa mnay ta ghəŋa glakwaLazglafta lu.

Rfanaghatá Kristi12 Ta rfay yu ta Yesu Kristi Mghama mu,

ta vlihatá mbraku prək maga slna ɗa. Tarfay yu ta ghəŋa vəl klaftani ta iʼi ka mndunda ra ŋa faftá ghəŋ tida, ŋa maganatáslna. 13 Aŋ mndani, nda nza yu ka mndusi ta pgha rutsak tida ghalya, ka mnda giriŋani, ta balanata, ama ka tawatá Lazglaftata hiɗahiɗa ta iʼi, kabga ma kwala ɗa kulsnaŋta si ta maga† yu ta tsa skwiha ya.Si haɗ zlghay nda ŋuɗuf da iʼi wa. 14 Kazɗiɗiŋtá Mghama mu ta huɗi katakata, kavlihatá zlghay nda ŋuɗuf, nda ɗvu ya tamutsu lu ma guyatá vgha nda Yesu Kristi.15 Wya tsa vərɗa gwaɗa nda ra ka tsuʼaftainda mndu ya: Sasa Yesu Kristi ta ghəŋahaɗik ŋa mbanaftá gwal dmaku. Iʼi malimataba taŋ. 16 Tsaya kəl Lazglafta katawatá hiɗahiɗa ta iʼi. Kumaŋkuma YesuKristi ta maravata ma iʼi ta nzakway kamali mataba gwal dmaku ya, ta glakwa ksaŋuɗufani. Nda nza ka gray ŋa gwal dzaʼazlghaftá tsatsi, ŋa nzakwa taŋ nda rfu ŋakɗekedzeŋ. 17 Ka nza sgit nda glaku ŋaɗekɗek ŋa Mgham kul haɗ ta mtavata, kulhaɗ ta nghavata, tsatsi turtuktuk Lazglaftaŋa kɗekedzeŋ. Amin!

18 Timute zwaŋa ɗa, na gwaɗa tamnaghata yu ná, manda va ya mna laanabi ta gwaɗa ta ghəŋa gha ghalya ya, ŋanzakwa na gwaɗa na ŋa vlaghatá mbraku,kada laviŋta ka ta vulaftá vərɗaka vulu.19 Ŋanaŋa ta zlghay nda ŋuɗufa gha ndafatá ndana gha kul haɗ sana dga ghəŋ.Vziŋvza sanlaha ta tsa fata ndanu kulhaɗ dga ghəŋ ya, ka dzatá zlghay ndaŋuɗufa taŋ. 20 Mataba tsa mnduha ya nai Himene nda Alegzandra. Vlaŋvla yu tahəŋ ta halaway‡, kada kwala həŋ razəgəltáLazglafta.

* 1:2 Ngha ta slna gwal ghunay 16:1. † 1:13 Ngha ta slna gwal ghunay 8:3, 9:4-5. ‡ 1:20 Gray nda 1 La Kwareŋt5:5, 2 Timute 2:17, 2 Timute 4:14.

1 Timute 2:1 274 1 Timute 3:112

Ŋa wa rakwa tsəlɓay mu ta tsəlɓu na?1 Skwi ya vli yu ta mbraku taŋtaŋ ta

ghəŋani karaku ná, tsaya ɗawa skwihada Lazglafta nda maga duʼa, nda tawma ghuvani, nda rfanaghata ta ghəŋainda mnduha. 2 Ɗina ka maga duʼa taghəŋa mghamha nda inda gwal ta ŋanatága mgham, kada mutsafta mu ta nzakuleɓtekw, ma zɗaku, ma zləŋa Lazglafta ndatvani, ŋa nzay mu ta nzaku manda ya tarakudər tawatima tvi tsi. 3Tsaya skwiɗinata zɗəganatá Lazglaftamndamba amu. 4Takumay tsatsi ta mbafta* inda mndu, kamutsafta taŋ ta snaŋtá kahwathwata. 5Nanzakwani ná, turtuktuk Lazglafta. Turtuk-tukmndu ta guyanaftámndu nda Lazglaftaguli. Tsa mndu ya ná, Yesu Kristi ya 6 tavlatá ghəŋani ŋa varatá indamnduha dem-dem†. Tsaya skwi ya maga tsi ma fitikya fa Lazglafta. 7 Ŋa tsaya kəl lu ka fatáiʼi ka mnda mnay, ka mnda ghunay‡ guli.Nda nza yu ka mnda taghanaftá gwal kulnzakway ka la Yahuda§ ta gwaɗa ta zlghaynda ŋuɗuf, nda kahwathwata. Tsakalawaɗa a wu, kahwathwata ta mnə yu.

I miʼaha nda zgwana8 Ta kumay yu tama ta magay zgwana

ma inda vli ta duʼa nda kapatá dzvu ya ndaghuɓa hezleʼ nda ta luwa, nda gatá sidi awu, nda zlərɗawi a guli wa.

9Ŋa miʼaha ya guli ná, ka nzakwa hahəŋnda hba vgha manda ya ta raku. Ma laghuhəŋ da rka nda ɗatá ghəŋ ya nda bla.Ma laghu həŋ da rka nda dasu, dər ndamiziɗikw, dər nda lgut ya nda bla dzvani* atsi. 10Ka rka həŋ ta rka nda ŋərmata slnahataŋ, manda ya ta raŋta miʼaha ta maraŋtázləŋay taŋ ta Lazglafta. 11 Ma fitika taghaskwi ya guli, seftekwa ka marakw nzata,nda hanatá ghəŋ. 12 Vlaŋ a yu ta tvita marakw ŋa taghanaftá skwi, dər ŋa gamgham ta ghəŋa zgun wa. Seftekwa katsinzata. 13 Adamu na taŋtaŋa mndu zla-ganap Lazglafta, kada magaftá tsi ta Hawa.14Adamu a nanaf halaway guli wa, marakwya nanaf tsi, ka kwalaghutá marakw ta

snatá gwaɗa Lazglafta†. 15 Dər má mantsatsi, dzaʼa mbanafmba Lazglafta ta marakwnda ma yayni ta zwani, ka gɗavagɗa tsi taŋavata ma zlghay nda ŋuɗufani, nda ɗvutámndu, nda nzaku nda ghuɓa.

3Gwal ngha Igliz

1 Nana gwaɗa dzaʼa yu mnay na ná,gwaɗa ŋa faftá ghəŋ tida ya. Ka ɗvafɗvamndu ta slna nzakw ka mali ta ghəŋa Iglizkatsi ná, ŋərma skwi ya ɗvaŋ tsi. 2 Ɗinaka nzakwa mali ta ghəŋa Igliz, ka mndukul haɗ rutsak tida, turtuk ka markwani,zlahafzlaha katsi ta ghəŋani, ta ndanaykatsi ta ndanu tɗukwa, ɗina ka nzakwani,ta tsuʼay katsi ta matbay ga taŋ, nda snakatsi ta taghanaftá skwi ta mndu, 3ma nzatsi ka mndu ta sa ima inabi, ma nza tsi kamndu ta sidi, ama leɓtekw ka nzakwani.Ma nza tsi ka mndu ta ghazeŋzeŋ, ma nzatsi ka mndu ɗvutá ta tsedi. 4 Nda snakatsi ta ŋanatá həgani, nda sna katsi tazlaha zwanani ŋa nzakwa taŋ ka zwani tasna gwaɗa nda hanata ghəŋ guli. 5 Ka sisna a mndu ta ŋanatá həgani wu katsi, wakəʼa dzaʼa laviŋtá nghaftá Igliza Lazglaftana? 6 Ma nza tsa mndu ya ka lfiɗa mnduma zlghay nda ŋuɗuf, da glə tsi ta ghəŋ,da zləmbamtá tsi ma mndərga tsa gumatsanagha lu ta halaway ya. 7 Ɗina ka nza-kwani ka mndu ya ta ghubu dər gwal kulsnaŋtá Lazglafta, kada nzakwa tsi ka mndukul haɗ lu ta gagay nda gaga, da zləmbamtátsi da dəɓla halaway*.

Gwal ksa slna ma səla mnduha8 Gwal ta ksa slna ma səla mnduha ya

guli, ɗina ka nzakwa taŋ. Yaha həŋ pghawirak his ma vu, yaha həŋ nzakway kagwal ta sasaku, ka gwal ta zba tsedi nda taghwaɗaka tvi. 9 Ɗina ka nzakway taŋ kagwal ta ŋanatá kahwathwata ya marigiŋ luma zlghay nda ŋuɗuf nda fata ndanu kulhaɗ sana dga ghəŋ. 10 Ɗina ka dzəghaŋtáhəŋ karaku. Tahula tsa, ka haɗ sana skwiŋa mnafta ta həŋ wu katsi, laviŋlava həŋ tanzakway ka gwal dzaʼa ksa slnama səlamn-duha. 11 Mantsa ya miʼaha ta ksa slna masəlamnduha guli. Ɗina ka nzakwa taŋ. Haɗ

* 2:4 Gray nda Izekiyel 18:23. † 2:6 Gray nda Mata 20:28. ‡ 2:7 Gray nda 2 Timute 1:11. § 2:7 Gwal kulsnaŋtá Lazglafta Da mu ta Luwa. * 2:9 Gray nda 1 Piyer 3:3. † 2:14 Aya 13-14: Ngha ta Zlrafta 2:7, 21-22, 3:1-6.* 3:7 Aya 2-7: Gray nda Titus 1:6-9.

1 Timute 3:12 275 1 Timute 4:16

wu ka həŋ ta kuslemberaku, zlahafzlahaka həŋ ta ghəŋa taŋ, ka ŋərmani ka həŋnzakway ma inda skwi. 12Mndu ta ksa slnama səla mnduha ná, turtuk ka markwani,pərɗafpərɗa katsi ta zlaha zwanani ndagwal ga taŋ tani. 13Ka nda tvani ta ksa gwalta ksa slna ma səla mnduha ta slna katsiná, ta vlaŋvla lu ta glaku ta həŋ ma indavli. Laviŋlava həŋ ta gwaɗa taŋ kul haɗ zləŋma fatá ghəŋa taŋma zlghay nda ŋuɗufmaYesu Kristi.

Hya skwi ta vlamata zlghay nda ŋuɗuf14Ta vindi yu ta na ɗelewer na ŋa gha ná,

nda fa ŋuɗufa ɗa ta labə da nghaghaghata.15Ala, ka gərɗugərɗa yu katsi, dzaʼa nda snaka káka dzaʼa nzaku ma həga Lazglafta tanzakway ka Igliz, hahəŋ guguɗi ta dihanatákahwathwata. 16Manda va tsaya ná, dagalanzakwa skwi ya nda ɗifa payaf Lazglafta,ta nzakway ka Kristi ya zlghaf mu.Marigiŋ mara Lazglafta ka mnda səla.

Tuɗukwa nzakwani,ka Sulkum nda ghuɓa† maraŋta.Nda ngha duhwalha Lazglafta, ka mnə lu

ta gwaɗa tida, ŋa inda gwal kulnzakway ka la Yahuda.

Ka zlghaftá mnduha ma inda vli ta ghəŋahaɗik.

Ka klaghatá Lazglafta ta luwa da vla glak-wani.

4Tagha skwa gwal tsakalawi

1 Tsaliŋtsala Sulkum nda ghuɓa kazlay:Ma kɗavakta fitik ná, dzaʼa zlanavazlasanlaha ta zlghay nda ŋuɗufa taŋ, kalaghwi da sna ŋa sulkumha ta nana mndu,nda tagha skwi ya ta klagapta ghwaɗakasulkumha kəʼa. 2 Ŋa nanaghata gwal tamaga maɗgwirmaɗgwir, ta mna tsakalawi,ta həŋ. Vli ma ndana tsa mnduha yaná, manda datá kufur ghandand ma vu yanzakwani. 3Dzaʼa lmay həŋ ta kla marakw,dzaʼa lmay həŋ ta zay lu ta sanlahama skwazay. Wya Lazglafta ta zlagigiŋtá tsa skwihaya ŋa zay gwal zlghay nda ŋuɗuf, gwal ndasna ta kahwathwata. Ta zə həŋ ya, ŋa rfaytaŋ ta Lazglafta ta ghəŋani. 4 Manda vatsaya, inda skwi zlagigiŋ Lazglafta ná, ɗina*nzakwani. Ka ta rfanagharfa lu ta Lazglaftata ghəŋa skwi ta zə lu, haɗ sana skwi ŋa

wuɗanaghuta wu, 5 kabga ghuɓiŋ ghuɓaLazglafta nda gwaɗani nda ya ndamamagaduʼa guli.

Nzakway ka vərɗa mnda maganatá slnata Yesu Kristi

6Ka taghanaftagha ka ta inda tsa skwihaya ta zwanama katsi, dzaʼa nzakway ka kaŋərma kwalva Yesu Kristi. Dzaʼa maraŋ-mara ka kazlay: Nda bagha ka nda gwaɗazlghay nda ŋuɗuf, nda ya nda vərɗakatagha skwi ya taghaf ka kəʼa. 7 Zluŋzlata gwaɗa prukutunzumha ta gwaɗə ha-lata miʼaha. Ŋavaŋa kagha, ka nza ka tanzaku ma ndiʼata vgha gha nda Lazglafta.8 Skwi ɗina zavzava ŋa hwaya us ma vgha,ama sira a katu mida wa. Ndiʼatá vghanda Lazglafta katək na vərɗa skwi ta katamndu ma inda skwi, kabga da tsatsi nata ta imi ta sləməŋ ta ghəŋ nzaku yandanana, nda nzaku ya ta kəma. 9 Nanagwaɗa na ná, vərɗa gwaɗa ya, nda ra katsuʼafta inda mndu kul haɗ sana dzudzuk-way. 10 Taghəŋa tsaya ta kəl mu ka dzatávgha ka ŋavata ka maga slna, kabga ndafa ghəŋa mu ta Lazglafta ya nda hafumida. Tsatsi ta nzakway kamndamba indamndu, katkatatani gwal zlghay nda ŋuɗuf.11Tsaya skwi dzaʼa ka sladanata, ka taghay.

Nzanza ka mndu ŋa ksa saɗani12 Yaha mndu da hərtətatá nzakwa gha

ta ka zwaŋ. Katək ná, nzanza ka ŋa gwalzlghay nda ŋuɗuf, ka mndu ŋa kla saɗanima tva gwaɗa, ma tva nzaku, nda ya matva nzaku nda ghuɓa. 13 Ma kɗaku yu kalabə ya, ka gɗata ka ta dzaŋanaftá gwaɗa†Lazglafta ta mnduha, ka vla ka ta mbrakuŋa taŋ, ka tagha ka ta skwi ŋa taŋ. 14 Yahaka da ganavatá masfa ta skwi ya vlaghaSulkum ma kagha, ya vlagha lu ma fitikamnata la anabi, ka faghaghatá la galatamndu ta dzvu ya. 15 Ŋafŋa ta vgha tatsa skwiha ya, ka maga ka nda kɗavaktaŋuɗufa gha, ŋa nghaŋta inda mnduha kákata dzaʼa ta kəma ta kəma. 16Ɗasuwa ka kanda nzakwa gha, ɗasuwa ka ka nda skwi tataghə ka guli. Ndiʼamndiʼa mida. Ma tsamagay ghamantsa ya, dzaʼambanafta ka taghəŋa gha, nda gwal ta fata sləməŋ ka snaytani.

† 3:16 Gray nda Ruma 1:4. * 4:4 Gray nda Zlrafta 1:31. † 4:13 Ngha ta Lukwa 4:16-21.

1 Timute 5:1 276 1 Timute 5:25

5Vla ta hiɗaku ŋa inda gwal zlghay nda

ŋuɗuf1Ma davə ka ta glata mndu. Nda ɗasuwa

ká ka gwaɗa nda tsi, manda skwi nda dagha*. Manda mna gwaɗa ŋa zwaŋama ghaka ka gwaɗa nda zwana duhwalha. 2Galatamiʼaha ya guli ná, manda mamaha gha,káka ngha həŋ. Ngha ta daghala miʼahamanda kwagha ma gha kul haɗ ndanaŋtásana skwi nda həŋ.

Miʼa wadgu3 Vla ta glaku ŋa vərɗaka miʼaha ka

wadgu, ka matuŋulum. 4 Ka si mamuzwana tsawadgu ya, ka zighihani a tsi katsi,tiŋəl hahəŋ dzaʼa zlrafta kataŋtá gwal gataŋ, ŋa planamtá dzva taŋ. Tsaya skwi tazɗəganatá Lazglafta. 5 Tsa vərɗa wadgu tanzakway ka matuŋulum kul haɗ mndu ŋakataŋta ya ná, ta Lazglafta fafta tsatsi taghəŋani. Haɗ ta zlaŋtá maga duʼa, ka tawaghəŋ da Lazglafta nda fitik tani, nda rviɗiktani, ŋa ɗawa katu da tsi wa. 6 Ama wadguya ta nzaku ta daghayakwani ná, nda mtatsaya dər má ta ndiri tsi. 7 Tsaya skwidzaʼa ka havanaktá həŋ, kada nzakwa həŋkul haɗ rutsak ta həŋ. 8 Ka haɗ mndu tanghapta ka la taŋ, katkatatani la ma həgaga taŋ wu katsi, ɓliŋɓla tsa mndu ya tazlghay nda ŋuɗuf, mal tsatsi badzatani kamndu kul zlghaftá Yesu.

9Marakw ya mtu zəʼala taŋ ná, ta magayka imani tamkuʼmbsak, kadambəɗamta lumataba miʼa wadgu. Tsa si turtuktuk yeyaka zəʼal snaŋ tsi guli. 10 Ta ghubay ka luma ŋərma slnahani tamagə tsi. Va galanaf-gala katsi ɗina ta zwani, ta tsuʼay katsi tamatbay ga taŋ, ta mbazay katsi ta səla gwalzlghay nda ŋuɗuf, ta katay katsi ta gwalta sa duni, fafa katsi ta ghəŋani ka magainda ŋərma slna. 11 Yaha ka mbəɗamtámiʼa wadgu ta ka daghali ma tsa mbsak ya,kabga baɗu sliʼavafta ɗva zgun ma vghataŋ, ka dganatá həŋ nda Kristi ná, zbay taŋta dzaʼagəlta da zəʼal. 12 Dzaʼa ksay gumata həŋ kabga ɓlanapɓla həŋ ta skwi ya sikura həŋ taŋtaŋ. 13 Taghəŋa tsa guli, haɗsana skwi ta magə tsi ta ghəŋa sliʼani da rawatgha həga ga mndu wa. Dzaʼa ra watgha

həga ga mndu yeya a guli wu, dagala vayawa taŋ. Gwaɗa kul nghanatá həŋ ná,tsaghuzlaramkahəŋdida. 14Tsaya tama, takumay yu ta sliʼa miʼa wadgu ta ka daghaliya da zəʼalha taŋ, ka yaya həŋ ta zwani, kangha həŋ ta həga taŋ, kada kwala ghumahamu tamna gwaɗa kul raku ta amu. 15Mamusanlaha ta gi ghadatambəɗaghutá vgha, kazluŋtá vərɗa tvi, ka laghwi mista halaway.16 Ka mamu sana marakw ta zlghaftá Yesu,nda miʼa wadgu ma mndəra taŋ katsi, kakata tsi ta həŋ, yaha tsi zlanaŋtá Igliz, kadalaviŋta Igliz ta kataŋtá vərɗa wadguha yata duŋluŋwaku.

Gwal ngha Igliz17La galatamndu ta ksa slnaɗinamataba

Igliz ná, ɗina ka vla glaku dagala ŋa taŋ.Katkatatani gwal ta mna gwaɗa, nda gwalta tagha skwi ŋa mnduha. 18Ka lu vindaftama gwaɗa Lazglafta na: «Haɗ kuni dzaʼahbunustá budzaŋ ta wi ta sla ta ɗga hyawu,» kaʼa. Mantsa ya kaʼa guli na: «Raŋravlaŋtá nisəlani† ta mndu ta ksa slna,» kaʼa.19 Ma gi tsuʼaf ka ta gwaɗa ta mnafta luta sani ma glata mndu ta ksa slna matabaIgliz. Ba mamu ka masləmtsək taɓ his kahkən a tsi ta snanaghata. 20 Gwal ta gadmaku ya, dvanaghadva ta həŋ ta kəmainda mnduha, kada ganafta tsi ta zləŋ tasanlaha.

21 Ta ndəɓa dzvu yu ŋa gha ta kəmaLazglafta, nda Yesu Kristi, nda ya ta kəmaduhwalhani zabap Lazglafta. Snasna tatsa gwaɗa ya, yaha ka da laghwi da ɗvaghəŋ. Yaha ka da gala mndu nda gala.22 Yaha ka da gi hwaya fanaghatá dzvu taghəŋa mndu ŋa vlaŋtá slna mataba IglizaLazglafta. Yaha ka da hba hutamista mnduta gatá dmaku. Ngha ta ghəŋa gha, yaha kafaftá rutsak ta vgha gha.

23 Yaha ka gɗata ta sa imi kweŋkweŋ,ama ka sa ka kiʼa ta ima inabi, ŋa ghzla skwima huɗa gha, nda ya ŋa ghzla tsa gɗata tagɗata ka kul ɗughwanaku ya.

24 Sanlaha ma mnduha ná, ta daɓidmakwa taŋ, dər ta la a lu tsanaghatá gumata həŋ. Ama tahula tsanaghatá guma tahəŋ ta nghavata ŋa sanlaha. 25 Manda vatsaya guli, ta nghaku ŋərma slna ta daɓi,

* 5:1 Gray nda Levitik 19:32. † 5:18 Ngha ta Vrafta ta zlahu 25:4 nda 1 La Kwareŋt 9:9, Mata 10:10, Lukwa 10:7.

1 Timute 6:1 277 1 Timute 6:20dər má sabə a tsi ta daɓi gi hadahada wu,ɗifaghuta a wa.

6La vuʼaha

1 Inda gwal ta ga vuʼa, ka vla həŋ ta glakuŋa daŋahəgaha taŋ, kada kwala mnduha taraza Lazglafta, nda skwiha ya ta taghə mu.2Ka gwal zlghay nda ŋuɗuf na daŋahəgahataŋ katsi, yaha həŋ da kwal kul sna gwaɗada həŋ, kabga nzakwa taŋ ka zwanama mazlghay nda ŋuɗuf. Ka ŋavaŋa həŋ katəkka maganatá slna taŋ nda tvani, kabga tsadaŋahəgaha taŋ tamaganata həŋ ta slna yaná, gwal zlghay nda ŋuɗuf ta ɗvu Lazglaftahəŋ.

Ma tsedi ta saba inda ghwaɗaka skwiTsaya skwiha ŋa taghay gha ŋa mn-

duha. Ka vla ka ta mbraku ŋa taŋ. 3 Kalagha mndu ka tagha sana skwi tskəm, kazluŋtá vərɗaka gwaɗa Mghama mu YesuKristi, nda skwi ya ta taghə mu ta raŋtázlghay nda ŋuɗufa amu katsi, 4 tsa mnduya ná, gla ghəŋ ta glə tsi, haɗ sana skwisnaŋ tsi wa. Ɗughwana a ma ndanani wa,zlərɗutawi ndambaɗa gwaɗa yeya snaŋ tsi.Ma tsaya ta saba drakuha, nda zlərɗutawi,nda razuha, nda ghwaɗaka uwaʼuwalakuha5nda zlərɗutawi kul kɗavakta mataba gwalkul haɗ ghunislak ma ghəŋa taŋ. Snəgla ahəŋ ta kahwathwata wa. Dina ná, skwi ŋamutsa gadghəl ya ka hahəŋ ta ndanay.

6 Manda va tsaya nzakwani, dina ná,mghama gadghəl ya, ka ta rfu mndu ndakuraghuta skwi ya da tsi. 7 Aŋ mndani,haɗ sana skwi ya klaganam mu da ghəŋahaɗik wa. Manda va tsaya guli ná, haɗ sanaskwi ya dzaʼa kliŋta mu guli wa. 8 Tsayatama, ka mamu mu nda skwi ŋa zay, ndaskwi ŋa suɗay ta vgha ya ná, prək mu ndatsa. 9 Ama gwal ta zba nzaku ka gadghəlná, ta dəɗamdəɗa həŋ da skwi ta dzəghamndu. Ŋa dəɗamta taŋ da dəɓla ghwaɗakamnduha ta ɓadzamndu, nda ya ta zaɗanatámndu ŋa ɗekɗek. 10 Ɗvutá tsedi ná, taklakkla ta slrəŋa inda ghwaɗaka skwi. Matsa ɗvuta taŋ ta tsedi ya, ka zlanavatá həŋta zlghay nda ŋuɗufa taŋ, ka garaɓ tsi tahəŋ katakata.

Vərɗaka vula zlghay nda ŋuɗuf11Amakaghamnda Lazglafta, wara ta tsa

skwiha ya. Ka zba ka ta tva nzaku tɗukwa,nda tva ndiʼanavatá vgha ta Lazglafta, ndatva zlghay nda ŋuɗuf, nda tva ɗvutá mndu,nda tva ksa ŋuɗuf, nda tva nzaku leɓtekwaguli. 12 Lma ta vərɗa lma zlghay ndaŋuɗuf. Zak za ta hafu ŋa kɗekedzeŋ, kabgahgafhga Lazglafta ta kagha ta ghəŋani mamnaŋta gha ta ŋərmata zlghay nda ŋuɗufagha ta kəma ndəghatamasləmtsəkha. 13Kayu ta mnaghata ta kəma Lazglafta ta vlahafu ŋa inda skwi, nda ya ta kəma YesuKristi ta mnigiŋtá vərɗa gwaɗa ta kəmaPwaŋəs Pilat* ná, 14 ka ŋanata ka ta nagwaɗa ta mnaghata yu na. Ka nzata ka kulhaɗ sana skwi ta kagha, kul haɗ rutsak, haka sagha fitik dzaʼa kəl Mghama mu YesuKristi ka maravata. 15 Dzaʼa maravamarabaɗu fitik ya tsaf Lazglafta. Da tsa Lazglaftaya indambraku. Tsatsi Lazglafta turtuktuk.Tsatsi dzuɓaya zɗaku. Tsatsi ta ga Mghamta ghəŋa mghamha†. Tsatsi mgham tamalaptá mghamha. 16 Tsatsi turtukwanikul haɗ ta mtavata, ta nzaku ma tsuwaɗakkul laviŋtá mndu ta ɓhanavata. Haɗ mnduta kɗə nghaŋta wa. Haɗmndu dzaʼa laviŋtánghaŋta‡ guli wa. Ŋani glaku, ndambraku,ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

Vlaŋtá hiɗaku ta gwal ka gadghəl17Mnanamna ta gwal ka gadghəl ma na

ghəŋa haɗik na, yaha həŋ da ghərɓaku,yaha həŋ da laghwi da faftá ghəŋa taŋ tagadghəla§ taŋ ya dzaʼa kwal kul nzɗavata.Ta Lazglafta ya ta vlamatá inda skwi kahaslay ŋa nzakwa mu nda rfu ka həŋ faftághəŋa taŋ. 18 Mnanamna ta həŋ ka magahəŋ ta zɗaku. Ka sganaghata həŋ ta magaskwiha ɗinaɗina. Mnanamna ta həŋ kamuvla həŋ ta muvla, ka vla həŋ ta skwiŋa kataŋtá sanlaha nda tsi. 19 Ka mantsaya ka həŋ magay, dzaʼa tskanatska həŋma ŋərma vli ta skwiha taŋ, ŋa slafta taŋtida baɗu mahtsim*, kada mutsafta həŋ tavərɗa hafu.

Dzatá ghəŋa gwaɗa20 Timute ɗa, ɗasuwa ka ka ŋanatá skwi

ya fagham Lazglafta ma dzvu. Ma fam ka ta* 6:13 Ngha ta Yuhwana 18:36-37, 19:11. † 6:15 Gray nda Vrafta ta zlahu 10:17, Zabura 136:3. ‡ 6:16 Gray ndaZabura 104:2, Sabi 33:20, Yuhwana 1:18. § 6:17 Gray nda Lukwa 12:20. * 6:19 Gray nda Mata 6:20.

1 Timute 6:21 278 1 Timute 6:21wa gha da gwaɗaha ka bətbət kul gra vghanda zlghay nda ŋuɗuf, nda tagha skwi yata mnə lu kazlay: Snaŋtá skwi kəʼa ya, tsawtsakalawi ya. 21Ma famtá ghəŋ ka tagha tsaskwiha ya, kəl sanlaha ka Pak zlghay ndaŋuɗuf. Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta ndakaghuni!

2 Timute 1:1 279 2 Timute 2:5

Mahisa tsghatá lwa Pwal ŋa2 Timute

Ga zgu1 Iʼi Pwal ta vindaftá na defteri na. Nda

nza yu kamnda ghunay Yesu Kristi, mandaya kumaf Lazglafta. Nda fa yu ŋa mnagwaɗa ŋa mnduha ta ghəŋa gwaɗa ta hafu,ya tanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ ta gwalta ndiʼaftá vgha nda Yesu Kristi.

2 Ŋa kagha Timute* zwaŋa ɗa, ya ta ɗvuyu ta vindaghafta yu. Ka vlaghavla Da muLazglafta nda Yesu Kristi Mghama mu tazɗakatahuɗani, nda tawa hiɗahiɗani, ndazɗakwani tani.

Rfay Pwal ta Lazglafta3 Ta rfay yu ta Lazglafta ta ghəŋa kagha.

Ŋani ta maganata yu ta slna nda ŋuɗufa ɗaturtuk, manda ya si ta maganata† dzidzíhaɗa. Inda fitika magay ɗa ta duʼa daLazglafta nda fitik tani nda rviɗik tani yaná, ta havay yu ta kagha. 4 Havakta ɗata fitika mbəzay gha ta ima taw ná, tamamay yu katakata ta nghəglaŋtá kagha,kada ndəghafta ŋuɗufa ɗa nda rfu. 5 Tahavay yu, ya káka zlghafta kahwathwatanda ŋuɗufa gha ta Yesu Kristi. Tsa zlghaynda ŋuɗuf ya ná, tiŋəl midza gha Luwis tazlghafta, ka fiŋtá ma gha Unis. Grafgrayu kazlay: Zlghafzlgha kagha guli kəʼa.6 Tsaya ta kəl yu ka havglaghakta, yaha kada wuɗiŋtá skwi ya vlagha Lazglafta, mafitika faghaghata ɗa ta dzvu ya. 7 Sulkumya vlama Lazglafta ná, ŋa zɓukwa vgha awa. Katək ná, ta mbrə nda mbra ta amu.Ta vlamavla ta ɗvu nda ksanatá ghəŋ.

8Yaha ka da hulamna gwaɗa taMghamamu. Yaha ka da hula mna gwaɗa ta iʼitsam lu ma gamak ta gwaɗa ta tsatsi yaguli. Katək ná, zlghafzlgha ta ghuya ɗaŋwakawadaga nda iʼi ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa, ndafata ghəŋ ta mbraku ya ta vlə Lazglafta.9 Tsatsi ta mbamafta. Ka hgaftá tsi taamu ŋa nzakwa mu ka mnduhani. Nza akabga vəl magata mu ta skwi ɗina wu, amamantsa ya kurata tsi nda zɗakatahuɗani.Tsa zɗakatahuɗani ya, vlamavla lu nda maYesu Kristi ma kɗaku lu ka fatá ghəŋa

haɗik. 10 Ka maravatá tsi ndana tamanda ma zlagapta Yesu Kristi, mnda mbaamu. Tsatsi ta kliŋtá mbrakwa mtaku, kamaramata ndamaLfiɗaGwaɗa ta tva nzakunda hafu ŋa kɗekedzeŋ.

11 Ŋa mna tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ŋa gwalkul nzakway ka la Yahuda fata Lazglafta taiʼi ka mnda ghunay, ka taghay‡ ɗa ŋa taŋ.12 Ta ghəŋa tsaya ta kəl yu ka ghuya naɗaŋwa na. Ama ksa a hulani ta iʼi wu, kabganda sna yu ta mndu ya faf yu ta ghəŋ tida.Grafgra yu guli kazlay: Mamu tsatsi ndambraku, ŋa ŋanatá tsa Lfiɗa Gwaɗa faɗimtsi ma dzvu ya ha ka sagha fitika tsa gumakəʼa.

13 Ka nza kahwathwata gwaɗa ya snaŋka da iʼi ka skwi ŋa klay gha ta saɗani. Kanzamta ka ma zlghay nda ŋuɗuf, nda yama ɗvu ya vlama Yesu Kristi. 14 Ŋanaŋa taŋərma tagha skwi ya fagham lu ma dzvu,nda mbrakwa Sulkum nda ghuɓa, ya tanzaku ma amu ya.

15Nda sna ka kazlay: Zliɗivazla inda gwalta haɗika Asiya kəʼa. Tekw i Fizel ndaHermuzena mataba taŋ. 16 Ka maranaŋ-mara Lazglafta ta tawa hiɗahiɗani ta ghəŋahəga ga Unesifura, kabga si ta gɗagɗa taksiɗimtá ŋuɗuf. Ksaf a na tsatá iʼi magamak na ka hula wa. 17 Katək ná, maɓhagaghatani da luwa Ruma, ka zbə tsi taiʼi ka ŋɗaŋɗa, ka slaftá tsi ta iʼi. 18 Má kavlaŋvla Mgham Yesu Kristi ta mutsaftanita tawa hiɗahiɗa Lazglafta baɗu fitika tsaguma. Mal kagha guli nda sna ta katu yakatiha tsi ma nzakwa ɗa ma luwa Afisus.

2Nzanza ka vərɗaka sludza Yesu Kristi

1 Kagha tama zwaŋa ɗa, mbra ta vghama zɗakatahuɗi vlama lu ma Yesu Kristi.2 Skwi ya snaŋ ka da iʼi ta kəma ndəghatamasləmtsəkha ya, taghanaftagha ta ŋərmamnduha ta laviŋtá taghanaftá sanlaha guli.

3 Suʼa ta ghuya ɗaŋwa ta slaghaghata taghəŋa gwaɗa ta Yesu Kristi, manda ya tasuʼu vərɗa sludzi. 4 Ka ta ga sludzi mndukatsi, haɗ ta laghwi da famtá ghəŋanimanda ya ta magə hamata mnduha, ka takumay tsi ta zɗanaftá ŋuɗufa malani wa.5 Manda tsaya mndu ta hwaya guli. Ka

* 1:2 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:1. † 1:3 Ngha ta Filipiya 3:4-5. ‡ 1:11 Gray nda 1 Timute 2:7. * 2:5 Graynda 1 La Kwareŋt 9:24-27.

2 Timute 2:6 280 2 Timute 2:26

hwaya a tsi ta tsa hwaya ya nda tvani* wukatsi ná, mutsaf a ta nisəlani wa. 6 Mnduta ŋavata ka hva guli ná, tiŋəl tsatsi taza yakwani. 7 Ndana ta skwi ta mnaghatayu. Ka ta ndanay ka katsi, dzaʼa vlaghavlaLazglafta ta tva snatá inda skwi.

8Havakhava ta Yesu Kristi, tsatsi ta nza-kway ka zivra Dawuda, tsatsi ta sliʼagaptanda hafu mataba gwal nda rwa, mandaya ta taghə na Lfiɗa Gwaɗa ya ta mnə yuna. 9 Taghəŋa tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ta ghuyayu ta ɗaŋwa ha ka tsamtá iʼi ma gamakmanda mndu ta magatá ghwaɗaka skwi.Ama dərmámantsa tsi, hbam a lu ta gwaɗaLazglafta wa. 10Tsaya ta kəl yu ka suʼa indaskwi, ŋa mutsafta gwal zabap Lazglaftata ɗakwa taŋ, kada mutsafta hahəŋ gulita mbaku ta nzakway ma Yesu Kristi, ŋanzakwa taŋ ma glaku kul haɗ kɗavaktaniya. 11 Nana gwaɗa dzaʼa yu mnay na ná,gwaɗa nda ra ya.Kamtumtamukawadaganda tsi, dzaʼa nza-

kwaymundahafu kawadaga nda tsiguli.

12Ka ta suʼaymu ta ghuya ɗaŋwa kawadaganda tsi, dzaʼa gay mu ta Mghamkawadaga nda tsi guli.

Ka sna a ŋni ta kagha wu ka mu nda tsi,sna a yu ta kaghuni guli wu, kaʼadzaʼazlay nda amu.

13 Ka dər nza a mu ka ŋərma mndu tawairani wu, tsatsi tani, ta nzakwanitsatsi† ka ŋərma mndu,

kabga laviŋ a tsatsi ta mnay kazlay: Snaa yu ta kagha wu kəʼa nda ghəŋaniwa.

Mna ta vərɗaka gwaɗa Lazglafta14 Havanakhava ta tsa skwiha ta

mnaghata yu ya ta sanlaha. Mnanamnata həŋ ta kəma Lazglafta, ka zlaŋta həŋta zlərɗawi ta ghəŋa gwaɗaha. Haɗ sanaskwi ta kataŋta tsa zlərɗawi ya ta mnduwu, ta ghəŋa zaɗiŋtá gwal ta snay yeyakatək ta zaɗiŋta tsi. 15 Kagha, ŋavaŋa kanzakwa ka ta kəma Lazglafta ka mndunda ndəha, ka mnda maga slna kul haɗhula ta ksafta ma slnani, ta mna vərɗagwaɗa nda tvani. 16 Ma fə ka ta wa ghada gwaɗaha ka bətbət kul ksa vgha ndazlghay nda ŋuɗuf, kabga gwal ta famtá

ghəŋa taŋ da mndərga tsa gwaɗaha yaná, ta sgaku nda sga diʼiŋaghuta taŋ ndaLazglafta. 17 Gwaɗa ma wa taŋ guli ná,manda tsakwa gurdza nzakwani. Tekw iHimene‡ nda Filetamataba tsamnduha ya.18 Zluŋzla həŋ ta tva kahwathwata. «Ndaghada luta sliʼagapta ma mtaku,» ka həŋta mnay. Mantsa ya ka həŋ ta zlambiŋtásanlaha ma zlghay nda ŋuɗufa taŋ. 19Tsawtsa dihatá dughwaŋa skwi thaf Lazglafta yaná, gigiɗavaf awa. Wya ka lu vindafta ta tsadughwaŋ ya: «Nda sna Mgham Lazglafta tagwal ta nzakway ka ŋani§.» Ka lu guli na:«Inda mndu ta mnay kazlay: Ŋa MghamLazglafta yu kəʼa ná, ka mbəɗanambəɗa tsita hul ta maga ghwaɗaka skwi,» kaʼa.

20 Huzla tsatsaf lu nda dasu nda ya ndaghuva tili yeya a ta slanaghata lu ma həgadagala wa. Fiɗatá fu sanlaha, tsatsaf ndarɓisl lu ta sanlaha. Ŋa maga slna baɗugwaɗa dagala sanlaha, ŋa maga slna ndahamata fitik sanlaha guli. 21 Ka Zlaŋzlamndu ta maga tsa ghwaɗaka skwiha mnəyu ya katsi, dzaʼa nzakway tsa mndu ya kaguramnda huzla ta kəl lu ka ksa slna nda tsibaɗu gwaɗa dagala, ya faghu lu nda paya ŋamaga inda slna ɗinaɗina.

Nzanza ka vərɗa mnda ksa slna MghamYesu

22 Tsaghutsa ta vgha nda ghwaɗakandanu ya ta kumə duhwal ta magay. Zbata tva maga skwi tɗukwa, nda tva zlghaynda ŋuɗuf, nda tva ɗvu, nda tva zɗakukawadaga nda gwal nda ghuɓa ŋuɗufa taŋ,ta hga hga Mgham Lazglafta. 23 Ma famkagha ta wa gha da zlərɗutawiha ka bətbət,kul haɗ hayhayani, kabga ta sabsa zlərɗawimida. 24 Vani ná, haɗ mndu ta ksa slnaMgham Lazglafta ta zlərɗawi wa. Katəkná, ta mamay ká inda mnduha ta tsa mnduya, laviŋlava katsi ta taghanaftá skwi tamnduha. Ta ksay katsi ta ŋuɗuf ma skwi tamnəmnduha tida. 25Ndahanatá ghəŋkatsigwaɗa nda gwal ta mbaɗanaftá gwaɗani.Ka waya ka skwi dzaʼa vlaŋvla Lazglafta tatvi ta həŋŋambəɗanafta taŋ tanzakwa taŋ,ŋa snaŋta taŋ ta kahwathwata. 26Ŋa vraktaghəŋa taŋ, ŋa ndapta taŋma dəɓla halawayya si ta ksaghutá həŋ ŋa snanatá skwi takumə tsi.

† 2:13 Aya 11-13: Gray nda Ruma 6:8, Mata 10:33 nda Lukwa 12:9, Mbsak 23:19. ‡ 2:17 Himene: Ngha ta 1 Timute1:20. § 2:19 Gray nda Mbsak. 16:5.

2 Timute 3:1 281 2 Timute 4:53

Kɗavakta fitik1Wya skwi ŋa snaŋta gha: Ma kɗavakta

fitik ná, dzaʼa mamu ghuya ɗaŋwa, 2 kabgadzaʼa nzakway mnduha ka gwal ta ɗvutághəŋa taŋ, ka gwal taɗvutá tsedi, ka gwal taghərɓaku, ta gla ghəŋ, ka gwal ta kwarak-wara ta ghəŋa Lazglafta, ka gwal kul haɗnziʼiŋa taŋ ta dadaha taŋ, ka gwal kul haɗta rfa mndu, ka gwal kul haɗ ta zləŋaLazglafta. 3 Dzaʼa nzakway həŋ ka gwaltəŋtəŋa ghəŋa taŋ, ka gwal kul haɗ ta tawahiɗahiɗa ta mndu, ka gwal ta tsanavatágwaɗa ta mndu, ka gwal kul zlahavata, kagwal ta sidi, ka gwal ka ghuma skwi ɗina.4 Dzaʼa nzakway həŋ ka gwal ta dzawaptámndu, ka gwal ta valafta ta mndu, ka gwalta ghərbuta ma vəl gla ghəŋ. Mal skwita zɗəganatá həŋ ɗvu həŋ ka Lazglafta.5 Manda va gwal ta tsəlɓu ŋa Lazglafta kahəŋ ta nghə lu, ama va a həŋ ta snaŋtámbrakwa Lazglafta wa. Ma guyə ka ta vghanda mndərga tsa mnduha ya guli. 6Mamusanlaha mataba taŋ ta ra watgha, ka dzaʼada həga da həga gamndu da gataftá miʼahakul haɗ mbrakwa taŋ, hbu dmaku ta həŋ,ta zawataku haraʼutiri kavghakavgha maghəŋa taŋ. 7 Inda fitik həŋ ta tagha skwimndani, ama triɗ, laviŋ a həŋ ta snaŋtákahwathwata wa. 8Manda va pghay pghə iZanes nda Yambres ta ghəŋ ghərŋaghərŋanda Musa ghalya ya ná, manda va tsaya tapgha sanlaha ma tsa mnduha ya ta ghəŋghərŋaghərŋa nda kahwathwata. Gwal ndahwaɗa ghwinzlak taŋ həŋ. Haɗ hayhayazlghay nda ŋuɗufa taŋ wa. 9 Ama haɗhəŋ dzaʼa zaptá mtak wa. Gi dzaʼa ndangha inda mnduha ta tsa tsaɓakwa taŋ ya,manda va tsa ŋa i Zanes nda Yambres ya.

Vla hiɗaku10 Ama kagha, ksafksa kagha ta skwi ta

taghə yu, nda tva nzakwa ɗa, nda klatághəŋa slna ta magə yu, nda tva zlghaynda ŋuɗufa ɗa, nda ksa ŋuɗuf ta ksə yu,nda ya ka yu ta ɗvutá mnduha, nda ya kayu ta gɗavata. Nda sna kagha guli 11 tatsa giri ya giɗip lu, nda ghuya ɗaŋwa yaghuyɗip lu ma luwa Aŋtakiya, nda ya maluwa Ikwaniya, nda ya ma luwa Listra ya.

Wati ma giri ya kul giɗiptá lu na? Nduknda tsaya ná, Lazglafta ta katagiɗipta maindani*. 12 Nziya nza tsi, inda gwal takuma nzaku manda ya ta kumə Lazglaftama ndiʼatá vgha nda Yesu Kristi ná, dzaʼaganapga lu ta iri ta həŋ. 13 Ama ghwaɗakamnduha nda gwal nənɓa mnduha ná, takəma ta kəma ta ɓadzakwa nzakwa taŋ.Dzaʼa nənɓapnənɓa həŋ ta sanlaha, dzaʼanənɓapnənɓa həŋ ta ghəŋa taŋ guli. 14Amakagha, ma skwi ya taghaf ka, káka gɗavata.Ka fafta ka ta ghəŋa gha dar tida, kabga ndasna ka ta mndu ta taghaghafta†. 15 Dagama ga zwaŋa gha, nda sna ka ta skwi mavindatá gwaɗa nda ghuɓa ta nzakway kagwaɗa Lazglafta. Dzaʼa vlaghavla ta ɗifilta kla mndu da mbaku nda ma zlghaftáYesu nda ŋuɗuf. 16 Inda skwi nda vindaka gwaɗa Lazglafta ná, Lazglafta ta mnafta.Ɗina ŋa tagha kahwathwata, ŋa ɗagiŋtákrughuvi, ŋa payaftá mndu, ŋa taghanaftánzaku tɗukwa ta mndu, 17 kada nzakwamnda Lazglafta nda payatá vgha prək ŋamaga inda skwi ŋa maga skwi ɗina.

4Mna ta gwaɗa Lazglafta

1 Ka yu ta mnaghata ta kəma Lazglaftanda ya ta kəma Yesu Kristi, ya ta dzaʼa datsa guma ta ghəŋa gwal nda hafu nda ya taghəŋa gwal nda rwa. Ka yu ta mnaghatanda ma hga sagha ya dzaʼa sagha Kristi,nda ya nda ma ga mghamani ná, 2mna tagwaɗa Lazglafta, ka gɗata ka ta vrafta tida,dər ma fitikani tsi, dər ma fitikani a tsi wu.Zlaha ta gwal ta maga ghwaɗaka skwi, dvata həŋ, vla ta mbraku ŋa taŋ, hbatá ŋuɗufka tagha ka ta skwi ŋa taŋ, 3 kabga mamusana fitik dzaʼa sagha ŋa kwalamnduha kulsnəgəltá vərɗaka tagha skwi. Ŋa laghwataŋ sna skwi ya ta kumə ghəŋ taŋ. Ŋalaghwa taŋ da mbala ghwaɗaka gwal taghaskwi ŋa taghanatá skwi ya ta kumə həŋ.4 Dzaʼa nuʼafnuʼa həŋ ta sləməŋa taŋ yahahəŋ snaŋtá kahwathwata, ka mbəɗaghutávgha da sna tsakalawi. 5 Ama kagha ya,gɗavagɗa gha ma ghunislaka gha, suʼa taghuya ɗaŋwa, magatá kahwathwata slnamndu ta mna Lfiɗa Gwaɗa. Kɗanafkɗa ta

* 3:11 Aŋtakiya (ma Pisidi,) Ikwaniya, Listra: Ngha ta Slna gwal ghunay 13-14. Mgham ma indani: Gray nda Zabura34:20. † 3:14 Ngha ta 1:5, 2:2.

2 Timute 4:6 282 2 Timute 4:22slna nzakwa gha kamndamaganatá slna taLazglafta.

6 Iʼi, nda maga fitika ɗa, taghwaŋ a yuka mtaku wa. Ndusak ndusa fitika sliʼa ɗa.7 Vulavula yu ta vərɗaka vulu, kɗanakkɗayu ta vərɗaka hwaya ɗa, ŋanaŋa yu tazlghay nda ŋuɗufa ɗa. 8 Ndanana, takzlaykzlay nisəla vəl zaktá ɗa ta ghwa ta iʼi.Tsa nisəla ya ná, zewzewa mbaku ya dzaʼavlihata mnda tsa guma tɗukwa, baɗu fitikatsa guma. Ŋa ɗa ndaghəŋa ɗa yeya a wu,nduk nda inda gwal ta kzla ɗvaftá saghani.

Skwi nghadap Pwal kaghəŋani9 Ka ŋavata ka ka sabi sliɗighata misim-

misim. 10 Wana zliɗivazla na Demaska*,kabga laghula ɗvutá skwa ghəŋa haɗik, kasliʼaftá tsi ka laghwi da luwa Tesalunik.Laghula na Kreseŋ ta haɗika Galat, ta laghuTitus ta haɗika Dalmatiya guli. 11 Lukwaturtukwani yeya tavatá iʼi. Ta sabə ka ya, kaklaganapta ka ndaMarkus, dzaʼa katay ta iʼikatakata ma slna† ɗa. 12 Ghunaghaghunayu ta Tisik da luwa Afisus‡. 13 Ta sabə kaya, ka laba ka nda ma luwa Truwas, kaklagiɗipta ka ta lguta ghzla mtasla ɗa gaKarpus ya. Ka klaganapta ka nda defteriha,katkatatani, tsa ka huta§ ya.

14 Dagala ghwaɗaka skwi magihaAlegzandra ta nzakway ka ɗəgha. MghamLazglafta dzaʼa planamtá skwi maga* tsi.15 Kagha guli, ɗasuwa káka nda tsi, kabganzanza ghərŋaghərŋa nda skwi ya ta mnəmu.

16 Baɗu taŋtaŋa lagha ɗa da guma dambəɗa gwaɗa ta ghəŋa ɗa ná, haɗ sanamndu ta katihata wu, zliɗivazla həŋ dem-dem. Ma tsunus Lazglafta ta gumani tahəŋ. 17 Tsaw nzanza Mgham Lazglaftakawadaga nda iʼi, ka vlihatá tsi ta mbraku,kəl yu ka kɗanaktámna gwaɗani, ka snaŋtáinda gwal kul nzakway ka la Yahuda.Katigipkata Lazglafta guli ma wa rveri.18 Nda sna yu guli ná, dzaʼa katigipkataLazglafta ma inda ghwaɗaka skwi. Dzaʼa

katay ta iʼi ŋa lafa ɗa ta luwa da vla gamghamani. Ŋani glaku ŋa kɗekedzeŋ.Amin!

Ga zgu19 Ka ganaghata ka ta zgu ta i Priskila,

nda Akilas, nda gwal ga Unesifura† taniguli. 20 Ta ma luwa Kwareŋt na Irasta.Ma luwa Miletus zlanata yu ta Trufim kulɗughwanaku‡. 21 Ka ŋavata ka, ka sabimisimmisim ma kɗaku fitika mazlam.

Ta ga zgu i Yubulus, nda Pudeŋsa ndaLinusa, nda Klawdiya, nda inda zwanama,ŋa gha.

22Ka nza Mgham Lazglafta nda kagha.Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta guli nda

kaghuni demdem!

* 4:10 Demaska: Ngha ta Kwalasuha 4:14, Filimuŋ 24. Tit, ngha ta 2 La Kwareŋt 8:23, Galat 2:3, Tit 1:4. † 4:11Lukwa: Ngha ta Kwalasuha 4:14, Filimuŋ 24. Markus: Ngha ta Slna gwal ghunay 12:12, 25, Kwalasuha 4:10 Filimuŋ24. ‡ 4:12 Tesik: Ngha ta Slna gwal ghunay 20:4, Afisus 6:21. 22, Kwalasuha 4:7. 8. § 4:13 Tesik: Ngha ta Slnagwal ghunay 20:6. Ɗelewera: Huta rini, katkatatani ŋa tuwak, ka ŋa gu a tsi ta payafta lu ŋa vindi tida. * 4:14Alegzandra: Ngha ta 1 Timute 1:20. Mgham, skwi ya maga tsi: Grafgra nda Zabura 62:13, Mahdihdi 24:12, Ruma 2:6.† 4:19 I Priskila nda Akila: Ngha ta Slna gwal ghunay 18:2. Unesifura: Ngha ta 1:16-17. ‡ 4:20 Irasta: Ngha ta Slnagwal ghunay 19:22, Ruma 16:23. Trufim: Ngha ta Slna gwal ghunay 20:4, 21:29.

Titus 1:1 283 Titus 2:5

Tsgha ta lwa Pwal ŋaTitus

Ga zgu1 Iʼi Pwal ta nzakway ka kwalva Lazglafta,

ghunatá mnda Yesu Kristi, ŋa kataŋtámnduha ɗagap Lazglafta ŋa nzakway kaŋani, ŋa snanamtá həŋ ta vərɗaka taghaskwi ta maramatá tva nzaku ta zɗəganatáLazglafta ya. 2 Ŋa nzakwa taŋ nda fatághəŋ ta mutsa hafu ŋa kɗekedzeŋ, kabgaghadaghada Lazglafta kul haɗ ta tsakalawita tamaftá imi ta sləməŋ, ma kɗaku tsi katsaftá ghəŋa haɗik. 3 Ka kligiŋtá Lazglaftata gwaɗani ŋa mnduha ma fitik ya kumaŋtsi nda ma mna gwaɗani. Tsatsi Lazglaftamnda mba mndu ta ghunaftá iʼi ŋa magay.

4 Ŋa kagha Titus*, vərɗa zwaŋa ɗa mazlghay nda ŋuɗuf ta vinda yu. Ka nzazɗakatahuɗi nda zɗakwa Da mu Lazglaftanda Yesu Kristi mnda mba amu kawadaganda kagha.

Mndərga nzaku ta raŋtá mnda malimataba guyata ghəŋ

5Zlaghazla yu ma luwa Kret ŋa payanatagha ta skwiha ta paɗaku. Ka zabapta kata gwal ngha Igliz ma inda luwa mandaya taghaghaf yu. 6 Tsa gwal dzaʼa zabaptaka ya ná, gwal kul haɗ gwaɗa ta ghəŋataŋ katsi, gwal turtuk turtuk markwa taŋ,zlghafzlgha ka zwana taŋ ta Yesu, ksu asliʼiŋ ta həŋwu, haɗhəŋ tambrəswu, katsi.7 Mndu kul haɗ gwaɗa ta ghəŋani katsi,kabga slna Lazglafta ta magə tsi. Má manza tsi ka mndu tsuʼaslaŋslaŋa, ka mnduta gufwaku ŋuɗufani, ka mndu ta ghuyaku,ka mnda ghazeŋzeŋ, ma nza tsi ka mnduta nənɓaptá mndu ma tsedi. 8 Ta tsuʼaykatsi ta mndu ga taŋ, ta ɗvay katsi ta magaskwi ɗina, mndu nda hanata ghəŋ katsi,tɗukwamndu katsi, mndu nda ghuɓa katsi,mndu ta ngha ghəŋani katsi. 9 Mndu talaviŋta ŋanatá gwaɗa Lazglafta taɓta skwimanda va ya taghanaf lu katsi. Tsaya dzaʼakəl tsi ka pərɗafta kataŋtá sanlaha ndataghanaftá skwi tɗukwa manda va ya ta

raku ta həŋ, ŋamaranaŋtá krughuva taŋ tagwal ta mbəɗanaftᆠgwaɗa.

10 Kəl yu ka mna tsaya ná, kabga ndandəgha gwal kul haɗ ta sna gwaɗa damndu, ta tsaɓaku, ta babara mnduha. Wyamal mataba gwal nda tsatsa fafaɗa taŋ natsa gwal ta maga tsa skwiha ya. 11 Kahanafta lu ta wi ta həŋ, kabga ta ɓadzanzaku ma həga ga mndu həŋ nda taghaskwiha kul raku ŋa mndu, ŋa mutsa skwita tvi kul ɗinaku. 12Ka sana slayaŋ matabala Kret ta mnay na: «Tsakalawi slna laKret, la tsuɗay həŋ, la yaɗi, la mahahauʼhəŋ,» kaʼa. 13 Ta ŋa tsa mndu ya tsa gwaɗaya. Mantsa tama, dvanaghadva ta həŋ kaŋɗaŋɗa, ka ksa həŋ ta tva Lazglafta ɗina.14 Dəvanagha dva ta həŋ ka zlaŋta həŋta sna tsa garaku ta garə la Yahuda, ndatsa zlahuha mnduha ta mbəɗanatá hul takahwathwata ya. 15 Nda ghuɓa inda skwidemdem ŋa gwal nda ghuɓa. Haɗ skwi ndaghuɓa da gwal kul ghuɓaku kul zlghaftágwaɗa Lazglafta wu, ɗina a ndana taŋ wu,ɗina a ghunislaka taŋ wa. 16Nda sna ŋni taLazglafta ka həŋ ta mnay, nda ta tva skwita magə həŋ ya ná, sna a həŋ ta Lazglaftawu, nda nza həŋ ka skwa mbiɗay ka gwalmbrəs, laviŋ a həŋ ta magatá skwi ɗina dərka kiʼa wa.

2Tva nzakwa mnda zlghay nda ŋuɗuf

1 Wya skwi dzaʼa kagha magay: Ŋavaŋaka tagha ka ŋa mnduha ta hyahya skwita ghəŋa dina. 2 Ka mna ka ŋa la galatamndu, ka nzata həŋ nda hanatá ghəŋ kagwal nda ra vla glaku ŋa taŋ, ka gwal ndavərɗa ghunislak da həŋ, nda zlghay ndaŋuɗuf tɗukwa, nda vərɗa ɗvu, ka nzata həŋka gwal ksa ŋuɗuf guli. 3Mantsa ka ka damnanatá la galata miʼaha guli, ŋa magaytaŋ ta ŋərma skwi manda ya ta zɗəganatáLazglafta. Yaha həŋ da tsa mndəra mndu,yaha həŋ da ghuyaku, ka tagha həŋ ta skwiɗinaɗina ŋa sanlaha. 4 Mantsa ya tamadzaʼa kəl həŋ ka taghanaftá daghala miʼahata ɗva zəʼalha taŋ nda zwana taŋ, 5 nda tvandanu tɗukwa, ta həŋ. Ka nzakwa həŋ kagwal nda ghuɓa. Ka ŋanata həŋ ta həga taŋɗina. Ka nzakwa həŋ ka ŋərma miʼaha. Ka

* 1:4 Tit: Ngha ta 2 La Kwareŋt 8:23, Galat 2:3, 2 Timute 4:10. † 1:9 Aya 6-9: Gray nda Timute 3:2-7.

Titus 2:6 284 Titus 3:11sna həŋ ta gwaɗa da zəʼalha taŋ. Mantsaya ka həŋ da magay kada kwala lu ta vzarutsak ta gwaɗa Lazglafta.

6Kamnanata ka ta zwana duhwalha guli,ka hananata həŋ ta həŋ 7 ma inda skwi.Kagha guli, ka maga ka ta skwi ɗina ŋanghay taŋ ta kagha, ŋa ksay taŋ ta saɗagha. Nda ŋuɗuf turtuk káka tagha skwita taghə ka ŋa taŋ. Yaha ka da tsaɓaku.8 Hyahya gwaɗa káka mnay, ŋa ksutanita gwal mbaɗanaftá gwaɗa ka hula kadakwala həŋ mutsaftá vzaftá rutsak ta amu.

9 Ka mnanata ka ta la vuʼaha guli, kasna həŋ ta gwaɗa da daŋahəga taŋ mainda skwi. Ka maganata həŋ ta skwidzaʼa zɗanaftá ŋuɗuf ta həŋ. Yaha həŋda mbaɗawi nda həŋ guli. 10 Yaha həŋ dakasaŋtá skwiha taŋ. Ŋərma skwi ka həŋ damagay katək, kada grafta daŋahəga taŋ ka-zlay: Tuɗukwa mnduha həŋ kəʼa. Mantsadzaʼa kəl mnduha ka ghuba tsa skwiha tataghə mu ta ghəŋa Lazglafta mnda mbaamu ya.

Mbanafta Lazglafta ta mnduha madmakwa taŋ

11 Ɗina ka magay mnduha Lazglaftata tsa skwiha mnə yu ya, kabga maraŋ-mara Lazglafta ta zɗakatahuɗani ta nza-kway ka dzuɓaya mbaku ŋa inda mn-duha demdem, ŋa mutsay taŋ ta mbaku.12 Tsa zɗakatahuɗi vlama Lazglafta ya, tataghamatá kwal kul mbəɗglanatá hul, ŋakwal kul maməgəltá skwa ghəŋa haɗik,ŋa nzay mu ta nzakwa mu ma na ghəŋahaɗik na nda hanatá ghəŋ, nda maga skwitɗukwa, nda sna gwaɗa Lazglafta, 13ma nanzakwa mu ta kzla ŋərma fitik faf mu taghəŋ tida dzaʼa maravata glakwa Lazglaftadagala, ta nzakway ka Yesu Kristi mndamba amu ya, 14 ta vlatá ghəŋani ka mtutama vla mu ŋa varagamapta ma dmakwamu, ŋa nzakwa mu ka gwal nda ghuɓa takəmani, kada nuta mu ka mnduhani tamama maga ŋərma* slnaha inda fitik.

15Mantsa ya káka da taghanaftá həŋ. Kavlaŋta ka ta mbraku ta həŋ. Ka dvanaghataka ta gwal kul sna gwaɗa nda inda mbrakuya vlagha Lazglafta. Yaha mnduha dahərtəta ta kagha.

3Nzaku ta raŋtá mnda zlghay nda ŋuɗuf

1 Havanakhava ta gwal zlghay ndaŋuɗuf, ka hanaganata həŋ ta ghəŋ mistamghamha* nda ya da la ŋumna kamaga həŋ ta skwi ta mnanata lu ta həŋ.2 Mnanamna ta həŋ, yaha həŋ da mnaghwaɗaka skwi ta mndu, nda zɗaku ka həŋnzaku nda mndu. Ka gwal dzra nzaku kahəŋ, leɓtekwa ka həŋnzata nda indamndu,3 kabga si ka rgha dər amu ghalya, haɗ musi ta sna gwaɗa da mndu wa. Si nda zaɗamu, ka nzaku mu ka vuʼa maga ghwaɗakaskwi nda haraʼu ta iri. Ta nzaku nda sidikawadaga nda ghudzakumu ta nzaku, prəkmá ka mbiɗa amu. Ta husaŋhusa amuta mnduha, ta husamahusa mnduha guli.4 Ama, manda maraŋta Lazglafta mndamba amu ta zɗakwani nda ɗva mndanikatakata, 5 ka mbamaftá tsi. Vəl magatamu ta skwiha tɗukwa a wu, hiɗahiɗa tawatsi ta amu, ka ghuɓimistámbrakwa Sulkumnda ghuɓa,† kəl mu ka mutsaftá lfiɗa yaku.6Tsa Sulkum nda ghuɓa ghunaga Lazglaftanda ma Yesu Kristi ya ta ndəghanaftáŋuɗufa mu. 7 Mantsa ya kəʼa zɗaŋtahuɗika namafta ka ŋərma mnduha ŋa mutsaymu ta hafu ŋa kɗekedzeŋ ya faf mu ta ghəŋtida. 8Vərɗa skwi na gwaɗa ta mnə yu na.

Ka gɗata ka ta mna tsa gwaɗa ya kaŋɗaŋɗa ŋa mnduha, kada maga gwal zl-ghay nda ŋuɗuf ta ŋərma skwiha inda fi-tik. Tsa ya vərɗa skwi ta kata mnduha.9 Tsaghutsa ta vgha nda zlərɗutawi kabətbət ta ghəŋa gwaɗa ta mbəɗa mndəramndu‡ nda ya nda gwaɗa ta ghəŋa zlahaMusa. Haɗ hayhaya tsa skwiha ya wu,kata a ta mndu wa. 10 Ka mamu mndu takladamtá daga vgha da taba gwal zlghaynda ŋuɗuf katsi, ka dvanaghata ka karaku.Ka ta zlaŋ a tsi tahula dvəglanaghatagha ka mahis§ wu, ka zliŋta ka ta tvani.11Mndərga tsamndu ta dagamndumantsaya ná, nda sna kazlay: Nda zaɗa yu ma tvikəʼa. Ta kəma ta kəma ta dzaʼa tsi ndamagadmaku, nda má dzvudzvani ksuvuta tsi taŋani.

Hiɗaku vlaŋ lu ta Titus* 2:14 Gray nda Zabura 130:8, Izekiyel 37:23, Sabi 19:5, Vrafta ta zlahu 14:2, 1 Piyer 2:9 Ifesuha 2:10. * 3:1 Graynda Ruma 13:1, 1 Piyer 2:13. † 3:5 Gray nda Yuhwana 3:5. ‡ 3:9 Ngha ta 1 Timute 1:4. § 3:10 Gray nda Mata18:15-17.

Titus 3:12 285 Titus 3:1512 Ka ghunadapghuna yu ta Artimas ka

Tisik a tsi katsi, ka saba ka misimmisimsliɗighata ma Nikwapwalis, kabga hadadzaʼa za yu ta fwaka ɗa, ka yu ndanapta.13 Ma fitik dzaʼa sliʼafta i Zenas mnda tsaguma nda Apwalus ma Kret ka sliʼi ya, kakataŋta ka ta həŋ, da htuguduŋtá skwi tahəŋ ma tvi. 14 Ɗina ka taghanaftá gwalzlghay nda ŋuɗuf manda amu ta ŋavataka maga skwiha ɗinaɗina, ŋa kataŋta taŋta gwal htaghu skwi da həŋ, kabga dzaʼamutsay həŋ ta nisəla taŋ.

Ga zgu ŋa kɗiŋta15 Ta ga zgu inda gwal kawadaga nda iʼi

ŋa gha, ka ganaghata kagha guli ta zgu tainda graha u ma zlghay nda ŋuɗuf.

Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta kawadaganda kaghuni demdem.

Filimuŋ 1 286 Filimuŋ 25

Tsgha ta lwa Pwal ŋaFilimuŋ

Ga zgu1 Iʼi Pwal Tsam lu ma gamak ta ghəŋa

vəl maganata ɗa ta slna ta Yesu Kristi*,kawadaga nda zwaŋama mu Timute ŋni tavindaghafta, a gra Filimuŋ ta nzakway tagwa ghəŋ nda aŋnimamndərga na slna na.

2Ta ga zgu ŋni ŋamukumamuApiya ndaArtipus† ya ta wda slna Lazglafta mandaaŋni guli. Ta ga zgu ŋni guli ŋa pɗakwasanlaha ma Igliz ta tska vgha ma həga gaghuni ka maga duʼa. 3 Ka nza zɗakatahuɗaLazglafta Da ndaMghamamuYesu Kristi taghəŋa ghuni. Ka vlaghunata həŋ ta zɗaku.

Rfay Pwal ta Lazglafta ta ghəŋa Filimuŋ4 Inda fitikamagay ɗa ta duʼa, ta kulay yu

ta hga gha, ka rfa Lazglafta ta ghəŋa kagha,5 kabga sniɗighasna na zlghay ya zlghaf kata Mghama mu Yesu Kristi, nda ɗvuta yaɗvu ka kahwathwata ta gwal zlghay ndaŋuɗuf. 6 Ta maga duʼa yu da Lazglaftaka maravata pghatá ghəŋa na zlghay ndaŋuɗuf nda gwa u mida na, nda ma slna u.Mantsa, ka zlagapta ŋərma skwi ta kuməŋni ta magata gha ŋa Kristi bɗaŋay ta daɓi.7 Zwaŋama ɗa, mndərga tsa ɗvu ta ɗvu kata gwal zlghay nda ŋuɗuf ya ná, vlihavla tarfu, ta ufiha ta vgha guli, kabga ɗvuɗva kata gwal zlghay nda ŋuɗuf, kambanaftá həŋ.

Ndəɓa dzva Pwal da Filimuŋ ŋa tsuʼaftáUnesima

8 Aŋ mndani, má si slaghusla yu manzakwa ɗa ka ghunatá mnda Kristi, má ŋamnaghatá tva skwi ma ŋa magay gha ɗina.9 Ama dzvu ta ndəɓu yu da kagha nda maɗvu. Iʼi Pwal ya, glata mndu yu guli, wanandanana tsamtsa lu ta iʼi ma gamak, kabgamaganata ɗa ta slna ta Yesu Kristi. 10 Tandəɓa dzvu yu da kagha ta ghəŋa zwaŋaɗa Unesima ya mutsaf yu ma Kristi, mana nzakwa ɗa ma gamak na. 11 Wya sihaɗ hayhayani da kagha ghalya wa. Ndanatama, dzaʼa katay ta kagha nda iʼi tani.

12 Wya yu ta ghunədaghapta, ya haraɗa ya. 13 Si má ta kumay yu ta ŋaghutatavata iʼi hadna ma na nzakwa ɗa tsam luma gamak ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa, má ŋamagihatá slna ma vla gha, ya má da ɗawuyu ta magihata gha. 14 Tsaw tama ná, laviŋa yu ta magay ga ghəŋ ga ghəŋa ɗa kulsnanatá yu da kagha wu, ba má da kaghakatsi sabi da nzakw tsa zɗakwa gha ya kambla kagha.

15 Ba kada vrəglavafta nzakwa ghuni ŋakɗekedzeŋ ká skwi nda Unesima kəl tsika dgata vgha nda kagha ŋa fitik kwitikw.16 Ndanana ná, ta ka vuʼa a nzakwani wu,mal tsatsi ka vuʼa, nda nza ka zwaŋama mutegeɗtegeɗ. Ɗvuɗva iʼi, kagha yeya dzaʼakwal kul ɗvafta rki. Mnda səla ya, zwaŋamagha ya guli ma Kristi.

17 Ka si klafkla ka ta iʼi ka gra gha katsiná, ka zlghafta ka manda skwi vərɗa iʼi tazlghə ka. 18 Ka si mamu dmaku matabaghuni, nda ya ka mamu skwa gha da tsi, daiʼi ɗawa ka. 19 Iʼi Pwal, ta vindafta nda dzvaɗa yu, dzaʼa play yu, dməŋa ɗa kagha mazlgha nda ŋuɗuf a skwi ta kumə yu tamnayguli wa. 20 Mantsa zwaŋama ɗa, ta ndəɓadzvu yu da kagha ma hga Mghama mu, kalɓihata ka ta ŋuɗufa ɗa ma guyatá vgha uma Kristi.

21 Ta vindi yu ta na ɗelewer na ná, ndasna yu kazlay: Dzaʼa magihamaga ka taskwi ta ɗawu yu da kagha, nda sna yu gulidzaʼa magamaga ka ka malaghutá ya mnayu kəʼa.

22Mantsa, taɗaway yu ta payiɗifta gha tadzuguvi guli. Ta grafta yu ná, dzaʼa tsuʼaft-suʼa Lazglafta ta duʼa ghuni ŋa vlihatani tatvi ŋa ɓhadaghata ɗa da kaghuni.

Ga zgu ŋa dza ghəŋa gwaɗa23 Ta ga zgu Ipafras‡ ŋa gha, ya tsam lu

ma gamak kawadaga nda iʼi ta ghəŋa mag-anatani ta slna ta Yesu Kristi. 24 Ta ga zgui Markus nda Aristarkus nda Demaska ndaLukwa, gwal ta ksə ŋni ta slna§ kawadagada həŋ, ŋa gha guli.

25Ka nza zɗakatahuɗa Mghamamu YesuKristi nda kaghuni.

* 1:1 Ngha ta ayaha 13, 22 nda 23. † 1:2 Ngha ta Ruma. 16:5. ‡ 1:23 Ipafras: Ngha ta Kwalasuha 1:7, 4:12.§ 1:24 Markus: Ngha ta 2 Timute 4:11, Aristarkus: Ngha ta Slna gwal ghunay 19:29, 27:2, Kwalasuha 4:10. Demas:Ngha ta Kwalasuha 4:14, 2 Timute 4:10. Lukwa Ngha ta Kwalasuha 4:14, 2 Timute 4:11.

Hebru 1:1 287 Hebru 2:2

Tsgha ta lwi ŋaLa Hebru

Gwaɗgamata Lazglafta ndama Zwaŋani1 Manda ghalya ná, nda kɗa fitika

Lazglafta ta gwaɗganatá dzidzíha mu ndata tvi kavghakavgha nda ma wa la an-abi. 2 Ama ndanana, nda ma Zwaŋani tagwaɗa Lazglafta ta gwaɗa nda amu. Mafitika zlagigiŋta Lazglafta ta ghəŋa haɗik*ná, nda tsa Zwaŋani ya zlagigiŋ tsi. TsaZwaŋani ya guli fanagha tsi ta ga mghamta ghəŋa inda skwi. 3 Tsa Zwaŋ ya tamara glakwa Lazglafta. Manda va nzakwaLazglafta ya ná, manda va tsaya nzakwatsatsi guli. Nda ma mbrakwa gwaɗaniŋanata tsi ta inda skwi ta ghəŋa haɗik.Tahula kɗiŋtani ta magatá slna ghuɓiŋtádmakwa mnduha, ka nzatá tsi ta luwa ndaga zeghwa Lazglafta† ya ta ga mgham taghəŋa inda skwi.

Mal Yesu ka inda duhwalha Lazglafta4Mantsa ya kəl tsa Zwaŋya kamalaghutá

duhwalha Lazglafta, manda va hgu ya vlaŋtsi ka malaghutá ŋa taŋ ya. 5Haɗ duhwalaLazglafta ya ta kɗə walaŋta Lazglafta tamnanata kazlay:«Kagha ná, Zwaŋa ɗa ka, nda nza yu ka Da

gha daga gita» kəʼa wa.Haɗ ya guli ta kɗə walaŋta tsi ta mnanatakazlay: Dzaʼa nzakway yu ka Da gha,dzaʼa nzakway kagha ka Zwaŋa ɗa‡ kəʼa

guli wa.6 Sana skwi guli, ma fitika dzaʼa Lazglaftaghunagatá kɗakwa Zwaŋani da ghəŋahaɗik, kaʼa mantsa:«Ka tsəlɓa inda duhwalha Lazglafta ta

tsəlɓu ŋani,» kaʼa.7Ama wya kaʼa mnata ta ghəŋa duhwalani:«Gwal ksihatá slna hahəŋ, ŋa nanaftá həŋ

manda falak,ŋa nzakwa taŋ manda ghanika vu,»§ kaʼa.8Ŋa Zwaŋani ya, wya ka Lazglafta mnata taghəŋani:

«Dughurukwa ga mghama gha Lazglaftaná,

nda nza ŋa kɗekedzeŋ. Dafa ga mghamagha ná,

nda nza ŋa ga mgham ta ghəŋa mnduhanda tvi tɗukwa.

9 Skwiha tɗukwatɗukwa ta zɗəgaghatákagha,

ɗva a kagha ta ghwaɗaka skwiha wa.Tsaya kəl Da gha Lazglafta kapghaghaghatá

rɗa zɗaghaftá ŋuɗuf,ka ɗvutá tsi ta kagha ka malaghutá graha*

gha,» kaʼa.10Kaʼa guli:«Kagha ná, Mgham ka.Ma zlraftani, kagha ta magaftá ghəŋa

haɗik.Luwa guli ná, magatá slna dzva gha ya.11 Inda tsa skwi ya ná, dzaʼa hərɗu hərɗa

həŋ.Ama kagha ná, nda nza kagha ŋa

kɗekedzeŋ.Tsa haɗik ya nda luwa tani ná,dzaʼa haluhala həŋ manda halakwa lgut.12Manda ya ta mbsafta lu ta lgut ya,manda tsaya dzaʼa mbsafta ka ta həŋ.Dzaʼa mbəɗavafmbəɗa həŋ, manda ya ta

mbəɗavafta lgut.Ama kagha, manda va tsa nzakwa gha ya

ná,manda va tsaya ka, haɗ kɗavakta† nzakwa

gha wa.»13 Ta walaŋ a Lazglafta ta mnanatá ya dərturtuk mataba duhwalhani kazlay:«Sawi nzata nda ga zeghwa ɗa,dzaʼa pghapgha yu ta ghumaha ghaŋanzakwa taŋ ka skwata pgha səlaha‡ gha»

kəʼa wa.14Duhwalha Lazglafta ná, sulkumha ta ma-ganatá slna ta Lazglafta, ta ghwanu lu tahəŋ ŋa kataŋtá gwal ta nzakway ŋa mutsambaku ya.

2Mbaku ta fərtuta katakata

1 Tsaya tama ná, nda ra ka sganaghatamu ta maga ɗasuwa nda skwi ya snaŋmu, kada kwala mu ta zwaɗuta ma tvi.2 Tsa gwaɗa si ta mnə duhwalha Lazglafta*

* 1:2 Ngha ta Yuh. 1:3. † 1:3 Ngha ta Zab 110:1. ‡ 1:5 Ngha ta Zab 2:7 nda 2 Sam. 7:14. § 1:7 Aya. 6:7. Vraftata zlahu 32:43 nda Zab 104:4. * 1:9 Aya. 8:9. Ngha ta Zab 45:7-8. † 1:12 Aya. 10:12. Zab 102:26-28. ‡ 1:13Ngha ta Zab 110:1. * 2:2 Duhwala Lazglafta si ta kla lwa Lazglafta ghalya Slna gwal ghunay 7:53.

Hebru 2:3 288 Hebru 3:2ghalya ya ná, nda mbra nzakwani. Indagwal ta kwal kul klaftá tsa gwaɗa yaka gwaɗa, ka kwalaghutá snata ná, mut-safmutsa həŋ ta guma ya ta raŋtá həŋ.3 Ka si mantsa ya tsi, waka amu dzaʼandapta ma tsa guma ya, ka si kwalaghuk-wala mu ta tsa glakwa glakwa mbaku yatama? Wya tiŋəl Mgham Yesu ta mnatsa gwaɗa ta mbaku ya tama, ka sgam-aghatá gwal ta snaŋtá tsa gwaɗa ya gulikazlay: Kahwathwata tsa gwaɗa ya kəʼa.4 Ka ŋlanaghatá Lazglafta kaghəŋani gulita tsa gwaɗa taŋ ya, nda ma maga ŋizlaha,nda ma skwiha ka mandərmimi,† ndamazəmzəmha kavghakavgha. DəganafhaSulkum nda ghuɓa ta slna ta mnduha ŋamaga skwiha kavghakavgha manda ya ku-maŋ tsi guli.

Mndu ya ta hla mnduha da mbaku5 Mantsa ya ná, duhwalhani a vlaŋ

Lazglafta ta ga mgham ta ghəŋa zamana tasagha ta mnəmu ya wa. 6Katək ná, wya kasana mndu vindafta ma deftera Lazglafta:«Sanawu mndu ka ka ní Lazglafta kəl ka ka

havapta ka tsatsi.Sanawu mnda səla kəl ka ka nghapta ka

tsatsi na?7 Aŋ mndani, vraganavgha ka gudzekw

ŋa fitik kwitikw mista duhwalhaLazglafta.

Tahula tsa, ka fanaghatá ka ta glaku ndasgit.

8Ka vlaŋtá ka ta ga mgham‡ ta ghəŋa indaskwi demdem,» kaʼa.

Ka vlaŋtá Lazglafta ta ga mgham ta ghəŋainda skwi, ka lu ya ná, haɗ sana skwi kulhaɗ tsi ta ga mgham ta ghəŋani nda tsayawa. Aŋ mndani, ta ngha a mu karakukazlay: Ta gay mndu ta mgham ta ghəŋainda skwi kəʼa wa. 9 Tsa mndu vragana luŋa fitik kwitikw mista duhwalha Lazglaftata nzakway ka Yesu ya nghaŋ amu. Kavlaŋtá Lazglafta ta glaku, nda sgit ta ghəŋavəl mtutani, ka ghuytá ɗaŋwa. Mantsa yatama, ma zɗakatahuɗa Lazglafta ná, ka ŋainda mndu ɗaŋta tsi ta mtaku.

10 Inda skwi ná, Lazglafta ta maga-fta. Ka ŋani nzakwani guli. Mantsa, kaɗvaftá Lazglafta ta payaftá Yesu nda ma

ghuya ɗaŋwa ya ghuyə tsi, kada mutsaftandəghata mnduha ta nzaku ka zwanani, ŋahlayni ta həŋ da glakwani. Yesu tsa mndudzaʼa hla həŋ da mbaku ya.

11 Tsa mndu ta ghuɓa mndu ya nda tsagwal ghuɓiŋ lu ya tani ná, ma da turtukhəŋ. Tsaya tsa kwal hula ksaŋtá Yesuka hga həŋ ka zwanamani ya. Kaʼa ndaLazglafta mantsa:12 «Dzaʼa mnaŋmna yu ta hga gha da

zwanama ɗa.Dzaʼa zləzlvay yu ta hga gha mataba tskata

mnduha,§» kaʼa.13Kaʼa guli mantsa:«Iʼi ná, nda fa ghəŋa ɗa dar ka ŋa

Lazglafta,» kaʼa.Kaʼa guli na:«Wana yu kawadaga nda zwaniha ya vliha*

Lazglafta,» kaʼa.14 Tsa zwaniha mnə tsi ya ná, mnda səla

həŋ demdem. Ka nutá Yesu ka ghəŋani gulikamnda səlamanda va hahəŋ, kada laviŋtatsi ta mtuta, ŋa nanatá halaway ta ŋanatámbrakwa mtaku ya, ka mbegi. 15 Mantsaya magata Yesu, ŋa zluʼagaptá həŋ ta gɗatata nzaku ma zləŋa mtaku ya ta niŋtá həŋka vuʼani ya. 16Mantsa ya nzakwani, duh-walha Lazglafta a sa tsi da kataŋtawa. ZivraAbraham† ya sa tsi da kataŋta. 17 Tsayatama kəl tsi ka nzakway ka skwi nda ra kanutani ka gra vgha nda zwanamani, kadanzakwa tsi ka mali ta ghəŋa gwal ta draskwi ŋa Lazglafta. Tsatsi ná, dagala tawahiɗahiɗa da tsi, ŋərmayama slna Lazglafta,ŋa platá dmakwa mnduha.‡ 18 Ndananatama, laviŋlava ta kataŋtá gwal ta dzəghuhalaway, kabga dzghaŋdzgha lu ta tsatsi kaghəŋani, ka ghuyanaptá ɗaŋwa.

3Yesu mali ta ghəŋa Musa

1 Mantsa tama zwanama, kaghuni gwalhgaŋ Lazglafta ŋa nzakw ka ŋani, fafwandana ghuni ta Yesu ghunatá mndaLazglafta, kamali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta ya. Tsatsi tsa zlghaf mu tamnə mu baŋluwa ya. 2 Yesu ná, Lazglaftata zbafta ŋa maga tsa slna ya. «Ka nzakutsi ka ŋərma mndu ma tsa slna ya, ma

† 2:4 Ngha ta Markus 16:17-18, 20, 5:12. ‡ 2:8 Aya. 6:8. Ngha ta Zabura 8:5-7. § 2:12 Ngha ta Zabura 22:23.* 2:13 Ngha ta Isaya 8:17, 18. † 2:16 Ngha ta Isaya 41:8-9. ‡ 2:17 Ngha ta Livitik. 4:20, 26, 35 nda 16:6, 10, 11.

Hebru 3:3 289 Hebru 4:6nzakwani da Lazglafta manda va ŋa Musa,mamagayni ta slnani ŋa inda gwalma həgaLazglafta* ya.» 3 Mal mndu ta ba həga tavlaŋta lu ta sgit ŋani, ka vərɗa tsa həgaya. Mantsa ya ná, ɗina ka vlaŋtá glakuta Yesu ka malaghutá ŋa Musa. 4 Indahəga ná, mndu ta bafta. Mndu ta baftáinda skwi guli ná, Lazglafta ya. 5Musa ná,ŋərma mndu ya ma slna si ta magə tsi mainda həga Lazglafta. Slənani ná, mnanaŋtámnduha ta skwiha má dzaʼa mnə Lazglaftaya. 6Kristi ná, zwaŋ ta nzanaghata ta ghəŋahəga ya. Amu tsa həgani ya, ka gɗanagɗamu ta ŋanatá zlghay nda ŋuɗufa mu, kaghərɓay mu ta ghərɓaku ma fatá ghəŋamu.

Mbiʼa vgha fana Lazglafta ta mnduhani7 Tsaya tama kəl Sulkum nda ghuɓa ka

mnay kazlay:«Gita, ka nda sna kuni ta lwani,8 yaha kuni təŋanaftá ghəŋa ghuni manda

ŋa dzidzíha ghuni,ta sliʼanaftá gwaɗa ma fitika dzəghaŋta taŋ

ta Lazglafta ma mtak ya.9 Ka Lazglafta ná, kulam nda nghaŋta taŋ

ta ŋərma skwi magə yu ŋa taŋ mavaku fwaɗmbsak ná,

ka dzəghihatá həŋ.10 Tsaya tama kəl yu ka gaftá sidi nda həŋ.Ka yu mantsa:“Ta dzaʼa ta kəma ta kəma həŋ nda

ghwaɗaka ndanu,sna a həŋ ta skwi ta kumə yu da həŋ wa.”11Ma tsa gatá sida ɗa ya ná, waɗawaɗa yu,haɗ həŋ dzaʼa walaŋtá lami da tsa vla

mbiʼa† vgha payanaf yu ta həŋ yawa,» kaʼa.

12 Ɗasuwa ka kuni zwanama ɗa, yahaya dər turtuk mataba ghuni da nzata ndaghwaɗaka ŋuɗuf ka zlanavatá Lazglafta tavla hafu ya. 13Ta hgay Lazglafta ta kaghuni«gita» guli. Mbruvuswa vgha ghuni inda fi-tik, kada kwala dmaku nanaghatá kaghuni,da təŋanaftá ya dər turtuk ma kaghuni taghəŋ. 14 Amu ná, graha Yesu Kristi mu kaŋanaŋa mu his his dzvu ta kahwathwatafatá ghəŋ ya mutsaf mu daga taŋtaŋ ya.

15Wya ka lu mnata daga ghalya:«Gita, ka nda sna kuni ta lwani,

yaha kuni təŋanaftá ghəŋa ghuni, mandaŋa dzidzíha ghuni ta sliʼanaftágwaɗa nda tsi‡ ya.»

16 I wa tsa mnduha ta snaŋtá lwa Lazglaftaka sliʼanaftá həŋ ta gwaɗa nda tsi ya na?Tsa gwal ta sabə ta haɗika Masar hlagapMusa ta həŋ ya a ra? 17 Ta ghəŋa i wata ga Lazglafta ta sidi ma tsa vaku fwaɗmbsak ya guli na? Ta ghəŋa tsa gwal tagatá dmaku ka rwutá həŋ ma mtak ya ara? 18 Ŋa i wa waɗata tsi kazlay: Haɗ həŋdzaʼa walaŋta lami da tsa vla mbiʼa vghapayanaf tsi ta həŋ ya wu kəʼa ya na? Ŋa tsagwal ta sliʼanaft᧠gwaɗa ya a ra? 19 Ndangha mu ná, traptra ta həŋ ta lami da tsavla mbiʼa vgha payanaf lu ta həŋ ya, kabgakwalaghuta taŋ ta zlghafta.

41 Tshala tamafta Lazglafta ta imi ta

sləməŋ kazlay: Dzaʼa laviŋlava kuni ta lamida vlambiʼa vgha ya payaghunaf yu kəʼa ya,ɗasuwa ka kuni tama, da pɗaghutá sani dərturtuk mataba ghuni ka kwal lami. 2 Guliná, mnamamna lu ta Lfiɗa Gwaɗa mandava ya mnana lu ta dzidzíha mu ghalya.Ama kataŋ a tsa gwaɗa mnana lu ta həŋya ɗekɗek wa. Manda snaŋta taŋ ta tsagwaɗa ya, ka kwalaghutá həŋ ta zlghaftanda ŋuɗufa taŋ. 3Amu gwal ta zlghaftá tsagwaɗa ya dzaʼa lami da tsa vla mbiʼa vghaya. Ka Lazglafta mnata na:«Waɗawaɗa yu ma gatá sida ɗa:Dzaʼa nghay yu ka waka həŋ dzaʼa lami da

tsa vla mbiʼa vgha* si payanaf yu tahəŋ ya,» kaʼa.

Aŋ mndani, kɗiŋkɗa ta magatá slna dagama zlrafta ghəŋa haɗik. 4 Ka lu mnatama sana vli ma deftera Lazglafta ta ghəŋamandəfáŋa fitik na: «Baɗu mandəfáŋa fi-tik mbiʼapta Lazglafta ta vghani ma indaslnani†,» kaʼa. 5 Kaʼa guli manda va yaghada tsi ta mnata na: «Haɗ həŋ dzaʼawalaŋtá lami da tsa vla mbiʼa vgha‡ ya sipayanaf yu ta həŋ ya wu,» kaʼa. 6 Tsa gwalta snaŋta taŋtaŋ ta tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná,lamə a həŋ wu, kabga kwalaghuta taŋ tasnanatá gwaɗa Lazglafta. Tsaw nda ghada

* 3:2 Ngha ta Mbsak 12:7 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata. † 3:11 Aya 7-11, Zabura 95:7-1. ‡ 3:15Zabura 95:7-8, manda yamnaf gwaɗa Grek ŋa ghalya mnafta lu. § 3:18 Aya 16-18: Ngha ta Mbsak 14:1-35.Aya 18: Zabura 95:11. * 4:3 Ngha ta Zabura 95:11. † 4:4 Zlrafta 2:2. ‡ 4:5 Zabura 95:11.

Hebru 4:7 290 Hebru 5:10fata Lazglafta kazlay: Dzaʼa lamla sanlahakəʼa guli. 7 Tsaya tama kəl tsi ka tsəglaftásana fitik ta nzakway ka «gita». Diʼiŋ fitiktahula tsa, ka mnigiŋtá tsi ta tsa gwaɗaya nda ma wa Dawuda, ta slanaghata lu tavindatani:Gita, ka snaŋsna kuni ta lwani,yaha kuni da təŋanaftá ghəŋa§ ghuni kəʼa

ya.8 Ka si má va ɓhadanam ɓha Dzesuwa

ta həŋ da tsa vla mbiʼa vgha* ya ná, mámnəgla a Lazglafta ta gwaɗa ta tsa sanafitik ya wa. 9 Tsaya tama ná, ta mamu tsambiʼa vgha ya ŋa mnduha Lazglafta mandava tsa fitika mbiʼa vgha baɗu mandəfáŋya. 10 Mndu ya ta lami da vla mbiʼavgha ya payaf Lazglafta ya ná, ta mbiʼavgha tsatsi guli ma ŋani ma slna mandambiʼapta mbiʼap Lazglafta ma ŋani ya guli.11 Tsaya tama ná, ŋavamaŋa ka lama muda tsa vla mbiʼa vgha ya. Ɗasuwa kamu da kwalaghutá mu ta snanatá gwaɗaLazglafta, manda tsa ŋa dzidzíha mu ya.

12 Gwaɗa Lazglafta ná, nda hafu mida,mbrumbra katakata guli. Zuza kamalaghutá wa limay his his. Laviŋlava tazlagadamta da ŋuɗuf, nda vla nzugu tanidikw da ɗudzi. Nda sna ta dgaptá skwi taɗaslu mndu, nda skwi ta ndanu tsi tani.13 Haɗ sana skwi ta ɗifaghuta ta wa iraLazglafta wa. Nziɗiɗ həŋ demdem ta wairani. Nda ngha irani ta inda skwi demdem.Dzaʼa mnay mu ta inda skwi ta kəmani.

Yesu mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta

14 Tsəhala mamu mu nda mali ta ghəŋagwal ta dra skwi ŋa Lazglafta ta hemanata,ta nzakway ka Yesu Zwaŋa Lazglafta,ta ɓhadafta ta luwa da Lazglafta ya,sladafmaslada dar ta zlghay nda ŋuɗufamu. 15 Mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta ya nda hta mbrakwani kasuʼa skwi kawadaga nda amu ma hta tambrakwa mu a ŋa amu wa. Katək ná,dzghaŋdzgha lu ta mala mu ta ghəŋa gwalksa slna Lazglafta manda va amu, amaga a tsatsi ta dmaku wa. 16 Ka si mantsatsi tama, gavanamavagava nda fatá ghəŋta Lazglafta, tsatsi ta vla zɗakatahuɗi, ŋa

tawatani ta hiɗahiɗa ta amu, ŋa vlamatanita zɗakatahuɗani ŋa katamata ma fitik yanda ra.

51 Inda mali ta ghəŋa gwal ksa slna

Lazglafta ná, mataba mnduha zabapta lu.Slna taŋ ná, ŋa maganatá slna ta Lazglaftadamanaka taŋ ya, ŋa vla skwi nda pla ghəŋŋa Lazglafta ta ghəŋa dmakwa mnduha.2 Tsa la mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta ya ná, nda sna hahəŋ ká həŋdzaʼa maga skwi ɗina ŋa gwal kul snaŋtámaga skwi ɗina, ta maga dmaku, kabgawanafwa skwiha ta hta mbraku ta tsatsiguli. 3 Tsaya tama dzaʼa kəl tsatsi ka plaghəŋŋa Lazglafta, ta ghəŋadmakuhani*, taghəŋa dmakuha mnduha yeya a wa. 4Haɗmndu ta klaftá tsa glaku ŋa nzaku ka malita ghəŋa gwal maga slna Lazglafta ya kafanaghatá ghəŋani wa. Lazglafta ta hgaŋtamanda ya hgaŋ tsi ta Haruna.

5 Manda va tsaya Kristi guli, tsatsi ata fanaghatá ghəŋani ta nzaku ka mali taghəŋa gwal ksa slna Lazglafta wu, amaLazglafta ta nzakway ka Da ta mnay ŋanikazlay:Kagha ná, Zwaŋa ɗa ka,nda nza yu ka Da gha gita kəʼa.6Kaʼa ta mnay ma sana vli guli na:«Kaghamali ŋa kɗekedzeŋ ta ghəŋa gwal ta

ksa slna Lazglafta,manda ŋa Melkisedek† ya,» kaʼa.

7 Ma fitika nzakwa Yesu ma ghəŋahaɗik ná, ka magə tsi ta duʼa ka taw kaŋɗaŋɗa da Lazglafta ta laviŋtá mbanaftama mtaku‡. Ka snanatá Lazglafta ta ghəŋavəl hananatani ta ghəŋani. 8 Kulam ndanzakwani ka Zwaŋa Lazglafta ná, ka sutátsi ta duni, kəl tsi ka snaŋta kazlay: Snatágwaɗa ná, skwi nda bla ya kəʼa. 9 Mandakɗiŋta Lazglafta ta dzanaghatá ghəŋa skwiya kumaŋ tsi nda ma tsatsi, ka nzaku tsika mndu ya ta mba inda gwal ta snanatágwaɗani, ŋa nzakwa taŋ nda hafu ŋakɗekedzeŋ. 10 Ka fatá Lazglafta ka mali taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta mandaŋa Melkisedek.

§ 4:7 Zabura 95:7-8, manda ŋa gwaɗa Grek ŋa ghalya mnaf ta lu. * 4:8 Ngha ta Vrafta ta zlahu 31:7,Dzesuwa 22:4. * 5:3 Ngha ta Levitik 9:7. † 5:6 Aya 5-6: Zabura 2:7. Zabura 110:4. ‡ 5:7 Ngha taMata 26:36-46,Markus 14:32-42, Lukwa 22:39-46.

Hebru 5:11 291 Hebru 6:19Ɗasuwa ka kuni da zlaŋtá kuni ta zlghay

nda ŋuɗuf11 Mamu skwi dagala ŋa mnay ta

ghəŋani, tsaw nda bla tsislay ŋa ghuni,kabga la a da sləməŋa ghuni wa. 12 Ndakɗa fitik má prək ka nzakwa ghuni ka gwaltaghanatá skwi ta sanlaha, kabga nda kɗafitika ghuni ta tagha skwi, ama ta sna akuni wa. Ŋa sləglavapta nda sla vgha kataghəgəlta ŋa ghuni ta va tsa skwiha magwaɗa Lazglafta taghu kuni daga taŋtaŋ ya.Ta sna a kuni karaku ta za skwa zay ta zəla galata mndu wu, manda zwaŋ ta ghuvatata sa uʼa ya kuni. 13Mndu tata zba sa uʼaná, ta ka zwaŋ ta ghuva tsaya ma mndu.Ta sna a tsa mndu ya ta skwi tɗukwa§ wa.14 Ŋa galata mndu na skwa zay təŋtəŋa tagɗata həŋ ta zay, ka slavaptá həŋ ka taghadganatá skwi ɗina, nda ya kul ɗinaku, ŋamagay taŋ ta skwi ɗina.

61Mantsa ya tama, zluŋmazla ta hamata

zwana tagha skwi ya ta taghə mu ta ghəŋaKristi, mbaɗma ta ghəŋa tagha skwa gwalndandəha. Ma laghumuvrəglafta ta ghəŋadughwaŋa skwi ta nzakway ka: Gwaɗata ghəŋa pla dmaku, ŋa zlaŋta mnduhata maga slnaha ya ta kla həŋ da Zaɗaku,nda gwaɗa ta zlghaftá Lazglafta nda ŋuɗuf,2 nda gwaɗa ta batemha, nda gwaɗa ta fadzvu ta ghəŋa mndu, nda gwaɗa ta sliʼa-gapta ma mtaku, nda gwaɗa ta tsatá ghəŋagumaŋaɗekɗek ya. 3Zluŋmazla ta tsahaya,mbaɗma ta kəma ta kəma. Wya skwi ŋamagay mu nda kumay Lazglafta.

4 Skwi ŋa snaŋta mu na: Nda bla mamnduha ya si tsuwaɗakanaf tsuwaɗakaLazglafta, gwal ya ta tapanatá skwi ya vlaLazglafta, gwal ya si ta mutsaftá Sulkumnda ghuɓa ma ŋuɗufa taŋ, 5 gwal ya sita ɗaŋtá zɗakwa gwaɗa Lazglafta, gwalya si ta mutsaftá mbraku ya ta nzakwayka ŋa zamana ta sagha, 6 ta zləmbuta kavrəglamta da nzakwani ghalya ná, nda blaka vrəglakta taŋ da pləgəltá dmakwa taŋ.Zləŋəglafzləŋa həŋ ta Zwaŋa Lazglafta taudza zləŋay, ka razay* baŋluwa.

7 Lagha imi ka gɗata ta nzaku ta vwah,ka magafta skwi tida ŋa kataŋtá gwal ya ta

hvayná, nda tfawa tsa haɗik ya da Lazglaftanda tsa. 8 Ka laghani, teki nda hiwir yeyaka tsa vwah ya ɗyanafta ná, kataf a tsa tamndu tama wu, dzaʼa ksiʼafksiʼa Lazglafta,dzaʼa driŋdra† lu.

9Zwanamaɗa, aŋmndani dərmámantsamnata ŋni ná, da sna aŋni kazlay: Ta ŋərmatvi ta nzakway ka tva mbaku ya kaghunikəʼa. 10 Lazglafta ná, tɗukwa tsatsi, haɗdzaʼa zanaptá slna ghuni ya maga kuni,ŋa kataŋtá zwanama ghuni gwal zlghaynda ŋuɗuf, ya ta gɗata kuni ta kata həŋndanana guli ya wa. 11 Ndanana ná, takumay ŋni ta ŋavata inda kaghuni nda fataghəŋ ta skwi ya faf kuni ta ghəŋ tida haka kɗavaktani. 12 Ma ksu yaɗi ta kaghuni.Ksawaksa ta saɗa gwal ta ŋavata ma zl-ghay nda ŋuɗuf, gwal ta faftá ghəŋa taŋ taLazglafta ka mutsaftá həŋ ta skwi ya tanafLazglafta ta imi ta sləməŋ ta mndu.

Kahwathwata tanafta Lazglafta ta imi tasləməŋ ta Abraham

13 Ma fitika tanafta Lazglafta ta imi tasləməŋ ta Abraham ná, ka waɗanatá tsinda vərɗa htsiŋani, kabga haɗ sana mnduta malaghutá tsatsi ŋa waɗanatani nda tsiwa. 14 Kaʼa nda Abraham mantsa: «Dzaʼatfaghaghatfa yu ta wi. Kahwathwata dzaʼayanaf ya yu ta zivra‡ gha tusak,» kaʼa.15Mantsa ya, ka ŋavatá Abraham, ka mut-saftá tsi ta tsa skwi tanaf Lazglafta ta imi tasləməŋ ya. 16 Ta waɗu mndu ta waɗu ná,nda skwi ta malaghutá htsiŋa vərɗa tsatsita waɗa tsi. Tsa waɗu ya guli dzaʼa hlanatáinda tsa skwi ta zlərɗə lu ta ghəŋani ya.17 Nda tsaya ná, kumaŋkuma Lazglafta tatsalanaptá tsa gwal dzaʼa tsuʼa tsa skwitanaf tsi ta imi ta sləməŋ tamnduya kazlay:Haɗ yu dzaʼa mbəɗanaftá skwi mna yuwu kəʼa, kəl tsi ka sganaghata nda waɗu.18Mantsa ya ná, his skwiha ya dzaʼa kwal lukul laviŋtámbəɗanafta. Skwiha ya tanaf tsita imi ta sləməŋ tamndundawaɗu yawaɗatsi nda tsi. Haɗ dzaʼa walaŋtá tsakalatawi§mida wa. Mantsa ya guli ná, ta vlamavla tambraku ta amugwal ta hwayamta da ghuvaLazglafta, ŋa ŋavata mu nda fatá ghəŋ taskwi ya tamaf Lazglafta ta imi ta sləməŋya. 19 Tsa skwi faf mu ta ghəŋ tida ya ná,

§ 5:13 Aya 12-13: Gray nda 1 La Kwareŋt 3:2. * 6:6 Aya 4-6 gray nda 10:26. † 6:8 Gray nda Zlrafta 3:17-18.‡ 6:14 Zlrafta 22:16-17. § 6:18 Gray nda Mbsak 23:2.

Hebru 6:20 292 Hebru 7:19nda nza manda skwa sladanatá kwambalumanzakwamu. Kahwathwata dihatani haɗskwi ta gigɗaŋta wa. Zlaganapzlaga ta zlalaka ɓhadamta* da vla nzakwa Lazglafta.20 Da hada tiŋlaghuta Yesu ta lami kaamu, ŋa nzaku ŋa kɗekedzeŋ ka mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftamanda ŋaMelkisedek ya.

7Melkisedek Mgham ta ghəŋa ksa slna

Lazglafta1 Tsa Melkisedek ya ná, si mghama luwa

Salem ya. Mali ta ghəŋa gwal ksa slnaLazglafta ta nzakway ta luwa ya guli. Kasliʼaftá tsi ka laghwi da guya Abrahamta vrakta ta kwarafta sana mghamha ndavulu. Ka tfanaghatá tsi ta wi. 2 Ŋa tsaMelkisedek ya hlanafta Abraham ta Zakainda skwi zagagha tsi ma vla tsa vulu ya.Klatá ghəŋa tsa Melkisedek ya ná, «mghamtɗukwa ya.» Guli na: Mghama luwa Salemya. Tsa mghama luwa Salem ya guli ná,«mghama zɗaku» ya. 3 Tsatsi ná, haɗ daniwu, haɗ mani wu, haɗ dzidzani wa. Haɗvəl mnay kazlay: Baɗu yeya yata lu, baɗuyeya mtuta tsi kəʼa guli wa. Manda ZwaŋaLazglafta nzakwani. Nda nza ŋa kɗekedzeŋka mnda ksa slna Lazglafta.

4 Tsa Melkisedek ya ná, mndu dagala ya,ka klaftá Abraham ta nzakway ka dzidzí yata zakama inda skwi zagagha tsi, ka vlaŋta.5 Skwi ŋa snaŋta ná, mndəra la Levi ta nza-kway ka gwal ta ksa slna Lazglafta ná, zlahaMusa ta mnanatá hahəŋ, ŋa dzaʼa taŋ daɗawa zaka da inda la Israʼila. Zwanama taŋtsa gwal taɗawuhəŋdahəŋya. Aŋmndani,zivra Abraham hahəŋ guli. 6 Melkisedekná, tekw a tsatsi mataba mndəra la Leviwu, ama ka klaftá Abraham ta zakama skwizagagha tsi, ka vlaŋta. Ta ghəŋa tsa guliná, ka tfanaghatáMelkisedek tawi tamnduya tanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ. 7 Haɗsana zlərɗay wu ná, tsa mndu ka mali yata tfanaghatawi ta tsa mndu ka sagəŋ ya.8 Mndəra la Levi ta zlgha zaka ma skwimutsaf lu ya ná, ta mtay həŋ ta mtaku.Ama tsəna Melkisedek ta zlghafta zaka daAbraham na ná, mndu ta nzaku nda hafuŋa kɗekedzeŋ ya, manda ya nda vinda ma

defteri. 9 Ŋa tsiŋtá ghəŋani, tsa Levi tatsuʼa zaka da sanlaha ya ná, klafkla tsatsiguli ta zaka ka vlaŋtá Melkisedek nda madzidza taŋ Abraham. 10 Aŋ mndani, ta yaa Abraham ta Levi, ta lagha Melkisedek daguyaku nda Abrahamwu, amamamu tsatsima vgha dzidzani.

11Ŋa mndəra la Levi ta nzakway ka gwalta ksa slna Lazglafta, vlaŋta Lazglafta tazlahu ta la Israʼila*. Ama tsa slna taŋ yaná, slaghwa a ŋa dzanaghatá ghəŋa skwi yakumaŋ Lazglafta, ta vlaŋtá tsi ta zlahu tahəŋ wa. Ka má si slaghusla tsi katsi ná, mázbəgla a lu ta sana mali ta ghəŋa gwal ksaslna Lazglafta, manda Melkisedek ya wu,má gi klaʼatá mndu mataba mndəra la LevimandaHarunamá dzaʼa nzakwa tsi. 12Ka simbəɗapmbəɗa Lazglafta ta mndərga malita ghəŋa gwal ta ksa slnani mantsa katsiná, nda nza tkweʼ ka mbəɗaptá zlahu guli.13 Tsəna mghama mu ta gwaɗə lu ta nagwaɗa na ta ghəŋani na ná, Yesu ya.Mataba mndəra sana mndu ta kul walaŋtaksa slna Lazglafta ta gwir tsatsi. 14Nda snalu guli ta tsatsi kazlay: Sabi ma mndəra laYuda† kəʼa. Nziya ya nza tsi ná, gwaɗaŋ aMusa ta gwaɗa ta ghəŋa tsa mndəra taŋ yama fitika gwaɗayni ta gwaɗa ta ghəŋa gwalta dra skwi ŋa Lazglafta wa.

Sana mali ta gara vgha nda Melkisedek15 Skwi ta kɗəgliŋtá tsaliŋta ná, zlagap-

zlaga sana mnda ksa slna Lazglafta. MandavaMelkisedek tsatsi guli. 16Nza a tsamnduya ka mndu ta ksa slna Lazglafta manda yata mnata zlahu ta fata mndu wa. Tsatsiná, nzanza tsatsi nda mbrakwa hafu ya kulkɗavakta. 17 Ka lu vindafta ma defteraLazglafta na:«Ndanza kaŋa kɗekedzeŋkamndaksa slna

Lazglafta,manda Melkisedek‡ ya» kaʼa.18Mantsa ya ná, nda hərɗa zlahu ŋa ghalya,kabga nda hta mbrakwani, haɗ hayhayaniwa. 19 Zlaha Musa ná, laviŋ a ta nanaftámndu ka mndu tɗukwa ta wa ira Lazglaftawa. Ama ndanana ná, mutsafmutsa muta fata ghəŋ ta malaghuta. Tsaya dzaʼaɓhadamaghata da Lazglafta.

* 6:19 Gray nda Livitik 16:2. * 7:11 Vla skwi ŋa Lazglafta, la Israʼila, mnana nda mna lu ta la Israʼila ta zlahu taghəŋa vla skwi ŋa Lazglafta, ka mbəɗatani ma sana vli. † 7:14 Ngha ta Mata 1:1-2, Lukwa 3:33.‡ 7:17 Zabura 110:4.

Hebru 7:20 293 Hebru 8:1020 Ta ghəŋa tsa guli ná, ma fitika dzaʼa

Lazglafta fata Yesu ka mali ta ghəŋa gwalksa slnani ná, ka waɗatá tsi ta waɗu. Amama fitika pghatani ta la Levi, waɗa a tawaɗu wa. 21 Yesu ná, nda waɗu fataLazglafta ka mnda ksa slnani, ma fitikamnatani kazlay: Iʼi Lazglafta na:«Waɗawaɗa yu,haɗ yu dzaʼa vrəglafta tida wu:“Nda nza ka ka mnda ksa slna ŋa

kɗekedzeŋ§ ” » kəʼa.22Ma tsa waɗu waɗa Lazglafta ya ná, graf-gra amu ma Yesu kazlay: Mamu mu ndaslərɓatá zughu ya ta malaghuta kəʼa.

23 Guli ná, tsa sanlaha ma gwal ksa slnaLazglafta ya ná, nda tska hahəŋ, kabga tamtay hahəŋ ta mtaku haɗ həŋ ta gɗavatawa. 24Yesu ná, ŋa kɗekedzeŋ nzatá nzakwatsatsi. Slna tsa nzakwani ka mnda dra skwiŋa Lazglafta ya guli, haɗ dzaʼa tsavapta wa.25 Tsaya guli kəl tsi ka slaghuta ka mndambanafta ŋa kɗekedzeŋ ta inda gwal dzaʼaɓhaku da Lazglafta nda ma tsatsi. Yesu ná,ŋa kɗekedzeŋnzatá nzakwani kamaga duʼada Lazglafta ta ghəŋa taŋ.

26Tsaya tama ná, nda nza Yesu kamali taghəŋa gwal ksa slna Lazglafta ya pahaŋmu.Tsatsi ná, nda ghuɓa nzatá nzakwani, haɗrutsak tida wa. Haɗ dmaku tida guli wa.Nza a tsatsi manda gwal dmaku wa. Klaghakla lu ta luwa. 27Nza a tsatsimanda hamatasanlaha ma la mali ta ghəŋa gwal ksa slnaLazglafta wa. Zba a tsatsi ta pla ghəŋinda fitik ŋa ghəŋani, nda ya ŋa hamatamnduha guli wa. Turtuktuk plata tsatsita ghəŋ ma vlatani ta ghəŋani. 28 La malita ghəŋa slna Lazglafta ya ta zbapta zlahaMusa ná, gwal nda hta nzakwa taŋ ya. Mafitika waɗata Lazglafta ta tsa waɗuwaɗa tsiya, mbəɗapta tsa gwaɗa ya ta zlaha Musa.Ka fatá tsi ta zwaŋani ŋa kɗekedzeŋ kamali ta ghəŋa gwal ksa slna Lazglafta, ŋadzanaghatá ghəŋa skwi kumaŋ tsi.

8Yesu mali ta ghəŋa gwal ksa slna

Lazglafta1Wya mala dughwaŋa skwi ta mnə ŋni:

Mamu mu nda mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta. Tsatsi ná, ta luwa tanzakwa tsatsi nda ga zeghwa dughurukwa

Lazglafta*. 2 Ta ksa slna tsatsi ma vərɗahəga tumpul ya magaf Mgham Lazglafta taluwa ma vla nzakwa Lazglafta, ya magafdzva mndu a wa.

3 Inda mali ta ghəŋa gwal ksa slnaLazglafta ná, fafa lu ŋa vla skwi ta vlatalu, nda skwa pla ghəŋ tani. Nda ra kamutsafta ŋa amumamali ta ghəŋa gwal ksaslna Lazglafta guli ta skwi ŋa vlayni. 4 Kamá si ta haɗik na Kristi katsi ná, ma haɗfitik dzaʼa nzata tsi ka mnda dra skwi ŋaLazglafta wu, kabga nda ghada kluta gwalta dra skwi ŋa Lazglafta ta vli manda yamnaf zlahu. 5 Tsa slna ta magə tsa gwalta maga slna Lazglafta ya ná, fwata skwita magaku ta luwa ya, sulkuma skwi tamagaku ta luwa ya guli. Ma fitika dzaʼaMusa ba həga tumpul ná, wya ka Lazglaftanda tsi: «Ɗasuwa káka, manda va tsa nzak-wanimaragha yu ta ghwᆠya ná, manda vatsaya káka da bafta,» kaʼa. 6 Kahwathwataná, slna dagala vlaŋ lu ta Yesu. Tsatsi tanzamta ma takataka slərɓatá zughu ɗinata malaghuta, thaf lu ta tatá imi ta sləməŋɗina ta malaghuta ya guli.

7 Ka si ma haɗ rutsak ta tsa taŋtaŋadzratawi ya wu katsi, ma zbəgla a lu tamahisani wa. 8 Manda tsaya ná, mamurutsak kəl Lazglafta ka mnay ŋa taŋ. Kaʼamantsa:«Dzaʼa saghasa fitik,dzaʼa dzrəglafdzra yu ta wi ka lfiɗani

mataba ɗa nda la Israʼila,nda ya nda la Yuda,9nzata a manda tsa dzratawi dzraf yunda dzidzíha taŋ ma tsa fitika hlagapta ɗa

ta həŋnda dzva ɗa ma haɗika Masar ya wa.Hahəŋ ka ghəŋa taŋ ta ɓadziŋtá tsa si

dzratawa ɗa nda həŋ ya, ka zliŋtá iʼita həŋ guli,

10 Mantsa tama, wya tsa dzratawi dzaʼadzrafta yu nda la Israʼila tahula tsafitik ya.

Dzaʼa taghanaftagha yu ta zlahuha ɗa tahəŋ, ŋa hanamta ɗa ta həŋ mandana taŋ,

thanamha yu ta həŋ ma ŋuɗufa taŋ. Dzaʼanzanza yu ka Lazglafta taŋ, ŋa nza-kwa hahəŋ ka mnduha ɗa guli.

§ 7:21 Zabura 110:4. * 8:1 Ngha ta Zabura 110:1. † 8:5 Ngha ta Sabi 25:40.

Hebru 8:11 294 Hebru 9:1511Haɗmndudər turtukdzaʼa taghəglanaftá

mndəra taŋ, dər zwaŋamani kazlay:Snaŋsna ta Lazglafta kəʼa wa.

Inda taŋ dzaʼa nda sna həŋ ta iʼi, nda zwanitani, nda glata mndu tani.

12Dzaʼa planapla yu ta krughuva taŋ,havglakta a yu ɗekɗek ta dmakuha taŋ

wu,» kaʼa.13Ma tsa mna gwaɗa ta dzratawi ka lfiɗ ya,niŋna Lazglafta ka halatani ta tsa taŋtaŋaniya. Tsa ŋa ghalya ta halaku ya, ta ghwaŋ aka hluta wa.

9Tsəlɓu ŋa Lazglafta ta haɗik, nda ya ta

luwa1Ma tsa taŋtaŋa dzratawi ya, mamu tvi

ya ta raku ŋa magay ka lu dzaʼa tsəlɓuŋa Lazglafta. Mamu həga guli ya banaflu ta Lazglafta ta haɗik, 2 nda tumpulbafta lu ta tsa həga ya. Taŋtaŋa huɗatsa həga ya ná, vli nda ghuɓa ta hgalu. Mida famta lu ta pitirla, nda tabəl,nda buradi ŋa Lazglafta. 3 Tahula mahisazlala, mamu sana huɗi ta hgu lu ka vlinda ghuɓa katakata. 4 Mida famta lu taskwi ya tsaf lu ka dasu ta kəl lu ka draurdi, nda blukuma dzratawi maganava luta dasu. Ma tsa blukum ya guli mamu sigaka dasu ndəgham lu ta mana mida, ndadafa Haruna si ta dzuslafta dzuslu ya, ndaklamha his nda vinda ta gwaɗa dzratawitida. 5 Ka tsatsaftá lu ta Kerubuha his tamara glakwa Lazglafta ta nzəganaghatá tsablukum ya ka pghəganaghatá zlambak tavli ya ta vlə lu ta us ŋa Lazglafta ŋa pladmaku. Ama haɗ lu dzaʼa pasla gwaɗa* tatsaya ndana wa.

6 Mantsa ya gwagwatá nzakwa tsa həgaŋa gɗata gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftata lami da maga slna taŋ ma taŋtaŋahuɗani ya. 7 Ama ma tsa mahisa huɗiya, mali ta ghəŋa gwal ta dra skwi ŋaLazglafta turtukwani ta lami dida, turtukma vaku, ŋa kladanamtani nda usa rini, ŋavlaŋtá Lazglafta ŋa plinistá krughuvani†,nda ya ŋa plinistá ŋa hamata mnduha guli.8 Mantsa ya kumaŋta Sulkum nda ghuɓata mnamaŋta kazlay: Haɗ tvi ŋa lami da

tsa huɗi nda ghuɓa katakata ya, ka tagɗavagɗa tsa taŋtaŋa huɗi ya wa. 9 Tsayaskwa gray nda skwi ta magaku gitana. Tamaray kazlay: Vla skwi ta vlə lu, ndapla ghəŋ ta plə lu ŋa Lazglafta ná, slaghua ŋa dzanaghatá ghəŋa ghuɓatá dmakwagwal ta tsəlɓu ŋani wu kəʼa. 10 Gwaɗa taskwa zay, nda skwa say, nda tva ghuɓakukavghakavgha kweŋkweŋ ta taghamaftatsahaya. Tsa skwiha fafa lu laviŋ mnduhata magay ya ná, nda nza tsahaya ŋa kzlambəɗanafta Lazglafta ta inda skwi.

11Ndanana ná, saghasa Kristi ta nzakwaykamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftafamatá vərɗa skwiha ya ta tsuʼu mu. Kalami tsi nda ma həga tumpul dagala taɗinuta katakata, ya kul baftá mnda səla.Ta ghəŋa na haɗik na a bafta Lazglaftaguli wa. 12 Ma tsa lami lamə Yesu tur-tuktuk da tsa huɗi nda ghuɓa katakata yaná, lamə a nda klatá usa duguzumha ndazwaŋa lghəŋ wa. Vərɗa ŋani ma us vla tsi,ka mbamafta ŋa ɗekɗek ma dmakuha mu.13Ghalya, ta pslapsla lu ta duguzumha, ndalghəŋha ka wutsika usani ta gwal ta gatákrughuvi manda ya ta mnə zlahu ya. Taksafksa lu ta vlək guli ka drata nda dra‡,ŋa faɗaftá hutiɗifani ka dzay ta mnduhaguli. Tsaya dzaʼa kəl tsa krughuva taŋ yaka saha ta həŋ manda ya ta mnə zlahu.14 Ka si mantsa ya tsi, malaghumala usaKristi pyu ka tsahaya. Ga a Kristi ta dmakuwu, ama ka klaftá tsi ta ghəŋani ka vlaŋtáLazglafta ndambrakwa Sulkum nda ghuɓa.Ŋa kɗekedzeŋ tsa Sulkum ya. Tsa usa Kristiya ta ghuɓiŋtá ŋuɗufa mu, ŋa zlaŋta mu tamaga ghwaɗaka skwiha ya ta kla mndu damtaku, ka magay mu ta slna Lazglafta ya tavla hafu.

15 Tsaya kəl Kristi ka sladamtamatakataka i Lazglafta nda mnduha, ŋadzrəglaftawi ka lfiɗ nda həŋ, ŋa zlghaygwal hagaf Lazglafta ta tsa ŋərma skwitanaf tsi ta imi ta sləməŋ ta həŋ ŋa vlaŋtáhəŋ, ŋa nzakwani ka ŋa taŋ ŋa ɗekɗekya. Əŋkaʼa ka mtakwa Kristi ta varagaptámnduha ma ghwaɗaka skwiha ya ta magəhəŋ ma dzratawi ya ŋa ghalya.

* 9:5 Ayaha ta gara vgha nda aya 2-5: Aya 2: Sabi 26:1-30, 25:31-40, 25:23-30. Aya 3: Sabi 26:31-33. Aya 4: sabi 30:1-6,25:10-16, 16:33, Mbsak 17:16-26, Sabi 25:16, Vrafta ta zlahu 10:3-5. Aya 5: Sabi 25:17-22. † 9:7 Aya 6: Mbsak 18:2-6.Aya 7: Ngha ta Livitik 16:2-34. ‡ 9:13 Ngha ta Levitik 16:14-16, Mbsak 19:9, 17-19.

Hebru 9:16 295 Hebru 10:916Ka fafamndu ta sləkaɗani ná, ba graftá

mtatá tsa mndu ta fatá sləkaɗani ya kadadga tsa skwani fa tsi ka sləkaɗani ya. 17 Kata ndiri mndu ta fatá sləkaɗ ná, haɗ luta ksaŋtá tsa skwani fa tsi ka sləkaɗani yawa, ba tahula mtutani kasiʼi. 18Mantsa yaguli, dər tsa taŋtaŋa dzratawi ya ná, ndaus magafta lu. 19 Tahula mnanafta Musata inda zlahu ta mnduha demdem, mandaya mnaf zlahu, ŋa klaftani ta usa zwanalghəŋ nda ŋa duguzumha ka gaɓanafta ndaimi. Ɓəlaha ta sluhwa fwa izwap nda swidatuwaka dva hbuŋ lu ta wa udzu, ka tsug-humamta ma tsa us ya, ka wutsikay ta tsadeftera zlahu ya, nda ya ta inda mnduha.20 «Nana na usa dzratawa Lazglafta ndakaghuni ka ŋanata kuni ta tsa dzratawi§ya,» kaʼa ta mnay ta wutsik tsi ta həŋ.21 Wutsikafha guli ta tsa həga tumpul ya,nda inda huzlaha mida ta kəl lu ka ksa slnaka tsəlɓu ta kəma Lazglafta ya. 22 Mandaya mna zlahu ná, wər nda us ta ghuɓiŋta luta inda skwi. Ka pghu* a us ná, haɗ platádmaku wa.

Platá ghəŋ pla Kristi ta ghuɓa dmaku23Nda ra ka ghuɓiŋta mantsa ya ta tsəna

skwiha ta ghəŋa haɗik na, kabga fwatavərɗa tsa skwiha ta luwa ya həŋ. Tsaha tanzakway ka vərɗakani ta luwa ya guli ná,nda ra ŋa taŋ nda pla ghəŋ ya ta malaptátsa taŋtaŋani ya. 24 Lamə a Kristi da tsavli nda ghuɓa katakata ma həga tumpulmagaf mnda səla ya wa. Fwata tsa vərɗanita nzakway ta luwa ya tsaya. Tsatsi ná,ta luwa laghwa tsatsi. Ndanana, ta nzakuta kəma Lazglafta ta gwaɗa ma vla mu.25 Inda vaku tsa mali ta ghəŋa gwal tadra skwi ŋa Lazglafta ta dzaʼa da tsa vlinda ghuɓa katakata ma həga tumpul yanda tatá usa rini. Ama Kristi ná, lamə atsatsi ŋa gɗata ta vlatá ghəŋani wa. 26 Kamá mantsa tsi ná, má mbəɗava a fitikaghuyayni ta ɗaŋwa daga ka yawu zlagaptaghəŋa haɗik wa. Turtuktuk səla zlagaptatsatsi ma na kɗavakta fitik na. Ka vlaŋtátsi ta ghəŋani ta Lazglafta ŋa hərɗiŋtádmakwa mu ɗekɗek. 27 Inda mnda səlaná, thanaftha lu ta mtutani turtuktuk səla,tahula tsa ŋa tsanaghata Lazglafta ta guma.28 Manda tsaya Kristi guli, turtuktuk səla

mtuta tsi, ŋa vlaŋtá ghəŋani ta Lazglafta,ŋa hərɗiŋtá dmakwa ndəghata mnduha†,ŋa vrəglagatani kamahis. Tsa vrəglagatadzaʼa vrəglagata tsi ya, ŋa hərɗgəltá dmakua wa, ama ŋambanaftá gwal ta fata vgha kakzlay.

101 Zlaha Musa ná, vərɗaka nziɗiɗa tsa

skwi ta sagha ya a wu, fuwatani ya. Laviŋa ɗekɗek ta payaftá gwal ta gavanavatáLazglafta ŋa nzakwa taŋ manda ya ta ku-may tsi wa. Waka tsa pla ghəŋ ta gɗatalu ta magay inda fitik, vaku nda vaku yadzaʼa ghuɓiŋta həŋ ta wa ira Lazglafta na?2 Ka si má ta ghuɓay tsi katsi, magata taŋturtuktuk ya ná, má ndanəgla a həŋ tadmakuha taŋ wu, má zlaŋzla lu ta pləgəltághəŋ. 3 Tsaw mantsa ya a wa. Katək ná,tsa pla ghəŋ ta plə həŋ ya, ta havanaktáhəŋ ta dmakuha taŋ vaku nda vaku, haɗ taghuɓiŋtá həŋ, 4kabga haɗ usa lghəŋha, ndaduguzumha ta hərɗiŋtá dmaku wa.

5 Tsaya kəl Kristi ka mnay ŋa Lazglaftama fitika dzaʼani saha ta ghəŋa haɗik, kaʼamantsa:«Va a ka ta plaghatá ghəŋ nda rini wu,

va a ka ta vlaghatá sana skwi ŋaplaghata ghəŋ guli wa.

Ama ka vlihatá ka ta sluʼuvgha ŋa vlaghata.6Zɗəgagha a skwi nda səla ta drə lu nda dra

ta gwir,nda skwi ya ta vlaghata lu nda vla ŋa pla

ghəŋ ta ghəŋa dmaku wa.7 Ka yu mantsa: “Wana yu Lazglafta, sasa

yu ta ghəŋa haɗik da maga skwi yata kumə ka,

manda ya nda vinda ta ghəŋa ɗama defterazlahu*,”» kaʼa.

8Ka Kristi mnuta karaku na: «Nda pla ghəŋnda skwi nda səla tani, nda skwiha ta klaftalu ka vlaghata nda vla tani, nda skwiha ndasəla ta drə lu nda dra ta gwir tani, nda skwinda səla ta klafta lu ŋa pla ghəŋ ta ghəŋadmaku tani, va a ka ta həŋ wu, zɗəgaghaa həŋ guli wu,» kaʼa. Ta wya maga mandava ya mna zlahu lu ta tsa pla ghəŋ yakay guli. 9 Kaʼa guli mantsa: «Wana yu,saghasa yu ŋa maga skwi ya ta kumə ka,»kaʼa. Ka hlanatá tsi ta tsa taŋtaŋa pla ghəŋ

§ 9:20 Sabi 24:8. Ŋa ayaha 19-20, ngha ta 24:3-8. * 9:22 Aya 21: Ngha ta Livitik 8:15. Aya 22: Ngha ta Livitik 17:11.† 9:28 Gray nda Isaya 53:12. * 10:7 Aya 5-7: Zabura 40:7-9, manda ya ta mnə Grek ŋa ghalya.

Hebru 10:10 296 Hebru 10:36ta plə lu ya, ka mbəɗapta nda mahisani.10 Magamaga Yesu Kristi ta skwi ta kuməLazglafta. Ka vlaŋtá tsi ta ghəŋani ŋa plaghəŋ turtuktuk səla. Mantsa ya kəl mu kanzakway nda ghuɓa ta wa ira Lazglafta.

11 Inda gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftaturtuk turtuk, ta sladu ta sladu ta nzatahəŋ ka maga slna taŋ inda fitik, ta gɗata tavla va tsa skwi turtuk ŋa hərɗiŋta dmakuya, ama laviŋ a ta hərɗiŋta wa. 12 AmaYesu Kristi ná, turtuktuk vlata tsatsi taghəŋani ŋa pla ghəŋ ŋa hərɗiŋta ɗekɗekta dmakwa mnduha. Tahula tsa, ka nzatátsi nda ga zeghwa Lazglafta. 13 Ndanana,hada nzata tsi ka kzla pghanata Lazglaftata ghumahani ka skwa ta diŋlay səlani.14 Ma tsa vlatani ta ghəŋani turtuktuk ya,ka nanaftá tsi ka gwal tɗukwa ŋa ɗekɗek tawa ira Lazglafta, ta gwal ta ghuɓiŋta tsi tadmakwa taŋ. 15 Ta tsalamaptsala Sulkumnda ghuɓa guli kazlay: Prək tsa pla ghəŋturtuktuk ya kəʼa. Kaʼa karaku na:16 «Wya tsa dzratawi dzaʼa yu dzrafta nda

həŋ ma tsa fitik ya, ka MghamLazglafta.

Dzaʼa famfa yu ta zlahuha ɗa da ŋuɗufa taŋ,dzaʼa thanamtha yu ta həŋ ma ghunislaka

taŋ,» kaʼa.17 Kaʼa guli mantsa: «Haɗ yu dzaʼahavglakta ɗekɗek ta dmakuha taŋ, ndakrughuvha taŋ wu,» kaʼa. 18 Ka plinisplaLazglafta ta dmakwa mnduha ná, pahəglaa mnduha ta skwi ŋa vlaŋtá Lazglafta ŋahərɗiŋtá dmakuha wa.

Gavanamava gava ta Lazglafta19 Mantsa tama zwanama ɗa, nda pla

vgha mu ta lami da tsa vli nda ghuɓakatakata ya nda ma usa Yesu. 20 TanaptáYesu ta zlala, ka tamaptá lfiɗa tvi ŋa laminda tida ŋa mutsa hafu. Tsa zlala kuh-wanap lu ya ná, vərɗa ka vgha Yesu dza luyeya. 21Tsaya tama ná, mamumu nda malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ta hem-anata, ta nzanaghatá həga Lazglafta. 22Matsa nzakwani mantsa ya tama, gavanamavagava ta Lazglafta nda ŋuɗuf turtuk, ndafata ghəŋ dar, nda ghuɓata ŋuɗuf kul haɗdmaku mida, nda mbazatambaza nda imitsələŋa. 23 Sladafmaslada ta fatá ghəŋa muka gɗata mu ta va mnay kazlay: Tsa mnduta tamaftá imi ta sləməŋ ya ná, ŋərmamndu ya kəʼa. 24 Nghapma ngha ka sani

nda sani, ŋa vlamatá mbrakwa ɗvuvustávgha nda maga skwi ɗina. 25 Ma tsanapmu ta tska vgha mu manda ya ta snutasanlaha ta tsanapta ya. Katək ná, vluvusmambraku sani nda sani. Sganaghamasga,kabga nda sna mu kazlay: Ndusa fitikavragata Mgham Yesu kəʼa.

26 Tahula snaŋta mu ta vərɗa tvi, kagɗatamu ta gəgəltá dmakukapalamakatsi,grafmagra kazlay: Ta haɗ sana skwi dzaʼavlata lu ŋa pla ghəŋ ŋa hərɗiŋtá dmaku wukəʼa. 27Ta ghəŋa kzlayma zləŋ dzaʼa kzlə luta guma Lazglafta. Tsa guma ya ná, nda blakatakata, ka vu ghandand nzakwani dzaʼadra ghumahani. 28 Dər wati ma mndu takwalaghuta snatá zlaha Musa, ka mamumasləmtsəkha his ka hkən a tsi ta graftakatsi, ta dzadza lu ta tsa mndu ya, haɗtawa hiɗahiɗa tida wa. 29 Ka si mantsa yanzakwani nda zlaha Musa ya ní, kighkighdzaʼa nzakwa tsi nda mndu ta zlridiŋtáZwaŋa Lazglafta, ka razanaftá Sulkum yata vlamatá zɗakatahuɗi ya tama? haɗhayhayani wu, kaʼa nda us ya kəl Lazglaftaka dzraftawi nda tsi, ka ghuɓiŋta nda tsi ya.30Nda sna amu ta tsamndu tamnay kazlay:Iʼi dzaʼa vranamtá mndu ta skwi ya magatsi, iʼi dzaʼa planamta kəʼa ya. Kaʼa gulina: «Dzaʼa tsanaghatsaMgham Lazglafta taguma ta mnduhani,» kaʼa. 31 Skwa zləŋaygwaɗa ta dəɗamta mndu da dzva Lazglaftaya ta vla hafu.

32Havakwahava ta nzakwa ghuni ghalyama taŋtaŋa snaŋta ghuni ta gwaɗaLazglafta. Ma tsa fitik ya ná, susa kuni taduni, ka suʼuwaftá kuni ta indani. 33 Takəma inda mnduha rarazata lu, ka ganaptáiri ta sanlahamataba ghuni tazlay. Ma sanafitik guli, ta gway kuni ta vgha nda sanlahata ghuya mndərga tsa ɗaŋwa ya. 34 Ksuksaka hiɗahiɗa ta kaghuni, na gwal ya hlaf luka pghamta ma gamak ta gwaɗa ta Yesu.Hlugudughunusha lu ta huzla ghuni, ta rfunda rfa kuni, ndanaŋ a kuni wu, kabganda sna kuni mamu skwi da kaghuni tamalaghutá inda skwi kəʼa. Tsa skwi yaguli ná, ŋa kɗekedzeŋ nzakwani. 35Mantsatama, ŋavawa ŋa ka dzaʼa kuni ta kəma takəma nda fata ghəŋa ghuni ta Lazglafta. Kaŋavaŋa kuni, dzaʼa mutsay kuni ta nisəlaghuni dagala. 36 Skwi ya ta raghunata ná,nzata ghuni nda suʼay, ka maga skwi ya

Hebru 10:37 297 Hebru 11:16

ta zɗəganatá Lazglafta, ŋa vlaghunatani taskwi ya taghunaf tsi ta imi ta sləməŋ. 37Kalu vindafta ma deftera Lazglafta na:«Ta ɓets nzɗa guli ná,dzaʼa saghasa tsa mndu dzaʼa sagha ya,

gərɗata a wa.38Mndu ya tɗukwa ta wa ira ɗa ná,dzaʼa nzakway nda hafu ndama zlghay nda

ŋuɗufani.Ama ka vraghuvra tsi nda hul zɗəgləgihata

a tsa mndu ya wa,» kaʼa.39Amu ná, nza a amu tekw mataba gwal tavru nda hul ŋa zaɗiŋtá ghəŋa taŋ ya wa.Ama nda nza amu tekw mataba gwal tazlghafta ta dzaʼa mutsa mbaku ya.

11Zlghay nda ŋuɗuf

1 Zlghay nda ŋuɗuf ná, graftá skwi yafaf lu ta ghəŋ tida ya. Fatá vgha kazlay:Mamu tsa skwi ya kahwathwata kəʼa ya,dər ta ngha a iri. 2 Ta ghəŋa zlghay ndaŋuɗufa taŋ, kəl Lazglafta ka ghubanaghatámnduha ghalya.

3 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf snaŋta mukazlay: Nda gwaɗani magafta Lazglafta tainda skwiha kəʼa. Inda skwi ya ta nghaŋtalu nda iri ná, sabəma skwi ya kul nghaŋtá*iri həŋ.

4 Nda ma zlghay nda ŋuɗufani klaftaAbel ta skwa pla ghəŋ ta malaghutá ɗinakuka ŋa Kayinu, ka vlaŋtá Lazglafta. Tsazlghay nda ŋuɗufani ya kəl Lazglafta kaklafta ka mndu tɗukwa, kabga tsuʼaftsuʼata tsa skwi vlaŋ tsi ya. Nda mta† Abel mámndani, ama kabga zlghay nda ŋuɗufaniná, tata gwaɗa tsatsi.

5Nda ma zlghay nda ŋuɗuf kəl Lazglaftaka klaghatá Inuk ta luwa, ɗaŋ a ta mtakuwa. Ngha a lu guli wu, kabga klaghaklaLazglafta da tsatsi. Ka lu vindafta madeftera Lazglafta na: Zɗəganazɗa Inuk taLazglafta‡ ma kɗaku tsi ka klaghata taluwa. 6Ka haɗ zlghay nda ŋuɗufwuná, haɗfitik zɗəgana mndu ta Lazglafta wa. Mnduta gavadaghata da Lazglafta ná, ɗina kagraftani kazlay: Mamu Lazglafta, ta magayta skwi ɗina guli ŋa gwal ta zbay kəʼa.

7 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf snata Nuhuta gwaɗa yamnana Lazglafta ta ghəŋa skwidzaʼa magaku ta kul nghaŋtá iri karaku.Ka tsaftá tsi ta kwambalu dagala manda yamnanaf Lazglafta. Ka lamə tsi dida ndagwal ga taŋ tani, ka mbaftá həŋ. Ma tsamagatanimantsa ya tsanaghata tsi ta gumata ghəŋa haɗik. Ka klaftá Lazglafta kamndu tɗukwa§ kabga zlghay nda ŋuɗufani.

8 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf snata Abra-ham ta hgu hgaf Lazglafta, ka sliʼaftá tsi kalaghwi ta haɗik ya dzaʼa vlaŋta Lazglafta ŋaŋani. Ta sliʼaftá tsi, sna a ta vli ta dzaʼa tsiwa. 9 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf, ka laghatsi nzata ka matbay ma tsa haɗik dzaʼa luvlaŋta, tanaf Lazglafta* ta imi ta sləməŋya. Ka nzaku tsi ta nzaku ma həga tumpul,mantsa ya i Izak nda Yakubu guli ta nzak-way ka gwal nda gwa həŋ ma tsa tatá imita sləməŋ ya. 10 Ka nzatá Abraham ka kzlatsa luwa dihana Lazglafta ta tughwani† ya.Lazglafta ka ghəŋani ta garafta, tsatsimndabafta guli.

11 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf mutsaftaAbraham‡ ta zwaŋ ma halatani katakata.Markwa taŋ Sara guli tsutsa ka dzəghəŋ.Ka fatá tsi ta ghəŋani kazlay: Dzaʼa magayLazglafta ta skwi manda ya mna tsi kəʼa.12Mantsa ya, ma mndu turtuk ya nda hala,ta ghwaŋ a ka mtaku wu, yata lu ta zivramndunda ndəghamanda tekwatsa ta luwa,nda ya manda wutak ma ghwa§.

13Ma zlghay nda ŋuɗuf rwuta həŋ dem-dem, ta kul mutsaftá həŋ ta magatá tsaskwi tanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ tahəŋ ya. Ama grafgra həŋ kazlay: Dzaʼamagaku tsa skwi ya kəʼa, harharhar ghəŋataŋ ta ghəŋani. Ka graftá həŋ kahwathwatakazlay: Matbay ŋni ta wawutá wawaku*ta na ghəŋa haɗik na kəʼa. 14 Tsa gwalta mnay mantsa ya ná, maraŋmara həŋbaŋluwa kazlay: Ta kzla vla taŋ həŋ kəʼa.15 Ndanəgla a həŋ ɗekɗek ta tsa vli sabəhəŋ ya wa. Ka má ta ndanay həŋ katsi, mási vraghuvra həŋ. 16 Kahwathwata ná, vlita malaghutá tsaya ŋa taŋ ta pahaŋta, vliya ta nzakway ta luwa. Tsaya kəl tsi ka

* 11:3 Ngha ta Zlrafta 1, Zabura 33:6, 9. † 11:4 Zlrafta 4:3-10. ‡ 11:5 Zlrafta 5:24. § 11:7 Zlrafta 6:13-22.* 11:9 Aya 8-9: Ngha ta Zlrafta 12:1-5, 23:4, 35:12, 27. † 11:10 Ngha ta 11:16, 12:22. ‡ 11:11 Ngha ta Zlrafta18:11-14, 21:2. § 11:12 Ngha ta Zlrafta 22:17. * 11:13 Ngha ta Zlrafta 23:4, 1 Krunik 29:15, Zabura 39:13.

Hebru 11:17 298 Hebru 11:35zɗəganatá Lazglafta, na hgay ta hgə həŋ kaLazglafta taŋ. Ka payanaftá tsi ta luwa taŋta həŋ.

17 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf kumaftaAbraham ta vlatá zwaŋani Izak ŋa pla ghəŋma dzəghaŋta ya dzəghaŋ Lazglafta. Kakumaftá tsi ta vlatá tsa kɗakwakɗakwazwaŋani turtuktuk ya, dər má si tanaftaLazglafta ta imi ta sləməŋ ta ghəŋa tsazwaŋ ya. 18 Ka Lazglafta si mnanata na:«Ndama Izak ya taghaf yu ta imi ta sləmeŋ†ya dzaʼa yagapta zivra gha,» kaʼa. 19 Kafata Abraham ta ndanani kazlay: LaviŋlavaLazglafta ta vraganaptá mndu ma mtakunda hafu kəʼa. Tsaya tama ná, ka nzakuIzak manda mndu vraganap lu ma mtakukahwathwata.

20 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tfanaghataIzak ta wi ta i Yakubu nda Isuwa, ta ghəŋanzaku ya ká həŋ dzaʼa nzakway ta kəma.

21 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tfanaghataYakubu ta wi ta zwana Yusufu ma ndusak-wani ka mtaku. Ta tfə tsi ta tsa wi ya ŋataŋ, ka dzuɓuŋtá tsi ta vgha ta wa dafani katsəlɓu ta kəma Lazglafta‡.

22 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf mnanataYusufu ta zwana la Israʼila ma ndusakwanika mtaku kazlay: Dzaʼa sliʼapsliʼa həŋ mahaɗika Masar kəʼa. Ka mnanatá tsi tahəŋ guli ta skwi ka həŋ dzaʼa magay ndaghudzifani§.

23 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf ɗifanatadadahani ta Musa ka tili hkən manda yata.Ɗinaɗina tsa zwaŋ ya ta wa ira taŋ. Zləŋafa həŋ ta ɓlanapta taŋ ta zlaha mghamaMasar wa.

24Nda ma zlghay nda ŋuɗuf kwalaghuta«Musama glatani ta hgay ka zwaŋamakwaFirʼawna.* 25 Ta draŋ ghuyay ɗa ta ɗaŋwakawadaga nda mnduha Lazglafta, ka rfayɗa ta rfu ma gay ɗa ta dmaku ŋa fitikkwitikw. 26 Mal ghuyɗipta mnduha taɗaŋwa manda ya dzaʼa ghuyanapta lu taKristi ya, ka inda skwa gadghəl ta haɗikaMasar,» kaʼa, kabga nda fa ŋuɗufani ta skwiya dzaʼa vlaŋta Lazglafta ta kəma.

27Ndama zlghay nda ŋuɗuf sliʼaftaMusaka zlanatá haɗika Masar, kul zləŋaŋta gatásida mgham. Ka dihavatá tsi manda skwinda ngha ta Lazglafta ya kul laviŋtá lu tanghaŋta nda iri ya.

28 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tahanatátsi ta skala Pak. Tahafwa taha ta us tawatgha, kaʼa nda la Israʼila, kada kwaladuhwala Lazglafta ya dzaʼa ghunakta lu darwa zumala la Masar da rwiŋtá ŋa ghuniguli, kaʼa.

29 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tsug-hwaɗapta zwana la Israʼila ta drəfa dvamanda skwi ta ghwalata vli. Ama ka tsug-hwaɗadapta aŋni manda ŋa taŋ ya ka laMasar ná, ka nuʼamtᆠhəŋ mida.

30 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf zliŋta laIsraʼila ta muhula luwa Yeriku manda ma-gata taŋ ta fitik ndəfáŋ ta wawanafta.

31 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tsuʼafta‡Rahab, sanamarakw ta hla iri tamnduha laIsraʼila ta labə da vitsa luwa taŋ. Ma laghala Israʼila da rwanatá gwal pgha ghəŋ ndaLazglafta, ka zlanatá həŋ ta tsatsi nda hafu.

32 Nu dzaʼa mnəgəlta yu ka malaghutátsa tama? Nda hta fitik ka mnəgəlta ɗata gwaɗa ta ghəŋa i: Zideyuŋ, nda Barak,nda Samsuŋ, nda Yafte, nda Dawuda, ndaSamuyel, nda la anabiha§. 33 Hahəŋ ná,nda ma zlghay nda ŋuɗuf zazakta həŋ tahaɗikha nda vulu. Ka magatá həŋ ta skwitɗukwa, ka mutsaftá həŋ ta skwi ya tanafLazglafta ta imi ta sləməŋ ta həŋ. Kahahanaftá həŋ ta wi ta rveriha. 34 Kaniŋtá həŋ ta zlghakwa vu ləmtək. Ma sliʼamnduha pslata həŋ nda kafay, ka ndaptáhəŋ mida. Haɗ mbraku ma həŋ wu, amaka nuta həŋ ka gwal nda mbra. Ma fitikavulu, ka nuta həŋ ka bigwala, ka ŋawaftáhəŋ ta sludza haɗikha kavghakavgha. 35Kanghəglaŋtá miʼaha ta mnduha taŋ si tarwuta ta vragapta* nda hafu.

Ama sanlaha ya ná, kwihiŋ nda kwik-wiha lu ta həŋ ka tataɗaptá həŋ, kakwalaghutá həŋ ta zlanatá həŋ ŋa mutsasliʼagapta ma mtaku nda hafu ya ta

† 11:18 Ngha ta Zlrafta 22:1-14, Aya 18: Ngha ta Zlrafta 21:12. ‡ 11:21 Aya 20: Ngha ta Zlrafta 27:27-29, 39-40, aya21: Ngha ta Zlrafta 48:1-20, 47:31. § 11:22 Ngha ta Zlrafta 50:24-25, Sabi 13:19. * 11:24 Aya 23: Ngha ta Sabi 2:2,1:22. Aya 24: Ngha ta Sabi 2:10-12. † 11:29 Aya 27: Ngha ta Sabi 2:15, aya 28: Ngha ta Sabi 12:21-30. Aya 29: Nghata Sabi 14:21-31. ‡ 11:31 Aya 30: Ngha ta Yusuwa 6:12-21, aya 31: Ngha ta Yusuwa 6:22-25, 2:1-21. § 11:32 Nghata Guma 6-7, 4-5, 11-12, 1 Samuyel 16:1-1 Mghamha 2:11, 1 Samuyel 1:1—25:1. * 11:35 Aya 33: Ngha ta Daniyel 6,aya 34: Ngha ta Daniyel 3:1-30, aya 35: Ngha ta 1 Mghamha 17:17-24, 2 Mghamha 4:18-37.

Hebru 11:36 299 Hebru 12:17malaghuta. 36 Ŋa sanlaha ya guli ná,gagə nda gaga lu ta həŋ, ka sləvaptáhəŋ. Tsatsaf nda tsatsa lu nda ziɗa tasanlaha ka pghamtama gamak. 37Nda palazlazlərtsata lu ta sanlaha ka pslatá həŋ,ɗatsanap nda ɗatsa lu ta sanlaha, tsaslanda kafay lu ta sanlaha, ka pslatá həŋ.Hwayapta ka ra vli ŋa sanlaha, ka nutáhəŋ ka pɗu ka kla huta ta tuwak nda ŋagu ta vgha. Ka ghuyanaptá lu ta ɗaŋwa, kaganaptá lu ta iri† ta həŋ. 38 Hwahwayakuka ra vli kurandazl ma mtak, nda ya maghurum ma haɗik ŋa sanlaha. Ra a ghəŋahaɗik ka ŋa tsa mnduha ya wa.

39 Inda taŋ zɗəganazɗa həŋ ta Lazglafta,kabga zlghay nda ŋuɗufa taŋ. Tsaw tamutsaf a həŋ ta tsa skwi ya tanaf Lazglaftata imi ta sləməŋ ta həŋ ya wa. 40 PayafpayaLazglafta ta skwi ta malaptá ɗinuta ŋa mu.Ma ndanani ná, va a ta dzanaghatá ghəŋaslnani nda hahəŋ nda ghəŋa taŋ kul haɗamu hada wa.

12Mbra vgha ma ghuya ɗaŋwa

1 Tsaya tama, mantsa ya ndəghatatsa masləmtsəkha ta wamafta ya.Pghiŋmapgha ta inda skwi ta ndəgamatata gərɗa amu, nda dmakuha ta kasa amu,ka hwaya mu ɗina ta vərɗaka hwaya yamnama Lazglafta ŋa hwayay. 2 Ka faftamu ta iri ta Yesu ya ta tahamatá zlghaynda ŋuɗuf, tsatsi guli dzaʼa ɓhadamaghatada vla dzatá ghəŋani. Tsatsi ta tsuʼaftámtutani ta udza zləŋay. Ksa a ka hula ndamndərga tsa mtaku ya wu, kabga nda faghəŋani ta rfu ya payana Lazglafta. Ndanatama, nda ga zeghwa Lazglafta* ta nzakwatsi.

3 Ndanawandana ta ghəŋa ya ka Yesusuʼaftá mndərga husaŋta ya husaŋ tsi taghwaɗakamnduha, kada kwala kuni ta rwamalandugu. 4Ma vulu ya ta vulu kuni ndadmaku ná, ta vula a kuni karaku ta ya dzaʼakladaghunaghata ta wa hɗak wa. 5Zanapzakuni ta gwaɗa Lazglafta ta vla mbraku ŋazwanani ra?«Zwaŋa ɗa! Ka ta zlahay Mgham Lazglafta

ta kagha katsi, fafa ta ghəŋ,

ma kla ka ta ghəŋ tida ka dvaghaghadva tsi.6Mndu ta zlahu tsi taɗvuMghamLazglafta.Mndu ya klaf tsi ka zwaŋani† ta dzə tsi

guli.»7 Suʼuwasuʼa ta ghuya ɗaŋwaha ya ta kəlLazglafta ka zlaha kaghuni nda tsi. Tsaghuya ɗaŋwa ya ta maraŋta kazlay: Klaf kazwanani Lazglafta ta kaghuni kəʼa. Mamuzwaŋ kul haɗdani ta zlahay ra? 8Ka si zlahaa tsi ta kaghuni ka zwanani ya wu katsi ná,vərɗa zwanani a kuni wu, masagwa kuninda tsa. 9 Skwi guli ná, mamu mu ndadadaha mu ma na ghəŋa haɗik na ta zlahaamu, ta snay mu ta gwaɗa da həŋ. Danima Sulkumha yeya tama dzaʼa kwal mu snagwaɗa da tsi ŋa mutsa hafu rki na? 10 Tazlahay dadaha mu ta amu ŋa fitik kwitikw,manda ya ta gradapta həŋ kazlay: Ma dzaʼaɗina mantsa kəʼa. Ama Lazglafta ná, ŋakata amu ta zlaha tsi ta amu, ŋamutsaymuta mayaka mu ma tsa nzakwani nda ghuɓaya. 11Ma tsa fitik ta zlahu lu ta amu ya ná,nda nza ka skwi kul zɗəgamata, rfa a muta rfu ta ghəŋani wa. Ama tahula tsa, ŋayiganaptani ta zɗaku, nda nzaku tɗukwa tatsa gwal zlahaf lu ya.

Dvu nda zlahu12 Ka si mantsa tsi, ɗayapwaɗaya ta

dzvuha ghuni ta hərfuta ya. Sifanafwasifa ta karama ghuni ta laɓuta ya guli.13 Mbaɗawambaɗa ta mbaɗa ta tvi ya ndaslada‡, kada kwala səla ya nda wərɗa takɗiŋta, katək ná, ka mbafta tsi.

14Zbawazba ta nzata nda zɗaku nda indamndu. Ka nzata kuni nda ghuɓa ta wa iraLazglafta. Ka haɗ tsi mantsa wu ná, haɗya dər turtuk ma kaghuni dzaʼa nghaŋtákuma Lazglafta wa. 15 Ɗasuwa ka kuniyaha mndu dər turtuk da mbəɗanatá hulta zɗakatahuɗa Lazglafta. Yaha ya dər katurtuk da nzakway manda slrəŋ ɗahɗahada ɗyamta ka ɓadza ndəghata mnduha§.16Ɗasuwa ka kuni, yaha gwal ta hliri nzak-way mataba ghuni. Yaha mndu dər turtukmataba ghuni da vziŋtá skwi ta nzakwayka ŋa Lazglafta, manda Isuwa ta skwaptáma malmalani nda skwa zay kweŋkweŋ ya.17Tahula tsa, manda ya snaŋ kuni, ka lagha

† 11:37 Aya 36: Ngha ta 1 Mghamha 22:26-27, 2 Krunik 18:25-26, Irmiya 20:2 37:15, 38:6, aya 37: Ngha ta 2 Krunik24:21. * 12:2 Ngha ta Zabura 110:1. † 12:6 Ngha ta Mahdihdi 3:11-12. ‡ 12:13 Aya 12-13: Ngha ta Isaya 35:3nda Mahdihdi 4:26. § 12:15 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 29:17.

Hebru 12:18 300 Hebru 13:8tsi da zlgha tfawani da dani, ka kwalaghutádani. Traptra ta ksanaktá ghəŋa dani,kulam nda psayni ta tsa tfawi ya nda imataw* ta iri.

18 Gavadagha ta vata ghwá Sinay laviŋlu ta ksaŋta nda dzvu ya a kuni wa. Dərtavata vu ta zlghaku gigiga, dər tavatagrusl tɗik, dər tavata mghama falak, 19 dərtavata ghudzaga duli, dər tavata kuzlahatálwi ya kəl gwal ta snay ka mnay kazlay:Ma gwaɗgəlgana† ka kəʼa ya a kuni wa.20 Ndəɓandəɓa həŋ ta dzvu, kabga laviŋa həŋ ta ŋaftá tsa skwi mnana lu ta həŋkazlay: Inda mndu dzaʼa ksaŋtá tsa ghwáya, dər má nimtak tsi, dzaʼa zlərtsazlərtsalu nda pala kəʼa ya. 21 Ka ganaftá tsaskwi nghaŋ həŋ ya ta zləŋ ta həŋ, ka mnəMusa kazlay: Ta ghudzaku vgha ɗa da zləŋ‡katakata kəʼa.

22Ama kaghuni, gavadagha ta vata ghwáSiyuna, nda ya tavata luwa Lazglafta ya tavla hafu tsaya ta nzakway ka Ursalima taluwa, nda tskata vgha duhwalha Lazglaftaka rfu kul laviŋtá lu ta mbəɗaftá həŋ yakuni. 23 Gavadagha tavata guyatá vghamnduha Lazglafta ta nzakway ka zumalihavindam lu ta hga taŋ ma defteri ta luwakuni. Gavadagha tavata mnda tsa guma taghəŋa inda mnduha demdem ta nzakwayka Lazglafta kuni, nda ya tavata sulkumamnduha tɗukwa, gwal ta kɗanakta ya kuni.24Gavadagha tavataYesu ta nzamtamatabamnduha nda Lazglafta ŋa dzraftawi ka lfiɗya kuni. Gavadagha tavata usa Yesu ya kəltsi ka wutsikatá mnduha nda tsi ya kuni.Malaghumala gwaɗa ta gwaɗə tsa us ya, kaŋa Abel§ ta mnata.

25 Ɗasuwa ka kuni! Yaha kuni dakwalaghutá snaŋtá lwa Lazglafta ya tagwaɗa nda kaghuni! Ghalya, tsa gwal takwalaghutá snatá gwaɗa tsamndu tamnayŋa taŋ ta ghəŋa haɗik* ya ná, ndap a həŋma guma wa. Amu yeya dzaʼa ndapta kambəɗanambəɗa mu ta hul ta Lazglafta tagwaɗa nda amu daga ta luwa rki tama?26 Ma tsa fitik ya, ka ghudzanaftá lwaLazglafta ta haɗik. Ndanana, ka tamaftá

tsi ta imi ta sləməŋ kazlay: Ta turtuktukta dzaʼa ghudzanafta yu guli ŋa kwanahani.Haɗik nda ghəŋani a dzaʼa yu ghudzanaftawu, nda luwa† tani kəʼa. 27 Tsa gwaɗa yamnə tsi kazlay: Ta turtuktuk kəʼa ya ná, tamaray ŋamu kazlay: Inda skwi ya zlaganaplu nda tsa ná, dzaʼa ghudzanafghudza luŋa hlutani, kada gɗavata tsa kul haɗ taghudzavata ya.

28Ya mantsa tsi ya, rfamarfa ta Lazglaftata vlamatá gamghamya kul haɗ ta ghudza-vata. Maraŋmamara ta tsa rfay mu yanda ma maganatá slna ya ta zɗəganatanda haniŋtá ghəŋ, nda ya nda zləŋay.29Lazglaftamu ná, vu ta zaɗanatᇠskwi ya.

13Vərɗa gwal nda guya ghəŋa taŋ

1 Gɗavawagɗa nda ɗvuvustá sani ndasani manda la zwanama. 2 Yaha kunizanaptá tsuʼafta ɗina ta matbay. Ma tsamagay mantsa ya kəl sanlaha ka tsuʼaftáduhwalha Lazglafta kul snaŋtá* həŋ.3Havapwahava ka gwal ma gamak, mandaskwi kawadaga kuni nda həŋ. Havapwahava ka gwal ta gə lu ta iri ŋa taŋ, kabgamnda səla kaghuni guli manda va hahəŋ.

4 Inda kaghuni demdem, vlaŋwavla tasgit ta kluvtá vgha, yaha marakw dər zəʼalda hliri, kabga dzaʼa tsay Lazglafta ta gumata ghəŋa gwal ta maga sliʼiŋsliʼiŋ, nda gwalta hliri tani.

5 Yaha tsedi da tɗaghatá kaghuni.Rfawarfa ta rfu ta ghəŋa kuraghuta ya dakaghuni, kabga ka Lazglafta na: «Haɗ yudzaʼa zlaghata wu, haɗ yu dzaʼa walaŋtá†vzighista wu,» kaʼa. 6 Tsaya ta kəl dər watima amu ka mnay nda fata ghəŋ kazlay:ta katay Mgham Lazglafta ta iʼi, haɗ sana

skwi ta zləŋə yu wu,nu dzaʼa magihata mndu‡ na kəʼa ya.

7 Havakwa maliha ghuni, gwal tamnaghunatá gwaɗa Lazglafta. Havakwa-hava ká həŋ nzakwagapta, nda ya ká həŋmtaku§. Ka kla kuni ta saɗa zlghay ndaŋuɗufa taŋ. 8 Va tsa Yesu Kristi ya tanzakway ɗahawu, tsa tsatsi ya ta nzakway

* 12:17 Aya 16-17: Ngha ta Zlrafta 25:29-34, 27:30-40. † 12:19 Aya 18-19: Ngha ta Sabi 19:16-22. ‡ 12:21 Aya20: Ngha ta Sabi 19:12-13, aya 21: Gray nda Vrafta ta Zlahu 9:19. § 12:24 Ngha ta Zlrafta 4:10. * 12:25 Gray ndaSabi 20:22. † 12:26 Ngha ta Hagay 2:6. ‡ 12:29 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 4:24. * 13:2 Ngha ta Zlrafta 18:1-8,19:1-3. † 13:5 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 31:6, 8, Yusuwa 1:5. ‡ 13:6 Ngha ta Zabura 118:6. § 13:7 Gray nda10:32-33.

Hebru 13:9 301 Hebru 13:25gita, tsatsi dzaʼa nzakway ŋa kɗekedzeŋguli. 9 Ɗasuwa ka kuni, yaha sanaghwaɗaka tagha skwiha kavghakavghada sagha da ghəŋa ghuni. ZɗakatahuɗaLazglafta na skwi ta mbranaftá ŋuɗufamndu. Tagha skwi kavghakavgha ta ghəŋaza skwa zay a wa. Gwal ta ksa tva mndərgatsa tagha skwi ya ná, haɗ ta kata* həŋ wa.

10 Tsa gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftamataba la Yahuda ya ná, haɗ wa taŋ ka zaskwi ta ŋa mu ma gwir† wa. 11 Tsa mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta matabala Yahuda ya ná, usa rini ŋani ta kladamtada tsa vli nda ghuɓa katakata ya, ŋa pladmaku. Ama sluʼa tsa rini ya, ta driŋtatahula luwa‡ lu. 12Tsaya kəl Yesu ka mtutaguli tahula luwa§, ŋa ghuɓiŋtá dmakwamnduha ndama ŋanima us. 13Sliʼafmasliʼaamu tama ka dzaʼa mu da guyay tahulaluwa, ka suʼa amu guli ta mndərga tsa giriganap lu ya, 14 kabga ta na ghəŋa haɗik naa luwa amu ŋa kɗekedzeŋ wa. Ama luwadzaʼa nzakway* ŋa kɗekedzeŋ ŋa amu tapahay. 15 Gɗamagɗa ta zləzlva Lazglafta kanzakwa tsi manda skwa pla ghəŋ nda maYesu Kristi. Zləzlvama hgani nda gwaɗama wa mu. 16 Yaha kuni zlanatá magazɗaku, nda kataŋtá mndu, kabga mndərgatsa skwiha ta vlata həŋ ya ta zɗəganatáLazglafta.

17 Snawasna ta gwaɗa da maliha ghuni,ka sna kuni ta skwi ta mnaghunata həŋ.Hahəŋ ta nghapta ka hafa ghuni, kabgadzaʼa zlghay həŋ ta wani da Lazglafta.Snawasna ta gwaɗa da həŋ, ya dzaʼa kəl həŋka maga slna taŋ nda rfu, nda ŋaɗa ghəŋ awa. Ka nda ŋaɗa ghəŋ tsi ná, kataghunaftáa tsa wa.

18 Magawa duʼa ta ghəŋa aŋni. Grafgraŋni kazlay: Haɗ sana ɓədzaku ya magaŋni wu kəʼa ma ndana ŋni. Ta kumay ŋnita gɗata ŋni ta maga skwi ɗinaɗina indafitik. 19 Kdəkwakdək, ta ndəɓa dzvu yuda kaghuni, magawa duʼa ta ghəŋa ɗa, kamutsiɗifta Lazglafta ta vradapta ɗa misim-misim da kaghuni.

Maga duʼa

20Lazglafta ya ta vla zɗaku ta vraganaptáMgham mu Yesu mataba gwal nda rwa, kanzakw tsi kamndudagala ta ngha tuwakha.Nda ma usani vla tsi ŋa pla ghəŋ, mutsaftalu ta dzraftawi ŋa kɗekedzeŋ. 21Ka vlaghu-navla Lazglafta tambrakwamaga inda skwiɗina, ŋa magay ghuni ta skwi ya ta kumətsi. Ka maga tsi ma amu ta skwi ya tazɗəganata nda ma Yesu Kristi ta nzakwayŋani glaku ŋa kɗekedzeŋ ya. Amin!

Kɗiŋta nda ga zgu22 Zwanama ɗa, vindaghunaf vinda yu

ta na ɗelewer na ŋa vlaghunatá mbraku.Kiʼa nda kiʼa yeya vindaghunafta yu.Kdəkwakdək ka ŋanata kuni ta tsənagwaɗaha na ma ŋuɗufa ghuni. 23 Tasnaghunamsna yu kazlay: Zligiŋzla lu tazwaŋama mu Timute† ma gamak kəʼa. Kaɓhagagha ɓha tsi misimmisim, dzaʼa lablayu da kaghuni kawadaga nda tsi.

24 Ka ganaghata kuni ta zgu ta mal-iha ghuni demdem, nda inda mnduhaLazglafta tani. Ta ga zgu zwanamama luwaItaliya ŋa ghuni.

25 Ka nza zɗakatahuɗa Lazglaftakawadaga nda kaghuni demdem.

* 13:9 Ngha ta Ruma 14:2-23, 1 La Kwareŋt 8:8, La Kwalus 2:16-22, 1 Timute 4:3. † 13:10 Gray nda 9:11-14, 13:11-12.‡ 13:11 Zlahu 16:27. § 13:12 Ngha ta Yuhwana 19:17, 20. * 13:14 Gray nda 11:10, 16. † 13:23 Ngha ta Slnagwal ghunay 16:1.

Yakubu 1:1 302 Yakubu 1:25

Tsgha ta lwaYakubu

Ga zgu1 Iʼi Yakubu ta nzakway ka kwalva i

Lazglafta nda Mgham Yesu Kristi, ta ga zguyu ŋa ghuni mndəra mnduha Ghwaŋpɗəhis ta wutsa ta vgha ta ghəŋa haɗik*.

Mbra vgha ma ghuya ɗaŋwa2 Zwanama ɗa, ka slaghunaghasla dər

mndərga wati ma ghuya ɗaŋwa tsi katsi,nghawa ngha manda skwa rfu. 3 Ɗina kasnaŋta ghuni kazlay: Skwi ta dzəghaŋtázlghay nda ŋuɗufa ghuni ná, ta klaghunakkla ta ksa ŋuɗuf kəʼa. 4 Ama ɗina ka mar-avata tsa ksa ŋuɗufa ghuni ya kahwath-wata, kada nzakwa kuni ka gwal kul haɗsana skwi ta ghəŋa ghuni, ka gwal ndadedeʼa, ka gwal kul haɗ sana skwi ta htaptama həŋ ɗekɗek. 5 Ka mamu sana mndumataba ghuni pɗugudunus ɗifil katsi, kaɗawa tsi da Lazglafta, dzaʼa vlaŋvla†. Tamuvla Lazglafta nda indamndu, ta vlayndazɗaku. 6 Ama ka ɗawa tsi nda zlghay ndaŋuɗuf, yaha tsi dgaŋtá ghəŋ dər ka kiʼa taghəŋani. Ka ta dga ghəŋ mndu ná, nda nzaka guram nda gamtsaʼuwakwa drəf ta vyəfalak dər ndiga ndiga ya nzakwani. 7 Yahamndərga tsa mndu ya da ndanay kazlay:Dzaʼa mutsay yu ta sana skwi da MghamLazglafta kəʼa, 8 kabga mndərga tsa mnduya ná, his ŋuɗufani, slada a ghəŋani mavlaka turtuk ma inda skwi ta magə tsi wa.

Pɗu nda Gadghəl9 Ka rfa zwaŋama ya ta nzakway ka pɗu

ta rfu, kabga nda nza ka mndu nda kapada Lazglafta. 10 Ka rfa mndu ka gadghəlguli ta rfu, nda vraganata Lazglafta, kabgadzaʼa lula manda gəgdakwa vzlizla. 11 Safafitik ghəɗandaŋ dzafta ta kuzuŋ ná, ŋaghwalutani, ŋa rkuta vzlizlahani, ŋa luta‡ɗinakwa rkatarkani. Manda tsaya dzaʼalutamnda gadghəl ma slnahani tamagə tsi.

Tiŋwa a Lazglafta ta mndu da ghwaɗakaskwi wa

12 Rfu da mndu ta ksa ŋuɗuf ka suʼaskwi ta dzghaŋta, kabga tahula dzghaŋta,dzaʼa mutsay ta zewzewa hafu ya tanafMgham Lazglafta ta imi ta sləməŋ ta indagwal ta ɗvuta. 13 Ka dzghaŋdzgha skwita mndu, yaha da mnay kazlay: Lazglaftata dzəgha iʼi kəʼa. Haɗ ghwaɗaka skwi tadzəgha Lazglafta wa, dzəgha a tsatsi gulita mndu wa. 14 Ka dzghaŋdzgha skwi tadər watimamndu ná, ghudzakuma vghanita barafta, ka tɗamta tsi. 15 Ka zlanaŋzlalu ta ghəŋ ta tsa ghudzaku ya katsi, ŋazlghaftani ta huɗi, ŋa yatani ta dmaku.Tahula ndəhafta dmaku, ŋa klaktani tamtaku guli. 16 Zwanama ɗa, gwal ta ɗvuyu, ma nanə kuni ta ghəŋa ghuni. 17 Indaskwi ya ta ɗinuta, nda inda mbəhu ya kulhaɗ sana skwi ta ghəŋani ná, ta luwa tasaha tsi, da Lazglafta ta nzakway ka Danima tsuwaɗakha. Haɗ tsatsi ta mbəɗavaftawa, haɗ sana skwi ta zawataku ka grumda tsatsi wa. 18 Tsatsi ka ghəŋani ta ɗvutávlamata hafu nda ma gwaɗani ta nzakwayka kahwathwata, kada nzakwa mu ka taŋ-taŋani mataba skwiha ya zlaganap tsi.

Ksa slna nda gwaɗa Lazglafta snaŋər lu19Zwanama ɗa gwal ya ɗvu yu, wya skwi

ŋa snaŋta ghuni: Ɗina nzakwa inda mnduka mndu ta gi slru gwaɗa da sləməŋani. Kamndu kul haɗ gwaɗa ta nzuŋta ta wi a wu,ka mndu ta gi ɓasa ŋuɗuf§ a wu, 20 kabgahaɗ mndu ta ɓasa ŋuɗuf ta maga skwi yaɗina ta zɗəganatá Lazglafta wa. 21 Tsayatama, pghiŋwapgha ta inda skwiha ya taŋriŋtá mndu, nda inda ghwaɗaka skwiha.Tsuʼawatsuʼa nda hanata ghəŋ ta gwaɗaya ŋəɓam Lazglafta ma kaghuni ta laviŋtámbanafta hafa ghuni.

22 Nzawanza ka gwal ta ksa slna ndatsa gwaɗa ya. Yaha kuni da nzakway kagwal ta snamtá snaysnay, da nanətá kunita ghəŋa ghuni. 23Ka laghamndu ka snaŋtágwaɗa kul ksa slna nda tsi ná, ka guram tsamndu ya ndamndu ya ta ngha tsata vghanima dalagar. 24 Tahula nghaŋtani ta tsatávghani ka laghu tsi, ŋa gi zanaptani ta tsanzakwa tsatani ya. 25Amamndu ya ta faftáirani ta zlahuha Lazglafta, zlahuha ya tavlamata falaʼuwatá vgha, ka ndiʼafta vgha

* 1:1 Ngha ta Mata 13:55, Markus 6:3, Slna gwal ghunay 15:13, Galat 1:19. † 1:5 Ngha ta Mahdihdi 2:3-6. ‡ 1:11Aya 10-11: Ngha ta Isaya 40:6-7. § 1:19 Ngha ta Ekleziyast 7:9.

Yakubu 1:26 303 Yakubu 2:19tɗukwa tida, kul haɗ ta zanaptá gwaɗatahula snaŋtani, ta ksay ta slna nda tsi ná,dzaʼa nzakway tsamndu ya nda rfuma indaskwihani ta magə tsi.

26Kamnda dina yu kamndu ta gray, tsawsna a ta ksanaghutá ghanikani wu katsi,nana ghəŋani ta nanə tsi, bətbət tsa dinaniya. 27Wya vərɗa dina ya ta nghə Lazglaftaka dina nda ghuɓa kul haɗ rutsak tida: Ng-hapta ka zwana tawakri nda wadguha maɗaŋwaha* taŋ, nda nghaymndu ta ghəŋanima ghwaɗaka skwiha ta ghəŋa haɗik daŋriŋta tsi ta ghəŋani.

2Gala mndu nda gala ná, ɓliŋtá zlahu ya

1 Zwanama ɗa, yaha kuni da gala mndunda gala* ma nzakwa ghuni ma zlghaynda ŋuɗuf, ma glakwa Mgham Yesu Kristi.2 Grafta: Mbaɗaka mndu ka gadghəl kalami da taba guyata ghəŋa ghuni, nda fatahalagara dasu, nda suɗatá lgut nda bla tavgha. Ta lamə sana mndu guli ka pɗunda suɗatá gərzaŋani ta vgha guli. 3 Kalagha ghuni ka laghwi da nghapta ka tsamndu nda suɗatá lgut nda bla ya, ka kuninda tsi mantsa: «Nzanza kagha ma ya vliɗina ya,» ka kuni. Ka kuni nda tsa pɗu yaguli mantsa: «Slada slada kagha nda sladahada,» ka «nzanza hada ta haɗik» a ka kuninda tsi. 4Ka simantsa tsi, daganap a kuni tavgha ma vgha ghuni nda tsa ra? Nza a kunika gwal tsa guma nda ghwaɗaka ndanu ndatsa guli ra?

5 Zwanama ɗa gwal ɗvu yu, fawafa tasləməŋ. Lazglafta a ta zabaptá gwal kapɗu ta wa ira gwal ma ghəŋa haɗik, ŋanzaku ka Gadghəl ma zlghay nda ŋuɗuf,ŋa mutsay taŋ ta ga mgham ya tanaf tsita imi ta sləməŋ, ta gwal ta ɗvuta ra?6 Ama kaghuni, ka hərtətatá kuni ta gwalka pɗu. Tsaw sna a kaghuni kazlay: Tsagwal ka gadghəl ya ta giri ŋa ghuni, tatsəha kaghuni da vla guma kəʼa katək ra?7 Hahəŋ a tsa gwal ta mbərsuʼa tsa ŋərmahgu mutsaf kuni ya guli ra?

8 Ka snasna kuni ta zlaha Lazglafta,manda ya nda vinda kazlay: Ɗvuɗva tamnda səla manda va ghəŋa gha† kəʼa ya ná,

magamaga kuni ta skwi ɗina. 9 Ama ka tagala mndu kuni katsi ná, dmaku tsa ta gəkuni, ksafksa zlahu ta kaghuni, kabga snaa kuni ta ŋani wa. 10 Dər wati ma mnduta snatá inda zlahu, ka ɓlanaptá tsi ta yaturtukná, ɓlanapɓla ta indani demdemndatsa. 11 Va tsa mndu ta mnay kazlay: Yahaka da hliri kəʼa ya ná, va tsatsi guli ta mnaykazlay: Yaha ka da dzatá mndu‡ kəʼa. Ala,tsa lagha gha ka kwal kul hlatiri, ka laghwaka dzatámndukatsi ná, ndanza ka kamndaɓlanaptá zlahu. 12 Tsaya kəl yu ka mnayŋa ghuni kazlay: Gwaɗawagwaɗa ta gwaɗa,ka ndana kuni ta ndanu, manda vərɗa mn-duha dzaʼa tsanaghata lu ta guma ta həŋndama zlahu ya ta vlamatá falaʼuwata vghakəʼa ya. 13 Baɗu fitika tsa guma ná, haɗLazglafta dzaʼa tawa hiɗahiɗa ta mndu yakul haɗ ta tawa hiɗahiɗa ta sanlaha wa.Ama tawa hiɗahiɗa ta ga mgham ta ghəŋaguma.

Zlghay nda ŋuɗuf kul haɗ slnani ná, ndamta

14 Zwanama ɗa, nu katanaf mnay mndukazlay: Mamu yu nda zlghay nda ŋuɗufkəʼa, ka haɗ tsi ta maga slnani na? Dzaʼambanafmba tsa zlghay nda ŋuɗufani yanda tsa ra? 15 Ka waya ka skwi, mamusana zwaŋama, ka sana mukuma a tsi, kafərdiʼu, haɗ sana skwi ŋa zaŋta taŋ indafitik guli wu katsi. 16 Ka sani matabaghuni ndahəŋmantsa: «Lawala nda vghatazɗaku, ka vlaghunavla Lazglafta ta skwi ŋabukwa ghuni, nda skwi ŋa zay ghuni,» kaʼa,mataba tsa, ta vlaŋ a kaghuni ta skwi ŋakataŋtá həŋ ya kay wu, nu kataf tsaya na?17Manda va tsaya nzakwa zlghayndaŋuɗufguli. Ka haɗ slnani ta maravata wu katsi,nda mta ma vghani.

Haɗ zlghay nda ŋuɗuf, ka haɗ slnani wa18 Ama ka waya ka skwi dzaʼa mnay

sana mndu kazlay: Zlghay nda ŋuɗuf ŋakagha ta ŋanata, maga slna ŋa iʼi kəʼa.Ala, «mariha mara kagha ta zlghay ndaŋuɗuf kul haɗ slnani, ta maraghatá iʼita zlghay nda ŋuɗuf nda ma slnaha ɗa.»19 Zlghafzlgha kagha kazlay: TurtuktukLazglafta kəʼa, mantsa nzakwani, ta ŋa ghatsa. Ama ɗina ka snaŋta kagha guli ka-zlay: Zlghafzlgha ghwaɗaka sulkumha guli

* 1:27 Ngha ta Isaya 1:17. * 2:1 Ngha ta Ayuba 34:19. † 2:8 Ngha ta Zlahu 19:18. ‡ 2:11 Ngha ta Sabi 20:14,nda Vrafta ta Zlahu 5:18, Sabi 20:13, nda Vrafta ta Zlahu 5:17.

Yakubu 2:20 304 Yakubu 3:17

manda va tsaya kəʼa, ta ghudzaku həŋ dazləŋ§. 20 Rghargha vgha na. Ta kumayka kulam gita ta mnaghaŋta kazlay: Zl-ghay nda ŋuɗuf kul haɗ slnani ná, haɗhayhayani wu kəʼa ra? 21 Ma fitika vlatadzidza mu Abraham ta zwaŋani Izak tagwir* ná, ka mndu tɗukwa a hga lu nda matsa slnani ya ra? 22Hada ná, nda ngha ka kázlghay nda ŋuɗufani ta dzaʼa kawadaga ndaslnani. Slna ta hɗanaghatá ghəŋa zlghaynda ŋuɗuf. 23Mantsa ya dzatá ghəŋa skwiya vindam lu ma defteri kazlay: Zlghafzl-gha Abraham ta Lazglafta, kəl Lazglafta kaklafta ka mndu tɗukwa†. Tsaya kəl lu kahga Abraham ka gra‡ Lazglafta kəʼa. 24Ndangha kuni tama kámndunzakway kamndutɗukwa ta wa ira Lazglafta nda ma slnaha,nda ma zlghay nda ŋuɗuf kweŋkweŋ yeyaa wa.

25Manda va tsaya§ nzakwa sanamarakwta hliri, Rahab hgani. Kamarakw tɗukwa tawa ira Lazglafta nda ma slnaha, ma tsuʼaf-tani ta gwal vitsa tsa luwa ya, ka kataftá tsita həŋ, ka kɗikiŋtá həŋ nda ta sana tvi*.26Tsaya tama, ka haɗhafuma sluʼuvgha ná,nda mta nzakwani, manda va tsaya zlghaynda ŋuɗuf guli, ka haɗ slnani wu ná, ndamta nzakwani guli.

3Ghwaɗaka skwi ghanik

1 Zwanama ɗa, yaha kuni da pghamtávgha ɓəskaʼ ŋa nzaku ka gwal tagha skwi,kabga mal ta ghəŋa amu dzaʼa tsanaghatalu ta guma katakata. 2 Inda amu ná, da-gala krughuvi kavghakavgha ta gə mu. Kahaɗ mndu ta guvtá krughuvi ma gwaɗawu ná, ŋərma mndu tsaya ta laviŋta ng-haftá vghani demdem. 3 Ka fanamfa muta tsuhwal ma wi ta plisha ŋa snamatataŋ ta gwaɗa mu katsi ná, laviŋlava muta kla inda vghani demdem dər ndiga tsi.4Nghawangha guli ɓa ta kwambalu dagala.Mghama falak yeya ta tiŋway. Nda zwaŋasuwak kwitikw ta klamndu ta sway da indavli ta kumə tsi. 5 Manda va tsaya guli ná,sana skwi kiʼa katakata na ghanik, mataba

fawayha ta mndu. Nduk nda tsa ná, taghərɓaku nda skwiha dagala dagala.

Nghawangha guli ta vu ndez kwitikw,laviŋlava ta driŋtá mghama zivak nek-wnekw. 6 Ghanik guli ná, manda vunzakwani. Ma tsa ghanik ta nzakwayma amu ya, nzamta inda ghwaɗaka skwi.Mataba fawayha mu nzamta ghanik, kapgha ɓədzaku ta vgha demdem. Ta ghanikamu nzafta duda vu, mbaɗaka ghanik tamaka pgha vu ta nzakwa mu daga yagatá amuha ka mta ta amu. 7 Nda mndərga skwiha:Dər nimtak tsi, dər zarak tsi, dər nahaɗiktsi, dər klipi tsi, mndu ta zlahafta. 8 Amaghanik ná, haɗ mndu ta laviŋtá zlahaftawa. Sana ghwaɗaka skwi ya kul laviŋtálu ta zlahafta. Dagala gruma ta dza mndumida. 9Nda tsi ta zləzlvamu taMghamamuta nzakway ka Da mu, nda tsi guli ta ksiʼaamu ta mnduha magaf lu ta gara vgha*nda Lazglafta. 10 Ma va tsa wubisim ya tasliʼagapta tfawi nda ksiʼi tani. Zwanamaɗa, ra a ka nzakwani mantsa wa. 11 Tambəzagapmbəza imi zɗa nda imi ɗahɗahama va tsa dzuɓay turtuk ya ra? 12Zwanamaɗa, Haɗ fwa ghuraf dzaʼa walaŋtá yaftayakwa Zaytuŋ wa. Haɗ fwa inabi dzaʼawalaŋta yaftá yakwaghuraf guliwa. Mandava tsaya guli ná, haɗ imi zɗa ta sabi ma iminəmnəma guli wa.

Da Lazglafta ta mutsafta lu ta ɗifil13Watimamndu ya nda ɗifil ma ghəŋani

nda sna ta skwi na? Ka mara tsi ta slnahaninda ma nzaku ɗina, nda hanata ghəŋa yata mutsu lu ma ɗifil. 14 Ama ka ndughun-dughwa ŋuɗufa ghuni nda draku, nda yanda ɗva ghəŋ katsi, ma ghərɓə kuni taghərɓaku ka bətbət, ma tsakalana kuni tawi ta kahwathwata. 15 Mndərga tsa ɗifilya ná, ta saha ta luwa a wa. Ŋa ghəŋahaɗik tsaya, ŋa sluʼuvgha ya, ŋa halawayya guli. 16 Ma vli ta gə draku nda ɗvutaghəŋ ta mgham ná, mamu hwazlaɓakunda inda mndərga ghwaɗaka slnaha tani.17 Taŋtaŋ karaku, ɗifil ya ta saha ta luwaná, nda ghuɓa. Tahula tsa, ta klakklata zɗaku nzaku, leɓtekwa, ta dzra ghəŋ,dagala hiɗahiɗa da tsi, slna ɗinaɗina ta

§ 2:19 Ngha ta 1 Timute. 4:1 nda Mata 8:29, Markus 1:24, 5:7, Lukwa 4:34. * 2:21 Ngha ta Zlrafta 22:9. † 2:23Ngha ta Zlrafta 15:6 ‡ 2:23 Ngha ta Zlrafta 15:6, Isaya 41:8, 2 Krunik 20:7. § 2:25 Ngha ta Yusuwa 2:1-21 * 2:25Ngha ta Yusuwa 2:1-21. * 3:9 Ngha ta Zlrafta 1:26-27.

Yakubu 3:18 305 Yakubu 5:5sabi da tsi, haɗ ta gala mndu wu, haɗmaɗgwirmaɗgwir da tsi wa. 18 Gwal ta ɗvazɗaku ná, zɗaku ŋa taŋ ta sləgay, yakwaniya ta mutsu həŋ ná, tsaya nzaku tɗukwa.

4Ghwaɗaka ndanu ta klatá zlərɗa wi

1 Nu ta klaktá lmu nda zlərɗawimataba ghuni na? Vəl haraʼuwa skwihakavghakavgha, ta za vgha ma vgha ghuniya. 2Ta haraʼuway kuni ta skwi, sewmutsafa kuni wu, ka pslə kuni ta mndu. Tamamay kuni ta skwi, triɗ mutsaf a kuniwu, ka zlərɗə kuni ta wi, ka lmə kuni talmu. Haɗ kuni ta mutsaftá skwi ta kuməkuni wu, kabga ɗawa a kuni da Lazglaftawa. 3 Ta ɗaway kuni mndani, haɗ kuni tamutsafta wu, kabga nda tvani a ta ɗawakuni wu, ŋa maga skwi ta zɗəgaghunatata ɗawa kuni. 4 Fkərwaha na! Sna a kunikazlay: Ɗvutá ghəŋa haɗik ná, ga ghumanda Lazglafta ya kəʼa ra? Mndu ya ta kumaksa gra nda ghəŋa haɗik ná, ta kumay tanzakway ka ghuma Lazglafta. 5Ta grə kuniná, ka bətbət skwi mna defteri ta mnaykazlay: Ɗvuɗva Lazglafta katakata ta tsasulkum fam tsi ma amu ya kəʼa ya ra? 6 Tavlay katək ta zɗakatahuɗi ya ta fərtutakəl defteri ka mnay kazlay: Ta pgha ghəŋLazglafta nda gwal ta gla ghəŋ, ama ta vlayta zɗakatahuɗani* ŋa gwal ta hanaganatá†ghəŋa taŋ kəʼa ya. 7 Hanaganawahana taghəŋa ghuni ŋa Lazglafta, ka pgha kunita ghəŋ nda halaway ŋa hwayaghutanidiʼiŋ nda kaghuni. 8 Gavanavawagava taLazglafta, dzaʼa gavaghunavagava‡ tsatsiguli. Mbaziŋwa dzva ghuni, kaghuni gwalta nzakway ka gwal dmaku. Ghuɓiŋwaŋuɗufa ghuni, kaghuni gwal nda ghwaɗakandanu. 9 Tapafwatapa ma vgha ghuni tatulekatá kaghuni. Tawawatawa ta taw,mbəzawambəza ta ima taw. Ka nunaghuɓasu ta ghuɓasu kuni ka taw. Kanuna rfu ta rfu kuni, ka ɓasa ŋuɗuf.10 Hanaganawa ghəŋa ghuni ta kəmaMgham, dzaʼa kapaghunaf kapa.

Ma tsə kuni ta guma ta sanlaha11Mavazu kuni ta rutsak ta sani nda sani.

Mndu ya ta vza rutsak ta zwaŋama, ka ta

tsanaghatá guma a tsi ná, ta vza rutsak tsamndu ya ta zlahu. Ta tsanaghatá guma gulita zlahu nda tsa. Ala, ka ta tsanaghatsa kata guma ta zlahu katsi ná, nza a kagha kamnda sna zlahu nda tsa wa, ama mnda tsaguma kagha nda tsa. 12 Lazglafta turtuk-wani ta vlatá zlahu, tsatsi guli ta tsa guma.Tsatsi ta laviŋtá mbanafta, tsatsi guli talaviŋtá zaɗanata. Ama wa kagha tama, tatsanaghatá guma ta zwaŋama gha?

Ŋa ghuni a mahtsim wa13 Ndanana tama, fawafa ta sləməŋ,

kaghuni gwal ta mnay kazlay: Gita kamahtsim a tsi dzaʼa dzaʼa mu da luwamanda ya, ŋa zata mu ta vaku, ŋa tsakalaymu ta tsakala, ŋa mutsakta mu ta tsedikəʼa ya. 14 Tsaw sna a kaghuni ta skwidzaʼa magaku mahtsim§ wa. Sna a kuni tanzakwa hafa ghuni guli wa. Manda nzakwakusay ta zlagapta sel, ɓats nzɗani ŋa gizwaɗutani ya nzakwa ghuni. 15 Skwi má damnə kuni katəkná, «ka taɗvafɗva Lazglaftata kladamapta nda hafu katsi ná, dzaʼa ma-gay ŋni ta skwi manda ya, nda skwi mandaya,» ka kuni má dzaʼazlay. 16Ama ndanananá, ta ghərɓaku kuni ma ndana ghuni, kagla ghəŋ. Ghwaɗaka skwi na mndərga tsagəla ghəŋ ya. 17Mantsa tama, mndu ya ndasna ta maga skwi ɗina má ŋa magayni, kakwalaghutá tsi tamagay ná, gaga ta dmaku.

51Ndana tama, fawafa ta sləməŋ kaghuni

gwal gadghəl. Tawawa tawa ta taw, kawaha kuni ta wahu, ta ghəŋa ghuya ɗaŋwaya dzaʼa dəɗəgaghunaghata. 2 Rwurwaskwa gadghəla ghuni ghunzəɗək, zuza za-har ta lgutha ghuni. 3 Hpaɗuhpaɗa hzay*ta dasuha ghuni nda tsediha ghuni. Tsahzayha taŋ ya dzaʼamna gwaɗa ta kaghuni,ŋa dughwaɗuta taŋ ta vgha ghuni, mandaya ta dghwaɗu vu ta skwi. Ta sagha kɗakwaghəŋa haɗik ya ná, ta tskanata kaghunita skwa gadghəl. 4 Wya plana a kuni tanisəla gwal ta ksaghunatá slna ma vwah†wa. Ŋranafŋra kuni ta ŋuɗufa taŋ. Tawahu həŋ. Ka snanaghatá tsa waha taŋ yata Lazglafta Mgham ya ta mbruta. 5 Zuzakuni ta mghama ghuni ma ghəŋa haɗik,

* 4:6 Ngha ta Mahdihdi 3:34. † 4:6 Ngha ta mahdihdi 3:34 mnə lu ma gwaɗa Grek ghalya. ‡ 4:8 Graynda Zakari 1:3, Malatsi 3:7. § 4:14 Aya 13-14: Ngha ta Mahdihdi 27:1. * 5:3 Aya 2-3: Ngha ta Mata 6:19. † 5:4Gray nda Zlahu 19:13, Vrafta ta Zlahu 24:14-15.

Yakubu 5:6 306 Yakubu 5:20magamaga kuni ta skwiha ya kumaŋ mayaghuni. Nuʼaf nuʼa kuni ta vgha ghuni, kakzla fitika hnay. 6 Tsanagha tsa kuni taguma ta gwal kul haɗ dmakwa taŋ, pslapslakuni ta tɗukwa mnduha kul pghaŋtá ghəŋnda kaghuni.

Ksatá ŋuɗuf, wya Mgham Yesu ta saha7 Mantsa tama zwanama ɗa, nzawanza

nda ksa ŋuɗuf ha ka sagha fitika saghaMgham. Nghawangha ɓa ta mnda hva, yakəʼa ta nzata ka kzla ŋərma skwi ya ta sabima haɗik. Nda ksa ŋuɗuf ta nzata tsi kakzlay ha kamutsaftani ta taŋtaŋa ima sləgunda kwanaha ima fwak‡. 8Kaghuni guli ná,nzawanza nda ksatá ŋuɗuf ka mbra kuni tavgha, kabga ndusa fitika saha Mgham.

9 Zwanama ɗa, ma ŋaɗə kuni ta ghəŋ taghəŋa sani nda sani kada kwala lu tsaghu-naghatá guma. Ya wya mnda tsa gumata wa tgha. 10 Zwanama ɗa, klawakla tasaɗa satá duni nda ksa ŋuɗufa la anabi,gwal si ta mna gwaɗa nda hga Mgham.11Nda tfawi ta ghəŋa ghuni ka aŋni tamnaynda gwal ta ghuya ɗaŋwa nda ksa ŋuɗuf.Sniŋsna kuni tamna gwaɗa ta ksatá ŋuɗufaAyuba, nda ngha kuni ta kɗavakta skwi yavlaŋMghamLazglafta. Lazglafta ná, dagalatawa hiɗahiɗa nda zɗaku§ da tsi.

12 Zwanama ɗa, sana skwi guli ná, mawaɗu kuni ta waɗu, dər nda luwa, dər ndahaɗik, dər nda wati ma skwawaɗu tsi. Amaka «aŋi» tsi, ka nza tsi ka aŋi. Ka «mantsaa tsi wu,» ka nza tsi ka mantsa a wu, kadakwala kuni dəɗamta ma guma Lazglafta*.

Ndəɓa dzvu ta ghəŋa ɗaŋwa13 Mamu sana mndu mataba ghuni ta

sa duni ra? Ka ndəɓa tsi ta dzvu daLazglafta. Mamu sana mndu mataba ghunita rfu ra? Ka fa tsi ta laha. 14 Mamusana mndu mataba ghuni kul ɗughwanakura? Ka hga tsi ta gwal ta ngha Igliz. Kamaga həŋ ta duʼa da Lazglafta ta ghəŋani,nda pghanaghatá rɗi nda hga Mgham†.15 Ka nda ŋuɗuf turtuk magata lu ta tsaduʼa ya katsi ná, dzaʼa mbanafmba tatsa mndu kul ɗughwanaku ya. DzaʼambanafmbaMghamma tsa ɗaŋwani ya. Kasi mamu dmakuha maga tsi, dzaʼa plinispla

Lazglafta. 16 Mantsa ya tama, mnuvuswadmakwa ghuni mataba ghuni, ka magakuni ta duʼa da Lazglafta ta ghəŋa sani ndasani, kada mbaghunafta Lazglafta ma indaɗaŋwaha ghuni. Maga duʼa mndu tɗukwaná, ta ksay ta slna nda mbraku kahwath-wata. 17 Iliya ná, mndu ya manda va amu.Ka ndiʼata tsi ka maga duʼa da Lazglafta, ŋakwala imi kul sagha. Ka kwalaghutá imi tasagha ta ghəŋa haɗik ka vaku hkən nda tilimkuʼ. 18Tahula tsa guli, ka magəglata tsi taduʼa da Lazglafta, ka zligiŋtá luwa ta imi, kazlrəglaftá skwiha ta ɗayaku‡ ta haɗik.

Vranakwa gwal ta zwaɗuta ma kahwath-wata

19 Zwanama ɗa, ka mamu sani matabaghuni ta diʼiŋaghuta nda kahwathwataLazglafta, ka vranaktá sani ma mndu katsi,20 Ɗina ka snaŋtani kazlay: Mndu ya tavranaktá mnda dmaku ma tvi ya si zwaɗutsi ná, mbanafmba ta hafa tsa mnda dmakuya ma mtaku. Ma tsa slna maga tsi yaguli ná, dzaʼa pliŋpla Lazglafta ta ndəghatadmakuha§.

‡ 5:7 Vrafta ta Zlahu 11:14, Yuwel 2:23. § 5:11 Ngha ta Ayuba 1:20-22, 2:10, 42:10-17. Nda Zabura 103:8. * 5:12Ngha ta Mata 5:34-37. † 5:14 Ngha ta Markus 6:13. ‡ 5:18 Aya 17-18: Ngha ta 1 Mghamha 17:1, 18:1, 18:42-45.§ 5:20 Ngha ta Mahdihdi 10:12, 1 Piyer 4:8.

1 Piyer 1:1 307 1 Piyer 1:19

Taŋtaŋa tsghatá lwa1 Piyer

Ga zgu1 Iʼi Piyer ghunatá mnda Yesu Kristi

ta vinda na ɗelewer na ŋa zabatá mn-duha Lazglafta ta wutsatá vgha ta nzakuka matbay ta haɗika Puŋ nda Galat, ndaKapadus, nda Asiya, nda ya ta haɗika Bi-tani*. 2 Lazglafta ta nzakway ka Da tazabaptá kaghuni manda va ya ghada tsita payafta. Ka faghutá tsi ta kaghuni kaŋani nda ma Sulkumani nda ghuɓa, ŋanzakwa ghuni ka gwal ta snanatá gwaɗaYesu Kristi, ŋa wutsikaghunaftá usani kaghuɓighunista nda tsi. Ka vlaghunavlaLazglafta ta zɗakatahuɗani nda zɗakwanitani katakata.

Faftá ghəŋ ta mbaku3Zləzlvama Lazglafta ta nzakway ka Dani

ma Mghama mu Yesu Kristi. Ma glakwaZɗakwani, ka yəglatá tsi ta amu ka vlamatahafu ka lfiɗma sliʼaganaptani ta Yesu Kristimataba gwal nda rwa. Mantsaya tama,mamumu nda fata ghəŋ ta nzaku nda hafuka lfiɗ, 4 ka kzla skwi ya kul ɓadzavata, kulksə rɗak, kul kɗavakta, fana Lazglafta tazwanani ta luwa. 5Kaghuni, ka zlghafzlghakuni katsi, ta ngha kaghuni Lazglafta ndambrakwani ŋambaghunafta. Tsambaku yaná, ma kɗavakta fitik dzaʼa snaŋta kuni.

6 Tsaya tama kəl kuni ka nzata nda rfu.Aŋmndani, ndanana nda ŋra ŋuɗufa ghuniŋa fitik kwitikw da skwiha kavghakavghata dzəghaghunata. 7 Tsa skwiha ta dzəghakaghuni ya ná, nda nza ŋamaraŋtá nzakwazlghay nda ŋuɗufa ghuni. Ta ɓadzaku nadasumndani, ama ta famfa lu ma vu ŋa ng-hay ka vərɗani tsi, ka ki tsi. Mantsaya nza-kwani guli nda zlghay nda ŋuɗufa ghunita malapta ka dasu ya. Mantsaya tama, ŋaklaghunaktá tsa zlghay nda ŋuɗufa ghuniya ta zləzlvu, nda glaku, nda sgit, baɗu tsafitik dzaʼa zlagapta Yesu Kristi ya. 8 Aŋmndani, ta ngha† a kuni ta Yesu nda iraghuni wa, ama ɗvuɗva kuni, zlghafzlghakuni guli dər ta ngha a kuni. Tsaya ta

kəl kuni ka rfu katakata kul mnavata ndawi, 9 kabga mutsafta ghuni ta mbaku tanzakway ka klatá ghəŋa zlghay nda ŋuɗufaghuni ya.

10 Ghalya, zbaŋzba la anabi ɗina tatvi ya ká Lazglafta dzaʼa mbanaftá mn-duha, ka mnutá həŋ ta gwaɗa ta ghəŋatsa zɗakatahuɗi payaghunaf Lazglafta ya.11 Ka mnə Sulkuma Kristi, ta nzakway maŋuɗufa taŋ ta gwaɗa ta ghuya ɗaŋwa yadzaʼa ghuyta Kristi, ma kɗaku tsi mutsaglaku. Ka ŋavatá tsa anabiha ya ka psasnaŋta, ka yawu dzaʼa magakwa tsa skwiya, nda ya ka kinawu kəʼa dzaʼa magakuya‡. 12 Ka snanamtá Lazglafta ta tsa laanabi ya kazlay: Ka ŋa taŋ a tsa gwaɗa yawu, ka ŋaghuni nzakwani kəʼa. Ndanana,mnaghunamna gwal tamna Lfiɗa Gwaɗa tatsa skwiha ya. Nda mbrakwa Sulkum ndaghuɓa ghunagata Lazglafta snaghunamtáhəŋ ta tsa gwaɗa ya. Tsa gwaɗa ya guli ná,kumaŋkuma duhwalha Lazglafta ta snaŋta.

Nzaku ya ta raŋtá gwal zlghay nda ŋuɗuf13 Tsaya tama, payavawapaya ŋa ksa

slna, nzawanza nda fata ghəŋ hzleŋa.Fafwa fa ta ndana ghuni ta zɗakatahuɗiya dzaʼa vlaghunata lu baɗu zlagapta YesuKristi. 14 Ya nda nza kuni ka zwanaLazglafta ta snanatá gwaɗani ya, ma zlanaŋkuni ta vgha ghuni ta ghwaɗaka skwiha,ya si ta zɗəgaghunata ghalya ma nza-kwa ghuni ta kul snaŋtá Lfiɗa Gwaɗa.15 Tsa Lazglafta ta hgaftá kaghuni ya, ndaghuɓa tsatsi. Nzawanza kaghuni guli ndaghuɓa manda va tsatsi. 16 Ka lu vindaftama deftera Lazglafta na: «Nzawanza ndaghuɓa, kabga nda ghuɓa§ iʼi,» kaʼa.

17 Ka ta hgay kuni ma duʼa ghuni ka«Da» ta Lazglafta, ya ta tsa guma ta ghəŋainda mndu taɓta slnani maga tsi kul galamndu nda gala ya, nzawanza nda zləŋayma na nzakwa ghuni tata na ghəŋa haɗikna. 18 Nda sna kuni kazlay, varagap manzaku ka rgha, zlaghunaŋ dzidza ghuni luta kaghuni kəʼa. Nda dasu nda ya nda dzin-dar ta ɓadzaku ya a varata lu ta kaghuniwu, 19 ama nda usa Kristi* ta bluta varatalu ta kaghuni. Manda zwaŋa tuwak kulhaɗmaslivinza, kul haɗ rɗak tida ya, na tsa

* 1:1 Gray nda Yakubu 1:1. † 1:8 Gray nda Yuhwana 20:29. ‡ 1:11 Ngha ta Zabura 22, Isaya 53, Lukwa 24:25-26.§ 1:16 Livitik 19:2. * 1:19 Ngha ta Kwalasuha 1:20.

1 Piyer 1:20 308 1 Piyer 2:12Kristi ya. 20 Lazglafta ta thanafta mantsayadaga ma kɗaku lu zlaganaptá ghəŋa haɗik,ka marigiŋtá tsi ma na kɗavakta fitik na,ŋa kata kaghuni. 21 Nda ma tsatsi zlghaftakuni ta Lazglafta ya ta sliʼaganapta mamtaku mataba gwal nda rwa, ka vlaŋtáglaku. Tsaya kəl kuni ka zlghafta, ka faftághəŋa ghuni ta Lazglafta.

22 Nda nza kuni ka gwal nda ghuɓa,ma snanata ghuni ta gwaɗa Lazglafta,ŋa ɗvuta ghuni ta zwanama ghuni ndaŋuɗufa ghuni. Gɗawagɗa tama ta ɗvuvustávgha ghuni kahwathwata nda ŋuɗuf tur-tuk. 23 Mantsa ya tama ná, nda sna kunikazlay: Nda ya yakwa mahisa ghuni ndambrakwa gwaɗa Lazglafta ya ta vla hafu tanzaku ŋa kɗekedzeŋ kəʼa. Lazglafta ya kulhaɗ ta mtavata ta vlaghunatá tsa hafu ya,ya ta mtaku a wa. 24 Ka lu vindafta madeftera Lazglafta na:«Inda mnda səla ná, manda kuzuŋ nzak-

wani.Sgitani guli ná, manda vzlizla kuzuŋ nzak-

wani guli.25 Ama gwaɗa Lazglafta ná, ŋa kɗekedzeŋ†

nzakwani,» kaʼa.Tsa gwaɗa ya ná, tsaya Lfiɗa Gwaɗa yamnaghuna lu.

21 Hliŋwahla ta inda ghwaɗaka skwiha

ma ŋuɗufa ghuni, ma kuslember kuni takuslemberaku, ma pghə kuni ta wirak hisma vu, ma haraʼu kuni ta haraʼuwaku, matsanava kuni ta skwi ta mndu guli. 2Mandazwaŋa vziʼuwa ta mama uʼa da mani ya,mantsaya ka kaghuni guli mama vərɗagwaɗa Lazglafta ŋa glay ghuni ta glaku ndatsi, ŋa mutsay ghuni ta mbaku ŋa ɗekɗek.3«Lawa ta kəma ta kəma, kabga tapanatapakuni ta zɗakwa* Mgham Yesu Kristi.»

4Gavanavawagava taMghamYesu Kristi.Tsatsi tsa pala ta vla hafu wuɗidiŋ mnduhaya. Tsatsi zbap Lazglafta ta hemanata indaskwi ta wa irani. 5 Kaghuni guli, nzawanzaka pala nda hafu mida, ya ta kəl lu ka bahəgamndərgaŋa Sulkum, ŋanzakwaghunika guyata ghəŋa gwal nda ghuɓa ta vla skwimanda ya ta kumə Sulkum. Tsaya skwi

ta zɗəganatá Lazglafta nda ma Yesu Kristi.6Ka lu vindafta ma deftera Lazglafta na:«Wana zbapzba yu ta vərɗa palaka tughwa

ba həga,ka fata ma luwa Siyuna. Mndu ya ta faftá

ghəŋani tida ná,haɗ sana skwi dzaʼa pghanaghatá hula

ɗekɗek wu,» kaʼa.7 Ka ŋa kaghuni gwal ta zlghafta ya ná,dagala sgitani, ama mantsaya a da gwalkul zlghafta wa. Ka lu vindafta ma defteraLazglafta na:«Va tsa pala wuɗidiŋ gwal ba həga ya,ta nuta ka vərɗaka pala tughwa həga.»8Ka lu vindafta guli na:«Tsa pala ya ná, ta dza mndu ka tuthun.Tsa pala ya ta zlambanaptᆠmnduha,»

kaʼa.Ta dzay ta həŋ ka tuthun, kabgakwalaghuta taŋ ta snanatá gwaɗaLazglafta. Manda tsaya thanafta Lazglaftata həŋ daga manda ghalya.

9 Ama kaghuni ya, nda nza kaghuni kamndəra mndu zabap Lazglafta, ka guyataghəŋa gwal ta vla skwi ŋa Lazglafta, ka gwalfaghu Lazglafta ka ŋani. Tsatsi ta hagaftákaghuni ka hlagaghunapta ma grusl, kapghaghunamta ma tsuwaɗak ta ndərmimlu nda ndərmima, ŋa mna skwi maga tsita malaghutá mbraku‡. 10 Ghalya ná, sinza a kuni ka mnduha Lazglafta wu, amandanana, nda nza kuni ka ŋani. Ghalyamutsaf a kuni ta tawa hiɗahiɗa Lazglaftawu, ama ndanana, mutsafmutsa§ kuni.

Nzawanza ta nzaku ka mnduha Lazglafta11 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu nda

ŋuɗufa ɗa, ɗina ka snaŋta ghuni kazlay,manda matbay nzakwa ghuni, gɗavata akuni ma na ghəŋa haɗik na wu kəʼa. Tsayata kəl yu ka vla mbraku ŋa ghuni, ka warakuni ta skwi ya ta haraʼuwa kaghuni. Yahafa ghuni ta zbə tsa skwiha ya. 12 Ɗinaka kuni nzaku mataba gwal kul snaŋtáLazglafta. Ŋa nzakwani dər má ta vazarutsak həŋ ta kaghuni, ŋa nghay taŋ taŋərma slna ya tamagə kuni, ŋa zləzlvay taŋta Lazglafta baɗu dzaʼa sagha tsi da guyakunda həŋ.

† 1:25 Aya 24-25: Isaya 40:6-8, mnaf lu manda ya nda Grek ŋa ghalya. * 2:3 Ngha ta Zabura 34:9. † 2:8 Aya 6:Ngha ta Isaya 28:16. Aya 7: Ngha ta Zabura 118:22. Aya 8: Ngha ta Isaya 8:14. ‡ 2:9 Ngha ta Sabi 19:5-6, Isaya 43:20,Sabi 19:5, Vrafta ta Zlahu 4:20, 7:6, Isaya 43:21, 9:1. § 2:10 Huseya 1:6, 9, 2:1, 23, 25.

1 Piyer 2:13 309 1 Piyer 3:913 Ma tsa nzakwa ghuni ka ŋa Yesu

Kristi ya, hanaganawahana ta ghəŋa ghunimista inda gwal ta ga mgham ta ghəŋamnduha. Haniŋwa ghəŋ mista mghamdagala, ta ga mgham ta ghəŋa inda skwi.14 Haniŋwa ghəŋa ghuni mista ŋumna yafa lu ŋa tsanaghatá guma ta gwal ta magaghwaɗaka skwi, nda ya ŋa ghuba gwalmaga skwi ɗina*. 15 Kumaŋkuma Lazglaftata magay ghuni ta skwi ɗina, ŋa hanaftáwi ta gwal kul snaŋtá skwi, ta gutá rghataŋ. 16 Nzawanza ka gwal falaʼu vgha taŋ.Nziya nza tsi ná,manza tsa falaʼuwata vghaghuni ya, ka skwi ŋa bukwanatá ghwaɗakaskwi. Ama nzawanza ta nzaku ya tamaraŋtá nzakwa ghuni ka gwal ta ksanatáslna ta Lazglafta. 17 Vlawavla ta glaku ŋainda mndu, ɗvuwaɗva ta zwanama ghunima zlghay nda ŋuɗuf, zləŋawazləŋa taLazglafta, vlawavla ta glaku ŋa Mgham da-gala.

Klawa saɗa Kristi18Kaghuni la kwalva, hanaganawa ghəŋa

ghuni mista daŋahəga ghuni, ka zləŋa kunita həŋ kahwathwata. Mista gwal zɗa ghəŋataŋ nda gwal leɓtekwa yeya a wu, amanduk nda ya mista gwal təŋtəŋa nzakwataŋ tani. 19 Ka lagha mndu ka suʼa ghuyaɗaŋwa, ta ghəŋa kumayni ta nzaku mandaya ta zɗəganatá Lazglafta, dər má si ra aghuyayni ta tsa ɗaŋwa ya wu katsi ná, skwiɗina ya. 20Ka lagha ghuni ka gatá gwaɗa, kaghuyə lu ta ɗaŋwa ŋa ghuni ta ghəŋani, kasuʼaftá kuni katsi, mamumndudzaʼa ghubakaghuni ra? Ama ka lagha ghuni kamagatáskwi ɗina, ka ghuyə lu ta ɗaŋwa ŋa ghunita ghəŋani, ka suʼaftá kuni katsi, skwi ɗinatsaya da Lazglafta. 21 Ka ŋa tsaya hgafta luta kaghuni, kabga ghuyghuya Yesu Kristita ɗaŋwa guli ta ghəŋa kaghuni. Tvi yataghunap tsi ŋa ksay ghuni guli ta səlani.22 Tsatsi ná, walaŋ a ta gatá dmaku wu,haɗ sana tsakalawi ta sabi ma wani† wa.23Mafitika razaymnduha, vranam a ta həŋnda razu wa. Ma fitika ghuyay lu ta ɗaŋwaŋani, tha a kazlay: Nyaʼ, kabgawu na kəʼawa. Ka zlanaŋtá tsi ta ghəŋani ta Lazglaftaya ta tsa guma nda tvani ya. 24 Tsatsi ka

ghəŋani ta klaftá dmakwamu ta vghanimazləŋafta lu ta udza zləŋay. Ŋa nzakwa muka gwal nda rwa tvə dmaku, ŋa nzay muta nzakwa tɗukwa. Nda ma tsa balanata yambaghunafta lu. 25 Ghalya si nda nza kunimanda tuwakha nda zaɗa‡, ama ndananatama, vrakvra kuni da mnda ngha tuwak tanghapta ka hafa ghuni guli.

3Nzakwa i marakw nda zəʼal

1 Kaghuni guli miʼaha, haniŋwahana taghəŋ mista zəʼalha* ghuni. Ka ta magaykunimantsa, dərmá sna a sanlaha ta gwaɗawu, ŋa nghay taŋ ta ŋərma nzakwa miʼataŋ, ŋa mbəɗanafta taŋ ta nzakwa taŋ, dərmá pslaf a kuni ta wi. 2 Dzaʼa nghaŋnghahəŋ ta ŋərmata nzakwa ghuni, nda ya kákuni ta sna gwaɗa da həŋ. 3 Yaha rkaghuni da nzakway ka skwa nghay wa iri,manda: Ɗatá ghəŋ ya nda bla, nda yanda miziɗikwa dasu, nda ya nda lgut ndabla nda bla† dzvani. 4 Ka nza rkatarkaghuni ka skwi nda ɗifama ŋuɗufa ghuni, kanzakwa tsi ka rka ya kul haɗ ta ɓadzavata,manda: Nzaku leɓtekwa, tɓekwa. Tsahayaskwi dagala sgitani da Lazglafta. 5 Ghalya,mantsaya si ta rka miʼaha ta fafta ghəŋ taLazglafta ta rka, ma haniŋta taŋ ta ghəŋataŋmista zəʼalha taŋ. 6Mantsaya si tamagaSara, ta sna gwaɗa da Abraham. «Mghamaɗa‡!» kaʼa si ta hgay guli. Kaghuni guli ná,kwaghani kuni, ka ta magay kuni ta skwiɗina, ka ksu a zləŋ ta kaghuni.

7 Kaghuni zəʼalha guli, ɗina ka kuninzaku ndamiʼa ghuni, ka famta kuni ta ɗifilma ghəŋ, ya gwal nda hta mbrakwa taŋhahəŋ. Ka vla kuni ta sgit§ ŋa taŋ, kabga tsahafu ya ta vlə Lazglafta ka zɗakatahuɗaniya ná, nda hahəŋ tani, nda kaghuni tanimida. Ka mantsaya ka kuni magay na: Tasnay Lazglafta ta duʼa ghuni.

Ghuya ɗaŋwa ta ghəŋa maga skwi ɗina8 Ŋa kɗiŋta ná, guyawa guya ta ndana

ghuni kaskwa turtuk, tawavuswa hiɗahiɗa,ɗvuvuswa vgha ghuni ka zwanama ndakwaghama, magawa zɗaku nzawanza ndahanatá ghəŋ. 9 Ka magamaga mndu

* 2:14 Aya 13-14: Ngha ta Ruma 13:1-7. † 2:22 Ngha ta Isaya 53:9. ‡ 2:25 Aya 24-25: Ta gray lu nda Isaya 53:4-6.* 3:1 Ngha ta Afisus 5:22, Kwalasuha 3:18. † 3:3 Ngha ta 1 Timute. 2:9. ‡ 3:6 Ngha ta Zlrafta 18:12. § 3:7Ngha ta Afisus 5:25, Kwalasuha 3:19.

1 Piyer 3:10 310 1 Piyer 4:6

ta ghwaɗaka skwi, ma vranam ka ndaghwaɗaka skwi. Ka razaghaf raza mndu,ma vranam ka nda razu, «katək natfanaghatfa ta wi*,» kabga ŋa tsaya hgaftaLazglafta ta kaghuni, ŋa tfaghunaghatanita wi ta kaghuni guli. 10 Ka lu vindafta madeftera Lazglafta na:«Ka ta kumay mndu ta zɗakwa nzakwani,ka ta kumay mndu ta rfayni ta rfu ma

nzakwani,ksanatani ta ghanikani, zlaŋtani ta

tsakalawi.11 Zlaŋtani ta maga ghwaɗaka skwi, ka

maga skwi ɗina.Zbayni ta zɗaku ka ŋavata mistani.12Nda fa ira Lazglafta ta gwal ta maga skwi

tɗukwa.Nda fa sləməŋani ka sna duʼa taŋ.Ama gwal ta maga ghwaɗaka skwi ná,ta mbəɗanambəɗa Lazglafta ta hul ta

həŋ†,» kaʼa.13Ka ŋavaŋa kuni ka maga skwi ɗina ná,

wati ma mndu ya dzaʼa maga ghwaɗakaskwi ŋa ghuni na? 14 Aŋ mndani dər máta ghuyay kuni ta ɗaŋwa ta ghəŋa vəl ma-gay ghuni ta skwi tɗukwa ná, dzaʼa rfaykuni ta rfu. Ma zləŋ kuni ta gwal takuma magaghunatá ghwaɗaka skwi. Matɗu tsi ta ŋuɗufa ghuni. 15 Fafwafa taghəŋa ghuni ta Yesu Kristi turtukwani,ka ga tsi ta mgham‡ ma ŋuɗufa ghuni.Fata kaghuni ta ghəŋa ghuni ŋa ghuni ŋazlghawi da inda gwal ta ɗawaghunata kakabgawu kəl kaghuni ka faftá ghəŋa ghunita Yesu Kristi. 16 Ta zlghə kuni ta tsa wiya, zlghawazlgha nda hanatá ghəŋ, nda yanda vla glaku ŋa taŋ guli. Gəɗata kaghunita maga tsa skwi ɗina ya ŋaghuni, kadaksuta tsi ka hula ta həŋ, dər klafkla həŋ takaghuni ka ghwaɗaka mnduha, ka rarazaŋərmata nzakwa ghuni ta tva Kristi. 17 Tadraŋ ghuya ɗaŋwa ta ghəŋa maga skwiɗina, ka si mantsaya kumaŋta Lazglafta, kaghuyay ta ghəŋa magatá ghwaɗaka skwi.18 Mantsaya luta tsi guli nda Yesu Kristi,tsatsi ta nzakway ka tɗukwa mndu, kamtutá tsi turtuktuk ta ghəŋa ghwaɗakamnduha, ŋa ɓhadamaghata da Lazglafta.Ma nzakwani ma sluʼuvgha dzata lu, ka

nzaku tsi nda hafu ma Sulkum§. 19 Ndambra tsa Sulkum ya. Ka laha tsi da mnagwaɗa Lazglafta ŋa sulkumha tsam lu magamak. 20 Tsa sulkumha ya ná, hahəŋ gwalta kwalaghutá snanatá gwaɗa Lazglaftaghalya. Aŋ mndani, nzɗavanzɗa Lazglaftaka ksanatá ŋuɗufani ma fitika tsay Nuhuta kwambalu. Ka mbaʼatá mbsaka mn-duha hutsekw ma tsa imi* ya nda ma tsakwambalu ya. Tghas yeya həŋ kweŋkweŋ.21 Tsa imi ya ná, gray nda batem ta mbakaghuni gitana ya. Rɗak ta vgha a ta ghuɓuna batem wa. Magaftá batem ná, vlaŋtamu ta ghəŋa mu ta Lazglafta nda vərɗaŋuɗufa mu ya. Ndana guli, ta mbay batemta kaghuni nda ma sliʼagapta Yesu Kristima mtaku. 22 Vraghuvra Yesu Kristi taluwa, ta nzaku nda ga zeghwa Lazglafta,ta ga mgham ta ghəŋa duhwalha Lazglafta,nda inda sanlaha ma skwiha nda mbra ndambra.

4Maga skwi ya ta zɗəganatá Lazglafta

1 Nda sna mu kazlay: Ghuyghuya Kristita ɗaŋwa ma sluʼuvgha kəʼa. Kaghuni guli,nzawanza nda fata vgha ŋa ghuyay mandaŋani. Mndu ta ghuytá ɗaŋwa ma sluʼuvghaná, haɗ ta gəgəltá dmaku wa. 2 Ma napɗakwa fitik ŋa zay ghuni nda hafu ta naghəŋa haɗik na ná, nzawanza ta nzakumanda ya ta zɗəganatá Lazglafta, manda yata haraʼu sluʼuvgha ya a wa. 3Ma nzakwa-gapta ghuni manda ghalya ná, mburapm-bura kuni ma maga skwi ta zɗəganatá gwalkul snaŋtá Lazglafta. Ma magay ghuni tasliʼiŋsliʼiŋ, nda haraʼu ta iri, nda ghuyaku,nda zɗakwa skwi katakata, nda sasaku, ndamanzakɗawaya skwa wuyayha. 4 Ndananatama, ta ndərmim nda ndərmima gwalkul snaŋtá Lazglafta ta kwalaghuta ghunita gugəltá ghəŋ nda həŋ ma tsa nzakwasliʼiŋsliʼiŋ ya, ka razu həŋ ta kaghuni. 5Amahahəŋ nda wa taŋ dzaʼa mnaŋtá slna taŋta kəma Lazglafta ya nda fa vghani ŋatsanaghatá guma ta gwal nda hafu ndagwal nda rwa tani. 6 Tsaya kəl lu kamnanatá Lfiɗa Gwaɗa ta dər gwal ndarwa, ŋa nzakwa taŋ nda hafu manda yata kumə Lazglafta nda ma Sulkum dər má

* 3:9 Ngha ta Mata 5:44. † 3:12 Aya 10-12: Ngha ta Zabura 34:13-17. ‡ 3:15 Ngha ta Mata 5:10, aya 14-15: nghata Isaya 8:12-13. § 3:18 Ngha ta Ruma 1:4. * 3:20 Ngha ta Zlrafta 6:1—7:24.

1 Piyer 4:7 311 1 Piyer 5:6tsanaghatsa Lazglafta ta guma ta həŋ maghəŋa haɗik, manda va ŋa hamata mndasəla.

Nzaku ma guyatá ghəŋ7Ndusakndusa kɗavakta fitika inda skwi.

Nzawanza hzleŋa nda ɗifil ma ghəŋ, ŋaŋavata ghuni mamaga duʼa. 8Mali ma indaskwi ná, tsaya gɗavata ghuni nda ɗvuvustávgha nda ŋuɗuf turtuk sani nda sani, kabgata tiŋwayɗvu tamnduŋaplinistá ndəghatadmakwa* mnduha. 9 Ma ruruŋwaku kunita ruruŋwaku ta tsuʼa matbay ta lagha dakaghuni. 10 Inda kaghuni, magawamagata slna nda tvani ŋa sanlaha nda skwi yavlaghuna Lazglafta. Mantsaya dzaʼa kəlkuni ka nzakway ka vərɗa gwal ta ksaslna nda zɗakatahuɗi kavghakavgha ya tavlə Lazglafta. 11 Ka vlaŋvla Lazglafta tambrakwa gwaɗa ta mndu katsi, ka mna tsita skwi mnana Lazglafta. Mndu ya vlaŋLazglafta ta mbrakwa maganatᆠslna tamndu guli, ka maga tsi nda mbraku yavlaŋ Lazglafta. Magawamaga mantsaya ŋazləzlvaymnduha ta Lazglaftama inda skwi,kabga Yesu Kristi. Ŋani glaku, nda mbraku,ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

Ghuya ɗaŋwa nzaku ka mnda Kristi12 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu, yaha

kuni da ndərmima ghuya ɗaŋwaha ya tafwaghunata da nzaku tsi ka skwamadukwada kaghuni. 13 Rfawarfa ta rfu katək,nda nzakwa ghuni kawadaga nda Kristima ghuya ɗaŋwa, kada ndəghafta ŋuɗufaghuni nda rfu baɗu dzaʼa maraŋta tsi taglakwani ŋa inda mndu. 14Ka ta razay mn-duha ta kaghuni, ta ghəŋa nzakwa ghunika ŋa Kristi katsi, rfawarfa ta rfu kabgata nzaku Sulkum ya dagala ta nzakway kaSulkuma Lazglafta ta ghəŋa kaghuni. 15 Kata ghuyay sani mataba ghuni ta ɗaŋwakatsi, ma nza tsi, kabga vəl dzatani tamndu, kabga ghalatani ta ghali, kabga vəlmagatani ta ghwaɗaka skwi, kabga vəlvalamtani da skwi kul nghanata. 16 Ala,ka lagha mndu ka ghuya ɗaŋwa, kabga vəlnzakwani ka krista katsi, yaha tsaya daksay ka skwa hula. Katək na, ka rfa tsi ta

Lazglafta ta ghəŋa vəl favatani ta tsa hguya.

17 Saghasa fitik ŋa zlraftá Lazglafta ta tsaguma. Tiŋəl ta ghəŋa həgani dzaʼa zlraftatsi ta tsay. Ala, ka si nda amu ka lu zlraftakatsi, kinawu dzaʼa kɗavakta tsi ta ghəŋagwal kul snatá Lfiɗa Gwaɗa Lazglafta na?18Ka lu vindafta ma deftera Lazglafta na:«Ka nda ɗaŋwambaftamndu tɗukwa katsi,kinawu dzaʼa kɗavakta ŋa ghwaɗaka mn-

duha, nda gwal ta ga dmaku‡ na?»kaʼa.

19Tsaya tama, gwal ta ghuya ɗaŋwamandaya ta kumə Lazglafta ya, ka gɗata həŋ tamaga skwi ɗina. Ka fanamta həŋ ta ghəŋataŋma dzvu ta Lazglafta ya tamagaftá həŋ,kul haɗ ta mbəɗanaftá skwi mna tsi ya.

51 Ndanana tama, wya ka yu ta mnanatá

la galata mndu ta ngha Igliz mataba ghuni.Iʼi guli ná, glata mndu yu manda vahahəŋ. Masləmtsəka ghuya ta ɗaŋwaghuyə Kristi yu, dzaʼa mutsay iʼi gulita mayaka ɗa ma glakwa Kristi ya dzaʼamaraŋta Lazglafta. 2 Wyawa dzvu, kangha kuni ta bra ya faghunam* Lazglaftama dzvu. Nghawangha nda ŋuɗuf turtukmanda ya ta kumə Lazglafta. Ma nza tsika mbla kaghuni nda mbla. Ma magəkuni kabga ŋa mutsa tsedi, ama magawa-maga kabga ɗvu. 3 Ma zbə kuni ta ga mámghammgham ta ghəŋa gwal pghaghu-nam Lazglafta ma dzvu. Nzawanza ka gwalŋa ksay taŋ ta saɗa ghuni. 4Kamantsaya kakuni magay, baɗu zlagagaghata mghamagwal ta ngha rini ná, ŋa mutsay ghuni tazewzewa nda sgit tida, kul ɓadzavata ya.

5 Kaghuni guli duhwalha, hanaganawaghəŋ mista la galata mndu ta nghaIgliz. Kaghuni demdem nzawanza ndahanatá ghəŋ ma gwaya vgha ghuni, kabga«zɗəgana a gwal ta gla ghəŋ ta Lazglaftawu, ama ta zɗanaŋ zɗa ta huɗi ta gwalta hanaganatᆠghəŋ.» 6 Hanaganawaghəŋ mista mbrakwa Lazglafta, kadakapaghunafta tsi ma fitik ya kumaŋ‡ tsi.

* 4:8 Ngha ta Mahdihdi 10:12, Yakubu 5:20. † 4:11 Ngha ta Slna gwal ghunay 6:2-4, Ruma 12:7. ‡ 4:18 Ngha taMahdihdi 11:31, Irmiya 25:29. * 5:2 Ngha ta Yuhwana 21:15-17, Slna gwal ghunay 20:28. † 5:5 Ngha taMahdihdi3:34. ‡ 5:6 Ngha ta Mata 23:12, Lukwa 14:11, 18:14. § 5:7 Ngha ta Zabura 55:23.

1 Piyer 5:7 312 1 Piyer 5:147Pəghanamwapghamadzvu ta indaɗaŋwaghuni, kabga tsatsi ta nghapta ka kaghuni§.

8 Nzawanza hzleŋa nda ɗifil, kabga tapgha buɗukwa ghuma ghuni halawaymanda rveri ta hurgu ta zba skwi ŋadughwaɗutani. 9 Dihavawa diha mazlghay nda ŋuɗuf, ma zlanaŋ kuni tatvi. Nda sna kuni kazlay: Mndərga vatsa ɗaŋwa ya ná, slanaghasla ta indazwanama ghuni ta ghəŋa haɗik demdemkəʼa. 10 Tahula ghuyta ghuni ta ɗaŋwama fitik kwitikw ya, dzaʼa vlaghunavlaLazglafta ya ta gɗata ta vla zɗakatahuɗi,ta hgaftá kaghuni ma Yesu Kristi, ŋalami da glakwani ya ŋa kɗekedzeŋ, ŋapayafta tsatsi kaghəŋani ta kaghuni, ŋadihaghunatani, ŋa mbraghunaftani, ŋakwala skwi kul gigiɗaŋtá kaghuni. 11 Ŋanimbraku ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

Ga zgu12 Silveŋ ta katihata kəl yu ka vindaghu-

naftá na zwaŋa ɗelewer na. Nda sna yu ka-zlay: Ŋermamndu ya kəʼa* ta tva Lazglafta.Ŋa vlaghunatámbraku kəl yu ka vindaghu-nafta. Nda yaŋa graghunaftá kahwathwatazɗakatahuɗa Lazglafta. Dihavawa diha ndambraku ta tsa zɗakatahuɗa Lazglafta ya.

13 Ta ga zgu Igliz ma Babila ŋa ghuni,gwal ɗagap Lazglafta manda va kaghuniguli. Ta ga zgu zwaŋa† ɗa Markus guli ŋaghuni. 14 Guvuswa ga ta zgu sani nda saninda brusa vgha hmətət.

Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta ndakaghuni demdem, kaghuni gwal ma Kristiya.

* 5:12 Silas: Ngha ta Slna gwal ghunay 15:22, 40. † 5:13 Babila: Ngha ta Suna Yuhwana 17:5, Slna gwal ghunay12:12, 25, 13:13, 15:37-39, Kwalasuha 4:10, Filipiya. 24. Zwaŋa ɗa: Ma sulkum (ngha ta 1 Timute. 1:2.).

2 Piyer 1:1 313 2 Piyer 1:21

Mahisa tsghatá lwa2 Piyer

Ga zgu1 Iʼi Simuŋ Piyer ta nzakway ka kwalva

nda ya ka ghunatá mnda Yesu Kristi tavinda na ɗelewer ná, ŋa gwal ta mut-saftá zlghay nda ŋuɗuf ka guram nda vaŋaŋni, nda ma zɗakwa Lazglafta nda YesuKristi. 2 Ka sgaghunagha sga Lazglaftata zɗakatahuɗi nda zɗaku ma snaŋtá iLazglafta nda Yesu Kristi Mghama mu.

Nzaku ya ta raŋtá mnda zlghay nda ŋuɗuf3 Yesu Kristi ta snamamtá Lazglafta ya

ta hgaftá amu ŋa dguvusta mu ta glakwaninda zɗakwani. Mantsa tama, ka vlamatátsi nda ma mbrakwani ta inda skwi ya taramata, ŋa nzay mu ta nzaku manda ya tazɗəganatá Lazglafta. 4 Nda ma tsa skwihaya vlamata tsi ta tsa skwiha ta ɗinutakatakata, ya tamaf tsi ta imi ta sləməŋdaga manda ghalya ŋa vlamata ya. Mamutsafta ghuni ta tsa skwiha ya, laviŋtakuni ta ndapta ma ghwaɗaka skwiha yata haraʼuwa iri ta ghəŋa haɗik, ka ksayghuni ta saɗa Lazglafta. 5Mantsaya tama,ŋavawa ŋa ka sganaghata kuni ta ghəŋazlghay nda ŋuɗufa ghuni ta nzaku ɗina.Ta ghəŋa nzaku ɗina, ka sganaghata kunita snaŋtá skwi. 6 Ta ghəŋa snaŋtá skwi,ka sganaghata kuni ta ksanatá ghəŋ. Taghəŋa ksanatá ghəŋ, ka sganaghata kuni taŋavata. Ta ghəŋa ŋavata, ka sganaghatakuni ta nzaku ta zɗəganatá Lazglafta. 7 Taghəŋa nzaku ta zɗəganatá Lazglafta, kasganaghata kuni ta nzaku hmətət mandala zwanama. Ta ghəŋa nzaku hmətətmanda la zwanama, ɗvutá mndu. 8 Kamamu kuni nda mndərga tsa nzaku ya, tagɗavagɗa kuni ta maga slna nda tsi katsi,haɗ kuni dzaʼa nzata nda zɓukwatá vghawa. Dzaʼa dzaʼa kuni ta kəma takma ndasnaŋtáMghamamuYesu Kristi. 9Mndu kulhaɗ nda mndərga tsa nzaku ya ná, mandaghulpata mndu ta lulumaku ya nzakwani.Zanapza ta tsa mbanafta mbanaf Lazglaftama dmakuhani maga tsi ghalya ya.

10 Tsaya tama zwanama ɗa, ŋavawaŋaka nzafta kuni ta tsa hgu hgaf Lazglaftata kaghuni, ka ɗagaptá kaghuni ya.Ka mantsaya ka kuni magay haɗ kunidzaʼa dəɗamta da ghwaɗaka skwi wa.11 Mantsaya, nda fa ghəŋa ghuni tagunaghunata Lazglafta ta watgha lami daga mgham ŋa kɗekedzeŋ ta nzakway ka ŋaYesu Kristi Mghama mu, ta mba amu yaguli.

12 Tsaya ta kəl yu ka gɗavata ta havatsa skwiha ya ŋa ghuni, dər má nda ghadasnaŋta ghuni, ta ŋavaŋa kuni ma tsa kah-wathwata taghaghunaf lu ya. 13 Ka tatahafu yu katsi ná, nda nza ka skwi ɗina nahavay ɗa ta tsa skwiha ya ŋaghuni, kadanzata kuni nda fatá ghəŋ hzleŋa. 14 Ndasna yu kazlay: Ta ghwaŋ a kɗavakta hafaɗa ma na ghəŋa haɗik na wu kəʼa, mandaya sniɗim Mghama ɗa Yesu Kristi. 15 Amadzaʼa magay yu ta kɗavakta mbrakwa ɗa,ŋa nzakwani dər má nda mta yu, ŋa laviŋtaghuni ta hava tsa skwiha ya.

Gwal ta nghaŋtá glakwa Kristi16 Ma fitika mnaghunata ŋni ta saha

dzaʼa saha Yesu Kristi ma mbrakwani ná,prukutunzum ya gi ta tsaʼata mnduha maghəŋa taŋ a mnaghuna ŋni wu, ama skwighada aŋni ta nghaŋtá mbrakwani nda iraŋni ya mnaghuna ŋni. 17 Ma fitika mut-saftani ta sgit, nda glaku da Lazglafta tanzakway ka Da ná, hada aŋni. Nda snaaŋni nda sləməŋaŋni tamnə Lazglafta ya tahemanatá inda skwi kazlay: Nana na zwaŋaɗa ya ɗvu yu ta zɗəgihata katakata kəʼa.18 Vərɗa aŋni ka ghəŋa ŋni ta snaŋtá sahatsa lwi ya daga ta luwa, ma fitika nzakwaŋni kawadaga nda tsi ta ghwá nda ghuɓa*.

19 Ta ghəŋa tsaya guli ná, nda fa ghəŋaŋni ta gwaɗa ya klak la anabi. Ɗina máka ŋanata ghuni ɗasuwa ta tsa gwaɗahataŋ ya, kabga nda nza manda pitirla, yata tsuwaɗakaku ma grum. Ɗina ka gɗataghuni ta snay, ha ka tsaɗata vli, ka safagumbəzla ŋa nghaŋta ghuni ta tsalatá indaskwi ma ŋuɗufa ghuni. 20 Karaku ná, wyaskwi ŋa snaŋta ghuni: Tsa gwaɗaha hlakla anabi ghalya, ka vindamta ma defteraLazglafta ya ná, tsa a ma ghəŋa taŋ a həŋwa. 21Tsa gwaɗaha hlak la anabi ya ná, haɗ

* 1:18 Aya 17-18: Ngha ta Mata 17:1-5, Markus 9:2-7, Lukwa 9:28-35.

2 Piyer 2:1 314 2 Piyer 2:17ya walaŋ mnda səla ta tsaʼata ma ghəŋaniwa. Sulkum nda ghuɓa ta vlaŋtá mbrakuta həŋ, ŋamna skwi yamnanaf Lazglafta tahəŋ.

2Ghwaɗaka anabiha

1Ghalya, zlagapzlaga ghwaɗaka anabihamataba mnduha Lazglafta, mantsaya gulidzaʼa zlagapta ghwaɗaka gwal tagha skwimataba ghuni. Dzaʼa kladamkla həŋ taghwaɗaka tagha skwi ŋa zaɗiŋtá mnduha,ŋa vziŋta taŋ ta Yesu Kristi ta nzakwayka mnda tagha skwi ta mbanaftá həŋ ya.Mantsaya gi dzaʼa tɗakta həŋ ta zaɗakuta ghəŋa taŋ. 2 Nda ndəgha gwal dzaʼaksa səla taŋ ma tsa ghwaɗaka nzaku ya,ŋa razay mnduha ta vərɗa tva Lazglaftakabga hahəŋ. 3 Ta taɗaku ira tsa ghwaɗakamnduha ya ta skwa mndu, ŋa tsakalay taŋta wi ŋa gatugadughunustá skwa ghuni.Tsaw nda ghada tsatá guma ta ghəŋa taŋdagamanda ghalya, ta kzlaykzlay zaɗaku tahəŋ.

4 Dər tsa duhwalha Lazglafta ta ga tadmaku ghalya ya ná, zlana a Lazglafta tahəŋ mantsa wa. Ama ka pghaghatá tsita həŋ da duda vu, ka tsamtá həŋ ndaziɗa ma grum, ka kzla fitika guma. 5 Tsamnduha ghalya ta gatá dmaku ya guli ná,zlana a Lazglafta ta həŋ mantsaya guliwa. Ka zaɗanatá tsi ta tsa gwal ta magaghwaɗaka skwi ya nda ima mabuɗbuɗ. Taghəŋa Nuhu si ta mnay ŋa mnduha kazlay:Magawa skwi tɗukwa kəʼa yeya mbanaftsi, nda sanlaha ma mnduha* ndəfáŋ guli.6Mantsaya tsanaghata tsi ta guma ta luwaSuduma nda Gwamura guli, ka zaɗanatátsi ta həŋ nda vu, ka niŋtá həŋ ka hutiɗif.Mantsaya maranaŋta tsi ta gwal ta magaghwaɗaka skwi kəʼa dzaʼa slanaghatá həŋ†.7 Ludu ná, tɗukwa mndu ya. Ta kuzlaŋku-zla tsa maga sliʼiŋsliʼiŋ ta magə gwal maluwa Suduma ya ta ŋuɗufani katakata‡.8 Mataba taŋ ta nzakwa tsa tɗukwa mnduya. Inda fitik ta nghay, ta snay, ta inda tsasliʼiŋsliʼiŋ ta magə həŋ ta hla səla mndu ya.Ta gurɗa ŋuɗufani, kabga tɗukwa mndutsatsi. 9 Tsaya tama ná, nda sna Mgham

Lazglafta kəʼa ta hligiŋtá tɗukwa mnduhama skwi ta dzəghaŋtá həŋ. Nda sna gulikəʼa ta pghaghutá gwal ta maga ghwaɗakaskwi ŋa ganaptá iri ta həŋ baɗu fitika tsaguma. 10 Katkatatani ná, ta ghəŋa gwalta maga ghwaɗaka skwi kumaŋ sluʼuvghataŋ, nda gwal ta hərtətatá ga mghamaLazglafta, dzaʼa tsi giri ŋa taŋ.

Tsa mnduha ta tagha ghwaɗaka skwi yaná, haɗ hula ta wa ira taŋ wa. Ta glaghəŋ həŋ. Vla a həŋ ta glaku ŋa duhwalaLazglafta ta luwa wa. Ta razu nda raza həŋ.11Dər duhwalha Lazglafta ya ta malaghutátsa gwal ta tagha ghwaɗaka skwi ndambraku ya má, haɗ həŋ ta ghuɓasa həŋ,ka raza həŋ ta kəma Lazglafta wa. 12 Tsamnduha ya ná, haɗ ghəŋ da həŋwa. Mandanimtak ta yaku ŋa kasuta, ka psliŋtá həŋya, ka həŋ ta magaku. Dər skwi kul snaŋtáhəŋ tsi ná, razay taŋ ŋa taŋ. Mandava tsaya ná, dzaʼa zaɗanazaɗa lu ta həŋmanda nimtakha. 13 Nda ghuya ɗaŋwadzaʼa vranamta Lazglafta ta həŋ. Mandaya ghuyanap hahəŋ ta ɗaŋwa ta sanlahaya. Ka skwa zɗanaftá vgha ta həŋ ka həŋklaftá sasaku, nda maga sliʼiŋsliʼiŋ dər ndafitik ma ghəŋ tsi. Ka skwa hula nzamta taŋmataba ghuni, ta kuzlaku ta ŋuɗuf guli. Tazay həŋ ta say həŋ kawadaga nda kaghuni,ama mbəɗata taŋ ta hul ná, skwi ta kuməmaya§ taŋ ta magə həŋ. 14 Ta taɗaku irataŋ ta miʼaha, hərfava a həŋ ma vəl magadmaku wa. Bla a ta barafta həŋ ta gwalnda hta mbrakwa taŋ ka pghamtá həŋ dadmaku wa. Yukyukyuk ka ira taŋ ta taɗakuta skwiha. Mndərga tsahaya ma mnduhaná, nda ghada ksuta guma Lazglafta ta həŋ.15 Zluŋzla həŋ ta vərɗaka tvi, ka zwaɗuta,ka ksaghatá tvi manda ŋa Balama zwaŋaBaswara zɗuguduŋ tsedi ka magatá tsi taghwaɗaka skwi ya. 16 Ka dvanaghatá lu taghəŋa kwalaghutani ta snatá gwaɗa, ha kagwaɗganatá kɗih kul haɗ ta gwaɗa ya ndagwaɗa manda va ŋa mndu. Ka hanaftá tsita tvi ta tsa anabi* ya yaha da gəgəltá tsarghani ya.

17 Ka guram nda ghwa swiʼap imi midatsa mnduha ta tagha ghwaɗaka skwi ya,ka guram nda ghwayak ta turiŋta falak ya

* 2:5 Ngha ta Zlrafta 6:1—7:24. † 2:6 Ngha ta Zlrafta 19:24. ‡ 2:7 Ngha ta Zlrafta 19:1-16. § 2:13 Ngha taYuda aya 12. * 2:16 Aya 15-16: Ngha ta Mbsak 22:4-35.

2 Piyer 2:18 315 2 Piyer 3:15həŋ guli. Payanapaya Lazglafta ta vli tahəŋ ma grusl tɗik katakata. 18Ta ghərɓakuhəŋ ka yawu bətbət, ka bara gwal tsaghutataŋ yeya ta vgha nda gwal ta gɗata tanzaku ma dmaku. 19 «Falauʼ vgha ghunidzaʼazlay,» ka həŋ ta mnay ŋa taŋ. Hahəŋya kay tataŋ, nda ghada nzatá həŋ kavuʼa ɓədzaku ta kla həŋ da zaɗaku. Ndasna kuni ná, ka nu tsa skwi ta hbutá tsamndu ya ná, vuʼa tsa skwi ya tsa mnduya. 20 Ka lagha tsa gwal ta zluʼagaptávgha ma ghwaɗaka skwi ta ɓadza mnduma ghəŋa haɗik ya, manda snaŋta taŋ taMghama mu Yesu Kristi ta nzakway kamnda mba amu ya guli, ka vrəglamta damaga tsa ghwaɗaka skwi ya katsi, dzaʼamalaghumala ɓadzatá həŋ ka nzakwa taŋtaŋtaŋ. 21 Ta dər má kwala taŋ kul snaŋtátsa tvi tɗukwaya, ka ya ghadahəŋ ta snaŋtátsa tvi ya ɗinaɗina, tahula tsa, ka zlana-vata taŋ ta zlahuha Lazglafta ya mnanalu ta həŋ. 22 Tsa skwi ta slanaghatá həŋya, maraŋmara kazlay: Kahwathwata tsagwaɗa mahdihdi ta mnata ya kəʼa. Kaʼa na:«Ta vradaghavra kri da niʼiglaftá vnihatávnihani†.» «Tahula mbazanatá mbaza taghuvazu ná, ŋa vrəglamtani da dzazlakguli,» kaʼa ya.

3Faftá ghəŋ ta vragata Mgham Yesu

1Graha ɗa ya ta ɗvu yu, mahisa ɗeleweraɗa nana vindaghunaf yu na. Ma tsənaɗelewerha ɗa his vindaghunaf yu naná, vraftá ya ta vrafta yu ta skwiha yaghada kuni ta snaŋta, ŋa ndanay ghunita ndanu nda tvani ta ghəŋa taŋ. 2 Takumay yu ta ndanay ghuni ta skwiha yamna la anabi nda ghuɓa ghalya. Ndazlaha Mgham Yesu Kristi ta nzakwayka mnda mba amu, taghaghunaf gwalghunay, ghunədaghunagha lu ya. 3 Skwiŋa snaŋta ghuni karaku ná, ɗina ka snaŋtaghuni kazlay: Ma ndusakta kɗavakta fitikná, dzaʼa sliʼagapsliʼa inda gwal ta magaskwi manda ya kumaŋ ghəŋa taŋ, dzaʼaghuɓasay həŋ ta kaghuni kəʼa. 4 «Dzaʼavragavra yu a katsi tamaftá imi ta sləməŋkay ra? Ga tsi kay ka na? Ka yawu rwakta

dzidzíha mu, ta nzaku inda skwi manda vavlani daga ka yawu zlagapta ghəŋa haɗik,»ka həŋ. 5Gwal tamnaymantsaya ná,mamuskwi ya nda maya zanap həŋ ka palama.Daga manda ghalya ta magaftá Lazglaftanda gwaɗani ta luwa nda haɗik. Kligiŋma imi lu ta haɗik, nda imi guli magaftalu ta haɗik. 6 Nda imi ta nzakway ka imamabuɗbuɗ zaɗanamta* Lazglafta ta ghəŋahaɗik ghalya. 7 Na luwa nda ghəŋa haɗikta nghə mu ndanana ná, va tsa gwaɗaLazglafta ya ta ŋanata, ŋa zaɗanata ndavu. Ŋanaŋa ta həŋ ha sagha fitika guma, ŋazaɗanatá ghwaɗaka mnduha.

8 Graha ɗa gwal ta ɗvu yu, mamu skwiturtuk dzaʼa kwal kuni zanapta: Da MghamLazglafta ná, fitik turtuk ya ná, manda fitikdəmbuʼ nzakwani. Fitik dəmbuʼ ya guli ná,manda fitik turtuk† nzakwani. 9 Gərɗa aLazglafta kamaga skwi ya tamaf tsi ta imi tasləməŋ manda ya ta ndanu sanlaha ya wa.Ama kaghuni nza tsi katək ka kzlay, kabgava a ta zaɗavaghuta dər wati ma mndu wa.Ta kumay katək ta mutsafta inda mndu tambəɗanaftá nzakwani.

10 Nduk nda tsaya tani ná, dzaʼa saghamanda ghali tsa fitika Mgham Yesu ya. Matsa fitik ya dzaʼa nda sna lu ta ghudzagataskwi nda mbraku, ŋa zwaɗuta luwa gi rək.Ŋa driŋta vu ta inda skwi ta luwa, ŋazwaɗuta‡ ghəŋa haɗik nda inda skwi midatani. 11Ka si mantsa dzaʼa zwaɗuta inda tsaskwiha ya ná, mndərga wati nzaku ta rakuŋa nzakway ghuni? Nzawanza ta nzaku yanda ghuɓa. Ka vlaŋta kuni ta ghəŋa ghunita Lazglafta ma inda skwi. 12 Kzlawakzla tatsa fitika Lazglafta ya, ka ŋavata kuni ndainda mbrakwa ghuni ŋa sagha tsa fitik yagi misimmisim. Tsa fitik dzaʼa zaɗanata luta luwa ŋa nuʼuta inda skwi da vu ya, tsafitik ya. 13Takzlaykzlaymu ta tsa lfiɗa luwanda tsa lfiɗa haɗik§, ma vli ya dzaʼa gɗavatanzaku tɗukwa manda ya tamaf tsi ta imi tasləməŋ ya.

14 Tsaya tama graha ɗa ya ta ɗvu yu,ŋavawa ŋa, ŋa slaghunaghatani nziɗiɗ kulhaɗ sana skwi ta kaghuni, ŋa nzakwa ghuninda zɗaku nda tsi. 15Havakwahava kazlay:Skwi ya kəl Mgham Yesu ka gərɗaku ná,

† 2:22 Ngha ta Mahdihdi 26:11. * 3:6 Aya 5: Ngha ta Zlrafta 1:6-9, aya 6: Ngha ta Zlrafta 7:11. † 3:8 Ngha taZabura 90:4. ‡ 3:10 Ngha ta Mata 24:43-44, Lukwa 12:39-40, 1 Tesalunik 5:2. § 3:13 Ngha ta: Isaya 65:17, 66:22.

2 Piyer 3:16 316 2 Piyer 3:18kabga ŋa mutsafta mnduha ta mbəɗanaftánzakwa taŋ, ŋa mbanaftani ta həŋ ya kəʼa.Manda va tsaya vindaghunafta zwaŋamamu Pwal ya ta ɗvu mu guli nda ɗifil yavlaŋ Lazglafta. 16 Tsaya skwi ta mnə tsi mainda ɗelewerhani ya, ta gwaɗə tsi ta gwaɗata ghəŋa mndəra tsa skwiha ya. Mamusana skwi ya nda bla ta vindamta tsi matsa ɗelewerhani ya, ta tərɗanafta gwal kulsnaŋtá skwi, nda gwal kul taghaku skwataŋ, ta klatá ghəŋa skwi mida. Manda vatsaya ta snuta həŋ ta magay nda sana vlihama skwi vindaf lu ma sanlaha ma ɗelewer.Manda tsaya ta klanakta hahəŋ ka ghəŋataŋ ta zaɗaku.

17 Kaghuni graha ɗa ya ta ɗvu yu,snaghunamsna lu ndana tama. Ɗasuwa kakuni, yaha krughuva ghwaɗakamnduha dazaɗighunista da tsaghutá kuni ta vgha tafatá ghəŋa ghuni. 18 Ama gɗavawagɗa tadzaʼa ta kəma ta kəma ma snaŋtá Mghamamu Yesu Kristi mnda mba amu, ŋa vlaghu-natani ta zɗakatahuɗani. Ŋani glaku, dagandanana nda ya ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

1 Yuhwana 1:1 317 1 Yuhwana 2:11

Taŋtaŋa tsghatá lwa1 Yuhwana

Gwaɗa Lazglafta ná, ta vlay ta hafu1 Nana skwi ta vindaghunafta ŋni na

ná, gwaɗa ta ghəŋa mndu ta vla hafu tanzakway daga ta kul zlraftá* inda skwi ya.Ta ghəŋa skwi snaŋ ŋni nda skwi nghaŋŋni nda ira ŋni, nda ya vitsanava ŋni, ndaya ksaŋ ŋni nda dzva ŋni ta mnaghunataŋni. 2 Na zlagapta tsa mndu ta vla hafuya, ka nghaŋtá aŋni nda ira ŋni. Tsayakəl aŋni ka nzakway ka masləmtsəkani, kəlŋni ka mnay ŋa ghuni ta gwaɗa ta hafuŋa kɗekedzeŋ si ta nzaku tavata Da mu,ka maravatᆠtsi ta wa ira mu. 3 Tsa skwinghaŋ ŋni nda ya snaŋ ŋni ya, tsaya tamnaghunata aŋni kada nzakwa kuni ndaguya nda aŋni. Ka nda guya ghəŋa mukatsi, nda guya ghəŋa mu kawadaga ndaLazglafta Da, nda ya nda zwaŋani YesuKristi. 4 Kada kɗiŋta rfa mu‡ ta ndəghaftata kəl ŋni ka vindaghunaftá na skwiha na.

Mbaɗa ma tsuwaɗak5 Tsuwaɗaka nzakwa Lazglafta, haɗ skwi

ka grum da tsi wu, na skwi snaŋ aŋni da tsi,ta mnaghunata aŋni. 6 Ka nda guya ghəŋamu nda Lazglafta ka mu katsi, ta ghəŋatsa tata mbaɗa mu ma grum, tsakalawi tsata tsakalə mu, maga a mu ta skwi tɗukwawa. 7 Ala ka si ta mbaɗə ma tsuwaɗakmu ta mbaɗa manda nzakwa Lazglafta matsuwaɗak ya, nda guya ghəŋa mu sani ndasani nda tsa ŋa ghuɓimista usa Yesu ZwaŋaLazglafta ta inda dmakuha mu.

8Ka haɗmu ta ga dmaku wu ka mu katsiná, nana ghəŋa mu ta nanə mu, haɗ kah-wathwata ma amu nda tsa wa. 9 Ala ka simnigiŋmna mu ta dmakwa mu nda wa mukatsi, dzaʼa plimispla Lazglafta ta dmakwamu, ŋa ghuɓiŋtani ta inda dmakwa mu§,ŋa nzakwa mu tsuweɗek ta kəmani, kabgatsatsi Lazglafta tɗukwa. Skwi mna tsi tamagamaga manda va tsaya. 10 Ka ta gaamu ta dmaku wu ka mu katsi, ta tsakalawiLazglafta kaʼa mu nda tsaya. Haɗ tsagwaɗani yamaŋuɗufamunda tsa tamawa.

21 Zwana ɗa, skwi kəl yu ka vindaghu-

naftá na skwi na ná, vindaghunaf vindayu ŋa mbəl ŋa waray ghuni ta magadmaku. Ala ka si magamaga mndu tadmaku katsi, mamumndu tɗukwa ta nzakutavata Lazglafta ta kla lwa mu ŋani. Tsamndu ya, Yesu Kristi ya. 2 Tsatsi ta mtutaŋa pla ghəŋ kada plimista Lazglafta tadmakuha* mu. Nza a ŋa pla dmakuha amundaghəŋa mu wu, laviŋlava ta pla dmakwainda mnduha ta ghəŋa haɗik demdem guli.

Lfiɗa zlahu3 Ka ta magay mu ta skwi ta mnamata

Lazglafta katsi ná, tsaya ta maramaŋta ka-zlay: Nda snamu kahwathwata ta Lazglaftakəʼa. 4 Ka ka mndu mantsa, «nda snayu ta Lazglafta,» kaʼa, ta sna a ta skwita mnata Lazglafta kay guli wu, tsa mnduya ná, ta tsakalawi. Haɗ kahwathwataɗekɗek ma ŋuɗufani wa. 5 Mndu ta snatágwaɗa Lazglafta ná, ɗvuɗva ta Lazglaftakahwathwata. Tsaya ta gramafta kazlay:Nda ndiʼa mu nda Lazglafta kəʼa. 6 Ka ndandiʼa nzakwa ɗa kawadaga nda Lazglafta,ka mndu katsi ná, ka maga tsi ta skwimanda ŋa Yesu Kristi.

7 Zwanama ɗa, ka lfiɗani a na zlahuta vindaghunafta yu na wu, va tsa zlahumanda ghalya yeya. Nda sna kuni ta tsazlahu ya daga ma zlraftᆠmnaghunatágwaɗa Lazglafta. Va tsaya tsa gwaɗa snaŋkuni ya. 8 Aŋ mndani, lfiɗani na zlahu tavindaghunafta yu na, kabga nzakwa YesuKristi ná, vərɗa lfiɗa nzaku ya maramaŋtsi. Mantsa ya kaghuni guli. Manda skwita haɗ grum tama wu, ta zlagəzlagu vərɗatsuwaɗak.

9Ka «ma tsuwaɗak yu» ka mndu ta gray,tata husaŋhusa zwaŋamani ta nzakway mazlghay nda ŋuɗuf katsi ná, ta ma grum tsamndu yamanda va nzakwani ghalya. 10Alaka ta ɗvay mndu ta zwaŋamani katsi, ndanza nzakwa tsa mndu ya ma tsuwaɗak, haɗsana skwi dzaʼa sabi da tsi ŋa zləmbiŋtámndu wa. 11 Mndu husaŋ zwaŋamani ná,ma grumnzatá nzakwani, ta tatɗamaku tsamndu ya ma grum. Sna a ta vli ta mbaɗə

* 1:1 Gray nda 2:13. Yuhwana 1:1. † 1:2 Ngha ta Yuhwana 1:14. ‡ 1:4 Rfa mu: Ma sana vliha ná, rfa ghuni.§ 1:9 Gray nda Zabura 32:1-5. * 2:2 Gray nda Ruma. 3:25-26. † 2:7 Ngha ta Yuhwana 13:34.

1 Yuhwana 2:12 318 1 Yuhwana 2:29tsi ta mbaɗa mida wu, kabga tɗikanaf tɗikagrum ta irani.

Ma ɗvu kuni ta ghəŋa haɗik12 Zwana ɗa, ka yu ta vindaghunafta

na: «Plighunis pla Lazglafta ta dmakuhaghuni, kabga slna Yesu Kristi ta magata.»13Kaghuni dadaha, ka yu ta vindaghunaftana: «Nda sna kaghuni ta tsa mndu tanzakway daga ta kul zlraftᇠinda skwiya.» Kaghuni duhwalha, ka yu ta vindaghu-naftá kaghuni guli na: «Ghuɓasapghuɓasakaghuni ta halaway.»

14 Kaghuni zwani, ka yu ta vindaghu-nafta na: «Nda sna kaghuni ta Da muLazglafta.» Kaghuni dadaha, ka yu ta vin-daghunafta na: «Nda sna kaghuni ta tsamndu ta nzakway daga ta kul zlraftá indaskwi ya.» Kaghuni duhwalha, ka yu tavindaghunafta na: «Nda mbra kaghuni,nzamnza gwaɗa Lazglafta ma kaghuni, kaghuɓasaptá kuni ta halaway.»

15Ma haraʼu kuni ta tva nzakwamnduhama ghəŋa haɗik. Ma laghu kuni nghaskwiha ma ghəŋa haɗik. Ka laghula mnduda haraʼuwa skwiha ma ghəŋa haɗik katsiná, ɗva a tsa mndu ya ta Da mu Lazglaftawa. 16 Skwi ta magə mnduha ma ghəŋahaɗik ná, maga skwi kumaf sluʼuvgha taŋnda skwi kumaf ira taŋ ya. Mutsafta taŋkay guli, glay taŋ ta ghəŋ nda tsi. Mndərgatsahaya ma nzaku ná, Da mu Lazglafta ata taghamafta wu. Ŋa na ghəŋa haɗik namndərga tsaya. 17Ɗina ka snaŋta kaghunikazlay: Ta kɗakukɗaku nana ghəŋa haɗikna kəʼa. Inda na skwiha ta mamə mnduhana guli ná, dzaʼa kɗukɗa. Mndu ta magaskwi ta kumə Lazglafta ya ná, tsaya mndudzaʼa nzata nda hafu ŋa kɗekedzeŋ.

Ghuma Kristi18 Zwana ɗa, ndusa ghəŋa haɗik ka

kɗaku,manda va ya snaŋ kuni kazlay: Dzaʼasaghasa ghuma Kristi kəʼa ya ná, dagandana ná, sliʼagapsliʼa ghumaha Kristi.Tsaya ta gramafta kazlay: Ndusa kɗakwaghəŋa haɗik§ kahwathwata kəʼa. 19 Tsaghumaha ya ná, mataba mu sliʼagapta həŋ.Si nza a nzakwa taŋ kawadaga nda amuwa. Ka má nda nza nzakwa taŋ kawadaganda amu ná, má gɗavagɗa həŋ tavata amu.

Magamaga manda tsaya kabga ŋa snaŋtakazlay: Mataba amu a həŋ demdem wukəʼa.

20 Kaghuni ya, vlaghunavla Kristi taSulkumani. Kaghuni demdem, nda snakaghuni ta vərɗa skwi ta ghəŋa YesuKristi. 21 Kəl yu ka vindaghunafta na:«Kwalaghuni kul snaŋtá vərɗa skwi a wu,kabga nda sna kuni.» Nda sna kuni gulikazlay: Guya a tsakalawi ta vgha nda kah-wathwata wu kəʼa.

22Wavanamghama tsakalawi na? Mnduta vziŋtá Yesu kazlay: Kristi a wu, kaʼa a tsawa. Tsa mndu ya ná, ghuma Kristi ya tavziŋta i Lazglafta nda Yesu tani ya. 23 Dərwati ma mndu ta vziŋtá Zwaŋa Lazglaftaná, haɗ tvani ŋa nzuvta nda Lazglafta tanzakway ka Daniwa. Ala dərwatimamnduta mnay baŋluwa kazlay: Yesu ná, ZwaŋaLazglafta ya kəʼa, nda nza nzakwani ndaLazglafta ta nzakway ka Dani* guli.

24 Kaghuni, ŋanawa ŋa ta tsa skwi snaŋkuni daga zlrafta ghuni ta zlghaftá gwaɗaLazglafta ya. Ka ŋanaŋa kuni ta tsa skwisnaŋ kuni daga zlrafta ghuni ta zlghaftágwaɗa Lazglafta ya katsi, dzaʼa gɗavagɗanzakwa ghuni kawadaga nda Zwaŋ ndaLazglafta guli. 25 Ka Kristi tamaftá imi tasləməŋ ná, dzaʼa vlaghunavla yu ta hafu ŋakɗekedzeŋ, kaʼa.

26Vindaghunafvinda yu ta tsa skwiha ya,kabga kamaga kuni ta ɗasuwa nda tsa gwalta kuma hla səla ghuni ya. 27 Kaghuni,tsa Sulkum vlaghuna Kristi ya ná, ta nzakuma kaghuni. Wya ta mamu tsa Sulkumya ma ŋuɗufa ghuni ya, psəgla a kuni tasanamnduŋa taghaghunaftá sana skwiwu,kabga ta taghaghunaftagha tsa Sulkum yata inda skwi. Tsa skwiha ta taghaghu-nafta tsi ya guli ná, vərɗa skwiha ya. Haɗtsakalawi mida wa. Gɗavawagɗa kawadaganda Yesu Kristi manda ya ta taghaghunaftaSulkumani.

28 Mantsa tama zwana ɗa, gɗavawagɗakawadaga nda Yesu Kristi, ŋa kwala zləŋksa amu baɗu vragata dzaʼa vragata tsi, ŋakwala hula ksa amu guli ta kəmani.

Zwana Lazglafta amu29 Ka si nda sna kuni kazlay: Tuɗukwa

mnduYesuKristi kəʼa, nda ra guli ka snaŋta‡ 2:13 Gray nda 1:1. § 2:18 Ngha ta Mata 24:5, 23-24, Markus 13:21-22. * 2:23 Ngha ta Mata 11:27, Yuhwana5:23, 15:23.

1 Yuhwana 3:1 319 1 Yuhwana 3:23ghuni kazlay: Gwal ta maga skwi tɗukwaná, zwana Lazglafta həŋ kəʼa.

31Nghawa ka Da mu Lazglafta ɗvutá amu

ɓa! Zwana ɗa kəʼa ta hga amu. Mandava tsaya nzakwani guli, zwana Lazglafta*amu. Tsaw sna a mnduha ma ghəŋa haɗikta amu wu, kabga sna a həŋ ta Lazglaftawa. 2 Zwanama ɗa, daga ndanana zwanaLazglafta amu. Nziya nza tsi, tsa nzaku kámu dzaʼa nzakway ta kəma ya ná, tama ɗifakaraku. Tsaw nda sna amu kazlay: Baɗuvragata dzaʼa vragata Kristi ná, dzaʼa nza-kway amu manda tsatsi kəʼa, kabga dzaʼanda ngha mu ta nzakwani. 3 Ka si mantsatsi katsi, inda mndu ta faftá ghəŋani taKristi ná, dzaʼa waray ta ghəŋani da dmakumanda ŋa Kristi kul gatá dmaku ya.

4 Ka ta gɗagɗa mndu ta maga dmakukatsi ná, sna a tsa mndu ya ta zlahaLazglafta wa. Dmaku ná, kwal kul snazlaha Lazglafta ya. 5Wya nda sna kaghunikazlay: Sasa Yesu Kristi ta ghəŋa haɗik daklaghutá dmakwa mnduha kəʼa. Tsatsi ná,haɗ dmaku ɗekɗek tida wa. 6 Inda mndu tagɗavata kawadaga nda Yesu Kristi ná, haɗta gəgəltá dmaku wa. Inda mndu ta gɗatata maga dmaku guli ná, ta tsatsaf a ta YesuKristi wu, ta sna a guli wa.

7 Mantsa tama zwana ɗa, ma snə kunita bara mnduha. Mndu ta gɗata ta magaskwi tɗukwa ná, tɗukwa tsa mndu yamandanzakwaYesuKristi kamndu tɗukwaya. 8 Mndu ta gɗata ta maga dmaku ná,mista halaway tsa mndu ya, kabga ta magadmaku halaway daga ka yawu zlraftani tagata. Tsaya kəl Zwaŋa Lazglafta ka saha.Sahani ta ghəŋa haɗik ná, ŋa zliŋtá slnahalaway.

9 Dər wati ma mndu ta nzakway kaZwaŋa Lazglafta, haɗ ta ga dmaku wu,kabga mamu Sulkuma Lazglafta maŋuɗufani. Haɗ ta kɗaŋtá maga dmakuɗekɗek wu, kabga nda nza Lazglafta kaDani. 10Dər wati mamndu kul haɗ ta magaskwi tɗukwa, nza a tsa mndu ya ka ZwaŋaLazglafta wa. Mantsa ya mndu kul ɗvazwaŋamani guli. Ta tsahaya ta tsatsafta

lu ta nzakwa zwana Lazglafta nda nzakwazwana halaway.

Ɗvuma mndu manda ŋa Kristi11 Daga zlrafta ghuni ta zlghaftá

gwaɗa Lazglafta mnaghunata lu kazlay:Ɗvumaɗva ta sani nda sani† kəʼa. 12 Yahaamu da nzakway manda Kayinu. Tsatsi ná,nda nza ka zwaŋa halaway, ka dzatá tsita zwaŋamani. Kabgawu kəl tsi ka dzatana? Kabga ghwaɗaka skwi ŋa Kayinu tamagay, tɗukwa‡ skwi ŋa tsa zwaŋamani yata magay, kəl tsi ka valafta tida ka dzata.

13 Zwanama ɗa, ka ta husaŋhusa§ kunita mnduha ma ghəŋa haɗik katsi, yaha danzakway ka skwa ndərmimay da kaghuni.14Amu ná, nda sna amu kazlay: Sabsa amumamtaku ka nzata nda hafu* kəʼa, kabga taɗvuta amu ta zwanama mu. Mndu kul ɗvazwaŋamani ná, mamtaku ta gɗavata tsatsi.15Mndu husaŋ zwaŋamani ná, mnda dzatámndu tsa mndu ya. Nda sna kaghuni gulikazlay: Mndu ta dzatá mndu ná, ta mutsaa hafani ŋa kɗekedzeŋ wu kəʼa. 16 Wyatvi kəl amu ka snaŋtá skwi ta hgə lu kaɗva mndu: Ɗvuɗva Yesu Kristi ta amu, kasaha tsi vlatá ghəŋani ma vla amu. Amuguli ná, vlamavla amu ta ghəŋa mu gulima vla zwanama mu. 17 Ka mamu skwida mndu, ka nghaŋtá tsi ta zwaŋamani tapɗay, ka laghu tsi da nghay nda iri† katsiná, laviŋ a tsa mndu ya ta mnay kazlay: Taɗvay yu ta Lazglafta kəʼa wa. 18 Zwana ɗa,gwaɗay ma wi kweŋkweŋ a ɗva zwaŋamawa. Ɗvamaɗva kahwathwata ma ŋuɗufamu, ka maga mu ta skwi manda tsaya.

19Mantsa ya dzaʼa grafta mu kazlay: Tambaɗə ta vərɗa tvi mu ta mbaɗa kəʼa.Tsaya tama ná, nda lɓa ŋuɗufa mu ta kəmaLazglafta. 20 Ka ta dga ghəŋ mu ta ghəŋaskwi maga mu katsi, nda sna amu kazlay:Mal Lazglafta nda sna ta inda skwi ta magəmu ka ŋuɗufa mu kəʼa. 21 Zwanama ɗa,ka haɗ dga ghəŋ ta dgə mu ta ghəŋa skwimagamuwu katsi, waɗah vghamu ta sladuta kəma Lazglafta. 22 Dər má nu ɗawaŋmu da tsi ta vlamavla kabga ta snanasnamu ta zlahani, ta maganamaga mu ta skwita zɗəganata. 23 Ká tsa zlaha Lazglaftaya ta mnay na: «Fafwafa ta ghəŋa ghuni

* 3:1 Ngha ta Yuhwana 1:12. † 3:11 Ngha ta Yuhwana 13:34. ‡ 3:12 Ngha ta Zlrafta 4:1-8. § 3:13 Ngha taLukwa 6:22, Yuhwana 15:18-19. 17:14. * 3:14 Ngha ta Yuhwana 5:24. † 3:17 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 15:7-8.

1 Yuhwana 3:24 320 1 Yuhwana 4:18

ta hga Yesu Kristi zwaŋani, ka ɗvuvustakuni ta vgha ghuni sani nda sani,» kazlahani ta mnamata‡. 24 Mndu ta snazlaha Lazglafta ná, ta gɗavagɗa kawadaganda Lazglafta, ta gɗavagɗa Lazglafta gulikawadaga nda tsatsi. Nda sna amu gulikazlay: Ta gɗavagɗa Lazglafta ma amu ndama Sulkum ya vlama tsi kəʼa.

41 Zwanama ɗa, ma gi sna kuni ta gwaɗa

mndu ta mnay kazlay: Mamu SulkumaLazglafta ma iʼi kəʼa ya. Ɗaslawa tsa skwita mnə tsi ya karaku, ka mamu SulkumaLazglafta* mida, ka haɗ wa a tsi. Kəlyu ka mna tsaya ná, kabga nda ndəghaghwaɗaka anabiha ta sliʼagapta ta ghəŋahaɗik. 2Kamnaghunamna yu ká kuni dzaʼagraftá mndu nda Sulkuma Lazglafta midaɓa: Ka ta mnay mndu kazlay: Yesu ná,Kristi ya, sa daga da Lazglafta, ka yatá lu, kamndu kəʼa ná,mamuSulkuma Lazglaftamatsa mndu ya. 3Ka haɗ tsa mndu ya ta mnaykazlay: Manda tsaya nzakwa Yesu kəʼa wuná, haɗ Sulkuma Lazglafta ma tsa mnduya wa, sulkuma ghuma Kristi mida. Ndaghada snaŋta ghuni ta mnay kazlay: Dzaʼasaghasa tsa ghuma ya kəʼa. Nda ghadasaghani ndanana tama ta ghəŋa haɗik.

4 Kaghuni zwana ɗa, zwana Lazglaftakaghuni, ghuɓasapghuɓasa kaghuni ta tsagwal nana mndu ya, kabga mal tsa Sulkumma kaghuni ya mbratani ka tsa sulkum magwal ma ghəŋa haɗik ya. 5 Hahəŋ ná, ŋaghəŋa haɗik həŋ. Tsaya ta kəl həŋ kamna skwi ta zɗəganatá mnduha ma ghəŋahaɗik. Ta fana fa mnduha ma ghəŋa haɗikta sləməŋ ta həŋ guli ka snay. 6 Amu ná,zwana Lazglafta mu. Mndu nda sna taLazglafta ná, ta snay ta skwi ta mnə ŋni.Ka Zwaŋa Lazglafta a mndu wu katsi ná,fa a ta sləməŋ ka sna skwi ta mnə ŋniwa. Mantsa ya ta tsatsafta mu ta gwalnda vərɗa Sulkum ma həŋ nda gwal ndasulkuma nana mndu ma həŋ.

Lazglafta ná, ɗvu ya7Zwanama ɗa gwal ɗvu yu, gɗamagɗa ta

ɗvutá sani nda sani. Tva ɗvutá mndu ná,ta sagha daga da Lazglafta. Inda mndu ta

ɗvutá mndu guli ná, nda na tsa mndu ya kaZwaŋa Lazglafta, nda sna ta Lazglafta guli.8Mndu kul ɗvutá mndu ná, sna a tsa mnduya ta Lazglafta wu, kabga nzakwa Lazglaftaná, ɗvu ya. 9 Wya ká Lazglafta mara-maŋtá tva ɗva mndani: Ghunagaghuna tazwaŋani turtuktuk ta ghəŋa haɗik kadanzakwa mu nda hafu ma tsatsi†. 10 TiŋəlLazglafta ta ɗvutá amu ka ghunagatá tsi taZwaŋani ka saha da mtuta ŋa pla ghəŋ ŋaplamata Lazglafta ta dmakwa‡ mu. Tsayana vərɗa ɗvutá mndu, da thə amu kazlay:Tiŋəl amu ta ɗvutá Lazglafta kəʼa.

11 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu, ka simantsa ya ɗvuta Lazglafta ta amu katsiya, ɗvama ɗva amu guli ta vgha mu saninda sani. 12 Haɗ mndu ta kəɗ nghaŋtáLazglafta§ nda iraniwa. Tsa ɗvutá vghamuta ɗvuta mu sani nda sani ya ná, nzakwaLazglafta ta gɗavata kawadaganda amu tsa.Ta ɗvuɗva mu ta Lazglafta dar manda yakumaŋ tsi kəʼa guli.

13 Lazglafta ná, vlamavla ta Sulkum.Tsaya kəl mu ka grafta kazlay: Tagɗavagɗa amu kawadaga nda tsi, tsatsiguli ta gɗavagɗa kawadaga nda amu kəʼa.14 Ghunaga ghuna Lazglafta ta zwaŋanita nzakway ka mnda mba mndu ta ghəŋahaɗik*, ka nghaŋtá aŋni nda ira ŋni, tsayata mnə aŋni ŋa mnduha. 15Mndu ta mnaybaŋluwa kazlay: Yesu ná, Zwaŋa Lazglaftaya kəʼa, nda nza nzakwa Lazglafta nda tsamndu ya, nda nza nzakwa tsatsi guli ndaLazglafta. 16 Amu ná, nda sna amu kazlay:Ɗvuɗva Lazglafta ta amu. Ta tsaya faftaamu guli ta ghəŋa mu.

Lazglafta ná, ɗvu ya. Tsaya tama, mnduta gɗata ta ɗvamndu ná, nda nza nzakwaninda Lazglafta nda nza nzakwa Lazglaftaguli nda tsatsi. 17 Dzaʼa kəl amu ka graftakazlay: Ta ɗvay amu ta Lazglafta dar kəʼaná, wya tsi: Baɗu tsafitik dzaʼa tsə Lazglaftata guma ta ghəŋa mnduha ya ná, haɗ amudzaʼa zləŋa tsa guma ya wu, kabga nda nzanzakwa mu ta ghəŋa haɗik ka guram ndaYesu. 18 Ka nda sna amu kazlay: ƊvuɗvaLazglafta ta amu, haɗ amu dzaʼa zləŋay wa.Tsa ɗvutaɗvu Lazglafta ta amu ya ná, tahliŋtá zləŋ ɗekɗek ma amu. Ala, ka tata

‡ 3:23 Ngha ta Yuhwana 13:34, 15:12, 17. * 4:1 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 13:2-6. † 4:9 Ngha ta Yuhwana 3:16.‡ 4:10 Ngha ta 2:2. § 4:12 Ngha ta Yuhwana 1:18. * 4:14 Ngha ta Yuhwana 3:17, 4:42.

1 Yuhwana 4:19 321 1 Yuhwana 5:19zləŋmndu katsi, murmura ŋuɗufani, ta fa aghəŋani ta tsa ɗvuɗvu Lazglafta ya wu, kəltsi ka zləŋ.

19Amu ná, ɗvuɗvamu ta Lazglafta kabgatiŋəl tsatsi ta ɗvuta amu. 20 Ka «ɗvuɗvayu ta Lazglafta» ka mndu, tata husaŋhusazwaŋamani katsi ná, tsakalawi tsa ta tsakaltsamnduya, ɗvu a ta Lazglaftawa. Kaɗvu amndu ta zwaŋamani ya nghaŋ tsi nda iraniwu katsi ná, waka a dzaʼa ɗvutá Lazglaftaya kul nghaŋtá tsi na? 21 Ka ɗvuɗva yu taLazglafta ka mndu katsi ná, ka ɗvuɗva tsita zwaŋamani† guli, ka zlaha Kristi mnata.

5Zlghafta ta Zwaŋa Lazglafta, tsaya

ghuɓasaptá ghəŋa haɗik1 Dər wati ma mndu ta zlghaftá mnay

kazlay: Yesu ná, Kristi ya kəʼa, tsa mnduya ná, nda na ka Zwaŋa Lazglafta. Kaɗvuɗva tsa mndu ya ta Dani Lazglafta katsiná, dzaʼa ɗvuɗva guli ta zwana Lazglafta.2 Ka ɗvuɗva mu ta Lazglafta, ta snaymu ta zlahani guli ná, tsaya kəl amuka snaŋta ɗvuɗva mu ta Zwana Lazglaftakəʼa. 3 Snata mu ta zlaha Lazglafta ná,tsaya ɗvafta mu ta Lazglafta kahwathwata.Bla a tsa zlahuhani* ya guli wa. 4 Indazwana Lazglafta ná, ghuɓasapghuɓasa həŋta ghəŋa haɗik. Nda ghuɓasa ghəŋa haɗik,kabga nda fa ghəŋa mu ta Yesu Kristi. 5Wamndu ta ghuɓasaptá ghəŋa haɗik na? Bamndu ta zlghafta kazlay: Yesu ná, ZwaŋaLazglafta ya kəʼa ta ghuɓasapta.

Masləmtsəka Yesu Kristi6 Yesu Kristi ná, sasa ta ghəŋa haɗik, ka

lamə tsi nda ma ima batem, ka pghiŋtá tsita usani ma mtakwani†. Lami nda ma imabatem kweŋkweŋ yeya wu, pghiŋpgha tausani guli. Sulkuma Lazglafta ta mnamatátsa skwiha ya kazlay: Mantsa ya nzakwanikəʼa, kabga haɗ tsatsi ta tsakalawi wa.7 Hkən skwi‡ ta maramaŋta kazlay: Yesuná, Zwaŋa Lazglafta ya kəʼa. 8 Tsa skwihahkən ya ná, mamu Sulkuma Lazglafta, ndaimi, nda us. Tsa skwiha hkən ya ná, kaskwa turtuk gwaɗa taŋ. 9Ka si ta tsuʼay muta gwaɗa ta mnata mnduha ta ghəŋa skwita nghaŋta həŋ ya ní, malaghumala a ŋa

Lazglafta ma gwaɗa ta mnata, ka ŋa mn-duha ra? Lazglafta ka ghəŋani ta mnaŋtátsa skwiha ya ta ghəŋa zwaŋani. 10Mndu tazlghaftá Zwaŋa Lazglafta ná, nda sna tsatsikazlay: Kahwathwata tsa skwiha ya kəʼa.Mndu kul zlghaftá Lazglafta guli ná, niŋnata Lazglafta ka tsakalawi, kabga kwalanikul zlghaftá skwi mna Lazglafta ta ghəŋazwaŋani. 11 Vlamavla Lazglafta ta hafu ŋakɗekedzeŋ. Tsa hafu ya guli ná, nda mazwaŋani Yesu ta mutsakwa tsi. Mantsa yaka Lazglafta mnamata. 12Mndu ta zlghaftáZwaŋa Lazglafta, nda mutsa hafani. Mndukul zlghatá Zwaŋa Lazglafta guli ná, mutsaa hafani§ wa.

Hafu ŋa kɗekedzeŋ da Lazglafta13 Vindaghunaf vinda yu ta tsa skwiha

ya, ŋa kaghuni gwal ta zlghaftá ZwaŋaLazglafta, kada grafta kuni kazlay: Mut-safmutsa kuni ta hafu ŋa kɗekedzeŋ kəʼa.14 Ta lagha mu ta kəma Lazglafta da ɗawaskwi manda ya ta zɗəganata ná, har ghəŋamu, kabga ta snamasna. 15 Ka nda sna mukazlay: Ta snamasna ta inda skwi ta ɗawumu da tsi kəʼa, nda sna mu guli kazlay: Tavlamavla kahwathwata ta inda skwi ɗawaŋmu kəʼa.

16 Ka nda ngha mndu ta zwaŋamanita ga dmaku, dzaʼa kwal kul klaghata damtaku ŋa kɗekedzeŋ katsi, ka maga tsi taduʼa da Lazglafta ta ghəŋa tsa mndu ya ŋavlaŋta Lazglafta ta hafu. Tsa hafu ya, ŋagwal ta ga dmaku dzaʼa kwal kul klaghatáhəŋ da mtaku ŋa kɗekedzeŋ dzaʼa vla lu.Mamu dmaku ta kla mndu da mtaku ŋakɗekedzeŋ. Mna a iʼi kazlay: Ka magakuni ta duʼa da Lazglafta ta ghəŋamndərgatsaya kəʼa wa. 17 Inda skwi ta magə lu kulɗinaku ná, dmaku ya. Nziya nza tsi, mamudmaku kul haɗ ta kla mndu da mtaku ŋakɗekedzeŋ.

18 Nda sna amu kazlay: Dər wati mamndu ta nuta ka Zwaŋa Lazglafta ná, haɗta gəgəltá dmaku wa. Zwaŋa Lazglafta tanghay, laviŋ a halaway ta ksaŋta wa.

19 Nda sna amu kazlay: Nda na amu kazwana Lazglafta kəʼa. Sanlaha ma mnduhata ghəŋa haɗik ná, ta ma dzva halaway həŋdemdem.

† 4:21 Ngha ta Mata 22:36-40, Markus 12:28-31, Lukwa 10:25-28. * 5:3 Ngha ta Yuhwana 14:15. † 5:6 Ngha taYuhwana 19:34. ‡ 5:7 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 19:15. § 5:12 Ngha ta Yuhwana 3:36.

1 Yuhwana 5:20 322 1 Yuhwana 5:2120 Nda sna amu guli kazlay: Sasa Zwaŋa

Lazglafta ta ghəŋa haɗik ka vlamatá tsi taɗifil ŋa snaŋtá vərɗa Lazglafta kəʼa. Kandiʼaftá mu ta vgha nda vərɗa Lazglaftanda ya nda zwaŋani Yesu Kristi. Tsatsiná, vərɗa Lazglafta ta vlamatá hafu ŋakɗekedzeŋ ya.

21 Zwana ɗa, ɗasuwa ka kuni, yaha kunida ŋana vgha nda skwa wuyay.

2 Yuhwana 1 323 2 Yuhwana 13

Mahisa tsghatá lwa2 Yuhwana

Ga zgu1 Iʼi glatamndu ta vindaftá na tsghatá lwi

ná, ŋa makwata rka ya zbap Lazglafta, ndaya ŋa zwanani ya ta ɗvu yu kahwathwata.Iʼi turtukwa ɗa yeya a ta ɗvutá kaghuni wu,nduk nda inda gwal nda sna ta kahwath-wata tani. 2 Ta ɗvay ŋni ta kaghuni kabgamamu kahwathwata, dzaʼa gɗavagɗa gulima amu.

3Máka vlamavla Lazglafta ta nzakway kaDa nda Yesu Kristi ta nzakway ka Zwaŋani,ta zɗakatahuɗani nda tawa hiɗahiɗani, ndazɗakwani ŋa nzakwa mu ma kahwathwatanda ya ma ɗvutá mndu.

Kahwathwata, nda ɗvu4 Manda snaŋta ɗa kazlay: Ŋanaŋa san-

lahama zwana gha ta kahwathwata mandaya taghamaf Da mu Lazglafta kəʼa ná, katuta yu da rfu katakata. 5 Ari makwatarka, ya lfiɗa zlahu a na skwi ta vindaghaftana wu, va tsa zlahu da amu daga mandazlrafta* mu ta zlghaftá gwaɗa Lazglaftayeya. Skwi ta ndəɓu yu ta dzvu da kaghaná, ɗvumaɗva amu gwal ta zlghafta Kristita vghamu. 6Vərɗa tvaɗvutámndumandaya kumaŋ zlaha Lazglafta ná, tsaya nzataghuni nda ɗvutá mndu, kabga mantsa yataghamafta lu daga zlrafta mu ta zlghaftágwaɗa Lazglafta.

Ɗasuwa ka kuni nda gwal ta tsakalawi7Kəl yu ka mnay mantsa ná, nda ndəgha

gwal nana mndu ta tamtá vgha ma ghəŋahaɗik. Ka həŋ ta mnay ná, ka mndutsakwam a saha Yesu Kristi ta ghəŋa haɗikwu, ka həŋ. Tsa mndu ta mnay mantsaya ná, ghuma Kristi ya. Tsatsi ná, nanasanlaha ma mnduha ta nanə tsi. 8Ɗasuwaka kuni nda həŋ, da dəɗəgudughunustahyahya skwi ya mutsaf kuni da aŋni, yadzaʼamutsay kuni ta nisəla ghuni katakata.

9 Dər wati ma mndu ta kwal kul ŋanatátagha skwa Kristi, ka tsanaghatá ŋani ndatsa, ta ndiʼa a nzakwani nda Lazglafta wa.Ala ka gɗavagɗa mndu ma tagha skwitaghanaf Kristi katsi ná, nda ndiʼa nzakwa

tsa mndu ya nda Da mu Lazglafta nda yanda Yesu Kristi Zwaŋani. 10 Ka Lagha lamndu da Kaghuni, ka taghə tsi ta skwitskəm nda skwi taghaghunaf Kristi katsiná, ma tsuʼaf kuni ta tsa mndu ya ma həgaghuni, ma gə kuni dər zgu ŋani. 11 Ka«huɗukhuɗuk» ká mndu ganaghatá zgukatsi ná, nda gwa wa tsa mndu ya ma tsaghwaɗaka slnani ya.

Ga zgu12Ta tekeʼa ndəghata pɗakwa skwiha má

ŋa mnaghunata ɗa mndani, tsaw va a yuta vindaghunafta nda vinda ta ɗelewer wu.Ta kumay yu ta laba ɗa nda la da kaghuni,ka nzata mu, ka gwaɗuvusta mu ka skwaturtuk. Kada zɗavafta ŋuɗufa mu.

13 Ta ga zgu zwana mukuma gha ya zbapLazglafta guli ŋa gha.

* 1:5 Ngha ta Yuhwana 13:34, 15:12, 17.

3 Yuhwana 1 324 3 Yuhwana 15

Mahkəna tsghatá lwa3 Yuhwana

Ga zgu1 Iʼi glatamndu ta vinda na ɗelewer na ŋa

gra ɗa Gayus* ya ta ɗvu yu kahwathwata.2 Zwaŋama ɗa, ta kumay yu ta nzakwa

inda skwi demdem ɗina da kagha. Máɗughwana ka nzakwa gha ma sluʼuvghagha manda nzakwa gha ma zlghay ndaŋuɗufa gha ya.

Gayus mnda kahwathwata3 Tuta yu da rfu katakata manda sagha

zwanama da rusay ŋa ɗa ya káka ta nzakuta vərɗa tvi nda ŋuɗuf turtuk. Nda snayu guli kazlay: Mantsa ya nzakwani kəʼa.4Haɗ skwi taɓta snaŋtaɗa ta dihatá nzakwazwana ɗa ta vərɗa tvi wa. 5 Zwaŋama ɗa,tsa nghapta ta nghapta ka ka zwanama mazlghay nda ŋuɗuf dər má kamatbay həŋ yaná, ŋərma mndu ka. 6 Tsa mnduha kataŋka ya ná, ta ghubay həŋ ta kagha da gwalzlghay nda ŋuɗuf hadna. Ndaɗa a ɗvaftatsi ta aŋni wu, ka həŋ ta mnay. Wya dzvu,ka kɗaŋta ka ta kata mndərga tsa mnduhaya, kada kɗiŋta həŋ tawawakwa taŋmandaya ta kumə Lazglafta. 7 Tsa wawaku tawawaku həŋ ya ná, ta wawu ka maga slnaYesu Kristi həŋ. Haɗ sana skwi ta mutsaftahəŋ da gwal kul zlghaftá Yesu wa. 8 Amugwal ta zlghaftá Kristi, ɗina ka katay mu tamndərga tsa mnduha ya, kada nzakwa munda gwa ma tsa vərɗa slna ta magə həŋ ya.

Ɗaŋwa gwal guyata ghəŋ9Si vindanafvinda yu ta ɗəlewer ta Igliza

ghuni, tsaw va a Diyatref ta sna tsa gwaɗaŋni yawu, kabga ta kumay tanzakukamali.10 Baɗu laba ɗa da kaghuni ya ná, dzaʼarusanafrusa yu tamnduha ta tsa ghwaɗakaskwiha ta magə tsi ya, nda tsa raraza iʼi tararazə tsi ya. Ta ghəŋa tsaya guli ná, haɗta tsuʼa zwanama ma zlghay nda ŋuɗuf talagha həŋda taŋ kamatbay guli wa. Na sliʼasanlaha da tsuʼa mnduha ya guli ná, pyaynita həŋ, ka ŋawa həŋ mataba guyatá ghəŋ.

11 Gra ɗa ya ta ɗvu yu, ma ksə ka tasaɗa mnduha ta maga ghwaɗaka skwi, ksa

ta saɗa gwal ta maga skwi ɗina. Mndu tamaga skwi ɗina ná, nda na tsatsi ka ZwaŋaLazglafta. Mndu tamaga ghwaɗaka skwi yaguli ná, ta sna a tsatsi ta Lazglafta wa.

12 Ya wya Dematriyus ya ní, ndaɗa a taghuba mnduha wa. Ma nzakwani ná, tanghaku ŋərma slna ta magə tsi. Aŋni guliná, ŋərma mndu ya ta mna aŋni. Nda snakagha guli kazlay: Kahwathwata ta mnəŋni kəʼa.

Ga zgu13 Ta nda ndəgha skwiha ta kumə yu ta

mnaghata, tsaw va a yu ta vindaghafta ndavinda ta ɗelewer wa. 14 Nzɗavata a yu kalabə da kaghuni wu, ŋa guyakwa u tsa, ŋagwaɗay u.

15Ka nza zɗaku kawadaga nda kagha!Ta ga zgu inda graha gha hadna ŋa gha.

Ka ganaghata kagha guli ta zgu ta indagraha mu turtuk turtuk.

* 1:1 Ngha ta Slna gwal ghunay 19:29, Ruma. 16:23, 1 La Kwareŋt 1:14.

Yuda 1 325 Yuda 15

Tsgha ta lwaYuda

Ga zgu1 Iʼi Yuda ta nzakway ka kwalva Yesu

Kristi, zwaŋamani ma Yakubu*, ta vin-daghunaftá na ɗelewer na. Ta ga zgu yu ŋaghuni gwal hagaf Lazglafta Da, gwal ɗvu tsika pghata ŋa Yesu Kristi.

2 Ka nza hiɗahiɗa Lazglafta ndazɗakwani nda ɗvutámndani kawadaga ndakaghuni.

Guma ta ghəŋa gwal ghwaɗak3 Graha ɗa ya ta ɗvu yu ma ŋuɗufa ɗa,

gitagita a ta ɗvuta yu ta vindaghunaftáskwi ta ghəŋa gwaɗa ta mbaku ya ka skwaturtuk mu mida wu, kabga tsa, nda nzatkweʼ ka vindaghunafta ɗa, ŋa vlaghunatámbraku, ŋa ŋavata ghuni ma zlghay ndaŋuɗuf ya zlghaf kuni, ya vlaŋ Lazglafta tamnduhani. Tsa gwaɗa ta mbaku ya ná,haɗ dzaʼa walaŋta mbəɗavafta wa. 4 Kləyu ka mna tsaya ná, nda ndəgha mnduhata kɗikadamta da taba ghuni, ka ɓadzazɗakatahuɗa Lazglafta. «Lma a Lazglaftata magay mndu ta ghwaɗaka skwi ta kuməmndu wu,» ka həŋ ta mnay. Mantsa yavziŋta həŋ ta Yesu Kristi ta nzakway kaMgham ta ghəŋa amu. Mndərga tsa mn-duha ya ná, nda ghada vinda ta tsatá gumata ghəŋa taŋ daga ghalya.

5 Ka havaghunakhava yu ta skwi ghadakuni ta snaŋta ɓa. Ghalya, ka kataŋtáLazglafta ta la Israʼila, ka hlagaptá həŋma Masar. Ka rwanaghutá tsi ta gwal kulfaftá ghəŋa taŋ ta tsatsi. 6 Havak kuniguli ta mnduha Lazglafta ta Pak vla gamgham vlaŋ lu ta həŋ, ka zlanavatá tsavli si vlaŋ Lazglafta ta həŋ ya. Ta ghəŋatsaya kəl Lazglafta ka hlaftá həŋ ka tsamta,ka zlaŋtá həŋ ma vəl tɗika ŋa kzla kɗiŋtaLazglafta ta tsatá guma ta ghəŋa taŋ baɗutsa fitik dagala ya. 7 Havak kuni guli taluwa Suduma nda luwa Gwamura, nda sanaluwaha ta wanaftá həŋ. Ka magə mnduha

ma tsa luwaha ya ta sliʼiŋsliʼiŋmandaŋa tsaduhwalha Lazglafta ya. Ka sliʼamtá həŋ dahliri nda sluʼuvgha ya kul raku ka magaymnda səla. Ka pghamtá Lazglafta ta həŋma vu kul mtavata ɗekɗek. Tsaya ná, ŋamaranaŋtá mnduha ta skwi ya dzaʼa magəLazglafta nda gwal ta magaku mantsa ya.

8 Tsa mnduha ta lamə da taba ghuniya ná, mndərga ya ghwaɗaka skwiha yata magə həŋ. Ta sliʼamsliʼa həŋ da magaghwaɗaka skwi ta zɗəganatá həŋ mandaya ta fanaghata suni ta həŋ. Vla a həŋta glaku ŋa Lazglafta wu, mbaɗa həŋ kararaza gwal dagaladagala ta luwa. 9 DərMisel mali mataba duhwalha Lazglafta má,walaŋ a ta razanaftá halaway baɗu zlərɗaytaŋ ta wi ta ghəŋa mbla Musa wa. Skwimnana tsi kweŋkweŋ ná, «Ka dvagha dvaLazglafta†,» kaʼa, 10 Hahəŋ ta taŋ, rarazaskwi kul snaŋtá həŋ yeya ŋa taŋ. Mandanimtakmagakwa taŋ, ghəŋa zaɗaku ta kalahəŋ. 11Ɗaŋwa ŋa taŋ, kabga mndərga skwimagaKayinu ghalya tamagəhəŋ. Ka vziŋtáhəŋ ta ghəŋa taŋ ka maga ghwaɗaka skwiŋa mutsa tsedi manda ŋa Balama ghalyaguli, ŋa rwakwa taŋ kabga sliʼavafta taŋnda zlərɗutawi manda ŋa Kware‡ ghalya.12 Ta ksaku ka hula nzata ghuni ka za skwazay kawadaga nda həŋ. Ghəŋa taŋ skwisnaŋ həŋ. Hahəŋ gwal ta ŋriŋtá skwazay ma vla guyatá ghəŋa mnduha ka zaskwi, ksa a hula ta həŋ wa. Manda ŋatámatətɗu ta vusliŋ falak ya həŋ, manda fukul haɗ ta yafta dər ma fitika yakwani tsiya həŋ. Manda fu tɗiŋ lu nda slrəŋ ndaslrəŋ ta mtuta ka ghwaluta dzuŋuŋ ya həŋ.13Manda tska ta ŋəɗak ta wa sgam, tskanavəl va gamtsaʼuwakwa drəf ya na dmakuhataŋ. Manda tekwatsa ta sliʼafta ta vla taŋ kandandaraku ta luwa ya həŋ. Ma vəl ka ŋratɗik fanata Lazglafta ta vli ŋa nzakwa taŋŋa kɗekedzeŋ§.

14 Ka Inuk ta nzakway ka mandəfáŋadzidzí daga ta Adamu mnata ta ghəŋamndərga tsa mnduha ya daga ghalya na:«Wya Mgham ta saha kawadaga nda duh-walhani nda ndəgha ŋəɗdəm, 15 ŋa tsaguma ta ghəŋa inda mndu ta ghəŋa haɗik,

* 1:1 Yakubu: Ngha ta Mata 13:55, Markus 6:3. † 1:9 Ngha ta 1 Tesalunik 4:16 Ngha ta Daniyel 10:13, 21, 12:1, SunaYuhwana 12:7. Mbəla Musa: Gray nda Vrafta ta zlahu 34:6, gray nda Zakari 3:2. ‡ 1:11 Kayinu:Ngha ta Zlrafta 4:3-8, Balama: ngha ta Mbsak 22:1-35, Kware: Ngha ta Mbsak 16:1-35. § 1:13 Ngha ta Zlrafta 5:18,21:24.

Yuda 16 326 Yuda 25ŋa tsanaghatani ta guma ta inda gwal kulsna gwaɗa da tsi. Ta ghəŋa vəl maganatataŋ ta ghwaɗaka skwi, nda ya ta ghəŋaŋaslu bədzakana həŋ guli,» kaʼa. 16Ta ghəŋtsa mnduha ya mna Inuk ta tsa gwaɗa yakazlay: Ruruŋwaku nda ŋaɗa ghəŋ yeya ŋataŋ inda fitik. Skwi ta kumə ghəŋa taŋ tamagə həŋ, ghuba mndu ŋa gatu ta wi skwita gwaɗə həŋ.

Dəvu nda zlahu17Kaghuni graha ɗa ya ta ɗvu yu, havak-

wahava ta gwaɗa ghada mnduha MghamYesu Kristi ta mnaghunata. 18 Ka həŋmnaghunata na: «Mamu mnduha dzaʼaghuɓasa gwal ta zlghaftá Lazglafta makɗavakta fitikha. Nzaku manda ya kumaŋtsa ghwaɗaka ndana* taŋ ya, ŋa taŋ.» 19Tsahahəŋ ya ta klaktá daga vgha mataba mn-duha. Ghəŋa taŋ ta ɗvu həŋ. Haɗ SulkumaLazglafta ma həŋ wa.

20 Kaghuni tama graha ɗa ta ɗvu yunda ŋuɗufa ɗa, katuvuswa vgha ghuni mazlghay nda ŋuɗufa ghuni, ka glakwa kuni.Ŋavawaŋa ka maga duʼa nda mbrakwaSulkum nda ghuɓa. 21Nzawanza ma ɗvutámnda Lazglafta. Fafwa ghəŋa ghuni hzleŋata zɗakatahuɗa Mghama mu Yesu Kristiŋa mutsa hafu ŋa kɗekedzeŋ. 22 Tawawahiɗahiɗa, ka kataŋta kuni ta gwal ta dagaghəŋ. 23 Mbanafwamba ta sanlaha gulinda tɗigiŋtá həŋ ma skwi dzaʼa klamtá həŋda vu. Tawawa hiɗahiɗa ta sanlaha, amaɗaswa ka kuni da tɗamtá həŋ ta kaghuni dadmakwa taŋ.

Vlaŋta glaku ta Lazglafta24Ka nza glaku ŋa Lazglafta ya ta laviŋtá

ngha kaghuni, yaha kuni zlumbutá, tsatsidzaʼa ghuɓighunista tsezleʼ ŋa rfay ghunita rfu ta hladaghunaghatá tsi ta kəmaglakwani. 25 Ŋa Lazglafta turtukwani yata mbamafta nda ma Yesu Kristi Mghamamu ga mgham, nda mbraku, nda glaku,daga manda ghalya nda ya ndanana ha ŋakɗekedzeŋ. Amin.

* 1:18 Ngha ta 2 Piyer 3:3.

Suna Yuhwana 1:1 327 Suna Yuhwana 1:18

Suna YuhwanaSkwihamarigiŋ Yesu Kristi ma na ɗelewer

na1 Nana ɗelewer na ná, ta gwaɗay

ta gwaɗa ta ghəŋa skwi ya maranaŋYesu Kristi ta gwal ka kwalva Lazglafta.Lazglafta ta vlaŋtá tsa skwiha ya ŋamaranaŋtá həŋ, ŋa snaŋta taŋ ta skwi tadzaʼa gi magaku. Tsaya tama kəl YesuKristi ka ghunaftá duhwalani da kwalvaniYuhwana ŋa maranaŋtá tsa skwiha ya.2 Inda na skwiha nghaŋ yu na ná, gwaɗaLazglafta ya kahwathwata, masləmtsəkaYesu Kristi yu, ka Yuhwana. 3 Tfawi taghəŋa gwal ta dzaŋa na ɗelewer na. Tfawita ghəŋa gwal ta snaŋtá tsəna tsghatá lwaLazglafta na. Ka snatá inda na skwiha ndavinda na. Grafgra kazlay: Ndusakndusafitika magakwa tsa skwiha ya kəʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Iglizha ndəfáŋ4 Iʼi Yuhwana ta vinday ŋa ghuɓa Iglizha

ndəfáŋ ta haɗika Asiya.Ka vlaghunavla Lazglafta ta zɗakatahuɗani

nda zɗakwani. Tsatsi Lazglafta dagamandaghalya, va tsa tsatsi ya guli ndanana, tsatsatsi ya guli ta kəma. Ka vlaghunavlatsa Sulkumhani ndəfáŋ ta nzaku tavatadughurukwani ya, ta zɗakatahuɗi ndazɗaku guli. 5 Ka vlaghunavla Yesu Kristita nzakway ka vərɗa masləmtsək ya guli,ta zɗakatahuɗi nda zɗaku. Tsatsi nataŋtaŋa mndu ta sliʼagapta ma mtaku ndahafu. Tsatsi ta ga mgham ta ghəŋa indamghamha ta ga mgham ta ghəŋa haɗik.

Ɗvuɗva tsa Yesu Kristi ya ta amu. Kapghiŋtá tsi ta usani ŋa varagamapta madmaku. 6 Tsatsi ta namafta ka gwal ta gamgham, ka gwal ta vla skwi ŋa Lazglafta tanzakway ka Dani. Ŋani glaku nda mbrakuŋa kɗekedzeŋ. Amin!7Wya tsi dzaʼa sagha ma ghwayak.Dzaʼa nda ngha inda mnduha nda ira taŋ,nduk nda tsa gwal ta dzata ya tani.Dzaʼa taway inda mndəra mndu ta taw ta

ghəŋani.

Manda va tsaya dzaʼa nzakwa tsi. Amin!8«Iʼi zlraftani, iʼi kɗavaktani,» kaMgham

Lazglafta mnata. Tsatsi Lazglafta tambruta, tsatsi ya manda ghalya, tsatsi yandanana guli, tsatsi ya guli ta kəma.

Nghaŋta Yuhwana ta Kristi ma glakwani9 Iʼi Yuhwana zwaŋama ghuni ya ta vin-

daghunafta. Nda iʼi tani, nda kaghuni tani,nda guya vghamumaYesu. Ta kuwa turtukmu ma ghuya ɗaŋwa. Suʼuway ta suʼu mudemdem. Ma ga mghamani mu. Ksafksalu ta iʼi, ka klaghata vziŋta ta tsatá haɗikma takataka drəf ta hgu lu ka Patmus*,ta ghəŋa vəl mnay ɗa nda tvani ta gwaɗaLazglafta nda kahwathwatani ya marigiŋtsi ma Yesu.

10 Ma sana fitik baɗu Dəmas, ka ksutaSulkumnda ghuɓa ta iʼi. Ka snaŋta yu ta lwita gwaɗata nda lwi dagalamanda ghudzagaduli nda ga mahulhula ɗa. 11 Kaʼa mantsa:«Klafkla ta ɗelewer ka vindamta kamida taskwi nghaŋ ka. Ka tsaghanafta ka ta ghuɓaIglizha ndəfáŋ, ta nzakway ka luwa: Afisus,Samirna, Pergam, Tiyatir, Sardis, Filadelfinda Lawdikiya,» kaʼa.

Na snaŋta ɗa ta tsa lwi ya, 12 kambəɗavata yu ka nghay ka wa tsa mnduta gwaɗa nda iʼi ya. Mbəɗavata ɗa, kanghaŋta yu ta pitirlaha dasu ndəfáŋ. 13Matakataka taŋ, mamu sana mndu ta sladumanda tsatá Zwaŋa mndu, nda suɗatá lgutzutut dikw ta səla ta vghani, hbana tsi maghuva nda ɓanava magaf lu nda dasu. 14Kaŋusliŋ tilil swidi ma ghəŋani manda ɓataswida tuwak nda ya manda ɓata papla. Tazlghaku iri ma ghəŋani manda vu. 15 Tawuɗaku səlahani manda kufur sluwap luma vu. Manda ghudzaga bərzlakwa imika lwani ta ghudzaga. 16 Ka ŋanatá tsi tatekwatsaha ndəfáŋ ma dzva zeghwani. Kasabə kafay nda za slərpuhani his his mawani. Ta wuɗaku kumani manda wuɗakwafitik ma ghəŋ. 17 Manda nghaŋta ɗa, kazləmbatá yu ta kəmani manda mndu ndamta. Ka faftá tsi ta dzva zeghwani ta iʼi, kaʼamantsa: «Ma zləŋ ka ta zləŋ! Iʼi taŋtaŋani,iʼi kɗavaktani†, 18 iʼi hafu. Si nda mta yu,ama nda hafu yu ndana ŋa kɗekedzeŋ. Ma

* 1:9 Patmus: sana zwaŋa vli ya ta tsavata ma drəfa Ege, ta maga meli 100 nda luwa Afisus. Vli ya tahlaghata lu ta gwal ta tsanaghata la ŋumna Ruma ta guma ta həŋ, na tsa vli ya. † 1:17Aya 13. 15: Ngha ta Daniyel 7:13, nda 10:5, nda 7:9, nda 10:6. Aya 16:17. Ngha ta Isaya 49:2, Hebru 4:12, Isaya 44:6, nda48:12.

Suna Yuhwana 1:19 328 Suna Yuhwana 2:17

dzva ɗa ŋanata yu ta makuɓla mtaku ndahəga mtaku tani. 19 Vinda tama ta indaskwi ya nghaŋ ka, nda inda skwi ya tamagaku ndanana, nda inda skwi ya dzaʼagi sagha tahula tsa. 20 Wya klatá ghəŋaskwi ya nda ɗifa ma na tekwatsaha ndəfáŋta nghə ka ma dzva zeghwa ɗa, nda ya maPitirlaha dasu ndəfáŋ na: Tsa tekwatsahandəfáŋ ya ná, duhwalha Lazglafta ta ghəŋaghuɓa Igliz ndəfáŋ ya. Tsa pitirlaha ndəfáŋya guli ná, tsa Igliz ndəfáŋ yeya guli.»

2Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma Luwa Afisus

1 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-way ka ŋa Igliz ma luwa Afisus:

«Wya skwi ya mna mndu ya ta ŋanatatekwatsaha ndəfáŋ ma dzva zeghwani, tambaɗa mataba pitirlaha dasu ndəfáŋ. Kaʼamantsa: 2 Nda sna yu ta slnaha gha, tadzadza ka ta vgha meʼ ka magay, ta ŋavaŋaka. Haɗ ka ta dzrawi nda gwal ta sidi wa.Ghunatámndu ŋni, ka sanlahamamnduhata mnay. Tsaw ta ghunata mndu a həŋ kaygulimataba tsawa. Ka dzəghaŋtá ka ta həŋ,ka tsatsaftá ka kazlay: Gwal tsakalawi həŋkəʼa. 3 Ta ŋavaŋa ka, ka suʼa ghuya ɗaŋwata ghəŋa gwaɗa ta iʼi. Haɗ ka ta rwa malagulu wa. 4 Ama, mamu sana skwi ta dvuyu ta kagha ta ghəŋani. Ɗvəgla a ka ta iʼimanda ya si ta ɗvə ka taŋtaŋ wa. 5 Havakhava, ka ma vəl ga zlambuta ka ya. Kapayanata ka ta nzakwagha, ka vranafta kata nzakwa gha manda va ya si ghalya. Kakwalaghukwala ka ta mbəɗanafta nzakwagha katsi, dzaʼa laghala yu da slaghaghata,ŋa klaghuta pitirla gha ma vlani. 6 Nziyanza tsi ná, mamu sana skwi ta zɗigihata makagha. Ta husa gha husa slna la Nikwalaymanda va ya ta husihata tsi ta iʼi ya guli.

7 «Ka mamu sləməŋa snay da mndu, kasna tsi ta skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz.

«Ŋa gwal ta zaktá ghwa ya, dzaʼa vlaŋvlayu ta fwa hafu ta slanaghata lu ma gamaLazglafta* ya ta həŋ, ŋa zay taŋ.»

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Samirna8 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-

way ka ŋa Igliz ma luwa Samirna:

«Wya gwaɗa ta mnə mndu ta nzakwayka taŋtaŋani nda kɗavaktani, mndu ya sita mtuta ka vragapta nda hafu ya. 9 Ndasna yu ta sa duni ta sə ka, nda pɗa gha.Tsaw ka gadghəl ka. Nda sna yu ta rutsakya ta pghə lu ta kagha, nda ya ta pghə tsagwal ta mnay kazlay: La Yahuda aŋni kəʼaya, tsawmantsa ya a həŋ wu, guyata ghəŋamnduha halaway həŋ. 10 Ma zləŋ ka taghuya ɗaŋwa ya dzaʼa ka da ghuyay. Yawyahalaway dzaʼa hlafta sanlaha ma kaghunika pghamta ma gamak ŋa dzəghaghunata,ŋa zaghunatá fitik ghwaŋ ta giri ŋa ghuni.Ka sladafta ka ta zlghay nda ŋuɗufa gha dərŋa dzata kagha tsi. Dzaʼa vlaghavla yu tahafu ŋa nisəla vəl zata gha ta ghwa.

11 «Mndu ya nda sləməŋa snay, ka sna tsita skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz.

«Mndu ya ta zata ghwa ná, haɗ mtakwamahis dzaʼa walaŋta ksaŋta wa,» kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Pergam12 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ya ta

nzakway ka ŋa Igliz ma luwa Pergam:«Wya gwaɗa ya mna mndu ta ŋanata

kafay ya nda za wani his his. 13 Nda snayu kazlay: Ma vla ga mghama halawaynzata ka kəʼa. Kulam nda tsa, ndiʼafndiʼaka ta vgha ta iʼi. Zlana a ka ta zlghay ndaŋuɗufa gha, dər ma fitika dzata Aŋtipas tanzakway ka ŋərma mndu, ka masləmtsəkaɗa ma luwa ghuni, ma vla nzakwa ha-laway ya wa. 14 Ama wya skwiha tadvaghaghata yu: Mamu sanlaha matabaghuni ta ɗvutá tagha skwa Balam, ya tataghanaftá Balak, ka pghamta zwana la Is-raʼila da ga dmaku, ŋa za sluʼa skwa wuyay,nda ya ŋa maga sliʼiŋsliʼiŋ† ya. 15 Mandatsaya guli ná, mamu sanlaha mataba ghunita ɗvuta tagha skwa la Nikwalay‡ guli.16 Mbəɗanafmbəɗa ta nzakwa gha. Kambəɗanaf a ka wu katsi, wya yu ta gi laghaslaghaghata. Dzaʼa lmay ŋni nda həŋ ndakafay ya ta sabi ma wa ɗa.

17«Kamamumndu nda sləməŋa snay, kasna tsi ta skwi ta mnanata Sulkum ta Igliz!

«Mndu ya ta zatá ghwa ná, dzaʼa vlaŋvlalu ta skwa zay ya nda ɗifa. Dzaʼa vlaŋvla yuta inda taŋ guli ta pala ka ŋusliŋ ya vindaf

* 2:7 Ngha ta Zlrafta 2:8. 9, nda Suna Yuhwana 22:2. † 2:14 Ngha ta Mbsak 31:16 nda 25:1-2. I Balama nda Balak:Ngha ta Mbsak 22:24. ‡ 2:15 Ngha ta 2:6, nda skwi ya ŋa ŋanata. § 2:17 Ngha ta Sabi 16:14. 15, 33:34 nda Isaya62:2, 65:15.

Suna Yuhwana 2:18 329 Suna Yuhwana 3:7lu ta lfiɗa hgu§ tida. Tsa hgu ya ná, haɗsana mndu nda sna wu, ba tsa mndu tazlghafta ya,» kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Tiyatir18 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ya ta

nzakway ka ŋa Igliz ma luwa Tiyatir.«Wya gwaɗa ya mna Zwaŋa Lazglafta

ya ta zlghaku iri ma ghəŋani manda zl-ghakwa vu, ta wuɗaku səlahani manda ku-fur sluwap luma vu ya. 19Kaʼamantsa: Ndasna yu ta slnaha ya ta magə ka, nda ɗvamndu ya ta ɗvə ka, nda gɗavata ya gɗava kama zlghay nda ŋuɗuf. Nda sna yu kazlay:Mal slnaha gha ya ta magə ka ndanana kaya maga ka taŋtaŋ kəʼa. 20Amamamu skwiya ta dvaghaghata yu ta ghəŋani. Zlanaŋ-zla ka ta tvi ta sana marakw ta hgə lu kaZizabel*, ta mnay kazlay: Mnda kla lwaLazglafta yu kəʼa ya. Mbaɗa kəʼa ka taghatsakalawi, ka nanaghatá gwal ta ksihataslna ɗa da maga sliʼiŋsliʼiŋ, nda ya da zasluʼa skwa wuyay. 21 Zlanaŋzla yu ta fitikma ŋa mbəɗanaftani ta nzakwani, ama vaa ta zlaŋta maga tsa sliʼiŋsliʼiŋani ya wa.22 Tsaya tama, dzaʼa vzafvza yu ta ghzləŋaghuya ɗaŋwa. Dzaʼa ganapga yu ta irikatakata ta inda gwal ta hliri nda tsi guli.Ala, kambəɗanafmbəɗa həŋ ta nzakwa taŋ,ka zlaŋta maga tsa ghwaɗaka slna taŋ ndatsi ya katsi, ba tsa kasiʼi. 23 Ta ghəŋa tsayaguli, dzaʼa rwanarwa yu ta zwanani. Tsayadzaʼa kəl Igliz ka snaŋta kazlay: Iʼi mndatsatsafta skwi ma ndana mndu, nda skwima ŋuɗufa mndu tani kəʼa. Taɓ ta slna yamaga† mndu dzaʼa planamta yu ta mnduguli.

24 «Ama pɗakwa kaghuni gwal zlghaynda ŋuɗuf ma luwa Tiyatir, kul snata tsaghwaɗaka tagha skwi ya, kul taghaftá tsaskwi ta hgə həŋ kazlay: Ɗifata skwa ha-laway kəʼa ya, haɗ sana skwa ndəgaku tafaghunaghata yu wa. 25 Ŋanawaŋa kah-wathwata ta zlghay nda ŋuɗufa ghuni tavragaghata yu.

26 «Mndu ya ta zata ghwa, ta ŋanata slnaɗa ha ka kɗavaktani, dzaʼa vlaŋvla yu tambraku ta ghəŋa indamndəramndu. 27Tsambraku dzaʼa vlaŋta yu ya ná, tsa mbraku

vliha Da ɗa yeya. Ŋa gayni ta mghamnda saraka kufur ta ghəŋa mnduha. Dzaʼadzaɓiŋdzaɓa ta ghwaɗaka mnduha, mandaya ta dzaɓiŋta lu ta siga rɓisl ya. 28 Dzaʼavlaŋvla yu ta gumbəzla sərɗək‡ guli.

29«Kamamumndu nda sləməŋa snay, kasna tsi ta skwi ya ta mnə Sulkum ŋa Igliz,»kaʼa.

3Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Sardis

1 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-way ka ŋa Igliz ma luwa Sardis.

«Wya skwi mna mndu ta ŋanataSulkumha ndəfáŋ ka ŋa Lazglafta ndatekwatsaha ndəfáŋ. Kaʼa mantsa: Nda snayu ta inda slnaha gha. Nda hafu ma iʼi kaka ta gray, tsaw nda mta ka. 2 Sliʼavaksliʼa,mbra ta gwal ta nda hafu ma həŋ sliʼefsliʼefa makəɗ həŋ da kɗivta. Ta nghə yu taslna gha ta kəma Lazglafta ɗa ná, kɗanaka ka wa. 3 Havakhava gha tama ka kinawumutsafta ka ta skwi taghaghaf lu nda yaka ka snaŋta. Snasna ka mbəɗanafta kata nzakwa gha. Ka si va a ka ta snata wu,dzaʼa laghala yu manda ghali ksaghaghata,snaŋta a ka, ka ta wati luwa dzaʼa laghayu wa*. 4 Nziya nza tsi, mamu sanlaha mamnduha gha, ma va tsa luwa Sardis ya kulŋriŋta lguta taŋ. Tsahaya, dzaʼa sliʼi həŋkawadaga nda iʼi nda suɗata lguta ŋusliŋ,kabga raŋra ta həŋ.

5«Mantsa ya dzaʼa suɗanavata lu ta lgutaŋusliŋ ta mndu dzaʼa zata ghwa. Haɗ yudzaʼa walaŋta hərɗiŋta hgani ma defteraya vindam lu ta hga gwal nda hafu ŋakɗekedzeŋwa. Dzaʼamnaŋmna yu ta hganita kəma Da ɗa, nda ya ta kəma duhwalhanikazlay: Ŋa ɗa həŋ kəʼa.

6 «Ka mamu mndu nda sləməŋa snay, kasna tsi ta skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz,»kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Filadelfi7 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-

way ka ŋa Igliz ma luwa Filadelfi.«Wya gwaɗa ta mnə mndu ya nda

ghuɓa. Tsatsi kahwathwata, tsatsi taŋanata makuɓla mgham Dawuda. Ka guna

* 2:20 Ngha ta 1 Mghamha 16:31, 19:1. 2, 2 Mghamha 9:22, 30. † 2:23 Ngha ta Zabura 7:10, Irmiya 17:10, Zabura62:13. ‡ 2:28 Ngha ta Zabura 2:8. 9, grafgra nda Mbsak 24:17, Suna Yuhwana 22:16. * 3:3 Grafgra nda Mata24:43. 44, Lukwa 12:39. 40, 1 Tesalunik 5:2, 2 Piyer 3:10.

Suna Yuhwana 3:8 330 Suna Yuhwana 4:5guna tsi, haɗ wa mndu ka hafta wa. Kahafha tsi guli, haɗ wa mndu ka gunata guliwa. 8 Kaʼa mantsa: Nda sna yu ta indaslnaha gha. Nda sna yu guli kazlay: Ndahta mbrakwa gha kəʼa. Kulam nda va tsayatani, ŋanaŋa ka ta gwaɗa ɗa. Ta mna a kakazlay: Sna a yu ta kaghawu kəʼa nda iʼi wa.Tsaya tama, ta gunagha guna yu ta watgha.Haɗ mndu dzaʼa hafta wa. 9 Wya skwidzaʼa yu magay ŋa guyata ghəŋa mnduhahalaway ta mnay kazlay: La Yahuda aŋnikəʼa, kul nzakway manda tsaya. Tsakalawita tsakalə həŋ. Dzaʼa tiŋwaftiŋwa yu tahəŋ ŋa lagha da tsəlɓu ta kəma gha kavla glaku ŋa gha, ŋa snaŋta taŋ kazlay:Ɗvuɗva† yu ta kagha kəʼa. 10 Manda vaya ŋana kagha ta gwaɗa ɗa ka gɗavatamida ya, dzaʼa ŋa gha ŋa iʼi ta kagha gulima ghuya ɗaŋwa dzaʼa dəɗanaghatá indaghəŋa haɗik ŋa dzəghaŋtá həŋ ya. 11Ndusayu ka lagha. Ŋanaŋa nda mbraku ta tsaskwi da kagha ya, kada kwala sanimamnduklugudughusta nisəla zata ghwa gha.

12 «Dzaʼa nanafna yu ta mndu ta zataghwa ka guguɗi ma həga Lazglafta ɗa. Haɗdzaʼa walaŋta sabi mida wa. Dzaʼa vin-dafvinda yu ta hga Da ɗa nda hga luwa Daɗa tani tida. Tsa luwa ya ná, lfiɗa Ursalimaya dzaʼa saha ta luwa, ghunaf Lazglafta.Dzaʼa vindafvinda yu guli tida ta lfiɗa hgu‡ya mutsaf yu.

13 «Ka mamu mndu nda sləməŋa snay,ka sna tsi ta skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz,»kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Lawdikiya14 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-

way ka ŋa Igliz ma luwa Lawdikiya.«Wya gwaɗa ta mnə mndu ta hgə lu ka

Amin. Mndu ya ta nzakway ka vərɗa tugh-wani nda kahwathwatani. Nda ma tsatsimagafta Lazglafta ta inda skwi demdem.15 Kaʼa mantsa: Nda sna yu ta inda slnagha. Nda sna yu kazlay: Ləŋləŋa a ka wu,ghwitaktaka a ka wu kəʼa. 16 Ma ta dərnzakwa gha ləŋləŋa ka ghwitaktaka a tsi.Dzaʼa vnihigiŋvniha yu ta kagha ma wa ɗa.17Ka kagha ta mnay na: Ka gadghəl yu, ndana yu ka gadghəl, “haɗ sana skwi ta pɗu yu

wu,” ka ka. Tsaw sna a ka kazlay: ɗaŋwaŋa gha, ta ksaku ka ka hiɗahiɗa kəʼa wa. Kapɗu ka, ka fərdiʼu ka, nda ghulpa ka guli.18Hiɗaku ya ta vlə yu ŋa gha ná, skwa da iʼita dasu ya sluwap lu ma vu, ka da nzakwaka, ka gadghəl. Skwa guli ta lguta ŋusliŋ ŋasuɗavata gha, ka bukwanatá hula nzakwagha ka fərdiʼu. Skwa ta ghwana skwi ta iriŋa ta ira gha, kadanghaŋta ka ta vli. 19Gwalta ɗvaf§ yu ná, ta dvay yu ta həŋ, ta zlahayyu ta həŋ. Mantsa ya, ŋavaŋa ka payanataka ta tva gha. 20Wana yu ta sladu ta watghaka dza watgha. Ka snaŋsna mndu ta lwa ɗaka gunihata wa tgha, dzaʼa lamla yu da taŋ,dzaʼa zay yu ta skwa zay kawadaga nda tsi,dzaʼa zay tsatsi kawadaga nda iʼi guli.

21 «Mndu ya dzaʼa zata ghwa, dzaʼanzanafnza yu kawadaga nda iʼi ta dughu-rukwa ɗa, manda va ya za iʼi ta ghwa kanzaftá yu kawadaga nda Da ɗa ta dughu-rukwani ya.

22«Kamamumndu nda sləməŋa snay, kasna tsi ta skwi mnə Sulkum ŋa Igliz,» kaʼa.

4Falaha ta luwa ma glakwa Lazglafta

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta gunatáwatgha ta luwa.

Ka snəglaŋta yu ta tsa lwi si tagwaɗgihata nda lwi dagala mandaghudzaga duli ya kay. Kaʼa nda iʼi mantsa:«Safsa da hadna ka maraghata yu ta skwiya dzaʼa magaku tahula tsa,» kaʼa.

2 Ka gi klaghata Sulkum ta iʼi. Ka ng-haŋta yu ta sana dughurukwa ga mgham.Ta tsa dughuruk ya, mamu sana mndu tanzaku tida. 3 Tsa mndu ta nzaku tida ya,ta wuɗaku manda sana palaha ta hgə luka Dzaspa nda Sardwaŋ. Dakwambuhwalita wuɗaku manda pala ta hgə lu ka Im-rud* ta wanaftá tsa dughuruk ya. 4Mamudughurukha hisambsak fwaɗ mida guli tawanafta tsa dughuruk ya. Hisambsak fwaɗmida galata mnduha guli ta nzanzafta tida,nda susuɗatá lguta ŋusliŋ ta vgha taŋ, ndawawa ta zewzewa dasu guli ma ghəŋa taŋ.5Mamu wuɗakwa luwa, nda hlawa skwiha,nda ghudzaga luwa ta sliʼagapta ma tsadughuruk ya. Ta kəma tsa dughuruk ya,

† 3:9 Ngha ta Isaya 49:23, 60:14, 43:4. ‡ 3:12 Ngha ta Isaya 62:2. § 3:19 Ngha ta Mahdihdi hdi 3:12, nda Hebru12:6. * 4:3 Aya 2-3: Ngha ta Izekiyel 1:26-28, 10:1. Imrud: Ngha ta 21:19-20 nda skwi ŋa ŋanata gha. † 4:5 Nghata Sabi 19:16, Izekiyel 1:13, Zakari 4:2.

Suna Yuhwana 4:6 331 Suna Yuhwana 5:11mamu pinatá vu ndəfáŋ. Tsa pinatá vuhaya ta nzakway ka Sulkumha Lazglafta†nɗəfáŋ. 6 Mamu sana skwi guli ta kəmatsa dughuruk ya manda dərəfa kwalaba tawɗaku manda dalagar.

Ma takataka tsa dughuruk ya nda ya ndata hulani ta wanafta ná, mamu sana skwihanda hafu ma həŋ, ka iriha dzeʼdzeʼ ndatvə kuma taŋ nda ya nda tvə hula taŋ.7 Tsa taŋtaŋa skwi nda hafu mida ya ná,manda rveri nzakwani. Tsa mahisani yaguli, manda zwaŋa lghəŋ nzakwani. Tsamahkənani ya,manda kumamndukumani.Tsa mafwaɗani ya guli, manda dzala tandəru‡ ya nzakwani. 8Tsa skwiha fwaɗndahafu ma həŋ ya ná, mkuʼ mkuʼ zlambakhataŋ. Ka iri dzeʼdzeʼ wawa ta zlambakha taŋnda vli nda ma huɗani tani.«Nda ghuɓa! Nda ghuɓa! Nda ghuɓa!Na nzakwa Mgham Lazglafta,ya nda mbra.Kagha manda ghalya,kagha ndanana,kagha guli dzaʼazlay ta kəma§,»ka həŋ ta vaghay nda vagha,ka hanay nda hana, ta mnay.9 Ta vlə tsa skwiha fwaɗ nda hafu midaya ta glaku nda zləzlvu, ka rfa Lazglafta tanzaku nda hafu ŋa kɗekedzeŋ, ta nzaku tadughurukwa ga mgham ya, 10 ta zlambatátsa galatamnduha hisambsak fwaɗmida yata kəma Lazglafta ta nzaku ta dughurukwaga mgham. Ta tsəlɓu həŋ ta tsəlɓu ta kəmaLazglafta ya nda hafu ŋa kɗekedzeŋ ya, tahlapta həŋ ta tsa zewazewaha ma ghəŋataŋ ya ka pghata ta kəma tsa dughurukwaga mgham ya. Ka həŋ mantsa:11 «Mghama ŋni, Lazglafta ŋni,kagha ta zlaganaptá inda skwi.Manda ya ɗvaf ka zlaganapta ka ta həŋ,Ka gi nzaku həŋ.Tsaya tama kəl tsi ka nzakway ka skwi nda

ra ka vlaghata glaku, nda zləzlvu.Ŋagha mbraku guli,» ka həŋ.

5Deftera zwaŋa tuwak

1Ka nghaŋtá yu ta mbsatá defteri vindaflu ta vindi ta hulani his hisma dzva zeghwatsa mndu ta nzaku ta dughuruk ya. Ka

ndiʼanaftá lu nda ŋizlaha ndəfáŋ. 2 Kanghə yu ta sana duhwal ndambra, duhwalaLazglafta, ta hagaku nda lwi dagala dagala.Kaʼa mantsa: «Wa ya nda ra ŋa ɓlanapta naŋizla na, ka gunanafta na defteri na?» kaʼa.

3 Lay! Haɗ sana mndu dər ta luwa, dərta ghəŋa haɗik, dər ta mnaka haɗik*, talaviŋta gunanafta tsa defteri ya, dər kanghamta dida wa. 4 Ka taw yu ta tawkatakata, kabga kwala lu kul slafta ta mndunda ra ŋa gunanafta tsa defteri ya dər ŋanghanavata ya wa. 5 Ka sani ma tsa galatamnduha ya nda iʼi mantsa: «Ma taw kata taw, wya rveri mataba mndəra la Yuda,ma zivra Dawuda, ta zata ghwa. Tsatsidzaʼa ɓlanaptá tsa ŋizla ya, ka gunanaftatsa defteri ya,» kaʼa.

6 Ka nghaŋta yu ma takataka tsa dughu-ruk ya, nda ya mataba tsa skwiha fwaɗ ndahafumida ya, nda yama takataka tsa galatamnduha ya ta Zwaŋa Tuwak manda skwi sidzadza lu. Ndəfáŋ dulihani, ndəfáŋ irihanita nzakway ka Sulkumha Lazglafta ndəfáŋghunaf lu ta inda ghəŋahaɗik ya. 7Ka laghatsi da tsamndu ta nzaku ta dughuruk ya, kazlghaghutá tsa defteri ma dzva zeghwaniya. 8 Manda zlghafta tsa Zwaŋa Tuwak yata tsa defteri ya, ka zləmbata tsa skwihafwaɗ nda hafu mida, nda tsa galata mn-duha hisambsak fwaɗ mida ya ta kəmani.Inda taŋ, nda ŋaŋatá htimbil, nda ndaghatáleghwaha dasu nda urdi ta nzakway ka duʼagwal nda ghuɓa, ma dzva taŋ. 9Ka fə həŋ talfiɗa laha. Ka həŋ mantsa:«Nda ra ka ka klafta na defteri na,ka ɓlanaptá ŋizlahani, kabga si dzadza lu ta

kagha,ka varanaktá ka ta Lazglaftanda usa gha ta inda mndəra mndu ma inda

mndəra gwaɗa ta gwaɗə lu,nda inda mnduha, nda inda zivra mnduha.10Nanafna ka ta həŋ ka mnduha Lazglafta,

kagha ta nzakway ka Mgham.Nanafna ka ta həŋ ka gwal ksanatá slna ta

Lazglafta,ŋa gay taŋ ta mgham ta ghəŋa mnduha ma

ghəŋa haɗik.»11 Ka nghaŋta yu ta ŋəɗdəma† ta duh-

walha Lazglafta kul laviŋta lu ta mbəɗafta‡ 4:7 Aya 6:7. Ngha ta Izekiyel 1:22, 1:5. 10, 10:14. § 4:8 Ngha ta Izekiyel 1:18, 10:12, Isaya 6:2. 3. * 5:3 Nghata la Filipiya 2:10 nda skwi ya ŋa ŋanata. † 5:11 Ngha ta Daniyel 7:10.

Suna Yuhwana 5:12 332 Suna Yuhwana 6:15ta wanafta tsa dughuruk ya, nda tsa skwihanda hafuma həŋ ya, nda tsa galatamnduhaya tani. Ka fə həŋ ta laha. 12Ka həŋ nda lwidagaladagala mantsa:«Tsa Zwaŋa Tuwak si dza lu ya kay ná,raŋra zlghaftani ta ga Mgham, nda

gadghəl,nda ɗifil, nda mbraku, nda zləzlvu,nda glaku, nda ghubu,» ka həŋ.13 Ta snə yu, ka inda skwiha zlaganapLazglafta ta luwa, nda ya ta ghəŋa haɗiktani, nda ya tamnaka haɗik tani, nda yamadrəf tani, nda inda skwi ya mamu tani, kahəŋ guli mantsa:«Ŋa mndu ta nzaku ta dughuruk, nda

Zwaŋa Tuwak na zləzlvu,nda ghubu, nda glaku, nda mbraku ŋa

kɗekedzeŋ!» ka həŋ.14 «Mantsa ya nzakwani!» ka tsa skwihafwaɗ nda hafu ma həŋ ya. Ka zləmbata tsagalata mnduha ya ka tsəlɓu ta kəmani.

6Ŋizlaha

1 Tahula tsa, ka nghə yu ta pslanaptatsa Zwaŋa Tuwak ya ta taŋtaŋ tsa ŋizlaha*ndəfáŋ ya. Ka snə yu ta mnay sana taŋtaŋatsa skwiha fwaɗ nda hafu ma həŋ ya, ndalwi manda ghudzaga luwa. Kaʼa mantsa:«Sawi,» kaʼa. 2 Kəʼa ka yu ná, ka nghaŋtáyu ta sana plis ka ŋusliŋ. Ta nzaku mndutida nda ŋa ta lgheɗ da tsi. Ka vlaŋta lu tazewzewa. Tsatsi ta zata ghwa, ka laghu tsida za ghwa guli.

3 Manda pslanapta tsa Zwaŋa Tuwak yata mahisa tsa ŋizlaha ya, ka snə yu ta mnaysana mahisa tsa skwiha nda hafu ma həŋya. Kaʼa mantsa: «Sawi,» kaʼa. 4 Ka saghasana plis ka dva. Ka vlaŋtá lu ta mbrakwahliŋtá inda zɗaku ta ghəŋa haɗik ta tsamndu tida ya, kada psluvusta mnduha tavgha taŋ. Ka vlaŋtá lu ta sana kafay dagala.

5 Manda pslanapta tsa Zwaŋa Tuwak yata tsa mahkəna ŋizla ya, ka snə yu ta mnaytsa sana mahkəna skwiha nda hafu ma həŋya. Kaʼa mantsa: «Sawi,» kaʼa. Kəʼa ka yuná, ka nghə yu ta zlagapta sana plis ka ŋra†.Nda skwa gara skwi ma dzva tsa mndu tanzaku tida ya. 6 Ka snə yu ta gwaɗagapta

sana lwi ma takataka tsa skwiha fwaɗ ndahafu ma həŋ ya. Kaʼa mantsa: «Daramaalkama turtuk ya ná, prək ka kwaɓa vaghamndu turtuk ta ksa slna. Darama hupa hyahkən ya guli ná, prək ka kwaɓa vaghamnduturtuk ta ksa slna. Ama rɗi nda ima inabiya, ma ksaŋ ka ta tsahaya,» kaʼa.

7 Manda pslanapta tsa Zwaŋa Tuwak yata tsa mafwaɗa ŋizla ya, ka snə yu ta mnaytsa sana mafwaɗa tsa skwiha nda hafu mahəŋ ya. Kaʼa mantsa: «Sawi!» kaʼa. 8 Kəʼaka yu ná, ka nghə yu ta zlagapta sana plis kakuzuŋkuzuŋ. Mtaku hga tsamndu ta nzakutida ya. Mistani ta dzaʼa vla nzakwa gwalnda rwa. Ka vlaŋtá lu ta mbraku ta həŋ taghəŋa slɓahw turtukma dgata ghəŋa haɗikfwaɗ ŋa rwanatá mnduha mida nda kafay,nda ya ndamaya, nda ya nda ɗaŋwaha, ndaya nda nimtakha‡. 9 Manda pslanapta tsaZwaŋa Tuwak ya ta tsa mahutafa tsa ŋizlaya, ka nghə yu mista gwir ta hafa gwal pslalu ta ghəŋa gwaɗa Lazglafta nda ya ma vəlmnay si ta mnə həŋ. 10 Ka həŋ nda lwidagaladagala mantsa: «Mgham Lazglaftata mbruta, ya nda ghuɓa, ya kahwathwata.Baɗu yawu dzaʼa tsa ka ta guma ta ghəŋana ghəŋa haɗik na, ŋa planamta gha ta həŋta vəl pslata taŋ ta aŋni na?» ka həŋ. 11 Kadaganafta lu ta lguta ŋusliŋ ta inda taŋ.Ka lu nda həŋ mantsa: «Swidwa karaku,ksanawa ksa ta ŋuɗuf ŋa fitik kwitikw, haka hɗamta mbsaka zwanama ghuni ndagraha ta ksa slna ghuni ya dzaʼa pslata lumanda kaghuni ya,» ka lu nda həŋ.

12 Ka nghə yu ta pslanapta tsa ZwaŋaTuwak ya ta tsa mamkuʼ a ŋizla ya. Kagigɗavafta ghəŋa haɗik katakata. Ka nutafitik ka ŋra manda biwa ŋra. Ka nutatili ghuz ka dva manda us. 13 Ka rkagatatekwatsaha ta luwa ta haɗikmanda rkakwayakwa ghuraf ta ka gurambazlak gigɗanaffalak ndambraku ndambraku ya. 14Kamb-saghutá luwa ta vgha manda mbsa defterita mbsafta lu ya. Ka sliʼaftá inda ghwáhanda inda haɗikha tsatam imi ma vla§ taŋ,ka laghwi. 15 Ka sliʼaftá la ka mghamta haɗik, nda gwal dagala dagala, nda lamghama sludziha, nda la ka gadghəl, ndagwal nda mbra nda mbra, nda inda gwal taga vuʼa, nda inda gwal kul haɗ ka vuʼa, ka

* 6:1 Ngha ta 5:1 nda skwi ŋa ŋanata. † 6:5 Aya 2:5. Ngha ta Zakari 1:8, 6:1. 8. ‡ 6:8 Ngha ta Izekiyel 14:21.§ 6:14 Aya 12-14: ngha ta Isaya 13:10. 13, 34:4, Izekiyel 32:7. 8, Amus 8:9, Yuwel 2:10, 3:3-4.

Suna Yuhwana 6:16 333 Suna Yuhwana 8:2

laghwi da ɗiɗifa ma galighaha nda ya madzaŋha ta ghwá. 16 Ka həŋ nda ghwá ndaya nda dzaŋ mantsa: «Dəɗəgaŋnaghawadəɗa, ka bukwaŋnata kuni, yaha tsa mnduta nzaku ta dughuruk ya nghaŋtá aŋni,yaha Zwaŋa Tuwak da tsaŋnaghatá guma,17 kabga saghasa fitika ɓasata ŋuɗufa taŋ.Wati mamndu ya dzaʼa ŋafta* na?» ka həŋ.

7Ŋizlaha Lazglafta nda mnduha 144,000

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta duhwalhaLazglafta fwaɗ ta sladu ta slərpuha haɗikfwaɗ. Ka ŋaghuta həŋ ta falakha* fwaɗ,kada kwala həŋ ta vyaku ta haɗik dər tadrəf, dər ta fuha. 2 Ka nghə yu ta sanaduhwala Lazglafta ta safi nda ma mndəraluwa nda ŋatá ŋizla† Lazglafta ta vla hafu.Ka hgaŋtá tsi nda lwi dagaladagala ta tsaduhwalha Lazglafta valaŋ lu ta həŋ tambrakwa ɓadziŋtá haɗik nda imiha taniya. 3 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ma ɓadziŋkuni karaku ta dər haɗik, dər drəf, dərfuha ta kul ndeʼanafta mu ta ŋizla ta kumata gwal ta ksanatá slna ta Lazglafta‡ muya,» kaʼa. 4 Ka mniɗiŋta lu ta mbsakatsa gwal ndeʼanaf lu ta ŋizla Lazglafta ya.Dəmbuʼ dərməknda fwaɗmbsak fwaɗmidahəŋ. Tsa mnduha ya ná, sabə ma mndərainda la Israʼila həŋ. 5 Dəmbuʼ ghwaŋpɗəhis mataba mndəra la Yuda. Dəmbuʼghwaŋpɗə his mataba mndəra la Ruben.Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his mataba mndəra laGada. 6 Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his matabamndəra la Asira. Dəmbuʼ ghwaŋpɗə hismataba mndəra la Naftali. Dəmbuʼ gh-waŋpɗə his mataba mndəra la Manasa.7 Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his mataba mndəra laSimeyuna. Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his matabamndəra la Levi. Dəmbuʼ ghwaŋpɗə hismataba mndəra la Isakar. 8 Dəmbuʼ gh-waŋpɗə his mataba mndəra la Zabuluŋ.Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his mataba mndəra laYusufu. Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his matabamndəra la Benzameŋ. Inda tsa mnduha yandendeʼanaf lu ta ŋizla Lazglafta ta həŋ.

Mndəra mndu ma inda vli

9 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu guli taŋəɗdəma ŋəɗdəma ta mnduha kul laviŋtalu ta mbəɗafta. Tsa mnduha ya ná, sabəma inda haɗikha, nda ya ma inda mndəramndu, nda ya ma inda zivra mnduha, ndaya ma inda gwaɗa ta gwaɗə mndu sabahəŋ. Ta sladu həŋ ta kəma dughuruk ndaya ta kəma Zwaŋa Tuwak nda suɗatá lgutaŋusliŋ nda ŋatá zlizlamma dzvu, həŋ. 10Kahəŋ nda lwi dagaladagala mantsa: «DaLazglafta ta nzaku ta dughuruk, nda ya daZwaŋa Tuwak mutsafta mu ta mbaku,» kahəŋ. 11 Inda duhwalha Lazglafta, nda lahalatamndu, nda tsa skwiha fwaɗ nda hafumahəŋya kay tani tawanafta tsa dughurukya. Ka zləmbata həŋ ta kəma tsa dughurukya ka tsəlɓu ŋa Lazglafta. 12Ka həŋmantsa:«Mantsa nzakwani! Nda ra Lazglafta mu kazləzlvay, ka ghubay, nda ɗifil ma ghəŋani,nda ra ka rfay, ka vla glaku ŋani, da tsatsimbraku, mbrumbra, ŋa kɗekedzeŋ tsatsi.Amin!»

13 Ka sani ma tsa la halata mndu ya ndaiʼi mantsa: «I wa na mnduha nda suɗatalguta ŋusliŋ ta vgha na na? Sagha ga həŋna?» kaʼa. 14 «Kagha yeya nda sna Mghamaɗa,» ka yu nda tsi. Kaʼa nda iʼi mantsa:«Hahəŋ ná, gwal ta sabi ma giri§ ganap luta həŋ katakata ya həŋ. Ka ghwaɓaptá həŋta lguta taŋ, ka ɓaɓaptá həŋ ma usa ZwaŋaTuwak. 15Tsaya ta kəl həŋ ka sladu ta kəmadughurukwa Lazglafta, ka zləzlva tsamnduta nzaku ta dughuruk ya nda fitikani taninda rviɗikani tani ma həgani. Ŋa kataytsa mndu ta nzaku ta dughuruk ya ta həŋ.16 Haɗ maya nda ndala dzaʼa kuzləglaŋtahəŋ wa. Haɗ fitik nda vis dzaʼa dzəgəltahəŋ guli wa, 17 kabga tsa Zwaŋa Tuwak matakataka tsa dughuruk ya dzaʼa ngha həŋ,ŋa hlayni ta həŋ ta dzuɓaya ima hafu, ŋamasanapta Lazglafta ta inda ima taw maira* ta həŋ.»

8Mandəfáŋa ŋizla

1 Manda pslanapta Zwaŋa Tuwak tamandəfáŋa ŋizla*, ka nzatá vli sriw ta luwaha ka magata rita awa. 2 Ka nghə yu

* 6:17 Aya 16: Ngha ta Izekiyel 10:8, Lukwa 23:30. Aya 17: Ngha ta Yuwel 2:11, Sefuni 2:2. 3. * 7:1 Ngha ta Irmiya49:36, Daniyel 7:2, Zakari 6:5. † 7:2 Ngha ta 5:1 nda skwi ŋa ŋanata. ‡ 7:3 Ngha ta Izekiyel 9:4. 6. § 7:14Ngha ta Daniyel 12:1, Mata 24:21, Markus 13:19. * 7:17 Aya 16:17. Ngha ta Isaya 49:10, Zabura 23:1, Izekiyel 34:23Zabura 23:2, Isaya 49:10, 25:8. * 8:1 Ngha ta 5:1 nda skwi ya ŋanata.

Suna Yuhwana 8:3 334 Suna Yuhwana 9:9ta duhwalha Lazglafta ndəfáŋ ta sladu takəmani. Ka vlaŋta lu ta duliha ndəfáŋ gulita həŋ.

3 Ka sagha sana duhwala Lazglafta sla-data ndusa nda gwir nda ŋatá skwa dra urdika dasu. Ka vlaŋtá lu ta urdi ŋulum ŋa drayta tsa gwira dasu ta kəma dughuruk† yakawadaga nda duʼa gwal ta nzakway ka ŋaLazglafta. 4 Ka sliʼafta ɗiŋa tsa skwi ta drəlu ya kawadaga nda duʼa mnduha Lazglaftata kəma Lazglafta. 5 Ka klaftá duhwalaLazglafta ta skwa dra urdi, ka ndəghanaftanda vu ta gwir, ka wɗagata ta haɗik. Kaghudzagata luwa, ka hlə skwiha ta wi, kawɗə luwa ta wɗu, ka ghudzavafta haɗik‡.

Duliha6 Ka hbə tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ

ta ŋaŋanatá duli ya kay ta vgha ŋa vyay.7Ka vyata tsa taŋtaŋa duhwala Lazglafta

ya ta ŋanimaduli. Ka sliʼagata papla nda vugaɓanaf lu nda us ta haɗik. Ka dravaghutafaway turtuk ma dgatá haɗik hkən, ndafaway turtuk ma dgatá fuha hkən, ndafaway turtukma dgatá kuzuŋamukwanek§hkən.

8 Ka vyatá tsa mahisa duhwala Lazglaftaya ta ŋani ma duli. Ka vzadatá lu ta sanaskwi manda ghwá dagala ta draku da drəf.Ka mbəɗavaftá faway turtuk ma dgatá imihkən, ka us. 9 Ka rwuta faway turtukma dgatá skwiha nda hafu ma imi hkən,zaɗanaha lu ta faway turtuk ma dgatákwambalu hkən guli.

10 Ka vyata mahkəna duhwala Lazglaftata ŋani ma duli. Ka dəɗagata mghamatekwatsa ta zlghaku manda vu ta luwa, kadəɗafta ta faway turtukma dgatá zala hkənnda ya ta dzuɓay. 11 «Ŋilahlaha,» hga tsatekwatsa ya. Ka nzatá fawaya dgatá imihkən ŋilah, ka rwuta ndəghata mnduha tasaŋtá tsa imi ya, kabga nzakwani ŋilahlaha.

12 Ka vyatá mafwaɗa duhwala Lazglaftata ŋani ma duli. Ka dzadzaŋtá lu tafaway turtuk ma dgatá fitik hkən, ndafaway turtuk ma dgatá tili hkən, ndafaway turtuk ma dgatá tekwatsaha hkən,kada htavaghuta faway turtuk ma dgatá

tsuwaɗak hkən. Mantsa ya, ka htavaghutafaway turtuk ma tsuwaɗaka fitik hkən, kahtavaghuta faway turtuk ma tsuwaɗaka*rviɗik hkən.

13Tata nghaynghay yu, ka snə yu ta dzalata zaghuta da ghuvaŋata luwa, kaʼamantsa:«Ɗaŋwa! Ɗaŋwa! Ɗaŋwa ŋa mnduha taghəŋa haɗik ghudzagarə vyata duhwalhaLazglafta hkən ta dula taŋ, dzaʼa vyata həŋya,» kaʼa.

9Vyatá mahutafa duli

1 Ka vyatá mahutafa duhwala Lazglaftata ŋani ma duli. Ka gi nghə yu tadəɗagata tekwatsa ta luwa ta haɗik. Kavlaŋtá lu ta tsa tekwatsa ya ta makuɓlamghama gudzuvruŋ. 2 Ka gunanaftá tsita tsa mghama gudzuvruŋ ya, ka saf ɗiŋkuɗumbul mida manda ɗiŋa mghama* vuta zlghaku. Ka nutá vli ma ghuvaŋata luwanda fitik tani tɗik da tsa ɗiŋ ta safi ma tsagudzuvruŋ ya. 3Ka sliʼagaptá hiʼima tsaɗiŋya ka tatá vgha ta haɗik. Ka vlaŋtá lu tambraku ta həŋ, manda mbraku ya vlaŋ luta rda† ta haɗik. 4 Ka lu nda həŋ mantsa:«Yaha kuni da ksaŋtá kuzuŋ ta haɗik, dərfu, dər wati ma skwi ta ɗyafta nda ɗya.Mnduha kul haɗ ŋizla‡ Lazglafta ma bizl-bizla kuma taŋ yeya kweŋkweŋ dzaʼa kunihahay. 5 Yaha kuni da pslatá həŋ nda psla,ama ka ganapta kuni tiri ta həŋ ka tilihutaf,» ka lu nda həŋ. Manda va kuzlakwavəl hata rda ta mndu ya, manda va tsayakuzlakwa vəl hatani ta mndu. 6Ma tsa fitikya, dzaʼa zbay mnduha ta mtaku, amamut-safta a həŋ wa. Ta kumay həŋ ta mtuta taŋ,ama dzaʼa hwayugadunus hwaya§mtaku tahəŋ.

7 Manda nzakwa plis ta dzaʼa da vlavulu ya nzakwa tsa hiʼi ya. Manda ze-wazewa dasu ya watá skwi ma ghəŋa taŋ.Manda tsatá kuma mndu ya kuma taŋguli. 8Manda səmbəka ta swidi ma ghəŋamarakw ya swidi ta həŋ. Manda sliʼiŋma wa rveri ya sliʼiŋa taŋ. 9 Nda skwimanda zalama kufur mbəghata ghuva taŋ.

† 8:3 Ngha ta Sabi 30:1. 3. ‡ 8:5 Ngha ta Levitik 16:16-12, Izekiyel 10:2, Sabi 19:16. § 8:7 Ngha ta Sabi 9:23-24,Izekiyel 38:22. * 8:12 Aya 10: Ngha ta Isaya 14:12, Aya 11: Ngha ta Irmiya 9:14. Aya 12: Ngha ta Sabi 10:21. 23.* 9:2 Ngha ta Zlrafta 19:28. † 9:3 Ngha ta Sabi 10:12. 15. Rda: Ngha ta Lukwa 10:19 nda skwi ya ŋa ŋanata.‡ 9:4 Ngha ta 5:1 nda skwi ŋa ŋanata. § 9:6 Ngha ta Ayuba 3:21, Irmiya 8:3. * 9:9 Aya 7:9. Ngha ta Yuwel 2:4,1:6, 2:5.

Suna Yuhwana 9:10 335 Suna Yuhwana 10:9Manda ghudzaga mwata plisha ta hwayada vla vulu* ya ghudzaga zlambaka taŋ.10 Huturha taŋ ná, ta haha mndu mandava huturha rda. Ma tsa huturha taŋ yata mutsa həŋ ta mbrakwa haha mnduhaka tili hutaf. 11 Mghama taŋ ná, tsayaduhwala halaway ya ta ga mgham ta ghəŋatsa gudzuvruŋ ya. «Abaduŋ,» ka lu ta hgaynda gwaɗa Hebru. Nda gwaɗa Grek ya guliná, «Apwaliyaŋ,» ka lu ta hgay. «Tsayazaɗaku.»

12 Taŋtaŋa ghuya ɗaŋwa tsaya ta luta.Tahula tsaya, wya ghuya ɗaŋwaha his gulita sagha.

13 Ka vyata mamkuʼa duhwala Lazglaftata ŋani ma duli guli. Ka snə yu ta lwi ta sabima tuldiha fwaɗ, ta nzakway ka tulda gwiradasu ta kəma Lazglafta† ya. 14 Kaʼa nda tsamamkuʼ a duhwala Lazglafta nda duli datsi ya mantsa: «Paliŋpala ta tsa duhwalhahalaway tsam lu ta wa mghama dref ta hgəlu ka Ifrata ya,» kaʼa. 15Tsa duhwalha fwaɗyaná, payaf paya lu ta hahəŋŋa tsa vakuya,nda ya ŋa tsa tili ya, nda ya ŋa tsa fitik ya,nda ya ŋa tsa nzemndi ya. Ka zlazligiŋtá luta həŋ ŋa zaɗanatá fawaya turtukma dgatámbsaka mnduha hkən. 16Ka snaɗimtá lu tambsaka sludziha taŋ ta plis ta plis. Mleŋwihis dərmək həŋ. 17Mantsa ya mariɗiŋta lu.Ka nghaŋtá yu ta plisha nda mnduha tida,nda suɗatá lguta kufur manda vu ta vghataŋ. Ka kubalkubal manda pala ta hgə lu kaSafir nzakwani. Ka ghuvazwaŋghuvazwaŋghandand kay guli. Ghəŋa tsa plis ya ná,Manda tsatá ghəŋa rveri nzakwani. Skwita sabi ma wa taŋ ná, vu, nda ɗiŋ, ndaghandandatá vu ya. 18 Nda tsa skwihahkən ta nzakway ka vu, nda ɗiŋ, nda tsaghandandatá vu ta sabi ma wa taŋ ya, karwiŋtá lu ta faway turtukma dgatá mbsakamnduha hkən. 19Mbrakwa tsa plisha ya ná,mawa taŋ, nda yamahutura taŋ nzakwani.Manda nzakwa tsata nahaɗik nda ghəŋ tidaya nzakwa tsa huturha taŋ ya. Nda tsahutura taŋ ya ta babala həŋ ta mnduha.

20 Má ŋa mbəɗanafta pɗakwa mnduhakul rwanatá tsa ghuya ɗaŋwaha ya ta nza-kwa taŋ ma slnaha taŋ ta magata həŋya ná, ka kwalaghutá həŋ. Ka gɗavatahəŋ ta tsəlɓu ŋa halaway, nda ya ŋa skwa

wuyayha. Hahəŋ ná, ngha a həŋ ta vli wu,sna a həŋ ta sləməŋ wu, haɗ həŋ ta mbaɗawu, nda dasu tsafta lu ta sanlaha, nda kufursanlaha, nda ghuva tili sanlaha, nda udzusanlaha. 21Ka kɗaŋtá həŋ ta va psla mndu,ka vambaɗakwa taŋ, nda va hlira taŋ, ka vaghala taŋ, Zlana a həŋ ɗekɗek wa.

10Zwaŋa tuwak nda zwaŋa defteri

1 Ka nghaŋta yu ta sana duhwalaLazglafta bukwam lu ma kusay ta sahata luwa, nda watá dakwambuhwali maghəŋani. Manda fitik nzakwa kumani.Manda zlghakwa vu ya nzakwa səlahani.2 Ka ŋanatá tsi ta gunata zwaŋa defterima dzvani. Ka fatá səla zeghwani tadrəf, faha ta səla zlaɓani ta haɗik. 3 Kahurgwatá tsi nda lwi dagalamanda hurgwarveri. Manda hurgwatani, ndəfáŋ ka luwaŋəzlata. 4 Manda ŋəzlata tsa luwa yandəfáŋ, ka kumə yu ta vinda tsa skwi mnatsi ya. Ama ka sana lwi gwaɗagata ta luwamantsa: «Ma vində ka, ŋamŋa ma ghəŋagha ta tsa skwi mna tsa ŋəzlata ŋəzla luwandəfáŋ ya,» kaʼa.

5 Ka nghaŋtá yu ta kapafta tsa duhwalaLazglafta ta sladata ta drəf, nda ya ta haɗikya, ta dzva zeghwani nda ta luwa. 6 Kawaɗata tsi nda hga Lazglafta ta nzaku ŋakɗekedzeŋ, ta zlaganaptá luwa nda indaskwiha tida tani, ta zlaganaptá haɗik ndainda skwiha tida tani, ta zlaganaptá drəfnda inda skwihamida tani ya. Kaʼamantsa:«Ta haɗ gɗglata ta gərɗaku wu, 7 ama baɗuda vyata tsa mandəfáŋa duhwala Lazglaftaya ta ŋanima duli, baɗu tsaya dzaʼa hɗamtaLazglafta ta ɗifatá skwi ya si mnana tsi tagwal ksanatá slna, ta nzakway ka la anabi*ya,» kaʼa.

8 Ka gwaɗgəlgihatá tsa lwi si tagwaɗagata ta luwa ya. Kaʼa mantsa: «La!Ka zlghafta ka ta tsa zwaŋa defteri ndaguna ma dzva tsa duhwala Lazglafta tasladata ta drəf nda ya ta haɗik ya,» kaʼa.

9 Ka labə yu da tsa duhwala Lazglaftaya. Vlihavla ta na defteri na, ka yu ndatsi. «Zlgha, ka dughwaɗuta ka. Gun dzaʼanzata tsi ma wa gha manda zuɗum. Tahula

† 9:13 Ngha ta 8:3 nda skwi ŋa ŋanata. * 10:7 Aya 5:7. Ngha ta Sabi 20:11 Zlahu 32:40, Daniyel 12:7, Amus 3:7.

Suna Yuhwana 10:10 336 Suna Yuhwana 11:17dughwaɗuta gha, ɗah dzaʼa nzata tsi mahuɗa gha,» kaʼa nda iʼi.

10 Ka zlghaftá yu ta tsa zwaŋa defteriya ma dzva tsa duhwala Lazglafta ya, kadughwaɗutá yu. Ka nzatá tsi gun ma waɗamanda zuɗum. Ama tahula dughwaɗutaɗa, ka nzatá vəl ma huɗa† ɗa ɗah mandakurak.

11 Ka lu nda iʼi mantsa: «Ka kləgəltaka ta lwa Lazglafta ta gwaɗay ta ghəŋandəghatámndəramnduha, nda ya ta ghəŋahaɗikha, nda gwaɗaha kavghakavgha, ndamghamha tani,» kaʼa.

11Masləmtsəkha his

1Ka vlihatá lu ta sana sləka, manda saraknzakwani ta kəl lu ka gra skwi. Ka lu ndaiʼi mantsa: «Sliʼafsliʼa ka grafta ka ta həgaLazglafta nda gwir tani. Ka mbəɗaf ka tagwal ta tsəlɓu ŋa Lazglafta mida*. 2 Kazlanata ka ta gra rmakani. Yaha ka dagrafta, kabga zlanaŋtá gwal kul nzakwayka la Yahuda lu ta tsaya. Hahəŋ gwaldzaʼa diŋla luwa nda ghuɓa ka tili fwaɗmbsak his mida†. 3 Dzaʼa ghunafghuna yuta masləmtsəkha ɗa his, ŋa suɗavata taŋ tabuhu ta vgha, ŋa zata taŋ ta fitik dəmbuʼnda his dərmək nda mkuʼ mbsak ta mnagwaɗa ɗa ma tsa fitikha ya.»

4 Tsa masləmtsəkha ta sladu ta kəmaMgham Lazglafta ta ga mgham ta ghəŋahaɗik‡ ya ná, fwa zaytuŋha his nda pitir-laha dasu his ya. 5 Ka kumaŋkuma mnduta maganatá ghwaɗaka skwi ta həŋ katsi,dzaʼa sabsa vu ma wa taŋ, ŋa zaɗanatátsa ghumaha taŋ ya. Mantsa ya dzaʼazaɗanata lu ta mndu ya ta kumaŋtá ma-ganata ghwaɗaka skwi ta həŋ. 6 Mamuhəŋ nda mbrakwa haghuta luwa, ŋa kwalaimi nzaku ma tsa fitik ta klə həŋ ta lwaLazglafta ya. Mamu həŋ guli nda mbrakwambəɗanafta imi guli ka us. Mamu həŋ ndambrakwa gaktá ɗaŋwa ta ghəŋamnduha taghəŋa haɗik ma fitik ya kumaŋ həŋ§.

7 Manda kɗiŋta taŋ ta ga masləmtsəkataŋ, ŋa linista tsa nimtak ta safi ma gudzu-vruŋ ya ta həŋ nda lmu ŋa mbranaghatanita həŋ, ŋa rwanatani* ta həŋ, 8 ŋa nzakwambla taŋ ta daɓi ma luwa dagala, vli yakəl lu dalafta Mghama taŋ ta udza zləŋay.Ta grə nda luwa Suduma nda ya nda luwaMasar† lu ta tsa luwa ya. 9 Ŋa nghay indamndəra mndu ta mbla taŋ, dər ta nzaku tahaɗik ga həŋ, dər wati gwaɗa ta gwaɗə həŋ,ŋa zata taŋ ta fitik hkən nda rita ta nghay.Ɗvaŋta a həŋ ta paɗamtá tsa mbliha yawa. 10 Ŋa rfay mnduha ma ghəŋa haɗikta rfu katakata, ka vavalaku, ka mbahuvtávgha ta ghəŋa rwatá tsa mnduha ya, kabgaganapga həŋ tiri katakata ta mnduha taghəŋa haɗik.

11 Tahula tsa fitik hkən nda rita ya, ŋavuslanamta Lazglafta ta hafu ta həŋ. Ŋasliʼavakta‡ taŋ ka sladata nda səla taŋ. Ŋaksuta zləŋ katakata ta inda gwal ta nghahəŋ. 12 Manda sliʼavakta taŋ ka sladata,ka sana lwi gwaɗagata ta luwa nda həŋmantsa: «Safwa sa da hadna,» kaʼa. Kaŋlaghatá həŋ ta luwa ma kusay§ ta ng-hay ghumaha taŋ. 13 Gi ma va tsa fi-tik ya, ka gigɗavafta haɗik katakata kahwanzaɓanapta faway turtuk ma dgatá tsaluwa ya ghwaŋ. Ka rwuta mnduha dəmbuʼndəfáŋ ma gigɗavafta tsa haɗik ya. Kaksuta zləŋ katakata ta gwal ta pɗaku, kazləzlvu həŋ ta Lazglafta ya ta nzaku ta luwa.

14 Mahisa ghuya ɗaŋwa tsaya ta luta.Wya mahkənani ta gi sagha.

Mandəfáŋa duli15 Ka vyata mandəfáŋa duhwala

Lazglafta ta ŋani ma duli. Ka snakusana lwiha dagaladagala daga ta luwa.Ka həŋ mantsa: «Mgham Lazglafta ŋninda Kristani ta ga mgham ta ghəŋahaɗik ndana. Tsatsi dzaʼa ga Mgham ŋakɗekedzeŋ*,» ka həŋ. 16 Ka zlambata tsahalata mnduha hisambsak fwaɗ mida tanzanzafta ta dughuruk ta kəma Lazglaftaya zluzlumbruh ka tsəlɓu ŋa Lazglafta.17Ka həŋ mantsa:

† 10:10 Aya 8:10. Ngha ta Azekiyel 2:8. 3:3. * 11:1 Grafgra nda Izekiyel 40:3, Zakari 2:5. 6. † 11:2 Grafgra ndaLukwa 21:24. ‡ 11:4 Grafgra nda Zakari 4:3, 11:14. § 11:6 Grafgra nda 1 Mghamha 17:1, Sabi 7:17. 19, 1 Samuyel4:8. * 11:7 Grafgra nda Daniyel 7:3, 7, 21. † 11:8 Grafgra nda Isaya 1:9. 10. Suduma: Ngha ta Zlrafta 18:19.‡ 11:11 Grafgra nda Izekiyel 37:5, 10. § 11:12 Grafgra nda 2 Mghamha 2:11. * 11:15 Grafgra nda Sabi 15:18,Daniyel 2:44, 7:14, 27.

Suna Yuhwana 11:18 337 Suna Yuhwana 12:15«Mgham Lazglafta ta mbruta. Kagha

ndanana,kagha guli manda ghalya. Ta rfa kagha ŋni,kabga ŋanata gha ta tsa mghama mbrakwa

gha ya,ka nzaku ka ka Mgham,18Ka gavaghatá mndəra mnduha ta sidi.Ndana tama,saghasa fitika ganavata kagha ta sida ta

həŋ.Saghasa fitika tsanaghata gha ta guma ta

gwal nda rwa.Dzaʼa valaŋvala ka ta nisəla gwal ta

ksaghatá slna ta nzakway ka laanabi,

nda gwal nda ghuɓa, nda gwal ta zləŋa hgagha,

nda zwani tani, nda galata mndu tani.Saghasa fitik guli ŋa zaɗanata gha ta inda

gwal ta ɓadziŋtá ghəŋa haɗik†,» kahəŋ.

19 Ka gunatá həga Lazglafta ya ta luwa,ka zlagaptá akwata dzratawi mida. Ka wɗəluwa ta wɗu, ka snaku hla wi, ka ŋzlə luwata ŋzlu, ka gigɗavaftá haɗik, ka saha paplaguli.

12Sana marakw nda makɗakatandaŋ

1 Tahula tsa, ka zlagapta sanamandərmimi ta luwa. Sana marakw yabukwam lu nda fitik manda skwi nda lgut.Ka sladafta tsi ta tili nda wa ta tekwatsaghwaŋpɗə his ma ghəŋ. 2 Nda huɗi tsamarakw ya ta ɓasa yaku, ta dgakudgaku.Ka wah tsi ta wahu, kabga kuzlaŋtani.

3 Ka zlagəglapta sana mandərmimi taluwa. Sana mghama makɗakatandaŋ ya kadva manda vu. Ndəfáŋ ghəŋani, nda wawata zewazewa mida. Ghwaŋ dulihani guli.4 Ka slpidiŋtá tsi ta faway turtuk ma dgatátekwatsaha hkən ta luwa ta haɗik nda htu-rani. Ka sladata tsa makɗakatandaŋ yata kəma tsa marakw ta dzaʼa dgaku ya ŋandutá tsa zwaŋani ya dgar* tsi. 5Ka yatá tsita zwaŋa zgun ya dzaʼa ŋanatá indamndəramnduha nda saraka kufurani†. Na gi frekwsaha tsa zwaŋ ya, ka gi klaghatá lu daLazglafta nda dughurukwa ga mghamani.

6Ta hwayaghatá tsamarakw ya damtak, davli ya payaf Lazglafta, ŋa zunustá skwa zayhada ka fitik dembuʼ nda his dərmək ndamkuʼ mbsak.

7 Ka lmanafta lu ta lmu ta luwa. Kalmanaftá i Misel‡ nda duhwalhani talmu nda makɗakatandaŋ. Ka lmu imakɗakatandaŋ nda duhwalhani tani.8 Ka ŋawafta i Misel nda duhwalhani tahəŋ. Ta haɗ wa taŋ ŋa nzəglata ta luwawa. 9 Ka sliŋwigiŋtá lu ta tsa mghamamakɗakatandaŋ ya. Tsaya ta nzakwayka dzidza nahaɗik, ta hgə lu ka halaway,ghwaɗaka sulkum ta nana inda ghəŋahaɗik. Ka sliŋwigiŋtá lu ta haɗik kawadaganda duhwalhani tani§.

10 Ka snaŋtá yu ta sana lwi ta luwa tagwaɗata nda mbraku, kaʼa mantsa:«Ndana tama, mbamafmba Lazglafta,maraŋmara ta mbrakwani. Tsatsi ta ga

Mgham.Maraŋmara Kristi ta ŋani ma mbraku guli,kabga sliŋwigiŋtani ta haɗik ta mndu ya ta

gɗata ta nana zwanama mu.Tsatsi ya ta gɗata ta wla zwanama mu ta

kəma Lazglafta* mu nda fitik taninda rviɗik tani.

11Ŋrapŋra həŋ,kabga vəl varata Zwaŋa Tuwak ta həŋ nda

usani,nda ya kabga vəl mnay taŋ kazlay: Kah-

wathwata gwaɗa Lazglafta kəʼa.Zləŋaŋə a həŋ ta mtakuka laghwi da ɗvutá hafa taŋ wa.12 Tsaya tama, rfa ta rfu kagha luwa,nda gwal ta nzaku tida tani. Ɗaŋwa ŋa gha

haɗik nda drəf,kaghuni dzaʼa ghuya ɗaŋwa,kabga la da kaghuni halaway nda ga ta

sidani katakata.Nda sna kazlay: Ta sira a fitika ɗa wu» kəʼa.

13 Kəʼa ka makɗakatandaŋ ná,sliŋwigiŋsliŋwa lu ta haɗik. Ka liŋtá tsita tsa marakw ta yatá zwaŋ ya. 14Ka vlaŋtálu ta zlambakha his manda ŋa dzala ta tsamarakw ya, ŋa ndraghatani da mtak davli ya payanaf Lazglafta, ŋa kwala nahaɗikɓhanavata. Hada dzaʼa zunusta lu ta skwazay ka vaku hkən, fwaɗ ka maŋzlawats†.15 Ka vnihidiŋtá tsa nahaɗik ya ta imi ma

† 11:18 Grafgra nda Zabura 2:1, 5, 110:5, 115:12. 13. * 12:4 Ngha ta Daniyel 8:10. † 12:5 Grafta nda Isaya66:7, Zabura 2:9. ‡ 12:7 Misel: Ngha ta Yuda 9 nda skwi ŋa ŋanata. § 12:9 Grafta nda Zlrafta 3:1, Lukwa 10:18.* 12:10 Grafta nda Ayuba 1:9. 11, Zakari 3:1-2. † 12:14 Grafta nda Daniyel 7:25, 12:7.

Suna Yuhwana 12:16 338 Suna Yuhwana 13:18

wani mista tsa marakw ya manda zala, máŋa klaghata. 16Ama ka kataftá haɗik ta tsamarakw ya, ka gunatá wi ka ndaghatá tsita tsa zala zligiŋ makɗakatandaŋ ma waniya. 17 Ka ɓasaftá tsa makɗakatandaŋ yata ŋuɗuf nda tsa marakw ya. Ka sliʼaftatsi ka laghwi da lmu nda pɗakwa zivratsa marakw ya, gwal ta ŋanatá zlahuhaLazglafta, nda ya nda gwal ta ŋanatá tanzaku ka masləmtsəka Yesu.

18 Ka laghu tsa makɗakatandaŋ yasladafta ta wutak ta wa drəf.

13Nimtak ta sabi ma drəf

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sana nim-tak ta sabi ma drəf. Ndəfáŋ ghəŋ tida,ghwaŋ dulani, nda wawa ta zewazewa tida.Ta tsa ghəŋhani ya mamu vindatá hgə ŋaraza Lazglafta. 2 Tsa nimtak nghə yu yaná, manda maspata nzakwani. Manda səlamandundi səlahani. Manda wa rveri wani.Ka vlaŋtá makɗakatandaŋ ta mbrakwani,nda dughurukwani, nda ga mgham dagalata tsa nimtak ya. 3 Ka nghaŋta yu ta balatásani ma tsa ghəŋha tsa nimtak ya mandaskwi si dzaʼa lu dzata. Ama ka mbaftá tsalkwani ya. Ka ndərmim inda mnduha taghəŋa haɗik demdem ta tsa nimtak ya, kasliʼi həŋ mistani. 4 Ka tsəlɓu həŋ ta tsəlɓuŋa tsa makɗakatandaŋ ya, kabga vlaŋtanita ga mgham ta tsa nimtak ya. Ka tsəlɓuhəŋ ta tsəlɓu ŋa tsa nimtak ya guli, ka həŋmantsa: «Wa kamtagha na nimtak na na?Wa dzaʼa laviŋta guya kuma nda tsi?» kahəŋ.

5 Ka vlaŋtá lu ta tvi gi ka ghərɓə tsi taghərɓaku ka raraza Lazglafta. Ka vlaŋtálu ta mbrakwa magay manda tsaya ka tilifwaɗmbsak his mida. 6 Ka zlraftá tsi tararaza Lazglafta, ka raraza hgani, nda vlanzakwani tani, nda inda gwal ta nzaku taluwa tani. 7 Ka zlanaŋtá lu ta tvi ŋa vulunda mnduha Lazglafta, ŋa ghuɓasaptani tahəŋ*. Ka vlaŋtá lu ta ga mgham ta ghəŋainda mndəra mndu, nda inda zivra mndu,nda ya ta ghəŋa inda gwaɗa ta gwaɗə lu,nda ya ta ghəŋa inda haɗikha, 8 ŋa tsəlɓayindamnduha ta ghəŋa haɗik ta tsəlɓu ŋani,Tsa gwal kul vindaku hga taŋ ma defterihafu daga zlrafta ghəŋa haɗik da Zwaŋa.

Tuwak ya si dza lu ya dzaʼa tsəlɓa tsa tsəlɓuya.9Ka mamu mndu nda sləməŋa snay, ka sna

tsi.10Ka nda famndu ŋa ksaghatá da ga vuʼa ya

ná,dzaʼa ksaghaksa lu da ga vuʼa.Ka nda fa mndu ŋa dzata nda kafay ya guli

ná,dzaʼa dza dza lu nda kafay.Tsaya tama ná, ɗina ka nzata mnduhaLazglafta nda ksanatá ŋuɗuf nda ya ndazlghay nda ŋuɗufa taŋ.

Nimtak ta sabəma haɗik11 Ka nghaŋtá yu ta saba sana nim-

tak guli ma haɗik. His dulani manda ŋazwaŋa tuwak. Ta gwaɗa guli manda ŋamakɗakatandaŋ. 12 Mbrakwa tsa nimtaktaŋtaŋ ya da tsi. Ka marə tsi ta tsa mbrakuya ta kəma tsa taŋtaŋa nimtak ya. Kamblə tsi ta mnduha ma ghəŋa haɗik, ndainda skwiha mida ŋa tsəlɓu ŋa tsa taŋtaŋanimtak si balana lumanda skwi ŋa dzata, tambafta ya. 13 Ka magə tsi ta mandərmimikatakata, ha ka klagata tsi ta vu ta luwata haɗik ta wa ira inda mnduha. 14 Kananaghatá tsi ta inda mnduha ma ghəŋahaɗik nda skwa ndərmimay ya vlaŋ lu tatvi ŋa magay ta kəma tsa taŋtaŋa nimtakya. Kaʼa nda mnduha ma ghəŋa haɗikmantsa: «Magafwamaga ta skwa wuyay ŋavlaŋtá glaku ta taŋtaŋa nimtak si balanalu manda skwi ŋa dzata, ka mbafta tsi ya,»kaʼa. 15 Ka vlaŋtá lu ta tvi ta tsa mahisanimtak ya ŋa vuslanamta hafu ta tsa skwawuyay tsaf lu manda tsa taŋtaŋa nimtakya, ŋa gwaɗayni ta gwaɗa, ŋa pslatani tainda gwal kul vlaŋtá glaku. 16Ka tsamahisanimtak ya mantsa: Tahanafwataha ta ŋizlata dzva zeghwi, ka ma bizlbizla kuma a tsita zwani, nda galata mnduha, nda la kagadghəl, nda la ka pɗu, nda la kul haɗ kavuʼa, nda la ka vuʼa tani. 17 Ka haɗ tsaŋizla ta nzakway ka hga tsa nimtak ya, kambsaka hgani a tsi ya, ta tsa mndu ya wukatsi, yaha da skwa skwi, yaha da dzawaptáskwi guli, kaʼa.

18 Wana fitika zlagakwa mndu ya ndaɗifil ma ghəŋani. Mndu ya nda ɗifil maghəŋani ná, dzaʼa nda sna ta skwi ta kuməmbsaka hga tsa nimtak ya ta mnay. Tsa

* 13:7 Aya 5:7. Grafta nda Daniyel 7:8, 25, 11:36, 7:21.

Suna Yuhwana 14:1 339 Suna Yuhwana 14:16

mbsak ya ná, manaka hga mndu ya. Mkuʼdərmək nda mkuʼ mbsak mkuʼ mida nzak-wani.

14Laha gwal varagagha lu

1Ka nghaŋtá yu kay guli ta Zwaŋa Tuwakta sladu ta ghwá Siyuna. Ta sladu mnduhadəmbuʼ dərmək nda fwaɗmbsak fwaɗmidakawadaga nda tsi. Inda taŋ, nda vinda hgaZwaŋa Tuwak nda hga Dani guli ma bizlbi-zla kuma* taŋ. 2 Ka snaŋtá yu ta sani lwita ghudzagata manda ghudzaga mghamazala nda ya manda ghudzaga ŋəzla luwa.Tsa lwi ta snə yu ya ná, manda ghudzagahtimbil ta dzə lu ya nzakwani. 3 Lfiɗalaha ta fə tsa ndəghata mnduha ya ta kəmadughuruk, nda ya ta kəma tsa skwiha fwaɗnda hafu ma həŋ ya, nda ya ta kəma tsahalata mnduha ya. Haɗ sana mndu talaviŋta taghaftá tsa laha ya, ka tsa mnduhadəmbuʼ dərmək nda fwaɗmbsak fwaɗmidasi ta haɗik vara lu ta həŋ ya a tsi wa.

4 Hahəŋ ná, ŋriŋ a həŋ ta vgha taŋ ndahliri wa. Ksanaksa həŋ ta vgha taŋ, kanzata həŋ hezleʼ. Mista Zwaŋa Tuwak tambaɗa həŋ ta mbaɗa dər ta dzaʼa diga tsi.Varagap mataba mnduha lu ta həŋ. Ndanza həŋ ka taŋtaŋani vlaŋ lu ta Lazglaftanda ya ŋa Zwaŋa Tuwak. 5 Ta sna a luta tsakalawi† ma wa taŋ wa. Haɗ sanamaslivinza ta həŋ guli wa.

Duhwalha Lazglafta hkən6 Ka nghaŋtá yu ta sana duhwala

Lazglafta ta ndrə ma ghuvaŋata luwa.Mamu Lfiɗa Gwaɗa ŋa kɗekedzeŋ da tsiŋa mnay ŋa mnduha ta ghəŋa haɗik, ŋainda haɗikha, ŋa inda mndəra mndu, ŋainda mndəra gwaɗa ta gwaɗə lu, ŋa indazivra mnduha. 7 Kaʼa nda lwi dagaladagalamantsa: «Zləŋawazləŋa ta Lazglafta kazləzlva kuni, kabga saghasa fitika tsayni taguma. Tsəlɓawatsəlɓa ta tsəlɓu ŋa mnduya ta magaftá luwa, nda haɗik, nda drəf,nda dzuɓayha‡,» kaʼa.

8Ka sabəmahisa sana duhwala Lazglafta.Kaʼa mantsa: «Kweŋ tama! Nda zləmba

Babila ta nzakway ka luwa dagala. Snusnata ima inabi ta inda mnduha, sa tsa imainabi ya ná, hliri ya manda ŋani§,» kaʼa.

9 Ka sabə mahkəna sana duhwalaLazglafta guli. Kaʼa nda lwi dagaladagalamantsa: «Ka ta tsəlɓay mndu ta tsəlɓu ŋatsa nimtak ya, nda ya ŋa tsa skwa wuyaytsaf lu ya, ka tsuʼaftá tsi ta ŋizla ta bizlbizlakumani ka ta dzvani a tsi, 10dzaʼa say tsatsiguli ta ima inabi gatá sida Lazglafta kulhaɗ sana skwi gaɓam lu mida. Tsa imainabi ya ná, ma leghwa ɓasatá ŋuɗufaLazglafta pghamta lu. Ŋa gay lu ta iriŋani ma ghandanda ta vu ta kəmamnduhaLazglafta nda ya ta kəma Zwaŋa Tuwak*.11 Ɗiŋa tsa vu ta gə lu ta iri ŋa taŋ yaná, dzaʼa gɗavagɗa ta ŋlu ta luwa ha ŋakɗekedzeŋ†. Tsa gwal ta tsəlɓu ŋa tsanimtak ya, nda ya ŋa tsa skwa wuyay tsaflu ya, nda inda gwal ta zlghaftá tsa mbsakahgani ya ná, haɗ mbiʼa vgha taŋ ma ghuyaɗaŋwa nda fitik tani, nda rviɗik tani wa,»kaʼa.

12 Tsaya tama, kaghuni gwal ta snatázlaha Lazglafta, ta zlghaftá Yesu nda ŋuɗuf,gɗavawagɗa mantsa ya. 13 Ka snaŋtá yuta sana lwi ta gwaɗagata ta luwa. Kaʼamantsa: «Vinda! Daga ndana ná, “Rfuda gwal ta rwuta ma slna Lazglafta,” kaʼa.“Mantsa nzakwani, kada mbiʼa həŋ ta vghama slnaha taŋ, kabga ta dzaʼa mista taŋslnaha taŋ,”» ka Sulkum.

Guma Lazglafta ta ghəŋa mnduha taghəŋa haɗik

14 Kəʼa ka yu guli ná, ka nghaŋtá yu taghwayak ka ŋusliŋ. Ta tsa ghwayak ya,mamu sana mndu manda Zwaŋa mndu‡ tanzaku tida, nda wa ta zewazewa dasu maghəŋani, nda ŋatá vɗu ya nda za ma dzvaniguli. 15Ka sabə sana duhwala Lazglafta gulima həga Lazglafta. Kaʼa nda lwi dagalada-gala nda tsa mndu ta nzaku ta ghwayak yamantsa: «Kla ta tsa vuɗa gha ya, ka tskaka ta skwi ta vwah, kabga saghasa fitikatska skwi§ ta vwah. Nda ndəha nimaya tahaɗik,» kaʼa. 16 Ka wuɗidiŋta tsa mndu ta

* 14:1 Grafta nda 7:3. 8, Izekiyel 9:4. † 14:5 Grafta nda Sefuni 3:13. ‡ 14:7 Grafta nda 10:6. 7 nda skwi ya ŋaŋanata. § 14:8 Grafta nda Isaya 21:9, Irmiya 51:7. 8. * 14:10 Grafta nda Isaya 51:17, Zlrafta 19:24, Izekiyel 38:22.Həga vu: Ngha ta Lukwa 17:29 nda skwi ŋa ŋanata. † 14:11 Grafta nda Isaya 34:10. ‡ 14:14Grafta nda 1:13, Daniyel 7:13. § 14:15 Grafta nda Yuwel 4:13.

Suna Yuhwana 14:17 340 Suna Yuhwana 16:4nzaku ta ghwayak ya ta tsa vuɗani ya, ka gitskatá lu ta nimaya ta ghəŋa haɗik.

17 Ka sabə sana duhwala Lazglafta mahəga Lazglafta ya ta luwa. Mamu vɗu yanda za da tsaya.

18 Ka sabə sana duhwala Lazglafta magwir, ya ta nzakway ta ga mgham ta ghəŋavu. Kaʼa nda lwi dagaladagala nda tsamndu ta ŋanatá vɗu nda za ya mantsa:«Wuɗidiŋwuɗa ta tsa vuɗa gha nda za ya,ka tskanata ka ta yakwa inabiha ta haɗik,kabga nda ndəha tsa yakwani ya,» kaʼa.19 Ka gi wuɗiŋtá tsa duhwala Lazglafta yata tsa vuɗani ya ta haɗik. Ka tskatá tsi tayakwa inabi ta haɗik. Ka pghamtá tsi ta tsaskwi tska tsi ya ma mghama glifiŋa ɓasataŋuɗufa Lazglafta. 20 Ka huʼanaptá lu ta tsayakwa inabi ma tsa glifiŋ ya ta hula luwa.Ka mbəzagaptá us mida ka ta ta vgha kambaɗa manda zala ha meli hkən dərmək*.Latani guli, ka lamla plis dida ná, ghəŋghəŋyeya dzaʼa nghaku.

15Kɗavakta ghuya ɗaŋwa

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sanaŋizla dagala nzakwani ta ndərmim lunda ndərmima. Ka nghaŋtá yu ta duh-walha Lazglafta ndəfáŋ nda ŋaŋatá ghuyaɗaŋwaha ndəfáŋ ma dzva taŋ guli. Tsa-haya kɗavakta ghuyaɗaŋwa, kabga tsahayadzatá ghəŋa ɓasa ŋuɗufa Lazglafta.

2 Ka nghaŋtá yu ta sana skwi mandadrəf ta wuɗaku manda dalagar, nda vumida guli. Ka nghaŋtá yu guli ta gwal taghuɓasapta tsa nimtak ya, nda tsa skwawuyay tsaf lu ya, nda tsa mbsaka hganiya. Ta sladu həŋ ta tsa drəf ta wuɗakumanda dalagar ya, nda ŋaŋatá htimbil yavlaŋ Lazglafta ta həŋ. 3 Fa laha ya si ta fəMusa ta nzakway ka kwalva Lazglafta ndalaha ya si ta fə Zwaŋa Tuwak, ta fə həŋ. Kahəŋ mantsa:«Mgham Lazglafta ta mbruta,dagala slna gha ya ta magə ka,ka skwa ndərmimay nzakwani.Kagha Mgham ta ghəŋa inda haɗikha.Inda skwi ta magə ka ná, tɗukwatɗukwa

nzakwani,

kahwathwata nzakwani guli. 4Mghama ɗa!Wati ma mndu ya dzaʼa kwal kul vla glaku

ŋa gha ka zləzlva kagha na?Kagha turtukwa gha ya nda ghuɓa.Dzaʼa sliʼagaghasliʼa mnduha ta inda

haɗikha da tsəlɓu ta kəma gha,kabga nda ngha həŋ ta inda skwi ta magə

ka ná,tɗukwa nzakwani*,» ka həŋ.

5 Tahula tsaya guli, ka nghaŋtá yu tagunatá həga tumpul ma həga Lazglafta taluwa† ya ta kəl mnduha ka guya vgha ndaLazglafta. 6 Ka sliʼagaptá tsa duhwalhaLazglafta ndəfáŋ ya kay ma həga Lazglafta,nda ŋaŋatá ghuya ɗaŋwaha ndəfáŋ madzva taŋ, nda suɗatá lguta ŋusliŋ tilil tawɗaku ta vgha taŋ. 7Ka hlaftá sani matabatsa skwiha fwaɗ nda hafu ma həŋ ya kayta leghwaha ndəfáŋ ka dasu ka dasu, kavlaŋtá tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ yakay. Tsa leghwaha ya ná, nda ndagha ndandagha həŋ nda ɓasa ŋuɗufa Lazglafta tanzakway ŋa kɗekedzeŋ. 8 Ka ndəghanaftáɗiŋ ta sabi ma glakwa Lazglafta nda ya mambrakwani‡ ta tsa həga Lazglafta ya. Haɗtvi ŋa ləglama mndu da tsa həga Lazglaftaya, ha ka dzatá ghəŋa tsa ghuya ɗaŋwahandəfáŋ da tsa duhwalha Lazglafta ya wa.

16Leghwa ɓasatá ŋuɗufa Lazglafta

1 Ka snə yu ta sana lwi dagala ta sabima həga Lazglafta. Kaʼa nda tsa duhwalhaLazglafta ndəfáŋ ya mantsa: «Lawala dapghadata ta haɗik ta tsa leghwa ɓasatáŋuɗufa Lazglafta ndəfáŋ ya,» kaʼa.

2 Ka sliʼaftá taŋtaŋa duhwala Lazglafta,ka laghwi pghadatá ŋani ma leghwaɓasata ŋuɗuf ta haɗik. Ka slaftá ghwaɗakghwaɗaka lkuha ta kuzlaku* ta gwal ndaŋizla nimtak, nda ya ta gwal ta tsəlɓu ŋatsa skwa wuyay tsaf lu ya, ta həŋ.

3Ka pghadatá mahisa duhwala Lazglaftata ŋanima leghwa ɓasata ŋuɗuf da drəf. Kanuta drəf manda usa mndu nda mta. Karwuta inda skwi nda hafu ma drəf.

4 Ka pghadatá mahkəna duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasataŋuɗuf da ghwa nda ya ta dzuɓayha. Ka

* 14:20 Aya 19:20. Grafgra nda Isaya 63:1. 6, Ŋaɗa ghəŋ 1:15. * 15:4 Ngha ta Sabi 15:1nda Irmiya 10:7, Zabura86:9. † 15:5 Grafta nda Sabi 38:21. ‡ 15:8 Grafta nda Sabi 40:34. 35, 1 Mghamha 8:10. 11, Isaya 6:4. * 16:2Ngha ta Sabi 9:10.

Suna Yuhwana 16:5 341 Suna Yuhwana 17:4mbəɗavaftá imi ka us†. 5 Ka sana duhwalaLazglafta ya ta ŋanatá imi ta snə yumantsa:«Kagha ná, nda tvani tsata ka ta tsa guma

ya.Manda ghalya ka,mamu ka ndanana guli.Nda ghuɓa nzakwa gha.6 Tsa mnduha ya ta pghiŋtá usa mnduha

gha nda la anabiha gha, Lazglafta.Tsaya ta kəl ka ka vlaŋtá us ta həŋ ŋa say

taŋ.Mutsaf mantsa həŋ ta skwi ta raŋta həŋ,»

kaʼa.7Ka sana duhwala Lazglafta ma gwir ta snəyu mantsa: «Mantsaya nzakwani MghamLazglafta ya ta mbranaghata inda skwi. Tatsay ka ta guma kahwathwata nda tvani,»kaʼa.

8 Ka pghanaftá mafwaɗa duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufta fitik. Ka mutsaftá fitik ta tvi ŋa dramnduha nda vu. 9 Ka kɗahə tsi ta mnduhaka ŋɗaŋɗa. Ka razə mnduha ta hgaLazglafta, ya nda mbraku ta ghəŋa tsaghuya ɗaŋwa ya. Ama ka kwalaghutá həŋta paya tva taŋ ŋa vla glaku ŋani.

10 Ka pghaftá mahutafa duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufta dughurukwa nimtak. Ka nutá gamghamani tɗik ka grusl‡. Ka hpaɗəmnduha ta sliʼiŋa taŋ, kabga vəl ɓasakuzlakwani. 11 Ka razə həŋ ta Lazglafta taluwa ta ghəŋa lukwa taŋ, nda ghuya ɗaŋwataŋ. Ka kwalaghutá həŋ ta paya tva taŋ maslnaha taŋ.

12 Ka pghaftá mamkuʼ a duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufta ghwa dagala ta hgə lu ka Ifrata. Kasuʼitá tsa ghwa ya ŋa paya tvi ŋa mghamhata sliʼagafta nda ma mndəra luwa. 13 Kanghaŋtá yu ta saba ghwaɗaka sulkumhahkən manda kləŋ manda kləŋ ma wamakɗakatandaŋ, nda ya ma wa nimtak,nda ya ma wa ghwaɗaka anabi. 14 Tsaghwaɗaka sulkumha ya ná, sulkumhahalaway ya ta maga skwa ndərmimay. Kalaghu həŋ slanaghatá mghamha ta ghəŋahaɗik demdem, ŋa hagaktá həŋ ŋa vulubaɗu tsa mghama fitik ta nzakway ka ŋaLazglafta ta mbruta ya.

15 «Wya yu ta lagha manda ghali. Rfu damndu ya ta nzata hzleŋa, ta ngha lgutanida mbaɗə tsi ta mbaɗa ka fərdiʼu, da ksutátsi ka hula da mnduha,» ka Mgham.

16 Ka tskanatá tsa sulkumha ya ta tsamghamha ya kay, ma sana vli ta hgə lu ndagwaɗa Hebru ka Harmageduŋ.

17 Ka pghadaftá mandəfáŋa duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufda ghuvaŋata luwa. Ka snagaptá sana lwima dughuruk ma həga Lazglafta. «Ndakɗa!» kaʼa. 18Ka wɗə luwa ta wɗu, ka hlə luta wi, ka ŋzlə luwa ta ŋzlu, ka ghudzavaftahaɗik. Ka yawu ka yawu fatá mndu, taghudzavaf a haɗik katakata taɓ ta tsaya wa.19 Ka kwahavaptá tsa luwa dagala ya hkən.Ka hwanzaɓtá inda luwaha ta ghəŋa haɗikguli. Ka havaktá Lazglafta ka luwa dagalata nzakway ka Babila, ŋa sunustá leghwaɓasata ŋuɗufani§ katakata ya. 20 Gi rək,zwazwaɗa inda haɗikha ta tsatsamta madrəf. Gi lpay nghəgla a lu ta ghwáha guliwa. 21Ka rkagatá paplaha* dagaladagala taluwa ta ghəŋa mnduha. Ka rarazəmnduhata Lazglafta ta ghəŋa tsa ghuya ɗaŋwa taŋda tsa paplaha ya, kabga fərtufərta tsaghuya ɗaŋwa ya katakata.

17Guma taghəŋa Babila

1 Tahula tsa, ka gavagaghatá sani tur-tuk ma tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ taŋanatá leghwaha ndəfáŋ ya tavata iʼi. Kaʼamantsa: «Sawi ka maraghata yu ka lu dzaʼatsa guma ta tsamghamahliri ta nzakway kaluwa dagala, ta nzafta ta imiha ya ɓa. 2Ndatsatsi ndəramta mghamha ta ghəŋa haɗikta hliri, ka ghuytá mnduha ta ghəŋa haɗikduriŋ da tsa hliri* ya,» kaʼa.

3 Ka lamə Sulkum da iʼi, ka klaghatáduhwala Lazglafta ta iʼi da mtak. Ka ng-haŋtá yu ta sana marakw ta nzafta tanimtak ka dva ghlez hada. Rakwatsak,vivindatá ta hga rarazatá Lazglafta ta tsanimtak ya, ndəfáŋ ghəŋani, ghwaŋ duli-hani. 4Tsa marakw ya ná, lguta dvaŋdvaŋanda ya ka dva ghlez suɗava tsi, nda rkata rka nda miziɗikwa dasu, nda ya ndapala ta wɗaku, nda ya nda ziɗaha nda

† 16:4 Gray nda Sabi 7:17. 21. ‡ 16:10 Gray nda Sabi 10:21. 22. § 16:19 Gray nda Isaya 51:17. * 16:21 Graynda Sabi 9:23. 24. * 17:2 Aya 1:2 Gray nda Irmiya 51:13, Isaya 23:17, Irmiya 51:7.

Suna Yuhwana 17:5 342 Suna Yuhwana 18:5bla nda bla dzvani. Leghwa dasu ŋanatsi ma dzvu nda ndəghata manzakɗaway,nda ghwaɗaka skwiha ma vəl hlirani mida.5 Nda vinda hga ɗifatá skwi ma bizlbizlakumani. «Luwa Babila, mani ma gwal tahliri, nda ya nda manzakɗawayha ta ghəŋahaɗik.» 6Ka nghə yu ta ghuyatá tsamarakwya da usa mnduha Lazglafta, nda ya da usamasləmtsəkha Yesu.

Na tsa nghaŋtá ɗa mantsa ya ná, kandərmimə yu nda ndermima katakata.7 Ka tsa duhwala Lazglafta ya nda iʼimantsa: «Nya ta ndərmimə ka mida? Dzaʼamnaghamna yu ta klatá ghəŋa ɗifatá skwita ghəŋa tsa marakw ya, nda ya ta ghəŋatsa nimtak ya nzaf tsi tida, ndəfáŋ ghəŋani,ghwaŋ dulani ya. 8 Tsa nimtak nghə ka yaná, si mamu ghalya, ama ta haɗ ndananawa. Dzaʼa safsa ma gudzuvruŋ† ka dzaʼa davla zaɗakwani. Mnduha ta nzaku ta ghəŋahaɗik, tsa gwal kul vindaku hga taŋ madeftera hafu daga ma zlrafta ghəŋa haɗik,ya həŋ, ŋa ndermimay taŋ nda ndərmimanghaŋər həŋ ta tsa nimtak ya. Nziyanza tsi,si mamu tsatsi ghalya, ama ta haɗ ndananawu, ta dzaʼa zlagapzlaga guli.

9 «Hadna, nda nza na fitik na ŋa snaŋtáskwi ndamahizl, nda ya nda ɗifil mida. Tsaghəŋha ndəfáŋ ya ná, tsaya ghwáha ndəfáŋnzanzaf tsa marakw ya ta həŋ. Nda nzahəŋ guli kamghamhandəfáŋ. 10Hutaf gwalta zlambuta mataba taŋ. Ta tekeʼa saniturtuk. Ta sagha a sani guli karaku wa.Dər saghaha tsatsi dazlay katsi, sira a dzaʼanzɗavata tsa ga mghamani ya wa. 11 Tsanimtak si ghalya ya kay, kul haɗ ndananaya, tsatsi dzaʼa nzaku ŋamatghasa mgham.Tekw tsatsi mataba tsambsakha ndəfáŋ ya,ama ta dzaʼa da vla zaɗaku.

12 «Tsa duliha ghwaŋ nghə ka ya ná,mghamha ghwaŋ‡ ta kul mutsaftá gamgham ya. Ama dzaʼa mutsafmutsa həŋ taga mgham ma fitik kwitikw kawadaga ndatsa nimtak ya. 13 Ka skwa turtuk ndana tsamghamha ya ŋa zlanaŋta taŋ ta mbrakwataŋ, nda ga mghama taŋ, ta tsa nimtakya. 14 Dzaʼa vulay həŋ ta vulu nda ZwaŋaTuwak, ŋa ŋrapta Zwaŋa Tuwak kawadaganda mnduhani gwal hagaf tsi, gwal zabaptsi, gwal ka ŋərmani ya, ta həŋ. Zwaŋa

tuwak mgham ta ghəŋa mghamha, tsatsimali ta ghəŋa maliha guli,» kaʼa.

15 Ka tsa duhwala Lazglafta ya nda iʼiguli mantsa: «Tsa imiha nghə ka nzaf gwalta hliri tida ya ná, mnduha, nda dəmga,nda haɗikha, nda gwaɗaha ta gwaɗə lu,tsahaya. 16Tsa duliha ghwaŋ nghaŋ ka ndanimtak ya, dzaʼa husaŋhusa tsa marakw tahliri ya ta həŋ, ŋa suɗata taŋ ka zlaŋta kafərdiʼu, ŋa zuta taŋ ta sluʼani ka zaɗanatanda vu. 17 Mantsa ya ná, Lazglafta tafanamta həŋ ma ndana taŋ ŋa magata taŋta skwi ya ta kumə tsi. Ka sagha ndanataŋ ka skwa turtuk, ka vlaŋtá həŋ ta gamghama taŋ ta tsa nimtak ya ha ka saghafitika dzatá ghəŋa gwaɗa Lazglafta.

18 «Tsa marakw nghə ka ya guli ná,tsaya luwa dagala ta ga mgham ta ghəŋamghamha ta ghəŋa haɗik,» kaʼa.

18Zləmbata Babila

1 Tahula tsaya, ka nghaŋtá yu tasana duhwala Lazglafta ta saha daga taluwa, dagala glakwa mbrakwani. Katsuwaɗakanaftá tsa glakwa mbrakwani yata ghəŋa haɗik demdem. 2 Ka guguɗatá tsinda lwi dagala dagala. Kaʼa mantsa:«Nda zləmba!Ya nda zləmba Babila ta nzakway ka luwa

dagala.Nuna ka luwanzakwahalaway ndana tama.Hada vla ɗifa inda ghwaɗaka sulkumhanda ghwaɗaka zarakha ta mbiɗu lu.3 Zlambuzlamba luwa Babila,kabga fafa ta ghəŋani ka maga sliʼiŋsliʼiŋ.Sasusasa inda mndəra mndu ta ima inaba

kbatá tsa sliʼiŋsliʼiŋani ya.Fa famghamha ta ghəŋa haɗik ta ghəŋa taŋ

ka maga sliʼiŋsliʼiŋ nda tsi.Nuna gwal ta tsakala ta ghəŋa haɗik ka

gadghəlnda skwiha ta taɗaku iri tida si da tsi,» kaʼa.4Ka snaŋtá yu guli ta sana lwi ta gwaɗagatata luwa. Kaʼa mantsa:«Mnduha ɗa! Sliʼapwasliʼa ma tsa luwa ya,kabga yaha kuni da ŋlamta ma tsa dmak-

wani ya,da dəɗamtá kuni ma ghuya ɗaŋwamanda ŋani guli.5 Sliʼapwasliʼa,

† 17:8 Ngha ta 11:7 nda skwi ŋa ŋanata vindiŋ lu mistani. ‡ 17:12 Gray nda Daniyel. 7:24.

Suna Yuhwana 18:6 343 Suna Yuhwana 18:19kabga fərtufərta ndikata tsa dmakwani ya

dikw ta luwa.Zanap a Lazglafta ta tsa ghwaɗaka slnani ya

wa.6Ghuyanapwaghuya ta ɗaŋwa mandava ya ghuyanap tsatsi ta mnduha!Manda va tsaya manda va tsaya hiska kuni planamtá skwi ya magana tsi ta

sanlaha.Ka leghwa wuɗ turtuk ka tsatsi tanafta ima

inabani ta mndu ya,ka leghwa wuɗwuɗ his ka kaghuni

planamta.7Taɓ ta tsa glakwani nda zatámghamani ya

ka kuni dzaʼa ganap tiri ka niŋta kaskwa hiɗahiɗa.

Kaʼa ta ndanay ma ghəŋani na:“Nda nza nzakwa ɗa kamgham, nza a yu ka

wadgu wu,walaŋta a yu ta nzata ka skwa hiɗahiɗa

wu,” kaʼa.8 Tsaya tama, baɗu va tsa fitik turtuk ya

dzaʼa slanaghata ghuya ɗaŋwanita nzakway ka mtaku,nda nzaku ka skwa hiɗahiɗa,nda maya, ŋa driŋta nda vu guli.Mgham Lazglafta ná, Lazglafta ta mbruta

ya.Tsatsi ta tsanaghatá guma*,» kaʼa.

9Nghaŋta indamghamha ta ghəŋa haɗikta gutá sliʼiŋsliʼiŋ nda tsi, ta zutá mghamda tsi ta ɗiŋa tsa luwa ya ta draku, dzaʼatawiŋ tawa həŋ, dzaʼa ŋaɗiŋŋaɗa həŋ taghəŋ. 10Diʼiŋ dzaʼa nzakta həŋ, kabga zləŋatsa ghuya ɗaŋwa hada ya. Ka həŋ dzaʼazlaymantsa:«Aya! Aya Babila ta nzakway ka luwa da-

gala,luwa ya ta mbruta!Gi hadahada ná, tsaghaghata guma† tsa

re!» ka həŋ.11 Ka taw gwal ta tsakala ta ghəŋa haɗik

ta taw, ka ŋaɗa ghəŋ ta ghəŋa tsa luwaya, kabga haɗ mndu dzaʼa skugəltá hu-zla taŋ wa. Tsa huzlaha ya ta nzakwayka 12 dasu, nda dzindar, nda palaha ndabla nda bla dzvani, nda skwiha lwi, ndalgutha kulefeɗfeɗa, nda lgutha ka dva kadva, nda lgutha ta wɗaku, nda sanlahama lgutha ɗinaɗina, nda inda mndərga

udzuha nda bla mutsay, nda inda mndəraskwiha magaf lu nda sliʼiŋa gwiʼaŋ, ndaskwiha magaf lu nda kufur ka ghuvazwaŋzwaŋ. Sanlaha guli ná, magaf nda palalu. 13 Ta dzawapdzawa həŋ guli ta urdihakavghakavgha, nda sluhwaha zɗazɗa ziʼak-wani, nda ima inabi, nda rɗi, nda hupu, ndahya, nda slaha, nda tuwakha, nda plisha,nda vuʼaha ta nzakway ka mnda səla guli.Ta haɗ mndu ta skugəlta həŋ wa. 14 Ka tsagwal tsakala ya nda tsa luwa ya mantsa:«Nda zaɗa inda tsa skwiha ta zɗəgaghata

ya,zwaɗuzwaɗa inda gadghəla gha,nda inda skwiha ta zə ka ta mghama gha

tida.Mutsəglaf a ka wa,» ka həŋ.15 Tsa gwal tsakala ta tsakala tsa skwihama tsa luwa, ka nuta həŋ ka gadghəl ya,diʼiŋ nzakta həŋ kabga zləŋa tsa ghuyaɗaŋwani‡ ya. Dzaʼa taway həŋ ta taw ŋanzakwa taŋ ka skwa hiɗahiɗa. 16 Ka həŋdzaʼazlay mantsa:«Aya! Aya Babila! Ta nzakway ka luwa

dagala,si ta rkaftarka nda lgut kulefeɗfeɗa,nda ya nda lguta dva,nda ya nda lgut ta wɗaku,nda ya nda miziɗikw. Magaf nda dasu lu ta

sanlaha,nda palaha ta ɗinuta sanlaha.17Gi hadahada ná,ka zaɗanata mndərga tsaya ma gadghəl

re!» ka həŋ.Ka nzaktá inda gwal ta swa kwambalu,

nda gwal ma kwambalu tani, nda la sludzaimi tani nda gwal kasa klipi tani, diʼiŋ ndatsi. 18 Na nghay taŋ ta ɗukwakwa ɗiŋadrakwa tsa luwa ya, ka wahu həŋ ta wahu.Ka həŋ mantsa: «Wati luwa ya dagala ŋagray nda tsa luwa ya na?» ka həŋ. 19 Katsəɗə həŋ ta haɗik ta ghəŋ, ka taw, ka ŋaɗaghəŋ, ka wahu. Ka həŋ mantsa:«Aya! Aya luwa dagala!Luwa ya ta nanaftá gwal kwambalu ka

gadghəl.Gi hadahada ná, gi zaɗanat᧠tsa re!» ka

həŋ.* 18:8 Vli ŋa gray nda aya 4:8. Aya 4: Isaya 48:20, Irmiya 50:8, 51:6, 45. Aya 5: Zlrafta 18:20. 21, Irmiya 51:9. Aya 6:Zabura 137:8, Irmiya 50:29. Aya 7:8. Isaya 47:7. 9. † 18:10 Aya 9:10. Gray Izekiyel 26:16-17. ‡ 18:15 Aya 11:15.Gray nda Izekiyel 27:31, 36, 27:12, 13, 22, 27:31, 36. § 18:19 Aya 17:19. Gray nda Izekiyel 27:29 34. * 18:20 Graynda Irmiya 51:48.

Suna Yuhwana 18:20 344 Suna Yuhwana 19:1020 Kaghuni gwal ta luwa, rfawarfa

kaghuni ta rfu ta ghəŋa zaɗanatá tsa luwa*ya. Kaghuni mnduha Lazglafta nda gwalghunay, nda la anabi. Rfawarfa ta rfukaghuni guli, kabga tsanaghata Lazglaftata guma ta ghəŋa tsa skwi magaghuna tsiya.

21 Tahula tsa, ka klafta sana duhwal ndambra ta nzakway ka duhwala Lazglaftata sana pala dagala manda buna ka vza-ghata da drəf. Kaʼa mantsa: «Mantsayadzaʼa vzidiŋta lu ta Babila ta nzakwayka luwa dagala, ŋa kwal kul nghəglaŋta.22Haɗ lu dzaʼa snəglaŋta ghudzagata htim-bil, dər gwal ta fa laha ka dza dewdew,nda gwal ta vya siŋlak, nda gwal ta vyatalakwa tani ma luwa Babila wa. Haɗ luguli dzaʼa sləglanaghatá gwal vivɗa dərmá wati ma sana skwi tsi wa. Haɗ ludzaʼa snəglaŋtá ghudzaga buna ma luwaBabila guli wa. 23Haɗ tsuwaɗaka pitirla tadzaʼa tsuwaɗakəglaku ma Babila wa. Haɗlu dzaʼa snəglaŋta lwa zwaŋamidzi ndamakwamidzi ma Babila wa. Ghalya ná,malaghumala gwal ta tsakalaghatá tsakalaka pɗakwa sanlaha ta ghəŋa haɗik. Ndatsa mbəɗakwa gha ya gataghata ka ta indamndəra mnduha†,» kaʼa.

24 Ta ghəŋa tsa guli ná, ma Babilaslanaghata lu ta pghatá usa la anabi, ndausa mnduha Lazglafta, nda usa inda gwalpsla lu ta ghəŋa haɗik‡.

19Laha zatá ghwa

1Tahula tsa, ka snaŋtá yu ta lwi dagala taŋzlata ta luwa manda lwa tskata mnduha.Kaʼa mantsa:«Zləzlvawa Lazglafta, tsatsi ta mba mn-

duha.Ŋa Lazglafta mu glaku nda mbraku tani.2 Nda tvani manda ya ta raku ta tsa tsi ta

guma.Ka tsanaghatá tsi ta guma ta tsa mghama

sliʼiŋta ɓadziŋta haɗik nda tsa sliʼiŋsliʼiŋani ya.Ganapga Lazglafta tirikabga vəl pslatani ta kwalvahani,» kaʼa.3Ka həŋ ka mahis mantsa:«Zləzlvawa Lazglafta.

Haɗ tsa ɗiŋ ta ɗukwakuma vəl dra tsa luwaya dzaʼa hlata wa,

ŋa kɗekedzeŋ dzaʼa gɗavata tsi,» ka həŋ.4 Ka gi zlambatá tsa halata mnduhahisambsak fwaɗ mida ya, nda tsa skwihafwaɗ nda hafuma həŋ ya, ka tsəlɓu ta kəmaLazglafta ta nzaku ta dughuruk. Ka həŋmantsa: «Amin! Zləzlvawa Lazglafta,» kahəŋ.

5Ka gwaɗagapta sana lwi ma tsa dughu-ruk ya. Kaʼa mantsa:«Inda kaghuni kwalvahani,kaghuni gwal ta zləzlvay,zwani nda galata mnduha tani,zləzlvawa Lazglafta,» kaʼa.6 Ka gi snaŋtá yu ta sana lwi manda lwatskata mnduha, ta ghudzagata manda zaladagalamaghwa, ta ŋəzlumandaŋəzla luwata ghudzagata nda mbraku. Kaʼa mantsa:«Zləzlvawa Lazglafta! Mghama mu

Lazglafta ta mbruta,tsatsi ta ga Mgham*.7Rfamarfa ta rfu, waɗah ká mu nzata,vlaŋmavla ta glaku,kabga ndamaga fitika klay Zwaŋa Tuwak ta

makwamidzani,nda hba vgha makwamidzani guli.8Vlaŋvla lu ta tvi ŋa suɗavatá lgut kulefeɗ

feɗa,ta wuɗaku, nda ghuɓa guli,» kaʼa.«Tsa lgut kulefeɗfeɗa ya ná,slna tɗukwa maga mnduha Lazglafta ya.»

9 Ka sana duhwala Lazglafta nda iʼimantsa: «Vindafvinda kazlay: Rfu da gwalhagaf lu da vla za skwa zaya klay ZwaŋaTuwak† ta makwa» kəʼa. Kaʼa nda iʼi gulimantsa: «Nana gwaɗaha na ná, gwaɗaLazglafta ya kahwathwata,» kaʼa.

10 Na tsa snaŋta ɗa mantsa ya, kazləmbata yu ka tsəlɓu ta kəmani. Amakaʼa nda iʼi mantsa: «Nawa, ma magə‡ kamantsa! Mnda ksanatá slna ta Lazglafta yumanda va kagha, manda va zwanama ghata ŋanatá kahwathwata ya marigiŋ lu ndama Yesu. Ŋa Lazglafta dzaʼa tsəlɓa ka tatsəlɓu,» kaʼa.

Tsa kahwathwata marigiŋ lu nda maYesu ya ta vlata mbrakwa kla lwa Lazglafta.

† 18:23 Aya 21:23. Gray nda Irmiya 51:63. 64, Izekiyel 26:21, 26:13, Isaya 24:8, Irmiya 7:34, 25:10. ‡ 18:24 Graynda Irmiya 51:49. * 19:6 Aya 5:6. Gray nda Zabura 135:1, Izekiyel 1:24, Zabura 97:1, 99:1. † 19:9 Gray nda Mata22:1-14, Lukwa 14:15-24. ‡ 19:10 Gray nda 22:8-9.

Suna Yuhwana 19:11 345 Suna Yuhwana 20:9Mndu ta ŋla plisa ŋusliŋ

11 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta gunatáluwa, gi ka zlagapta sana plis ka ŋusliŋ.Ŋərma mndu nda vərɗa mndu ta hga lu tatsa mndu ta tsa plis ya. Tuɗukwa ta tsatsi ta guma§, tɗukwa ta vula tsi ta vuluguli. 12 Manda zlghakwa vu ya irani. Ndandəgha zewazewaha ma ghəŋani. Mamusana hgu vindaf lu ta vghani. Tsa hguya ná, haɗ sana mndu nda sna wu, batsatsi turtukwani yeya nda sna. 13 Lguttsghumam lu ma us suɗava tsi ta vgha.«Gwaɗa Lazglafta» hgani. 14 Mbaɗa lasludziha ta luwa ka sliʼi mistani ta pliska ŋusliŋ ka ŋusliŋ, nda susuɗata lguthakulefeɗfəɗa, ka ŋusliŋ ka ŋusliŋ, nda ghuɓanda ghuɓa guli. 15 Ka sabə na kafay nda zawani pit ma wani ŋa zaɗanatá mnduha kulsnatá ŋani, ŋa gayni ta mgham ta ghəŋataŋ nda maniʼuwa kufur, ŋa huʼanaptanita həŋ manda huʼa yakwa inabi ma glifiŋŋa ɗiza imani ya. Tsaya dzaʼa maraŋtakazlay: Katakata ɓasatá ŋuɗufa Lazglaftata mbruta kəʼa. 16 «Rveri ta ghəŋa rveriha,Mgham ta ghəŋamghamha,» ká lu vindaftáhgu ta lgutani nda ya ta rkufani.

17 Tahula tsa guli, ka nghaŋtá yu ta sanaduhwala Lazglafta ta sladu ta fitik. Kaguguɗata tsi nda lwi dagala dagala. Kaʼanda inda zarak ta ndaraku ma ghuvaŋataluwa mantsa: «Sliʼakwa sliʼa ka tskavatakuni ŋa za skwa zaya skalu dagala daLazglafta. 18 Sawa da za sluʼa mghamha,nda sluʼa mghamha sludziha, nda sluʼagwal nda mbra nda mbra, nda zluʼa plishanda gwal tida tani, nda sluʼa inda mnduhata nzakway ka vuʼa, nda gwal kul haɗ kavuʼa, zwani nda galatamnduha* tani,» kaʼa.

19 Ka gi nghaŋtá yu ta tsa nimtak ya,ndamghamha ta ghəŋahaɗik, nda sludzihataŋ tani, ta tskavata ŋa vulu nda tsa mnduta nzafta ta plis ya, nda ya nda sludzihanitani. 20 Ka gi ksuta lu ta tsa nimtak yakawadaga nda tsa ghwaɗaka anabi si tamagatá mazəmzəmha ta kəma tsa nimtakya. Nda tsa mazəmzəmha maga tsi yananaghata tsi ta gwal ta tsuʼaftá ŋizla tsanimtak ya ka tsəlɓu ŋa skwa wuyayni ya.Ka pghaghatá lu ta həŋ his his ta ndiri tandiri da duda vu ghandand. 21 Ka gi pslatá

lu ta sanlaha nda kafay ya ta sabi ma watsa mndu ta nzafta ta plis ya. Ka babaghutázarakha da sluʼa taŋ.

20Vaku dəmbuʼ

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sahaduhwala Lazglafta daga ta luwa, nda klatámakuɓla gudzuvruŋ nda ya nda mghamaziɗa ma dzvu. 2 Ka ksaftá tsi ta tsamakɗakatandaŋ dzidza nahaɗik, ta nzak-way ka mghama ghwaɗaka sulkum, hal-away hgani ya. Ka habafta tsi ŋa za vakudəmbuʼ. 3 Ka vzaghatá tsi da tsa gudzu-vruŋ ya, ka hunustá tsi ta wa tghani kaŋərzlafta, kada kwala tsi ta nangəltá mn-duha ta ghəŋa haɗik ha ka hɗatá tsa vakudəmbuʼ ya. Tahula tsaya, ŋa zligiŋta ŋavaku kwitikw.

4 Tahula tsa guli, ka nghaŋtá yu tadughurukha*. Ka vlaŋtá lu ta mbrakwa tsaguma ta gwal ta nzaku tida. Ka gi nghaŋtáyu ta hafa gwal ɗatsaghu lu ta ghəŋa taŋ taghəŋa vəl mna gwaɗa Yesu nda ya ta ghəŋagwaɗa Lazglafta. Hahəŋ ná, tsəlɓaŋ a həŋta tsəlɓu ŋa tsa nimtak ya nda ya ŋa skwawuyayni tani wa. Haɗ ŋizlani ta kuma taŋnda ya ta dzvuha taŋwa. Ka vramtá həŋ, kagə həŋ tamgham kawadaga nda Yesu Kristika vaku dəmbuʼ. 5 Tsaya taŋtaŋa sliʼagaptama mtaku. Sanlaha ma gwal ta rwuta ná,vrəglam a hahəŋ nda hafu ha ka kɗatá tsavaku dəmbuʼ ya wa. 6 Rfu da tsa gwal tasliʼagapta taŋtaŋ ma mtaku ya, nda ghuɓahahəŋ. Ta haɗ mahisa mtaku nda mbrakuta ghəŋa taŋ wa. Hahəŋ ná, dzaʼa nzakwayhəŋ ka gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta ndaya ŋa Yesu Kristi, ŋa gay taŋ ta mghamkawadaga nda Kristi ka vaku dəmbuʼ.

Kɗatá mbrakwa halaway7 Manda kɗatá tsa vaku dəmbuʼ ya, ŋa

pligiŋtá halaway ma gamakani, 8 ŋa sa-bani da nangəlta mnduha ta ghəŋa haɗikdemdem, ta nzakway ka haɗika Gwagwnda Magwagw, kada tskanata tsi ta həŋ ŋavulu. Manda wutak ma ghwa mbsaka taŋ.9 Ka sliʼagaghata həŋ ma inda vli ta ghəŋahaɗik, ka wamtá həŋ ta ghuɓa mnduhaLazglafta nda tsa luwa ɗvu Lazglafta yatani. Ama ka saha vu daga ta luwa ka

§ 19:11 Gray nda Izekiyel … 1:1, Zabura 96:13, Isaya 11:4. * 19:18 Aya 17:18. Gray nda Izekiyel … 39:17-20. * 20:4Gray nda Daniyel. 7:9, 22.

Suna Yuhwana 20:10 346 Suna Yuhwana 21:13

dughwaɗutá həŋ. 10 Ka gi klaftá lu ta tsahalaway ta nana həŋ ya ka vzaghata daduda vu ghandand ma vli hada tsa nimtaknda ghwaɗaka anabi ya, ŋa giri ŋa taŋhada nda fitik tani, nda rviɗik tani ha ŋakɗekedzeŋ.

Dzatá ghəŋa guma11 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sana

dughuruk ka ŋusliŋ dagala, ta nzaku mndutida. Ka nutá haɗik nda luwa lay ta kəmani.Nghəglaŋta a lu ta həŋwa. 12Ka gi nghaŋtáyu ta gwal ta rwuta, galata mnduha ndazwani tani ta nzaku ta kəma tsa dughurukya. Ka gwananaftá lu ta defteriha. Kagunanaftá lu ta sana defteri ta nzakway kadeftera hafu. Ka tsanaghata lu ta guma tagwal ta rwuta taɓta slnaha taŋ ta magatahəŋ manda va ya nda vinda ma tsa defter-iha ya. 13Ka varanaktá drəf tamnduha ya sirwana tsi. Ka varanaktámtaku nda vla tskavgha gwal ta rwuta ta ya si da hahəŋ. Katsanaghatá lu ta guma ta həŋ taɓta slnahataŋ ta magata həŋ. 14 Ka gi klafta lu tamtaku nda vla tska ta vgha gwal ta rwutatani, ka pghaghata da duda vu. Tsa dudavu ya ta nzakway ka mahisa mtaku. 15 Kaslanagha a lu ta vindatá ta hga dər wati mamnduma tsa deftera hafu yawukatsi, dzaʼaklafkla lu ta tsa mndu ya ka vzaghata daduda vu.

21Lfiɗa luwa nda lfiɗa haɗik

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sana lfiɗaluwa nda sana lfiɗa haɗik. Lula taŋtaŋaluwa nda taŋtaŋa haɗik, ta haɗ drəf guliwa. 2Ka gi nghaŋtá yu ta saha luwa dagalanda ghuɓa, ta nzakway ka luwa Ursalimata luwa daga da Lazglafta. Nda rkarkanimandamakwa ta dzaʼa da zəʼal. 3Ka snaŋtáyu ta sana lwi ta guguɗagapta ma dughu-ruk. Kaʼa mantsa: Wya həga tumpulanzakwa Lazglafta mataba mnduha! Ŋanzakwani kawadaga nda həŋ, ŋa nzakwataŋ ka mnduhani, ŋa nzakwa tsatsi gulikawadagandahəŋ, 4ŋamasanaptani ta həŋta inda ima taw ma ira taŋ. Ta haɗ mtakudzaʼazlay ɗekɗek wa. Ta haɗ taw dzaʼazlay

ɗekɗek guli wu, dər wahu, dər kuzlakwaskwi, kabga lula* taŋtaŋa skwiha.

5 Ka tsa mndu ta nzafta ta dughuruk yamantsa: «Ndana tama, wana yu ta mag-aftá inda skwi demdem ka lfiɗani,» kaʼa.Kaʼa guli mantsa: «Vindaf vinda, kabga nagwaɗaha na ná, kahwathwata nzakwani,skwi ŋa faftá ghəŋ tida ya,» kaʼa.

6Kaʼa nda iʼi gulimantsa: «Nda kɗa tama!Iʼi zlraftani nda kɗavaktani, iʼi nahani ndakwanahani. Mndu ya kuzlaŋta ndala, dzaʼavlaŋvla yu ta dzuɓaya imi ta vla hafu kambalay. 7 Mndu ya ta zatá ghwa, dzaʼavlaŋvla lu ta tsa skwiha ya. Dzaʼa nzakwayyu ka Lazglaftani, dzaʼa nzakway tsatsi gulika zwaŋa† ɗa. 8Ama gwal ta yaɗi, nda gwalta mbrəs, nda gwal ta maga manzakɗawayskwiha, nda gwal ta pslatá mndu, nda gwalta maga sliʼiŋsliʼiŋ, nda gwal ta mbaɗaku,nda gwal ta wuya skwi, nda inda gwal tatsakalawi ya, da duda vu ghandand dzaʼapghaghata lu ta həŋ. Tsaya ta nzakway kamahisa mtaku,» kaʼa.

Lfiɗa Ursalima9 Tahula tsa, ka sagha sani turtuk

mataba tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ,ta ŋaŋanatá leghwaha ndəfáŋ, ndandaghatani nda tsa ghuya ɗaŋwaha ndəfáŋka kwanahani ya. Ka gwaɗgihatá tsi, kaʼamantsa: «Saghasa! Ka maraghata yu tamakwamidzi ta nzakway kamarkwa ZwaŋaTuwak,» kaʼa.

10 Ka klaghatá tsi ta iʼi kay guli maSulkum ta sana ghwᇠdagala nda slra. Kamarihatá tsi ta luwa dagala nda ya ndaghuɓa ta nzakway ka Ursalima ta saha taluwa daga da Lazglafta. 11 Tsa luwa ya ná,ta wɗaku da glakwa Lazglafta, ta wɗakumanda pala nda sgit tida, manda paladzasfa ta wuɗaku manda dalagar. 12 Ŋammamuhul dagala nda slra lu ta tsa luwa ya.Ghwaŋpɗə his watghaha tida, ghwaŋpɗəhis duhwalha Lazglafta ta wa tsa watghahaya, nda vivindatá hgəha tida guli. Hgəhamndəra zwana la Israʼila ghwaŋpɗə histsa hgəha ya. 13 Watghaha hkən nda tvəmndəra luwa, watghaha hkən nda tvə Nur,watghaha hkən nda tvə Sud, watghaha

* 21:4 Aya 1:4. Gray nda Isaya 65:17, 66:22, 52:1, 61:10, Izekiyel … 37:27, Livitik 26:11-12, Isaya 25:8, 35:10, 65:19.† 21:7 Gray nda 2 Sam. 7:14, Zabura 89:27-28. ‡ 21:10 Gray nda Izekiyel … 40:2. § 21:13 Aya 12:13. Gray ndaIzekiyel … 48:30-35.

Suna Yuhwana 21:14 347 Suna Yuhwana 22:9hkən nda tvə Mazu§. 14 Ta palaha gh-waŋpɗə his thafta lu ta mndəra tsa muhulatsa luwa ya. Ka vivindaftá lu ta tsa palahaya ta hgəha gwal ghunay ghwaŋpɗə his,gwal si ta dzaʼa mista Zwaŋa Tuwak.

15 Da tsa mndu ta gwaɗa nda iʼi ya ná,mamu dafa dasu ma dzvani ŋa graftá tsaluwa ya, nda watghahani, nda muhulani*tani. 16 Fwaɗ slərpa tsa luwa ya. Ka gragratsa slərpuhani ya guli. Ka graftá tsi ta tsaluwa ya nda tsa dafa ya ka meli dəmbuʼhis nda fwaɗ dərmək. Slrakwani ndabughwatani, nda lafani ta luwa, ka skwaturtuk tsahaya. 17 Ka graftá tsi ta slada tsamuhul ya, ka mbəɗaftá tsi ka səla dərməknda fwaɗ mbsak fwaɗ mida. Manda va yasnu mnduha ta mbəɗay mbəɗafta duhwalaLazglafta. 18 Baf nda sana pala ta hgə luka Dzaspa lu ta tsa muhul ya. Tsa luwaya, baf nda dasu dzeʼdzeʼ lu manda skwika dalagar. 19 Thatá mndəra muhula tsaluwa ya ná, nda palaha kavghakavgha ya taɗinuta katakata rkanafta lu ta rka. Taŋtaŋapalaka thatá mndərani, nda palaka Dzaspa.Mahisani, nda palaka Safir. Mahkənani,nda palaka Kalsedwaŋ. Mafwaɗani, ndapalaka Imrud. 20 Mahutafani, nda palakaSarduniksa. Mamkuʼani, nda palakaSardwana. Mandəfáŋani, nda palakaKrisuwalit. Matghasani, nda palaka Beril.Matəmbayani, nda palaka Tupaz. Maghwaŋani, nda palaka Krisupraza. Magh-waŋapɗə ndeŋani, nda palaka Hyasiŋta.Maghwaŋapɗə hisani, nda palaka Tista.21 Tsa watghaha ghwaŋpɗə his ya ná,palaha ghwaŋpɗə his ya. Tsa palaha ya tahgə lu ka Perla. Tvi ma tsa luwa ya ná, kadasu dzeʼdzeʼ nzakwani, ta wɗaku mandadalagar.

22 Ma tsa luwa ya, ngha a yu ta həgaLazglafta wa. Mgham Lazglafta ta mbrutata nzakway ka həgani, mantsa ya ZwaŋaTuwak guli. 23 Zba a tsa luwa ya dərfitik, dər tili ŋa tsuwaɗaka vli mida wa.Glakwa Lazglafta ta tsuwaɗaka vli mida.Zwaŋa Tuwak pitirla tsa luwa ya. 24 Dzaʼambaɗə ma tsuwaɗak inda mndəra mn-duha ta mbaɗa, ŋa hladamta mghamhata ghəŋa haɗik ta gadghəlha taŋ da tsaluwa ya. 25 Haɗ lu dzaʼa walaŋta hahaftá

watgha tsa luwa ya gifitik wa, ta haɗ rviɗikɗekɗek hada wa. 26 Dzaʼa hladamhla lu tainda skwiha ɗinaɗina nda gadghəla indamndəra mnduha da tsa luwa ya. 27 Haɗskwi kul ghuɓaku dzaʼa lami da tsa luwaya dər mndu ta vziŋtá ghəŋani ka magamanzakɗaway skwi, nda gwal ta tsakalawiwa. Ba gwal nda vinda hga taŋ ma defterahafu da Zwaŋa Tuwak† yeya dzaʼa lami.

221 Tahula tsa, ka marihatá tsa duhwala

Lazglafta ya ta ghwa ima ta vla hafu, tawuɗaku manda dalagar, ta mbəzagaptama dughurukwa i Lazglafta nda ZwaŋaTuwak*, 2 ta mbaɗa ta tvi ma tsa luwa yaguli. Ta slərpuha tsa ghwa ya guli, mamufwa hafu. Ghwaŋpɗə his kəʼa ta yafta mavaku. Tili tili kəʼa ta yaku. Tambamba indamndəra mnduha lu nda sluhwahani. 3Haɗskwi ksiʼaf Lazglafta† dzaʼa lami da tsa luwaya wa.

Dughurukwa Lazglafta nda ŋa ZwaŋaTuwak dzaʼa nzaku ma tsa luwa ya, ŋatsəlɓay kwalvahani ta tsəlɓu ŋani. 4 Dzaʼanghaŋngha həŋ ta kumani, dzaʼa mamuhgani ma bizlbizla kuma taŋ guli. 5 Haɗta a rviɗik dekɗek wa. Zbəgəlta a həŋdər pitirla, dər tsuwaɗaka fitik wu, kabgaMgham Lazglafta dzaʼa tsuwaɗaka həŋ ŋagay taŋ ta mgham ha ŋa kɗekedzeŋ.

Vragata Yesu Kristi6 Tahula tsa, ka tsa duhwala Lazglafta ya

nda iʼi mantsa: «Kahwathwata na gwaɗana, gwaɗa ŋa faftá ghəŋ tida ya, MghamLazglafta ya ta valaŋtá Sulkumani ta laanabi ta ghunaftá duhwalhani ŋamaranatákwalvani ta skwi ya gi dzaʼa magaku,» kaʼa.

7 Ka Yesu mantsa: «Wya yu gi ta lagha,tfawi ta ghəŋa gwal ta ŋanatá tsghatá lwaLazglafta ma na defteri na!» kaʼa.

8 Iʼi Yuhwana ta snaŋta nda sləməŋa ɗa,ka nghaŋtá yu nda ira ɗa ta tsa skwihaya. Manda snaŋta ɗa ka nghaŋtá yu, kazləmbatá yu ta kəma tsa duhwala Lazglaftata maray ŋa ɗa ya, ka tsəlɓu ŋani.9Ama kaʼa nda iʼi mantsa: «Nawa, mamagəka mantsa! Mnda ksa slna yu manda vakagha, manda va zwanama gha la anabi,

* 21:15 Gray nda Izekiyel … 40:3. † 21:27 Aya 23:27. Gray nda Isaya 60:19-20, 60:3-5, 60:11, 52:1, Izekiyel … 44:9.* 22:1 Gray nda Izekiyel … 47:1, Zakari 14:8. † 22:3 Gray nda Zakari 14:11, Zlrafta 3:17.

Suna Yuhwana 22:10 348 Suna Yuhwana 22:21manda va gwal ta snatá gwaɗa ma na def-teri na, ŋa Lazglafta tsəlɓa ka ta tsəlɓu,»kaʼa.

10 Kaʼa nda iʼi guli mantsa: «Yaha kada kwal kul mna na tsghatá lwa Lazglaftama na defteri na, kabga ndusakndusa fitik.11 Ka ghwaɗaka skwi kumaŋ mndu ta ma-gay ya, kɗayni ta maga ghwaɗaka skwani.Ka skwi ŋambiɗayndambiɗa kumaŋmnduta magay ya, kɗayni ta magay. Ka nzakutɗukwa kumaŋ mndu ta magay ya guli,kɗayni ta magay. Mndu ya nda ghuɓa ya,ka kɗa tsi ta nzakwani nda ghuɓa‡,» kaʼa.

12 Ka Yesu mantsa: «Wya yu gi ta lagha,dzaʼa kladanaghata nda nisəla yu, ŋa vlaŋtáinda mndu taɓta slnani maga tsi. 13 Iʼizlraftani, iʼi kɗavaktani. Iʼi nahani, iʼikwanahani. Iʼi taŋtaŋani, iʼi kɗavaktani,»kaʼa.

14 Nda tfawi ta ghəŋa gwal ta ghuɓaptálguta taŋ. Hahəŋ gwal dzaʼa mutsaftálaviŋta za yakwa fwa hafu§, nda lami ndata watgha tsa luwa ya. 15 Ama gwal tanzakway tamagakumanda kriha, nda gwalta mbəɗaku, nda gwal ta maga sliʼiŋsliʼiŋ,nda gwal ta pslatá mndu, nda gwal wuyaskwi, nda inda gwal zɗəgana tsakalawi, tatsakalay həŋ guli ya, ma bli dzaʼa zlanata luta tsahaya.

16 «Iʼi Yesu ta ghunaftá duhwala ɗa ŋamnanaŋtá tsa skwiha ya ta Igliz. Iʼi ná, zivramghama Dawuda yu, gumbəzla ta wɗakugasərɗək yu,» kaʼa.

17Ka i Sulkum nda makwamidzi mantsa:«Saghasa,» ka həŋ.

Ka inda mndu ya ta snay guli mantsa:«Saghasa,» kaʼa.

Mndu ya ta kuzlaŋta ndala, ka sawi tsi dasa ima hafu, dzaʼa vlaŋvla lu ka mbalay*.

Dzatá ghəŋani18Ka yu ta mnanaŋtá dər wati ma mndu

ya ta snaŋtá na tsghatá lwa Lazglafta mana defteri na ná. Ka sganaghasga mndu tasana skwi katsi, dzaʼa ganapga Lazglafta tirinda tsa ghuya ɗaŋwaha vindam lu ma nadefteri na. 19Ka klanaghukla mndu ta sanaskwi mataba gwaɗaha ma na defteri† tanzakway ka tsghatá lwa Lazglafta na katsi,dzaʼa klanaghukla Lazglafta ta mayakanima yakwa tsa fwa hafu ya, nda ya nda tsaluwa nda ghuɓa ya, manda va ya nda vindama na defteri na.

20 Ka na mndu ta nghaŋtá na skwiha nata mnay ná, «Aŋi, wya yu gi ta lagha.»

Amin! Saghasa gha Mgham Yesu‡!21 Ka nza zɗakatahuɗa Mgham Yesu nda

kaghuni demdem.

‡ 22:11 Gray nda Daniyel. 12:10. § 22:14 Gray nda 2:7, Zlrafta 2:9, 3:22. * 22:17 Gray nda Isaya 55:1. † 22:19Aya 18:19. Gray nda Vrafta ta zlahu 4:2, 13:1. ‡ 22:20 Gray nda 1 La Kwareŋt 16:22.