ii - · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira...

294

Transcript of ii - · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira...

Page 1: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo
Page 2: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

iiTUWA YESU KRISTORA BOWI IWAING

The New Testament in the Zia language of Papua New GuineaNupela Testamen long tokples Zia long Niugini

Copyright © 1982 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: ZiaTranslation by: PNG Bible Translation AssociationThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures anddocuments. For other uses, please contact the respective copyright owners.2016-09-21PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 24 Apr 2018 from source files dated 24 Apr 20185002a6bd-6e6c-5a91-9a70-756653b93329

Page 3: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

Contents

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1MATIU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2MAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37LUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59YOHANE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97APOSOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122ROMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1551 KORINTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1712 KORINTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187GALATA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198EFESO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204FILIPAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209KOLOSAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2131 TESALONIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2172 TESALONIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2201 TIMOTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2222 TIMOTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227TITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230FILIMON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232HIBRU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233YAKOBO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2451 PETORO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2492 PETORO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2541 YOHANE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2572 YOHANE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2613 YOHANE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262YUDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263KEREGAINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265Bible reading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

Page 4: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1

Tuwa Yesu Kristora bowi iwaingThe New Testament in the Zia language of Papua

New GuineaNupela Testamen long tokples Zia long Niugini

[zia]Translation 1982 by PNG Bible Translation

AssociationPublished © 1982, Wycliffe Bible Translators, Inc.

http://www.Wycliffe.orghttp://pngscriptures.org

http://www.ScriptureEarth.orgThis translation is made available to you un-der the terms of the Creative Commons license(Attribution-No Derivative Works).https:creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/

Your are free to share — to copy, distribute andtransmit the text under the following condi-tions:

• Attribution. You must attribute the work toWycliffe Bible Translators (but not in any waythat suggests that they endorse youor your useof the work).

• No Derivative Works. You may not alter, trans-form, or build upon this work.

• In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you don’tchange any of the text or punctuation of theBible.

Notice — For any reuse or distribution, you mustmake clear to others the license terms of this work.Tok OraitDispela Buk Baibel i kam wantaim tok orait na lo bi-long Creative Commons Attribution-No DerivativeWorks license. Em i tok olsem yu ken givim kopilong narepela manmeri. Yu ken wokim kopi nagivim long husat i laikim. Tasol, yu mas tok kliadispela samting i kam long http:// tokplesbaibel.org.Na tu, yu no ken senisim Tok.Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buki stap long dispela sait i gat tok orait long usimwantaim dispela samting tasol. Sapos yu laik nara-pela tok orait, yu mas askim husat i papa bilongcopyright long dispela ol piksa.Sapos yu laik stretim samting i no orait long dispelatok orait, stretim tok, salim Buk Baibel, o tainimTok bilong God long nupela tok ples, yu ken askimmipela.Olgeta tok orait na lo long tok ples English i staplong http:// creativecommons.org/ licenses/ by-nd/ 4.0/legalcode.Sapos yu gat askim long dispela, plis askim mipela.

Page 5: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 1:1 2 MATIU 2:4

BOWI IWAING MATIU MENEGAENAMatiu, nung Yesura buro-mani 12 auna zo. Yazo nuna

zo Lewi. Nung Yesura ungwe Yuda emo otao mani nunaeno gaena, arare nung porofetera ge gayao witao awiyage nuna-una susuuno gaena. Awiya Yesu nung Yudaemora Mesia me awiya gipai gaese sero ayero yena ara.Ungwe-maungwe witao Yesu mene yero nasani naunaawiya Matiu mene gaena arauwa.

Yesu Kristora aya-ewowo auna yazo.Lu 3:23-38

1Emo kasa yero butunawe duwa Yesu Kristo nungAbrahamtoDawidira saisibunanunato zomenekasayena, auna ungwe.

2Abraham nung Isakara mfaung.Isaka nung Yakobora maung. Yakobo nung Yuda

meta maingne auna maung.3 Yuda nung Pereseto Zerara maung. Ai nunato

awiya Tema. Perese nung Hesronna maung.Hesron nung Ramuna maung.

4 Ramu nung Aminadapra maung. AminadapnungNasonnamaung. Nason nung Salamonnamaung.

5 Salamon nung Boasira maung. Boasira ai awiyaRehap. Boasi nung Obederamaung. Obedera aiawiya Ruti. Obede nung Zesira maung.

6Zesi nung emo tuwaDawidi aunamaung. Dawidinung

Solomonna maung. Solomonna ai awiya Yura-yara bauno noi.

7 Solomon nung Riaboamna maung. Riaboamnung Abaisara maung. Abaisa nung Asaramaung.

8 Asa nung Yeosofatra maung. Yeosofat nungYoramuna maung. Yoramu nung Usayaramaung.

9 Usaya nung Yotamuna maung. Yotamu nungAhasira maung. Ahasi nung Hesekayaramaung.

10 Hesekaya nung Manasara maung. Manasanung Amosira maung. Amosi nung Yosayaramaung.

11 Yosaya nung Yekonaya metamani nuna auneauna maung. Be aune Yuda emora iwo meneawongbuneropurobaung tawingBabilon aunayewa. 12Awong puro baung Babilon yewa auneYekonaya nung Siatielira maung.

Siatieli nung Zerababora maung.13 Zerababo nung Abiudura maung. Abiudu nung

Elayakimna maung. Elayakim nung Azoramaung.

14 Azo nung Zedokra maung. Zedok nungAkimuna maung. Akimu nung Eliuduramaung.

15 Eliudu nung Eleasara maung. Eleasa nungMatanna maung. Matan nung Yakoboramaung.

16 Yakobo nung Yosefera maung. Yosefe nungMariara yu ara. Ora Maria mene zo mani YesuSorao emo naname yazo nuna Kristo awiyapuna.

17 Kasa yao awena awiya eyero kasa yero bu-muwa era. Abrahamna una atu kasa yero butu-nawe duwa Dawidira una atu kasa yena, awiya kasayao dubu awong 14 yewa. Ora Dawidira una atukasa yero butunawe duwa iwo mene Yuda emopuro baung Babilon tawingna yewa awiya kasa yaodubu dekaongka deka aine 14 yewa. Ora be aunaatu kasa yero butunawe duwa Kristo kasa yenaawiya dekaongka deka aine kasa yero dubu 14 yewaarauwa.

Yesu kasa yao nuna-una ungwe.Lu 2:1-7

18Yesu Kristo kasa yena auna susuwa awiya eyeromitiya era. Ai nuna Maria nung Yosefe eno serogerewa nasani nauwato ara. Arata awongto okotayao sero gerao gege gerewa newato Oweno menetani putoungne yenu Maria mesa yena ara. 19Ayeroyenu yu gerao nuna Yosefe nung etutero nasaninauna, arare dubo nuna mene eyero kotuna, “Nanung saingtiro yangduwari nena. Nung ugaingyetiya auna na nung gera pugana meng goiye sero,saingtiro kora yero yangduwarinena.” Ayero senaara. 20 Ayero yari kotupunasani nenu Tuwaraangelo zo mene nung eno atiyora atu kasa yeroeyero sena, “O Yosefe, ning Dawidira sai, baunogerao nina Maria pumari nasani kotung-katung okoyase. Bauno mesa yetiya awiya mani Owenonaara. 21 Mani emodi pumariniya nung amimenedubununapasenanunae-una abena auna atu soreropumariniya, aeno yazo nuna Yesu yause.” Angelomene ayero sena ara. Yazo auna susuwa awiya TuwaBayau Sorao Emo ara.

22 Nona apakana kasa yena awiya porofete zomene Tuwara bera ge eyero sena awiya me yaisekasa yena ara.

23 Sana nigipu. Mani baunodi zo gitau emo zoreoko tayao amimene mesa yero mani emodipumariniya auna yazo nuna Emanuel ayerosarineya. (Ge naname una “Tuwa Bayau menename aune dema noiya.”)

24Yosefe atiyo nenuTuwara angelomene ge nungeno sena, awiya nigiro giro seka yero iropuro gediungno Maria puro witi garo nuna-una yena ara.25 Arata yu aro oko yao neteto aune mani emodipuna. Punu giro Yosefe mene mani yazo nuna Yesuyausena arauwa.

2Diga emora-una atu emo nigao bainane mene

Yesura-una kasa yewa.1 Herode mene emo tuwa yero nasani nauna be

aune Yesu nung Betelehem nape Yudaya tawingnaatu kasa yena. Kasa yenu aune wari wiwitinoiyaauna ina tawing zora emo nigao bainane meneYerusalem nape kasa yero atata yero sewa, 2 “Yudaemo, emo tuwa ninae mani wuire zo kasa yetiyaawiya napo natumitiye? Naewari wiwitinoiya aunaina atu arasa nuna giro nuna-una koing gairo nungbowi yari sero butunenane.” 3 Ayero sewa emotuwa Herode arita Yerusalem napo susuwa awongteng nigiro awang yero sopine yewa ara. 4 Ayeroyero Herode mene Yuda emora pirisa babuze aunesao tauyao ge gipinao emo yausenu augaiwa atata

Page 6: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 2:5 3 MATIU 3:11yero sena, “Sorao emo naname awiya napo naunaatu kasa yaise sao ing?” 5 Ayero senu awong eyerosewa, “Betelehem nape Yudaya tawingna atu kasayaise sao mitiya ara. Auna porofete zo mene TuwaBayaura bera ge eyero gaena era,

6Betelehemnapo, Yudaya tawingnamitiya. Napoawiya Yudaya tawingna napo gitau yao aunawosao zo okowa. Napo auna atu gitau yaobainakama zo kasa yero Isreli emo dubu nanadiya yero baingtariniya.”

7 Ge awiya sewa nigiro Herode mene emo nigaobainane amaze nuna-una opene baese yau senununa-una bumuwa ara. Nuna-una bumuwa arasaawiya be noune kasa yeni auna susuwa gari seronung awong atata yenu sero baingtiwa gigina ara.8 Sewa giro awong Betelehem nape babaese seroeyero sena, “Niye baungno kaunete taungno giroburo na saya na deka ayero baungno koing gaironung bowi yane.” 9 Emo tuwa mene ayero senunigiro bamuwa ara. Bautunewa arasa nunae-unatawingna atu gigiwa dekaongka amimene nagibogitau yero bautunete garo mani mitina atu dopenaara. 10 Arasa atu dopenu awong arasa giro yawayawa bainakama yewa ara. 11Ayero yero awong gareatu toiro mani ai nuna Maria aune awiya giro bomagaero nung bowi nasanimaguro nunaewaure awiyabe apero gol aune nona boingsa sereyao aune nonasere iwaingne a dema puro nung eno pugaiwa ara.12Arare Tuwa Bayau mene atiyore awong Heroderauna kapetegairo babao awang senu nigiro nagibozora bautunete tawing nuka nunae-una kasa yewaarauwa.

Yosefe aro maine puro baung Izip tawingna yena.13 Awong kapetegairo bautunewa Yosefe atiyo

nenu Tuwara angelo zo mene nuna-una kasa yerotugata yero eyero sena, “Ning iropuro mani airepuro Izip tawingna baungno atu ge nana diya ne-upu. Noeno oko, Herode mene mani kaunetetaungno dari siniya.” 14 Ayero senu Yosefe meneiropuro mani aire puro pingne tara yero Izip taw-ingna bamuwa ara. 15 Awong baungno atu naweduwa Herode magayena ara. Tani ayao kasa yenuaune ge porofete zo mene Tuwa Bayaura bera eyerosena awiya me yena,Mani nana Izip tawingna atu nenuyau sewang doro kapetegaina.

Herode mene senu mani mamanikaka witao dewamamagayewa.

16 Emo nigao bainane awong Herode etegaironagibo ewe bamuwa, awiya Herode mene nigirotini kapao baina puna. Ayero yero gorobo emonuna senu baung Betelehem nape yero napo aunenapomamanikaka ziunomitiwa aunamani emodididawang tani etobera atu wosiro bautuniya ayaoamaze apakana dero aungkamore yewa. Awiya emonigao bainanemene arasa kasa yaora be sewa niginaauna teng senu dewa mamagayewa. 17 Ayero yewaporofete Yeremiamene ge zo gitau eyero sena awiyame yena ara,

18Rema nape atu bewing kasa yariniya.Zi saore dubo minaore baina kasa yariniya.Bauno Reso mene mani mamani nuna eno zi saionggo saya teng oko yariniya.

Noeno oko, mani apakana aung yarineya.Yosefe aro maine aune kapetegairo bumuwa.

19 Herode magayenu Yosefe Izip tawingna atunasani atiyo nenuTuwara angelo zomenenuna-unakasa yero eyero sena, 20 “Mani daya magayaise sewaawong awiya magateya, arare ning iropuro maniaire puro kapete Isreli tawingna gaipu.” 21 Ayerosenu giro Yosefe mene iropuro mani aire purokapete Isreli tawingna gaiwa ara. 22 KapetegairoYosefe mene ge zo eyero nigina, “Akeleas nungmaung nuna Herodera buro puro Yudaya tawingnaemo tuwa yero niya ara.” Ge ayero nigiro baungnoatu nao awang yena ara. Ayero yero atiyore gezo nigiro giro Yudaya tawing yangdoro Galilayatawingna baungna ara. 23 Ayero yero napo zo yazonunaNasarete atu baungnonasani nauna ara. Arareporofete mene ge Sorao Emo eno sewa awiya meyena ara. Ge awiya eyero mitiya era,Nung Nasarete emo ayero sarineya.

3Yohane ge ou zayero suwao emoamimene buro nuna

zayena.Mk 1:1-8; Lu 3:1-18; Yo 1:19-28

1 Yohane ge ou zayero suwao emo amimene Yu-daya tawingna kasa yero eu yanawira atu nasanige eyero tugata nasani nauna, 2 “Uritira mitoiyaamimene nata Tuwa yero nariniya auna be butu-niya, arare niye dubo darawa yepu.” 3 Ge porofeteYesayamene sena awiya emoauna-una atumeyena.Ge awiya eyao era,Zo nung eu yanawira soma mani aungna atu wawa

sero eyero siniya, “Tuwara nagibo kora yepukorosae.”

4Yohanemene taungwori nunawo kamel tumizamene gayao amaze puro wosogairo nasani naunaara. Ayero yero wora aingso mene ipura geing yerodiro nasani nauna ara. Ora nona minao nuna awiyapika ou koware amaze mininasani nauna ara.

5 Yerusalem napora emo bauno enata Yudayatawingna emo bauno enata ou Yodan enabarataenabara emo bauno apakana nuna-una dowinasaninauwa ara. 6 Ayero yero pasena nunae keregairoyangdoti nauwa aune nung awong ou Yodan aunaatu ge ou susunasani nauna ara. 7 Arare Farisayota Sadukayo awong ge ou eno nuna-una kasa yewagiro nung awong eno eyero sena, “Yira mani awiso,niye pasenana abena kasa yariniya awiya awangyero daigaese awe mene niye eno sesiye? 8 Niyedubo darawa yarineya auna teng me ninae-ina kasayaise. 9 Ora taung puro wiwitinasani dubo ninaemene eyero oko sepu, ‘Nae Abrahamna saisibuna,arare Tuwa Bayau mene nae gera oko pugariniya.’Na sana nigipu. Tuwa Bayau mene sari yero giro saidaba emimene Abrahamna saisibuna kasa yarineyaara. 10 Tuwa Bayau mene oto sosero i susuwarapugainu mitoiya. Arare i zo me iwaing oko iyaoyai giro yetero au iyaora gariniya. 11 Niye dubodarawa neya giro na ou gege mene niye ge oususunena. Na emo wosao gege. Ora emo zo agobariniya nung amimene zo emo putoung bainaneara. Putoung nunamene putoung nana daigatiniya.Nunena daigatiniya, arare na emowosao eyaomene

Page 7: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 3:12 4 MATIU 4:23te soga nuna dimao* teng oko niya. Nune mene zoOweno niye eno pugariniya. Nupema niye iyaorapugariniya. 12 Nung tapono wawong nuna meneinitiniya. Puro buro wuit mozaora masira kasa yeroiwe babaise sero wuit au bisira gariniya. Iwe babaiwuit me awiya kora yero puro pu gare gariniya. Oraiwe zo iyao awao gege awinoiya auna augariniya.”Ayero sena arauwa.

Yohane mene Yesu ge ou suwena.Mk 1:9-11; Lu 3:21-22

13 Be auna atu Yesu nung Galilaya tawing dorobaung Yodan oura yero Yohane mene nung ge ousuwaise sena. 14 Arare Yohane mene giginu tengoko yenu giro abena eyero sena, “Na eyao menenono yanese buro sinesi? Nine na ge ou suwasa tengyariniya.” 15 Ayero senu Yesu mene ge abena eyerosena, “Ning yeme kotung-katung oko yase. Nao gedimao buro apakana yanano teng iwaing yariniya.”Ayero senu Yohanemene ge nuna diuna. 16Ayero geou suwenu Yesu mene Yodan ou doro wiwitinasanieyero gigina: Uriti be gausenuTuwaBayauraOwenomene ni audubo ine yero wosiro nuna-una tamedaungka yenu gigina ara. 17 Ayero yenu uritira atuge zo eyero wosina, “Ning Mani nana. Ning yodiyangnana. Naning eno yawa yawanena.” Ge ayaowosina arauwa.

4Sanda mene Yesu etegari yena.Mk 1:12-13; Lu 4:1-13

1 Sanda Yesu etegaise Oweno mene Yesu yunopuro eu yanawira baungna. 2 Ayenu Yesu nungiya mume 40 ayao nona semini nasani nete merimagayena ara. 3 Be aune etegaora maung kasa yeroeyero sena, “Ning Tuwa Bayaura Mani me yai girose daba amimene ma yai minase.” 4Ayero senu giroYesumene abena eyero sena, “Aung ara. Noeno oko,ge gayao zo eyero mitiya,Minao taungna a gege mene emo bauno oko sore-

maise sao mitiya.Tuwa Bayaura una bera atu ge wowosinoiya amaze

teng nigiti nasani iwaing narineya.”5 Ayero senu Sanda mene Yesu yuno puro Tuwa

Bayaura dang napo Yerusalem auna baungno ibubainana enora pugainu witina ara. 6 Ayero yeronung eno eyero sena, “Ning Tuwa Bayaura Mani meyai giro etu sasero wosi. Ning eza oko yarinesa.Noeno oko, ge gayao zo eyero mitiya,Tuwa Bayau mene sai angelo dubu nuna mene ning

diya yarineya. Ayero nasani te nina dabamene gayoiye sero, awong ning wawongmene soga nasani puro wosarineya.”

7 Ayero senu Yesu mene awang sero abena eyerosena, “Ora ge gayao zo dema eyero mitiya,Ning Tuwa Bayau nina amaze gaero gari oko yase.”

8 Ayero senu Sanda mene nung nupema yunopuro diri witiro baungno dodopinasani tawing sero-sero zamena-simena yao nunae amaze gipena. 9 Anasani eyero sena, “Boma gitira diro na bowi yari-nesa, awiya na nona awiya apakana ning eno pu-garinena.” 10Ayero senu Yesu mene ge abena eyero

sena, “Sanda, ning na yangdoro baung. Ge gayao zoeyero mitiya,Ning Tuwa nina Tuwa Bayau awiya bowi yase.Nung dekaongka gege sou yarinesa.”

11 Ayero senu Sanda mene nung yangdorobaungna ara. Sanda baungnu angelo dubu ena kasayero Yesu kora yewa arauwa.

Yesu mene Galilaya tawingna baungno buro nunazayena.

Mk 1:14-15; Lu 4:14-1512Yohane bunao gare pugaiwa mitinu Yesu mene

auna bowi nigiro giro tawing awiya yangdoroGalilaya tawingna baungna. 13 Ayero yero Nasaretenapo yangdoro Kapaneamnapomaze zomitaomasinuna yena ara. Napo awiya ou nazi nugu mitiya.Napo awiya Sebulonito Naftalira tawingna atu mi-toiya. 14 Ayero baungno mitao masi yenu auneporofeteYesayara ge zo eyeromitiya awiyameyena,

15 Tawing zo ou nazira ina mitoiya auna atuSebulonito

Naftalira saisibuna yero nowa.Tawing awiya ou Yodan deung enaba atu mitiya.Tawing auna yazo zo Galilaya.Emo Yuda oko mene atu kasa yero neya ara.

16 Tawing auna emo dubu mumena atu neyaamimene

waegao baina garineya.Magayao awang nasani mumena atu mitima nowa

awena una atu waegao kasa yariniya.Yesaya mene ge ayero gaena arauwa.17 Be auna atu Yesu mene zayero uritira ge

sinasani emo bauno eno eyero tugata nasani nauna,“Uritira mitoiya amimene nata Tuwa yero nariniyaauna be nugu niya, arare niye dubo darawa yepu.”Ayero sinauna arauwa.

Yesu mene buro-mani siwongpatige amimene nungago yaese sena.

Mk 1:16-20; Lu 5:1-1118 Arare wari zore Yesu mene Galilaya ou nazira

bage atu nete emo etobe metare tatore tauna ara.Zo Simon yazo nuna zo Petoro, aune meta nunaAnderea. Awongto wo pumao emo, arare awongtoou auna atu moga papati nasani newato tauna ara.19Taungnoawongto eno eyero sena, “Nito bungputona ago yaeto. Na nito gipana emo pumaora emoyaeto.” 20 Ayero senu giro awongto moga nunatomena yangdoro buro nung ago yewato. 21 Atuiropuro bautunete emo etobe awongto metare dekaayao ine nupema tauna ara. Yakobo meta nunaYohane awongto Zebediramani etobe ara. Awongtomaung nunato Zebedi aune dema wangna atu mi-tasani moga nunae kora newato giro Yesu meneburo nung ago yaetose sena ara. 22 Nung awongtoyau senu giro awongtomaungwangna atu yangdoronung ago yewato ara.

Yesu mene kora yao buro yero nasani nauna.Lu 6:17-19

23 Yesu mene Galilaya tawing zipunasani Yudaemora yere ibu sero witiro ge tugata nasani uritiramitoiya amimene nata Tuwa yero nariniya auna

* 3:11: Te soga dimao. Soumai mene emo tuwa nunae-una te soga dipunauwa. Arata Yohane nuka nutope giginu nung Yesura soumani yaineyao teng oko. Noeno oko, Yesu nung witao nibamu, ora Yohane mene zo nung wosao nibamu.

Page 8: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 4:24 5 MATIU 5:26Bowi Iwaing tugata nasani emobauno yaya benaunggiti puro nasani nauwa awiya kora yero nasaninauna ara. 24 Ayero naunu bowi nuna mene Siriatawingna teng yenu nigiro giro emo yaya-biyayare,emo iwae sorowe nunae-una mokora mitao, emoena angzi apunao, arita ena asama yao amimenekara iropuro nuna-una bamuwa kora yero aungyena ara. 25Ayero yenu Galilaya tawingna, Dekapo-lis tawingna, Yerusalem napora, Yudaya tawingna,Yodan deung enabara emo bauno dubu bainakamaamimene nuna-una au dekaongna gairo nung agonasani nauwa arauwa.

5Yesu mene diri atu uriti ge tugata yena.Lu 6:20-23

1 Yesu mene emo bauno dubu baina awiya girodiri witiro adungno mitinu buro-mani nuna menenuna-una nugu bamuwa aune 2 nung ge eyerosinasani emo bauno tugata yena ara.

3“Emodubonunae gosinowawowosinoiya awongamimene yawa yawa yaese. Noeno oko, awong uritinapo auna gerao.

4 Emo dubo mininasani mitowa awong amimeneyawa yawa yaese. Noeno oko, Tuwa Bayau menedubo nunae kora yai awong iwaing yarineya.

5 Emo yazo nunae puro wowosinowa awongamimene yawa yawa yaese. Noeno oko, awongMaung nunae-una tawing apakana pumarineya.

6 Emo pewayero nari sero merire maganonaneayao ine yero nowa amimene yawa yawa yaese.Noeno oko, awong pumaya teng yariniya.

7 Emo ao-diyaore yero nowa amimene yawa yawayaese. Noeno oko, Tuwa Bayau mene awong ao-diyariniya.

8Emo dubo etore oko, dubo dekaongka yero nowaamimene yawayawayaese. Noenooko, awongTuwaBayau garineya.

9 Emo mono kasa yaise buro yero nowa amimeneyawa yawa yaese. Noeno oko, awong awiya TuwaBayau mene ‘emodi baunodi nana’ ayero sariniya.

10 Emo ena nao pewayaore yero nowa giro enamene awong dedunasani buninasani ayero nowaamimene yawa yawa yaese. Noeno oko, awong uritinapora gerao.

11 Niye dubu nana yero naya giro emo enamene ge iwinasani yazo ninae puro wowosi nasaniniye dero tuninasani ge memeko-mameko niye enosarineya, awiya niye yawa yawa yepu. 12Ayero yayaniye dubo iwaing nasani yawa yawa yepu. Noenooko, niye uritira atu zuma baina pumarineya. Po-rofete gitau nasani nauwa awong awiya deka ayerodero tuninasani nauwa. Porofetera te weso nunaemaze ago nasani nowa, aeno yawa yawa yepu.

Ge nigao dubu mene biyoung waegaore ine yeronanene.

Mk 9:50; Lu 14:34-3513Wo seka mitete gung yoiye sero, emo wo puro

biyoung mene susunowa nimoi-namoi iwaing mi-toiya, deka ayero niye tawingna emobauno apakanaawena una towang atu biyoung ine yero nowa ara.Ora biyoung perusa yariniya, awiya name nonoyanane aune mapu nuna nupema kasa yariniye?

Aung ara. Biyoung perusa yao awiya meko ayerosero augatinowa emo mene papatinowa.

14 Niye emo bauno apakana auna waegao ine.Napo zo diri tame daung mokera mitai nonazo mene oko worariniya. 15 Ora name damanagaero au apero mokora pugairo oko wopunonane.Awiya mitao masi nuna-una atu pugati nonane emobauno garo mokora mitowa awiya teng waegatinoiya. 16 Arare waegao ninae mene deka ayeroemo baunona una towang atu waegaise. Ayeroyai awong nao ninae gaya iwaing yai Maung ninaeuritira mitoiya awiya bowi yarineya arauwa.

Yesu nung sao tauyao ge Mose mene gaena awiyasisigari oko buna.

17Niye na eno eyero saneya, ‘Nung sao tauyao geMose mene gaena aune porofetera ge awiya disaribuna.’ Na eno ayero zo oko sae. Ge awiya aung yaiseoko, me yaise kasa yewang ara. 18 Na memokobasane. Uritire tawingne mitarineyato teng Moserasao tauyao ge deka ayero mitariniya ara. Ayeronasani Mosera sao tauyao ge agegewa dekaong-dekaong awiya dema mitete oko aung yariniya.Awiyame gege yero aune aung yariniya ara. 19Arareemo zo mene Mosera sao tauyao ge maingkokanibamu zo daigati nasani ena mene deka ayeroyaese sariniya, awiya uritira mitoiya amimene nataTuwa yero nariniya be aune emo amimene emowosao nibamu yariniya. Ora zo mene dipunasaniena deka ayero yaese sariniya, nung awiya uritiramitoiya amimene nata Tuwa yero nariniya be auneemo baina yariniya. 20 Arare sana nigipu. Niye saotauyao ge gipao emoaune Farisayo auna etutero naonunae oko daigao yarineya, awiya niye uriti mokoraoko towarineya.

Sao tauyao ge namba 5 auna susuwa sena.Lu 12:57-59

21 Aya ewowo naname eno ge zo eyero sao ara,‘Ning emo oko dasamagayae. Zo nungmani dai ma-gayariniya, nung awiya ge burora gerao yariniya.’22 Arata nane mene zo niye eno eyero tugata nenaara: Zo nung otao nuna eno tini kapao pumariniya,nung amimene ge burora gerao yariniya. Zo nungotao nuna eno ‘Ning mani meko nibamu’ ayerosariniya, nung emo gitau yao dubura augao aunagerao yariniya. Zo nung otao nuna eno, ‘Ning daudubo siwingyao’ ayero sariniya, nung awiya somamekora baungno iyaora gerao yariniya. 23 Ararening aitara dopero nona zo Tuwa Bayau eno pugarisero nasani aune eyero kotumarinesa, ‘Otao nanaaune dubo meko nanato mitiya.’ 24Ayero sero nonanina demese pugasa mitai ning baungno otao ninaaune ge kora yero aune kapetegairononanina aitarapugase. 25 Ning zazra una baungno ge buro yasesesaya giro oko kasa yaore nagibe atu nasani aune emoning gera pugatiniya aune ge mena kora ye. Ayerooko yao yasa iwo nina mene ning mena zazra unapugairo susuwa nina sai zaz mene gorobo emo nunaeno sai, ning bunao gare pugariniya. 26 Na mebasane. Ning ayero mitete tebeba oko kasa daungyarinesa. Otao nina-una abena pugasa aung yerobaingtai aune ning kasa daung yarinesa arauwa.

Sao tauyao ge namba 6 auna susuwa sena.

Page 9: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 5:27 6 MATIU 6:627 Aya ewowo naname eno ge zo eyero sao ara:

‘Ning kuma oko yase.’ 28 Arata nane mene zo niyeeno eyero tugata nena ara. Emo zo mene bauno zogiro dubo-dubo yariniya, awiya nung bauno aenodubo mene kuma yetiya ayero yariniya. 29 Ararediti moko nina zo mene pasena yasese yai giro ditimoko awiya zokero augarinesa. Taung nina zere-tutupore puro nasa soma meko iyaore auna atuaugaya babosi sero saineba diti moko nina zo geraye. 30Orawawongmeninamenening pasena yaseseyai giro wawong awiya kapero yangdo. Taung ninazere-tutupore puro nete somameko iyaore auna atubabosi sero, saineba wawong nina zo gera ye.

Mt 19:9; Mk 10:11-12; Lu 16:1831 Aya ewowo naname eno ge zo eyero sao ara:

‘Zo nung bauno nuna yangduwari yero giro baunoyangduwaora igi nung eno pugairo aune baunoiyengtai babaise.’ 32 Arata nane mene zo niye enoeyero tugata nena ara. Zo nung bauno nuna kumaoko yao amaze tebeba yangduwariniya, awiya nungbauno nuna kuma bauno yaise yariniya. Ora baunomene kuma yariniya, awiya emo nung dotinasanipasena oko dimariniya. Zo nung bauno emo zomene yangduna awiya atariniya amimene kumayariniya.

Sao tauyao ge namba 2 auna susuwa sena.33 Aya ewowo naname eno ge zo eyero sao ara,

‘Ning Tuwa Bayaura benaungna sao tauyao ge ninaawiya ge oko iwase. Sao tauyao ge sero giro Tuwarabenaungna diung me yae.’ 34 Arata nane menezo niye eno eyero tugata nena ara. Ge zo sasaemo bauno gaya me yaise sero nona zora yazoyausero oko sase. Uritira yazo yausero sao tauyaoawiya eyao eno yangduwaese sinena. Uriti napoawiya Tuwa Bayaura mitao-masi. Arare ning uritirayazo yausarinesa, awiya Tuwa Bayaura yazo demayau sarinesa ayero yariniya ara. 35 Tawingna yazoawiya yausero sao tauyao awiya dema eyao enoyangduwaese sinena. Tawing awiya Tuwa Bayaurate guto yao ara. Arare tawingna yazo yausari-nesa, awiya Tuwa Bayaura yazo dema yausarinesaayero yariniya ara. Yerusalem napora yazo yauserosao tauyao awiya eyao eno yangduwaese sinena.Yerusalem awiya Tuwa bainana napo, arare napoYerusalem yazo yausarinesa, awiya Tuwa Bayaurayazo dema yausarinesa ayero yariniya ara. 36 Oraziyo ato ninae yausero sao tauyao awiya dema yang-duwaese sinena. Noeno oko, niye giti ai ninae zoneyangyao awiya saya siwing yarinita? Ora giti aisiwing yao zo saya neyang yariniye? Awiya aungara. 37Arare niye geme sari yero giro “Yore” gege, o“Aung” gege ayero sepu. Ge ena susuuno sao awiyamekora maung auna una atu butunoiya.

Yao abena yao awiya aung ara.Lu 6:29-30

38Aya ewowo naname eno ge zo eyero sao ara, ‘Zomene diti moko nina gayai zokai giro abena gayasazokae. Ora zo mene di nina dai bezai giro abena debezae.’ 39Arata nanemene zo niye eno eyero tugatanena ara. Emomekomene niye puro gera gaira yarisaya taung aingso ninae oko sorepu. Nupema zomene ning sowena dai giro enaba deka ayero gipedae. 40 Ora zo mene ning gera pugairo taung wori

nina zuma wosao awiya pumari sai giro mo unoawinao nina zuma bainane awiya dema nung enopugai pumae. 41Ora gorobo emo zomene ning nonanuna diungno puro nagibo apungkaka babasese saigiro ning nona nuna diungno nagibo imoko karabaungputo. 42 Deka aine zo mene nona zo eno isasai giro pugai pumae. Ora nona nina zo tebeba puronari sai giro awang oko sase.

Iwo eno dubo bayao yao.Lu 6:27-28; Lu 6:32-36

43 Aya ewowo naname eno ge zo eyero sao ara,‘Ning otao nina kora ye, ora iwo nina zo iwoye.’ 44 Arata nane mene zo niye eno eyero tugatanena ara. Iwo ninae eno otao yepu. Niye derotuninowa awiya awong eno Tuwa Bayau eno isasepu. 45 Ayero yarineya, awiya niye Maung ninaeuritira atu mitoiya auna mani me yero narineya.Nung amimene sinoi wari nunamene emo iwaingnemekore apakana awiya waegairo aung yero noiya.Nupema wa awiya sinoi emo iwaingne emo naomekore auna-una teng wowosinoiya ara. 46 Emobauno niye dubo bayao yero nowa awong aenogege bayao yaya Tuwa Bayau mene nono yero niyegai iwaing yarinei? Nao awiya emo bauno uri-tira ge dotinowa amimene dema yero nowa ara.47 Niye otao mani ninae gege tairo naya aune naoninae mene nono yero emo bauno enana nao awiyadaigariniye? Diga awong deka ayero yero nowa.48 Arata niye mene zo uritira Maung ninae etuteronoiya auna teng yero neupu.

6Mono pumaora ge.

1 Niye Tuwara buro yanenese sao awiya tebaemo bauno mene niye bowi yaese sero oko puronae. Ayero yaya Maung ninae uritira atu mitoiyaamimene nona iwaing niye eno abena oko pu-gariniya.

2Ning emo mono pupunasani ena mene gaese tooko pisarinesa. Ge iwao emo awong me sao yeronowa amimene yere ibu enana atuta napo kakameatu emo mono pupunowa awiya ena mene giroawong emo yazore saese ayero yero nowa ara. Nage me niye eno sinena era. Emo ena mene awongeno yawa yawa yero nowa amimene abena nunaenoi aung yero noiya. Nete ago abena iwaing zooko pumarineya. 3 Ayao ine oko yarinesa. Ningmono pupunasani bayao nina awiya pungyero nebueno oko sase. 4 Ayero yasa mono iwaing ninapungyero mitariniya. Ayero yai Maung nina nonapungyao gosinoiya amimene abena iwaing ning enopugariniya.

Isara ge.Lu 11:2-4

5 Niye isa sari yero giro ge iwao emo awongme sao yero nowa aine oko yae. Awong yere ibuenana atuta kakame atu dopero isa saora tauyeronowa, awiya emo bauno mene awong giro bowiyaese nowa. Arare amimene abena nunae yero noiaung yero noiya ara. Nete ago abena iwaing zo okopumarineya. 6 Arata nine mene zo isa sari yerogiro garo nina auna witiro garo be gazero auneMaung nina pungyero mitoiya aeno isa se. Ayero

Page 10: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 6:7 7 MATIU 6:34

yasaMaung nina nona pungyao gosinoiya amimeneabena iwaing ning eno pugariniya ara.

7 Niye isa tebeba be mene gege oko sepu. Awiyadiga mene yero nowa auna tani. Awong amimenege gayang-gayangne isa sinanane Tuwa Bayau ni-gariniya ayero sero nowa ara. 8 Arare niye taninunae ine oko yepu. Maung ninae mene niyenung eno isa oko saore nona kau yero nowa awiyagosinoiya. 9Arare niye isa eyero sepu.O Mama nanae ning uritira atu mitosa, yazo nina

dang mitaise.10 Bung, dubo sero tawing sero auna Tuwa nanae

yase.Uritira atu ge nina dipunowa, aine tawingna etu

nanae una atu kasa yaise.11Manae enowari be sero pugatinosa awiya yeme

pugai.12Pasena emo enamene nae eno yero nowa awiya

yangdotinonane, aine ning pasena nanaeyangdo.

13Nae etegaora atu oko pugase.Nae mekora atu sorero pung. Awiya me yaise.

14 Niye emora pasena yangduwaya giro uritiraMaung ninae mene pasena ninae deka ayero abenayangduwariniya ara. 15Ora niye emora pasena puronaya giro Maung ninae mene pasena ninae dekaayero puro nariniya arauwa.

Semini nasani naora ge.16 Niye Tuwa Bayau eno nona semini nasani be-

naung ninae yayare mene yaine oko nasani nae.Ge iwao emo awong me sao yero nowa amimeneayero yero benaung nunae awetu suwero yeronowa. Awiya emo bauno ena mene awong seminironeya auna susuwa gaese ayero yero nowa. Nameba sinena. Emo bauno mene awong eno yawayawa yero nowa amimene abena nunae yero noiaung yero noiya. Nete ago abena iwaing zo okopumarineya. 17 Arata nine mene zo nona semininasani benaung nina saero giti ai nina kisagaironeu. 18 Ayero yasa emo bauno mene semininesaawiya oko garineya. Maung nina pungyero noiyaamimene nata gariniya. Ayero yero nung nonapungyao gosinoiya amimene abena iwaing ning enopugariniya arauwa.

Uritira wau me.Lu 12:33-34

19Wau moni ninae awiya tawingna etu oko worimene dowaya mitae. Tawingna wau moni awiyaziri mene dedunoiya, o kayai yero meko yero noiya,arita emo mene goma yauseuno ugaing pupunowa.Arare wau ninae tawingna etu oko wori menedowae. 20 Wau ninae awiya uritira atu wori menedowepu mitae. Uritira wau moni awiya ziri menedao ine teng oko, nupema kayai yao ine teng oko,nupema emo mene goma yauseuno ugaing pumaoine teng oko. Arare wau moni ninae awiya uritiraatu wori mene dowepu mitae. 21 Noeno oko, masiwau moni ninae mitoiya masi dekaongka auna atudubo ninae mitariniya arauwa.

Taungna waegao.Lu 11:34-36

22 Diti moko nina awiya taung nina auna waegaoara. Arare diti moko nina iwaing mitai aune taung

aingso nina deka iwaingwaegaoremitariniya. 23Oraditi moko nina meko yai aune taung aingso ninadeka ayero mume yariniya ara. Arare dubo ninadeka ayao ara. Dubo nina mene mume yai, mumebainakama nina ina mitariniya.

Name emo tuwa etobe sou yao ine teng oko.Lu 16:13

24 Mani dekaongka mene emo tuwa etobera unaatu sou buro yai teng oko yariniya. Awiya nungzo otao nasani zo eno iwo yariniya. Arata nupemazo tumo didinasani zo eno bereya yariniya. Niyedeka ayero Tuwa Bayau eno sou buro yao arita waumonina sou buro yao awiya etobe deka ayero yao ineteng oko arauwa.

Nona piti aeno sero kotung-katung oko yanene.Lu 12:22-31

25 Arare na niye eno sana nigipu. Niye nao ninaeeno kotung-katung nasani eyero oko sae, ‘Nonaminao natu tamari nenine? Ou minao natu tamarinenine?’ Nupema niye taung aingso ninae enokotung-katung nasani eyero oko sae, ‘Taung worinatu tamari nenine?’ Niye sepu. Nao ninae meneme ta nona mene me niye? Taung aingso ninaemeneme ta taungwori ninaemeneme niye? 26Niyeni mamani kotungno gipu. Awong buro uno yeteroyero urinasanita wo dedunasani gainasani ayerooko mininowa. Awong nona minao oko gurutu yeronowa. Arata uritira Maung ninae mene sainebanonaminao nunae tapunoiya ara. Awiya nono niye?Niye wosao nunae ing? Awiya aung ara. Arare nungnona iwaing niye eno pugariniya. 27 Ninae-una zomenenaonuna eno kotung-katungnasani netewaribe ena nao nuna-una susuuno paka tame yai tengyarinita? Aung ara. 28Niye noeno taung wori moreeno yanakana kotungkatung yero nowi? Niye i wareatu agiti bairo wuzi ditinowa auna susuwa awiyakotungno gipu. Awong asino aimaora buro okoyero nowa. Nupema awong mo gayaora buro okoyero nowa. 29 Arata na niye eno sinena era. Gitauemo tuwa Solomon mene taung nuna sipunasaniyero baingtiti nasani nauna, arata simao nuna yeronauna amimene i wuzira simao awiya oko daigaina.30 I wuzi yeme ware atu iwaing ditiniya, arata goraemo mene wezero igiyarineya ara. Arata saineba,Tuwa Bayau mene sinoi simao iwaing kasa yeroSolomonna simao iwaing awiya daigati noiya. TuwaBayau mene ayero yero noiya, arare nung noenoniye enomo taungwori oko tamaoyariniye? O tumodiyao besaore niye, nung niye eno mo taung woriiwaing-kawaing tamariniya. 31 Arare niye kotung-katung nasani eyero yanakana oko sae. ‘No yeromi-nari nenine? No purominari nenine?’ 32Awiya digamene kotumao nunae auna pugatinowa mitoiyaara. Niye nona awiya aung iwaing oko narineya,awiya uritira Maung ninae mene nigitinoiya ara.33Niye dubo ninae puro pu uritira ge nuna arita naopewayao nuna auna gaipu mitae. Ayero yaya nungauna tame nona apakana awiya pugai pumarineya.34Arare yaya ago kasa yariniya auna kotung-katungoko yae. Gorara kotung-katung yao awiya goraragerao gege. Wari be sero auna yaya tamao nunamene gerao nuna mitai teng yariniya arauwa.

Page 11: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 7:1 8 MATIU 8:47

Name zaz mene yaine oko yanene.Lu 6:37-38; Lu 6:41-42

1 Tuwa Bayau mene niye gera pugoiye sero, niyezaz mene yaine yero emo ena gera oko pugae. 2Noeno oko, emo gera pugati nasani ge sarineya, tengTuwa Bayau mene niye eno abena sariniya. Oraniye nona emo eno pugarineya, teng Tuwa Bayaumene niye eno pugariniya. 3Ning noeno otao nina-una diti mokora uzozoru mitiya awiya gosinasaninina-una diti mokora i zizaing mitiya awiya okogiro baingtao nesi? 4 I zizaing nina-una diti mokoramitai aune ning otao nina eno eyero sasa tengyarinita? ‘Nina ina diti mokora uzozoru mitiyaawiya pumane.’ 5 Ge iwao emo me sao ine yeronowa, nina ina diti mokora i zizaing mitiya awiyagitau puro aune giro baingtiti nasani otao ninaauna diti mokora uzozoru pumasa teng yariniyaara. 6 Niye uritira ge auna nona awiya sino enooko pugae. Nupema simao wau onone ninae meawiya pu eno oko augairo yangduwae. Ayero yayaawong nona ayao ine awiya te mene patiro aunemena kapete gairo niye gamaneya.

Isa sinete aune nona pumao.Lu 11:9-13

7 Niye Tuwa Bayau eno isa sinete aunepumarineya. Niye tamaora buro yero nete aune metamarineya. Niye isa ninaemene garo be daine yeronasani naya Tuwa Bayau mene nigariniya. 8 Emobauno isa sinowa amimene pupunowa. Emo baunotamaora buro yero nowa amimene me tapunowa.Emo bauno isa mene garo be daine yero nowa aunaisa awiya Tuwa Bayau mene nigitinoiya. 9 Oraninae una awe mene mani nuna ma eno sai dabapugariniye? 10 Arita wo eno sai yi pugariniye?11 Aung ara. Niye emo memeko-mameko menemani awiso ninae aeno nona iwaing pugatinowaara. Arare eyero gosinonane ara: Maung ninaeuritira mitoiya auna bayao mene tawing emorabayao awiya daigatinoiya, aeno nung emo bauno isasinowa awong eno nona iwawaing-kakawaing witaopugariniya. 12 Niye nao emo mene niye eno yaesearataungno yero nowa teng ayao ine awong enoyepu. Ayero yaya aune sao tauyao ge apakana aritaporofetera ge apakana gaewa awiya teng dipunowaayao ine yariniya.

Towao-bera ge.Lu 13:24

13Niyenaomera towao-bemaingkoka auna toipu.Gera yao napo auna towao-be awiya bainakama.Nupema nagibo nuna dema bainakama. Auna emobauno daigairo mene bautu nasani nowa ara. 14Naomera napo auna towao-be awiya maingkoka. Nu-pema nagibo nuna dema taung dao bainane. Arareemo bauno agi okoka mene gege tapunowa arauwa.

Ge iwao emo awong me sao yero nowa auna ge.Lu 6:43-44, 13:25-27

15 Ge gipao emo ge iwao awong sao nunae awiyalamana ine, dubo wosao gege. Arata moko nunaemene zo sinona moko ine, gorobo moko. Arareawong umo yero baingtiti nasani neupu. 16 Genunae-una me awiya giro aune susuwa nunae

garineya. Pura mene biye zuwero iyarinita? Aritamasao mene ona zuwero iyariniye? 17 Aung ara. Iiwaing awiya me iwaing itinoiya. I meko awiya memeko itinoiya. 18 I iwaingna atu me meko kasa yaoine teng oko ara. Nupema i mekora atu me iwaingkasa yao ine a deka teng oko ara. 19 Arare i zo meiwaing oko iyao yai giro kapero au iyaora garineyaara. 20 Susuwa ayero mitiya, arare niye ge nunae-una me awiya giro aune susuwa nunae garineya.

21 Emo mene na eno “Tuwa nana, Tuwa nana,”ayero sero nowa awong teng apakana uritiramokora oko towarineya. Mama nana uritiramitoiyaauna ge dipunowa awong amimene gege towarineyaara. 22 Emo daigairo mene be bainana atu na enoeyero sarineya, “O Tuwa nanae, nae be nina-unaTuwa Bayaura ge porofete mene saine yewangne.Ora benina-una iwae tunewangne. Ora benina aunaburo baina yewangne.” 23Ayero saya na awong enoeyero sarinena, “Naniye zo zanibamuokogosinona.Doro zanepu aung yae, pasena emo niye.”

Emo etobe garo gamuwato auna ge eniya.Lu 6:47-49

24 Emo zo mene ge nana ewiya nigiro dimariniya,nung awiya emo nigao bainane. Nung emo zo garonuna-una ziwong kote me wauno pugainu dopenaayao ine ara. 25 Ayero yenu mitinu wabamu bainadenu garo tau yero mitina ara. Garora ziwongmutero baingtinare, aeno tau yeromitina ara. 26Oraemo zomene ge nana ewiya nigiro yangduwariniya,nung awiya emo darabi mene yaine garo ziwongtame paka yena, ayao ine yariniya. 27 Ayeroyenu mitinu wabamu baina denu garo gisena ara.”28 Yesu mene ge awiya sinete sero aung yenu emobauno awong ge nuna dina awiya nigiro wawong digamuwa. 29 Awiya noeno oko, nung gera susuwamene ge diro baingtina. Awiya sao tauyao ge gipaoemo awong ge gipinasani nauwa, awiya yangdorodaigairo putoungne sena arauwa.

8Yesu mene emo bozo tauyaore zo kora yena.Mk 1:40-45; Lu 5:12-16

1 Yesu mene diri atu wowosinenu emo baunodubu baina amimene nung ago yero 2wowosinewaemo zo bozo tauyaore mene Yesura benaungnabaungno nugu atu boma gaero koing gairo eyerosena, “Tuwa, ning putoung nina mitiya, arare ningna kora yari yero giro kora yasa iwaing yarinena.”3 Ayero senu Yesu mene wawong pugairo taungnuna dingyero eyero sena, “Na ayero yari ko-tupunena, arare bozo nina soyaise.” Ayero sinenubozo nuna mena soyewa taung nuna iwaing yenaara. 4 Yesu mene ayero yero nung eno eyero sena,“Tani ning eno yetena auna bowi awiya emo zo enooko sase. Ning baung, taung nina awiya pirisa enogipasa gae. Ayero nasani nona Mose mene TuwaBayau eno pugasese sena awiya pugasa yaya ninaaung yetiya auna susuwa giro baingtarineya.” Ayerosena arauwa.

Yesumene gorobo emora gitau yao zo auna soumanikora yena.

Lu 7:1-10

Page 12: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 8:5 9 MATIU 9:35 Yesu mene Kapaneam nape baungno atu nenu

Romana gorobo emora gitau yao zo mene nuna-una kasa yero nung yausero eyero sena, 6 “Tuwa,soumani nana yaya mou-mesa yao puro gare atuapegairo mitiya.” 7 Ayero senu Yesu mene abenaeyero sena, “Na buro kora yarinena.” 8 Ayerosenu gorobo emora gitau yao mene ge abena eyerosena, “Tuwa, na emo iwaing oko. Arare ning garonana-una towasa teng oko yariniya. Aeno ning etumitasani aune ge gege sasa soumani nana iwaingyariniya. 9 Awiya gosinena, noeno okowata, naemo babuze ago yero nona. Nupema na goroboemo enana gitau yao. Arare nunae-una zo babaisesana babariniya, arita zo baise sana bariniya. Ainesoumani nana buro yaise sana yariniya. Arare ningetu mitasani ge gege sasa soumani nana iwaingyariniya, awiya gosinena.” 10Ayero senu Yesu menege awiya nigiro wawong di gauno emo dubu nungago nasani newa aeno eyero sena, “Na ge me niyeeno sinena. Isreli emo ninae-una atu emo zo tumodiyao eyao ine zo oko tamuwang. 11 Arare eyerotugata yana nigipu. Wari wosaorata witaora atuemo Yuda oko daigairo mene kasa yero AbrahamIsaka Yakobo awong aune dema uriti mokora atuaugairo ana-bonene yero adungnomininasani yawayawa yarineya. 12 Arata emo uriti mokora geraonunae mene zo mumena baungno zi irare bararesinasani mitarineya.” 13 Ayero sero gorobo emoragitau yao eno eyero sena, “Ning baung, tumo diyaonina-una me kasa yariniya.” Ayero senu soumaninuna be dekaongka aune iwaing yena arauwa.

Yesu mene Petorora imeti auna yaya kora yena.Mk 1:29-34; Lu 4:38-41

14 Yesu mene Petorora una gare witiro imetinuna yaya taung kokoni yao puro mitinu giginaara. 15 Giro wawong nuna ininu yaya bisi sena.Ayero yenu bauno awiya iropuro Yesura nona sainuminiwa ara. 16 Ture inu emo bauno iwae sorowemokora mitao daigairo puro bumuwa ara. Ayeroyewa Yesu mene iwae sorowe nunae be nuna menetunena ara. Ayero nasani emo bauno yayareapakana kora yena ara. 17 Ayero yenu porofeteYesaya mene ge zo eyero gaena awiya me yena.Nung yaya naname kora yai iwaing yarinenane.Nupema, nung mouyao naname dimariniya.

Yesu ago yanenese sao auna ge.Lu 9:57-62

18 Emo bauno daigairo mene Yesura una kasayero nung zimuwa giro buro-mani mene nung purodawero ou nazi deung enaba atu pugaese sena.19 Arare babari sero nenu sao tauyao ge gipao emozo mene nuna-una nugu buro eyero sena, “Gipaoemo, ning natu natu babarinesa awiya na teng ningago yarinena.” 20 Ayero senu Yesu mene abenanung eno eyero sena, “Wo niniyang awong awaomasire. Nupema ni mamani deka ayero awongpaungne. Arata na Emora Mani mene zo niya-komaapegairo oregao aungware keusuma nasani nona.Arare ningmenana ago yari oko sase.” 21Ayero senununae-una dubura zo mene nung eno eyero sena,“Tuwa, ning nigasa na gitau mama nana magayaimutero aune na ning ago yane.” 22Ayero senu Yesumene abena eyero sena, “Ning na ago ye. Emo ititi

aungmene yaine yero nowa amimenemagayao emomutaese.” Ayero sena arauwa.

Bisi mene Yesura ge diuna.Mk 4:35-41; Lu 8:22-25

23 Ayero sero wangna witinu buro-mani nunawitiwa aune bamuwa ara. 24 Bautunewa bisi menaburo wito gaenu kakawa iropuro bainakama yenuwito wang mokora toina. Be awiya Yesu nungauriti awinena ara. 25 Arare buro-mani nunamene baungno uwero eyero sewa, “Tuwa, nae sore-ung. Name kara nosero tura babari sero nenane.”26 Ayero sewa giro eyero sena, “Tumo diyao ninaebaina oko. Niye noeno awang nei?” Ayero seroiropuro kakaware bisire gona yenu soma bisi binonodena ara. 27 Ayero yenu emo mene giro wawongdi gauno eyero sewa, “Emo ewiya noiye? Nonaapakana aune bisire kakaware dema ge nuna nig-itinei?” Ayero sewa arauwa.

Yesu mene emo etobera una atu iwae tunena.Mk 5:1-20; Lu 8:26-39

28 Yesu mene ou nazi buwagairo Gadara emoratawing auna kasa yena ara. Kasa yenu emo etobebiritira atu buro nung tamuwato ara. Iwae sorowenunato una mitauwa awongto gorobo baina yeronasani nauwato emo ena mene awang yero nagiboauna buro baungno oko yao yero nasani nauwaara. 29 Arare awongto wawa sero eyero sewato,“Ning Tuwa Bayaura Mani mene nato eno no yaributunesi? Ning be baina oko kasa yaore yayaburo nae eno pugari butunesita?” 30 Be aune puwitao amimene ake ina atu nonamininasanimitiwa.31 Arare iwae sorowe mene isa sinasani Yesu enoeyero sewa, “Ning nae tunari yero giro sasa pudubu ouna-una mokora towanene.” 32 Ayero sewagiro nung awong eno eyero sena, “Niye baungpu!”Ayero senu awong emo etobe yangdoro baungno pudubu newa auna-unamokora toiwa ara. Ayero yewapu apakana yanakana sungno kowara baungno ounazira gutero ou miniro mamagayero aung yewaara. 33 Ayero yewa pu diya newa awong demazanewa ara. Zanero baung napo bainana yero geungwe awiya apakana keregairo sero aung yewa ara.Awong tani emo etobera una kasa yena auna geungwe awiya yewa ara. 34 Ayero sewa giro napobainana emo bauno awong apakana iropuro Yesutamari bamuwa. Awong buro nung giro nung enoge tau tataware yao sinasani nung tawing nunaeyangdoro babaise sewa arauwa.

9Yesu mene emo zo te-wawong gimao awiya kora

yena.Mk 2:1-12; Lu 5:17-26

1 Yesu mene wangna witiro ou nazi nupemabuwagairo napo nuna-una baungna. 2 Baungnokasa yenu emo zo te-wawong gimao awiya gogarapugaiwa apegairo mitinu diungno puro bumuwaara. Ayero yewa Yesu mene tumo diyao nunae-una susuwa giro emo asama yao eno eyero sena,“Mani nana, ning awang oko yase. Tau ye. Pasenanina disero aung nena era.” 3 Ayero senu Yudarasao tauyao ge gipao emo ena awong dubo nunaemene eyero kotumuwa, “Emo emimene Tuwa Bayau

Page 13: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 9:4 10 MATIU 9:31mene yaine niya.” 4 Ayero kotupunewa Yesu menekotumao nunae giro aung yero eyero sena, “Niyenoeno ge meko kotupunei? 5 Name emo yayareaeno ‘Iropung, ang yase’ tebeba ayero sanane nungoko ang yao yariniya, awiya name meng garine-nane. No eno oko, emo bauno mene ge nanamegaya ge iwao yariniya. Arata name ‘Na pasenanina disinena’ tebeba ayero sarinenane, awiya namemeng oko garinenane. No eno oko, emo baunomene ge naname auna me awiya gao ine teng oko.6 Arare na pasena disaora putoung puro tawingnaetu nona awiya gaese sero na ge ewiya dema nungeno sarinena: Na ning eno eyero sinena, Iropuroawao masi gogare nina puro baung nina gare yase.”7Ayero senu emo awiya iropuro nuna nape baungnaara. 8 Ayenu emo dubu baina amimene tani awiyagiro awang yero Tuwa Bayau nung putoung ayao zoemora waweng pugaina, awiya giro nung bowi yewaarauwa.

Yesu mene Matiu yau sena.Mk 2:13-17; Lu 5:27-32

9 Yesu mene atu iropuro bautunete takis pumaoemo zo yazo nuna Matiu nung takis pumaora gareatumitinu giro nung eno eyero sena, “Ning bung naago yase.” Ayero senu giro iropuro nung ago yenaara.

10Ayero yero nung Yesu garo nuna-una atu nonaminaise senu witinu aune takis pumao emo auneYudara sao tauyao ge dao emo daigairo amimenekasa yero Yesu buro-maine aune dema tairo nonaminiwa ara. 11 Ayero newa Farisayo mene awonggiro buro-mani nuna eno eyero sewa, “Gipao emoninae mene noeno takis pumao emo aune Yudarasao tauyao ge dao emo aune dema mitasani nonamininei?” 12Ayero sewa ge awiya Yesu mene nigiroabena eyero sena, “Emo yaya aung mene doktarauna oko bautunowa. Arata emo yayare gege menedoktara una bautunowa. 13 Niye baungno ge gayaoeyero mitiya auna susuwa kotungno gipu.Na Tuwa Bayau mene niye zawing pugaese oko

ara tapunona. Niye mono pumaese arata-punona.

Na emo nao nunae pewayao sinowa awiya yausarisero oko bumuwang. Arata na emo pasena naoawiya yausari bumuwang.” Ayero sena arauwa.

Seminiro naora ge sewa.Mk 2:18-22; Lu 5:33-39

14Be auna atu Yohanena buro-mani mene Yesurauna kasa yero nung atata yero sewa, “Nae auneFarisayo aune nae nona minao semini nasani yerononane, arata buro-mani nina mene zo awongnoeno nona oko seminao yero nowi?” 15 Ayerosewa Yesu mene awong eno abena eyero sena,“Emo bauno ataora sao zuwao nasani mitaya emonung bauno atariniya amimene awong aune demanariniya be aune awong dubo mininasani nonaseminaese saya nigarineita? Aung ara. Ora agoemo awiya iwo mene puro babaya aung yariniyabe aune awong nona seminarineya. Deka ayaoine na eno yaya aune buro-mani nana mene nonaseminarineya. 16 Name mo toto worero gayarisero mo be sekawa puro mo asora oko gainonane.

Ayero yari nenane, awiya mo sekawa mene wati-mai mo aso nupema kerai toto bainakama yariniya.17Name ou wain sekawa puro meme aingso maturaoko sukupunonane. Ayero yarinenane, awiya ouwain mene daing yero meme aingso inai kerai ouwain meme aingsore awiya gera gaira yarinenane.Name ou wain sekawa puro meme aingso sekawarasukupunonane. Ayero nonane ou wain sekawarememe aingso sekaware awongto kara iwaing mi-towato ara.” Ayero sena. Ge eniya awiya tebeba okosena. Awong susuwa ewiya gaese sero sena: Nungnao sekawa auna ge sinauna, arare buro-mani nunameneYudara tanimatu awiya yangdoro tani sekawagege puro narinenane ayero sena arauwa.

Yesu mene bauno zo kora yero aune mani baunodizo magayaora atu uwenu seka yero iropuna.

Mk 5:21-43; Lu 8:40-5618 Yesu nung ge awiya sinasani mitinu yere

ibu diya emo zo mene nuna-una buro benaungnaatu koing gairo eyero sena, “Mani nana baunodiyeme magayetiya, arata ning puro babana wawongnuna-una tame pugasa iropariniya.” 19 Ayero serobaungnu Yesu mene iropuro buro-mani nuna auneemo awiya ago yero bamuwa ara. 20 Bautunewabauno zo yu pupunasani nawe dunu dawang 12 ayaoyena amimene Yesura una ame baungno Yesurataung wori tera atu ding yena ara. 21 Ayero nasaninuka nutope eyero kotuna, “Taung wori nuna gegeding yero iwaing yarinena.” 22 Ayero kotungnoding yenu Yesu mene kapetegairo bauno giro eyerosena, “Aya nana, ning oko awang yase. Ning tumodiyao nina mene iwaing yetesa.” Ayero sinenubauno awiya mena iwaing yena ara. 23 Ayero yenuYesu mene bautunete diyara gare witiro bui pisaoemo aune emo bauno dubu bainane amimene zirebuware nasani mitiwa giro eyero sena, 24 “Niyekasa yero bungpu! Mani baunodi awiya nung okomagayao. Nung auriti awiniya.” Ayero senu awongnung izewa ara. 25 Ayero yewa nung senu wosiroaungyewamanimagayaomitina auna-unabaungnomani baunodi awiya wawong ininu iropuna ara.26 Ayero yena auna ge bowi mene tawing auna atudaure gairo teng yero baungna arauwa.

Yesu mene emo diti guma yao etobe aune iwaesorowe mokora mitao zo awiya kora yena.

27 Yesu mene atu iropuro bautunenu emo ditiguma yao etobe mene nung ago yero yausinasanieyero sewato, “O Dawidira sai, ning nato eno yo-amase.” 28 Yesu bautunete gare witinu awongtonuna nugu baungno kasa yewato ara. Nuna-unakasa yewato giro Yesu mene awongto atata yerosena, “Diti moko kora yaora putoung nana-una mi-tiya ayero sero gigeyato me yeti bumeitota?” Ayerosenu awongto sewato, “Yore, Tuwa. Gigenato meniya.” 29 Ayero sewato giro nung diti moko nunatodingti nasani eyero sena, “Tumo diyao ninato auname mene ninato ina kasa yaise.” 30 Ayero senu ditimoko nunato pagaina ara. Ayero yenu Yesu meneawongto eno sao tauyao ge eyero pugaina, “Nitotani auna ge bowi emo ena eno oko saeto.” 31Ayerosena, arata awongto doro baungno ge bowi nunasero sero yewato tawing auna teng yena arauwa.

Page 14: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 9:32 11 MATIU 10:2632 Yesu buro-mani nuna aune atu iropuro bau-

tunewa emo zo puro Yesura una bumuwa ara. Iwaesorowe zo nuna-unamitaunu ge aung nasani nauna.33 Arare Yesu mene iwae sorowe tunenu baungnuemo awiya ge sena ara. Ge senu emo dubu bainaamimene wawong di gauno eyero sewa, “Isreli taw-ingna etu gitau nona ayao ine zo oko kasa yenugigiwangne.” 34 Ayero sewa, arata Farisayo meneYesu eno eyero sewa, “Iwae sorowera gitau yaomene nung sorepunoi iwae sorowe tunero noiyaara.” Ayero sewa arauwa.

Yesu mene emo bauno eno yo amao tauna.35 Arare Yesu nung atu nasani napo bainata

maingkoka awiya nung teng nasani nauna ara. Atunasani yere ibu nunae sero toiro ge gipinasani TuwaBayau nata Tuwa yero nariniya auna Bowi Iwaingtugata nasani nauna ara. A nasani emo baunoyayare apakana kora yero naunu yaya nunae bisisero aung yero nauna ara. 36 Arare nung emobauno dubu baina awiya giro awong eno yo amaotauna. No eno oko, awong lama dubu diya aungine. Arare awong putoung aung dubo mininasaninauwa. 37 Arare nung buro-mani nuna eno eyerosena, “Nona bure etu zauno mitiya, arata pumaoraemo etoka gege. 38Arare niye pumao burora maungeno isa saya nung nona pumao emo tamai buronuna-una babaese.” Ayero sena arauwa.

10Yesura buro-mani auna yazo.Mk 3:13-19; Lu 6:12-16

1 Yesu mene buro-mani nuna 12 yau senu bu-muwa iwae sorowe tunaora putoung aune yayabenaung giti korayaora putoung aune awiya awongeno pugaina ara. 2 Aposolo 12 auna yazo nunaeawiya eyao era: Gitau yao Simon yazo nuna zoPetoro, meta nuna Anderea, Yakobo Zebedira mani,aune meta nuna Yohane, 3 Filip aune Batolomiu,Tomas auneMatiu takis pumao emo, Yakobo Alifay-ora mani, aune Tadias, 4 Simon Zelote aune YudasIskeriot nung nawe Yesu keregaina arauwa.

Yesu mene buro-mani nuna eno buro ge sena.Mk 6:7-13; Lu 9:1-6

5 Yesu mene buro-mani nuna 12 awong awiyaburora iyengtiti nasani eyero sena, “Niye emoYuda okora una tawingna oko babae, arita Samarianapo auna dema oko babae. 6 Isreli emo baunodubu awong lama tara yetugao ine auna-una gegebaungpu. 7Bautunasani ge eyero tugata yepu: TuwaBayau nata Tuwa yero nariniya auna be nugu niya.8 Atu nasani emo bauno yayare awiya kora yepu.Nupema mamagayao awiya dema uwepu. Ayeronasani bozore awiya kora yepu bozo soyae. Anasani iwae sorowe tunepu. Niye putoung awiyazuma aung tebeba pumeya, arare niye deka ayeroburo awiya zuma aung yepu. 9 Moni bainata monimamanikaka awiya oko guguno puro babarineya.10 Niye nagibe atu zao oko desanegae. Taung worietobe aung, o te soga sekawa zo aung, o tung zoaung, ayero neupu. No eno oko, buro emo awongnona zuma aung tebeba pugao minao gege ara.11 Arare napo zorata zora kasa yero giro gitau emoiwaing zo kau yepu. Ayero yero zo gaya iwaing

yai giro garo nuna-una witiro deka atu gege awiro-dutiro nasani nema aune baungno yepu. 12 Garonunae-una wiwiti nasani giro eyero sepu, ‘Tuwaragao ninae-ina mitaise.’ 13 Ayero saya garo maungmene nigai teng yai giro ge ninae mene nunae-unaatu me yaise. Arata garo maung mene nigai tengoko yao yai giro Tuwara gao ninae-ina atu gege meyaise. 14Napo zorata garo zora babaya niye enomasioko pugao, o ge ninae auna bereya yai saya giro garoawiya yangdoro baungpu. Ayero yero popo nunaete ninae-ina mitiya awiya durere gaipu wosae. 15Namemokoba sinena. Tuwa Bayau mene emo awega-ziwega nasani abena pugariniya be aune napo etobeyazo nunato Sodomto Gomora auna emo awongabena mou-mesayao tamarineya. Arata ge ninaeawang sarineyanapo auna emomene zo abenamou-mesa yao nibamu tamarineya.

Mouyao benaung giti noyao kasa yariniya.Mk 13:9-13; Lu 21:12-17

16 Sana nigipu. Niye lama ine, gorobo aung,amaze emo ena eu sino ine auna towang iyengtiti-nena. Arare niye umo nasani neupu. Ayero nasanigorobo aung dero yawero neupu. 17Niye emo itere-temare yero baingtiti nasani neupu. Awong niyepuro gera pugarineya. Awong yere ibu nunae-una atu niye waung mene darineya. 18 Awiya gegeokowata, niye buro-mani nana yero nowa aenoawong niye puro emo gitau yaora unata emo tuwarauna babaya ge buro yarineya. Arare niye nunae be-naungnata nupema digara benaungna tauyero BowiIwaing sero keregaipu. 19 Awong niye puro emogitau yaora una pugaya ge nono yero sarinenineayero sinasani kotung-katung oko yae. Ge abenasaora be kasa yai aune ge sari yaya Oweno meneniye eno kotumao pugai sarineya ara. 20 Ge sayage ninae oko yariniya. Maung ninae auna Owenomene duboninae-una nariniya auna ge yariniya ara.21 Tatomani ena mene metamani nunae magayaeseiwora waweng pugarineya. Mamono ena menemani awiso nunae magayaese sero iwora wawengpugarineya. Mani awiso ena mene ai amono ma-mono iwo nasani magayaese sero iwora wawengpugarineya. 22 Niye yazo nana puro nowa aenoemo apakana niye eno tini kapaore narineya ara.Arare zo nung tau yero dopero nete magayariniya,nung awiya Tuwa Bayau mene sorero pumariniya.23 Arare napo zora atu naya dero tunaya giro napoawiya yangdoro nupema zora baungpu. Na mebasane. Niye buro yero bautunete Isreli napo sero seroauna atu burookoyerobesugaonayanaEmoraManimene nupema kasa yarinena arauwa.

Tuwa eno yewa ayao ine teng name eno yarineya.Lu 12:2-9

24 Mani zota zo mene gipao emo nuna daigairowitaine yao oko mitiya. Nupema soumani meneemo tuwa nuna daigairo baina yao adeka dema okomitiya. 25 Arata mani mene gipao emo nuna menenoiya aine yai teng yariniya. Nupema soumanimene emo tuwa nuna mene noiya aine yai tengyariniya ara. Awong na eno Iwaera Maung ayerosewa, arare buro-mani nana eno deka ayero gememeko-mameko sarineya ara. 26 Arata saineba,susuwa ninae pungyero mitiya awiya ago kasa

Page 15: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 10:27 12 MATIU 11:17daung yai garineya. Arare niye awong giro awangoko yae. 27 Ge ena nane pungyero tugata yeronona awiya dubu bainana atu keregaipu nigae.Ora maingkoka dawong mene nigaine yao awiyadema daung mokera atu keregairo sepu. 28 Taungaingso ninae gege dero ititi ninae dari nasaniputoung kau yarineya, awong awiya oko awangyepu. Taungne ititire etobe ayero musugai kowaiyaore auna babarineya auna putoung awiya nuna-una mitiya, nung awiya giro awang yepu. 29Ni sisisiawiya nona me aung, arare maketra atu ni sisisietobe auna zuma awiya toya dekaongka gege. ArataMaung ninae mene gai teng oko yati siya, awiya zooko zuwero magayatiya. 30 Arata emo bauno niyemene zoMamamene niye diya yero baingtiti nasanigiti ai ninae zazagairo aung yero noiya ara. 31 Nisisisi daigairo auna zuma awiya baina oko, arataninae mene zo zuma bainane. Arare niye awangoko yae. Mama mene gai teng oko yao yai, nonameko zo ninae-ina tebeba oko kasa yariniya. 32 Zonung emora benaungna atu ‘Na Yesura mani yeronona’ ayero sariniya, awiya nane emo aeno uritiraMama nana auna benaungna atu ‘Nung awiya maninana’ ayero sarinena. 33 Arata zo nung emorabenaungna atu na bewae yariniya, nung awiya naneuritiraMamanana-unabenaungna atu abena bewaeyarinena arauwa.

Yesu mene ge puro bunu emo bauno gagausewa.Lu 12:51-53; Lu 14:26-27

34 Na mono pumari oko, emo bauno gagausarisero bumuwang ara. Arare ge nana enogagausero narineya. 35 Mani emodidi mamononegagausarineya. Ai amono mani baunodidiregausarineya. Bemani imeti maingne deka ayerogausarineya ara. 36 Dubu dekaongka amimenegausero iwo wina-ye yarineya. 37 Zo nung aitamaung nuna ara tamao baina ara tapunasani namaingkoka ara tamariniya amimene gerao nana yaoine teng oko ara. Zo nung deka ayero mani nunaemodita baunodi ara tamao baina ara tapunasanina maingkoka ara tamariniya a deka gerao nanayao ine teng oko ara. 38 Ora zo nung i pasao nunadiungno na ago oko yao yariniya, nung a deka geraonana yao ine teng oko ara. 39 Zo nung nao nunasorariniya amimene nao nuna taragariniya. Aratazo nung na eno nasani nao nuna yangduwariniyaamimene nao me tamariniya arauwa.

Yesu eno nasani otao mani mono pumao.Mk 9:41

40 Zo nung niye kora yariniya, awiya na enoyetiya ayero yariniya. Ora na eno yariniya, awiyanung Mama nana na iyengtina aeno yetiya ayeroyariniya. 41 Zo nung porofete zo nai giro kora-makora yariniya nung amimene porofetera abenaauna teng pumariniya. Zo nung emo etutero naigiro kora yariniya amimene emo etutero naoraabena auna teng pumariniya. 42 Na memoko sane.Zo nung emo na ago yero nowa awong auna zonai giro ou iyangyao dungno pugai minariniya,awiya ou pugariniya aeno nung abena nuna mepumariniya.” Ayero sena arauwa.

11Yohane Yesura bowi sao emo mene buro-mani nuna

ena Yesura una iyengtinu bamuwa.Lu 7:18-35

1Yesumene buro-mani nuna 12 aeno buro ge seroaung yero atu iropuro napo enana atu uritira ge serogipero ayari sero baungna ara.

2 Anenu Yohane nung bunao gare atu mitasaniKristo mene buro yero nasani nauna auna bowiawiya nigiro giro buro-mani nuna ena iyengtinu3 baungno Yesu atata yero sewa, “Kristo bumaisesao awiya ning arita zo ago bumai gari diya yari-nenine?” 4 Ayero sewa Yesu mene awong enoabena eyero sena, “Niye kapetegairo baungno nonagigeya, o ge nigeya auna bowi sinasani Yohanetugata yepu nigae. 5 Diti guma yao awiya ditipagatineya; te meko yao awiya nupema angneya;emo bozo tauyaore awiya taung iwaing yero neya;dawong itigao awiya ge nigitineya; mamagayaoawiya seka yero iropupuneya; ora bogamasa awiyaBowi Iwaing nigitineya. 6 Zo nung na eno gai mouoko yao yariniya amimene yawa yawa yariniya.”7 Ayero senu Yohanena buro-mani awong kapete-gairo bautunewaYesumene emodubu bainamitiwaaeno Yohanena ge eyero sero tugata yena, “NiyeYohane gari eu yanawira bamuwa, awiya emo nonoyao maze gari sero bamuwi? Niye emo iyangyaozo bisi mene teboza augati noi buro baungno noiyaayao ine maze gari bamuwita? Aung ara. 8 Niyeemo nono yao maze gari sero eu yanawira bamuwi?Emo zo taung wori nuna iwaingne amaze gari serobamuwita? Aung ara. Emo taung wori iwaingneawong awiya emo tuwara gare gege atu mitowa.9 Arare emo nono yao maze gari sero bamuwi?Porofete zo gari sero bamuwita? Na sana nigipu.Emo gari sero bamuwa nung amimene porofeteyero nasani porofete ena nauwa awiya daigatiniya.10Nung aeno sero ge zo eyero gaewa mitoiya,Ewiya gipu! Na bowi sao emo nana iyengtarinena.Nung gitau yero nagibo nina kora yariniya.

11 Na memoko sana nigipu. Yohane ge ou za-yero suwao emo amimene tawingna emo apakanadaigatiniya. Arata Tuwa Bayaura napora gerao zowosao nibamu amimene Yohane daigatiniya ara.12 Yohane ge ou zayero suwao emo amimene burozayena be auna atu emo baunomene uritiramokoratowari serowina-zakita yero neyata emoputoungnemene toitineya ara. 13 Mose arita porofete emoena awong Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniyaauna ge sinasani gainasani ayero butunawe duwaYohane kasa yena be aune porofetera ge atu tanayero dopena ara. 14Arare niye ge nunae gao me yaoine teng yai giro ge ewiya gipu me yae: Eliya meneSorao Emora nagibo gitau yero bumaise sao, awiyaYohane ara. 15 Zo nung dawongne mene ge ewiyanigaise.

16 Arare na emo bauno yeme tawingna etu neyaamaze nona nora pugairo sana teng yariniye? Niyetani mani mamanikakara ine yero nowa. Mani ma-manikaka napo kakame atu adungnomitasani manimamanikaka ena yau sero eyero sinowa, 17 ‘Nae getuwari niye yuno gogoing detenane, arata niye naoko wuyao yeteya. Nupema nae yo-amaora zi beyetenane, arata niye zi be oko yao yeteya. Arare

Page 16: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 11:18 13 MATIU 12:15nae nono yanane gaya iwaing yariniye?’ ayerosinowa ara. 18Yohane mene buro nuna zayero nonaminao ena semini nasani noi giro nung eno eyerosinowa, ‘Iwae nuna-una mokora mitoiya.’ Ayerosinowa. 19Nupema na Emora Mani mene kasa yeronona mininasani ou mininasani ayero nona giro naeno eyero sinowa, ‘Gipu! Nung nona yana mininaoemo. Nung ou wain yanakana mininoiya. Nungtakis pumao emo aune Yudara sao tauyao ge daoemo awong auna otao.’ Ayero sinowa. Arata natoburo yero nonato awiya Tuwa Bayaura kotumaorayero nonato auna susuwa awiya buro nanato uname mene keregatinoi emo bauno gosinowa me yeronoiya.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene Galilaya emo bauno gona yena.Lu 10:13-15

20 Yesu mene napo enana atu buro putoungnedaigairo nasani putoung nuna-una susuwakeregainu gigiwa, arata dubo oko darawa yaoyewa. Arare ge zayero eyero sinasani awong gonayena, 21 “Oiye Korasin emo bauno! Oiye Besaidaemo bauno! Mouyao bainakama ninae-una kasayariniya. Na tani putoungne ena ninae-una atuyero nona awiya na napo Tayato Saidon auna atuyateni siya, awiya awong yemaoko dubo darawayero pasena nunae kotungno dubo mininasani motaung yiurire awiya awiro awetu suwero mitateya.22 Arare sana nigipu. Tuwa Bayau mene emoawega-ziwega nasani abena awong eno pugariniyabe aune Tayato Saidon napora emo bauno meneabena wosao tamarineya. Arata ninae mene zoabena ninae bainakama tamarineya. 23 Ora niyeKapaneam emo bauno, emo bauno ena mene yazoninae de ika yarineita? Aung ara. Awong yazoninae puro wosarineya. Ninae una tani baina kasayena ayao ine Sodom nape atu kasa yati siya, awiyanapo awiya oko disatiya. Yeme ewiya mitatiya.24 Aeno sana nigipu. Ago Tuwa Bayau mene emobauno awega-ziwega nasani abena pugariniya beaune Sodom napora emo bauno mene abena mouyao tamarineya. Arata ninae mene zo abena mou-mesayao nibamu tamarineya.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene name nuna-una buro oreganenese sena.Lu 10:21-22

25 Be aune Yesu mene ge eyero sena, “O Mama,ning uritire tawingne auna Tuwa. Awong nukanuyetope gosinowa emo baina yero noiya emo ayaoamimene susuwanina gowi sero ning putoungnina-una susuwa puingtinosa. Ora awong nuka nuyetopegosinowa mani wuire ine yero noiya awong aeno zokeregatinosa. Arare na aeno ning bowi nena. 26 OMama, ning ayero gege yari aratapunosa.”

27 Nung ge awiya sero aung yero aune eyerosena, “Mama nana mene susuwa nuna keregaoraputoung awiya wawong nana-una pugaina. Emozo mene na Maungna Mani auna susuwa oko gosi-noiya; Mama mene nata gosinoiya. Deka ayeroemo zo mene Mamana susuwa oko gosinoiya; naMani mene nata gosinona. Ora na Mani meneMamana susuwa emo ena eno gipinona, awongamimene Mamana susuwa gosinowa. 28 Niye saotauyao ge dimari kaputinasani mouyao dipunowaamimenenana-una bungpu. Buro oregaome tamae.

29 Na dubo wosaore ao-diyaore nona, arare nana-una buro amoka nana-una agewa puro dipunasanisusuwa nana giro baingtae. Ayero yaya ititi ninaeoregairo baingtae. 30 Amoka nana niye eno pugarinena awiya iwaing. Deka aine nona ninae dimaesepugarinena awiya eo-meo yao.” Ayero sena arauwa.

12Sabat bere buro yowi sero awang sewa auna ge.Mk 2:23-28; Lu 6:1-5

1 Sabat iya be zo aune Yesu gitau yenu wuit buretowang bamuwa ara. Bautunasani buro-mani nunamene merire auno wuit me kowero miniwa ara.2 Ayero yewa Farisayo emo awong awiya giro Yesutugata yero eyero sewa, “A gi! Buro-mani nina buroneya awiya sao tauyao gemene Sabat bere tani ayaoyowi sero awang saomitiya.” 3Ayero sewa giro Yesumene eyero sena, “Dawidi aune emo ena nung aunedema nasani nauwa awong merire apunasani tanizo yewa auna ungwe awiya niye oko zazagairo gaomene saine neya! 4 Awong Tuwa Bayaura ibu aunatoiro ame Tuwa Bayaura benaungna pugatinasaninauwa awiya puro miniwa ara. Ame awiya awongemo wosao mene minao sao oko. Pirisa emo gegemenemininaese sao ara. Arata awongminiwa TuwaBayaumene giginumeko oko yena. 5Ora sao tauyaoge zo bukura gayao mitiya awiya niye zazagairosusuwa nuna gosinowita? Ge awiya eyao era. Pirisaemo awong Sabat bere ibu bainana atu buro nasaniiya be dang awiya sisigatinowa pasena oko yeronoiya. 6 Ora nane sana nigipu. Sao nana mene ibubainana buro awiya daigatiniya. 7Ge gayao zo eyeromitiya era,Na Tuwa Bayaumene niye zawing pugaese oko arat-

apunona. Niyemono pumaese aratapunona.Niye ge auna susuwa nigatei siya, awiya niye

buro-mani nana pasena aung eeno ge oko sateya.8 Na Emora Mani mene Sabat be auna Tuwa yeronona ara.” Ayero sena arauwa.

Yesumene Sabat iya zore emowawong amao zo korayena.

Mk 3:1-6; Lu 6:6-119Ayero sero atu baungno yere ibu nunae zo auna

witina ara. 10 Witinu emo zo wawong nuna amaoamimene atu mitina ara. Arare emo ena meneYesu gera pugari sero, iko nora gairo gera pugarinenine ayero sero giro nung atata yero sewa, “EmoSabat iya zore kora yao awiya teng nita?” 11 Ayerosewa Yesu mene be nunae-una puro eyero sena,“Ninae-ina auna zo mene lama nuna dekaongkaSabat iya zo aune zuwero kotera wosai nung Sabatiya kotungno yangduwarinita? Aung ara. Sainebakarawatimariniya. 12Lamaawiyanonameaung ara.Arata emo mene zo nona me ara. Arare Sabat beresoremao iwaing yaora buro yao awiya teng ara.”13 Ayero sero emo aeno eyero sena, “Wawong ninaiteti.” Ayero senu wawong nuna itetinu iwaing yerozo aune dema teng yena ara. 14Ayero yenu Farisayoawong tani awiya giro apakana baungno Yesu dayamagayaise sero ge gatewa ara.

Ge Yesu eno sao awiya me yena.15 Yesu mene ge awiya nigiro napo awiya yang-

doro baungna ara. Napo awiya yangdoro bautunenu

Page 17: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 12:16 14 MATIU 12:42emo bauno daigairo mene nung ago yewa giro emobauno yayare awiya kora yenu iwaing yewa ara.16 Iwaing yewa giro Yesu mene awong susuwa nunakeregowi sero ge tauyao nibamu sena ara. 17 Ayeroyenu ge gitau Tuwa Bayau mene senu porofeteYesayamene gaena, ge awiyame yena ara. Ge awiyaeyero mitiya,

18 Ewiya mani sou nana. Na nung giro baingtiroaune pumuwang ara. Nung yo diyang nana.Na nung aratapunona. Na Oweno nuna-una tame

pugana nung soremai diga emo bauno enoetutero naora ge sero

gipero yariniya ara.19 Nung ge matu yaota ge betao awiya oko

yariniya. Ge nuna-una bewing kakame etu okokasa yai nigarineya.

20 Nung emo bauno opowang botu zorogao ineawiya gera yari okowata, kora yai tauyarineya.

Nung emo bauno damanana wuik kayai yao ineawiya sisigari okowata, kora yai iwaingyarineya ara.

Ayero nasani buro etutero korayero naora gemene nao apakana daigatinasani iwaingkasa yariniya.

21Ayero yai diga emo naiye-naiye amimene nungtumo diyarineya ara.

Yesumene iwae zo emo zora una atu tunenu giro toridewa.

Mk 3:20-30; Lu 11:14-23, 12:1022 Emo zo iwae mene mokora toinu diti guma

yenu ge sao teng oko yero nasani nauna emo awiyaena mene puro baung Yesura una yewa ara. AyewaYesu mene kora yenu diti moko nuna pagainu gewina-se yewato ara. 23Ayero yenu emo bauno dububaina mitiwa amimene giro wawong di gauno bowipasore nasani eyero sewa, “Dawidira sai bumaisesao arita?” 24 Ayero sewa Farisayo mene nigiroeyero sewa, “Iwae sorowera gitau yao yazo nunaBielsebul amimene nung sorepunoi iwae tuninoiyaara.” 25 Ayero sewa Yesu mene kotumao nunae-una susuwa giro ge nunae abena sari sero tawingnapugairo eyero sena, “Tawing zo auna emo awonggagausero wina-de yarineya, awiya tawing awiyamena zatu yero i bairo suwariniya. Deka aine napozota dubu zo auna emo awong gagausero wina-deyarineya, awiya napo awiya tauyao oko mitarineya.26 Arare Sandara dubu mene awigairo nasani wina-de yatei siya, awiya putoung nuna sisigairo aungyatiya. 27AyeronaBielsebulra putoungna iwae tuni-noni siya ayero sinowa, ge awiya meba siya, awiyamani awiso ninae iwae tuninowa awong awiya anaputoungna iwae tunarinei? Awong Tuwa Bayauraputoungna iwae tuninowa, arare awong amimenege iwao ninae auna susuwa keregarineya. 28 Nakaawiya Tuwa Bayaura Oweno mene sorepunoi iwaetuninona, arare Tuwa Bayau nata Tuwa yero nar-iniya auna putoung ninae-una yemaoko kasa yeromitoiya. 29 Arata zo mene emo putoung bainane zomitai aune garo nuna-una witiro wau nuna soreropumao awiya teng nita? Awiya aung ara. Nungemo putoung bainane awiya gitau bunero aune waununa sorero pumariniya ara. 30 Zo nung na enootao oko yao yariniya amimene na eno iwo yariniya.Nupema zo nung dubu nana oko duma dao yariniya

nung amimene sisigao buro yariniya. 31 Arare sananigipu. Emora pasena susuwa giti arita Tuwa Bayauizaora ge susuwa giti awiya disao ine teng ara. Aratazo nung Oweno izariniya, emo auna pasena awiyadisao teng oko ara. 32 Zo nung na Emora Manieno ge meko sariniya, awiya Tuwa Bayau menepasena awiya disariniya. Arata zomene Oweno seropusugairo iyariniya awiya pasena nuna tawingnaetuta ago uritira atu disao aung yao ine teng oko ara.

I me mene ira susuwa keregatinoiya.Lu 6:43-45

33Niye i zo eno ‘iwaing’ ayero sero giro me nunaeno deka ayero ‘iwaing’ sepu. Ora i zo eno ‘meko’ayero sero giromenuna enodeka ayero ‘meko’ sepu.Noeno oko, i me mene ira susuwa keregatinoiyaara. 34 Niye yira saisibuna, niye meko mene nonoyero ge iwaing sarinei? Dubo mene denenu mitoiyaauna teng bemene keregairo sinoiya. 35Emo iwaingawiya kotumao iwaing nuna-una mokora mitoiya,arare nung tani iwaing yero noiya. Emo mekoawiya nung kotumao memeko-mameko nuna-unamokora mitoiya, arare nung tani memeko-mamekoyero noiya. 36 Arata nane sana nigipu. Ge diti girooko sinowa awiya Tuwa Bayau mene emo baunoawega-ziwega nasani abena pugariniya be aune niyege auna ge buro yarineya ara. 37 Awiya noenooko, ge sinosa amimene susuwa nina keregai iwaingyai Tuwa Bayaura una kotora atu iwaing yarinesa.Arata ge sinosa amimene susuwa nina keregai mekoyai Tuwa Bayaura una kotora atu zuwarinesa.”Ayero sena arauwa.

Yesu mene tani putoungne yaise ato sewa.Mk 8:11-12; Lu 11:29-32

38 Yesu mene ayero sero tugata yenu sao tauyaoge gipao emo ena aune Farisayo ena awongamimene ge eyero kapetegairo sewa, “Gipao emo,ning tani putoungne zo ye kasa yai ganene.”39 Ayero sewa abena eyero sena, “Niye emomemeko-mameko. Emo mene bauno daigati noiyadeka ayero niye Tuwa Bayau daigatinowa. Niye taniputoungne zo yana gari sineya. Arata niye taniputoungne zo oko garineya. Tani gitau porofeteYonana una atu kasa yena, deka ayao ine kasa yaigarineya. 40 Yona nung iya mume etama ayerowo baina auna obera atu mitina, deka ayero naEmoraMani mene iyamume be etama ayero tawingmokora atu mitarinena. 41 Tuwa Bayau mene emoawega-ziwega nasani abena pugariniya be auneNiniwe emo mene iropuro emo bauno be yemetawingna etu neya euna susuwa keregaya mouyaodimarineya. Awiya noeno oko, Niniwe emo Yonamene Tuwara ge tugata yenu nigiro dubo darawayewa. Arata na etu dopero mitena amimene Yonadaigatinena. 42Ora Siba tawingna bauno tuwa nungdema iropuro emo bauno yeme tawingna etu neyaeuna susuwa keregai mouyao dimarineya. Awiyanoeno oko, bauno amimene Solomonna kotumaobainakama awiya sai nigari taung dero tawing akenibamu auna atu buna ara. Arata na etu doperomitena amimene Solomon daigatinena.

Iwae mene nupema tera kapetegairo bariniya.Lu 11:24-26

Page 18: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 12:43 15 MATIU 13:23

43 Iwae mene emora mokora atu kasa yero ore-gaora masi eu atu tamari babariniya. 44 Baungnooko tamao nete giro eyero sariniya, “Garo nanadoro bumuwang deka auna nupema kapetegairobabarinena.” Ayero sero baungno garo awiya saunokora yeteya besuma sungno mitiya awiya gariniya.45 Awiya giro nupema baungno iwae otao mani 7awiya nung ine oko, meko nibamu awiya puro garodeka auna toiromitaomasi yarineya ara. Ayero yayaemo awiya gitau meko nasani nauna amimene beaune meko yore nibamu yariniya. Arare emo dubumeko yeme tawingna etu neya auna-una atu dekaayero kasa yariniya ara.” Ayero sena arauwa.

Yesura ai metamaine.Mk 3:31-35; Lu 8:19-21

46Yesu nung ge awiya tugata nasani nenu nunae-una bautara atu ai metamaine nuna mene ge nungeno sari sero nung diya mitiwa ara. 47Ayero mitiwaemo zo mene Yesu eno eyero sena, “Ai nina meta-maine awong ge ning eno sari sero buro bautara atudopero miteya.” 48Ayero senu Yesu mene ge abenaeyero sena, “Awe ai nana yero niye? Awe menemetamani nana yero nowi?” 49 Ayero sero buro-mani nuna atu mitiwa aeno wawong yunu yeroeyero sena, “Gipu. Aya mani metamani nana era.50ZonungMamananauritiramitoiya auna genigirodipunoiya nung amimene metata, numonota, ayanana niya ara.” Ayero sena arauwa.

13Emo zo mene nona we bure sesena auna ge ungwe.Mk 4:1-9; Lu 8:4-8

1 Iya be aune Yesu mene gare atu wosiro ou nazideung bera bage atu adungno mitina ara. 2 Atumitinu emo bauno dubu bainakama mene nuna-una kasa yewa ara. Kasa yewa giro nung wangzora witiro adungno mitinu emo bauno dubu bainamene zo awong ika atu dopewa ara. 3 Ayero yewaYesu mene ge eniya ena sinasani kotumao daigairoawong eno tugata nena. Tugata nasani ge eyerosena, “Sana nigipu. Emo zo mene nona we bure atusesari sero baungna ara. 4 Baungno nona we bureatu sesinenu we ena nagibe atu wosiwa. Atu wosirodaung mokera mitiwa ni mamani mene taungnominiro aung yewa ara. 5We ena awiya tawing dabatame soyao aunawosiwa ara. Tawing awiya sori oko,arare we amimene mena pusasa yewa ara. 6 Ayeroyewa tatai nunaemene imokore okowosiro baunarewari mene witiro awenu irara yero auno aung yewaara. 7 We ena awiya tawing i nawe tatai mitiwaauna wosiwa ara. We awiya i nawere dema apakanatetemo pusasa yewa i nawe mene nona awiya denume oko iyao yena ara. 8 We ena awiya tawing megawire auna wosiro me daigairo iwa ara. Nonawosiro pusasa yero iropumuwa auna zora me nuna100, zora me 60, ora zora me mene zo 30, ayero kasayewa ara. 9Arare zo nung dawongnemene ge awiyanigaise.” Ayero sena ara.

Yesu mene ge eniya sinasani nauna auna susuwa.Mk 4:10-12; Lu 8:9-10

10 Ge ayero senu buro-mani nuna mene nuna-una nugu baungno atata yero sewa, “Ning noenoge eniya ena awiya awong eno sinosi?” 11 Ayero

sewa Yesu mene abena eyero sena, “Tuwa Bayaunata Tuwa yero nariniya auna ge pungyero mi-toiya, auna susuwa awiya niye ena mene nigaesesao mitiya ara. Arata emo bauno ena awiya aungara. 12 Zo nung nona nung eno pugao awiya puronai giro nupema memani pugana nung zamenasimena baina tamariniya. Arata zo nung nonanung eno pugao awiya doro aung nai giro na nonanuna sorero pumana nung teba aung nariniya ara.13Awong ditimokonunaemene gosinowa, arata okogiro baingtitinowa. Awong dawong mene ungwenigitinowa, arata ungwena susuwa awiya oko girobaingtitinowa. Aeno na ge eniya awiya awong enosinona. 14 Arare ge zo porofete Yesaya mene gaenage awiya nunae-una atu me niya. Ge awiya eyeromitiya,Niye dawong mene zo nigarineya,arata susuwa nuna oko nigiro baingtarineya.Niye diti moko ninae mene garineya,arata susuwa nuna oko giro baingtarineya.

15 Emo dubu ewiya awong kotumao aung.Awong dawong itigao ine,arare ge oko nigao yero nowa.Awong diti moko nunae sikimuwa.Ayero oko yao yateya, awiya diti moko mene

nonana susuwa gateya; arita dawong menegera susuwa nigateya; nupema dubo menenonana susuwa nigiro baingtateya.

Ayero oko yao yateya, awiya awong dubo darawayaya na awong kora yatena.

16Ninaemene zo diti moko pagairo giro baingtiti-nowa. Nupema dawong yawero nigitinowa. Arareniye yawa yawa yero nowa. 17Na ge me sane. Gitauporofete daigairo aune etutero nao emo daigairoawong amimene nona gosineya awiya gari aratapunasani nauwa, arata awong oko gao yero nawemamagayewa. Awong ge nigitinowa awiya nigariaratapu nasani nauwa, arata oko nigao yero nawemamagayewa.

Nona we bure atu sesaora ge eniya auna susuwasena.

Mk 4:13-20; Lu 8:11-1518 Arare nona me bure sesaora ge eniya sesena

auna susuwa nuna awiya keregairo sana nigipu.19 Nona we ena nagibe atu wosina auna susuwaeyao era: Emo zo uritira ge nigitinoi susuwa okokasa yao noi pasenana maung mene nuna-una kasayero uritira ge dubo nuna-una toitinoiya awiya purotara yero noiya ara. 20 Ora nona we ena awiyatawing daba tame soyao auna wosina, auna susuwaeyao era: Zo nung uritira ge nigiro mena puroyawa yawa yero noiya. 21 Arata nung tatai aung,arare nung be apungkaka gege Tuwara nagiboranariniya. Ayero nai uritira gera iwo kasa yai nungmena yangduwariniya ara. 22 Ora nona we ena inawe towang wosina auna susuwa eyao era: Zonung uritira ge nigitinoiya, arata nung tawingnanona eno kotung-katung noi wau moni mene nungetegatinoiya, arare tani ayao amimene uritira gewori nowa me oko kasa yero noiya. 23 Ora nona weena tawing gawire auna wosina auna susuwa eyaoera: Zo nung uritira ge nigitinoi susuwa kasa yeronoiya. Nung amimene me itinoiya. We zora me 100,

Page 19: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 13:24 16 MATIU 13:52zora me 60, zora me 30, ayao ine kasa yero noiyaara.” Ge ayero sena arauwa.

Wuit towang atu i nawe dema pusasa yao auna geeniya.

24 Ayero sero ge eniya zo dema eyero sena, “Uri-tiramitoiya amimene nata Tuwa yero nariniya aunasusuwa awiya eyero pugairo sana teng yae. Emozo mene wuit me iwaing bure atu sesena. 25 Mesesena aune ping tuno tano iwo nuna mene kasayerowuit auna towang atu i-we zo goru nunawuitraine auna me awiya puro baungno sesero doro tarayena. 26 Ayero yenu wuit aune i-we aune tengpusasa yewa. Pusasa yero me iwa aune i-we aunabenaung kasa daung yena ara. 27 Ayero yenu manisou mene giro buro maung tugata yero eyero sewa,“Emo tuwa, ning buro nina auna nona me iwainggege sesasa, arata i-wemeko ewiyanatu buropusasaniye?” Ayero atata yewa sena, 28 “Awiya iwo zomene sesena amimene pusasa niya.” Ayero senunupema atata yero sewa, “Ayero nae baungno i-weawiya sumanenese kotupunesita?” 29Ge ayero sewaabena eyero sena, “Aungwa. Niye i-we supunasaniwuit dema sumowi sero yangdopu. 30Wuit awiya i-we aune dema teng mitete iropaeto. Ago wuit mepumaora be kasa yai aune me pumaora emo menegitau i-wemeko awiya suno tairo tiro iyaora igiyaesesarinena. Arata wuit me gege etutero garo nana-una zuwagaese sarinena.” Yesu mene ayero senaarauwa.

I mastet aune yis aune auna ge eniya.Mk 4:30-32; Lu 13:18-21

31 Yesu mene ge eniya zo eyero sena, “TuwaBayaunataTuwayeronariniya, awiya imastet ayerosero nonane auna me ine ara. Emo awong i meawiya puroburenunae-una atuurinowa. 32Urinowapusasa yero bairo nona we ena bure atu urinonaneawiya apakana daigairo baina noiya. Ayero noibowang nuna babuze kasa nowa ni mamani meneutung nuna-una buro bowangna atu uwang ga-punowa.” 33Yesumene ayero sero ge eniya zo eyerodema sena, “Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniyaauna susuwa awiya yis ine. Bauno zo mene taobaina zora atu plaware yisre pugairo dawenu yistoiro plawa punu titisero daing yena ara.” Ayerosena arauwa.

Yesu mene ge eniya gege sinauna.Mk 4:33-34

34 Yesu mene emo bauno ge tugata yero nasaninauna, awiya ge eniya gege sinauna ara. Ge kere-gairo oko sao yena. 35Ayero yenu porofete zo menegitau ge eyero sena awiya me yena,Na ge eniya sinasani kotumao pungyao tawing kasayena aune kasa yero butunoiya awiya keregarinena.

Wuit towang atu i-we pusasa yaora ge eniya aunasusuwa keregaina.

36 Yesu mene emo bauno senu bautunewa nunggaro nuna-una witina ara. Witiro mitinu buro-maninuna mene nuna-una baungno eyero sewa, “Ningwuit bure atu i-we enana ge sesesa auna susuwase nae niganene.” Ayero keregaise sewa giro sena,37 “Emo we iwaing sesena nung awiya Emora Mani.

38 Buro awiya tawing apakana auna teng ara. Weiwaing awiya uritira gerao dubu ara. Ora i-we awiyapasenana maung auna mani awiso. 39 Iwo mene i-we sesena awiya Sanda. Wuit me pumaora be awiyabe baina. Me pumaora emo awiya angelo dubu.40 I-we suno iyaora igitinowa susuwa ayao awiyabe bainana atu kasa yariniya. 41 Be bainana atuna Emora Mani mene angelo dubu nana iyengtanawosiro pasena yumaora nona arita emo pasenayero nowa awiya apakana yangtagairo emo tuwayaora masi nana yangdoro 42 iyao tauyao awao gegeawinoiya auna augarineya ara. Ayero yaya atuzi irare barare sinasani engweze-pangweze nasanimitarineya. 43 Be aune emo etutero nao awongMaung nunae-una atu nasani wari posinoiya ayaoine posero waegarineya. Zo nung dawongne menege ewiya nigiro baingtaise.

Emo zo mene wau moni baina tauna auna ge eniya.44 Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniya auna

susuwa eyao era. Maguro zo wau moni bainanetawing agewa zora atu pungyaomitauna, awiya emozo mene taungno nupema pungyenu kayero mit-inu nung yawa yawa nasani nona-owi nuna awiyaapakana emo eno pugairo aung yenu nung enozuma pugaiwa puro baungno tawing agewa awiyazuma gaero pungna arauwa.

Zewe zaima auna ge eniya.45 Nupema Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniya

auna susuwa awiya eyao era. Emo zo nung zewezaima tamaora buro yero nauna. 46 Ayero kaunaweiwaing zo taungno giro nona-owi nuna apakanaemo eno pugainu aung yenu nung eno zuma pu-gaiwa puro baungno zewe zaima awiya zuma gaeropungna ara.” Ayero sena ara. Name tawingnanoname aung awiya doro kotumao naname puro puuritira gairo nanenese auna sena.

Mogara ge eniya.47 Yesu mene eyero sena, “Tuwa Bayau nata

Tuwa yero nari niya auna susuwa awiya moga ine.Emo mene moga witora augairo wo ewego-papegobenaung giti watimuwa. 48 Ayero yewa wo bebunu watimuwa witi ika yenu emo adungno woyangtagati nasani wo minao awiya puro pu taoragaiwa. Ora okominao ami zo augairo yangduwa ara.49 Tawingna be aung nai aune susuwa ayao ine kasayariniya. Be auna atu angelo awong tawing serosero auna atu baungno emo bauno iwawaing aunatowang atu emo bauno memeko-mameko yangtagatigairo 50 iyao tauyao nibamu awao gege aw-inasani mitoiya auna augaya babarineya. Ayeroyaya atu zi irare barare sinasani engweze-pangwezenasani mitarineya.” 51 Yesu mene ayero sero atatayero sena, “Niye ge apakana auna susuwa nigirobaingtitineita?” Ayero senu awong eyero sewa,“Nigiro baingtitinonane.” 52 Ayero sewa giro eyerosena, “Buro-mani nana zo mene Tuwa Bayau nataTuwa yero nariniya auna susuwa awiya nigitinoiyaamimene garo maung zo ine ara. Garo maungmenenonamature sekare garo nuna-una pugairo diya noiemo ena mene nona kau nowa giro garo mokoraatu puro emo nona kau nowa aeno pugatinoiya.Deka ayero buro-mani nana mene kotumao mature

Page 20: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 13:53 17 MATIU 14:32sekare amaze puro nasani emo bauno gipari yerogiro puro gipariniya.” Ayero sena arauwa.

Nasarete napora emo mene Yesu bauta potewa.Mk 6:1-6; Lu 4:16-30

53 Yesu mene ge eniya benaung giti awiya sinetesero aung yero tawing awiya doro baungna ara.54Ayero baungno napo nuna-una kasa yero yere ibununae-una toiro uritira ge tugata yenu emo menewawong di gauno eyero sewa, “Emo ewiya nigaobaina aune tani putoungne yao awiya natu taungni?55Name susuwa nuna gosinenane. Nung kapendaramani ara. Ai nuna yazo Maria. Aune metamaninuna yazo nunae Yakoboto Yosefe, aune SimontoYuda. Nupema numono mani nuna apakana awiyanae aune dema yero nowa. 56 Arare emo ewiyanigao baina awiya natu taungni?” 57 Ayero seronung eno kotumao meko pumuwa ara. Ayero yewaYesu mene awong eno eyero sena, “Porofete awongemo yazore. Arata napo nunae-una atu, o mamononunae-una atu awong emo yazo aung.” Ayero senaara. 58 Napo auna emo awong nung tumo okodiyao yewa, arare nung tani putoungne ena daigaironunae-una atu oko yero nauna.

14Yohane ge ou zayero suwao emo awiya dewa maga-

yena.Mk 6:14-29; Lu 3:19-20; Lu 9:7-9

1 Be auna atu emo tuwa Herode mene Yesura gebowi nigina ara. 2Nigiro buro-mani nuna eno eyerosena, “Yohane ge ou zayero suwao emo nung kaamimene magayaora atu iropuro noiya, arare nungtani putoungne yero noiya.” 3 Ge awiya tebebaoko sena. Herode nung gitau yemaoko meta nunaFilip auna bauno sorero puna, yazo nuna Herodia,bauno aeno yero senu gorobo emo baungno Yohanetere wawongne bunero puro pu bunao gare gaiwa.4 Awiya Yohane mene ge eyero sena aeno yena,“Ning bauno pumasa awiya teng oko niya.” 5 Ayerosenu Herode mene Yohane dari kotupunauna ara.Arata emobaunomeneYohanenung porofete ayerosinasani nauwa, arare Herode mene awong awangyero yangdunu mitauna ara. 6 Atu mitaunu auneHerode kasa yao be nuna bunu giro emo babuzesenu nuna-una kasa yero augairo mitiwa Herodi-ara mani baunodi amimene nunae-una benaungnaatu na wuinu Herode mene giginu iwaing yenugiro 7 nung eno eyero sena, “Na Tuwa Bayaurabenaungna ge me sana tau yae. Ning nona zota zoara taungno giro sasa pugarinena.” 8 Ayero senumani baunodi awiya nung ai nunamene kotumao zopugainu giro eyero sena, “Ning Yohane ge ou zayerosuwao emo auna gitau ato awiya puro pu taora gairoyeme puro bung na eno pugase.” 9 Ayero senu emotuwa nung dubo nuna mou yena ara. Arata TuwaBayaura benaungna ge senu tauyena, nupema emodema mitiwa amimene ge nuna gaya wosao yoiyesero awang yero giro, 10 saineba sero senu goroboemo awong baungno Yohane bunao gare atu dubonuna kapero 11 gitau taora pugairo puro buro manibaunodi eno pugaiwa puna ara. Pugaiwamanimenepuro ai nuna eno pugainu puna ara. 12 Yohanedewa magayenu giro buro-mani nuna mene kasa

yero taung aingso nuna puro mutewa. Mutero aunebaungno Yesu eno ge ungwe yewa arauwa.

Yesu mene emo 5,000 aeno ma taungna.Mk 6:30-44; Lu 9:10-17; Yo 6:1-14

13Yesu mene Yohanena bowi nigiro tawing awiyadoro wang zora witiro tawing zo emo aung aunaatu nata nari sero baungna ara. Bautunenu emobauno mene bowi nuna nigiro napo sero sero aunaemo bauno dubu baina amimene ika bautunetetawing deka auna kasa yewa ara. 14 Ayero yewaYesu mene wangna atu wosiro emo bauno dububaina awiya giro yo baina yenu giro emo baunoyayare nunae awiya kora yena ara. 15 Ayero nasaninenu ture itinenu giro buro-mani nuna mene nungeno eyero sewa, “Eu etu nenane ture itiniya, arareemo pugasa napo sero sero baungno nona minaotamarineya.” 16Ayero sewa abena eyero sena, “Niyeawong babaese oko sae. Ninae awong eno nonapugaipuminae.” 17Ayero senu abena sewa, “Naemawawong zo aunewo etobe gegemaze puro nenane.”18 Ayero sewa giro Yesu mene sena, “Nona awiyapuro nana-una bungpu.” 19 Ayero sero emo baunosenu yowangze patiro isiyero adungno mitiwa ara.Ayero yero mitiwa nung ma wawong zore wo etoreawiya puro diti ika uritira yero Tuwa Bayau enodange sero eegairo buro-mani nuna eno pugainupuro emo bauno eno bono yewa ara. 20 Ayero yewaawong apakana miniwa teng yena ara. Ayenu gironona itoto ena awiya puro pu dekaongna gaiwa saka12 teng yena ara. 21 Ora emo nona miniwa awiya5,000 mene nona miniwa ara. Arata ai amononemani mamanikakare ami zo oko zazagao yangduwaarauwa.

Yesu mene ou patinu tauyenu ang yero baungna.Mk 6:45-52; Yo 6:15-21

22 Yesu mene buro-mani nuna eno senu awongnata wangna witiro gitau ou nazi deung enababamuwa ara. 23 Bautunewa Yesu mene senu emobauno zanero bautunewa nung isa buro yari natawiti ika diri yena ara. Atu isa buro nasani nenuping atu ina. 24 A nenu wang mene bautunete ounazi towang daung singsang gaina ara. Mume aunebisi benaungna atu butunenu kakawa baina demadero buro wang puro witiro wosiro nena. 25 Ayeronenu newa iya gari sero nenu Yesu mene ou nazitame atu ang yero bautunete awong tamari nugudaung nenu 26 buro-mani mene nung ou tame atuang nena amaze giro yangka sero ipinasani ‘iwaemene butuniya’ ayero sero awang nasani aiyamamasewa ara. 27 Aiyamama sinewa Yesu mene eyerosena, “Niye tau yepu. Nane ara. Awang oko yae.”28Ayero senu Petoro mene be nuna-una puro eyerosena, “Tuwa, nine meba butunesita se giro na demaou tame atu ang yero nina ina bumane.” 29 Ayerosenu Yesu mene eyero sena, “Bung.” Ayero senugiro Petoro mene wangna atu wosiro ou tame atuang yero Yesura una baungna ara. 30 Nuna-unabautunasani bisi baina nena awiya giro awang yerooura kuru-kuru sinasani Yesu yau sero eyero sena,“Tuwa, na pung!” 31 Ayero senu Yesu mene menawawong nuna initinasani eyero sena, “Ning tumodiyao bainane oko, arare ou tura babari sero nesa.Ning noeno dubo eto nesi?” 32 Ayero sero wangna

Page 21: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 14:33 18 MATIU 15:28

witiwato bisi aung yena ara. 33 Ayero yenu emowangnamitiwa amimeneYesurauna atu koing gairoeyero sewa, “Ning Tuwa Bayaura Mani me.” Ayerosewa arauwa.

Yesu mene emo bauno yayare Genesaret atu korayena.

Mk 6:53-5634 Awong ou nazi buwagairo Genesaret tawingna

atu kasayero witiwa ara. 35 Ayero yewa emo baunomene Yesu gigiwa ziwenu ge sero sero yewa naposero baungnu emo bauno yayare nunae mitauwaawiya puro Yesura una bamuwa. 36Ayero yewa emobauno yayare mene Yesu isa sero taung wori nunatera atu gege ding yari sewa. Arare awong nungding yewa awong auna yaya mene zo aung yena ara.

15Tuwa Bayaura ge mene aya-ewowora ge daigati-

noiya.Mk 7:1-13

1 Be auna atu Yerusalem napora Farisayo aunesao tauyao ge gipao emo ena awong amimeneYesura una kasa yero atata yero sewa, 2 “Buro-mani nina awong noeno ewowo naname una tanidaigatinowi? Ayero nasani wawong oko sayao*nona tebeba mininowa, amaze sinenane!” 3 Ayeroatata yewa giro Yesu mene abena eyero sena, “Oraniye dema noeno tani ninae matu ago nasani TuwaBayaura sao tauyao ge awiya dedunowi? 4 TuwaBayaura ge zo eyero mitiya, ‘Ning tani iwaing aimaung nina eno nasani neu.’ Nupema ge nuna zoeyao era, ‘Zo nung ai maung nuna eno ge mekosari niya nung awiya depu magayae.’ 5 TuwaBayaura ge ayero mitiya, arata ninae mene zo eyerosinowa, ‘Zo nung aita maung nuna eno eyero tugatayariniya, nung amimene ai maung nuna sou yaisesao okomitiya, “Nonanito enopugatena, arata nonaawiya yemaoko Tuwa Bayau eno pugari sewang tauyena.’ ” 6Niye ayero sinowa amimene ewowora tanipuro nasani Tuwa Bayau mene ai maung sou yaesege sena awiya dotinowa aung yero noiya. 7Niye geiwao emo me sao yero nowa! Porofete Yesaya menege gaena amimene niye gapuniya. Ge gaena awiyaeyero mitiya,

8Tuwa mene eyero siniya,Emo emimene na begiti mene bowi yero nowa,arata moko nunae mene zo nana-una oko mitiya.

9Awong emo ge amaze Tuwa Bayaura sao tauyaoge ine ayero sinasani sero gipero yero nowa.Arare awong na bowi yero tetere yero nowa.”

Nona nomi mene noi name dubo beingtire yerononine auna ge.

Mk 7:14-2310 Yesu nung ayero sero emo bauno dubu baina

yunu kasa yewa eyero tugata yena, “Na ge sananigiro baingtipu. 11 Nona be ninae-una toitinoiya

amimene oko niye yero noi beingtire yero nowa ara.Ge be ninae-una atu kasa yero noiya amimene niyeyero noi beingtire yero nowa ara.” Ayero sena ara.

12 Ayero senu giro buro-mani nuna mene nimoiaung nuna-una benaungna baungno nung atatayero sewa, “Ning ge sesesa aeno Farisayo awongge awiya nigiro dubo mou pupuneya, awiya gosine-sita?” 13 Ayero sewa giro abena eyero sena, “I dububaina uritiraMamananamene okourao agiti pusasayero baiwa awiya apakana suno aung yarinena ara.14Awong dubo mou pupuneya auna kotung-katungoko yepu. Awong diti guma yao amimene nagibogitau yari yaine neya. Ora emo diti guma yao zomene otao nuna diti guma yao auna nagibo gitauyariniya, awiya awongto etobe deka ayero kowarababarineyato.” 15 Ayero senu Petoro mene Yesueno eyero sena, “Ning ge eniya sesesa auna susuwakeregai niganene.” 16 Ayero senu Yesu mene eyerosena, “Ayero niye deka dema kotumao aungta nowa.17 Susuwa eyao oko nigao yero nowita? Nona bemenemininonane tini naname una baungno nagibonuna-una wowosinoiya. 18 Ora ge be ninae-una atukasa yero noiya awiya dubora atu kasa yero noiya,arare ge amimene niye yero noi beingtire yero nowaara. 19 Emora dubora atu nona eyao awiya kasa yeronoiya: kotumao meko, emo dao magayao, kumayao, nona ugaing yao, kotora atu ge iwao, ge iweroemora yazo purowosao. 20Nona ayao amimene niyeyero noi Tuwa Bayaura benaungna atu beingtireyero nowa ara. Ora wawong oko saero nona minaoamimene noi niye beingtire oko yero nowa.” Ayerosena arauwa.

Yesu mene bauno Yuda oko zora mani baunodi korayena.

Mk 7:24-3021 Yesu buro-mani nuna aune tawing awiya doro

napo etobe mitauwato auna tawingna bamuwa ara.Napo etobe awiya Tayato Saidon. 22 Atu baungnonewa Kenan tawingna bauno zo Yuda oko meneburo Yesu yausero sena, “O Tuwa, ning Dawidirasai mene naka eno yo aung. Mani baunodi nanaiwae mene daraunu meko yero mitoiya.” 23 Ayerosenu Yesu mene nigiro ge zo oko sena. Ayero yenuburo-mani nuna mene nuna-una kasa yero eyerosewa, “Ning bauno se babae. Nung naname una agobutunasani wawa siniya.” 24 Ayero sewa giro Yesumene eyero sena, “Na Isreli emo dubu lama tarayao ine awong auna gerao gege.” 25 Ayero sinenubauno awiya nuna-una benaungna kasa yero koinggairo isa sinasani eyero sena, “O Tuwa, ning nasoreung!” 26 Ayero senu abena eyero sena, “Manimamanina nona minao sorero sino† unao ine awiyateng oko niya.” 27 Ayero senu ge abena eyerokapetegaina, “Tuwa, awiya meba sinesa. Aratanupema sino awong diya nunae-una opesa weseatu nona susuna wowosi noi mininowa.” 28 Ayerosenu giro Yesu mene eyero sena, “O bauno, tumo

* 15:2: Wawong sayao. Waweng atu tawingta nona siwingyao zomenemitao amaze sayari oko sewa. Awong sao tauyao ge nunae zo kotungnoaeno sewa. Awong eyero sero nauwa: Yuda emo zomaketira-ta nagibe atu nasani nona zo emoYuda oko zomene ding yena amaze ding yariniya,awiya emo Yuda okora beingti suwaye Yuda emora-una gai aune nung wawong oko sayao tebeba nona inominai moko nuna beingtire yariniya.Arare diga emora beingti mene awong yai pasenane yowi sero awong wawong sainauwa ara. † 15:26: Yesu mene sinona ge sena, awiyanung sino eno oko senata Yuda emo mene emo Yuda oko awiya sino ine ayero sero nauwa, aeno Yesu mene eniya ge pu sinona gairo sena ara.

Page 22: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 15:29 19 MATIU 16:19diyao nina bainakama. Arare sinesa ayero yaise.”Ayero sinenumani baunodi nuna awiya iwaing yenaarauwa.

Yesu mene emo bauno daigairo kora yena.29 Yesu nung tawing awiya doro nupema kapete

gairo butunete Galilaya ou nazira kasa yero bage-bage nete diri zora witiro baungno adungno mitinaara. 30Atu mitinu emo bauno dubu baina amimeneemo bauno yayare witao nibamu puro buro nuna-una kasa yewa ara. Awong ena te gimao, o enaditi guma yao, o te wawong amao, o ena ge aungdau emo, o dubu bainane mene zo yaya benaunggiti noyao, ayao amaze puro kasa yero Yesura be-naungna pugaiwa apakana kora yero aung yena ara.31 Ayero yenu dau mene ge ungwe-maungwe yewa,ora te wawong amao mene iwaing yewa, ora te gi-mao mene iwaing yero ang yewa, ora diti guma yaomene zo diti pagaiwa ara. Arare emo bauno dububaina mene tani amaze giro yawa yawa bainakamanasani Isreli emora Tuwa Bayau auna yazo de ikagatinasani bowi pasore yewa ara.

Yesu mene emo 4,000 ma pugainu miniwa.Mk 8:1-10

32 Yesu mene buro-mani nuna yau senu bumuwaeyero sena, “Na emo dubu ewiya eno yo baina niya.Noeno oko, awong nana-una wari be etama ayeronete doteya nona minao aung yeti nona kau neya.Arare nona aung ayero sana awong etu iropurobautunete nagibe atu meri magayowi sero awangnena.” 33 Ayero senu buro-mani nuna mene eyerosewa, “Ewiya: Eu nezera etu nenane, arare mawitao natu taungno emo dubu baina ewiya enopuganane minaya teng yariniye?” 34 Ayero sewagiro nung awong atata yero sena, “Ma ninae unanazigo mitiye?” Ayero senu awong eyero sewa, “Ma7 aune wo mamanikaka etoka gege ara.”

35 Asewa giro Yesu mene emo bauno adumaesesenu adungno mitiwa ara. 36 Ayero yewa nungma 7 aune wo eto amaze puro Tuwa Bayau enodange sero eegairo buro-mani nuna eno pugainuawong bono yero emo bauno eno pugairo bamuwaara. 37 Pugairo bamuwa emo bauno miniwa tengyena ara. Ayero yewa nona itoto awiya puro pudekaongna gaiwa saka 7 teng yena ara. 38 Nonaminiwa auna emo namba nunae 4,000. Arata baunomani awisore ami zo oko zazagao.

39 Yesu mene emo bauno iyengtinu bautunewanung wangna witiro bautunete Magadan tawingnakasa yena arauwa.

16Tani putoungne zo yaise sewa Yesu mene awang

sena.Mk 8:11-13; Lu 12:54-56

1 Farisayo emo aune Sadukayo emo awongamimene Yesura una kasa yero Yesu gaero gari seroetegao ge eyero sewa, “Ning kara sasa uritira taniputoungne zo kasa yai ganene.” 2 Ayero sewa giroawong eno abena eyero sena, “Niye ture iyari yeronoi giro eyero sinowa, ‘Ture gori iwaing ziwerosawiya, arere awiro wari witariniya.’ 3 Ora iyagari noi giro eyero sinowa, ‘Bereze siwingniya,arare yeme wa diyariniya.’ Niye berezera susuwa

gosinowa, arata be euna susuwa emi zo niye okogao yero neya ara. 4 Niye emo memeko-mameko.Emo mene bauno daigatinowa, deka ayao ine niyeTuwa Bayau daigatinowa. Niye tani putoungne zoyana gari sinowa. Arata niye tani putoungne zo okoyana garineya. Tani gitau Yonana una atu kasa yenadeka ayao ine kasa yai garineya.” Yesu mene ayerosero awong yangdoro buro-mani nuna aune demabamuwa arauwa.

Farisayo aune Sadukayo emora tani auna ge eniyasena.

Mk 8:14-215 Yesura buro-mani awong ma nuwegairo

doro Yesu aune dema ou nazi buwagaiwa ara.6 Buwagairo suwa yero witi ika yewa Yesu meneeyero sena, “Farisayo aune Sadukayo auna yis awiyaseung ninae-una goiye sero, niye umo yero baingtitinasani neupu.” 7 Ayero senu awong eyero sinasaniwina-se yewa, “Ma oko pao doro bumenane aenosinita nowa.” 8 Ge auna sinewa nung yetine yerogiro abena awong eno eyero sena, “Oiye, tumodiyao besaore niye! Noeno ma doteya auna ungwe-maungwe nei? 9 Niye noeno susuwa nana okogao yero nei? Na ma wawong zo amimene emo5,000 aeno pugena mineya teng yeti itoto awiyayangtagairo saka nazigo yeteya be bumiye? 10 Orama 7 mene emo 4,000 aeno pugena mineya tengyeti itoto nunae yangtagairo saka nazigo yeteyabe bumiye? 11 Na ma minao eno oko sesena. Niyenoeno oko kotungno baingtao yetei? Farisayo auneSadukayora yis awiya seung ninae-una goiye seroumo yero baingtiro naese sinena.” 12 Ge awiyatugata yenu awong nigiro eyero sewa, “O, nungma minaora yis aeno oko sesiya. Farisayo auneSadukayora gipao ge nunae aeno sesiya.” Ayerosewa ara.

Petoro mene Yesura susuwa sero keregaina.Mk 8:27-30; Lu 9:18-21

13 Yesu nung napo Sisaria-Filipai auna tawingnakasa yero buro-mani nuna atata yero sena, “Emoawong na Emora Mani aeno awe sero nei?” 14Ayerosenu awong nung eno eyero sewa, “Ena mene ningmaze Yohane ge ou zayero suwao emo ayero seronowa, asinowa ena mene Eliya ayero sero nowa,enamene zoYeremiata porofete gitau nasani nauwaauna zo, ayero ning eno sinowa ara.” 15 Ayero sewagiro nung nupema awong atata yero sena, “Ora nikaniyetope na awe sero nowi?” 16 Ayero senu giroSimon Petoro mene abena eyero sena, “Ning SoraoEmo nanae Kristo. Ning Tuwa Bayau putoungneauna Mani ara.” 17 Ayero senu Yesu mene abenaeyero sena, “Simon Yonana mani, ning yawa yawayase. Noeno okowata, ge me sesesa awiya emoramokora atu oko kasa yero noiya. Uritira Mamanana mene sero keregai sinesa ara. 18Arare na yazonina sekawa zo sinena: Ning Petoro. (Ge naname-una Daba.) Arare nane daba tame atu dubu nanapugatinana garo ine kasa yero babariniya. Ayeroyana mekora putoung mene awong puro wosari yaiteng oko yariniya. 19 Ayero yero na uritira napoauna ki awiya ning eno pugarinena. Arare ningnona zo tawingna etu awang sasa giro nona awiyaTuwa Bayau mene uritira atu deka ayero awang

Page 23: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 16:20 20 MATIU 17:23

sariniya. Arata ning nona zo tawingna etu gasa tengyai giro nona awiya Tuwa Bayau mene uritira atudeka ayero gai teng yariniya.” 20 Ayero sero buro-mani nuna eno ge tauyao sinasani eyero sena, “NaSorao Emo ninae Kristo nena awiya emo eno okosae.”

Yesu magayero aune seka yero iropariniya auna gebowi bere-bere sena.

Mk 8:31–9:1; Lu 9:22-2721 Be auna atu Yesu mene zayero nona nuna-una

ago kasa yarinena auna ge buro-mani nuna eno serokeregairo eyero sena, “Na Yerusalem nape witanaemo gitau yao aune pirisa babuze aune sao tauyaoge gipao emo awong amimene yaya-biyaya na enopugatinete na iwora waweng pugaya daya maga-yariena. Magayero wari be etama aung yai aunenupema seka yero iroparinena.” Ayero sero aunetani nuna-una ago kasayariniya auna ge apakanatugata yero sero aung yena ara. 22 Ayero senugiro Petoro mene nung yuno ewe baungno auneawang sinasani eyero sena, “Tuwa, Tuwa Bayaumene nigai nona ayao oko kasa ye nina-una gaise.”23 Ayero senu Yesu mene kapetegairo Petoro enoabena eyero sena, “Sanda, ning awiya Tuwa Bayaurage okowata, emora ge niya.” Ayero sena arauwa.

Yesu ago yaora ge.24 Be deka aune Yesu mene buro-mani nuna eno

eyero sena, “Zo nung na ago yari yero giro aratamaonuna apakana doro dubo minaore yaya tamaoreauna i pasao nuna diungno na ago yaise. 25 Noenookowata, zo nung nao nuna tawingna awiya soreropuro nari kotumariniya auna teng nao nuna awiyaaung yariniya. Arata zo nung na eno yero giro naonuna duwariniya amimene nao iwaing tamariniya.26 Zo nung tawingna nona iwaing apakana awiyapupunariniya, arata nao nuna aung yariniya, awiyanona nomi nuna-una mitariniye? Ora nao nunakapetegaise kotungno zuma no pugai aune naonuna awiya abena kapete nuna-una gariniye? Aungara. 27 Na Emora Mani mene Mama nana-unawaegaore angelo dubu nuna aune dema wosiro emobauno apakana auna nao nunae-una teng abenapugarinena ara. 28 Na meba sane: Emo ena etudopero miteya amimene oko magayao mitaya naEmora Mani mene tawing sero sero auna Tuwa yeronete daung-mokera kasayana gariney.

17Yesu nung diri atu uritira waegao pungna.Mk 9:2-13; Lu 9:28-36

1Yesu mene wari be 6 nete Petoroto Yakobo aunemeta nuna Yohane awong pungnu awong nata diribaina zora witiro bamuwa ara. 2 Ayero yero atubenaung nunae-una dodopinasani benaung nuna zoewe yena ara. Ayero nasani benaung nuna warirawaegao ayao ine waegaina ara. Nupema taungwori nuna awiya neyangyero zayang zayang yenaara. 3 Ayero nenu Moseto Eliya mene wosiro nuna-una nugu kasa yero nung aune dema ge ungwe-maungwe nasani mitiwa Petoro otao etore menegigiwa ara. 4 Ayero gigiwa Petoro mene Yesu enoeyero sena, “Tuwa, nae etu mitenane awiya iwaing.Arare nigasa na kouboga etama sinane— zo nina, zo

Mosera, zo Eliyara.” 5 Ayero sinenu bereze waegaobainane zo wosiro awong worena. Ayero yenu aunege zo bereze mokora atu eyero kasa yenu nigiwa,“Awiya Mani bouwa nana. Na nung eno yawa yawanena. Niye ge nuna nigipu.” 6 Buro-mani menege awiya nigiro diti benaung nunae worero puropu tawingna gairo awang yero ipinasani mitiwa ara.7 Ayero newa Yesu mene nunae-una nugu baungnoawong initinasani eyero sena, “Niye iropungpu,awang oko yepu.” 8 Ayero senu awong diti pagairoYesu gege gigiwa ara. 9 Arare diri atu wowosinewaaune Yesumene eyero sena, “Nona benaung sekawazo gigeya auna ge bowi emo zo eno oko sarineya.Mama mene na Emora Mani awiya uwai magayaoraatu seka yero iropana aune ge bowi awiya sarineya.”10 Ayero senu giro buro-mani nuna mene nungatata yero sewa, “ ‘Eliya gitau bumai aune Kristobumariniya,’ awiya sao tauyao ge gipao emo menenoeno ayero sinowi?” 11 Ayero atata yewa giroabena eyero sena, “Eliya nung meba gitau kapete-gairo tawingna nao meko awiya apakana korayaiaune Kristo bumariniya, awiya gemeba ara. 12Aratasana nigipu. Eliya nung yemaoko kasa yero naunuemo bauno mene susuwa nuna gigiwa oko kasa yaoyenu nung eno tani tebe-tabe yewa ara. Arareawong na Emora Mani deka ayero puro dedunasanigainasani ayero yarineya ara.” 13Ayero senu awongnung Yohane ge ou zayero suwao emo aeno senaawiya gigiwa arauwa.

Yesu mene mani emodi zora una atu iwae tunena.Mk 9:14-29; Lu 9:37-42

14 Awong diri atu wowosinete emo bauno dububaina auna una kasa yewa aune emo zo mene buroYesura nugu atu koing gairo eyero sena, 15 “Tuwa,ning mani nana eno yo aung. Nung be ozaungangzi apunasani yaya baina tapunoiya. Nung iyaorazuwero nasani oura gutero nasani ayero noiya ara.16 Arare na buro-mani nina eno puro bumena korayari teya teng oko tiya.” 17 Ayero senu Yesu meneabena eyero sena, “O niye emo bauno meko, tumodiyao aung. Na be nazigo niye aune dema narineni?Mani puro nana-una bungpu.” 18Ayero senu awongmani puro bumuwa nung iwae gona yero ge senumani doro baungnu mani mena iwaing yena ara.19 Arare buro-mani nuna mene awong gege natamitasani aune nung atata yero sewa, “Nae nonoyero iwae tunaora buro yetenane teng oko yaoyetiye?” 20 Ayero sewa abena eyero sena, “Tumodiyao ninae besao aeno teng oko yao yetiya. Nameba niye eno sana nigipu. Tumo diyao ninaeawiya imemaingkoka zo ine iropuro baina yariniya,amimene zo niye diri eeno, ‘Ning etu zokero otubaung!’ ayero saya, zokero babariniya. Tumo diyaoayao awiya ninae-una mitai niye buro baina yaoteng ara. 21 [Iwae ayao tunao awiya nona zota zomene oko niya ara. Isa saore nona seminaore menegege tunao teng ara.]” Ayero sena arauwa.

Magayero iropariniya auna ge bowi nupema sena.Mk 9:30-32; Lu 9:43-45

22 Buro-mani nuna nawe apakana Galilaya taw-ingna atu nuna-una au dekaongna gaiwa aune Yesumene eyero sena, “Nanane aune na Emora Maniawiya emorawaweng pugaya 23dayamagayanawari

Page 24: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 17:24 21 MATIU 18:21be etama aung yai auneMamamene na uwai iroparinena ara.” Ayero senu buro-mani awong nigiwadubo nunae mou yena arauwa.

Petoro mene wora bera atu moni pungna.24 Yesu buro-mani nuna aune Kapaneam nape

kasa yewa emo ena Tuwa Bayaura ibu baina aenotakis buro nasani nauwa amimene Petoro atata yerosewa, “Gipao emo ninae mene ibu bainana takis5O toya awiya pugatinoita?” 25 Ayero sewa Petoromene eyero sena, “Yore, pugatinoiya ara.” Ayerosero nung nupema tera Yesura una gare witiro geawiya oko keregao nenu Yesu nung nuka nutopePetoro atata yero sena, “Simon, susuwa ewiya gasanono yai giro abena se gane: Tawingna emo tuwaawong ana-una atu takista kastam*pupunowi, dubununae unata dubu zora una ing?” 26 Ayero senuPetoro mene eyero sena, “Dubu zora una.” Ayerosenu Yesu mene eyero sena, “Iwaing sinesa, arareemo tuwara dubu awong takis pugaese sao okomitiya. 27Arata saineba, awong name eno kotumayamekoyao eno, ning ounazira baungno angsi augairowo zo gitau dumarinesa awiya watimasa witai benuna inasa zanai kina zo tamarinesa. Awiya iburatakis moni nanao ayero sero puro baungno awongeno pugasa teng yae.” Ayero sena arauwa.

18Emo baina yero nao auna ge.Mk 9:33-37; Lu 9:46-48

1Wari be aune buro-mani nuna awong nuna-unabaungno atata yero sewa, “Uritiramitoiya amimenenata Tuwa yero nai aune awe mene gitau yao bainayero nariniye?” 2 Ayero sewa Yesu mene manimaingkoka zo senu bunu nunaeuna towang atupugairo 3 eyero sena, “Na meba niye eno sane.Niye dubo kapetegairo mani mamanikakara naoine oko yero narineya, awiya uritira mokora okotowarineya. 4 Zo nung dubo nuna puro wosiromani eyao ine yero nariniya, nung amimene TuwaBayau nata Tuwa yero nai aune emo gitau yao bainayariniya. 5 Arare zo nung na eno nasani mani eyaoine zo kora yariniya, nung amimene na kora yetiyaayao ine yariniya arauwa.

Mani pasenana oko yumanene.Mk 9:42-48; Lu 17:1-2

6 Zo nung mani mamanikaka na tumo didinowaauna zo yumai pasena tamoiye sero, niye bere-bere daba bainakama zo emo auna dube kimegairowito kurura teugaipu gutero babai teng yariniya.Noeno oko, emo amimene pasena oko yaore ouraguteromagayariniya, awiyanona eo yao gege. Aratanung pasena yai aune Tuwa Bayau mene abenapugariniya, awiya nona mou-mesa yao. 7 Pasenanayumao benaung giti amimene kasa yero emo baunoyumai pasenana zuwarineya. Arata zo nung emobauno pasenana yumariniya amimene meko yaise.8 Arare wawong nina zo meneta te nina zo menepasena yasese yai giro kapero yangdo. Nao meiwaing pumari kotungno giro wawong dekaongkare

gege o te dekaongkare gege nete nao me iwaingtopetasa teng yariniya. Arata tere wawongne zeretutupore deka ayero puro nasa ago ning iyao tauyaoawao gege awinoiya auna augaya babasa teng okoyariniya. 9 Ora diti moko nina zo mene pasenayasese yai giro zokero yangdo. Nao me iwaingpumari kotungno giro diti moko dekaongkare gegenete nao me iwaing topetasa teng yariniya. Arataetobe deka ayero puro nasa ago ning kowa iyaoreauna augaya babasa teng oko yariniya.

Lama zo tara yao auna ge.Lu 15:3-7

10 Niye mani-mamani nana zo gaya oko wosaoyaise. Awiya susuwa eeno sinena. Angelo nunaeuritira atu nowa awong uritira Mama nana aunabenaungna kasa nasani mani nunae-una ge ungweyero nowa. 11 [Na Emora Mani mene emo tiri-tarayao awiya kau yero tamari sero wosiwang.]

12Ora ge zo sana kotungno abena sepu gane. Emozo lama nuna 100 nunae-una zo mene tara yai giroyangduwarinita? Aung ara. Nung lama 99 nonamininasani miteya awiya doro baung eu ware yerotara yao amaze kau yariniya. 13Nameba sana. Nungbaungno kau nete taungno aune 99 oko tara yaoawong aeno okowata, tara yeti tamiya awiya enodubo iwaing yariniya ara. 14Arare deka aine uritiraMaung ninae mene mani-mamani nana nunae-unazo mene Maungna una gomara atu tara yoiye serosinoiya arauwa.

Otao pasena yai aune kora yaora nagibo.15 Otao nina zo mene pasena nina yai giro

ning baungno nito nata adungno meko nuna gipegae. Ayero yasa nung ge nina nigiro kotumaonuna iwaing tamai nupema otao wina-ye yariney-ato. 16 Ora ge nina dai giro doro baungno emodekaongkata etobe ayao awiya puro nupema teranuna-una babaya awongto dema susuwa nuna gosi-nasani ge nito sarineyato awiya nigaeto. 17 Orage ninae teng deka ayero dai giro dubu nana-unabenaungna atu keregai gae. Dubura ge deka ayerodai giro niye gaya nung emo meko, diga emotatakis pumao emo ine yaise. 18 Na memoko sane.Niye tawingna etu tairo diyaya giro Tuwa Bayaumene deka ayero uritira atu tairo diyariniya. Oratawingna etu besaya giro Tuwa Bayau mene dekaayero uritira atu besariniya.

19 O zo susuuno sana nigipu. Ninae-una etobemene nona zo eno dubo nunato dekaongka tiyay-ato dekaongka yai isa sayato giro uritira Mamanana mene isa nunato nigiro auna teng pugariniya.20Noeno oko, emo etobeta etama awong yazo nana-una augaya giro na nunae-una towang atu nari-nena.” Ayero sena arauwa.

Soumanimeko zomene otao nuna oko ao-diyao yenaauna ge.

21 Yesu mene ge ayero senu Petoro mene atatayero sena, “Tuwa, otao nana zomene na eno pasenanai na be nazigo ayao awiya pasena nuna yang-duwari neni? Be 7 ayao awiya yangduwana teng

* 17:25: Kastam. Kastam awiya takis zo. Nona ake-akemo atu puro buro nape towari yero giro bere gitau nona auna takis moni pugairo aunepuro nape toitinauwa. Tani deka ayao ine Papua Nu Gini taun aunamaketira atu yero nowa. Nonaminao puro towari yero giro bere gitau gomabe zuma gaero aune nona puro toiro maket yero nowa.

Page 25: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 18:22 22 MATIU 19:20yarinita?” 22 Atata yenu Yesu mene abena eyerosena, “Na be 7 ayao yangduwasese oko sinena. Ningbe daigairo nibamu70 taims 7 ayao ine yangdotinas-ese sinena. 23 Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniyaauna susuwa amaze na emo tuwa zora pugairo sananigipu. Emo tuwa zo mene mani sou dubu nunaabena nuna abena pugaese ge buro awiya zayena.24 Arare ge buro zayero sou mani bunaese senununae-una zo abena nuna 10 milion kina amimeneemo tuwara una kasa yena. 25 Nung abena nunabaina awiya pugaine yao teng oko yenu giro emotuwa mene eyero sena, ‘Emo erita bauno maingnenuna arita wo nuna nona wau nuna awiya apakanaemo mene zuma gaero pumaya na moni tamane.’26Ayero senu soumani mene emo tuwara una koinggairo isa sinasani eyero sena, ‘Emo tuwa nana, ningna ao-diyasa abena nina pugarinena.’ 27 Isa senuemo tuwa nung yo-auno giro ao-diro abena nunabaina awiya yangduna. 28 Ayero yenu nung gareatu wosiro baungno soumani otao nuna zo tauna,nung awiya nuna-una abena nuna 100 kina mitina.Nung amaze taungno dubo iniro dedunasani eyerosena, ‘Abena nana yemeneka keeune mena pugai!’29Ayero yenu otao nuna nuna-una koing gairo nungeno isa sinasani eyero sena, ‘Ning na ao-diyasaabena nina pugarinena.’ 30 Nung eno isa senu genuna oko nigao yero baungno senu otao nuna enoeyero sinasani bunao gare pugaiwa, ‘Abena nunapugairo aung yero aune kasa yarinesa.’ 31 Ayenuotao mani nuna mene giro moko nunae meko yenubaungno emo tuwa eno ge ungwe yewa ara. 32 Geungwe yewa emo tuwa mene nigiro soumani awiyanupema yau senu bunu eyero tugata yena, ‘Ningemo meko nibamu amaze sina. Ning na eno isasesesa na ning yo-aungno giro abena nana bainaawiya ning eno dotena. 33 Arare na ning ao-diyenaayao ine ning deka otao nina eno yo-aungno ao-diyatesa, awiya teng yatiya.’ 34 Ayero sero dungyero tini kapenu gorobo emora waweng pugairoeyero sena, ‘Niye bunao meko nibamu nung enopugaipu, nasani aune nung abena nana baina awiyapitiro aung yai aune yangduwarineya.’ ” 35 Yesumene ayero sero ge ewiya susuuno sena, “Arareniye dubo eo-yaore pasena wina-yangduwao okoyao yaya uritira Mama nana mene nona mou-mesayao deka ayao niye eno yariniya arauwa.”

19Bauno yangduwaora ge.Mk 10:1-12; Lu 16:18

1 Yesu nung ge noyao benaung giti awiya seroaung yero Galilaya tawing doro Yudaya tawingagewa ou Yodan deung enabara mitina atu baungnaara. 2 Bautu nenu emo bauno dubu baina menenung ago yewa ara. Tawing auna atu newa nungemo yayare kora yena ara. 3 Atu nenu Farisayonung gaero gari sero kasa yero nung atata yerosewa, “Zo nung bauno nuna susuwa zota zo eno yeroyangduwai teng yarinita?” 4Ayero sewa nung abenaeyero sena, “Niye Tuwara ge eyeromitiya awiya okozazagairo gao mene saine neya, awiya!Yaora Maung mene nung tawing zayaora atu emo

yari nasani emore baunone teng yena. 5Yeroaune eyero sena, ‘Arare emo mene ai maung

nuna yangdoro bauno nuna aune demagauno baingtiro awongto dubore taungnedekaongka yero narineyato.’

6 Arare awongto etobe okowata, dekaongkayero narineyato. Tuwa Bayau mene awongto pudekaongna gainu atiwato, arare emo mene okokapaese.” 7 Ayero senu awong abena eyero sewa,“Ayao siya, awiya Mose mene noeno eyero seni,‘Emo zo mene bauno nuna yangduwari yero giro igipugairo sai babaise.’ Mosemene noeno ayero seni?”8 Ayero sewa Yesu mene abena eyero sena, “Mosenungniye TuwaBayaura ge nigao awang gaung yeronauwa susuwa aeno wina-yangduwaora ge sewanigina ara. Arata zayaora atu nagibo ayao ine zooko mitauna. 9 Arare nane sana nigipu. Zo nungbauno nuna yangdoro zo atariniya nung amimenesusumao nunato awiya kapero nung kuma yetiyaaine yariniya. Arata bauno nung emo zore netemeko yero nai aune emo zo mene atiro aune awangsariniya, awiya wina-yangduwaora pasena awiyabauno mene dimariniya. Emora oko yariniya.”10 Ayero senu buro-mani nuna mene eyero sewa,“Arare sao auna susuwa ayero mitai giro namebauno aung nao amimene zo iwaingmitaora nagiboara.” 11 Ayero sewa Yesu mene abena eyero sena,“Emo dubu baina mene ge amaze nigiro pu dubegao ine aung. Emo putoung mena pugao pumaogege mene puro pu dube garineya. 12 Emo enaaira tiyangna atu kasa yero bauno ataine yao tengoko somono nowa; ora ena awiya emo mene taungaingso nunae gera nowa bauno oko atao yero nowa;ora ena mene zo uritira ge eno bauno oko ataosomono nowa. Arare zo auna putoung mitai giro geewiya puro pu dube gaise.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene mani mamanikaka gao yena.Mk 10:13-16; Lu 18:15-17

13 Emo bauno awong mani mamanikaka nunaepuro baung Yesura una yero wawong paka ziye yeroisa saise sewa. Ayero yewa buro-mani nuna meneemobauno awang sewa ara. 14Awang sewagiroYesumene eyero sena, “Niye mani mamanikaka yang-dopu nana-una bumae. Nagibo nunae oko gazae.Ayao amimene uriti napora gerao.” 15 Ayero serowawong nuna paka ziyo nunae-una yero awong gaoyena. Ayero yero aune tawing awiya doro baungnaara.

Emo zo wau bainane amimene Yesu bauta potena.Mk 10:17-31; Lu 18:18-30

16 Emo zo mene Yesura una kasa yero atata yerosena, “Gipao emo, na buro iwaing zo nomaze yeroaune nao me iwaing tamarineni?” 17 Ayero senuYesu mene eyero sena, “Nona iwaingna susuwa garisero noeno na atata nesi? Iwaingna susuwa aunaMaung awiya dekaongka gege niya. Arare ning naome iwaing auna gerao yari yero giro sao tauyao genuna diung.” 18Ayero senu giro nung sao tauyao geawiya noiye ayero sinasani atata yenu Yesu meneeyero sena, “Na sao tauyao ge eyao eno sinena:‘Ning emo oko dasa magayae. Ning kuma oko yase.Ning ugaing oko yase. Ning emo zo gera pugati-nasani ge oko iwase. 19Ning ai maung nina-una gediung. Ora ning nika nitope aratapunosa, deka aineemo ena eno ye.’ Amaze sinena ara.” 20 Ayero senu

Page 26: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 19:21 23 MATIU 20:21emo taung seka amimene abena eyero sena, “Awiyayemaoko otu mena diungno butunona. Arare zonono yero yana teng yariniye?” 21 Ayero senuYesumene eyero sena, “Ning etutero nari kotungnogiro baungno nona nina apakana pugasa emo menezuma gaero pumaya wau moni nina awiya emobogamasa eno bono yasa pumae. Ayero yasa waunina uritira atu mitariniya. Ayero yero aune ningburo na ago yase.” 22 Ayero senu emo taung sekaamimene ge awiya nigiro kotung-katung nasanidoro baungna. No eno oko, wau moni nuna witao.23 Baungnu Yesu mene buro-mani nuna eno eyerosena, “Na memoko sane. Emo wau moni bainanemene uritira towari nete buro bainakama yariniya.24 Na nupema sane. Wo kamel mene zai mo gayaoauna enora towao awiya teng oko. Deka ayero emowau moni bainane mene Tuwa Bayaura napo aunababao awiya deka teng oko.” 25 Ayero senu buro-mani awongge awiyanigiro yangka sero eyero sewa,“Arare awe mene* uritira baungno nao me iwaingtamao teng niye?” 26Ayero sewa Yesu mene awonganuwing nasani eyero sena, “Awiya emo mene yaoine teng oko. Arata Tuwa Bayau mene ayero yaiteng yariniya.” 27Ayero senuPetoromenebera puroeyero sena, “Ayero nae nona nanae apakana nuwegatigairo ning ago nonane. Arare nete auna abenano nanae-una kasa yariniye?” 28 Ayero atata yenuYesu mene eyero sena, “Na memoko sane. Netenona apakana seka yero iwaing kasa yariniya beaune na Emora Mani mene adumao masi simaorenana-una atu adungno mitana na ago yewa niyedeka ayero emo tuwara adumao masi 12 auna atumitasani aune Isreli emo dubu 12 amaze awega-ziwega yarineya. 29 Arare zo nung na eno nasanimetamani o nu ai amono, o meto mani, ai maungnemani awiso, o napo, o tawing yangduwariniya —nung amimene abena nona daigairo ipu ewa-gaewayao puro auna tame nao me iwaing dema maungyariniya ara. 30 Arare emo gitau neya awena-unaena mene ago yarineya. Ora ago neya awong aunaena mene gitau yarineya.

20Wain buro yero nowa auna ge eniya.

1 Tuwa Bayau nata Tuwa yero nari niya aunasusuwa awiya wain burora maung zora pugairosane. Wain burora maung zo mene wain buronuna eno kotungno giro buro emo pumari gora-gara baungna. 2 Ayero yero ena puro buro bedekaongka auna zuma nuna K1.00 ayero keregainugigiwa teng yenu giro buro nuna-una iyengtinubamuwa. 3 Wari witiro 9 kilok nenu nung nupemabaungno emo ena napo kakame atu tebeba newagiro eyero sena, 4 ‘Wain buro nana mitiyare niyebaungno buro yaya zuma teng pugarinena.’ 5Ayerosenu giro wain buro nuna-una bamuwa ara. Ayeroyero 12 kilok aune mani ena puro 3 kilok nupemaena puna. 6 Ayero 5 kilok nupema baungno emoena buro aung newa taungno giro eyero sena, ‘Niye

noeno wari eune buro oko yao timara neya tureitiniye?’ 7 Ayero senu awong abena eyero sewa,‘Awong buro ge zo nae eno oko sao.’ Ayero sewagiro nung awong iyengtiti nasani eyero sena, ‘Wainburo nana-una buro mitiya arare baungpu yae.’8 Burora maung mene ayero nenu ture inu burodiya yao emo nuna yau senu bunu eyero sena, ‘Ningburo emo au dekaongna gairo zuma pugai pumae.Ago kasa yeteya atu zayero pugairo bautunete gitaukasa yeteya atu besugai.’ 9 Ayero senu giro agobumuwa awiya senu bumuwa K1.00 pugairo aungyena. 10 Pugainu gitau bumuwa awong giro eyerokotupunewa, ‘Zuma puro witiro pugariniya.’ Ayerosinasani mitiwa, arata diya mene K1.00 dekaongkaamaze awong eno pugaina. 11 Pugainu puro gugu-mama sinasani burora maung eno kotumuwa mekoyena. Ayero nasani eyero sewa, 12 ‘Ago bumeyaawongburowan aua gege yeteya. Arata nanaemenezo wari baina auna atu yaya kokoni yao tapunenaneture iya, awiya ning noeno ago bumeya aeno zumateng ayero pugatinesi?’ 13Ayero sewa buroramaungmene nunae-una zo eno eyero sena, ‘Otao, na niyeeno oko meko nena. Na K1.00 sesena nigesa tengyetiya. 14Arare moni nina puro baung. Na ago beyaawiya ning eno teng ayero pugari kotumena tengyetiya. 15Nona nana ware, eyerota ayero yana tengyariniya. Ning bayao nana-una awong eno dubomou tapunesita?’ ”

16 Yesu mene ungwe awiya diro besugairo gesusuuno eyero sena, “Arare ago neya amimene gitauyarineya. Ora gitau neya amimene ago yarineya.”Ayero sena arauwa.

Yesu magayero iropariniya auna ge bowi senu beetama yena.

Mk 10:32-34; Lu 18:31-3417 Yesu nung Yerusalem nape babari sero wi-

witinete aune buro-mani nuna 12 awiya gege purobaung ewe yero aune awong nuka nuye gege nagibeatu bautunasani eyero tugata yena, 18 “Sana nigipu.Name Yerusalem babari wiwitinenane. Atu kasayanane aune awong na Emora Mani awiya pirisababuze aune sao tauyao ge gipao emora wawengpugaya na magayanese sarineya. 19 Magayanesesero na puro emo Yuda okora waweng pugaya naizinasani waung mene dedunasani anete i pasaoradaya magayarinena. Magayana wari be etama aungyai aune nupema iroparinena ara.” Ayero senaarauwa.

Yakoboto Yohanena ai mene awongto baina yaetosesena.

Mk 10:35-4520 Be auna atu Zebedira aro mene mani nuna

etobe puro Yesura una nugu baungno koing gaironona zo eno isa sena ara. 21 Ayero yenu nungatata yero sena, “Ning no eno sinesi?” Ayerosenu giro nukara eyero sena, “Ning sasa mani nanaetobe ning Tuwa baina kasa daung yarinesa beauna atu awongto nina una nugu zo wawong mera

* 19:25: Yesura buro-mani ge ayero sewa, noeno okowata, Yuda emora gitau yaomene eyero sinauwa, “Emowau bainanemene uritira babarisero nete waura oko yero babarineya. Arata emo bogamasa mene uritira babari sero nete waura bainakama yarineya.” Arata Yesu mene zoayero oko sena. Arare buro-mani nuna mene iwawa yero eyero kotumuwa. “Emo waure mene uritira babao ine teng oko siya, awiya namebogamasa mene nono yero uritira babarinenine?” Ayero kotumuwa ara.

Page 27: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 20:22 24 MATIU 21:16zo wawong mepora* mitaetose.” 22 Ayero senuYesu mene abena eyero sena, “Ning ge sinesa aunasusuwa oko gosinesa. Na ou dokowang yao zominarinena, awiya nito teng minarineyato?” Ayerosenu awongto sewato, “Yore, teng minarinenato.”23 Ayero sewato nung awongto eno abena eyerosena, “Ou dokowang yao zo minarinena, awiya mi-narineyato. Arata nito nana-una zo wawong merazo wawong mepora adungno mitarineyato aunage awiya nane saine yao oko. Mama nana nungdubonunamenemani ena kotupunasanimasi awiyasosenu mitoiya, arare awong amimene masi aunaadungno mitarineya.” Ayero sena arauwa.

24 Asewa buro-mani 10 awong ge awiya nigirootao nunae etobe eno gigiwa meko yena ara.25 Anewa giro Yesu mene awong yau senu bumuwaeyero sena, “Tawingna emo tuwa mene emo baunoawong sou yaese sinowa. Nupema, emo babuzemene emo bauno puro wosiro awong witao nunaeine yero nowa, awiya gosineya. 26 Ora ninae menezo ayero oko yae. Ninae-ina zo mene baina yariyero giro enana soremao yero naise. 27 Ora gitauyao yari yero giro enana soumani yero naise. 28 NaEmora Mani mene deka ayero emo bauno na souyaese okowata, naka natope sou buro nasani netemagayero emo bauno daigairo mekora atu soreropumari bumuwang.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung Yeriko napora emo etobe kora yenu ditipagaiwato.

Mk 10:46-52; Lu 18:35-4329Yesu buro-mani nuna aune awong Yeriko napo

buwagairo doro bautunewa emo bauno dubu bainaamimene awong ago yero bamuwa. 30 Bautunewaemo diti guma yao etobe nagibo deungbera atuadungno mitasani Yesu buro bautuniya ayerosewa nigiro yanakana wawa sinasani eyero sewato,“Tuwa, ning Dawidira sai mene nato eno yoaung!” 31 Yanakana wawa sewato emo bauno meneawongto giro sinasani awang sewa ara. Awang sewaawongto nigiro oko nigao ine yero gewera yerowawa sinasani eyero sewato, “Tuwa, ning Dawidirasai mene nato eno yo-aung!” 32 Ayero sewato giroYesu mene nagibe atu dopero senu bumuwatoawongto atata yero sena, “Na no maze nito enoyanese sineito?” 33Ayero senu abena eyero sewato,“Tuwa, diti nanato sasa pagaise sinenato.” 34Ayerosewato Yesu mene awongto ka eno yo-auno ditinunato ding yenu mena pagaiwato ara. Ayero yeroYesu ago yewato arauwa.

21Yesu nung emo tuwa mene yaine yero Yerusalem

nape witina.Mk 11:1-11; Lu 19:28-40; Yo 12:12-19

1 Yesu buro-mani nuna aune bautuneteYerusalem nape kasa yari sero nasani aune Betefasinapo Oliwa diri susuwara mitina atu kasa yeroYesu mene buro-mani nuna etobe iyengtiti nasanieyero sena, 2 “Nito baungno napo maingkoka atumitiya gosineyato auna toiro baungno wo dongki

maingne geta yao miteyato awiya tamarineyato.Taungno geta besero puro bumaeto. 3 Nito atunayato zo mene nito atata yai giro abena eyeroseputo, ‘Tuwara buro euna mitiya.’ Ayero sayatomena pugariniya.” Ayero sena arauwa.

4 Nona awiya tebeba oko kasa yena. Ge porofetezo mene gitau sena awiya me yaise ayero yena ara.Porofete mene ge eyero gaena,

5 Niye napo Zaiyon auna emo bauno eno eyerotugata yepu nigae:

Ewiya gipu! Emo tuwa ninae mene ninae-una butu-niya.

Nung dubo wosaore nasani wo dongki tameadungno butuniya.

Nung wo nona-owi dimao auna mani auna tameadungno butuniya.

6Araremani etobe baungnoYesura ge dipunasani7 dongki aire maingne puro bumuwato taung worinunae mene tame ero zuwewa Yesu witina ara.8Ayenu emobauno daigairomene taungwori nunaedutugairo birigairo nagibe atu ero zuwewa. Ora enamene zo i gomi kapero nagibe atu ero zuwewa ara.9 Ayero yero emo bauno witao mene gitaure agoregazero bautu nasani wawa sero eyero sewa, “Oro,oro, Dawidira sai. Tuwara bera butunesa, ning awiyabowi yanene. Uritira atu nowa amimene TuwaBayau bowi yaese.” 10 Asinewa Yesu Yerusalemnape witinu napo susuwa awong zabu-butu nasanieyero sewa, “Awe mene butuni nei?” 11 Ayero sewaemo dubu baina amimene abena eyero sewa, “Awiyaporofete Yesu. Nung Galilaya tawingna Nasaretenape atu kasa yena amimene butuniya.”

Yesumenewina-piti yao emo ena Tuwa Bayaura ibubainana atu tunena.

Mk 11:15-19; Lu 19:45-48; Yo 2:13-2212 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu bainana witiro

nona wina-piti nasani mitiwa awong awiya tunenaara. Ayero nasani moni darawa yao emora tewoarita emo ni gumo ibu atu zawing pugao aunaburo nasani nauwa auna apa adumao awiya ininukapetegaina. 13 Ayero nasani eyero sena, “Ge gayaozo eyero mitiya era,Ibu nana awiya isa saora ibu mitaise.

Arata ninae yeteya ibu ewiya ugaing yao emorapungyao masi ine niya.” Ayero sena arauwa.

14 Ibu bainana atu nenu emo diti guma yaoreasama yaore nuna-una bamuwa kora yena ara.15 Ayero yenu pirisa babuze aune sao tauyao gegipao emo awong tani putoungne nuna gigiwa ara.Nupema, mani mamani mene Tuwa Bayaura iburaatu yawa yawa nasani, “Oro, oro, Dawidira sai,”ayero sewa nigiwa ara. Arare tani putoungne giromanimamanina ge nigiro awong tini kapena. 16Tinikapenu Yesu eno eyero sewa, “Awong emimene geewiya sineya nigitinesita?” Ayero sewa abena eyerosena, “Nigitinena. Arata niye ge gayao zo eyaomitiya awiya oko zazagairo gao mene saine neya,awiya!Mani mamanikaka arita mani wuire auna dubo

nunae* 20:21: Gitau otu emo tuwara wati mugo namba wanmene emo tuwara wawongmera adungnomitauna. Ora emo tuwara wati mugo nambatumene emo tuwara wawongmepora adungnomitauna. Arare Yakoboto Yohane awongto susuwa awiya kotupu nasani Yesura wati mugo yeronari sewato.

Page 28: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 21:17 25 MATIU 21:45pumasa eo yai nunae-una bera atu bowi yao ninaiwaing kasa yariniya.”

17 Ayero sero awong doro Yerusalem nape atuwosiro Betani nape yero atu awina arauwa.

I fik zo mene Yesura bera soyena.Mk 11:12-14; Mk 11:20-24

18Yesumene gora-gara napo Betani doro nupematera Yerusalem witari sero bautunenu meri yenaara. 19 Ayero yenu nagibo deungbera atu i fik zodoperomitinu giro i susuwara baungnome kau yerogi gege mitinu giro i aeno eyero sena, “Ning sobeyerome nupema oko iyarinesa.” Ayero sinenu nunabera i awiya gi nuna irara yenu soyena ara. 20Ayenuburo-mani nuna awiya giro wawong di gauno eyerosewa, “I awiya nung nono yero mena soyetiye?”21 Ayero sewa Yesu mene eyero sena, “Na memokosane. Niye dubo eto oko yao tumo diyao mere demanarineya amimene tani ira atu kasa yetiya ayaoawiya ninae yarineya. Awiya gege oko, niye dirioeno eyero sarineya, ‘Diri, ning zokero witora gute.’Ge sarineya, auna teng kasa yariniya. 22 Ayero yerotumo diyaomere dema nasani aune nona zota zo noeno isa saya kasa yariniya.” Ayero sena arauwa.

Yesura putoung auna susuwa gari atata yewa.Mk 11:27-33; Lu 20:1-8

23 Yesu mene bautunete Tuwa Bayaura ibubainanawitiro emo bauno uritira ge gipinasanimit-inu pirisa babuze aune Yuda emora simai amimenenuna-una baungno nung atata yero sewa, “Ningtani ena yero nosa awiya ana bera yero nosi? Awemene ning eno senu yero nosi?” 24 Ayero sewaYesu mene ge abena eyero sena, “Na niye eno atatazo yarinena. Niye abena na eno sarineya, awiyana deka ayero ana bera tani ayero yero noni aunasusuwa sarinena. 25Yohane ge ou suwao buro nunaawiya ana bera nauni, emora berata Tuwa Bayaurabera ing?” Ayero sinasani atata yenu awong geno sarinenine ayero sinasani dubo gagausewa ara.Ayero yero nuka nuyetope ge wina-se nasani eyerosewa, “Name ‘TuwaBayaura bera’ ayero sarinenane,awiya nung eyero sariniya, ‘Arare niye noeno genuna oko nigao yewi?’ 26 Name ‘Emora bera’ ayerosatenane, arata emo bauno mene name eno iwoyowi sero awangnenane. Noeno oko, awongYohanegosinauwa porofete me yero nauna.” 27 Ayero seroYesu eno eyero sewa, “Nae oko gosinenane.” Ayerosewa Yesu mene ge abena eyero sena, “Arare nadeka ayero ana bera tani ewiya yero noni aunasusuwa oko sarinena.”

Emo zora mani emodi etobe auna ge eniya.28 Yesu mene eyero sena, “Ungwe diyana ni-

giro sepu. Emo dekaongkara mani etobe nasaninauwato ara. Arare maung mene mani zo enoeyero sena, ‘Mani, ning yeme baung wain buroyase.’ 29 Ayero senu abena sena, ‘Aungwa. Nabure oko babarinena.’ Ayero sero nete dubo darawayero bure baungna. 30 Bautunenu maung menenupema mani zo eno ge dekaongka kamaze tugatayero sena ara. Senu giro mani zo amimene abenaeyero sena, ‘Yore, nakara yarinena.’ Ayero serooko babao kara mitina. 31 Arare niye mani awemene maung nuna-una ge diungna ayero sarinei?”Atata ayero yenu awong eyero sewa, “Mani ge

gitau sena.” Ayero sewa Yesu mene eyero sena,“Na memoko sane. Takis pumao emore towangnabaunone awong Tuwa Bayau nata Tuwa nunae yaisesero gitau nasani nuna-una mokora toitinaya ninaemene zo ago yari neya. 32 Noeno oko, Yohane kasayero etutero naora nagibo niye eno gipenu niyege nuna awang yero yangduwa takis pumao emoreugaing baunone mene ge nuna nigiwa ara. Ayeroyewa niye gigiwa, arata niye dubo oko darawa yao,o ge nuna oko nigao yewa.” Ayero sena arauwa.

Wain buro diya yao emo memeko-mameko auna geeniya.

Mk 12:1-12; Lu 20:9-1933 Yesu mene eyero sena, “Na ge eniya zo sana

nigipu. Emo baina zo mene tawing zora wain urerogoma gaero ziuna. Ayero yero wain me mozaorakote baina zo wauno wain buro diya yao emora garodema yero ayena ara. Ayero aung yero emo enamene wain buro nuna diya naese sero nung tawingzo ake nibamu auna baungna ara. 34 Baungno nenuwain paora be bunu giro nung me ena pumarikotungno soumani nuna ena iyengtinu baungnodiyara una kasa yero sewa giro 35diya mene iropurosoumani zo puro dero musuna-masuna yewa, orazo maze zo dewa magayena, ora zo awiya dabamene dewa ara. 36Ayero yewa burora maung menenigiro nupema soumani daigairo pugatinaunu bau-tunauwa nao deka ayao awong eno yero nauwa ara.37Ayero nawe duwa giro nung mani yo diyang nunanibamu amaze eyero kotupu nasani iyengtina ara.‘Mani nana baungno kasa yai awong giro ge nunadimarineya,’ ayero sero iyengtinu baungno kasayenu 38 diya mene mani nuna yo diyang nibamuawiya giro eyero sinasani wina-se yewa ara, ‘Nungamimene nete tawing euna maung yariniya. Ararebungpu, name mani ewiya danane magayai tawingewiya naname yae.’ 39 Ayero sero nung bure atumusuna-masuna nete puro baungno goma bautaraatu dewa magayena ara.”

40 Yesu mene ayero sero susuuno eyero sena,“Arare burora maung nung kasa yero buro diya yaoemo eno nono yariniye?” 41 Ayero senu awongeyero sewa, “Nung emomemeko-mameko awiya daioena-paena netemagayarineya ara. Ayero yero diyaiwaing ena buro nuna-una pugai awongme kasa naigiro me puro buro maung eno pugati nasani nar-ineya.” 42 Ayero sewa Yesu mene ge eyero susuunosena, “Uritira ge gayao zo eyero mitiya, awiya niyezazagati nowita?Garo yao emo mene daba zo gigiwa meko yenuyangduwa ara.Arata daba amimene garo autura ziwong yero mi-

toiya.Nona awiya Tuwara bera kasa yena, arare emomene

gigenane iwaing niya arauwa.43 Auna sana nigipu. Tuwa Bayau nata Tuwa

yero nao auna nagibo awiya ninae-una atu soreropuro dubu zo eno pugarinena. Ayero yana awongburo yero me puro maung eno pugarineya. 44 [Zonung daba auna tame atu zuwariniya amimenebezariniya. Ora daba amimene emo zora una tamezuwariniya, awiya emo awiya dai bezero pusupasuyeromamanikaka yariniya.]” 45Ge eniya ayero senupirisa babuze aune Farisayo emo awongnigiro eyero

Page 29: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 21:46 26 MATIU 22:33sewa, “Oiye, nung name eno siniya.” 46 Ayero seropuro bunari kotungno aune emo bauno mene Yesunung porofete ayero sero nauwa giro awong emobauno awang yero yangduwa arauwa.

22Emo bauno ataora ana-bonene auna ge eniya.Lu 14:15-24

1 Yesu nung ge eniya zo nupema susuuno sena,2“Uritiramitoiya amimene nata Tuwa yero nariniyaauna susuwa awiya emo tuwa zo mene mani nunabauno pumaise sero ana-bonene yena auna pugairosane. 3 Nung nona sosero buro-mani iyengtinuawong baungno emo bowi mena tugata yena awongawiya yuno puro bari bamuwa ara. Baungno sewaarata awong yangduwa. 4Yangduwa giro emo tuwamene buro-mani ena nupema tera iyengtiti nasanieyero sena, ‘Niye baungno emo bowi sao awiyaeyero tugata yepu: Na kara nona sosetena mitiya.Wo bulimakao babuzere mamanikaka gawire awiyadema sesena dero aero yeteya ara. Ayero yero nonaewezo nibamu kora-makora yero aung yeteya ara.Arare niye bumaya name emo eno bauno pugatinasani nona mininasani yawa yawa yanene.’ 5 Emotuwa mene ayero senu buro-mani baungno sewaawong nigiro oko nigao ine yero zanero tere tairayero bamuwa ara. Zo nung buro nuna-una baungnu,zo nung stowa nuna-una baungnu, 6 ora ena menezo emo tuwara buro-mani sero pusugairo itinasanisaniro puro dewa mamagayewa ara. 7 Ayero yewaemo tuwamene nigiro tini kapenu giro senu goroboemo nuna mene baungno emo mani dewa maga-yewa awiya dero aung yero napo nunae kouyewaawena ara. 8 Ayewa emo tuwa nung buro-maninuna eno eyero sena, ‘Nona sairo sosaomitiya, arataemo bowi sao awiya awong awang yero yangdoteya,arare na awong abena dotinena. 9 Arare niye napokakamo sero baungno emo tamarineya awiya tengsero puro bumaese sinena.’ 10Ayero senuburo-maninuna soma sero baungno emo mekore iwaingnetebe-tabe puro bumuwa augao ibu awiya be buromitiwa ara.

11Mitiwa emo tuwa mene awong gari sero witiroemo zo ana-bonene yaora taung wori aung mitinugiro nung eno eyero sena, 12 ‘Otao, ning nonoyero ana-bonenena taung wori oko wosogao buromitesi?’ Ayero senu nung ge titi yero doro mitinaara. 13 Ayenu emo tuwa mene buro-mani nuna enoeyero sena, ‘Niye te wawong nuna bunero au daungmumena gaipu. Atu zi aiyamama sero be kerinasanimitae.’ ”

14 Yesu mene ungwe awiya diro aung yero gesusuuno eyero sena, “Yau sao nigao awiya daigairoara, arata kora yero yangta gairo pumao awiya zoetoka gege.” Ayero sena arauwa.

Awong Yesu takis buro yaora atata yewa.Mk 12:13-17; Lu 20:20-26

15 Yesu mene ayero senu Farisayo awong ewebaungno ge mene wao zo itaine yanane dariniyaayero sero ge diro kora-makora yewa. 16Ayero neteburo-mani nunae arita Herodera Pati auna membasao amaze ena tugata yero iyengtiwa Yesura unabaungno eyero sewa, “Gipao emo, nae susuwa nina

gosinonane. Ning ge iwao ge zo oko sinosa. Megege sinosa ara. Tuwa Bayaura nagibo awiya naewitaota wosao teng tugata yero nosa nigiti nonane.Ning emo witaore wosaore awiya giro awang okoyero nosa. 17 Arare nae ning atata nenane, ning se.Name Yuda emomene takis moni Roma emora emotuwa Sisa eno pugati nonane, awiya ning gosinosateng yero noita aung ing?” 18 Ayero sewa nungdubo nunae-una ge iwao awiya giginu kasa yenugiro eyero sena, “Niye ge iwao emo mene me saoyero nowa. Noeno ge mene na wao itaine nei?19 Niye takis moni pugati nowa awiya zo gipepugane.” Ayero senu moni zo taungno gipewa giro20 nung awong atata yero sena, “Ititire yazore mon-ina mitiya ewiya ana ing?” 21 Ayero senu awongsewa, “Awiya Sisara.” Ayero sewa giro awong enoeyero sena, “Nona Sisara ayero sero giro Sisa enopugaipu. Ora nona Tuwa Bayaura ayero sero giroTuwa Bayau eno pugaipu.” 22 Ayero senu awongwawong di gauno doro bamuwa ara.

Magayaora atu iropao auna Yesu atata yewa.Mk 12:18-27; Lu 20:27-40

23 Wari be dekaongka auna atu Sadukayo emoawong Yesura una kasa yewa ara. Emo amimenemagayao awong nupema oko iroparineya ayerosinauwa ara. 24 Awong amimene kasa yero atatayero sewa, “Gipao emo, Mose nung ge eyero gaena.‘Emo zo mene mani aung magayai giro meta nunamene bauno noi nuna ataise. Ayero yero aunetato nuna eno mani zo pumaise.’ 25 Arare nanae-una towang tatomani metamani 7 nasani nauwa.Arare tato kiyongne nunae mene bauno puro manioko pumao nawe magayenu, meta nuna wese menebauno noi nuna awiya atina. 26 Nung deka ayeronete magayenu meta maingkoka zo mene baunodekaongka amaze nupema atina. Ayero yerota yeroayero butunawe metamani 7 apakana magayeroaung yewa ara. 27Ayero yewa aune bauno noi nunaeawiya ago magayena ara. 28 Arare awong apakanabauno dekaongka amaze atiwa, arare be magayaomene nupema iroparineya be aune bauno awiyaana yariniye?” 29 Ayero sewa Yesu mene awongeno eyero sena, “Niye Tuwa Bayaura ge gayao auneTuwa Bayaura putoung awiya oko gosinowa, aenoge meba wosopapatineya. 30 Magayao mene irop-uro nupema oko wina-ati yarineya. Awong uritiraangelo ine yero tebeba narineya. 31 Arare iropaorasineya aeno sane. Tuwa Bayau nung ge eyao niyeeno sena amaze niye oko zazagairo gao mene saineneya, awiya! 32Nung eyero sena,Na Abrahamto Isaka arita Yakobo auna Tuwa yero

nona.Tuwa Bayau nung emo magayao ayero sero

nonane awiya gosinoi seka gege yero nowa. Ararenung emo magayaora Tuwa okowata, nung emosekamitowa aunaTuwayeromitoiya.” 33Yesumenege ayero senu emo bauno dubu baina amimene genuna awiya nigiro wawong di gauno yawa yawayewa arauwa.

Sao tauyao ge nomimene gitau yao baina niye, aunaYesu atata yewa.

Mk 12:28-34; Lu 10:25-28

Page 30: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 22:34 27 MATIU 23:1834 Yesura ge mene Sadukayo emo puro wosina.

Ayero yenu Farisayo awong nigiro au dekaongnagairo 35 otao nunae zo Yudara sao tauyao ge susuwanigiro baingtao aeno sewa nung Yesu etegari seroeyero sena, 36 “Gipao emo, sao tauyao ge nomimenegitau yao baina niye?” 37 Ayero senu Yesu meneeyero sena, “ ‘Ara tamao nina bainakama awiyaTuwa Bayau nina nuna-una mitaise. Ayero nasanidubore ititire kotumaore nina mene nung sou ye.’38 Sao tauyao ge amimene sao tauyao ge apakanaawiya daigati nasani bainakama niya. 39Nupema zoeyero mitiya awiya awongto dekaongka neyato ara.‘Ning nika nitope aratapunosa, deka aine emo enaeno ye.’ 40 Sao tauyao ge etobe amimene Mose auneporofete ge nunae apakana auna gera poza nibamuneyato.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung nuka nutope susuwa nuna-una awongatata yena.

Mk 12:35-37; Lu 20:41-4441 Farisayo emo au dekaongna gairo newa Yesu

mene awong atata yero sena, 42 “Niye Yuda emoraSorao EmoyazoKristo aenono sinowi? Nung sai anaing?” Ayero senu awong abena eyero sewa, 43“NungDawidira sai.” Ayero sewa Yesu mene abena eyerosena, “Niye Kristo nung Dawidira sai sineya, auneDawidi noeno Oweno mene gaenu aune Kristo eno‘Tuwa nana’ ayero seni? Ayero sinena, noeno oko,Dawidi mene eyero sena,

44Tuwa mene tuwa nana eno eyero sena,‘Ning buro wawong me nana-una adungno mitasa

na iwo dubu nina awiya benaung nina inapugana izarinesa.’

45Arare aune Dawidi mene Kristo eno Tuwa nanaayero sena ara. Arare Kristo nung nono yero Daw-idira sai yariniye?” 46 Ayero sinasani atata yenuawong ge abena kapete gari yero ge kau yewa ara.Ayero yero nung nupema atata yari oko kotumuwa.

23Awong sao tauyao ge gipao emo aune Farisayo auna

ge iwao awiya umo yaese sena.Mk 12:38-39; Lu 11:43, 46; Lu 20:45-46

1 Be auna atu Yesu mene emo bauno dubu bainaauneburo-mani nuna aeno eyero tugata yena, 2“Saotauyao ge gipao emo aune Farisayo awong Moserasao tauyao ge gipao emo yero nowa. 3Aeno ge serogipero ayaya teng nigiro diungpu. Ora nao nunaeami zo ago oko nae. Noeno oko, awong be gegemene sao awiya zo sinowa, arata dimao mene zooko dipunowa. 4 Awong sao tauyao ge witao nonamouyao ine awiya kora yero gausero diro ninae unatame pugairo dimaese sinowa. Arata nuka nuyetopedimao zo awang sero nowa ara. 5 Nona yero nowaamaze emo mene giro ara tamaese aeno gege yeronowa ara. Awong Tuwara ge ena gaero puro pausmamanikakara pugairomegeteta waweng diro puronaese sao*, awiya daigairo paus babuze diro puro

nowa, awiya gosineya. Nupema, taung wori beraangsi imokakaung sipunowa kirikoro yero mitoiya,awiya gosinowa. 6 Ayero nasani ana-bonene yerominaora bera atu awong emo baina siya asero nonabaina pugaya minari sinowa. Nupema yere iburaatu emo baunona benaungna atu adumari arata-punowa. 7 Emo bauno mene kakame atu awongarugati nasani yazo bowire nunae de ika gaesearatapunowa. Ayero yero yazo nunae gipao emoasaya nigari yawa yero nowa. 8Arata ninae mene zoemobauno enameneniye gipao emo asaese oko sae.Noeno oko, gipao emo ninae dekaongka gege niya.Arare niye apakana otao gamao gege. 9 Ayero yerotawingna emo zo eno ‘gera maung nanae’ oko sae.Maung ninae dekaongka uritira mitiya a gege ara.10Awong niye gitau yao asaese adeka dema oko sae.Gitau yao ninae dekaongka awiya Sorao Emo ninaeKristo ara. 11 Zo nung sou ninae yariniya amimenebaina ninae yariniya. 12 Zo nung nuka nutope purowiwitinasani nai giro Tuwa Bayau mene nung purowosariniya. Ora zo nung wosiro nariniya, awiyaTuwa Bayau mene yazo nuna de ika gariniya.

Yesu mene Farisayo emo gera pugaina.Mk 12:40; Lu 11:39-42, 44, 52; Lu 20:47

13 Oiye, sao tauyao ge gipao emo arita Farisayo.Niye ge iwao emo me sao yero nowa. Emo baunoawong uritira mokora towari sero nowa ninaeawong musugairo nasani uritira garo be gazeronowa ara. Niyenikaniyetope oko towaonasani auneawong towari sinowa awang sinowa ara. 14 [Oiye, saotauyao ge gipao emo arita Farisayo. Niye ge iwaoemo me sao yero nowa. Niye bauno yu magayaoauna wau amaze sorero puro nowa. Ayero nasanipasena ninae worero me sao yero nasani isa imoko-kaungkaung sinowa. Isa imoko-kaungkaung menepasena ninae oko worao yatei siya, awiya ago abenaninae meko maingkoka gege pumateya. Arata niyeisa imoko-kaungkaung mene pasena ninae woreroyero me sao yero nowa, arare auna ago abenaninae mou-mesayao nibamu tamarineya.] 15 Oiye,sao tauyao ge gipao emo arita Farisayo. Niye geiwao emo me sao yero nowa. Niye emo dekaongkaamimene tani ninae ago yaise sero tawingne witorebuwagairo bautunowa ara. Arare ayao amimeneniye aune dema tairo noi aune niye nung tugatayero nowa nung kowa iyaore auna gerao yero witironiye daigatinoiya ara. 16 Oiye, gitau yao emo ditiguma yetugao. Niye eyero sinowa, ‘Tuwa Bayauraibu baina auna ikogati nasani sao tauyao awiya piti.Ora Tuwa Bayaura ibu bainana simao nona mitiyaauna ikogati nasani sao tauyao amimene zo me.’Ayero sinowa. 17 Oiye, dau emo diti guma yetugao.Tuwa Bayaura ibu baina awiya dang mitoiya aenoibura simao nona awiya dang mitoiya ara. Ararenona nomimenememoko nibamuniye, ibura simaomeneta ibu mene niye? 18O zo eyero sinowa, ‘Aitaraikogati nasani sao tauyao awiya me aung. Ora

* 23:5: Paus megete diyao. Gitau Tuwa Bayau mene ge pungyao zo eyero sena: Ge nana dubo ninae-ina o be ninae-ina mitaise. Niye ge nanawawong ninae-ina o megoto ninae-ina sikigairo diro puro neupu. Awiya awong ge nuna yangduwao eno awang sena. Arata awong ge pungyaoauna susuwa oko giro baitao yero nasani ge amaze papiyara gaero singgairo paus mamanikakara pugairo zo wawong mepora zo megete ayerosikigairo diro puro nauwa. Yuda emowitao mene paus amaze isa saora bera gege diro puro nauwa. Arata Farisayomene zo awong taung nunaepuro witari sero paus mamanikaka okowata, paus babuze-babuze amaze be ozaung sikigairo diro puro nasani yero nauwa.

Page 31: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 23:19 28 MATIU 24:6zawing aita tame mitiya auna ikogati nasani saotauyao amimeneme ara.’ 19Oiye, emo diti guma yaoine. Aita awiya dang mitoiya aeno nuna-una tamezawing pugao amimene dang yero noiya ara. Ararenona nomi me noiye, zawing meneta aita meneniye? 20Arare zo nung aitara ikogairo sai tauyai aitaarita aita tame nona mitiya awiya dema gamariniyaara. 21 Ora zo nung kara Tuwa Bayaura ibu bainanaikogairo sai tauyai giro ibu baina arita Tuwa Bayauibu bainana atu noiya awiya dema gamariniya ara.22Ora zo nung uritira ikogati nasani sai tauyariniya,awiya Tuwa Bayaura adumao masi aune adumaoramaung aune dema gamariniya.

23 Oiye, sao tauyao ge gipao emo arita Farisayo.Niye ge iwao emo me sao yero nowa. Niye i bureninae-ina nona piti amaze dubuwawong etobe aunaatu dekaongka teng auna Tuwara gerao ayero seropugatinowa. Ayero nasani sao tauyao gera agewanoname— emo eno yanenese saota mono pumaotasero dimao — awiya yangdoro nowa wowosinoiyaara. Niye dubu wawong etobe auna atu dekaongkaTuwa Bayau eno pugati nasani noname awiya demayatei siya, awiya teng yatiya. 24Niye gitau yao emoditi gumayao. Niye ouminaoninae auna atu kumisagutinoi giro awang nasani u pasi pugairo yasagatinowa. Arata wo kamel nona baina awiya niye menanukinowa arauwa.†

25 Oiye, sao tauyao ge gipao emo arita Farisayo.Niye ge iwao emo me sao yero nowa. Au-tao ninaetaung tame gege saitinowa pewayero noiya. Arataauna mokora dubo-dubo yero ugaing yero nowaauna nona meko amimene be bumao mitiya ara.26 Farisayo emo diti guma yao. Ning gitau au-taomoko sayasa pewa yai aune taung nuna deka ayeropewa yari niya arauwa.

27Oiye, Farisayo, ge iwao emo me sao yero nowa.Niye biriti simao ayao ine. Biriti nung buyongasiyang mene simao, arata tura mokora awiya emoweture magayao gungyaore amimene mitiya ara.28 Niye awiya deka ayao ine taung aingso ninaemene emora benaungna wosewa sao yero nowa.Arata dubo ninae mene zo ge iwaore uritira ge geragaira yao mene bebumao arauwa.

Lu 11:47-5129 Oiye, sao tauyao ge gipao emo arita Farisayo.

Niye ge iwao emo me sao yero nowa. Porofeterabiriti yero nowa wosewa yero noiya, a nasani geemo matura biriti sipunowa. 30 Ayero nasani eyerosinowa, ‘Aya ewowo naname nasani nauwa aune na-tenane, awiya awong aune dema tairo porofete okodero sisigatenane.’ 31 Ewowo ninae gitau porofetededunauwa awiya niye ge ayero sinasani aune sais-ibuna nunae yero nowa auna susuwa ninae awiyakeregatineya ara. 32 Arare porofete daora buro ayaewowo ninae mene zayewa, awiya yero besugaipu!33 Niye yi mani. Niye yira mani awiso. Pasenanaabena kowa iyaore auna babao awiya nugu yai niyenono yero daigarinei? 34 Arare na eyero sinenaara. Na naka natope porofete aune kotumao emoarita gipao emo ena ninae-ina iyengtana baya niyeena daya mamaga yarineya, ora ena awiya i pasaora

darineya, ora ena zo yere ibu ninae-ina atu waungmene darineya, awong ena ago iniro tunaya naposero babaya baungno pupunasani dedunasani ayeroyarineya. 35 Ayero naya tawingna atu emo pewayetugao awiya dedunauwa mamaga nauwa aunaabena ninae-ina kasa yariniya ara. Gitau yemaokootu emo pewayao zo yazo Abel awiya dewa mag-ayena auna atu gorobo zayena awiya bumao gegebutu nawe dunu ninae Berekayara mani Zekarayanung aita tumana atu dewa magayena auna abenaawiya ninae-ina kasa yariniya. 36Namemokobaniyeeno sane. Gorobo apakana auna pasenana abenaawiya emobaunoyeme tawingna etuneya auna-unakasa yariniya.

Yesu mene Yerusalem napo susuwa eno sero zi seroyena.

Lu 13:34-3537 O Yerusalem emo bauno, Yerusalem emo

bauno. Niye porofete dedunowa magayero nowa.Nupema Tuwa Bayau mene ge emo ninae-inaiyengtitinoi butunowa awong awiya daba mene de-dunowa magayero nowa. Kokora ai mene maniawiso nunawati wese pugairo sanitinoiya deka ayaoine nane emo bauno niye puro pu dekaongna gariyero nona niye awang sinowa. 38Arare Tuwa Bayaumene napo ninae yangduwai yanero mitariniya,awiya gipu. 39 Sana nigipu. Niye na oko gao nasaninete eyero sinasani aune na nupema garineya,‘Tuwara bera butuniya nung awiya bowi yanene.’ ”Yesu mene ayero sena arauwa.

24Yesu mene Tuwa Bayaura ibu baina disaya aung

yariniya auna ge sena.Mk 13:1-2; Lu 21:5-6

1 Yesu nung Tuwa Bayaura ibu bainana atu kasayero bautunenu buro-mani nuna mene nuna-unabaungno ibu bainana garo gipari sewa. 2 Ayeroyewanung ge abena eyero sena, “Nona apakanamitigosineya auna na memoko sana nigipu. Iwo meneibu kasero disaya aung yariniya. Ibura daba zo okoduwaya zora una tame mitariniya.”

Ago yaya-biyaya tawingna etu kasa yariniya aunage sena.

Mk 13:3-13; Lu 21:7-193 Yesu nung Oliwa diri witiro adungno mitinu

buro-mani nuna mene nata nuna-una baungnoatata yero sewa, “Nona sesesa awiya be nazi kasayariniye? Ora kasa yao be nina, o tawing aung yaorabe awiya nugu nai tani nomi kasa yai ganane kasayariniye?” 4 Ayero sewa Yesu mene eyero tugatayena, “Emo ena mene dubo ninae sisiganeya, umoyero baingtiti nasani neupu. 5 Noeno oko, emowitao amimene kasa yero esega nana una yero eyerosarineya, ‘Na Kristo Sorao Emo ninae era.’ Ayerosinasani emo bauno daigairora dubo sisigarineya.6 Niye winade nugu etu narineya awiya gosinasaniaune nupema winade-wanade ake-akemo otu nar-ineya auna bowi dema nigarineya. Nigiro awangoko yae. Nona awiya gitau kasa yaise sao mitiya.

† 23:24: Kamel nukao. Farisayo awong Tuwa Bayaura sao tauyao ge babuze awiya yangdoro sao tauyao ge nunaemamanikaka awiya ago yerobaingtiti nasani nauwa. Aeno Yesu mene sao tauyao ge babuze amaze puro wo kamel auna pugairo sena.

Page 32: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 24:7 29 MATIU 24:43Nona ayao ine kasa yariniya, arata tawingna bemena oko aung yariniya. 7 Dubu zo mene iropuroemo tuwa enana dubu aune dema winade-wanadeyarineya. Dora botiyo babuze kasa yerota kasayero yariniya. Nupema, dumi babuze iperota iperoyariniya. 8 Bauno mani pumari yero nowa yayagitau mena maingkoka zayero noiya. Arata agoyaya bainakama kasa yero noiya. Ayao ine yayasesena awiya kasa yai aune yaya bainakama ago kasayariniya, awiya garineya.

9 Be auna atu emo ena mene niye puro iworawaweng pugaya puro dedunasani gainasani ayerodaya mamaga yarineya. Tawing sero sero auna emobauno mene na eno tini kapao pupunasani niyeburo-mani nana aeno iwo yarineya ara. 10 Be auneemo daigairo amimene uritira ge yangduwarineya.Doro ge wina-se nasani otao nunae awiya puropu iwora waweng gairo iwo wina-ye yarineya ara.11 Ora porofete ge iwao daigairo mene kasa yeroemo daigairo auna dubo sisigarineya ara. 12Uritirage dao mene bainakama yariniya susuwa aeno emobauno daigairo auna mono pumao buro awiya aungyariniya ara. 13 Arare zo nung uritira ge puroiniro takasero nasani tauyero dopero nete mag-ayariniya nung awiya Tuwa Bayau mene soreropumariniya. 14TuwaBayau nata Tuwa yero nariniyaauna ge bowi amimene tawing sero sero teng babaiemo dubu giti mene nigaya aune be aung yariniyaarauwa.

Nona meko nibamu zo kasa yariniya.Mk 13:14-23; Lu 21:20-24

15 Arare nona meko nibamu gera yao, porofeteDaniel mene nona auna ge gaena, amimene ibubainana masi dang auna dopai garineya ara. (Gezazagatinesa amimene nigiro baingti.) 16 Ayao inekasa yai giro Yudaya tawingnamitarineya amimeneawang yero sungno baungno diri naese. 17 Ayeronasani zo nung garo nuna-una opesara atu mi-tariniya amimene nona-owi nuna garemitiya awiyapumari oko towaise. 18 Ora zo nung bure atu nar-iniya amimene taung wori nuna doti mitiya awiyapumari oko kapetegairo nape babaise. 19 Oiye,bauno mesare arita bauno mani wuire, awongyanakana sumao ine teng oko, arare na awong enoyo apunena. 20 Awang yero sungno babao ninaeawiya wara be aune ta Sabat iya auna atu kasa yaiwa meneta Sabat iyara sao tauyao ge mene niyegazao eno, Tuwa isa sepu. 21 No eno oko, be aunaatu mou bainakama kasa yariniya ara. Tawing kasayena atu zayero butunawe duwa mou zo ayao ineoko kasa yena. Arata ago zo ayao ine nupema okokasa yariniya. 22 Arare Tuwa mene be awiya okokapao yatiya, awiya emo bauno apakana sisigairoaung yateya. Ora nung dubu gerao nuna eno yeroaune be awiya kapena, arare apungkaka yariniyaara.

23Arare be aune emo zo mene niye eno eyero saioko nigae, ‘Era Sorao Emo naname ara.’ Ora, ‘SoraoEmo naname ora.’ Ge ayao ine sero buro baungnoayaya oko nigae. 24 Be auna atu Sorao Emo geiwao enane porofete ge iwao enane amimene kasayarineya. Kasa yero emora dubo sisigari sero taniputoungne ena arita tani benaung seka ena witaoawiya yarineya. Ayero nasani Tuwa Bayaura dubu

gerao awiya dema dubo sisigari sero buro yarineyaara. Arata awong Tuwa Bayaura dubu gerao aunadubo sisigao ine teng oko, arare yero tetere yarineyaara. 25Na nona ago kasa yariniya auna ge niye enobere-bere sinena.

26 Arare aune ‘Kristo soma emo aung auna atukasa yeti gigenane,’ ayero saya oko gari babae. Ora‘Garo mokora atu pungyero miti gigenane,’ awiyadema ayero saya oko nigae. 27 Noeno oko, bibiyamenepapari-papari yeronoiwariwitaora atu baungdeung enaba wari wosaora yero aung yero noiya,deka ayao ine na Emora Mani mene kasa yarinena.

28 Buro awinoi ni owa mene iyao boingsa girodowinowa.

Ago Emora Mani bumari niya.Mk 13:24-27; Lu 21:25-28

29 Yaya kokoni yao iwore dema aung yai aunewari mume yariniya. Ayero yai inona waegaoawiya dema aung yariniya. Arasa uritira atu zokerowosariniya. Ayero nai aune putoung uritira mi-towa amimene iparineya. 30 Ayero yai aune EmoraMani auna owe uritira atu kasa yai tawing serosero auna emo bauno amimene zi sinasani mitayaaune na Emora Mani mene uritira bereze tame atuputoungne waegao bainane aune dema kasa yanagarineya ara. 31 Arare to baina pisaya ge sai naangelo dubu nana iyengtana tawing ageware age-ware ikata enaka auna baungno dubu gerao nanapumarineya ara.

Mk 13:28-31; Lu 21:29-3332 Niye i fik auna tani awiya kotungno aune

susuwa zo gipu. Bowang nuna botu kasa yero dangiwaing ditinowa be auneniye giro, ‘Owarira be nuguniya,’ ayero sero nowa ara. 33 Arare nona awiyaapakana kasa yero aung yai giro eyero sepu, ‘Nungnugu yetiya. Be towaora bautara dodopiniya.’ 34Nameba sane. Emo bauno yeme tawingna etu neyaamimene oko magayero aung yao naya aune taniawiya apakana kasa yero aung yariniya ara. 35 Agouritire tawingne awongto disero aung yarineyatoara, arata ge nanamene zo oko disero aung yariniya.

Yesu kasa yaora be nuna awiya oko gosinenane.Mk 13:32-37; Lu 17:26-30; Lu 17:34-36

36 Ora tani kasa yariniya auna wari beta aua beawiya emo zo mene oko gosiniya. Uritira angeloawong deka ayero oko gosineya. Na Mani nunadeka ayero oko gosinena. Mamanungnata gosiniya.37 Tani gitau Noa wangna oko witao aune yeronasani nauwa deka ayao ine naya aune na EmoraMani kapete gairo bumarinena. 38 Awong wabamubaina oko dao aune nona pupu nasani mini nasaniayero nasani bauno wina-darawa yero atiti nasaninauwa. Ayero nasani kara nauwita ayero seronewa Noa wangna witina ara. 39 Witinu awongwabamu baina dero butunena awiya oko gao mi-tiwa ou baina buro awong nukero aung yena ara.Emora Mani auna kasa yao bera atu deka ayeroyarineya. 40 Be auna atu emo etobe bure atu nayatona zo puro zo yangduwarinena. 41 Bauno etobema yeti nasani mitayato na zo puro zo yangduwarinena. 42 Tuwa ninae mene be nazi kasa yariniye,awiya niye oko gosineya, arare dubo ninae diyayero baingtiti nasani neupu. 43 Niye susuwa eyero

Page 33: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 24:44 30 MATIU 25:24gipu. Garo zora maung mene ugaing emo pingnebumariniya awiya gatiya, awiya nung seka ayeromitasani garo nuna diya yero baingtai ugaing emooko towatiya. 44 Arare Emora Mani auna kasa yaobe oko gao nasani na oko bumarinena ayero sinayabe aune bumarinena. Ayao eno niye kora makoranasani neupu.

Kasa yao be nuna awiya diya yanenese sero soumanizora pugairo sena.

Lu 12:41-4845 Niye soumani iwaing yero neupu. Soumani

iwaing nung kotumao iwaing puro nai giro emotuwa nuna mene nung soumani nuna apakana diyayaise sariniya. Nung awong diya nasani wo maawong eno pugatinaise sariniya ara. Emo tuwanuna mene buro ge awiya nung eno pugairo dorobaungno nariniya. 46Arare soumani amimene buronung eno sao awiya teng dipunasani nai, emotuwa nuna mene kapete gairo buro nuna-una megiro tani iwaing nung eno yai yawa yawa yariniya.47 Na memokoba sane. Emo tuwa nuna mene diyaburo baina soumani eno pugati nasani nona nunaapakana diya yaise sariniya. 48 Ora soumani awiyanung diya buro nuna pore nasani dubo nuna meneeyero sariniya, ‘Emo tuwa nana mene mena okokapete gariniya. Nete ago kapete gariniya.’ 49Ayerosinasani emo bauno sou buro yero nowa awiya derogera gaira nasani otao nuna ena ou tauyao minirodau yero nowa awong aune dema ana-bonenenasani ou tauyao mini nasani ayero nasani dauyarineya ara. 50 Ayero nasani nete emo tuwa nunakapete gaora be awiya oko gao nasani nung menaoko kapete gariniya ayero sinasani nai, emo tuwanuna kapete gairo bumariniya. 51 Buro soumaniawiya yanakana wezero dero ge iwao emo awongabena tamarineya masi deka auna pugariniya. Atuzi aiyamama be kerero sinasani engweze-pangwezenasani mitariniya arauwa.

25Baunodidi wawong etobe auna ungwe.

1 Be baina awiya kasa yai aune uritira mitoiyaamimene nata Tuwa yero nariniya auna susuwaawiya eyero kasa yariniya. Na sou baunodidi 10auna pugairo sana nigipu. Emo zo mene baunogerao nuna atari sero bauno gerao auna maungnauna bauna. Bautunenu sou baunodidi 10 amimeneemo awiya nagibe atu taungno puro bumari serodamana nunae puro bamuwa ara. 2 Baunodidi 5awong awiya dau, ora 5 awong mene zo kotumaore.3 Arare dau mene damana nunae gege pumuwaara. Garewa nunae ou oko sukuno pumao. 4 Aratakotumaore mene damana nunae puro ou garewaradema sukuno puro aune bamuwa ara. 5 Arare emoawiya mena oko bumao, nimoi nenu awong diyamitete magayero giro auriti awinewa ara. 6 Auritiawinewa ping towang daung singsang gainu aunewawa zo eyero kasayena, ‘Emo butuniya. Irop-ungpu, baungno tamanene!’ 7 Arare baunodidi10 awong nigiro giro iropuro damana nunae kora-makora yewa ara. 8 Ayero newa baunodidi dauawong iropuro baunodidi kotumaore aeno eyerosewa, ‘Nae damana nanae sikipuniya, arare niye

nae eno ou sukungpu!’ 9 Ayero sewa baunodidikotumaoremene abena awong eno ge eyero kapete-gaiwa, ‘Aung ara. Ou name apakana auna tengoko yarinita nowa. Arare niye stowara baungnoou ninae zuma gaero pungpu!’ 10 Ayero sewa giroawong ou zuma gayari bautunewa emo awiya kasayena. Arare sou baunodidi 5 nona kora yero damananunae aune dopero mitiwa awiya yuno ataora ana-bonene yarimaungna gare toiwa. Gare toiro garo begazero ana-bonene nasanimitiwa ara. 11Atumitiwabaunodidi dau awong ago buro wawa sinasani eyerosinewa, ‘O Tuwa nanae, be towao iwe!’ 12 Wawasinewa abena eyero sena, ‘Na memoko niye enosane. Na niye oko gosinona!’ Ayero sena ara.”13 Yesu mene ayero sero ge susuuno eyero sena,“Niye be awiya oko gao, arare diya yero baingtitinasani neupu.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung soumani etama mene moni pumuwaauna pugairo sena.

Lu 19:11-2714 Yesu mene eyero sena, “Uritira atu mitoiya

amimene nata Tuwa yero nariniya auna susuwagaese sero na soumani etama auna pugairo sane.Emo tuwa zomene ake-akemo babari sero diya dubununa gurutu dekaongna gairomoni nuna diya yaesebono yena. 15 Ayero nasani soumani zo eno K5,000pugairo zo eno K2,000 pugairo zo eno K1,000 pu-gaina ara. Awiyamoni tamaora putoung nunae tenggosinasani pugaina. Moni pugairo aung yero nungdoro baungna ara. 16 Nung bautunenu soumanimoni K5,000 pungna amimene moni awiya puroburo yero susuunota susuuno ayero nenu K5,000ayao teng kasa yenumoni nuna K10,000 yena. 17Oraotao nuna K2,000 pungna nung deka ayao buro yenuK2,000 susuunu moni nuna K4,000 yena. 18 Aratasoumani K1,000 pungna amimene emo tuwa nuna-una moni puro baungno mutenu mitina ara.

19 Arare emo tuwa nunae be imoko-kaungkaungnawe kapetegairo buro kasa yena ara. Kasa yerosoumani moni diya nauwa awiya au dekaongnagairo moni puro buro yewa nono yao kasa yeni,awiya saese sena ara. 20 Asenu giro K5,000 pungnaamimene kasa yero K5,000 pugairo K5,000 zo susu-uno eyero sena, ‘Tuwa nana, ning K5,000 na enopugasa awiya na puro buro nawedotenaK5,000 ayaoteng nupema kasa yetiya era!’ 21 Ayero senu emotuwa nuna mene eyero sena, ‘Soumani iwaing gedimaore. Ning nona maingkokaka awiya iwaingdiya yasa, arare nane ning nona bainakamana diyapugarinena ara. Arare ning bung, na emo tuwanina aune dema yawa yawa yaneno!’ 22 Ayerosenu soumani K2,000 pungna awiya kasa yero eyerosena, ‘Emo tuwa nana, ning moni K2,000 na enopugasa, awiya nane puro buro nawe dotena K2,000ayao nupema kasa yetiya era!’ 23 Ayero senu emotuwa nuna mene eyero sena, ‘Soumani iwaing gedimaore. Ning nona maingkokaka awiya iwaingdiya yasa, arare nane ning nona bainakamana diyapugarinena ara. Arare ning bung, na emo tuwanina aune dema yawa yawa yaneno!’ 24 Ayerosenu ago moni K1,000 pungna amimene kasa yeroeyero sena, ‘Emo tuwa nana, na susuwa nina eyerogosinona. Ning emo kokoniyao. Emo zo menenona bure urinoiya awiya ning me nuna pupunosa.

Page 34: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 25:25 31 MATIU 26:14Ora tawing agewa zo auna emo zo mene wuit meaugatinoi kosoyero zapunoi ning wuit me nunapupunosa. 25 Arare na aeno awang yero moninina mutewang mitoiya. Arare yeme na moninina ning eno pugatinena era!’ 26 Ayero senu emotuwa nuna mene abena eyero sena, ‘Ning soumanimeko timara. Emo zo mene nona bure urinoi menuna pupunona, o emo zo mene wuit me augati-noi kosoyero zapunoi pupunona, awiya gigesa meyetiya ayero sinesa, arare 27 ning na eno ayerokotupunasani moni nana awiya moni diya yao emoeno pugasa buro yaya zapunai kasa yero pumatena,awiya teng yatiya.’ Ayero sero soumani ena enoeyero sena, 28 ‘Arare niye moni nuna sorero K5,000puro noiya aeno pugaipu pumae. 29 Zo nung nonanung eno pugao awiya puro nasani amimene buroyai giro ena susuuno nung eno pugarinena. Ayeroyana aune zamena-simena nuna-una kasa yariniyaara. Arata zo nung nona nung eno pugao awiyapuro nasani amimene buro oko yao yai giro nanona maingkokaka nuna-una mitiya awiya soreropumarinena. Ayero yana nung aung nariniya. 30Orasoumani timara nung awiya puro ake mumena au-gaya atu zi aiyamama sinasani engweze-pangwezenasani mitaise.’

Yesu mene ago name awega-ziwega yariniya.31 Nete ago na Emora Mani mene uritira wae-

gao nana aune angelo dubure dema kasa yeroTuwara adumao masi simao zineka yao auna atuadungno mitarinena. 32 Ayero nasani tawing serosero auna emo bauno pu dekaongna gana nana-una augarineya. Ayero yaya wo diya mene lamanememene awega-ziwega yero noiya deka ayero naemo bauno awega-ziwega yero 33 lama awiya be-naung nana-una atu dubu zo gurutu yarinena ara.Arata meme zo nana-una bautara atu dubu zo gu-rutu yarinena. 34 Ayero yero na Tuwa mene be-naung nana-una atu mitarineya awong aeno eyerosarinena, ‘Mama nana mene gao yena niye bungpu,uriti naponinae topetae. Napo awiya gitau yemaokotawing kasa yena be auna atu niye eno gerena.35Noeno okowata, niye na eno eyero yewa: Na merimagayewang giro niye na eno ma pugaiwa; na ouremagayewang giro niye na eno ou pugaiwa; na esewanasani mitao masi kau newang giro niye na kora-makora yewa; 36na taungwori kau yewang giro niyena eno taung wori zo pugaiwa; na yaya pumuwanggiro niye na eno yo-amuwa; na bunao garemitiwangniye na soremuwa.’ 37 Ayero sana etutero naomene ge eyero kapetegarineya, ‘Tuwa, ning natumeri magayasa ning eno nona pugaingwine? Oraning natu ouremagayasa ning eno ou pugaingwine?38Ning natu esewa nasani mitao masi kau nasa ningkora yewingne? Ora ning naina atu taung worikau nasa nae ning eno taung wori pugaingwine?39Nupema ning natu bunao gare atu yayare mitasaning kora yewingne?’ 40 Ayero saya na Tuwa meneeyero sarinena, ‘Na memokoba niye eno sane. Niyeotao mani nana wowosigao auna zo kora-makorayewa, awiya niye na eno yewa ayero niya ara.

41Naawong eno ayero sero aunenanabautarami-tarineya awong aeno eyero sarinena, ‘Kowa iyaoreauna gerao niye. Niye na doro baungpu, iyao tauyaoMama nana mene Sanda angelo dubu nuna aune

eno kou yenu awao gege awinoiya auna atu nae.42Noeno okowata, niye na eno eyero yewa: Na merimagayewang giro niye na eno ma oko pugao yewa;na oure magayewang niye ou na eno oko pugaoyewa; 43 na esewa nasani mitao masi kau newangniye na oko kora yao yewa; na taung wori kaunewang niye na eno taung wori oko pugao yewa;na bunao gareta yayare mitiwang niye na oko korayao yewa.’ 44 Ayero sana nana bautara mitarineyaamimene eyero sarineya, ‘Tuwa, ning natu ma kaunasani, ou kau nasani, mitao masi kau nasani, mokau nasani, yayareta bunao gare mitasa nae ningoko soremao yewingne?’ 45 Ayero saya na eyerosarinena, ‘Na memoko sane. Niye otao mani nanawowosigao auna zo awiya oko kora yao yewa, awiyana eno oko yao yewa ayero niya ara.’ 46 Ayerosana awong gera yao masi auna nape babarineya.Orata etutero nao mene nao me iwaing auna napebabarineya.” Yesu mene ayero sena arauwa.

26Awong Yesu dari opene ge diwa.Mk 14:1-2; Lu 22:1-2; Yo 11:45-53

1 Yesu nung ge awiya apakana sinete sero aungyero buro-mani nuna eno eyero sena, 2 “Wari beetobe aung yai auneMagayaomene awong Daigainaauna iya be kasa yariniya, awiya gosineya ara. Ararebe auna atu awong na Emora Mani i pasaora ma-gayanese sero puro emora waweng pugarineya.”Ayero sena ara.

3 Arare be auna atu pirisa babuze aune Yudaemora simai awong pirisa baina yazo Kayafa nuna-una augao gare witiro 4 Yesu opene puro dari gediwa ara. 5 Ayero nasani eyero sewa, “Emo baunoyo-dubo uwanane tini kapai gorobo yowi sero, ore-gao be baina aune oko yanene.” Ayero sewa ara.

Bauno zo mene Yesu ou sereyao suwenu pungna.Mk 14:3-9; Yo 12:1-8

6 Yesu mene Betani nape baungno Simon bozotauyaore nenu kora yena auna gare atu nona min-inasani mitinu 7 bauno zo mene nuna-una baungnoou sereyao zuma bainakamane garewa daba meneyao auna sukumao, awiya puro nuna-una ziyeyasagainu suwena ara. 8 Ayero yenu buro-maninuna mene giro dung yero eyero sewa, “Nona zumabainane awiya noeno gera niye? 9 Amimene moniwitao tamai emo bogamasa eno pugaoware.”

10Ayero sewa Yesu mene nigiro awong eno eyerosena, “Niye noeno bauno eno ge bautara sinei?Bauno nung na eno mono pupuni iwaing niya.11Emo bogamasa awong niye aune dema be giti yeronowanarineya. Arata nanemene zo niye aune demaoko nao gege narinena. 12Na be maingkokaka netemagayanamutarineya. Arare nung bere-bere taungnana siuno sosiniya. 13 Na memokoba sana nigipu.Bowi Iwaing tawing sero sero bautunai aune taniiwaing na eno yetiya auna bowi awiya dema serosero ayaya babariniya.” Ayero sena arauwa.

Yudas mene Yesu keregairo iwora waweng pugarimoni pungna.

Mk 14:10-11; Lu 22:3-614 Arare buro-mani nuna 12 nunae-una zo

yazo nuna Yudas Iskeriot, nung amimene pirisa

Page 35: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 26:15 32 MATIU 26:48babuzera-una baungno 15 eyero sena, “Na Yesukeregairo pu wawong ninae-una gana niye na enomoni nazigo pugarinei?” Ayero atata yenu awongsilva moni 30* zazagaiwa pungna ara. 16 Puro Yesugera pugaora nagibo tamari buro yena arauwa.

Yesu nung buro-mani nuna aune dema Magayaomene awong Daigaina auna bonene miniwa.

Mk 14:12-21; Lu 22:7-14; Lu 22:21-23; Yo 13:21-3017 Magayao mene awong Daigaina auna iya be

kasa yenu Yuda emo bauno mene yis semini nasaninewa aune Yesura buro-mani mene nung atata yerosewa, “Nae yeme garo natu Magayao mene awongDaigaina auna bonene nina sairo kora-makora yane-nese kotupunesi?” 18Ayero sewa nung abena eyerosena, “Niye Yerusalem nape baungno emo zo gitausewang gigiwa aeno eyero sepu nigae: ‘Gipao emonanae nung ning eno eyero siniya: Be nana nuguniya, arare nina-una buro buro-mani aune demaMagayaomene awongDaigaina aunaboneneminar-inenane sinena,’ ayero sepu gae.” Yesu mene ayerosena ara.

19 Yesu mene ge awiya senu buro-mani nunamene diungnoMagayaomene awong Daigaina aunabonene sairo kora-makora yewa ara.

20 Ture inu Yesu nung buro-mani nuna 12 puroYerusalem baungno garo auna witiro Magayaomene awong Daigaina auna bonene miniwa ara.21 Mininasani Yesu mene eyero sena, “Na memo-koba sane. Ninae-una zo mene na keregairo iworawaweng pugariniya.” 22Ayero senu buro-mani nunadubo mininasani dekaong dekaong nung atata yerosewa, “Tuwa, na eno sinesita?” 23 Ayero sewa nuneeyero sena, “Na aune dema ame sura dusarinenatonung amimene na keregariniya. 24 Na Emora Manimene nagibo na eno sero gaewa auna babari seronena ara. Arata emo na keregariniya nung awiya,oiye! abena nuna nono yao pumariniye? Ai nungoko pumao yatiya, awiya nung meko oko yatiya.”25 Ayero senu Yudas keregao emo amimene dekaayero nung atata yero sena, “Gipao emo, na enosinesita?” Ayero senu abena eyero sena, “Sinesaara.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene bonene pugaina.Mk 14:22-26; Lu 22:14-20; 1Ko 11:23-25

26 Awong nona mininasani mitiwa Yesu meneporo puro Tuwa Bayau eno dange sero eegairoburo-mani nuna enopugatinasani eyero sena, “Purominipu. Ewiya goi nana.” 27 Ayero sero awangou wainne zo puro Tuwa Bayau eno dange seroawong eno pugatinasani eyero sena, “Niye apakanaamimene minipu. 28 Ewiya yu nana. Yu amimeneTuwa Bayau aune tairo nao auna ge inai tauyariniya. Emo bauno daigairo auna pasena disaiseyasagarinena. 29 Sana nigipu. Na ou wain yememininenane ewiya doro okominao neteMama nananata Tuwa yai aune niye aune dema ou wain seka zominarinenane ara.” Ayero sena ara. 30 Awong yerezo gauno aune iropuroYerusalemdoro baungnodiriyazo Oliwa auna witiro mitiwa ara.

Petoro mene nung bewae yariniya auna ge sena.Mk 14:27-31; Lu 22:31-34; Yo 13:36-38

31Nagibe atu bautunasani aune Yesu mene eyerosena, “Ping eune niye apakana awang yero na dorozanarineya. Noeno okowata, ge gayao zo eyeromitiya awiya me yariniya,Na Tuwa Bayau mene wo sipsip diya emo dana

magayai wo sipsip sisi-bura-bura yarineya.32 Arata na magayaora atu iropuro Galilaya taw-

ingna babana niye ago bumarineya.” 33 Ayero senuPetoro mene eyero sena, “Awong apakana ewiyaiwo awang yero ning yangduwaya nane zo ning okoyangduwarinena.” 34 Ayero senu Yesu mene eyerosena, “Namemoko sana nigi. Nine ping eune kokorage oko saore na bewae yasa be etama yariniya.”35 Ayero senu Petoro mene eyero sena, “Awong naning aune dema daya magayanese sarineya, aratasaineba, na ning oko bewae yarinena.” Ayero senuburo-mani otao mani ena mene deka ayero nungsoreuno sewa ara.

Gesemani i burora bamuwa isa sena.Mk 14:32-42; Lu 22:39-46

36 Yesu buro-mani nuna aune bautunete i burozo yazo Gesemani auna kasa yero Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena, “Niye etu adungnomitaya nane zo otu baungno isa sarinena.” 37Ayerosero Petoro aune Zebediramani etobe puro bamuwaara. BamuwaYesu nung dubomininasani dubomouyenu 38 awong eno eyero sena, “Na dubo minaobainane tapunena dubo minao mene na puro wosimagayanese niya. Arare niye na aune dema etuseka mitasani umo neupu.” 39 Ayero sero awongdoro baungno ake yero diti benaungne nuna putawingna gairo eyero sinasani isa sena, “Mamanana, ning nigasa yaine yao yai giro yaya bainaewiya na daigae. Arata ge nana okowata, ge ninameneme yaise.” 40 Isa ayero seromani etamara-unakapetegairo awong auriti awinewa giro Petoro enoeyero sena, “Niyena aunedemaauadekaongka gegeseka yero mitao teng oko, awiya! 41 Niye etegaoraatu iyangyao eno, seka yeromitasani isa sepu. Duboninae mene buro iwaing yaora eo niya, arata taungmene zo mou niya.” Ayero sena ara.

42Arare nung nupema baungno ge eyero sinasaniisa sena, “Mama nana, yaya baina ewiya na daigaisenigasa teng oko yao yai giro saineba diungno aungyana ge nina mene me yae.” 43 Isa ayero serokapetegairo buro-mani awong diti morenu auritiawinasani mitiwa gigina ara. 44 Giro doro nupemabaungno isa senu be etama yena. Ge gitau sena dekaawiya sinasani isa sena ara. 45 Isa sero aung yeroburo maingna-una kapetegairo eyero sena, “Niyeauriti gege awinasanimiteya. Be kasa yetiya. EmoraMani keregeya pasena emora waweng wiwitinena.46 Keregao emo butuniya. Iropungpu, nunae-unababanene.”

Iwo mene Yesu pumuwa.Mk 14:43-50; Lu 22:47-53; Yo 18:3-12

47 Ayero sinenu buro-mani 12 auna otao nunaeYudas mene iwo dubu baina gitau yenu kasa yewaara. Iwo dubu awiya pirisa babuze aune Yuda emorasimai amimene iyengtiwa goroboyari sero iwire amidawangne puro buro kasa yewa ara. 48Gitau keregaoemo mene iwo dubu baina eno ge zo gipero eyero

* 26:15: Silva moni 30. Awiya moni baina oko. Moni awiya K60 ayao ine gege ara.

Page 36: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 26:49 33 MATIU 27:5sena, “Emo nane saniro toko yarinena, nuka ara.Nung awiya saniro pumarineya.” 49Arare kasa yeromena Yesura-una baungno, “O gipao emo nana,”ayero sero toko yena. 50 Ayero yenu Yesu meneeyero sena, “Otao, buro nina yari sero bumesa awiyaye aung yae.” Ayero senu awong buro nung purowawong bunewa ara. 51 Anewa Yesu aune demanewa auna-una zomene iwi nuna geingna atu ininugururu senu pirisa bainana soumani awiya dari yerodawong nuna kesena ara. 52 Ayero yenu Yesu meneeyero sena, “Iwi nina geingna pugai towae. Zonung gorobo yariniya amimene abena nuna dekaawiya gorobo tamariniya. 53 Ning susuwa nanamitiya awiya oko gao nasani aeno ayero nesita?Mama nana eno isa sana yemeneka keune angelo70,000 pugai wosiro na soremateya, arata dotinena.54Ayero wosiro na soremaya ge gayao mene nagibonana eyero kasa yaise sinoiya amimene nono yerome yariniye?” 55 Ayero sero emo dubu baina nungpumari bumuwa aeno eyero sena, “Niye iwire amidawangne puro butuneya, awiya gorobo emo zopuro bunari bumaine neya. Be giti awiya na niyeaune dema ibu bainana atu yero nona niye atunoeno na oko pumao yero nowi? 56Arata tani ewiyaporofete mene ge gaewa awiya me yero aung yaisekasa niya.” Ayero senu buro-mani nuna awongapakana nung doro zanero aung yewa ara.

Awong Yesu puro pirisa baina auna gare witiro geburo yewa.

Mk 14:53-65; Lu 22:54-55; Lu 22:63-71; Yo 18:13-14, 19-24

57 Emo Yesu iniro saniwa amimene nung purobaungno pirisa baina yazo nuna Kayafa auna garepuro witiwa. Garo auna atu sao tauyao ge gipaoemore simaire amimene augairomitiwa ara. 58Yesupuro bautunewa Petoro nung ake atu ago nasanipungyero-pungyero baungna ara. Bautunete kasayero pirisa baina auna-una goma mokora toina ara.Toiro pirisa bainana soumani auna-una towang atueyero sero adungno mitina, “Yesura ge nono sayatau yariniye, etu mitasani nigane.”

59Arare pirisa babuze arita gitau yao dubu awongteng mitasani emo zo mene Yesu eno ge iwaiYesu gera pugairo daya magayaise sero ge iwaoge yangtaka-betaka yewa ara. 60 Ayero nasani geiwao daigairo sewa kasa yenu nigiwa mou oko yaoyenu giro ge iwao ge iwaing zo tamari sero buronasanimitiwa. Ayero nasanimitiwa emo etobe irop-uro eyero sewato, 61 “Yesu nung eyero senu nigi-wangto, ‘Nane Tuwa Bayaura ibu baina kasero waribe etama gege aung yai nupema yana dopariniya.Na ayero yao ine teng.’ Ayero senu nigiwangtoara.” 62Ayero sewato pirisa baina amimene iropuroYesu eno eyero sena, “Ning noeno ge nina siney-ato auna abena oko sao bora bora yero mitesi?”63 Ayero senu Yesu mene ge abena oko sao borabora yero dopero mitina ara. Ayero yenu pirisabaina mene nupema atata yero sena, “Tuwa Bayauputoungne auna benaungna ning atata yana se tauyae. Ning Yuda emora Sorao Emo yazo Kristo,Tuwa Bayaura Mani meta aung ing?” 64 Atata yenuYesu mene eyero sena, “Sinesa ara. Arata zo sananigipu. Nete na Emora Mani mene Tuwa BayauPutoungne auna wawongmera atu adungnomitana

garineya. Na uritira bereze tame adungno mitanawosiro buro kasa yai garineya.” 65 Ayero senupirisa baina amimene ge awiya niginu meko yenunung taung wori nuka nuna ininu kerenu emo dubununa eno eyero sena, “Nung Tuwa Bayau daigarinasani siniya, arare namenoeno emo ena buro nunggera pugaese sarinenine? 66 Ge meko awiya nikaniyetope nigiro no sarinei?” Ayero senu awongeyero sewa, 67 “Nung magayaora gerao niya ara.”Ayero sero Yesura benaungna begura pisero nungdero musuna-masuna yewa ara. Anewa ena menezo wawong petata yero nung sowena dero 68 nungeno eyero sewa, “Oiye, Sorao Emo Kristo. Ningporofete me yai giro se, emo ning deduniya aunayazo aweni?”

Petoro mene Yesu bewae yena.Mk 14:66-72; Lu 22:56-62; Yo 18:15-18, 25-27

69 Ayero nasani newa Petoro nung goma mokoranapo kakame atu mitina ara. Mitinu soumanibaunodi zo mene nuna-una baungno eyero sena,“Ning amimene Yesu Galilaya emo oune dema nosaara.” 70 Ayero senu nung emo mitiwa auna be-naungna atu bewae nasani eyero sena, “Ning gesinesa awiya na kau nena.” 71 Ayero sero irop-uro goma towao bera ina baungno mitinu nupemasoumani baunodi zomene giro emo atumitiwa aenoeyero sena, “Emo ewiya nung Yesu Nasarete naporaaune dema noiya.” 72Ayero senu Petoromene TuwaBayaura benaungna senu tau yenu nupema bewaenasani eyero sena, “Na emo owiya oko gosinona.”73 Ayero sero dodopinenu be apungkaka aung yenuemo mitiwa amimene Petorora-una baungno eyerosewa, “Nae ge mapu nina nigitinenane Galilayaemora ge ine niya. Ning meba dubu nuna-una zoara.” 74 Ayero sewa nung nupema Tuwa Bayaurabenaungna ge eyero senu tau yena, “Na ge iwari-nena, awiya Tuwa Bayau na dai magayarinena. Naemo awiya oko gosinona.” Ayero sinenu kokoramene ge sena ara. 75 Petoro kokora ge nigiro Yesumene gitau nung eno ge eyero sena awiya kotungna.“Kokora ge oko saore nine na bewae yasa be etamayariniya.” Nung ge awiya kotungno kasa daung yerozi bainakama sena ara.

27Yudas keregao emo mene awong Yesu puro baung

Pilatora-una yewa giro nung muri zuwena.Mk 15:1; Lu 23:1-2; Yo 18:28-32

1 Iya gainu pirisa babuzere simaire awong audekaongna gairo Yesu daya magayaise sewa tauyena ara. 2 Ayero yero sewa Yesura wawong etobebunero puro Romana emo tuwa Pilato auna-unabamuwa ara.

Apo 1:18-193 Magayaise sewa tau yena awiya Yudas keregao

emomene nigiro giro, “noeno ayero yeteni?” ayerosero dubo nuna meko yenu moni pugaiwa awiyapuro baungno pirisa babuzere simaire aeno pugainaara. 4Ayero nasani eyero sena, “Na were-were yeroemo pasena aung awiya keregena pumeya.” Ayerosenu awong eyero sewa, “Nae no yanenese burosinesi? Awiya nona nina gege.” 5 Ayero sinasanimoni awang sewa puro baungno Tuwa Bayaura ibu

Page 37: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 27:6 34 MATIU 27:40bainana atu augainu witinu nung doro baungnomuri zuwero magayena ara.

6Ayero yenu pirisa babuzemenemoni silva awiyayangtagairo pu dekaongna gairo eyero sewa, “Moniewiya dao magayaora zuma, aeno ibu bainanaawangna puganane oko teng yariniya.” 7 Aseroawong moni amimene no yarinenine ayero serowina-se nete sewa teng yenu moni awiya purobaungno auyao emora tawing agewa zo zumagaewaara. Emo esewa buro magayaya atu mutaya biritiesewara yaise sero zuma gaewa ara. 8 Arare tawingauna yazo “Yu Zuma Gayaora” ayero sewa tau yenumitoiya ara. 9Arare porofete Yeremiara ge me yenaara. Ge awiya eyao era,Isreli emo awong zuma nunasilva moni 30* ayero sewa ara.

10 Emo moni silva 30 amimene au yao emoratawing zuma gaewa ara.Tuwa mene na eno sena deka ayero yewa.

Pilato mene Yesu i pasaora magayaise sewa niginutau yena.

Mk 15:2-15; Lu 23:3-5, 13-25; Yo 18:33–19:1611 Awong Yesu puro bamuwa emo tuwara be-

naungna dopenu emo tuwa mene atata yero sena,“Ning Yuda emora emo tuwa ing?” Ayero senuYesu mene eyero sena, “Yore, sinesa ara.” 12 Ayerosena ara. Arata be pirisa babuzere simaire menenung gera pugari sero ge sewa be aune nung geabena oko sao yena. 13Ayero yenu Pilatomene atatayero sena, “Ning eno gemou-mesa yao sineya awiyanigitinesita?” 14 Ayero senu Yesu mene ge abenaoko sao bora bora yero mitinu emo tuwa mene girowawong di gauna ara.

15 Magayao mene awong Daigaina auna iya seroemo tuwa nung Yuda emo zo yazo yau sinauwaemo awiya bunao gare atu besero ayero nasaninauna. 16 Arare be auna atu gorobo emo mekonibamu zo bunao gare mitina yazo nuna Barabas.17 Arare emo apakana augairo dodopinewa Pilatomene atata yero sena, “Emo zota zo besanesesinei? Na Barabas besanese sineita Yesu nung emotuwa Kristo asineya, nung awiya besanese sinei?”18 Pilato mene ayero sena, noeno okowata, Yesumene buro nasani naunu emo bauno Yudara gitauyao emo yangdoro nuna-una bautunauwa aeno gi-tau yao emo mene nung eno tini kapao puro nungpuro buro nuna-una newa, ayero gigina.

19 Be aune emo tuwa nung ge sao tau yao masinuna-una adungno mitinu bauno nuna mene geeyero pugainu baungna, “Ning emo dang auna geosina zo oko sase. Noeno okowata, na yeme atiyoyero nung aeno yaya baina tapunete gigena.”

20 Arare pirisa babuzere simaire awong emobauno dawong gaero eyero sewa, “Barabas ao-diroYesu daese sepu.” Ayero sewa. 21 Arare emo tuwamene nupema atata yero sena, “Zota zo besanesesinei?” Ayero senu awong eyero sewa, “Barabas.”22 Ayero sewa nung atata yero sena, “Ayero YesuSorao Emo Kristo ayero sinowa nung eno nono yari-neni?” Ayero atata yenu be kerero zayerowawa sero

eyero sewa, “Nung i pasaora magayaise.” 23 Ayerosewa Pilato mene nupema atata yero sena, “Noenoayero sinei? Nung pasena no yeni?” Ayero senuawong atata auna susuwa oko sao yangdoro wawasero eyero sewa, “I pasaora magayaise.”

24 Ayero sewa Pilato ge sero tetere yero girowinade bainakama kasa yoiye sero awang nasanisenu soumani ou puro bumuwa nung Yuda emorabenaungna atu wawong nuna sainasani eyero sena,“Emo pewayao ewiya dao magayao auna pasenaawiya nana-una oko mitaise. Awiya nona ninaegege.” 25 Ayero senu awong be kerero wawa seroeyero sewa, “Dao magayao nuna auna pasena awiyanae aune saisibuna nanae auna-unamitaise.” Ayerosewa ara.

26 Ayero sewa Pilato mene senu Barabas besewakasa yenu awong Yesu angsi wo tata mene yao†amimene wezewa ara. Wezinete duwa aune Pilatomene Yesu i pasaora daya magayaise sero goroboemora waweng pugaina ara.

Gorobo emo mene Yesu izewa.Mk 15:16-20; Yo 19:2-3

27Pilatora gorobo emo enamene Yesu puro Romaemo tuwara gare witiro sewa gorobo emo apakananuna-una augaiwa ara. 28 Augatinasani Yesurataung wori dutugairo taung wori yuyao wosogaiwapungna. Awiya emo tuwara taung wori woso-gaine yewa pungna. 29 Ayero yero angsi dungnepuro ewero aune ziyo nuna-una atu wosogaiwa ara.Ayero yero itu zo pugaiwa wawong me mene purodopena ara. Ayero dopero mitinu nuna-una nugubaungno boma gaero nung izinasani eyero sewa,“Iya iwaing, Yuda emora emo tuwa.” 30 Ayero serobegura pisinasani itu sorero puro nung ziye dewaara. 31 Ayero nasani nung izinasani nete goroboemora taung wori dutugairo yangdoro taung worinuna awiya nupema wosogaiwa pungnu i pasaoradari sero puro bamuwa ara.

Yesu i pasaora dewa magayena.Mk 15:21-32; Lu 23:26-43; Yo 19:17-27

32Purobautunetenagibe atu emozo tamuwayazonuna Simon, nung Sairini napora. Awong nungtaungno ato sewa Yesura i pasao soreuno diunubamuwa ara. 33 Bautunete tawing zo yazo Goligata,ge naname-una “Gitau Atora Wetu,” atu kasa yewa.34 Kasa yero ou wain puro ou dokowang yao yayanuwegaora ou aune dema dawero pugaya minaisepugaiwa miniro giro yangduna ara.

35Ayero yero nung i pasaora dewa ara. Dero aunetaung wori nuna itagi yero pumari sero ge tuwao zoyazo nuna laki awiya yewa ara. Ayero aune taungwori nuna bono yero pumuwa ara. 36 Ayero nungdiya nasani adungno mitiwa ara. 37 Ika i pasao tameatu susuwa nouna nung dewi auna ge eyero gaeropugaiwa mitina, “Ewiya Yesu, Yuda emora emotuwa.” 38 Emo ugaing mani etobe nung aune demai pasaora dero zo enaba zo enaba ayero pugaiwadopewato ara.

39 Masi auna atu emo puma-sauma nasani Yesuizero nung eno eyero sewa, 40 “Ae, ibu baina kasero

* 27:9: Soremao Ge zo Matiu 26:15 auna atu mitiya awiya gi. † 27:26: Angsi wo tata mene yao, awiya wo tata gege okowata, seni tauyaota nona ena diyao amimene wo tatare dema buro yao ara. Nona ayao mene mani dedunauwa yaya baina tapunauwa.

Page 38: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 27:41 35 MATIU 28:7wari be etama aune ibu seka yari sasa amimenetaung aingso nina gera yaora atu sore. Ning TuwaBayaura mani me nosi siya, arare ning nika nitopei pasaora atu wosi dopase.” 41 Pirisa babuze aunesao tauyao ge gipao emore simaire awong dekaayero nung izinasani sewa, 42 “Nung gitau emo enasoreuno kora yero nasani nauna, arata nung nukanutope soremao ine teng oko ara. Nung Isreliemora emo tuwa naname noita, aeno i pasaora atuyeme wosai nung Sorao Emo naname me ayerosarinenane. 43 Nune ‘Na Tuwa Bayaura Mani’ asi-nasani Tuwa Bayau tumo didinoiya, arare TuwaBayau mene nung aratapu nasani giro nung soreropumaise ganene.” 44 Ayero sewa pasena emo etobedema awongto Yesu deka ayero izewato ara.

Yesu magayena.Mk 15:33-41; Lu 23:44-49; Yo 19:28-30

45 Ayero nung eno newa wari diti 12 kilok yenumume baina kasa yero tawing teng yero mitinu 3kilok yena ara. 46Arare 3 kilok yenu aune Yesumenewawa sero eyero sena, “Eli, Eli, lema sabaktani.”Ge naname-una, “Tuwa Bayau nana, Tuwa Bayaunana, ning nono yero na dotinesi?” 47 Ayero senudopero mitiwa auna ena mene nigiro eyero sewa,“Nung Eliya yau siniya.” 48 Aune zo mene nigiromena sungno baungno witora yabutata zo purowain dokowang yao dusero itura diro Yesu meneminaise sero pugainu witina ara. 49 Ayero yenuena mene giro eyero sewa, “Ning yangdo. Eliyamene buro nung batagairo pugai wosarinita, awiyaganene.”

50 Ayero sinewa Yesu nung nupema wawabainakama senu oweno aung yenu magayena ara.

51 Magayenu ibu bainana mo bainakama‡kimegao awiya ika atu zayero kerero dao etobeyena ara. Dumi bainakama ipenu daba babuzebebezegaiwa. 52 Ayero yenu biriti be gausenuge emo gitau magayao ena mene seka yewa ara.53Ayero yewa agoYesu nungnuka nutope gitau yeroiropunu aune awong biriti nunae-una atu iropuroYerusalem napo dang auna baungno emo baunodaigairo auna-una kasa yewa gigiwa ara.

54 Gorobo emora gitau yao aune gorobo emonuna ena awong Yesu diya nasani dopero mitiwaamimeneduminenona enanedemakasa yena awiyagiro awang yero sewa, “Emo ewiya kara meba TuwaBayaura Mani ara.”

55 Mani bauno daigairo Yesu Galilaya tawingnaatu ago yero nasani sou buro nauwa amimene akeina atu dopero tani awiya gosinasani mitiwa ara.56Nunae-una ena awiya Maria Madala napora, auneMaria yazo nung Yakoboto Yosefera ai, nupemaZebedira mani etobe auna ai dema.

Yesu mutewa.Mk 15:42-47; Lu 23:50-56; Yo 19:38-42

57 Ture inu aune Arimatia napora emo waurezo yazo nuna Yosefe, nung Yesura ge nigitinasaninauna, amimene baungno kasa ye 58 Pilatora-una

gairo Yesura taung aingso pumari senu nigina ara.Nigiro taung aingso pumaise gorobo emo eno senuyangduwa. 59 Yangduwa Yosefe mene taung aingsopuro mo neyangyao sekawa zo imoko-kaungkaungmene ewero 60 puro baungno daba uma sekawawamao biriti gerao nuka nuna auna atu Yesu pu-gairo daba bainakama zo dereme yenu baungnobe gazenu yangdoro baungna ara. 61 Ayenu biritiauna bera atu Maria Madala napora nung yazoretoadungno mitiwato ara.

Gorobo emo ena mene Yesura biriti umo yewa.62 Fraide ture weno dung mume yenu Sar-

erera be zayewa be aune pirisa babuze Farisay-ore awong au dekaongna gairo Pilatora-una ba-muwa ara. 63 Baungno eyero sewa, “Emo tuwananae, nae ge zo kotupunenane, awiya sanane. Geiwao emo omimene nung seka nasani eyero seronasani nauna, ‘Na magayero wari be etama aungyai aune seka yero iroparinena.’ 64 Gitau nung sekanasani aune nuka nutope Sorao Emo Kristo ayerosero naunu meko yero nauna. Arata yeme awiyaburo-mani nuna mene baungno taung aingso nunaugaing puro tara yero aune, ‘Nung magayaora atuiropuro seka yetiya,’ ge asero name eno ge iwayameko yore yariniya. Arare awong ayero yowi sero,ning ge sasa gorobo emo mene baungno diya yerobaingtitinaya wari be etama aung yaise.” 65 Ayerosewa Pilato mene awong eno eyero sena, “Goroboemo pugatinena. Arare niye puro baungno pugaipuumo yero baingtiti nasani mitae.” 66 Ayero senuawong gorobo emo aune dema baungno daba begazao awiya angsi mene diwa. Ayero yero angsiosina besayamitai gari sero angsi osina etobe awiyai saora mung mene dewa saneneungna ara. Ayeroyero gorobo emo ena biriti diya yaese pugairo ayeroyewa ara.

28Yesu iropuna.Mk 16:1-10; Lu 24:1-12; Yo 20:1-10

1 Sabat iya aung yenu Sande gora iya gatinenuMaria Madala napora nung yazo nuna auneto bir-iti gari sero bamuwato ara. 2 Bautunewato dumibainakama ipenu Tuwara angelo zo mene uritiraatu wosiro daba dereme enaba yenu baungnu nungtame adungno mitina ara. 3 Benaung nuna awiyazayang-zayang nasani waegatinena. Taung worinuna imoko-kaungkaung awiya neyangyao, berezeine ara. 4 Arare diya emo awong giro awang yerowetu ipenu zuweromamagayao ine yeromitiwa ara.

5Ayeromitiwa bauno etobe baungno kasa yewatoangelo mene eyero sena, “Nito awang oko yaeto. Nagosinena. Nito Yesu i pasaora dao awiya gari serobutuneyato. 6 Arata nung etu oko mitiya. Nunggitau niye eno sena deka ayero iropumiya. Nitobungputo, masi nuna gaeto. 7 Diti moko ninatomene giro aune mena baungno buro-mani nuna

‡ 27:51: Mo bainakama. Tuwa Bayaura ibu baina aunamokora atumasi etobemitauna. Zo awiya yazo nunaMasi Dang. Pirisa emo dubumenewari be sero masi auna toitinasani buro nunae yero nasani nauwa. Ora masi zo bautara atu mitauna yazo nuna Masi Dang Nibamu pewayaoauna towao be amaze mo bainakama mene gazinasani nauna. (Hibru 9:1-7 awiya zazagairo gi.) Yesu magayenu aune mo bainakama awiyakerena, awiya name pirisa aung Tuwa Bayaura benaungna atu kasa yao ine teng susuwa awiya ganenese kerena ara.

Page 39: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MATIU 28:8 36 MATIU 28:20eno eyero seputo: Yesu nung magayaora atu irop-uro Galilaya tawingna gitau bautuniya. Arare niyebaungno nung atu garineya. Ge kara sinena ara.”8Angelo mene ayero senu giro awongto awang yerobiriti doro mena kapetegairo sungno bamuwato.Arata awongto yawa yawa bainakama dema yeroburo-mani nuna eno bowi sari sero sumao gegesungno bamuwato ara. 9 Bautunewato Yesu menenagibe atu awongto taungno eyero sena, “Goraiwaing.” Ayero senu awongto nuna-una nugu koinggairo te nuna iniwato ara. 10 Ayero yewato Yesumene eyero sena, “Nito awang oko yaeto. Baungnootao mani nana sayato Galilaya tawingna baungnona garineya.” Ayero sena ara.

Gorobo emo mene baungno ge ungwe yewa.11 Bauno etobe bautunewato biriti diya nunae-

una ena mene mena sungno baungno nape atupirisa babuze eno ungwe didinasani tani kasa yenaauna ungwe diro aung yewa. 12 Ayero sewa ni-giro awong simaire dema augairo ge sero nigiroayero aune gorobo emo eno moni witao pugati-nasani eyero sewa, 13 “Niye eyero sepu, ‘Pingneauriti awinenane buro-mani nuna mene kasa yeroaingso nuna ugaing puro babeya.’ 14 Ge awiya emotuwa mene nigiro niye eno nona zo yao eno awangoko yae. Nae nung zawagairo sanane nigariniya.”15 Ayero sewa gorobo emo mene moni awiya puroge sewa awiya dimuwa ara. Arare ge iwao ge awiyaYuda emora-una teng yena. Teng yero mitoiyamitiya.

Yesumene diri atu kasa yero buro nuna awiya buro-mani nuna eno sero pugaina.

Mk 16:14-18; Lu 24:36-49; Yo 20:19-23; Apo 1:6-816 Buro-mani 11 awong Galilaya tawingna diri

zo gitau Yesu mene awong eno sena auna witiwaara. 17 Witiro nung maze giro nuna-una baungnokokoing gaiwa ara. Dekaong dekaong mene dubogagausewa ara. 18Arare Yesumene nunae-una nugubaungno eyero sinasani tugata yena, “Putoungbaina uritira aune tawingna aune apakana na enopugairo aung yao. 19 Arare niye tawing serosero bautunasani emo bauno dubu sero ge tugatayaya nigiro awiso nana yae. Ayero nasani Mama,Mani aune Oweno auna yazora susupunasani ge ousuwepu pumae. 20 Wini ge sero gipero ayero nonaamaze gipepu diungno aung yae. Sana nigipu. Nawari be giti niye aune dema nana tawingna be aungyariniya arauwa.”

Page 40: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 1:1 37 MAK 1:31

BOWI IWAING MAK MENE GAENAMak, yazo nuna zo Yohane Mak, nung Yerusalem nape

atu baina. Nung Pauloto Petorora soumani yero nasaninauna. Nung Yesura ungwe ewiya Roma emo dubu menezazagairo aratamaese aeno gaena. Roma emo awongputoungne sero putoung paso didinasani nauwa. ArareMakmene Yesura ungwe gainasani buro putoungne aunetani putoungne Yesu mene nasani nauna auna ungwe-maungwe yena.

Yohane ge ou zayero suwao emo amimene ge tugatanasani nauna.

Mt 3:1-12; Lu 3:1-9, 15-17; Yo 1:19-281 Yesu Kristo Tuwa Bayaura Mani auna Bowi

Iwaing eyero kasa yena era. 2Porofete zo yazo nunaYesaya mene bukura ge ewiya gaenu mitoiya era,Ewiya gipu! Na bowi sao emo nana iyengtarinena.

Nung gitau yero nagibo nina kora yariniya.3 Nung eu yanawira atu wawa sero eyerosiniya, “Tuwara nagibo awiya kora yepu ko-rosae.”

4Yesaya mene ge ayero gaena deka ayero Yohanege ou zayero suwao emo amimene eu atu mitasanige putoungne sinaunu nigiti nasani nauwa. Eyerosinauna, “Niye dubo darawa yero nao memeko ni-nae duwaya giro aune na niye ge ou suwarinena.Ayero yaya aune Tuwa Bayau mene pasena ni-nae disai aung yariniya.” Ayero sero nauna ara.5 Yudaya tawingna emo bauno arita napo bainaYerusalem auna emo bauno apakana amimenenuna-una baungno pasena nunae keregati nauwaaune nung awong ou Yodan auna atu ge ou susunauna arauwa.

6 Yohanena mo awiya wo kameli tumiza purogaewa ara. Ipura geing nuna awiya wo aingsoara. Nung koware aune pika ou amaze mininauna.7Yohanemene Tuwa Bayaura ge eyero sinauna, “Nagitau nena, arata na putoung aung. Ora emo zoago bariniya auna putoung bainakama. Nune nadaigatiniya ara. Na utero te soga nuna-una angsiawiya besao ine teng oko ara.* 8 Nane ge ou gegeniye eno pugena pumeya, arata nune mene zo geou Owenone niye eno pugai pumarineya.” Ayerosinauna arauwa.

Yohane mene Yesu ge ou suwena.Mt 3:13-17; Lu 3:21-22

9 Ayero newa aune Yesu napo Nasarete Galilayatawingna mitiya auna atu bunu Yohane mene nungou Yodan auna atu ge ou suwena ara. 10Ayero yenuYesu oura atu wiwiti nenu uriti gausenu Owenomene nuna-una towari sero ni audubo ine yerowowosinenu gigina. 11 Diti yero gosinenu ge zoeyero uritira atu wosina, “Ning mani nana. Ning yodingya nana. Na ning giro yawa yawa nena.”

Sanda mene Yesu etegari yena.Mt 4:1-11; Lu 4:1-13

12Gewosinu Owenomene nung puro eu baungna.13Eu baungnowari be 40mitaunu Sandamene nungetegari yena. Yesu eu wo somara atu nenu angelomene nung kora yewa.

Yesu nung Galilaya atu buro nuna zayena.Mt 4:12-17; Lu 4:14-15

14 Emo ena mene Yohane puro bunao gare pu-gaiwa aune Yesu mene Tuwara Bowi Iwaing awiyasero sero yero baung Galilaya yena. 15 Galilayabaungno eyero sena, “Be kasa yetiya. Tuwa Bayaunata tuwa yero nariniya auna be kasa yetiya. Niyedubo darawa yero Bowi Iwaing nigipu me yae.”Ayero sena arauwa.

Yesu mene emo siwongpatige nung ago yaese seroyausena.

Mt 4:18-22; Lu 5:1-1116 Yesu mene ou nazi Galilaya auna bage atu

nete Simon meta nuna Anderea awongto wo buronasani nauwato amimene moga oura papatinewatogigina ara. 17 Giro awongto eno eyero sena, “Nitobungputo, na ago yaeto. Na nito gipana emo baunopumao emo yaeto.” 18 Ayero senu giro awongtomoga nunato atu doro Yesura ame bamuwatoara. 19 Yesu mene nupema maingkoka bage-bagebaungno menetatore etobe yazo nunato YakobotoYohane, awongto Zebedira mani, amimene wangnaatu mitasani moga kora newato awiya gigina.20Giro yausenu awongto maung nunato Zebedi aw-isore wangna atu doro Yesu aune dema bamuwatoarauwa.

Yesu mene iwae emo zora-una atu tunena.Lu 4:31-37

21Awong baung napo Kapaneam yewa. Atu newaoregaora be yazo nuna Sabat awiya kasa yenu gironung Yuda emora yere ibu auna toiro awong enoge tugata yena ara. 22 Nung ge tugata nenu awongge nuna nigiro wawong di gapunewa ara. Awiyanoeno okowata, nung gera susuwa mene ge dirobaingtina, awiya sao tauyao ge gipao emo nunaegipinauwa awiya doro daigairo putoungne sena ara.23Ayero gipinenu emo zo iwaemene nuna una toiromitina amimene yere ibu nunae-una atu kasa yena.24 Kasa yero ge betero eyero sena, “Yesu Nasaretenapora emo, ning no yari sero nanae-una butunesi?Ning nae sisigari sero butunesita nowa. Na susuwanina gosinena. Ning Tuwa Bayaura mani wosewazebao.” 25 Ayero sena ara, arata Yesu mene iwaetunero eyero sena, “Ning ge doro nung doro baung.”26Ayero senu giro iwae mene emo awiya denu angziapunenu iwae be kerero aiyamama sero nung dorobaungna ara. 27 Ayero yenu emo bauno mene girowawong di gauno gewina-se nasani atata yero sewa,“Ewiya noiye? Nung gipao ge seka zo gipiniya. Nungemo putoungne ine yero ge sinoi nona apakana genuna dipunowa. Iwae dema ge nuna dipunowa.”28Ayero sewa bowi nuna amimene baungnoGalilayatawingna teng yena ara.

Yesu mene Petorora imeti kora yena.Mt 8:14-15; Lu 4:38-39

29 Yesu buro-mani nuna aune dema ayero yeroyere ibu doro Simonto Andereara-una gare toiwaYakoboto Yohane awongto aune dema toiwato.30 Simonna imeti mene yaya taung kokoni yaopuro apegairo mitinu giro awong bowi nuna Yesueno sewa ara. 31 Sewa giro Yesu mene nuna-una

* 1:7: Soremao Ge zo Matiu 3:11 auna atu mitiya awiya gi.

Page 41: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 1:32 38 MAK 2:17baungno wawong nuna ininu iropunu taung kokoniyao awiya aung yenu nung nona nunae sairo pu-gainu miniwa arauwa.

Yesu mene emo bauno dubu baina awiya kora yena.Mt 8:16-17; Lu 4:40-41

32 Ture itinenu awong emo bauno yayare auneemo bauno iwae puro nasani nauwa awong awiyapuro nuna-una kasa yewa. 33 Ayero yewa naporaemo bauno apakana amimene be towaora atu wina-mise yero towari sero yewa. 34 Yesu mene senuemo bauno daigairo yaya ewe-pape puro nasaninauwa amimene iwaing yewa. Iwae daigairo tunenubamuwa. Iwae mene nung gosinauwa, arare nungawong ge sao awang senu awong ge sao ine teng okoyewa.

Yesu nung Galilaya tawing ziuno buro yena.Lu 4:42-44

35 Pingne iya oko gaore nung iropuro garo dorosoma zo emo bauno aung auna baungno isa sinenu36 Simon aune emo ena nung aune dema nauwaamimene nung kau yero baungno, 37 taungno eyerosewa, “Emo bauno apakana ning kauneya.”

38 Ayero sewa nung eyero sena, “Napo babuzenugu miteya auna dema babarinenane. Atubaungno na Tuwa Bayaura ge awong eno sane.Noeno okowata, na buro awiya eno bumuwang.”39Ayero sero nung yere ibu nunae Galilaya tawingnamitauwa auna baungno Tuwa Bayaura ge tugatanasani iwae ena tuni nasani nauna arauwa.

Yesu mene emo zo bozo tauyaore awiya kora yena.Mt 8:1-4; Lu 5:12-16

40 Yesu tani ayero nenu emo zo bozo tauyaoremene Yesura-una buro boma gaero koing gairoeyero sena, “Ning putoung nina mitiya, arare ningna kora yari yero giro kora yasa iwaing yarinena.”41 Ayero senu Yesu mene nung yo yenu giro nungkora yari serowawong pugairo nung dingyero eyerosena, “Yore, na ayero yari kotupunena. Taungnina iwaing kasa yaise.” 42 Ayero sinenu bozotauyao nuna mena soyewa taung nuna iwaing yena.43 Ayero yenu Yesu mene nung mena babaise seroge tauyao nung eno eyero sena, 44 “Tani ning enoyetena auna bowi awiya emo zo eno oko sase. Arataning baung, taung nina awiya pirisa eno gipasa gae.Ayero nasani nona Mose mene Tuwa Bayau enopugaese sena, awiya pugasa yaya nina aung yetiyaauna susuwa giro baingtarineya.” 45 Ayero senuemo awiya garo doro baungna ara. Arata nung emobauno daigairo aeno ge sinasani auna bowi awiyasero sero yena. Arare Yesu mene napo zota zoraemo bauno auna ditira babao ine teng oko yenu gironung soma emo bauno aung auna baungnomitaunuemo bauno euna aune ouna aune ayero nuna-unakasa yero nauwa arauwa.

2Yesumene emo zo tewawong amao awiya kora yena.Mt 9:1-8; Lu 5:17-26

1 Wari be ena aung yenu Yesu mene nupematera baung Kapaneam yenu emo bauno meneYesu kapete nuna gare gairo mitina awiya nigiwa.2 Nigiro emo bauno daigairo mene nuna-una buroaugaiwa garomokore bautare apakana beburo aung

yena ara. Ayero yewa nung Tuwa Bayaura geawong eno sinasani mitinu 3 emo ena mene emozo te wawong amao awiya puro bumuwa ara. Emosiwongpatige amimene emo awiya diungno purobumuwa. 4 Arata emo bauno witao mitiwa, arareawong Yesura-una nugu babao ine teng oko yenugiro awong garo eno nung wese mitina atu be yeroemo gogare awiya pugaiwa wosina. 5 Ayero yewaYesu mene inao nunae giro mani yayare aeno eyerosena, “Mani nana, na pasena nina disinena.” 6Ayerosenu Yudara sao tauyao ge gipao emo ena meneeyero kotupunasani mitiwa, 7 “Emo emimene TuwaBayau mene yaine niya. Emo zo mene pasenadisao ine teng oko. Awiya Tuwa Bayaura burogege.” 8 Ayero kotupunewa giro Yesu mene awongkotupunewa awiya mena yetine yero giro awongeno eyero sena, “Niye nono yero ayero kotupunei?9 Name emo yayare aeno, ‘Iropu, ang yase’ tebebaayero sanane nung oko ang yao yariniya, awiyaname meng garinenane. Noeno okowata, emobauno mene ge naname gaya ge iwao yariniya.Arata name, ‘Na pasena nina disinena,’ tebeba ayerosarinenane, awiya name meng oko garinenane.Noeno okowata, emo bauno mene ge naname-uname awiya gao ine teng oko. 10 Arare na pasenadisaora putoung puro tawingna etu nona, awiyagaese sero na ge ewiya dema nung eno sarinena,11 Na ning eno eyero sinena: Iropu, awao masigogare nina puro garo nina-una babase.” 12 Ayerosenu nung iropuro awao masi gogare nuna puroemo baunona diti mokora atu garo doro baungnaara. Ayero yenu awong wawong di gauno TuwaBayau bowi yero eyero sewa, “Name tani eyao inegitau oko gao.” Ayero sewa arauwa.

Yesu mene Lewi yausena.Mt 9:9-13; Lu 5:27-32

13 Yesu mene soma awiya doro ou nazira nugunupema baungnu emo bauno apakana mene nuna-una kasa yewa ge tugata yena ara. 14 Atu nawegaro awiya doro bautunete emo zo yazo nuna Lewi,nung Alifayora mani, nung amimene takis pugaoragare atu adungno mitinu giro nung eno eyero sena,“Ning na ago ye.” Ayero senu giro nung iropuronung ago yena arauwa.

15 Yesu mene Lewira-una gare baungno adungnonona mininasani mitinu takis pumao emo auneYudara sao tauyao ge dao emo daigairo amimeneYesu buro-mani nuna aune dema adungno mitiwa.Emo ayetugao daigairo amimene Yesura ame nasaninauwa. 16 Arare Farisayora sao tauyao ge gipaoemo ena mene Yesu takis pumao emo aune Yudarasao tauyao ge dao emo aune dema nona mininasanimitina, awiya giro buro-mani nuna eno eyero sewa,“Nung nono yero takis pumao emore ge dao emoaune dema nona mininiye?” 17 Ayero sewa Yesumene ge awiya nigiro awong eno eyero sena, “Emoyaya aungmene doktara-una oko bautunowa. Arataemo yayare mene gege doktara-una bautunowa. Naemo nao nunae pewayao asinowa awiya yausari okobumuwang. Arata na emo pasena yao emo awiyayausari bumuwang.” Ayero sena arauwa.

Tani nona seminaora.Mt 9:14-17; Lu 5:33-39

Page 42: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 2:18 39 MAK 3:2118 Be aune Yohanena buro-mani aune Farisayo

awong amimene nona minao semini nasani mi-tiwa. Arare emo ena mene buro Yesu atata yerosewa, “Susuwa noeno Yohanena buro-mani auneFarisayora buro-mani amimene nona seminineyaburo-mani nina mene nona oko seminao yero nei?”19 Ayero sewa Yesu mene awong eno eyero sena,“Emo bauno ataora bonene nasani mitaya emonung bauno atariniya amimene awong aune demanariniya be aune nona seminaese saya nigarineita?Aung arauwa. Awong emo aune dema narineya beaune seminaese saya oko nigarineya. 20 Arata agoemo awiya iwo mene puro babaya aung yariniyabe aune awong nona seminarineya. Deka ayaoine na eno yaya aune buro-mani nana mene nonaseminarineya.” Ayero sena arauwa.

Gipao ge sekare mature dema tairo pugao awangsena.

21Yesu mene eyero sena, “Name mo toto yangta-gairo gayari sero mo be seka puro mo asora atu okogainonane. Ayero yarinenane, awiya mo seka menewatimaimoaso awiyanupemakerai toto bainakamayariniya. 22 Nupema, name ou wain seka puromeme aingso matura oko sukupunonane. Ayeroyarinenane, awiya ou wainmene daing yero titiseromeme aingso misero pisai kerai ou wainne memeaingsore awiya gera yarinenane. Nameouwain sekapuro meme aingso sekara sukupunonane.” Ayerosena arauwa.

Sabat iya be aune buro yao awang sewa auna ge.Mt 12:1-8; Lu 6:1-5

23 Sabat iya be zore Yesu buro-mani nuna aunenagibe atu bautunete wuit buro zo buwagati nasaniburo-mani nuna mene wuit me kowero miniwa.24 Ayero yewa giro Farisayo mene nung eno eyerosewa, “Sao tauyao ge mene awong buro zo Sabat iyabe aune yao awang siniya awiya neya, gosinesita?”25 Ayero sewa Yesu mene awong eno abena eyerosena, “Niye ungwe zo Dawidi aune emo ena nungaune dema nauwa, awong nona minao aung, meriapunasani mitiwa auna ungwe awiya niye oko nigaomene saine neya, awiya! 26 Abayata mene pirisabaina yero nasani nauna be aune Dawidi meneTuwa Bayaura ibu auna toiro ame Tuwa Bayaura be-naungna pugati nasani nauwa awiya minina. Ameawiya awong wosao mene minaese sao oko. Pirisagegemeneminaese sao ara. Arata Dawidimene ameawiya puro dubu nuna eno pugainu miniwa TuwaBayau mene giginu meko oko yena.” 27 Ayero serosusuuno eyero sena, “Tuwa Bayau mene Sabat iyabe amimene emo bauno soremaise pugaina. Arataemo bauno mene Sabat iya be awiya soremaeseoko pugaina. 28 Arare na Emora Mani mene nonaapakana auna Tuwa yero nona amimene Sabat iyabe auna Tuwa dema yero nona.” Ayero sena arauwa.

3Sabat iya be zore Yesu mene emo wawong meko yao

zo kora yena.Mt 12:9-14; Lu 6:6-11

1 Yesu mene yere ibura nupema toiro emo zowawong amao atu mitinu tauna. 2 Emo baunoatu mitiwa amimene Yesu anuwing nasani “Nung

emo yayare awiya Sabat iya be eune kora yarinita?”asero etuti nasani mitiwa. Awong Yesu gera pu-gari sero kotupu nasani newa, 3 arare Yesu meneemo wawong amao aeno eyero sena, “Era gapo.”4Ayero sero nung atu awong eno eyero sena, “Nametani iwaing Sabat bere yanane teng yarinita, tanimeko yanane teng yariniye? Ora name emo baunosoremanane iwaing yaya teng yarinita, emo gerayananemagayaya teng yariniye?” Ayero sena, arataawong bora-bora yero mitiwa. 5 Ayewa nung diti-dati yero tini kapenu nupema kotumaomeko nunaegiro awong eno yo-aungno moko nuna zi sinenugiro emo aeno eyero sena, “Wawong iteti.” Ayerosenu wawong itetinu wawong iwaing nupema yena.6Ayero yenu Farisayomene ibu doro kasayeromenabaungno Herodera Pati memba ena aune dema au-gairo Yesu daya magayaise auna nagibo tamari seroyewa arauwa.

Dubu baina mene ou nazira nugu atu augaiwa.7 Yesu buro-mani nuna aune baung ou nazira

yewa ara. Galilaya emo bauno dubu bainakamamene nung aune dema bamuwa. Ayero yewa emoYudaya tawingna aune 8 emo napo Yerusalemnaaune emo Idumia tawingna aune emo ou Yodanenabara aune emo napo Tayato Saidonna amimeneburo apakana Yesu mene nasani nauna auna genigiwa, arare awong witao amimene nuna-una bu-muwa. 9 Ayero yewa nung buro-mani nuna enoeyero sena, “Emo bauno ewezoware na patowi serowang zo sosero kora yero nugu pugaipu mitae.”10 Ayero sena, noeno okowata, gitau nung emoyayare daigairo awiya kora yenu giro emo baunoyayare apakana amimene nung dingyari sero wina-mise nasani mitiwa. 11 Arare emo bauno iwaenunae-una mitiwa amimene nung giro te nuna-unazuwero aiyamama sinasani eyero sinauwa, “NingTuwa Bayaura Mani.” 12 Ayero sinauwa Yesu menege tauyao iwae eno sinasani awong susuwa nunaemo ena eno keregao awang sinauna.

Yesu mene buro-mani nuna 12 yangtagairo puna.Mt 10:1-4; Lu 6:12-16

13 Yesu mene diri witiro emo ena ara taungnoyausenu nuna-una bumuwa. 14Nung awong yangta-gairo kora yero emo 12 puro burora pugairo awongnung aune dema naese sena. Nung awong iyengtaiTuwa Bayaura ge saese, 15 o iwae tunaora putoungawiya pumaese sena ara. 16 Nung buro-mani 12yangtagairo puna auna yazo nunae era: Nung yazoseka Simon eno pugairo Petoro asena ara. 17Yakobonung Zebedira mani aune meta nuna Yohane aunayazo seka Boanege asena ara. (Ge naname-una,“Bibiyara mani.”) 18 Anderea, Filip, Batolomiu,Matiu, Tomas, Yakobo nung Alifayora mani, Tadias,Simon Zelote, 19Yudas Iskeriot nung Yesu keregairoiwora waweng pugao emo.

Yesumene buro-mani awiya burora pugairo aunenung doro baung nuna gare yena.

Ena mene Yesu eno eyero sewa, “Bielsebul menenung sorepunoi buro yero noiya.”

Mt 12:22-32; Lu 11:14-23; Lu 12:1020 Emo bauno daigairo mene nupema Yesura-una

bumuwa nung aune mani awiso nuna aune awongnonaminaora be daigaiwa. 21Ayewa giro dubu nuna

Page 43: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 3:22 40 MAK 4:20ena mene ge awiya nigiro, “Nung dau yaine niya,”asero nung sorari bamuwa ara.

22 Yudara sao tauyao ge gipao emo ena meneYerusalem atu wosiro buro eyero sinasani mi-tiwa, “Iwae yazo nuna Bielsebul amimene nuna-una toiro mitiya. Arare iwaera gitau yao amimenenung sorepunoi iwae tuninoiya.” Ayero sewa ara.23Arare Yesu mene emo bauno yausenu bumuwa gepungyao ena awong eno eyero sena, “Sanda menenono yero nutope tunariniye? 24 Napo dekaongkaauna emo bauno mene gausero wina-de yarineya,napo awiya tauyao oko mitarineya. 25 Ora dubu zogausero ge wina-se nasani iwo wina-ye yarineya,dubu awiya tauyao oko mitarineya. 26 Sanda menenutope iwo nuna yero putoung nuna gausero nar-iniya, awiya nung tauyero mitao teng oko yariniya.Putoung nuna aung yariniya. 27Name emo putoungbainane zora wau apakana pumari sero gitau emoawiya bunero aune nuna-una gare toiro wau nunaapakana pumarinenane ara. 28 Na memoko sananigipu. Emo baunona pasena apakana arita TuwaBayau izao ge nunae awiya disao teng niya. 29Aratazo nung Oweno izariniya emo auna pasena disao ineteng oko ara. Pasena nuna mitao gege mitariniya.”30 Yesu ayero sena. Awiya noeno okowata, awongnung eno eyero sewa, “Iwae mene nuna-una toiromitiya.”

Yesura ai metamaine.Mt 12:46-50; Lu 8:19-21

31Ai nuna aune metamani nuna awong buro garobautara atu dopero mitasani Yesu nunae-una baisesewa. 32 Asewa emo bauno dubu baina Yesura-unanugu adungno mitiwa amimene nung eno eyerosewa, “Ai nina aune metamani nina amimene ninggari sero buro bautara atu dopero miteya.” 33Ayerosewa nung abena eyero sena, “Ai nana metamaninana awiya nami i?” 34Ayero sero nung emo baunonuna-una nugu adungno mitiwa awiya gosinasaniditi-dati yero eyero sena, “Emo bauno emimeneayamani nana aune metamani nana aune neya.35 Emo bauno Tuwa Bayaura ge nigiro dipunowaamimene metamani numono aune ayamani nananeya.” Ayero sena arauwa.

4Emo zomene nonawebure atu sesena auna ge eniya.Mt 13:1-9; Lu 8:4-8

1Yesu nung ou nazira nupema baungno ge tugatanenu emo bauno daigairo nibamu amimene nuna-una kasa yewa. Ayewa giro nung senu wang isewawosinu nungwitiro adungnomitinu emo bauno ditibainane mene bage atu mitiwa. 2 Atu mitiwa nungawong eno ge eniya ena sinasani ge witao awongeno tugata nasani yena. Tugata nasani awong enoeyero sena, 3 “Sana nigipu. Emo zo mene nonawe bure atu sesari baungna ara. 4 Baungno nonawe sesinenu we ena nagibe atu wosiwa ni mamanimene taungno miniro aung yewa ara. 5 Ora we enaawiya tawing daba tame atu paka yero mitina aunaatu wosiwa ara. Tawing awiya sori oko wiyai yao,arare we amimene mena koso yewa ara. 6 Tatainunae deka ayero imokore oko bauna, arare warimene witiro kokoni yenu irara yero magayero aung

yewa ara. 7 Ora we ena awiya tawing iwe enamitiwa auna atu wosiwa ara. We awiya iwere demaapakana teng-temo pusasa yero iropuro iwe menenona awiya anenu me oko iyao yena ara. 8 Ora weena awiya tawing me gawire auna wosiro iropurozaunomewitao iwa ara. We zora me 30 inu, we zorame 60 inu, we zora me 100 ina.” 9 Ayero sero sena,“Zo nung dawongne mene ge awiya nigaise.” Ayerosena arauwa.

Yesu mene ge eniya sinauna auna susuwa.Mt 13:10-17; Lu 8:9-10

10 Emo bauno zanewa aune emo ena mene Yesuaune dema nauwa arita buro-mani nuna 12 awongamimene ge eniya sena auna susuwa gari sero nungatata yewa. 11 Atata yewa giro nung awong enoeyero sena, “Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniyaauna ge pungyero mitoiya, auna susuwa awiya niyeena mene nigaese sao mitiya ara. Arata ena awiyasusuwa nuna pungyero mitai ge eniya gege sananigaese sero sinona. 12 Porofete Yesaya mene geeyero gaena,Awong dubo kapete gairo nao sekara naya na

Tuwa Bayaumene pasena nunae disoni sero,awong diti moko nunae mene gaese, arataoko giro baingtaese. Awong ungwe nigaese,arata ungwena susuwa oko nigiro baing-taese.

Tuwa Bayau mene ayero sena, arare na ge eniyagege awong eno sinona.” Yesu mene ayero senaarauwa.

Nona we bure atu sesaora ge eniya auna susuwakeregaina.

Mt 13:18-23; Lu 8:11-1513 Yesu mene ayero sero awong eno eyero sena,

“Niye ge eniya auna susuwa awiya oko gao neita?Arare niye nono yero ge eniya ena auna susuwagiro baingtarinei? 14 Susuwa nuna eyao era: Emowe urari sesinoiya amimene Bowi Iwaing auna gewe urinoiya. 15 Arata emo bauno enana duboawiya nagibora tawing tauyao ine. Awong BowiIwaing nigitinowa Sanda mene mena buro BowiIwaing dawong nunae-una toitinoiya awiya sori-noiya. 16 Deka ayao ine emo bauno ena awongtawing gawi aung daba tame paka yeromitoiya ayaoine ara. Awong uritira ge nigiro mena puro yawayawa nowa. 17 Arata awong tatai aung. AwongTuwara nagibo awiya be maingkoka gege ago yeronema aune emo bauno mene uritira ge eno iwoawong eno yero nowa giro awong mena nagiboawiya dotinowa. 18 Emo bauno ena mene awongtawing iwe mekore ine ara. Awong amimene uritirage nigitinowa, 19 arata awong tawingna nona enokotung-katung nasani wau moni eno yawa yawanasani nona apakana aeno dubo-dubo nasani nowa,arare tani ayao amimene uritira ge worinowa meoko kasa yao noiya. 20 Arata emo bauno ena menezo tawing me gawire ine. Awong amimene uritirage nigiro pu dube gairo me tapunowa — ena 30, ena60, ena 100.” Ayero sena arauwa.

Damana waegao au apero wese atu pungyao aunage.

Lu 8:16-18

Page 44: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 4:21 41 MAK 5:1721 Yesu mene awong eno eyero sena, “Name

damana gaero puro au wese apero pugati nonineta?Aung arauwa. Ora namedamana awiya garo bautarapugati nonineta? Aung arauwa. Name damanagaero gerura atu ikogati nonane. 22 Nona pungyaoapakana ago kasa daung yarineya. Nona angayaoapakana ago kasa daung yariniya. 23 Zo nungdawongne mene ge ewiya nigaise.” Ayero senaarauwa.

24 Nung awong eno eyero sena, “Ge nigitinowaawiya nigiro baingtipu. Niye nona emo baunoeno pugarineya teng Tuwa Bayao mene niye enopugariniya. Nona aune nona enane kapetegariniya.25 Tuwa Bayau mene emo zo ge me ena puro noiyaaeno ge me bainakama pugariniya. Ora emo zo geme maingkoka gege puro noiya auna ge me awiyaTuwa Bayau mene sorero pumariniya.” Ayero senaarauwa.

Nona we urinowa baitinoiya auna ge eniya.26Yesu mene eyero sena, “Tuwa Bayau nata tuwa

yero nariniya auna susuwa awiya eyero mitiya:Emo zo mene nona we buro nuna-una urinoiya.27Nonaweureronung awiro-dutiro anemawemenekosonoi aune emo amimene we koso yaora susuwaoko giro baingtao noiya. 28 Tawing mene nungnutope gawi nona eno pugatinoiya. Gitau kosoyero kasa yero aune me wuzi noiya. Ayero yeroaune me titisinoiya ara. 29 Titisero sau itinoi auneemo amimene minaora be kasa yetiya asero giroemo ena iwi gegeru yaore nona pumaese sero burepugatinoiya.” Ayero sena arauwa.

Mastet me auna ge eniya.Mt 13:31-32; Lu 13:18-19

30Yesu mene eyero sena, “Tuwa Bayau nata tuwayero nariniya auna susuwa awiya pu nora gairosarinenine? Name susuwa awiya keregari seroge pungyao nora pugairo sanane teng yariniye?31Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna susuwaawiya i zo yazo nuna mastet asinonane auna me inearauwa. Emo mene i me awiya bure atu urinowa.I me awiya tawingna i me apakana miteya aunawosao nunae ara. 32 Arata urinowa mena baironona we ena bure atu urinonane awiya apakanadaigairo baina noiya. Ayero noi bowang nunababuze kasa yero nowa ni mamani mene utungnuna-una buro bowangna atu uwang gapunowa.”Ayero sena arauwa.

Yesu nung ge eniya gege sinauna.Mt 13:34-35

33Yesumene ge eniya witao sinasani Bowi Iwaingemo bauno eno sero nauna ara. Nigao nunae aunateng sinauna. 34Nung ge eniya gege awong eno seronauna. Arata buro-mani nuna nata nung aune demamitima nauwa giro be aune nung ge auna susuwaawong eno keregairo nasani nauna arauwa.

Yesu mene senu bisi baina binono dena.Mt 8:23-27; Lu 8:22-25

35 Be aune ture inu Yesu mene buro-mani nunaeno eyero sena, “Name ou nazi buwagairo enabarababanene.” 36 Ayero senu giro awong emo baunodubu baina awiya doro Yesu wangna atu kayeromitinu giro nung puro bamuwa. Wang ena awong

aune dema bamuwa. 37 Bautu newa bisi yanakanasunu kakawa mene wang nosari sero nena. 38 Beawiya Yesu nung wang age baungno ziyo guto zopugairo apegairo auriti awinena. Arare awong nunguwero nung eno eyero sewa, “Gipao emo, namemagayari sero nenane era, awiya ning gosinesita?”39 Ayero sewa nung iropuro bisi gona yero kakawaeno eyero sena, “Ning aung ye. Bisi sero mitiung.”Ayero senu soma bisi binono denu 40 nung awongeno eyero sena, “Niye nono yero yo bainakamamininei? Niye inao aungta nowa?” 41 Ayero senuawong yangka sero eyerowina-se yewa, “Emo ewiyanono yao i? Nung sesi bisi oure dema ge nunadipunei?” Ayero sewa arauwa.

5Yesu mene emo dau zora-una atu iwae tunena.Mt 8:28-34; Lu 8:26-39

1Yesu buro-mani nuna aune awong ou nazi buwa-gairo enabara kasa yewa. Tawing awiya Gerasaemora tawing. 2 Yesu wangna atu witinu emo zoiwae nuna-una toiro mitauna amimene biritira atuburo Yesura-una kasa yena. 3 Emo awiya biritiradaba umana atumitasani nauna. Emo zomenenungsaniro bunaine yao teng oko. Angsi tauyao yazonuna seni awiya dema teng oko yao ara. 4Gitau emomene te wawong nuna seni mene buninauwa, aratanung wawongna seni watipu naunu kasugatinaunutera seni deka ayero dedunaunu kasugatinauna ara.Emo zo mene nung saniro isiyao ine teng okoamimene nauna. 5 Pingne iyare nung biritira atunasani diri atu nasani wawa sinasani nuka nutopedabamene kapinasani nauna. 6Nung amimene ake-ina atu mitete Yesu giro sungno buro Yesura-unaatu zuwero koing gairo 7yausero aiyamama sinasanieyero sena, “Yesu, ning Tuwa Bayau ika mitoiyaauna Mani, amimene na eno no yari butunesi?Na Tuwa Bayaura ditira atu sinasani ning na okodasese sinena.” 8 Emo amimene ayero sena, noenookowata, Yesu nung eno mena eyero sena, “Iwae,ning emo ewiya doro baung.” 9 Arare Yesu menenung atata yero sena, “Yazo nina aweni?” Ayerosenu abena eyero sena, “Yazo nana Dubu Baina.Noeno okowata, nae dubu bainakama.” 10 Ayerosero ge betinasani Yesu eno eyero isa sena, “Iwaetunasa ake oko babae.”

11Arare napo pu witao diri deungna atu nona kaunasani mitiwa giro 12 iwae mene Yesu eno yauseroeyero sewa, “Nae tunasa pura-una towanene.”13 Ayero sewa giro Yesu mene eyero sena, “Ayeroyepu.” Ayero senu iwae mene emora-una atu kasayero doro pura-una toiwa pu mene sungno kowarabaungno ou nazira gugute gairo ou miniro mamagayewa ara. Pu auna zare nunae awiya 2,000.

14 Pu diya yao emo amimene zanero baungnoemo nape mitiwa aeno sero emo wo bogara mitiwaadema sewa giro awong tani kasa yena awiya garisero bumuwa. 15Awong Yesura-una buro emo gitauiwae witao nuna-una mitauwa nauna amimene moawiro kotumao iwaing puro adungno mitina awiyagiro awang yewa. 16Emo ena tani emo auna-una atukasa yenu gigiwa amimene ge ungwe awiya yewa.Nupema tani pura-una atu kasa yena awiya dematugata yewa. 17 Ayero yewa emo bauno mene Yesu

Page 45: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 5:18 42 MAK 6:10yausero tawing nunae ozaung doro babaise sewaara. 18 Ayero sewa Yesu wangna wiwitinenu emogitau iwae nuna-una mitiwa tunena amimene Yesueno isa sero nung aune dema nari sena. 19 ArataYesu mene “Aungwa” sero nung eno eyero sena,“Dubu nina-una baungno Tuwa mene ning ao-diro tani iwaing ning eno yetiya awiya se nigae.”20Ayero senu nung baungno tawing yazo Dekapolis(ge naname-una, “Napo wawong etobe”) auna kasayero tani Yesu mene nung eno yena auna ungwetugata-magata yero yenu emo bauno apakana beangyero ge nuna gege nigiti nasani nauwa.

Yesumene bauno zo kora yero Yairoramani baunodiuwenu iropuna.

Mt 9:18-26; Lu 8:40-5621 Yesu wangna witiro ou nazi nupema buwa-

gairo enabara kasa yero bage atu mitinu emobauno daigairo mene nuna-una kasa yewa. 22 Kasayero mitiwa yere ibura simai emo zo yazo nunaYairo amimene Yesu giro nuna-una baungno koinggairo 23 isa sero eyero sena, “Mani baunodi nanamaingkoka amimene magayari sero niya. Ningbung. Ning mani kora yari sero giro wawongnina nuna-una tame pugasa nung iwaing yero nar-iniya, awiya gosinena.” 24 Ayero senu Yesu menenung aune dema baungna. Bautunenu emo baunodaigairo mene nung aune dema bautunasani nungpu towang gairo puro bautunewa.

25 Anewa bauno zo awong aune dema bautunenaamimene yu pupunasani nawe dunu dawang 12aung yenu yu pupunauna awiya oko soyao. 26Nungdokta witao auna-una bautu naunu awong yayanuna aung yaise buro yero nauwa, arata yayanuna oko aung yao naunu nung yaya bainakamatapunasani nauna ara. Nung wau moni nunaapakana pugainu aung yena, arata yaya oko aungyao yena. Yaya bainakama kasa nasani nauna.

27 Arare nung amimene Yesura bowi nigiro emobauno dubu baina awiya gate-gate yero Yesura-una bautara kasa yero 28 nutope eyero kotungna,“Na taung wori nuna ding yero iwaing yarinena.”29 Ayero kotungno kasa yero Yesura mo ding yenuyu nuna mena soyenu Yesu mene nung kora yenuyaya aung yena awiya gigina. 30 Ayero yenu Yesumene kora yaora putoung auna yatu nung dorobaungna awiya yetine yero giro emo bauno dububaina auna towang atu mena kapetegairo eyerosena, “Awe mene taung wori nana ding yetiye?”31Ayero senu buro-mani nunamene nung eno eyerosewa, “Emo bauno dubu baina mene ning misineya,arare ning nono yero ‘Awe na ding yetiye?’ asinesi?”32 Ayero sewa arata Yesu mene, “Awe mene na dingyetiye?” asero gari sero diti-dati yena. 33 Anenubauno amimene tani Yesu mene nung eno yenaawiya giro yangka sero awang nasani Yesura-unaburo te nuna-una zuwero susuwa nuna keregairosena ara. 34 Ayero yenu giro Yesu mene nung enoeyero sena, “Aya nana, ning inao nina-una iwaingyetesa. Arare ning yawa yawa nasani aune baung.Yaya nina oko kapete gariniya.”

35 Yesu mene ayero sinasani mitinu emo enamene simai emora-una gare atu buro eyero sewa,“Mani baunodi nina magatiya. Ning nono yeroburo baina Gipao Emo eno pugari sinesi?” 36 Ayero

sewa, arata Yesu mene ge sinewa awiya nigarisero dawong oko yawao yero yere ibura simai emoeno eyero sena, “Kotung-katung oko yase. Tumodiyaore gege neu.” 37 Ayero sero awong apakananung aune dema babao awang sero Petoro auneYakobo meta nuna Yohane ami gege nung aunedema babaese sena. 38 Awong baungno yere iburasimaira gare kasa yero Yesu mene emo bauno witaopasero zi sinasani mitiwa awiya gigina. Emo baunozi sinasani zibe nasani mitiwa. 39 Ayero newa giroYesu gare toiro awong eno eyero sena, “Niye noenogurutu sero mitasani zi sinei? Mani awiya oko ma-gayao. Nung auriti awiniya.” 40 Ayero senu awongnung pusugairo iwa. Arata nung awong awang senugaro doro bamuwa aune nung maina maung aireaune emo nung aune dema mitiwa awiya puro masimani mitina auna toina. 41 Toiro maina wawonginiro nung eno Yuda gera eyero sena, “Talita kumi.”Ge auna susuwa eyao era: “Zebi, ning iropasesesinena.” 42 Ayero senu mani awiya mena iropuroangyena. Dawang nuna 12. Ayenu emo baunomene wawong di gauno yangka sewa. 43Yesu meneawong susuwa awiya emo bauno ena eno sowi seroge tauyao sena. Ayero sero awong nonaminaomanieno pugaese sena arauwa.

6Nasarete emo bauno mene Yesu bauta potewa.Mt 13:53-58; Lu 4:16-30

1 Yesu mene napo awiya doro napo nuna-unabaungna. Buro-mani nuna mene nung aune demabamuwa. 2 Arare Sabat be kasa yenu giro nungyere ibu mokora toiro ge tugata nenu emo baunowitao mene ge nuna nigiro wawong di gauno eyerosewa, “Emo kotumao awiya natu tamiye? Kotu-mao tauyao nono yao mene nuna-una kasa yetiye?Nung nono yero tani emo bauno gitau oko gaoawiya yero noiye? 3 Emo ewiya nung kapenda.Nung Mariara mani arauwa. Nung Yakobo, Yosefe,Yuda, aune Simonna tato. Numono ai amono nunaname aune dema nowa.” Ayero sero awong Yesueno kotumao meko puro dubo mou yewa. 4 ArataYesu mene awong eno eyero sena, “Porofete awongemo yazore. Arata napo nuka nunae-una, o dubunuka nunae-una atu, o maung nuka nunae-una atu,awong emo yazo aung.” Ayero sena ara. 5Nung taniemo baunomene gitau oko gao nauwa awiya nunae-una atu yao teng oko yena. Arata nung wawongnunamene emo yayare dekaong-dekaong auna-unapugainu yaya nunae aung yena ara. 6 “Awong nonoyero na tumo oko diyao yero nei?” ayero kotungnogiro nung angyero napomamanikakara baungno getugata yena arauwa.

Yesu mene buro-mani nuna 12 burora pugaina.Mt 10:5-15; Lu 9:1-6

7 Yesu mene buro-mani nuna 12 yau senu bu-muwa iwae tunaora putoung awiya awong eno pu-gairo awong eto-eto baungno tere-taira yero buroyaese sero nung awong eno eyero sena, 8 “Nagiboranona zo oko pumae. Wo ma aung, zao aung,wau moni aung. Tung gege pungpu. 9 Te sogawosogarineya, arata taung wori etobe oko woso-gae. 10 Niye esewa yero napo zora baungno garo

Page 46: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 6:11 43 MAK 6:44dekaongka auna toiro mitasani buro baungno netenapo awiya duwari yero giro aune garo awiya dopu.11 Napo zo mene niye masi oko zuwao, o ge ninaeoko nigao yaya giro napo awiya doro susuwa nunaegaese sero popo awetununae te yo ninae-unamitiyaawiya dureregaipu wosae.” 12Ayero senu giro buro-mani 12 amimene baungno emo bauno eno eyerosewa, “Niye dubo kapetegaipu.” 13 Ayero sero iwaewitao tunero uweri emo bauno yayare witao auna-una yasagairo nauwa yaya nunae aung yero naunaarauwa.

Yohane ge ou zayero suwao emo awiya magayena.Mt 14:1-12; Lu 3:19-20; Lu 9:7-9

14Yesura bowi baungno emo bauno apakana taw-ing sero sero auna teng yena. Ayero yenu emotuwa zo yazo nuna Herode amimene Yesura bowinigina. Emo ena mene Yesu eno eyero sinauwa,“Yohane ge ou zayero suwao emo nung amimenemagayaora atu iropuna, arare nung tani putoungneyero noiya.” 15 Ena mene ayero sinauwa, arata enamene eyero sinauwa, “Nung Eliya.” Ora ena meneeyero sinauwa, “Nung porofete zo. Porofete gitaunauwa ayao ine.” Ayero sinauwa arauwa.

16 Arata Herode mene Yesura tani auna ge ni-giro eyero sena, “Na ge sewang awong Yohanenadubo kapewa magayena, arata nung nupema irop-uro niya.” 17 Herode mene ayero sena, noenookowata, gitau nung gorobo emo senu baungnoYohane bunero puro pu bunao gare gaiwa. Herodemene tani awiya bauno Herodia eno yena, aunasusuwa awiya eyao era: Herode mene meta nunaFilipra bauno puro atina ara. Bauno auna yazo nunaHerodia. 18 Ayero yenu giro Yohane mene Herodeeno eyero sena, “Ning meta nina-una bauno soreropuro aune dema nosa, awiya teng oko niya. Saotauyao ge gazaomitiya.” 19Yohanemene ayero senugiro bauno Herodia mene dung yero Herode nungYohane daise sinauna. 20 Arata Herode mene taniawiya oko yao yena. Noeno okowata, nung Yohaneawang yero nauna. Yohane nung emo pewayao,nung emo pasena aung, awiya giro awang yerosorero nauna ara. Yohane nung ge sinaunu Herodemene nigiro kotung-katung yero nauna, arata nungYohanena ge nigari aratapunauna arauwa.

21Arata Herodia mene Yohane dao magayaora beawiya tauna. Herode mene ai nung puna auna beawiya kasa yenu giro nung emo babuze nuna aunegorobo emora gitau yao ena aune Galilaya tawingnaemo babuze ena awong aeno ana-bonene yena.22 Be aune Herodia mene Yohane dao magayaoranagibo tauna. Awiya eyao era: Mani baunodi nunamene Herodera ibu auna toiro na bainakama wuinuHerode ta esewa nung aune dema mitiwa amimenegiro yawa yawa yewa. Ayero yewa giro Herodemenemani daungse aeno eyero sena, “Ning nona zota zonomaze ara taungno sasa giro pugarinena. 23 NaTuwa Bayaura benaungna sana tauyae. Ning nonano eno saisi — nona maingkokata nona bainakama— awiya saineba na ning eno pugarinena. Taw-ing nana agewa eno sarinesa, awiya pugarinena.”24Ayero senu nung doro baungno ai nuna eno eyerosena, “Na no pugaise sarineni?” Ayero senu ai nunamene eyero sena, “Yohane ge ou zayero suwao emoauna gitau ning eno pugaise sarinesa.” 25 Ayero

senu nung mena sungno Herodera-una baungnoeyero sena, “Yemeneka keune ning Yohane ge ouzayero suwao emo auna gitau taora pugairo pugasapumane.” 26 Ayero senu Herode mene kotunu tengoko yenu dubo nuna mou yena. Arata nung TuwaBayaura ditira atu ge senu tau yena, nupema emodemamitiwa amimene ge nuna gayawosao yao eno,27nung gorobo emo zomeneYohanena gitau kaperopuro baise senu baungno bunao gare atu dubo nunakapero 28 gitau taora pugairo puro baungno manibaunodi aeno pugainu puro ai nuna eno pugainaara. 29 Ayero yewa Yohanena buro-mani mene taniauna bowi nigiro giro baungno taung nuna purobaungno biritira atu mutewa arauwa.

Yesu mene emo 5,000 eno nona minao pugaina.Mt 14:13-21; Lu 9:10-17; Yo 6:1-14

30 Emo Yesu mene iyengtina amimene Yesura-una atu augairo ge tugata nasani buro yewa awiyaapakana nung eno sewa ara. 31 Anasani mitiwaemo bauno witao mene Yesura-una buro baungnoanasani newa Yesu aune buro-mani nuna aune nonaminaora be aung yena. Ayero yenu giro Yesumene buro-mani nuna eno eyero sena, “Bungpu.Name nata baungno soma emo bauno aungna atuoreganene.” 32 Ayero sero awong wangna witirosoma emo bauno aung auna babari bautunewa33 emo bauno witao napo sero sero auna meneawong bautunewa giro nai bage-bage gege gitaumena baungno kasa yero mitiwa ara. 34 MitiwaYesu wang doro witi ika yero emo dubu bainakamaawiya giro awong eno yo auna. Noeno okowata,awong pu mamani mene ai kau nasani nowa ayaoine. Ayao giro yo auno nung awong eno ge tugata-magata nenu 35 ture itinenu giro buro-mani menenuna-una nugu buro nung eno eyero sewa, “Somaewiya soma meko. Nona minao aung. Ture itiniya,36 arare ning emo bauno duwasa baungno nonaminao nunae pumari napo nugu-nagu miteya aunababae.” 37Ayero sewa nung eyero sena, “Ninae nonaminao pugaipu minae.” Ayero senu awong nungeno eyero sewa, “Nae baungno ame igiyao 200 kinamene zuma gaero awong eno puganane minaesesinesa?” 38 Ayero sewa nung awong eno eyerosena, “Ame igiyao niye nazigo i? Baungpu gae.”Ayero senu awong baungno giro nupema buro eyerosewa, “Ame wawong zore wo etobere gege miteya.”39 Ayero sewa nung emo bauno eno eyero sena,“Niye dubu sero dopero kanasi nezayao owiya naeroadungpu.” 40Ayero senu awongdubu sero adumuwa—dubu ena emobauno 100, dubu ena emobauno 50,ayero yero adumuwa ara. 41 Ayero yewa aune Yesumene ame wawong zore wo etobe awiya puro ditiyeuritira gairo Tuwa Bayau eno dange sero ame awiyaeegairo buro-mani eno pugaina ara. Awiya buro-manimene emo bauno eno pugaese sero ayero yenaara. Nung wo etobe puro zozoro gairo bono yenuemo bauno apakana amimene pumuwa. 42 Awongapakana miniwa teng yena ara. 43Teng yenu awongame itoto wo itoto awiya yangtagairo puro saka 12auna gaiwa teng yena. 44 Emo nona miniwa aunazare nunae awiya 5,000.

Yesu mene ou nazi tame angyena.Mt 14:22-33; Yo 6:15-21

Page 47: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 6:45 44 MAK 7:2345 Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena,

“Niyewangnawitiromusugairo enaba Besaida napegitau babarineya. Na emo bauno zanaese sero auneawong duwarinena.” 46 Ayero sero nung awong gi-tau iyengtinu bamuwa nung isa sari sero diri witinaara. 47 Atu isa sinasani mitinu ture itinenu maniawiso wangna bautunete ou nazi towang daungyewa ara. 48Atu bisi mene awong dero ibena abenanenu awong wang dawaora yaya tapunewa awiyagigina. Ayero giro iya gari nenu aune nung ou nazitame angyero nunae-una nugu kasa yena. Nungawong daigari sero nenu 49 awong nung ou tameangnena awiya giro nung ititi zota asero aiyamamasewa. 50 Awiya noeno okowata, awong nung giroawang yero te wawong ipena. Ayero yewa giro nungawong enomena eyero sena, “Niye tau yepu. Na ara.Awang oko yae.” 51Ayero sero nung wangna witinusoma bisi sena. Ayero yenu awong yangka sewa ara.52Awiya noeno okowata, awong tani Yesumene ameemo bauno eno pugaina auna susuwa oko gao. Ditidubore nunae oko zawagao.

Yesumene emo bauno dubu baina yayare Genesaretatu kora yena.

Mt 14:34-3653 Awong ou nazi buwagairo baung tawing yazo

Genesaret auna yerowang isewawitina ara. 54Ayeroyero wang doro witiwa emo bauno Yesu gaoamimene nung giro 55napo nugu-nagumitiwa aunasungno baungno emo bauno kezeya yetugao gogagaero zuwagairo puro buro Yesu atu mitiya aseroatu pugaiwa ara. 56 Soma apakana Yesu menebaungna — napo mamanikaka, o napo babuze, osomanapo aung— soma auna emobaunomene emobauno kezeya yetugao puro nagibe pugaiwa emobauno yayare mene Yesu yausero mo be nuna gegeding yari sewa. Emo bauno ding yewa auna yayaaung yena.

7Tuwa Bayaura ge mene ewowora ge daigatinoiya.Mt 15:1-9

1 Farisayo ena aune sao tauyao ge gipao emoena Yerusalem atu bumuwa amimene Yesura-unaaugaiwa. 2 Augairo buro-mani nuna mene wawongoko sayao nona mininewa awiya gigiwa.

3 Wawong sayaora tani auna susuwa eyao era:Farisayo emo gege okowata, Yuda emo apakanadema, awong nona teba oko mininowa. Awongewowo nunae-una sao tauyao ge awiya ago yerowawong saero aune nona mininowa ara. 4 Awongmaketra atu nema kapetegairo gare buro gitau ousuwero aune ago nona mininowa. Awong ewoworasao tauyao ge ewe-pape ago nasani awangne taoreaure sainowa.

5 Arare Farisayo aune sao tauyao ge gipao emoamimene Yesu eyero atata yero sewa, “Buro-maninina mene nono yero ewowora sao tauyao ge awiyadoro wawong oko sayao nona tebeba mininei?”*6 Ayero sewa nung awong eno eyero sena, “Niye geiwao emo me sao yero nowa. Ge porofete Yesayamene gaena amimene niye gapuniya. Ge gaenaawiya eyero mitiya era:

Tuwa mene eyero siniya,Emo bauno emimene na begiti mene bowi yero

nowa, arata moko nunae nana-una oko mi-tiya. 7Awong emora ge awiya Tuwa Bayaurasao tauyao ge ine ayero sero gipero ayeronowa. Arare awong na bowi yari yero tetereyero nowa.

Yesaya mene ayero gaena ara.” 8 Yesu meneayero sero aune ge susuuno eyero sena, “Niye TuwaBayaura sao tauyao ge doro emora wini ge puroiniro baingtitinowa.” Ayero sena arauwa.

9Yesumene ge zo nupema awong eno eyero sena,“Niye Tuwa Bayaura sao tauyao ge doro ewoworatani ago yero nowa, awiya kotupunowa iwaing noi?10 Na ayero sinena, noeno okowata, Mose meneeyero sena,Ning tani iwaing ai maung nina eno nasani neu.

Nupema,Zo nung ai maung nuna eno ge meko sariniya,nung awiya depu magayae.

11Mosemene ayero sena, arata niye eyero sinowa:Zo nung ai maung nuna eno eyero sai teng yariniya,‘Na nona nito eno pugatena, arata na nona awiyamena Koban eno sewang.’ (Koban auna susuwaeyao era: “Na nona ewiya Tuwa Bayau eno pugarisewang tauyena.”) 12Mani zo ayero sariniya, awiyaniye nung ai maung soremoiye sero awang sinowa.13 Ayero yero niye Tuwa Bayaura sao tauyao ge puago gairo ewowora tani pu gitau gairo mani enogipinowa. Tani ayao awiya daigairo yero nowa.”Ayero sena arauwa.

Nona dubora beingti tapunoiya auna ge.Mt 15:10-20

14 Yesu mene ayero sero emo bauno nupemayausenu bumuwa eyero sena, “Ge sana nigipu. Niyeapakana nigiro baingtipu. 15 Nona be ninae-unatoitinoiya amimene oko niye noi beingtire yeronowa. Ge beninae-una atu kasa noiya amimeneniyenoi beingtire yero nowa ara. 16 [Zo nung dawongnemene ge ewiya nigaise.]” Ayero sena arauwa.

17 Ayero sero emo bauno doro buro-maine demagare toiro buro-mani mene ge sena auna susuwanigari sero nung atata yewa ara. 18 Atata yewagiro nung awong eno eyero sena, “Ayero niyedema oko gao yero neita? Niye susuwa ewiyagosineita? Nona minao mene bera toiro niye okonoi beingtire yero nowa. 19 Noeno okowata, nonaminao amimene dubo ninae-una oko toitinoiya.Nona awiya tini ninae-una baungno nagibo nuna-una wowosinoiya.” Yesu mene ge awiya sinasaninona minao apakana amimene dubora beingti okotapunoiya. Ayero sena ara. 20 Ayero sero auneeyero sena, “Tani emora-una dubora atu kasa yeronoiya amimene emo awiya noi beingtire yero noiya.21Noeno okowata, emora-unamokora atu, o emora-unadubora atu kotumaomekomene kasa yeronowa— kuma yao, ugaing yao, mani dao magayao, ataogerayao, 22 dubo-dubo yao, tani meko yao, ge iwaoge sao, gao meko yao, isi patao ge sao, taung purowitao, wini ge dero nao — 23 tani awiya apakanaemora-una mokora atu kasa yero emo awiya yeronoi beingtire yero noiya.” Ayero sena arauwa.

* 7:5: Soremao Ge zo Matiu 15:2 auna atu mitiya awiya gi.

Page 48: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 7:24 45 MAK 8:21Bauno Yuda oko zo mene Yesu tumo diro baingtina.Mt 15:21-28

24 Yesu mene atu iropuro baung tawing zora atunapo zo yazo nuna Taya mitauna auna yero garozora toiro mitasani emo bauno mene nung atumitina awiya gowi sero awang sena, arata nungnutope pungyaine yao teng oko. 25 Ayero nenubauno zo mene Yesura bowi nigina. Bauno aunamani bauno di zo maingkoka amimene iwae nuna-una mokora mitauna ara. Bauno amimene kasa yeYesura-una gairo koing gaina. 26Arata bauno awiyanung Yuda oko. Tawing nuna yazo Sirofonisia.Arare nung Yesu eno isa sero nung mani nuna-unaiwae tunaise senu 27 Yesu mene nung eno ge eniyazo eyero sena, “Na nona mani mamani eno gitaupugana minaya teng yae. Noeno okowata, manimamanina nona minao sorero sino unao ine awiyateng oko yariniya.” 28 Ayero senu giro bauno menege eniya auna abena eyero sena, “Tuwa, awiyamebasinesa. Arata sino opesa wese atu mitasani susunamani mene nowa wowosinoiya awiya mininowa.”29Ayero senu giro Yesu mene nung eno eyero sena,“Ge iwaing sesesa, arare gare baung. Iwae menemani nina mena doro babiya.” Ayero sena ara.30 Ayero senu bauno mene nupema tera kapetenuna-una gare gairo baungno iwae mena baungnumani nuna teba apegairo mitina awiya gigina.

Yesu mene emo zo dawong itigao awiya kora yena.31 Yesu mene atu iropuro tawing napo Taya

mitina awiya doro napo Saidon buwagairo tawingyazo Dekapolis awiya buwagairo kasa ye ou nazi zoyazo Galilaya auna gaina. 32 Ayero mitinu emo enamene emo zo puro buro Yesura-una yewa ara. Emoawiya dawong itigao, ge aung. Emomene emo awiyapuro Yesu mene nung ding yero kora yaise sero isasewa. 33 Ayero yewa giro Yesu mene emo awiyapuro emo bauno doro baungno dopero wawongsoro emo auna-una daweng pugairo begura piserowawong mene emo auna ewawa dingyero 34 diti ikauritira yero oweno tauyao pisero emo aeno eyerosena, “Epata.” (Ge naname-una, “Dawong iwaise.”)35Ayero senudawong tangsenube eo yenuge iwaingsena ara.

36 Ayero yenu giro Yesu mene awong eno eyerosena, “Niye tani euna bowi sowi sero awang sinena.”Ayero sinaunata emo bauno mene gewera yerokeregairo nauwa. 37 Anauwa emo bauno ena menenigiro wawong di gauno yangka sero eyero sinauwa,“Nung tani apakana iwaing yero noiya. Nung noiemo dawong itigao mene ge nupema nigitinowa,nupema emo ge aung amimene ge nupema sinowa.”Ayero sinauwa arauwa.

8Yesu mene emo 4,000 aeno nona minao pugaina.Mt 15:32-39

1 Iya zore emo bauno daigairo mene Yesu auneaugairo mitete nona minao aung yenu mitiwa gironung buro-mani nuna yau senu bumuwa eyerosena, 2 “Na emo bauno yo niya. Noeno okowata,awong iya etama na aune dema nete doteya nonaminao awena aung yetiya. 3 Arare na nona awongeno oko pugao tebeba iyengtarinena, awiya awong

bautunete nagibe atu meri magayero zuwarineya.Awong ena soma nugu daung okora atu bumeya.”4Ayero senu buro-mani mene nung eno eyero sewa,“Name towangna etu nono yero emo baunona nonaminao taungno pugarinenine?” 5 Ayero sewa giroeyero sena, “Niye ame igiyao nazigo i?” Ayero senugiro awong sewa, “Nae ame igiyao 7.” Ayero sewaara.

6 Arare Yesu mene emo bauno tawingna adu-maese senu adumuwa nung ame igiyao 7 awiyapuro Tuwa Bayau eno dange sero ame awiya ee-gairo buro-mani eno pugaina. Buro-mani meneemo bauno eno bono yaya minaese sero pugainupuro emo bauno eno bono yewa. 7 Nupema womamanikaka nunae ena mitiwa awiya puro TuwaBayau eno dange sero buro-mani eno eyero sena,“Wo dema emo bauno eno bono yepu.” Ayero senaara. 8 Ayero senu puro bono yewa miniwa tengyena. Teng yenu giro itoto pu dekaongna gaiwasaka 7 teng yena ara. 9 Nona miniwa awong aunazare nunae awiya 4,000. 10Miniwa aune Yesu meneawong senu bamuwa. Bamuwa nung buro-maninuna aune wangna witiro tawing yazo Dalimanutaauna bamuwa arauwa.

Emo ena mene tani zo diti seka yai gari sewa.Mt 16:1-4; Lu 12:54-56

11 Farisayo ena mene Yesura-una buro nung aunedema ge wina-se yewa ara. Awong Yesu gaero garisero nung tani diti seka zo yai uritira putoung kasadaung yai gari sewa ara. 12 Sewa Yesu mene genunae giginu bereya yenu giro eyero sena, “Emoyeme neya emimene noeno tani diti seka zo garisinei? Na ge meba nibamu sinena era. Emo yemeneya emimene tani diti sekawa zo oko garineya.”Ayero sena ara. 13 Ayero sero nung awong dorowangna nupema witiro ou nazi enabara baungnaarauwa.

Farisayora yis ta Herodera yis auna ge eniya sena.Mt 16:5-12

14 Buro-mani nuna mene ame oko pumao nuwe-gaiwa. Ame dekaongka gege awong aune demawangna mitina. 15 Arare Yesu mene dawong gayaoge zo awong eno sinasani eyero sena, “Niye umoyepu. Farisayora yis ta Herodera yis amimene seungninae-una goiye sero niye umo yero baingtiti nasanineupu.” Ayero sena ara. 16 Ayero senu awong genuna awiya nigiro wina-se yewa, “Name ame nuwe-genane aeno ge ewiya sinita nowa?” 17 Ayero sewaawong Farisayora gipao ge okowata, ame minaomaze kotupunewa giro Yesu mene awong eno eyerosena, “Name amedotenane aeno siniya awiya noenosinei? Niye yeme susuwa nana oko gosineita nowa?Diti dubore ninae daba ine i? 18 Niye diti mokore,arata niye oko gao i? Niye dawongne, arata niye okonigao i? Niye susuwa ewiya nuwegeita nowa? 19Naemo 5,000 eno ame wawong zo eegaiwang be auneniye itoto saka nazigo diwi?” Ayero senu awongsewa, “Saka 12 diwangne.” 20Ayero sewa giro nungeyero sena, “Na emo 4,000 eno ame 7 eegena niyeitotora saka nazigo diyei?” Ayero senu sewa, “Saka7 diyenane.” 21 Ayero sewa giro nung eyero sena,“Niye tani awiya oko gao i?” Ayero sena arauwa.

Page 49: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 8:22 46 MAK 9:13Yesu mene Besaida atu emo diti guma yao zo kora

yena.22Yesu buro-mani nuna aune dema kasa ye napo

Besaida auna yewa emo ena mene emo diti gumayao zo puro Yesura-una buro Yesu mene nung dingyaise sewa ara. 23 Ayero sewa giro Yesu mene emoditi guma yao awiya wawong gaero puro napo dorobaungno begura ye diti mokora gairo wawong ditimokora pugairo atata yero sena, “Nona zo gosine-sita?” 24 Ayero senu nung diti kanero abena eyerosena, “Na emo bauno gosinena. Na awong gosinenai ipu ine neya, arata awong ang neya.” 25 Ayerosenu giro Yesu mene wawong nuna diti mokora nu-pema pugainu emo awiya anuwing nenu diti nunaiwaing yenu nung nona apakana giro baingtina ara.26 Ayero yenu giro Yesu mene nung iyengtari seroeyero sena, “Ning nupema napo euna oko babase.Ning garo nina-una baung.” Ayero sena arauwa.

Petoro mene ge keregairo Yesu nung Kristo ayerosena.

Mt 16:13-20; Lu 9:18-2127 Yesu buro-mani nuna aune dema napo ena

tawing yazo Sisaria-Filipai auna mitiwa auna ba-muwa. Bautunete Yesu mene buro-mani atata yerosena, “Emo bauno mene na awe sero nei?” 28Ayerosenu abena sewa, “Ena mene eyero sineya: NingYohane ge ou zayero suwao emo. Arata ena meneeyero sineya: Ning Eliya. Arata ena mene eyerosineya: Ning porofete gitau nawe magayewa aunazo.” 29Ayero sewa giro nung awong atata yero sena,“Ora niye nika niyetope na awe sero nei?” Ayerosenu Petoro mene eyero sena, “Ning Kristo, SoraoEmo nanae.” 30 Ayero senu Yesu awong eno getauyao eyero sena, “Ge nana awiya emo zo eno okosae.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung ago magayero nupema iropariniya aunage sena.

Mt 16:21-28; Lu 9:22-2731 Yesu mene awong ge tugata yari sero eyero

sena, “Na Emora Mani mene yaya-biyaya tamari-nena. Yuda emora simaita pirisa babuzeta saotauyao ge gipao emo amimene na awang sero nadaya magayarinena. Magayana be etama aung yaiaune nanupema seka yero iroparinena.” 32Ge awiyasenu kasa yenu gigiwa. Asenu Petoro mene nungyuno baungno awang sero eyero sena, “Ayero okosase.” 33 Ayero senu Yesu mene kapetegairo buro-mani nuna ena giro abena Petoro gona yero eyerosena, “Sanda, ning na doro daigai. Ning ge sinesaawiya Tuwa Bayaura ge okowata, emora ge niya.”Ayero sena arauwa.

34 Yesu mene buro-mani nuna aune emo baunodubu baina aune awiya yau senu bumuwa eyerosena, “Zo nung na ago yari yero giro aratamao nunaapakana doro dubo minaore yaya tamaore auna ipasaonunadiungnona ago yaise. 35Noenookowata,zo nung tawingna nao nuna sorero puro nari kotu-mariniya auna nao nuna aung yariniya. Arata zonung na eno yero o Bowi Iwaing nana eno yero taw-ingna nao nuna duwariniya amimene nao iwaingtamariniya. 36 Zo nung tawingna nona iwaingapakana awiya pupunariniya, arata nao nuna aungyariniya, awiya nona nomi nuna-una mitariniye?

37 Nupema nao nuna kapetegaise kotungno zumanoma pugai aune nao nuna awiya abena kapetenuna-una gariniye? Aung arauwa. 38 Emo pasenanasani Tuwa Bayau daigati nasani nowa be auneemo zo mene na ta ge nana awiya awang sariniya,awiya na Emora Mani mene Mama nana-una wae-gaore angelo pewa yetugaore bumarinena be aunena abena emo awiya awang sarinena.” Yesu meneayero sena arauwa.

91 Yesu mene awong eno eyero sena, “Na ge

me niye eno sinena era. Emo ena etu doperomiteya amimene oko magayao naya Tuwa Bayaunata tuwa yero nariniya auna putoung kasa daungyai garineya.” Ayero sena arauwa.

Yesura taung mene nona zo ine kasa yena.Mt 17:1-13; Lu 9:28-36

2 Wari be 6 aung yenu aune Yesu mene PetoroYakobo aune Yohane awong awiya gege puro diribainana witiwa Yesura taung mene diti mokonunae-una atu darawa yero benaung zo ewe yenaara. 3 Mo nuna mene waegairo neyang yena. Monuna awiya neyang kaing-kaing yao. Emo zo menemo sayai ayao ine yao teng oko. 4 Buro-maninuna mene Eliyato Mose awongto Yesu aune demage sinasani mitiwato awiya gigiwa. 5 Giro Petoromene Yesu eno eyero sena, “Gipao emo, name etumitenane awiya iwaing. Arare ning nigasa naekouboga etama sinarinenane — zo nina, zo Mosera,zo Eliyara.” 6 Petoro mene no saine nete giro geawiya sena. Noeno okowata, awong buro-manimene awang bainakama yewa. 7Ayero newa berezezo mene buro awong worena. Ayero yenu ge zobereze auna mokora atu eyero kasa yenu nigiwa,“Awiya mani nana. Nung yo diyang nana. Ge nunanigipu.” 8 Buro-mani mene ge awiya nigiro gari-gari yero emo zo oko gigiwa, arata Yesu gege meneawong aune dema mitina awiya gigiwa.

9Yesu buro-mani nuna aune dema diri atu wosirobautunasani nung awong eno ge tauyao sinasanieyero sena, “Niye tani gigeya auna ge oko sae. NaEmora Mani mene magayero iropana aune niye geawiya saya teng yariniya.” Ayero sena ara. 10 Arareawong Yesura ge tauyao sena awiya dimuwa. ArataawongYesumagayero iropariniya auna gera susuwagari sero kotung-katung yewa. 11Ayero nasani nungatata yero sewa, “Sao tauyao ge gipao emo meneeyero sinowa, ‘Eliya gitau bai aune Kristo bariniya.’Nono yero ayero sinowi?” 12 Ayero sewa giro Yesumene awong eno eyero sena, “Eliya nung gitau burotawingna nao meko awiya apakana korayai auneKristo bariniya. Na Emora Mani eno ge eyero gaewamitoiya,Nung yaya-biyaya tamariniya.Awong nung pusugairo gero iyarineya.

Ge ayero gaewa mitoiya. Arata Eliya mene burotawingna nao meko apakana kora yati siya, awiyatani nana-una atu kasa yariniya auna ge oko gay-ateya. 13 Aeno na niye eno sinena era. Eliya buna.Bunu giro emo ena mene nung eno tani tebe-tabeyewa. Ge nung eno gaewa ayao ine teng yewa.”Ayero sena arauwa.

Page 50: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 9:14 47 MAK 9:45Yesu mene mani zo iwae nuna-una mitauna awiya

kora yena.Mt 17:14-21; Lu 9:37-43

14 Awong wosiro buro kasa ye buro-mani enana-una yero emo bauno dubu baina mene buro-maninuna ena aune dema mitiwa gigiwa. Sao tauyaoge gipao emo ena mene buro-mani aune ge beti-nasani mitiwa. 15 Ayero newa emo bauno meneYesu butunenu giro yangka sero sungno baungnoarugaiwa ara. 16 Ayero yewa Yesu mene awongatata yero sena, “Niye ge nomaze awong aune demasinei?” 17Ayero senu emo bauno dubu baina mitiwaauna emo zo mene nung eno eyero sena, “Gipaoemo, na mani emodi nana puro nina-una bumena.Noeno okowata, iwae nuna-una toiro mitoi nungge aung mitoiya. 18 Mani nana be ena iwae menenung darapunoi zuwero begura suwero di yetinoitaung aingso nuna tau-tataware noiya. Arare naburo-mani nina mene iwae tunaese sesena, arataawong tunao ine teng oko yeteya.” Ayero sena ara.19 Ayero senu Yesu mene awong eno eyero sena,“O niye emo bauno inao aung. Na be nazigo niyeaune dema narineni? Na be nazigo buro ninae enotaung dedunasani nari neni? Mani puro nana-unabungpu.” 20Ayero senu awongmani puro nuna-unabumuwa iwaemeneYesu giromani daraunu zuwerobegura gutinasani angzi apunenu 21 Yesu menemaina maung atata yero sena, “Dawang nouneyaya ewiya tauni?” Ayero senu abena eyero sena,“Nung mani maingkore tauna. 22 Arare iwae menemanimagayaise sero nung darapunoi oura ta iyaorazuwero noiya arauwa. Arata ning yaya kora yaoine teng yariniya, awiya ning nae eno yo aunonae soreung.” 23 Ayero senu giro Yesu mene berapuro eyero sena, “Na yaya awiya kora yao ine tengyarinita, asinesita? Emo zo nung tumo diyaoreamimene tani apakana yai teng yariniya.” 24 Ayerosenu maina maung mene mena eyero sena, “Naning tumodidinona, arata ning na soremasa na ningtumo diro baingtane.” Ayero sena ara.

25 Arare Yesu mene emo bauno witao nuna-unasuno butunewa giro nung iwae tunero eyero sena,“Ning iwae ge aung nao, o dawong itigao, na ningeno ge tauyao sinena era. Ningmani doro nuna-unanupema oko towase.” Ayero sena ara. 26Ayero senuiwae mene be kerero mani awiya tau-tataware yaodenu angzi apunenu iwae nung dunu mani awiyamagayaine yena. Ayero yenu emo bauno witaomene giro eyero sewa, “Mani magayetiya.” Ayerosewa, 27 arata Yesu mene maina wawong iniro ininuiropuna ara.

28 Yesu buro-maine dema gare toiro buro-manimene emo baunona diti pungyero aune nung atatayero sewa, “Nae iwae awiya tunari yetenane nonoyero teng oko yao yetiye?” 29Ayero sewa Yesumeneawong eno eyero sena, “Name iwae ayao awiyatunari sero isa saora buro gege yero tuninonane.Iwae tunaora nagibo zo oko mitiya.” Ayero senaarauwa.

Yesu nung ago magayero nupema iropariniya aunage nupema senu be etobe yena.

Mt 17:22-23; Lu 9:43-4530 Awong atu iropuro baungno tawing yazo

Galilaya awiya buwagaiwa. Arata Yesu mene awong

bautu newa awiya emobaunomene gao awang sena.31Noeno okowata, nung buro-mani nuna gipinasanieyero sena, “Awong na Emora Mani awiya puro emoenana-una waweng pugaya na daya magayarinena.Magayero wari be etama aung yai aune iropari-nena.” Ayero sena ara. 32Arata awong ge nuna-unasusuwa oko gigiwa. Nupema awong nung atata yaoawang yewa arauwa.

Awe mene baina niye?Mt 18:1-5; Lu 9:46-50

33 Awong bautunete baung Kapaneam yero garetoiromitiwa auneYesumene awong atata yero sena,“Niye nagibe atu ge nono sesei?” 34 Yesu meneayero atata yena, arata awong ge abena oko saoyewa. Noeno okowata, awong nagibe atu eyerosewa, “Naname-una zo awe mene baina niye?”Ayero sewa ara. 35 Arare Yesu mene adungno buro-mani nuna 12 yau senu bumuwa eyero sena, “Emozo mene gitau yari sariniya, nung amimene agoyaise. Nung emo apakana auna sou yaise.” 36Ayerosero aune nungmani maingkoka zo puro pu towanggairo mani saniro awong eno eyero sena, 37 “Emo zomene mani zo eyao ine na eno kora yariniya, nungamimene na kora yetiya ayero yariniya. Emo zo nakora yariniya amimene na gege okowata, nung naiyengtinu wosiwang awiya dema kora yetiya ayeroyariniya.” Ayero sena arauwa.

38 Yohane mene nung eno eyero sena, “Gipaoemo, nae emo zo nae aune dema oko nao amimeneyazo nina yau sinasani iwae tuninenu gigiwangne.Arata nung nae oko ago yao noiya, arare duwaisesewangne.” 39 Ayero senu Yesu mene abenaeyero sena, “Buro duwaise awiya oko sae. Noenookowata, emo zo mene yazo nana yau sinasani taniputoungne zo yariniya amimene mena yazo nanapuro wosari yai teng oko yariniya. 40 Emo iwo nameeno oko yariniya awiya otao naname arauwa. 41Nage me niye eno sinena era. Emo zo mene niyeKristora mani yero nowa awiya giro ou minao niyeeno pugariniya amimene abena zuma nuna iwaingpumariniya.” Ayero sena arauwa.

Tani meko mene emora tumo diyao noi meko noiya.Mt 18:6-9; Lu 17:1-2

42 Yesu mene eyero sena, “Zo nung mani ma-manikaka na tumo didinowa auna zo yumai pasenatamoiye sero, niye bere-bere daba bainakama zoemo auna dube kimegairo wito kurura musugayagutai teng yariniya. Noeno okowata, emo amimenepasena oko yaore oura gutero magayariniya, awiyanona eo yao gege. Arata nung pasena yai auneTuwa Bayau mene abena pugariniya, awiya nonamou-mesa yao. 43 Ning wawong zo mene pasenayasese yai giro wawong awiya kapase. Ning wa-wong dekaongkare gege nete ago uritira baungnonasa iwaing yariniya ara. Arata ning wawongetore nete ago soma iyao awao gege awinoiyaauna babasa meko yariniya. 44 [Soma meko aunaipa mene oko maganowa. Soma auna iyao okowowosinoiya.] 45 Ning te zo mene pasena yaseseyai giro te awiya kapase. Ning te dekaongkaregege nete ago uritira baungno nasa iwaing yariniyaara. Arata ning te etore nete ago soma iyao awaogege awinoiya auna babasa meko yariniya arauwa.

Page 51: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 9:46 48 MAK 10:31

46 [Somameko auna ipamene okomaganowa. Somaauna iyao oko wowosinoiya.] 47 Ning diti mokozo mene pasena yasese yai giro diti moko awiyazokase. Ning diti moko dekaongkare gege nete agoTuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna napebabasa iwaing yariniya ara. Arata ning diti mokoetore nete ago soma iyao awao gege awinoiya aunababasa meko yariniya arauwa. 48 Soma meko aunaipa mene oko maganowa. Soma auna iyao okowowosinoiya. 49Name biyoung puro nona minaorasesinonane iwaing noiya ara. Deka ayero yayazo iyao ine amimene emo bauno apakana iwaingyaese sesariniya. 50 Biyoung awiya nona iwaing.Arata biyoung perusa yariniya, awiya name nonoyanane mapu nuna iwaing nupema kasa yariniye?Name biyoung puro nona tame sesinonane iwaingnoiya, deka ayero niye dubo-monone naya iwaingyariniya.” Ayero sena arauwa.

10Yesu mene bauno duwaora ge sena.Mt 19:1-12; Lu 16:18

1 Yesu buro-mani nuna aune dema atu iropurobaung tawing yazo nuna Yudaya auna yero nupemadoro baung tawing zo ou Yodan enabara mitinaauna yewa emo bauno dubu baina mene nuna-una nupema kasa yewa nung awong eno uritira getugata yero gipero nasani nauna ara.

2 Anenu Farisayo ena mene nuna-una kasa yeronung gaero gari sero atata yero sewa, “Emo menebauno nuna duwao awiya teng nita?” 3 Ayero sewanung abena eyero sena, “Mose mene sao tauyaoge niye eno pugairo nono seni?” 4 Ayero senuawong sewa, “Mosemene eyero sena: Emo zo baunonuna duwari sero yero giro bauno duwaora igi zogaero aune bauno duwaise. Mose mene ayero senaarauwa.” Ayero sewa ara. 5 Asewa Yesu meneawong eno eyero sena, “Ziyo tauyao ninae enoMosemene ge awiya niye eno gaena. 6Arata Tuwa Bayaumene nona apakana tapunasani emore baunonetauna. 7 Arare emo mene ai maungne nuna dorobauno nuna aune dema gauno baingtiro 8 awongtodubore taungne dekaongka yero narineyato. Arareawongto etobe okowata, dekaongka yero nariney-ato. 9 Tuwa Bayau mene awongto tairo pugainuatiwato, arare emo mene oko kapaese.” Yesu meneayero sena arauwa.

10Awong gare toiro mitiwa aune buro-mani nunamene gera susuwa gari sero nung atata yewa.11Atata yewa giro nung awong eno eyero sena, “Emozo mene aro nuna doro bauno seka atariniya, awiyanung kuma yariniya. 12Ora bauno zo mene yu nunadoro emo zo atariniya, awiya nung kuma yariniya.”Ayero sena arauwa.

Yesu mene mani mamanikaka gao yena.Mt 19:13-15; Lu 18:15-17

13 Emo bauno ena mene mani mamanikaka Yesumene iniro gao yaise sero nuna-una puro butunewaburo-mani nuna mene emo bauno awang sewa.14 Ayero sewa Yesu mene giginu meko yenu giroburo-mani nuna eno eyero sena, “Niye mani ma-manikaka dopu nana-una bae. Nagibo nunae okogazae. Awong ayao amimene Tuwa Bayaura napo

auna gerao. 15 Na ge me niye eno sinena era. Zonung tumo diyao nunamani mamanikakara ine okoamimene Tuwa Bayaura-una nape babao ine tengoko.” 16Yesumene ge ayero sero mani mamanikakapuro saniro wawong nunae-una ziye pugairo gaoyena arauwa.

Emo wau monine auna ge.Mt 19:16-30; Lu 18:18-30

17 Yesu mene babari sero nenu emo zo sungnoburo kasa ye nuna-una gairo koing gairo eyero sena,“O gipao emo iwaing, na nono yero nao me iwaingtamarineni?” 18 Ayero senu Yesu mene nung enoeyero sena, “Ning na iwaing asinasani iwaingnasusuwa gosinesita? Tuwa Bayau nung nata iwaing.19 Ning Tuwa Bayaura sao tauyao ge gosinosa er-auwa: ‘Emo oko dasa magayae; kuma oko yase;ning ugaing oko yase; ning emo zo gera pugari geiwao ge oko sase; emo zora nona ge iwero sero okopumase; ai maung nina-una ge dimase.’ Sao tauyaoge ayao mitiya.” 20 Ayero senu nung eno eyerosena, “Gipao emo, na sema nana naungwa be aunege awiya apakana diungno butunawe emo yetena.”21Ayero senuYesuditi yeronunggosinasani yo aunogiro nung eno eyero sena, “Ning buro zo duwasamitoiya awiya ye. Ning buro ewiya yero aune naome iwaing tamarinesa. Ning baungno nona ninaapakana pugasa emo enamene zuma gaero pumayaaune wau moni nina awiya emo bauno bogamasaeno bono yasa pumae. Ayero yasa wau nina uritiraatu mitariniya ara. Ayero yero aune buro na agoyase.” 22 Yesu mene ayero senu nung tumo koina-kaina yero kotung-katung nasani doro baungna.Awiya noeno okowata, wau moni nuna witao.

23Arare Yesumene diti-dati yero buro-mani nunaeno eyero sena, “Emo wau moni witaore amimeneTuwa Bayaura napo auna babaora buro bainakamayarineya.” 24Ayero senu buro-mani ge awiya nigirowawong di gamuwa. Arata Yesu awong eno eyeronupema sena, “O buro-mani nana, Tuwa Bayauranape babao awiya buro bainakama. 25 Wo kamelmene zai totora towao awiya teng oko. Deka ayeroemo wau moni witaore mene Tuwa Bayaura napoauna babao awiya deka teng oko.” 26 Ayero senuawong wawong di gauno wina-se yewa, “Arare awemene uritira baungno nao me iwaing tamao tengniye?” 27Ayero sewa giro Yesumene diti nunae-unayero eyero sena, “Emomene ayero yao ine teng oko,arata Tuwa Bayau mene ayero yao awiya teng niya.Noeno okowata, TuwaBayaumene tani apakana yaoteng niya.” Ayero sena ara.

28 Ayero senu giro Petoro mene nung eno eyerosena, “Sananigi. Nae nonananae apakana doroninaamenasani nonane.” 29Ayero senuYesumene eyerosena, “Na ge me niye eno sinena era. Emo zo menenapo nuna tametamani nuna ta numonomani nunata ai nuna ta maung nuna ta mani awiso nunata tawing nuna awiya na enota Bowi Iwaing enoduwariniya, awiya 30 nung amimene napore meta-maine numono mani ai amono mani awisore taw-ingne awiya 100 be yeme eune tamariniya. Ayeronai emo bauno ena mene nung mani nana aseronung gera gaira yero narineya. Ago nung nao meiwaing awiya pumariniya. 31 Ora emo gitau neya

Page 52: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 10:32 49 MAK 11:8auna daigairo mene ago yarineya. Emo ago neyaamimene gitau yarineya.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung magayero iropariniya auna ge nupemasenu be etama yena.

Mt 20:17-19; Lu 18:31-3432 Yesu emo enane Yerusalem babari sero nag-

ibe atu bautunewa Yesu nung gitau nenu buro-mani nuna mene ago atu kotung-katung nasanibautunewa emo bauno ena awong ago newa adekadema awang nasani aune bamuwa ara. Ayero bau-tunewa Yesu mene buro-mani nuna 12 puro taniemo mene ago nung eno yarineya auna ge awongeno keregati nasani eyero sena, 33 “Sana nigipu.Name Yerusalem nape babari sero wiwitinenane.Witiro atu kasa yero nanane aune emo zo mene naEmora Mani awiya puro pirisa babuzera-una ta saotauyao ge gipao emo auna waweng pugai awongna daya magayanese sero emo Yuda okora-unawaweng pugarineya. 34Ayero pugaya emo Yuda okomene na isipu nasani begura na eno pisero waungmene na yana-kana dero aune daya magayarinena.Magayana wari be etama aung yai aune nupemairoparinena.” Ayero sena arauwa.

Yakoboto Yohane awongto baina yeromitari sewato.Mt 20:20-28

35 Zebedira mani etobe Yakoboto Yohane,awongto amimene Yesura-una buro eyero sewato,“Gipao emo, ning nato eno nona zo yasesekotupunenato.” 36 Ayero sewato giro abena eyerosena, “Na nomaze nito eno yanese kotupuneito?”37 Ayero senu awongto sewato, “Ning waegaoremitarinesa be aune nato deungbe nina-unaadungno mitarinenato, zo wawong mera, zowawong mepora,* awiya nigasese sinenato.”38 Ayero sewato nung abena ge pungyao awongtoeno sena, “Nito nonana susuwa oko gao yero naatata yeteyato. Na ou dokowang yao zominarinena,awiya nito minao teng yarineitota? Na ou suwao zopumarinena, awiya nito pumao teng yarineitota?”39 Ayero senu awongto eyero sewato, “Nato tengyarinenato.” Ayero sewato giro nung eyero sena,“Na ou dokowang yao zo minarinena, awiya nitodema minarineyato. Na ou suwao zo parinena,awiya nito dema parineyato.† 40Arata nito wawongnana mera, ta wawong nana mepora adungnomitarineyato auna ge awiya nane sao ine teng oko.Tuwa Bayau mene masi awiya emo ena eno korayenu mitoiya. Arare awong amimene masi auna atuadungno mitarineya.” Ayero sena ara.

41 Buro-mani 10 mene ge awiya nigiro YakobotoYohane eno dubo mou yewa. 42 Ayero yewa giroYesu mene buro-mani 12 yau senu bumuwa eyerosena, “Tawingna emo tuwamene emo bauno awongsou yaese sinowa. Nupema emo babuze mene emobauno puro wosiro awong witao nunae ine yeronowa, awiya gosinowa. 43 Arata ninae mene zoayero oko yae. Ninae-una zo mene baina ninaeyari yero giro enana soremao yero naise. 44 Gitauyao ninae yari yero giro enana soumani yero naise.

45Noeno okowata, na EmoraMani mene emo na souyaese okowata, na natope sou buro nasani maga-yero emo bauno witao mekora atu sorero pumaribumuwang.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene emo diti guma yao zo kora yena.Mt 20:29-34; Lu 18:35-43

46 Yesu buro-mani nuna aune baungno kasa yeYeriko nape gairo napo awiya duwari sero emobauno dubu baina aune dema bautu newa emo ditiguma yao zo yazo nuna Batimea, nung Timearamani, amimene nagibo deungbera atu adungnomitina ara. Nung moni eno isa sinauna. 47 Ararenung atu mitasani Yesu Nasaretera emo etu butu-niya auna ge nigiro nung arugairo sena, “O Yesu,ning Dawidira sai, ning na eno yo aung.” 48 Ayerosenu emo witao mene nung gona yero sewa, “Ningge do.” Ayero sewa, arata nung nupemawawa bainasena, “ODawidira sai, ning na eno yo aung.” 49Ayerosenu giro Yesu mene dopero eyero sena, “Yau sepubae.” Ayero senu awong emo diti guma yao awiyayau sero sewa, “Awang oko yase. Iropuro dope.Nung ning yau siniya.” 50 Ayero sewa nung mowape nuna kougairo mena dopero kasa ye Yesura-una yenu 51 Yesu mene nung eno eyero sena, “Nanomaze ning eno yanese sinesi?” Ayero senu emoditi guma yao amimene eyero sena, “Gipao emo, ditimoko nana iwaing yaise sinena.” 52Ayero senu Yesumene nung eno eyero sena, “Ning baung. Tumodiyao nina-una teng ning iwaing nesa.” Ayero senuditi moko nuna iwaing yenu nung Yesu nagibe atuago yero baungna arauwa.

11Yesu nung emo tuwa zo ine yero Yerusalem witina.Mt 21:1-11; Lu 19:28-40; Yo 12:12-19

1 Awong napo Yerusalem nugu kasa yewa. Napomaingkoka etobe yazo nunato Betefasito Betaniatu mitauwato ara. Atu kasa yero diri yazo nunaOliwa awiya zorogairo Yesu mene buro-mani etobegitau babaetose sero awongto eno eyero sena,2 “Nito buwagairo napo nugu mitiya auna baung-puto. Baungno atu kasa yero wo dongki auna manizo kimegeya mitiya awiya tamarineyato ara. Emozo za wo auna tame oko adumao. Wo awiya beseropuro bungputo. 3 Anayato emo zo mene, ‘Nito noyari wo awiya besineito?’ ayero sariniya, awiyanito nung eno eyero seputo: ‘Tuwara buro eunamitiya. Nung etu mena nupema pugariniya.’ Ayeroseputo.” 4Yesu mene ayero senu awongto baungnowo dongkira mani awiya tamuwato. Wo awiyaemo mene garo bera atu kimegaiwa nagibo nuguatu mitina awiya taungno besewato ara. 5 Angsibesinewato emo ena atu mitiwa amimene awongtoeno eyero sewa, “Nito no yari buro wora angsibesineito?” 6 Ayero sewa giro awongto ge Yesumene saetose sena awiya sewato giro duwa. 7Ayeroyewa awongto wo awiya puro baung Yesura-unayewato awong mo nunae wo tame atu zuwewa Yesumene wo tame witiro aduna. 8 Ayero yenu emowitao mene taung wori nunae puro nagibe atu ero

* 10:37: Soremao Ge Matiu 20:21 auna atu mitiya awiya gi. † 10:39: Ou dokowang yao auna susuwa eyao era. Iwo mene Yesu eno yayapugarineya deka ayero mani etobe eno yaya pugarineya. Nupema ou suwao auna susuwa eyao era. Ou baina buro tawing topetiro aung yeronoiya, deka ayero yaya mene Yesu topetiro puro wosariniya.

Page 53: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 11:9 50 MAK 12:4zuwewa. Enamene i bure baungno i bowang kaperopuro buro nagibe atu pugairo pugairo bamuwa ara.9 Arare emo gitau bautu newa aune emo ago bu-tunewa amimene arero sewa, “EmoTuwara bera bu-tuniya nung awiya bowi yanene. 10Tuwa yero naorabe nuna kasa yariniya, arare nung bowi yanene.Ewowo naname Dawidi auna emo tuwa yaora beawiya nune nupema tamariniya. Oro, oro, TuwaBayau eno sanene.” Ayero sewa ara. 11 Yesu meneYerusalem kasa yero Tuwa Bayaura ibu baina aunatoiro nona apakana awiya gigina. Gosinenu tureitinenu giro nung napo awiya doro buro-mani nuna12 aune dema napo Betani auna bamuwa arauwa.

Yesu mene i fik awiya me iyao awang sero waru gesena.

Mt 21:18-1912 Iya gainu awong napo Betani awiya doro bautu

newa Yesu nung meri auno giro 13 i zo yazo nuna fikawiya gire ake atu giro nung me ena mitita aserogari baungna ara. Baungno i auna nugu kasa yerome aung gi gege gigina. Awiya noeno okowata, meiyaora be aung. 14 Arare Yesu mene i aeno waru geeyero sena, “Emo zomeneme nina okominariniya.”Ayero senu buro-mani nuna mene ge awiya nigiwaarauwa.

YesumeneTuwaBayaura ibu bainana atu emononawina-piti newa awiya tunena.

Mt 21:12-17; Lu 19:45-48; Yo 2:13-2215Awong kasa ye Yerusalem gaiwa Yesu nung ibu

bainana toiro emo ibu mokora atu nona wina-pitinewa awiya dero awang sero tunena ara. Ayeronasani nung emo moni wina-piti newa auna tewoawiya ininu kapetegainu emo ni gumo pugao emoauna adumao masi dema kapetegaina ara. 16 Ayeroyero awong nona diungno ibu baina auna puma-sauma yao awang sena. 17 Nung awong eno eyerosena, “Ge gayao zo eyeromitiya era, ‘Ibu nana awiyatawing sero sero auna emo bauno mene isa saoraibu mitaise.’ Ge gayao ayero mitiya, arata niyeyeteya ibu awiya ugaing yao emora pungyao masiine niya.” Ayero sena ara. 18 Ayero senu emobauno apakana amimene Yesura ge nigiro wawongdi gamuwa. Ayero yewa pirisa babuzere sao tauyaoge gipao emomene ge awiya nigiro Yesu awang yeronung dari sero nagibo tamari yewa ara.

19Ture itinenu Yesu buro-mani nuna aune awongYerusalem doro bamuwa arauwa.

Emo tumo diyaore mene isa sero nona pumariniya.Mt 21:20-22

20 Iya gainu awong angyero i fik auna nugubaungno i irara yena awiya gigiwa. Tatai nuna aunedema irara yena. 21Ayenu Petoro mene i awiya girokotungno Yesu eno eyero sena, “Gipao emo, ewiyagi. Nine i fik zo waru yetesa amimene irara yetiya.”22 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Niye TuwaBayau tumo dipu. 23 Na ge me eyero sinena era.Emo zo mene diri ewiya eno eyero sariniya, ‘Ningnitope iropuro baungno witora gute.’ Nung ayerosariniya, awiya tani deka ayao ine kasa yariniya.Arata emo amimene dubo eto yariniya, awiya taniawiya oko kasa yariniya. Nung, ‘Ge diri eno sesenaawiyame yariniya,’ asero nariniya, awiya tani awiyakasa yariniya. 24Arare na niye eno eyero sinena era.

Niye nona zo pumari sero giro isa sarineya be auneniye eyero kotungpu: Tuwa Bayaumene nona awiyanae eno pugariniya. Ayero kotumarineya, awiyanona pumarineya. 25 Ora niye isa sari sero yerogiro dopero aune emo zo eno dubo mou puro netegiro mouyao awiya disepu. Mama naname uritiramitoiya amimene pasena ninae dema disaise seroniye emora pasena awiya disepu. 26 [Arata niye emozora pasena oko disao yarineya, awiya Mama nanauritira mitoiya amimene pasena ninae dema okodisariniya.”] Yesu mene ayero sena arauwa.

Awe mene putoung Yesu eno pugaini, awiya nigarisero nung atata yewa.

Mt 21:23-27; Lu 20:1-827 Awong nupema tera kapete gairo baungno

Yerusalem kasa yewa. Atu kasa yewa Yesumene ibubainana atu ang nenu pirisa babuze ta sao tauyaoge gipao emo ena ta simai ena amimene nuna-una kasa yero 28 nung eno eyero sewa, “Ning naeeno se. Ning ana bera tani awiya yero nosi? Awesenu tani awiya yero nosi?” 29 Ayero sewa Yesumene awong eno eyero sena, “Na niye eno atatazo yarinena. Niye abena na eno sarineya, awiyanane deka ayero ana bera tani awiya yero nona aunasusuwa sarinena. 30 Yohane ge ou zayero suwaoemo amimene buro nuna awiya ana bera yero nauni— emora bera ta Tuwa Bayaura bera i? Ge sepunigane.” 31 Ayero senu awong nuka nuyetope gewina-se nasani eyero sewa, “Nae Yohanena ge ousuwao awiya uritira nona asarinenane, awiya nungeyero sariniya, ‘Arare niye nono yero ge nuna okonigao yewi?’ 32 Arata name eyero sarinenineta?‘Yohanena ge ou suwao awiya emora nona.’ Ayerosarinenineta?” Ayero wina-se yewa ara. Awiyanoeno okowata, emo bauno apakana mene Yohanegosinauwa nung porofete me yero nauna, arareawong emo bauno awang nasani 33 Yesu eno eyerosewa, “Nae oko gao yero nenane.” Ayero sewa Yesumene awong eno eyero sena, “Arare na ana bera taniawiya yero nona auna susuwa awiya niye eno okokeregarinena.” Ayero sena arauwa.

12Emo memeko-mameko wain buro diya yero nauwa

auna ge eniya.Mt 21:33-46; Lu 20:9-19

1 Yesu mene ge eniya ena sero awong eno eyerosena, “Emo zo mene wain urero goma gaero wainburo diya yao emo auna garo yena ara. Ayeroyero nung wain me mozaora kote baina zo wauna.Ayero yero aune nung emo ena eno eyero sena, ‘Natawing zora babarinena, arare niye buro nana diyayepu. Diya yarineya, awiya name nuna ena niye enopugarinena.’ Ayero sero nung doro tawing zo ometeoko auna baungna. 2 Arare wain me paora be bunugiro buro maung mene buro-mani zo buro nunadiya yero nauwa auna-una baungno wain me enapumaise sero iyengtinu baungna. 3 Baungno kasayenu awong nung puro waung mene dero awangsewa nona aung wawong usa yero baungna. 4Ayeroyenu giro buro maung mene nupema buro-mani zonunae-una babaise sero iyengtinu baungnu awongnungpuro giro sero gero iro ziye atu dewabozo yena

Page 54: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 12:5 51 MAK 12:33ara. 5 Ayero yewa giro buro maung mene nupemaburo-mani zo iyengtinu baungnu awong nung dewamagayena ara. Tani ayao gege nasani nauwa. Nungburo-mani witao pugatinaunu bautunauwa awongburo-mani ena waung mene dero buro-mani enadero nauwa magayero nauwa. 6 Ayero nawe duwaemo dekaongka gege nung buro maung aune mi-tauna. Nung mani emodi nuna. Nung awiya yodingya nuna. Arare nung mani nuna nunae-unababaise sero eyero kotungna, ‘Awong mani nana-una ge oko darineya.’ Ayero kotungno iyengtinubaungna ara. 7 Arata buro diya yao emo menenuka nuyetopewina-se yero eyero sewa, ‘Mani eunamaung magayai aune nung maungna tawing ewiyapumariniya. Nung danane magayai aune tawingnuna ewiya tawing naname yariniya ara. Bungpu.’8 Ayero sero awong nung saniro dewa magayenuaingso nuna puro wain buro doro au goma bautaragaiwa ara.

9Ayero yewa, arare wain buro maung mene nonoyariniye? Nung buro diya yao emo awiya dai mag-ayaya aune emo ena mene tawing nuna diya yaesesariniya ara. 10 Niye Tuwa Bayaura ge ewiya gitauzazagaiwita?Garo yao emo mene daba zo gigiwa meko yenu

duwa. Arata daba amimene garo auturaziwong yero mitoiya. 11Nona awiya Tuwarabera kasa yena. Naname gigenane iwaingniya.

Niye ge awiya gitau zazagaiwita?” Ayero sena ara.12 Awong Yesura ge nigiro nung ge eniya awiya

awong eno sena awiya giro nung gera pugari sewa,arata awong emo bauno dubu baina atu mitiwaawiya awang yero giro Yesu doro bamuwa arauwa.

Takis moni Sisa eno pugao auna Yesu atata yewa.Mt 22:15-22; Lu 20:20-26

13 Yuda emora gitau yao ena mene Farisayo enaaune Herodera Pati memba ena aune awong awiyaYesura-una iyengtiwa bamuwa ara. Awiya Yesura gezo puro nung gera pugari sero bamuwa. 14 Awongbaungno ge nung eno eyero sewa, “Gipao emo, ningge me gege sinosa awiya gosinenane. Ning emo zooko awang nosa. Ning emo witaore emo wosaoreapakana gosinosa ziyo gomi dekaongka gege noiya.Ning ge me sinasani Tuwa Bayaura nagibo gipinosa.ArarenameYuda emomene takismoni Romaemoraemo tuwa Sisa aeno pugatinonane, awiya ning gosi-nosa teng noita aung i? 15 Name takis moni pugarinenineta duwari nenine?” Ayero sewa ara. ArataYesu nung awong iwora yani itari sero newa awiyagiro eyero sena, 16 “Niye noeno na gaero gari seronei? Moni zo pugaipu bai gane.” Ayero senu awongmoni zo pugaiwa puro eyero sena, “Ititire oweremonina mitiya ewiya ana i?” Ayero senu awongeyero sewa, “Awiya Sisara.” 17 Ayero sewa nungawong eno eyero sena, “Niye nona Sisara asero giroSisa enopugaipu. Ora nonaTuwaBayaura asero giroTuwa Bayau eno pugaipu.” Ayero senu awong geawiya nigiro wawong di gamuwa arauwa.

Awong emo magayero iroparineya auna Yesu atatayewa.

Mt 22:23-33; Lu 20:27-40

18 Sadukayo emo mene eyero sinauwa, “Mam-agayao awong nupema oko iroparineya.” ArareSadukayo ena mene Yesura-una buro nung gaerogari sero eyero atata yero sewa, 19“Gipao emo, Mosemene name eno eyero sero gaena: Emo zora tatomagayai aro nunamani aungmitariniya, awiya emoamimene tato nuna-una aro noi awiya atiro manitato nuna eno pumaise. Mose mene ayero gaenaara. 20Arare gitaumetato 7mitauwa. Tato kiyongneamimene bauno atiro mani oko pumao magayena.21 Ayero yenu meta nuna nung tamaira amimenebauno deka awiya atiro mani oko pumaomagayena.Ayero yenu nupema nung tamaira deka ayero yena.22 Ayero yero metato 7 apakana bauno awiya atiromani oko pumao magayewa. Ago bauno awiya ma-gayena. 23Metato 7 mene nung atiro nasani nauwa,arare mamagayao iroparineya be aune bauno awiyaana yariniye?” 24Ayero sewa Yesu mene awong enoeyero sena, “Niye Tuwa Bayaura ge gayaore TuwaBayaura putoungne awiya oko gao, arare niye geme wosopatiro nowa. 25Magayao mene iropuro nu-pema oko wina-ati yarineya. Awong uritira angeloine yero narineya.

26Niyemamagayao iroparineita asero atata neya,arata niye ge Mose mene gaena awiya zazagati-nowita? Nung i motu zora atu iyao awinenu gigina.Arata iyao mene i motu awiya oko awero aung yaoyena auna ungwe awiya gaitinete aune ge zo TuwaBayau mene nung eno sena awiya eyero gaena, ‘NaAbrahamto Isaka aune Yakobo auna Tuwa yero mi-tona.’ Niye ge awiya zazagatinowita? 27Tuwa Bayaunung emo mamagayao asinonane awiya gosinoiseka gege yero nowa. Arare nung emo magayaoraTuwa okowata, nung emo seka mitowa auna Tuwayero mitoiya. Mamagayao iroparineya auna susuwawosopatiro baingtitinowa.” Ayero sena arauwa.

Sao tauyao ge nomi gitau yao niye?Mt 22:34-40; Lu 10:25-28

28 Sao tauyao ge gipao emo zo mene kasa yeroawong ge wina-se newa ge awiya nigina. Yesumeneawong eno ge iwaing wina-se nenu giro nung Yesuatata yero sena, “Sao tauyao ge nomi gitau yaoniye?” 29 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Saotauyao ge gitau yao awiya eyao mitiya,O Isreli emo, ge ewiya nigipu. Baina naname nung

Tuwa Bayau. Nung nata Tuwa naname.30Ara tamao nina

bainakama awiya Tuwa Bayau nina auna-una mi-taise. Ayero nasani dubore ititire kotumaoreputoungne nina mene nung sou ye.

31 Sao tauyao ge auna wese awiya eyao era,Ning nika nitope aratapunosa, deka ayero emo ena

aratamase.Sao tauyao ge etobe amimene gege baina neyato.

Sao tauyao ge eyao ine zo oko mitiya.” Ayero senaara.

32 Ayero senu sao tauyao ge gipao emo amimeneYesu eno eyero sena, “Gipao emo, me sinesa. TuwaBayau dekaongka gege mitiya. Tuwa zo aung awiyame sesesa. 33 Arata dubore kotumaore mene TuwaBayau aratamao ta naka nametope aratapunonanedeka ayero emo ena aratamao, awiya tani etobeiwaing ara. Arata tani nona Tuwa Bayau eno pugarisero iyaora pugao awao ta tani wo Tuwa Bayau eno

Page 55: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 12:34 52 MAK 13:13pugari sero dao magayao, awiya tani etobe iwaingmaingkoka gege.” Ayero sena ara. 34 Ayero senuYesu mene ge nuna niginu iwaing yenu giro nungemo kotumaore giro nung eno eyero sena, “TuwaBayaumene beba Tuwa nina niya.” Ayero senu emobauno apakana Yesu atata yao awang yewa arauwa.

Yesu mene awong Kristora susuwa gaese sero atatayena.

Mt 22:41-46; Lu 20:41-4435 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu bainana toiro

awong eno ge tugata nasani eyero sena, “Sao tauyaoge gipao emo mene eyero sinowa, ‘Yuda emora So-rao Emo yazo nuna Kristo, nung amimene Dawidirasai.’ Nono yero ayero sinowi? 36 Oweno menekotumao Dawidi eno pugainu Dawidi nung nukanune eyero sena,Tuwa Bayau mene Tuwa nana eno eyero sena,

‘Ningwawongme nana-una adungnomitasana iwo dubu nina awiya benaung nina-unapugana gona yarinesa.’ Tuwa Bayau meneTuwa nana eno ayero sena ara.

Dawidi ayero sena ara.” Yesu mene ayero serosusuuno eyero sena, 37 “Dawidi mene ge ayerosinasani Kristo eno ‘Tuwa nana’ asena. Arare Kristonung nono yero Dawidira sai yariniye?” Yesu ayerosenu emo dubu bainane mene ge nuna nigiro yawayawa yewa arauwa.

Sao tauyao ge gipao emora tani.Mt 23:1-36; Lu 11:37-54; Lu 20:45-47

38 Yesu mene ge tugata nasani eyero sena, “Niyesao tauyao ge gipao emo awiya umo yepu. Awongtaung wori imokakaung wosogairo ang naya emobauno mene awong kakame atu giro bowi yaesearatapunowa. 39 Nupema awong yere ibura atuemo baunona benaungna adumari aratapunowa.Nupema awong ana-bonene yaora bera atu masiyazore auna adumari aratapunowa. 40 Awongbaunoyumamaga yetugao awiya etegairowaumoninunae pupunowa. Ayero nasani awong pasenanunae worero mani me sao yero nasani isa imoko-kaungkaung sinowa. Emo amimene abena nunaemou-mesayao tamarineya.” Ayero sena arauwa.

Bauno bogamasa mene Tuwa Bayau eno moni pu-gaina.

Lu 21:1-441 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu bainana toiro

adungno emo bauno moni kolektara pugatinewaawiya gigina. Emo waure daigairo mene wau witaopugatinewa 42 bauno bogamasa zo yu magayaoamimene buro toya etobe pugaina ara. 43 Ayeroyenu giro Yesu mene buro-mani nuna yau senubumuwa eyero sena, “Na ge me niye eno sinenaera. Bauno zo yumagayaowaumoni aung amimenemoni pugaiya awiya emo apakana moni TuwaBayau eno pugatineya aunamoni awiya daigatiniya.44Noeno okowata, awong awiya moni witao mitiya,arata awong ena gege Tuwa Bayau eno pugeya.Arata bauno ewiya moni nuna maingkoka mitiyaauna teng pugairo aung yetiya. Arare nung nonazuma gaero minaora zo oko mitiya.” Ayero senaarauwa.

13Yesu mene Tuwa Bayaura ibu baina meko yariniya

ayero sena.Mt 24:1-2; Lu 21:5-6

1 Yesu buro-maine dema ibu baina doro kasaye daung gatinewa buro-mani zo mene nung enoeyero sena, “Gipao emo, ibura daba babuze awiya gi.Ibu iwaing-kawaing ara.” 2 Ayero senu Yesu menenung eno eyero sena, “Ning ibu iwaing gosinesa.Arata ago ibura daba zo oko duwaya zora-una tamemitariniya. Emo mene ago ibura daba apakanakasarineya.” Ayero sena ara.

Mt 24:3-14; Lu 21:7-193Yesu mene diri yazo Oliwa auna witiro adungno

ibu baina awiya anuwing nasani mitinu PetorotoYakobo aune Yohaneto Anderea awong amimenenata nung aune demamitasani giro nung atata yerosewa, 4 “Gire, tani awiya be nazi kasa yariniye? Oranae tani no saore giro susuwa auname kasa yariniyaawiya garinenine?”

5 Ayero sewa giro Yesu mene awong eno eyerosena, “Emo zo mene niye etegoiye sero, niye girobaingtipu. 6 Emo witao mene buro ge iwi nasanieyero sarineya, ‘Na Kristo.’ Ayero sinasani awongemo bauno witao etegarineya. 7 Niye winade-wanade nugu mitarineya arita winade-wanade ake-akemo mitariniya auna bowi nigiro awang oko yae.Winade-wanade kasa yariniya, arata kasa yaya taw-ingna be oko mena besugariniya. Ago tani enasusuuno kasa yariniya. 8 Dubu zo mene iropurodubu zore dema winade-wanade yarineya. Emotuwa enana dubu mene iropuro emo tuwa enanadubu aune winade-wanade yarineya. Soma enanaatu dumi babuze ipariniya. Nupema dora botiyobabuze kasa yerota kasa yero ayariniya. Baunomani pumari yero nowa auna yaya bere maingkokazayero noiya. Arata ago awiya bainakama kasa yeronoiya. Ayao ine yaya sesena awiya kasa yai auneyaya bainakama ago kasa yariniya, awiya garineya.

9Arata niye nika niyetope giro baingtipu. Awongniye puro gera pugarineya. Awong niye yere ibumokora atu waung mene darineya. Niye buro-mani nana yero nowa, aeno awong niye puroemo babuzere emo tuwa ena auna-una pugayadoparineya ara. Dopero ge me awong eno sarineya.10 Bowi Iwaing tawing sero gitau babai aune taniawiya ago kasa yariniya. 11 Emo mene niye saniropuro gera pugaya be aune niye no sari yero kotung-katung oko yae. Niye gera pugaya be aune ge TuwaBayau mene niye eno pugao awiya sepu. Ninaeokowata, Oweno mene ge sariniya. 12 Tatomaniena mene metamani nunae magayaese sero iworawaweng pugarineya. Mamono ena mene maniawiso nunae magayaese sero iwora waweng pu-garineya. Mani awiso ena mene iropuro ai amonomamono iwo nasani magayaese sero iwora wawengpugarineya. 13 Niye dubu nana yero nowa awiyaemo bauno apakana gosinowa aeno awong tini ka-pao niye eno pumarineya. Arata zo nung tau yerodopero nete magayariniya, nung awiya Tuwa Bayaumene sorero pumariniya.” Ayero sena arauwa.

Sisigaora nona meko amimene kasa yariniya.Mt 24:15-28; Lu 21:20-24

Page 56: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 13:14 53 MAK 14:614 Yesu mene ayero sero sena, “Sisigaora nona

meko amimene masi nung mitaine teng oko aunaatu dopariniya awiya garineya. Be aune awongYudaya tawingna mitarineya amimene iwo awongdoiye sero sungno baung diri yaese. (Emo ge gayaoewiya zazagatinoiya amimene gera susuwa awiyagaise.) 15 Be aune zo nung garo nuna-una opesaraatumitariniya amimene nona-owi nuna garemitiyaawiya pumari oko towaise. Nung iwo mene doiyesero sungno baung diri yaise. 16 Be aune zo nungbure atu nariniya amimene taungwori nuna pumarisero oko kapetegairo nape babaise. Nung dema iwomene doiye sero sungno baung diri yaise. 17 Oiye,bauno mesare aune bauno mani wuire. Awongyanakana sumaine yao teng oko, arare na awongeno yo apunena. 18 Tani awiya wa wosaora be naiaune kasa yaiwamene niye gazao eno, niye isa sepu.19 Noeno okowata, be auna atu mouyao bainakamakasa yariniya ara. Tuwa Bayau mene tawing yenaatu zayero butunawe duwa atu mouyao zo ayao ineoko kasa yena. Nupema ago zo ayao ine oko kasayariniya ara. 20 Arare Tuwa mene be awiya okokapao yatiya, awiya emo bauno apakana sisigairoaung yateya. Arata nung gegeregao dubu nunaeno kotungno aeno be awiya kapena, arare apungkayariniya ara. 21Arare be aune emo zomene niye enoeyero sai oko nigae, ‘Era, Sorao Emo naname ara.’Nupema, ‘Sorao Emo naname ora.’ Ge ayero seroburo baungno ayaya oko nigae. 22Be auna atu SoraoEmo etegao enane porofete etegao enane amimenekasa yarineya. Kasa yero emo baunona dubo sisigarisero tani putoungne ena aune tani benaung sekawawitao awiya yarineya. Ayero nasani Tuwa Bayauragegeregao dubu auna dubo dema sisigari sero burobaina yarineya ara. Arata awong Tuwa Bayauragegeregao dubu auna dubo sisigao teng oko, arareyero tetere yarineya ara. 23Arata niye nika niyetopeumo yepu. Na tani ago kasa yariniya auna ge bere-bere eune niye eno keregatinena.” Ayero senaarauwa.

Ago Emora Mani bariniya.Mt 24:29-31; Lu 21:25-28

24 Yesu mene ayero sero aune eyero sena, “Yayatamaora be awiya aung yai aune wari mumeyariniya. Ayero yai inona waegao awiya demaaung yariniya. 25 Ayero nai aune putoung uritiramitowa amimene iparineya. Ayero yai arasa meneuritira atu zokero wosarineya. 26 Tani ayero kasayai aune na Emora Mani mene putoung tauyaorewaegaore berezera atu wosiro butunana emo baunomene garineya ara. 27 Na wosiro angelo iyengtiroemo bauno dubu Tuwa Bayau mene nuna yaesegegeregaina awiya puro pu dekaongna gaese sari-nena. Arare angelo mene baungno tawing agewareageware ikata enaka auna gegeregao dubu nanapumarineya ara.” Ayero sena arauwa.

I fik mene tani kasa yaora be auna susuwa gipaigaese sena.

Mt 24:32-35; Lu 21:29-3328Yesu mene ayero sero aune eyero sena, “Niye i

yazo fik auna tani awiya kotungno aune susuwa zogipu. Bowang nuna botu kasa yero dang iwaing diti-nowa be aune niye giro, ‘O, warira be kasa yariniya,’

ayero sinowa. 29 Arare nona awiya apakana kasayero aung yai giro eyero sepu, ‘Nung nugu yetiya.Towao bera bautara dodopiniya.’ 30 Na ge me niyeeno sinena era. Emo bauno yeme tawingna etuneya amimene oko magayero aung yao naya aunenona awiya apakana kasa yariniya. 31 Ago uritiretawingne aung yarineyato, arata ge nana mene zooko aung yariniya.” Ayero sena arauwa.

Emo zo mene be awiya oko gosiniya.Mt 24:36-44; Lu 17:26-30, 34-36

32 Yesu mene ayero sero aune eyero sena, “Taniawiya kasa yaora be nuna awiya emo zo za okogosineya. Angelo uritira nowa adeka dema be awiyaoko gosineya. Na Tuwa Bayaura Mani mene demabe awiya oko gosinena. Mama nana mene gege natagosinoiya ara. 33 Niye umo nasani neupu. Be nazitani awiya kasa yariniye, awiya niye oko gosineya.Arare umo yero baingtipu. 34 Susuwa nuna eyeromitiya. Emo zo mene tawing ake-kake auna babarisero giro buro-mani nuna awong nona apakana diyayaese sero burora pugaina. Zo buro zora pugairozo buro zora pugairo ayero yena ara. Ayero nasanigaro be diya yao mani mene umo yero baingtaisesero garo doro baungna. 35 Arare be nazi garoramaung mene kapete gariniye — ture itinai auneta,ping tuno-tanota, kokora ge sinai auneta, nupemaiya gaora i? Awiya niye oko gosineya, arare niyeumo yero baingtiti nasani neupu. 36 Nung menakapetegairo niye auriti awinasani mitaya tamoiyesero niye umo yero baingtiti nasani neupu. 37Na geniye eno gege okowata, emo bauno apakana aenosinena. Niye umo yero baingtiti nasani neupu.”Yesu mene ayero sena arauwa.

14Emo gitau yao awong Yesu dayamagayaise ge sewa.Mt 26:1-5; Lu 22:1-2; Yo 11:45-53

1 Magayao mene awong Daigaina auna boneneminaora be kasa nenu be zo ame yis aung aunabonene minaora be awiro nupema awiro kasa yarinenu giro pirisa babuze aune sao tauyao ge gipaoemo ena aune awong amimene Yesu etegairo sanirodaya magayaise sero nagibo tamari yewa. 2 Awongeyero sewa, “Emo bauno name dao eno, name ore-gao be baina auna atu oko yarinenane.” Ayero sewaarauwa.

Bauno zo mene ou sereyao awiya Yesura ziye atuyasagaina.

Mt 26:6-13; Yo 12:1-83 Yesu buro-mani nuna aune napo Betani atu

baungno emo zo yazo nuna Simon Bozo Tauyaoreauna gare atu nona mininasani mitiwa bauno zogarewa daba yazo nuna alabasta amimene yao awiyapuro nuna-una buna. Ou zo yazo nuna nad, serenuna iwaing, awiya garewa mokora mitina. Zumanuna baina. Arare bauno amimene kasa yerogarewa awiya zorogairo ou sere yao awiya Yesuraziye atu yasagaina. 4 Ayero yenu emo ena atu mi-tiwa amimene yo iropunu wina-se yewa, “Noeno ouewiya gera niye? 5Nung ou ewiya moni 300 kinanasai zuma gaero pumaya aune nung moni awiya emobauno bogamasa eno pugai teng yatiya.” Ayero seroawong nung gona yewa. 6 Ayero yewa Yesu mene

Page 57: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 14:7 54 MAK 14:36

awong eno eyero sena, “Niye bauno dopu. Niyenoeno bauno kaputinei? Tani nung na eno yetiya,awiya tani iwaing. 7 Noeno okowata, emo baunobogamasa awong niye aune dema nowa narineya.Arare niye awong kora yari sero kotumarineya,awiya nagibo ayao mitariniya. Arata nane mene zoniye aune dema oko nao gege narinena. 8 Baunoemimene tani nune yaine yao auna teng tani ewiyaniya. Ago awong aingso nana mutarineya, aratanung bere-bere buro magayaora ou ewiya aingsonana-una susuniya. 9Na ge me niye eno sinena era.Bowi Iwaing tawing sero bautunai aune tani iwaingna eno yetiya auna bowi awiya dema sero sero yayababariniya ara.” Ayero sena arauwa.

Yudas nung Yesu keregari sero emo gitau yaora-unabaungna.

Mt 26:14-16; Lu 22:3-610 Be aune Yudas Iskeriot, nung buro-mani 12

auna zo, amimene Yesu keregairo gera pugari seropirisa babuzera-una baungna ara. 11 Baungnuawong ge nuna nigiro yawa yawa yero nung enoeyero sewa, “Ayero yasa nae moni ena ning enopugarinenane.” Ayero sewa giro nung Yesu gerapugaora nagibo tamari buro yena.

Yesu nung bonene buro-mani nuna aune demaminiwa.

Mt 26:17-25; Lu 22:7-14, 21-23; Yo 13:21-3012 Oregao be baina yazo nuna Ame Yis Aung*

auna iya namba wan aune Yuda emo mene Ma-gayao mene awong Daigaina auna bonene awiyaminari serowo sipsipmani zo dero aeromininauwa.Arare be awiya kasa yenu giro Yesura buro-manimene nung eno eyero sewa, “Name natu baungnoMagayao mene awong Daigaina auna bonene ninakora yanenese kotupunesi?” 13 Ayero sewa giroYesu mene buro-mani nuna etobe iyengtiti nasaniawongto eno eyero sena, “Nito nape baungnotoemo zo ou aura dungno puro bautuniya awiyatamarineyato ara. Nito nung aune dema babariney-ato. 14 Nung gare towai aune nito garora maungeno eyero seputo, ‘Gipao emomene ning atata niya.Nung nae buro-mani nuna aune Magayao meneawong Daigaina auna bonene garo moko nauna atuminarinenine?’ 15 Ayero sayato nung garo mokobaina zo garo ika tame mitiya awiya nito eno gi-pariniya. Garo moko awiya masi zuwao au-tao korayaomitiya. Gipai giro atunito boneneminaoranonakora yeputo.” 16 Ayero senu giro buro-mani etobemene iropuro napo auna baungno nona Yesu menesena deka ayao ine taungno Magayao mene awongDaigaina auna bonene minaora nona kora yewatoara.

17 Ture inu Yesu mene buro-mani nuna 12 aunedema kasa yewa. 18 Awong adungno nona mini-nasani mitiwa aune Yesu mene eyero sena, “Na gememokoniye eno sane. Ninae-una zomene na kere-gairo iwora waweng pugariniya. Emo na aune demanona mininiya amimene yariniya.” 19 Ayero senuawong dubo mininasani nata-nata nung eno eyerosewa, “Nane oko yarinena. Me sinenita?” 20 Ayero

sewa nung awong eno eyero sena, “Niye buro-mani nana 12 auna zo mene yariniya. Emo zo naaune dema ame sura dusariniya amimene yariniya.21 Ge gitau gaewa mitoiya ayero na Emora Manimene magayarinena. Arata emo na Emora Manikeregariniya, nung awiya, oiye, abena nuna nonoyao pumariniye? Ai nung oko pumao yatiya, awiyanung meko oko tamatiya.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene bonene buro-mani nuna eno pugaina.Mt 26:26-30; Lu 22:14-20; 1Ko 11:23-25

22 Awong nona mininasani mitiwa Yesu meneporo puro Tuwa Bayau eno dange sero eegairo buro-mani nuna eno pugati nasani eyero sena, “Purominipu. Ewiya goi nana.” 23Ayero sero nung awangou wainne zo puro Tuwa Bayau eno dange seroawong eno pugainu awong apakana puro miniwa.24 Ayero yewa Yesu mene awong eno eyero sena,“Awiya yu nana. Yu nana mene Tuwa Bayau aunetairo nao auna ge inai tau yariniya. Yu nana emobaunodaigairo enowosariniya. 25Na gemeniye enosinena era. Na ou wain nupema oko minarinena.Ago Tuwa Bayau nata tuwa yero naora be kasa yaiaune na ou wain seka minarinena.” Ayero senaarauwa.

Petoro mene nung bewae yari nena auna ge sena.Mt 26:31-35; Lu 22:31-34; Yo 13:36-38

26 Awong yere zo gauno iropuro Yerusalem dorobaungno diri yazo Oliwa auna witiro mitiwa 27Yesumene awong eno eyero sena, “Niye apakana naduwarineya. Noeno okowata, ge gayao zo eyeromitiya era,Na Tuwa Bayau mene wo sipsip diya yao emo dana

magayai wo sipsip sisi-bura-bura yarineya.28 Arata na magayaora atu iropuro Galilaya taw-

ingna babana niye ago barineya.” 29 Ayero senuPetoro mene nung eno eyero sena, “Awong apakananing duwarineya, arata na ning oko duwarinena.”30 Ayero senu Yesu mene nung eno eyero sena,“Na ge me ning eno sinena era. Nine ping eunekokora mene ge be etobe oko saore na bewae yasabe etama yariniya.” 31 Ayero sena, arata Petoromene tauyero ge sena, “Awong na ning aune demadaya magayanese sarineya, arata saineba, na ningoko bewae yarinena.” Petoro mene ayero senugiro awong apakana amimene ge deka ayero sewaarauwa.

Yesu Gesemani i bure atu isa buro yena.Mt 26:36-46; Lu 22:39-46

32 Yesu buro-mani nuna aune awong baungnosoma zo yazo Gesemani auna kasa yero nung buro-mani nuna eno eyero sena, “Niye etu adungpu.Na isa sarinena.” 33 Ayero sero nung PetorotoYakobo aune Yohane awong awiya puro baungnote wawongne nuna ipinenu 34 nung awong enoeyero sena, “Na dubo minao bainakama tapunena.Dubo minao mene na puro wosi magayanese niya.Niye etu seka mitasani umo neupu.” 35 Ayero seronungmaingkoka baungno tawingna atu boma gaeroisa sinasani yaya nuna-una kasa yari nena awiyanung daigao teng yai giro daigaise sena. 36 Isa

* 14:12: Yuda emo bauno mene dawang sero oregao be baina zo yazo nuna Ame Yis Aung auna atu mitari sero yis iya be 7 semini nasaninauwa. Arare iya namba wan auna atu awong lama dero Magayao mene awong Daigaina auna bonene yero mininauwa.

Page 58: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 14:37 55 MAK 14:72ayero sinasani eyero sena, “O Mama nana, ning taniapakana yao teng niya. Ning yaya ewiya nana-unaatu sorero pung. Arata kotumao nana-una okowata,kotumao nina-una teng ye.”

37 Isa ayero sero kapetegairo buro awong auritiawinasani mitiwa giro nung Petoro eno eyero sena,“Simon, auriti awinesa. Ning be maingkoka gegeseka tauyero mitao ine teng oko i? 38 Etegao meneninae-una kasa yoiye sero, niye seka mitasani isasinasani mitipu. Dubo ninae mene buro iwaingyaora eo niya, arata taung mene mou niya.”

39 Ayero sero nung nupema baungno isa gitausena deka amaze nupema sena. 40 Isa sero kapete-gairo buro awong diti mou yenu nupema auritiawinasani mitiwa gigina. Giro senu awong no saineyero duwa ara.

41 Yesu mene nupema baungno isa sero kapete-gairo awong auriti awinewa giginu be etama yenugiro awong eno eyero sena, “Niye oregatinasaniauriti awineya, amaze sinena! Teng yetiya. Bekasa yetiya. Emora Mani keregeya pasena emora-una waweng wiwitinena. 42 Keregao emo butu-niya. Iropungpu, nunae-una babanene.” Ayero senaarauwa.

Yudas mene Yesu puro gorobo emora waweng pu-gaina.

Mt 26:47-56; Lu 22:47-53; Yo 18:3-1243 Ayero sinenu buro-mani 12 auna otao nunae

Yudas mene iwo dubu baina gitau yero puro burokasa yewa ara. Pirisa babuzere sao tauyao ge gipaoemo aune simai amimene iwo dubu awiya iyengtiwagorobo yari sero iwire ami-dawangne puro burokasa yewa ara. 44 Gitau keregao emo amimene iwodubu baina aeno ge zo eyero sena, “Emo nane sanirotoko yarinena, nung arauwa. Arareniyenung saniropuro babarineya.”

45 Ge awiya gitau sena, arare nung kasa yeroYesura-una baungno, “Gipao emo,” ayero sero nungtoko yena ara. 46 Ayero yenu giro iwo dubu meneYesu iniwa ara. 47 Ayero yewa emo dopero mitiwaauna zo mene iwi nuna geingna atu ininu gururusenu nung pirisa bainana soumani awiya dari yerodawong nuna kesena. 48Ayero yenu Yesu mene iwodubu eno eyero sena, “Niye iwire ami-dawangnepuro butuneya, awiya gorobo emo zo puro bunaribaine neya. 49 Be giti awiya na niye aune demaibu bainana atu ge tugata nasani yero nona niyeatu noeno na oko pumao yero nowi? Arata TuwaBayaura ge gayao awiya me yaise.” 50 Ayero senuburo-mani nuna apakana nung doro sungno ba-muwa arauwa.

Mani seka zo mene awang yero suna.51 Mani seka zo mene mo neyang yao zo gege

awiro Yesura ame nenu iwo dubumene nung sanariyewa 52 nung mo awao nuna yugairo doro aungsungno baungna arauwa.

Awong Yesu puro gitau yao dubura benaungna atugera pugaiwa.

Mt 26:57-68; Lu 22:54-55, 63-71; Yo 18:13-14, 19-2453 Awong Yesu puro pirisa bainana-una bamuwa

pirisa babuze simai ena aune sao tauyao ge gipaoemo ena amimene garo auna augaiwa ara. 54 Ayeronewa Petoro mene ake ina atu Yesu ago yero buro

pirisa bainana goma auna toiro baungno umo yaoemo aune dema adungno iyao ainasani kakameatu mitina ara. 55 Pirisa babuzere gitau yao dubuapakana awong teng mitasani emo zo mene Yesueno ge iwao ge sai Yesu gera pugairo dayamagayaisesero ge iwao ge ena tamari sero yewa ara. Arataawong pasena nuna zo oko tamuwa. 56 Emo witaomene Yesu tani yero nauna auna ge ungwe nasanige iwao ge ena sewa, arata ge iwao ge nunae aunasusuwa awiya dekaongka gege oko sewa.

57 Ena mene dopero ge iwero sero eyero sewa,58 “Nae ge nuna nigiwangne. Nung eyero sena, ‘NaTuwa Bayaura ibu emo bauno mene yewa awiyakasarinena. Kasana wari iya be etama aung yaiaune na ibu zo wawong mene yao okowata, ewe zoyarinena.’ Nung ayero senu nigiwangne.” Ayerosewa ara. 59 Arata awong ayero sinasani ge nunaeauna susuwa awiya dekaongka gege oko sero yewa.

60 Pirisa baina mene nunae-una towang atudopero Yesu eno eyero sena, “Ning nono yero genina sineya auna abena oko sao ge aung mitesi?”61 Ayero sena ara, arata Yesu mene ge auna abenaoko sao teba dopero mitina ara. Ayero yenu pirisabaina mene nupema atata yero sena, “Ning Yudaemo baunona Emo Tuwa yazo Kristo Tuwa BayauraMani meta aung i?” 62 Ayero senu Yesu meneeyero sena, “Na Kristo. Niye na Emora Mani awiyaTuwa Bayau Putoungne auna wawong mera atuadungnomitana garineya. Na uritira berezere demabutunana garineya.” 63 Ayero senu pirisa bainamene Yesu nung Tuwa Bayaura yazo dena-betenayenu siya sero taung wori nuka nuna ininu kerenueyero sena, “Name noeno emo ena buro nung gerapugaese sari nenine? Nung nutope kara gera pu-gaiya. 64 Niye ge meko nuna nigiro no sarinei?”Ayero senu awong sewa, “Pasena nuna meko, araredaya magayaise.” 65 Ayero sewa ena mene begurapise nuna-una tame gairo diti moko nuna worerowawong mene dero aune eyero sewa, “Emo awemene ning detiye, auna yazo nuna keregai ganene.”Ayero sewa nung bunero puro mitiwa amimenenung sowena yanakana dewa arauwa.

Petoro mene Yesu bewae yena.Mt 26:69-75; Lu 22:56-62; Yo 18:15-18, 25-27

66 Petoro mene wese kakame atu adungno mit-inu pirisa bainana soumani baunodi zo mene buroPetoro iyao ainasani mitinu 67 giro nung anuwingnasani eyero sena, “Ning dema Yesu Nasareteraemo aune dema nosa.” 68 Ayero senu nung eyerosena, “Na oko gao. Ning ge sinesa awiya na okogosinena.” Ayero sero nung goma bera baungnukokora zo mene ge sena ara. 69 Petoro atu baungnusoumani baunodi deka amimene nung giro emo atumitiwa aeno nupema sena, “Emo ewiya dubu nunaauna zo.” 70Ayero senu Petoromene nupema bewaeyero “Aung arauwa,” ayero sena ara. Be maingkokaaung yenu aune emo atu mitiwa amimene Petoroeno eyero sewa, “Ge me sinenane ara. Ning dubununa auna zo arauwa. Noeno okowata, ning demaning Galilaya emo zo.” 71Ayero sewa nung nupemaTuwa Bayaura benaungna ge eyero senu tau yena,“Na ge iwarinena, awiya Tuwa Bayau mene na daimagayarinena. Niye emo yazo sineya awiya na okogosinena.” 72 Ayero senu kokora mena ge be etobe

Page 59: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 15:1 56 MAK 15:32sena ara. Kokora ge senu Petoro mene Yesura gekotuna. Yesu mene gitau Petoro eno eyero sena,“Nine kokora ge be etobe oko saore na bewae yasa beetama yariniya.” Yesumene gitau ayero sena, awiyanuka nutope kotungno zi baina sena arauwa.

15Awong Yesu puro Pilatora-una bamuwa.Mt 27:1-2, 11-14; Lu 23:1-5; Yo 18:28-38

1 Iya gati nenu pirisa babuze aune simaire saotauyao ge gipao emo ena aune gitau yao dubuapakana awong amimene augairo ge teng seroYesura wawong etobe bunero puro Pilatora-unabamuwa.* 2 Puro bamuwa Pilato mene nung atatayero eyero sena, “Ning Yuda emora emo tuwa i?”Ayero senu Yesu mene abena eyero sena, “Yore,sinesa ara.” Ayero sena ara. 3Awong Yesura ge buronewa pirisa babuze mene ge iwi nasani Yesu nungtani meko witao yero nasani nauna ayero sewa.4 Ayero sewa Pilato mene nung nupema atata yerosena, “Ning ge abena saine yao teng oko i? Awongtani meko nina auna susuwa witao keregatineya,gosinesa.” 5 Ayero sena, arata Yesu mene ge zooko sao yenu giro Pilato mene kotungno wawong digauna ara.

Pilato mene Yesu i pasaora daese sena.Mt 27:15-26; Lu 23:13-25; Yo 18:39–19:16

6Dawang sero bonene yaora be kasa naunu Yudaemo mene bunao mani zo eno sinauwa giro Pilatomene mani awiya besinauna. 7 Arare emo zo yazonuna Barabas amimene emo enane dema bunaogare mitina ara. Awong gavman dari sero winadeyero emo ena dewa magayewa, arare awong bunaogare mitiwa. 8 Arare emo dubu bainane menePilatora-una kasa yero eyero sewa, “Ning dawangsero tani zo nae eno yero nosa awiya nupema ye.”9 Ayero sewa nung eyero sena, “Na Yuda emoraemo tuwa besero niye eno puganese kotupuneita?”10 Pilato mene pirisa babuze awong tini kapaoreYesu teba puro baungno nuna-una pugaiwa awiyakotungno aune ayero sena ara. 11 Arata pirisababuze mene emo dubu baina aeno eyero sewa,“Nung Yesu okowata, Barabas maze besaise sepu.”Emo dubu baina amimene ayero saese sewa tauyenu giro ge dekaongka awiya sewa ara. 12 Ayerosewa Pilato mene nigiro awong eno nupema eyerosena, “Ayero saya aune emo nika ninae nung mazeYuda emora emo tuwa asinowa, nung awiya puronono yanese sinei?” 13 Ayero senu awong wawasero nung eno eyero sewa, “I pasaora magayaise.”14 Ayero sewa Pilato mene abena awong eno eyerosena, “Noeno ayero sinei? Nung pasena no yeni?”Ayero sena, arata awong be kerero wawa sero nu-pema eyero sewa, “I pasaora magayaise.” 15 Ayerosewa giro Pilato mene emo bauno dubo iwaingyaise sero senu gorobo emo mene Barabas besewakasa yenu awong Yesu angsi wo aingso mene yao†amimene wezewa ara. Wezi nete duwa aune Pilatomene Yesu i pasaora daya magayaise sero goroboemora-una waweng pugaina arauwa.

Gorobo emo mene Yesu izewa.Mt 27:27-31; Yo 19:2-3

16 Romana emo tuwara gorobo emo ena meneYesu puro Romana emo tuwara gare witiro sewagorobo emo apakana nuna-una augaiwa. 17Augairotaung wori yuyao ine nung eno wosogairo angsidungne puro ewero aune ziyo nuna-una atu woso-gaiwa ara. 18 Ayero yero nung izinasani emotuwa arugaine nasani eyero sewa, “Wari iwaing,Yuda emora emo tuwa.” 19 Ayero sero ziyo nunawaung mene dedunasani begura nuna tame pisi-nasani koing gairo nung bowi yaora etotoma yewaara. 20 Awong nung izinete taung wori yuyao ineawiya dutugairo doro taung wori nuna nupemawosogaiwa punu i pasaora dari sero puro bamuwaarauwa.

Awong Yesu i pasaora dewa.Mt 27:32-44; Lu 23:26-43; Yo 19:17-27

21 Emo zo yazo nuna Simon, tawing nuna Sairini,nung Alesandato Rufasra maung, nung towang zoraatu buro Yerusalem babari sero butunenu awongnung taungno ge tauyao nung eno eyero sewa,“Ning emo euna i pasao ewiya diung.” 22Ayero seroawong Yesu puro baung tawing yazo Goligata aunayewa ara. Tawing auna yazo awiya susuwa nunaeyao era, “Gitau atora wetu.” 23 Awong ou wainpuro dubo dau yaora ou zo yazo mira aune demadawero nung eno pugaiwa, arata nung oko minaoyangduna. 24 Awong nung i pasaora atu niri menedewa. Dero aune mo nuna bono yari sero awemenemo zo pariniye, asero getuwao zo yazo nuna lakiawiya yero mo nuna bono yewa ara. 25 Awongnung dewa awiya wari diti 9 kilok nenu aune nungi pasaora atu dewa ara. 26 Ayero ziyo gomina ikaatu susuwa noeno nung dewi auna ge eyero gaeropugaiwa mitina, “Yuda emora emo tuwa.” 27 Beaune awong ugaing yao mani etobe dema i pasaonunato-una dero Yesura-una zo enaba zo enabayero pugaiwa dopewato ara. 28 [Ayero yewa TuwaBayaura ge gitau gaewa awiya me yena. Ge awiyaeyero mitiya era,Awong nung gigiwa pasena emo ine yenu gironung pasena emore dema pugaiwa ara.

Ge awiya gitau gaewa amimene me yena.] 29 Emobauno mene puma-sauma nasani nung izero nungeno eyero sewa, “Wae, ning emo ibu baina kaserowari be etama gege ibu seka yero aung yari sasa.30 Ning nika nitope taung aingso nina gera yaoraatu sorero i pasaora atu wosi dopase.” Ayero sewaara. 31 Deka ayero pirisa babuzere sao tauyao gegipao emoenanemeneYesu izinasaniwina-se yewa,“Nung gitau emo ena soreuno kora yero nauna,arata nung nuka nutope soremao ine teng oko.32Kristo nung Isreli emora emo tuwa naname noiyaamimene yeme i pasora atu wosaise. Wosai giro,‘Me sena,’ asarinenane.” Ayero wina-se yewa ara.Emo etobe i pasaora mitiwato amimene dema nungizewato arauwa.

Yesu magayena.Mt 27:45-56; Lu 23:44-49; Yo 19:28-30

* 15:1: Soremao Ge zo Yohane 18:31-32 auna atu mitiya awiya gi. † 15:15: Soremao Ge zo Matiu 27:26 auna atu mitiya awiya gi.

Page 60: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 15:33 57 MAK 16:1733 Wari diti 12 kilok yenu mume baina kasa yero

tawing teng yero mitinu 3 kilok yenu 34 aune Yesumene be kerero eyero sena, “Eloi, Eloi, lama sabak-tani.” Ge auna susuwa eyao era, “Tuwa Bayaunana, Tuwa Bayau nana, ning noeno na dotinesi?”35 Ayero senu emo ena nugu mitiwa amimene geawiya nigiro eyero sewa, “Gipu. Nung Eliya yausiniya.” 36 Ayero sewa giro mani zo mene sungnobaungno witora yabutata zo ou wain dokowangyaora dusero itura diro Yesu mene minaise seronung eno pugairo eyero sena, “Name nung Eliyamene buro i pasaora atu parinita, awiya garine-nane.” 37Ayero senu Yesu mene nupema aiyamamasero magayena ara. 38 Magayenu ibu bainana mobainakama‡ kimegao awiya ika atu zayero kererodao etobe yena ara. 39 Gorobo emo 100 auna gitauyao mene Yesu anuwing nasani mitinu Yesu ma-gayenu giro eyero sena, “Emo ewiya nung TuwaBayaura mani me.” Ayero sena ara.

40 Bauno ena dema mitiwa. Awong ake ina atudopero anuwing nasani mitiwa ara. Enana yazonunae Maria napo nuna Madala, aune Maria zonung Yakoboto Yosera ai, aune bauno zo yazo nunaSalome. 41 Gitau Yesu Galilaya tawingna atu nasaninauna be aune bauno amimene nung ago nasaninona nuna sasinasani nauwa ara. Aune baunowitaoYesu aune dema Yerusalem atu buro kasa yewaamimene awong aune dema atu dopero mitiwaarauwa.

Awong Yesura aingso puro daba-umana pugaiwa.Mt 27:57-61; Lu 23:50-56; Yo 19:38-42

42-43 Arimatia napora emo zo yazo nuna Yosefe,nung Yudara gitau yao dubu auna emo zo yazoreara. Nung dema Tuwa Bayau nata tuwa yeronariniya auna be diya nasani nauna. Arare nungamimene ture itinenu be bonene korayaora bekasa yenu awiro gora awiya Sabat iya dang gironung tauyero Pilatora-una baungno Yesura aingsopumari sena ara. 44 Yesura aingso pumari senugiro Pilato mene, nung magayetita, asero goroboemo 100 auna gitau yao yau senu bunu eyero sena,“Yesu magayetita?” Ayero senu gitau yao meneeyero sena, “Nung magayetiya.” 45 Ayero senu giroPilato mene Yosefe baungno Yesura aingso pumaisesena. 46 Senu Yosefe mene baungno mo neyang yaoiwaing zo zuma gaero puro baungno Yesura aingsoi pasaora atu batagairo puro mo amimene eweropuro baungno daba-uma wamao auna pugaina. Atupugairo daba zo dereme yenu baungno daba-umanabe awiya gazena ara. 47 Ayero yenu Maria etobe,zo napo nuna Madala, zo nung Yosera ai, amimenedaba-umana atu aingso nuna pugaiwa awiya gigi-wato arauwa.

16Yesu nupema iropuna.Mt 28:1-8; Lu 24:1-12; Yo 20:1-10

1 Sabat iya dang be aung yenu Maria napo nunaMadala auneto Maria nung Yakobora ai, awongtoaune bauno Salome amimene baungno ou sereyaoYesura aingso tame yasagari sero zuma gaeropumuwa ara. 2 Arare wikira be namba wan yazo

nuna Sande awiya kasa yenu iya gainu awong iyaoko gao biriti be nuna-una bamuwa ara. 3 Awongbautunasani nuka nuyetope eyero wina-se yewa,“Awe mene daba zo uma be gazao awiya name enodereme yero enaba pugariniye?” 4 Ayero sewa,noeno okowata, daba awiya bainakama. Ayero seroditi gitau yero daba baina awiya uma be doro enabaatu mitina awiya gigiwa. 5 Giro daba-umana toiromani taung seka zo wawong mera atu adungnomitina awiya gigiwa. Mani auna mo neyang yaoawiya imoko-kaungkaung. Bauno mene nung giroyangka sewa. 6 Ayero yewa mani amimene awongeno eyero sena, “Niye awang yao dopu. Niye YesuNasaretera emo deteya magatiya awiya gari serobutuneya. Nung iropumiya. Nung etu oko mitiya.Masi aingso nuna pugeya awiya era gipu. 7 Ayeroniye baungpu, buro-mani nuna ena eno sinasaniPetoro eno dema eyero sepu nigae, ‘Nung Galilayatawingna gitau bautuniya. Arare niye baungnonung atu garineya ara. Ge deka awiya gitau menaniye eno sena.’ Ayero sepu nigae.” 8 Ayero senuawong daba-uma doro sungno bamuwa. Noenookowata, tewawongne awena ipinenu awong awangyewa. Arare awong awang nasani ge awiya emo zoeno oko sao yewa arauwa.

Maria napo nuna Madala amimene Yesu gigina.Mt 28:9-10; Yo 20:11-18

9 [Yesu mene wikira be namba wan yazo Sandeaune gora-gara iropuro nuka nutope gitau Marianapo Madala auna-una kasa yenu gigina ara. GitauYesumene iwae 7Mariara-una atu tunena. 10Baunoamimene baungno Yesura dubu zi sinasani zibenasani mitiwa aeno eyero sena, “Na nung gigena.”11 Ayero senu awong bauno mene Yesu seka yeroiropunu gigina auna ge sena awiya nigiwa me okoyena.

Yesura buro-mani etobe mene Emeas nagibe atuYesu tamuwato.

Lu 24:13-3512 Ago Yesu mene benaung ewe yero emo etobe

nagibe atu bautunewato towang atu nuka nu-tope nunato-una kasa yenu gigiwato. 13 Nungawongto aune dema nenu nung gigiwato kasa yenugiro awongto nupema tera kapete Yerusalem gairobaungno Yesura dubu ena eno sewato, arata awongge nunato nigiwa me oko yao yena.

Yesu mene buro-mani nuna burora pugaina.Mt 28:16-20; Lu 24:36-49; Yo 20:19-23; Apo 1:6-8

14 Ago nung buro-mani nuna 11 amimene nonamininasani mitiwa aune nuka nutope nunae-unaatu kasa yenu gigiwa. Emo bauno ena mene Yesuiropunu gigiwa auna ge sewa nigiwa me oko yaoyena aeno nung awong gona yena. 15 Nung awongeno eyero sena, “Niye tere-taira yero tawing serobaungno Bowi Iwaing emo bauno apakana eno sepunigae. 16 Zo nung Bowi Iwaing nigiro na tumo diroge ou suwariniya, nung awiya Tuwa Bayau menesorero pumariniya. Arata zo nungBowi Iwaing nananigiro na tumookodiyao yariniya, nung awiya TuwaBayau mene gera pugai zuwariniya ara. 17 Emona tumo diyarineya amimene tani putoungne eyao

‡ 15:38: Soremao Ge zo Matiu 27:51 auna atu mitiya awiya gi.

Page 61: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

MAK 16:18 58 MAK 16:20ine yarineya: Awong iwae be nana-una tunarineya;awong ge ewe-pape gitau oko nigao awiya sarineya;18 awong yi mani gamao awiya iniro oko mekoyarineya; awong ou meko miniro magayao awiyaminarineya, arata awong yaya oko tamarineya;awongwawong nunae emo bauno yayare auna tamepugaya iwaing yarineya.” Ayero sena arauwa.

Tuwa Bayau mene Yesu puro pu uritira gaina.Lu 24:50-53; Apo 1:9-11

19 Tuwa Yesu mene buro-mani nuna eno ge senuaung yenu Tuwa Bayau mene nung puro witiro puuritira gainu nung Tuwa Bayaura wawong meraaduna ara. 20Ayero yenu awong tere-taira yero BowiIwaing soma apakana auna atu sinauwa. Ayero yeroyewa Tuwa mene ge nunae soremai tau yaise seroawong sorepu naunu tani putoungne yero nasaninauwa arauwa.]

Page 62: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 1:1 59 LUK 1:34

BOWI IWAING LUKA MENEGAENALuka nung dokta zo. Nung Paulo aune dema nasani

nauna. Nung Yuda emo oko, arare nung Yesura ungweewiya Grik emo eno gaena. Grik emo awong etuteronao awiya aratapu nasani nauwa, arare Luka meneYesura ungwe gainasani Yesu nung etutero nao emo meauna ungwe-maungwe yena. Yesu nung emo baunoeno yo-amao bainane nasani nauna, awiya Luka menekeregaina. Luka nung APOSOLO BURO YERO NASANINAUWA auna ge dema gaena.

Luka mene Yesura ungwe ewiya emo Teofilo enogaena ara.

1 O emo baina Teofilo, gitau emo daigairo menetani ena nanae-una towang atu kasa yena aunaungwe awiya gaero baingtari sero yewa. 2 Ungweawiya emo ena awong tani awiya diti moko nunaemene zayaora atu giro butu nasani nauwa amimeneBowi Iwaingna buro-mani yero nasani tugata yeronauwa nigiti nasani naungwane ara. 3 Arare naneungwe gaewa deka ayao ine maze ning eno gaerobaingtari kotupunena. Noeno okowata, na taniauna susuwa nigiro baingtari sero atata daigairoyero nawe tamuwang. 4 Arare ge ning eno gipewaauna geme susuware awiya gasamemoko yaise seroungwe awiya gayari sero nena.

Angelo mene Yohane kasa yari nena auna geZekaraya eno sena.

5 Be Herode mene Yuda emora emo tuwa yeronasani nauna be aune pirisa zo yazo nuna Zekarayaamimene nasani nauna. Nung awiya pirisa dubuyazo Abaisa auna zo. Bauno nuna awiya Aronnadubu auna zo. Yazo nuna Elisabet. 6 AwongtoTuwa Bayaura ditira atu iwaing nasani nauwatoara. Awongto Tuwara sao tauyao ge awiya tengago nasani nauwato ara. Anasani Tuwa Bayaura geteng dipunasani nauwato ara. Nunato-una mouyaozo aung. 7 Arata awongto mani aung. Noenookowata, Elisabet nung wagaung. Nupema awongtozai yewato. 8 Zekarayara dubu awong buro yaora benunae kasa yenu giro Zekaraya nung Tuwa Bayaurabenaungna pirisa buro nenu 9 awong nung zaw-ing sereyao pugao auna buro yaise sewa ibu mokoiwaing pirisa mene Tuwa Bayau eno zawing pugatinauwa auna toina ara. 10 Be zawing pugaora beraatu emo bauno dubu baina amimene masi daungauna atu augairo isa sinasani mitiwa. 11 Ayeronewa aune Zekaraya nung Tuwa Bayaura angelozo zawing pugaora aita auna deung wawong meraina atu dopero mitinu gigina ara. 12 Nung angelogiro yangka sero awang yena ara. 13 Arata angelomene nung eno eyero sena, “Zekaraya, ning awangoko yase. Tuwa Bayau mene isa nina nigitinoiya.Bauno nina Elisabet mani nina emodi pumai ningyazo nuna Yohane ayause. 14 Ayero ning dubo ninaiwaing mitai yawa yawa yase. Nung kasa yai emobauno daigairo amimene dema yawa yawa yarineya.15 Nung awiya Tuwara benaungna atu emo bainayariniya. Arata nung ou wain oko minariniya.Aune ou tau-tataware yao dema oko minariniya.Be nung aira tiyangna mitai aune Oweno mene

moko nuna topetiro bebariniya. 16 Nung Isreliemo bauno daigairo yumai kapetegairo baung Tuwanunae Tuwa Bayaura-una yero narineya. 17 NungEliya ine yero tani nuna aune putoung nuna awiyapuro nariniya. Ayero Tuwara nagibo gitau yariniya.Nung mamonona kotumao inai darawa yero manimamani nunae kotumarineya. Nung ge dao emoawiya kora yai kotumao iwaing tamarineya. Ayeroemo kora yai Tuwa bariniya awiya diyamitarineya.”18 Angelo ayero senu Zekaraya mene angelo enoeyero sena, “Na nono yero ge awiya nigiro mesarineni? Na mena zai tena. Bauno nana dekaayero zai tiyare.” 19 Ayero senu angelo mene geabena kapetegairo eyero sena, “NaGebriel. NaTuwaBayaura benaungna dodopinona amimene TuwaBayaumene na ge iwaing ewiya ning eno sanese sesigiro buro sinena. 20 Arare sana nigi. Ning ge nananigesa me oko yao niya, aeno ewawa nina tauyaise.Ayero yai ning ge sao titiyero nasa ge nana euna mekasa yai aune ge nupema sarinesa.” Angelo meneayero sena ara.

21 Emo bauno awong Zekaraya diya yewa menaoko kasa yao yenu giro kotumao gayang-gayangpupunasani eyero sewa, “No kasa yeti nung ibumoko dang auna atu nimoi-namoi mitiye?” 22 Agonung kasa daung yero aune awong eno ge saineyao teng oko yena ara. Ayenu awong nung mokodang auna atu nona putoungne zo tauna awiyagigiwa kasa yena ara. Nung ge awong eno saoawiya wawongmene gege etotoma yena ara. Noenooko ewawa nuna tauyaore. 23 Ago Zekaraya nungburo nuna aung yenu doro napo nuna-una baungna.24 Ayenu ago bauno nuna Elisabet nung mesa yenaara. Mesa yero inowawong zo awiya nung pungyeromitauna ara. Nung eyero sena, 25 “Tuwa menena yo-auno giro na eno eyero yetiya ara. Awiyana wagaung nona aeno meng gao nana ewiyaemo baunona benaungna atu disanese sero yetiya.”Ayero sena ara.

Angelo mene Yesu mani kasa yaise Maria eno sena.26 Elisabet nung mesa yenu ino 6 aung yenu

aune Tuwa Bayau mene senu angelo Gebriel menenapo baina zo Galilaya tawingnamitauna yazo nunaNasarete auna baungna. 27 Napo auna mani baun-odi zo yazo nuna Maria, nung emo zo yazo nunaYosefe, nung Dawidira saisibuna auna zo, awiyaataise sero gerewa nasani nauna. 28 Arare Gebrielmene nuna-una baungno eyero sena, “Ture iwaing.Tuwa Bayau ning gosinoi iwaing yero noiya. Tuwamene ning aune dema mitoiya.” 29 Ayero senuMaria nung ge awiya nigiro kotumao nuna mou-mesa yena ara. Dubo nuna mene kotungno, “genomaze siniye?” asena ara. 30 Ayero yenu angelomene nung eno eyero sena, “Maria, ning oko awangyase. Tuwa Bayau mene ning gigi iwaing niya.31 Sana nigi. Ning mesa yero mani emodi zo puroyazo nuna Yesu yau sarinesa. 32 Nung emo bainayero nariniya. Nung Tuwa Bayau ika mitoiya aunaMani memoko asarineya ara. Tuwa Bayau menenung emo tuwa pugai ewowo nuna Dawidi ine yeromitariniya. 33 Nung amimene Yakobora saisibunaauna emo tuwa yero be giti mitao gege mitariniya.Emo tuwa yero naora buro nuna awiya oko aungyariniya.” 34Angelo ayero senu Maria mene angelo

Page 63: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 1:35 60 LUK 1:72eno eyero sena, “Tani ayao awiya nono yero kasayariniye? Na emo zo oko ataoware.” 35 Ayero senuangelomene ge nuna abena kapetegairo eyero sena,“Oweno mene nina-una kasa yariniya. Ayero TuwaBayau ika mitoiya auna putoung nuna mene ningworariniya. Aeno mani pumarinesa awiya awongnung eno eyero sarineya, ‘Nung dang. Nung TuwaBayaura Mani.’ 36 Sana nigi. Ai nina maingkokaElisabet nung zai, arata nung mesa yero niya. Maniemodi otira mitiya. Gitau awong nung eno eyerosinauwa, ‘Nung mani pao ine teng oko.’ Aratayeme nung mesa yeti ino 6 aung yetiya. 37Nona zonomaze Tuwa Bayau mene yao ine teng oko awiyaoko mitiya.” 38 Ayero senu Maria mene eyero sena,“Na Tuwara buro bauno, arare sinesa ayero yaise.”Ayero senu angelo doro baungna arauwa.

Maria baungno Elisabet gigina.39 Be aune Maria nuka nutope iropuro wongto-

wongto yero Yudaya tawingna baungno napo zodiri atu mitauna auna baungna. 40 Atu baungnoZekarayara garo mokora toiro Elisabet arugaina.41 Ayero yenu Elisabet nung Mariara arugao nigiti-nenu Elisabetra mani otira mitina awiya wurugu-warugu yena. Ayero yenu Oweno mene Elisabetramoko be buna ara. 42Ayenu nung yau sinasani eyerosena, “Ning gao bainane. Gao nina mene baunoenana gao daigatiniya. Mani nina-una otira mitiyaa deka dema gaore ara. 43 Naka iwaing ungta ningTuwa nana-una ai amimene nana-una butunesi?44 Dawong nana mene arugao nina nigitinena aunenana-una otira mani mitiya amimene yawa yawayerowurugu-warugu yetiya. 45Tuwamenening enosena auname awiya ago kasa yariniya asinosa, ararening yawa yawa yero nasani nosa.” Elisabet meneayero sena arauwa.

Mariara yere.46Maria nung eyero sena,

“NamokonanameneTuwara yazopurowiwitinona.47 Ititi nana yawa yawa Tuwa Bayau Sorao Emo

nanaeno niya.

48 Noeno okowata, nung na buro baunodi nunawosao ewiya kotungna. Arare yemeta agoawiya emo bauno apakana amimene na enoeyero sarineya, ‘Tuwa Bayau mene baunoawiya gao yenu yawa yawa baina yena.’

49 Gaya ayao yariniya, noeno okowata, TuwaBayau putoung bainane mene na eno nonabaina yena. Yazo nuna dang mitoiya amimeneyena.

50Ara tamao nuna awiya emo nuna wosao miteyaauna-una mitoiya. Deka ayero saisibunana-una atu wisika sero babao gege bautunasanimitariniya.

51 Nung wawong nuna mene buro tau-tatawareyao yariniya. Taung puro witao emo kotumaonunae paso didinowa, awong awiya tunai tere-taira yero zanarineya.

52 Tuwa Bayau mene emo tuwa tau-tataware yaoauna putoung nunae puro wowosi nasani emowosao awiya puro witariniya.

53 Nung emo bogamasa eno nona iwawaing pu-gariniya. Ayero emo wau-moni witaore awongtunai wawong usa yero tebeba babarineya.

54 Nung soremao nuna mitoiya auna gege buro-mani nuna

Isreli dubu sorepu nasani nariniya.55 Ayero nasani nung ewowo nanae eno sena

awiya teng yariniya. Awiya Abraham aunesaisibuna nuna eno

sena ara.”56 Maria mene Elisabet aune mitete dunu ino

etama aung yenu aune nung doro napo nuna-unabaungna arauwa.

Elisabet mene Yohane puna.57 Mani pumaora be bunu Elisabet mene mani

emodi puna.58 Napo dema nuna arita didikaing nuna bowi

nigiwa Tuwa mene nung soreunu giro awong tengdeka ayero nung aune dema yawa yawa yewa.59 Nung mani punu wari be 8 aung yenu auneawong maingna taung aingso kapari augaiwa ara.Anasani aune awong maung nuna Zekarayara yazoyau sari sewa, 60 arata maingna ai mene “Aungwa”sero eyero sena, “Name yazo nuna Yohane yausarinenane.” 61 Ayero senu awong nung eno eyerosewa, “Imoo mani nina-una yazo ayao zo aung ara.”62 Awong wawong mene etotoma yero maung atatayewa, “Ning yazo awe maze yau sari kotupunesi?”63Ayero sewa nung tape zo puro bumaese yenu giropuro bumuwa eyero gaena, “Yazo nuna Yohane.”Ayero gaenu awong kotumao daigairo pumuwa ara.64Ayeronewabe aune ewawanuna tauyenamitaunaamimene nupema ge sena ara. Nung ge sinasaniTuwa Bayau bowi yena. 65 Ayenu napo dema nunaawong apakana awang yewa. Arare maingna bowimene Yudaya tawingna diri auna napo sero serobaungno aung yena ara. 66 Emo bauno daigairoamimene bowi awiya nigiro pu dube gaiwa ara.Ayero aune eyero sewa, “Ago mani amimene nonoyero nariniye?” Awong gigiwa Tuwara putoungnung aune dema mitina arauwa.

Zekarayara yere.67 Oweno mene maung nuna Zekarayara-una atu

bebunu nung porofete mene saine nasani eyerosena,

68 “Name Isrelira Tuwa Bayau auna yazo nunapuro witanene. Nung buro name emo baunonuna soreuno zuma gayariniya.

69Buro-mani nuna Dawidi auna dubura atu SoraoEmo tau-tataware yao zo naname-una towangpugatiniya.

70 Nung ayero yari sero gitau otu porofete pewayetugao nuna eno senu awong be nunae menekeregaiwa.

71 Nung eyero yari sero keregaina: Nung nameiwora waweng atu sorero pumariniya. Anasaninung name emo kotumao memeko name enopupunowa auna waweng atu dema soreropumariniya ara.

72 Nung ewowo naname soremari sena. Nungtairo naora ge sena awiya kotupunasani giroayero yari sena.

Page 64: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 1:73 61 LUK 2:2773 Tairo nao ge awiya ewowo naname Abraham

eno sena. Arare nung tairo naora ge sinasanieyero yari sena:

74-75 Nung name iwora waweng atu sorariniya.Ayero yai name be narinenane auna tengawang yao aung nuna benaungna atu nasani begiti nao iwaing nasani tani pewa yero nao aunetani iwaing gege nasani aune nung sou nasaninarinenane.

76 Orata mani nana, nine zo emo mene ningeno Tuwa Bayau ika mitoiya auna porofeteasariniya. Ning awiya Tuwara nagibo kora yarisero gitau yarinesa.

77Nine emo bauno nuna tugata yasa awong eyerogarineya: Nung pasena nunae disero awongsorero pumariniya.

78Awiya Tuwa Bayau nanamemenemono pumaonuna-una teng ayero yariniya. Nung emozo uritira wari ine awiya pugai naname-unabumariniya.

79 Nung buro emo bauno awong magayao awangnasani mumena atu mitima nowa auna atuwaegariniya. Nung name dubo iwaingne naoranagibora pugariniya.”

Zekaraya mene ayero sero aung yena ara.80Mani Yohane awiya kasa yero bairo bainakama

yenu kotumao nuna zawagairo iwaing yena ara.Ayero yenu nung Isreli dubura benaungna kasa yaoauna be nuna diya nasani tawing zo emo aung aunaatu baungno nasani nauna arauwa.

2Maria mene Yesu puna.Mt 1:18-25

1Zekarayara aromenemani Yohanepuna be auneRomana emo tuwa Sisa Ogastas nung sao tauyao gezo pugairo awong emo baunona yazo teng apakanaayero gayaese sena ara. 2 Awiya zayero mena yazogaewa ara. Arare Sairinias nung Siria tawingnaemo tuwa yero mitauna be aune yazo gaewa ara.3 Arare be awiya emo bauno apakana ayero awongyazo nunae gayari napo susuwa nunae-una bamuwaara. 4Yosefe nung Dawidira saisibuna auna zo, ararenung Galilaya tawingna napo Nasarete awiya dorobaung Yudaya tawingna yero Dawidira napo yazoBetelehem asinauwa auna baungna. 5 Nung baunogerao nuna Mariato dema babayato yazo nunatogayaese sero bamuwato ara. Maria nung mourenasani aune baungna ara. 6 Awongto napo aunaatu mitiwato Maria mani pumaora be nuna kasayena. 7 Arata garo esewara awiya emo bauno menepuro aung yero mitiwa. Arare nung mani nunaemodi muwo mani awiya puro mo mene dowero pubulimakao tepara gainu mitina.

AngelomeneYesura bowiwo sipsip diya yao emo enosewa.

8Napo auna bautara atu emo enawo sipsip nunaepingne diya newa, 9Tuwara angelo zo mene nunae-una kasa yenu Tuwara waegao baina amimenenunae una atu waegainu awong giro awang yewaara. 10 Arata angelo mene awong eno eyero sena,“Niye awang oko yae. Sana nigipu. Na Bowi Iwaingpuro ninae-ina butunena. Bowi awiya emo bauno

apakana amimene nigiro yawa yawa bainakamayarineya. 11 Be eune Dawidira nape atu bauno zomani pumiya. Mani amimene niye mekora atusorero pumariniya. Nung awiya Tuwa ninae Kristoara. 12 Niye nung eyero gaya kasa yariniya: Niyemani zo garineya, awiya momene dowao. Nung bu-limakao tepara atu apegairomitiya.” 13Angelo nungayero sinenu uritira angelo dubu daigairo awongmena kasa yero nung aune dema Tuwa Bayaurayazo de ika nasani eyero sewa, 14 “Uritira atu TuwaBayaura yazo baina yaise. Tawingna atu emo baunoTuwa Bayau mene gosinoi iwaing yero nowa aunaatu mono kasa niya.” Ayero sewa arauwa.

Wo diya yao emo awong baungno Yesu gigiwa.15 Angelo dubu awong doro kapete gairo baung

uritira newa wo sipsip diya yao emo awong eyerosewa, “Name Betelehem nape baungno nona kasayeti Tuwa mene name eno gipetiya awiya ganene.”16 Ayero sero awong kapetegairo baungno MariatoYosefe mitiwato awiya giro mani wuire bulimakaotepara atu apegairo mitinu gigiwa ara. 17 Awongmani giro mani wuire auna ge nigiwa awiya kere-gairo sewa ara. 18 Ge awiya keregairo sewa emoapakana wo sipsip diya yao emora ge awiya nigirokotumao daigairo pumuwa ara. 19Arata Maria nungge apakana awiya dubo nuna-una pugainu mitaununung kotupunasani nauna ara. 20 Wo diya yaoemo awong kapetegairo baungno Tuwa Bayau bowinasani yazo nuna de ika yewa. Noeno okowata,angelo mene ge senu nigiwa awiya teng maingna-una atu gigiwa arauwa.

Awong Yesura yazo yau sewa.21Ago wari be 8 ayero aung yenu awong maingna

taung aingso kapero yazo nuna Yesu yau sewa.Nung aira tiyangna atu oko kasa yaore angelo meneyazo awiya sena.

Simionto Ana awongto Yesu Tuwa Bayaura ibubainana atu gigiwato.

22 Mani aire kora yai pewa yaetose Mose menesao tauyao ge gaero pugainu mitauna, arare benuna awiya bunu giro maung aire mene maniawiya Tuwara benaungna pugari sero puro baungYerusalem yewato ara. 23 Awiya Tuwara sao tauyaoge gayao eyeromitiya auna teng yewa: “Mani emodimuwo mani awong aira tiyangna atu kasa yaya giroawong awiya Tuwara gerao ara.” 24Nupema Tuwarasao tauyao ge zo eyero mitiya auna teng yewato:“Niye aira zawing pugari sero giro ni uko etota nigumo sekawa etobe awiya pugaipu.” Ge ayero saomitauna aeno awongto ge awiya diungno Tuwa enozawing pugari sero bamuwato ara.

25 Be aune emo zo Yerusalem atu mitauna yazonuna Simion. Nung emo iwaing, aune nung Tuwarage nigao emo. Nung Isreli emora Korayao Emoawiya kasa yai gari diya mitasani nauna. ArareOwenomene Simionnamokora atu mitasani nauna.26 Oweno mene nung eno yemaoko eyero sena,“Ning mena oko magayarinesa. Aung ara. Ningmitasa Tuwara Korayao Emo yazo Kristo awiyakasayai giro aune magayarinesa.” 27 Arare Owenomene nung uwenu nung baungno Tuwa Bayaura ibubainana toiro mitinu ai maungne mene mani Yesupuro bumuwato ara. Awiya awongto tani yaise sao

Page 65: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 2:28 62 LUK 3:6awiyanung enoyari puro bumuwato ara. 28AyewatoSimion nung wawong nuna mene mani awiya puroTuwa Bayau bowi nasani eyero sena,29 “O Tuwa, ning ge gitau na eno sasa awiya me

yetiya, arare sasa na buro-mani nina duboiwaingne magayane.

30Diti moko nana mene nona nae sorero pumaiseyasa awiya gosinena.31Korayao Emo ewiya kora yasa, awiya emo baunoapakana gaese sero yasa.32Nung awiyawaegao ine ara. Arare nung emoYuda

oko aeno nagibo gipariniya. Ayero Isrelidubu auna yazo de ika nariniya.”

33 Yesura ai maungne awongto Simion menenung eno ge ayero sena auna kotumao daigairopumuwato. 34 Arare Simion mene awong gaoyero maingna ai Maria eno eyero sena, “Sana nigi.Mani ewiya Isreli emo bauno gausaise sao mitiyaara. Arare ena mene nung giro zuwero mekoyarineya. Arata ena awiya nung giro tau yerodoparineya. Nung awiya Tuwa Bayaura nagibogipao emo ara. Arare emo witao mene nung enoge memeko-mameko sarineya. 35 Ayero yaya ko-tumao nunae pungyao awiya kasa daung yariniyaara. Nupema dubo minao bainakama nina-unakasa yariniya. Dubo minao awiya iwi mene manigaitinowa yaya tapunowa ayao ine moko nina-unaatu kasa yariniya.” Ayero sena arauwa.

36 Porofete bauno zo mitasani nauna yazo nunaAna. Nung Panuelra mani. Nung Ase duburazo. Nung zai nibamu. Nung gitau emo atiro emonuna aune dema dawang 7 nawe duwato 37 emonuna magayenu nung nata mitasani nawe dunudawang nuna 84 yena. Nung Tuwa Bayaura ibubaina oko duwao nasani nauna. Nung nona minaoseminiro isa buro nasani mitasani nauna. AnasaniTuwa Bayaura buro pingne iyare initi nasani naunaara. 38 Be aune nung dema nugu buro Tuwa Bayaueno dange sena. Ayero nung mani auna ge awiyaemo Tuwa Bayau mene Yuda emo bauno nupemasorero pumaise sero diya nasani nauwa awong aenokeregairo sena arauwa.

Yosefe nung awongto aire puro yesese yero Nasaretebamuwa.

39 Awong nona apakana Tuwara ge mene yaesesao mitina awiya teng yewa aung yenu aune yeseseyero Galilaya tawingna baungno Nasarete naponunae-una kasa yewa ara. 40 Atu mani bairo bainayero mani putoungne yena ara. Nung kotumaoiwawaing daigairo kasa yenu Tuwa Bayaura gaonuna-una mitasani nauna arauwa.

Yesu dawang nuna 12 aung yenu aune TuwaBayaura ibu bainana baungna.

41 Yesura ai maungne awongto dawang sero iyabe dang yazo Magayao mene awong Daigaina awiyagari sero Yerusalem nape wiwitinasani nauwatoara. 42 Arare Yesura dawang 12 ayero aung yenugiro awong tani awiya ago yero iya be dang auneYerusalem nape witiwa. 43 Ago iya be dang aungyenu awong yesese yero bamuwa ara. Arata Yesunung Yerusalem atu kara mitina. Ai maungne nunamene nung mitina awiya oko gao. 44 Awongtonung emo bauno ena aune dema bautunena sero

bautunewato. Arata ture inu awong oregatinewaaune nung tamari sero dubu nunato-unata nupemaotao mani enanauna atu tamari sero 45 kau yewato,arata oko tamuwato. Ayero yero giro awongtonung kau yero yesese yero Yerusalem bamuwatoara. 46 Awongto nung tamaora buro yewato waribe etama ayero aung yenu aune nung ibu bainanamokora atu mitinu tamuwato ara. Nung gipaoemora-una towang atu adungno mitasani ge wina-se yero nigitinasani mitiwa. 47 Emo ge nuna awiyanigiwa amimene kotumao nunata wina-se yao nunanigiro wawong di gamuwa. 48 Arare awongto nunggiro wawong di gauno baingtiwato ara. Ayero auneai nuna mene nung eno eyero sena, “Bouwa, ningnono yero nato eno ayero yetesa nato maungnedubo nanato mou-mesa yeti ning tamaora buronenito?” 49Ayero senu nung ai maungne eno eyerosena, “Nito noeno na kaunasani neito? Na Mamanana-una gare atu mitanese sao mitiya, awiya nitooko gosineitota, nowa.” 50 Ayero senu awongto geauna susuwa kau yewato ara.

51 Ayero sero nung awongto aune dema yeseseyero baungno Nasarete kasayewa. Ayero atu be gitinung ge nunato dipunasani nauna ara. Arare ainuna mene ge awiya apakana pu dubo nuna-unagainu mitauna ara. 52 Yesu nawe bairo emo bainayenu kotumao nuna iwaing kasa yero baingtina ara.Arare Tuwa Bayau arita emo bauno awong Yesugigiwa iwaing yero baingtina arauwa.

3Yohane ge ou zayero suwao emo amimene ge tugata

nasani nauna.Mt 3:1-12; Mk 1:1-8; Yo 1:19-28

1-2 Zekarayara mani Yohane nung tawing emoaung auna atu nenu Tuwa Bayau mene ge nung enosero nung burora pugaina. Awiya emo emimeneemo babuze yero nasani nauwa be aune ayero yenaara: Roma emora emo tuwa Taibirias nung emotuwa yero nenu dawang 15 aung yena, be aunePontias Pilato nung awiyaYudaya tawingna atu emobauno diya nasani nauna; Herode nung Galilayatawingna atu emo bauno diya nasani nauna; aunemeta nuna Filip awiya nung tawing etobe yazonunato Ituriato Trekonaitis auna atu emo baunodiya nasani nauna; Anasito Kayafa awongto pirisabaina yero newato, be aune Tuwa Bayau meneYohane burora pugaina arauwa.

3AyenuYohane baungno ou Yodan auna garawirayero atu nasani emo bauno ge tugata nasani nauna.Emo bauno mene uritira ge nigiro dubo darawayero ge ou suwaya Tuwa Bayau mene pasena nunaedisaise ayero sinauna ara. 4 Awiya porofete Yesayamene ge zo gaenu mitoiya auna teng yena,Emo zo eu yanawira atu wawa sero eyero siniya,

‘Tuwara nagibo awiya kora yepu korosae.5Witio-watio apakana kora yaya bisisae.Diri bibou yao apakana gizaya wosiro bisi bisi sae.Nagibo gegeru yao awiya kora yaya korosae.Nagibo kitiyo-kotiyo mitiya awiya demakora yaya masa masa sae.6Ayero yaya emo bauno apakana Tuwa Bayaurakora yao buro awiya garineya.’

Page 66: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 3:7 63 LUK 3:24-387EmobaunowitaomeneYohanena-una kasa yero

nung awong ge ou suwaise sewa giro awong enoeyero sena, “Niye yi meko auna mani. Awe menesesi aune niye Tuwa Bayau abena pugari niya awiyadaigari sero taung mene gege ge ou suwari sinei?Nane ayero oko sesena. 8 Niye dubo darawa yeroaune tani dubo darawa yaora me awiya taungpu.Niye nika niyetope ge eyero oko sae, ‘Abrahamnungmama nanae, arare Tuwa Bayaura abena amimenenanae ina oko bariniya.’ Na niye eno sinena era.Tuwa Bayau mene sai daba domito amimene Abra-hamna saisibuna ine teng kasa yarineya. Aunaputoung nuna-una mitiya. 9 Tuwara oto yemaokoi susuwara atu daka dao mitiya ara. I me iwaing okoiyao mitaya giro awong yetero au iyaora garineya.”10 Nung ayero senu awong nung atata yero sewa,“Arare nae nono yarinenine?” 11 Ayero sewa nungawong eno ge abena eyero sena, “Emo taung worietobe puro noiya amimene saineba zo puro emotaung wori aung aeno pugaise. Emo ena menenonaminaora zamena simena tapu nasani giro dekaayero yaese.”

12 Emo ena takis pumao emo awong dema ge ousuwaise sero nuna-una buro nung eno eyero sewa,“Gipao emo, nae nono yari nenine?” 13 Ayero sewanune awong eno eyero sena, “Niye takis gavmanmene pumaese siniya awiya teng pungpu. Arataniye ena oko tebeba pumae.” 14 Ayero senu goroboemo ena mene nung atata yero sewa, “Orata naemene zo nono yari nenine?” Ayero sewa nungawong eno eyero sena, “Niye emo tebe-tabe oko dae.Ayero ge iwi nasani sero emora daba oko sorae. Niyezuma ninae teng pungpu.” Ayero sena ara.

15 Yohane nauna be aune emo daigairo mene“Yuda emora Sorao Emo yazo Kristo amimenebariniya,” ayero kotupunauwa. Arare awongYohanena susuwa giro dubo eto nasani eyerosewa, “Nung awiya Kristo nanameta aung ing?”16 Asinewa Yohane mene abena awong eno eyerosena, “Na niye eno ge ou suwao gege pugatinena.Arata emo zo ago bariniya auna putoung meneputoung nana daigariniya. Na emo wosao nibamuamimene te soga nuna-una angsi besao ine teng okoniya.* Nune mene zo Oweno niye eno pugariniya,nupema iyao niye eno pugariniya. 17 Nung tapononuna wawong nuna mene initiniya. Puro buro wuitmozaora masira kasa yero iwe babaise sero tapononuna mene wuit dungno au bisira gariniya. Iwebabai wuit me awiya yangtagairo pu gare gariniya.Arata iwe zo iyao awao gege awinoiya auna au-gariniya.”

18Yohane nung kotumao nunae awiya uwari seroge gewaoko ena dema sinasani Bowi Iwaing awongeno tugata yero nasani nauna.

Herode mene Yohane bunena.19 Diya emo nunae Herode nung meta nuna-una

bauno Herodia awiya sorero pungna. Awiya gegeokowata, nung pasena ena dema nasani nauna,arare Yohane mene nung gona yena. 20 Gona yenu

giro Herode mene tani meko zo dema susuunoYohane puro bunero bunao gare pugaina arauwa.†

Yesu ge ou suwena.Mt 3:13-17; Mk 1:9-11

21Emo bauno apakana ayero ge ou suweromitiwaYesu dema ge ou suwena. Nung ge ou suwero isasinasani mitinu uriti gausenu 22 Oweno mene niaudubo ine yero wosi nuna-una tame atu daungkayena. Ayero yenu uritira atu ge zo eyero kasa yena,“Ningmani nana. Ning yodingyanana. Naning giroyawa yawa nena.”

Yesura aya ewowo auna yazo.Mt 1:1-17

23 Yesu dawang nuna 30 yenu aune buro nunazayena. Emo bauno awong nung eno eyero seronauwa, “Nung Yosepera mani.”24-38Yosepe nung Hilaira mani, Hilai nung Matatira

mani,Matati nung Lewira mani, Lewi nung Melikaira

mani,Melikai nung Yanaira mani, Yanai nung Yosepera

mani,Yosepe nung Matatayara mani, Matataya nung

Amosira mani,Amosi nungNeamnamani, Neamnung Esiliramani,Esili nung Nagaira mani, Nagai nung Meatira mani,Meati nung Matatayara mani, Matataya nung Se-

menna mani,Semen nung Yosekera mani, Yoseke nung Yodara

mani,Yoda nung Zoananna mani, Zoanan nung Resara

mani,Resa nung Zerababora mani, Zerababo nung

Siatielira mani,Siatieli nung Neraira mani, Nerai nung Melikaira

mani,Melikai nung Adira mani, Adi nung Kosamna mani,Kosam nung Elimadamna mani, Elimadam nung

Erera mani,Ere nung Yosuara mani, Yosua nung Eliesara mani,Eliesa nung Yorimna mani, Yorim nung Matatira

mani,Matati nung Lewira mani, Lewi nung Simionna

mani,Simion nung Yudara mani, Yuda nung Yosepera

mani,Yosepe nung Yonamna mani, Yonam nung

Elayakimna mani,Elayakim nung Meliara mani, Melia nung Menana

mani,Mena nung Matatara mani, Matata nung Netanna

mani,Netan nung Dawidira mani, Dawidi nung Zesira

mani,Zesi nung Obedera mani, Obede nung Boasira mani,Boasi nung Salara mani, Sala nung Nasonna mani,Nason nung Aminadapra mani, Aminadap nung

Adaminna mani,Adamin nung Anina mani, Ani nung Hesronna

mani,* 3:16: Soremao Ge zo Matiu 3:11 auna atu mitiya awiya gi. † 3:20: Herode mene Yohane oko bunaore Yohane Yesu ge ou suwena.Arata Lukamene Yohanena ungwe gainete Yesura ungwe zayari sero tani ena ago Yohanena-una atu kasa yena amaze bere-bere dema susuunogaena.

Page 67: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 4:1 64 LUK 4:25Hesron nung Peresera mani, Perese nung Yudara

mani,Yuda nung Yakobora mani, Yakobo nung Isakara

mani,Isaka nung Abrahamnamani, Abrahamnung Terara

mani,Tera nung Nehorira mani, Nehori nung Serakra

mani,Serak nung Riyura mani, Riyu nung Pelekra mani,Pelek nung Ibara mani, Iba nung Selara mani,Sela nung Kainanna mani, Kainan nung Apasatra

mani,Apasat nung Semna mani, Sem nung Noara mani,Noa nung Lemekra mani, Lemek nung Metusalara

mani,Metusala nung Inokra mani, Inok nung Yeretra

mani,Yeret nung Mahalalilira mani, Mahalalili nung

Kainanna mani,Kainan nung Inosira mani, Inosi nung Setira mani,Seti nung Adamna mani, Adam nung Tuwa Bayaura

mani.4

Sanda mene Yesu etegari yena.Mt 4:1-11; Mk 1:12-13

1 Oweno mene Yesura moko be bunu Yesu nungou Yodan doro kapete gairo baungna. Oweno menenung puro tawing emo aung auna baungna. 2Ayeroyenu nung iya mume 40 atu naunu Sanda menenung etegari yena. Be aune Yesu nona oko minaonauna. Ago iya mume 40 aung yenu aune Yesu merimagayena ara. 3Anenu Sandamene nung eno eyerosena, “Ning Tuwa Bayaura mani me yai giro se dabaamimene ma yai minase.” 4 Ayero senu Yesu menege abena eyero sena, “Ge gayao zo eyero mitiya era,‘Ma mene gege emora nao oko diya yero noiya.’ ”Ayero sena ara.

5 Asenu Sanda nupema nung puro witiro baungika yero aune nona tawing sero sero miteya awiyaYesu eno mena gipena. 6 Gipero nung eno eyerosena, “Na putoung ewiya apakana ning eno pu-garinena. O tawing sero sero auna wazawa demaning eno pugarinena. Nona apakana awiya nanagege yena. Arare na mani zo eno pugari sero girokara pugarinena. 7 Aeno ning na eno boma gaerona bowi yasa giro aune na nona apakana ning enopugarinena.” 8 Ayero senu Yesu mene ge abenaeyero sena, “Ge gayao zo eyero mitiya, ‘Ning Tuwanina Tuwa Bayau awiya bowi yase. Nung dekaongkaawiya gege sou yarinesa.’ ” Ayero sena ara.

9 Asenu Sanda mene nupema Yesu puroYerusalemnapebaungnoTuwaBayaura ibubainanaika tame atu pugaina. Pugairo nung eno eyero sena,“Ning Tuwa Bayaura mani me yai giro etu saserowosi. Ning eza oko yarinesa. 10 Noeno okowata,ge gayao zo eyero mitiya era, ‘Tuwa Bayau menesai angelo dubu nuna mene ning diya yarineya.11Ayero yaya te nina dabamenegayoiye sero, awongning wawongmene soga nasani puro wosarineya.’ ”12 Ayero senu Yesu mene abena eyero sena, “Gegayao zo deka eyero mitiya era, ‘Ning Tuwa ninaTuwa Bayau awiya oko gaero gari yase.’ ” Ayerosena ara.

13 Arare Sanda nung etegao apakana yenu aungyenugironungYesudorobe zo ayao awiya diya yenaarauwa.

Yesu nung Galilaya tawingna atu buro zayena.Mt 4:12-17; Mk 1:14-15

14Yesu nung Owenona putoung nuna-unamitina,arare nung nupema tera kapetegairo Galilaya taw-ingna baungna. Baungnu bowi nuna mene tawingauna baungno teng yena. 15 Nung atu emo baunoyere ibu nunae-una atu gipinasani naunu daigairomene yazo nuna de ika gatinasani nauwa arauwa.

Nasarete napo susuwa mene Yesura ge awang sewa.Mt 13:53-58; Mk 6:1-6

16YesumeneNasarete baungna. Gitau nungmanimaingkore nung napo auna atu baina. Nung Sabatbe sero yere ibura mokora toitinasani nauna, arareSabat be zore toina. Toiro Tuwa Bayaura ge zazagarisero benaung nunae-una dopena. 17 Ayenu awongporofete Yesayara buku zo nung eno pugaiwa nungpuro apero ge gayao eyero mitiya awiya taungnokeregairo zazagaina,18 Tuwara Oweno nana-una mitiya. Awiya na ago

bogamasa eno bowi iwaing sanese sero nungna burora pugatinasani Oweno na eno pu-gaina. Na eyero tugata yanese iyengtinubumuwang ara:

Niye bunao emo, na niye besana bunao dorobabarineya.

Niye emo diti guma yao, na niye korayana nupemaditi pagarineya.

Emo sou buromemekora nasani nauwa sou yao buromene awong bunena auna bunao besanadoro babaese, o

19 Tuwa Bayau mene emo kora yariniya auna bepugainu mitoiya awiya kereganese sero naiyengtinu

bumuwang ara.20 Yesu mene buku tapu dero yere ibu diya yao

emo eno pugairo ge sari sero ge saora masira atuaduna. Ayero yenu emo bauno ibu mokora mitiwaamimene apakana ayero teng diti ye nuna-una gairomitiwa, 21 nung zayero awong eno eyero sena, “Gezazagena nigeya auna me yeme kasaniya.” Ayerosena ara.

22 Arare awong yazo nuna puro de ika gatinasanikotumao daigairo kotumuwa. Noeno okowata,nuna-una bera atu ge iwaing kawaing kasa yena.Arata awong nung eno eyero sewa, “Nung Yoseferamani amimene ge ayero siniya.” 23Ayero sewa nungawong eno eyero sena, “Niye na eno eyero sarineita,nowa, ‘Dokta, ning nitope taung aingso nina koraye giro me asanene. Tani ena Kapaneam atu yasaawiya nae nigiwangne. Arare ning yeme deka ayeronapo susuwa nina-ina atu ye ganene.’ Niye na enoayero sarineita, nowa.” 24 Ayero sero aune eyerosena, “Na meba niye eno sinena. Porofete zo menenapo susuwa nuna-una atu ge sai oko nigarineya.25 Ewowo mani ninae mene porofete Eliyara ge okonigao yewa. Ayewa giro Tuwa Bayau mene senuwa oko wosao wari gege posinaunu dawang etamaaune ino 6 ayero aung yena. Be aune dora botiyobainakama kasa yenu bauno gagamo ibonomamagayetugao daigairo mene Isreli tawingna atu nasani

Page 68: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 4:26 65 LUK 5:11nonaminao kau nasani nauwa. 26Arata Tuwa Bayaunung Eliya senu Isrelira bauno gamo zo yumagayaoauna-una oko baungna. Aung ara. Nung nung mazeiyengtinu Saidon tawingna baungno napo Sarefatauna gege kasa yena ara. Awiya bauno gamo yumagayao zora-una atu kasa yero bauno awiya nonaminaora sorepunasani mitauna. 27 Nupema dekaayero porofete Elisa eno yewa ara. Nung nasaninauna be aune emo bozo tauyaore daigairo Isreliemora-una atu mitauwa. Arata nung nunae-una zooko kora yenu iwaing yena. Aung ara. Siria taw-ingna emo zo yazo Neaman nung awiya gege korayenu iwaing yena ara.” Yesu mene ayero sena ara.28 Ayero senu emo yere ibu mokora mitiwa awongamimene ge awiya nigiwa tini kapenu 29 awongiropuro Yesu saniro puro napo bautara bamuwa ara.Napo nunae awiya diri zora ika tame atu mitauna,arare awong nung puro baung diri auna deung berayero nung au kowara gari yewa ara. 30 Arata nungnunae-una towang atu ang yero doro baungnu aungyena arauwa.

Yesu mene emo zora-una atu iwae zo tunena.Mk 1:21-28

31 Nung wosiro Galilaya tawingna napo zo yazonuna Kapaneam auna baungna. Baungno atu mi-tasani aune Sabat iya be zo auna atu emo baunoeno ge tugata yena. 32 Ayero yenu awong ge nunanigiro wawong di gamuwa. Awiya noeno okowata,ge nuna awiya putoungne. 33 Be aune emo zo yereibu mokora atu mitina awiya iwae mene nuna-unamokora mitauna. Nung amimene be kerero eyerosena, 34 “Ae, Yesu Nasarete napora emo, ning no yarisero nanae-una butunesi? Ning Tuwa BayauraManiiwaing pewayao.” Ayero sena ara. 35 Arata Yesumene nung gona nasani eyero sena, “Ning ge doroemora mokora atu kasa yero bung, babase.” Ayerosenu iwae amimene emo awiya augainu emoratowang atu zuwe tawingna gaina ara. Arata iwaemene emo awiya oko gera yao yero doro baungnaara. 36 Ayero yenu emo apakana amimene wawongdi gauno nuka nuyetope eyero wina-se yewa, “Emoewiya nono yao i? Nung iwae eno ge putoungnesinoi iwae mene ge nuna diungno emo doro bau-tunowi.” Ayero sewa ara. 37 Ayenu Yesura bowiamimene tawing auna napo sero baungna arauwa.

Yesu mene Petorora imeti kora yena.Mt 8:14-15; Mk 1:29-31

38 Yesu nung iropuro yere ibu awiya doro Si-monna gare witina. Simonna imeti yaya taungkokoni baina awiya puro mitina, aeno awong Yesuyausero nung kora yaise sewa ara. 39 Asewa gironung baungno nuna-una nugu dopero yaya awiyagona yenu yaya aung yena ara. Aung yenu baunoamimene mena iropuro awong kora yena arauwa.

Yesu mene emo bauno daigairo kora yena.Mt 8:16-17; Mk 1:32-34

40Ture itinenu Sabat iya be awiya aung yenu emobauno mene didikaing nunae yaya ewego-papegopuro mitiwa awiya puro bung nuna-una yewa ara.Ayero yewa nung emo bauno awiya wawong pu ziyegairo awong apakana kora yenu iwaing yewa ara.

41 Ayero nenu iwae ena mene emo bauno daigairoawiya doro bautunasani eyero sewa, “Ning TuwaBayaura Mani.” Arata nung awong gona yero gesao awang sena. Awiya noeno okowata, awongnungYuda emora Sorao EmoyazoKristo yeronaunaawiya gigiwa.

Yesu mene buro yero napo enana baungna.Mk 1:35-39

42Gora-gara nung napo awiya doro agewa zo emoaung auna baungna. Ayenu emo bauno mene nungtamari sero nuna-una baungno nung awong dorobabao eno awang sewa. 43 Arata nung awong enoeyero sena, “Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniyaauna Bowi Iwaing awiya na napo enana atu demanasani sarinena. Tuwa Bayau mene na buro awiyayanese sero iyengtinu bumuwang ara.” 44 Ayerosero nung Yuda emora yere ibu sero auna atu nasanige tugata yao buro yero nasani nauna arauwa.

5Yesu mene senu Petoro wo daigairo pungna.Mt 4:18-22; Mk 1:16-20

1 Be zo Yesu mene ou nazi yazo Genesaret* aunabage atu dopero mitinu emo bauno daigairo meneTuwa Bayaura ge nigari sero nuna-una buro kasayero wina-mise yewa ara. 2Anewa nungwang etobeou nazira bage mitiwato gigina ara. Arata emo wopumao emo awong wang etobe awiya doro mogasayao buro nasani mitiwa. 3 Anewa nung wangzora witina, awiya Simonna wangna atu witinaara. Ayero atu nung Simon senu wang isenu bagodoro maingkoka baungno dopenu nung wang tameadungno emo bauno eno ge tugata yena ara.

4 Nung ge sero aung yero aune Simon eno eyerosena, “Name ou kurura babanane aune niye mogaaugairo wo pumae.” 5 Ayero senu Simon mene geabena eyero sena, “Gipao emo, nae ping ewiya woburo baina teba nenane iya gaiya, arata wo zo okopumao yetenane. Arata nine sinesa giro sana mogaaugayawosariniya.” 6Ayero senu awong ayero yewaaune wo daigairo dero tatakasewamoga zanari netesekawa yena ara. 7 Ayero yenu giro awong otaomani nunaewang zoramitiwa amimeneburo awongsoremaese sero asawa yewa. Ayero yewa awongburo wo puro pu wang etora gaiwa bebunu wangeto deka ayero nosari sero yewato ara. 8 Ayeroyenu Simon Petoro nung tani awiya giro Yesura-una tera nugu daung atu boma gaero eyero sena,“O Tuwa, na emo meko, arare ning na doro baung.”9 Ayero sena. Noeno okowata, nung aune emoena nung aune dema mitiwa amimene wo benaungewego-papego pumuwa awiya giro awang yewa ara.10 Zebedira mani emodi etobe Yakoboto Yohaneawongto Petoro aune dema wo buro nasani yeronauwato amimene dema giro awang yewato ara.Ayero yewaYesumene Petoro eno eyero sena, “Ningawang oko yase. Ning yeme zayero emo baunopumaora buro nasani narinesa.” 11 Ayero senuawong wang etobe isewa witiwato nona apakanaawiya doro nung ago yero bamuwa arauwa.

* 5:1: Ou nazi zo mitiya auna yazo etama. Zo awiya Galilaya, zo awiya Genesaret, zo awiya Taibirias. Yohane 6:1 awiya zazagairo gi.

Page 69: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 5:12 66 LUK 5:37Yesu mene emo zo bozo tauyaore kora yena.Mt 8:1-4; Mk 1:40-45

12 Napo nugu atu emo zo mitauna. Nung bozotauyao witao mene taung aingso nuna meko yao.Arare Yesu napo auna kasa yero nenu emo amimeneYesu giro nuna-una baungno boma gaero koinggairo eyero sena, “Tuwa, ning putoung nina mitiya,arare ning na kora yari yero giro kora yasa iwaingyarinena.” 13 Ayero senu Yesu mene wawong pu-gairo nung ding yero eyero sena, “Yore, na ayeroyari kotupunena. Arare bozo nina aung yai ningiwaing pewa yase.” Ayero sinenu bozo tauyao nunamena aung yewa. 14 Ayero yenu Yesu mene getau-tataware yao nung eno eyero sena, “Tani ningeno yetena auna bowi awiya emo zo eno oko sase.Ning baung, taung aingso nina pirisa eno gipasagae. Ayero nasani nona Mose mene Tuwa Bayaueno pugaese sena awiya pugasa yaya nina aungyetiya auna susuwa giro baingtarineya.” Ayero senaarauwa.

15 Ayero senata tani ena yero nasani nauna aunabowi awiya soma sero baungna. Arare emo baunodaigairo mene nuna-una atu ge nigari serota yayanunae kora yai iwaing yaise sero nuna-una butu-nauwa. 16Ayero nauwa nung be ozaung baung somaemo aung auna yero isa sero nauna arauwa.

Yesu mene emo zo te wawong meko yao awiya korayena.

Mt 9:1-8; Mk 2:1-1217 Be zore nung emo bauno ge tugata nasani

mitinu aune Farisayo aune sao tauyao ge gipao emoena awong dema ayero adungnomitiwa ara. Awongawiya Yerusalem napota Galilaya tawingna naposero sero auna ta Yudaya tawingna napo sero seroauna atu buro mitiwa. Tuwara putoung yaya emokora yaora awiya Yesura-una mitina. 18 Arare emoena awong emo zo gogara atu pugairo diungno purobamuwa ara. Emo auna wetu awiya auno tureromapeta ine yao. Awong nung diungno puro garomokora baungno Yesura-una nugu pugari yewa.19 Arata emo bauno daigairo mene garo gazewa.Ayewa awong emo yayare awiya puro baung garomokora yaora nagibo kau yewa. Ayero giro nungpuro garo ika tame witiro garo eno be yero baeroemo gogare dema puro pugaiwa wosina ara. Awiyaemo bauno Yesu aune dema mitiwa auna towangwosiro Yesura benaungna kasa yena ara. 20 AyenuYesu mene tumo diyao nunae giro emo aeno eyerosena, “Otao, na pasena nina disetena aung yetiya.”21Ayero senu sao tauyao ge gipao emo aune Farisayoawong nuka nuyetope ge witao sinasani wina-seyewa, “Emo emi Tuwa Bayau mene yaine yero niya.Emo zo mene pasena disao ine teng oko. AwiyaTuwa Bayaura buro gege.” 22 Yesu nung kotumaonunae awiya mena yetine yero giro ge nunae abenaeyero sena, “Niye noeno ayero kotupunei? 23Nameemo yayare aeno, ‘Iropu, ang yase,’ tebeba ayerosanane nung oko ang yao yariniya, awiya namemeng garinenane. Noeno okowata, emo baunomene ge naname gaya ge iwao yariniya. Arataname, ‘Na pasena nina disinena,’ tebeba ayero sari-nenane, awiya name meng oko garinenane. Noenookowata, emo bauno mene ge naname auna meawiya gao ine teng oko. 24 Arare na pasena disaora

putoung puro tawingna etu nona, awiya gaese serona ge ewiya dema nung eno sarinena, ‘Na ning enoeyero sinena: Ning iropu, awao masi gogare ninapuro nina-ina gare babase.’ ” 25 Ayero sinenu nungemo bauno mitiwa auna ditira iropuro awao masigogare nuna puro Tuwa Bayaura yazo de ika gati-nasani baung garo nuna-una yena ara. 26Ayero yenuemo apakana amimene girowawong di gamuwa ara.Ayero yero awong awang yero Tuwa Bayaura yazode ika gatinasani ge eyero wina-se yewa, “Nametani yeme gosinenane awiya benaung zo seka ara.”Ayero sewa ara.

Yesu mene Lewi yau sena.Mt 9:9-13; Mk 2:13-17

27 Ago Yesu mene doro ang yero bautunete ditiyero takis pumao emo zo, nung takis pumaora gareatu adungno mitina, awiya gigina. Emo yazo nunaLewi. Arare Yesu mene nung eno eyero sena, “Ningbung, na ago yase.” 28 Ayero senu nung iropuronona apakana atu mitina awiya doro Yesu ago yerobaungna arauwa.

29Lewi mene Yesu nung aune dema nonaminaisesero gare atu nona minao kora yena. Ayero yenutakis pumao emo daigairo aune emo ena demanung aune dema adungno nona mininasani mi-tiwa. 30 Atu mitiwa Farisayo ena aune dubu nunae-una sao tauyao ge gipao emo ena amimene Yesuraburo-mani eno ge witao sinasani eyero sewa, “Ae,niye nono yero takis pumao emo aune pasena emoawong aune dema tairo nonane oure mininei?”31 Ayero sewa Yesu mene ge nunae abena kapetegairo eyero sena, “Emo yaya aung mene doktara-una oko bautunowa. Arata emo yayare mene gegedoktara-una bautunowa. 32 Na emo nao nuna pe-wayao asinoiya awiya yausero pana dubo darawayaese oko bumuwang. Aung ara. Na pasena emoawiya yausero pana dubo darawa yaese bumuwangara.” Ayero sena arauwa.

Nona seminaora tani.Mt 9:14-17; Mk 2:18-22

33 Arare awong Yesu eno eyero sewa, “Yohanenaburo-mani mene be ozaung nona minao seminiroisa sinasani nowa. Nupema Farisayora buro-manimene deka ayero yero nowa ara. Arata buro-maninina mene zo nona oko seminao minao gege mini-nowa.” 34 Ayero sewa Yesu mene awong eno eyerosena, “Emo bauno ataora sao zuwao nasani mitayaemo bauno atariniya amimene awong aune demanariniya be aune nona seminaese saya nigarineita?Aung ara. 35 Arata ago emo awiya iwo mene purobabaya aung yariniya be aune awong nona seminar-ineya. Deka ayero na eno yaya aune buro-mani nanamene nona seminarineya.”

Ge sekare mature pu dekaongna gowi sero sena.36 Yesu nung ge eniya zo dema awong eno

sinasani eyero sena, “Emo mene taung wori sekaraagewamaingkoka zo kapero taungworimatura totoawiya gayao ine awiya teng oko arauwa. Emo zomene ayero yariniya, awiya taung wori seka awiyayai meko yariniya. Ayero yai mo be maingkokataung wori sekara awiya taung wori mature tengdekaongka oko yarineyato. 37 Nupema zo sananigipu. Ou wain sekawa awiya emo mene wo

Page 70: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 5:38 67 LUK 6:24memena aingso matu auna sukumao ine teng okoara. Emo zo mene ayero yai, ou wain sekawa menetitisero memena aingso misai zanai ou wain yasatawingna gariniya ara. Ayero yai meme aingsowatimai zanero meko yariniya ara. 38 Emo nungou wain sekawa awiya meme aingso sekawara gegesukumaise. 39 Emo nung ou wain matu mininaamimene ou wain sekawa awiya oko aratapunoiya.Nung eyero sinoiya, ‘Matu mene zo nona nanaiwaing.’ ” Ayero sena arauwa.

6Sabat iyare buro yao eno awang sao mitiya auna ge.Mt 12:1-8; Mk 2:23-28

1 Sabat iya be zore Yesu mene wuit buro zoratowang atu ang yena ara. Ayero nenu buro-maninuna mene wuit me ena gosero pumuwa. Puro wa-wong nunae mene binero kowero miniwa. 2 Ayeronewa Farisayo ena mene giro eyero sewa, “Sabatiyare buro ayero yao awiya awang sao mitiya, awiyanoeno nei?” 3 Ayero sewa Yesu mene abena eyerosena, “Tani Dawidi mene yena auna ungwe awiyaniye oko nigaomene saine neya, awiya! Na eyao enosinena. Be zore nung aune dubu nuna awong merimagayewa ara. 4 Ayero yewa Dawidi mene TuwaBayaura ibu toiro ame Tuwa Bayaura benaungnapugatinasani nauwa awiya puro minina ara. Ameawiya awong emo wosao mene minaese sao oko mi-tiya. Pirisa gege mene minaese sao ara. Arata Daw-idi mene miniro dubu nuna dema pugainu miniwaTuwa Bayau mene giginu meko oko yena. Niyeungwe awiya oko gao ing?” 5 Ayero sero susuunoawong eno eyero sena, “Na EmoraMani mene Sabatiya be auna Tuwa yero nona.” Ayero sena arauwa.

Sabat iya zore Yesu mene emo zo wawong amaoawiya kora yena.

Mt 12:9-14; Mk 3:1-66 Sabat iya zore nung yere ibu zora toiro emo

bauno ge tugata yena. Emo zo wawong me nunaamao amimene dema atu mitina. 7Arare sao tauyaoge gipao emo aune Farisayo dubu awong Yesu gerapugaora nagibo tamari sero nung etutinewa ara.“Nung emo yayare awiya Sabat iya be eune korayari nita aung ing,” asero etuti nasani mitiwa ara.8 Arata nung nutope kotumao nunae mena giginaara. Arare nung emo wawong nuna amao aenoeyero sena, “Ning bung, towang etu dopase.” Ayerosenu nung iropuro dopena ara. 9 Ayero yenu Yesumene awong eno eyero sena, “Na niye atata nena.Name tani iwaing Sabat iyare yanane teng yarinitatani meko yanane teng yariniye? Nupema nameemo soremanane iwaing yaya teng yarinita emosisiganane meko yaya teng yariniye?” 10Ayero seronung diti dati yero emo apakana mitiwa awiya giroaune emo aeno eyero sena, “Wawong nina iteti!”Ayero senu emo awiya wawong itetinu wawongnuna nupema iwaing yena ara. 11Ayenu awong tinikapao bainakama puro nuka nuyetope eyero sewa,“Name tani no nung eno yarinenine?” Ayero sewaarauwa.

Yesu mene aposolo 12 yangtagairo puna.Mt 10:1-4; Mk 3:13-19

12Be aune Yesumene isa sari diri witiro baungna.Baungno ping awiya nung Tuwa Bayau eno isa gegesinasani mitinu iya gaina ara. 13 Iya gainu nungwosiro buro emo nung ago newa awong awiya yausenu bumuwa nung nunae-una atu emo 12 awiyayangtagairo puro yazo awena aposolo asena ara.14 Zo Simon, arata Yesu mene yazo Petoro nungeno sena; zo Anderea awiya nung Simonna meta;Yakoboto Yohane; aune Filipto Batolomiu; 15Matiuaune Tomas; zo Yakobo awiya nung Alifayora mani;Simon awiya yazo nuna Gewera* asinasani nauwa;16 zo Yuda awiya Yakobora mani; ora Yudas Iskeriot,nung amimene ago Yesu keregairo iwora wawengpugaina.

Yesu mene emo bauno dubu bainane auna atu buroyena.

Mt 4:23-2517 Arare Yesu awong aune dema diri atu wosiro

baungno tawing garawi zora kasa yero emo baunonung ago nauwa auna ena mene emo dububaina aune dema dopero mitiwa tamuwa. Awiyaemo bauno witao nibamu Yudaya tawingna aritaYerusalem napora aune wito bera napo eto TayatoSaidon auna atu buro augairo mitiwa tamuwa.18 Awong ge nuna nigari sero, o nung yaya nunaekorayaise sero buro mitiwa. Ena iwae mene mokoratoinu nauwa amaze Yesu mene kora yena ara.19 Ayenu emo bauno apakana wawong mene nunginari yewa. Awiya noeno okowata, putoung nunamene emora-una seuno awong apakana kora yenaarauwa.

Yawa yawa yaore dubo minaore auna ge.Mt 5:1-12

20Yesu mene emo bauno nung ago nauwa awongawiya anuwing nasani eyero sena,“Niye emo bauno bogamasa, niye amimene yawa

yawa yepu.Niye Tuwa Bayaura napo auna gegeregao.21 Niye dora botiyo ninae una kasa yero noi nowa,

niye amimene yawa yawa yepu. Ago zamenasimena ninae una atu kasa yariniya ara.

Niye emo bauno yeme zi sinasani miteya, niyeamimene yawa yawa yepu. Ago niye geroiyarineya.

22 Ago emo bauno ena mene niye gaya na EmoraMani auna dubu yaya awong tini kapao puro niyetunarineya, arita niye eno ge meko sarineya, ayeroyazo ninae yaya meko yariniya, auna niye yawayawa yarineya. 23 Niye eno ayero yaya giro niyeyawa yawa nasani wuyari-gamari yaya moko ninaeiwaing yaise. Noeno okowata, zuma ninae uritiraatu pumarineya awiya bainakama. Emo meko niyeeno yarineya auna ewowo awiya gitau deka ayeroporofete emo ena eno nasani nauwa. Arare niyeporofete emora te weso papatinasani narineya.24Ora niye wau emo, niye amimene gosinasani aune

neupu! Niye moko ninae iwaing yaora nonaawiya yemaoko pupugaiwa.

* 6:15: Simon yazo nuna Gewera. Gewera auna susuwa eyao era: Simon nung dubu zo auna memba yero nasani nauna. Dubu amimene pudekaongna gairo Roma emo tunero tawing susuwa nunae sorari sero nauwa.

Page 71: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 6:25 68 LUK 7:225 Niye emo bauno zamena simenane nowa, niye

amimene gosinasani aune neupu! Ago dorabotiyo ninae una atu kasa yariniya.

Niye emo gero itinowa, niye amimene gosinasaniaune neupu! Ago niye dubo mininasani zisaya ziziung wosariniya.

26 Ago emo bauno apakana amimene yazo ninaepurowitarineya, awiya niye gosinasani aune neupu!Gitau ewowonunaemeneporofete ge iwao enodekaayero sinasani nauwa ara. Arare niye eno ayero sayaniye porofete ge iwao auna te weso papatinasaninarineya arauwa.

Iwo eno dubora mono pumao auna ge.Mt 5:38-48

27Niye genananigitinowa, naniye eno eyero sananigipu. Niye iwo ninae eno dubora mono pungpu.Niye tani iwaing emo tini kapao niye eno puro nowaaeno yepu. 28 Emo waru ge niye eno sarineya,awiya abena gao ge iwaing awong eno sepu. Aritaemo niye eno meko yarineya, awiya abena awongsoreuno isa sepu. 29 Ora emo zo mene ning sowenaenabara dai giro ning meta yero enaba gipe dae.Emo zo mene mo taung wori nina pumai giro taungwori mokora dema pugai pumae. 30 Emo zo menenona nina zo eno isa sai giro pugai pumae. Nupemaemo zo mene nona nina pumai giro abena pugaorage oko sase. 31 Niye tani emo mene niye eno yaesearatapunowa teng deka ayero awong eno yepu. 32Zoawiya niye emo dubora mono niye eno pupunowaawong aeno abena dubora mono pumaya niye bowiyaneya? Pasena emo awong deka ayero nasani emoawong eno dubora mono pupunowa aeno abenaduboramono pupunowa ara. 33Ora emo tani iwaingniye eno yero nowa aeno abena tani iwaing yayaniye bowi yaneya? Pasena emo awong tani dekaayero yero nowa ara. 34Niye emo ena eno nona enapugairo nupema abena niye eno pugaese kotumayaniye bowi yaneya? Pasena emo awong deka ayeronasani pasena emo ena eno nona pugairo nupemanona awiya nupema kapete gairo pumari sinowaara. 35 Arata niye mene zo iwo ninae aeno duboramono pungpu. Niye tani iwaing awong eno yepu.Niye nona ena awong eno pugairo abena nona zopumari sero oko kotumae. Niye ayero nasani neteago zuma bainakama pumarineya ara. Ayero agoniye Tuwa Bayau ika nibamumitoiya auna mani meyarineya ara. Emo ena nung eno dange oko sao yeronowa, arita ena mene meko nasani nowa. Awiyasaineba, nung awong eno bayao noiya. 36 Niye yo-amao Mama ninae mene yero noiya ayero yepu.

Name zaz emo mene yaine oko yanene.Mt 7:1-5

37 Niye zaz mene yaine yero emo ena oko gerapugae. Ayero oko yao yarineya, awiya Tuwa Bayaumene niye oko gera pugariniya. Niye zaz meneyaine yero mou yao emo ena eno oko pugae. Ayerooko yao yarineya, awiya Tuwa Bayau mene mou yaoniye eno oko pugariniya. Niye emo enana pasenaganena duwaya Tuwa Bayau deka ayero pasenaninae duwariniya. 38Niye nona emo ena eno pugayagiro Tuwa Bayau mene nona niye eno pugariniya.Nung nona niye eno sukumai be kiziba yero yasagaipumarineya. Niye nona emo ena eno pugarineya

teng Tuwa Bayaumene niye eno pugariniya.” Ayerosena arauwa.

39 Yesu mene ge pungyao zo awong eno sinasanieyero sena, “Emo zo diti guma yao amimene emo zoditi gumayao aenonagibo gipai teng yarinita? Aungara. Awongto etobe deka ayero kowara zuwariney-ato ara. 40Mani zo nigao gare atu nariniya amimenegipao maung nuna daigao ine oko mitiya. Nung ni-gao gitau puro aune gipaomaung nuna ine yariniya.Arare gipao mani nina mene ning oko daigao yaigiro nung gera oko pugase. 41Ning nono yero otaonina-una ditira uzozoru mitiya awiya gosinasaninina-una diti mokora i zizaingmitiya awiya oko girobaingtao nesi? 42 I zizaing nina-una diti mokoramitiya awiya ning oko gao nasani otao nina enoeyero sasa teng yarinita? ‘Otao, nina-una ditirauzozoru mitiya awiya pumane.’ Ge iwao emo, ningnitope nina diti mokora i zizaing mitiya awiya gitaupuro aune giro baingtiti nasani otao nina-una ditirauzozoru mitiya awiya pumasa teng yariniya.

I meko awiya me meko itinoiya.Mt 7:17-20; Mt 12:33-35

43 I iwaing mene me meko oko iyariniya. Dekaayero i meko mene me iwaing oko iyariniya. 44 Emoawong gitau i me giro aune i mekota iwaing ing,awiya gosinowa ara. Name yuwang me awiya angsitapo giginone auna atu oko iro mitai sukarinenane.Nupema guwawa me awiya nibara atu oko iro mi-tai uwarinenane. 45 Emo iwaing awiya kotumaoiwaing nuna-una mokora mitoiya, arare nung taniiwaing yero noiya. Emo meko awiya nung kotu-mao memeko-mameko nuna-una mokora mitoiya,arare nung tani memeko-mameko yero noiya. Dubomene denenu mitoiya auna teng be mene keregairosinoiya arauwa.

Garo yaora tani etobe.Mt 7:24-27

46Niye nono yero begiti mene gege na eno, ‘Tuwanana, Tuwa nana,’ asinasani ge sinona awiya okodimao yero nowi? 47 Zo nung nana-una atu buroge nana nigiro dimariniya, susuwa nuna awiya emozora pugairo sana nigipu. 48 Emo awiya nung emozo garo yena ayao ine ara. Nung gitau kote mewauno ziwong pugairo susuwa gaenu tauyenu aunegaro pugainu dopena ara. Ago wabamu baina denugaro awiya oko gisao tauyena. Noeno okowata, emoawiya garo tauyao yena. 49Arata emo ge nana nigirooko dimao yero noiya awiya nung emo zo garotawingna tame pugairo yena ayao ine ara. Nunggitau kote me oko wamao. Nung garo auna ziwongtame paka yero yena. Arare ago wabamu bainadero garo awiya denumenauno zuwero kasero aungyena ara.” Ayero sena arauwa.

7Yesumene gorobo emora gitau yao zo auna soumani

kora yena.Mt 8:5-13

1 Yesu mene ge awiya emo bauno eno senuaung yenu nupema baung Kapaneam nape yena.2 Gorobo emo 100 auna gitau yao zo awiya atumitina. Soumani nuna zo awiya giro ara tapunaunaamimene be aune yaya puro maga yari sero nasani

Page 72: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 7:3 69 LUK 7:32mitina. 3 Emo gitau yao amimene Yesu mitinaauna ge nigiro giro Yuda emora diya ena iyengt-inu baungno Yesura-una atu nung yausero eyerosewa, “Gorobo emora gitau yao zo mene ningbaungno soumani nuna kora yasese siniya.” 4Ayerosero awong nupema Yesu eno ge tau-tataware yaosinasani eyero sewa, “Gitau yao awiya nung goroboemo enana gitau yao ine okowa. Nung gitau yaoemo iwaing. Arare ning soumani nuna kora yasateng yariniya. 5 Nung name Yuda eno nao iwaingyero noiya. Nung nutope gitau yere ibu naname zoyena.” 6 Ayero sewa giro Yesu mene awong aunedema baungna. Baungno kasa garo nugu yenu aunegorobo emora gitau yao amimeneotaomani ena enoge senu puro baungno eyero sewa, “Tuwa, saineba,ning buro baina oko yase. Na emo iwaing oko,arare ning garo moko nana-una towasa teng okoyariniya. 7 Nupema na emo iwaing oko amimenenina-ina nugu bana teng oko yariniya. Arare ningatu mitasani ge gege sasa soumani nana iwaingyariniya, awiya gosinena. 8Noeno okowata, na emogitau yaora ame-ame nona. Nupema gorobo emodubu ena mene nana-una ame-ame nowa. Ararenane nunae-una zo babaise sana babariniya. Orazo bumaise sana bumariniya. Nupema na soumaninana buro yaise sana yariniya. Arare putoung nina-ina susuwa gigena kasaniya. Arare ge gege sasasoumani nana iwaing yariniya.” Ayero sena ara.9 Ayero senu Yesu mene ge awiya nigiro wawong digauno ziruru yero emo bauno dubu baina nuna amenewa aeno eyero sena, “Na niye eno sana nigipu. NaIsreli emo ninae-ina atu emo tumo diyao eyao ine zooko tamuwang.” Ayero sena ara.

10 Arare emo gitau yao nunae una ge puro bu-muwa awong amimene nupema baung gare yerosoumani awiya iwaing yero mitinu gigiwa arauwa.

Yesu mene mani seka zo magayaora atu uwena.11 Yesu buro-mani nuna aune baungno napo zo

yazo nuna Nen auna yari sero bautunewa emobauno dubu baina amimene nuye ago yero demabamuwa ara. 12 Baungno napo auna atu kasa yeronapora goma auna towao bera atu towari sero newaaune napo auna emo bauno ena mene mani ma-gayao zo puro biritira babari sero puro bumuwa.Manimagayao auna ai awiya nung yumagayao aunenung mani dekaongka gege ara. Arare napo aunaemo bauno witao mene iropuro bauno aune demabutunewa. 13 Tuwa nung bauno awiya giro nungeno yo-aungno giro nung eno eyero sena, “Ningzi oko sase.” 14 Ayero sero nung nugu baungnowawong goga tame pugainu emo mani gogare di-ungno newa amimene dopewa ara. Ayero yewaYesu mene eyero sena, “Bouwa, ning iropasesesinena.” 15Ayero senumani magayao awiya iropuroadungno ge sena. Ayero yenu Yesu mene puro ainuna eno pugaina ara. 16 Ayero yenu emo baunowitao amimene awang nasani Tuwa Bayaura yazode ika yewa. Ayero nasani eyero sewa, “Naname-una towang etu porofete zo kasa yetiya.” 17 Ayerosewa Yesu buro nauna auna bowi amimene Yudayatawingnata tawing enana-una baungno teng yenaarauwa.

Yohane mene buro-mani etobe senu Yesura-unabamuwato.

Mt 11:2-1918 Yohanena buro-mani mene Yesu buro nauna

auna bowi nung eno sewa. 19 Arare Yohane meneburo-mani nuna etobe yausenu bumuwato awongtoge zo puro Tuwara-una babaetose sena. Baungnoeyero saetose sena, “Ayero Kristo baise sao awiyaning arita, orata zo ago bai gari diya yarinenine?”20 Ayero senu emo etobe awiya baungno Yesura-una kasa yero eyero sewato, “Yohane ge ou zayerosuwao emoamimenenato sesi nina-ina butunenato.Nato ning eyero atata yanetose sesiya, ‘Ayero Kristobaise sao awiya ning arita, orata zo ago bai garidiya yarinenine?’ ” Ayero sewato ara. 21 Arare beaune Yesu mene emo bauno daigairo auna yaya-biyaya noyao awiya kora yena. Anasani iwae sorowemokora mitao awiya tunena, aune diti guma yaoawiya kora yenu diti pagaiwa ara. 22 Arare Yesumene ge awongto eno abena eyero sena, “Nitoyesese yero baungno nona yeme gosineyato, o genigitineyato awiya Yohane eno seputo nigae. Ditiguma yao awiya diti pagatineya; te meko yao awiyanupema ang neya; emo bozo tauyaore awiya taungiwaing neya; dawong itigao awiya ge nigitineya;mamagayao awiya seka yero iropupuneya; ora boga-masa awiya Bowi Iwaing nigitineya. 23 Zo nung naeno gai mou oko yao yariniya amimene yawa yawayariniya.” Ayero sena arauwa.

24 Emo etobe Yohanena ge puro bumuwatoawongto amimene nupema tera yesese yero ba-muwato aune Yesu mene emo bauno dubu bainaaeno Yohanena ge ungwe yena. Ayero nasani eyerosena, “Niye Yohane gari sero tawing emo aung aunabamuwa, awiya niye emo nono yao gari bamuwi?Niye emo turao zo bisi mene teboza pisinoi burobaungno yero nasani noiya ayao ine awiya garibamuwita? Aung ara. 25 Niye emo nono yao garibamuwi? Niye emo zo taung wori iwaingne nasaninauna awiya gari bamuwita? Aung ara. Emo nonasekare yero nowa, o taungna nona ipu ewa-gaewayao pupunowa, emo ayao awiya awong emo tuwaragare mitima nowa ara. 26 Arata niye emo nonoyao gari bamuwi? Niye porofete zo gari bamuwita?Yore. Niye porofete zo gari bamuwa. Arare na niyeeno ge me sane. Nung awiya porofete ara. Nuneporofete nasani nauwa awiya daigatiniya. 27 Arareemo aeno ge gayao zo eyero mitiya,Ewiya gipu. Na bowi sao emo nana iyengtarinena.Nung gitau yero nagibo nina kora yariniya.

28 Na niye eno sane. Yohane mene tawingnaemo apakana daigatiniya. Arata Tuwa Bayauranapora gerao zo wosao nibamu amimene Yohanedaigatiniya ara.” Ayero sena ara. 29 Emo baunoapakana aune takis pumao emo awong ge awiyanigiro eyero sewa, “Yore, Tuwa Bayaura tani awiyame ara.” Ayero sewa noeno okowata, gitau Yohanemene awong ge ou suwena. 30 Arata Farisayo aunesao tauyao ge gipao emo awong awiya Yohanemeneoko ge ou suwao, arare awong Tuwa Bayau menenagibo naese sena awiya awang sero yangduwa.31Arare Yesumene eyero sena, “Arare na emobaunoyeme tawingna etu neya awiya nona nouna pugairosana teng yariniye? Niye emo nono yao ing? 32Niye

Page 73: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 7:33 70 LUK 8:10tani mani mamanikakara ine yero nowa. Manimamanikaka napo kakame atu adungno mitasaniotao mani ena yausero eyero sinowa, ‘Nae ge tuwariaeno niye yuno gogoing detenane, arata niye naoko wuyao yeteya. Nupema nae yo-amaora zi beyetenane, arata niye zi be oko yao yeteya. Ararenae nono yanane gaya iwaing yariniye?’ Ayerosinowa ara. 33 Ayero Yohane ge ou zayero suwaoemo amimene buro nuna zayero nona minao enasemininasani ou wain dema semini nasani noi gironung eno eyero sinowa, ‘Iwae nuna-una mokoramitoiya.’ 34Nupema na EmoraMani mene kasa yeronona mininasani ou mininasani ayero nona giro naeno eyero sinowa, ‘Gipu. Nung wiso minao naoemo. Nung ou wain yanakana mininiya. Nung takispumao emo aune Yudara sao tauyao ge dao emoauna otao.’ Niye na eno ayero sinowa. 35Arata natoburo yero nonato awiya Tuwa Bayaura kotumaorayero nonato auna susuwa awiya buro nanato uname mene keregatinoi emo bauno gosinowa me yeronoiya.” Ayero sena arauwa.

Pasena bauno zo mene Yesura te saena.36 Farisayo zo mene Yesu nona minaise sero

garo nuna-una yunu baungno witiro nona mi-naora masira atu adungno nona minari mitina ara.37 Ayero mitinu pasena bauno zo napo auna atumitauna amimene ge bowi Yesu Farisayora-una gareatu nona mininasani mitina awiya nigina. Ayerosewa nigiro giro nung garewa daba mene yao aunaou sere bainane awiya puro buna ara. 38 Ayeroyero baungno Yesura-una tera nugu atu doperozi sinasani mitinu ziziung mene Yesura te gugusayena. Ayero yenu nung giti ai nuna mene dupenusoyenu te nuna toko yena ara. Ayero yero ou serebainane amimene Yesura te suwena ara. 39 ArareFarisayo emo Yesu yunu buro garo nuna-una yenaauna yazo Simon, amimene tani awiya giro eyerokotuna, “Emo ewiya nung porofete me yero natisiya, awiya nung bauno emimene nung ding niyaauna susuwa gatiya. Nung awiya pasena baunoawiya gatiya.” 40 Emo ayero kotupunenu giro Yesumene nung eno eyero sena, “Simon, na ge zo ningeno sari kotupunena.” Ayero senu Simon meneeyero sena, “Gipao emo, ning ge nina se nigane.”41 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Mani etobeawongto abena emo zora-una yewato ara. Zo mene100 kina abena yena, arata zo mene zo 10 kina gegeabena yena. 42Awongto abena awiya nupema abenapugao ine awiya teng oko yao yena. Arare emoawiya abena awenato etobe deka awiya yangduna.Arare nunato-una awe mene emo aeno moko nunaiwaing yariniye?” 43 Ayero senu Simon mene genuna auna abena eyero sena, “Emo awiya abenanuna baina yangduna nung amimene yariniya.”Ayero senu Yesu mene nung eno eyero sena, “Ningiwaing kotumesa.” 44Ayero sero nung diti ye baunoauna-una yero Simon eno eyero sena, “Ning baunoewiya gi. Na garo moko nina-ina bumena ning tesayaora tani naname awiya doro te sayaora ou naeno oko pugao yetesa. Arata bauno emimene zo tenana ziziung nuna amimene saetiya ara. Ayero gitiai nuna mene dupeti soyetiya ara. 45 Na nina-inabumena ning na wawong oko inao yetesa ara. Aratabauno emimene zo be na toiro bena atu zayero te

nana yumao gege yupunasani mitiya era. 46 Ninggiti ai nana uweri mene oko suwao yetesa ara. Aratabauno emimene zo te nana uweri sereyaore menesuwetiya. 47 Arare na ning eno sane. Pasena nunawitao bainakama disetena aung yetiya, ka eno nungna eno yo-amao bainakama taungno na kora yetiya.Arata zo nung pasena nuna maingkokaka gegedisana nung abena na eno yo-amao maingkokakagege tamariniya.” 48 Yesu mene ayero sero aunebauno eno eyero sena, “Na pasena nina disetenaara.” 49 Ayero senu giro emo nung aune demanona mininasani mitiwa amimene nuka nuyetopewina-se nasani eyero sewa, “Emo ewiya nung nonoyao mene pasena disiniye?” 50 Ayero sewa, arataYesu mene bauno aeno eyero sena, “Tumo diyaonina auna teng iwaing yetesa. Arare dubo iwaingnebaung.” Ayero sena arauwa.

8Bauno ena Yesu ago nasani nauwa.

1 Ago Yesu mene napo babuzere mamanikakarezipunasani Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniyaauna ge tugata nasani nauna ara. Atu buro-mani 12nung aune dema nasani nauwa. 2 Bauno ena gitauYesu iwae nunae-una atu tunena arita yaya mekonunae-una atu kora yena awong amimene nungaune dema nasani nauwa ara. Nunae-una zo awiyaMaria. AwongnungMariaMadala napora asinauwa.Gitau Yesu mene iwae 7 nuna-una atu tunena. 3Orabauno Yoana awiya nung Kusara bauno. Yu nunamene Herodera garo diya nasani nauna. Ora baunozo yazo nuna Susana, aune bauno ena dema, awongapakana amimene Yesu aune dema nasani nungaune buro-mani nuna aune awiya wau nunae menesorepunasani nauwa arauwa.

Emo zomene nonawe bure atu sesena auna ge eniya.Mt 13:1-9; Mk 4:1-9

4 Emo bauno dubu baina awong Yesura-una buroaugatinewa dubu bainane mene nupema susuunonapo sero sero auna atu bumuwa giro nung ge eniyazo awong eno sinasani eyero sena, 5 “Emo zo menenona we bure atu sesari sero baungna. Baungnonona we sesinenu we ena nagibe atu wosiwa ara.Nagibe atu wosiwa emo bauno te mene patiwa,nupema ena awiya nimamanimene taungnominiroaung yewa ara. 6 Ora we ena mene zo agewa dabamitina auna tame atu wosiwa. Wosiro pusasa yewa,arata tawing awiya ou aung, arare nona awiya irarayeromagayena ara. 7Orawe enamene zo i-wemekomitiwa auna atu wosiwa ara. We awiya i-were demaapakana teng-temo pusasa yero iropuro i-we menenona awiya anenu me oko iyao yena ara. 8 Oratawe ena mene zo tawing me gawire auna atu wosiropusasa yero zaungno me witao iwa arauwa.” Yesumene ayero sero aung yero aune eyero sena, “Ararezo nung dawongne mene ge ewiya nigaese.” Ayerosena arauwa.

Yesu mene ge eniya sinauna auna susuwa.Mt 13:10-17; Mk 4:10-12

9 Buro-mani nuna awong nung ge eniya aunasusuwa keregaise sewa giro 10 nung eyero sena,“Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniya auna gepungyero mitoiya auna susuwa awiya niye ena

Page 74: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 8:11 71 LUK 8:36mene nigaese sao mitiya ara. Arata ena awiyasusuwa nuna pungyero mitai ge eniya gege sananigaese sero sinona. Arare diti moko nunae menegaese, arata okogiro baingtaese. Awongungwegegenigaese, arata awong ungwena susuwa oko nigirobaingtaese.

Nona wera ge eniya auna susuwa.Mt 13:18-23; Mk 4:13-20

11Ge eniya auna susuwa awiya eyao era: Nona weawiya Tuwa Bayaura ge ara. 12 Ora we ena nagibeatu wosiwa auna susuwa eyao era: Emo awong genigitinowa, arata Sanda mene buro awong ge awiyanigiro Tuwa Bayau tumo diyaya nung awong soreropumao eno, nung ge awiya nunae-una kotumaoraatu sorero pupunoiya. 13 Ora we ena tawing agewadabare auna atu wosiwa auna susuwa awiya eyaoera: Emo awong uritira ge nigiro dube pugairo yawayawa nowa, arata awong tatai aung. Awong tumodiyaore nasani nowa etegao zo kasa noi aune awongtumo diyao nunae besinowa. 14 Ora we ena i-wetowang atu wosiwa auna susuwa awiya eyao era:Emo awong ge nigitinowa, arata awong tawingnanona eno kotung-katung nasani waumoni eno yawayawa nasani nona ipu ewa-gaewa yao aeno dubo-dubonasani nowanona amimene awong zipunoimenunae oko kasa yero baina noiya. 15 Ora we ena zotawing iwaing gawire auna atu wosiwa auna susuwaawiya eyao era: Emo awong ge nigiro dubo nunaeiwaing-kawaing auna pugairo iniro baingtiti nasanitau-tataware nasani me tapunowa arauwa.

Waegao au wese atu pugairo pungyao auna ge.Mk 4:21-25

16 Emo name damana gaero au apero wese atuoko pugatinonane. Nupema name damana puroopesa wese oko pugatinonane. Aung ara. Namepuro iko gerura gatinonane. Awiya emo awong burogaromokora toiro waegao gaese sero ayero nonane.17Nona pungyao apakana ago kasa daung yarineya.Ora nona dowao apakana kasa ye daung gaya emomene garineya. 18Niye ge nigari sero giro, kotungnobaingtiro aune nigipu. Emo zo nung ge me puronariniya, awiya Tuwa Bayaumene geme bainakamanung eno pugariniya. Arata emo zo nung ge me okopuro nao nasani ‘ge me nana-ina mitiya,’ asariniya,awiya Tuwa Bayaumene geme nuna-una atu soreropumariniya.” Ayero sena arauwa.

Yesura ai metamaine.Mt 12:46-50; Mk 3:31-35

19Be aune Yesura ai metamaine awong nuna-unabumuwa. Arata emo bauno witao mitiwa, arareawong nuna-una nugu babao awiya teng oko yena.20 Ayenu newa giro emo ena mene nung eno eyerosewa, “Ai nina metamaine awong ning gari seroburo bautara atu dopero miteya.” 21 Ayero sewanung ge nunae abena eyero sena, “Emo bauno TuwaBayaura ge nigiro dipunowa amimene ai nana aritametamani nana neya.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene senu bisi baina binono dena.Mt 8:23-27; Mk 4:35-41

22 Be zore Yesu buro-mani nuna aune wang zorawitiro nung awong eno eyero sena, “Name ou nazibuwagairo enaba babanene.” Ayero sero buwagairo

bamuwa. 23 Bautunewa Yesu nung auriti awinenubisi baina zo diri ina atu wosi ou nazira yero kakawadena. Ayero yenu wang beboga nosenu awong gerayari sero nasani 24 giro baungno Yesu uwero nungeno eyero sewa, “Gipao emo, name gera yari seronenane!” Ayero sewa nung iropuro bisire kakawarebaina awiya gona yena. Gona yenu bisire kakawabainane awiya binono dena ara. Ayero yenu ouawiya kapu nupema aung yena. 25 Ayenu nungawong eno eyero sena, “Niye nono yero tumo diyaoninae besinei?” Ayero senu awong awang yerokotung-katung nasani nuka nuyetope ge wina-seyero sewa, “Emo ewiya nono yao i? Nung bisirekakaware eno ge sesi ge nuna dimeyato ewiya!”Ayero sewa ara.

Yesu mene emo dau zora-una atu iwae tunena.Mt 8:28-34; Mk 5:1-20

26 Yesu buro-mani nuna aune mene ou nazi zoGalilaya tawing enaba Gegesa tawing enaba ayeromitowato auna atu buwagairoGegesa tawingna kasayewa. 27-29 Kasa yero Yesu nung wang doro witiika nenu emo zo napo auna amimene nuna-unabuna. Iwae ena emo auna-una mokora mitiwa.Gitau oune iwae amimene emo awiya ozaungzaungdarauno nasani nauwa. Emo ena awong emo mekoawiya diya nasani seni mene buninasani hankappugati nasani nauwa. Ayero nauwa nung irop-uro nona apakana awiya initi naunu kasugatinaunuiwae amimene nung puro baungno tawing agewaemo aung auna yero nasani nauwa. Nung mo aungnasani nauna. Nung garo mera oko awinauna.Nung biritira atu mitima awiro nasani nauna. Arareemo amimene Yesu giro aiyamama sero baungnoYesura-una tera atu zuwe tawingna gaina. Zuweroaiyamama yanakana sinasani eyero sena, “Yesu,ning Tuwa Bayau ika mitoiya auna Mani me nosaamimene na eno nomaze yari butunesi? Ningyaya buro na eno oko pugase.” Ayero sena, noenookowata, Yesu mene mena iwae awiya emo dorobabaese sena. 30 Arare Yesu mene nung atata yerosena, “Yazo nina aweni?” Ayero senu nung eyerosena, “Yazo nana dubu baina.” Ayero sena, noenookowata, iwae daigairo mene gitau nuna-una toiromitauwa ara. 31Ayero senu iwae awong isa sinasaniaiyamama sero Yesu eno eyero sewa, “Nae kowaiyaore auna babanenese sero oko tunase.” Ayerosewa ara. 32 Pu dubu baina diri deungna atu nonamininasani newa, arare iwae awong Yesu eno eyerosewa, “Ning nigasa nae baungno pu dubu ouna-unatowanene.” Ayero sewa Yesu mene ge nunae niginaara. 33Ayenu iwae awong emo awiya doro baungnopura-una mokora toiwa pu dubu awiya yanakanasungno kowara baungno ou nazira gutero ouminiromaga yewa ara. 34 Ayero yewa pu diya awong taniawiya giro awang yero sungno baungno ge awiyakeregairo emo bauno napo bainanata agewa enanaaeno sewa ara. 35Ayero yewa giro emo bauno awongtani awiya gari sero bamuwa. Baungno Yesura-una kasa yero emo iwae nung doro bamuwa awiyagigiwa. Nung mo awiro kotumao nuna nupemaiwaing yenu nung Yesu aune dema tairo adungnomitina awiya giro awang yewa. 36 Ayero yewaemo awong gitau tani awiya gigiwa amimene Yesumene emo iwae nuna-una mitao awiya korayena

Page 75: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 8:37 72 LUK 9:12auna ungwe awiya yewa nigiwa. 37 Arata Gegesatawingna emo apakana amimene awang yero Yesunung tawing nunae doro babaise sewa. Asewa gironung buro-mani nuna aunewiti wangna yero yeseseyero babari newa 38 emo iwae nung doro bamuwaamimene Yesu eno isa sinasani eyero sena, “Naning aune dema babari sinena.” Ayero senu Yesumene awang sinasani nung eno eyero sena, 39 “Ningyesese yero napo nina-una baungno Tuwa Bayautani daigairo ning eno yetiya awiya sasa nigae.”Ayero senu emo amimene yesese yero baungno tanidaigairo Yesu mene nung eno yena auna ge ungwenasani emo bauno napo nuna-una aeno senu nigiwaarauwa.

Yesu mene bauno zo kora nasani aune simai zoramani baunodi awiya dema uwenu iropuna.

Mt 9:18-26; Mk 5:21-4340 Yesu ou buwagairo nupema yesese yero bunu

emo bauno dubu baina nung diya mitiwa amimenenung giro yawa yawa nibamu yewa. 41Aune emo zoyazo nuna Yairo, nung awiya simai baina yere ibudiya yero nasani nauna amimene buro Yesura-unanugu baungno koing gairo isa sinasani eyero sena,“Ning kara garo nana-una bung.” 42 Ayero sena,noeno okowata, mani nuna baunodi dekaongkadawang nuna 12 gege amimene magayari nasanimitina. Ayero senu giro Yesu bautunenu emo baunodubu baina mene nung pu towang gairo bautunewa43 bauno zo be giti yu pupunawe dunu dawang 12ayao yena awiya dema baungna. Arata emo zomeneyaya nuna kora yaine yao teng oko ara. 44 Baunoamimene Yesura-una bautara burowawong pugairoYesura taung wori be dingyena. Nung ayero nasaninenu be ka aune yu pupunauna awiya soyena.45 Ayero yenu Yesu mene eyero sena, “Awe menetaung wori nana dingniye?” Ayero senu awongapakana eyero sewa, “Na aung. Na aung.” Ayerosero bamuwa Petoro mene eyero sena, “Gipao emo,emo bauno dubu baina mene ning kara puro putowang gairo miteya, gosinesa!” 46Ayero senu Yesumene eyero sena, “Zo gitau wawong nuna nana-ina pugaiya, awiya yetine yetena, noeno okowata,korayaora putoung ena nana-ina atu kasayero babiyatu tamena.” 47 Ayero senu bauno awiya susuwanuna pungyao ine teng oko yenu giro awang yeroipinasani nuna-una nugu buro boma giti mene taw-ingna gaena. Ayero yero emo bauno dubu bainamitiwa auna ditira atu nung nono yero wawongpugairo Yesu dingyena auna susuwa keregati nasaniyayanunamena aungyena awiya dema senunigiwa.48 Ayero senu Yesu mene nung eno abena eyerosena, “Aya nana, ning tumo diyao nina auna tengiwaing yetesa. Ning dubo iwaingne baung.”

49 Nung ge sinasani mitinu emo zo simaira-unagare atu buro simai eno eyero sena, “Mani ninamagayetiya. Arare buro baina gipao emo eno okopugase.” 50 Ayero senu Yesu mene ge awiya nigiroemo simai aeno eyero sena, “Ning kotung-katungoko yase. Ning tumo diyaore gege nasa mani ninaiwaing yariniya.” 51 Ayero sero baungno simaira-una gare kasa yero emo bauno nung aune demagaro mokora towao awang sena. Awang sero nungPetoro, Yohane, Yakobo aune maina ai maungneawong awiya gege puro toiwa ara. 52Ora emo bauno

witao mene zo awong mani eno zire-buware nasanimitiwa. Anewa Yesu mene awong eno eyero sena,“Niye zi oko sae. Nung oko magayao ara. Nungauriti gege awiniya.” 53 Ayero senu awong manimebamagayena awiya gigiwa, arare nungpusugairoitinasani izewa. 54 Arata Yesu mene mani baunodiauna wawong iniro yausero eyero sena, “Zebi, ningiropung.” 55Ayero senumaina oweno nupema bunumena iropuna. Ayero yenu Yesu mene nona pugayaminaise sena. 56 Arare maina ai maungne awongtotani awiya gigiwato beu dena. Arata Yesu ge tauyaoawongto eno eyero sena, “Nito tani euna bowi awiyaemo zo eno oko saeto.” Ayero sena arauwa.

9Yesu mene buro-mani nuna 12 aeno buro pugaina.Mt 10:5-15; Mk 6:7-13

1 Yesu mene buro-mani nuna 12 yau senubumuwa putoung tau-tataware yao iwae apakanatunaora putoung, arita yaya-biyaya korayaoraputoung awiya awong eno pugaina ara. 2 Ayeroawong baungno Tuwa Bayau nata Tuwa yeronariniya auna ge sero gipinasani emo bauno yayarekora yaese sero iyengtina ara. 3 Iyengtiti nasaniawong eno eyero sena, “Niye nagibe atu nasani nonadaigairo oko pumae. Niye tungta ketewata nonaminaota wau moni oko pumae. Niye taung worietobe oko pumae. 4 Ora niye esewa yero garo zoratowarineya awiya garo dekaongka kamaze mitaomasi yero buro baungno nasani nete aune garoawiya doro babarineya ara. 5 Ora niye napo zorababaya awong niye oko puro toi garo nunae-unayao yaya giro niye napo awiya doro te ninae aunapopo durere gaya awong tani nunae meko awiyakotumae.” 6 Ayero senu awong bamuwa. Baungnonapo sero sero auna atu nasani Bowi Iwaing serogipero anasani emo bauno yayare awiya korayewaarauwa.

Herode mene Yesura bowi nigina.Mt 14:1-12; Mk 6:14-29

7 Emo tuwa Herode mene Yesu tani yero naunaauna bowi nigiro nung dubo eto yena. Noenookowata, emo ena mene eyero sewa, “Yohane ma-gayaora atu iropuro niya.” 8 Arata ena mene eyerosewa, “Eliya nupema kasa yetiya.” Ora ena meneeyero sewa, “Porofete gitaura zo seka yero iropuroniya.” 9 Ayero sinasani newa Herode mene eyerosena, “NaYohanenadubokapewang. Arata emoawemene ni na ge bowi nuna nigitineni?” Ayero seronung Yesu gaora nagibo tamari yena arauwa.

Yesu mene emo bauno 5,000 aeno nona pugainuminiwa.

Mt 14:13-21; Mk 6:30-44; Yo 6:1-1410 Aposolo 12 awong nupema tera Yesura-una

buro buro apakana yewa auna ungwe yewa ara.Ayero yewa Yesu mene awong gege puro emo enadoro awong baung napo zo yazo Besaida auna yewaara. 11 Ayero yewa giro emo bauno ena menenung tamari sero baungno nuna-una kasa yewa gironung yawa yawa nasani Tuwa Bayau nata Tuwayero nariniya auna ge awiya awong eno sero giperoanasani emo bauno yayare awiya kora yena ara.12 Ayero nasani mitinu ture itinenu giro buro-mani

Page 76: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 9:13 73 LUK 9:43nuna 12 amimene nuna-una buro eyero sewa, “Ningemo bauno iyengti napo nugumiteya auna baungnoatunonaminao taungnominiro awae. Tawingnamemitenane ewiya nona minao aung ara.” 13 Ayerosewa, arata Yesu mene awong eno eyero sena,“Nika niyetope nona minao awong eno pugaipuminae.” Ayero senu awong sewa, “Nae nona minaodaigairo aung. Nae ame igiyao wawong zo aunewo etobe amimene gege miteya era. Ning nakananae baungno emo bauno euna nona minao zumagaero pumanenese kotungno sinesita?” Ayero sewa,noeno okowata, 14 emo dubu awiya 5,000 amimenemitiwa. Ayero sewa Yesumene buro-mani nuna enoeyero sena, “Niye sepu emo bauno 5,000 amimenedubu sero dubu sero 50-50 yero adumae.” 15 Ayerosenu buro-mani nuna deka ayero sewa emo baunoadumuwa ara. 16 Adungno mitiwa Yesu mene amewawong zo aune wo etobe aune awiya puro diti ikauritira yero Tuwa Bayau eno dange serowore amereawiya eegairo buro-mani nuna eno pugainu awongemo bauno eno bono yewa 17 emo bauno apakanaamimene miniwa teng yena ara. Ayero yero nonaitoto duwa giro yangta gairo puro pu dekaongnagaiwa saka 12 teng yena arauwa.

Petoro mene Yesura susuwa keregairo, “Ning SoraoEmo nanae Kristo Tuwa Bayau mene iyengtina” asena.

Mt 16:13-19; Mk 8:27-2918 Be zore Yesu nung isa sinasani mitete aune

buro-mani nuna nung aune dema mitiwa awiyaatata yero sena, “Emo bauno mene na awe aseronowi?” 19 Ayero senu awong abena nung eno eyerosewa, “Ena mene ning maze Yohane ge ou zayerosuwao emo asero nowa; ena Eliya asero nowa; enaporofete gitau nasani nauwa auna zo seka yeronoiya asero nowa ara.” 20 Ayero sewa nung eyerosena, “Arata nika niyetope na awe asero nowi?”Ayero senu Petoro mene abena eyero sena, “Ningawiya Sorao Emo nanae Kristo Tuwa Bayau meneiyengtina ara.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung magayero nupema seka yero iropariniyaauna ge sena.

Mt 16:20-28; Mk 8:30–9:121Yesu mene ge tau-tataware yao sinasani awong

susuwa nuna awiya keregairo emo zo eno sao awangsena ara. 22 Nung awang sinasani eyero sena, “NaEmora Mani mene yayabiyaya tamarinena. Ayeroyana Yuda emora simai pirisa babuzere sao tauyaoge gipao emore amimene na awang sero daya mag-ayana wari be etama aung yai aune na nupema sekayero iroparinena.”

23Ayero sero nung nupema emo bauno nung agonewa aeno eyero sena, “Zo nung na ago yari yerogiro ara tamao nuna apakana doro be sero dubominaore yaya tamaore auna i pasao nuna diungnona ago yaise. 24 Ayero sinena, noeno okowata, zonung nao nuna tawingna awiya sorero puro narikotumariniya auna nao nuna aung yariniya. Ora zonung tawingna nao nuna na eno yero duwariniyaamimene nao iwaing tamariniya ara. 25 Nupemaemo zo mene tawingna nona iwawaing apakanaawiya pupunariniya arata ititi nuna gera yai mekoyariniya, awiya teng yarinita? Aung ara. 26Ora emozo nung na ta ge nana awiya awang sariniya, awiya

na Emora Mani mene simao waegaore nana auneMamana angelo dubu pewa yetugao auna simaowaegaore awiya puro bumarinena be aune na abenaemo awiya awang sarinena. 27 Na ge me niye enosinena. Emo ena etu dopero miteya amimene okomagayao naya Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniyaauna putoung kasa daung yai garineya ara.” Ayerosena arauwa.

Yesura taung aingso darawa benaung zo yena.Mt 17:1-13; Mk 9:2-13

28 Yesu ge awiya senu wari be 8 ayao aungyenu nung Petoroto Yohane aune Yakobo awongawiya puro isa sari sero diri witiwa ara. 29 Nungisa sinasani mitinu benaung nuna darawa yerobenaung zo yenu taung wori nuna awiya wae-gairo neyang nibamu yena ara. 30 Ayero yenusao tauyao ge pugaora maung Mose aune porofetebaina Eliya awongto amimene nung aune dema mi-tasani ge ungwe nung eno newato ara. 31 Awongtosimao waegaore nunato aune dema buro YesumeneYerusalem atu magayari nena auna ungwe yewatoara. 32 Petoro otao nuna etore diti morenu au-riti awinete iropuro Yesura simao waegaore auneemo etobe nung aune dema dopero mitiwato awiyagigiwa ara. 33 Awongto Yesu doro babari newatogiro Petoro mene Yesu eno eyero sena, “Gipao emo,name etu mitenane awiya iwaing. Arare nigasa naekouboga etama sinanene — zo nina, zo Mosera, zoEliyara.” Ayero sena ara. Arata Petoro nung okogiro baingtao nasani tebeba sena ara. 34Nung ayerosinenu bereze zomene awongworenu awong awangyewa ara. 35 Ayero newa ge zo bereze auna mokoraatu eyero kasa yenu nigiwa, “Awiya Mani nana. Nanung puro burora zawang yewang. Niye ge nunanigipu.” 36Ge awiya aung yenu aune awong diti yeroYesu nata mitinu gigiwa ara. Arare awong be aunetani gigiwa, awiya emo zo eno oko sao dubo nunae-una atu mitaunu nauwa arauwa.

Yesu mene mani zora-una atu iwae tunero korayena.

Mt 17:14-21; Mk 9:14-2937 Iya gainu awong diri doro wosiwa emo bauno

dubu baina amimene buro Yesu nagibe atu tamuwaara. 38 Ayero yewa emo bauno auna mokora emozo mene wawa sero eyero sena, “Gipao emo, na isaning eno sinena. Ning mani nana eno yo aung.Mani nana dekaongka gege. 39 Iwae zo mene nungdarauno noi ozaung be kerero noiya. Ayero noiiwae amimene nung dero musuna-masuna noi porobera kisa-kisa yero nasani yaya bainakama tapunoiaune iwae nung dotinoiya. 40 Arare na buro-maninina mene iwae tunaese sero zi sero ayetena iwaetunero tetere teya.” 41 Ayero senu Yesu menege abena eyero sena, “O niye emo bauno meko,tumo diyao aung. Na be nazigo buro ninae enotaung dedunasani narineni? Mani nina puro nana-ina bung.” 42 Ayero senu nung mani nuna purobutunenu iwae mene augainu zuwenu puro awena-kawena yena ara. Arata Yesu mene iwae awiyagona yero mani awiya kora yero maung nuna enonupema pugaina ara. 43 Ayero yenu emo baunobaina amimene Tuwa Bayaura putoung baina awiyagiro yangka sero wawong di gamuwa arauwa.

Page 77: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 9:44 74 LUK 10:9Yesu magayao nuna-una ge nupema senu be etobe

yena.Mt 17:22-23; Mk 9:30-32

Awong tani ena yena auna kotung-katung nasanimitiwa Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena,44 “Niye dawong yawero ge ewiya nigiro baingtipu.Awong Emora Mani puro pu emo dubura wawenggarineya.” 45 Ayero sena, arata awong ge awiyaoko gao. Awong eyero kotumuwa, “Nung emotuwa naname siya sero sinenane aune magayaorage siniya!” Ayero kotungno ge auna susuwa awiyagigiwa beu dena. Arata awong ge auna atata yaoawang yero duwa arauwa.

Awe mene baina yero nariniye?Mt 18:1-5; Mk 9:33-37

46 Buro-mani nuna mene, “Yesu mene emo tuwananame yero nai aune naname-una awemene bainayariniye?” auna sero zabu bumuwa ara. 47Kotumaoawiya nunae-una mokora atu mitinu Yesu giginaara. Arare nung mani maingkoka zo puro nuna-una deungbera pugainu nung aune dema dopenu48 nung awong eno eyero sena, “Emo zo nung manimaingkoka ewiya na kotungno kora yariniya, awiyanung na kora yetiya ayero yariniya ara. Ora emozo nung na kora yariniya, awiya nung na iyengtinubumuwang awiya kora yetiya ayero yariniya ara.Emo zo ninae-una towang atu nung nutope purowosiro nariniya, nung amimene baina yariniya ara.”Ayero sena arauwa.

Zonung iwoniye eno oko yao yariniya amimene otaoninae yariniya.

Mk 9:38-4049 Ayero senu Yohane mene eyero sena, “Gipao

emo, nae emo zo mene yazo nina yau sinasani iwaetuninenu gigiwangne ara. Arata nung nae oko agoyao yero noiya, arare nung duwaise sewangne.”50Ayero senuYesumene nung eno eyero sena, “Niyenungduwaise oko sae. Zo nung iwoniye eno oko yaoyariniya awiya otao ninae ara.” Ayero sena arauwa.

Samaria ena mene Yesu nunae-una babao awangsewa.

51 Tuwa Bayau mene Yesu pumai witi uritirayaora be awiya nugu yena ara. Ayero yenu Yesunung kotungno giro nung Yerusalem babari denenaara. 52 Anasani giro nung emo ena iyengtinu gitaubaungno nona nuna kora yari sero Samaria emoranapo zora bamuwa ara. 53 Bamuwa emo napoauna amimene Yesu napo nunae auna babao awangsewa. Awiya noeno okowata, nung Yerusalembabari nasani nena.* 54Awang sewa giro buro-manietobe Yakoboto Yohane mene nung eno eyero se-wato, “Tuwa, nae yausanane uritira atu iyao wosiroemo bauno ewiya awaise a kotupunesita?” 55Ayerosewato Yesu kapete gairo awongto gona yena ara.56Gona yero aune nung buro-mani nuna aune demanapo awiya doro napo zora bamuwa arauwa.

Yesu ago yaora ge.Mt 8:19-22

57 Awong nagibe atu bautunewa emo zo menenung eno eyero sena, “Ning natu natu babarinesa,awiya na teng ning ago yarinena.” 58 Ayero senuYesu nung eno eyero sena, “Wo niniyang awongawaomasire. Nupema nimamani deka ayero awonguwangne. Arata na Emora Mani mene zo niyangkoma apegairo oregao aung. Arare ning mena naago yari oko sase.” 59 Ayero sero emo zo eno eyerosena, “Ning bung, na ago yase.” Ayero sena ara.Arata emo awiya eyero sena, “Tuwa, ning nigasa nagitau mama nana magayai mutero aune ago menening ago yane.” 60Ayero senu Yesu mene nung enoeyero sena, “Saineba, emo ititi aung mene yaineyero nowa amimene magayao emo mutaese. Aratanine mene zo baungno Tuwa Bayau nata Tuwa yeronariniya auna ge bowi awiya sero gipero ayase.”Ayero sena ara. 61Ora emo zo mene nung eno eyerosena, “Tuwa, na ning ago yarinena. Arata ningnigasa na gitau baungno dubu nanawawong inane.”62 Ayero senu Yesu mene nung eno eyero sena, “Zonung Tuwa Bayaura buro gege yari sero kotungnogiro dubo dekaongka gege yero yaise. Emo dubo etonasani nowa amimeneTuwaBayaura buro yaine yaoteng oko yarineya.” Ayero sena arauwa.

10Yesu mene buro-mani 70 burora babaese iyengtina.

1 Ago Tuwa mene buro-mani seka 70 etoeto iyengtiti nasani baungno napo babuzeremamanikakare nungnutope ago babari kotupunenaauna babaese sena ara. 2 Ayero sero awong enoeyero sena, “Nona bure atu zaungno mitiya, aratapumaora emo etoka gege.* Arare niye pumaoburora maung eno isa saya nung nona pumao emoena tamai buro nuna auna babaese. 3 Niye burorabaungpu. Na niye iyengtitinena niye wo sipsipmani mamani ine yero eu sino miteya auna-unamokora babarineya, a gipu. 4 Niye moni woriretaketewata te soga oko pumae. Niye nagibe atu emobauno taungno wawong iniro ge ungwe oko yae.5 Ora niye garo zora towari yero giro eyero sepu,‘Emo bauno garo euna awiya Tuwa Bayaura gaomene nunae-una mitaise.’ 6 Ayero saya emo zouritira gao pumari aratapunoiya amimene garoaunamitariniya, awiya gao ge sarineya awiya nuna-una atu me yariniya. Ora emo zo uritira gao pumarisero ara oko tapunoiya amimene atu mitariniya,awiya gao ninae nupema kapete ninae-ina gairomitariniya. 7 Niye garo dekaongka auna gege atumitao masi ninae yero neupu. Atu nona minaooure niye eno pugaya giro awiya gege mininasanimitiungpu. Noeno okowata, buro emo awiya nungburo noiya auna zuma teng pumariniya ara. Niyegaro zora witiro gaya meko yai giro doro garo zoraoko towae. 8 Ora niye napo zora babaya awongniye otao yero nona niye eno pugarineya awiyapuro minipu. 9 Niye napo auna emo yayare awiyakora yero awong eno eyero sepu, ‘Tuwa Bayau nata

* 9:53: Yesu awang sewa. Samaria emo baunomene Tuwa Bayau bowi yari sero diri zo yazo nuna Gerasim auna atu augairo Tuwa Bayau bowiyero nauwa. Ora Yuda emo mene zo napo baina nunae Yerusalem auna atu witiro Tuwa Bayau bowi yero nauwa. Yohane 4:20 awiya zazagairogi. Arare Samaria emomene Yesu Yerusalem baungno Tuwa Bayau bowi yari bautu nenu giro nung soremao awang sewa. * 10:2: SoremaoGe zo Yohane 4:35 auna atu mitiya awiya gi.

Page 78: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 10:10 75 LUK 10:36Tuwa yero nariniya auna putoung awiya ninae-una kasa yari sero niya.’ 10 Ora niye napo zorababaya awong niye eno otao oko yao yaya giro niyebaungno kakame atu dopero eyero sepu, 11 ‘Susuwaninae meko awiya gaese sero nae napo ninae-unapopo te nanae-una takasesiya awiya durere genaneninae-una babiya ara. Aeno niye susuwa ewiya girobaingtipu: Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniyaauna putoung awiya ninae-una kasayeti niye okopumao yeteya niye daigairo bautuniya.’ 12 Na niyeeno sinena: Tuwa Bayau mene emo bauno awega-ziwega nasani abena pugariniya be aune napoSodomna emo bauno abena mouyao tamarineya.Arata napo ge ninae awang sarineya amimeneabena mou-mesa yao nibamu tamarineya.

Napo ena mene dubo oko darawa yao yewa auna gesena.

Mt 11:20-2413 Oiye Korasin emo! Oiye Besaida emo! Mouyao

bainakama ninae-una kasa yariniya. Na taniputoungne ena ninae-una atu yero nona awiya nanapo Tayato Saidon auna atu yateni siya, awiyaawong yemaoko dubo darawa yero pasena nunaekotungno dubo mininasani mo taung yiurire awiyaawiro awetu suwero mitateya. 14 Tuwa Bayau meneemo bauno awega-ziwega nasani abena pugariniyabe aune Tayato Saidon napora emo bauno meneabena wosao tamarineya. Arata ninae mene zoabena ninae bainakama tamarineya. 15 Ora niyeKapaneam emo, emo bauno mene yazo ninae deika yarineita? Aung ara. Awong yazo ninae purowosarineya.” 16Yesumene ge ayero sero buro-maninuna eno eyero sena, “Zo nung ge ninae dimariniya,awiya nung ge nana dipunoiya ayero yariniya. Orazo nung ge ninae awang sariniya, awiya nung genana awang sesiya ayero yariniya. Nupema zo nungge nana awang sariniya, awiya nung Tuwa Bayau naiyengtinu bumuwang auna ge awang sesiya ayeroyariniya.” Ayero sena arauwa.

Buro-mani 70 awiya nupema tera kapete gairo bu-muwa.

17 Ago buro-mani 70 amimene yawa yawa nasanikapete gairo Yesu eno eyero sewa, ‘Tuwa, nae yazonina yausero nasani buro yero nonane iwae demage nanae nigiro doro bautunowa.” 18 Ayero sewanung awong eno eyero sena, “Sandanunguritira atuzuwenu gigiwang, awiya nung bibiya papari noiyaamimene wiwiri-weweri yero wosaine yena. 19Niyeeyero nigipu. Na putoung niye eno pugena. Arareniye yire gogoyangne awiya pataya niye gera okoyarineya. Niye iwora putoung tengpurowosarineyaara. Ayero yaya nona zo mene niye oko gerayariniya. 20 Arata iwae mene ge ninae nigiro dorobautunowa aeno yawa yawa oko yae. Aung ara.Niye Tuwa Bayaumene yazo ninae uritira atu gaenumitoiya aeno yawa yawa yepu.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene yawa yawa nasani Tuwa Bayau Maungbowi yena.

Mt 11:25-27; Mt 13:16-1721 Be aune Oweno mene Yesura moko be bunu

Yesu mene eyero sena, “O Mama, ning uritire taw-ingne auna Tuwa. Awong nuka nuyetope gosinowaemo baina yero noiya emo ayao amimene putoung

nina-una susuwa gao eno, ning puingtinosa. Arataawong nuka nuyetope gosinowa mani wuire ineyero noiya awong eno zo keregatinosa. Arare naning bowi nena. O Mama, ning ayero gege yariara tapunosa, arare na ning bowi nena.” Nung geawiya Maung eno sero aung yero aune eyero sena,22 “Mama nana mene nona apakana awiya wawongnana-una pugaina. Emo zo mene na Mamana Maniauna susuwa awiya oko gosinoiya. Mama menenata gosinoiya. Deka ayero emo zo mene Mamanasusuwa oko gosinoiya. Na Mani mene nata gosi-nona. Ora na Mani mene Mamana susuwa emoena eno gipinona awong amimene Mamana susuwagosinowa.” 23 Ayero sero kapetegairo buro-maninuna eno gege eyero sena, “Niye nona benaung sekagosinasani neya aeno yawa yawa yepu. 24 Na niyeeno sane. Gitau porofete daigairo aune emo tuwadaigairo awong amimene nona niye gosinowa awiyagari sero ara tapunasani nauwa, arata awong okogao nawe mamagayewa. Awong ge niye nigitinowaawiya nigari aratapunasani nauwa, arata awongokonigao yeronawemamagayewa.” Ayero sena arauwa.

Samaria emo zo mene iwo emo zo nagibe atu korayena.

25 Sao tauyao ge nigao emo zo mene iropuro Yesugaero gari sero atata yero sena, “Gipao emo, nanonoyero nao me iwaing awiya tamarineni?” 26 Ayerosenu Yesu mene nung eno eyero sena, “Sao tauyaoge no sero gayaomitei? Ning zazagairo gosinosita?”27 Ayero senu nung abena eyero sena, “Ara tamaonina bainakama awiya Tuwa Bayau nina auna-unamitaise. Ayero nasani dubore ititire putoungnekotumaore nina mene nung sou ye. Ora ning nitopeara tapunosa, deka ayero emo ena eno ye.” 28Ayerosenu Yesu mene nung eno eyero sena, “Ge abenaawiya iwaing sinesa. Ning ayero yero nete naome iwaing tamarinesa.” 29 Arata sao tauyao genigao emomene nung nutope yazo nuna yai iwaingyaise sero Yesu eno eyero sena, “Ora emo awemaze kora yanese sao mitiye?” 30 Ayero senu Yesumene ge abena sari nasani ungwe eyero dina ara.“Emo zo Yerusalem doro Yeriko nape babari serowosiro bautunenu emo memeko ena mene nagibeatu nung dewa magayari sero nenu nona nunaapakana sorero puro doro bamuwa ara. Ayero yewanung magayari sero mitina ara. 31 Be aune pirisazo mene nagibo awiya ago yero wosiro bautuneteemo awiya giro doro daigairo deungbera ziruyerobaungna ara. 32 Ayero yenu pirisa dubura wawongmugo zo mene nagibe atu bautunete nuna-una atukasa yero nung giro deka ayero daigairo deungberaziruyero baungna ara. 33 Ayero yewato emo zoSamaria napora amimene nagibo deka auna atubautunete emo awiya giro yo-amao baina nung enotauna. 34 Ayero giro nung nuna-una nugu baungnonung iniro ou wain aune uweri awiya iso nuna-unaatu yasagairo dowena ara. Ayero yero ininu iropunuwo dongki nuna auna tame pugainu adunu purobaungno esewa garora atu pugairo diya yena ara.35 Ayero nenu iya gainu nung esewa garora maungeno kina etobe pugairo eyero sena, ‘Ning emo ewiyadiya yero baingti. Ora moni nina nung eno duwari-nesa awiya be na kapetegairo barinena aune moninina abena pugarinena.” 36Yesumene ungwe awiya

Page 79: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 10:37 76 LUK 11:25diro aune emo aeno eyero sena, “Ungwe diyenaawiya nigiro nono kotupunesi? Emo dewamagayariseromitina auna-una emo etama kasa yewa, nunae-una awe mene emo korayao emo yeni?” 37 Ayerosenu sao tauyao ge nigao emo mene eyero sena,“Emo nung yo-auno soreuna amimene korayao emome yena ara.” Ayero senu Yesu mene nung enoeyero sena, “Arare ning baungno deka ayero nasanineu.” Ayero sena arauwa.

Matato Mariara ungwe.38 Yesu buro-mani nuna aune bautunete napo

zora kasa yewa bauno zo yazo nuna Mata amimenenung puro garo nuna-una baungna ara. 39 Matarayao yazo nunaMaria amimene buro Tuwara te nuguatu adungno ge nigitinasani mitina. 40 Arata Matamene zo nona minaora buro baina nasani kotumaogayang-gayang tauna ara. Ayero yero baungno Yesueno eyero sena, “Tuwa, yao nana na doti na natanona minaora buro nena, awiya gigesa teng nita?Ning nung se na soremae.” 41 Ayero senu TuwaYesu mene ge nuna abena eyero sena, “Mata, Mata,ning nona baina auna kotumao nina sisigati nesamoko nina meko niya. 42 Arata nona dekaongkagege pumanenese sao ara. Maria nung nona iwaingewiya pumari aratapuniya. Arare namenona iwaingawiya nuna-una atu oko sorero pumanene.” Ayerosena arauwa.

11Isa saora susuwa.Mt 6:9-15; Mt 7:7-11

1 Yesu nung agewa zora atu mitasani isa senuaung yenu aune ago buro-mani nuna zo mene nungeno eyero sena, “Tuwa, ning nae isa saora susuwagipe. Gitau Yohane mene buro-mani nuna gipena,deka ayero gipase.” 2 Ayero senu nung awong enoeyero sena, “Be niye isa sari yero giro niye eyerosepu:O Mama, yazo nina dang mitaise.Bung, dubo sero tawing sero auna Tuwa nanae yase.3Ma nae eno wari be sero pugatinosa awiyayeme pugai.4 Pasena emo ena mene nae eno yero nowa awiya

yangdotinonane, aine ning pasena nanaeyangdo.

Nae etegaora atu oko pugase.Isa ayero sepu.” Ayero sena arauwa.5 Ayero sero awong eno eyero sena, “Na eyero

gosinena. Ninae-una zo mene ping tuno-tano irop-uro baungno otao nuna uwero eyero sariniya, ‘Ootao, ning nona minao ena mitai giro na eno pugai.6Otao nana zo nung nagibe atu ang nete yemenekakeune buro nana-ina kasa yetiya. Ayero yeti na nonaminao aungware na isa nina-una butunena.’ 7Ayerosai garora maung mene abena eyero sariniya, ‘Ningna eno buro oko pugase. Garo be nana gazao ara.Nupema mani awiso nana na aune dema masiraetu awineya ara. Arare na iropuro nona ning enopugaine yao teng oko nena.’ ” 8 Yesu mene ayerosero susuuno eyero sena, “Na niye eno sana nigipu.Garo maung mene emo aeno, ‘Nung otao nana,’asero oko iropuro nona pugariniya. Aung ara. Aratasaineba, nung garo be nimoi-namoi deduni gironung iropuro nona kau niya awiya teng nung eno

pugariniya. 9 Arare na niye eno sinena: Niye TuwaBayau eno isa sinete aune pumarineya. Niye kauyaora buro nete aune tamarineya. Niye isa ninaemene garo be daine nasani naya Tuwa Bayau menenigariniya. 10 Emo isa sinowa amimene pupunowa.Emo kauyaora buro nowa amimene me tapunowa.Emo isa mene garo be daine nowa auna isa awiyaTuwa Bayau mene nigitinoiya. 11 Ora ninae-unaemo zora mani mene wo eno sai maung nuna meneyi meko mani eno pugarinita? Aung ara. 12 Oramani mene maung nuna eno ni muzu zo nung enopugaise sai gogoyang zo pugarinita? Awiya demaaung ara. 13Niye emomemeko-mamekomenemaniawiso ninae eno nona iwaing pugatinowa. Arareeyero gosinonane: Mama uritira mitoiya amimeneniye emo daigati nasani Oweno emo isa sinowa aenopugariniya.” Ayero sena arauwa.

Awong “Yesu mene Bielsebulra bera buro noiya”ayero sewa.

Mt 12:22-30; Mk 3:20-2714 Iwae zo emo zora-una toinu dau yero ge aung

nasani nauna. Arare Yesu mene iwae awiya tunenubaungnu emo awiya Yesu aune dema ge wina-seyewato emo bauno witao mene giro wawong digamuwa ara. 15 Arata emo ena mene nung enoeyero sewa, “Nung iwae tuninoiya, awiya iwaeragitau yao Bielsebul auna putoungna tuninoiya ara.”16Ayero sewa, nupemaemoenameneputoungnunaatata yero uritira tani putoungne zo yai gari sewa.17Arata nung kotumao nunae giro awong eno eyerosena, “Dubu zo gausero iwowina-ye yarineya, awiyaago sisigairo aung yarineya. Ora ibu be zora maniawiso awong iwo wina-ye yero nete sisigairo aungyarineya. 18 Arare Sanda mene soumani nuna enoiwo yero winade yati siya, awiya putoung nunamene nono yero tauyero mitatiye? Niye na enoeyero sineya: Nane Bielsebulra putoungna iwaetuninona, asero nowa, 19 awiya ge ninae me siya,awiya mani awiso ninae iwae tuninowa amimeneana putoungna iwae tunatei? Awong Tuwa Bayauraputoungna iwae tuninowa, arare nunae mene geiwao ninae auna susuwa keregarineya. 20 NaTuwa Bayaura putoung mene iwae tuninona, arareTuwa Bayau nata Tuwa yero nariniya auna putoungninae-una yemaoko kasa yero mitoiya. 21 Susuwananato Sandato eyero mitiya era: Emo zo tauyerogi ami iniro garo nuna diya yariniya, awiya nona-owi nuna iwaing mitariniya. 22 Ayero nasani naiaune emo tau-tataware yao zo mene kasa yero emoawiya dero gi ami nuna tumo didinoiya awiya puroaugariniya. Ayero yero aune nona-owi nuna awiyapuro emo ena eno bono yariniya. 23 Arare zonung na otao oko yao yariniya amimene na enoiwo yariniya. Nupema zo nung na sorepunasanipuro pu dekaongna gao buro nana oko yao yariniyaamimene sisi-bura-bura yao buro yariniya.

Iwae nupema tera kapetegairo bumao auna ge.Mt 12:43-45

24 Iwae mene emo zora-una mokora atu kasa yerooregaora masi eu atu tamari babariniya. Baungnooko tamao nete giro eyero sariniya, ‘Garo nana dorobumuwang deka auna nupema kapetegairo babari-nena.’ 25 Ayero sero baungno garo awiya sauno

Page 80: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 11:26 77 LUK 11:50-51kora yeteya mitiya awiya gariniya. 26 Ayero girobaungno iwae otao mani 7 nung ine okowata, mekonibamu, awiya puro buro garo dekaongka auna toiromitao-masi yarineya. Ayero yaya emo awiya gitaumeko nasani nauna amimene meko yore nibamuyariniya.” Ayero sena arauwa.

Ge nigao mene yawa yawa yaese sena.27Yesu ayero senu aune emo bauno mitiwa auna-

una towang atu bauno zo mene be kerero eyerosena, “Ai nina ning puro ami gaena nung amimeneyawa yawa yaise.” 28 Ayero senu Yesu mene eyerosena, “Ayao okowata. Emo bauno Tuwa Bayaurage nigiro dipunasani nowa amimene yawa yawayaese.” Ayero sena arauwa.

Emo ena mene tani putoungne ena gari sewa.Mt 12:38-42; Mk 8:12

29Emo baunowitao buro augatinewa nung awongeno eyero sena, “Emo bauno be yeme tawingnaetu neya awong emo bauno memeko-mameko ara.Awong tani putoungne zo yana gari sinowa. Aratatani putoungne zo oko garineya. Tani gitau Yonana-una atu kasa yena deka ayero kasa yai garineya.30 Gitau Yona mene Tuwa Bayaura tani Niniwe emobauno eno gipena, deka ayero na Emora Mani meneTuwa Bayaura tani emo bauno be yeme tawingnaetu neya aeno giparinena. 31 Tuwa Bayau meneemo bauno awega-ziwega nasani abena pugariniyabe aune Siba tawingna bauno tuwa nung demairopuro emo bauno be yeme tawingna etu neyaauna susuwa keregai mouyao dimarineya. Noenookowata, bauno tuwa amimene Solomonna kotu-mao bainakama awiya sai nigari taung dero tawingometeoko auna atu buna ara. Arata na etu doperomitena amimene Solomon daigatinena. 32 TuwaBayaumene emo bauno awega-ziwega nasani abenapugariniya be aune Niniwe emo bauno mene irop-uro emo bauno be yeme tawingna etu neya aunatani meko nunae-una susuwa keregaya mouyaodimarineya. Noeno okowata, Niniwe emo baunoawong Yona mene Tuwara ge tugata yenu nigirodubo darawa yewa. Arata na etu dopero mitenaamimene Yona daigatinena.

Taungna waegao.Mt 5:15; Mt 6:22-23

33Name damana gaero garo wese atu kote waunooko pugatinonane. Aung ara. Nupema au ap-ero wese atu oko pugatinonane. Aung ara. Emogare toitinowa amimene waegao awiya gaese seroname gerura atu ikogatinonane waegatinoiya ara.34 Diti moko nina awiya taung nina-una damanaine ara. Arare diti moko nina iwaing mitai aunetaung aingso nina deka ayero iwaing waegaoremitariniya. Ora diti moko nina meko yariniya,awiya taung aingso nina apakana deka ayero mumeyariniya ara. 35 Arare waegao nina-una mokoramitiya awiya mume yoiye sero moko nina etuterodiya ye. 36 Taung aingso nina apakana waegao gegemitai agewa mume oko yariniya, awiya damana memenewaegati nasani namepuro pu daung gatinoiyaayao ine yariniya.” Ayero sena arauwa.

Tani meko sao tauyao ge gipao emo aune Farisayoemo mene nasani nauwa awiya keregaina.

Mt 23:1-36; Mk 12:38-40; Lu 20:45-4737 Yesu ge awiya senu aung yenu aune Farisayo

emo zo mene nung aune dema nona minaisesena. Senu giro nung Farisayora-una gare baungnotewora atu aduna ara. 38Nung Yudara tani wawongsainasani nauwa* awiya oko yao tebeba adungnonona gege mininu Farisayo emo amimene giginuteng oko yao yena ara. 39 Arare Tuwa mene nungeno eyero sena, “Farisayo emo niye au-tao taunggege sainowa ara. Arata moko ninae ugaing yaoratani aune pasena yaora tani amimene bebumao ara.40 Niye emo dau ara. Tuwa Bayau mene taungnemokore eto deka ayero yena ara. 41 Arata nonaau-tao mokora miteya awiya niye puro emo baunobogamasa eno pugaya aune nona ninae apakanaawiya pewa yariniya ara. 42Arata niye Farisayo emo,niye gosinasani aune neupu! Niye Tuwa Bayaurasao tauyao ge dipunasani noiwangne tagorore za-wingne yangtagairo pu dekaongna gatinowa dubuwawong etobe noi aune dekaongka Tuwa Bayaueno pugatinowa ara. Arata niye tani iwaing awiyadaigatinasani Tuwa Bayau eno duboramono pumaoauna tani awiya oko yao nowa. Ora niye taniyero nowa awiya nasani ena sesena awiya demayateya, awiya teng yatiya. 43 Niye Farisayo emo,niye gosinasani aune neupu! Niye yere ibura atuemo baunona benaungna adumari arataungno yeronowa. Emo bauno mene kakame atu niye aru-gaese yawa yero nowa. 44 Niye gosinasani auneneupu! Biriti tawing mokora mitoi emo baunomene oko gaine nasani biriti tame ang yero taungbeingtire yero nowa, biriti ayao ine awiya niyeara.” Ayero sena ara. 45 Ayero senu sao tauyaoge gipao emo zo mene abena eyero sena, “Gipaoemo, ning ge awiya sesesa nae dema gapuniya ara.”46 Ayero senu Yesu mene abena eyero sena, “Niyesao tauyao ge gipao emo, niye gosinasani auneneupu! Niye sao tauyao geninaemou-mesa yao emobauno eno pugatinowa dipunasani yaya tapunowa.Arata nika niyetope awong soreuno wawong zooko pugatinowa aune awong nona mou-mesa yaoawiya dipunowa. 47 Niye gosinasani aune neupu!Porofete aya-ewowo ninae mene dewa mamaga-simaga yewa auna biriti nunae awiya ninae siunoamero yero baingtiro nowa ara. 48 Aya-ewowoninae mene porofete dewa mamaga-simaga yewaninae porofetera biriti awiya siuno amero yeronowa. Ayero nasani aya-ewowo ninae-una pasenaawiya gosinowa iwaing yero noiya, ayero niya ara.49 Arare Tuwa Bayau nigao iwaingne amimene niyeeno eyero sena, ‘Na porofete aposolore iyengtananunae-una babaya emo mene tunaya zanaya enadaya mamaga yarineya ara.’ 50-51 Be tawing kasayena auna atu zayero porofete dedunauwa mamaganasani nauwa auna abena awiya emo bauno yemetawingna etu neya auna-una atu kasa yaise seroTuwa Bayau mene ayero sena. Awiya Abel dewamagayena auna atu gorobo zayena awiya bao gegebutunawe dunu aune Zekaraya aita tumana atudewa magayena ara. Arare na memokoba sinena.

* 11:38: Soremao Ge zo Matiu 15:2 auna atu mitiya awiya gi.

Page 81: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 11:52 78 LUK 12:26Porofete dewa auna abena awiya emo bauno yemetawingna etu neya auna-una atu kasa yariniya.

52Niye sao tauyao ge gipao emo, niye gosinasaniaune neupu! Ge porofete mene sero gainasaninauwa awiya niye emo bauno eno oko keregairobaingtao yero nowa, arare niye nao me tamaora kiyemaoko zokero puro nowa ayero niya ara. Arataniye nika niyetope nao me iwaing auna gare okotowao nasani aune ena mene towari yero nowa girogazinowa ara.” Ayero sena arauwa.

53 Yesu garo doro kasa daung yero nenu saotauyao ge gipao emo aune Farisayo emo awong tau-tataware yero nung ge tebe-tabe saise atata daigairoyewa. 54 Ayero nasani nung etutinasani dawongyawero ge zo sai gaya meko yai giro nung kara gerapugari sero yewa arauwa.

12Etegaora tani awiya giro tema yepu.Mt 10:26-27

1 Emo bauno witao-nibamu amimene augairogikisero te wina-pati newa be aune Yesu menegitau buro-mani nuna eno eyero sena, “Farisayorayis awiya suwaye ninae-una goiye sero umo yerobaingtiti nasani neupu. Awong me sao nasaniaune moko meko puro nowa ara. 2 Nona apakanapungyao mitiya awiya ago kasa daung yariniya.Nona apakana dowao miteya awiya ago emo baunomene garineya. 3Niye gemumene pungyero sinowaawiya ago emo baunomenewarire nigarineya. Niyegaro mokora atu ge gugumamane didinowa awiyaago emo baunomene kakame atu dopero wawa seroge sarineya arauwa.

Name emo dekaongka gege awiya awang yanene.Mt 10:28-31

4Otaomani nana, na niye eno sane. Taung aingsoninae gege daya magayarineya, arata auna tamenona zo niye eno yari sero putoung kau yarineya,awong awiya oko awang yae. 5Niye emo awe mazeawang yarinei, awiya na niye eno giparinena. Niyeemo nung emo dai magayai au kowa iyaore aunagaora putoung nuna-una mitiya, nung awiya awangyepu. Meba sinena ara. Niye emo awiya awangyepu. 6Niye gipu. Emo bauno awong maket nasanini nisokiyang wawong zo awiya toya etobe menezuma gainowa. Arata Tuwa Bayau nung ni manimamanikaka zo oko nuwegatinoiya ara. 7Nung gitiai ninae apakana zazagairo gosinoiya. Niye awangoko yae. Ni nisokiyang daigairo auna zuma awiyabaina aung. Arata ninae mene zo zuma bainane.

Yesura mani yero nonane, awiya keregarineninetapungyarinenine?

Mt 10:32-33; Mt 12:32; Lu 10:19-208 Arare na niye eno sane. Zo nung emora-una

benaungna atu, ‘Na Yesura mani yero nona,’ ayerosariniya, awiya na Emora Mani mene deka ayeroTuwa Bayaura angelo dubura-una benaungna atu,‘Nung awiya mani nana,’ ayero sarinena. 9 Ora zonung emora-una benaungna atu na bewae yariniya,awiya na Tuwa Bayaura angelo dubura-una be-naungna atu abena nung bewae yarinena. 10 Zonung na Emora Mani eno ge meko sariniya, awiyaTuwa Bayau mene pasena awiya disariniya. Arata

zo nung Oweno izariniya emo auna pasena awiyadisao ine tengoko ara. 11Ora awongniyepurobaungTuwa Bayaura ibura yero diya emo aune emo yazoreauna benaungna pugaya niye awong giro awangyero eyero oko kotungpu, ‘Name abena awong enonono sarinenine? Name ge no sarinenine?’ Ayerooko kotumae. 12 Niye gera pugaya aune ge Owenomene niye eno gipariniya awiya sarineya.” Ayerosena arauwa.

Wau emo dau ine auna ge eniya.13 Emo bauno dubu baina awong auna zo mene

Yesu eno eyero sena, “Gipao emo, ning sasa tatonana mene mama nanato-una nona awiya bonoyero na agewa pugaise sinena.” 14 Ayero senu Yesumene nung eno eyero sena, “Awiya nono yao i? Awemene na zaz ninae yero nasani nona ninae bonoyanese seni? Aung ara.” 15 Ayero sero awong enoeyero sena, “Niye gosinasani aune neupu! Niyenona apakana aeno dubo-dubo oko yepu. Emowaure amimene wau moni nuna auna nao iwaingoko pumariniya.” 16 Ayero sero awong eno geeniya zo eyero sena, “Emo waure auna minao burezaungna ara. 17 Ayero yenu wau emo nung eyerokotuna, ‘Na nono yarineni? Na nona nana witaoeuna garo aung.’ 18 Ayero sinasani sena, ‘Na eyeroyarinena. Na nonana garo nana apakana kaseronupema babuze yarinena. Ayero yero na wuitrenona nana iwaing ena dema garo auna atu gurutuyarinena. 19 Ayero yero aune na eyero kotumari-nena: Nona nana witao dawang daigairo auna tengmitiya. Arare na yeme oregarinena. Na nonaminiroouminiro yawa yawa nasanimitarinena.’ Waumoniemo mene ayero sena ara. 20 Arata Tuwa Bayaumene eyero sena, ‘Ning emo dau ine ara. Ningping yeme eunemagayarinesa. Ayasa nona apakanasosetesa mitiya awiya zo mene pumariniya.’ Ayerosena ara.” Yesu mene ungwe awiya diro aune eyerosena, 21 “Zo nung taungna zamena simena gurutuyero puro nasani aune Tuwa Bayaura benaungnaatu dubora wau moni oko gurutu yariniya, awiyatani deka ayao ine nuna-una atu kasa yariniya.”Ayero sena arauwa.

Kotung-katung oko yanene.Mt 6:25-34

22 Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena,“Arare na niye eno sana nigipu. Niye nao ninaeeno kotung-katung nasani eyero oko sae, ‘Nonaminao natu tamarinenine?’ Nupema niye taungaingso ninae eno kotung-katung nasani eyero okosae, ‘Taungwori natu tamarinenine?’ Ayero oko sae.23 Nona minao mene me oko niya. Nao mene meniya. Nupema taung wori meneme oko niya. Taungaingso mene me niya. 24 Niye ni owa kotungpu.Awong nona minao puro urero nasani oko yeronowa. Awong nona minao gurutu yaora garo awiyaaung ara. Tuwa Bayau mene nona minao awongeno pugatinoiya ara. Arata niye emo bauno menezo ni mamani daigatineya ara. 25 Ora ninae-unazo mene nao nuna eno kotung-katung nasani netewari be ena tawingna nao nuna susumaise nupemasusumai teng yarinita? Aung ara. 26 Niye buromaingkoka ayero yao ine teng oko ara. Arare niyenoeno buro baina awiya eno kotung-katung yero

Page 82: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 12:27 79 LUK 12:55nowi? 27 Niye i wuzi yero ditinoiya auna susuwaawiya kotungno gipu. Awong asino aimaora burooko yero nowa. Nupema mo gayaora buro okoyero nowa. Arata na niye eno eyero sinena: Gitauemo tuwa Solomon mene taung nuna siuno ameroyero baingtiti nasani nauna, arata siuno amero yaonuna mene i wuzira simao awiya oko daigaina.28 I wui yeme eu atu iwaing iro ditiniya, arataawiro gora awiya emo mene wezero igiyari neyaara. Arata saineba, Tuwa Bayau mene sinoi simaoiwaingne kasa yero Solomonna simao iwaing awiyadaigatinoiya. Tuwa Bayau mene ayero noiya, ararenung noeno niye eno mo taung worire oko tamaoyariniye? O tumo diyao besaore niye, nung niyemo taung worire iwawaing tamariniya. 29 Arareniye nona minaore oure auna kotung-katung okoyae. Niye dubo eto oko yae. 30 Tawing euna digaemo awong kotung-katung nona ena tamaora yeronowa ara. Arata Maung ninae mene nona minaeseyero noiya awiya gosinoiya. 31 Iwaing nibamu awiyaniye Tuwa Bayaura nao seka tamari kotumaya aunenung auna tamenona ena demaniye enopugariniyaarauwa.

Nona iwaing uritira atu gurutu yao auna nai.Mt 6:19-21

32 Dubu maingkoka niye, niye awang oko yae.Maung ninae mene nao sekawa niye eno pugarimena senu tauyena. 33 Niye nona ninae apakanamonina pugairo moni puro moni awiya emo boga-masa soreuno awong eno pugaipu. Niye monisisigairo aung yao ine teng oko awiya tamari yepu.Ayero nasani naya Tuwa Bayau mene uritira atunona ipu ewa-gaewa yao sisigairo aung yao ine tengoko awiya niye eno pugariniya. Ugaing emo uritiraoko miteya. Atu nona ziri oko dedunoiya. 34 Masiwau nina mitoiya, masi deka auna atu dubo ninamitariniya.

Name kora makora nasani mitanene.35Niye geing ipura diro aune damana ninae gaero

kora makora nasani mitiungpu. 36 Soumani enaawong emo tuwa nunae mene ana-bonene dorokapetegairo garo be dai mena iwari miteya ayao ineniye mitiungpu. 37 Emo tuwa mene buro soumaninuna oko auriti awao seka yero mitaya gariniya,awiya awong yawa yawa yarineya. Na memokonibamu niye eno sane. Emo tuwa nung nutopesoumaina mo nona saora awiya wosogairo awongapara adumaese sariniya. Ayero yaya nung nutopeburo nona minao awong eno pugariniya. 38 Nungping towang singsang gairo barinita ping tuno-tanoaune buro soumani seka yeromitaya gariniya, awiyasoumani awong yawa yawa yarineya. 39 Arata niyenona ewiya kotungpu: Garo maung mene ugaingemo baora be nuna gatiya, awiya nung diti seka yeromitasani garo nuna diya yero baingtai ugaing emooko towatiya. 40 Na Emora Mani mene barinena,awiya na oko barinenita ayero sero naya be aune nabarinena. Aeno niye sosero benero nasani neupu.”Ayero sena arauwa.

Soumani mekore iwaingne auna ge eniya.Mt 24:45-51

41 Petoro mene Yesu eno eyero sena, “Tuwa, geeniya nae eno gege sinesita emo bauno apakana

aeno sinesi?” 42Ayero senu Tuwa mene eyero sena,“Niye soumani iwaing yero neupu. Soumani iwaingnung kotumao iwaing puro nai giro emo tuwanuna mene nung soumani nuna apakana diya yaisesariniya. Nung awong diya nasani woma awong enopugatinaise sariniya. Emo tuwa nuna mene buroge awiya nung eno pugairo doro baungno nariniya.43Arare soumani amimene buro nung eno sao awiyateng dipunasani nai, emo tuwa nuna mene kapete-gairo buro buro nuna-una me giro tani iwaing nungeno yai yawa yawa yariniya. 44 Na meba niye enosinena. Emo tuwa nuna mene diya buro baina nungeno pugatinasani nona nuna apakana diya yaisesariniya. 45 Arata soumani mene eyero sariniya,‘Emo tuwa nanamena oko kapetegariniya. Nete agokapetegairo barinita nowa.’ Ayero sinasani nungzayero sou emore baunone dero usi-besi nasaniana-bonene nasani ou tauyao mininasani anasanidau yariniya. 46 Ayero nasani emo tuwa kapete-gaora be nuna oko gao nasani ‘Nung mena okokapetegariniya’ ayero sinasani nai emo tuwa nunamene kapetegairo bumariniya. Buro soumani awiyayanakana wezero dero emo tumo diyao aung abenatamarineya masi deka auna pugariniya. 47 Soumaninung emo tuwa nuna auna buro ge gosinoiya, aratanungnona oko sosao yero emo tuwanuna auna buroge awiya oko dimao yariniya, awiya emo tuwamenenungmeko nibamudariniya. 48Arata soumani nungemo tuwara buro ge awiya oko gao nasani abenameko tamaora nona yariniya, awiya emo tuwa nunamene nung maingkoka gege dariniya. Emo zo enonona bainakama pugarineya, awiya nung abenabainakama pugaise sarineya. Nupema emo baunomene emo zora waweng atu nonawitao pugarineya,awiya nung abena witao nibamu pugaise sarineya.

Yesura buro mene emo bauno gagausinoiya.Mt 10:34-36

49 Na bumuwang, awiya tawing iyao gamoyanaawaise bumuwang. Arare mena awaise ayero ko-tupunena. 50Na yaya tame nanese saomitiya, awiyaou buro tawing topetitiniya ayao ine yaya mene natopetariniya. Yeme na yaya auna buro oko yao,arata kotupunena moko nana mou-mesa niya ara.51 Niye nane buro tawingna dung gere winaderedana amaise kotupunowita, nowa. Arata ayao aungara. Na niye eno sane. Na bumuwang, awiya emobauno gagausari bumuwang ara. 52 Yeme eunetaago oune emo bauno wawong zo garo dekaongnamitarineya, awiya gausero dubu etobe yarineya.Etama awiya iwo etobe eno yarineya. Nupemaetobe awiya iwo etama eno yarineyato. 53 Awongeyero gagausarineya: Maungne mani emodi nunaaune awongto iwo wina-ye yarineyato; ai manibaunodi nuna aune awongto iwo wina-ye yariney-ato; maingna aro ai imeti nuna aune iwo wina-yeyarineyato.” Ayero sena arauwa.

Nona kasa yariniya auna susuwa ganene.Mt 16:2-3; Mk 8:11-13

54 Yesu mene emo bauno eno eyero sena,“Niye bereze siwingyao dodopinoi giro menaeyero sinowa, ‘Wa wosariniya.’ Ayero sinowa wawowosinoiya. 55 Deka ayero soma gori ziwinoi gironiye eyero sinowa, ‘Gora wari baina posariniya.’

Page 83: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 12:56 80 LUK 13:26Ayero sero nowa me yero noiya. 56 Niye ge iwaoemo me sao yero nowa! Niye tawingne berezeraowe auna susuwa giro baingtitinowa. Arata niyenono yero be yeme euna susuwa oko giro baingtaoyero nowi?

Name Tuwara ge bere-bere niganene.Mt 5:25-26

57Tani iwaing yaese sao awiya niye nika niyetopenono yero oko wuyero gao yero nowi? 58 Otaonina zo mene ning gera pugairo kotora babasesesariniya, awiya ning bere-bere nung aune demakaunsolra-una baungno ge awiya sero kora yeputoaung yae. Ayero oko yao yarinesa, awiya nungning puro zaz emora-una babai zaz emo mene ningpuro pu polisra-una gai awong ning puro pu bunaogare garineya. 59 Na niye eno sane. Ning bunaogaro tebeba oko duwarinesa. Ning gitau otao ninaauna abena apakana pugairo aung yero aune kasadaung yarinesa.” Yesu mene name ge nuna bere-bere niganenese ayero sena arauwa.

13Emo dubo oko kapetegao yero nowa awong amimene

sisigarineya.1 Be aune emo ena mene Yesura-una kasa yero

eyero sewa, “Galilaya emo ena mene wo dero aeropuro Tuwa Bayau eno zawing pugari sero newaaune Pilato mene ge senu gorobo emo ena menebaungno Galilaya emo awiya dewa magayewa yununae zawingna tame yasagaina.” 2 Ayero sewaYesu mene abena eyero sena, “Niye awong enoeyero sineita nowa, ‘Pasena nunaemene emo enanapasena daigairo mitina, aeno ayero magayewa.’3 Ayero oko sae. Arata niye dubo oko kapetegaoyarineya, awiya niye dema sisigarineya. 4 Arataemo 18 gitau Siloam atu garo tura tamere gamaoamimene durero wosiro denu mamagayewa, awiyapasena nunae mene emo ena Yerusalem mitauwaauna pasena nunae daigaina aeno magayewa, ayerosinowita nowa. 5 Ayero oko sae. Ora niye dubo okokapetegao yarineya, awiya niye dema sisigarineya.”Ayero sena arauwa.

I fik zo mene me oko iyao yena auna ge eniya.6 Yesu mene ge eniya zo eyero sena, “Emo zo

gitau i fik awiya i buro nuna-una atu urenumitauna.Mitawe dunu nung me ena pumari buna, arata meaung ara. 7 Ayao giro aune buro-mani nuna zo enoeyero sena, ‘Sana nigi. Na buro i fik me pumarikau nasani nete dotena dawang etama aung yetiya.Arare yete aung yae. Noeno okowata, i amimenetawingna gawi puro aung yero noiya.’ 8 Ayero senuburo-mani mene ge abena nung eno eyero sena,‘Emo tuwa, ning yangdomitai dawang eunamokoraatu na tawing i susuwara dero baungno gapuro puroburo pugairo ayana yai gane. 9 Dawang ago ouneme iyariniya, awiya iwaing ara. Arata me oko iyaoyariniya, awiya sasa yetarinena.’ ” Yesu mene ayerosena arauwa.

Sabat iya zore Yesumene bauno zo kora yero susuwaeyero gipena ara: Mani soremao amimene Sabat iyara saotauyao ge daigatiniya.

10Sabat iya zore Yesumene emo bauno yere iburaatu ge tugata nena. 11 Bauno zo atu mitina, awiya

iwae zo mene nuna-una mokora atu mitasani yayanung eno pugainu meko yero mitawe dunu dawang18 aung yena. Bauno awiya bisa gurutusao, ararenung oko dopero baingtiro nauna. 12 Yesu menebauno awiya giro yausenu bunu eyero sena, “Bauno,yaya nina aung yetiya.” 13 Ayero sero wawongpaka baunona-una tame yenu bisa nuna korosena.Ayero yenu bauno amimene Tuwa Bayaura yazode ika yena ara. 14 Kora yena aeno yere iburagitau yao emo tini kapao Yesu eno puna. Noenookowata, nung Sabat iya aune bauno awiya korayena. Arare gitau yao emo mene emo bauno enoeyero sena, “Buro yaora be 6 mitiya. Arare niye beaune bungpu korayae. Arata niye Sabat iya bera atuayao oko yero yae.” 15 Ayero senu Yesu mene geabena eyero sena, “Niye ge iwao emo me sao yeronowa! Niye apakana Sabat iya aune bulimakaotadongki ninae gare atu buninowamitimanowa awiyabesero puro baungnonowaouminiro nowa. 16Aratabauno ewiya nung Abrahamna saisibuna zo, awiyaSandamene yemaoko bunenu dawang 18 ayao aungyena. Arare na nung iya dang be eune besetenaawiya nono yero gigeya meko niye?” Ayero senaara. 17 Ayero senu emo iwo nuna awiya menggaiwa ara. Ayero yewa emo bauno mene nung buroapakana yenu iwaing gege yena auna yawa yawayewa arauwa.

I mastetra me auna ge eniya.Mt 13:31-33; Mk 4:30-32

18 Yesu mene ge zo susuuno eyero sena, “TuwaBayau nata Tuwa yero nariniya auna susuwa awiyanona no ine ing? Na nouna pugairo sarineni?Susuwa awiya i zomastet asero nonane auname ineara. 19 Emo awong mastet me maingkoka nibamuzo puro baungno buro nunae-una atu urinowa.Awiya ago bairo bainakama yero i zo ine yero noiya.Ayero noi ni mamani mene buro i auna bowangnaatu uwang gapunowa.” Ayero sena ara. 20 Ayerosero nupema eyero sena, “Tuwa Bayau nata Tuwayero nariniya auna susuwa awiya na nouna pugairosarineni? 21Awiya yis ine. Bauno zo mene tao bainazora atu plawa yisre pugairo dawenu yis toiro plawapunu titisena.” Ayero sena arauwa.

Garo be maingkoka auna ge.Mt 7:13-14, 21-23

22 Yesu mene Yerusalem babari sero bautunetenapo babuzeta mamanikaka auna teng bautunasani uritira ge tugata-magata nasani baungnaara. 23 Bautunenu emo zo nung eno eyero sena,“O Tuwa, Tuwa Bayau mene mani etoka gegesorero pumarinita?” Ayero senu Yesu mene awongeno abena eyero sena, 24 “Niye uritira garo bemaingkokaka auna towari sero di gigi-gagi yerowetu wawongne tu diro kosopuro towae. Na niyeeno meba sinena. Emo bauno daigairo mene atutowari yarineya, arata teng oko yarineya. 25 Agogaro auna Maung nung iropuro garo be awiya gazaiaune niye buro daung dopero garo be dero yauseroeyero sarineya, ‘Tuwa, ning garo be nae eno iwe.’Ayero saya nung ge abena eyero sariniya, ‘Niyenami nei? Na niye oko gosinena.’ 26 Ayero sainiye eyero sarineya, ‘Nae gitau ning aune demanona tao dekaongkara mininasani naungwane.

Page 84: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 13:27 81 LUK 14:21Nupema gitau ning napo nanae-una atu dopero naegipinauwasa.’ 27 Ayero saya nung niye eno eyerosariniya, ‘Niye nami nei? Na oko gosinena ara. Niyeawiya pasena emo ara. Niye na doro baungpu!’Ayero sariniya. 28 Niye gipu. Abraham, Isaka,Yakobo aune porofete apakana awong amimeneTuwa Bayaura-ina mokora mitaya garineya, arataniye esegaya niye daung mitasani zi aiyo gatiyonasani mitarineya. 29 Emo bauno agewa wariwitaorata wari wosaora, ora ikata enaka aunaatu buro Tuwa Bayaura nape toiro adungno nonaminarineya. 30Arata emo gitau neya auna enameneago yarineya. Nupema ago neya auna ena menegitau yarineya.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene Yerusalem emo bauno eno zi sena.Mt 23:37-39

31Yesu mene ayero sinenu be deka aune Farisayoena mene kasa yero nung eno eyero sewa, “Herodemene ning dari siniya, arare ning napo ewiya doroagewa zora babase.” 32 Ayero sewa Yesu meneawong eno eyero sena, “Niye baungno eu sinomeko aeno eyero sae: Yeme ta gora mene na iwaetuninasani yaya emo kora yarinena. Ayero yerogora mitete wari zo oune na buro nana besug-arinena. 33 Yeme ta gora ta ogora aune na angyero Yerusalembabarinena. Noeno okowata, awongporofete Yerusalem nape atu gege daya magayaiteng yariniya.

34 O Yerusalem emo bauno, Yerusalem emobauno. Niye porofete dedunowa maga yero nowa.Nupema ge emo Tuwa Bayau mene iyengtitinoininae-ina butunowa awong awiya daba mene de-dunowa maga yero nowa. Kokora ai mene maniawiso nuna wati wese pugairo sanitinoiya, dekaayao ine nane emo bauno niye puro pu dekaongnagari yero nona niye awang nowa. 35 Tuwa Bayaumene napo ninae dotiniya, awiya gipu. Nupema nage zo sana nigipu. Niye na oko gao nasani nete eyerosinasani aune na nupema garineya, ‘Tuwara berabutuniya, nung awiya bowi yanene.’ ” Ayero senaarauwa.

14Yesu mene emo zo karuwitao awiya kora yenu

iwaing yena.1 Sabat iya be zore Yesu mene baungno Farisayo

emo gitau yao zo auna gare atu nona minari serobaungno mitinu nung Sabat iya be awiya sisigaigari sero etuti nasani mitiwa. 2 Atu mitiwa emo zokaruwitao awiya Yesura-ina nugu kasa yenu gigina.3 Giro nung sao tauyao ge gipao emo aune Farisayoaeno eyero sena, “Name emo yayare awiya Sabatbe aune kora yarinenineta aung ing?” 4 Ayero senuawong abena ge oko sao mitiwa giro nung emoawiya kora yero iyengtinu baungna. 5 Ayero yeroaune awong eno eyero sena, “Ora ninae-ina emozo mene nung mani nuna zota bulimakao zo Sabatiyare ou wamao zo auna gutai nung kara mena serowatimarinita?” 6 Ayero senu awong ge abena saoawiya teng oko yero ge aung yewa.

Name naka nametope puro wosanenese sena.7 Yesu nung emo nona nung aune dema minari

bumuwa awiya gigina. Awong nona baina minari

ara tamuwa. Ayero yewa giro nung awong eno eyerosena, 8 “Ning emo zo mene aro ataora ana-boneneyero ning yausai baungno giro nona baina oko purominase. 9 Nona baina puro minarinesa, awiya emozo yazo bainane kasayai aune bonenena maungmene nona baina puro buro ning daigairo emoyazore aeno pugariniya. Ayero yai ning meng bainagatinasani diyasa gagazai borabora yeromitarinesa.10 Aeno emo zo ning nona minaora yausariniya,awiya ning baungno nona maingkoka gege puromini. Ayero yasa aune bonenena maung mene buroning eno nona memani pugariniya. Ayero yai auneemo nona mininasani miteya amimene ning gayaemo yazore yarinesa. 11 Zo nung nutope taungpurowitariniya, awiya TuwaBayaumenenungpurowosariniya. Arata zo nung wosiro nariniya, awiyaTuwaBayaumene yazo nuna de ika gariniya.” Ayerosena arauwa.

Emo yausai buro nona minarineya auna ge.12 Yesu mene emo nung buro nona minaise

yausena aeno eyero sena, “Ning nona maingkokatanona baina yero emo yumari yero giro otao mani,meta mani, didikaing, nebu ena wau monine awongawiya oko yausase. Ayero yasa awong amimene agoabena yausaya ning baungno garo nunae-una atunona minasa abena nina aung yariniya. 13 Ayerooko yase. Aeno ning ana-bonene baina yero giroemo bogamasa, emo taung meko yao, te gimaotaditi guma yao awong awiya yause. 14 Emo a yetugaoamimene nona nina abena yao ine teng oko ara.Aeno ning yawa yawa yarinesa. Ago emo baunoiwawaing magayaora atu iroparineya be aune TuwaBayau mene nona nina abena pugariniya.” Ayerosena arauwa.

Ana-bonene baina yenu duwa auna ge eniya.Mt 22:1-10

15 Emo Yesu aune dema nona mininasani mitiwaauna-una zo mene ge awiya nigiro nung eno eyerosena, “ZonungTuwaBayaunata Tuwayeronariniyaaunanape atunonaminariniya amimeneyawayawayariniya.” 16 Ayero senu Yesu mene ungwe zonung eno eyero dina, “Emo zo nung ana-bonenebainakama yari nasani be pugairo emo daigairomene buro nona minaese sena ara. 17 Arare ana-bonene yaora be bunu soumani nuna zo iyengt-inu ge puro baungno emo gitau baese ge pugainubaungna auna-una baungno awong eno eyero sena,‘Niye bungpu. Nona apakana sairo zuwero yerososetenane mitiya.’ 18 Ayero senu awong apakanaamimene iropuro esega burora yewa. Ayero nasaniemo zo nung eno eyero sena, ‘Na bumatena, aratana tawing seka zo zuma gaetena, arare na baungnogarinena. Ning baungno emo tuwa nina eno sasa gaimeko oko yae.’ Ayero senu zo deka ayero sena, 19 ‘Nabumatena, arata na bulimakao wawong eto zumagaetena mitiya, aeno na baungno wo ami buro yayagari bautunena. Ning baungno emo tuwa nina enosasa gai meko oko yae.’ 20Ayero senu zomene eyerosena, ‘Na yeme yemeneka bauno seka atetena, ararena baine yao awiya teng oko nena.’ 21 Ayero sewaburo-mani yesese yero baungno emo tuwanuna enoge sewa deka ayero sena. Ayero senu garora maungmene tini kapenu buro-mani nuna eno eyero sena,

Page 85: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 14:22 82 LUK 15:19‘Ningmena baungno napo bainana nagibo babuzeremamanikakare auna baungno emo bogamasa, emotaung meko yao, emo diti guma yao, emo te mekoyao awong awiya puro bumasa garo nana eunatowae.’ Ayero senu buro-mani mene baungno neteaune kapetegairo buro eyero sena, 22 ‘Tuwa, na genina diungno besugena, arata adumao masi enatebebamiteya.’ 23Ayero senu emo tuwamene buro-mani eno eyero sena, ‘Ning napo baina auna bautarabaungno nagibomamanikaka napo sero babao aunaatu emo bauno yuno puro basa towaya garo nanabebumae. 24 Na ning eno sinena. Emo apakanagitau yau sewang amimene ana-bonene nana okominarineya.’ ” Yesu mene ungwe awiya diro aungyena arauwa.

Name gitau kotungno baingtiro aune Yesu agoyanene.

Mt 10:37-3825 Emo bauno dubu bainakama awong Yesu aune

dema ang yero bautunete aune Yesu mene kapete-gairo awong eno eyero sena, 26 “Emo zo nana-una buro na aune dema nari yero giro nung aimaungta bauno mani awisoreta metamani nu ai-amonone nupema nao nuna dema oko pu bautaragao yariniya, awiya nung mani nana yero nao ineoko mitiya. 27 Zo nung dubo minaore yaya tamaoreauna i pasao nuna diungno na oko ago yao yariniya,awiya nung mani nana yero nao ine oko mitiya.28 Ninae-ina zo mene garo bainakama zo yari yerogiro nung gitau adungno zuma garora kotungnomoni nuna giro eyero sariniya, ‘Moni nana tengnita teng oko yao i?’ Awiya nung gitau ayero okoyao yariniya, awiya ago nung ziwong pugairo garoawiya yero aung yao ine teng oko yao yai aune29 emo bauno apakana amimene nung giro seroizayarineya.

30 Ayero nasani nung eno eyero sarineya, ‘Emoemimene garo awiya zayetiya, arata nung oko yeroaung yariniya.’ 31 Emo tuwa zo mene emo tuwazore winade yari yero giro gitau adungno eyerokotumariniya, ‘Gorobo emo nana 10,000 amimeneiwora gorobo emo 20,000 aune dema winade yayateng yarinita aung ing?’ 32Ayero kotungno gai tengoko yao yai giro iwo ake mitaya aune nung monopumaora ge buro yari sero mani zo iyengtai iwora-una babariniya. 33 Arare ninae-ina zo mene nonanuna pu bautara oko gao yariniya, awiya nungmaninana yero nao ine oko mitiya.

Biyoung putoung aung auna ge.Mt 5:13; Mk 9:50

34 Biyoung awiya nona iwaing. Arata biyoungmege aung yariniya, awiya name nono yananeaune mege nuna nupema kasayariniye? 35 Biyoungayao ine amimene tawing gawi pugaine yao tengoko. Nupema biyoung awiya tawing gawi pugaisenaname bulimakaora ze aune dema gurutu yananeteng oko yariniya. Name tebeba augatinonane ara.Zo nung dawongne mene ge ewiya nigaise.” Ayerosena arauwa.

15Lama tarayao auna ge eniya.Mt 18:12-14

1 Takis pumao emo aune pasena emo awongwitao amimene ge nigari Yesura-ina nugu bumuwa.2 Arata Farisayo aune sao tauyao ge gipao emoawong amimene Yesu gigiwameko yenu gugumamasinasani eyero sewa, “Emo awiya nung pasenaemore otao nasani nona dema mininasani nowa.”3 Ayero sewa giro Yesu mene ge eniya awong enoeyero sena, 4 “Ninae-ina emo zora lama 100 aunazo tara yariniya. Ayero yai lamana maung amimenelama 99 awiya duwai nona mininasani agewa zoraatu mitaya nung lama tara yetiya awiya tamari seroburo yariniya. Buro yero bautunete taungno 5 puropu augape gairo yawayawanasani puro kapete gairobariniya. 6 Puro buro garo nuna-una kasa yero otaonuna aune napo tayao nuna awiya yausai nuna-unabumaya aune awong eno eyero sariniya, ‘Na lamanana zo tara yetiya awiya taungno puro bena, aenoniye na aune dema tairo yawa yawa yepu.’ ” 7 Yesumene ungwe awiya diro aune eyero sena, “Na niyeeno sinena. Emo 99 ‘Iwaing nonane’ asinasani dubooko kapetegao naya uritira atu awong eno yawayawa bainakama oko yarineya. Arata pasena manidekaongka amimene dubo kapetegai aune nung enouritira atu yawa yawa bainakama yarineya.

Moni tarayao auna ge eniya.8 Ora bauno zo nung wan kina wawong etobe

nuna-unamitai ago zo tara yariniya. Ayero yai nungdamana gaero aune garo sauno kaunete tamariniya.9 Taungno puro aune otao mani aune napo tayaonuna awiya yausai nuna-una bumaya awong enoeyero sariniya, ‘Moni nana zo tara yetiya awiya kaunete taungno pumena, aeno niye na aune dematairo yawa yawa yepu.’ ” 10 Yesu mene ayero seroaune eyero sena, “Na niye eno sinena. Deka ayaoine Tuwa Bayaura angelomene pasena emo zo dubokapetegatinoi yawa yawa yero nowa ara.” Ayerosena arauwa.

Mani seka zomenemaung yangduna auna ge eniya.11 Yesu mene eyero sena, “Emo zora mani emodi

etobe basani nauwato. 12 Arare meta gugu menemaung eno eyero sena, ‘Mama, moni nona nina agobonoyeronato enopugarinesa auna agewanana saoawiya yeme na eno pugai.’ Ayero senu giro maungnona bono yero awongto eno pugaina. 13 Pugainunimoi aung mani gugu mene nona nuna apakanapu dekaongna gairo puro tawing zo nugu oko ake-akemo nibamu auna baungno nasani nauna. Nungatu mitasani nung moni emowa saese moni tebe-tabe sisigairo aung yena. 14Ayenu nona nuna yore-yare aung-kamore yenu aune dora botiyo baina taw-ing auna atu kasa yenu nung nona kauyena. 15Ayerogiro nung baungno tawing auna maung zora-unaatu buro punu emo amimene nung pugainu baungtawing nuna-una yero pu diya yero nasani nauna.16Anasani nung pura ma minari kotuna. Noeno okoemo mene nona minao ena nung eno oko pugaoyewa. Ayero yewa aune nung dubo kapetegairo17 eyero sena, ‘Mama nana-una buro-mani daigaironowa amimene nona tame atu neya. Arata nanemene zo etu mitasani meri maganena. 18 Saineba,na iropuro mama nana auna atu baungno nung enoeyero sarinena, 19 “Mama, na gitau pasena TuwaBayau eno yero ning eno yewang. Arare yeme na

Page 86: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 15:20 83 LUK 16:16nono yero mani nina yarineni? Nine na yauseromani nana oko sarinesa. Ning na pumasa soumaninina gege nane.” Na mama eno ayero sarinena.’20 Ayero sero iropuro maungna-ina baungna. Nungbutunenu maung mene nung ake atu gigina. Giroyo-auno sungno baungno mani nuna saniro tokoyena ara. 21 Ayero yenu mani mene nung enoeyero sena, ‘Mama, na gitau pasena Tuwa Bayau enoyero ning eno yewang. Arare yeme ning na mazemani nana ayero na eno oko sase.’ 22 Ayero sena,arata maungmene buro-mani nuna eno eyero sena,‘Ewiyamani naname, arare niye taungwori iwaing-kawaing awiya mena puro buro nung eno wosogayapumae. Ayero yero wawong soro nuna-una lingzo pugae. Ayero te soga te nuna-una wosogaipupumae. 23 Ayero yero aune bulimakao mani taunggawire awiya puro buro depumininasani yawa yawayanene. 24 Noeno okowata, mani nana ewiya mag-ayena asinasani nona amimene kasa yetiya. Manitara yena amimene nupema kapetegairo bumiya.’Ayero senu awong zayero yawa yawa yewa ara.25Anewa muwo mani nuna nung bure atu butunetegaro bautara kasa yero na wuinewa bewing durukanigiro 26 buro-mani zo yausero atata yena, ‘Taniowiya noeno nei?’ Ayero atata yenu 27 buro-manimenenung eno eyero sena, ‘Meta nina bumiya, aenomaung nina mene bulimakao mani taung gawire zodetiya. Noeno okowata, mani nuna kapete gairobumi nung pumi iwaing mitiya.’ 28Ayero senu manimuwo mani nung tini kapenu dung yero baungnogare atu towao awang sero yangduna. 29Ayero yenumaung mene kasa yero buro korayao buro nasaninung yunu nung ge abena maung eno eyero sena,‘Na dawang bainakama nibamu sou buro nina yeronona. Na ge nina zo oko dewang. Arata ningnane otao mani nana aune yawa yawa yanenesewo zo za na eno oko pugao yero nosa. 30 Aratamani nina awiya nung towangna bauno eno nasaninona nina sisigairo aung yero kapete gairo bumiaune ning nung kotungno sesesa bulimakao manitaung gawire zo dero ainei!’ 31 Ayero senu giromaung mene eyero sena, ‘Bouwa, nao zo be gitidema mitonano, arare nona nana apakana awiyanina gege ara. 32 Arata yeme name yawa yawayananemokonaname iwaing yaise. Noeno okowata,meta ninamagayena amimene seka yero iropumiya.Nung tara yena amimene kasa yetiya. Arare nungeno yawa yawa nenane teng niya.’ ”

16Diya zo mene buro meko yena auna ge eniya.

1 Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena,“Emo wau monine zo mene nung nona nuna awiyamani zo eno senu diya nasani nauna. Diya nenuemo ena mene emo wau monine aeno eyero sewa,‘Diya yao mani nina mene nona nina sisi-bura-bura yero noiya.’ 2 Ayero sewa nung nigiro maniawiya yausenu bunu nung eno eyero sena, ‘Ningburo nono yero nesa ge bowi nina seseya nigeni?Ning buro nana oko kora yero diya yero nosi siya,aeno ning diya yao buro nana yaine yao teng oko.Arare ning baungno buro yero nosa auna ge gayaopuro buro gipasa gane.’ 3 Ayero senu buro diyanao mani awiya dubo mene eyero kotuna, ‘Burora

maung mene buro sorai aune na nono yarineni?Na buro mou-mesa yao awiya yao ine teng oko,nupema na nona eno emo eno isa sarinena, awiyana meng garinena. 4 Aeno burora maung mene naawang sai aune emo ena mene na otao yero garonunae-una yuno kora yaese sero na tani zo yarikotupunena.’ 5 Ayero sero nung emo ena abenanunae nuna-una atu mitina awong awiya nata-natayausenu dekaong-dekaong bamuwa. Aune nung zoeno eyero sena, ‘Ning abena nazigo burora maungnana auna atu mitiye?’ 6 Ayero senu nung abenaeyero sena, ‘Kerosinina daramu mamanikaka 100.’Ayero senu nung eyero sena, ‘Nonana doket ninaera. Araremena adungno 100 disero 50 gae.’ 7Ayerosero emo zo eno eyero sena, ‘Abena nana nazigonina-ina atu mitiye?’ Ayero senu nung eyero sena,‘Beki wuit 100.’ Ayero senu nung nung eno eyerosena, ‘Ning nonana doket nina puro 100 disero 80gae.’ Buro diya yao mani mene ayero yaese senuyewa. 8 Arare burora maung mene buro diya yaomani tani yena auna susuwa giginu emo kotumaoremene yaine yao yena, aeno nung mani awiya bowiyena. Awiya noeno okowata, tawingna nona enodubo-dubo yero nowa amimene otao mani nunaeaune dema nasani emo kotumaore mene yaine yeronowa. Arata uritira waegao eno dubo-dubo yeronowa awong amimene tawingna nona eno emokotumaore mene yaine yero nowa aine oko yeronowa. 9 Na memokoba nibamu niye eno sinena.Niye moni tawing euna mene otao-gamao yepu.Ayero yaya ago moni puro naora be aung yai auneawong niye puro pu garo mitao gege mitao aunapugarineya. 10 Arata zo nung nona maingkokadiya yero baingtariniya amimene deka ayero nonabaina zo diya yero baingtariniya. Ora zo nung nonamaingkokaka auna buro oko yero baingtao yariniyaamimene deka ayero buro baina zo awiya oko yerobaingtao yariniya. 11 Ora niye moni tawing eunaawiya diya pore yarineya, awiya awemene nona meniye eno pugai diya yarinei? 12 Ora niye nona emozora awiya diya oko yero baingtao yarineya, awiyaawe mene nona ninae pugai pumarinei? 13 Manidekaongka mene emo diya etobe nunato-una atusou buro yaine yao teng oko ara. Awiya nung zo enootao nasani zo eno iwo yariniya. Nupema zo tumodidinasani zo bereya yariniya. Niye deka ayeroTuwa Bayaura sou buro nasani aune wau moninasou buro etobe deka ayero yao ine awiya teng okoarauwa.”

Yesura Bowi Iwaing amimene Mosera sao tauyao gedaigatiniya.

14 Farisayo awong moni eno dubo-dubo yeronasani nauwa, arare Yesumene ge sena awiya nigiroge nuna aeno sero gero iwa. 15 Ayero yewa nungawong eno eyero sena, “Niye emo bauno mene niyegaya iwaing yaise yero nowa. Arata Tuwa Bayaumene moko ninae gosinoiya. Nona emo mene gosi-nowa iwaing yero noiya awiya Tuwa Bayau menegosinoi nona meko nibamu yero noiya. 16 Moserasao tauyao ge aune porofetera ge awiya tauyeromitawe dunu Yohane kasa yena be aune aung yena.Aung yenu atu zayero Tuwa Bayau nata Tuwa yeronariniya auna Bowi Iwaing sero butunowa. Arareemo bauno apakana Tuwa Bayaura napora babari

Page 87: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 16:17 84 LUK 17:14tau-tataware yero nowa. 17 Uritire tawingne aunabe besugariniya awiya nona eo yao gege. Arata saotauyao gera owemaingmaingkoka nibamu zo awiyaduwao aung yao ine teng oko ara.

Yesu mene yu aro wina-yangduwaora ge sena.Mt 5:31-32; Mt 19:9; Mk 10:11-12

18 Emo zo nung bauno nuna doro bauno sekawaatariniya, awiya nung kuma yetiya ayao ineyariniya. Nupema emo zo nung bauno emo zomenegitau atiro yangduna awiya atariniya, awiya nungdema kuma yariniya.

Wau moni emoto Lasarora ungwe.19 Gitau wau moni emo zo nasani nauna. Nung

taung wori owere ipu ewa-gaewa yao gege purowosogati nasani nauna. Ayero nasani wari besero ana-bonene yero nasani yawa yaware nasaninauna. 20 Be aune emo bogamasa zo garo be nunaauna nugu atu adungno desetiro mitima nauna,yazo nuna Lasaro. Taung nuna bozo mene minao.21 Nung nona susuna wau emora tewora atu wosaipuro minari sero diya nauna. Atu mitasani naunusino mene buro bozo nuna sasaing miniro saeronauwa. 22Ayero nawe duwato emo bogamasa awiyamagayenu angelo mene puro baungno Abrahamaune dema tairo pugaiwa mitina ara. Ayero yenuaune wau emo magayenu mutewa ara. Mutewanung kowa iyaore auna atu mitasani yaya bainatapunasani nauna ara. 23 Ayero nasani diti yeroAbraham ake-akemo atu mitinu Lasaro mene nugunung aune dema mitinu gigina ara. 24 Ayero yeronung aiyamama sero eyero sena, ‘O mama nanaAbraham, ning na eno yo aung. Ning Lasaro iyengtiwawong soro dung nuna oura dusero puro buropugai ewawa nana iyang maingkoka yae. Na iyaomene awini yaya meko tapunena.’ 25 Ayero senuAbraham mene abena eyero sena, ‘Mani nana, ninggitau seka mitauwasa be aune zamena simena tameatu mitasani nona ipu ewa-gaewa yao pupunasaninauwasa. Arata Lasaro mene zo nona memeko-mameko pupunasani nauna. Arare yeme napo eunaatu nung mitao nuna iwaing taungno mitiya. Ayeromiti ning zo yaya tapunasani mitesa. 26Arata awiyagege okowata, nona zo dema mitiya. Ninae-inaarita nanae-una towang watiyo bainakama mitoiya.Arare emo awong etu mitowa amimene watiyoawiya yauseuno ninae-ina babari yaya teng okoyariniya. Deka ayero emo agewa auna atu mitowaamimene watiyo yauseuno nana-una bumao ineawiya dema teng oko ara.’ 27 Ayero senu wau moniemo mene eyero sena, ‘Mama, eyao eno na ningyausinena. Ning Lasaro sasa nung mama nana-unagare babaise sinena. 28Na metamani nana wawongzo miteya. Awiya Lasaro mene baungno ge tau-tataware yao awong eno saise awong nete masieuna buro yaya baina tamowi sero sinena.’ 29Ayerosenu Abraham mene eyero sena, ‘Awong Mosera gemitiya, o nupema porofetera gemitiya, arare awongge awiya nigaese.’ 30 Ayero senu wau moni emomene eyero sena, ‘O mama nana Abraham, awiyateng oko niya. Arata magayao zo mene biritira atuiropuro baungno nunae-una kasa yero ge sai nigirodubo darawa yarineya.’ 31 Ayero senu Abrahammene eyero sena, ‘Awong Mosera geta porofetera

ge oko nigao yarineya, awiya emo zo mene biritiraatu nupema iropuro baungno ge sai gaya me okoyariniya.’ ”

17Tani meko mene emora kotumao sisigatinoiya.Mt 18:6-7, 21-22; Mk 9:42

1 Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena,“Pasenana yumao ewe-pape noyao amimene kasayero emo bauno yumai pasenana zuwarineya. Aratazo nung emo bauno pasenana yumariniya amimenemeko yaise. 2 Emo ayao amimene mani maingkokazo yumai pasena tamoiye sero, niye bere-bere dababainakama zo emo auna dube kimegairo wito ku-rura atu teugaya gutero tura babai teng yariniya.Noeno okowata, emo amimene pasena oko yaoreoura gutero magayariniya, awiya nona eo yao gege.Arata nung pasena yai aune Tuwa Bayau meneabena pugariniya, awiya nonamou-mesa yao. 3Niyenika niyetope diya yero baingtipu. Otao nina pasenayai giro ning nitope nung awang se. Nupemanung dubo darawa yai giro ning dema pasena nunayangdo. 4Nupema nung pasena ning eno be 7 ayaowari zore yariniya, arata nung nupema tera kapete-gairo ning eno eyero sariniya, ‘Na dubo darawanena.’ Ayero sinai be 7 yai saineba ning pasena nunayangduwarinesa ara.” Ayero sena arauwa.

Tumo diyaora susuwa.5 Aposolo mene Tuwa eno eyero sewa, “Ning

tumo diyao nanae inasa tauyaise.” 6 Ayero sewaTuwa mene eyero sena, “Tumo diyao ninae awiyai me maingkokaka zo ine bairo baina yatiya, awiyaniye i baina oeno eyero sateya, ‘Ning etu zokerobaungno wito towang atu dopero bayase.’ Ayerosaya ge ninae dimatiya arauwa.

Buro maina susuwa.7Ayero ninae-inamani sou zomenema buro nete

ta bulimakao diya nete ture nupema kapete gairobung nape yai aune diya nuna mene, ‘Ning menabung adungno nonaminase,’ ayero sarinita? 8Aungara. Nung nung eno eyero sariniya, ‘Ning nona mi-nao nana sairo kora yeromo neyang yao awiro aunenonananadungnopurobung. Nanonaminana tengyai aune ning ago nona minase.’ 9 Ayero soumanimene buro nung eno sao awiya yai aune diya nunamenenung eno dange sarinita? Aung ara. 10Susuwaninae deka ayero mitiya. Tuwa Bayau mene buroniye eno pugaina awiya yero besugairo aune eyerosepu, ‘Naeka buro-mani me ungta sinesa. Buro naeeno sao awiya gege yetenane.’ Ayero sepu.” Ayerosena arauwa.

Yesu mene emo wawong etobe bozo tauyaore awiyakorayena.

11 Yesu nung Yerusalem babari sero nagibe atuang yero Samaria towang Galilaya towang atu bau-tunete 12 kasa napo zora yena. Ayero yenu emobozo tauyaore wawong etobe amimene buro nungnagibe atu tamuwa. 13 Awong ake ina atu doperoyausero eyero sewa, “Yesu, emo tuwa, ning nae enoyo aung.” 14 Ayero sewa nung awong giro eyerosena, “Niye baungno taung aingso ninae pirisaeno gipepu giro iwaing yeteya asae.” Ayero senuawong ang yero bautunewa taung aingso nunae

Page 88: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 17:15 85 LUK 18:13iwaing yena ara. 15 Ayero yenu nunae-una emo zomene taung nuna iwaing yenu giro wawa sero TuwaBayaura yazo bowire de ika gatinasani yesese yenaara. 16 Yesese yero baungno Yesura-una tera atuboma gaero benaung koing tawingna gairo nungeno dange sena. Nung awiya Samaria emo ara.17 Yesu mene giro eyero sena, “Na emo wawongetobe kora yetena iwaing yeteya, arata 9 awiya natumitei? 18 Ayero emo 9 apakana yesese yero TuwaBayaura yazo bowire de ika gateya teng yatiya, arataemo Yuda oko amimene nata yesese yero bumiyaera.” 19 Ayero sero nung eno eyero sena, “Ningiropuro baung nase. Tumo diyao nina mene yetining iwaing yetesa.” Ayero sena arauwa.

Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniya auna bebumariniya.

Mt 24:23-28, 37-4120Farisayomene Yesu atata yero sewa, “Be noune

Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniye?” Ayero atatayero sewa giro Yesu mene ge nunae abena eyerosena, “Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniya auna beawiya emora diti mene gao teng oko ara. 21Nupemaawong ge eyero sao teng oko, ‘E gipu. Nung etumitiya era.’ Ora, ‘Nung agewa zora otu mitiyaora.’ Sana nigipu. Tuwa Bayau nata Tuwa yeronao awiya ninae-ina towang mitiya ara.” 22 Ayerosero buro-mani nuna eno eyero sena, “Nete ago niyena Emora Mani kau nasani wari be dekaongka gegeniye aune dema nanese kotumariniya, arata na niyeaune dema oko narinena. 23 Awong niye eno eyerosarineya, ‘Gipu, nung otu mitiya.’ Ora, ‘Gipu, nungetu mitiya.’ Ayero saya niye oko baungno awongago yae. 24 Awiya noeno okowata, be bibiya papari-papari noi waegao awiya waegairo baung uriti age-wara atu besugatinoiya, deka ayao ine na EmoraMani mene be na kasa yarinena aune ayero yari-nena. 25Arata gitau na yaya buro witao tamarinena.Tamana emo yeme tawingna etu neya amimene nabauta potero duwarineya. 26Tani gitau Noa wangnaoko witaore nasani nauwa deka ayao ine naya naEmora Mani kapetegairo barinena. 27 Awong ouoko bumaore nona pupunasani mininasani anasanibauno wina-piti yero atitinasani nauwa. Ayeronasani nauwita asero newa Noa wangna witina ara.Witinu ou wori baina buro awong worero aungyena. 28 Emo yazo Loto nasani nauna be aune dekaayero nasani nauwa. Awong nona mininasani nonawina-piti nasani minao buro nasani garo nasani aw-inasani nawe duwa 29 Loto mene napo Sodom dorodaigati nenu wari be aune awetu iyaore uritira atuwa sigoru mene wosaine yero emo bauno apakanaawero aung yena ara. 30 Emo mene deka ayeronasani kotumao nunae puro pu tawingna buroragairo naya na Emora Mani kasa daung yarinena.31 Be aune zo nung garo nuna-una opesara atu mi-tariniya amimene nona-owi nuna garemitiya awiyapumari oko towaise. Ora zo nung bure atu nariniyaamimene oko kapete gairo nape babaise. 32Niye taniLotora bauno auna-ina kasayena* awiya kotungpu.33 Zo nung nao nuna tawingna awiya puro nari

kotumariniya amimene tawingna nao nuna awiyayangduwariniya. Arata zo nung nao nuna na enoduwariniya amimene nao iwaing tamariniya. 34 Nasana nigipu. Ping aune emo etobe masi dekaongkaauna awinayato na zo puro zo duwarinena. 35Baunoetobe mene ma yetinasani mitayato na zo puro zoduwarinena. 36 [Emo etobe bure atu nayato na zopuro zo duwarinena.]” 37 Ayero senu awong geawiya nigiro eyero sewa, “Emo tuwa, nona awiyanaina atu kasa yariniye?” Ayero sewa Yesu menege pungyero eyero sena, “Buro awinoi ni owa meneboingsa giro dowinowa ara.”

18Bauno zo mene zaz nung soremaise sena auna ge

eniya.1 Yesu mene awong isa saora bereya aung be giti

isa sinasani naese sero ge pungyero eyero sena,2 “Emo zaz zo napo zora mitauna amimene TuwaBayau ta emo awiya oko awang yero nasani nauna.3 Napo auna bauno gamo yu magayao zo nasaninauna amimene zazra-ina ozaung-zaung kasa yeroeyero sero nauna, ‘Iwo nana mene na yora initi-noiya, arare ning na soreung.’ 4 Ayero sero naunuzaz mene ge nuna oko nigao doro nawe aune eyerokotuna, ‘Na Tuwa Bayauta emo awiya awang okoyero nona, 5 arata bauno gamo ewiya nung burobaina na eno pugatinoiya. Nete ozaung-zaungnana-una butunai na bereya yoiye, na nung kotoraatu gera soremane.’ ” 6 Tuwa mene ge pungyaoawiya sero aune eyero sena, “Niye zaz meko aunage awiya nigiro susuwa eyero gipu. 7 Tuwa Bayauragerao dubu nung ping iya yausinasani nowa awongawiya Tuwa Bayau mene kotora atu gera sore-marinita? 8 Yore. Na meba sinena. Nung awongmena gera soremariniya. Arata na Emora Manimene nupema tawingna kapetegairo buro emotumo diyaore ena isa sinasani naya tamarinenita?”Ayero sena arauwa.

Farisayo zo aune takis pumao emo zo auna ge eniya.9 Emo ena awong nuka nuyetope gosinauwa emo

pewayao naunu otao mani ena zo gosinauwa mekoyero nauna awong aeno Yesu mene ge eniya eyerosena, 10 “Emo etobe awongto isa sari sero witi TuwaBayaura ibu bainana yewato ara. Zo nung Farisayo,zo nung takis pumao emo ara. 11 Farisayo awiyadoperomitasani moko nunamene isa eyero sena, ‘OTuwa Bayau, na emo ena ine oko ara. Ayero nasanigiro na ning eno dange sinena. Awong awiya ugaingyao emo, tani meko nao emo, aune kuma yao emoara. Arata na awong ine oko ara. Nupema, na takispumao emo eine oko ara. 12 Na Sande dekaongkaauna be etobe ayao nona seminiro nona. Arata nonaapakana pupunona awiya gausero dubu wawongetobe yero zo ning eno pugatinona ara.’ 13 Isa ayerosena ara, arata takis pumao emo awiya ake ina atudopero diti ika uritira yao awang yena. Nung pasenanuna giginu baina yenu meng gatinasani isa eyerosena, ‘O Tuwa Bayau, na pasena emo. Ning na ao-di.’ ” Yesu mene ungwe awiya diro aune eyero sena,

* 17:32: Lotora aro. Tuwa Bayau mene Loto aro mani awisore napo Sodom yangdoro baung diri yari bautunasani diti ye ago gao awang sena.Arata Lotora aro mene napo nuna nupema gari sero diti ye ago gainu iyao mene wosiro nung worenu magayena ara.

Page 89: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 18:14 86 LUK 19:614 “Na niye eno sane. Takis pumao emo awiya TuwaBayau mene nung emo pewayao ayero senu nungkapete gairo garo nuna-una baungna. Arata emozo awiya aung ara. Noeno okowata, zo nung taungpurowitariniya, awiya TuwaBayaumenenungpurowosariniya. Arata zo nung wosiro nariniya, awiyaTuwaBayaumene yazo nuna de ika yariniya.” Ayerosena arauwa.

Yesu mene mani mamanikaka gao yena.Mt 19:13-15; Mk 10:13-16

15 Emore baunone awong Yesu mene mani ma-manikaka gao yaise sero puro nuna-una bamuwa.Arata buro-mani nuna mene gigiwa meko yenuawong gona yewa. 16 Ayero yewa arata Yesu menemani mamanikaka nuna-una bumaese sero eyerosena, “Niye mani mamanikaka dopu nana-ina bu-mae. Nagibo nunae oko gazae. Awong ayaoamimene Tuwa Bayaura napo auna gerao ara. 17Nage memokoba nibamu niye eno sinena. Zo nungtumo diyao mani mamanikakara ine aung amimeneTuwaBayaura nape babao ine teng oko.” Ayero senaarauwa.

Emo gitau yao wau monine auna ge.Mt 19:16-30; Mk 10:17-31

18 Gitau yao zo mene Yesu atata yero eyero sena,“O gipao emo iwaing, na nono yero nao me iwaingtamarineni?” 19Ayero senu Yesu mene abena eyerosena, “Ning na iwaing asinasani iwaingna susuwagosinesita? Tuwa Bayau nata iwaing. 20Ning TuwaBayaura sao tauyao ge gosinosa: ‘Kuma oko yase;Ning emo oko dasa magayae; Ning ugaing oko yase;Ning emo zo gera pugari ge oko iwase; Ning aimaungnena ge diung.’ Sao tauyao ge ayero mitiya.”21 Ayero senu gitau yao emo mene eyero sena, “Namani maingkore ge awiya apakana diungno butu-nawe emo yetena.” 22Ayero senu Yesu mene nigiroeyero sena, “Ning buro zo duwasa mitoiya, awiyaye. Ning baungno nona nina apakana pugasa emomene zuma gaero pumaya wau moni nina awiyaemo bogamasa eno bono ye pumae. Ayero yasaaune wau nina uritira atu mitariniya. Ayero auneburo na ago yase.” 23 Ayero senu emo gitau yaoamimene ge awiya niginu dubo nuna mou-mesayena. Noeno okowata, nung wau moni bainane.24Ayero yenu Yesumene giro eyero sena, “Emo waumoni witaore amimene Tuwa Bayaura napo aunababaora buro bainakama yarineya. 25 Wo kamelmene zai mo gayao auna enora towao awiya tengoko. Deka ayero emo wau moni witaore meneTuwa Bayaura napo auna babao awiya deka tengoko.” 26 Ayero senu emo ge awiya nigiro eyerosewa, “Arare awe mene uritira baungno nao meiwaing awiya tamao teng niye?” 27Ayero sewa Yesumene eyero sena, “Nona emo mene yao ine tengoko awiya Tuwa Bayau mene yai teng yariniya.”28 Ayero senu Petoro mene eyero sena, “Sana nigi.Nae napore nona-owi nanae apakana doro ning agonasani nonane.” 29 Ayero senu Yesu mene awongeno eyero sena, “Na memokoba nibamu niye enosinena. Zo nung Tuwa Bayau nata Tuwa yero nar-iniya auna ge bowi babaise sero napo nunata baunonunata metamani nunata maung aire nunata maniawiso nuna duwariniya, awiya 30 abena Tuwa Bayau

mene yeme tawingna etu abena nuna bainakamapugariniya. Nupema ago nung eno nao me iwaingpugariniya.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung magayero iropariniya auna ge nupemasenu be etama yena.

Mt 20:17-19; Mk 10:32-3431 Yesu mene buro-mani 12 sero puro gitau

baungno awong eno eyero sena, “Sana nigipu.Yeme name Yerusalem babari sero wiwitinenaneera. Arare ge gitau porofete mene Emora Manieno gaewa awiya me yariniya. 32 Awiya emo menena puro pu emo Yuda oko auna waweng garineya.Ayero yaya na izi nasani na eno nao meko nasanibegura pise nana tame garineya. 33 Ayero yeroawong na waungmene yanakana dero aune na dayamagayarinena. Magayana wari be etama aung yaiaune nupema iroparinena.” 34 Ayero sena, arataburo-mani mene ge awiya nigiwa gera susuwa okokasayao yena. Awong ge auna susuwa kau yeroiwawa yewa.

Yesu mene emo diti guma yao zo kora yena.Mt 20:29-34; Mk 10:46-52

35 Yeriko nape atu emo diti guma yao zo menenagibo deungbera atu adungno emo bauno enomoni isa sinasani mitina. Ayero nasani mitinu Yesumene napo auna nugu kasa yena. 36 Kasa yenuemo amimene emo bauno witao butunewa aunabewing nigiro emo ena atata yero sena, “Awongewiya no nei?” 37Ayero senu awong nung eno eyerosewa, “Yesu Nasaretera emo amimene butuniya.”38 Ayero sewa giro nung yausero be kerero eyerosena, “Yesu ning Dawidira sai, ning na eno yo aung!”39 Ayero senu emo gitau ang newa amimene nunggona nasani nung ge duwaise sewa. Arata nungnupema wawa bainakama sero sena, “O Dawidirasai, ning na eno yo aung!” 40Ayero senu Yesu menenigiro nagibe atu dopero awong eno eyero sena,“Puro nana-ina bungpu.” Ayero senu puro bungnugu yewa Yesu mene atata yero sena, 41 “Na noning eno yanese sinesi?” Ayero senu nung eyerosena, “Tuwa, na sasa diti moko nana iwaing yaisesinena.” 42 Ayero senu Yesu mene nung eno eyerosena, “Diti moko nina iwaing yaise. Tumo diyaonina-una teng ning iwaing nesa.” 43 Ayero sinenuditi moko nuna iwaing yenu nung soma nupemagigina. Ayero yenu emo baunomene tani awiya giroTuwa Bayau bowi yewa.

19Zakayora ungwe.

1 Yesu mene Yeriko nape toiro busero buwa-gairo babari sero yena. 2 Aune napo auna emo zonasani nauna yazo nuna Zakayo. Nung emo takispupunasani nauwa auna diya zo. Arare nung moniwitaore ara. 3 Nung amimene Yesura benaung girobaingtari kotuna, arata emo bauno witao mitiwaamimene nung gazewa nung Yesu gao teng okoyena. Noeno okowata, nung emo apungka. 4 Aenonung gitau sungno baungno Yesu etu butunai gari-nena asero witi i zora yena. 5 Ayero mitinu Yesuagewa auna buro diti ika yero nung eno eyero sena,“Zakayo, ning mena wosiro bung. Yeme na garonina-ina atu witiro mitete awarinena.” 6Ayero senu

Page 90: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 19:7 87 LUK 19:40

nung mena wosiro buro yawa yawa nasani Yesupuro baung garo nuna-una yena. 7 Anenu emobauno daigairo mene gigiwa meko yenu Yesu enoge bautara sinasani eyero sewa, “Nung baungnopasena emo ouna gare atu awari sero bautuniya,owiya!” 8Zakayo nung dopero Tuwa eno eyero sena,“Tuwa, sana nigi. Na nona-owi nana puro dubuetobe gurutu yero zo puro emo bogamasa eno pu-garinena. Nupema na gitau ge iwero emo zora nonadekaongka ugaing pumuwingta, awiya na abenanuna siwongpatige ayero pugarinena.” 9Ayero senuYesumene nung eno eyero sena, “YemeTuwaBayaumene emo bauno garo euna awiya pumiya. Emoewiya dema nung Abrahamna saisibuna auna zo.10Na EmoraManimene emo tara yao eyao ine ewiyakau yero taungno kora yari bumuwang.” Ayero senaarauwa.

Buro-mani wawong eto amimene moni pumuwaauna ge eniya.

11Ayero senu nigiwa aune nung susuuno ge eniyazo sena. Noeno okowata, nung kasa Yerusalem gati-nenu awong eyero kotumuwa, “Yeme Tuwa Bayaunata Tuwa yero nariniya.” 12 Ayero kotupunewagiro nung ungwe zo didinasani eyero sena, “Emobaina zo nung tawing zo omete-oko auna babai emotuwara putoung nung eno pugaya kapetegairo barisena. 13 Ayero yari sero buro-mani nuna wawongeto yau senu bumuwa awong eno moni bono yero200 kina 200 kina pugainu pumuwa aune eyero sena,‘Niye moni emimene buro yaya zamai puro naya nakapetegairo bumane.’ 14Ayero sero doro bautunenutawing nuna auna emo bauno mene nung bereyayenu giro ge pugaiwa puro nung ago yero bamuwaara. Baungno kasa yero eyero sewa, ‘Emo amimeneemo tuwa nanae yao awang sinenane.’ 15 Ayerosewa, arata saineba awong emo tuwara putoungnung eno pugaiwa puna ara. Putoung pugaiwa purokapetegairo buro tawing nuna-una kasa yero buro-mani wawong eto gitau moni pugaina awong awiyayau saese senu yau sewa bumuwa ara. Bumuwanung awongmoni buro yewa nazigo kasayeni awiyagari sena. 16 Arare buro-mani zo mene nuna-unakasayero eyero sena, ‘Emo tuwa, 200 kina na enopugasa amimene buro yetena 2,000 kina nupemakasayetiya.’ 17 Ayero senu emo tuwa mene nungeno eyero sena, ‘Ning buro-mani iwaing. Ningnona maingkokaka awiya iwaing diya yetesa, ararening yeme napo wawong etobe ayao awiya diyayasese pugarinena.’ 18 Ayero senu buro-mani zomene buro eyero sena, ‘Emo tuwa, 200 kina na enopugasa amimene buro yetena 1,000 kina kasayetiya.’19 Ayero senu emo tuwa mene nung eno eyerosena, ‘Na ning napo wawong zo awiya diya yasesepugarinena.’ 20 Ayero senu aune buro-mani zomene buro eyero sena, ‘Emo tuwa, 200 kina ninamitiya era. Na gitaumo be zora pugairo sikigaingwamitoiya era. 21 Awiya noeno okowata, na susuwanina gosinona. Ning nona eno dubo-dubo nasanitau-tataware yero nosa. Nona mani zo mene pu-gatinoi mitoiya awiya nine pupunosa; nona manizo mene urinoiya awiya nine pupunosa; aeno naning awang yero nona.’ 22 Ayero senu emo tuwamene buro-mani aeno eyero sena, ‘Ning buro-manimeko nibamu ara. Ge nika nina eno na ning gera

pugatinena. Ning susuwa nana gosinosa asinesa.Na nona eno dubo-dubo nasani tau-tataware yeronona. Anasani nona emo ena mene pugatinowamitoiya awiya nane pupunona. Nupema nona emoena mene urinowa awiya nane pupunona, ayerosinesita? 23 Aune ning noeno moni nana gitauoko puro pu benkira gao yasi? Ayero yatesi siya,awiya na kapetegairo buro agewa nuna aune demapumatena.’ 24 Ayero sero nung emo ena nugudoperomitiwa aeno eyero sena, ‘Niye 200 kina nunaawiya sorero puro pugaipu emo 2,000 kina taunaamimene pumae.’ 25Ayero senu awong eyero sewa,‘Tuwa, nung ka awiya 2,000 kina mitiya!” 26 Ayerosewa, arata nung eyero sena, ‘Na niye eno sane.Zo nung nona nung eno pugao awiya puro nasaniamimene buro yai giro na ena susuuno nung enopugarinena. Arata zo nung nona nung eno pugaoawiya puro nasani amimene buro oko yao yai giro nanona maingkokaka nuna-una mitiya awiya soreropumarinena. Ayero yana nung aung nariniya. 27Oraemo bauno na iwo nasani na emo tuwa nunae yaoawang sewa, awong ami zo puro bungpu nana-unabenaungna atu daya mamagayae.’ ”

Yesu nung emo tuwa mene yaine yero Yerusalemtoina.

Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Yo 12:12-1928 Yesu nung ge awiya sero aung yero aune

Yerusalem witari gitau ang yero baungna. 29 Nungdiri yazo Oliwa awiyawitiro napo etobe yazo nunatoBetefasito Betani auna nugu kasa yero buro-maninuna etobe eno eyero sero iyengtinu gitau ba-muwato, 30 “Nito napo ouna baungno toiro baung-puto. Baungno wo dongki seka bayao zo getarakimegeya mitiya awiya garineyato. Gitau mani zomene tame oko aduna ara. Nung awiya geta beseropuro bungputo. 31Ora besinayato emo zomene nitoatata yero ‘Nito noeno dongki awiya geta besineito?’ayero sai giro nito abena eyero seputo, ‘Tuwara buroeuna mitiya.’ ” 32 Yesu mene ayero sero awongtoiyengtinu bamuwato ara. Baungno nona senaawiya teng deka ayero tamuwato ara. 33 Awongtodongki sekawa auna angsi besinewato wora ma-mono mene awongto eno eyero sewa, “Nito noenodongki sekawa auna angsi besineito?” 34 Ayerosewa awongto eyero sewato, “Tuwara buro eunami-tiya.” 35 Asero awongto dongki sekawa awiya purobaung Yesura-una yewato ara. Ayero yewato awongtaung wori nunae puro pu dongki tame gairo auneYesu iniro soga yewa witi wo tame yena. 36 Nungdongki tame adungno bautunenu emo bauno meneawong taung wori nunae amimene nagibe atu erozuwero gitau newa. 37 Nung diri Oliwa wosirobaungno Yerusalem nugu kasa nenu dubu bainanung ago nauwa amimene yawa yawa yewa. Awongtani putoungne naunu gosinasani nauwa awiya ko-tupunasani arero Tuwa Bayaura yazo de ika gati-nasani eyero sewa, 38 “Emo tuwa naname Tuwarabera butuniya nung awiya bowi yanene. Uritiratini kapao aung yetiya. Name Tuwa Bayaura yazode ika yanene!” 39 Ayero sewa Farisayo ena emobauno dubu baina auna towang mitiwa amimeneYesu eno eyero sewa, “Gipao emo, emo dubu ninamene ning emo tuwa asineya awiya se duwae.”40Ayero sewa nung abena eyero sena, “Na niye eno

Page 91: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 19:41 88 LUK 20:21sane. Awong ge duwarineya, awiya daba mene ‘emotuwa’ asinasani ararineya.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene Yerusalem eno zi sena.41 Arare Yesu nung baung Yerusalem nugu yero

napo baina awiya giro napo eno zi sena. 42 Zisero eyero sena, “Niye dema be yeme eune mononanagibo* gatei siya, awiya teng yatiya. Aratayeme monona nagibo puingtiniya. Arare niyeoko garineya. 43 Iwo mene napo ninae ziuno mi-tasani aiwo gaero pupunasani gapuro au gitau gairoamimene bemi yaise yarineya. Ayero yero niye puropu towang gaya niye nai kau yarineya. 44 Awongnapo ninae daya bezai toiro niye dero aung-kamoreyarineya. Awong daba zo zora-una tamemitariniya,awiya oko ao-diyarineya. Tani awiya ninae-ina atukasa yariniya, noeno okowata, Tuwa Bayau meneniye kora yari buna auna be awiya niye oko gao yeronowa.” Ayero sena arauwa.

Yesumene emoTuwaBayaura ibu bainana atu nonawina-piti yero newa giro tunena.

Mt 21:12-17; Mk 11:15-19; Yo 2:13-2245 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu bainana toiro

emomoni paora buro ibumokora atu yeronewagirotunena. 46Nung awong eno eyero sena, “Ge gayao zoeyero mitiya era:Ibu nana awiya isa saora ibu mitaise.

Arata niye yeteya ibu ewiya ugaing yao emorapungyao masi nunae ine niya.” Ayero sena ara.47 Nung wari be sero ibu mokora atu emo baunogipinasani nauna. Arare pirisa babuze aune saotauyao ge gipao emo aune diya ena dema awongamimene nung daya magayaise auna nagibo tamariyewa. 48 Arata emo bauno apakana amimene genuna nigaora tauyero putoung newa giro awongnagibo zo oko tamuwa.

20Yesu ana bera atu buro nauni, awiya gari atata

yewa.Mt 21:23-27; Mk 11:27-33

1 Arare be zore Yesu mene emo bauno TuwaBayaura ibu mokora atu Tuwara ge gipinasani BowiIwaing tugata nenu pirisa babuze aune sao tauyaoge gipao emo aune simai ena amimene nuna-unaburo 2nung eno eyero sewa, “Ning nae eno se. Ningana bera atu tani awiya yero nosi? Awe senu taniawiya yero nosi?” 3 Ayero sewa nung ge nunaeabena eyero sena, “Na deka dema ge zo niye atatayari kotupunena. Niye na eno sepu. 4 Yohanemene ge ou buro nuna amaze ana bera yero nauni,emora berata Tuwa Bayaura bera i?” 5 Ayero senuawongnukanuyetope gewina-se nasani eyero sewa,“Name ‘Yohanena ou suwao awiya uritira nona’asarinenane, awiya nung eyero sariniya, ‘Arare niyenono yero ge nuna oko nigao yewi?’ 6 Ayero soiyesero eyero sarinenineta, ‘Yohanena ou suwao awiyaemora nona gege ara.’ Ayero sanane emo apakanaemimene daba au naname-una garineya. Noenookowata, awong Yohane gosinowa porofeteme yeronauna.” 7Ayero sero awongYesu eno ge abena eyero

sewa, “Yohanena ge ou susunauna awiya naina atukasa yeni, awiya nae oko gao arauwa.” 8Ayero sewaYesu mene awong eno eyero sena, “Ayero sineya,arare na ana bera atu tani yero nona auna susuwaniye eno oko sarinena.” Ayero sena arauwa.

Emomekomene wain buro diya nasani nauwa aunage eniya.

Mt 21:33-46; Mk 12:1-129 Yesu mene emo bauno eno ge eniya eyero

sena, “Emo zo mene wain urena ara. Urerodiya ena burora pugairo nung tawing ake-akemoauna baungno nimoi nasani nauna ara. 10 Ararewain me pumaora be bunu giro nung buro-manizo baungno wain me ena pumaise sero iyengtinubaungnu diya mene dero tunewa tebeba kapetegairo baungna ara. 11 Baungnu wain burora maungmene buro-mani zo nupema iyengtinu baungnudero izinasani tunewa tebeba kapete gairo baungnaara. 12Baungnumaungmene buro-mani zo nupemaiyengtinu baungnu dewa taung kamuta mungtenumusugaiwa. 13 Ayero yewa burora maung menegiro eyero sena, ‘Nono yarineni? Na mani nanayo diyang nana ewiya iyengtana babariniya. Babaiawong nung giro aratamarineita?” 14 Ayero seroiyengtinu baungnu diya mene mani awiya girowina-se yero eyero sewa, ‘Nung emimene nete taw-ing euna maung yariniya, arare nung kara dananemagayai tawing ewiya naname yae.’ 15 Ayero seronung musuna-masuna nete puro baungno wainburo doro goma bautara atu dewa magayena ara.”Yesu ungwe awiya diro emo atata yero sena, “Buroramaung mene diya yao emo eno nono yariniye?16 Nung buro awong dariniya. Ayero yero diyasekawa buro nuna-una pugariniya.” Yesu ayerosenu awong nigiro eyero sewa, “Aung ara. Ayao ineoko kasa yaise!” 17 Ayero sewa Yesu mene diti yenunae-una gairo eyero sena, “Arare ge gayao eunasusuwa nono yero mitiye?Garo yao emomene daba zo gigiwameko yenu duwa

ara.Arata daba amimene garo wurura ziwong yero mi-

toiya.18 Zo nung daba auna atu te gaero zuwariniya

amimene pusupariniya. Ora daba amimene emozora-una tame zuwariniya, awiya emo awiya daipusupuro mozero aung yariniya.” 19Ayero senu saotauyao ge gipao emo aune pirisa babuze mene geeniya sena amimene awong gaunu giro wari dekaaune nung bunao gare pugari sewa, arata awongemo bauno awang yero giro duwa arauwa.

Awong Sisa eno takis pugarineita asero Yesu atatayewa.

Mt 22:15-22; Mk 12:13-1720 Arare awong Yesu iniro puro emo tuwara

waweng pugari sero nung umo yewa. Ayero nasaniawong emo ena pugaiwa baungno esega ge nigaorayero nung etutinewa. Awiya nung ge meko zo saigiro nung sanari sero newa. 21 Ayero nasani nungatata yero eyero sewa, “Gipao emo, nae susuwanina gosinenane. Ge nina awiya iwaing. Ningge nina iwaing gege emore baunone eno sinosa.

* 19:42: Napo Yerusalem auna susuwa awiya era. Monone naora napo. Arare Yesu mene mono puro buna, arata Yerusalem emo baunomenenung awang sewa. Aeno ago iwo mene awong gera yarineya ayero sena.

Page 92: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 20:22 89 LUK 21:6

Ning emo ena yazore awiya awang oko yero nosa.Aung ara. Ning emo bauno eno Tuwa Bayaura geauna susuwa gipero baingtitinosa. 22 Ning nonokotupunesi? Name Yuda emo mene Roma emoraemo tuwa Sisa aeno takis pugatinonane awiya ninggosinosa teng yero noita?” 23Ayero sewa, arata Yesumene awong iwora yani ititinewa awiya giro awongeno eyero sena, 24 “Moni zo gipepu gane. Ora ititireyazore monina mitiya ewiya ana ing?” Ayero senuawong eyero sewa, “Awiya Sisara.” 25 Ayero sewanung awong eno eyero sena, “Arare nona Sisaragerao ayero sero giro Sisa eno pugaipu. Ora nonaTuwaBayaura gerao ayero sero giroTuwaBayau enopugaipu.” 26 Ayero senu awong nung emo baunonabenaungna atu sanao teng oko yena. Nupema gesena awiya nigiwa kotumao nunae-una atu oko kasayao yenu awong no saine yero giro duwa ara.

Awong emo magayero iroparineya auna Yesu atatayewa.

Mt 22:23-33; Mk 12:18-2727Emoena Sadukayora dubu amimeneYesura-ina

bumuwa ara. Awong Sadukayo mene ge eyero sin-auwa: “Magayao awong nupema oko iroparineya.”Ayero sinauwa. 28 Arare awong nung atata yeroeyero sewa, “Gipao emo, Mose mene ge zo nameeno eyero gaena, ‘Emo zo bauno atiro nete manioko pumao magayariniya, awiya meta nuna menebauno awiya atariniya. Ayero yero nung amimenetato nuna enomani zo pumaise.’ 29Arare metamani7 awiya awong nasani nauwa ara. Tato kiyongneawiya nung bauno atiro nawe mani aung maga-yena. 30 Arare namba tu mene bauno deka amazeatiro nawe mani aung magayenu 31namba tri menebauno deka amaze atiro nawe mani aung maga-yenu, ayero gege yero baungno awong metamani7 amimene bauno dekaongka amaze atiwa, arataawongmani aungmagayewa ara. 32Arare ago baunoawiya magayena. 33 Awong 7 amimene gitau baunodekaongka awiya atiwa. Arare bemamagayaomenenupema iroparineya be aune bauno awiya baunoana yariniye?” 34 Ayero sewa Yesu mene awongeno eyero sena, “Yeme tawingna etu emo baunoatitinasani nowa. 35 Arata nete be bainana atu emobauno ena nao me iwaing topetaese Tuwa Bayaumene gai teng yarineya, awong amimene maga-yaora atu iropuro nupema oko wina-ati yarineya.36TuwaBayaumene awongmagayaora atu yemaokouwenu iropumuwa, arare awong mani nuna yeronasani angelo ine yero mitarineya. Awong nupemamagayao ine teng oko ara. 37 Ora mamagayaomene iroparineya, auna ge awiya Mose mene demagipena. Nung i zo awero oko aung yao yena aunaungwe awiya gainete aune ge zo Tuwa Bayau menenung eno sena awiya eyero gaena,Na Abraham, Isaka, aune Yakoboauna Tuwa yero mitona.

38 Tuwa Bayau nung emo mamagayao aserononane awiya gosinoi seka gege yero nowa. Ararenung emo magayaora Tuwa okowata, nung emoseka mitowa auna Tuwa yero mitoiya.” 39 Nungayero senu sao tauyao ge gipao emo enamene eyerosewa, “Gipao emo, ge sinesa awiya gigenane karateng niya.” 40Ayero sewa, noeno okowata, Sadukayomene nung nupema atata yao awang yewa arauwa.

Yesu mene Kristora susuwa auna Farisayo atatayena.

Mt 22:41-46; Mk 12:35-3741Yesu mene awong eno eyero sena, “Emo bauno

awong noeno eyero sinowi, ‘Yuda emora Sorao Emoyazo Kristo awiya nung Dawidira sai?’ 42Arata yerebuku naname yazo Sam auna awiya Dawidi nungnuka nutope eyero sero gaena,Tuwa mene tuwa nana eno eyero sena,‘Ning buro wawong me nana-una adungno43mitasa na iwo dubu nina awiyabenaung nina-ina atu pugana gona yarinesa.’

44 Dawidi mene ge ayero sinasani Kristo eno‘Tuwa nana’ asena. Arare Kristo nung nono yeroDawidira sai yariniye?” Ayero sena arauwa.

Sao tauyao ge gipao emora tani.Mt 23:1-36; Mk 12:38-40; Lu 11:37-54

45 Emo bauno mitiwa auna benaungna atu Yesumene buro-mani nuna eno eyero sena, 46 “Niyesao tauyao ge gipao emo awiya umo yepu. Emobauno mene awong samo daese sero taung woriimokakaung wosogairo yero nowa. Emo baunomene awong kakame atu giro arugaese arataungnoyero nowa. Awong yere ibura atu emo baunonabenaungna atu adumari arataungno yero nowa.Awong ana-bonene yaora bera atu masi yazoreauna atu adumari arataungno yero nowa. 47Awongbauno yu magayao auna wau moni awiya soreropupunowa. Ayero nasani awong pasena nunaeworero me sao nasani isa imoko-kaungkaungsinowa. Arare awong abena nunae mou-mesayao bainakama nibamu tamarineya.” Ayero senaarauwa.

21Bauno bogamasa zo yu magayao amimene ibu

bainana atu moni Tuwa Bayau eno pugaina.Mk 12:41-44

1 Yesu nung ibu bainana atu mitasani diti yeroemo bauno wau monine mene moni nunae enaibura kolekta auna pugatinewa 2 gosinasani mitinubauno zo yu magayao wau moni aung bogamasaamimene kasayero toya etobe kolektara pugainugigina ara. 3Ayero yenu Yesu mene giro eyero sena,“Na ge memoko niye eno sinena. Bauno yu maga-yao bogamasa emimene moni pugatiniya amimeneenana awiya daigatiniya. 4 Noeno okowata, awongawiya moni witao mitiya arata awong ena gegeTuwa Bayau eno pugeya. Arata bauno emimenemoni nuna maingkoka mitiya awiya teng pugairoaung yetiya. Arare nung nona zuma gaero minaorazo oko mitiya.” Ayero sena arauwa.

Ibu baina sisigariniya auna ge sena.Mt 24:1-2; Mk 13:1-2

5Buro-mani nuna ena mene Yerusalem ibu bainaYuda emo mene gitau daba iwawaing amimenesimuwa, nupema nona iwawaing Tuwa Bayau enopugatinasani nauwa amimene dema simuwa, aunage sewa giro nung eyero sena, 6 “Niye nona apakanayeme gosineya auna susuwa sane. Ago be zo bu-mai aune awong ibura daba zo oko duwaya zora-una tame mitariniya. Awong dero sisigairo augayawosariniya.” Ayero sena arauwa.

Page 93: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 21:7 90 LUK 21:38Yesu mene mouyao kasa yarinena auna ge sena.Mt 24:3-14; Mk 13:3-13

7 Yesu mene ayero senu awong nung atata yeroeyero sewa, “Gipao emo, nona sinesa awiya benoune kasa yariniye? Tani no gitau kasa yai aunebe awiya nugu niya awiya garinenine?” 8 Ayerosewa Yesu mene eyero sena, “Ena mene niye ete-gowi sero umo neupu. Emo daigairo mene buroniye etegairo yazo nana sinasani nuka nuyetope ‘Naemo era’ ayero sarineya. Nupema ‘Be kasa yetiya’ayero sarineya. Arata niye baungno awong oko agoyae. 9 Niye ge bowi eyao ine nigarineya: ‘Winade-wanade baina neya, ora gavman iwo nasani naposisigatineya.’ Ayero saya nigiro awang oko yae.Tani awiya gitau kasa yarineya, arata tawingna bemena oko aung yariniya.” 10 Yesu mene ayero seroaune awong eno eyero sena, “Emo dubu ena awongwinade-wanade emo dubu ena aune yarineya. Aritaemo tuwa enana dubu amimene emo tuwa enanadubu aune winade-wanade yarineya. 11 Dumibabuze ipariniya. Agewa enana atu dora botiyobabuze kasa yariniya. Nupema yaya babuze enamene emo sero auna witiro aung yariniya. Nupemauritira atu tani-butani babuze enata nona benaungseka-seka ena amimene kasa yaya giro emo awangbainakama yarineya. 12 Ora nona awiya apakanaoko kasa yaore awong niye saniro yaya buro niyeeno pugaya tamarineya. Ayero yaya niye puro puyere ibura gairo atu niye gera pugairo aune bunaogare pugarineya. Niye yazo nana puro nowa, aenoawong niye puro emo tuwara benaungnata nupemaemo tuwa wosao enana benaungna atu pugaya geburo yarineya. 13 Ayero yarineya be aune niyeBowi Iwaing puro nowa auna susuwa ninae kere-garineya. 14 Niye ge ewiya kotumao ninae-una atupugaipu tauyeromitae, ‘Na gera pugarinaya be aunena abena saora kotumao mena oko denarinena.’Ayero kotupunasani neupu. 15 Noeno okowata,nane kotumao iwaing niye eno pugarinena. Ayeroyana iwo ninae mene ge awiya awang sao ine tengoko yarineya. Nupema puro wosao ine teng okoyarineya ara. 16 Ai-amono mamonone metamaninumonone didikaing aune otao mani awong demaniye iwora waweng pugarineya. Ayero yaya ninae-ina atu ena awiya daya mamagayari neya. 17 Emodaigairo mene niye eno tini kapao pumarineya.Awiya noeno okowata, yazo nana awiya ninae-inaatu mitiya. 18 Arata na niye soremana giti ai ninaezo oko usero wosariniya. 19 Niye tau-tataware yeronete nao me pumarineya.

Yesu nung Yerusalem meko yari nena auna ge sena.Mt 24:15-21; Mk 13:14-19

20 Arata ago gorobo emo buro Yerusalem zimarinaya giro eyero garineya era: napo baina dero beza-ora be awiya kasa yetiya. 21 Be auna atu emo baunoYudaya tawingna mitarineya amimene awang yerosungno baung diri naese. Emo bauno Yerusalemmokora mitarineya amimene napo doro sungnobabaese. Emo bauno ena goma bautara mitarineyaamimene napo mokora oko towaese. 22 Noenookowata, be aune Tuwa Bayau mene abena nunamekopugariniya. Ayero yai ge gaewa awiya apakaname yariniya. 23 Oiye, bauno mesare ta bauno maniwuire. Awong yanakana sumao ine teng oko, arare

na awong eno yo apunena. Noeno okowata, beaunemouyao bainakama tawing euna kasa yariniya.Nupema Tuwa Bayaura tini kapao baina amimeneemo bauno dubu euna-una kasa yariniya. 24 Awongawiya gorobo emo mene puro iwi mene daya ma-magayarineya. Nupema gorobo emo mene sanirobunero puro emo dubu sero auna-una babaya souburo nunae yarineya. Ora napo Yerusalem awiya zoemo Yuda oko mene puro patiro gera-gaira nasaninaya be nunae besugai aune duwarineya.

Ago Emora Mani mene kapetegairo bumariniya.Mt 24:29-31; Mk 13:24-27

25 Tani ena inona atuta, warira atuta, arasaraatu kasa yarineya. Nupema tawingna atu witobainakama iropuro bezinai emo bauno dubu seromene nigiro awang nasani kotung-katung yarineya.26 Ora putoung uritira mitowa amimene iparineya.Ayero yaya emo bauno mene nona tawingna atukasa niya awiya awang nasani kotumao aung yaidoparineya. 27 Ayero yaya na Emora Mani meneputoungne waegao bainane bereze zora wosiro bu-tunana emo bauno mene garineya. 28 Ago nonaawiya kasa yari zanai giro niye apakana dopero ditiika yepu. Noeno okowata, be awiya Tuwa Bayaumene nupema kapetegairo buro niye pumaora beawiya nugu yetiya.”

I fik mene Yesu kasa yaora be awiya gipiniya.Mt 24:32-35; Mk 13:28-31

29Yesu ayero sero ge pungyao zo awong eno eyerosena, “Niye i fik arita i ena auna tani kotungnosusuwa zo gipu. 30Bowang nuna botu kasayero dangiwaing ditarineya be aune niye giro, ‘O, warira bekasa yariniya,’ ayero sinowa. 31 Deka ayero tanikasa yari ni sesena awiya kasa yai aune niye eyerosepu: ‘O, Tuwa Bayau nata Tuwa yariniya auna bekasa niya.’ 32 Na ge me memoko niye eno sane.Emo bauno yeme tawingna etu neya amimene okomagayero aung yao naya aune nona awiya apakanakasa yariniya. 33 Ago uritire tawingne disero aungyarineyato, arata ge nana mene zo oko disero aungyariniya.

Diya yero baingtanenese.34 Niye nona yanakana mininasani ou tauyao

miniro dau nasani taungna nona eno dubo-dubonasani naya be baina mene niye mena wao menedaine yoiye sero, niye nika niyetope diya yerobaingtipu. 35 Be baina awiya emo bauno tawingsero sero nowa auna-una kasa yariniya. 36 Niyetani apakana kasa yariniya aunamokora atu tauyeronete na Emora Mani auna benaungna dopari seroetutinasani isa sinasani neupu.” Ayero sena arauwa.

37 Yesu mene warire emo bauno ibu bainanaatu gipinasani nauna, arata pingne nung doro dirizo yazo Oliwa auna baungno awiro nasani nauna.38 Iya gatinaunu emo bauno witaomene ibumokoraatu ge sai nigari sero nuna-una atu augairo nasaninauwa.

22Yudas nung Yesu emo gitau yaora waweng pugari

sero baungno ge diwa tauyena.Mt 26:1-5, 14-16; Mk 14:1-2, 10-11; Yo 11:45-53

Page 94: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 22:1 91 LUK 22:351 Oregao be baina zo ame yis aung mininasani

nauwa auna iya zo yazo nunaMagayaomene awongDaigaina oregao be awiya kasa yari nenu 2 pirisababuzere sao tauyao ge gipao emore awong emobauno awang nasani Yesu opene daora nagibo kauyewa. 3Kau newa Sanda mene Yudasra-una mokoratoina. Yudas yazo nuna zo Iskeriot asinasani nauwa,nung buro-mani 12 auna zo. 4 Nung amimenebaungno pirisa babuzere ibu bainana polis aunadiya enane dema au dekaongna gairo nung Yesukeregairo wawong nunae-una pugai pumaese sena.5 Ayero senu awong nigiro yawa yawa nasani nungeno moni ena pugari sewa tauyena. 6 Ayero serosewa nung ge nunae nigiro “Teng yetiya. Ayeroyarinena,” asero nung eyero kotungna, “Emo baunoaung Yesu nata nai aune keregari nena.” Ayerokotupunasani Yesu keregairo wawong nunae-unapugari nagibo tamaora buro yena.

Yesura buro-mani etobe awongto bonene minaoranona sosewato.

Mt 26:17-25; Mk 14:12-21; Yo 13:21-307 Oregao be ame yis aung auna be kasa yena.

Be aune awong wo sipsip mani daese sao mitauna.8 Arare Yesu nung mani etobe Petoroto Yohaneiyengtiti nasani eyero sena, “Nito baungno amenaname soseputo buro minanene.” 9 Ayero senuawongto eyero sewato, “Ning masi nauna atu nonasosanetose kotupunesi?” 10 Ayero sewato nungeyero sena, “Nito nigiputo. Nito napo mokorabaungno emo zo ou au baina zora diungno purobutunete nito nagibe atu tamariniya. Nito emoawiya ago yero baungno garo zora towai giro nitogaro deka auna toiro 11 garora maung atata yeroeyero seputo, ‘Nae gipao emo nanae aune garomoko nauna atu Magayao mene awong Daigainaauna bonene minarinenine?’ 12 Ayero sayato nunggaro moko baina zo ika tame atu mitiya awiya nitoeno gipariniya. Garo moko awiya masi zuwao au-tao sosao matu mitiya, awiya gipai giro atu nitobonene minaora nona kora yeputo.” 13 Ayero senuawongto baungno Yesu mene sena deka ayero yerotaungno aune Magayao mene awong Daigaina aunaana-bonene minaora nona sosewato arauwa.

Yesu buro-mani eno bonene pugaina.Mt 26:26-30; Mk 14:22-26; 1Ko 11:23-25

14Minaora benuguyenuYesunungnonaminaoramasi auna baungno aposolore dema adumuwa ara.15 Ayero yero nung awong eno eyero sena, “Nayaya oko tamaore bonene ewiya niye aune demaminanese moko nana eo niya. 16 Na memoko niyeeno sana nigipu. Na bonene nupema oko minar-inena. Bonene me Tuwa Bayau nata Tuwa yeronariniya auna napora atu kasa yariniya awiya mi-narinena.” 17 Ayero sero nung awang ou wainne zopuro Tuwa Bayau eno dange sero aune eyero sena,“Niye awang ou wainne ewiya puro teng minipu.18 Na niye eno sinena. Yeme euneta ago na ouwain nupema oko minarinena. Be Tuwa Bayau nataTuwa yariniya auna be kasa yai aune nupema mi-narinena.” 19Ayero sero aune nung poro puro TuwaBayau eno dange sero eegairo buro-mani nuna eno

pugatinasani eyero sena, “Puro minipu. Ewiya goinana. [Na niye soremaise pugatinena. Ago niye nakotupunasani eyero mininasani neupu.” 20 Ayerosenu nonaminiro aung yewa aune awang ouwainnezo puro deka ayero nasani eyero sena, “Ou wainewiya yu nana. Yu nana ewiya niye eno yasagati-nena.* Yu amimene Tuwa Bayau aune tairo naoauna ge seka awiya inai tauyari niya.] 21 Aratagosineya: emo na puro pu iwora waweng gariniyaamimene na aune dema nona minaora masira etumitiya. 22NaEmoraManimenemagayaonanaTuwaBayaumene senumitoiya auna teng magayarinena,arata emo na keregariniya nung awiya, oiye, abenanuna nono yao pumariniye?” 23 Nung ayero senugiro awong nuka nuyetope atata wina-ye nasanieyero sewa, “Naname-una awe mene yariniye?”

Buro mani awong ge mene wina-de yero awe menegitau yao emo nunae yero nariniye, ayero sewa.

24 Buro-mani awong ge mene wina-de nasanieyero sewa, “Awe mene gitau yao emo nanameyero nariniye?” 25 Ayero sewa nung eyero sena,“Tawingna emo tuwa mene emo bauno awongsouyaese sinowa. Nupema emo putoung bainaneamimene emo wosao mene awong bayao emo ayerosaese sinowa. 26 Arata niye ayero oko yarineya.Aung ara. Emo ninae-ina atu baina ninae yariniyaamimene wosao ine yero naise. Gitau yao emoninae mene soumani ine yero naise. 27 Niye sepu.Awe mene baina niye, — adungno nona mininasanimitiya amimene baina nita dopero nona pugatiniyaamimene baina niye? Gosineya, nona mininasanimitiya amimene baina niya. Arata nane menezo ninae-una towang atu nasani soumani ine yeronona. 28 Na yaya mokora yero nona niye na okoduwao na aune dema nowa. 29 Mama nana menena nona apakana auna diya baina yero naneseputoung na eno pugaina. Deka ayero na putoungniye eno pugatinena ara. 30 Arare na nata Tuwayero narinena be aune niye na aune dema nonaminarinenane. Niye emo tuwara adumaomasira atuadungno mitasani Isreli emo bauno dubu 12 awiyaawega-ziwega yarineya.” Ayero sena arauwa.

Petoro mene Yesu bewae yarinena auna ge sena.Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Yo 13:36-38

31 Yesu mene Petoro eno yo auno eyero sena, “OSimon, sana nigi. Wuit mozero kowinowa me ewepiti ewe ayero noiya ayao ine Sandamene niye puromozero kowari sero senu Tuwa Bayau mene nigina.32 Arata na ning eno isa yemaoko sesena. Awiyatumo diyao nina besoiye sero isa sesena. Arare agoning nupema kapetegairo otao mani nina inasa tauyarineya.” 33 Ayero senu Petoro mene nung enoeyero sena, “Tuwa, ning bunao gareta magayaorababasa na teng babarinena.” 34 Ayero senu Yesumene eyero sena, “Petoro, na ning enomeba sinena.Nine ping eune kokora ge oko saore ‘Na Yesu okogao’ ayero sasa be etama yariniya.” Ayero senaarauwa.

35 Yesu mene ayero sero aune awong eno eyerosena, “Na gitau niye moni aung zao aung te sogaaung iyengtiwang niye baungno nona kau yewita?”

* 22:20: Yuda emo awong nao amaze yura atu mitiya ayero sero nauwa, arare Yesu mene name eno yu bainakama yangdoro magayariniyaaeno “Yu yasagatinena” ayero sena.

Page 95: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 22:36 92 LUK 22:71

Ayero senu awong eyero sewa, “Aungwa.” 36 Ayerosewa nung nupema awong eno eyero sena, “Oratayeme awiya emo zo nung moni mitiya amimenepuro naise. Arita zao puro noiya amimene dekaayero yaise. Ora emo zo nungwinade yaora iwi aungyai giro taungwori nuna pugaise zuma gayaya nungnupema winade yaora iwi zo zuma gaero pumae.37 Na niye eno sinena era: Ge gayao eyero mitiyaamimene nana-una atu me yaise sao mitiya. Geawiya eyao era,Awong nung gigiwa sao tauyao ge dao emo ine

yena.”38Ayero senu awong eyero sewa, “O Tuwa, gi. Nae

winade yaora iwi etobe mitiya era.” Ayero sewanung awong eno eyero sena, “Nona aeno oko sinena.Dopu!” Ayero sena arauwa.

Yesu Gesemani i bure atu isa buro yena.Mt 26:36-46; Mk 14:32-42

39 Yesu nung Oliwa diri ozaung-zaung bautu-nasani nauna, arare be aune nung napo doro atubauna. Baunu buro-mani awong nung ago yerobamuwa. 40 Nung agewa auna kasa yero awongeno eyero sena, “Etegao ninae-ina kasa yaniya,isa sepu.” 41 Ayero sero nung awong doro dabasaingtoka eyare augatinonane baungno zuzunoiyaayero baungno boma gaero isa sinasani eyero sena,42 “Mama, ning yaya nana-una butuniya awiyagazari yero giro gaze. Arata ning ara tamao nana-una okowata, ara tamaonina-una teng ye.” 43 [Ayerosenu uritira angelo zo mene wosiro nung ininutauyena. 44 Yesu nung dubo gagausenu isa tauyerosinenu wiri nuna yu ine yero buro wosi tawingnayena.] 45 Nung isa sinete iropuro buro-mani nuna-una baungno awong dubominao taungnomou yeroauriti awinewa gigina. 46 Giro uwero awong enoeyero sena, “Niye nono yero auriti awinei? Niyeiropungpu isa sae. Naya etegao mene buro niyetamaniya.”

Yudas nung Yesu iwo emora waweng pugaina.Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Yo 18:3-12

47 Yesu nung ge ayero sinasani mitinu emo dububaina mene nuna-una bumuwa. Emo yazo nunaYudas, nung awiya buro-mani 12 auna zo, nungamimene gitau yenu bumuwa. Nung Yesu toko yarisero nuna-una nugu baungna. 48 Ayero yenu Yesumene eyero sena, “Yudas, ning nono yero na EmoraMani toko yao nina mene keregairo gorobo emoeno pugari sero nesi?” 49 Ayero senu buro-maniYesu aune dema mitiwa awong amimene nona kasayarinena awiya giro eyero sewa, “Tuwa, ning naeiwi mene awong danenese kotupunesita?” 50 Ayerosinewa nunae-una zo mene iropuro pirisa bainanasoumani awiya dari yero dawong wawong meraawiya kesena. 51 Ayero yenu Yesu nung awiya giroeyero sena, “Tani awiya yeme yangdo.” Ayero seronungwawong pu daweng gainu iwaing yena. 52Yesunung pirisa babuzere ibu bainana polis auna diyaenane awong nung iniro pumari sero bumuwa giroawong eno eyero sena, “Niye iwire ami dawangnepuro butuneya, awiya gorobo emo zo puro bunaribaine neya. 53 Be giti awiya na niye aune dema ibubainana atu yero nona niye atu noeno na oko pumao

yero nowi? Arata yeme ewiya niye aune mumenamaung aune auna be arauwa.”

Petoro mene Yesu bewae yena.Mt 26:57-58, 69-75; Mk 14:53-54, 66-72; Yo 18:12-18, 25-

2754 Ge ayero senu nung saniro puro pirisa baina

auna-una garomokora bamuwa. Arata Petoromenezo ake akenasani nung ago yero bauna ara. 55Awonggaro auna goma mokora toiwa ena mene iyao eroaune adungno ainasani mitiwa Petoro nung awongaune dema adungno mitina ara. 56Atu mitinu aunesou baunodi zomene Petoro iyao nugu atu adungnomitinu giginu kasa yenu giro nung anuwing nasanieyero sena, “Emo ewiya nung Yesu aune demanoiya.” 57 Ayero sena, arata Petoro mene bewaenasani eyero sena, “Bauno, na nung awiya okogosinena.” 58 Ayero senu nimoi oko yao nupemazo mene buro nung giro eyero sena, “Ning demaemo auna buro-mani zo.” Ayero senu Petoro meneeyero sena, “Otao, na aung ara.” 59 Ago aua zoaung yenu aune nupema zo mene be tauyero eyerosena, “Meba nibamu ara. Emo ewiya kara nungaune dema noiya. Nung Galilaya emo zo.” 60 Ayerosenu Petoro mene eyero sena, “Otao, ge nina sinesaawiya na oko gosinena ara.” Ayero sinenu kokora gesena. 61 Ayero yenu Tuwa mene kapetegairo diti yePetorora-una yena. Ayero yenu Petoro nung Tuwamene ping aune ge gitau nung eno eyero sena awiyakotuna, “Nine ping eune kokora ge oko saore gitau‘Na Yesu oko gao’ ayero sasa be etama yariniya.”62 Petoro ge awiya kotungno kasa daung yero zibainakama sena arauwa.

Awong Yesu giro sero izinasani dewa.Mt 26:67-68; Mk 14:65

63EmoYesu iniro puromitiwa amimenenunggirosero izinasani dewa. 64Ayeronasanimobemeneditimoko nuna worero sikigairo diro nung atata yeroeyero sewa, “Ning porofeteme yai giro se, emo ningdeduniya auna yazo aweni?” 65Ayero sero awong gemeko ena susuuno nung eno sinasani nung giro seroizewa arauwa.

Awong Yesu emo gitau yaora benaungna atu gerapugaiwa.

Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Yo 18:19-2466 Iya gainu Yuda emora gitau yaore pirisa

babuzere sao tauyao ge gipao emore amimene audekaongna gairo sewa emo Yesu puro augaora ba-muwa aune nung eno eyero sewa, 67 “Ning ge se.Ning Yuda emora Sorao Emo Kristota aung ing?”Ayero sewa nung eyero sena, “Na niye eno sari-nena, arata niye gaya oko me yariniya. 68 Nupemana ge enana niye atata yarinena, awiya niye genana abena oko sarineya. 69 Ora be baina babari-nenane awiya na Emora Mani mene Tuwa Bayauputoungne auna wawongmera atu adungnomitari-nena.” 70 Ayero senu awong eyero sewa, “Ararening nitope Tuwa Bayaura Mani ing?” Ayero sewanung eyero sena, “Yore, na era. Arare nika niyetopesineya.” 71 Ayero senu awong wina-se yero eyerosewa, “Name ge nomaze nupema nigarinenine? Benuna mene Tuwa Bayaura yazo dena-betena yetinigenane meko yetiya ara.” Ayero sewa arauwa.

Page 96: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 23:1 93 LUK 23:3323

Awong Yesu puro baungno Pilatora benaungna atugera pugaiwa.

Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Yo 18:28-381 Ayero sero awong apakana iropuro nung puro

baungno Pilatora-una pugaiwa. 2 Atu zayero genuna sero eyero sewa, “Emo amimene nae Yudaemo mene Roma emore winade yanenese dubonanae uwinawe doti susuwa nuna taungno nungpuro butunenane. Nung nae emo tuwa Sisa enotakis moni pugao awang sinoiya. Nung nutope emotuwa nanae yazo Kristo ayero sinoiya.” 3 Ayerosewa Pilato mene nung atata yero sena, “Ning Yudaemora emo tuwa ing?” Ayero senu nung Pilatorage abena sinasani eyero sena, “Yore. Sinesa ara.”4 Ayero senu giro Pilato nupema kapetegairo emogitau yao arita emo bauno dubu baina aeno eyerosena, “Na susuwa nouna emo ewiya gera pugari-neni? Na pasena nuna zo oko tamena.” 5 Ayerosena, arata awong be tauyero ge eyero sewa, “Nungnae Roma emore winade yanenese dubo uwinoige nuna amimene Yudaya tawing teng yero noiya.Nung Galilaya tawingna atu zayero butunawe kasaye napo euna gairo deka ayero niya.”

AwongYesuHerodera benaungna atu gera pugaiwa.6Ayero sewa Pilato mene nigiro awong atata yero

sena, “Emo ewiya Galilaya emota?” 7 Ayero atatayenu sewa nung Yesura susuwa eyero gigina: nungtawing agewa Herode mene diya yero nasani naunaauna mani zo. Be awiya Herode nung Yerusalemnape atu mitauna, arare Pilato mene senu awongYesu puro Herodera-una bamuwa 8 Herode nungYesu giro yawa yawa yena. Noeno okowata, nunggitau bowi ge nuna nigiro nung gari kotupu nasaninauna. Nung Yesu mene tani putoungne zo yaigari sinasani nauna. 9 Arare Herode nung atatayerota yero ayena, arata Yesu mene ge zo nung enoabena oko sao yena. 10Ayenu pirisa babuze aune saotauyao ge gipao emo awong amimene nunato-unanugu atu doperomitasani be tau-tataware yeroYesugera pugaiwa. 11 Anewa Herode gorobo emo nunaaune awongnungpurowowosinasani giro sero izeroyewa. Izinasanimo owe iwao zo puro nuna tame atuwosogaiwa punu Herode nupema senu awong nungpuro Pilatora-ina bamuwa ara. 12 Gitau HerodetoPilato awongto iwo wina-ye nasani nauwato, aratawari be aune awiya awongto otao yewato arauwa.

Pilato nung Yesu i pasaora daese sena.Mt 27:15-26; Mk 15:6-15; Yo 18:39–19:16

13 Pilato nung pirisa babuze diyare emo baunoneyau senu buro augaiwa 14 awong eno eyero sena,“Niye emo ewiya puro nana-una buro nung emobauno winade yaese dubo uwinoiya ayero seseyagiro na benaung ninae-ina etu susuwa nuna garisero atata yetena. Arata niye ge nora sero emoewiya gera pugatinei? Na pasena nuna zo za ni-bamu oko tamena. Aung ara. 15 Herode nungdema ayero yero giro nupema pugai naname-unabumiya. Arare sana nigipu. Pasena nung daya

magayaine yao awiya oko gosinena. 16Arare na sananung waung mene wezero dero besaya babariniya.”Ayero sena ara. 17 Arata tani eyao ine yero nasaninauwa. Magayao mene awong Daigaina auna iyaoregao be kasa naunu Pilato mene aratamao nunae-una mani zo besinaunu nunae-una baungno nasaninauna. 18 Arare Pilato ge ayero senu giro emobaunodububaina amimene teng-tetemogirara serobe kerero wawa sinasani eyero sewa, “Emo awiyadepu magayai Barabas besaya kasa yero nanae-unabumae.” 19 Barabas nung gitau napo mokora atuwinade zo diya emore nete mani zo denumagayenugiro nung bunao gare pugaiwa mitauna. 20 Pilatomene Yesu besari sero awong eno ge nupema sena,21 arata awong nupema wawa sero eyero sewa,“Nung i pasaora depu! Nung i pasaora depu!”22 Ayero sewa nung nupema awong eno senu beetama yena, “Noeno ayero sinei? Nung pasena noyeni? Na pasena nuna meko nung daya magayaineyao awiya kau nena. Arare na sana nung waungmene wezero dero duwaya babariniya.” 23 Ayerosena, arata awong be kerero nung i pasaora atu ma-gayaise wawa sewa. Ayero sewa wawa nunae menePilatora ge puro wosina. 24 Ayenu giro Pilato menege nunae nigiro ge awiya tauyaise sena. 25 Emozo gitau winade diyare nete mani denu magayenunung bunao gare pugaiwa mitasani nauna, nungawiya emo bauno mene pumari sewa giro Pilatomene besenu baungna. Ora Yesu awiya emo baunomenenungmagayaise sewagiro Pilatomene goroboemora waweng pugaina arauwa.

Awong Yesu i pasaora dewa.Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Yo 19:17-27

26Awong Yesu puro bautunete emo zo nagibe atutamuwa. Emo awiya yazo nuna Simon. Nung Sairininapora. Nung buro napo baina auna atu towarisero butunenu awong nung saniro i pasao puronuna-una apapara pugaiwa diungno Yesu ago yerobaungna ara. 27 Emo bauno dubu baina awong nungago yero bautunewa mani bauno witao mene nungeno zire-buware nasani dubo minaore bamuwa.28 Anewa Yesu nung kapetegairo awong eno eyerosena, “O Yerusalem mani bauno, niye na eno zi okosepu. Niye nika niyetope aritamani awiso ninae enozi sepu. 29Sana nigipu. Ago be kasa yariniya be auneniye dubo mininasani eyero sarineya, ‘Bauno wa-gaung dopaota bauno mani aming oko gayao nowaamimene* yawa yawa yaese.’ 30Be aune emo baunomene diri eno eyero sarineya, ‘Niye dure nanaetame gaipu.’ Nupema diri mamanikaka eno eyerosarineya, ‘Niye wosipu nae worae.’ 31 Iwo mene nai mesa yao ine awiya puro iyaora pugatineya, arareago awong niye i soyao ine awiya iyaora pugari yayaniye nono yarinei?” Ayero sena arauwa.

32 Awong pasena mani etobe Yesu aune demadaya magayaetose puro bamuwa ara. 33 Awongbaungno soma zo yazo Ziyo Atora Wetu, auna kasayero Yesu i pasaora dewa ara. Ayero yero pasenamani etobe dema dero Yesura-una zo enaba zo

* 23:29: Baunowagaung dopao. Yesumene baunowagaung dopao nete yawa yawa yarineya ayero sena, auna susuwa eyao era: Ago iwomenekasa yero Yuda emo bauno dero gera-gaira naya aune bauno wagaung dopao mene mani eno dubo oko minarineya, noeno oko, awong maniaung. Ora bauno ena mani awisore amimene dubo minao bainakama tamarineya, noeno okowata, mani awiso nunae magayarineya.

Page 97: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 23:34 94 LUK 24:13enaba ayero pugaiwa ara. 34Ayero yewa Yesu meneeyero sena, “O Mama, awong susuwa nana okogao nasani tani ewiya neyare ning pasena nunaeyangdo.” Ayero sena ara.

Awong Yesu dero aune taung wori nuna awiyabono yero pumari kotungno ge tuwao zo yazonuna laki ayewa. 35 Emo bauno awong doperoanuwing nasani mitiwa ara. Ora diya sao menezo awong nung maze izinasani eyero sewa, “Nunggitau emo ena soreuno kora yero nasani nauna,arare Tuwa Bayau nung punu Tuwa naname Kristome yero nasani giro nung nuka nutope soremaise.”36 Gorobo emo dema nung izewa. Awong nuna-una nugu buro ou dokowang yao nung eno pugairo37 eyero sewa, “Ning Yuda emora emo tuwa yeronasani giro ning nika nitope soreung.” 38 Owe zonuna-una ziyo gomina atu eyero gaewa, “Emo ewiyaYuda emora emo tuwa.” 39 Pasena mani etobeawongto dema dewa auna zo mene Yesu izinasanieyero sena, “Ning Sorao Emonanae Kristo asineyarening nika nitope sorepunasani nato dema soreung.”40 Ayero senu pasena mani zo mene ge awiya ni-giro nung gona nasani eyero sena, “Ning TuwaBayau awang nesita? Name magayanenese deteya.41Arata awong nao deteya awiya tani iwaing. Noenookowata, nao tanimeko gitau yewangno auna abenatapunenano ara. Arata emo emimene zo nung gitautanimeko zo oko yena ara.” 42Ayero sero aune eyerosena, “Yesu, ning ago emo tuwa yero nete kasa yerona kotung.” 43 Ayero senu Yesu mene eyero sena,“Na ge me ning eno sinena. Be yeme eune ning naaune dema napo iwaing Paradais auna mitarinesa.”Ayero sena arauwa.

Yesu magayena.Mt 27:45-56; Mk 15:33-41; Yo 19:28-30

44-45 Arare wari diti 12 kilok yenu warira waegaoaung yenu mume baina kasa yero tawing teng yeromitinu 3 kilok yena ara. Ayero yenu Tuwa Bayauraibu bainana mo bainakama† kimegao awiya kererodao etobe yena. 46 Anenu Yesu be kerero wawasinasani eyero sena, “Mama, ititi nana wawongnina-una pugatinena.” Ayero senu oweno nunaaung yenu magayena ara. 47 Gorobo emora diyamene tani awiya giro Tuwa Bayaura yazo de ikagatinasani eyero sena, “Ge me nibamu, emo ewiyanung meba pasena aung.” Ayero sena ara. 48 Oraemo bauno dubu baina buro mitiwa amimene taniapakana kasa yena awiya giro aung yero awongdubo mininasani nupema kapetegairo bamuwa ara.49 Arata Yesura otao mani aune mani bauno awongnung ago yero Galilaya atu bumuwa amimeneakepari yero dopero mitasani tani kasa yena awiyagiro aung yewa arauwa.

Awong Yesura aingso puro pu daba uma zora gaiwa.Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Yo 19:38-42

50 Emo zo nasani nauna yazo nuna Yosefe. NungYuda emora napo yazo Arimatia auna emo. Nungawiya Yuda emora gitau yao dubu auna zo. Nungawiya emo etutero nao, tani iwaing gege nasaninauna. 51 Otao mani nuna mene Yesu gera pu-gairo dari sewa nung giginu meko yenu awong oko

soremao yangduna. Emo amimene Tuwa Bayaunata Tuwa yero nariniya auna be diya nasaninauna. 52 Emo amimene Pilatora-una baungnoYesura taung aingso pumari sena. 53 Senu niginutaung aingso nuna i pasaora atu puromoneyangyaoimoko-kaungkaung mene ewero puro pu daba umazo wamao auna gaina. Gitau emo zora taung aingsoatu oko pugao. 54 Sabat iyara nona kora nasanimitiwa ture itinenu aune nung Yesura taung aingsodaba umana pugainu wari diti 6 kilok yenu Sabatrabe kasa yena. 55 Bauno awong gitau Galilaya atuYesu aune dema bumuwa amimene Yosefe ago yerobaungno biriti awiya gigiwa ara. Ayero nasaniYosefe nung Yesura taung aingso nono nono yeropugaina awiya dema gigiwa. 56Awong giro nupemakapetegairo garo nunae-una baungno ou sereyaouweri enane sosewa. Sosewa Sabat iya kasa yenugiro awong sao tauyao ge dipunasani doro mitiwaarauwa.

24Yesu magayaora atu seka yero iropuna.Mt 28:1-10; Mk 16:1-8; Yo 20:1-10

1 Sande iya gatinenu gora-gara gumorore awongou sereyao gitau sosewa awiya puro biritira ba-muwa ara. 2 Baungno eyero gigiwa: Daba biritiradaba uma be gazao awiya dereme yero baungnodemese atumitinu gigiwa. 3Ayenumitinu giro dabaumana toiwa, arata awong Tuwa Yesura aingso kauyewa. 4Awong aingso kau yero iwawa nasanimitiwaemo etobe taung wori nunato awiya neyangyerowaegatinena amimene nunae-una nugu atu doperomitiwato gigiwa. 5 Bauno awongto giro awang yeroditi wese tawingna yero tawing anuwing newa auneemo etobe amimene awong eno eyero sewato, “Niyenoeno buro emo naore awiyamagayaora masira etukau nei? 6 Nung etu oko mitiya. Nung yemaokoiropumiya. Niye ge gitau Galilaya atu niye eno senaawiya kotungno gipu. 7 Nung niye eno eyero sena,‘Awong na Emora Mani pu pasena emora wawenggarineya. Ayero yaya awong na i pasaora dayamagayarinena. Magayero be etama ayao aung yaiaune nupema seka yero iroparinena.’ Niye enoayero sena.” 8 Emo etobe mene ayero sewato girobauno awong Yesu ge gitau sena awiya kotumuwakasa yena. 9 Ayenu awong biriti doro nupemakapetegairo baungno buro-mani nuna 11 aune emobauno ena eno dema nona kasa yenu gigiwa auna geungwe yewa. 10 Bauno emimene ge awiya aposoloeno sewa: Maria nung Madala napora, Yoana,Yakobora aiMaria, awong aune bauno ena amimenege awiya aposolo eno sewa. 11 Arata aposolo menebaunona ge nigiwa me aung yenu giro yangduwa.12 Arata Petoro mene zo iropuro sungno baungnodaba umana atu utero diti mokora yero mo gegemitinu gigina. Ayero yero nupema kapetegairo garebaungno nona kasa yena auna susuwa kau nasanikotumao nuna gagausena.

Emo etobe Yesu Emeas nagibe atu gigiwato.Mk 16:12-13

13Wari be dekaongka aune nunae-una emo etobeawongto ang yero baungno napomaingkoka zo yazo

† 23:44-45: Soremao Ge zo Matiu 27:51 auna atu mitiya awiya gi.

Page 98: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 24:14 95 LUK 24:52Emeas auna yari bamuwato. Nagibo Yerusalemdorobaungno Emeas yao awiya 11 kilomita. 14 Awongtobautu nasani tani kasa yenu gigiwato auna ungwedidinasani 15 bautunewato Yesu nung nuka nutopekasa nunato-una yero awongto aune demabaungna.16Awongto nung aune dema bautunasani nung gigi-wato oko kasa yena, noeno okowata, Tuwa Bayaumene awongto Yesu saore gowito sero dubora ditiawenato gazena. 17 Aune nung awongto eno eyerosena, “Nito ge ungwe nora yero butuneito?” Ayerosenu awongto dopero dubo mininasani mitiwato18 Aune nunato-una zo yazo nuna Kliopa amimenege abena eyero sena, “Esewa Yerusalem atu augati-nasani nowa amimene tani baina be yeme eunekasa yetiya auna bowi awiya nigitineya. Aunening nata amimene nono yero oko nigao nete auneburo nato atata nesi?” 19 Ayero senu Yesu meneawongto nupema atata yero eyero sena, “Tani no-maze sineito?” Ayero senu awongto nung eno eyerosewato, “Tani awiya Yesu Nasarete napora emoauna-una atu kasa yetiya amaze sinenato. Nungporofete, arare nung tani putoungne yero nasanige putoungne tugata yero nasani Tuwa Bayaurabenaungna o emo baunona benaungna atu noiya.20 Arata pirisa babuze aune emo gitau yao babuzenanae awong amimene nung daya magayaise seronung iwora waweng pugeya awong nung i pasaoradeteyamagayetiya. 21Aratanae eyero kotupunasaninonane. Emo amimene Isreli emo nae iworawaweng atu sorariniya. Awiya gege okowata, deteyamagayeti nenane wari be etama niya. 22 Aratabe yeme eune dubu nanae-una bauno ena menege zo seseya nae nigiro kotumao nanae sisigatiniiwawa nenane. Awiya awong iya gatini gora-garagumorore iropuro biritira baungno 23Yesura aingsooko gigeya. Ayero yero awong nupema tera kapete-gairo ge eyero seseya, ‘Nae angelo gigenane angelomene nung nupema seka yero iropumiya ayeroseseyato.’ 24 Bauno mene ayero seseya giro dubunanae-una emo ena mene iropuro biritira baungnobauno mene ge seseya ayao ine teng gigeya. Aratanung zo oko gigeya.” 25 Ayero sewato giro Yesumene awongto eno ge eyero sena, “Nito kotumaoaung. Ge apakana porofete mene gaewa awiya niyenono yero gao me yaora timara yero nowi? 26 SoraoEmoKristo nung gitau yaya taungno aune ago simaowaegaore nuna pumaise sao mitiya, awiya niye okogao ing?” 27 Yesu mene ayero sero aune ge nunaTuwara gera gaewa mitoiya auna susuwa awiyaawongto eno keregari sero ge Mose aune porofeteapakana amimene gaewa auna atu zayero momo-zimomo yero sena ara. 28 Awong bautunete kasayenapo auna nugu gaiwa aune Yesu nung awongtoyangdoro darama babari sero yenu giro 29 awongtonung sorero eyero sewato, “Wari wowosini pingmena iyariniya. Arare ning nato aune dema mi-taisa.” Ayero sewato giro nung awongto aune demabaungno awenato gare yena. 30 Ayero atu mitasaniawong nona minari nasani newa giro nung amepuro Tuwa Bayau eno dange sero eero awongtoeno pugaina ara. 31 Nung awongto eno ayeroyenu awongto nung gigiwato kasa yenu giro nungmena aungne gaina. 32 Ayero yenu awongto eyerosewato, “Name nagibe atu ang nenane nung nao

eno ge tugata yetiya, nupema gera susuwa nao enokeregaiya, be aune moko nanao mene yo wigagayetiya.” 33 Awongto ge ayero sero iropuro angyero nupemakapetegairoYerusalembamuwato ara.Ayero awongto buro-mani 11 awong otao manienane augairo mitiwa tamuwato ara. 34 Tamuwatoawong awongto eno eyero sewa, “Ge me nibamu.Tuwa nupema iropumiya. Iropuro Simonna-unakasa yeti gigiya.” 35 Ayero sewa awongto nagibeatu ang nasani tani yewa auna ungwe didinasanisewato, “Nung ame eeti aune nato nung gigenatokasa yetiya.” Ayero sewato arauwa.

Yesura buro-mani mene nung gigiwa.Mt 28:16-20; Mk 16:14-18; Yo 20:19-23; Apo 1:6-8

36 Awong ge awiya sinasani mitiwa Yesu nungnuka nutope nunae-una towang daung atu kasayero dopero eyero sena, “Niye dubo iwaingne mi-tiungpu.” 37 Ayero senu awong sopine yero iwaetaayero sero awang yero babari yewa. 38 Ayewagiro nune awong eno eyero sena, “Niye noenoiwawa nasani kotumao ninae sisigati nei? 39 Niyete-wawong nana gipu, na naka natope kasa yeromitena. Wawong ninae mene na iniro gipu. Iwaeawiya taung aingso aung, arata nane mene zotaung aingsore mitena era.” 40 Ayero sero nung te-wawong nuna awong eno gipena. 41 Ayero yenuawong nung giro yawa yawa bainakama yewa, aratanupema iwawa yero ge aung yenu bora-bora yeromitiwa giro nung awong eno eyero sena, “Ninae-una nona ena minao etu mitita?” 42Ayero senu girowo ito gitau igi yewa mitina awiya pugaiwa 43 nungnunae benaungna atu puro minina.

44 Nung ge awong eno eyero sena, “Gitau naniye aune dema nasani eyero sewang, ‘Ge na enogitau gaewa — Mosera sao tauyao ge auna atutaporofetera bukura atuta Sam bukura atu gaewa —ge awiya apakana me yariniya.’ Ayero sewang.”45 Ayero sero nung kotumao nunae ininu tang senuawong be aune Tuwa Bayaura ge gayao auna susuwagigiwa kasa yena ara. 46 Nung awong eno eyerosena, “Tuwa Bayaura ge gayao eyero mitiya. NaSorao Emo ninae Kristo mene yaya taungno mag-ayana wari be etama aung yai aune nupema biri-tira atu iroparinena. 47 Arare niye Yerusalem etuzayero bowi nana keregaya emo bauno dubu serosero amimene nigiro yazo nana yau sinasani dubodarawa yaya aune Tuwa Bayau mene pasena nunaeyangduwariniya. 48 Niye tani apakana gosinowaauna ge keregairo sinasani neupu. 49 Sana nigipu.Oweno Mama nana mene niye eno pugari senaawiya iyengtana wosi ninae-una yariniya. Arataniye napo ewiya oko yangduwae. Niye etu mitayaputoung uritira atu wosi ninae-una yai aune napodoro burora babarineya.” Ayero sena arauwa.

Tuwa Bayau mene Yesu punu witi uritira yena.Mk 16:19-20; Apo 1:9-12

50 Yesu mene ayero sero awong puro baungBetani nape yero nung wawong buyagairo ika-pari yero awong gao yena. 51 Nung awong gaonenu aune Tuwa Bayau mene nung punu nungawong yangdoro witi uritira yena. 52 Ayero yenuawongnungbowi yero yawayawabainakamanasaninupema wesora kapete Yerusalem gairo bamuwa.

Page 99: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

LUK 24:53 96 LUK 24:5353 Atu baungno nasani awong be ozaung-zaung ibubainana atu toiro Tuwa Bayaura yazo de ika gati-nasani nauwa arauwa.

Page 100: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 1:1 97 YOHANE 1:32

BOWI IWAING YOHANE MENEGAENAYohane nung Yesura buro-mani 12 auna zo. Nung

Yesura ungwe ewiya tawing sero sero auna emo baunoeno gaena. Nung susuwa eyao eno sero gaena. Emobaunoapakana amimene Yesu gaya Kristo me yai nung tumodidinasani nao me iwaing tamaese. Arare nung buroYesu mene nasani nauna awiya gege okowata, ungwe-maungwe yero nasani nauna auna ge witao awiya demagaena.

Yesu Tuwa Bayaura ge puro tawing emo yerokasayena.

1 Ge bera* nung nao gege nasani nauna. Gebera nung Tuwa Bayaura benaungna atu nasaninauna. Ge bera nung nutope Tuwa Bayau. 2 Nungawiya gitau susuwara otu Tuwa Bayau aune demanao gege nasani nauna. 3 Ge bera nung TuwaBayaura wawong yero nona apakana yero aungyena. Arare nona kasayena, awiya nung aung nonazo oko kasayena. 4 Nao awiya nuna-una mitauna.Arare nao awiya emora-ina waegairo mitauna ara.5Waegao mene mume waegainu mume mene wae-gao disari kaputena, arata waegatinoiya.†

6 Tuwa Bayau mene emo zo giginu kasayeronasani nauna yazo nuna Yohane. 7 Nung amimenewaegaora bowi sari buna. Emo bauno apakanawaegaora Maung tumo diyaese sero Tuwa Bayaumene senu kasayena ara. 8 Yohane nung nutopewaegaora Maung okowata. Nung waegaora bowigege maze sari buna.

9 Waegao me nung emo bauno apakana awiyawaegao pugatinoiya, amimene be aune tawingnaatu kasayero nasani nauna. 10 Nung tawingna atumitauna. Awiya gege okowata. Tawing dema nuneyena ara. Ayero yena, arata tawingna emo baunoawong nung saore oko giro baingtiwa. 11 Nungtawing nuna-una kasayena, arata dubu nuna menenung gosinasani aune nupema oko gao ine yewa.12 Arata ena mene awong nung otao yewa, onung tumo diwa amimene Tuwa Bayaura maniawiso yaese sero nung yazo nunae mena punaara. 13 Awong emora yura kasa yero Tuwa Bayauramani awiso oko yewa. Awong emora aratamaoraokowata, o emora sao tauyaora okowata, awongTuwa Bayaura putoungna kasa yero mani awisonuna yewa ara. 14 Ge bera nung emo yero kasayeronaname-una towang atu nasani nauna. Ayero yenunae simao waegaore nuna gigiwangne. Nung TuwaBayaura Mani me, arare simao waegaore nuna-unagegemitauna. Naomeremonone awiya dubo nuna-una bebunu puro wosina ara.

15 Susuwa nuna awiya Yohane mene puro daunggairo wawa sero eyero sena, “Na nung aeno eyerosewang, ‘Ago butuniya amimene nung gitau yaonana niya. Noeno okowata, na oko kasayaore nungnasani nauna.’ ” Yohane mene ayero sena ara.

16 Name apakana amimene soremao iwawaingawiya zamena simena nuna-una atu pupunasani

nonane. 17 Tuwa Bayau mene sao tauyao ge nameeno pugari sero Mose eno pugaina ara. ArataTuwa Bayau mene nao mere monone awiya nameeno pugari sero Yesu Kristo eno pugainu purobuna ara. 18 Tuwa Bayau nung emo zo mene okogigina. Aung nibamu arauwa. Arare Mani nunadekaongka nuna-una deungbera mitoiya amimeneMaung nuna name eno keregaina arauwa.

Yohane ge ou zayero suwao emo amimene Yesura gekeregaina.

Mt 3:1-12; Mk 1:7-8; Lu 3:15-1719 Yuda emora gitau yao Yerusalem atu nauwa

amimene pirisa ena wati mugo nunae aune awongawiya iyengtiro sewa baungno Yohane atata yeroeyero sewa, “Ning emo aweni?” 20 Ayero sewaYohane nung susuwa nuna oko pungyao keregairoeyero sena, “Na Sorao emo ninae Kristo okowa.”21Ayero senu awong nupema atata yero eyero sewa,“Aune ning aweni? Ning Kristora aimani Eliya ing?”Ayero sewa nung eyero sena, “Na Eliya okowa.”Ayero senu awong eyero sewa, “Ning porofete diyayero nonane awiya ning ari?” Ayero sewa nungeyero sena, “Aung arauwa.” 22 Ayero senu awongnupema atata yero eyero sewa, “Ora ning aweni?Nae baungno emo babuze nae seseya bumenaneaeno ge no sarinenine? Ning nitope susuwa nina seniganene.” 23 Ayero sewa nung abena eyero sena,“Porofete Yesaya mene ge zo gaena awiya nana-unaatu me niya.Na bowi sao emo eu yanawira atu nasani eyero sero

nona, ‘Tuwara nagibo kora yepu korosae.’ ”Ayero sena arauwa.24 Emo Yohanena-una bumuwa awiya Farisayo

mene iyengtiwa bumuwa ara. 25 Arare awong nungnupema atata yero eyero sewa, “Ning sorao emonanae Kristo oko siya, o Eliya oko siya, porofeteoko siya, sinesa awiya gi. Arare ning nono yeroemo bauno ge ou susunesi?” 26 Ayero sewa Yohanemene abena eyero sena, “Na emo bauno ou gegesusunena ara. Arata ninae-una atu zo kasayeromitiya, niye nung oko gosinowa. 27 Nune nana-ina bautara bumariniya amimene emo bainakama.Na emo wosao nibamu amimene te soga nuna-unaangsi besao ine teng oko yariniya.‡” Ayero sena ara.28 Susuwa awiya napo Betania, ou Yodan enabaramitauna, auna atu kasa yena. Yohane mene atunasani atu emo bauno ge ou susunauna arauwa.

Yohanemene Yesu nung Tuwa Bayaura lama asena.29 Iya gainuYesumeneYohanena-una bautu nenu

nung ake atu giro eyero sena, “Owiya gipu. TuwaBayaura lama mani ara. Nune tawing sero sero emobauno auna pasena nunae diungno magayariniya.30 Na nung aeno eyero sewang, ‘Ago butuniyanung gitau yao nana niya. Noeno okowata na okokasayaore nauna.’ Nung awiya ora. 31 Na natopenung gitau oko gigiwang kasa yena. Arata Isreli emoniye bowi nuna sana nigaese sero na kasa yero ge ouzayewang.”

32 Yohane mene emo eno ge ayero sero aune zoeyero sena, “Owenomene ni audubo ine yero uritiraatu wosiro nuna-una adungno mitinu na gigiwang.

* 1:1: Ge bera awiya Yesu. † 1:5: Waegao awiya Yesu. Mume awiya Sanda dubu nuna aune. ‡ 1:27: Soremao Ge zo Matiu 3:11 aunaatu mitiya awiya gi.

Page 101: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 1:33 98 YOHANE 2:1633 Na gitau nung oko gigiwang kasa yena, arataTuwa Bayau mene na emo bauno ge ou suwanesesero eyero sena, ‘Oweno wosiro nuna-una adungnomitari niya emo amimene ge sai aune emo baunoOweno pumarineya.’ 34Na susuwa nuna giro eyerosinena: Nung Tuwa Bayaura Mani me.” Yohanemene ge ayero sena arauwa.

Yesu mene buro-mani siwongpatige puna.35 Iya gainu Yohane buro-mani nuna etobe

aune amimene dopero mitiwa 36 Yesu butunenugiro Yohane mene eyero sena, “Tuwa Bayauralama ora.” 37 Ayero senu buro-mani nuna etobemene ge awiya nigiro Yesura-una ame bamuwatoara. 38 Bautunewato Yesu mene kapetegairo giroawongto eno eyero sena, “Nito no kauneito?” Ayerosenu awongto eyero sewato, “Rabai, (Ge naname-una, ‘Gipao emo’) ning garo nauna atu mitesi?”39 Ayero sewato Yesu mene eyero sena, “Bungputogaeto.” Ayero senu mani etobe amimene nung agoyero gare witiwato ara. Witiro wari awiya nungaune dema mitete duwato wari wosiro wari diti 4kilok yena ara.

40 Awongto Yohanena ge nigiro Yesu ago yewatoauna zo yazo nuna Anderea. Nung Simon Petororameta. 41Anderea nung tato nuna Simon awiyamenataungno eyero sena, “Nato Yuda emora sorao emoyazo nuna Mesia awiya tamenato.” (Mesia awiyaKristo.) 42 Ayero sero Yesura-una yuno baungnokasa yewato Yesu mene Petoro giro eyero sena,“Yazo nina Simon. Ning Yohanena mani. Aratana yazo nina sekawa Sifas asinena arauwa.” (Genaname-una Daba Domito.) Ayero sena arauwa.

43 Iya gainu Yesu nung Galilaya tawingna babarisero nasani aune Filip giro eyero sena. “Ning naago ye.” Ayero sena ara. 44 Filip nung Besaidanapora. Andereato Petoro awong napo dekaongkaauna ara. 45 Arare Filip mene Nataniel taungnoeyero sena, “Emo zoMosemene sao tauyao gera atuge nuna gaena, arita porofete ena mene deka ayerogaewa, emo awiya tamenane. Nung Yesu Yoseperamani. Nung Nasarete napora arauwa.” 46 Ayerosenu Nataniel mene ge abena eyero sena, “Nonaiwaing zo mene Nasarete nape atu kasa yai tengyarinita?” Ayero senu Filip mene abena eyero sena,“Ayero sinesare bung babanano gase.”

47Ayero senu Nataniel nung Yesura-una baungnuYesu mene giro eyero sena, “Ewiya gipu. Emoewiya Isreli emo me. Ge iwao dubo nuna-una okomitiya.” 48 Ayero senu Nataniel mene Yesu atatayero eyero sena, “Na natu newang gigasi?” Ayerosenu Yesu mene abena eyero sena, “Filip mene ningoko tamaore namena ning i fik susuwara atumitesagigena arauwa.” 49Ayero senu Nataniel mene abenaeyero sena, “Gipao emo, ning Tuwa Bayaura Manime. Ning Isreli emora emo tuwa.” 50 Ayero senuYesu mene abena eyero sena, “Ning i fik susuwaraatu mitesa giro sesena auna eno gege na tumodidinesa? Tani yeme gigesa awiya agewa gege.Ago nona me baina kasa yero babai gosinarinesa.”51 Ayero sero nung eno eyero sena, “Na memokobasane. Niye uriti be gausai Tuwa Bayaura angelodubu mene na Emora Mani auna-una witiro wosiroanaya garineya ara.” Ayero sena arauwa.

2Yesu mene senu ou mene wain yena.

1Wari be etobe aung yenuGalilaya tawingnanapozo yazo Kena auna atu emo mene bauno ataise seroana bonene newa Yesura ai dema mitina. 2 Yesuburo-mani nuna aune awong dema babaese sewagiro baungno augaiwa. 3 Augairo mitasani ou wainminiwa aung yenu giro Yesura ai mene nung enoeyero sena, “Ou wain nunae aung yetiya.” 4 Ayerosenu Yesu mene abena eyero sena, “Na awong sore-manese aeno sinesita? Auna be nana oko bao.”5Ayero senu aune ai nuna mene soumani eno eyerosena, “Yesu mene buro ge nomaze sariniye, amazediungno yepu.” Ayero sena ara.

6 Be aune garo auna atu au babuze 6 mitiwa ara.Yuda emora-una garo sero au ayao ine mitaunuaune awong ewowora tani nasani nonane taungnesainasani nauwa. Au awiya babuze. Au dekaongkaauna ou baketi 10 mene sukupunauwa. 7Arare Yesumene soumani eno eyero sena, “Niye ou dungnoaura yasagaipu bebumae.” Ayero senu soumanimene ou dungno aura yasagaiwa bebumuwa ara.8 Ayero yewa aune nung eyero sena, “Niye ouaura awiya ena dungno bonene maung eno purobaungpu.” Ayero senu giro ou awiya 9 dungnopuro bonene maung eno puro bautunewa ou awiyawain yena ara. Puro bamuwa bonene maung menemininu bera atu mege yena. Ayero yenu nung ouwain awiya natu buna auna susuwa nung oko gao,arata soumani ou dumuwa amimene gigiwa. Ararebonene maung mene emo bauno atitinena awiyayau senu bunu 10 eyero sena, “Nae gitau ou wainme pugatinonane mininowa dubo sisigati noi aune,ou wain zuma wosao awiya ago pugatinonane mini-nowa. Tani nanae ayao mitiya ara. Arata nine menezo ou wain me pungyero ou wain zuma wosao gitaupugesa mineya aune me ago pugatinesa.” Ayerosena ara.

11 Yesu nung Kena napo Galilaya tawingna atutani putoungne nuna naungna awiya gitau atu za-yero yena ara. Ayero yero nung putoung nunakeregainu buro-mani nuna mene tani putoungneawiya giro nung tumo diwa arauwa.

Yesu nung Tuwa Bayaura ibu baina awiya dangayero sena.

Mt 21:12-13; Mk 11:15-19; Lu 19:45-4612 Ataora bonene aung yenu Yesu nung Kena

napo doro baung Kapaneam nape yari nenu ai nunametamaine aune buro-mani nuna amimene nungaune dema bamuwa ara. Baungno atu be daigairooko nauwa. 13 Yuda emora iya dang be zo yazonuna Magayao mene awong Daigaina auna be nuguyenu giro Yesu mene Yerusalem witiro baungna.14 Yerusalem nape kasa yero Tuwa Bayaura ibubaina auna pae zo kasa ewe gao auna baungno atulama aune bulimakao arita ni gumo awiya purobaungno wina-piti nasani newa gigina. Anasanimoni tewo tame pugairo moni wina-piti nasani mi-tiwa 15 giro Yesu mene angsi ena puro tenero auneamimene lama bulimakao aune emore dema tunenubamuwa tewomonine ininu kapetegainumoni wosiduru yena ara. 16 Ayero yero emo ni gumo purodopero mitiwa aeno eyero sena, “Puro baungpu.

Page 102: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 2:17 99 YOHANE 3:26Niye Mama nana-una ibura etu nona wina-piti yayastowa ibu ine yoiye sero awang sinena.” Ayero senaara. 17Yesu nung ayero yenu buro-mani nuna menege zo gayao mitoiya awiya kotumuwa. Ge awiyaeyao era.Ibu nina ewiya eno tini nana kapinoiya.

18 Arare Yuda emo mene Yesu atata yero eyerosewa, “Awe mene sesi tani awiya yetesi? TuwaBayau mene sai yarinesa awiya susuwa awiya pudaung gari sero tani putoungne zo ye ganene.”19 Ayero sewa Yesu mene be nunae-una ge puroabena eyero sena, “Niye ibu ewiya kasaya nane waribe etama gege mena yana nupema dopariniya.”20 Ayero senu awong eyero sewa, “Mamono nanaemene ibu ewiya dawang 46 ayao gapunawe besug-aiwa, awiya nine wari be etama gege yasa dopaisesinesa?” Ayero sewa ara.

21 Arata Yesu nung taung aingso nuna-una geawiya pu ibu bainana gairo sena ara. 22 Arareago nete magayero aune magayaora atu seka yeroiropunu aune buro-mani nuna mene ge awiya ko-tumuwa ara. Ayero kotupunasani Tuwa Bayaurage gayao ena aune ge Yesu mene sena aune awiyagigiwa me yena.

23Yesu Yerusalem atu mitasani iya dang auna atutani putoungne ena yenu emo daigairo mene taniputoungne awiya giro Yesu tumo diwa ara. 24 Yesunung nutope emora moko gosinasani susuwa nunaawong eno oko keregao. 25 Nung emo zora susuwagari sero emo ena oko atata yero nasani nauna.Nung nutope emora kotumao giro baingtiti nasaninauna arauwa.

3Nikodemana ungwe.

1 Emo zo nasani nauna yazo nuna Nikodema.Nung Farisayo zo. Nung Yuda emora gitau yaobainakama yero nasani nauna. 2 Emo amimenepingne Yesura-una baungno eyero sena, “Gipaoemo, nae susuwa nina gosinonane. Ning gipao emome mene Tuwa Bayaura bera bumasa. Ning taniyero nosa awiya emomene Tuwa Bayau aung nasaniyao ine oko mitiya.” 3Ayero senu Yesu mene abenanung eno eyero sena, “Na memokoba sana gi. Zonung kasa yao seka nupema oko kasa yao yariniya,awiya nung Tuwa Bayaura napo gao ine teng oko.”4Ayero senu Nikodemamene abena eyero sena, “Zonung zai yao mene nono yero aune kasa yao sekanupema kasa yariniye? Nung aira tingyana nupematowai aune pumao teng oko yarinita?” 5 Ayerosenu Yesu mene abena eyero sena, “Na memokobasana gi. Zo nung oura ta owenona putoungna okokasa yao yariniya, awiya nung Tuwa Bayaura napebabao ine teng oko yariniya. 6 Zo nung emoramesara kasa yao awiya tawingna taung aingsoredema noiya. Arata zo nung Owenona mesara kasayao awiya Owenone dema noiya. 7 Niye kasayaoseka kasayaese sesena awiya nigiro wawong di okogamase. 8 Bisi nung tebe-tabe supunoi ning bewingnuna gege nigitinosa, arata susuwa natu zayerobutuniye o baungno natu aung niye, awiya ningsusuwa oko gosinosa. Deka ayero zo nung Owenonamesara kasa yao auna susuwa ning oko gosinosa.”9 Ayero senu Nikodema mene abena eyero sena,

“Tani awiya nono yero kasayari niye?” 10 Ayerosenu Yesu mene abena eyero sena, “Ning Isreliemora gipao emomene tani awiya oko gao nosa ing?11 “Na memokoba sane. Nae nona dubora diti menegosinonane, o nona diti moko mene gosinonanedeka awiya sero nonane ara. Ayero yero nonaneniye ge nanae doro nowa ara. 12 Nona tawingnaetu kasa yero noiya awiya sero nona giro nowa meoko yero noiya amimene uritira nona mitiya awiyasana nono yero gaya me yariniye? 13 Emo zo meneuritira witiro nawe oko wosina. Na Emora Maninata uritira atu wosiwang. Nane gege nata uritiranona gosinena. 14 Mose mene gitau eu yanawiraatu kapa puro yi yero puro witiro i pasaora ikogainadeka ayero na Emora Mani i pasaora ikogaese saomitiya. 15 Arare na tumo diyarineya amimene naome iwaing awiya tamarineya.” Ayero sena arauwa.

16 Zo nung Tuwa Bayaura mani tumo diyariniyaamimene magayero mekora babaise okowata, nungnao me iwaing tamaise sero Tuwa Bayau meneemo bauno name eno dubo bayao bainakamanasani Mani nuna dekaongka iyengtinu wosina ara.17 Tuwa Bayaura Mani mene emo gera pugaiseauna okowata, emo soraise sero Tuwa Bayau menesenu wosina ara. 18 Zo nung Tuwa Bayaura Manitumo diyariniya amimene Tuwa Bayaura kotoraatu oko zuwariniya. Zo nung Tuwa Bayaura Manioko tumo diyao yariniya nung amimene kotora atumena zuwetiya ayero yariniya. Noeno okowata,nung Tuwa Bayaura mani dekaongka awiya okotumo diyao yero noiya. 19 Arare kotora atu zuwaoauna susuwa eyero mitiya era. Waegao mene taw-ingna kasa yenu emo awong waegaora babao awangsero mumena katu mitari sewa ara. Awong naonunae meko, arare ayero yewa. 20 Zo nung pasenayero noiya amimene waegao awang noiya. Wae-gao mene pasena nuna-una susuwa keregoiye seroawang nasani nung waegaora oko kasa yariniya.21 Awong ge me nigiro puro nowa amimene wae-gaora kasa yero nowa. Zo nung waegaora kasa yaiwaegao mene buro nuna-una susuwa keregatinaiemo bauno mene giro buro nuna-una me awiyaTuwa Bayaura putoungna atu kasa yero noiya ayerosarineya.

Yohane mene Yesura susuwa keregaina.22 Yesu mene buro-mani nuna punu Yerusalem

doro Yudaya tawing agewara baungno nauwa. Atunasani aune emo ena ge ou suwena. 23 Yohanedema emo bauno ge ou susunasani mitina. Nungtawing zo yazo Ainon, Selim nape ina atu nasani geou suwao buro nasani nauna. Nung tawing aunaatu nasani nauna, noeno okowata, ou baina atumitauna. Arare emo bauno nuna-una butunauwage ou susunauna ara. 24 Yohane nung be auneHerode mene bunao gare oko pugaore atu buronasani nauna.

25 Arare Yuda emo zo aune Yohanena buro-mani awong taung aingso sayaora tani auna gewina-se yewa ara. 26 Ge sinete buro-mani menebaung Yohanena-una yero eyero sewa, “Gipao emo,gitau ning ou Yodan enabara atu nauwasa emoburo ning taunu susuwa nuna nae eno keregairosasa, emo amimene be yeme eune emo bauno ge

Page 103: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 3:27 100 YOHANE 4:25

ou susunasani miti giro apakana nuna-una bau-tuneya.” 27 Ayero sewa Yohane mene eyero sena,”Emo zo nung uritira Maung mene nona nung enooko pugao yai nung nutope nona awiya pao ineteng oko ara. 28Na eyero sinasani niye eno sewanggigiwa, ‘Na Kristo okowa, arata Tuwa Bayau menena pugainu nane nagibo nuna gitau nena.’ 29Emo zobauno atariniya bauno awiya nuna gege ara. Ararenung yawa yawa nai otao nuna mene nugu doperoge nuna nigiro deka ayero dubo iwaing yariniya.Emo bauno mene Yesura-una babeya, arare duboiwaing yaora be nana kasa yetiya.* 30 Nune nadaigairo emo tuwa bainakama nibamu yariniya.Arata nane mene zo nuna wese nibamu yarinena.”Ayero sena arauwa.

31 Ika atu wosina amimene witao naname ara.Zo nung tawingna etu kasa yao amimene tawingeuna, arare nung tawingna ge sinoiya. Arata uri-tira atu wosina amimene name apakana daigairobaina naname yero noiya ara. 32 Nune uritiranona gosinasani nauna awiya name eno keregairosinoiya, arata emo mene ge nuna dotinowa. 33 Zonung Maina ge nigiro puro pu dube gairo noiyaamimene ayero nasani ‘Tuwa Bayau ge me sinoiya’asero noiya. 34 Emo Tuwa Bayau mene senu wosinaamimene Tuwa Bayaura ge sinoiya. Noeno okowata,Tuwa Bayaumene Oweno zere tutupore apana nungeno pugao gege pugatinoiya. 35 Maung nung Maninuna aratapu nasani nona apakana Mani nuna-unawaweng pugainu mitoiya. 36Zo nung Tuwa BayauraMani tumo didinoiya amimene nao me iwaing puronoiya. Arata zo nung Tuwa Bayaura Mani auna gedero noiya amimene nao me iwaing oko gariniya.Emo ayao auna atu Tuwa Bayaura tini kapao menemitao gege mitariniya.

4Yesu Samaria bauno zore ge ungwe yewato.

1Farisayo awong Yesura bowi eyero nigiwa, “Yesunung mani daigairo puro ge ou susuniya, arare emobauno nung ago neya amimene Yohane ago nowaawiya daigatineya.” Ayero nigiwa ara. 2 Arata Yesunung nutope emo zo ge ou oko suwena. Buro-mani nuna mene emo bauno ge ou susunauwa ara.3 Arare Farisayo ge ayero nigiwa giro Yesu meneYudaya tawing doro kapetegairo Galilaya tawingnabaungna ara. 4Nagibo awiya Samaria tawing buserobuwagairo bautunauna.

5Yesumene tawing awiya busero buwagairo bau-tunete Samaria napo zo yazo Saiko auna kasa yenaara. Napo awiya Yakobo mene mani nuna Yosepeeno tawing agewa pugaina auna nugu mitauna ara.6Nupema tawing auna atu Yakobora ou kote wamaozo mitauna. Arare Yesu nung atu kasa yenu wariditi 12 kilok yena ara. Ayenu nung putoung aungyenu giro ou kote wamao auna nugu atu aduna ara.7Adungnomitinu Samaria bauno zo ou dumari serobuna. Bunu Yesu mene giro nung eno eyero sena,“Ou piti minane.” Ayero sena ara. 8 Buro-maninuna awong ma pumari sero nape bamuwa nung

nata mitete bauno eno ou isa senu 9 bauno menenung eno eyero sena, “Ning Yuda emo mene nonoyero Samaria bauno na eno ou isa sinesi?” Ayerosena, noeno okowata Yuda emore Samaria emoreawong kasugairo nasani nauwa, aeno bauno menege awiya sena. 10Ayero senu Yesu mene eyero sena,“Nona Tuwa Bayau mene ning eno pugari siniyaauna susuwa aune nupema na ou eno sinena aunasusuwa dema gasa kasa yatiya, awiya ning ou enona isa sasa nao me iwaing auna ou awiya ning enopugatena.” 11 Ayero senu bauno mene ge abenaeyero sena, “Ou kote ewiya tura daung ware, ningkopu ou dumao aung. Arare nao me iwaingna ouawiya natu pumarinesi? 12 Ewowo naname Yakobonung ou kote ewiya wauna. Ayero yenu nung aunemani awiso nuna aune lama bulimakao aune awongapakana ou ewiya mininasani nauwa. Nung oukote ewiya nae eno diriyegaina. Arata ning Yakobodaigatinesa, ayero sinesita?” 13 Ayero senu Yesumene eyero sena, “Ou ewiya mininowa nupemaouwemena yero noiya. 14Arata ou nane pugarinenaawiya zo mene minai ouwe nupema oko yariniya.Nane ou awiya emo zo eno pugana, dubo nuna-una atu ou diti ine yero gubigubi nasani mitariniya.Ayero nai emo amimene naome iwaing puro nasaninariniya.” 15 Ayero senu bauno mene eyero sena,“Emo, ning ou awiya pugasa miniro ouwe oko nainane. Ayero na ou eno be ozaung-zaung etu bu-tunona awiya duwane.”

16 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Ningbaungno emo nina puro nito dema baeto.” 17Ayerosenu bauno mene ge abena eyero sena, “Na emoaung.” Asenu Yesu mene eyero sena, “Ning emonina aung sisa awiya me sinesa ara. 18 Ning emowawong zo ayero atiro doro nosa. Arare be yemening emo zore nesa, arata nung awiya emo ninaokowa, arare ning ge me sinesa.” 19 Ayero senubauno mene eyero sena, “Emo, na yeme susuwanina gosinena. Ning porofete me. 20 Arare se gane.Kikiyongne nanae awong diri euna* atu augairoTuwa Bayau bowi nasani nauwa, arata Yuda emoniye mene zo Yerusalem nape atu Tuwa Bayau bowinasani nanenese sao mitiya ayero sero nowa.”

21 Ayero senu Yesu mene abena eyero sena,“Bauno, na ge sananigasameyaise. Be zonuguniya.Be awiya kasa yai auneniyeMamabowi yari sero dirieunata Yerusalem nape atu oko yarineya. 22 Niyeawiya oko giro baingtao nasani bowi nowa. Nanaemene zo giro baingtiti nasani bowi nonane. Noenookowata, korayao iwaing yao awiya Yudara-una atugitau kasa yaise sao mitiya. 23 Be zo bariniya, beaune Tuwa Bayaura emo dubu me mene nung bowiyari sero ititire nao mere mene yarineya. Mamanung emo ayao mene nung bowi yaese arataungnoyero noiya. 24 Tuwa Bayau nung taung aingsookowata, nung ititi. Arare niye nung bowi yarisero taung mene okowata, ititire nao mere menenung bowi nasani neupu.” 25 Ayero senu baunoamimene ge abena eyero sena, “Na gosinena, Mesiayazo nuna zo Kristo amimene bariniya. Nung buro

* 3:29: Bauno pumao emo awiya Yesu. Otao nuna awiya Yohane. Bauno awiya Tuwara dubu name ara. * 4:20: Diri euna. Awiya diriyazo Gerasim aeno sena. Samaria emo bauno mene Tuwa Bayau bowi yari sero Yerusalem oko babao. Awong diri Gerasim auna atu gege TuwaBayau bowi yero nasani nauwa. Soremao Ge zo Luka 9:53 auna atu mitiya awiya gi.

Page 104: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 4:26 101 YOHANE 5:8

nona apakana pu daung gariniya.” 26 Ayero senuYesu mene nuna bera puro eyero sena, “Ge sinesaawiya mani zo oko mitiya. Na gege ara. Na ningaune dema ge sinena, naka kerauwa.”

27 Ge ayero sinenu buro-mani kasa yero nungbaunonedemageungwenewato awiya girowawongdi gamuwa ara. Arata susuwa no eno bauno eno gesiniye, o nono yero siniye, ayero sero atata yaoraawiya gigiwa teng oko yenu giro duwa ara. 28Ayeroyewa baunonung kopu ou dumaonuna doro sungnobaungnape yero emobauno eno eyero sena, 29“Niyebungpu. Baungno emo zo gae. Nune nao nana-unasusuwa apakana na eno keregaiya. NungKristo, ta?”30Ayero senu awong kara Yesu gari bamuwa.

31 Awong Yesura-una butunewa buro-mani nunamene Yesu eno eyero sewa, “Gipao emo, ning nonamini.” 32Ayero sewa ge abena eyero sena, “Ma nanamitiya. Awiya niye oko gosineya.” 33 Ayero senuburo-mani nuna mene awong nuka nuyetope wina-se yero eyero sewa, “Awe mene ma puro bumiye?”34 Ayero sewa giro nung eyero sena, “Nung naiyengtinu bumuwang auna be diungno buro nunayero bautunete besugarinena amimene ma nananiya arauwa. 35 Niye nika niyetope eyero seronowa, ‘Ino siwongpatige ayao aung yai aune ma meyariniya.’ Ayero sinowa, arata nane mene zo eyerosinena. Niye diti-dati yero buro gipu. Ma pumaorabe kasa yero mitiya.† 36 Emo zo nung ma puropu dekaongna gao buro yero noiya amimene zumapupunoiya. Nung ma zo nao me iwaingna geraoawiya pu gare gatinoiya. Arare emo ma urao emoarita emo ma pumao emo awongto amimene demayawa yawa yarineyato. 37 Arare ge eyero sinonaneamimene etu me yariniya, ‘Zo mene uraora buronoiya, arata zo mene pumaora buro noiya.’ 38 Maniye oko urao yewa auna me awiya pu gare gaesesesena babarineya. Buro awiya enamene yewa auname niye pupuneya.” Ayero sena ara.

39 Samaria emo bauno daigairo mene baunonage nigiro Yesu tumo diwa ara. Ayero yewa, noenookowata, bauno mene nao nuna-una susuwa awiyaapakana Yesu mene keregainu giro emo bauno enosusuware senu nigiwa. 40 Arare awong Yesura-unaburo Yesu awong aune dema naise yuno puro baungnape yari sewa giro Yesu mene awong aune demawari be etobe nauna ara. 41 Atu ge tugata nasaninenu emobaunodaigairomene genunanigiro nungtumo diwa. 42 Ayero yero bauno eno eyero sewa,“Gitau nae ungwe nina nigiro nung tumo diyenane.Arata yeme ewiyanae be-giti nuna-una atu genigiroeyero sinenane: Nung tawing sero sero auna emobauno auna Korayao Emo me.” Ayero sewa arauwa.

Yesu mene senu mani zora yaya aung yena.43 Yesu nung Samaria emo bauno aune dema

be etobe mitete awong doro Galilaya tawingnabaungna. 44 Yesu nung ge gitau eyero sena, “Poro-fete awong napo nunae-una kasa yero emo yazoreoko yero nowa.” 45 Arare Yesu mene Galilaya taw-ingna baungno kasa yenu Galilaya emo nung giroarugairo yawa yawa yewa. Awiya noeno okowata, be

zore awong baung Yerusalem yero Yuda emora iyadang auna atu buro Yesu mene yena awiya gigiwa.

46 Yesu mene Galilaya tawingna kasa yero Kenanape baungna. Napo auna atu nung gitau senuou mene wain yena. Atu baungnu, Kapaneamnapo auna diya emo baina zo nasani nauna aunamani yaya mouyao puro mitina. 47 Arare “Yesunung Yudaya tawing doro yesese yero bung Galilayatawingna niya” ayero sewa giro diya emo amimenebaung Kena nape yero Yesura-una baungna ara.Baungnomani nunamagayari sero nasani nenu giroYesu yuno puro gare baungnomani nuna kora yaisesena. 48 Ayero senu Yesu mene nung eno eyerosena, “Niye tani putoungne ena aune buro baina enaawiya oko gao yarineya, awiya niye na oko tumodiyarineya.” 49 Ayero senu diya emo mene eyerosena, “O Tuwa, mani nana magayoiye sero, menababasese sinena.” 50 Ayero senu Yesu mene nungeno eyero sena, “Ning teba baung. Mani nina iwaingyetiya arauwa.” Ayero senu diya emo nung Yesurage niginu me yenu giro baungna ara. 51Yesese yerobautu nenu soumani nuna enamene bowi puro buronung taungno eyero sewa, “Mani nina iwaing yeroniya.” 52 Ayero sewa giro mani iwaing yena aunawari diti be awiya gari sero atata yenu sewa, “Sipewari diti towang doperomitesesi aune taung kokoniyao nuna aung yetiya.” 53 Ayero sewa diya emomene susuwa eyero gigina: Be aune Yesu mene nayesese yanese sero eyero sesiya, “Mani nina iwaingyetiya.” Arare diya emo mene susuwa awiya gironung arore awisore Yesu tumo diwa arauwa.

54 Yesu tani yena, awiya nung Yudaya tawingnaatu yesese yero buro Galilaya tawingna kasa yeroaune tani awiya yena, awiya tani putoungne nambatu Galilaya atu yena arauwa.

5Yesu nung Betesida ou ubutura atu emo zo kora

yena.1 Yuda emora iya dang auna be bunu Yesu nung

witiro baung Yerusalem yena ara. 2 Goma napoYerusalem zimao auna towaora be zo yazo nunaLama Towao be. Towao be auna atu ou ubutu zomitauna yazo nuna Yuda gera Betesida. Ou aunadeung bera atu bisi paora garo wawong zo mitauna.3Garo auna emo yayare witao amimene apepegairomitauwa. Emo ena diti guma yao, o ena te amao, oena yu soyao daigairo mene atu mitauwa. [Awongou kapu yai gari diya mitauwa. 4 Atu mitauwa beena Tuwa Bayaura angelo zo mene wosiro ou ubutuawiya dedunaunu kapu naunu yaya emora-una atuzo mene gitau gitau yero wosi oura yero guteroyaya nuna mena aung naunu iwaing yero nasaninauwa.] 5 Arare emo zo nung asama yero mitawedunu dawang 38 aung yena amimene atu mitina.6Yesumene emo awiya giro yaya nuna nimoi-namoimitauna awiya giro nung eno eyero sena, “Ningiwaing yari kotupunesita?” 7Ayero senu emo asamaamimene abena eyero sena, “O emo, ou kapu noiaune awemene nakawawong iniro pumai wosiro ouawiya gutero iwaing yateni? Ena mene na daigairowosi oura yero nowa giro na mitima nona.” 8Ayero

† 4:35: Ma pumaora be. Nung nona minao eno oko, emo bauno eno sena. Awong Tuwara ge nigiro iwaing yaese sero aeno nona minaorapugairo sena.

Page 105: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 5:9 102 YOHANE 5:47

senu Yesu mene nung eno abena eyero sena, “Ningiropuro awao masi nina puro angye.” 9 Ayero senuemo asama awiya taung iwaing yenu nung iropuromasi nuna puro angyena ara. Wari be awiya Yudaemora Sabat iya dang mitiwa ara.

10 Arare Yuda emo mene emo iwaing yena aenoeyero sewa, “Iya be dang euna sao tauyao genanamemitiya awiya ning noeno daigati nasani awao masinina puro nesi?” 11Ayero sewa nung ge abena eyerosena, “Na kora yetiya emo amimene eyero sesiya,‘Masi nina puro angye.’ ” 12Ayero senu awong eyerosewa, “Masi nina puro angye, awiya emo yazo awemene sesiye?” 13Ayero sewa emo senu iwaing yenaamimene Yesura yazo kauyena. Noeno okowata,Yesu nung emo dubu dopero mitiwa auna towangatu saingtiro baungna ara. 14 Ago Yesu mene emoawiya Tuwa Bayaura ibu bainana atu taungno eyerosena, “Ning taung nina iwaing yetiya, arata mouyao zo nina-una kasa yoiye sero, pasena doro neu.”15 Ayero senu nung Yesu giro baingtiro baungnoYuda emo eno eyero sena, “Emo na kora yetiyaawiya yazo nuna Yesu.” Ayero sena arauwa.

16 Yesu nung Sabat iya dang aune buro ayeronasani nauna, arare Yuda emo mene giro nung iwoyewa ara. 17 Ayero yewa Yesu mene eyero sena,“Mamanananungburo yao gegenasani noiya, ararena deka ayero buro nona.” Ayero sena ara. 18 Yesunung Sabat iya dang sisigaina, nupema Tuwa BayaunungMaung nuka nuna asinasani nung Tuwa Bayauine ayero sena. Asenu Yuda emomene gigiwa mekoyenu giro awongnungdari sero nagibo tamari yewa.

Yesu mene name uwai iropanane aune nung kotorazaz yariniya.

19 Ayero sewa Yesu mene abena eyero sena, “Namemokoba sana nigipu. Na Mani mene kotumaonana-una gege buro oko yero nona. Mama nanamene noiya a giro yero nona. Mama mene noigiro na Mani mene deka ayero yero nona. 20Mamanung na Mani nuna ewiya giro ara bainakamatapunoiya, arare buro noiya awiya teng gipinoiya.Arata buro ewiya gege okowata, buro witao enamitiya awiya dema Mani eno gipai giro niye yangkasero wawong di gamarineya ara. 21Mama nung emomagayao uwinoi seka yero nowa deka ayero naManimene aratamao nana-una zota zo awiya uwana sekayarineya ara. 22 Mama nung emo zaz oko noiya.Buro awiya apakana Maina waweng pugaina ara.23 Arare emo awong Mama bowi yero nowa, dekaayero Mani bowi yaese. Zo nung Mani oko bowi yaoyariniya amimene Mama na iyengtina awiya demaoko bowi yao noiya ayero yariniya.

24 Na memokoba sana nigipu. Zo nung ge nananigiti nasani Mama nana na iyengtina auna genigitiniya amimene nao me iwaing yeme eune puroniya. Nung kotora atu oko zuwari niya. Nungtauyero magayao doro naora kasa yero noiya.

25Na memokoba sana nigipu. Be zo kasa yariniya— erawa mena kasa yero mitiya era — be aune ma-magayao mene yaine nowa amimene Tuwa BayauraMani auna ge bewing nigarineya. Ena mene genigiro baingtiro seka yero narineya. 26Mama nungnaora Maung, arare nung na Mani nuna eno naodiriyegainu na naora Maung yero nona. 27Na Mani,na EmoraMani. ArareMamananamene emora koto

auna zaz buro awiya na Mamana bera yanese seroputoung na eno pugaina. 28 Niye ge awiya nigirooko wawong di gamae. Noeno okowata, be zo pugaomitiya awiya kasa yai aune mamagayao biritira atuawinowa amimene wawa nana nigarineya. 29 Ayeronigiro iwaing nasani nauwa amimene iropuro naome iwaing tamarineya. Arata meko yero nasaninauwa amimene zo iropuro koto yero kotora atuzuwarineya ara. 30 Na dubo nana-una buro zoyao ine oko mitiya. Na ge Mama nana-una beraatu nigitinona deka ayero nasani kotora zaz yeronona ara. Ayero nasani kotora zaz buro yana tengyariniya. Noeno okowata, na aratamao nana-unaokowata, nung na senu wosiwang auna aratamaoago yari yero nona ara.

Tuwa Bayaumenemani nuna-una susuwa keregati-noiya.

31Na natope susuwa nana sana teng oko yariniya.32 Susuwa nana awiya zo mene keregatinoiya. Nungsusuwa nana keregati nasani ge me siniya awiyagosinena. 33 Niye seseya buro-mani ninae meneYohanena-una baungno atata yewa nung ge mekeregairo sena ara. 34 Emo zo mene susuwa nanakeregaise awiya oko aratapunena. Niye susuwanana nigaya Tuwa Bayaumene niye sorero pumaisesero niye eno sesena ara. 35 Yohane nung waegaobainakama ine yero nasani niye waegaina. Waegaonuna giro be apungkaka gege yawa yawa nasaninauwa ara. 36 Arata susuwa nana keregatinoiyaamimene nung Yohane ine okowata. Nung witao.Buro Mama mene yanese sena awiya yero nona.Buro amimene susuwa nana eyero keregatinoiya:Mama mene senu wosiwang arauwa. 37 NupemaMama na senu wosiwang amimene susuwa nanakeregatinoiya. Niye be nuna-una ge oko nigao yeronowa. Niye diti moko nuna oko gao yero nowa. 38Genuna dubo ninae-una oko mitoiya. Noeno okowata,niye Mama na senu wosiwang auna ge nigitinowame oko yero noiya. 39Niye eyero sero nowa, ‘TuwaBayaura ge gayao amimene nao me iwaing nameeno pugariniya.’ Ayero sinasani nao me iwaingtamari sero ge gayao zazagati nasani nowa. Gegayao amimene susuwa nana keregatinoiya, 40 arataniye na nao me iwaing niye eno puganese sero naaune dema tayao awang sinowa. 41 Emo mene nabowi yaese oko sinona.

42Na susuwaninae gosinona. Duboninae zoTuwaBayau Mama nana auna-una oko mitoiya. 43 NaMama nana-una ge diungno ninae-una wosiwang,arata niye ge nana doro na oko otao yero nowa.Nete emo zo kotumao nuna-una kasa ninae-unayai aune nung aune dema otao yarineya. 44 Niyeniyetope bowi wina-ye nasani nowa. Arata TuwaBayau nata niye bowi yaise ayero oko sao yero nowaamimene nono yero na tumo diyarinei? 45 Niye naeno eyero oko sepu, ‘Nune name gera pugai ge buroyarinenane.’ Na eno ayero oko sepu. Niye Mosetumo diro yero nowa, arare Mose mene niye gerapugariniya. 46 Mose mene ge gaena, awiya na enogaena ara. Niye ge nuna nigaya me yatiya, awiyaniye ge nana dema nigaya me yatiya. 47 Arata niyeMosera ge gayao awiya nigiwame oko yao yenu girodewa, arare nono yero ge nana nigayame yariniye?”Yesu mene ayero sena arauwa.

Page 106: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 6:1 103 YOHANE 6:416

Yesu mene emo 5,000 aeno ma pugainu miniwa.Mt 14:13-21; Mk 6:30-44; Lu 9:10-17

1 Yesu mene ge awiya senu aung yenu auneGalilaya ou nazi buwagairo baung enabara yenaara. Ou nazi auna yazo zo Taibirias asinowa.*2Buwagairo baungnu emo bauno yayare kora naunuiwaing nauwa awiya ena mene gosinauwa, arareemo bauno dubu bainane mene nung ago yewaarauwa. 3 Ayero yewa Yesu mene buro-mani nunapuro witi diri yero adungno mitiwa ara. 4 Beauna atu Yuda emora iya dang zo yazo nuna Ma-gayao mene awong Daigaina auna be nugu yenaara. 5 Arare Yesu mene emo bauno dubu bainanuna-una butunewa giro Filip atata yero eyero sena,“Ma naina atu puro emo bauno dubu baina aenopuganane minaya teng yariniye?” 6Yesu nung burozo yari kotupunena, arata nungFilip gaero gari atatayero sena ara. 7 Ayero senu Filip mene eyero sena,“500 kina mene ma puro puganane minaya tengoko yarinita, nowa.” 8 Ayero senu buro-mani nunazo Anderea, nung Simon Petorora meta, amimeneeyero sena, 9 “Mani zomenemawawong zore ou woetore puro niya. Arata emo bauno dubu baina, arareteng oko yarinita, nowa.” 10 Ayero senu Yesu meneeyero sena, “Niye sepu emo bauno au dekaongnagairo adumae.” Ayero senu giro awong sewa tawingauna yowangzemitina awiya isiyero adumuwa. Zarenunae awiya emo 5,000 ayao ine amimene adumuwaara.

11 Ayero yewa Yesu mene ma puro Tuwa Bayaueno dange sero emo bauno adungno mitiwa aenobono yena. Ou wo deka ayero yenu teng yena.12 Miniwa teng yenu itoto duwa giro Yesu meneburo-mani nuna eno eyero sena, “Nona itoto mitetemeko yariniya, aeno yangtagaipu.” Ayero sena ara.13 Asenu ma wawong zo miniwa auna itoto awiyayangtagaiwa saka 12 ayao be buna. 14Emomene taniputoungne awiya giro Yesu bowi nasani eyero sewa,“Porofete bainakama zo tawingna etu kasa yaise saoawiya era.” 15Ayero sero Yesu puro emo tuwa nunaepugaya naise sinewa giro nung emo dubu awiyadoro nata witiro baung diri yena arauwa.

Yesu mene ou tame atu ang yena.Mt 14:22-33; Mk 6:45-52

16 Ture inu buro-mani nuna mene ou nazirawosiro

17 Kapaneam nape yesese yero babari serowangna witiro bamuwa ara. Ayero bautunewaping inu Yesu mene nunae-una oko kasa yao yenu18bisi tauyao nibamu bunu kakawa bainakama denu19 awong dawero baung towang yero 5 kilomitaayao newa aune Yesu mene ou tame atu ang yerobaungno wang nunae-una nugu kasa nenu giroawang yewa ara. 20 Awang yewa giro Yesu meneeyero sena, “Awang oko yae. Nane butunenaarauwa.” 21 Ayero senu giro awong yawa yawanasani nung iniwawangnawitinu aune awong napobabari sero newa auna mena kasa yewa arauwa.

Emo bauno Yesu tamari kau yewa.

22 Iya gainu emo bauno ou nazi enabara awinewaamimene eyero sewa, “Pingne wang dekaongkagege miti buro-mani nuna mene Yesu doro awongnata wangna witiro babeya ara.” 23 Ayero sewa,arata wang ena Taibirias nape atu buro kakamoTuwamenema gao yenuminiwa auna bumuwa ara.24 Arare emo bauno mene Yesu buro-mani nunaaune awiya kau nete awong tamari sero wang buromitiwa auna witiro baung Kapaneam nape yewaarauwa.

25 Baung ou enabara yero Yesu kau nete taungnoeyero sewa, “Gipao emo, ning nazi besi?” 26 Ayeroatata yewa Yesu mene eyero sena, “Na memokobasana nigipu. Tani putoungne nona gosinowa aenookowata, ma pugena mineya aeno gege na tamarisero kau neya. 27 Niye ma zo mitima mena aungnoiya aeno okowata, nao me iwaingna ma aunaburo yepu. Na Emora Mani awiya Tuwa BayauMama mene putoung na eno pugainu pumuwang.Arare nao iwaingnama awiya nane niye eno pugari-nena.” 28 Ayero senu awong ge abena eyero sewa,“Nae nono yero Tuwa Bayaura buro yarinenine?”29Ayero sewa nung eyero sena, “Tuwa Bayaura buroeyao era. Na Tuwa Bayau mene senu wosiwangna awiya tumo dipu.” 30 Ayero senu awong geabena eyero sewa, “Ning tani putoungne no yasaganane ge nina me yari niye? 31 Aya ewowo nanaeeu yanawira atu nasani ma yazo mana awiya min-inasani nauwa. Auna ge gayao eyero mitiya era:‘Uritira ma pugati naunu mininauwa.’ ”

Uritira ma auna ge.32 Ayero sewa Yesu mene awong eno eyero sena,

“Na memokoba sana nigipu. Mose nung uritira maniye eno oko pugaina. Mama nana mene uritira mame niye eno pugatinoiya ara. 33 Ma Tuwa Bayaumene pugatinoiya amimene uritira atu wosiro taw-ingna emo bauno niye eno nao tapunoiya.” 34Ayerosenu abena eyero sewa, “O Tuwa, ning ma sinesaawiya be giti nae eno pugairo neu.” 35 Ayero sewaabena eyero sena, “Nao pugaora ma na era. Zonung na aune dema tairo nariniya amimene merioko nariniya. Zo nung na tumo diyariniya amimeneouwe oko yariniya.

36Na sesena gigeya. Niye na gosinowa, arata niyena oko tumo diyao yero nowa. 37 Emo bauno Mamamene na eno pugatinoiya amimene apakana nana-una kasa yarineya. Zo nung nana-una bai na nungoko awang sarinena. 38Uritira atu wosiwang awiyakotumao nana-una okowata, Mamana bera buronuna yari sero wosiwang ara. 39 Nung senu wosi-wang auna aratamao eyao era: Emo bauno dubu naeno pugaina awong awiya sisigairo meko yowi sero,be bainana atu awong uwana apakana iropaese.40 Mama nana-una aratamao awiya eyero mitiyaera: Awong na Mani giro baingtiro tumo diyarineya amimene nao me iwaing pumarineya. Ayeroyaya nane be bainana atu awonguwana iroparineya.Mama nana-una aratamao ayero mitiya arauwa.”Ayero sena arauwa.

Yesu nung nao iwaing auna ma.41 Yesu mene “Ma uritira atu wosina awiya na

ara,” ayero sena. Asenu Yuda emo gigiwa meko* 6:1: Soremao Ge zo Luka 5:1 auna atu mitiya awiya gi.

Page 107: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 6:42 104 YOHANE 7:13yenu giro eyero sewa, 42 “Emo awiya nung Yesu.Nung Yosefera mani arauwa. Name ai maungnenuna gosinenane. Arare noeno nung uritira atuwosinu siya ayero siniye?” 43Ayero sewa Yesumeneeyero sena, “Niye gugumama oko sepu. 44 Zo nungkotumao nuna-una gege nana-una bao auna yanioko mitiya. Mama na senu wosiwang amimenenungwatimariniya, ami zo nung nana-una bariniya.Ayero yai nane be bainana atu uwana seka yeroiropariniya. 45Porofetemene ge zo eyero gaewami-toiya era: ‘Tuwa Bayau nung nutope emo apakanage nuna tugata yariniya.’ Arare zo nung Mamamene ge gipai nigiro kotumao tamariniya amimenenana-una bariniya. 46 Emo awe mene Mama gigine?Aung arauwa. Tuwa Bayaura-una atu wosiwangna dekaongka amimene Mama gigiwang ara. 47 Namemokoba sana nigipu. Zo nung na tumo didi-nasani noiya amimene nao me iwaing awiya puronoiya ara. 48 Naora ma na era. 49 Aya ewowo ninaeeu yanawira atu nasani ma yazo mana mininasaninawe mamagayewa. 50 Arata uritira ma miniro okomagayao nao gege nao awiya na era. 51 Naora mauritira atu wosina awiya na era. Arare zo nung maawiya miniro nao gege nariniya. Goi nana menema niya ara. Arare emo bauno mene nao tamaesepugarinena.”

52 Ayero senu Yuda emo nuka nuyetope wina-se yero eyero sewa, “Nung nono yero goi nunapugaiminanenese siniye?” 53Ayero sewaYesumeneeyero sena, “Na meba sinena. Niye Emora Maniauna goire yure oko minao yarineya, awiya nao medubo ninae-una oko mitariniya. 54 Zo nung goinana aune yu nana aune minariniya amimene naome iwaing tamariniya. Ayero yai nane be bainanaatu nung uwarinena ara. 55 Goi nana mene mame. Yu nana mene ou minao me. 56 Goi nanaaune yu nana aune minariniya amimene na aunedema nariniya. Ayero yai na deka ayero nungaune dema narinena. 57 Mama nung naora Maungamimene na senu wosiwang, arare nao nana awiyaMamana-una tauyao mitoi nona. Arare zo nungna minariniya awiya deka ayero nao nuna nana-una mitai nariniya. 58Uritira ma auna susuwa ayaomitiya ara. Awiya aya ewowo ninae mene miniwa,ayao ine okowata. Awong ma awiya mininasanimamagayewa. Arata zo mene ma ewiya minariniyaamimene nao gege nariniya.” Ayero sena ara.59 Yesu nung Kapaneam nape atu yere ibura atu geawiya awong eno tugata yena arauwa.

Ena mene Yesura ge awang sewa.60Dubu nuna-una enamene ge awiya nigiro eyero

sewa, “Ge awiya nigenane teng oko niya. Ge awiyaawe mene nigai teng yariniye?” 61 Ayero sinasanidubo tu mene gugumama gagumama sinewa Yesumene mena yetine yero giro eyero sena, “Geawiya nigeya meko nita? 62 Arare na Emora Manimene nupema kapetegairo uritirawitana gaya nonoyariniye? 63 Oweno mene nao emo bauno eno pu-gatinoiya. Taungna goi mene oko sorepunoiya. Nage sinona awiya Owenone arita naore ara. 64 Arataniye zo nigiro na tumo oko diyao yero nowa.” Yesu

mene ayero sena. Noeno okowata, nung awong enamene ge nuna nigiro nung tumo oko diyao yarineyaauna benaung nunae gitau otu mena giginu aungyena ara. Arita emo nung keregari nauna auna be-naung demamena giginu aung yena. Aeno ge awiyasena ara. 65 Arare nung ge zo susuuno eyero sena,“Na aeno eyero sinena era. ZonungMamameneokosoremao yai nana-una bao auna yani oko mitiya.”Ayero sena ara. 66 Arare be auna atu dubu nungago nauwa auna ena mene nung aune dema naoawiya bereya yenu nung doro bamuwa ara. 67Ayeroyewa Yesu mene buro-mani 12 atata yero eyerosena, “Niye deka ayero na duwari kotupuneita?”68Ayero senu Simon Petoro mene abena eyero sena,“Tuwa, ning doro zo ana-una babari nenine? Naome iwaing auna ge nina-una mitoiya. 69 Arare naening tumo didinasani eyero gigenane me yetiya:Ning Tuwa Bayaura Mani dang.” 70Ayero senu Yesumene abena eyero sena, “Na niye buro-mani 12yangtagairo pumuwang. Arata ninae-una zo menenono yero Sanda ine yero niye?” 71 Ayero sena,awiya nung Simon Iskeriot auna mani yazo Yudasaeno sena. Nung Yesura buro-mani 12 auna otaozo amimene nawe Yesu keregairo iwora wawengpugaina.

7Yesura metamani mene Yesu oko tumo diyao yewa.

1Yesu mene ayero senu giro Yuda emo ena meneYesu dari sero opene ge diwa tauyenu Yesu menege awiya nigiro giro Yudaya tawing doro Galilayatawingna gege atu buro baungno nasani nauna ara.2 Ayero nenu Yuda emora iya dang zo yazo nunaKoubogara IyaDang* auna benugu yena ara. 3Ayeroyenu metamani nuna mene nung eno eyero sewa,“Ning tawing ewiya doro Yudaya tawingna baungnotani ena yero nosa awiya otu yasa emo bauno ningago yero nowa amimene gae. 4 Zo nung emo bainayari kotupunoiya amimene buro nuna oko puing-noiya. Arare ning buro me iwaing yero nasani girobaungno emo bauno apakana auna benaungna atuye gae.” Ayero sewa ara. 5Metamani nuna mene geayero sewa, noeno okowata, awong nung tumo okodiyao nasani nauwa. 6Ayero sewa Yesumene awongeno eyero sena, “Be nana oko bao. Niye zo be aungburo gege yero nowa teng yero noiya. 7 Emo baunomene niye iwo yao ine teng oko. Arata nane menezo nao nunae meko awiya keregatinona giro na iwoyero nowa. 8Niye augaora baungpu. Nane zo augaoauna oko babari nena. Noeno okowata, be nanaoko kasa yao.” 9Ayero sero nung Galilaya tawingnakaatu mitinu 10 awong gitau bautunewa aune nungnata opene ago baungna ara. 11Ayero yenu iya dangbe nugu yenu Yuda emo babuze amimene nungkau nasani eyero sewa, “Nung natu mitiye?” Ayerosinewa 12aune emodububaina amimene gedaigairosinasani ena mene eyero sewa, “Nung emo iwaing.”Asinewa ena mene eyero sewa, “Aungwa. Nung geiwi nasani emo bauno etegati noiya.” Ayero sewaara. 13 Arata dubu baina mene Yuda emo babuzeawiya awang nasani ge bautara sewa arauwa.

* 7:2: Koubogara Iya Dang. Aya-ewowo nunae mene Mose aune dema eu yanawira atu nasani nauwa auna ge ungwe nuwegowi sero, awongdawang sero ibu-garo yangdoro baungno kouboga sinero Sande dekaongka ayao atu nasani yero nauwa.

Page 108: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 7:14 105 YOHANE 7:52Yesu nung Tuwa Bayaura Bowi Iwaing puro wosina.

14 Iya be dang towang daung yenu Yesu meneTuwa Bayaura ibu bainanamokora toiro emo baunoge tugata yena. 15 Ge tugata nenu Yuda emoragitau yao mene giro wawong di gauno eyero sewa,“Nung nigao garo naname-una oko towao amimenenono yero ge susuware nigine?” 16Ayero sewa Yesumene eyero sena, “Na gera susuwa niye eno tugatayero nona, awiya nana okowata, na senu wosiwangauna arauwa. 17 Niye na kotumao nana-una gegege tugata yero nonita Tuwa Bayaura bera ge tugatayero noni, ayero sinowa. Arata emo zo meneTuwa Bayaura ge dipunasani nariniya amimene nage sinona auna susuwa gariniya. 18 Emo zo nungkotumao nuna-una ge tugata yero noiya amimenetaung nuna puro witari sero noiya. Arata emozo nung buro burora maung auna bowi kasa yaisesinoiya amimene ge iwao aung ge me gege sinoiya.19Mosemene sao tauyao ge gaero niye eno pugaina,arata ninae-una zo mene oko dipunoiya. Ararenoeno na dari sinei?” 20 Ayero senu emo baunoamimene girara sero eyero sewa, “Ning iwae menedubo nina-una miti dau nasani sinesa. Awe menening dari siniye?” 21 Ayero sewa Yesu mene abenaeyero sena, “Na tani putoungne dekaongka yewangniye giro wawong di gauno kotupu nasani mitowaara. 22 Sana nigipu. Mose mene mani emodidininae-una taung aingso agewa kapaese sena. AwiyaMosemeneokowata, aya ewowoninaemene zayewaara. Arare buro awiya yaora be butunoi Sabat iyaauna atu yero nowa. 23Awiya Mosera sao tauyao gedaigowi sero niye Sabat iya auna atu mani emodidininae auna taung aingso kapero nowa. Arata nanemene zo emo zora taung aingso zere tutupore awiyaSabat iya auna atu kora yewang. Aune niye noenona eno tini kapao pupunei? 24 Na pasena yaineyewang asero buro nana meko oko sae. Buro nana-una susuwa giro baingtiro aune buro iwaing tamekoing, awiya sepu.”

25 Ge ayero senu Yerusalemna emo bauno enamene eyero sewa, “Emo dari sinowa awiya era.26 Gipu. Nung awong eno ge benaungna atu paserosiniya, arata awong nung eno ge zo oko sao neya.Pirisa awong nung gosinowa Kristo yero noita?Aungta nowa. 27 Name kasayao nuna gosinenane.Arata Kristo bariniya auna kasa yao awiya zo meneoko gariniya.” Ayero sewa arauwa.

28 Yesu nung Tuwa Bayaura ibu bainana atudopero ge tugata nenu ge awiya sewa nigiro abenaeyero sena, “Niye na gosinowa, nupema kasayaonana-una susuwa gosinowa. Arata na kotumaonana-una oko wosiwang. Nung na senu wosiwangawiya me ara. Niye nung oko gosinowa. 29 Nanuna-una atu wosiwang, nupema nune senu wosi-wang, arare na nung giro baingtitinona.” Ayerosena ara. 30 Ayero senu awong nung bunari sewa,arata be nuna oko bao, arare wawong nuna-unatame pugao awiya mou yero duwa ara. 31 Ayeroyewa emo bauno daigairo mene Yesu tumo diroeyero sewa, “Kristo bariniya awiya emo emimenetani putoungne yero noiya awiya daigairo yarinita?Aungta nowa.” Ayero sewa arauwa.

32 Emo bauno awong ge ayero opene sinewaFarisayo mene nigiro pirisa babuze enane dema

augairo Yesu bunari sero ge sinete gorobo emoiyengtiwa Yesu pari sero bamuwa arauwa.

Yesu nung Maungna-una kapete gari sena.33 Yesu mene eyero sena, “Na be apungka gege

niye aune dema nete nung na senu bumuwangauna-una kapete garinena ara. 34 Ayero yana niyena kauyao buro bainakama yero oko tamari neya.Baungno narinena auna niye babao ine teng okoara.” 35 Ge ayero senu Yuda emo nuka nuyetopege wina-se yero eyero sewa, “Nung natu babai kauyanenese siniye? Yuda emo otao mani naname Griktawingna atu nowa auna-una baungno Grik emo getugata yari sinita? 36 Nung eyero sesiya, ‘Na kauyero oko tamarineya. Nupema babarinena aunaniye babao ine teng oko.’ Noeno ge ayero siniye?”Ayero sewa arauwa.

Ago Oweno bariniya auna ge sena.37 Iya dang awiya besugatinenu Yuda emo awong

augairo mitiwa aune Yesu mene iropuro doperowawa sero eyero sena, “Zo nung ouwe yai giro nana-una buro ou minaise. 38Auna ge gayao zo eyero mi-tiya, ‘Zo nung na tumo diyariniya auna dubora atunaome iwaing auna ou sasa ine bao gege butunasanimitariniya.’ ” Ayero sena ara. 39 Awiya emo nungtumodidinowa amimeneOwenopumarineya amazeayero sena. Yesu mene Owenona ge awiya ourapugairo ge awiya sena. Be auna atu nung uritirawaegaora oko kapetegairo witao yena, arare Owenomene oko wosao yena.

40 Emo bauno awong ge awiya nigiro eyero sewa,“Porofete diya yero nonane nung ara.” 41 Ayerosinewa ena mene zo eyero sewa, “Nung Kristo me.”Ayero sewa ena mene enana ge dero eyero sewa,“Kristo mene Galilaya atu nono yero kasa yariniye?Aungta nowa. 42 Tuwa Bayaura ge gayao zo eyeromitiya era: ‘Kristo nung Dawidira napo susuwaBetelehem atu saisibuna nuna-una towang atu kasayaise sao.’ Ge gayao ayero mitiya.” Ayero sewaarauwa. 43 Emo awong Yesura ge ayero sinasanidubu sero gagausewa ara. 44Ayero nasani ena meneYesu bunari ge sewa, arata nung zo za oko iniwa.

Yesu bunari ge gege sero duwa.45Gorobo emo awong pirisa babuzere Farisayora-

una kapetegairo bamuwa awong atata yero eyerosewa, “Niye noeno nung oko puro bao yetei?”46 Ayero atata yewa gorobo emo mene eyero sewa,“Nung emo ge iwawaing sinowa awiya daigairo geiwaing-kawaing nibamu sesiya aeno nae nung okopumao dotenane.” 47 Ayero sewa Farisayo emomene abena eyero sewa, “Nung niye dema etegaigigeya me yetiya. 48 Simai Farisayore nanae-unaawe mene nung tumo didinoiye? 49 Awiya aungara. Arata emo bauno dubu baina nung ago neyaamimene Mosera sao tauyao ge oko gao nasaninowa, arare waru nunae-una mitoiya.” 50 Ayerosewa otao nunae zo yazo nunaNikodemanung gitaube zo Yesura-una baungna amimene eyero sena,51 “Niye sepu. Emo zo name susuwa nuna oko gao,arita pasena nuna oko tamao nasani nung tebebagera puganenese sao mitita? Sao tauyao nanamemene ayero yanenese sinita?” 52 Ayero senu otaomani nuna mene abena eyero sewa, “Ning deka

Page 109: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 7:53 106 YOHANE 8:37Galilaya emo ing? Ning sao tauyao ge naname za-zagao buro yero bautu nete eyero garinesa: Galilayatawingna atu porofete zo kasa yaise sao okomitiya.”53 [Ge ayero sinete doro soma sero zanero bamuwaarauwa.

8Awong pasena bauno zo Yesura-una puro bamuwa.

1 Yesu nung Oliwa diri witiro 2 atu mitinu iyagainu atu yesese yero baungno Tuwa Bayaura ibubainana toinu emo bauno daigairo mene nuna-unaburo augaiwa giro adungno ge tugata yena. 3Ayeronenu sao tauyao ge gipao emo aune Farisayo awongamimene bauno zo kuma nenu tamuwa awiya puropu towang gairo Yesu eno eyero sewa, 4 “Gipao emo,bauno emimene kuma ni tameya. 5Mose mene saotauyao ge naname gainasani bauno eyao ine awiyadaba mene danane magayaese sena. Arata ningnitope nono yanenese kotupunesi?” 6 Ayero sewa,awiya noeno oko, awong nung atata yaya abenage zo sai giro nung puro gera pugari aeno sewa.Ayero sewa Yesu nung awong eno ge abena okosao. Nung utero tawingna atu owe nasani mitina.7 Ayero yenu awong nung atata yerota yero ayewagiro zutiyero eyero sena, “Ninae-una zo pasenaaung noiya amimene daba puro zayero daise aunedae.” 8 Ayero sero nupema utero tawingna atu owesusuuno nena. 9 Ayero nenu awong ge nuna nigirobauno awiya doro babuze mene gitau yewa tiri-tarayero baungno aung yewa ara. 10 Ayero yewa baunonata mitinu Yesu diti yero giro nung eno eyerosena, “Awong naiye? Zo mene ning gera pugaita?”11 Ayero senu bauno mene abena eyero sena, “OTuwa, aung ara.” Ayero senu Yesumene eyero sena,“Na deka ayero ning gera oko pugatinena. Ningbaungno nasani pasena nupema oko yase.” Ayerosena arauwa.]

Yesu nung tawingna waegao.12 Yesu mene emo bauno eno ge zo eyero sena,

“Na tawing sero sero auna waegao. Arare zo nungna ago yariniya amimene mumena oko bautu nar-iniya. Nung naora waegao nuna-una mitai nariniyaarauwa.” 13 Ayero senu Farisayo emo mene eyerosewa, “Ning nitope susuwa nina keregatinesa, awiyagosinenane me oko yero niya.” 14 Ayero sewa giroYesu mene abena eyero sena, “Na natope susuwanana keregatinena amimene me aung oko yeroniya. Na natu bumuwing arita natu bautuneni, aunasusuwa gosinasani aune ge sinona. Arata ninaemene zo na natu bumuwing arita natu bautuneni,auna susuwa kauyero nowa ara. 15 Niye taungnana gege giro na zaz yero nowa. Arata nanemene zo zaz yaora buro oko yero nona. 16 Aratana zaz yaora buro yatena, awiya buro me yatiya.Noeno okowata, na nata oko mitena. Nung na senuwosiwang amimene na aune dema noiya. 17 Saotauyao ge gayao ninae auna atu ge eyero mitiya,‘Emo etobe mene nona zora susuwa sayato tengyariniya. Ayero yai me ayero sarineya.’ 18 Ararena susuwa nana natope keregairo nona aune Mamana senu wosiwang amimene dema keregatinoiya.”19 Ayero senu awong nung atata yero eyero sewa,“Maung nina naiye?” Ayero sewa nung abena eyerosena, “Niye na oko giro baingtao yero nowa. Arare

niye Mama nana deka ayero oko giro baingtao yeronowa. Niye na giro baingtateya, awiya Mama nanadema giro baingtateya.” Ayero sena ara. 20 Yesunung ibu bainana atu mitasani awang wau-monipugatinauwa auna nugu dopero ge tugata nasaniaune ge awiya sena. Arata magayaora be nuna okobao, arare awong nung oko sanao yewa.

Yesu mene emo nung oko tumo diyao auna susuwakeregati nasani susuwa nuna dema keregaina.

21Yesu mene awong eno nupema eyero sena, “Naniye doro babana na kau yero pasena ninae aunedema nete magayarineya. Na baungno narinenaauna niye babao ine teng oko ara.” 22 Ayero senuYuda emo mene eyero wina-se yewa, “Nung eyerosiniya, ‘Na baungno narinena auna niye babao ineteng oko.’ Ge ayao awiya noeno siniye? Nungnutope taung nata dero magayari sinita?” 23 Geayero sewa Yesu mene abena eyero sena, “Niyeenakara. Na ikara. Niye tawingna. Na tawingnaokowa. 24 Aeno na niye eno ayero sesena, ‘Niyepasena ninae aune dema nete magayarineya.’ Nasusuwa nana keregatinona, awiya nigaya me okoyao yariniya, awiya niye pasena ninae aune demanete magayarineya.” 25 Ayero senu awong nupemaatata yero eyero sewa, “Ning aweni?” Ayero sewanung abena eyero sena, “Na sinonanigitinowa. 26Napasena ninae daigairo keregairo niye gera pugarisero awega-ziwega yero baingtatena. Arata nungna senu wosiwang amimene ge me sinoiya. Ararenane be nuna-una atu nigiwang awiya gege taw-ingna etu keregatinona.” Ayero sena ara. 27 NungMaung eno ayero senu awong oko giro baingtaoyewa giro 28nung nupema eyero sena, “Niye EmoraMani awiya i pasaora ikogairo aune susuwa nanagarineya. Be aunenaburo yeronona awiya kotumaonana-una oko yero nona awiya garineya. Mamamene gipena awiya puro nasani sinona awiya demagarineya. 29 Nung na senu wosiwang amimene naaune dema noiya. Be giti awiya buro nona a giroaratapunoiya. Arare nung na oko duwao na aunedema noiya.” Ayero sena arauwa.

Pasenana soumani auna ge.30 Yesu ge ayero senu emo daigairo mene nung

tumo diwa.31 Awong awiya Yuda emo, arare Yesu mene

awong eno eyero sena, “Niye ge nana nigirobaingtiro diungno narineya, awiya niye mani dubunana me yero narineya. 32Niye ayero nasani ge menigiro baingtaya amimene bunao ninae besariniya.Besai bunao aung iwaing narineya.” 33 Ayero senuabena eyero sewa, “Nae Abrahamna saisibuna. Naeemo zora soumani oko yero nonane. Nae bunaoaung narinenane, awiya sesesa auna susuwa nonoyero mitiye?” 34Ayero sewa Yesu mene abena eyerosena, “Na memokoba sana nigipu. Zo nung pasenayero noiya amimene pasenana soumani yero noiya.35 Soumani mene emo tuwa nuna-una ibu auna atuoko nao gege nariniya. Arata emo tuwara manimene maungna ibu auna atu nao gege nariniya.36 Arare Mani mene niye besariniya, awiya niyepasenana bunao aung narineya. 37Niye Abrahamnasaisibuna awiya na gosinena. Arata ge nana meneninae-una mokora oko towao yero noiya, aeno

Page 110: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 8:38 107 YOHANE 9:15niye na daya magayanese sineya. 38 Na Mamanana-una atu nona gosinasani naungwa awiya niyeeno tugata yero nona, arata niye mene zo maungninae-una nigiwa awiya yero nowa.” 39 Ayerosenu awong abena eyero sewa, “Nae mama nanaeAbraham.” Ayero sewa Yesu mene eyero sena,“Niye Abrahamna saisibuna natei siya, awiya niyeAbrahamna tani puro nateya. 40 Tuwa Bayaura-una atu ge me susuware nigiwang awiya niye enotugata yero nona, aune niye noeno na dari sinei?Gorobo ayero yao awiya Abraham mene oko yeronauna. 41 Arata ninae zo maung ninae-una buroyero nowa.” Ayero senu awong eyero sewa, “Naetowangna mani okowa. Tuwa Bayau nung mamananae dekaongka.” 42Ayero sewa Yesu mene abenaeyero sena, “Maung ninae Tuwa Bayau siya, awiyaniye na ara tamateya. Noeno okowata, na TuwaBayaura-una atu bumuwang. Na kotumao nana-unaoko wosiwang. Tuwa Bayau mene senu wosiwang.43Niye noeno ge nana oko gao yero nowi? Niye okogaoyeronowa, noenookowata, ge sinona awiyaniyenigao teng oko. 44 Niye maung ninae Sanda aunamani awiso, arare aratamao nuna ago yero buromeko awiya yari sero sinowa. Nung gitau otu emodedunaunu mamaganauwa, deka ayero yero bu-tunoiya arauwa. Nung geme oko puro noiya. Noenookowata, ge me zo nuna-una oko mitiya. Ge iwaonuna mene nuna-una mokora atu beburo mitoiyarenung ge iwaora maung yero noiya. 45 Aeno ge menana sinena, awiya nigitineya me aung ine niya.46 Ninae-una zo mene na pasena emo ayero sai meyarinita? Aung ara. Na emo ayao amimene ge mesusuware tugata yero nona niye noeno gosinowameoko yao yero noiye? 47 Zo nung Tuwa Bayaura maniyero noiya amimene Tuwa Bayaura ge nigitinoiya.Niye Tuwa Bayaura mani oko yero nowa, aeno genuna awang sinowa arauwa.” Ayero sena arauwa.

Abraham oko kasa yaore Yesu nasani nauna noiya.48 Ayero senu Yuda emo mene eyero sewa, “Nae

ning eno eyero sinenane: Ning Samaria emo. Iwaemene nina-una mokora mitiya. Ning eno ayerosinenane awiya ge me ara.” 49 Ayero sewa Yesumene eyero sena, “Iwae nana-una mokora oko mi-tiya. Na mama nana bowi yero nona, arata ninaemene zo yazo nana puro wowosinowa. 50 Na yazobowire nana de ika yari oko sinona. Zo mitiyaamimene yazo nana de ika gatinoiya. Nune zazyero noiya. 51 Na memokoba sana nigipu. Zonung ge nana nigiro puro nariniya amimene okomagayariniya. Nung nao gege nasani nariniya.”52Ge ayero senu Yuda emo awong eyero sewa, “Iwaenina-unamokora mitiya awiya gosinenaneme niya.Abraham magayena nupema porofete ena awongdeka ayero mamagayewa. Arata ning eyero sinesa,‘Zonung genanapuronasani nariniya amimene okomagayariniya.’ 53 Mama naname Abraham maga-yena. Arata nine nung daigari sinesita? Porofetedeka ayero magayewa ara. Ning noeno taung ninapuro wiwitinesi?” 54 Ayero sewa Yesu mene awongeno eyero sena, “Na taung nana puro witana tengoko yariniya. Mama nana noiya, awiya niye TuwaBayau ninae asero nowa, nung amimene na bowinoiya. 55 Niye nung oko giro baingtitinowa. Nanemene zo giro baingtitinona. ‘Na nung oko gao

nona,’ ayero satena, awiya na ge iwao ge sao emoine yero niye ine yatena. Na nung giro baingtitinasani ge nuna dipunasani nona. 56 Maung ninaeAbraham nung kasa yaora be nana gari sero yawayawa nasani nauna. Arare nung be nana giro yawayawa yena.” 57 Ayero senu Yuda emo mene abenaeyero sewa, “Ning dawang nina 50 oko yao amimeneAbraham gasita?” 58 Ayero sewa nung eyero sena,“Na memokoba sana nigipu. Na Abraham oko kasayaore naungwa nona era.” 59 Ayero senu awongdaba puro nung daya magayaise sero yewa ibumokora atu tara yero kasayena arauwa.

9Yesu mene emo diti guma yao zo kora yena.

1 Yesu nung bautunete emo zo aira tiyangnaatu diti guma yao kasa yero mitauna awiya tauna.2Ayero yenu buro-mani nunamene nung atata yeroeyero sewa, “Gipao emo, pasena ana mene auneemo ewiya diti guma yeni? Pasena nuna-unataaira maungna auna ing?” 3 Ayero sewa Yesu meneabena eyero sena, “Auna okowa. Pasena nuna-unataai maungna auna okowata. Tuwa Bayau putoungnuna-una susuwa awiya emo euna-una atu kasadaung yai gaese ayero yena arauwa. 4 Emo baunowarire buro yero nowa ping itinoi buro dotinowa,deka ayao ine name na senu wosiwang auna burowarire nasani nanenese sao mitiya. Be zo bumaiaune buro nuna yaora be aung yariniya. 5 Na taw-ingna etu narinena, auna teng waegao nana meneniye waegatinasani nariniya.” 6 Ayero sero beguraye tawingna gairo tawingne dema dawero puro emoauna ditira dupena ara. 7 Dupero iyengtiti nasanieyero sena, “Ning baungno Siloam ou ubutu ounaatu benaung nina sae.” Ayero sena arauwa. (Siloamawiya genaname-una “Iyengtao.”) Arare emoawiyabaungno ou ubutu auna atu diti moko saenu ditimoko pagaina. 8Ditimokopagainu yesese yenu otaomanita emo bauno nung nona eno isa sero naunugosinauwa amimene nung giro eyero sewa, “Nonaeno isa sinasani mitoiya nung arita?” 9 Ayero sewaena mene eyero sewa, “Nung arauwa.” Arata enamene eyero sewa, “Nung okowata, mani zo nungine ara.” Ayero sinewa nuka nutope eyero sena,“Zo ewe oko ara. Na era.” 10 Ayero senu awongnung atata yero eyero sewa, “Nono yetesa diti mokonina iwaing yetiye?” Ayero sewa nung eyero sena,11 “Emo zo yazo nuna Yesu amimene tawing daweroditi moko nana-una dupero eyero sero iyengtiya,‘Siloam ou ubutura baungno benaung nina sae.’Ayero sesi baungno saetena diti moko nana pa-gaiya.” 12 Ayero senu awong atata yero sewa, “Emoawiya natu niye?” Ayero sewa nung eyero sena, “Naoko gao wa.” Ayero sena arauwa.

Farisayo awong emo diti guma yao auna ge sewa.13 Ayero senu awong emo gitau diti guma yao

nauna awiya puro baung Farisayo dubura-una yewa.14 Yesu mene tawing dawero emo auna diti mokoradupenupagaina, awiya Sabat iya aune yena. 15ArareFarisayo emo awong deka ayero atata yero eyerosewa, “Ning nono yetesa diti moko nina pagaiye?”Ayero sewa emo diti guma yao amimene eyerosena, “Nung tawing dawero diti moko nana-una

Page 111: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 9:16 108 YOHANE 10:12dupeti na baungno oura atu saetena diti moko nanapagaiya.” 16 Ayero senu Farisayo ena mene eyerosewa, “Emo awiya Sabat iyara sao tauyao ge awiyadeduniya, arare nung Tuwa Bayaura-una atu okobuna.” Ayero sinewa aune nunae-una ena meneeyero sewa, “Nung emo meko nao siya, awiya taniputoungne ayao ine oko yatiya.” Ayero sinasanige wina-se yero gagausewa. 17 Ayero sinete emoditi guma yao awiya atata yero eyero sewa, “Ditinina sesi pagaiya aeno ning nung giro nono ko-tupunesi?” Ayero sewa nung eyero sena, “Nungporofete.” 18 Ayero senu Yuda emo mene emoditi pagaina auna ge nigiro giro, “Gitau nung ditiguma yao aungta,” asero aimaungne nuna yau sewabumuwato atata yero eyero sewa, 19 “Ewiya manininato ing? Nung diti guma yao ka yero tiyangnaatu kasa yenuta? Ora nung nono yero diti mokopagaiye?” 20 Ayero atata yewa abena eyero sewato,“Nung mani nanato awiya gosinenato. Nung ditiguma yao tiyangna atu kasa yena, awiya gosinenato.21 Arata nono yero diti moko pagaiye auna susuwaawiya nato oko gosinenato. Nupema awe mene ditinuna sesi iwaing yetiye? awiya nato oko gosinenato.Nung bairo emo yao, arare niye nung atata yepu saigae.” 22 Maung aire nuna mene Yuda emo awangyero ge ayero sewato ara. Noeno okowata, Yudaemo awong ge yemaoko eyero sewa tauyena, “Zonung Yesu eno ‘Nung Kristo’ asariniya, awiya nungtunero yere ibura atu awang sari nenane.” 23Ayerosewa, arare ai maungne awongto awang yero eyerosewato, “Nung bairo emo yao, arare niye nung atatayepu sai gae.”

24Awong emo diti guma yao awiya nupema sewabunu eyero sewa, “Ning Tuwa Bayaura benaungnaetu ge me se. Nae emo auna susuwa gosinenane.Nung emo meko.” 25 Ayero sewa nung abena eyerosena, “Nung emo mekota nono yao i? awiya na okogosinena. Arata na diti guma yao nawe dotena ditimoko nana pagaiya susuwa ami zo na gosinena.”26Ayero senu awong nupema atata yero eyero sewa,“Ning eno nono yetiye, o nono yero yeti diti mokonina pagaiye?” 27 Ayero sewa nung ge abena eyerosena, “Na niye eno mena sesena ara. Niye nonoyero oko nigao sero nei? Noeno sesena matu dekaawiya nupema sana nigari sinei? Niye dema buro-mani nuna yari sineita?” 28Ayero senu awong nunggona nasani eyero sewa, “Nine buro-mani nuna zoyero nesa. Nanae mene zo Mosera buro-mani ara.29TuwaBayaumeneMose eno ge tugata yena amazenigitinonane. Arata emo awiya natu kasa yerobuni, awiya nae oko gosinonane.” 30 Ayero sewaemo diti moko pagaina amimene wawong di gaunoeyero sena, “Niye kasa yao nuna-una susuwa okogosinowa arata saineba, nung yeti diti nana pagaiyaara. 31 Name eyero nigitinonane: Tuwa Bayaumene emomemeko-mameko auna isa sao okonigiti-noiya. Arata zo nung Tuwa Bayau bowi nasani TuwaBayaura aratamao ago yariniya auna isa awiya TuwaBayau mene nigariniya. 32 Arata emo zo diti gumayao aira tiyangna atu kasa yenu aune zo senu ditipagaina auna ungwe zo oko mitiya. Name ungweayao ine gitau otu oko nigao butunasani naungwanenonane. 33Arare emo awiya Tuwa Bayaura-una atuoko bao yati siya, awiya nung buro ayero yaine yao

teng oko yatiya.” 34 Ayero senu awong eyero sewa,“Ning aira tiyangna atu kasa yero pasena mani yeronosa amimene nae tugata yari sinesita?” Ayero seronung yere ibura atumusugairo awang sewa arauwa.

Dubora diti guma yao auna ge.35 Awang sewa Yesu mene nigiro nung taungno

eyero sena, “Nine Emora Mani tumo didinesita?”Ayero senu abena eyero sena, 36 “O Tuwa, ningawe eno sinesi? Gipe giro tumo diyane.” 37 Ayerosenu Yesu mene eyero sena, “Ning nung gigasaara. Na ge sinena, na era.” 38 Ayero senu emoditi guma yao amimene eyero sena, “O Tuwa, naning tumo didinena.” Ayero sero buro nuna-unate gitaura atu koing gaina. 39 Ayero yenu Yesumene eyero sena, “Na emo susuwa ninae keregarisero tawingna wosiwang. Emo dubo ditire gumayao amimene gaese sero aeno arita emo ‘nae gao’asinowa amimene dubo ditire guma yao mitaesesero wosiwang.” 40 Ayero senu Farisayo ena nungaune dema dopero mitiwa amimene nigiro eyerosewa, “Nae deka dema dubo ditire guma yao ing?”41 Ayero sewa Yesu mene abena eyero sena, “Niyedubo ditire guma yao natei siya, awiya pasenanaabena ninae-una oko mitatiya. Arata niye niyetopeeyero sinowa, ‘Nae gao ara.’ Arare pasenana abenaninae-unamitao gegemitoiya.” Ayero sena arauwa.

10Lama dubu mene diyara ge nigitinowa.

1 Yesu mene ge eyero sena, “Na memokoba sananigipu. Zo nung lamana goma auna towari serogoma be doro demese atu goma yauseuno baungmokora yariniya, nung awiya ugaing emo. Nungnona emo ewera pao emo. 2 Zo nung goma beiwero toitinoiya, nung amimene lama diya me ara.3 Nung butunoi giro goma be diya yao emo menegomabe iwinoi lamanukanunamenegemapununanigitinowa goma mokora atu yazo nunae yau seroyuno puro bautunoiya. 4 Nung lama nuna yupunoige mapu nuna nigitinowa nung gitau noi awongnung ago yero bautunowa. 5Arata emo zo ewe awiyaawong oko ago yarineya. Awong ge mapu nuna ewenigiro awang yero sumarineya.” 6 Yesu nung geeniya awiya senu awong ge nuna-una susuwa okoyetine yero titiyewa.

Lama toitinowa auna goma be awiya Yesu.7 Yesu mene eyero sena, “Na memokoba sana

nigipu. Lama toitinowa auna goma be awiya naera. 8 Na oko kasa yaore gitau kasa yewa awongawiya ugaing emo. Awong nona emo ewera paoemo. Arata lama mene ge nunae doro awangyewa. 9 Goma be awiya na era. Zo nung gomamokora towari sero nana-una bariniya, awiya nungTuwa Bayau mene sorero pariniya. Ayero yainung buwana isona nasani nona zamena simenabainakama tamariniya. 10 Ugaing emo nung lamaugaing yari sero, o dari sero, o dero aung kamoreyari sero butu noiya. Arata nane mene zo lamazamena simena bainakamane iwaing naese serokasa yewang.

11 Na lama diya iwaing. Diya iwaing mene lamadubu eno nao nuna duwari niya. 12 Arata soumanimene zo nung diya me oko. Lama awiya nuna

Page 112: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 10:13 109 YOHANE 11:10okowata, ewera arare eu sino kasa yai giro nunglama dubu doro awang yero babai eu sino menegamai zanarineya. 13 Nung soumani gege. Nunglama dubu eno oko kotupu noiya. Arare nung dorobabariniya. 14-15Na diya iwaing nona. NatoMamatowina-gi nasani nonato, deka ayao ine na aune lamadubu nana nae wina-gi nasani nonane. Arare nalama dubu eno nao nana dotinena. 16 Lama dubunana zoneya, awiya awonggomaeuna oko. Ararenabaungno yuno puro bana ge nana nigarineya. Ayeroyana lama dubu dekaongka yero diya dekaongnage nigiti nasani narineya. 17 Na nao nana doronupema pumarinena, arare Mama nana mene naaratapunoiya. 18 Nao nana awiya emo zo meneoko sorero pariniya. Awiya kotumao nana-unaduwarinena. Na nao nana doro nupema parinenaauna putoung na teng mitiya. Mama nana meneayero yanese sena ara.” Ayero sena arauwa.

19Yuda emo awong ge awiya nigiro gausero dubuetobe yewa. 20 Dubu baina mene eyero sewa, “Iwaemene mokora toi dau niya. Noeno ge nuna nig-itinei?” 21 Asewa ena mene eyero sewa, “Iwaeremene ge ayao oko sariniya. Iwae mene emo ditiguma yetugao awiya sai diti pagari neita? Aungara.” Ayero sewa arauwa.

Yesura waweng atu lama dubu nuna sorero pao ineoko mitiya.

22 Yuda emora iya be zo yazo nuna Ibu BainaKorayewa* auna be bunu giro awong Yerusalem atuaugaiwa. Be awiya yayaungna be. 23 Arare Yesumene ibu bainana agewa zo yazo nuna Solomonnawaranda auna atu puma-sauma nasani nenu 24Yudaemo awongnung ziuno atata yero eyero sewa, “Ningnoeno susuwa nina puingtinosa nae titiye zaruweyero nonine? Ning Sorao Emo nanae Kristo menasani giro keregairo se ganene.” 25 Ayero sewaYesu mene awong eno eyero sena, “Na sewangnigiwa, arata nigitineyameaung ine yeroniya. Buroena na Mama nana-una bera yero nona amimenesusuwa nana keregati noiya. 26 Niye lama dubunana oko, arare ge nana nigitineyame aung ine yeroniya. 27 Lama dubu nana yero nowa awong awiyage nana nigitinowa. Arare nane awong gosinona naago yero nowa. 28Ayero yero nowananaome iwaingawong enopugatinona okomagayaonao gegenowa.Awong wawong nana-una atu zo mene sorero paineyao oko mitiya. 29 Mama nana mene awong naeno pugaina ara. Mama nana mene emo apakanaaune nona apakana awiya daigatinoiya. Arare zomene awong Mama nana-una waweng atu soreropaine yao teng oko. 30 Na aune Mama aune natodekaongka.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene Yuda emo eno buro nuna-una ge sena.31 Ayero senu Yuda emo awong daba mene Yesu

nupema dari yewa. 32 Dari yewa nung eyero sena,“Buro iwaing daigairo Mamana soremaora yetenagigeya, arare niye tani nomaze yetena aeno na dabamene dari sero nei?” 33Ayero senu awong be nuna-una puro eyero sewa, “Buro iwaing yero nosa aunaokowata, ning deka tawing emo amimene Tuwa

Bayau daigati nasani ning nitope Tuwa Bayau asi-nosa, aeno nae ning daba mene dari sero nenane.”34 Ayero sewa nung abena eyero sena, “Sao tauyaoge ninae eyero gayao mitiya: ‘Tuwa Bayau meneeyero sena: Niye tuwa.’ 35 Ge gayao mitiya awiyadoro zo sao ine oko mitiya. Arare Tuwa Bayaurage awiya ewowo naname auna-una kasa yenu gironung awong eno ‘Tuwa’ asena, 36 nupema Mamamene nawosi tawingna yanese giginumitauna aunateng na senu wosiwang. Arare na natope na TuwaBayauraMani aserononaniyenoenonaTuwaBayaudaigari nena asero nowi? 37 Buro yero nona awiyagaya Mama nana-una ine oko yao yariniya, awiyage nana duwaya teng yari niya. 38Arata gaya Mamanana-una ine yariniya, awiya ge nana-una okowataburo yao nana-una na gaya me yaise. Ayero nasaniMama mene na aune dema noiya, deka ayero naMama aune dema nona, auna susuwa giro baing-tarineya.” 39 Ayero senu giro awong nung bunarisero yewa nung awena mokora atu kasayero dorobaungna arauwa.

40Yesu kasayero doro baungno ou Yodan enabaraYohane mene gitau emo bauno ge ou susunasaninauna atu baungno nasani nauna. 41 Ayero naunuemo bauno daigairomene nuna-una baungno eyerosewa, “Yohane nung tani putoungne zo oko yao.Arata ge Yohane mene emo eeno sena awiya meniya.” 42Arare emo bauno daigairomene soma aunaatu Yesu tumo diwa arauwa.

11Lasaro magayena.

1 Betani napora emo zo nauna yazo nunaLasaro. Nung amimene yaya puro mitina. MariatoMata, awongto awiya yaore yaore, awongto napodekaongka auna. 2 (Maria nung ou sereyao meneTuwara te saero giti ai nunameneTuwara te dupenaauna nu-emodi Lasaro amimene yaya puro mitina.)3 Arare awongto yaore mene Yesu eno ge eyeropugaiwato baungna. “O Tuwa, ning nigi. Otao ninayaya puro mitiya.” 4 Ge ayero pugaiwato baungnuYesu mene nigiro giro eyero sena, “Yaya auna meawiya magayaomene kasa yaise auna okowata, emobauno mene Tuwa Bayau bowi yaese sao ara. Emobauno mene Tuwa Bayaura Mani bowi yaese seroyaya awiya kasa yetiya.” Ayero sena arauwa.

5Yesura aratamao awiya Mata yaore aune Lasaroawong auna-una mitauna. 6 Arare nung yaya aunabowi ge nigina aratawari be etobe katumitina. 7Atumitete nunae-una babari sero buro-mani nuna enoeyero sena, “Bungpu! Yudaya tawingna yesese yerobabanene.” 8 Ayero senu buro-mani mene eyerosewa, “Gipao emo, be imoko oko Yuda emo atu dabamene ning dari yeteya, arare ning noeno nupemanunae-una yesese yanenese sinesi?” 9 Ayero sewaYesu mene buro yaora be nuna oko aung yao karamitina awiya gaese sero ge pungyao zo eyero sena,“Buro yaora be 12 aua mitiya. Zo nung warirenagibe atu bautu nasani te oko gayariniya. Noenookowata, nung tawingna waegao gosinoiya. 10 Zonung pingne nagibe atu waegao aung bautunete te

* 10:22: Ibu Baina Korayewa auna oregao be. Iwo mene Yuda emora ibu baina sisigaiwa giro nupema kora yewa auna ge ungwe nuwegowisero, awong dawang sero Desemba 10 atu zayero wari be 8 ayao oregao awiya kotupunasani mitima nowa.

Page 113: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 11:11 110 YOHANE 11:55gaero zuwariniya.” 11 Ayero sero ge zo eyero sena,“Otao naname Lasaro auriti awiniya, arata namebaungno na Lasaro uwari nena.” 12 Ayero senuburo-mani nuna mene eyero sewa, “O Tuwa, nungawinete iropariniya.” 13 Yesu mene magayaorage awiya auriti awaora pugairo senu buro-maninuna mene auriti maze sinita asero ayero sewa ara.14 Arare Yesu mene keregairo eyero sena, “Lasaromagatiya.

15Na atu oko baungno nao etu nena magayetiya,arare na niye eno dubo nana iwaing niya. Niyetumo diyao mere naese nona awiya kasa yetiya.Arare nuna-una babanene.” 16 Ayero senu Tomasyazo nuna zo Didimo nung amimene otao manieno eyero sena, “Name baungno nung aune demamagayanene.” Ayero sena arauwa.

Yesu nung seka yero iropao aune naora maung.17 Lasaro biritira mitinu be siwongpatige aung

yenu aune Yesu baungno kasa yena. 18 Betani napoawiya Yerusalem nugu ina atu mitauna. Nagibotowang atu ang yero babao awiya 4 kilomita gege.19 Arare Yuda emo daigairo mene Matato Mari-ara nu-emodi magayena awiya gari bumuwa ara.20 Arare Mata nung “Yesu butuniya,” ayero sewagiroMaria gare atumitina awiya doro baungnoYesunagibe atu tauna. 21 Taungno nung eno eyero sena,“O Tuwa, ning etu natesa, awiya nu-emodi nanaoko magayatiya. 22Na susuwa nina gosinena. Ningyeme nona zo eno Tuwa Bayau isa sasa nigariniya.”23 Ayero senu Yesu mene abena eyero sena, “Nu-emodi nina seka yero iropariniya.” 24 Ayero senuMata mene abena eyero sena, “Ago be bainana atuseka yero iropariniya awiya gosinena.” 25 Ayerosenu Yesu mene eyero sena, “Seka yero iropao onaora maung na era. Arare zo nung na tumodiyariniya amimenemagayero nupema iropariniya.26 Arata zo nung seka nasani na tumo diro nariniyaamimene oko magayao seka nao gege nariniya.Ning ge awiya nigesa me nita?” 27Ayero senu Matamene eyero sena, “Ning Kristo, Tuwa Bayaura Manime. Ning tawingna wosasese sao, awiya nigena meyetiya.”

28 Ayero sero baungno yao nuna Maria yau senubunu opene eyero sena, “Gipao emo buro ning yausiniya.” 29 Ayero senu Maria mene nigiro menairopuro Yesura-una baungna. 30 Yesu nung napobautara atu Mata eno ge sena masi deka auna atudopero mitina. 31 Mitinu Maria iropuro baungnuYuda emomagayaora buromitiwa amimene “Mariabiritira atu zi sari bautuniya,” asero ago yero ba-muwa. 32Arare Maria nung wosi napo bautara yeroYesu taungno nuna-una koing gairo eyero sena, “OTuwa, ning etu natesa, awiya nu-emodi nana okomagayatiya.” 33Ayero sero zi senu Yuda emo Mariaago yewa amimene Maria giro deka ayero zi demasewa. Zi sewa Yesu mene giginu mou yenu koinggaina ara.

Yesu mene Lasaro uwenu seka yero iropuna.34 Yesu mene atata yero eyero sena, “Natu

mutetei?” Ayero atata yenu eyero sewa, “Tuwa,bung gase.” 35 Ayero sewa Yesu zi senu ziziungbuna. 36 Ayero yenu Yuda emo awong nung giro

eyero sewa, “Gipu. Dubo nuna bainakama Lasarora-una mitiya.” 37 Ayero sewa ena mene eyero sewa,“Diti guma yao zo senu diti pagaina deka ayero emoewiyamagayoiye sero nung kora yai iwaing yao tengoko yao yetita?” 38 Ayero sinewa Yesu ge awiyanigiro moko nuna mene yaya bainakama taungnobaung biritira yena. Magayaora masi awiya dababainakama mene dereme yewa baungno be gazena.39 Arare Yesu mene eyero sena, “Daba be gazaoawiya dereme yepu babae.” Ayero senu Mata emomagayena auna nu-bauno amimene eyero sena,“Tuwa, nung wari siwongpatige kotera awiya, ararekaungwa niya.” 40 Ayero senu Yesu mene abenaeyero sena, “Na eyero sesena, ‘Ning na tumo diyari-nesa, awiya ning Tuwa Bayaura putoung garinesa.’Ge awiya sesena nigesita?” 41 Ayero senu dabadereme yewa baungnu Yesu mene diti ye ika gairoeyero sena, “Mama, ning isa nana nigesa, ararena ning eno dange sinena. 42 Ning isa nana begiti nigitinosa awiya gosinona. Arata emo dubuemimene nine sasa wosiwang awiya gaya me yaisesero ge ayero sinena ara.” 43 Ayero sero yauseroeyero sena, “Lasaro, ning iropuro bung.” 44Yausenumagayao mene iropuro buna ara. Te wawong nunamo mene dowao, aune benaung nuna mo meneworao, ayenu Yesu mene eyero sena, “Mo besepubabae.” Ayero senu mo besewa baungna arauwa.

Yesu magayaise sewa.Mt 26:1-5; Mk 14:1-2; Lu 22:1-2

45 Yuda emo Mariara-una buro mitiwa aunaawong daigairo mene tani putoungne awiya giroYesu tumo diwa. 46 Anewa ena mene zo Farisayoemora-una baungno Yesu mene tani yena auna geungwe yewa. 47 Ayewa pirisa babuzere Farisayoemo awong ge awiya nigiro gitau yao dubu yauserosewa bumuwa augairo eyero sewa, “Emo amimenetani putoungne daigairo noiya, arare nung nonoyari nenine? 48 Name nung duwanane tani ayaonai emo apakana nung tumo diyaya Roma emoragorobo emo mene name iwo yero buro ibu bainananame aune dubu naname aune awiya gerayarineya.” 49Ayero sewa otao nunae zo yazo Kayafanung dawang aune pirisa baina yero nasani naunaamimene eyero sena, “Niye kotumao aung nowa.50Niye eyero gipu. Nagibo iwaing eyero mitiya era.Emo dubu name meko yonine sero emo dekaongkaomimene name eno abena magayaise.” Ayero senaara. 51Ge awiya kotumao nuna-una oko sena. Nungdawang be aune pirisa baina yero nasani nauna,arare nung porofete mene saine yero Yesu meneYuda emo bauno dubu eno abena magayari nenaauna ge sena. 52 Yesu magayari nena, awiya Yudaemo bauno eno gege okowata, Tuwa Bayaura maniawiso tawing sero sero nowa awong apakana pudekaongna gai dubu dekaongka yero naese maga-yari nena. 53 Auna gitau yao dubu wari be auneYesu daora ge buro zayewa. 54ArareYesunungYudaemora-una nupema oko kasa yero nao. Nung buro-mani nuna puro baungno napo zo yazo Efraim euyanawira ina mitina auna atu nasani nauwa ara.

55 Yuda emora iya be dang yazo nuna Mag-ayao mene awong Daigaina auna be nugu yenugiro napo mamanina emo daigairo mene pasenadisaora burora gitau witiro baung Yerusalem yewa.

Page 114: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 11:56 111 YOHANE 12:3456 Anasani awong Yesu kau nasani ibu bainana atuaugairo wina-se nasani eyero sewa, “Niye nonokotupunei? Nung iya dang eune barinita, aunging?” 57 Pirisa babuzere Farisayo emo aune awongsao tauyao ge eyero sewa, “Emo zo mene nungtaungno giro saise nung puro bunae.” Ayero sewaarauwa.

12Maria nung Yesu ou sereyao mene suwena.Mt 26:6-13; Mk 14:3-9

1Magayaomene awongDaigaina auna iya be dangnunae wari be 6 ayao mitinu aune Yesu nupemakapete gairo buro Betani nape atu kasa yena. Nunggitau napo auna atu Lasaro magayaora atu uwenuseka yero iropuna ara. 2 Yesu eno nona saiwa Matamene dunu Lasaro dema adungno nona miniwaara. 3Nona mininasani mitiwa Maria mene garewamaingkoka zo ou sereyao iwaing yazo nuna nadzuma bainakama, awiya puro Yesura te suwero gitiai nuna mene te nuna dupena ara. Ayero yenugaro mitiwa awiya sere sere yena ara. 4 Ayero yenuYudas Iskeriot, nung Yesu keregari nena, amimeneeyero sena, 5 “Name nono yero ou sereyao awiyapuganane 300 kina mene zuma gaero pumaya moniawiya puro bogamasa eno oko pugatenine?” 6Nungemo bogamasa eno kotungno oko sena. Yesu buro-maine nauwa auna moni awiya kope zora pugatinauwa Yudas mene diya nasani moni ena ugaingpupunasani nauna. Aeno ge awiya sena ara. 7Ayerosenu Yesumene eyero sena, “Niye bauno eno ge okosepu. Nung ou sereyao ewiya puro nai namagayanaaune taung nana-una suwai aune mutaese kotupunoiya auna teng niya. 8Emo bogamasa awong be gitiniye aune demanowanarineya. Arata nanemene zoniye aune dema oko nao gege narinena.” Ayero senaarauwa.

9 Yesu napo auna atu nena auna bowi Yudaemo daigairo mene nigiro bumuwa. Arata awongYesu gege gari okowata, Lasaro magayaora atuuwenu seka yero iropuna awiya dema gari bumuwa.10 Arare pirisa babuze mene awong Lasaro demadari ge buro yewa ara. 11 Noeno okowata, Yudaemo daigairomene Lasaro uwenu seka yero iropunaawiya giro pirisa babuze doro Yesu tumo diwa, aenoawong Lasaro dema dari sewa arauwa.

Yesu nung Yerusalemwitinu emo baunomene yawayawa yewa.

Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lu 19:28-4012 Iya gainu emo bauno dubu bainakamamene iya

be dang nunae eno Yerusalem augaiwa amimene gebowi eyero nigiwa, “Yesu butuniya.” 13 Ge awiyanigiro giro i gomi zozoro gairo waweng initi gaironagibe atu tamari bamuwa ara. Taungno yawayawa nasani eyero sewa, “Tuwara bera naname-unabutuniya, nung awiya bowi yanene. Nung Tuwananame Isreli emora.” 14Yesu nungwo dongkimanizo taungno auna tame witiro adungno baungna.Awiya ge gayao eyero mitauna auna teng yena:

15Zaiyon napora emo bauno, niye awang oko yae.Gipu. Emo Tuwa ninae butuniya.

Nung wo dongki maingna tame atu butuniya.16 Ge awiya gitau buro-mani nuna mene oko giro

baingtao yero nauwa. Nawe Yesu nung witi uritirawaegao nuna-una yenu aune ge awiya kotungnosusuwa gigiwa ara. Ge awiya nung eno sero gayao,arare auna teng yewa arauwa.

17 Emo bauno Yesu Lasaro yausenu biritira atukasa yenu gigiwa awong amimene ge ungwe yewadubu baina mene nigiwa. 18 Tani auna bowi nigiwa,arare emo bauno daigairomene baungno nung nag-ibe atu tamuwa. 19Ayero yewa Farisayo awong nukanuyetope eyero sinasani sewa, “Gosineya. Niye geburo gege kaputinowa. Emo bauno apakana nuna-una gege bautuneya.” Ayero sewa arauwa.

Grik emo ena mene Yesu gari sewa.20 Yuda emo iya be dang nunae eno Yerusalem

augatinewa Grik emo ena mene awong aune demaaugao auna newa ara. 21 Anewa Grik emo meneFilip, nung Besaida napo Galilaya tawing auna emo,auna-una baungno eyero sewa, “Otao, nae Yesugari sinenane.” 22 Ayero sewa Filip mene baungnoAnderea sero demaYesura-unabaungno sewato ara.23 Sewato Yesu mene abena eyero sena, “EmoraMani mene simao waegaore pumarinena, auna benugu niya. 24Na ge memokoba sana nigipu. Tabarame zo tawingna wosiro oko kosoyao yariniya, awiyanung nata tebeba mitariniya. Arata nung tawingnawosiro kosoyero iropariniya, awiya nung me witaoiyariniya. 25 Deka ayero zo nung nao nuna aratapunoiya auna teng nao nuna aung yariniya. Aratazo nung tawingna etu nasani nao nuna iwo yeronoiya amimene nao nuna initi nasani naome iwaingtamariniya. 26Zo nung soumani nana yero nari yerogiro na ago yaise. Ayero yero na narinena aunasoumani nana nariniya. Zo nung na sou yariniyanung awiya Mama nana mene simariniya.

27 Yeme moko nana mene yangka sero ipiniya.Arare nono sarineni? Mama, ning yaya ewiyamusugai. Ayero sarinenita? Aung ara. Na geayero oko sane. Noeno okowata, na yaya ewiyapuro magayari sero wosiwang. 28Mama, ning yazonina de ika ye.” Yesu mene ayero senu uritiraatu ge eyero wosina, “Na yazo nana de ika yetena,nupema de ika yarinena.” 29 Ayero senu emo dubudopero mitiwa amimene nigiro eyero sewa, “Bibiyabezetiya.” Arata ena mene eyero sewa. “Angelo zomene ge nung eno sesita nowa.” 30Ayero sewa Yesumene nunae-una bera puro eyero sena, “Ge awiyana eno okowata, niye eno kasa yetiya. 31Yeme TuwaBayau mene tawingna emo bauno awega-ziwegayariniya. Yeme na tawing euna tuwa teugairo masinuna pumarinena.* 32Awong na tawingna atu purowiti ika yaya tawing sero sero emo bauno yumananana-una barineya.” Ayero sena ara.† 33Awiya ma-gayao nono yero magayariniye auna ge awiya sena.34 Ayero senu emo mitiwa amimene eyero sewa,“Nae ge gayaomitiya auna eyero gosinonane: SoraoEmo naname Kristo nung oko magayao nao gegenariniya. Arata nine mene zo eyero sinesa, ‘EmoraMani puro witiro ira iko garineya.’ Noeno ayero

* 12:31: Tawing euna tuwa awiya Sanda. † 12:32: Witi ika yao. Nung witi ika yao etobe eno sena. Zo awiya awong nung puro i pasaorapugairo witi ika yewa. Zo awiya Tuwa Bayau mene nung uwero puro witi ika uritira yena.

Page 115: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 12:35 112 YOHANE 13:20sinesi? Emora Mani aweni?” 35 Ayero sewa Yesumene ge abena eyero sena, “Waegao mene ninae-una atu be apungkaka gege waegariniya. Araremume mene niye dowoiye sero waegao mitai wae-gaore neupu. Zonungmumenabautunasani nagibooko gosinoiya. 36Arare waegao ninae-ina mitai niyenung dubo mene tumo didinasani dubu nuna yeroneupu.” Yesu mene ge ayero sero aune awong dorobaungno pungyero nasani nauna arauwa.

Yuda emo daigairo mene Yesu oko tumo diyao yewa.37Yesu nung tani putoungne daigairo nunae-una

ditira atu yero bunu gosinasani nung tumo okodiyao yewa. 38Awiya porofete Yesayara ge me yaiseayero yewa. Nung ge eyero gaena,Tuwa, bowi nina sero nonane awe mene gosinoime noiye?Tuwa mene putoung nuna awe eno keregaine?

39Arare awong Yesura ge nigiro nung tumo diyaoine teng oko yewa. Noeno okowata, Yesayara gegayao zo mitiya. Ge awiya eyero mitiya,

40 Tuwa Bayau mene eyero sena, “Awong ditimokomene nona gowi sero, o dubomene nonakotungno gowi sero, o dubo nunae kapetegayana awong kora yoni sero.” Tuwa Bayau meneayero sero senu diti moko nunae guma yenudubora diti nunae gazenu daba ine yena.

41 Yesaya mene ge awiya gaena, noeno okowata,nung Yesura waegao giro ge awiya Yesu eno senaarauwa.

42 Yuda emora gitau yao emo daigairo meneYesu tumo diwa. Arata awong tumo diyao nunaekeregaya Farisayo mene awong yere ibura atuawang sowi sero, tumo diyao nunae pungyero puronauwa ara. 43 Ayero nauwa, noeno okowata, TuwaBayau mene awong bowi yaise sero yawa yawamaingkoka gege yero nauwa. Arata emo meneawong bowi yaese sero yawa yawa bainakama yeronasani nauwa. 44 Yesu nung wawa sero ge eyerosena, “Zo nung na tumo diyariniya amimene nagege okowata, na senu wosiwang awiya dema tumodiyariniya. 45Zo nung na gariniya amimene na senuwosiwang awiya dema gariniya. 46Zo nung na tumodiyariniya nung awiya mumena atu mitoiye sero nawaegao ine yero wosi tawingna yewang amimenenung waegati narinena. 47 Zo nung ge nana nigirooko dimao duwariniya nung awiya nane oko gerapugarinena. Na emo bauno gera pugari okowata,kora yari wosiwang. 48 Zo nung ge nana nigirodoro na awang sariniya auna zaz mitiya. Ge sinonaamimene ago be bainana atu zaz nuna yariniya.49 Noeno okowata, na ge sinona, awiya dubo nana-una oko sinona. Mama nana na senu wosiwangamimene ge sanese sero na tugata-magata yena.50 Na eyero gosinena: Mamana ge mene nao meiwaing tapunoiya. Arare ge sinona awiya Mamamene sero gipena auna teng sinona ara.” Ayero senaarauwa.

13Yesu mene buro-mani nuna-una te saena.

1Magayao mene awong Daigaina auna oregao benugu nenu Yesu nung nutope eyero gigina, “Natawing doro kapetegairo Maungna-una witari nena

auna be nugu niya.” Ayero gosinasani giro buro-mani nuna tawingna atu narineya aeno duboramono puna. Mono pumao nuna awiya oko aung yaomitao gege mitauna.

2Pingne awong nonaminari augairo mitiwa aunetani eyero kasa yena. Simonna mani Yuda Iske-riot, nung Yesu keregaise Sanda mene kotumaoawiya mena dubo nuna-una atu pugainu mitauna.3Arare Yesu mene eyero gigina: “Mama nung nonaapakana wawong nana-una pugainu mitoiya. NaTuwa Bayaura-una atu wosiwang, nupema TuwaBayaura-una kapete gairo witarinena.” 4 Kotumaoayero gosinasani nonamininena awiya doro iropurotaung wori nuna tame awiya dutugairo pugairotaulu zo puro ipura awiro 5ou taora yasa gairo buro-mani nuna-una te saena. Saero taulu ipura mitinaamimene te nunae dupena. 6 Ayero nasani manienana te saero aune Simon Petorora te sayari yenunung eyero sena, “Ning Tuwa mene te nana sayarisinesa?” 7 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Taninena euna susuwa oko gosinesa. Nete ago gari-nesa.” 8Ayero senu Petoro mene eyero sena, “Aungarauwa. Ning te nana oko sayarinesa.” Ayero senuYesu mene ge abena eyero sena, “Na te nina okosayao yana ning na aune dema oko dubo dekaongkayero narinesa.” 9 Ayero senu Simon Petoro meneabena eyero sena, “Tuwa, ayero sero giro te nanagege okowata, wawong gitire dema sae.” 10 Ayerosenu Yesu mene eyero sena, “Zo nung ou suweronete te nuna gege sayai taung iwaing yariniya. Niyeiwaing. Arata ninae-una zomene iwaing okonoiya.”11 Nung keregao emo awiya gosinasani aune eyerosena, “Ninae-una zo mene iwaing oko noiya.”

Te sayaora susuwa senu gigiwa.12 Yesu mene te nunae saero besugairo aune

taungwori nuna imokonupemawosogairo adungnomitasani eyero sena, “Na nona niye eno yetena aunasusuwa gosineita? 13 Niye na eno Gipao Emo asi-nasani, o Tuwa asinasani yero nowa. Na ayero nona,arare me sinowa. 14 Arare na Tuwa ninae o GipaoEmo ninae mene naka natope puro wowosi nasanite ninae saetena, deka ayero niye nika niyetopepuro wowosi nasani te wina-sae nasani naya tengyariniya. 15 Na tani niye eno gipetena awiya puronasani na yetena deka ayero yero nasani neupu.16 Na memokoba sana nigipu. Soumani mene emotuwa nuna daigairo nao ine oko mitiya. Nupemaburora senu baungna amimene buro maung daigaoine oko mitiya. 17 Arare niye ge awiya nigirobaingtiro auna teng narineya, awiya niye yawa yawayarineya. 18 Na ge sesena amimene niye apakanaoko gapuniya. Dubu yangtagairo pumuwang awiyagosinona. Arata ge gayao zo eyero mitiya awiyame yaise saomitiya, ‘Ma eero pugatinonamininoiyanung amimene na dari siniya.’ 19 Tani awiya okokasa yaore na niye bere-bere tugata nena. Arareago tani awiya kasa yai aune niye na eno eyerosepu, ‘Nung meba Sorao emo nanae Kristo.’ 20 Namemokoba sana nigipu. Zo nung na niye burorapugaingwa aeno masi zuwariniya amimene buroramaung na enomasi zuetiya ayero yariniya. Zo nungna enomasi zuwariniya amimene na senuwosiwangnung aeno dema masi zuetiya ayero yariniya.”

Page 116: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 13:21 113 YOHANE 14:19Yesu mene Yudasra susuwa keregaina.Mt 26:20-25; Mk 14:17-21; Lu 22:21-23

21Yesumene ge ayero seromoko nunameko yenugiro keregairo eyero sena, “Na memoko niye enosana nigipu. Ninae-una zo mene na keregairo iworawaweng pugariniya.” 22Ayero senu buro-mani nunaawong wina-gi yero awe eno siniye asero kau yewa23be aunemani zo Yesumene aratapu nasani naunaamimenenuna-unanugu atumitina. 24Arare SimonPetoro mene ziyo mene etotoma yero eyero sena,“Atata ye sai gase. Awe eno siniye?” 25 Ayerosenu mani amimene Yesura-una nugu baungno bepuro daweng gairo eyero sena, “Tuwa, ning awe enosinesi?” 26Ayero senu Yesu mene abena eyero sena,“Ma sura dusero pugana minariniya nung ara.”Ayero sero ma sura dusero Simonna mani YudasIskeriot nung aeno pugainu minina ara. 27 MininuSanda mene moko nuna-una toina ara. Ayero yenuYesu mene eyero sena, “Tani yari sinesa awiyamena ye.” 28 Ge ayero Yudas eno senu awong enadema mitiwa amimene ge auna susuwa oko gosinasani 29 ena mene eyero sewa, “Yudas nung moninaname diya noiya, arare nung iya be dang eunanona zo paise sesi bautunita? O emo bogamasa enomoni bono yaise sini bautuniye?” Ayero sewa ara.30 Yudas nung ma awiya miniro mena iropuro pingmumene baungna arauwa.

Sao tauyao ge seka.31 Yudas baungnu aune Yesu mene buro-mani

ena eno eyero sena, “Emora Mani auna yazo deika yaora be yeme nugu yetiya. Tani nana-unakasa yariniya amimene Tuwa Bayaura yazo de ikayariniya. 32 Arare na Emora Mani mene TuwaBayaura yazo de ika yana nung abena yazo nana deika yariniya. Ayero be imokore oko, mena de ikayariniya. 33 O mani awiso nana, na be apungkakaniye aune demanarinena. Agoniye na kau yarineya.Arare na Yuda emo ena eno sewang deka ayero niyeeno sinena. Na babarinena auna atu niye babao ineoko mitiya. 34 Aeno na sao tauyao ge seka zo niyeeno pugatinena. Dubora mono wina-pung yepu.Na niye eno dubora mono pupunona nowa dekaayeronikaniyetopeduboramonowina-pungnasanineupu. 35 Niye dubora mono wina-pung nasaninaya emo niye giro Yesura buro-mani yero neyaasarineya.” Ayero sena arauwa.

Yesu mene Petoro nung bewae yari nena auna gesena.

Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Lu 22:31-3436 Ge ayero senu Simon Petoro mene atata yero

eyero sena, “Tuwa, ning natu babarinesi?” Ayeroatata yenuYesumene abena eyero sena, “Na babari-nena auna ning yeme eune babao ine oko mitiya.Nete ago babarinesa.” 37 Ayero senu Petoro meneeyero sena, “Tuwa, ning noeno na yeme ning aunedema babao ine oko mitiya asinesi? Na ning enonasani nao nana gera yaina awiya teng yariniya.”38 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Ning na enonao nina gera yari sinesa? Na memokoba sana nigi.Kokora ge oko saore nine na bewae yasa be etamayariniya.” Ayero sena arauwa.

14Tuwa Bayaura-una babao auna nagibo awiya Yesu.

1 Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena“Niye dubo ninae oko sisigae. Niye Tuwa Bayautumo didinasani na dema tumo dipu. 2 Mamanana-unanapo auna ibu-niya komadaigairomiteya.Ayero okomitao yati siya, awiyanamitaomasi ninaekora yari babari nena ayero oko satena. 3 Ararena baungno mitao masi ninae kora yero nupemakapetegairo buro niye puro babana na narinenamasi deka auna atu nasani narineya. 4 Babarinenaauna nagibo awiya niye gosineya.”

5 Ayero senu Tomas mene abena eyero sena,“Tuwa, ning natu babarinesi, awiya nae oko gosine-nane. Arare nono yero nagibo awiya garinenine?”6 Ayero senu Yesu mene abena eyero sena, “NagiboMamana-una babao awiya na era. Ge me susuwarekeregao awiya na era. Nao seka pugao awiya na era.Na daigairo Mamana-una kasa yao ine oko mitiya.7 Niye susuwa nana gatei siya, awiya niye Mamanana-una susuwa deka ayero gateya. Yeme niyeMama nana-una susuwa gigeya kasa niya.” 8 Ayerosenu Filip mene eyero sena, “Ning Maung gipasanae giro aune kara teng niya asarinenane.” 9 Ayerosenu Yesu mene eyero sena, “Filip, na be imokokaung-kaung niye aune dema nona ning na okogiro baingtao yero nosa? Zo nung na gosinoiyaamimeneMama gosinoiya. Arare ning noenoMamagipe ganene ayero sinesi? 10 Mama mene nana-una mitoiya, deka ayero na Mamana-una mitona,awiya gigesa me oko yao nita? Ge niye eno tugatayero nona awiya kotumao nana-una oko tugata yeronona. Mama mene dubo nana-una atu mitasaniburo nuna yero niya. 11 Mama mene na aunemitoiya, o na deka ayero Mama aune mitona geawiya nigipu me yae. Arata ge awiya gaya me okoyao yai giro buro ena yero nona awiya kotungnoaune ge awiya gipu me yae.

Oweno wosari nena auna ge sena.12 Na memokoba sana nigipu. Zo nung na tumo

diyariniya amimene buro yero nona deka awiyateng yariniya. Na Mamana-una witarinena, ararenung buro awiya gege okowata, yai nana awiyadaigairo baina yariniya. 13 Niye yazo nana puronasani isa saya giro na nigiti nasani teng sore-marinena. Awiya Mamana bowi kasa yaise sero naMani mene ayero yarinena. 14Niye yazo nana puronasani nona zo eno na isa saya nigiti nasani ayeroteng soremarinena. 15 Aratamao ninae nana-unamitariniya, awiya niye ge nana dimarineya. 16NaneMama isa sana nung soremao ninae zo pugai wosironiye aune dema nao gege nariniya. 17 Nung awiyaOweno. Nung ge me susuware niye eno gipariniya.Emo na tumo oko diyao yero nowa amimene Owenoditi moko mene oko gosinowa. Nupema awongnung kotumao mene oko kotupunowa. Aeno awongOweno puro nao ine teng oko. Arata nung niye aunedema noiya, nupema moko ninae-una toiro nar-iniya. Aeno niye nung giro baingtitinowa. 18Na niyeduwana bogamasa yero oko narineya. Na ninae-una nupema kapetegairo barinena. 19Be apungkakagege mitiya awiya aung yai aune emo na tumooko diyao nowa amimene na nupema oko garineya.

Page 117: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 14:20 114 YOHANE 15:20Arata niyemene zo na garineya. Noeno okowata, nanao gege nona, narinena, deka ayero niye na aunedema narineya. 20 Oweno mene wosi ninae-una yaiaune Mama mene na aune dema noiya, o na niyeaune dema nona, o niye na aune dema nowa, aunasusuwa awiya giro baingtarineya.

21 Zo nung ge bera nana nigiro puro dipunoiyaauna aratamao awiya nana-una mitiya. Zo nung naara tapunoiya, deka ayero Mama nana mene nungara tamariniya. Nupema nane deka ayero nung aratapunasani susuwa nana nung eno keregarinena.”22 Ayero senu Yudas Iskeriot auna yazo mene atatayero eyero sena, “Tuwa, ning nono yero susuwanina nae eno gege keregati nasani emo bauno enooko keregao pung yarinesi?” 23 Ayero senu Yesumene abena eyero sena, “Zo nung na ara tamariniyaamimene ge nana nigiro dimariniya. Ayero yaiMama nana mene nung ara tamariniya. Mamanana mene nung aratapunai nato Mamato nuna-una kasa yero nung aune dema narinenato. 24 Zonung na oko ara tamao yariniya amimene ge nanaoko dimariniya. Ge tugata nona gosinowa awiyanana okowata, Mama nana na iyengtina auna-unaatu butunoiya ara.

Yesu mene dubo iwaingne nao awiya pugai pumarinenane.

25 Na niye aune dema nasani ge tugata-magatayero nona, awiya nuwegowi sero 26 soremao ni-nae Oweno awiya nung Mama mene be nana-unaiyengtai wosiro ge apakana niye eno tugata-magatayariniya. Ge awiya nane tugata yero nona dekaawiya Oweno mene dubo ninae uwero sero aungyariniya. 27 Na dubo iwaingne nao awiya niye enopugatinena. Na dubo iwaingne nao naka nanaawiya niye eno pugatinena. Tawingna emo baunomene pugatinowa ayao ine okowata, dubo iwaingnenao nana me awiya niye eno pugatinena. Araredubo ninae awang yao aung, kotung-katung yaoaung, mitaise. 28 Na eyero sesena nigeya: Naniye doro baungno nete nupema ninae-una kapete-gairo barinena. Niye na aratamatei siya, awiyana Mamana-una babarinena awiya giro yawa yawayateya. Noeno okowata, Mama nung witao nanayero noiya. 29 Tani nana-una kasa yariniya awiyaoko kasa yaore gitau niye eno sinena era. Ararekasa yai aune tumo diyao ninae tauyaise. 30 Nage daigairo susuuno niye eno oko sarinena. Taw-ingna emo tuwa Sanda mene nana-una bari nasaniniya. Arata nung na eno tani zo yao ine teng oko.31 Emo na oko tumo diyao nowa amimene aratamaonana Mamana-una mitiya awiya gaese sero buro gesinoiya awiya yero nona. Arare iropupu babanene.”Ayero sena arauwa.

15Yesu nung wain susuwa, name tatapo nuna.

1 Yesu mene eyero sena. “Na wain susuwa me.Mama nana mene wain burora maung. 2 Tapo zonana-una susuuno mitasani me oko iyao yai girokapero duwariniya. Nupema tapo zo mere mitaigiro me daigairo iyaise sero gomi kapero kora yaiiwaing yariniya. 3 Niye awiya na ge tugata yewangnigiwa, arare Mama nana mene meko ninae kapero

niye kora yenu iwaing yero nowa. 4 Arare niye naaune dema naya na deka ayero niye aune demanarinena. Wain tapo mene susuware oko gamaonung gege mitasani me oko iyariniya. Arare niyedeka ayero na aune dema oko tayao nasani meoko iyarineya. 5 Na awiya wain susuwa. Niyeawiya wain tatapo. Zo nung na aune dema susuunonariniya, awiya na deka ayero nung aune demasusuuno narinena. Ayero yana nung me ewezoiyariniya. Niye na doro nasani Tuwa Bayaura burozo yao ine oko mitiya. 6 Zo nung na aune dema okosusumao yariniya, nung awiya duwarinena. Ayeroyana nung wain tatapo dotinowa sonoi yangta gairoiyaora pugatinowa awinoiya ayero yariniya. 7 Niyena aune dema susuuno ge nana pu dube gaironarineya, awiya nona zo noeno isa saya ninae-unakasa yariniya. 8Niye me ewezo itinasani buro-maninana yero nayaMama nana-una bowi kasa yariniya.

Aratamaora ge.9 Mama mene na aratapunoiya, deka aine nane

niye aratapunona. Arare niye aratamao nana aunaneupu. 10 Na mama nana-una ge dipunona, ararearatamaonuna nana-unamitoiya. Deka aine niye genana dimarineya, awiya aratamao nana ninae-unamitariniya.

11 Yawa yawa yao nana mene ninae-una mitaiaune yawa yawa ninae mene moko ninae-una be-buro mitaise sero ge awiya sinena. 12 Tinawiyage nana eyero mitiya: Na niye aratapunona, dekaaine nika niyetope wina aratapu nasani neupu.13 Zo nung otao mani nuna sorari yero giro naonuna awong eno doro magayariniya auna aratamaoawiya aratamao me asarineya. 14 Ge sinona awiyadimarineya, awiya niye otao mani nana yarineya.15Na be yeme eune niye maze ‘soumani’ oko sinena.Noeno okowata, soumani mene emo tuwa nuna-una kotumao mitoiya awiya oko gosinoiya. Naniye ‘soumani’ okowata ‘otao mani nana’ ayerosinena. Noeno okowata, nane Mama nana-una atuge nigiwang awiya teng niye eno keregairo tugatayero aung yetena. Arare na niye gigena otao maninana neya arauwa. 16 Ninae na burora babanesesero oko pumuwa. Nane niye burora babaese seropumuwang. Arare niye baungno burora me urayame ewezo iyaese sinena. Uraya me iro mitao gegemitaise. Ayero yero yazo nana puro nasani Mamaeno isa saya teng pugariniya. 17Niye nika niyetopewina aratapu nasani neupu. Ge awiya tinawiya genana arauwa.

AwongYesu iwo yewa, arare awong buro-mani nunadema iwo yarineya.

18 Emo bauno ge nana oko nigao amimene niyeiwo yaya aune eyero sepu. Gitau awong Tuwa ayerozayero iwo yewa. 19 Emo bauno ge nana oko nigaoaune dema susumatei siya, awiya awong niye saoregiro niye otao yateya. Arata na niye nunae-unatowang atu yangtagairo pumuwang, aeno awongniye iwo yero nowa ara. 20 Ge zo niye eno eyerosesena awiya kotungpu. Soumani mene emo tuwanuna daigairo nao ine oko mitiya. Ge auna susuwaeyao era. Ena mene ge nana nigiro dipunowa,deka ayero ena mene ge ninae nigiro dimarineya.Nupema ena mene na iwo yero nowa, deka ayero

Page 118: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 15:21 115 YOHANE 16:28ena mene niye iwo yarineya. 21 Awong nung naiyengtina auna susuwa oko gosinowa, arare niyeiwo yarineya. Nupema niye buro-mani nana yeroyazo nana puro nasani nowa, susuwa aeno niye enoayero yarineya. 22 Na nunae-una atu oko wosaoyatena, o susuwa nana oko tugata yao yatena, awiyaawong pasena aung nateya. Arata yeme awongpasena nunae nono sero pungyarinei? 23 Zo nungna iwo yero noiya amimene deka ayero Mama nanaiwo yero noiya. 24 Na nunae-una atu nasani taniputoungne emo mene yao ine teng oko awiya okoyao yatena, awiya awong pasena aung nateya. Arataawong eno tani putoungne yero yewang awiya girona iwo nasani Mama nana deka ayero iwo yeronowa. 25 Ayero yero nowa ge zo sao tauyao bukununae-una atu gayao mitoiya awiya tauyero noiya.Ge awiya eyao era: ‘Awong na tebeba iwo yewa.’

26 Arata Soremao ninae Mamana-una mitoiyaawiya iyengtana Mamana-una atu wosiro niyesorepu nasani susuwa nana niye eno keregariniya.Nung awiya Oweno. Geme saoramaung awiya nungara. 27 Be niye na buro zayewang auna atu na aunedema nasani nauwa neya amimene dema susuwanana keregarineya.”

161 Yesu mene susuuno ge zo eyero sena, “Ago

awong tani mou-mesa yao ena niye eno yaya niyetitiye zaruwe yero tumo diyao ninae besao eno, nage ewiya bere-bere keregatinena. 2 Awong yereibu sorarineya. Agege okowata, be zo bariniya beaune awong ‘Tuwa Bayaura buro kara yero nonane’asinasani niye dayamamagayarineya. 3Awong natoMamato awiya oko giro baingtao yero nowa, arareayero yarineya. 4 Ge sinena amimene me yai aune‘Yesu gitau eyaomaze sena,’ ayero saese seronaniyebere-bere tugata nena era.

Owenona buro auna ge.Na niye gipari sero buro zayero naungwa be aune

be nana imoko mitina, aeno na ge ewiya gitauniye eno oko sao naungwa. 5 Arata yeme nung nasenu wosiwang auna-una witari sero nena, aeno geewiya sinena. Arata ninae-una zo mene na eyerooko atata niya, ‘Ning natu babarinesi?’ 6 Ge ayaoniye eno sesena niye dubo minao mene moko ninaebeburo mitiya. 7 Na ge me sana nigipu. Na kapetegairo witarinena, awiya niye iwaing mitaese witari-nena. Na oko witao yarinena, awiya Soremao ninaemene oko wosariniya. Arata na witiro Soremaoawiya iyengtana wosiro niye aune dema nariniya.8Wosiro nona etama auna susuwa awiya emo baunoeno keregariniya: Pasenana susuwa, iwaing yeronaora susuwa, pasenana abena tamao auna susuwa.Nung susuwa etama awiya keregai emo baunomenegaya me yariniya. 9 Pasenana susuwa eyero gipaigarineya: awong na oko tumo diyao yero nowa,arare pasena nunae kara mitoiya. 10 Iwaing yeronaora susuwa eyero gipai garineya: naMamana-unakapetegairo witana niye na nupema oko garineya.11 Pasenana abena tamao auna susuwa eyero gipaigarineya: tawingna tuwa awiya Tuwa Bayaura ko-tora atu zuwaise sao mitiya.

12Ge tugata yaora kotumao nana daigairo mitiya,arata niye yeme nigao ine teng oko. 13 Ge me

susuware sao awiya Oweno ara. Nune wosiro geme apakana susuware niye eno gipariniya. Aratage awiya kotumao nuna-una oko puro sariniya. Genanato Mamato sarinenato awiya nigiro teng niyeeno tugata yariniya. Tani daigairo ago kasa yarineyaawiya dema bere-bere niye eno keregariniya. 14Nage sana Oweno mene nigiro puro buro niye enokeregariniya. Ayero yai bowi nana kasa yariniya.15Mamana nona apakana awiya nona nana, aeno naniye eno eyero sesena, ‘Oweno mene ge nana puroburo niye eno keregariniya.’

Yesu nung baungno nupema kapetegairo bariniya.16“Be apungkakamitiya awiya aung yai aune niye

na oko garineya. Nupema be apungkaka aung yaiaune niye na garineya.” 17 Yesu mene ayero senuburo-mani nuka nuyetope ge wina-se yero eyerosewa, “Nung eyero siniya, ‘Be apungkaka mitiyaawiya aung yai aune niye na oko garineya. Nupemabe apungkaka aung yai aune niye na garineya.’Nung nono yero ungta ayero siniye? Nupemanung ge zo dema eyero sesiya, ‘Mamana-una witari-nena.’ Ayero sesiya ara.” 18 Buro-mani mene ayerosero nupema eyero sewa, “Nung eyero sesiya, ‘Beapungkaka mitiya.’ Ge awiya noeno siniye? Nameiwawa nenane.” 19 Ayero sero nung atata yari seronewa Yesu nung nuka nutopemena giro eyero sena,“Ge eyero niye eno sesena aeno niye wina-se neita?‘Be apungkaka mitiya awiya aung yai aune niye naoko garineya. Nupema be apungkaka aung yai auneniye na garineya.’ Ge auna susuwa sana gari sineita?20Na memokoba niye eno sinena. Niye zire buwarenaya emo bauno na oko tumo diyao nowa amimeneyawa yawa yarineya. Niye dubo minaore naya dubominao ninae mene kapete gai yawa yawa yao ninae-una kasa yariniya. 21 Bauno mene mani pari nemayaya tapunasani dubo mininowa. Ayero nema manipuro oregairo ‘mani pumena’ ayero sero yawa yawayero nowa. Yaya tapunowa awiya oko kotupunowa.22 Deka ayero niye yeme dubo minineya. Aratana niye nupema garinena be aune niye yawa yawabainakama yarineya. Yawa yawa ninae awiya emozo mene kapai aung yao ine teng oko. 23 Ararebe aune niye nona zo kau yero giro na oko atatayarineya. Na memokoba sana nigipu. Niye nona zoeno Mama isa saya nona awiya pugari niya. Awiyanoeno okowata, nung yazo nana-una pugariniya.24Be na niye yangta gairo pumuwang atu butunaweyeme niya be aune niye yazo nana puro nasani nonazo eno isa oko sewa. Arare niye yawa yawa yaomeneninae-una kasa yero beburo mitaise isa sepu. Isasaya pugai parineya.

Yesura yazo puro nasani Tuwa Bayau isa sao.25 Ge niye eno tugata yero butunona awiya ge

eniya tugata yero nona. Nete be zo bariniya aune nage eniya oko sarinena. Be aune na Mamana susuwapu daung gari sero ge pungyero oko, me keregaironiye eno sarinena. 26 Be aune niye yazo nana puronasani Mama isa sarineya. Na eyero oko sinena.‘Nane niye soreuno Mama isa sarinena.’ Ayero okosinena. Awiya noeno okowata, Mama mene niyearatapunoiya. 27 Na Mamana-una atu wosiwang geawiya niye nigiwa me yenu na aratapunowa. ArareMama mene deka ayero niye ara tapunoiya. 28 Na

Page 119: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 16:29 116 YOHANE 17:26Mama doro tawingna wosiwang, arare na tawingdoro nupema Mamana-una wiwitinena.” 29 Ayerosenu buro-mani nunamene eyero sewa, “Ning yemege eniya doro daung mokera keregairo sinesa ara.30 Arare nae ning eyero gosinenane: ning nika ni-tope kotumao nanae-una susuwa apakana giro aungyero nosa. Nae ning atata yari kotupu nonane arataning nika nitope dubo nanae mena gosinosa, aenoning Tuwara-una atu wosasa awiya gosinenane meniya.” 31 Ayero sewa Yesu mene eyero sena, “Niyeyemegigeyamenita? 32Be zomitiya awiyamena baiaune na doro zanero napo ninae sero baungno aungyarineya. Ayero yero na duwaya na nata narinena.Arata na nata oko narinena. Mama mene na aunedema noiya, arare nata oko narinena. 33 Niye yo-ozaore naese sero ge awiya niye eno sesena. Niyetawingna yayare dubo minaore narineya. Aratanane tawingna nona dire bere awiya puro wosiropapatinena, arare niye putoungne neupu.” Ayerosena arauwa.

17Yesu nuka nung eno isa sena.

1 Yesu nung ge awiya sero aung yero diti uritirayero isa sinasani eyero sena, “OMama, be nuguniya.Na Mani nina. Na yazo nina de ika yana baina yaisesero gitau nine yazo nana de ika yasa baina yaisesinena. 2 Ning emo ena na eno pugairo na nao meiwaing awiya awong eno puganese sero na tawingsero serora emo bauno auna maung bainakamapugasa. 3 Nao iwaing auna susuwa eyero mitiya.Ning Tuwa Bayau me dekaongka. Emo iyengtasaawiya Yesu Kristo arauwa. Emo baunomene susuwananao awiya gaya me yai awong nao me iwaingpumarineya. 4 Buro ge na eno sasa awiya tawingnaetu yero butu nawe besugena. Ayero nasani yazonina de ika gena. 5 O Mama, tawing oko kasayaore na ning aune dema uritira waegao nana aunenaungwa, deka awiya nupema pugai na puro nane.

Yesu mene buro-mani nuna eno isa sena.6 Emo bauno apakana auna-una atu emo ena

yangtagairo na eno pugasa nana yewa aune nasusuwa nina awong eno keregaingwa. Dubu ninasao nauwa awiya na eno pugasa awong ge ninanigiro puro pu dube gairo nowa. 7 Awong yemenona nana apakana nina-una atu gege butu noiyaawiya gosinowa. 8 Ning ge na eno pugasa awiyasewang nigiro pumuwa ara. Ayero nasani na nina-una atu wosiwang awiya giro me asewa, arare nineburo ge na eno sasa awiya deka ayero nigiwa meyena ara. 9 Na awong eno isa sinena. Emo baunona oko tumo diyao nowa awong awiya eno oko ningeno isa sinena. Dubu na eno pugasa awiya enoisa sinena, noeno okowata, awong awiya dubu niname arauwa. 10 Emo bauno nana apakana awiyanina ara. Nupema emo bauno nina apakana awiyanana ara. Arare awong yazo nana de ika gatineya.11 Na tawingna etu oko mitarinena. Na buro nina-una yarinena. Arata nunae mene zo tawingnaetu mitasani narineya. O Mama dang, nao dubodekaongka yero nonano, deka ayero awong dubodekaongka yero naese sero yazo nina na eno pugasaauna putoung mene awong diya ye. 12 Na awongaune dema nasani yazo nina-una putoung mene

awong diya yero nona. Ning yazo awiya na enopugasa. Na awong diya yero baingtena, arare zomene oko tara yao. Arata ge gayao zo mitiya awiyame yaise dekaongka mene tara yero sisigari niya.Nung tara yaora gerao. 13 Yawa yawa yao nanamene dubo nunae topetaise sero na tawingna etumitasani na nina-una baora be nugu ni giro ge ewiyasinena. 14 Na ge nina tugata nona puro nowa aenotawingna emo bauno mene awong iwo yero nowa.Nao nana awiya tawingna emo bauno auna nao ineokoware. Deka ayero nao nunae awiya tawingnaemo bauno auna nao ine oko. Aeno tawingna emobauno awong iwo yero nowa. 15 Ning buro-maninana awiya tawing euna atu sorero pasese okowata,Sanda mene awong etegai meko yowi sero, ningawong soremasese isa sinena era. 16Nao nana awiyatawingna emo bauno auna nao ine okoware. Dekaayero nao awena awiya tawingna emo bauno aunaine okowa. 17 Ge me nina mene dubo awena inaiawong pewa yero gerao nina yae. Ge nina awiyage me susuware ara. 18 Nine na tawingna etu buroyanese sasa, arare deka ayero nane awong tawingnaetu buro yaese sewang. 19 Ge me mene dubo nunaeinai tau yero naese na nao nana awong eno wawongnina-una pugatinena era.

Yesu mene emo bauno ge nigao name eno isa sena.20 Arata na awong eno gege oko isa sinena. Ge

tugata yaya nigiro na tumo diyarineya awong aenodema isa sinena. 21 Awong dubo dekaongka yeronaese ning eno isa sinena. O Mama, ning na aunemitosa na deka ayero ning aune mitona, deka ayeroawong nao aune dema mitaese. Ayero yaya emona oko tumo diyao yero nowa amimene nine naiyengtasawosiwang awiya girome asae. 22Naodubodekaongka yero nonano, deka ayero awong dubodekaongka yero naese sero ning putoung na enopugasa dekaongka awiya awong eno pugatinena.23 Na awong aune dema mitana ning deka ayerona aune dema mitasa awong dubu dekaongka yeronae. Ayero yero naya emo bauno na oko tumodidinowa amimene na iyengtasa wosiwang awiyagaese. Nupema awong ning na aratapunosa dekaayero ning dubu nana dema aratapunosa awiyadema giro baingtaese.

24OMama, emo dubu na eno pugasa awong awiyamasi na narinena deka auna atu naese sinena. Ayeroyero tawingna poza oko kasa yaore nine na aratapunasani uritira waegao na eno pugasa waegaoawiya awong nao aune dema nasani gaese sinena.25 O Mama, ning dangna maung. Emo na oko tumodiyao yero nowa amimene ning oko giro baingtitinowa. Arata nane mene zo ning giro baingtiti nona.Nupema dubu nana mene nine na iyengtasa wosi-wang awiya giro baingtiti nowa. 26 Aratamao ninanana-una mitoiya deka ayero nunae-una mitai naawong aune dema nari sero bowi ge nina awong enokeregena. Ayero gege keregati nasani narinena.”Ayero sena arauwa.

18Yesu i bure atu nenu pumuwa.Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Lu 22:47-53

Page 120: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 18:1 117 YOHANE 18:32

1 Yesu nung isa ayero senu aung yenu iropuroburo-mani nuna puro nape atu wosiro ou Kidoronbuwagairo tawing zora i buro mitauna auna ba-muwa. 2 Yesu buro-mani nuna aune be ozaung atuaugairo nasani nauwa, arare Yudas keregao emoamimene i buro awiya nung gao ara. 3 Arare Yesuburo-mani nuna aune atu newa Yudas keregao emoamimene pirisa babuze aune Farisayora polis enaaune gorobo emo ena awiya puro gitau yero izirayuno damana gaero gi amine puro bamuwa ara.4 Yesu mene nona apakana nung eno yari newaawiya giro iropuro benaungna baungno awong atatayero eyero sena, “Niye awe maze kau nei?” 5 Ayerosenu awong eyero sewa, “Nasaretera emo zo yazonuna Yesu awiya kau nenane.” Ayero sewa nungeyero sena, “Na era.” Ayero sena ara. Yudasnungkeregao emonunggorobo emoredemadoperomitina. 6 Arare Yesu mene, “na era,” ayero senuawong awang yero bautara baungno zuwewa ara.7 Ayero yewa nung nupema atata yero sena, “Niyeawe maze kau nei?” Ayero senu awong eyero sewa,“Yesu Nasaretera emo.” 8 Ayero sewa Yesu meneawong eno eyero sena, “Na sesena arauwa. Na era.Niye na kau neya, arare dubu nana ewiya dopubabae.” 9 Nung ge gitau sena awiya me yaise seroburo-mani nuna duwaese sena. Ge gitau eyero sena,“Na eno pugasa awong diya yetena zo za oko tarayao ara.”

10 Arare Simon Petoro nung iwi geingna puronena awiya ininu gururu senu pirisa bainanasoumani zo auna dawong wawong mera awiya ke-sena. Mani awiya yazo nuna Maliko. 11 Ayero yenuYesumene Petoro eno eyero sena, “Iwi nina geingnapugai towae. Yaya ewiya Mama nana mene na enopugatiniya, awiya duwanese nesa?” Ayero senaarauwa.

12 Ayero senu gorobo emora diya mene senugorobo emo aune Yudara polis amimene Yesu purowawong bunewa ara. 13 Bunero puro gitau baungAnasira gare yewa ara. Dawang aune emo zo yazonuna Kayafa amimene pirisa baina yero nauna.Nune Anasira mani baunodi atiro nasani nauna.14 Kayafa nune gitau Yuda emo eno ge eyero sena,“Emo bauno name apakana meko yero aung yoninesero, nung dekaongka amimene name eno maga-yaise sao mitiya.” Gitau ayero sena arauwa.

Petoro mene Yesu bewae yena.Mt 26:69-70; Mk 14:66-68; Lu 22:55-57

15 Polis mene Yesu puro baungno Anasira-unayewa, Simon Petoro otao nuna zore awongtoYesu puro bamuwa awiya ago yero bamuwato ara.Petorora otao awiya pirisa baina awiya nung gosin-auna, arare Yesu ago yero toi goma mokora yenaara.* 16 Petoro mene zo goma bautara atu dopenaara. Ayero yenu otao nuna mene pirisa baina aunagare atu nauna, arare wosiro goma be diya yaomanibaunodi zo aeno senu goma be iwenu Petoro toimokora yena ara. 17 Petoro toinu mani baunodigoma be diya nena amimene Petoro giro eyero sena,“Emo ouna buro-mani zo ning arita nowa.” Ayerosenu Petoro mene “Na aung.” ayero sena ara. 18 Be

aune pirisa bainana soumani gorobo emore awongyayaung yenu giro iyao ero ainewa Petoro nungdema baung nunae-una towang yero iyao ainenaarauwa.

Pirisa baina mene Yesu atata yena.Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Lu 22:66-71

19 Pirisa baina mene Yesu buro-mani pupugainaaune o ge tugata yero nauna aune atata yena.20 Atata yenu Yesu mene abena eyero sena, “Nage benaungna atu gege sinona. Yuda emo augatinowa — yere ibu enanata ibu bainana — auna atuge sero tugata nasani gipinasani ayero nona. Naopene ge oko sinona. 21 Arare ning nono yero naatata nesi? Ge sinona nigiti nowa awong awiyaatata yasa ge sinona awiya saya nigase.” 22 Ayerosenu diya emo dopero mitiwa auna zo mene Yesusowena dero eyero sena, “Ning noeno ge ayeropirisa baina eno sinesi?” 23 Ayero senu Yesu meneabena eyero sena, “Gemeko seseni siya ayero sinesaauna susuwa se. Arata na ge iwaing sinena aunenoeno na dedunesi?” Ayero sena ara. 24 Yesu geayero senu aune Anasi mene senu Yesu bunero puropirisa baina yazo nuna Kayafa auna-una bamuwaarauwa.

Petoro mene Yesu nupema bewae yena.Mt 26:71-75; Mk 14:69-72; Lu 22:58-62

25Simon Petoro nung iyao ainasanimitinu awongnung nupema atata yero sewa, “Buro-mani nunaauna zo ning arita nowa?” Ayero sewa nung bewaeyero eyero sena, “Na aung.” 26 Ayero senu pirisabainana soumani zo, Petoro mene dawong kesenaauna dikaing zo, amimene eyero sena, “Ge menibamu, ning i bure atu Yesu aune dema doperomitesa gigenita nowa?” 27 Ayero senu Petoro menenupema bewae yenu aune kokora ge sena arauwa.

Awong Yesu Pilatora-una puro bamuwa.Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Lu 23:1-5

28 Iya gainu awong Yesu Kayafara-una gare atupuro wosiro baung Roma emo zo awong diya nasaninauna auna-una yewa ara. Yuda emo awongMagayao mene awong Daigaina auna bonene mi-nari sero newa, arare awong iya be dang sisigowisero, Pilatora gare oko towao yewa. Awiya noenookowata, Yuda emo mene eyero sinasani nauwa,“Dubo naname beingtire yoiye sero, name emoYuda okora-una gare oko towanene.” 29 Ayerosinauwa, arare awong duru atu dopewa Pilato menekasa daung yero awong atata yero sena, “Emo ewiyapasena nouna puro butunei?” 30 Ayero senu awongeyero sewa, “Nung pasena oko yao yatiya, awiya naenina-una oko puro batenane.” 31 Ayero sewa Pilatomene eyero sena, “Sao tauyao ge ninae mitiya aunateng sepu aung yae.” Ayero senu awong eyero sewa,“Nae mani magayaese sao aung yao awiya nanae-una gazao mitiya. Noeno okowata, sao tauyao geninae Roma emora amimene gaziniya. Arata ninesasa teng yariniya.” Ayero sewa ara. 32 Yuda emoayero sewa Yesu nung nutope gitau “Na i pasaora

* 18:15: Petorora otao awiya Yohane. Yohane nung ge gainasani yazo nuna pungyena. Yazo YOHANE awiya GE TAUYAORA SUSUWA auna atutauno aune zazagairo gi.

Page 121: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 18:33 118 YOHANE 19:21daya magayarinena,” ayero sena auna ge awiya meyena.†

33 Pilato mene garo mokora baungno Yesuyausenu baungnu eyero sena, “Ning Yuda emoraemo tuwa ning?” 34 Ayero senu Yesu mene abenaeyero sena, “Ge awiya dubo nina-una sinesita enamene bowi nana ning eno seseya giro sinesi?”35 Ayero senu Pilato mene eyero sena, “Na Yudaemo okowa. Emo mamono nina arita pirisa babuzeamimene ning nana-una pugatineya. Ning noyetesi?” 36 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Natawingna etu emo tuwa oko yero nona. Na tawingnaetu emo tuwa yero natena, awiya emo dubu nanamene gi ami puro na soremaya Yuda emo na okopumateya. Emo tuwa yero naora buro nana awiyatawingna etu okomitiya.” 37Ayero senu Pilatomeneeyero sena, “Ayero ning emo tuwa zo ning?” AsenuYesu mene eyero sena, “Ara, kara sinesa arauwa.Na emo tuwa zo. Na ge me susuware keregari serowosiro tawingna etu kasa yewang. Ge me nigari aratapunowa amimene ge nana nigiti nowa.” 38 Ayerosenu Pilato mene abena eyero sena, “Ge me awiyanoiye?” Ayero sero kasa daung yero Yuda emo enoeyero sena, “Na emo euna pasena tamari sero kaunete zo oko tamao yetena. 39 Arata tani ninae zomitiya. Magayao mene awong Daigaina auna iya bedang ninae-una atu na eno sinowa bunao emo zoao-didinona tebeba bautunoiya. Arare deka ayeronigaya na Yuda emora emo tuwa ninae ao-diyananaise kotupuneita?” 40 Ayero senu awong wawasero eyero sewa, “Aung ara. Nung okowata, Barabasnung awiya ao-diyasa bae.” Ayero sewa ara. Barabasnung mani dero nona ugaing puro yao emo.

19Pilato mene Yesu magayaise emora waweng pu-

gaina.Mt 27:15-31; Mk 15:6-20; Lu 23:13-25

1 Pilato mene senu gorobo emo awong Yesuangsi* mene dewa. 2 Ayero yero nung izari seroangsi dungne puro ewero aune ziyo nuna-una atuwosogaiwa. Ayero yero taung wori yuyao zo demawosogaiwa punu 3 baung nuna-una nugu yero nungsowena dedunasani eyero sewa, “Wari iwaing, Yudaemora emo tuwa.”

4Pilato mene nupema kasa daung yero Yuda emoeno eyero sena, “Gipu. Na nung puro ninae-unabutunena. Na pasena nuna tamari sero kau netezo oko tamao yetena.” Ayero sena ara. 5 Ayerosenu Yesu nung angsi dungne ewao aune taungwori yuyaowosogaiwa puro nena aune demawosirodopenu Pilato mene gipero eyero sena, “Emo ewiyagipu.” 6 Ayero senu pirisa babuzere gorobo emonunae amimene girowawa sero sewa, “I pasaora atumagayaise. I pasaora atu magayaise.” Ayero sewaPilato mene be nunae-una puro eyero sena, “Napasena nuna kau nena. Nung pasena aung. Arareniye nika niyetope puro i pasaora depu.” 7 Ayerosenu Yuda emo mene eyero sewa, “Nung nutope

‘Na Tuwa Bayaura mani,’ asinoiya, arare emo ayaoawiya magayaese sao tauyao ge nanae auna atu saomitiya, arare magayaise.” 8 Ayero sewa Pilato geawiya nigiro awang bainakama yena ara. 9 Ayeroyero Yesu nupema yuno garomokora baungno atatayero sena, “Ning natu kasa yasi?” Ayero senu Yesumene abena oko sao yangduna. 10Ayero yenu Pilatomene eyero sena, “Ning noeno ge nana oko abenasao nesi? Nane sana narinesita i pasaora magayari-nesi auna putoung nana-unamitiya, awiya ning okogosinesita?” 11 Ayero senu Yesu mene abena eyerosena, “Tuwa Bayau mene putoung awiya ning enooko pugao yatiya, awiya ning na magayaora pugaoine teng oko yatesa. Arare emo na magayanese seronina waweng pugaiya auna pasena mene pasenanina daigatiniya.” Ayero sena arauwa.

12 Ayero senu Pilato mene ge awiya nigiro kasadaung yero Yesu ao-diro duwari senu Yuda emoawong wawa sero eyero sewa, “Ning emo awiya ao-diro duwaora ge sarinesa, awiya ning Romana emotuwa Sisa auna otao nupema oko narinesa. Zo nungnutope emo tuwa asariniya amimene Romana emotuwa Sisa awiya daigatiniya.” 13 Ayero sewa Pilatomene ge awiya nigiro giro senu Yesu puro kasadaung yewa Pilatomene ge sao aung yaomasi nuna-una atu adungno mitina ara. Masi awiya daba menenabero yao. Masi auna yazo Yuda emomene Gabataasinauwa ara.

14 Arare Yuda emo bauno oregao be baina aunaatu mitari sero nona kora nasani newa wari towangdopenu Pilato mene masi nuna-una atu mitasaniYuda emo eno eyero sena, “Gipu. Emo tuwa ninaeera.” 15 Ayero senu awong wawa sero eyero sewa,“Nung aung yaise. Nung aung yaise. I pasaoraatu magayaise.” Ayero sewa Pilato mene eyerosena, “Emo tuwa ninae sana i pasaora atumagayaisesineita?” Ayero senu pirisa babuze mene abenaeyero sewa, “Nae emo tuwa nanae zo aung. Romaemora emo tuwa Sisa amimene gege yero niya.”16Ayero sewa giro Pilato mene ge nunae nigiro Yesui pasaora magayaise sero pu wawong nunae-unagaina arauwa.

Yesu i pasaora dewa magayena.Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Lu 23:26-43

17 Ayenu gorobo emo mene Yesu puro i pasaopugaiwa diungnu tawing zo yazo nuna Gitau AtoraWetu, arata Yuda gera Goligata, auna puro bamuwaara. 18 Puro baungno i pasaora dewa ara. Deropasena mani etobe i pasao etora dero zo enabazo enaba Yesu towang ayero urewa dopewa ara.19 Pilato mene senu ge eyero gaero Yesura i pasaoraatu pugaiwa, “Yesu Nasarete napora. Nung Yudaemora emo tuwa.” 20 Yesu dewa tawing awiyanapo mitina auna nugu. Arare Yuda emo daigairomene puma sauma nasani ge Yuda gera, Roma gera,Grik gera gaewa awiya zazagaiwa. 21 Arare Yudaemora pirisa babuze mene Pilato eno eyero sewa,“Ning eyero gaetesa awiya teng oko niya, ‘NungYuda emora emo tuwa.’ Awiya doro eyero sero gae,

† 18:32: Dao magayaora putoung. Roma emo dubu mene Yuda emo dubu puro wosiro diya yero nasani mani dao magayaora putoung amazesorero puro nasani nauwa. Yuda emo awong ge nunae ena sao aung yao ine teng, ora mani dao magayao awiya awong sao aung yao ine tengoko. Nupema, mani i pasaora atu dao, awiya Roma emomene gege yero nasani nauwa. * 19:1: Soremao Ge zo Matiu 27:26 auna atu mitiyaawiya gi.

Page 122: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 19:22 119 YOHANE 20:15‘Nung nutope na Yuda emora emo tuwa asinoiya’ayero gae.” 22 Ayero sewa Pilato mene eyero sena,“Gaetena amimene mitaise.” Ayero sena arauwa.’

23 Gorobo emo awong Yesu i pasaora dero aunetaung wori nuna tame awiya kerewa siwongpatigeyenu bono yero pumuwa. Arata taung wori turaawiya mo etobe pu dekaongna gairo gayao oko.Ika atu gaero wosiro babao ara. 24 Arare awongeyero sewa, “Awiya keranane meko yariniya. Ararege tuwao zo yazo nuna laki yanane emo zora-unakasayai giro amimene paise.” Ayero sero yewa ara.Ayero yewa aune ge gayao zo eyeromitiya amimeneme yena,Awong taung wori nana tame awiya bono yewa.Taung wori nana eno ge tuwao zo yazo nuna laki

yewa.Ge gayao mitiya, arare gorobo emo mene ayero

yewa.25 Yesura i pasao susuwara atu emo bauno be-

naung eyao amimene dopewa: Ai nuna, aira yao,Maria Kliopara aro, Maria napo nuna Madala.26 Arare Yesu nung ai nuna aune buro-mani nunaiwaing awongto dopero mitiwato giro ai nuna enoeyero sena, “Aya, mani nina arauwa.” 27 Ayero seroburo-mani nuna eno eyero sena, “Ai nina arauwa.”Ayero senu giro be auna atu nung Yesura ai yunununa-una gare witinu diya yero nauna arauwa.

Yesu magayena.Mt 27:45-56; Mk 15:33-41; Lu 23:44-49

28 Arare Yesu nung buro nuna aung yenu giro gegayao zomitina awiyame yaise sero eyero sena, “Naouwe niya.” 29Ayero senu awongwitora yabutata zopuro ouwain dokowang yao awang zoramitina aunadusero itura diro be nuna-una pugaiwa. 30 Ou wainminiro eyero sena, “Buro yero besugena.” Ayerosero tumo gokosenu owenonuna aung yena arauwa.

31 Yuda emo awong iya dang nunae-una nonasosinasani giro eyero sewa, “Ture awiya Magayaomene awong Daigaina auna iya be bainakama, arareemo i pasaora dao awiya oko mitae.” Ayero sero Pi-lato eno eyero sewa, “Awong mena magayaese seroning ge sasa gorobo emo mene baungno te nunaedero zozorogaya mena magayaya aingso nunae ipasaora atu paese.” Ayero sewa Pilato mene genunae nigina. 32 Ayenu gorobo emo awong pasenaemo etobe Yesu aune dema dewa auna zora te dewawetu zorogainu zora deka ayero dewa zorogainuayewa ara. 33Ayero yero Yesura-una baungno nungmagayero mitinu giro wetu oko dao zorogao duwaara. 34 Arata gorobo emo zo mene baungno karowamene Yesura zazawingna atu gaenu basugainu yureoure wosina ara.

35 Nane nona awiya diti moko nana mene gigi-wang. Arare na sero keregatinena me niya arauwa.Na gosinena, ge awiya me arauwa. Niye dema gayame yaise sero ge me keregatinena arauwa. 36 Gegayao zo eyero mitiya awiya me yaise sero nonaawiya kasa yena,Awong wetu nuna zo za oko daya zorogariniya.

37Nupema ge gayao zo eyero mitiya,Awong nung gaewa basugaina awiyaditi yero garineya.

Ge gayao etobe ayero miteyato arauwa.

Yesu mutewa.Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lu 23:50-56

38 Yosepe Arimatia napora nung Yesura mani zoyero nasani nauna, arata nung Yuda emo awangyero tumo diyao nuna awiya pungyero puro nasaninauna. Nung amimene Pilatora-una baungnoYesura aingso i pasaora atu pumari sero atata yena.Ayero yenu Pilato mene niginu baungno batagairopuna ara. 39 Nikodema nung gitau pingne Yesura-una kasa yena amimene i mung sereyao mouyaonuna 34 kilogramayao puro baungnoYosepe sorepunasani 40 Yesura aingso i mung sereyao amimenesuwero mo neyang yao mene ewewato ara. Yudaemo awong emo maganauwa awiya ayero yeronauwa ara. 41 Yesu dewa tawing auna agewara iburo zo mitauna auna atu daba uma zo biriti aseroseka wamuwa mitina. Gitau emo zora aingso atuoko pugao. 42 Biriti awiya nugu mitina, arare Yudaemora oregao be baina auna nona sosaora bemitinugiro awongto Yesura aingso atu pugaiwato arauwa.

20Yesu magayaora atu seka yero iropuna.Mt 28:1-8; Mk 16:1-8; Lu 24:1-12

1 Sande gora oko iyagairo baingtao Maria naponuna Madala amimene biritira baungno eyero gig-ina. Daba biritira uma be gazao awiya deremeyero baungno enaba demese atu mitina. 2 Ayerogiro sungno baungno Simon Petoro aune Yesuraburo-mani iwaing auna-una kasa yero eyero sena,“Awong Tuwara aingso puro babeya. Awiya natupugei?” 3 Ayero senu giro Petoro otao nunazore baung biritira yewato ara. 4 Nagibe atusungno bautu newato otao amimene sungno Petorodaigairo gitau baungno biritira kasa yena. 5 Kasaye daba umana gairo utero mo aingso nuna ewe-wato agege mitinu gigina. Arata nung oko towao.6 Ayero nenu Simon Petoro ago kasa yero dabaumana toiro mo gigina. 7 Mo zo ziyora ewewatoawiya dema mitinu gigina. Mo awiya mo enanedema oko mitina. Nung nata enaba atu zorogairobaingtao mene mitina. 8 Arare Petoro gosinenuotao nuna gitau baungno daba umana atu kasa yenaamimene ago toiro giginu me yena ara. 9 Arataawongto Yesu magayaora atu seka yero iropariniyaauna ge gayao mitina auna susuwa awiya oko girobaingtiwato. 10 Ayero yero nupema yesese yerobaung nape yewato arauwa.

Yesu nung Maria napo nuna Madala auna-unakasayena.

Mt 28:9-10; Mk 16:9-1111 Maria nung biriti umana bera atu dopero zi

sinasani mitete daba umana bera atu utero ditiyena. 12 Diti yero angelo etobe taung wori neyangyaore Yesu pugaiwa iropuro bauna masi auna atuzo gitaura zo tera ayero dopero mitiwato giginaara. 13 Giginu awongto eyero sewato, “Ning noenozi sinesi?” Ayero sewato nung eyero sena, “Tuwanana-una aingso puro natu babeya kau neni.”14 Ayero sero kapetegairo Yesu dopero mitinu gig-ina. Giro Yesura benaung oko giginu kasa yenaara. 15 Ayero yenu Yesu mene atata yero eyerosena, “Ning noeno zi sinesi? Ning awe kau nesi?”

Page 123: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 20:16 120 YOHANE 21:16Ayero senu Maria nung i buro auna maung menedopero mitinuta asero eyero sena, “Nine Yesuraaingso puro baungno agewa zora atu pugesita? Segiro baungno pumane.” 16 Ayero senu Yesu meneabena eyero sena, “Maria.” Ayero senu nung sopineyero Yuda gera “Rabonai” asena. (Ge naname-una,Gipao Emo.) 17 Ayero senu Yesu mene eyero sena,“NaMamana-una okowitaoware na oko inase. Ningbaungno buro-mani nana eno eyero se. ‘Mama nanaawiya Maung ninae. Tuwa Bayau nana awiya TuwaBayau ninae. Na nuna-una witarinena.’ Ayero senigae.” 18 Ayero senu Maria napo nuna Madalaamimene yesese yero baungno Yesura buro-manieno eyero sena, “Na Tuwa gigena.” Ayero sero auneYesu mene ge nung eno sena awiya awong eno senaara.

Yesura buro-mani mene garo mokora atu augairomitiwa aune nung nunae-una kasa yena.

Mt 28:16-20; Mk 16:14-18; Lu 24:36-4919 Sande ture mume itinenu buro-mani mene

Yuda emo awang yero augairo garo be dewa gaunumitiwa Yesu mene awena-una towang atu kasayero dopero eyero sena, “Awang yao doro iwaingmitipu.” 20 Ayero sero berumana masi wawongetora aune zazawingna aune gipena. Ayero yenuburo-mani mene Tuwa nunae giro yawa yawa yewa.21Ayero yewa nung nupema awong eno eyero sena,“Awang yao doro iwaing mitipu. Mama mene naiyengtina, deka ayero nane niye iyengtiti nena.”22 Ayero sero oweno nuna pise awena-una gairoeyero sena, “Oweno pungpu. 23Niye emora pasenadisaya aung yariniya. Arata niye oko disao yayamitariniya.” Ayero sena arauwa.

Tomasra ge.24 Otao nunae Tomas yazo nuna zo Didimo, nung

awiya agewa zora atu nenu Yesu mene mani enana-una gege kasa yena. 25 Arare otao mani ena menebowi genung eno eyero sewa, “NaeTuwagigenane.”Ayero sewa nung eyero sena, “Na natope diti mokonana me mene wawongna beruma masi giro, owawong soro nana mene beruma masi gaero giro, ozazawingnuna gaeteya auna isowawongnanameneiniro giro ayarinena, awiya ge ninae me asarinena.”Ayero sena ara.

26 Wari be 8 aung yenu aune buro-mani nunaena aune Tomas nuka nung dema garo mokora atutoiro garo be apakana dewa gaunu mitiwa Yesumene awena-una towang atu nupema kasa yerodopero eyero sena, “Awang yao doro iwaing mi-tipu.” 27 Ayero sero Tomas eno eyero sena, “Ningwawong soro nina mene wawong nana iniro gi.Wawong nina mene zazawing nana iniro gi. Ayeroyero dubo eto nupema oko ye. Na seka nena awiyagasame yae.” 28Ayero senuTomasmene eyero sena,“Ning Tuwa nana. Ning Tuwa Bayau nana.” 29Ayerosenu Yesu mene eyero sena, “Ning na gosinasaniaeno na tumo didinesa. Awong na oko gao nasani natumo diyarineya awong amimene dema yawa yawayarineya.” Ayero sena arauwa.

30 Tani ena daigairo Yesu mene buro-mani nuna-una ditira atu nauna awiya buku euna oko gaeroaung yao. 31 Arata ge gainena auna susuwa noeno

okowata, eyao eno gainena arauwa: Niye ge ewiyazazagairo nigiti nasani Yesu nung Sorao Emo Kristo,Tuwa Bayaura Mani, auna ge awiya gaya me yaise,o nung tumo didinasani yazo nuna-una nao meiwaing tamaese sero ge ewiya gainena.

21Yesura buro-mani ena ou nazira atu newa nung

nunae-una kasa yena.1 Yesura buro-mani ena Taibirias* ou nazira atu

newa nung nunae-una kasa yena. Buro-mani awongdubu euna-una kasa yena. 2 Simon Petoro, Tomasyazo nuna zo Didimo, Nataniel Galilaya tawing Kenanapo mitauna auna, aune Zebedira mani etobe,aune zo etobe dema. Emo amimene au dekaongnagairo mitiwa aune 3 Simon Petoro mene ena enoeyero sena, “Na wo pumari bautunena.” Ayerosenu awong eyero sewa, “Nae ning aune demababarinenane.” Ayero sero wangna witiro bamuwa.Bautunete ping aunewo oko pumao yewa. 4Anasaniou nazi auna atu newa iya gatinenu Yesu menebage atu dopena ara. Dopenu awong benaungnuna oko giro baingtiwa. 5 Ayero yewa Yesu meneawong atata yero eyero sena, “Mani awiso, niye wozo mitita?” Ayero atata yenu awong eyero sewa,“Aung.” 6 Ayero sewa nung eyero sena, “Wangdeung enaba wawong mera ina atu moga pugaipuwosai aune wo takasai watimae.” Ayero senu mogapugaiwa wosinu wo daigairo nibamu takasena ara.Ayero yenu watiung wangna gari yewa teng okoyenu kaputewa. 7 Ayenu Yesura buro-mani iwaingamimene Petoro eno eyero sena, “Owiya Tuwa ara.”Ayero senu Simon Petoro nungmo gege awiro nena,arare nung “Tuwa mene niya ora,” ge awiya ni-giro taung wori nuna tame awiya wosogairo witoragutena ara. 8 Awong bago deungbera ake ina atunewa, arare mani ena mene wang dawinasani mogawore watiuno bamuwa ara. 9 Ayero yero witi ikayero nona eyao gigiwa. Iyao mokora atu wore maresasinasani mitina. 10Mitinu awong witiro bamuwaYesu mene eyero sena, “Wo pumeya auna ena purobungpu.” 11Ayero senu Simon Petoromenewangnawitiro moga watiung ika gaina ara. Moga mokorawo babuze 153 ayero mitiwa, arata moga oko zanao.12Arare Yesumene awong eno eyero sena, “Bungpu,nona minae.” Ayero senu buro-mani nuna mene“Ning aweni?” ayero atata yari sero yewata gigiwamou yenu giro duwa. Noeno okowata, nung Tuwaara, awiya yemaoko gigiwa kasa yena. 13Yesu menewo ma bono yero awong eno pugaina ara.

14 Yesu nung magayaora atu seka yero iropuroburo-mani nuna-una kasa yenu be etama yena.

Yesu mene Petoro be etama atata yena.15 Nona miniwa aune Yesu mene Simon Petoro

atata yero eyero sena, “Simon, Yohanena mani,otao mani nina awong na aratapunowa, awiya nineawong daigati nasani na ara baina tapunosa, awiyame ing?” Ayero senuPetoromene abena eyero sena,“Tuwa, nao otao yero nonano, awiya ning gosinesa.”Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Ning lama dubunana awiya uninasani neu.” 16 Ayero sero nupemaatata yero eyero sena, “Simon, Yohanenamani, ning

* 21:1: Soremao Ge zo Luka 5:1 auna atu mitiya awiya gi.

Page 124: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YOHANE 21:17 121 YOHANE 21:25meba na aratapunosita?” Ayero senu Petoro meneeyero sena, “Tuwa, nao otao yero nonano, awiyaning gosinesa.” Ayero senu Yesu mene eyero sena,“Ning lama dubu nana-una diya yero neu.” 17Ayerosero nupema atata yero eyero sena, “Simon, Yoha-nena mani, nao otao yero nonano, awiya me ing?”Tairo naora atata yenu be etama yenu Petoro nungpunu nuna-una mou yenu giro dubo mininasanieyero sena, “Tuwa, ning emora dubo gosinosa,arare nao otao yero nonano awiya ning gosinesaarauwa.” Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Ninglama dubu nana uninasani neu. 18Ge memoko sananigi. Ning sema nina-una nasani nitope geing ipuradiyao nina awiya diro nagibo natu natu babari serobautunauwasa. Arata nete zai yerowawong nina ikapari yasa emo zomene ipu nina-una geing diromasioko babari sarinesa auna ning puro babariniya.”19Yesumene ayero sinasani Petororamagayao aunasusuwa awiya keregaina. Magayao nunamene TuwaBayaura yazo de ika yari nena awiya sena arauwa.Ge ayero sero aune nung eno eyero sena, “Bung, naago yase.” 20AsenuPetoromene kapetegairo Yesuraburo-mani iwaing nuna-una bautara bautu nenugigina. Mani awiya gitau Magayao mene awongDaigaina auna bonene mininewa aune Yesura-unanugu baungno ge daweng pugairo atata yero eyerosena, “Tuwa, awemene ning keregariniye?” 21Maniayero sena amimene ago bautu nenu giro Petoromene Yesu atata yero eyero sena, “Tuwa, maniewiya gire?” 22 Ayero atata yenu Yesu mene eyerosena, “Nung katu nai, na kepetegairo bari sarinena,nona awiya nina okowa. Ning na ago ye.” Ayerosena ara. 23 Arare ge nigao ena mene ago na enobisi ge eyero sewa, “Mani awiya nung oko maga-yariniya.” Ayero sinauwa ara. Arata Yesu mene naeno eyero oko sena, “Nung oko magayariniya.” Geeyero gege sena, “Nung katu nai na kapetegairo barisarinena, nona awiya nina okowa.”

24 Nane nona awiya apakana giro baingtiwangamimene keregairo ge ewiya gaetena. Arare niye naeno eyero gosinowa, ge nana me nibamu.

25 Yesu mene tani ena yero nasani nauna. Arataemo mene tani Yesu nasani nauna awiya dekaong-dekaong bukura gayateya, awiya bukumene tawingsero topetiro aung yero yatita nowa.

Page 125: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 1:1 122 APOSOLO 1:26

APOSOLO BURO YERO NASANINAUWAAposolo mene buro yero nasani nauwa auna ungwe

ewiya Luka mene gaena. Nung Yesura ungwe yazo LUKAawiya gitau gaero besugairo aune ungwe ewiya susuunogaena. Nung emo zo yazo nuna Teofilo aeno gaena.Arata Teofilo gege okowata, tawing sero sero emo baunomene gaese sero gaena. Ungwe euna susuwa eyao era:Oweno mene aposolo sorepunaunu awong Yesura BowiIwaing puro tugata-magata nasani bautunasani nauwa.Buro Petoro mene nauna auna ungwe awiya gabu 1-12auna atu mitiya. Ora buro Paulo mene nauna aunaungwe awiya gabu 13-28 auna atu mitiya. Luka nung beena Paulo aune dema nasani nauna, arare auna ungwegainasani “nae” ayero sena. Tani awiya eyao era: 16:10-17, 20:5-21:18, 27:1-28:16.

Yesu mene Oweno iyengtai wosaise sena.1 O Teofilo, na gitau ge gaewang, awiya buro

apakana Yesu mene yero nasani nauna, o ge tugatayero nasani nauna auna ge ungwe awiya gitau bukuzora gaewang ara. 2 Yesu buro nuna zayero nawedunu Tuwa Bayau mene senu uritira witina aunaungwe gaero besugaingwa ara. Yesu oko witaoreOweno mene nung soreunu nung aposolo dubugitau yero naunu nasani nauwa awong eno buroge pugaina ara. 3 Nung yaya tapunete magayeronupema seka yero iropuro aposolo dubura-unawaribe 40 ayero kasa yero pungyero ayero nasani TuwaBayau nata Tuwa yero nariniya auna ge tugata-magata yero nung iropuna auna susuwa dema kere-gairo baingtinu gigiwa ara. 4 Nung awong aunedema nasani awong eno ge eyero tugata yena, “NiyeYerusalemnapomena oko yangduwae. MamameneOweno pugari sena, awiya diya nasani mitiungpu.Na auna gitau sewang gigiwa. 5Diyamitaese sinena,noeno okowata, Yohane mene emo bauno ou gegesusunasani nauna, arata be maingkoka gege aungyai aune Tuwa Bayau mene Oweno niye eno pu-gariniya.” Ayero sena arauwa.

Yesu uritira witina.Mk 16:19-20; Lu 24:50-53

6 Aposolo awong Yesu aune dema augairo mi-tasani nung atata yero eyero sewa, “Tuwa, ningbe eune Isreli emo bauno apakana au dekaongnagasa name naka nametope tawing naname-unamaung yero narinenineta?” 7 Ayero sewa Yesumene abena eyero sena, “Mamanung putoung nunamene be imokore apungne pugainu mitoiya, awiyaniye nigao ine oko mitiya. 8 Arata Oweno menewosiro ninae-una towai aune putoung pumarineya.Putoung puro bowi sao emo nana yero narineya.Ayero yero Yerusalem nape atu zayero Yudaya taw-ingnata Samaria tawingna o tawing sero sero aunaniye bowi nana puro babarineya.” Ayero sena ara.9 Ge ayero sero aune nunae-una ditira atu witina.Wiwitinenu bereze mene nung worero puro witinukau yewa ara. 10 Awong diti ye ika gairo kau newaemo etobe taung wori nunato neyangyaore menenunae-una atu mena kasa yero dopewato. 11 Atu

dopero atata yero sewato, “Galilaya tawingna emo,niye noeno diti ye ika uritira gairo mitei? Yesu niyedoro uritira witi gigeya deka ayero yero nupemawosariniya.” Ayero sewato ara.

Yudasra buro awiya Matayas mene pungna.12Aposolo awongdiri yazoOliwa auna atu kapete-

gairo Yerusalem nape buro toiwa. Nagibo diriyazo Oliwa doro Yerusalem babao awiya apungkakagege ara. 13 Awong Yerusalem nape toiro esewagaro mitauwa deka auna baungno witiwa ara. Atuwitiwa auna yazo nunae era: Petoro, Yohane,Yakobo, Anderea, Filip, Tomas, Batolomiu, Matiu,Yakobo nung Alifayora mani, Simon Gewera* ayerosinasani nauwa, Yuda nung Yakobora yazo aunamani. 14 Emo dubu aune Yesura ai Maria nupemabauno ena aune Yesura metamani, awong amimenedubo dekaongka yero isa buro wari be sero yeronasani mitiwa ara. 15 Be aune wari be etobe okoaung yaore Yesura emo bauno 120 amimene augairomitiwa Petoro mene nunae-una towang atu iropuroeyero sena, 16 “O otao mani nana, Yudas nung naigitau yeti iwo mene Yesu pumeya auna ge nunaOweno mene Dawidira be pungnu eo yenu ge sena,ge awiya me yaise sao mitiya, arare me yetiya.17 Yudas nung buro otao nanae zo. Nung demaburora atu naise Yesu mene sero puna ara.” Petoromene ayero sena ara.

18 (Yudas nung pasena yenu zuma gaewa aunamoni awiya puro baungno emo zora tawing zumagaero pungna. Nung tawing auna baungno zuwenuoti bususenu tini yo popore buwaka gainu maga-yena ara. 19Ayero yenu bowi awiya Yerusalem emobauno mene nigiro tawing auna yazo ge nunae-unaAkelidama ayero sewa ara. Ge naname-una TawingYu Wosina.)

20Petoromene eyero sena, “Yere bukunanae yazoSam auna atu eyero gayao mitiya,Napo nuna zatu kasayaise.Garo nuna-una emo zo oko naise.

Ayero zo eyao era,Buro nuna awiya zo mene pumaise.

21 Ge gayao ayero mitiya, arare emo zo menenae soremai Yesu magayaora atu seka yero irop-umiya auna bowi nuna sinasani nanene. Emoeyao amimene nae soremaise: 22Yohane mene emobauno ge ou susunenu Tuwa Yesu mene buro nunazayero naname-una towang atu nasani naunu namenung ago yero nasani nawe duwane uritira witiya,emo zo susuwara atu Yesu ago yero buna amimenekasa yero name soremaise.” 23 Petoro mene ayerosenu emo etobe tamuwa ara. Zo yazo nuna Yosefe.Ena mene nung Basaba ayero sinauwa, arata enamene zo Zastas ayero sinauwa. Emo zo yazo nunaMatayas awiya dema tamuwa. 24 Tauno giro isaeyero sewa, “O Tuwa, ning emora dubo gosinosa,arare emo etobe ewiya nunato-una awe gigesa tengniye, awiya gipe giro 25 aposolo buro Yudas meneyangdotiya awiya pumae. Yudas nung buro awiyayangdoro soma gerao nuna auna babiya.” 26 Isaayero sero vot yewa Matayas mene daigaina. AyeroyewaMatayas nung aposolo 11 aune dema taina ara.

* 1:13: Soremao Ge zo Luka 6:15 auna atu mitiya awiya gi.

Page 126: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 2:1 123 APOSOLO 2:322

Oweno wosina.1 Iya be baina yazo nuna Pentekos auna be

kasa yenu giro Yesura emo bauno apakana garodekaongka auna atu augairo mitiwa ara. 2 Mitiwabewing zo bisi bainakama mene bewing saine yerouritira atu wosiro garo mitiwa auna toiro be buna.3 Ayero yenu awong gosinewa nona zo ewawa ineamimene iyao ine yero gagausero emo bauno mi-tiwa auna emo sero dopero waegaina ara. 4 Ayeroyenu Oweno mene dubo nunae-una toiro be buroge ewe-pape dubo nunae-una pugaina awiya tengsewa ara. 5 Be aune Yuda emo tawing sero seromene augaora buro Yerusalem atu augairo mitiwaara. Awong yere sao emo ara. 6 Arare awong be-wing baina awiya dema nigiro emo bauno apakanaayero buro zimuwa ara. Ziuno wawong di gamuwa.Noeno okowata, aposolo mene ge tawing sero seroauna awiya sinewa nigiwa ara. 7 Nigiro wawongdi gauno iwawa nasani eyero sewa, “Emo dubu gesineya ewiya Galilaya emo gege. 8 Awong nonoyero tawing kasa yewangne auna ge benaung gitiseseya nigenane gera mamono mene saine nei?9 Name ewiya Patia emo, Midia emo, Ilam emo,Mesopotemia tawingna, Yudaya tawingna, Kapa-dosia tawingna, Ponto tawingna, Asia tawingna,10 Firizia tawingna, Pamfilia tawingna, Izip taw-ingna, napo Sairini Libia tawingnamitiya auna napomamanikakara, name ena mene napo Roma atuesewa yero buro mitenane, 11 Yuda emo aune emoena Yuda emo mene yaine nowa awong aune Kritemo aune Arabia emore. Name amimene nenane genaname tawing sero sero auna awiya sinasani taniiwawaing Tuwa Bayau mene yero noiya auna bowige seseya nigiti nenane ara.” 12 Emo awong ayerosewa dubo sisigainu kotumao daigairo puro eyerosewa, “Tani awiya noiye?” 13 Ayero sewa, arata enamene zo aposolo dubu izinasani eyero sewa, “Awongou wain yanakana mineya, arare dubo dau ni geayetugao sineya ara.” Ayero sewa arauwa.

Petoro mene Oweno wosina auna susuwa keregaina.14 Ayero sewa Petoro nung otao 11 aune dema

dopero ge puro zutiyero eyero sena, “O Yuda emootao mani arita mani Yerusalem nape etu nowa,niye apakana dawong yawero ge sana nigipu. 15Niyeemo dubu eeno eyero sineya, ‘Ou wain mininetedau neya.’ Ayero oko sepu. Iya yemeneka gatiniya.Arare ou wain nono yero minari nenine? 16 Niyege sineya auna eno okowata. Tani gosineya aunasusuwa awiya eyao era. Porofete Yoeli mene geeyero gaena awiya me niya.17Tuwa Bayau mene siniya,Nete tawingna be besugatinai* aune na Oweno

nana pugana wa sigoru ine yero wosiro emobauno apakana auna mokora towariniya.

Mani emodidire baunodidire ninae mene porofetemene saine yarineya. Mani emodidi ni-nae mene seka mitasani atiyo yaine yeronona me garineya. Emo kikiyongne ninaemene atiyo me yarineya. 18 Be aune na

Oweno nana emo bauno nana auna-una pu-gana awong porofete mene saine yarineya.19 Sana berezera atu tani ena kasa yariniya.Nupema tawingna atu dema tani ena kasayariniya.

Tani awiya yure, iyaore, boingsa bainane amimenekasa yariniya. 20 Wari sikimariniya. Inoyu yero yu ine yariniya. Tani awiyakasayaya aune Tuwara be baina waegaorekasa yariniya. 21 Be aune zo nung Tuwayau sariniya, nung awiya Tuwa mene soreropumariniya.

Yoeli mene ayero gaena arauwa.22 O Isreli emo otao mani nana, ge sana nigipu.

Tuwa Bayau mene Yesu Nasarete emo awiya burorapugaina, awiya gaese sero Tuwa Bayau meneputoung nung eno pugainu ninae-una towang atunasani buro tau yetugao, tani sekawa aune taniputoungne yero nasani naunu gosinasani nauwaara. Susuwa awiya gosineya ara. 23AwongYesu purowawong ninae-una pugarineya, awiya Tuwa Bayaumene yemaoko ayero yaese senu tau yena. Nupemayemaoko giginu teng yena. Arare nagibo sena tengniye Yesu maga yaise sero emo Yudara sao tauyao ge aung auna waweng pugeya i pasaora deteyamaga yetiya ara. 24 Nung maga yaora yaya tamiTuwa Bayau mene yayara bunao besero maga yaoramokora atu uweti seka yero iropumiya. Noenookowata, magayao mene nung sorao ine teng oko.25Dawidimene Sorao Emonaname iropariniya aunage eyero sena,Tuwa nung benaung nana-una mitoi gosinona.Na awang yoni sero, nung wawong me nana-una

dopero mitoiya. 26 Arare moko nana meneyawa yawa noi ewawa nanamene yawa yawayero noiya. Awiya gege okowata, na ma-gayaora gerao amimene Tuwa Bayau tumodidinasani iwaing oregarinena. 27 Ayeroyarinena. Noeno okowata, ititi nana menemagayao napora mitoiye sero, Tuwa Bayauning na oko duwarinesa.

Ning na soumani nina me ewiya oko yangduwasaaingso nana gung yero wuru puro aungyariniya. Aung ara.

28Ning nao mera nagibo awiya na eno gipasa.Ning na aune demamitasa na yawa yawa bainakama

yarinena.29Dawidi mene ayero sena arauwa.O otao mani nana, na ewowo naname Dawidira

ge awiya sero baingtana nigipu. Dawidi nung mag-ayenumutewa biriti nuna naname-una etumitoiya.30Nung amimene porofete yero nasani nauna, ararenung eyero gigina ara. Tuwa Bayau mene Dawidirasaisibuna dubu auna atu zo emo tuwa pugai emotuwa yaora buro nuna awiya pumaise ge senu tauyena ara. 31 Tuwa Bayau mene buro yari sena,awiya Dawidi mene gigina. Arare nung Sorao Emonaname iropao nuna-una ge eyero sena, “TuwaBayau mene nung oko yangduwai magayao naporaatu mitariniya. Taung aingso nuna mene oko gungyero wururu sariniya. Aung ara.” 32 Yesu nungawiya Tuwa Bayaumene uweti seka yero iropumiya,

* 2:17: Tawingna be besugatinai. Be awiya Yesu witina atu zayero butunoiya, bautunai Yesu kapetegairo bumai aune aung yariniya. Ararebe yeme awiya dema be amimene pupuniya.

Page 127: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 2:33 124 APOSOLO 3:18awiya me diti moko nanae mene giro nenane ara.33 Tuwa Bayau Maung nuna-una yumao mene yumiwitiro Tuwa Bayaura wawong mera adumi Maungmene Oweno pugari sena, awiya nung eno pugaipuro tani nigiti nasani gosineya ewiya yeti kasayetiya. 34 Yesu uritira witiya, ayero Dawidi nungnuka nutope uritira oko witao. Arata nung eyerosena,Tuwa Bayaumene Tuwa nana eno eyero sena, “Ning

buro wawong me nana-una atu adungnomitasa 35 na iwo dubu nina awiya benaungnina-una pugana izarinesa.”

36 Dawidi mene ayero sena ara. Arare niye Isreliemo apakana amimene eyero gipu tauyae. NiyeYesu i pasaora deteya, nung awiya Tuwa Bayaumene burora pugainu nung Tuwa aune Sorao Emonaname yero noiya ara.” Petoro mene ayero senaarauwa.

Emo daigairo mene dubo darawa yewa ge ousuwewa.

37Petoromene ge ayero senu nigiro dubominiwaara. Dubo mininasani nung arita aposolo ena awiyaatata yero eyero sewa, “Otao mani, nae nono yari-nenine?” 38 Ayero sewa giro Petoro mene eyerosena, “Tuwa Bayau mene pasena ninae disaise niyedubo darawa yero Yesu Kristo tumo diyaya naeniye ge ou suwanene. Ayero yanane Tuwa Bayaumene Oweno niye eno pugariniya ara. 39Niye aritamani awiso ninae arita ena ake atu nowa, awiyaTuwa Bayau naname mene ara taungno yau sinoiyaauna teng Oweno niye eno pugari sinoiya ara.”40 Petoro mene ge ayero sero aung yero ge enasusuuno sinasani wini ge dema sinasani eyero sena,“Emo memeko-mameko etu nowa amimene pase-nana abena tamarineya. Niye awong aune demaabena tamowi sero dubo darawa yepu.” 41 Petoromene ayero senu emo ena ge awiya nigiwame yena,arare awong awiya ge ou suwewa. Wari be aune emo3,000 Yesura dubu aune dema taiwa arauwa.

Bonene mininasani isa sinasani ayero nasaninauwa.

42 Aposolo mene Yesura ge tugata nauwa awongnigari arataungno yero nauwa ara. Ayero nasanidubo mene tairo baingtiro bonenena-ta isara awiyaozaung-zaung augati nasani nauwa ara. 43 Aposoloawong tani-butani putoungne daigairo nasaninauwa emo bauno apakana amimene wawong digauno nasani nauwa ara. 44 Kristo tumo didinasaninauwa amimene dubo dekaongka yero wau nonanunae dubura gege ayero sero nasani nauwa ara.45 Ena mene tawingne wau nunae aune awiya emoena enopugairomoni puro otaomani ena bogamasanasani nauwa giro bono yero nasani nauwa ara.46 Awong wari be sero dubo dekaongka yero TuwaBayaura ibu bainana atu augati nasani nauwa.Nupema garo nuka nunae sero augairo bonene yeromininasani nauwa ara. Ayero nasani ma maze zooko sorao dubo mene yawa yawa yero mininasaninauwa ara. 47Ayero nasani Tuwa Bayau bowi nasaninauwa. Ayero yewa emo bauno apakana awong giroyawa yawa nasani awong aratamuwa. Tuwa nungbe giti emo bauno ena sorero pupunaunu awongdubura una susuuno nasani nauwa arauwa.

3Petoro mene emo asama yao zo kora yena.

1 Wari zore Petoroto Yohane ture isa saora bebunu giro Tuwa Bayaura ibu baina auna toiwatoara. 2 Toiti newato emo zo aira tiyangna atu asamayao kasayena, awiya diungno puro bumuwa. Emonung otaomanimene be giti diungno puro baungnoibu baina auna garo bera nugu atu pugati nauwamitima nauna. Garo be awiya Garo Be Wosewaayero sinasani nauwa. Atu mitasani emo toirobuwana isona nauwa nona eno isa wowosa seronasani nauna. 3 Arare Petoroto Yohane ibu mokoratowari sero newato giro nung nona eno awongto isasena ara. 4 Isa senu awongto nung anuwing nasaniPetoro mene eyero sena, “Diti yero nato gi.” 5Ayerosenu emo asama amimene nona zo pugari sewitotaayero sero awongto yanakana anuwengna. 6 Ayeronenu Petoro mene eyero sena, “Nato wau moniaung. Arata nona dekaongka mitiya, awiya puganapumarinesa. Na Yesu Kristo Nasarete napora benuna-una sinena: iropung, ang yase.” 7 Ayerosero wawongmera puro ininu iropupunenu temeremepore auna mugo nunato mena tau yena ara.8 Tau yenu nung mena dopero ang yero awongtoaune dema ibu baina auna mokora toiwa. Toironung sasero-sasero yero ang nasani Tuwa Bayaubowi yena ara. 9 Emo apakana mene nung angnasani Tuwa Bayau bowi nenu gigiwa ara. 10 Giroeyero sewa, “Ibu bainana Garo Be Wosewa auna atumitasani wau moni eno isa wowosa sinoiya, nungara.” Ayero seronung iwaing yena awiya giro sopineyero kotumao oko pumao yewa arauwa.

Petoro mene ibu bainana atu ge tugata yena.11 Emo amimene Petoroto Yohane saniti nenu

emo bauno apakana ibu bainana masi zo yazo nunaSolomonna waranda auna atu sungno awongto zi-uno wawong di gauno dopewa ara. 12 Emo baunoayero yewa giro Petoro mene ge eyero sena, “OIsreli otao mani nana, niye nono yero emo ewiyagiro wawong di gapunei? Niye nono yero natoyanakana anuwing nei? Nato putoung nanato una,o etutero nao nanato una emo ewiya kora yetenatoang niya, ayero sineita? Aung ara. 13 Abraham,Isaka, aune Yakobo auna Tuwa Bayau, nung ewowonaname auna Tuwa Bayau, nung amimene buro-mani nuna Yesu auna yazo de ika yena. Nung awiyaninae puro pu iwora waweng gaiwa Pilato nungbesai babaise senu niye awang sewa ara. 14 Ayeronasani dubo dangne, o etutero naora maung nungawiya awang sinasani gorobo emo ninae ao-diyaisePilato dawong 15gainasani naoramaung awiya dewamagayena ara. Arata Tuwa Bayau mene uwenumagayaora atu seka yero iropunu diti moko nanatomene gigiwangto, amaze sinenato era. 16Emo ewiyagosinowa. Nato Yesu tumo didinasani nonato, arareYesu mene tumo diyao nanato awiya uweti iropurotau yeti Yesura yazo auna putoungmene emo ewiyakora yeti taung nuna iwaing yeti gosineya.

17 Otao mani nana, na niye eno eyero gosinena.Niye arita gitau yao dubu ninae amimene tani yewaauna susuwa oko gosinasani yewa ara. 18 Gitaugatau Tuwa Bayau mene Sorao Emo nuna Kristoyaya tapunete magayaise auna ge porofete apakana

Page 128: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 3:19 125 APOSOLO 4:25auna kotumaora pugainu sero gaewa, ge awiya meyena. 19 Arare Tuwa Bayau mene pasena ninaedisaise sero niye dubo darawa yero Tuwa Bayauaune dema neupu. 20 Tuwa mene nuna-una atuputoung seka pumaora be pugai bumaise, o Kristoniye eno iyengtari sena awiya iyengtai wosaise niyedubo darawa yero Tuwa Bayau aune dema neupu.Yuda emora Sorao Emo Kristo awiya nung Yesu ara.21 Nung amimene yeme uritira atu mitasani be zodiya mitaise sao mitiya, arare atu mitiya. Be auneTuwa Bayau mene sai tawingna nona apakana nu-pema sesekawa ine kasa yariniya. TuwaBayaumenegitau otu ge nuna awiya porofete dubu nuna geraoauna kotumaora pugati naunu sinauwa ara. 22Mosenung ge eyero sena, “Tuwa Bayaumene dubu ninae-una towang atu porofete zo na eyao ine niye enotamariniya. Nung ge tugata yari niya awiya tengnigipu. 23Zo nung porofete auna ge nigao awang yaigiro nung Isreli dubu aune tairo noiye sero, Tuwamene dai magayariniya.” Mose mene ayero senaara. 24Ora porofete ena Samuel nauna bautara kasayero bautunasani nauwa awong apakana amimenebe yeme euna ge sero gaewa ara. 25 Tuwa Bayaumene nona iwaing pugari sero ge porofetera ko-tumaora pugati naunu awong keregairo sinauwa,nona awiya ninae pumaese sena ara. Nupema taironao Tuwa Bayau mene aya-ewowo ninae eno tauna,auna me niye ara. Tairo nao awiya Abraham enoeyero sinasani tauna, ‘Na saisibuna nina gao yanagao amimene tawing sero sero emo baunona unaatu teng yariniya.’ 26 Tuwa Bayau mene Mani nunaburora pugati nasani ninae-una gitau bumaise seroiyengtinu wosina, awiya niye apakana gao nasanimekora nagibora atu pumari sero ayero yena ara.”Petoro mene ayero sena arauwa.

4Awong Petoroto Yohane bunewa.

1 Petoroto Yohane awongto emo bauno eno geayero tugata newato pirisa aune ibura polis aunagitau yao aune Sadukayo emo aune dema nunatouna kasa yewa. 2 Kasa yero awongto emo baunoeno ge tugata nasani Yesu nungmagayaora atu sekayero iropuna arare mamagayao iroparineya, aunabowi keregaiwato gigiwa meko yena ara. 3 Gigiwameko yenu giro awongto saniro ture inu giro bunaogare pugaiwa awiwato. 4 Be aune Petoro menege tugata yenu nigiwa awong auna ena mene geawiyanigiroYesu tumodiroYesura dubu aunedemasusumuwa 5,000 ayao yena arauwa.

Petoro mene kotora atu Yesura yazo keregaina.5 Iya gainu Yudara gitau yao emo aune simai

aune sao tauyao ge gipao emo awong amimeneYerusalem nape atu augaiwa ara. 6 Pirisa bainayazo nuna Anasi aune Kayafa aune Yohane auneAlesanda aune pirisa bainana didikaing apakanaawong amimene awong aune dema augaiwa ara.7Augairo sewa aposolo etobe augao nunae-una purobumuwa nunae benaungna atu dopewato atata yerosewa, “Awemene nito soremi emo asama awiya korayeteito? Ana-una bera seseyato iwaing yetiye?”

8 Ayero atata yewa Petoro nung Oweno menemoko nuna be bunu ge eyero sena, “Gitau yao

simaire, sana nigipu. 9 Nato emo asama zo enotani iwaing yetenato, aeno, ‘Awe mene nito soremiemo awiya kora yeteito?’ ayero sero koto nasaninato atata neya. 10 Arare keregana niye eune Isreliemo bauno apakana amimene nigipu. Yesu KristoNasarete napora ninae i pasaora deteyamagayetiya,arata Tuwa Bayau mene magayaora atu uweti irop-uro niya, putoung nuna-una emo ewiya taung nunaiwaing yeti ninae-una ditira atu dopero mitiya era.11 Ge gayao zo mitiya amimene Yesu eno eyerosiniya,Garo yao emo niye daba zo gigiwa meko yenuyangduwa ara.Arata daba amimene garo wurura ziwong yero mi-

toiya.12 Yesu nata name kora yao teng niya. Tuwa

Bayau mene Yesura yazo emo eno keregaina, ararekora yao emo naname zo tawingna oko mitiya.”Ayero sena arauwa.

Petoroto Yohane besewa bamuwato.13 Petoroto Yohane awongto awang yao aung be

nunato eo yenu ge sewato, emo koto newa amimenenigiro awongto nigao gare oko towao, awongto emowosao gege, awiya giro sopine yero wawong digamuwa. Awongto Yesu aune dema nasani nauwatoawiya gigiwa. 14Nupema emokora yewato amimenenunato una nugu atu dopero mitinu awong nunggiro ge abena sao awang yero 15 awongto sewa wosikakame yewato nuka nuyetope eyero wina-se yewa,16 “Name emo etobe nono yari nenine? Awongtotani putoungne ewiya yeteyato kasa yeti Yerusalemnapo mene bowi ewiya nigiro aung yeteya, ararename tani nunato bewae yao ine teng oko. 17 Ararege ewiya napo sero babai nigowi sero, sanane emoauna yazora nupema oko emo bauno eno ge tugatayaeto.” 18 Ayero sero aune awongto sewa witiwatoeyero sewa, “Nito Yesura yazora nupema oko getugata-magata yaeto.” 19Ayero sewa, arata PetorotoYohane mene ge abena eyero sewato, “Niye nikaniyetope kotungno gipu. Ge ninae dipunasani TuwaBayaura ge awang sanato Tuwa Bayau mene gaiteng yarinita? Aungwa. 20 Ge nigiwangto, o nonagigiwangto awiya nato pungyero puro nao ine tengoko niya.” 21 Ayero sewato awong awang saorage nupema sinete awongto yangduwa bamuwatoara. Napora emo bauno apakana mene tani yewatoawiya giro Tuwa Bayau bowi newa giro awong emobauno awang nasani awongto eno taung yaya zopugaora nagibo kau yewa ara. 22 Emo kora yewatoawiya nung asama yero mitawe dunu dawang 40ayero aung yena arauwa.

Yesura dubumene tau yero Bowi Iwaing sari sero isasewa.

23 Awong Petoroto Yohane yangduwa awongtoaugaora atu baungno otao mani taungno pirisababuze aune simai amimene ge awongto enosewa auna ungwe-maungwe yero besu gaiwato.24 Ayewato awong ge awiya nigiro dubo nunaedekaongka yero Tuwa Bayau eno pugairo eyerosewa, “O Tuwa bainakama, ning uritire tawingnewitore nona apakana aune dema yasa. 25 Ararenine sasa Oweno mene ewowo nanae Dawidi nungsoumani nina auna be punu eo yenu ge eyero sena,

Page 129: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 4:26 126 APOSOLO 5:19Emo Yuda oko awong Tuwa eno tini kapao puro

nasani tini kapao nunae auna susuwa kasayaise yero tetere

yero nowa.Emo dubu giti Tuwa gera yari sero kaputinowa.26 Tawing sero serora emo tutuwa amimene Tuwa

Bayau aune Sorao Emo nuna Kristo awongtoiwo yari sero

ziuno dopewa ara.Emo babuze amimene awongto iwo yari seroaugaiwa ara.

27 Ge Dawidi mene gaena, ge awiya napo eunaatu me yena. Herodeto Pontias Pilato awongtoemo Yuda oko aune Isreli emo awong aune demaMani nina Yesu, nung buro nina-una gerao, nungawiya iwo yari sero augaiwa ara. Nung awiya SoraoEmo nanae yaise sasa. 28 Ayero yaya nina-unateng yarinita, awiya oko sao yewa. Arata putoungnina mitiya, arare kasa yaise sinosa teng kasa yeronoiya. Aeno tani kasa yaise sasa, auna teng yewaara. 29 O Tuwa, ge nina awang sineya auna susuwagosinasani buro-mani dubu nina nae eno putoungpugasa ge nina awang yao aung tau yero sanene.30Putoung nina gipasa gaese sero emo bauno yayarekora ye. Nupema Yesu nung buro-mani nina dangauna bera tani putoungne yanene.” 31 Isa ayerosewa garo augairo mitiwa awiya youto-youto yenuOwenomene awong sero topetinu awong awang yaoaung tau yero Tuwa Bayaura ge emo bauno enotugata yari zayewa arauwa.

Yesura dubu awong dubo dekaongka yero waumonipu dekaongna gairo nasani nauwa.

32 Yesu tumo didinasani nauwa amimene dubokotumaore dekaongka yero nasani nauwa. Ayeronasani wau moni nunae awiya ninawa nanawaoko sao, dubura gege ayero sewa mitauna ara.33 Aposolo mene Tuwa Yesu magayaora atu sekayero iropuna auna bowi ge putoungne sinauwaemo bauno nigiti nasani nauwa Tuwara soremaobainakama nunae-una atu mitauna ara. 34 Nunae-una zo mene bogamasa oko yero nauna. Emo taw-ingne ibu niyangne nasani nauwa amimene nonanunae awiya emo ena eno pugairo abena monipuro 35moni awiya aposolorawaweng pugati nasaninauwa. Ayero nasani nauwa aposolomene emowaumoni kau yero nasani nauwa awiya teng moni bonoyero pugati nauwa pupu nasani nauwa ara.

36Be aune emo zo nasani nauna yazo nunaYosefe.Aposolo awong yazo nuna zo Banaba ayero sewa. Genaname-una Onggo sero korayao emo. Nung Lewirasaisibuna auna zo. Nung Saipras gutura atu kasayena ara. 37 Emo amimene tawing garawi nuna emoena eno pugairo moni pugaiwa awiya apakana puroaposolora waweng pugaina arauwa.

5Ananiato Safairara ungwe.

1 Emo zo nasani nauna yazo nuna Anania. Nungaro nuna Safairato ge ungwe yero tawing nunatoemo eno pugaiwato abenamoni pugaiwa pumuwatoara. 2 Awongto ge sero tiro emo mene moni agewapung yero agewa gege aposolora waweng pugaina

ara. 3 Pugainu Petoro mene atata yero sena, “Ana-nia, Sanda mene dubo nina topetiro Oweno etegatinasani tawing nina-una zuma agewa pung yasesesesi noeno nigiro deka ayero yari yetesi? 4 Tawingnina mitaise sero giro yangduwasa mitatiya. Nu-pema emo ena eno pugairo moni pumesa, awiyanine gege moni maung nesa. Ning noeno taniawiya yari kotumesi? Ning emo okowata, TuwaBayau etegesa ara.” 5 Ayero senu Anania mene geawiya nigiro zuwero magayena ara. Ayero yenu enamene bowi awiya nigiro awang bainakama yewa.6 Magayenu mani seka mitiwa amimene iropurotaung aingso nuna mo mene dowero puro baungnomutewa ara. 7 Ayero yewa 3 aua ayao aung yenuaro nuna mene tani kasa yena awiya oko gaowaregaro auna atu toina ara. 8 Garo auna atu toinuPetoro mene atata yero sena, “Gire, nito tawingpugeyato zuma pugeya pumeyato, awiya deka keeri?” Ayero atata yenu bauno mene eyero sena,“Deka ka ara.” 9 Ayero senu giro Petoro meneabena eyero sena, “Nito noeno Tuwara Oweno gaerogari sero ge dekaongka seseito? Yu nina muteteyamani dubu awiya yemeneka garo be bautara doperomiteya. Arare awong ning deka ayero puro baungnomutarineya.” 10 Ayero senu bauno amimene zuwete nuna-una nugu gairo magayena ara. Magayenumani seka dubu amimene toiro aro magayenu giropuro baungno yu mutewa deka auna atu mutewaara. 11Arare Yesura dubu aune emobauno ena demabowi nunato awiya nigiro awang bainakama yewaarauwa.

Aposolo mene tani putoungne ena yero nasaninauwa.

12 Aposolo mene tani putoungne daigairo emobaunona una towang atu yero nasani nauwa. Awongapakana dubo dekaongka yero Tuwa Bayaura ibubaina auna agewa zo yazonuna Solomonnawarandaauna atu augati nasani nauwa ara. 13 Augati nauwaemo ena mene awong aune tairo nao awang nauwa.Arata emo bauno daigairomene awong giro aratapunasani yawa yawa nauwa. 14 Arare emore baunonedaigairo nibamu amimene Yesu tumo diro nuna-una susuuno nasani nauwa ara. 15 Aposolo menetani putoungne nasani nauwa giro ena mene otaomani nunae yayare awiya nagibe atu masi zuweromasi auna atu pugati nasani eyero sinauwa, “Eyeroetu mitaya Petoro mene nagibe etu puma-saumanasani awong giro kora yaise. Nung wawong meneoko kora yao yariniya, awiya utung nuna meneenana-una suwayai iwaing yaese.” Ayero seronauwa ara. 16 Napo mamanikaka Yerusalem ziunomitauwa auna emo bauno daigairo mene aposolorauna buro augati nasani otao mani nunae yayareiwae mokora mitao aune dema puro buro nauwakora yeronauwa iwaing yero baungnonasani nauwaarauwa.

Angelo mene aposolo bunao gare atu besena.17 Nona ayero kasa yenu giro pirisa babuze aune

emo nung aune dema mitasani nauwa, awongSadukayo dubura, awong amimene aposolo dubueno kotumao meko puro awong iwo yewa ara.18 Ayero nasani aposolo dubu saniro puro bunaogare pugaiwa. 19 Ayero yewa awinewa pingne

Page 130: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 5:20 127 APOSOLO 6:7Tuwara angelo zo mene garo be apero awong yunopuro wosiro eyero sena, 20 “Niye ibu bainana atutoiro emo bauno apakana aeno nao sekawara bowige keregairo baingtiti nasani neupu.” 21Ayero senuawong nigiro gora gara ibu bainana atu toiro getugata yewa ara.

Pirisa baina arita emo dubu nuna amimene audekaongna gairo gitau yao dubu arita Isreli emobabuze apakana awiya yau sewa buro augaiwa ara.Augairo polis baungno bunao gare atu aposolo purobumaese sewa. 22 Ayero sewa polis mene baungnobunao gare atu kau yero giro yesese yero buro eyerosewa, 23 “Nae baungno garo be gazao miti gigenane.Nupema diya awong garo be diya nasani doperomiteya. Arata nae garo be apero toiro emo kauyetenane.” 24 Ayero sewa ibu bainana polis aunagitau yao aune pirisa babuze amimene gigiwa tengoko yao yenu, “Tani ewiya nono yero besugariniye?”ayero sewa ara. 25 Ayero sinewa emo zo mene kasayero eyero sena, “Bunao gare pugeya awiya awongibu bainana mokora atu ge tugata neya ora, gipu.”26Ayero senu polisra gitau yao amimene dubu nunapuro baungno aposolo dubu keketero yuno purobumuwa. Awiya emo baunomene aposolo dubu enopolis daba mene dowi sero iwo yanakana oko yaoetutero puro bumuwa arauwa.

Aposolo mene gitau yaora augaora atu awang okoyao ge sewa.

27Awong aposolo puro baungno augaora pugaiwagitau yao dubura benaungna atu dopewa pirisabainamene ge eyero sena, 28 “Niye emo auna yazoraemo bauno ge tugata yao awang sinenane. Arataniye ge awiya nupema Yerusalem atu tugata yeteyaemo bauno pu sino apakana nigeya. Ayero nasaniemo Yesu dewa auna pasena awiya nae eno pugarisero neya.” 29 Ayero senu Petoro aposolo ena aunemene abena eyero sewa, “Emora ge dipunasaniTuwa Bayaura ge awang sao ine okomitiya. 30NinaeYesu i pasaora dewa magayena, nung awiya ewowonaname una Tuwa Bayau mene uwenu seka yeroiropuna ara. 31 Iropunu Tuwa Bayau mene soreronuna-una wawong mera pugairo Gitau Yao Emo, oSorao Emo naname pugaina. Isreli emo name dubonaname darawa yanane pasena naname disari seroayero yena ara. 32 Auna bowi awiya nae sinonaneOweno deka ayero dema sinoiya. Oweno awiyaTuwa Bayau mene ge nuna dipunowa awong aenopugati noiya.” Ayero sena arauwa.

Gameliel nung otao mani nuna mene aposolo iwoyowi sero ao-diyaese sena.

33 Aposolo mene ayero sewa nigiro tini kapenukotumao meko puro aposolo dari sewa ara. 34 Darisewa, arata augao nunae-una atu Farisayo zomitina,yazo nuna Gameliel. Nung sao tauyao ge gipao emozo. Emo bauno apakana mene yazo nuna de ikagatinasani nauwa. Nune iropuro polismene aposolopuro wosiro kakame yaya be maingkokaka atu mi-taese senu wosiwa aune nung 35 otao mani nunaeno eyero sena, “Isreli otao mani nana, niye emoawiya iwo yari sero giro kotungno baingtiro auneyepu. 36 Gitau emo zo yazo nuna Tiudas amimenekasa yero eyero sena, ‘Na putoung bainakama nana-una mitiya.’ Ayero senu emo 400 mene nung ago

yero bamuwa ara. Arata nung iwo mene dewamagayenu dubu nuna zanewa buro nunae aungyena ara. 37 Nupema gavman mene emo baunonayazo gainewa be aune Galilaya tawingna emo zoyazo nuna Yuda amimene kasa yero nasani nauna.Nune emo ena yunu nung ago nasani nauwa. Ayeroyenu nung dewa magayenu dubu nuna zanewa ara.38Ararena emoeenoge eyero sananigipu. Niye emodubu ewiya iwo oko yae. Dopu nae. Ge tugata yeronowa, o buro yero nowa, awiya kotumao nunae-unayarineya, awiya yangduwaya wosiro aung yariniya.39 Orata buro yero nowa awiya Tuwa Bayaura kotu-maora yero yarineya, awiya ninae awong kaputarineya. Niye buro nunae sisigati nasani Tuwa Bayauiwo yaneya.” Ayero sena arauwa.

Awong aposolo waung mene dewa.40 Ge ayero senu nigiwa teng yenu aposolo

yau sewa witi augaora yewa waung mene dewa.Dero Yesura yazo bowire auna ge nupema tu-gata yowi sero, awang sero iyengtiwa bamuwaara. 41 Iyengtiwa Tuwa awong eno giginu tengyenu awong yazo nuna eno waung pumuwa aunayawa yawa nasani augaora atu wosiro bamuwaara. 42 Arare awong wari be giti ibu bainana atutaibu niyang enana atu Yesu Kristora Bowi Iwaingoko yangduwao tugata-magata yero nasani nauwaarauwa.

6Taungna buro auna emo 7 awiya tamuwa.

1 Be aune emo bauno daigairo mene Yesu tumodiro nuna-una susumuwa dubu baina yena. AwongenameneGrik ge sinasani nauwa, enameneYuda gesinasani nauwa. Awong wari be sero nona minaoramoni kapero bono yero nasani nauwa ara. Ayeronauwa Grik ge sao emo amimene Yuda ge sao emoeno kotumao meko puro eyero sewa, “Niye taungsogayaora moni bono yero nasani bauno ibonomamaga yetugao nanae yangdoti nowa.” 2 Ayerosewa aposolo 12 mene Yesura dubu apakana yausewa augaiwa eyero sewa, “Nae taungna buro sogayero nasani Tuwa Bayaura ge tugata yao aunaburo awiya yangduwanane wosai teng oko yariniya.3Arare otaomani, niye emo 7 ninae-una towang atutaungpu. Emo Oweno mene nuye topetiro noiya,o emo kotumao iwaingne, o emo emo bauno enamene giro aratapu nowa, emo 7 ayao ine awiyataungpu. Ayero yaya buro awiya sanane naya4 nanae mene zo isa burore ge tugata yaora buroawiya nanene.” 5 Ge ayero sewa dubu mene nigiwateng yenu, emo ewiya tamuwa: Stiwen, nung tumodiyao bainakama. Oweno mene nuna-una be buromitasani nauna. Otao mani nuna ena awiya Filipaune Prokoro, Nikano, Timon, Pamena, Nikola,nung Antiok napora emo. Nung Yuda emo meokowata, nung Yuda emo mene yaine yero nasaninauna. 6 Emo dubu awiya tamuwa awong aposolodubura una nugu atu dopewa isa sero wawong ziyepugairo gao yewa ara.

7 Ayero yewa Tuwa Bayaura ge wisika serobautunenu Yerusalem atu emo bauno daigairomene Yesura dubu aune dema susumuwa. Aunepirisa dubura una daigairo mene Yesura ge nigirodipunasani nauwa arauwa.

Page 131: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 6:8 128 APOSOLO 7:25Stiwen gera pugaiwa.

8 Tuwa Bayaura gaore putoungne Stiwenna unamitauna, arare nung emo baunona benaungna atutani putoungne ena nauna ara. 9 Arare Yuda emoena iropuro Stiwen aune dema ge wina-se yewa.Yuda emo eyao emimene nung aune dema ge wina-se yewa: Dubu zo yere ibu nunae auna yazo nunaEmo Souyao Burora Bunao Aung auna Ibu ayerosinauwa, awong auna emoena aune Sairini emo ena,Alesandria emo ena, Silisia emo ena aune Asia emoena awong amimene au dekaongna gairo Stiwenaune ge wina-se yewa. 10 Ayero yewa Oweno menekotumao iwaing Stiwen eno pugainu ge me gegesero baungnu ge nunae ge iwao yena ara. 11 Nungawong ayero daigainu giro awong emo ena taungnoge iwaese sewa giro awong Stiwen eno eyero sewa,“Stiwen nung Moseto Tuwa Bayau izinasani gemeko awongto eno sesi nigenane.” 12Ayero sinasaniemo bauno aune simai aune sao tauyao ge gipaoemo auna dubo uwewa ara. Ayero yewa awongbaungno Stiwen saniro puro gitau yaora augao aunabamuwa ara. 13 Puro baungno ge iwao ge sayagitau yaomene gayame yaise sero ge iwao kotumaoena otao mani nunae eno pugaiwa. Arare awongkotora atu ge iwinasani Stiwen eno eyero sewa,“Emo emimene ibu baina naname aune sao tauyaoge naname awiya izinasani noiya. 14 Eyero sesinae nigenane, ‘Yesu Nasarete napora amimene ibubaina ewiya dero kasariniya. Ayero nasani taniMose mene yanenese sero gaena awiya yangdorotani zo yanenese pugariniya,’ asesiya.” Ayero sewaara. 15 Ayero sewa emo dubu augaora mitiwaamimene Stiwen anuwing nasani benaung nunagigiwa angelora benaung ine yena arauwa.

7Stiwen mene aya-ewowo nunae-una ungwe dina.

1 Pirisa baina mene Stiwen atata yero eyero sena,“Ge sineya ewiya ge me ing?” 2 Ayero senu Stiwenmene abena eyero sena, “O otao mani aune gitauyao nana, ge sana nigipu. Ewowo naname Abrahamnung Heran napo auna oko babao Mesopotemiatawingna katu nenu aune Tuwa Bayau waegaoreamimene kasa yero nung eno eyero sena, 3 ‘Ningtawing susuwa nina arita dubu nina awiya yangdoronane tawing zo giparinena auna baungno narinesa.’4 Ayero senu nung ge awiya nigiro tawing nunaKalidia awiya yangdoro Heran nape baungno nasaninauna ara. Atu nenu maung nuna magayenu auneTuwa Bayau mene tawing auna atu yuno puro bungtawing name yeme nenane euna yena. 5 Puroburo tawing oko diriye gainu nuna yena. Aungara. Agewa zo za nung eno oko pugao yena.Nung aune saisibunanuna aunemene ago topetaesesenu tauyena. Awiya nung mani aung nauna beaune Tuwa Bayau mene ayero senu tauyena ara.6 Tuwa Bayau mene ge zo nung eno eyero sena,‘Saisibuna nina mene tawing sekawa zora baungnoesewa ine yero nasani sou buro gege yero nasanidawang 400 ayao atu yayara tame narineya ara.’7Nupema nung ge zo susuuno eyero sena, ‘Sou buroyaese sero pumarineya, emo awiya abena puganasaisibuna nina yangduwaya tawing awiya yangdorotawing euna buro na bowi yero nasani narineya.’

Ayero sena ara. 8 Tuwa Bayau mene ayero seroawong nung aune dema tayaese sero tairo nao nunaAbraham eno pugairo tayao awiya daung mokeramitaise Abraham aune dubu nuna aune mene tanitaung aingso kapao awiya puro naese sena. Araremani nuna Isaka kasa yero mitinu wari 8 aung yenuAbrahammenemaingna taung aingso kapena. Dekaayero Isaka mene Yakobo kasa yenu taung aingsonuna kapena, nupemaYakobomene ewowonaname12 kasa yero nasani nauwa auna taung aingso nunaeawiya kapena ara.

9 Arare ewowo naname mene maingkoka nunaeYosefe eno kotumao meko puro moni eno emoenana waweng pugaiwa puro baung Izip tawingnayewa sou buro nasani nauna. Atu baungno naunuTuwa Bayau mene nung aune dema nasani nauna.10 Nasani Yosefe dubo minaora atu sorero purokotumao iwaing pugainu Izip emo tuwa Fero menegiginu iwaing yenu giro ibu niyang nuna aunenapo aune emo aune awiya diya naise emo tuwapugaina ara. 11 Pugainu naunu Izip tawingna oKenan tawingna atu dora botiyo bainakama kasayenu soma apakana nona aung yena. Ayero yenuaya-ewowo naname meri magayero nona minaokau nasani nauwa. 12 Arare Yakobo mene ‘Iziptawingna atu ma mitiya,’ ayero sewa nigiro giromani awiso nuna iyengtinu atu bamuwa. 13 Agoawong Izip tawingna nupema bamuwa Yosefe menesusuwa nuna awiya tatomani nuna eno keregaina.Ayero yenu Fero nung deka ayero Yosefera dubugigina. 14 Arare Yosefe mene maung nuna Yakoboaune dubu nuna apakana emo bauno 75 awiya yausena ara. 15 Yau senu Yakobo dubu nuna aune Iziptawingna baungno mitawe magayenu aya-ewowonaname deka ayero mamagayero aung yewa ara.16 Magayewa wetu nunae puro kapetegairo baungSikem nape yewa ara. Gitau Abraham mene Sikemnape Heimora saisibuna auna tawing zo biritiragerao ayero sero moni mene zuma gaena auna atumutewa ara.

Stiwen mene Mosera ungwe dina.17Ge Tuwa Bayau mene Abraham eno sena awiya

me yaora be nugu nenu awong Izip tawingna atudaigairo wisika sewa. 18 Ayero nasani newa Izipemo tuwa seka zo kasa yena. Nung amimeneYosefera susuwa oko gosinasani aeno 19 aya-ewowonaname etegairo gera-gaira nauna. Ayero nasanisenu awong mani wuire nunae magayaese seroaugairo yangdoti nauwa. 20 Be auna atu Mose kasayena. Nung mani emodi benaung iwaing nibamuami kasa yenu giro ai maungne mene gare atupungyero puromitawe duwato ino etama aung yenaara. 21 Ino etama aung yenu aune nung magayaisesero augaiwa Ferora mani baunodi mene taungnomani nuna ayero sero puro diya yenu baina. 22Ayeroyenu Ferora gipao emo mene Izip emora nigaoawiya apakana gipewa giro o nigiro ayero yero buronaunuta sinauna awiya iwaing gege nauna arauwa.

23 Arare Mose nung nawe emo yenu dawangnuna 40 ayao yenu Isreli emo otao mani tatomaninuna gari sero baungna. 24 Baungno Izip emo zomene Isreli zo dedunenu giro otao nuna soreroIzip emo abena denu magayena. 25 Ayero nasanieyero kotuna, ‘Dubu nana Ferora wawengna atu

Page 132: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 7:26 129 APOSOLO 7:57sorero panese Tuwa Bayau mene buro niya, awiyagarineya.’ Ayero kotuna, arata awong oko gigiwa.26 Ayero yenu iya gainu Isreli emo etobe wina-de newato nung baungno taungno kasugati nasanieyero sena, ‘Nito dubu dekaongka amimene noenoiwo wina-ye neito?’ 27 Ayero senu emo winadezayero otao nuna dena amimene Mose musugairoge abena eyero sena, ‘Ning emo tuwa nanae ing?Ning diya awe mene pugainu? 28 Sipe ning Izip emozo detesa, deka ayero na dari sinesita?’ 29 Ge ayerosenu Mose mene ge awiya nigiro giro awang yerobaungno Midian tawingna emo enana towang atuesewa ine yero nasani nauna. Atu nawe bauno atiromani emodi etobe pungna arauwa.

30 Atu nawe dunu dawang 40 aung yenu aunebaungno eu yanawira yero diri Sinai auna susuwaraatu nenu i mamanikaka mitiwa auna zora atu iyaoawinenu iyaomokora atu angelo zomene kasa yena.31 Ayenu Mose nung iyao awiya nono yero kasaniye, awiya gane, ayero sero nugu baungnu Tuwarage eyero kasa yena, 32 ‘Na aya-ewowo ninae-unaTuwa Bayau. Na Abrahamto Isaka aune Yakoboauna Tuwa yero mitona.’ Ayero senu Mose te-wawong ipenu awang nasani diti ye agao awangyero dopena. 33 Dopenu Tuwa mene eyero sena,‘Tawing papatinesa awiya dang ara, arare te nina-una soga dutugai. 34 Emo mani nana Izip tawingnaatu dero kaputinowa zire-buware yero nowa awiyaditi ye enaka gairo gigena. Arare na awong soreropumari sero wowosinena ara. Arare ning iropung.Izip tawingna iyengtananupemababarinesa.’ Ayerosena arauwa.

35Arare Isreli emo awong Mose awang sero eyerosewa, ‘Ning awe mene emo tuwata diya nanae pu-gainu?’ Emo awang sewa deka awiya Tuwa Bayaumene emo tuwa o sorao emo nunae yaise seroangelo nuna iyengtinu iyao mokora atu kasa yeroburo ge awiya sena. 36 Angelo amimene nungsoreunu tauyero burora baungno Izip tawingnataWito Yuyaora atu tani putoungne nasani Isreli emobauno yuno puro buna ara. Nung awong puro euyanawira atu nasani tani putoungne yero nasaninawe dunu dawang 40 aung yena. 37 Mose meneIsreli emo eno ge eyero tugata yena, ‘Tuwa Bayaumene ninae-una towang atu porofete zo na ineniye eno tamariniya.’ 38 Ayero sena ara. Mosemene tawing towang atu Isreli emo bauno nasaninauwa aune dema nasani nauna. Nung aya-ewowonaname aune dema naunu aune angelo zo menenung aune dema nauna. Angelo amimene Sinai diriatu nung eno ge mitao gege mitoiya awiya senunigiro ganenese sero gaena ara.

39 Aya-ewowo naname mene Mosera ge nigaoawang sero Izip tawingna kapetegari sero dubonunae baung Izip tawingna yena. 40 Ayero yenuawong Aron eno eyero sewa, ‘Ning ititi ena yasatuwa naname ayero sanane ititi amimene namegitau yaya babanene. Mose name Izip tawingnaatu yuno puro buna nung magayetita nono yetiye,awiya name oko gosinenane.’ Ayero sewa ara.41Ayero sero ititi zo bulimakaomani ine yero zawingpugati nasani tuwa ge iwao wawong mene yewaauna bonene yero mininasani yawa yawa yewa.42 Tani awiya yewa giro Tuwa Bayau mene awong

doro pasena nunae-una abena tamaese senu dubonunae sisigairo inone arasare bowi yero nasaninauwa. Arare porofetera bukura atu ge eyero gayaomitiya,Isreli dubu, niye dawang 40 ayao eu yanawira atu

nasani wore zawingne igiti nasani nauwaawiya na eno igiti nasani nauwita? Aungara. 43 Niye tuwa ge iwao yazo Molak aunayere ibu seli mene yao awiya diungno puropuma-sauma yero nasani nauwa. Niye tuwage iwao zo yazo Refan auna arasara ititi puronasani nauwa. Niye

nona awiya bowi yari sero wawong mene yewa ara.Arare na niye napo Babilon auna bautara atupugana narineya arauwa.

Stiwen mene Tuwa Bayaura seli ibu auna ungwedina.

44 Aya-ewowo naname mene eu yanawira atuseli ibu puro nasani nauwa. Seli ibu amimene‘Tuwa Bayau etu mitiya’ awiya keregati nasaninauna. Tuwa Bayau mene Mose eno seli iburaititi gipinasani deka ayero yaese senu teng yewaara. 45 Seli ibu awiya aya-ewowo naname menesusuunota susuuno anasani puro butunawe duwaYosua mene gitau yenu atu Tuwa Bayau mene emodubu ena dero tunenu bamuwa. Arare aya-ewowonaname mene dubu enana tawing awiya puro ma-mono yero seli ibu nunae puro atu pugaiwa mitawedunu Dawidi kasa yena. 46 Dawidi kasa yero naunuTuwa Bayau mene nao nuna giginu iwaing yena.Arare Dawidi mene Tuwa Bayau Yakobo mene bowinasani nauna auna mitao masi tamari sero TuwaBayau isa sena. 47Ora Solomon mene Tuwa eno ibuyena.

48Arata Tuwa Bayau nung dangmitoiya amimeneibu emora wawong mene yao auna atu mitao masioko yero noiya. Ge porofete zo mene sero gaenaawiya eyero gayao mitiya,49 Tuwa mene eyero siniya, ‘Uriti awiya adumao

masi simaore nana ara. Tawing mene zo teguto yao nana. Garo nana nono yao yayateng yariniye? Nupema mitao-masi nananono yao tamaya teng yariniye?

50Nawawong nanamene nona apakana oko yewangayero sineita?

51 Niye ge dao emo. Dubore dawongne ninaeoko zawagao diga emora ine. Aya-ewowo ninaenasani nauwa deka ayero nasani Owenona ge dimaoawang sinowa. 52 Aya-ewowo ninae mene porofeteapakana oko ao-diyao yaya pugaiwa ara. DangnaMaung kasa yaise ge gitau sewa emo dubu awiyadema dewa magayewa. Arare kasa yenu niye nungawiya magayaise sero keregairo dewa ara. 53 TuwaBayaura sao tauyao ge angelora be mene sao awiyaniye puro oko dimao yewa.”

54 Stiwen mene ge ayero senu Yudara gitau yaoemo mene nigiro tini kapao bainakama pumuwa.55Arata Stiwen nung Oweno mene nung bebunu di-tiye uritira gairo Tuwa Bayaura waegao gosinasaniYesu Tuwa Bayaura wawong mera atu dopero mit-inu giro eyero sena, 56 “Na uriti be gausesi EmoraMani Tuwa Bayaura wawong mera atu dopero mitigosinena.” 57 Ayero senu ge beti nasani dawongawena wawong mene zuzero apakana iropuro buro

Page 133: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 7:58 130 APOSOLO 8:30nung saniwa ara. 58 Saniro puro baungno napobautara atu daba mene dewa. Ayero nasani emoStiwen eno ge iwao ge sewa amimene taung worinunae dutugairo mani zo yazo nuna Saulo* aunanugu atu gurutu yewa. 59 Ayero yero Stiwen dabamene dedunewa isa sinasani eyero sena, “O TuwaYesu, ning ititi nana pung.” 60 Ayero sero bomagaero wawa sero eyero sena, “Tuwa, pasena nunaeewiya dise.” Ayero seromagayena. DewamagayenuSaulo mene giginu iwaing yena arauwa.

8Saulo mene Yesura dubu eno gera iwo zayena.

1 Be dekaongka aune Yerusalem nape atu Yesuradubu eno gera iwo bainakama zayewa. Ayero yewaawong zanero Yudaya tawingna, o Samaria taw-ingna bamuwa. Aposolo dubumene gege oko zanaoYerusalem katu nasani nauwa. 2 Emo ena Tuwaragera nasani nauwa amimene Stiwen mutero zirebuware bainakama yewa ara.

3 Arata Saulo mene zo Yesura dubu gera-gairanasani garo sero witiro emore baunone derowatiuno puro baungno bunao gare pugaina arauwa.

Filip mene Samaria tawingna baungno Bowi Iwaingtugata yena.

4Yesura dubu zanewa amimene napo sero nasaniTuwara ge tugata nasani nauwa. 5 Nunae-una zoFilip mene Samaria emora napo gitau yao aunakasa yero Kristora Bowi Iwaing awiya tugata yena.6 Tugata yenu emo bauno dubu bainakama menege nuna nigiro tani putoungne awiya giro dawongyawero ge nuna nigiro baingtiwa. 7 Nung iwaedaigairo tunenu wawa sero emora mokora atu kasayero zanero bamuwa. Nung asamayetugatigao aunete wawong amao awiya dema kora yenu iwaingyewa. 8 Ayero yenu napo auna atu yawa yawabainakama kasa yena arauwa.

9 Arata napo dekaongka auna atu emo zo nasaninauna yazo nuna Simon. Nung goe isika yaoemo. Arare nung nuka nutope “Na emo bainakama”ayero sero goe isika buro yero naunu Samaria emobauno mene gosinauwa nung emo yazore yeronasani nauna. 10Arare emo witaota wosao apakanaamimene dawong yawero ge nuna nigiti nasanieyero sinasani nauwa, “Emo ewiya Tuwa Bayauraputoung bainakama nung eno pugao ara.” 11 Nungbe imoko-nibamu goe isika nuna nasani emora dubosisigati nasani nauna awong dawong yawero genuna nigiro nasani nauwa. 12Arata Filipmene TuwaBayau nata Tuwa yero nariniya auna Bowi Iwaingtugata nasani Yesu Kristora ge ungwe tugata yenunigiro Yesu tumo diwa nung emore baunone ge ousuwena ara. 13 Ayero yenu Simon nung deka ayeroTuwa Bayaura ge niginu me yenu giro ge ou suweroFilip aune tairo nasani nauna ara. Ayero naunu Filipmene tani putoungne yero naunu giro wawong digauno nasani nauna arauwa.

Petoroto Yohane awongto Samaria nape bamuwato.

14 Samaria emo bauno awong Tuwa Bayaura genigiro dubo nunae darawa yewa auna bowi meneYerusalem nape aposolo dubura una baungnunigiwa ara. Nigiro giro awong Petoroto YohaneSamaria tawingna iyengtiwa bamuwato ara.15Baungno kasa yero Oweno mene nunae-una toirobe baise Tuwa eno isa sewato. 16 Noeno okowata,gitau Oweno mene nunae-una oko wosao. AwongYesura yazora gege ge ou suwewa. 17 Arare aposoloetobe wawong nunato ziyo nunae-una pugaiwatoOweno mene nunae-una wosiro be buna arauwa.

Simon nung Oweno pugaora putoung awiya monizuma gaero pumari sena.

18 Aposolo awongto emo baunona ziye atu wa-wong pugaiwato aune Tuwa Bayau mene Owenopugainupumuwaawiya Simonmenegiromoni purobaung nunato una yero moni pumaetose sero eyerosena, 19 “Nito Oweno pugaora putoung awiya na enodema pugayato na wawong nana emo zora ziye atupugana aune Oweno pumae.” 20 Ayero senu Petoromene nung eno abena eyero sena. “Oweno pugaoraputoung awiya Tuwa Bayaumene zuma aung pugatinoiya, putoung awiya nine moni mene zuma gaeropumari sinesa, arare ning aune moni nina aunedema gera yaetose sinena. 21 Tuwa Bayau menedubo nina gigi teng oko yao niya. Arare ning naetairo buro ewiya yao teng oko. 22 Ning kotumaomeko nina awiya yangdoro dubo darawa yero tanimeko yari kotupunesa auna pasena Tuwa menedisaise isa se. 23 Ning dubo-dubo baina yero nosapasenana bunao mene ning bunero baingtinu nosa,awiya gosinena.” 24 Ayero senu Simon mene abenaeyero sena, “Nito na eno Tuwa isa sayato nonasineyato awiya nana-una oko kasa yaise.” Ayerosena arauwa.

25 Aposolo etobe mene Yesura susuwa gigiwatoauna ge keregati nasani emo bauno Tuwara getugata yero aune Yerusalem nape kapetegairo ba-muwato ara. Kapetegairo bautunasani Samaria taw-ingna napo daigairo mitiwa auna atu Bowi Iwaingtugata yero bamuwato arauwa.

Filip mene Itiopia emo zo eno Bowi Iwaing tugatayena.

26 Tuwara angelo zo mene Filip eno eyero sena,“Ning iropuro nagibo ika ina Yerusalem nape atuwosi Gasa nape yero nowa nagibo auna baung.”(Nagibo awiya tawing emo aung auna atu mitiya.)27 Ayero senu giro Filip mene iropuro baungnaara. Itiopia tawingna bauno tuwa baina zo nasaninauna yazo nuna Kandasi auna soremao nuna zonung bauno tuwa baina auna wau moni diya nasaninauna, nung amimene Tuwa Bayau bowi yari serobaung Yerusalem nape yero 28 Tuwa Bayau bowiyero nupema tera nape babari sero karesra kapete-gairo bautunasani ge porofete Yesaya mene gaenaawiya zazagati nasani bautunena. 29 BautunenuOwenomene Filip eno eyero sena, “Ning kares ounanugu baung, nung tairo babase.” 30Ayero senu Filipmene sungno baungno taungno emo porofete Yesa-yara ge gayao awiya zazagati nenu giro atata yero

* 7:58: Saulo. Saulo auna yazo nuna zo Paulo. Saulo awiya Yuda ge, ora Paulo awiya Grik ge. Arare be nung Yuda emora-una atu nasani naunaawiya awong nung Saulo ayero sero nauwa. Ora be nung Yuda emora tawing yangdoro Grik emora-una atu nasani nauna be aune awong nungmaze Paulo ayero sero nauwa. Aposolo 13:9 awiya zazagairo gi.

Page 134: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 8:31 131 APOSOLO 9:24sena, “Ge zazagati nesa auna susuwa gosinesita?”31Ayero senu emo amimene abena eyero sena, “Emozo mene na oko tugata yao yai na naka natopenono yero gera susuwa garineni?” Ayero sero Filipwangna witaise senu wangna witiro adunu demabamuwato ara. 32 Ge gayao zazagatinena awiyaeyero gayao ara,Lama zo dero ayari sero puro bautuneya ayao inenung ara.Ora lamana tumiza kapari sero yero nowa ge aung

yero nowa ayero nung ge oko sao yena.33 Awong nung izewa. Awong koto nasani ge me

nung eno oko sewa.Tawingna nao nuna kapewa aung yena, arare awe

mene dubu nuna-una ge ungwe yao tengniye?

34 Arare emo gitau yao amimene Filip atata yerosena, “Nine se nigane. Porofete nung awe eno geayero seni? Nung enota emo zo eno seni?” 35Ayerosenu Filip mene porofetera ge awiya Yesura unapugairo Yesura Bowi Iwaing tugata yena. 36 Ayerosero bautunete ou ubutu zora kasa yero emo gitauyao amimene eyero sena, “Gi. Ou mitiya era. Nage ou suwasa teng yarinita?” 37 [Ayero senu Filipmene abena eyero sena, “Ge tugata yetena awiyanigiro iniro taka sasa giro na ning ge ou suwana tengyari niya.” Ayero senu abena eyero sena. “YesuKristo nung Tuwa Bayaura Mani me awiya inirotaka sinena.”] 38 Ayero sero wo dopaetose senudopewato nung Filip aunewosi oura yero Filipmeneemo awiya ge ou suwena. 39 Ayero yero oura atuwiwitinewato Tuwara Owenomene Filip mena puroewe baungnu emo gitau yao amimene Filip kau yeronung yawa yawa nasani nagibo nuna-una baungnaara. 40 Ayenu Filip nung Azoto nape kasa yero atuzayero napo sero ge tugata yero bautunete Sisarianape kasa yena arauwa.

9Tuwa mene Saulora una kasa yenu dubo darawa

yena.Apo 22:4-16; Apo 26:9-18

1 Saulo nung Tuwara dubu gera-gaira nasani daimamagayaese sero moko nuna-una gorobo kasayenu giro buro yaora eo yena. Ayero yero baungpirisa bainana-una yero 2 igi pugaise senu giro igigaero pugaina ara. Igi awiya Yudara yere ibu diyayao emo Damaskas nape atu nauwa aeno pugatinasani Saulora nao aune buro nuna dema keregainaara. Keregairo emore baunone Tuwara NagiboSekawara naya taungno giro bunero puro bungYerusalem nape yaise sero gaena ara. 3 Ayenunung igi awiya puro bautunete Damaskas naponugu daung nenu waegao zo mene uritira atumena wosiro nung gaena ara. 4 Gaenu Saulo zuwetawingna gairo mitasani ge eyero nigina, “Saulo,Saulo, ning noeno na dero tuninasani yero nosi?”5 Ayero senu Saulo mene atata yero sena, “Tuwa,ning aweni?” Ayero senu Tuwa mene ge abenaeyero sena, “Dero tuninasani nosa Yesu na ara.6 Arata ning iropung. Nape babasa nona yasesesao mitiya, awiya tugata yarinena ara.” Ayero senaara. 7 Emo nung aune dema bautunewa amimenege aung yero dopero mitasani ge gege nigiwa ara.

Arata emora benaung awiya oko gao yewa. 8 AyenuSaulo nung tawingna atu iropuro diti pagairo somagiginumumegege yena. Ayero yenuemodubununamene wawong gaero puro baung Damaskas napeyewa 9wari be etama diti guma yenu nona oure okominao mitina arauwa.

Anania mene Saulora diti kora yena.10Damaskas nape atu Yesura dubu auna zo nasani

nauna yazo nuna Anania. Nung atiyo yaine nenuTuwa mene nung yausena, “Anania.” Ayero senuAnania mene eyero sena, “Tuwa, na era.” 11 Ayerosenu Tuwa mene nung eno eyero sena, “Ning irop-ung. Nagibo yazo Korosao ayero sero nowa auna atubaungno emo zo yazo Yuda auna gare witiro emozo yazo nuna Saulo, nung Taso napora, nung awiyatamarinesa. Nung isa sinasani mitiya. 12Nung atiyoyaine yero nona eyero gigiya: Emo zo yazo nunaAnania amimene nuna-una kasa yero diti pagaisewawong nuna ziye pugaiya.” 13Tuwamene ge ayerosinasani tugata yenu Anania mene abena eyerosena, “Tuwa, emo auna ungwemeko diro yero nowanigitinona. Nung Yerusalem atu dubu nina daigairogera-gaira yero noiya. Arare nae napo euna atu yazonina bowi yerononane aenonae ewiya demabuneropuro babaise pirisa babuze mene igi gaeteya ara.”14Ananiamene ayero sena. AsenuTuwamene eyerosena, “Ning atu babasese sinena. Emo awiya buro-mani nana pupunena. Arare nune yazo bowire nanapuro emoYuda okora unata emo tuwara unata Isrelidubura una puro sero sero yero bautu nasani naise.15 Nung yazo bowire nana tugata yari yayare dubominaore nariniya, awiya nane gipana gariniya.”Ayero sena ara. 16Ayero senuAnaniamene baungnogaro sena auna witiro wawong nuna Saulora ziyepugairo eyero sena, “Saulo, otao nana, Tuwa nagibeatu nina-una kasa yetiya, nung awiya Yesu ara.Nung amimene na iyengti nina-una butunena era.Ning diti pagasa Oweno mene moko nina bebumainase.” 17Ayero senu Saulora ditimokora atunona zowo tata ine amimenewosinu aune diti nuna pagainaara. Ayenu Saulo iropuro senu ge ou suwewa ara.18 Nung ge ou suwewa aune nung nona miniroputoung pungna arauwa.

Saulo Tuwara buro zayenu nung iwo yewa.19 Saulo mene Yesura dubu Damaskas atu nasani

nauwa aune dema wari be ena atu nasani naunaara. 20 Atu nasani mena baungno Yuda emora yereibu atu mitauwa auna baungno toiro Yesura bowikeregairo tugata nasani eyero sinauna, “Yesu nungTuwa Bayaura Mani.” 21 Ayero tugata yenu nigiwateng oko yenu awong nuka nuyetope eyero wina-seyewa, “Emo emimene Yerusalem nape atu Yesurayazo auna isa sinowa dubu awiya giro gera-gairayero noiya. Deka ayero nung etu buro Yesura dubuawiya bunero puro pirisa babuzera una babari serobuna, nung awiya bumiya era.” Ayero wina-seyewa ara. 22 Arata Saulo mene tau-tataware yeroYesu nung Sorao Emo Kristo me auna ge susuwaresero baingtiro Yuda emo Damaskas nape atu nasaninauwa awiya tugata yenu nigiro no saine yero giroyangduwa.

23 Ayero atu nawe dunu Yuda emo augairo Saulodari sero opene ge diwa tauyena, 24 arata Saulo

Page 135: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 9:25 132 APOSOLO 10:15

mene ge awiya nigina ara. Awong Saulo dari seronapora towao be sero pingne warire umo yeronasani nauwa ara. 25 Anewa giro Saulora dubumene pingne nung sakara guguno angsi mene gogagaero napora goma bautara atu angsira iniro gururugururu yewa wosiro baungna arauwa.

26 Saulo mene baungno Yerusalem nape kasayero Yesura dubu aune dema susumari senu awongawang yewa. Awiya noeno okowata, nung Yesuramani yena awiya gigiwa ge iwao yena. 27 Awangyewa giro Banaba mene Saulo otao yero puroaposolo dubura una baungno Tuwa mene nag-ibe atu Saulora una kasa yero nung eno ge senunung Damaskas nape atu awang yao aung YesuraBowi Iwaing keregaina auna ungwe dina ara.28 Ayero yenu Saulo nung awong aune dema nasaniYerusalem nape atu puma-sauma nasani nauna.29Atumitasani Tuwara ge awiya emo eno awang yaoaung tugata yero nasani nauna. Ayero yero naunuYuda emo Grik ge nigao amimene nung aune demaTuwara ge awiya sinasani ge wina-se yero nasaninauwa ara. Ayero nasani Saulo dari sero nagibotamari sero newa 30giro otaomani nunamene nungyuno puro baungno Sisaria nape kasa yero wangnapugairo iyengtiwa baungno Taso nape kasa yenaarauwa.

Yesura dubu awong monone nasani nauwa.31 Awong Saulo iyengtiwa baungnu aune Yesura

dubu Yudaya tawingna, Galilaya tawingna, auneSamaria tawingna atu nasani nauwa nunae-una atugera mono kasa yena ara. Monone nasani geraputoung pu dekaongna gairo tau yewa. Ayeroyero Tuwara yazo de ika gatinasani nauwa. AyeronewaOwenomene awong soreunuemobaunowitaomene Yesura dubu aune tairo nasani nauwa arauwa.

Petoro mene emo asama zo kora yena.32 Petoro nung burora puma-sauma nasani nawe

wosiro Yesura dubu Lida nape atu nasani nauwaauna-una kasa yena. 33 Atu kasa yero emo zo yazonuna Ainia awiya gigina. Nung asama yero mitawedunu dawang 8 ayao aung yena. 34 Ayenu Petoromene nung eno eyero sena, “Ainia, Yesu Kristomene ning kora niya. Arare iropuro awao masi ninaewe.” Ayero senu mena iropuna ara. 35 Ayero yenuLida napora arita Seron garawira emo bauno menegiro dubo darawa yero Tuwara dubu yewa arauwa.

Petoro mene Tabita uwenu seka yero iropuna.36 Yesura dubu nauwa auna bauno zo Yopa nape

atu nasani nauna, yazo nuna Tabita. Grik geraDokas. Nung mono pumao buro yero nasani korayao buro daigairo yero nasani nauna. 37 ArarePetoro nung Lida nape atu nenu Tabita yaya puromagayena ara. Magayenu aingso nuna saero garomoko zora puro witiro pugaiwa. 38 Lida napo awiyaYopa napo nugu ina atumitauna, arare Yesura dubumene Petorora bowi nigiro emo etobe iyengtiwanuna-una baungno eyero sewato, “Nato ning puronapo nanae-una mena babanene.” 39 Ayero sewatoPetoro mene ge awiya nigiro eo yero emo etobeaune dema bamuwa ara. Baungno kasa yenu garobauno magayao mitina auna atu puro witiwa baunogagamo apakana buro Petoro ziuno zi sinasani mowapere taungworire Dokasmene seka nasani gaenu

pumuwa awiya gipewa. 40 Ayero yewa Petoro meneawong awang senu wosi duru yewa boma gaeroisa sena. Isa sero aung yero aune diti yero baunomagayao awiya anuwing nasani aune eyero sena,“Tabita, ning iropung.” Ayero senu diti pagairoPetoro giro iropuro aduna. 41 Adungno mitinuPetoro mene wawong iniro senu iropuro dopena.Ayero yenu nung Yesura dubu aune bauno gagamoenane yau senu witiwa Tabita nung seka yena awiyanunae-unawaweng pugaina ara. 42Auna bowimenebaungno Yopa napo awiya teng yenu daigairo meneTuwa tumo diwa. 43 Petoro nung Yopa nape atumitasani emo zo yazo Simon, nung wo aingso buroyao emo, auna gare atu be daigairo nasani naunaarauwa.

10Angelo zo mene Koniliora una kasayenu gigina.

1Sisaria nape atu emo zo nasani nauna yazo nunaKonilio. Nung Itali tawingna gorobo emo auna zo.Nung gorobo emo 100 auna diya yero nasani naunaara. 2 Nung aune awiso nuna awong Tuwa Bayausou nasani etutero nasani nauwa ara. Ayero nasaniYuda emo bauno bogamasa eno mono pumao burodaigairo yero nasani Tuwa Bayau eno ozaung isasao gege sinasani nauwa ara. 3 Ayero nawe waribe zore ture 3 kilok aune nung seka mitasani atiyoyaine yero Tuwa Bayaura angelo zo mene nuna-unagare toinu gigina ara. Ayero gosinenu angelo meneyazo nuna yau sero sena, “Konilio,” 4 Ayero senuanuwing nasani awang yero tibebere auno eyerosena, “Tuwa, noeno sinesi?” Ayero senu angelomene nung eno eyero sena, “Isa nina aune monopumao nina aune Tuwa Bayaura una bautunoi giroarataungno yero noiya. 5 Arare ning soumani enaiyengtasa baung Yopa nape yero emo zo yazo nunaSimon Petoro awiya taungno puro bumae. 6 Emoawiya emo zo yazo nuna Simon, nung wo aingsoraburo yero noiya, auna-una gare atu mitoiya. Garoawiya wito bera atu mitiya.” 7 Angelo mene geawiya tugata yero doro baungnu nung soumaninuna etobe aune gorobo emo nung sou yero nasaninauwa auna zo nung Tuwara gera nao awong etamaayero yau senu bumuwa 8 ge ungwe yero besugairoYopa nape iyengtinu bamuwa arauwa.

Tuwa mene nona minao iwaingne mekore awiyaPetoro eno gipena.

9 Mani iyengtinu bautunete nagibe atu awironupema atu iropuro bautunete napo tamari seronewawari towang dodopinena be aune Petoro nungisa sari sero garo tame witiro 10 isa sinete merimagayero senu nona sasinewa nung atiyo yainenenu Tuwa mene nung eno nona eyero gipenaara: 11 Uriti gausenu nona zo mo ine bainakamaoko nuna siwongpatige auna atu angsi mene diyaogamao awiya nung eno pugaiwa wosiro buro taw-ingna yena. 12 Mo auna mokora atu wo benaunggiti, yi benaung giti, aune ni benaung giti amimenemitiwa. 13Wosiro bunu aune ge zo eyero kasa yena,“O Petoro, iropuro dero aero mini.” 14 Ayero senuPetoro mene abena eyero sena, “Tuwa, ayero okosase. Na nona meko awiya oko mininona.” 15Ayerosenu ge nupema eyero kasa yena, “Tuwa Bayaumene nona saero kora yero noiya awiya meko oko

Page 136: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 10:16 133 APOSOLO 10:48sase.” Ayero sena ara. 16 Ge awiya kasa yenu beetama yenu aune mena nupema watimuwa witirobaung uritira yena arauwa.

17 Petoro nung nona awiya atiyo yaine yero gig-ina, auna susuwa gari sero kotung-katung nasanimitinu Koniliora emo awong nape atu kasa yeroSimonna garo kau nasani atata yero bautunete garotaungno garo bera dopewa ara. 18 Dopero yausinasani eyero sewa, “Simon yazo nuna zo Petoronung garo euna atu mitita?” 19 Ayero sinewa beawiya Petoro nung nona gigina auna susuwa awiyakotungno gari sero kotung-katung nasani mitinuaune Oweno mene nung eno eyero sena, “Emoetama buro ning kau neya, awiya gi. 20 Arare ningiropung. Wosiro awong aune dema babari seronasani kotung-katung oko yase. Emo awiya nanesesena bumeya ara.” 21Ayero senu giro Petoromenewosiro baungno nunae-una yero eyero sena, “Nakau neya na era. No eno butunei?” 22 Ayero senuawong eyero tugata yewa, “Gorobo emora diya emoKonilio amimene nae iyengti butunenane. NungTuwa Bayau sou yero nasani etutero noiya. ArareYuda emo nung giro aratapu nasani yawa yawayero nowa. Nung awiya Tuwa Bayaura angelo zomene nuna-una kasa yero ning garo nuna-una yunobabanane be nina-una atu ge ena nigaise sesiya.”23Ayero sewa giro Petoro mene awong kora-makorayena ara. Kora yenu atu awiwa iya gainu aune nungYopa napora ge nigao ena aune emo otu bumuwaaune dema bamuwa arauwa.

Petoro mene Koniliora gare witiro emo Yuda okoaune otao yena.

24 Awong nagibe atu ping dekaongka awiro aunekasa ye Sisaria nape gaiwa. Konilio nung sedikaingnuna aune otao mani nuna eno senu au dekaongnagaiwa awong diya mitiwa kasa yewa. 25 Kasa yeroPetoro mene gare towari sero nenu Konilio menenuna-una nugu buro nuna tera atu boma gaeroyawa yawa bainakama yena. 26 Ayero yenu Petoromene iropaise eyero sena, “Ning iropung. Na emoning ayao ine ara.” 27 Ayero sena ara. Ayero seroge ungwe-maungwe yero gare toiro emo augairomitiwa awiya giro eyero sena, 28“Niye susuwananaeYuda emora gosinowa. Nae emo Yuda oko aunetairo naota esewa ye ninae-una gao awiya gazaoge mitiya ara. Arata Tuwa Bayau mene susuwaawiya na eno gipetiya, arare na emo zota zo enobeingtire ayero sero awang oko sarinena. 29 Ararena bumanese yumeya bumaora oko mou yetena.Arare bumanese yumeya butunena auna susuwasepu gane.” 30Ayero senu Konilio mene eyero sena,“Sipe zo oune tani zo nana-una kasa yetiya aunaungwe diyana nigi. Yeme wari diti 3 kilok niya,deka ayero wari diti 3 kilok nesesi na isa sinasanimitesesena aune emo taung wori nuna waegaoreamimene nana-una kasa yetiya. 31Kasa yero na enoeyero sesiya, ‘Konilio, Tuwa Bayau mene isa ninanigiti nasani mono pumao nina giro ning aratapunasani yawa yawa niya. 32Arare ning emo iyengtasaYopa nape baungno Simon yazo nuna zo Petoropuro bumaese. Nung emo yazo Simon wo aingsoraburo yero noiya auna-una gare atu mitiya. Garonuna wito bera atu mitiya.’ 33 Ayero sesi giro namena emo iyengtena nina-una babeya. Aune ning

ge nana nigiro butunesa na kara dubo nana iwaingniya. Arare Tuwa Bayau mene ge ning eno tugatayetiya awiya teng sasa nigari sero nae apakanaTuwa Bayaura benaungna augairo etu mitenaneera.” Ayero sena arauwa.

Petoro mene Koniliora dubu eno Yesura Bowi Iwaingtugata yena.

34 Petoro nung be eo yenu ge eyero tugata yena,“Tuwa Bayau mene emora taung gege gosinasanioko awega-ziwega yero noiya, awiya yeme gigename niya. 35 Emo dubu giti auna ena mene nungsou yero nasani etutero nowa awong awiya TuwaBayau mene gosinoi teng yero noiya. 36 Bowi TuwaBayaumene Isreli emoenopugaina aunabowi awiyaniye nigitinowa. Yesu Kristo, nung emo baunoapakana auna Tuwa, nung amimene mono pungnaauna Bowi Iwaing Tuwa Bayau mene keregairo pudaung gaina ara. Gitau Yohane mene emo bauno geou susunasani ge tugata yero nasani nauna be aunaatu 37 bowi amimene Galilaya tawingna atu zayerobaungno Yudaya tawing teng yena, awiya gosinowaara. 38 Ge eyao eno sinena. Tuwa Bayau mene YesuNasaretera awiya burora iyengtiti nasani Owenonuna-una pugainu toinu Tuwa Bayaura putoungpungna ara. Putoung puro puma-saumanasani emobauno soreuno buro nasani ena Sanda mene gerayenu meko yewa awiya apakana kora yero nasaninauna. Awiya noeno okowata, Tuwa Bayau menenung sorepu nasani naunu buro yero nauna ara.39 Nung buro Yuda tawingna arita Yerusalem napeatu yero nasani nauna auna bowi sao emo nae era.Awong nung puro i pasaora atu dewamagayena ara.40Magayero biritira atu mitinu wari be etama aungyenu Tuwa Bayau mene nupema uwenu seka yeroiropuro kasa nanae-una yenu gigiwangne. 41 AwiyaYuda emo bauno apakana auna-una atu okowata,emo bowi sao emo nae Tuwa Bayau mene gitauyangtagairo pungna nanae-una gege atu kasa yena.Nae nung kara magayaora atu seka yero iropununung aune dema nona miniwangne ara. 42 TuwaBayaumene Yesu emo baunomagayaore seka naoreauna zaz baina naname pugaina, auna bowi geawiya emo dubu giti aeno keregairo sanenese senaara. 43 Yesu tumo diyarineya awong awiya TuwaBayau mene Yesura iwaing gege eno pasena nunaedisariniya. Awiya porofete apakana amimene kere-gairo aung yewa ara.” Ge ayero sena arauwa.

Oweno mene emo Yuda okora una wosina.44 Petoro nung ge ayero sinasani mitinu emo

bauno Bowi Iwaing nigiti nasani mitiwa Owenomene wosiro nunae-una toina ara. 45 Ayero yenuYuda emo ge nigao Petoro aune dema bamuwaawong Tuwa Bayau mene emo Yuda oko aeno demaOweno pugaina awiya giro wawong di gamuwa ara.46 Wawong di gamuwa, noeno okowata, emo Yudaoko awong ge ewe-pape Oweno mene tapunoiyaawiya sinasani Tuwa Bayau bowi newa nigiwa ara.Ayero yewa Petoro mene eyero sena, 47 “Owenonaname-una toina deka ayero nunae-una toitiniya,arare ge ou suwao awiya sorao ine oko mitiya.”48Ayero sero senu emo awong Yesu Kristora yazorasusumuwa ge ou suwewa. Ayero yewa awong Petoro

Page 137: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 11:1 134 APOSOLO 12:5sorewa wari be ena awong aune dema atu mitasaninauna arauwa.

11Petoro mene Yerusalem nape atu Tuwara dubu eno

ge ungwe yena.1 Aposolo ena aune Tuwara dubu Yudaya taw-

ingna atu nasani nauwa awong amimene emo Yudaoko demaTuwaBayaura ge nigiwa auna bowi nigiwaara. 2 Arare Petoro mene Yerusalem nape kapete-gairo witinu Yuda emo ena emo Yuda okora taungaingso kapari sinauwa amimene nung gona yeroeyero sewa, 3 “Ning noeno baungno emo Yuda okotaung aingso oko kapao aune dema nonamininosi?”4 Ayero sewa Petoro mene nona kasa yena aunaungwe susuwara atu momo-zimomo yero dina ara.Didinasani eyero sena, 5 “Na Yopa nape atu isasinasani mitena Tuwa mene kotumao nana kapete-gai atiyo yaine nasani nona eyero gigena ara. Nonazo mo ine bainakama oko nuna siwongpatige aunaatu angsi mene diyao gamao awiya uritira atupugeya wosiro buro nana-una nugu kasa yetiya ara.6 Ayero yeti giro na susuwa nuna gari sero diti yeroaune mokora atu wo benaung-giti — napo wore,yire, ni mamanine — miteya gigena ara. 7 Aunenana-una atu wawa eyero kasa yeti nigena, ‘Petoro,iropung. Dero aero minase.’ 8 Ge ayero kasa yetinane eyero sesena, ‘Tuwa, ayero oko sase. Na nonameko awiya oko mininona.’ 9 Ayero sesena uritiraatu ge eyero nupema kasa yetiya, ‘Tuwa Bayaumene nona saero kora niya awiya meko oko ayerosase.’ Ayero sesiya ara. 10 Nona awiya kasa yetibe etama yeti aune mo nonane awiya watimeyanupema kapetegairo uritira witiya ara. 11 Nonaaung ni aune Sisaria nape atu emo etama ai puronana-una baungno garo mitena auna kasa yeteyaara. 12 Kasa yeteya Oweno mene na eno eyerosesiya, ‘Ning awong aune babari nasani kotung-katung oko yase.’ Ayero sesi otao mani 6 menena aune dema baungno kasa yero Koniliora garewitenane ara. 13 Witenane ge ungwe eyero yetiya,‘Angelo mene garo nana-una witiro na eno eyerosesiya, “Ning mani iyengti Yopa nape baungno Si-mon yazo nuna zo Petoro awiya sero puro bumae.14Puro baya ning aune dubu nina niye ge tugata yainigaya Tuwa Bayau mene niye sorero pumariniya.”Angelo mene na eno ayero sesiya.’ 15 Konilio meneayero sesi giro na ge tugata nasani mitena, gitauOweno naname-una wosina, deka ayero nunae-unawosiya ara. 16Wosi giro nane Tuwa mene ge eyerosena awiya kotumena, ‘Yohane mene niye ge oususunoiya, arata Tuwa Bayau mene Oweno niye enopugariniya.’ 17 Name Tuwa Kristo tumo diwangneOweno name eno pugaina, Oweno dekaongka awiyaawong eno pugai giro nawosao eyao emimene nonoyero Tuwa Bayau awang sarineni?” 18 Petoro meneayero sinasani awong tugata yenu nigiro yo nunaeozenu Tuwa Bayau bowi nasani eyero sewa, “ArareTuwa Bayaumene emoYuda oko dema dubo darawayero nao me iwaing auna gerao yero naese sinoiyaara.” Ayero sewa arauwa.

Tuwara ge puro baung Antiok nape yewa.19 Iwo mene Stiwen dero Yesura dubu auna ena

dero tunewa zanero ena Fonisia tawingna, ena

Saipras gutura bamuwa, aune ena Antiok nape ba-muwa ara. Baungno atu nasani Tuwara ge awiyaYuda emo eno gege tugata yewa ara. 20 Ayeronewa nunae-una mokora Saipras guturata Sairinitawingna ge nigao emo bauno ena awong amimeneAntiok nape kasa yero emo Yuda oko aune demanasani Tuwa Bayaura Bowi Iwaing tugata yewa ara.21 Tuwara putoung nunae-una mitina, arare ge tu-gata yewa emo bauno dubu bainakama mene geawiya nigiro Tuwa tumo diro dubu nuna yewa ara.22 Dubu nuna yewa auna bowi awiya Yesura dubuYerusalem atu nasani nauwa amimene nigiro Ban-aba iyengtiwa Antiok nape baungna ara. 23Baungnokasa yero Tuwa Bayaura mono bowire nunae-unamitina awiya giro yawa yawa nasani dubo nunaemene Tuwa Bayau iniro baingtaese sero awongyupunasani ge tugata-magata yena. 24 Banabanung emo iwaing. Moko nuna-una Owenone tumodiyaore mene be buna. Arare napo auna emo baunodaigairo amimene Tuwara una susumuwa arauwa.

25 Arare Banaba nung Saulo tamari sero Tasonape baungna. 26 Baungno taunu dema Antiokbamuwato ara. Awongto Yesura dubu aune dematairo dawang zo atunasani emobaunodaigairo aenoge tugata yero nasani nauwato ara. Yesura dubuKristen ayero sero nowa, yazo awiya Antiok napeatu mena sewa tau yena. 27 Be aune porofete emoenameneYerusalem atu iropuro baungAntiok napeyewa ara. 28 Nunae-una emo zo yazo nuna Agabo,nung Oweno mene kotumao pugainu giro doperotawing sero sero auna atu dora botiyo bainakamakasa yarinena auna bowi sena. (Dora botiyo awiyaRoma emo tuwa Klodio nauna aune kasa yena.)29ArareKristendubuawongge awiyanigiro titiwingawena gosinasani auna teng moni kora yero pudekaongna gairo Yudaya tawingna otao mani enopugaya babaise sewa tau yena ara. 30Arare moni pudekaongna gaiwa awiya Banabato Saulora wawengpugaiwa puro baungno dubu auna simai yero nasaninauwa aeno pugaiwato pumuwa arauwa.

12Herode mene Yakobo dero Petoro bunena.

1 Be auna atu emo tuwa Herode mene Yesuradubu auna emo bauno ena dero gera-gaira yeropuro bunao gare pugaina. 2 Ayero nasani senuYohanena tato Yakobo awiya iwi mene dewa maga-yena ara. 3 Ayero yena aeno Yuda emo yawa yawayewa giro pasena zo susuuno senu Petoro demabunero bunao gare pugaiwa ara. Be awiya Magayaomene awong Daigaina auna oregao be yenu Yudaemo yis seminiro newa aune bunena ara. 4 Herodemene Petoro bunero eyero kotuna, “Magayao meneawong Daigaina auna oregao be nunae aung yaiaune na Petoro dari sero puro emo baunona ditiraatu koto yarinena.” Ayero kotupu nasani senubunao gare pugaiwa gorobo emo dubu 4 mene diyayewa. Dubu zo gorobo emo 4, dubu zo goroboemo 4, ayao amimene nung diya yewa. 5 Petorobunao gare mitinu Tuwara dubu mene nung eno isasusuuno sao gege sinewa Tuwa Bayaura una witaogege wiwiti nauna arauwa.

Angelo zo mene Petoro bunao gare atu besena.

Page 138: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 12:6 135 APOSOLO 13:96 Koto yaora be nugu yenu Herode mene eyero

kotuna, “Iya gai na Petoro puro kasa yana garineya.”Ayero kotupunasani awinenuping aune gorobo emoetobe mene Petoro seni etobe mene bunero puroawinewato, gorobo emo ena mene zo garo be bau-tara atu dopero bunao garo diya yewa ara. 7Doperomitiwa Tuwara angelo zo mene garo mokora atumena kasa yena. Kasa yenu garomoko waegatinenuaune angelo mene Petoro uwero eyero sena, “Menairopung.” Ayero sinenu Petorora wawongna atuseni etobe mitiwato awiya besewato ara. 8 Senibesero wosiwato angelo mene Petoro eno eyerosena, “Ipura geing nina diro te soga tera pugai.”Ayero senu yenu aune angelo mene nupema sena,“Taung wori nina imoko wosogairo na ago ye.”9 Ayero senu giro ago nasani angelo mene taninena awiya giginu tani me ine okowata atiyo yaineyena. 10Awongto bautunete gorobo emo zo daigaironupema zo daigairo bautunete garo be napo kakamebabao aeni mene yao auna kasa yewato garo benuka nutope apenu kasa daung yewato ara. Kasadaung yero baungno nagibo zo daigairo aune angelomena tara yena. 11 Ayero yenu Petoro nung kotu-mao kasa yenu eyero sena, “Yeme gosinena. Tuwanung angelo nuna iyengti Herodera waweng atu onupema tani Yuda emo mene na eno yari sineyaauna atu sorero pupuniya.” 12 Ayero sero susuwame giro baungno Yohane zo yazo nuna Mak aunaai yazo Maria auna gare kasa yena. Garo auna emobauno daigairo mene augairo isa sinasani mitiwa.13 Ayero newa Petoro baungno daung atu doperogaro be denu au bauno zo yazo nuna Roda nung,“Awe garo be deduniye?” ayero sero kasa yena.14 Kasa yero Petorora ge mapu nigiro yawa yawanasani garo be oko apao yangdoro kapetegairo toiro,“Petoro buro garo be bautara atu dopero mitiya,”ayero sero awong tugata yena ara. 15 Tugata yenunigiro eyero sewa, “Ning dau nesita?” Ayero sewanung ge tauyao sena, “Nung meba dopero mitiyaara.” Ayero senu awong eyero sewa, “Awiya ititinuna mene nita.” 16 Ayero wina-se newa Petoromene garo be giriri-gariri yao gege nasani mitinugiro garo be apero nung giro awong ge aung yewa.17 Ayero yewa Petoro mene ge yangduwaese wa-wong sapiyero Tuwa mene bunao gare atu nungbesero puro buna auna ge ungwe yero besugairoaune eyero sena, “Niye ge ungwenana awiyaYakoboaune otao mani nana ena tugata yepu nigae.” Ayerosero awong yangdoro agewa zora baungna arauwa.

Herode ipa mene miniwa magayena.18 Iya gainu gorobo emo mene Petoro kau yero

“Tani ewiya noiye? Nupema nung nono yerobabiye?” ayero sero susuwa kau yero giro yang-duwa. 19 Ayero yewa arata Herode mene kau yerotamaese senu kau yao buro yewa aung yenu girogorobo emo Petoro diya mitiwa awiya daya mag-ayaese sena ara. Ayero sero aune nung Yudayatawing doro wosiro baung Sisaria nape yero atunasani nauna ara.

20Herode nung be aune napo etobe Tayato Saidonauna emo bauno iwo yena. Anenu giro napo aunamamono awong dubo dekaongka yero nung garibamuwa ara. Baungno kasa yero ge kora yari

sero Herodera emo gitau yao zo yazo nuna Bi-lasto nune awong soremaise sewa giro nung awongsoreuna. Gitau awong Herodera tawingna atu woma zuma gaero pupunasani nauwa, arare ge korayero nupema tairo nari sewa ara. 21 Ge kora yarisewa Herode mene ge abena saora be pugaina. Beawiya bunu giro taung nuna siuno yero baingtiroemo tuwa adumaora ura nuna-una atu adungnomitasani ge taung purowitaora sinasani emo tugatayena. 22 Tugata yenu emo bauno apakana amimenewawa sero eyero sewa, “Ge awiya emo zora geine okowata, Tuwara ge ine niya.” 23 Ayero sewaHerode mene emo baunona ge oko awang sao TuwaBayau daigaina, aeno Tuwara angelo zo mene nungmena no daine yena. Ayero yenu ipa mene miniwamagayena arauwa.

24TuwaBayaura gemene zowisika sero soma serobaungna ara.

25 Banabato Saulo awongto Yerusalem nape atuburo sao awiya teng yewato aung yenu awongtonupema Antiok nape kapetegari nasani Yohane zoyazo nuna Mak awiya puro dema bamuwa arauwa.

13Banabato Saulo burora iyengtiwa bamuwato.

1Yesura dubuAntiok nape atu nasani nauwa aunamokora atu porofete emore gipao emore awongamimene nasani nauwa. Banaba, Simion, yazo nunazo Naiza, Lusias nung Sairini napora, Saulo, auneManeyen. Nung aune emo tuwa Herode awongtoawiya dema bayao. Emo ayao amimene porofeteemo arita gipao emo yero nasani nauwa. 2 Awongwari be zore nona semininasani Tuwa bowi newaOweno mene ge eyero sena, “Banabato Saulo enoburo ge sewang awiya yaetose na eno nasani burorapugaipu.” 3 Ayero senu nona seminiro isa sinetewawong nunae ziye nunato una pugairo gao yeroburora iyengtiwa bamuwato ara.

Banabato Saulo Saipras gutura bamuwato.4 Oweno mene awongto burora iyengtinu giro

wosi wito bera yero bautunete Selusia nape kasayewato ara. Atu kasa yero wangna witiro bautuneteSaipras gutura kasa yewato ara. 5Atu kasa yero napogitau yao Salamis auna baungno Yuda emora yereibu ena auna toiro Tuwa Bayaura ge tugata yewatoara. Yohane zo yazo nuna Mak amimene awongtoaune dema nasani awongto soreuna.

6 Awong atu iropuro ang yero gutu busero Pefosnape kasa yewa. Atu kasayero goe-isika yao emozo yazo nuna Bara-Yesu awiya tamuwa. NungYuda emo. Nung nuka nutope, “Na Tuwa Bayauraporofete zo,” asinasani nauna, arata nung TuwaBayaura porofete okowa. 7 Emo amimene diya emobaina zo yazo nuna Sesias Polas auna otao yeronasani nauna. Diya emo nung kotumao bainane.Nung Tuwa Bayaura ge nigari sero arataungno giroBanabato Saulo yunu garo nuna-una witiwato ara.8 Nung awongto yunu witiwato goe-isika yao emoElima (yazo awiya Grik ge. Grik emomene goe-isikayao emo apakana awiya Elima asinasani nauwa),nune diya emo aeno Tuwara ge sorinasani awongtoawang sena ara. 9 Ayero yenu Saulo, yazo nunazo Paulo asinasani nauwa, nung awiya Owenona

Page 139: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 13:10 136 APOSOLO 13:41putoung mene moko nuna-una atu toiro bebununung Elima anuwing nasani eyero sena, 10 “NingSandara mani. Ning etutero naora iwo emo. Dubonina-una atu etegaore mekore mene be bumao.Ning Tuwara ge me darawa yasa ge iwao yaise yeronosa. 11 Arare Tuwara putoung abena nina-unayeme kasa niya. Ning diti guma yariniya. Wari beena ning warira waegao oko gao narinesa.” Ayerosenu mena kara diti guma yenu ziru-ziru nasaniwawong mene inigi-inigi nasani emo zo wawongnuna iniro nagibo gitau yaise kau yero baungna.12Tani awiya kasa yenu diya emomene giro Tuwarage giginu putoungne yenu giro Yesu tumo dina ara.

Paulo mene Antiok napo zora atu Yuda emo getugata yena.

13 Paulo aune emo mani nuna awong Pefosnapo yangdoro nupema wangna witiro bautunetebaungno Pamfilia tawingna napo zo yazo Pegaauna kasa yewa. Atu Yohane Mak mene awongtoyangdoroYerusalemnape kapetegairo baungna ara.14 Ayero yenu awongto Pega napo yangdoro bau-tunete Pisidia tawingna Antiok napo zo auna kasayewato. Kasa yero atu newato Sabat iya be zo bunugiro awongto Yuda emora yere ibura toiro adungnomitiwato ara. 15 Atu mitiwato yere ibura simaimene sao tauyao gere porofetera ge gayao ena awiyazazagairo aung yeromani zo sewabaungno awongtoeno eyero sena, “Otao, Tuwara ge susuwa ena ko-tupuneitota, awiya seputo niganene.” 16Ayero sewaPaulo mene iropuro ge duwaese wawong mene sapiyero eyero sena, “Isreli otao mani nana, niye eritaena Tuwa Bayau sou yero nowa aeno sana nigipu.17 Name Isreli emo auna Tuwa Bayau mene aya-ewowo naname pungnu Izip tawingna atu newasenu wisika sewa. Ayero yewa putoung nuna meneatu yuno puro buna. 18 Ayero yero eu yanawira atupuro nasani wo ma mene uninasani naunu naweduwa dawang 40 ayero aung yena. 19 Ayero yeroKenan tawingna atu emo dubu 7 mitasani nauwa,awiya dero aung yero senu aya-ewowo nanamemene tawing awiya gagau sero maungne maungneyero puro nasani nauwa ara. Ayero mitawe duwadawang 450 aung yena. 20 Kenan tawingna atunauwa gitau yao emo pugatinaunu puro nawe duwaporofete Samuel kasa yena ara. 21 Kasa yenu emotuwa pumari sewa giro Tuwa Bayau mene Benza-minna dubura atu Kisira mani Saulo senu emo tuwanunae yero dawang 40 awong gitau yero nasaninauna ara. 22 Ayero nawe dunu Tuwa Bayau menesenu Saulo nung emo tuwa yaora buro yangdunuTuwa Bayau mene Dawidi maze emo tuwa nunaepugaina. Pugairo nung eno ge eyero sena, ‘Zesiramani Dawidi kotumao nanato dekaongka ara, araresana ge nana dipunariniya.’ 23 Ayero sena, arareDawidira saisibuna awena una towang atu zo menekasa yero name Isreli emo baunona Sorao Emo yaisesenu tauyena. Ge senu tauyena awiya me yaiseTuwa Bayau mene senu Yesu kasa yena. 24 Yesuemo baunona towang oko kasa yaore, gitau Yohanemene Isreli emo bauno apakana dubo darawa yayage ou suwari sero ge tugata nasani yero nauna ara.25Yohane mene buro nuna sao awiya nawe besugatinasani awong eno ge eyero tugata yena, ‘Na mazenungta sero sinowa, na emo awiya okowata. Nung

ago bumariniya. Nung witao, arare nane te soganuna dutugana teng oko yariniya.’ Yohane meneayero sena ara.

26 Otao mani nana, Abrahamna saisibuna niyeerita ena Tuwa Bayau sou yero nowa, sana nigipu.Tuwa Bayau mene name kora yero noiya aunabowi awiya naname una atu pugainu kasa yenaara. 27 Yerusalem nape atu nowa awong aune gitauyao nunae amimene Yesu nung Sorao Emo awiyaoko giro baingtao nasani porofetera ge gayao awiyaSabat iya be sero zazagairo nigiro ayero nowa, awiyadema oko gao nasani nung iwora waweng pugaiwa.Awong ayero yewa porofetera ge awiya me yenaara. 28 Awong pasena nuna kau nasani susuwa zooko tamao yewa. Arata saineba gewera yero Pilatomene tebeba dai magayaise sewa. 29 Ayero sewaRoma emo mene Tuwa Bayaura ge gayao nung enosao auna teng yero besugaiwa. Ayero yewa enamene nung i pasaora atu batagairo puro pu biritiragaiwa. 30 Arata Tuwa Bayau mene nung magayaoraatu uwenu seka yero iropuna. 31 Iropuro emobauno ena gitau nung aune dema Galilaya tawingnaatu Yerusalem nape dema bamuwa nunae-una atukasa naunu gosinauwa. Ayero nawe dunu wari bedaigairo aung yena. Arare kasa yenu gigiwa awongamimene bowi sao emo nuna yero bowi nuna Yudaemo eno keregatinowa. 32 Aeno nae etu buro BowiIwaing niye eno eyero tugata nenane era: NonaTuwa Bayau mene gitau aya-ewowo naname enopugari senu tauyena, 33 nona awiya name saisibunanuna nonane aeno pugaina. Awiya nung Yesuuwenu iropunu nona awiya name eno pugaina. Gegayao awiya namba tu Sam auna atu eyero gayaomitiya,Ning awiya Mani nana ara.Na yeme Maung nina nena.

34Yesu uwai seka yero iropuro nete ago magayaonupema oko tamari niya auna Tuwa Bayau mene geeyero sena,Na nona ipu ewa-gaewa yao Dawidi eno pugari

sewang tauyena auna me awiya niye enopugarinena ara.

35Ora ge gayao zo eyero mitiya era,Ning emo nina dang awiya oko yangduwasagung yero wurupariniya.

36Name Dawidira ungwe eyero nigiti nonane ara:NungTuwaBayaumene buro sena awiya emobaunodubu nuna eno yero besugairo magayena. Mag-ayenu aya-ewowo nuna-una biritira atu pugaiwagung yero wurupuna. 37 Arata emo Tuwa Bayaumene uwenu iropuna amimene oko gung yero wu-rupao yena.

38 Otao mani nana, sana nigipu. Tuwa Bayaumene emo awiya eno nasani pasena ninae dis-ariniya. Auna bowi nuna mene ninae-una atukasa yero niya ara. 39 Mosera sao tauyao ge menepasenaninae-unabunaobesao ine okomitiya. ArataYesu tumo diyaya aune pasena ninae-una bunaoapakana besariniya. 40Ora porofete mene ge gaewage amimene ninae-una me yoiye sero, niye girobaingtipu. Ge awiya eyero mitiya era,41Oiye, Tuwara ge awang sao emo, niye giro yangka

sero yoreba magayepu.

Page 140: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 13:42 137 APOSOLO 14:20Na Tuwa Bayau mene buro zo niye naya be aune

yarinena.Buro auna bowi awiya zo mene sai niye nigiro gayame oko yariniya.

Ge gayao ayero mitiya.” Paulo mene ayero senaara.

42 Pauloto Banaba awongto yere ibura atu kasadaung yari sero newato emomene Sabat iya be zoraatu ge dekaongka awiya nupema tugata yaetosesewa ara. 43Ayewa awong augaora atu wosiro Yudaemo daigairo aune emo ena Yuda mene yaine yeronasani nauwa awong amimene awongto ago yewagiro Pauloto Banaba mene awong Tuwa Bayaurasoremao awiya tumo diro naese wini ge sewato ara.

44Sabat iya be nunae zo kasa yenu emo napo aunadaigairo amimene Tuwa Bayaura ge nigari sero au-gaiwa. 45 Augaiwa Yuda emo mene emo bauno ditibainane amimene atu augaiwa awiya giro kotumaomeko Paulo eno puro ge nuna puro wosaine nasaninung giro sero izewa ara. 46 Ayero yewa PaulotoBanaba awongto tau yero ge sinasani eyero tugatayewato, “Yuda emo niye Tuwa Bayaura ge gitaunigaese sao mitiya ara. Arata niye nika niyetopeawang sinasani ‘Nae nao me iwaingna gerao yaineyao teng oko,’ ayero sineya, arare nato niye doroemo Yuda oko auna-una babari nenato ara. 47Tuwamene wini ge nae eno eyero sena,Nane ning emo Yuda okora waegao ine yasese pu-

gaingwa.Arare emo bauno tawing sero sero yero nowa awong

aenoge tugata yasa sorero pumane.”

48 Ayero sewato emo Yuda oko amimene nigirodubo iwaing yenu Tuwara ge eno yawa yawa nasanidawong yawero nigiwa ara. Nao me iwaingna geraomeneYesu tumodiwa ara. 49AyewaTuwara gemenetawing auna atu napo sero sero teng yero baungna.50 Arata Yuda emo mene ge iwero ge pasinasanibauno ena yazore Yuda emo aune yere sinauwaarita napora emo gitau yao auna dubo gaewa ara.Ayero yero tairo Pauloto Banaba iwo nasani taw-ing nunae-una tanona atu tunewa bamuwato ara.51 Bautu nasani pasena nunae-una mitina awiyagaese sero awong pu bautara gairo te nunato unaatu popo nunae dureregaiwato wosinu Aikoniamnape bamuwato ara. 52 Yesura dubu Antiok napeatu nasani nauwa amimene yawa yawa bainakamayewa. Nupema Oweno mene nunae-una mokorabebuna arauwa.

14Pauloto Banaba Aikoniam nape atu ge tugata

yewato.1 Pauloto Banaba Aikoniam nape kasa yero Yuda

emora yere ibu auna dema toiro ge tugata yewatogigiwa me yena. Gigiwa me yenu Yuda emo auneGrik emo daigairomene Yesu tumo diwa ara. 2ArataYuda emo ena awong Tuwara ge awang sero emoYuda oko ena dubo gaewa Kristora dubu eno tinikapao pumuwa. 3 Arata awongto saineba sero inoena napo auna atu nasani nauwato ara. Atu nasaniTuwara una desetiro ge nuna awang yao aungsinasani mono nuna-una bowi ge tugata nauwatoTuwamenegenunato awiya geme, awiya gaese sero

awongto soreunu tani putoungne ena yewato ara.4 Ayero yewato napo auna emo awong gausero enaYuda emore taiwa, ena aposolo etobe aune taiwa.5Ayero yewa giro emo Yuda oko ena aune Yuda emoena aune gitau yao nunae amimene aposolo etobeaeno nao meko yari sero o daba mene dari sero getiwa ara. 6 Ayero yewa giro awongto napo awiyamena yangdoro baung Likonia tawingna yewatoara. Tawing auna atu nasani Listera napeta Derebenapeta napo enana baungno 7 Bowi Iwaing serobautunasani nauwato arauwa.

Pauloto Banaba Listera nape atu ge tugata yewato.8 Listera nape atu emo zo mitauna nung te mag-

ayao. Nung aira tiyangna atu deka ayao kasa yeroura dekaongna atu puma-sauma yao aung adungnogege mitasani nauna. 9 Adungno mitasani Paulomene emo bauno eno ge tugata nena awiya nigitinasani mitinu Paulo mene diti ye nuna-una gairotumo diyao nuna gigina awiya nung kara iwaingyaine yao teng awiya gigina. 10 Giro yanakanayau sero eyero sena, “Ning te nina itetiro patiroiropuro dope.” Ayero senu emo awiyamena iropuroang yero puma-sauma yena. 11 Ayero yenu emodubu bainakama awong Paulomene tani yena awiyagiro wawa sero Likonia ge nunae-una eyero sewa,“Uritira Tuwamene emo ine yero naname-una kasayero miteyato era.” 12 Ayero sinasani Banaba mazetuwa etegao nunae zo yazo Zus auna yazo sewa.Anasani Paulo mene ge daigairo sinasani nauna,aeno tuwa etegao nunae zo yazo Hemis auna yazosewa. 13 Tuwa etegao yazo Zus auna zawing pugaoibu napo atura mitina. Ibu auna zawing pugao emoamimene senu bulimakao dire aune i wuzi piyaoenane puro wosiro goma towao bera atu aposoloetobe aeno zawing pugari sero yewa.

14 Ayero yewa Banabato Paulo mene nona awiyagiro dubo mininasani taung wori nunato iniwatokerenu suno baung emo dubu baina auna-unatowang yero ge puro suwamuro eyero sewato,15 “Oiye, niye noeno ayero nei? Nato emo gege.Nato niye ine ara. Niye tuwa etegao awiya yangdoroTuwa naore awiya tumo diyaese Bowi Iwaing nunaniye eno sinenato. Nune uritire tawingne witorenona apakana yero aung yena. 16 Gitau nasaninauwa be aune emo dubu sero awong niginu naosusuwa giti taungno nasani nauwa. 17 Arata nungsusuwa nuna oko pungyena. Susuwa nuna gaesemono iwaingne nasani sinoi uritira atu wa wowosi-noi zamena simena kasa yero noi niye mininasaniyawa yawa yero nasani yero nowa ara.” 18 Aposoloetobe mene ge ayero sinasani awongto eno zawingpugao awang sewato awong ge nunato daine yewaarauwa.

Paulo daba mene dewa.19 Ayero yewa awongto atu newato Antiok napo

zora-ta Aikoniam napora Yuda emo ena kasa yeroemo bauno dubo uwero awong tairo Paulo dabamene dewa ara. Dewa magayenuta ayero serowatiuno puro baungno napo bautara atu pugaiwa.20 Atu pugaiwa mitinu Yesura dubu mene au gaironung ziunomitiwanung iropuronapo aunanupematoiro baungna. Ayero yenu iya gainu nung Banabapuro napo awiya doro Derebe nape bamuwato ara.

Page 141: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 14:21 138 APOSOLO 15:2021 Baungno atu Bowi Iwaing sewato emo daigairomene nigiro Yesura dubu yewa ara. Ayero yewaawongto nagibo bamuwato deka auna yesese yeroListera, Aikoniam, Antiok nape kasa yero bamuwatoara. 22 Nape kasa yero Yesura dubu tauyaese otumo diyao nunae tauyero mitaise sero wini ge enasewato ara. Wini ge sinasani eyero sewato, “Nameyayara tame atu nete Tuwa Bayau nata Tuwa yeronoiya auna nape babanenese sao ara.” 23 Ayerosinasani napo dekaong dekaong auna atu emo enayangtagairo puro nona seminiro isa sinasani auneemo awiya dubura gitau yao yaese sero burora pu-gaiwato ara. Burora pugairo Tuwa tumo didinauwaauna waweng pugati nasani Tuwa eno isa sero aunedoro bamuwato arauwa.

Pauloto Banaba kapetegairo Siria tawingnabaungno Antiok nape kasa yewato.

24Awongto Pisidia tawing busero bautunete Pam-filia tawingna kasa yewato ara. 25 Atu kasa yeroPega nape atu Bowi Iwaing tugata yero aune wosiAtelia nape yewato ara. 26 Atu wosiro wangnawitiro bautunete Antiok nape kasa yewato. Gitaunapo auna atu Yesura dubu mene awongto TuwaBayau mene diya yai buro nuna yaetose buroraiyengtiwa bamuwato ara. Arare buro awiya zayeronawe besugairo nupema yesese yero bumuwato ara.27Buro kasa yero Yesura dubu sewato augaiwa TuwaBayau mene awongto soreunu buro yewato, o TuwaBayaumene emoYuda oko eno tumodiyaora nagibogipenu tumo diyaore yewa, auna ge ungwe apakanayero aung yewato ara. 28 Awongto be imokore ineYesura dubu aune dema nasani nauwato arauwa.

15Pauloto Banaba ge buro yari sero Yerusalem nape

witiwato.1 Emo ena mene Yudaya tawingna atu wosiro

Antiok nape kasa yero Yesura dubu eno eyero sewa,“Niye taung aingso kapaora tani Mose mene yane-nese sena auna teng taung aingso ninae oko kapaoyarineya, awiya Tuwa Bayau mene niye oko soreropumariniya.” 2 Ayero sewa Pauloto Banaba meneawong gona yewato ge bainakama betinewa girodubu mene eyero sewa, “Pauloto Banaba aune genigao emo ena awong ge awiya aposolo dubu enaYerusalem nape atu nasani gera gitau yao yeronowa, awong auna-una puro babaese.” 3Dubumeneayero sero iyengtiwa bamuwa. Bautunasani Fon-isia tawing busero Samaria tawing busero buwagatinasani Yesura dubu atu nasani nauwa aeno ge eyerotugata yero bamuwa, “Emo Yuda oko daigairo menegera mokora toitineya.” Ayero tugata yewa nigiroyawa yawa bainakama yewa ara. 4 Paulo dubuaune bautunete baungnoYerusalemnape kasa yewaYesura dubu aune aposolo aune gera gitau yaomeneawong arugairo yawa yawa yewa ara. Ayero yewaawong Tuwa Bayau mene soreunu buro yewa meyena auna ungwe-maungwe yewa ara. 5Ungwediwaaung yenu Yesura dubu auna ena awong Farisayoradubu aune tairo nasani nauwa amimene eyero sewa,“Emo Yuda oko taung aingso nunae kapaese saomi-tiya. Nupema sao tauyao geMosemene gaena awiyadimaese sero tugata yepu.” Ayero sewa arauwa.

Augao bainana atu Petoro mene ge tugata yena.6 Aposolo aune gera gitau yao aune awong ge

awiya kora yari sero augaiwa. 7 Augairo ge buronasani mitiwa Petoro mene iropuro ge eyero tugatayena, “Otao mani nana, gitau buro zayewangne beaune nane Bowi Iwaing emo Yuda oko eno tugatayana nigiro Yesu tumo diyaese Tuwa Bayau menenaname una atu na puro buro auna pugaina, awiyagosineya. 8Arare na buro yewang Tuwa Bayau nungemora dubo gosinoiya amimene Yuda emo nameeno Oweno pugaina deka ayero emo Yuda oko enopugati nasani tumo diyao nunae teng ayero senaara. 9 Awong Yuda oko ewe, name Yuda ewe, ayerooko sena. Awong nung tumo diwa giro dubo nunaesaero kora nasani name eno yena deka ayero awongeno yena ara. 10Mosera sao tauyao ge dimao awiyaburo mou-mesa yao, arare niye noeno Tuwa Bayaugaero gari nasani buro ge awiya Kristen eno pugarisinei? Aya-ewowo naname arita name dema buroge mou-mesa yao awiya dimao ine teng oko ara.11 Arata name eyero gosinonane ara: Tuwa BayaumeneTuwaYesuramono iwaing auna emoYuda okosorero pungna, deka ayero nung name Yuda emosorero pupuniya.” Ayero sena arauwa.

12 Ayero senu emo augaora atu mitiwa awongamimene apakana ge aung yero mitiwa ara. Mi-tiwa Banabato Paulo mene Tuwa Bayaura buroranauwato be aune emo Yuda okora una atu taniputoungne daigairo yaetose senu yewato auna geungwe yewato arauwa.

Yakobo mene ge tugata yena.13Awongto ge tugata nete sero besugaiwato aune

Yakobo mene ge eyero tugata yena, “Otao mani, gesana nigipu. 14 Tuwa Bayau nung emo Yuda okorauna atu emo ena pumai dubu nuna yaese gitau dubonuna pu nunae-una gaina, auna ge ungwe awiyaSimon mene yeti nigenane ara. 15 Nung ge sesiya,awiya porofete mene gitau deka ayero sewa ara.Porofetera ge gayao zo eyero mitiya era,16 Tuwa mene eyero siniya. Nane nete kapetegairo

buroDawidira kouboga wururusao awiya kora yarinena.Boga meko yao awiya nupema inana iropariniya.17 Emo dubu sero awong dubu nana yaese sewang

amimene Tuwa kau yero tamaese ayero yari-nena ara.

18 Tuwa nung ge ayero keregairo sero butunasaninauna butunoiya amimene ayero siniyaarauwa.”

19 Yakobo mene ayero sero ge susuuno eyerosena, “Arare kotumao nana eyao era: Emo Yudaoko Tuwa Bayaura una desetiti neya aeno buroge mou-mesa yao oko puganene. 20 Arata awongnona ewiya yangduwaese sanene. Wo tuwa etegaoeno zawing pugao awiya oko minaese; kuma okoyaese; wo dubo aingsinowamaganowa yu okowosaoyero nowa auna me oko minaese; wora yu oko

Page 142: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 15:21 139 APOSOLO 16:9minaese.* Awong nona ayao awiya yangduwaesesanane tauyai igi zo gaero puganene. 21 Awiyasusuwa eeno yanene: Mosera sao tauyao ge awiyayemaoko otu napo sero zazagairo susuwa keregatinasani butunasani nauwa. Yeme deka ayero Sabatiya be sero yere ibu sero zazagairo nigiti nonane,arare Mosera sao tauyao ge oko wosari niya.” Ayerosena arauwa.

Awong igi zo emo Yuda oko eno pugaiwa.22 Arare aposolo aune gera gitau yao awong

dubura emo apakana tugata yewa nigiwa teng yenununae-una emo etobe pumuwa. Emo etobe awiyapuro Pauloto Banaba aune dema igi puro Antioknape babaetose sewa. Emo pumuwa auna zo yazonuna Yuda. Yazo nuna zo Basaba. Zo yazo nuna Sila.Awongto dubura gitau yao yero nasani nauwato ara.23 Awong awongto puro igi zo eyero sinasani gaeropugaiwa. “Ge nigao otao mani ninae aposolo aunegera gitau yaore nae ge nigao otao mani nanae emoYuda oko Antiok napora Siriato Silisia tawingna atunowa, niye arugati nasani igi ewiya pugati nenaneara. 24 Nanae-una atu emo ena buro niye taungaingso kapaese sero tugata nasani kotumao ninaesisigaiwa, awiya nigiwangne. Arata nae ayero yaeseoko sao. 25Arare nae ge awiya nigiro augairo ge tengsero emo etobe taungno ninae-una iyengtiti ne-nane. Awongto otao naname etobe Pauloto Banabaaune dema iyengtenane butuneya ara. 26 PaulotoBanaba mene Tuwa naname Yesu Kristo eno naonunato beba gera yewato ara. 27 Arare emo etobetamenane awiya Yudato Sila. Awongto ninae-unaburo ge gainenane ge dekaongka awiya be menetugata yayato nigarineya. 28Owenomene siniya naeniye eno buro ge mou-mesa yao zo oko susumarinenane. Wini ge ewiya gege pugari sero sesenaneteng yetiya ara. 29Niye wo tuwa etegao eno zawingpugao auna goita wora yuta wo dubo aingsao ma-gayao yu mokora mitao, awiyata kuma yao, awiyayangdoro baingtipu. Nona awiya yangduwarineya,awiya iwaing yariniya. Ge karauwa. Tuwa aunedema neupu.”

30 Ayero sero gaero aune dubu mene emoiyengtiwa bamuwa ara. Bautunete baungno Antioknape kasa yero Yesura dubu yau sewa augaiwaigi pugaiwa. 31 Pugaiwa zazagairo wini ge serogaewa awiya giro dubo iwaing yenu yawa yawayewa ara. 32 Nupema Yudato Sila awongto po-rofete yero nauwato, arare awongto ge daigairotugata nasani Yesura dubu soga yewato tau yewaara. 33 Awongto iya be ena atu nete aune emoawongto iyengtiwa auna-una nupema kapetegairobabari sewato giro dubo iwaingne yawa yawa nasaniiyengtiwa. 34 [Arata Sila mene zo awong aune demakatu mitari sena arauwa.]

35 Pauloto Banaba awongto Antiok nape mi-tauwato. Atu mitasani emo ena aune dema tairoTuwara ge tugata-magata nasani nauwa arauwa.

Pauloto Banaba gausewato.36 Atu nawe Paulo mene Banaba eno eyero sena,

“Nao gitau Tuwara burora bautunasani Tuwara getugata yewangno napo sero otao mani nanao kasayewa awong nono nowi awiya baungno gainano.”37 Ayero senu giro Banaba mene Yohane Makawongto aune dema babaise sena ara. 38Mak nunggitau awongto aune dema bautunete Pamfilia taw-ingna atu buro iniro tau oko yao awongto yang-doro yesese yena, arare Paulo mene nung awongtoaune dema babao awiya giginu teng oko yao yena.39 Susuwa auna atu Pauloto Banaba ge betinetegausewato ara. Gausero Banaba mene Mak purowang selire auna witiro Saipras gutura bamuwatoara. 40 Ora Paulo mene zo Sila pungnu Yesuradubumene awongto Tuwara burora iyengtiti nasaniTuwa awongto diya yaise wawong nuna-una pu-gaiwa bamuwato ara. 41 Baungno Siria tawingneSilisia tawingne awiya businasani Yesura dubu enowini ge tugata yero bamuwato arauwa.

16Paulo mene Listera nape atu mani zo yazo Timoti

sorenu nung aune dema nasani nauna.1 Pauloto Sila mene bautunete Derebe aune Lis-

tera napo auna kasa yewato. Listera nape atuYesura ge nigao mani zo yazo nuna Timoti mitasaninauna. Ai nuna Yuda bauno Yesu tumo didinauna,arata maung nuna Grik emo. 2 Listera aune Aiko-niam napora ge nigao dubu awong Timoti giro aratapunasani nauwa ara. 3 Arare Paulo mene Timotinung aune dema naise sena. Ora tawing aunaYuda emo nasani nauwa amimene maingna maungnung Grik emo awiya giro aung yewa. Arare Paulonung Yuda emo mene Timoti giro aratamaese serotaung aingso nuna kapena ara. 4 Ayero yero auneiropuro napo sero bautunasani aposolota gitau yaomene Yerusalem nape atu sao tauyao ge sewa awiyadimaese sero Yesura dubu tugata yero bamuwa ara.5 Atu nasani buro yewa Yesura dubu auna tumodiyao tau yena. Ayenu emo ena mene wari besero baungno tairo baungno tairo ayero yewa dububainakama yewa arauwa.

Paulo mene atiyo yero Masedonia emo zo gigina.6 Awong Asia tawingna atu ge tugata yari sewa

Oweno mene awang senu giro Firizia tawing auneGalata tawing auna towang bamuwa. 7 BaungnoMisia tawing tani yao auna kasa yero Bitinia taw-ingna babari yewa Yesura Oweno mene deka atubabao awang sena. 8 Awang senu giro awong Misiatawing busero baungnowito bago enabara atuTroasnape kasa yewa ara. 9 Atu kasa yero pingne Paulomene atiyo yero nona eyero gigina: Masedonia

* 15:20: Yerusalem atu augaiwa amimene nona siwongpatige gazewa. Auna etobe awiya Paulomene dema gazinauna. Nona awiya era: Kumayao, aune wo tuwa etegao eno pugao. Arata nona etobe ewiya zo Paulo mene oko gazinauna: Wo dubo aingsinowa maganowa, aune wora yu.Nona etobe awiya gitau gazewa, arata ago gazao ge oko pugao yewa, auna susuwa era. Tuwa Bayau nung sao tauyao ge Mose eno pugaina beaune eyero sena, “Nao awiya wora yura atu mitiya, arare yu soyariniya, awiya wo magayariniya.” Ayero sero wora yu oko mininaese sena.Arare Yuda emo bauno mene wo dero aune yu oko mininauwa. Aeno Yerusalem atu augaiwa amimene emo Yuda oko awong dema wo derowora yu oko minaese sero gazao ge pugaiwa ara. Awiya Yuda emo bauno mene gaya meko yoiye sero ayero yewa ara.

Page 143: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 16:10 140 APOSOLO 16:40

emo zo mene nuna-una benaungna atu doperowawa sero ge eyero sena, “Ning buwagairo bungMasedonia tawingna yero nae soremase.” 10 Paulonung nona awiya giginu eyero sewangne, “TuwaBayau mene name Masedonia tawingna baungnoBowi Iwaing tugata yanenese siniya ara.” Ayero serobabari sero kora-makora yewangne arauwa.

Bauno Lidia mene Kristen yena.11 Nae kora-makora yero wangna witiro Troas

napo doro darama ayero bautunete Samotresgutura kasa yewangne. Iya gainu atu bautuneteNeapoli nape kasa yewangne. 12 Atu wangna atuwosiro bautunete Filipai nape kasa yewangne.Napo awiya Masedonia provinsra napo baina zoara. Roma emo mene napo auna maung yeronasani nauwa. Arare nae napo auna wari be enaatu naungwane ara. 13 Atu naungwane Sabat iyabe kasa yenu napo bautara ou zo mitoiya aunaatu eyero sinasani bamuwangne, “Yuda emo isaburo yero nowa auna kakamo zo ou pae atu mititabaungno ganene.” Ayero sero baungno atu manibauno augairo mitiwa awiya taungno mitasani getugata yewangne ara. 14Nunae-una bauno zo meneTuwaBayau sou yero nasani nauna, yazo nuna Lidia.Nung mo yuyao owere zuma bainane auna stowaraai. NungTayataira napora. Bauno awiya Tuwamenesenu kotumao nuna zawagainu nung Paulora gedawong yawero nigina. 15 Ayenu giro nae nungawiso nuna aune awiya ge ou suwewangne aunenung nae eno eyero sena, “Niye na gigeya Tuwaramani me nena, arare garo nana-una witiro mitao-masi yepu.” Ayero sinasani gewera yenu giro witigaro nuna-una yewangne arauwa.

Pauloto Sila bunao gare pugaiwa.16 Be zore nae isa saora kakamo auna bau-

tunewangne soumani baunodi zo mene nae tauna.Mani baunodi awiya nung sewa-sewa bauno, nungititi meko puro nasani nona ago emo baunona unakasa yari nauna awiya keregairo nasani nauna.Ayero nasani wau moni watipu naunu butunaunumamono nuna mene pupunasani nauwa ara.17 Arare nung amimene nae be ozaung taungnonae ago nasani wawa sero eyero sinauna, “Emoemimene Tuwa Bayau bainakama auna buro-maniyero nasani iwaing yaese auna nagibo niye eno serogipero ayero nowa.” 18 Wawa awiya wari be gitisinawe dunu giro Paulo nung ge awiya bereya yenugiro kapetegairo ititi meko eno eyero sena, “NaYesu Kristora bera sana baunona mokora atu kasayero baung.” Ayero senu ititi meko awiya menakasa yero bauno awiya doro baungna. 19Ayero yenumani baunodi aunamamonomenewaumoni nunaekasa yaora nagibo aung yenu giro Pauloto Sila inirowatiuno puro baung napo mokora yero emo gitauyaora augaora pugaiwa ara. 20Pugairo zaz eno eyerosewa, “Awongto Yuda emo mene napo naname-unaburo napo naname gera yero nowato ara. 21 Ayeronasani tani-butani seka name Roma emo mene yaoteng oko, o tani ena sao tauyao ge naname menegaziniya awiya taungno puro neyato.” 22 Ayerosewa emo dubu baina dopero mitiwa amimeneawongto eno tini kapao puro awongto puro iwonewa gitau yao mene taung wori nunato iniwa

kerenu dutugairo waung mene daese sewa giro23 waung mene yanakana dero aune etobe dekaayero bunao gare pugaiwa ara. Pugairo awongtoawang yero babowito sero diya mene awongtodiya yero baingtaise sewa ara. 24 Ayero sewa giroawongto bunao garo towang daung auna pugairo tenunato i parawekaomenewekenu awiwato arauwa.

Bunao garora diya mene Kristen yena.25 Ping towang singsang gairo aune Pauloto Sila

mene Tuwa Bayau yere isare mene bowi newatobunao emo ena mene nigiti nasani mitiwa 26 dumibainakama ipenu bunao garora ziwong ipenu towaobe apakana iwewa emo apakanana bunao besewaara. 27 Ayero yenu bunao diya mene awao masiraatu igo ago yero iropuro towao be apakana iwaogege giro bunao emo zanero aung yewita ayero seroiwi nuna geing ipura auna atu ininu gururu senupuro nuka nutope gayari sero nenu giro 28 Paulomene wawa sero eyero sena, “Taung nina oko gerayase. Nae apakana ayero teng mitenane era.”29 Ayero senu diya mene damana eno senu awisonuna damana pugaiwa mena bunao garo mokoratoiro te-wawong ipenu Pauloto Silara una koinggaina. 30 Ayero yero garo mokora atu yuno purobaungno daung yero awongto atata yero sena, “Emotuwa nana, na nono yana Tuwa Bayau mene nasorero puro kora yariniye?” 31 Ayero senu awongtoabena eyero sewato, “Ning aune dubu nina auneTuwa Yesu Kristo tumo diyaya aune Tuwa Bayaumene niye sorero puro kora yariniya.” 32 Ayerosero nung aune dubu nuna awiya Tuwara ge tugatayewato ara. 33 Tugata yewato nigiro diya amimeneping aune awongto yuno puro baungno waung isoawiya saero dowena. Ayero yero aune senu awongtonung aune dubu nuna awiya ge ou suwewato ara.34Ayero yewato awongto yuno garo nuna-una purowitiro senu nona saiwa miniwato ara. Be aune diyanung dubu nuna aune awong Tuwa Bayau tumodiwa sorero puro kora yenu giro yawa yawa yewaarauwa.

Zaz mene sewa Pauloto Sila bunao gare atu kasayewato.

35 Iya gainu zaz mene polis iyengtiwa baungnoeyero sewa, “Emo etobe bese babaeto.” 36 Ayerosewa diya mene nigiro Paulo eno eyero sena, “Nanito iyengtana babaetose zaz mene ge pugeya bu-miya, arare nito kasa yero baungno monone ne-uputo.” 37 Ayero senu Paulo mene polis aenoeyero sena, “Nato Roma emora napo zora atu kasayewangto, arare nato Roma emo ara. Arata awongnato tebeba emo baunona ditira atu susuwa nanatooko nigao aune waung mene dero puro pu bunaogare geya. Ayero awong nono yero nato openeiyengtitinei? Ayero oko mitiya. Nuka nuyetopeburo nato saya babaneto.” 38 Paulo ge ayero senupolis amimene yesese yero baungno zaz tugatayewa awong emo etobe Roma emora napo zoraatu kasa yewato auna bowi nigiro awang yewaara. 39 Awang yero nunato una buro awongto yupunasani kora yero bunao gare atu puro kasa yeronapo nunae yangdoro babaetose sewa ara. 40 Ayerosewa awongto bunao gare atu kasa yero Lidiara gare

Page 144: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 17:1 141 APOSOLO 17:27baungno Yesura dubu giro soremao ge ena sineteaune napo awiya yangdoro bamuwato arauwa.

17Pauloto Sila Tesalonika nape bamuwato.

1 Pauloto Sila mene Amfipoli nape kasa yeronapo awiya yangdoro bautunete Apolonia nape kasayero nupema napo awiya yangdoro bautunete Tesa-lonika nape kasa yewato ara. Atu Yuda emorayere ibu zo mitauna. 2 Arare Paulo mene yereibura bautunasani nauna deka ayero napo auna atumitasani Sabat iya be etama yere ibu nunae-unatoiro awong aune dema mitasani Tuwara ge gayaozazagairo sero nigiro ayewa. 3Ayero nasani Tuwarage gayao auna susuwa tugata-magata nasani eyerosena, “Sorao Emo naname Kristo amimene yayataungno magayero aune magayaora atu seka yeroiropaise sao awiya ge gayaora atu mitiya, ge awiyaYesura una atu me yena. Arare Yesu niye eno kere-gatinena nung awiya Sorao Emo me ara.” 4 Ayerosenu ena mene ge awiya nigiwa me yenu PaulotoSila aune dema susumuwa. Ayero yewa Grik emoTuwaBayau sounasani nauwa awongdaigairomenedeka ayero nunae-una susumuwa. Emo gitau yaoraangsi daigairo mene deka ayero yewa. 5 Ayeroyewa Yuda emo mene awongto gigiwa meko yenuawong emo memeko-mameko ena tebe-tabe nasaninauwa, awiya puro yumuwa augaiwa ge beteroayero yewa baungno Zesonna garo ziuno PaulotoSila puro emora una waweng pugari sero kau yewaara. 6 Awong awongto kau yero oko tamao yerogiro Zeson aune ge nigao ena awiya puro watiunobaung napo diya yao emo auna-una yero wawa seroeyero sewa, “Emo enamene emo bauno tawing serosero auna dubo sisigati nasani yero nowa amimenenaname una kasa yeteya. 7Kasa yeteya Zeson meneawong kopa yero garo nuna-una atu pugai miteya.Awong Roma emo tuwa Sisa auna ge awang seroemo tuwa zomiti siya asineya. Yazo nuna Yesu ara.”8 Ayero sewa emo bauno aune napo diya emo auneamimene gigiwa meko yena ara. 9 Ayenu awongZeson emo maingne moni pugaese sewa wau monidiya eno pugaiwa puro awong awang sewa bamuwaarauwa.

Paulo mene Beria nape atu ge tugata yena.10 Ture inu Yesura dubu mene Pauloto Sila mena

iyengtiwa baung Beria nape yewato ara. Atu kasayero Yuda emora yere ibu auna toiro ge tugatayewato ara. 11 Napo auna Yuda emo awong genigaora dubo eo yaore nasani nauwa. Yuda emoTesalonika nape atu nasani nauwa ayao ine oko.Awong Tuwara ge nigari sero ara tapunasani nauwa.Arare Pauloto Sila ge sewato ge nunato meta geiwao i, ayero sinasani be giti ge auna susuwa tamarisero Tuwa Bayaura ge gayao zazagati nasani nauwa.12 Ayero yero nunae-una emo bauno daigairo meneYesu tumo diwa. Ayero yewa Grik bauno yazoredaigairo arita Grik emo daigairo mene deka ayeroYesu tumo diwa ara.

13 Paulo mene Beria nape atu Tuwa Bayaura getugata yenu nigiwa auna bowi nuna mene Tesa-lonika nape baungnu napo auna Yuda emo menenigiwa. Nigiro buro Beria nape yero emo bauno

dubo uwaya Paulo eno tini kapao pumaese yewa.14Ayero yewa ge nigao dubumene Paulo emo enanemena iyengtiwa napo awiya yangdoro bautunetewito bage kasa yewa. Arata Silato Timoti awongtoBeria nape katu mitiwato ara. 15 Arare emo Pauloaune dema bamuwa amimene nung Atens nape atupugaiwa aune Paulo mene awong eno eyero sena,“Niye yesese yero baungno Silato Timoti saya menabumaeto.” Ayero senu awongnungyangdoro yeseseyero bamuwa arauwa.

Paulo mene Atens nape atu ge tugata yena.16 Paulo mene Atens nape atu otao etobe awiya

diya nasani tuwa etegao i kewao daigairo mitiwaawiya giro dubo mou yena. 17 Ayenu nung Yudaemora yere ibura toiro Yuda emo awong aune Grikemo ena Yuda emore dema nasani nauwa awongaune dema Tuwara ge sero nigiro ayewa. Anasaniwari be giti napo kakame atu emo taungno dekaayero ge sero nigiro ayewa. 18 Ora napo aunaemo nigaore nasani nauwa yazo nunae Epikuriandubu aune Stoik dubu, emo amimene Paulo aunedema ge wina-se yewa. Emo ena mene Paulo enoeyero sewa, “Nung tawing sero tepu nasani emorakotumao ewego-papego yangtaka-betaka yero bu-tunoiya emo ayao amimene buro naname una etuno sari siniye?” Ayero sewa ena mene eyero sewa.“Nung tawing zora tuwa auna bowi siniya.” Ayerosewa, noeno okowata, Paulo nung Yesura bowi geaune magayaora atu iropao auna bowi ge awiyasena aeno awong ge awiya sewa ara. 19 Ayero seroaugaora kakamo zo yazo nuna Areo atu yuno purowitiro baungno napora diya auna towang atu pu-gairo eyero sewa, “Ning ge seka sinesa awiya noenosinesi? Sasa nigari sinenane. 20 Nae ge awiya gitauoko nigaoware nine yeme susuware se niganene.”21Atens napo susuware eseware awong ge bowi sekasero nigiro ayero nasani ungwe-maungwe daigaironasani nauwa.

22 Arare Paulo mene Areo ge sao kakamora atubaungno augaora towang atu dopero emo eno geeyero tugata yena, “O Atens napora emo mani, nasusuwa ninae eyero gosinena: Niye tuwa agi agi souyero nowa. 23 Na napo kakamo ninae-una puma-sauma yero nasani tuwa bowi yero nowa auna masininae ena gosinete aita zora owe eyero miti zaza-gena: ‘Aita ewiya tuwa zo name oko gao auna aita.’Arare tuwa zo niye oko gao sou yero nowa aunasusuwa niye eno keregati nena. 24Tuwa Bayau nungtawing yero auna tame atu nona apakana pugairobesugaina, nung amimene uritire tawingne aunaTuwa ara. Nung ibu emora wawong mene yao aunaatu mitao-masi oko yero noiya. 25 Ora nung nonazo kau nai emo mene buro yero taungno nung enopugaine yao oko mitiya. Aung ara. Nune gege nameeno naore owenone nona apakana awiya pugaogege pugati noiya ara. 26 Tuwa Bayau mene emodekaongka yenu kasa yena auna dubu nuna daigairokasa yero wisika sero nonane. Kasa yewangne senutawing sero sero zanero nonane ara. Gitau dubugiti oko kasa yaore Tuwa Bayau mene naora benunae arita tawing nunae-una tano awiya pugaina.27Awiya dubo nanamemeneTuwaBayau kau nasanibautunete nung tamanenese kotungno ayero yena.Arata nung ake kowa, nung name emo dekaong

Page 145: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 17:28 142 APOSOLO 18:23dekaong auna nugu atu mitoiya. 28 Name putoungnuna-una atu nasani buro yero nonane. Emo ni-gaore ninae ena mene eyero sewa, ‘Name demanuna-una atu kasa yao.’ 29Name mani awiso nuna,arare emo awong dubo nunae-una golre silvaredabaremene ititi yero owe-kakawe iwero yero nowaawiya ganane Tuwa Bayau ine oko yaise. 30 Emobauno diga yero nasani naungwane Tuwa Bayaumene name ao-diro butunauna auna be aung yena.Arare yeme ewiya tawing sero sero emo baunodubo darawa yanenese siniya. 31 Awiya noeno oko,nung be pugainu mitiya awiya kasa yai aune nungemo bauno tawing sero sero auna susuwa keregairoabena teng pugariniya. Orata emo zo awega-ziwegayaora buro awiya yaise pugaina. Pugairo tawingnaemo bauno apakana nung giro baingtanenese seromagayaora atu uwenu seka yero iropuro noiya.”

32 Paulo nung magayaora atu seka yero iropaorage senu ena mene nigiro nung pusugairo iwa, arataena mene zo eyero sewa, “Ge awiya be zore sasaniganene.” 33 Ayero sewa Paulo mene augao nunaeyangdoro baungna ara. 34 Arata emo ena menePaulo aune tairo Yesura dubu yewa. Nunae-unanapora diya baina zo yazo nuna Dayonisio, aunebauno zo yazo nuna Damari. Awongto aune enadema Yesu tumo diwa arauwa.

18PaulomeneKorinti nape atuTuwara ge tugata yena.

1 Paulo nung Atens napo yangdoro Korinti napebaungna. 2 Baungno atu Yuda emo zo taunayazo nuna Akuila. Nung Ponto tawingna atu kasayena. Awongto bauno nuna Prisila aune demaItali tawingna atu newato aune Roma emo tuwabainakama yazo nuna Klodio mene Roma naposorero Yuda emo bauno apakana awang sena ara.Ayenu awongto napo awiya yangdoro Korinti napebaungno be maingkoka atu mitiwato aune Paulomene awongto tauna. Tauno nunato una baungnaara. 3Paulonung seli gaeropugatinaunumonimenezuma gaero garo nauwa, deka ayero Akuila aroremene nasani nauwato, arare nung garo nunato unaatu demamitasani soreuno buro dema yewa. 4Paulomene Sabat iya be sero Yuda emora yere ibura toiroYuda emore Grik emore ge wina-se nasani nenu enamene ge nuna nigiwa me yena arauwa.

5 Arare Silato Timoti Masedonia tawingna atubumuwato aune Paulo mene taungna buro yang-doro ge tugata yaora buro tau-tataware yero puroYesu nung Yuda emora Sorao Emo me auna susuwakeregairo sinasani Yuda emo eno tugata yena ara.6 Ayero yenu Yuda emo awong ge nuna awang seronung izewa giginu mou yenu nung awong puro pubautara gari sero taung wori nuna ibegainu popowosinu awong eno eyero sena, “Tuwa Bayau menebe bainana atu niye yangduwari niya auna susuwaawiya nana okowa, nika ninae gege ara. 7 Na niyeyangdoro emo Yuda oko auna-una baungno awongge tugata yarinena.” Ayero sero awong yangdoroemo zo yazo nuna Titio Zastas, nung Grik emomene Tuwa Bayau sou yero nasani nauna, garonuna-una witiro mitao-masi yena. Garo nuna awiyaYuda emora yere ibura nugu mitauna ara. 8 Yudaemora yere ibura diya yazo nuna Krispo nung aune

awiso nuna awong amimene ge nigiro Tuwa tumodiwa. Nupema Korinti emo daigairo mene Paulorage nigiro Yesu tumo diwa. Tumo diwa giro Pauloradubu mene awong ge ou suwewa ara.

9 Ping zore Paulo atiyo yaine nenu Tuwa menenung eno eyero sena, 10 “Na ning aune dema nenaara. Emo mene ning eno oko nao meko yarineya.Napo euna emo bauno dubu baina mene dubu nananeya, arare ning awang yao yangdoro tau yero getugata nasani neu. Ge oko yangduwase.” 11 Ayerosenu Paulo mene napo auna emo eno Tuwa Bayaurage tugata-magata nasani nawe dunu dawang zore zoageware aung yena ara.

12 Galio nung Akaya tawingna diya baina yeronasani nauna be auneYuda emo awong ge tiro Pauloiwo nasani diyara una puro bamuwa ara. 13 Purobaungno diya eno eyero sewa, “Emo emimene emobauno sao tauyao ge dero Tuwa Bayau sou yaeseyupunasani ato sero sinoiya.” 14 Ayero sewa Paulomene ge abena sari sero yenu Galio mene Yuda emoeno eyero sena, “O Yuda emo, emo emimene tanimekota pasena mou-mesa yao tamati siya, awiyana ge ninae nigana teng yatiya. 15 Arata niye gegayao ninae aune emora yazo aune sao tauyao genika ninae auna ge buro nung eno pugati neya ararenika niyetope sepu aung yae. Awiya buro nanaokoware.” 16Ayero sero tunenu garo nuna yangdorobamuwa. 17 Ayenu awong apakana amimene iburadiya Sostene saniro diya emora ditira atu dero gera-gaira yewa. Ayero yewa diya mene giro oko gaineyero mitina arauwa.

Paulo mene kapetegairo Siria tawingna baungnoaune Antiok nape witina.

18Paulo nung Korinti nape atu nawe Yesura dubuawiya wawong iniro awong arugairo aune Siria taw-ingna babari sero wangna witina. Witinu PrisilatoAkuila nung aune dema bamuwa. Wangna witarinasani Senkria nape atu giti ai nuna kapena. Awiyanoeno okowata, nung yemaoko oune giti ai nunakapao awang sero Tuwa Bayaura benaungna atusenu tauyena. Arare giti ai nuna oko kapao nawedunu sao tauyao nuna-una be aung yena, aenoayero yena ara. 19 Ayero yero atu wangna witirobautunete Efeso nape kasa yena. Atu kasa yeroPaulo mene Prisilato Akuila napo auna atu yang-dunu mitauwato. Arata nung nuka nutope Yudaemora yere ibura toiro awong aune dema Tuwaragera wina-se yewa ara. 20 Ena mene nung awongaune dema naise sewa nung awang sena. Awangsero awong yangduwari nasani eyero sena, 21 “TuwaBayau mene nigai na nupema ninae-una kapetegarinena.” Ayero sero Efeso nape atu wangnawitirobaungna ara.

22 Bautunete Sisaria nape kasa yena. Kasa yerowang yangdoro witiro bautunete Yerusalem naporage nigao dubu taungno awong aune dema otao-gamao yewa ara. Ayero yero aune awong yangdoroAntiok nape kapetegairo baungna arauwa.

Paulo mene burora baungnu be etama yena.23 Paulo mene Antiok nape atu buro maingkoka

yewa-yewa yero yangdoro Tuwara bowi puro nu-pema baungna ara. Ayero Galata tawingne Firizia

Page 146: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 18:24 143 APOSOLO 19:24tawing auna baungno napo ziuno Yesura dubu enowini ge tugata nasani soreuno baungna ara.

24 Atu nenu Yuda emo zo yazo nuna Apoloamimene Efeso nape atu kasa yena. Nung Alesan-dria napora emo. Nung emo nigao bainakamane.Nung Tuwa Bayaura ge gayao zazagati nasani nigirobaingtina. 25 Ayero yero Tuwara nagibo gipewagiro baingtina. Giro baingtiro Yesura ge awiya zooko wosopatao emo bauno eno tugata yero nasaninauna ara. Arata nung Yohanena ge ou suwaoawiya gege nigina. 26 Nung Yuda emora ibura atuzayero ge tugata yena, awiya zizizi-zazaza aung, tauyero tugata yena. Ge ayero gipenu giro PrisilatoAkuila mene nigiro nung puro nunato una baungnoTuwaBayaura nagibo giro baingtaise ge sero tugata-magata yewato ara. 27 Ayero yewato nung Akayaprovinsra babari senu giro Yesura dubu mene nungsorepu nasani ge nigao dubu atu nasani nauwa aenoigi eyero gaewa, “Emo ewiya ninae-una butuniya,awiya otao yepu.” Igi ayero gaero pugaiwa purobaungno Korinti nape kasa yero emo bauno TuwaBayaumene soreunu nung tumo diwa, awong awiyasoremao baina yena. 28Ayero nasani Tuwa Bayaurage gayao awiya zazagairo Yesu nung Sorao Emo meauna susuwa puro pu daung gairo emo baunonaditira atu ge wina-se nasani Yuda emora ge purowosina.

19Paulomene Efeso nape atuYohanena buro-mani ena

tauna.1 Apolo nung Korinti nape atu nenu Paulo mene

tawing busero bautunete Efeso nape kasa yero ge ni-gao dubu ena tauna. 2 Tauno atata yero eyero sena,“Niye tumo diwa Oweno mene ninae-una toinuta?”Ayero senu awong abena eyero sewa, “Aung ara.Oweno niya auna bowi nae oko nigao.” 3Ayero sewanupema atata yero eyero sena, “Ayero niye susuwanouna ge ou suwewi?” Ayero senu awong eyerosewa, “Nae ge ou suwewa awiya Yohane mene emobauno dubo darawa yaese ge tugata nasani naunasusuwa aeno awong nae ge ou suwewa ara.” 4Ayerosewa Paulo mene abena eyero sena, “Yohane nungemo bauno dubo darawa yaese ge ou susunasanieyero sero tugata nasani nauna, ‘Nana-una bautarabumariniya nung awiya tumo dipu.’ Ge awiya Yesueno sinauna.” 5 Paulo ge ayero senu emo menege awiya nigiro Tuwa Yesura yazora susuwa gironung awong ge ou suwena ara. 6 Nung awong geou suwero wawong nuna ziyo nunae-una pugainuOweno nunae-una wosinu awong Owenona ge ewe-pape sinasani porofete mene saine yewa ara. 7 Emoayero yewa auna zare nunae 12 arauwa.

Paulo mene Efeso nape atu ge tugata yero nasaninauna.

8 Paulo mene Yuda emora yere ibura ozaungtoitinasani Tuwara ge zizizi-zazaza aung putoungneino etama atu ge tugata yero nasani nauna ara.Ayero yero awong Tuwa Bayau nata Tuwa yeronariniya auna ge awiya gaya me yaise awong aunedema ungwe-maungwe yero nasani nauna ara. 9Atunaunu emo ena awong ge nuna nigao awang yeroYesura ge awang sinasani augaora atu Tuwara Nag-ibo Sekawa awiyameko ayero sewa giro Paulo mene

awong yangduna. Awong yangdoro Tuwara ge aratamuwa emo dubu awiya yuno puro emo zo yazonuna Tirano auna nigao garo baungno wari be gitiYesura ge tugata-magata yero nasani nauna ara.10 Atu nawe dunu dawang etobe aung yena. AyenuYuda emore Grik emo awong Asia provinsra atunasani nauwa amimene apakana Tuwara ge nigiroaung yewa arauwa.

Siwara mani awiso 7 auna ungwe.11 Tuwa Bayau mene Paulo sorepu naunu tani

putoungne emo bauno mene gitau oko gao awiyadaigairo yero nasani nauna. 12 Awiya eyao era:Emo ena mene Paulora taungna buro mo ta mobenuna awiya puro baung yaya emo baunona-unanauwa iniro yaya aung naunu iwaing yero nasaninauwa. Anasani nauwa iwae sorowe moko nunaeyangdoro kasa yero bautu nauwa ara. 13 Yudaemo ena iwae sorowe tuninao emo yero soma serokeusuma yero nasani nauwa amimene goe isikaiwae sorowe tunaora puro nasani nauwa. ArareTuwa Yesura yazo bowire mene goe isika nunaeyaise sero emo iwae sorowere aeno eyero sinauwa,“Yesura yazo bowire Paulo mene sinoiya auna berababaese sinena.” 14Awenamokora atuYudara pirisabaina zo yazo nuna Siwa auna mani awiso emodidi7 awong amimene deka ayero yero nasani nauwa.15 Ayero nasani sewa iwae sorowe mene ge eyerokapetegaiwa, “Yesu nae gao. Paulo nae gao. Arataniye nami ing?” 16 Ge ayero sinasani emo iwaesorowere nung amimene gorobo bainakama yeromani apakana dero musuna-masuna nasani taungwori nunae ininu kekeregainu taung teba yu ousuwaine yero gare atu sungno zanewa. 17 Ayeroyewa tani auna bowi mene kasa yenu Efeso napeatu Yuda emo Grik emo amimene nigiro awang yerogiro Tuwa Yesura yazo de ika gatinasani nauwa.18 Ayero yewa ge nigao daigairo mene kasa yerodigara tani yero nasani nauwa awiya apakana gatedunene yewa. 19 Digara tani gate gairo emo goeisika buro yero nasani nauwa auna daigairo menegoe isika yaora buku arase gairo puro kasa yero emobaunona ditira atu iyaora igi yewa ara. Buku igiyewa auna zuma nunae zazagaiwa 50,000 kina ayaoyena. 20 Ayero yewa Tuwara ge mene putoungnekasa yero soma teng yena arauwa.

Paulo mene Yerusalem nape babari eo yena.21 Tani awiya kasa yero aung yenu aune Oweno

mene kotumao zo Paulo eno pugainu nung baungMasedonia provinsra yero aune Akaya provinsrabaungno napo teuno aune Yerusalem nape babarisena. Babari sero eyero sena, “Na Yerusalem napekasa yero nete nupema kapete gairo buro aunebaungno Roma nape kasa yarinena.” 22Arare babarisero soremao nuna etobe Timotito Erasto mazeMasedonia provinsra iyengtinu gitau bamuwatoara. Nune mene zo Asia provinsra atu mitarisero nupema be maingkokaka gege susuuno naunaarauwa.

Efeso atu emo dubu bainane mene Paulo eno tinikapenu ge betewa.

23 Be auna atu Efeso nape atu Tuwara NagiboSekawara ge betao bainakama kasa yena. Awiyasusuwa eyao eno. 24 Ititi silva mene yero nao emo

Page 147: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 19:25 144 APOSOLO 20:12

zo nasani nauna yazo nuna Demitrio. Emo amimeneetegao tuwa zo yazo nuna Atemis auna ibura ititimamani silva mene yero naunu emo bauno menezuma gaero puro nauwa nung aune buro-mani nunaaune nunae-una atu moni mene daigairo kasa yeronasani nauna ara. 25 Arare Demitrio mene buro-mani nuna aune silva buro yao emo ena awiyayausenu augaiwa eyero tugata yena, “Otao mani,niye buro naname amimene wau moni yupunoikasa noiya, awiya gosineya. 26 Ayero emo zo buronoiya yazo nuna Paulo. Niye susuwa nuna nigirogosineya. Nung Efeso nape atu gege okowata, Asiaprovinsra emo bauno daigairo yuno dubo sisigatinasani eyero sero tugata yero noiya, ‘Ititi emorawawong mene yao awiya tuwa me oko ara.’ 27Nungayero nai emo baunomenemoni buro naname purowosaine yarineya. A gege okowata, tuwa bainakamananameAtemis auna ibu awiya iwoyayawosariniya.Nupema Atemisra yazo bowire nuna wosariniya.Bauno tuwa naname ewiya Asia provinsra ta tawingenana emo bauno apakana sou buro yero nowa aunayazo bowire awiya Paulomenepurowosaese sinoiyaara.”

28Demitriomene ge ayero tugata yenunigiwa tinikapenu be kerero eyero sewa, “Efeso napora Atemisnung tuwa bainakama.” 29Ayero sinasani ge betewanapo emo apakana ge gege betero baung augaokakamora yewa. AyeronasaniMasedonia emoetobePaulo ago nasani nauwato yazo nunato GayastoAristako awongto awiya puro iniro watiuno augaokakamora bamuwa ara. 30 Ayero yewa Paulo menebowi nigiro giro emora augaoramokora babari senuge nigao emo mene sorewa ara. 31 Ayero yewaAsia provinsra emo gitau yao ena Paulora otaomani yero nasani nauwa amimene Paulo augaoramokora baboiye sero, sao tauyao ge pugaiwa nuna-una baungna arauwa.

32 Augao masira atu emo ena awong ge zo sewa,ena ge zo sewa, ayero nasani ge bainakama betewa.Ayero yewa, awiya noeno okowata, emo bauno dububaina mene augaora susuwa oko gosinasani duboeto yewa. 33 Emo awong ayero newa Yuda emoawong otao nunae zo yazo Alesanda, nung emorauna towang atu dopero mitinu ge saise musugaiwaena mene gera susuwa gaise tugata yewa nigirogera masira baungno ge wina-se yari sero wawongsapi yena ara. 34 Ayero yenu emo awong nungYuda emora benaung awiya gigiwa kasa yenu awongapakana dema tairo wawa sero eyero sewa, “Efesonapora Atemis nung tuwa bainakama.” Ayerosinewa aua etobe aung yena ara.

35 Ayero newa napora kuskus mene ge yang-duwaese senu giro yangduwa awong eno eyero sena,“Efeso otaomani nana, napo euna emomeneAtemisbaina naname-una ibu aune daba nuna dang uritiraatu wosina auna diya nonane, awiya awe menenuwegariniye? 36 Awiya aung ara. Emo zo mene geawiya ge iwao ayero sao ine oko mitiya. Arare niyetani meko zo diti aung mene yaine yao eno, duboninae puro wosipu. 37Niye emo etobe puro bumeyaawongto amimene gitau otu nona ninae zo ibura

atu oko ugaing pumuwato. Nupema awongto baunotuwa naname oko izewato. 38 Arata Demitrio nungburo-mani nuna aune awong amimene emo zo gayameko yai giro pasenana ge buro yaora be butunoizaz emo ge nigitinowa auna-una puro baungnosaese. 39 Nupema ninae-una ge zo mitai giro emogitau yaora augao bainakama zo kasayai aune sepuaung yae. 40 Niye yeme tini kapao ge susuwa aungsineya iwo kasa yari yetiya, awiya Roma emora gitauyao mene nigiro name yau sai baungno ge susuwaaung teba sero nung tugata yanane nigai oko tengyariniya.” 41Kuskusmene ge ayero sero tugata yenunigiro zanewa arauwa.

20Paulo nung baung Masedonia yero aune Akaya

provinsra baungna.1 Ge betao aung yenu Paulo mene Yesura dubu

senu augaiwa tauyero naese sero ge tugata-magatayero awong arugairo aune yangdoro baungMasedo-nia provinsra yena. 2 Tawing auna atu ika baungnoYesura dubu atu nasani nauwa awiya tauyaese seroge tugata-magata yero baungna. Bautunete Griktawingna kasa yena. 3Atu ino etama nawewito bagebaungno wangna witiro Siria tawingna babari yenuYuda emo ena mene ge pugairo nung babai darisewa giro wang yangdoro kapetegairo ika Masedo-nia provinsra babari sena. 4 Emo awong emimenenung aune dema bamuwa ara: Beria napora Sopata,nung Pirora mani; Tesalonika napora AristakotoSekundo; Derebe napora Gayas, aune Timoti; auneAsia provinsra Tikikasto Trofimo. 5 Emo awongamimene gitau yero Troas nape atu nae diya mi-tiwa. 6 Yuda emora iya yazo Magayao mene awongDaigaina auna be aung yenu nae Filipai nape atuwangna witiro bamuwangne wari be 5 aung yenuTroas nape kasa yero awong tamuwangne. Atu kasayero wari be 7 atu naungwane arauwa.

Paulomene Troas nape atumanimagayao zo uwenuseka yena.

7 Nae Sarere pingne* bonene minari augaing-wane Paulo mene, “na gora iya gai niye yangdorobabarinena,” ayero sero awong eno ge tugata nasaninenu ping tuno tano yena. 8 Garo mokora ika masimitiwangne auna damana daigairo mene waegatinasani mitiwa ara. 9 Aune mani zo yazo Yutikoamimene garo be maingkora atu adungno desetiromitasani Paulo mene ge imokore susuuno tugatanena awiya nigiti nasani mitete auriti awina. Auritiawinete garo be maingkoka auna atu zuwero deromagayero mitinu iniwa oko iropao yena. Garo ikatame ato etamara atu wosiro zuwena ara. 10 Ayeroyenu Paulo mene wosiro mani saniro puro emobauno eno eyero sena, “Niye zire-buware oko yepu.Nung oweno nuna kasaniya.” 11 Ayero sero garomokora toiro bonene pugainu miniwangne. Nonaminiro awong aune dema Tuwara ge sero nigiroayero newa iya gainu awong yangdoro baungna ara.12Mani iwaing yenu puro baung garo nuna-una yero

* 20:7: Sarere pingne. Yuda emomene eyero sero nauwa: “Ture 6 kilok aune iyawari be zora be zayero noiya.” Ayero sero nauwa, arare Sandeawiya Sarere ture 6 kilok aune zaniya ayero sero nauwa. Ge SABAT awiya GE TAUYAORA SUSUWA auna atu tauno zazagairo susuwa dekaongkaayao garinesa.

Page 148: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 20:13 145 APOSOLO 21:7atu dubo minao aung yenu yawa yawa bainakamayewa arauwa.

Paulo mene Troas napo yangdoro Mailitas napebaungna.

13 Paulo mene nae ena wangna witiro dungziruyero bautunanane nung ika buro nae Asos napeatu tamari senu giro ayero yewangne. 14 Atutaungno wangna witinu dema tairo bautunete Mi-tilini nape kasa yewangne. 15Kasa yero atu nupemabautunewangne iya gainu Kio gutu daigaingwane.Daigairo bautunewangne iya gainu Samos guturakasa yewangne. Nupema atu bautunewangne iyagainu Mailitas nape kasa yewangne. 16 Paulo nungiya be zo yazo Pentekos awiya Yerusalem nape atugari sero mena babari sena ara. Aeno nung Asiaprovinsra atu nai be aung yoiye sero, nae Efesodaigairo deka atu darama bautunete Mailitas napekasa yewangne arauwa.

Paulo mene Efeso napora simai dubu arugaina.17 Paulo mene Mailitas nape kasa yero bowi ge

senubaung Efeso nape yenuYesura dubu auna simaigege sero puro bumuwa ara. 18 Puro bumuwa Paulomene ge eyero sero tugata yena.

“Na Asia provinsra atu kasa yero ninae-una atuburo nana zayero yewang awiya apakana susuwaraatu giro butunowa. 19 Na taung nana puro wosiroTuwa sou yero naungwa. Ayero yero nasaninaungwa Yuda emo mene na iwo nasani dari sin-auwa zire dubo minaore naungwa, awiya gosinowaara. 20 Na soremao ge zo oko pungyewang. Niyeiwaing yaese kakameta garo sero gipinasani tugatanasani anasani naungwa ara. 21 Anasani Yuda emoaune Grik emo aune pasena nunae awiya yangdoroTuwa Bayaura una kapetegairo Tuwa naname YesuKristo tumo diyaese ge tau-tataware yao sinasaninaungwa.

22 Arare yeme ewiya Oweno mene na yupuniYerusalem nape bautunena. Atu baungno kasayana aune otu tani nono yao mene nana-una kasayariniye, awiya na oko gosinena. 23 Emaze gegegosinena: Bunaore yayare otu na diyamitiya. Awiyanapo sero yero nona Oweno mene na eno keregatinoiya. 24 Arata na tawingna nao awiya gigena nonabaina oko yero niya. Arare nagibo na eno sao awiyapatiro babari aratapunona. Tuwa Bayaura monoiwaing auna Bowi Iwaing awiya tugata yanese TuwaYesu mene buro ge na eno sena, arare buro awiyadubo nana mene yawa yaware nasani yana iwaingyaise kotupunona ara.

25 Aeno sana nigipu. Na Tuwa Bayau nata Tuwayero nariniya auna bowi ge tugata nasani ninae-una towang atu yero nona gosinowa, niye amimeneago benaung nana nupema oko garineya. 26-27TuwaBayaura kotumao na eno pugaina awiya teng niyeeno tugata yero aung yewang. Zo oko yangduwangmitoiya. Aeno na ge memokoba sana nigipu. Zonung gera yariniya, awiya pasena nuna nana-unaoko mitariniya. 28 Nika niyetope diya wina-yenasani dubu ninae deka ayero iwaing diya yepu.Oweno mene niye simai nunae yero naese pugaina,aeno niye Tuwara dubu yu nuna mene zuma gaenaawong awiya gipi nasani diya yepu. 29 Na eyerogosinena ara. Na niye yangdoro bautunana emo

ena eu sino ine gorobore amimene ninae-una atukasa yero lama dubu oko ao-diyarineya. 30Nupemaninae-una emo ena mene iropuro Yesura dubuawiya dubu nunae yaese ge iwao ge mene sero yunopuro babarineya. 31 Arare niye umo nasani neupu.Nadawang etamapingne iyare dubominaorenasaniwini ge nata-kanatare tugata yao awiya oko yang-duwang wosina. Arare niye awiya kotupu nasanineupu.

32 Arare na niye Tuwa Bayaura waweng pugatinasani mono iwaing nuna auna ge mene niye sore-maise sinena. Ge nuna mene dubo ninae sogayaitauyao teng niya. Wau Tuwa Bayaura gerao dubuapakana mene pumarineya, wau awiya ge nunamene niye eno pugao ine teng. 33 Na ninae-unaatu nasani wau ninae silvata golta mo awiya enodubo-dubo oko yewang. 34Na aune emo mani nananae wawong nana mene taungna buro naungwanona kasa yero nauna, awiya gosinowa. 35 Taungnaburo tau-tataware yero nasani emo sime-sime naoawiya mono pupunasani kora yaese auna nagibopapati nasani susuwa gitau niye gipewang. Arareniye nagibo dekaongka awiya papati nasani TuwaYesu mene ge eyero sena awiya kotungpu, ‘Emobayao yero nona pugatinoiya auna yawa yawameneemononapupunoiya auna yawayawaawiya daigati-noiya.’ Tuwa Yesu mene gitau ayero sena arauwa.”

36 Paulo nung ge ayero sero aung yero awongaune dema boma gaero isa sena. 37 Isa senu Paulosaniro toko yero zire-buware yewa. 38 Nung gitauge eyero sena, “Niye benaung nana nupema okogarineya,” ge awiya nigiwa mou-mesa bainakamayenu zire-buware yewa. Ayero yero aune nungwangna pugaiwa arauwa.

21Paulo mene Yerusalem nape babari sero wangna

witina.1 Nae awong yangdoro wangna witiro nagibo

dekaongka wuyero bautunete Kos gutura kasayewangne. Iya gainu Roza gutura kasa yero yang-doro atu bautunete Patara nape kasa yewangne ara.2 Ayero atu wang zo Fonisia tawingna babari seronona pupunenu taungno auna witiro bamuwangne.3 Bautunete Saipras gutu diti mene gege giro de-ung wawong mepora atu mitinu daigaingwane ara.Ayero bautunete Siria tawingna kasa yero Tayanape witiwangne ara. Atu wang mene nona puropu ika gaina. 4 Ayero nenu nae nape atu witiroYesura dubu taungno wari be 7 ayao atu miteteduwangne. Atu mitiwangne Oweno mene awongeno senu giro Paulo Yerusalem nape baboiye seroawang sewa. 5 Mitete babaora be bunu giro emobaunomani awisore apakana iropuro nae puro napoyangdoro baung wito bage yewa. Ayero yero bageatu boma gaero isa sero aune wina-arugairo aunenae 6wangna witiwangne awong yesese yero baungnape yewa arauwa.

Porofete Agabo mene tani Paulora una atu ago kasayari nena auna ge sena.

7 Nae Taya napo doro bautunete Tolemes napekasa yewangne. Kasayero atu Yesura dubu taungnoping dekaongka awong aune dema awiwangne.

Page 149: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 21:8 146 APOSOLO 21:35

8 Iya gainu bautunete Sisaria nape kasa yero Filiptaungno garo nuna-una atu awiwangne ara. Filipnung soremao 7 Yerusalem atu gitau yangtagaiwaauna zo. 9 Mani nuna baunodidi 4 ibono oko ataonasani nauwa awong amimene porofete mene saineyero nasani nauwa. 10 Arare nae atu be susuunonaungwane Yudaya tawingna atu porofete zo yazonuna Agabo mene nanae-una kasa yena ara. 11Kasayero Paulora geing ipura dutugairo amimene te-wawong nuka nuna bunero eyero sena, “Owenomene ge eyero siniya, ‘Ipura geing euna maungnung Yerusalem nape baungno kasa yai Yuda emomene nung eyero bunero emo dubu zora wawengpugarineya ara.’ ” 12 Ge ayero senu nae aune naposusuwa amimene Paulo Yerusalem nape witoiyesero yangduwaise sewangne ara. 13 Ge tauyao se-wangne giro eyero sena, “Niye noeno zi sinasanidubo minao na eno pugatinei? Na Yerusalem napeatu Tuwa Yesu eno yero nasani bunao tamao gegeokowata, nung eno yero magayari adeka dema ko-tupu nasani yero nona ara.” 14 Ayero senu naege sewangne oko nigao yenu giro yangdoro eyerosewangne, “Tuwara ge me yaise.”

Paulo nung Yerusalem napora emo gitau yao dubuauna-una baungna.

15 Wari be ena aung yenu Yerusalem napewitari sero nona kora yero atira gugumuwangne.16Ayewangne giro Sisaria napora ge nigao enamenenae aune dema bamuwa. Awong nae puro pu emozo yazo Neson auna gare gaiwa toiwangne. NungSaipras gutura atu kasa yao. Nung ge nigao matuara.

17 Arare nae atu iropuro bautunete Yerusalemnape kasa yewangne Yesura dubu mene yawa yawanasani nae arugairo otao pumuwa. 18 Ayero yewaiya gainu Paulo mene nae yunu Yakobora una garetoiwangne ara. Toiro atu mitiwangne Yesura dubuauna gitau yao apakana amimene nuna-una au-gaiwa. 19Augaiwa Paulo mene wawong nunae iniroaune Tuwa Bayau mene nung soreunu emo Yudaokora una atu buro yenu me yena auna ungwe zoza oko yangduwao diro besugaina arauwa.

Zawing pugaora ge Paulo tugata yewa nigina.20 Paulo mene ge ungwe yero besugainu aune

awong Tuwa Bayau bowi yero Paulo eno eyero sewa,“O otao, susuwa zo sanane gi. Yuda emo tausengiti mene Yesura dubu yero nowa. Awong apakanaYesu tumo didinasani Mosera sao tauyao ge awiyainiro baingtiro puro yero nowa ara. 21Arare ge ninaeyero butunoi nigiti nonane: Yuda emo, emo Yudaokora una towang atu yero nowa awong Moserasao tauyao ge yangduwaese tugata yero nosi siya.Ayero nasanimanimamani nunae-una taung aingsokapao awang sinosi siya. Yuda emora nao awiyayangduwaese sinosi siya. 22 Napo euna ge nigaoemo awong ning eno ayero sinowa, arare nonoyarinenine? Ning Yerusalem nape bumesa aunabowi nigarineya. 23 Arare nae ge zo sanane ye.Nanae-una emo siwongpatige mene Tuwa Bayaurabenaungna atu sao tauyao nunae sewa, arare gitiai nunae oko kapao tebeba yero nowa. 24 Ararening awong aune dema tairo name Yuda emo menetaung saero pewayero nari sero Tuwa Bayaura ibu

bainana atu taung saitinasani nonane auna taniawiya ye. Yero zawing pugaora tani nunae aunazuma gayasa giti ai nunae kapae. Ning ayero yasaning giro ning eno eyero sarineya, ‘Ge nuna bununigiwangne awiya me aung. Nung Mosera saotauyao ge awiya dipunasani yero noiya.’ Ning enoayero sarineya. 25 Ora emo Yuda oko tumo diyaoreawong wo tuwa etegao eno zawing pugao awiya okominaese, wora yu okominaese, wo dubo aingsinowamagayero nowa yu oko wosao yero nowa auna meoko minaese, kuma oko yaese — nona ayao awiyayangduwaese name ge teng sero igi zo gaero pu-gaingwane ara.” Ayero sewa ara.

26 Ayero sewa Paulo mene ge nunae nigiro emosiwongpatige nuna-una susuunu iya gainu nungawong aune demapewayero nari sero taung sayaoratani awiya yena. Ayero yero ibu bainana atu toirotaung saero pewayero naora buro auna be aungyaora be pugari o nupema zawing pugao nunaedekaong dekaong auna be pugari sero pirisa dubutugata yena arauwa.

Paulo ibu bainana atu nenu pumuwa.27 Taung saero pewayero naora buro yari sero

sewa aunawari be 7 awiya aung yari sero nenuPaulomene ibu bainana atu toiro nenu Asia provinsraYuda emo awong nung giro emo apakana dubouwewa zabu buro sero yewa. 28 Dubo uwero Paulosaniro puro wawa sero eyero sewa, “O Isreli emo,bungpu. Nae soremae. Emo emimene tawingsero sero auna atu nasani Yuda emo name iwoyero nasani sao tauyao ge naname aune ibu bainananame eune purowowosi nasani noiya. Ayero yeroemo Yuda oko ena yumi ibu naname euna toiroibu dang ewiya yeteya beingtire yetiya.” 29 Ayerosewa, noeno okowata, gitau Paulo mene Efeso emozo yazo Trofimo aune dema nape atu puma-saumayenu gigiwa. Arare awong oko giro baingtiro eyerosewa, “Ibu baina naname ewiya emoYuda okomenetowao teng oko, emaze nung emo Yuda oko zo yunopuro toiya.” 30 Ayero sewa Yuda emo apakana tinikapenu suno buro nung zimuwa. Ayero yewa emoena mene Paulo ibu mokora atu iniro watiuno purowosiwa ara. Puro wosiwa ibura towao be gazewa.

Gorobo emora gitau yao mene Paulo emora wawengatu sorena.

31 Emo awong Paulo puro daya magayaise newabowi amimene Romana gorobo emora gitau yaora-una baungnu nigina, “Yerusalem emo baunoapakana winade neya ara.” 32 Ge ayero nigiro girogorobo emo wosaota witao apakana puro menabamuwa. Bamuwa emo Paulo dedunewa awiyagorobo emora gitau yao aune gorobo emora dubuaune awiya kasa yewa giro yangduwa. 33Ayero yewagorobo emora gitau yao mene kasa yero Paulo iniroseni etobemene bunaese senu bunewa ara. Bunewagitau yaomene atata yero sena, “Nung aweni? Nungpasena no yetiye?” 34 Ayero senu awong ena ge zosewa, ena ge zo sewa, ayero nasani ge betao buroyewa ge susuwa oko nigao yero giro senu goroboemo mene Paulo puro ibu tauyao auna bamuwa.35 Ayero yewa Paulo nung baungno nirira witarisero yenu emo awong ziuno gorobo baina newagiro gorobo emo mene Paulo diungno puro nirira

Page 150: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 21:36 147 APOSOLO 22:28witiwa. 36 Emo dubu bainakama mene awong agonasani wawa sero eyero sewa, “Depu magayae.”

Paulo mene susuwa nuna Yuda emo eno keregaina.37 Gorobo emo mene Paulo puro garo mokora

towari sero newa nung gorobo emora diya bainaatata yero sena, “Na nigasa ning eno ge zo saine yaoteng nita?” Ayero senu diya baina mene eyero sena,“Ning Grik ge nigao ing? 38 Gitau Izip emo zo meneRoma gavman aunewinade yari seromani gorobore4,000 yuno puro eu yanawira bamuwa. Ning emoarita zo ewe ing?” 39 Ayero atata yenu Paulo meneeyero sena, “Na Yuda emo ara. Silisia provins Tasonapo baina auna atu kasa yewang. Na ning atatanena. Ning nigasa na emo eno ge maingkoka tugatayane.” 40 Ayero senu niginu Paulo nung nirira atudopero wawong puro pu ika gainu giro emo geyangdoro bisi sewa Yuda ge sinasani awong eyerotugata yena.

221 “Otao mani arita babuze nana, na pasena aung

awiya gaese susuwa nana sana nigipu.” 2 Paulonung ayero sinasani Yuda emo ge nunae-una gesenu nigiro ge aung yero mitiwa. 3 Ayero mi-tiwa nung nupema susuuno eyero sena, “Na Yudaemo. Na Silisia provins Taso napo auna atu kasayewang. Arata na napo Yerusalem euna atu nigaogare nawe baiwang, Gipao emo Gamelielra una atunasani naungwaTuwara ge gipinasani nauna. Ayeronasani babuze nana-una sao tauyao ge apakanadimanese gipenu dipunasani naungwa. Arare niyeyeme Tuwa Bayaura ge eno gorobo putoungne neyana deka ayero nasani naungwa. 4 Ayero nasaniemo bauno Tuwara Nagibo Seka ago nasani nauwaawiya magayaese sero iwo nasani emore baunonebunero bunao gare atu pugati nasani naungwa.5 Pirisa baina aune gitau yao dubu awong susuwanana gosinowa, arare ge sinena ewiya ge me ayerosarineya ara. Arare awong amimene Yuda otaomani naname Damaskas nape atu nowa aeno igigaero eyero sinasani pugaiwa puro bamuwang, ‘Naemo bauno Nagibo Sekara atu nowa awong awiyataungno bunero puro bung Yerusalem yana pase-nana abena yaya tamaese.’

Paulo nung Kristen yena auna ungwe dina.Apo 9:1-19; Apo 26:12-18

6 Igi ayero sero gaero pugaiwa puro nagibeatu bautunete Damaskas napo nugu newang waritowang dodopinenu aune uritira atu waegaobainakama mene mena ozaung nomi wosaine yerona ziuna ara. 7 Na ziunu zuwe tawingna gairomitasani wawa eyero nigiwang, ‘Saulo, Saulo, ningnoeno na dero tuninasani nosi?’ 8 Ayero senu naeyero sewang, ‘Tuwa, ning aweni?’ Ayero sewangnung eyero sena, ‘Na dero tuninosa, Yesu Nasaretenapora, na ara.’ 9 Emo na aune dema newa awongawiya waegao gege gigiwa, arata ge na eno sena amizo oko nigiwa. 10Ayenu na atata yero eyero sewang,‘Tuwa, na nono yanese sinesi?’ Ayero sewang Tuwamene na eno eyero sena, ‘Ning iropuro Damaskasnape babasa buro yasese sao mitiya awiya ningeno tugata yarineya.’ 11 Ayero senu babari seroyewang arata waegao mene diti moko nana gaenu

sikiuna. Arare pagari sero yewang teng oko yenugiro emo mani nana mene na wawong gaero purobaung Damaskas nape yewa arauwa.

12 Napo auna emo zo nasani nauna yazo nunaAnania, nung sao tauyao ge awiya etutero agonasani nauna, arare Yuda emo napo auna atu nasaninauwa amimene Anania giro aratapu nasani nauwa.13 Emo amimene nana-una kasa yero nana nugu atudopero na eno eyero sena, ‘Otao nana Saulo, ditinina pagaise.’ Ayero senunamena diti pagairo nunggigiwang ara. 14 Ayero yewang ge eyero na enotugata yena, ‘Aya-ewowo naname una Tuwa Bayaumene aratamao nuna keregai gasese, o etuteronaora Maung gosinasani be nuna-una atu ge nigas-ese ning pumiya. 15Arare ning buro-mani nuna yerotani gigesa o ge nigesa auna bowi tawing sero emobauno eno tugata yero babarinesa. 16 Ning noenotebeba mitesi? Ning iropuro, “Yesu, ning Tuwanana,” ayero sasa aune ning ge ou suwanane pasenanina disariniya.’ Anania mene na eno ayero senaarauwa.

17Arare na Yerusalem nape nupema kapete gairoTuwa Bayaura ibu bainana atu toiro isa sinasaniatiyo yaine yero Tuwa gigiwang. 18 Gigiwang nungna eno eyero sena, ‘Napo euna emo mene be nina-una atu ge nana nigiro awang sarineya. Arare ningYerusalem napo yangdoro mena baung.’ 19 Ayerosenuna abena eyero sewang, ‘Tuwa, na yere ibu serobaungno ning tumo didinowa emo dubu awiya purobunao gare pugairo waung mene dero nona, awiyanapo euna emomene giro baingtitineya. 20Nupemabowi sao emo nina Stiwen dari sero taung worinunae dutugairo gurutu yewa diyamitiwang Stiwendewa gigiwang iwaing yena, awiya dema gosineya.’21 Ayero sewang Tuwa mene eyero sena, ‘Ning koramakora ye. Iyengtana tawing ake emo Yuda okorauna babase.’ Tuwa mene na eno ayero sena ara.”Paulo mene ayero sena arauwa.

Paulo waung mene dari sero aune yangduwa.22 Emo awong dawong yawewa Paulo mene ge

ena tugata yena. Arata nung emo Yuda okora unababaora ge senu emo dubu baina amimene wawasero eyero sewa, “Emo ayao awiya aung yaise! Nungnoi meko yero noiya.” 23Ayero wawa sinasani taungwori nunae imomoko awiya dutugairo isiwi-asawanasani popo au ika gatinewa giro 24 gorobo emoradiya mene senu gorobo emo mene Paulo puro garonunae-una witiwa ara. Ayero yero aune Yuda emoawong noeno ge yanakana betinewa, auna susuwagari sero gorobo emomene Paulo waungmene dayaaune susuwa nuna keregai gari sena ara. 25 Ayerosenu awong Paulowaungmene dari sero te-wawongnunawo aingsomene bunewa Paulomene gitau yaonunaewosao zo doperomitinu giro atata yero eyerosena, “Na Roma emo. Niye na kotora pugeya okozuwetenare niye na waung mene teba dari sineyaawiya teng yarinita?” 26Ayero senu gitau yao nunaewosao amimene baung diya bainana-una yero eyerosena, “Nono yari sero nesi? Emo awiya nungRoma emo.” 27 Ayero senu diya baina amimenePaulora una baungno atata yero eyero sena, “Ningse. Ning Roma emo me ing?” Ayero senu Paulomene eyero sena, “Awiya me ara.” 28 Ayero senugorobo emora diya baina amimene eyero sena, “Na

Page 151: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 22:29 148 APOSOLO 23:25moni ewezo mene Romana gavman zuma gaewangaune na niginu Roma emo me yewang ara.” Ayerosenu Paulomene eyero sena, “Ora nanemene zo ayanana na Roma emora napo zora atu puna, arare naRoma emo yero kasa yewang.” 29 Ayero senu giroPaulo dari newa awiya mena yangduwa ara. Araregorobo emora diya baina mene Paulo nung Romaemo awiya giro eyero sena, “Na noeno Roma emoewiya seni mene buneteni?” Ayero sero nung demaawang yena arauwa.

Paulo mene Yuda emora gitau yao dubu auna au-gaora atu ge sena.

30 Iya gainu gorobo emora diya baina amimeneYuda emo awong susuwa nouna Paulo gigiwa mekoyenu auna susuwa me nigari sero Paulora bunaobesero Yuda emora pirisa babuze gitau yao duburesenu augaiwa Paulo puro baungno augaonunae-unaatu pugaina ara.

231 Ayenu Paulo mene Yudara gitau yao dubu

anuwing nasani eyero sena, “Otao mani nana, nasusuwa nana eyero gosinena: Na Tuwa Bayaurabenaungna atu etutero nona, deka ayero yeme nenaera. Susuwa nana ayero gosinena me niya.” 2Ayerosenu pirisa baina mene emo Paulora una nugudopero mitiwa aeno eyero sena, “Niye nung beradepu.” 3Ayero senu Paulo mene eyero sena, “Taungnina mene iwaing mitiya, arata moko nina mene zomeko. Ning Tuwa Bayau mene dariniya ara. Ningsao tauyao gemitiya auna teng ge kora yao buro yarisinesa amimene noeno sao tauyao ge daigati nasanina daese sinesi?” 4 Ayero senu emo dopero mitiwaamimene Paulo eno eyero sewa, “Ning noeno TuwaBayaura pirisa baina awiya izinesi?” 5 Ayero sewaPaulo mene abena eyero sena, “Otao mani, nungpirisa baina yero noiya awiya na oko gosinena aenoge sesena. Tuwara gera ge eyero gayaomitiya, ‘Ningdubu nina-una gitau yao oko giro sero izase.’ Na geawiya nigitinona.” Ayero sena arauwa.

6 Gitau yao dubu mene gausero nasani nauwa.Agewa Sadukayo dubu, agewa Farisayo dubu, ayerogausero nasani nauwa. Arare Paulo mene awiyagosinasani augaora atuwawa sero eyero sena, “Otaomani, na Farisayo emo. Mamonone aya-ewowonana awong deka ayero Farisayo yero nasani nauwaara. Magayaora atu seka yero iropaora ge mi-tiya awiya tumo didinona, arare auna na gerapugatineya ara.” 7 Ge ayero senu Farisayo emoarita Sadukayo emo awong ge wina-se yero dubuetobe yewa augao meko yena ara. 8 Sadukayoemo awong magayaora atu seka yero iropaota, an-gelota, nona ayao awiya gosinowa ge iwao yeronoiya. Arata Farisayo emo mene zo nona ayaoawiya me ayero sero nowa. 9 Arare augao nunae-una atu ge bainakama betewa. Ge betinete Farisayoemora una dubura atu sao tauyao ge gipao emoena mene iropuro Paulo soreuno ge sinasani eyerosewa, “Nae emo ewiya gigenane pasenane oko niya.Angelota ititi zo mene nung tugata yenuta, awiyaname oko gosinenane.” 10Ayero sero ge matu newaiwo bainakama kasa yenu giro gorobo emora diyabaina mene awong Paulo dero gera gaira yowi sero,awang yero senu gorobo emo mene kasa yero Paulo

emora towang atu sorero puro baung garo nunae-una yewa.

11 Ayewa ture inu ping aune Tuwa mene Paulorauna kasa yero dopero eyero sena, “Ning tau ye.Yerusalem nape atu ge nana keregatinosa, dekaayero Roma nape atu keregarinesa.” Tuwa meneayero sena arauwa.

Yuda emo ena mene Paulo dari sero opene ge diwatauyena.

12 Iya gainu Yuda emo ena augairo nona mi-naore oure seminiro teba nete Paulo dero aunenona minari sero Tuwa Bayaura benaungna atusewa tauyenu ge opene diwa tauyena. 13 Emo geopene diwa awiya namba nunae 40 daigaina ara.14 Emo amimene pirisa babuzere simaire auna-unabaungno keregairo eyero sewa, “Nae nona oko mi-nao nete Paulo dero aune nona minari ge ayerodiro sesenane tau yetiya. 15 Arare niye aune gitauyao dubu ninae amimene gorobo emora diya bainanung eno ge eyero pugaipu babae, ‘Ning Paulo au-gao nanae-una pugai bumai ge nupema sero baing-tanene.’ Ge ninae-una ayero yai aune nae Paulonagibe atu darinenane ara.” Ayero sewa arauwa.

Paulora meto mene Paulo dari ge opene diwa awiyakeregaina.

16Paulorametomene Paulo dari sero ge didinewanigiro giro baungno gorobo emora una gare yerobowi awiya imoo nuna eno ge sena ara. 17 Bowiawiya senu giro Paulo mene gorobo emora diya zoyau senu bunu eyero sena, “Ning mani ewiya yunopuro baung diya bainana una yasa ge zo sai nigae.”18Ayero senu giro gorobo emo amimenemani awiyayuno puro diya bainana una baungno eyero sena,“Bunao emo Paulo mene na yau sero sesi giro maniewiya ge zo ning eno saise butunenato ara.” 19Ayerosenu diya baina mene mani awiya wawong iniropuro baungno ewe atu atata yero eyero sena, “Geno na eno sarinesi?” 20 Ayero senu mani amimeneeyero sena, “Yuda emo mene ning eno ge pugayabumaise seseya tauyetiya ara. Ge opene sero diyeyaawiya eyao era: Ning Paulo augao nunae-una purobabasa awong susuwa nuna nigiro baingtari ningtugata yarineya. 21Tugata yaya genunaeokonigase.Noeno oko, nunae-una emo namba nunae 40 daiga-tiniya amimene Paulo daya magayaise nagibe atupungyero miteya. Awong nona minaore oure awiyayangdoro teba nete Paulo dero aune nona minariayero seseya tau yetiya. Ayero yero mena soserokora yero ge nina diya miteya ara.” 22Ge ayero senudiya baina mene ge tauyao zo eyero sinasani nungiyengtina, “Ning ge keregairo na eno sinesa awiyaemo zo eno oko sase.” Ayero sero iyengtina arauwa.

Gorobo emo mene Paulo Sisaria nape puro bamuwa.23 Arare gorobo emora diya baina mene gorobo

emo dubura gitau yao etobe yau senu bumuwatoeyero sena, “Nito sayato gorobo emo tera angyao200 aune wo osira babao 70 aune gire karowarewaweng inao 200 amimene Sisaria nape babarisosero kora yero ping 9 kilok nai babaese. 24 Ayeronasani wo osi zo pugaiputo Paulo tame atu adungnobabae. Ayero diya iwaing yero emo tuwa Filikra unapuro baungpu.” 25 Ayero sero emo tuwa eno igi zoeyero sinasani gaena.

Page 152: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 23:26 149 APOSOLO 24:2326 “Na Klodio Lisias mene emo tuwa baina nana

Filik ning eno igi gainena. 27 Gorobo emo awongemo zo puro butuneya, awiya nung Yuda emomenesaniro dari nasani neya giro nane nung Roma emoayero giro gorobo emo nana aune dema baungnoYuda emora una waweng atu sorero pumena ara.28 Ayero yero Paulo gera pugeya auna susuwa garisero gitau yaora augao auna puro babena. 29 Purobabena nung pasena zora bunao gare pugaoraokowata, o dao magayao auna okowata, sao tauyaoge nunae eno gege nung gera pugatineya susuwaayero gigena ara. 30Ayero emo ena mene pungyeroPaulo dari sero ge opene diyeya tauyetiya auna gena eno seseya nigiro giro nina-una mena pugenabutuniya ara. Emo nung gera pugatineya awongdema nina-una kasa yero ge nuna ning eno saesesesena.” Gorobo emora diya baina mene ge awiyasero igi gaena ara.

31 Ayenu gorobo emo awong diya baina nunae-una ge diungno Paulo mumene puro bautuneteAntipatri nape kasa yewa, 32 iya gainu gorobo emoena nupema napo nunae-una yesese newa wo ositame bamuwa amimene gege Paulo puro baungSisaria nape yewa ara. 33Atu kasa yero igi emo tuwaeno pugati nasani Paulo deka ayero wawong nuna-una pugaiwa ara. 34 Ayero yewa emo tuwa meneigi zazagairo giro Paulo tawing susuwa nuna naiyeawiya atata yenu eyero sena, “Na Silisia provinsraatu kasa yewang.” 35 Ayero senu emo tuwa meneeyero sena, “Emo ning gera pugeya awong awiyabumaya aune ge nina sarinenane ara.” Ayero serogorobo emo ena senu awong Paulo puro emo tuwaraibu Herode mene yena auna pugairo diya yewaarauwa.

24Yuda emo mene Sisaria nape baungno Paulo koto

yewa.1 Wari be wawong zo aung yenu pirisa baina

Anania aune simai ena aune Romana sao tauyaoge gao emo zo yazo nuna Tetalo awong amimenewosiro baung Sisaria nape yero emo tuwara unakasa yero Paulora ge sewa ara. 2 Ayero yewa emotuwamene senu Paulo kasa yenu Tetalomene Paulogera pugari sero emo tuwa eno ge eyero sena, “Oemo tuwa nanae iwaing Filik. Ning nae iwaing diyayero nosa monone yero nonane. Anasani emo dubunae eno kotung-katung yero nasani nae sorepunosa.3 Anasani nae napo sero awiya dema sorepu nasaninona nanae apakana kora nosa iwaing gege noinae ning giro aratapu nonane. 4 Aeno ge sanaimoko yoiye sero awang nena. Arata ning eo yeronigasa ge apungkaka gege ning eno sane. 5 Emoewiya gosinonane meko yero noiya. Awiya noenookowata, nung pasena daigairo auna maung yeronoiya. Ayero Yuda emo tawing sero sero nowaauna dubo uwinoi iwo yero nowa kasa yero noiya.Ayero emo ena mene nae yangdoro gausero dubuzo ‘Nasarete emora dubu’ ayero sero nowa, aunaatu susuuno nowa. Dubu auna gitau yao nungara. 6 Emo amimene Tuwa Bayaura ibu baina nanaeawiya yai beingtire yaise sero nesesi pumenane ara.[Nae sao tauyao ge nanae mitiya auna teng nunggera pugatenane, 7 arata gorobo emora diya baina

mene kasa yero nae musuna-masuna yero wawongnanae-una atu nung sorero pumiya. 8 Lisias meneayero yeronae Paulo gera pugari sinenane amimenenina-una kasa yanenese sesiya.] Arare nae ge nunaning eno sinenane ewiya apakana nika nitope nungatata yasa sai garinesa ara.” 9 Ge ayero senu Yudaemo awong dema nung soreuno ge nuna soga yewaarauwa.

Paulomene emo tuwa Filikra ditira atu susuwanunasena.

10 Ayero sewa giro emo tuwa mene Paulo enowawong yunu yenu giro ge eyero sena,

“Ning dawangdaigairo tawing euna atu emo tuwayero nae diya yero butunosa, awiya kotupu nasanige nana dubo eo yaore sarinena. 11 Na Yerusalemnape atu Tuwa Bayau bowi yari sero witiro nenawari be 12 gege niya. Arare ning ge ewiya gasateng oko yao yai giro emo atata yasa saya garinesaara. 12 Na ibu bainanata yere ibu enanata napeatu emore dema Tuwara gera wina-se yaota emobauno dubo uwao buro awiya zo oko yao yetenaawiya gigeya. 13 Emo dubu emimene ge pasi nasanining eno ge iwineya auna me awiya ning eno nonoyero giparinei? Awong ayero yao ine teng oko ara.14 Arata ge me zo keregana nigi. Tuwara NagiboSeka asinowa, awiya Yuda emo mene giro ‘Taninaname yangdoro tani seka puro yero nowa,’ ayerosinowa, tani seka awiya puro nasani aya-ewowonanae-una Tuwa Bayau sou yero nona. Na Moserasao tauyao ge aune ge gayao porofete mene serogaewa aune awiya apakana gosinoname yero noiya.15 Emo mekore iwaingne ago magayaora atu sekayero iroparineya, awiya emo dubu erita naka nanaeiniro taka sinasani yero nonane. 16 Arare na TuwaBayaura ditirata emo baunona ditira pasena aungnari sero tau-tataware yero nasani yero nona.

17 Arare na dawang daigairo tawing ake-akemoauna atunasanimoni puropudekaongnagatinasanimoni awiya Yuda emo otao mani nana ena enopugari sero, o zawing Tuwa Bayau eno pugari seroYerusalem nape kapetegairo bumuwang. 18 Ayeronasani zawing pugari sero dang buro yero ibubainana toiro nena tameya ara. Nane atu emodubu bainane yuno toiro naota o ge matu yao awiyaaung ara. 19 Arata Asia provinsra Yuda emo enaatu miteya amimene na tebeba saniro pumeya ara.Awong amimene pasena nana zo gosinasani gironina una buro keregaese. 20Ora gitau yaora augaoraatu na gera pugairo pasena nana zo tameita, awiyaemo etu miteya amimene saese. 21Na ge dekaongkagege nunae-una atu towang dopero sesena nigeyateng oko yao yetita nowa. Awiya nawawa sero eyerosesena, ‘Magayaora atu seka yero iropaora ge awiyainiro taka sero nona, aeno enamene na gera pugeyana benaung ninae-una dodopinena era.’ Awiya gegesesena.” Paulo mene ayero sena arauwa.

22 Emo tuwa Filik mene Paulora ge oko sao aungyao yangdunu ge kara mitauna. Nung TuwaraNagibo Seka auna bowi nigiro baingtina, arare eyerogege sena, “Gorobo emora diya baina Lisias meneYerusalem nape atu wosiro bumai aune ge ninaesana aung yariniya.” 23 Ayero sero gorobo emoragitau yao zo eno eyero sena, “Niye Paulo puro diyanasani iwo benaung oko yepu. Nupema otao mani

Page 153: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 24:24 150 APOSOLO 25:25nuna kasa yero nung kora yari saya oko awangsepu.” Ayero sena arauwa.

Paulo dawang etobe bunao gare atu mitinu emotuwa Filik mene doro baungna.

24Wari be ena aung yenu Filik arore kasa yewato.Aro nuna-una yazo nunaDrusila. NungYuda bauno.Arare awongto kasa yero mitasani aune Paulo yausenu witiro Kristo Yesu tumo diyao auna susuwatugata yena. 25 Ayero nasani iwaing yero nao aunasusuwa aune dubo-dubo yangdoro nao auna susuwaaune nupema be bainana atu awega-ziwega yaoauna susuwa senu Filik mene nigiro awang yeroPaulo eno eyero sena, “Kara sesesa teng yetiya,arare ning yangdoro baung nasa ago nagibo kasayai giro aune nupema yumana bumarinesa.” 26Emotuwa mene ayero sena. Awiya noeno okowata,Paulo mene moni nung eno pugaise kotupu nauna.Arare nung ozaung Paulo yuno naunu buro nungaune dema ge ungwe-maungwe yero nasani nauna.27Ayero nawe duwato dawang etobe aung yenu emotuwa zo yazo nuna Posio Festo mene Filikra buropungna. Ayenu giro Yuda emo Filik nung diyaiwaing ayero saese sero Paulo bunao gare atumitinuyangdoro baungna arauwa.

25Paulo mene Festora benaungna atu ge buro yena.

1 Festo mene emo tuwa yenu wari be etama aungyenu nete nung Sisaria nape atu witiro Yerusalemnape kasa yena. 2 Kasa yenu pirisa babuzere Yudaemora gitau yao awong Festora una buro augairoPaulora ge sewa. 3 Awong nung dawong gaiti-nasani ge nunae nigiro sai Paulo Yerusalem napebumaise sewa. Awiya noeno okowata, awong Paulonagibe atu pungyero umo yero dari sero ge diwa.4 Arare sewa Festo mene eyero sena, “Paulo nungSisaria nape atu bunao gare mitiya. Arare na nimoioko mena yesese yero Sisaria babarinena. 5 AunePaulora pasena zo mitiya ayero sero giro ninae-unaatu gitau yao enamenena aune demabaungno aunege nuna saese.”

6 Ayero sero wari be 8 ta 10 Yerusalem nape atunete nupema baung Sisaria nape yena. Ayero yenuiya gainu koto yaora ibura toiro senu Paulo purotoiwa. 7 Ge sao masira toinu Yuda emo Yerusalematu bumuwa amimenenungpu towang gairo pasenanuna daigairo sero keregaiwa. Ayero keregaiwa geiwao nunae-una me oko kasa yao yena. 8 Ayeroyewa Paulo mene ge nunae puro wowosi nasanieyero sena, “Na Yuda emora ibu bainanata Yudaemora sao tauyao geta Roma emo tuwa awiya okopuro wosao.” 9 Ayero senu Festo mene Yuda emodubo iwaing yaese Paulo atata yero eyero sena, “Naning Yerusalem nape puro baungno ge nina napoauna atu sana aung yao teng nita?” 10 Ayero atatayenu Paulo mene eyero sena, “Na Roma emo tuwaSisa auna koto yaora ibu zora mitena era. Ge nanaetu saya teng yariniya. Ning nika nitope susuwanana gosinesa. Na Yuda emo eno tani meko zo okoyewang. 11 Na pasena zota nona meko baina zotamatena, awiya na dari sasa taung oko soratena.Awong awiya ge iwi nasani ning dubo gaineya, ararezo mene dubo iwaing yaora ge awong eno sinasani

na wawong nunae-una pugao ine teng oko ara.Arare na Roma nape babana Romana emo tuwa Sisamene ge nana sai aung yaise sinena.” 12 Ayerosenu Festo nung emomani nuna aune dema ge seronigiro nete aune Paulo eno eyero sena, “Emo tuwaSisa auna una babari sinesa, arare emo tuwa Sisarauna babarinesa.” Ayero sena arauwa.

Emo tuwa Agripa mene Festora una bunu Paulorasusuwa sena.

13Wari be ena aung yenu emo tuwa Agripa nungnu-baunodi nuna Benisi aune awongto Festo enoyawa yawa ge sari sero wosiro baungno Sisarianape kasa yewato. 14 Kasa yero wari be ena nungaune dema mitao-masi yero mitiwato giro Festomene Paulora ungwe nasani emo tuwa eno eyerosena, “Filik mene bunao emo zo yangdoro baungnumitoiya. 15Ayero yenu na kasa yero Yerusalem napewitena pirisa babuze arita Yuda emora simai dubuawong amimene nana-una buro augairo emo awiyagera pugairo yaya buro baina nung eno puganeseseseya. 16 Ayero seseya na ge enaba eyero sesena,‘Nae Roma emo mene yaya buro baina emo zoeno tebeba oko pugati nonane. Nae awong emogera pugati nowa auna ge gege oko nigiti nonane.Gera maung dema puro pu kotora gairo aune geenaba aune enaba aune nigiti nonane ara.’ 17Ayerosesena Yuda emo nana-una bumeya aune na be okodaigao iya gai na koto yaora ibura toiro adungnogorobo emo eno sesena Paulo puro bumeya ara.18 Ayeteya Yuda emo mene nung gera pugari serodema dopeteya na Paulora pasena baina zo keregarineita ayero sesena, arata aung ara. Awong pasenabaina zo oko keregao yeteya. 19Awong Tuwa Bayaubowi yaora tani nunae awiya eno Paulo eno iwoge seseya. Ora emo zo yazo Yesu magayena aunage dema puro matu gateteya. Emo aeno Paulomene eyero sinoiya, ‘Nung seka noiya.’ 20 Ararena nono yero gera susuwa garineni ayero seroPaulo Yerusalem nape witai atu ge nuna sana aungyarinita ayero sero nung atata yetena. 21 Atatayetena Paulo nung bunao gare mitai Roma emoraemo tuwa Sisa mene ge nuna sai aung yaise sesiyaara. Ayero sesi giro Paulo babaora be bumai aunesana Romana emo tuwara una babaise sero bunaogaremitai gorobo emomenenungdiya yaese sesenamitiya.” 22 Festo mene ayero senu Agripa meneabena eyero sena, “Nanakanatope emoamimene gezo sai nigari aratapunena.” Ayero senu Festo meneeyero sena, “Iwaing. Gora sai nigarinesa.” Ayerosena arauwa.

23Arare iya gainu Agripato Benisi awongto taungsiuno aune augao ibura witiwato gorobo emora diyaaune gitau yao ena aune napo auna emo gitau yaodema awongto ago yero witiwa ara. Witiro toiwaFesto mene senu Paulo puro witiwa ara. 24 Purowitiwa Festomene ge eyero sena, “Emo tuwa Agripaaune emo mani nana ena, ge sana nigipu. Emodopero mitiya aeno tini kapao puro Yuda emoapakana mene Yerusalem nape atuta napo euna atuna ato sinasani yau sero eyero seseya, ‘Nung okonaise.’ 25 Ayero seseya na pasena nuna kau yetena,arare nung danane magayai teng oko yariniya.Arare Roma emo tuwa Sisara una babai emo tuwamene ge nuna sai aung yaise sesi giro iyengtana

Page 154: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 25:26 151 APOSOLO 26:30babari niya ara. 26 Arata ge me kau nasani emotuwa naname eno igi gayari sero ge no sarineni?Arare emo ewiya ninae-una o nupema emo tuwaAgripa nina-una benaungna atu pugena dodopiniyaara. Arare name susuwa nuna keregairo aune genuna gayana babariniya. 27 Na bunao emo zo genuna oko gayao tebeba iyengtana Roma nape babaoawiya gigena teng oko niya.” Festomene ayero senaarauwa.

26Paulo mene Agripara benaungna atu ge nuna sena.

1 Ayero senu Agripa mene Paulo eno eyero sena,“Ning nika nitope susuwa nina se niganene.” Ayerosenu Paulo nung wawong mene salut yero ge eyerotugata yena, 2 “O emo tuwa Agripa, Yuda emomenena gera pugari sero ge sinowa, auna enaba yemenina benaungna atu sari sero dubo nana iwaingniya. 3 Awiya noeno oko, ning emimene nae Yudaemora naota ge wina-se yao nanae-una susuwagosinosa. Arare ning ge ungwe nana nigaora bereyaoko yaise.

4 Na mani maingkore napo susuwa nana-unaatuta Yerusalem nape atu nono yero nawe baiwangauna susuwa awiya Yuda emo apakana emimenegosinowa. 5 Tuwa Bayau sou yaora tani nanamemitiya, tani awiya Farisayo dubu mene dubu enadaigati nasani iniro baingtitinowa. Dubu aunenaungwa aune susuwa nana atu giro butunowa.Arare susuwa nana gosinowa amimene ge me sarisero ge dekaongka eyero sarineya. 6 Nona TuwaBayau mene aya-ewowo naname eno pugari senutauyena, nona awiya tumo didinasani diya nona.Susuwa aeno na gera pugeya kotora dopero mitenaera. 7 Arare nona pugari senu tauyena auna geawiya me yaise Isreli emo dubu 12 awong tumodidinasani tau yero pingne iyare be giti Tuwa Bayaueno zawing pugati nasani nung bowi tau-tatawareyao yero nowa. O emo tuwa nana, na nona awiyatumo didinasani nona auna Yuda emomene ge burona eno pugatinowa ara. 8 Ora Tuwa Bayau menemamagayao uwinoi seka yero nowa awiya niye enamene nono yero giro nowa me oko yao yero noiye?

9 Na naka natope Yesu Nasarete napora yazobowire nuna gera yana sisigairo aung yai iwaingyariniya ayero sero buro baina nasani naungwaara. 10 Yerusalem nape atu ayero nasani naungwa.Pirisa babuzera una baungno sinaungwa igi pu-gati nauwa puro Yesura dubu auna emo baunodaigairo bunao gare pugati nasani naungwa. Awiyagege oko, daya mamaga yaese sinauwa na genunae soga yero nasani naungwa ara. 11 Yudaemora yere ibu sero baungno Yesura dubu oza-ung dedunasani awong Yesura yazo yangduwaesetani mou-mesa yao awong eno yero butunasaninaungwa. Ayero nasani na gorobo bainakama yeronapo ake baungno emo dero tuninasani naungwaara.

Paulo mene nung Kristen yena auna ungwe dina.Apo 9:1-19; Apo 22:6-16

12 Ayero naungwa be aune pirisa babuze meneigi pugairo sewa na be nunae-una Damaskas napebabari sero bamuwang ara. 13 Bautunewang waritowang atu dopenu uritira atu waegao zo mene na

aune emo mani nana aune waegainu gigiwangneara. O emo tuwa nana, warira waegao awiya wosao.Arata waegao gigiwang awiya witao. 14 Arare naezuwe tawingna gairo aune wawa zo Yuda gera nigi-wang, ‘Saulo, Saulo, ning noeno na dedunosi? Ningge nana nigiti nasani aune oko nigaine yero nasanidubu nana dedunasani nika nitope gera yero nosaara.’ 15 Ayero senu na abena eyero sewang, ‘Tuwa,ning aweni?’ Ayero sewang nung eyero sena, ‘Nadero tuninosa, na Yesu ara. 16 Arata ning iropurodope. Na kara ning buro-mani nana pumari seronina-una kasa nena. Arare ning tani gosinesa euneena ago gipana garinesa auna bowi sao emo nanayero nase. 17 Na ning Yuda emora unata emoYuda okora una waweng atu sorero pupunasaninarinena. 18Na ning emo Yuda okora una iyengtanabaungno sasa diti guma yao nunae aung yai mumegiro yangdoro waegaora bumae. Nupema Sandaraputoung yangdoro Tuwa Bayaura putoung pumae.Ayero yaya na pasena nunae disana emo bauno natumo diro pewa yero nowa auna atu susumae.’ Naeno ayero sena arauwa.

19O emo tuwa nana Agripa, tani gigiwang auna gediungno baingtiwang. 20 Arare na gitau Damaskasnape atu zayero ge tugata yero aune nupemabaungno Yerusalem napora emo bauno ge tugatayero aune emo Yuda oko dema ge tugata yerobamuwang ara. Dubo nunae kapetegairo TuwaBayaura una desetiro dubo kapetegaiwa auna tengburo yaese ge tugata nasani naungwa ara. 21 Ayeronasani naungwa, susuwa aeno Yuda emo awongibu bainana atu na saniro daya magayanese yewa.22 Arata Tuwa Bayau mene na sorepunoi ge tugatanasani nona. Arare na etu dopero mitasani emowosaota witao aeno dema ge tugata nena era. Nage seka oko, nona kasa yariniya auna ge porofeteaune Mose amimene sero gaewa dekaongka amazesinena ara. 23 Awong eyero sewa, ‘Kristo nung yayatapunete magayaise sao mitiya. Ayero magayaodubura atu gitau yero iropuro Yuda emota emoYuda oko awiya eno iwaing yaora susuwa kere-gariniya.’ Ge awiya soga yero nona ara.”

24 Paulo nung susuwa nuna kora yero ge ayerotugata nenu Festo mene ge tingyene eyero sena,“Paulo, ning dau nesa. Kotumao daigairo gainasanizazagati nasani ayero nawe dotesa ziyo nina mekoniya.” 25 Ayero senu Paulo mene eyero sena, “Oemo tuwa nana Festo, na dau ge oko sinena. Nakotumaore ge me sinena. 26Ge sinena auna susuwaemo tuwa Agripa mene teng nigitiniya. Nuna-unaetu be eo yaore sinena. Tani sinena awiya ake atuoko kasa yena, arare emo tuwa Agripa mene okokau niya. 27O emo tuwa Agripa, ning porofetera gegosinosa me yero noita? Gosinosa me yero noiya,awiya gosinena.” 28 Ayero senu Agripa mene Pauloeno eyero sena, “Be maing-kokaka gege sinasa naKristora mani yanese sinesa.” 29 Ayero senu Paulomene abena eyero sena, “Be maing-kokaka gegetabe imoko-kaungkaung, auna ge aung. Arata ninegege oko, emo ena dema yeme ge sinena nigitineya,niye apakana na eyao ine yaese Tuwa Bayau eno isasinena. Bunao emo nena ayao ine oko, Kristen yeronona ayao ine yaese sinena ara.”

30 Ayero senu emo tuwa Agripa aune emo tuwa

Page 155: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 26:31 152 APOSOLO 27:31Festo aune Benisi arita emo ena mitiwa amimeneiropuro koto yaora ibu yangduwa. 31 Yangdorobautu nasani nuka nuyetope sero nigiro ayeronasani eyero sewa, “Emo nung pasena zo oko yaonoiya, arare daya magayaota bunao gare mitao ineteng oko niya.” 32 Asewa Agripa mene Festo enoeyero sena, “Emo nung Roma nape babai Romanaemo tuwa Sisa mene ge nuna sai aung yaise okosao yatiya, awiya ning nung kara etu besasa natiya.”Ayero sena arauwa.

27Paulo nung Roma nape babaise wangna pugaiwa.

1 Itali tawingna babanenese sero Paulo aunebunao emo ena awiya puro Romana emo tuwaragorobo emo auna diya zo yazo Zulio auna wawengpugaiwa pungna. 2Ayewa Adramitiam napora wangzo mene Asia dungna napo mitiwa awiya sero toirotoiro ayari sero babari nasani nenu giro wang aunawitiro bamuwangne. Masedonia emo zo yazo nunaAristako, nung Tesalonika napora, nung deka demabamuwangne ara. 3Bautunewangne iya gainu wangSaidon nape toinu Zulio mene Paulo otao nasaninigina auna teng nape baungno otao mani giginunona minao ena nung eno pugaiwa. 4 Atu irop-uro bautunewangne bisi megete atu buro nae mis-enu giro Saipras gutura bautara baungno begitira-begitira bamuwangne. 5 Ayero bautunete SilisiatoPamfilia tawing aunawito buwagairo Lisia tawingnanapo zo yazo Mira auna kasa yero wang awiya atuyangduwangne. 6 Alesandria napora wang zo atumitina amimene Itali tawingna babari sero nenugiro gorobo emora diya mene nae pugainu wangauna witiwangne ara. 7 Wangna witiro eyarekabautunewangnewari be ena aung yenuNaidas napomitina auna ina witari taung dedunete witiwangneara. Arata bisi mene megete atu butunasani naemisenu nae atu babao teng oko yenu giro yangdoroKrit gutura bautara bamuwangne. Bautunete gutuauna dung zo yazo Salimoni awiya daigaingwaneara. 8 Dung awiya daigairo begitira-begitira bau-tunete Lesia napo mitina auna nugu oko zo mitinayazo Wang Darao Pao Iwaing auna taung dedunetetoiwangne arauwa.

Paulora ge dero bamuwa.9 Nae witora atu be imoko-kaungkaung bautu-

naungwane Yuda emora nona seminaora iya benunae aung yenu wito witaora be awiya buna.Ayenu giro Paulo mene wini ge nae eno eyero sena,10 “Otao mani, nupema susuuno babari yarinenane,awiya iwaing oko babarinenane. Bautunananewang bezai nona gege oko, emo name dema witotura babarinenane, awiya giro aeno sinena ara.”11 Ayero senu gorobo emora diya mene Paulora genigiro oko nigao ine yero wang maung auna ge nig-ina. 12Okora witiwangne awiya soma bisi yanakanasumaora be aune wang deka toiro baingtiro mi-tao teng oko. Ayenu wangna emo daigairo newaamimene eyero sewa tauyena, “Name soma ewiyayangdoro Krit gutura oko zo mitiya yazo Finikisoko auna toiro mitanane bisi yanakana sumaora beaung yariniya. Arata name kara babari nenineta?”ayero sero babari yewa ara. Wito oko awiya dung

amimene bisi gana bate atu sungno baung ika yaoetobe deka ayero gazero mitoiya arauwa.

Witora bamuwa bisi yanakana sungno dena.13 Arare bisi gana bautara atu witinu me nita

sero wangna mamono mene babari sero anggawatimuwa witinu Krit gutura begitira-begitira ba-muwangne ara. 14 Bautu newangne gutura atubisi bainakama zo 15 mene wang nanae puromusuna-masuna yenu kaputi nete giro yangduwapeuso-peuso yero bamuwangne ara. 16 Ayeronete aune gutu maingkoka zo yazo Kauda aunabegitira-begitira bautu newangne wang maingkokazo watipu newangne amimene wito tura babao eno,buro baina nete watimuwangne witi wang tameyena ara. 17Witi wang tame yenu wang baina awiyabezao eno, towang daung atu angsi mene tairo di-wangne ara. Arata boya zo yazo Siritis auna pisoiyesero, seli ewewa. Ayewa bisi mene misenu peuso-peuso yero bamuwangne ara. 18 Bisi putoungnebutunena, arare iya gainu awong zayero wangnanona ena zuwa witora gaiwa ara. 19 Ayero yewapingnupema inu bautunewangne iya gainuwangnanona ena angsire selire iture awiya wawong nunaemene zuwa witora gaiwa. 20 Pingne warire daigairoawiya bisi tau-tataware yao butunenu warita arasazo za oko gao yero kotumao nanae aung yenu eyerosewangne, “Sisigari nenane.” Ayero gigiwangneara.

Paulo mene emo dubo iwaing yaese ge tugata yena.21 Emo dubo miniro nona minao yangdoro teba

newa giro Paulo mene baungno nunae-una towangatu dopero eyero sena, “Otao mani, niye ge nananigatei siya, awiya name Krit gutura atu mitate-nane. Ayero nona mouyaota nona gera yao okokasa yatiya. 22 Arata saineba, awang yao yang-doro tau yepu. Emo mene oko gera yarinenane.Wang gege mene meba gera yariniya ara. 23 Awiyagosinena, noeno oko, awenane aune pingne Mamanana Tuwa Bayau mene na buro-mani nuna aenoangelo zo iyengti nana-una kasa yero 24eyero sesiya,‘Paulo, ning awang oko yase. Ning Romana emotuwa Sisa auna-una kasa yarinesa. Awiya gegeoko, Tuwa Bayau mene ning sorepu nasani emoning aune dema wangna neya awiya soremai okomagayarineya.’ 25Angelomene na eno ayero sesiya,arare otao mani nana, niye dubo iwaing yepu. GeTuwa Bayau mene na eno sesiya awiya gigena meyetiya, arare me yariniya. 26 Arata wang mene zogutu zora suwa yero bezariniya ara.” Ayero senaarauwa.

27 Nae Adria wito towang atu newangne Sandeetobe aung yenu ping tuno tano wangna buro-mani mene yetine yero “tawing tapunenane” ayerogigiwa. 28 Ayenu giro angsi ou teumao awiya pu-gaiwa wito tura baungno 40 mita yena ara. Ayenumaingkoka bautunete nupema pugaiwa wosirobaungno 30mita yena. 29Ayenu boyarawitao awangyero wang agora atu angga siwongpatige pugaiwawosiwa awong iya mena gaise isa sinasani mitiwa.30Mitete wangna buro-mani wang yangdoro zanarisero wang maingkoka pugaiwa wosi witora yenuetegairo eyero sewa, “Nae wang gitaura otu anggazo puganane wosaise nenane.” 31 Ayero sewa Paulo

Page 156: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 27:32 153 APOSOLO 28:19mene gorobo emora diya aune dubu nuna auneawong aeno eyero sena, “Wangna buro-mani menewangna oko mitao zanarineya, awiya niye wito turabaungno aung yarineya.” 32Ayero senu giro goroboemo mene wang maingkora angsi kapewa wangbaunu yangduwa.

33 Iya gari nasani nenu Paulo mene emo apakananona minaese eyero sena, “Name dubo minao buronasani nona oko minao tebeba nenane wari be 14niya. 34 Arare yeme nona minaese sana oko awangsae. Nonaminiro iwaing yero narineya. Giti ai ninaezo oko tarayari niya.” 35 Ayero sero ame zo punugosinewa Tuwa Bayau eno dange sero eero minina.36 Mininu giro dubo nunae iwaing yenu teng dekaayero puro miniwa ara. 37 Emo wangna naungwaneauna namba nanae 276 ayao ara. 38 Nona miniroputoung puro wuit wang mokora mitina awiya auwitora gaiwa. Ayero yewa wang eo yero peuso yenaarauwa.

Wang mene gutu auna yowangsa boubou zora atupisero bezena.

39 Iya gainu awong tawing awiya diga gigiwa.Ayero wito oko zo bago iwaing giro wang meneauna toiro yowangsara atuwitaise sero 40emomeneanggara angsi kapewa wito tura bamuwa yangdorowang ago yaora wana auna angsi besero seli zowang gitaura watimuwa witinu wang gitau pu bagegairo bamuwangne ara. 41 Bautu newangne wangmene yowangsa boubou zora atu witiro taka sena.Ayero tau yenu wito mene wang ago denu bezenaara. 42Wang bezinenu bunao emo ena wito yawerobabao eno, gorobo emo mene daya mamaga yaesesewa. 43 Arata diya nunae mene Paulo sorari serokotungno giro awang sena. Awang sero wito yawerogao amimene gitau tebeba gutero yawero witi ikayaese sena. 44 Ayero yaya aune ena awiya paratawang bezena auna agegewa awiya iniro yawerowitaese sena. Ayero senu yero kara teng iwaing witiika yewangne arauwa.

28Emo apakana Malita gutura witiwa.

1 Witi ika yero aung yewangne gutu yazo Malitaayero sewa gigiwangne ara. 2 Gutu auna ma-mono awong nae aune otao nasani yo iwaing monodaigairo pumuwa. Ware bisire butunenu somayayaung nenu giro iyao eewa aewangne ara. 3 Beaune Paulo mene i sosoru ena yangtagairo puro auiyaora gatinenu yi zo taung kokoni yenu giro atukasa yero Paulo waweng atu gauno taka sena ara.4 Ayero yenu tawing auna mamono mene Paulorawaweng atu yi giro wina-se yero eyero sewa, “Emoamimene emo dedunoimaga yero nowa, arare nungwitora atu oko maga yao witi ika yeti giro Tuwaetutero naora Maung mene gigi meko yeti abenanuna pugai kasa niya.” 5 Ayero sewa arata Paulomene wawong ibegainu yi batagairo iyaora wosinunung oko gamao mene mitaine yena ara. 6 Ayeroyero doperomitinu awongnungwawongnukarinitanung mena zuwero maga yariniye, ayero sero beimokore diyamitiwa yaya zo nuna-una oko kasa yaoyenu giro kotumao darawa yero eyero sewa, “Nungtuwa zo arauwa.”

Paulo mene emo yayare kora yena.7 Soma mitiwangne auna nugu atu emo gitau yao

zora tawing mitauna. Emo auna yazo Pablio. Nunggutura mamono auna gitau yao yero nasani nauna.Arare emo amimene nae yuno puro baungno garonuna-una atu pugairo mono pupunasani kora nenuwari be etama yena ara. 8 Pabliora maung meneyaya taung kokoni yaore ze ou gege yao awiya puroapegairo mitina. Anenu Paulo mene nigiro garonuna-una baungno isa sero wawong nuna-una tamepugairo kora yenu iwaing yena ara. 9 Ayero yenugutu auna emo bauno yayare ena mene bowi nunanigiro buro augaiwa deka ayero kora yena. 10 Aunaabena awong yawa yawa nasani nae kora-makorabainakama yewa ara. Anete ago babaora be nanaebunu nona minao nanae daigairo wangna pugaiwaarauwa.

Paulo otao maine wang sekawa zora baung Romanape yewa.

11Gutu auna atu newangne ino etama aung yenuaune wang sekawa zora witiwangne ara. Wangawiya Alesandria napora. Wang amimene witomeko yaora be daigari sero gutura degene uno mit-inu soma iwaing yena. Wang gitaura atu tuwa zoramani emodi popota auna ititi kewao. Wang aunawitiro bamuwangne ara. 12 Bautunete Sirakus napekasa yero atu degeneunowari be etamamitiwangneara. 13 Atu iropuro gegeru yero bautunete Regiamnape kasa yero atu mitiwangne iya gainu bisi ganaatu bunu giro nae Regiamdoro bautu newangne bisiamimenenaemisenupingmumewari be etobe gegebautunete Puteoli nape kasa yewangne ara. 14 Atukasa yero wang atu yangduwangne napo auna genigao dubu mene nae yumuwa awong aune demawari be 7 ayao atu mitiwangne ara. Atu mitetenupema iropuro ika bautunete Roma nape kasayewangne ara. 15 Roma nape babari sero nagibeatu bautu newangne napo auna ge nigao dubu enamene bowi nanae mena nigiwa, arare ena menebutunete napo zo yazo nuna Apiora Maket auna atunae tamuwa. Ena mene napo zo yazo nuna StowaEtama auna atu nae tamuwa. Ayewa Paulo meneawong giro yawa yawa nasani Tuwa Bayau eno duboiwaing yena arauwa.

Paulomene Yuda emo senu augaiwa ge tugata yena.16Romanape kasa yewangne diya emomene senu

Paulo bunao garo yangdoro garo me zora pugaiwagorobo emo zomene diya naunu atumitasani naunaara.

17 Mitinu wari be etama yenu aune Paulo meneRoma napora Yuda emora gitau yao senu augaiwaawong eno eyero sena, “Otao mani, na Yuda emootao mani naname oko gona-magona yewang, nu-pema aya-ewowo naname una tani oko puro wosi-wang. Arata awong Yerusalem atu na tebeba puroRoma emora waweng pugaiwa na bunewa. 18 ArataRoma emo awong susuwa nana wuyero baungnopasena nana zora na daya magayanese auna tengkauyewaaungyenugironabesari sewa ara. 19Ayeroyewa Yuda emo awong tau yero sewa giro na naonana sorari sero Romana emo tuwa Sisa mene genana sai aung yaise sewang ara. Ora na Yuda emootao mani naname amimene na iwo yero nowa,

Page 157: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

APOSOLO 28:20 154 APOSOLO 28:31awiya gera pugari sero oko bumena. 20 Susuwaamaze na niye gosinasani niye aune dema seronigiro ayari sero niye sesena bumeya ara. SoraoEmo naname mene be iwaing puro bumaise Isreliemo apakana name diya yero nonane, awiya enona seni emimene bunewa nona era.” 21 Ayero senuemora gitau yao mene eyero sewa, “Otu Yuda emotawing susuwa naname-una atu nowa amimene genina nae eno oko gayao yewa. Arata emo nunae-unazo iyengtaya buropasenanina-una ge awiyanae enooko sao nigao yewangne ara. 22 Arare ge puro nosaawiya nika nitope sasa nigari sinenane ara. Arataemo tani naname yangdoro tani sekawa puro nowaawena-una atu eyero nigiti nonane ara: Tawing serosero auna emo mene ge nunae awang sinowa.”

23 Ayero sero be pugaiwa ara. Be pugaiwa awiyakasa yenu Yuda emo daigairo mene Paulora unagare atu augaiwa. Ayero yewa Paulo mene TuwaBayau nata Tuwa yero nariniya auna ge keregatinasani ge ungwe gora gara zayero tugata nenu pingina ara. Ayero nasani Mosera sao tau yao ge aritaporofete mene bowi ge gaewa mitiya awiya Yesurauna me yena, auna susuwa sinasani kotumao nunaeuwari sero yena. 24 Ayero yenu emo ena awongge nuna nigiwa me yena. Arata ena mene zo genuna nigiwa me oko yao yena. 25 Ayero gausero gemene wina-de yewa giro Paulo mene ge dekaongkasusuuno eyero sena, “Oweno mene porofete Yesayaeno geme senu nung aya-ewowo ninae eno ge eyerosena,26 Tuwa Bayau mene na eno eyero sesiya, ‘Ning

baungno emo dubu ewiya eno eyero senigae: Niye dawong mene zo nigarineya,arata susuwa nuna oko nigiro baingtarineya.Niye diti moko ninae mene garineya, aratasusuwa nuna oko giro baingtarineya.

27 Emo dubu ewiya awong kotumao aung, awongdawong itigao ine, arare ge oko nigao yeronowa.

Awong diti moko nunae sikimuwa.Ayero oko yao yateya, awiya awong diti moko mene

nonana susuwa gateya, arita dawong menegera susuwa nigateya, nupema dubo menenonana susuwa nigiro baingtateya.

Ayero oko yao yateya, awiya awong dubo darawayaya na awong kora yatena.’ Tuwa Bayaumene ayero

sesiya arauwa.28 Paulo mene ayero sero aune ge susuuno eyero

sena, “Arare na sana nigiro baingtipu. Korayaora geTuwa Bayau mene tauna, awiya emo Yuda okora-una babaise sena. Awong teng nigiro yawa yawayarineya ara.” 29 [Ayero sinasani tugata yenu Yudaemo awong nuka nuyetope wina-se yero yangdorobamuwa arauwa.]

Paulo nung Roma nape atu dawang etobe nasaninauna.

30 Arare Paulo mene dawang etobe Roma napeatu garo zo zuma gaero mitaungnu emo ena menePaulo gari buro baungno ayero nasani nauwa nungyawa yawa yero nasani nauna ara. 31Nung gari buronauwa nung Tuwa Bayau nata Tuwa yero nariniyaauna ge awiya ungwe-maungwe nasani Tuwa YesuKristora susuwa awang yao aung tugata-magata

yero naunu zo mene yangduwaise oko sao yewaarauwa.

Page 158: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 1:1 155 ROMA 1:26

IGI PAULO MENE ROMA EMO ENOGAENAPaulo mene Korinti nape atu mitasani igi ewiya gaenu

bauno FibimenepuroRomanape baungna. TuwaradubuRoma nape atu nasani nauwa awong awiya Yuda emo genigao aune emo Yuda oko ge nigao. Igi euna susuwa eyaoera: Yesu mene name korayena auna ge me susuwareawiya Paulo mene kora makora yetugairo gaena. Nameapakana awiya pasena emo; Mosera sao tauyao ge dimaoauna oko, tumo diyao auna iwaing yewangne; Yesura-una susuuno nao auna susuwa; Tuwa Bayau mene agoYuda emo bauno awiya oko yangduwariniya — auna gePaulomene koramakora yetugairo Roma emo eno gaena.

Paulo mene buro nuna-una susuwa keregaina.1O Roma emo, na Yesu Kristora buro-mani Paulo

mene igi ewiya niye eno gainena. Yesu Kristo menena pumai aposolo nuna yero nasani Tuwa BayauraBowi Iwaing sero sero ayana tawing sero babaisena pungna. 2 Bowi Iwaing nuna awiya kasa yaisegitau Tuwa Bayau mene porofete eno keregainaamaze Tuwara ge bukura gaewa. 3 Bowi Iwaingawiya Mani nuna Tuwa naname Yesu Kristo enosewa ara. Nung tawing taung puro kasa yena awiyaDawidira saisibunana-una atu kasa yena. 4 Ora ititinuna awiya Tuwa Bayau ara. Tuwa Bayau meneMani nuna putoungne awiya keregairo baingtarisero magayaora atu uwenu seka yero iropuna ara.5Yesu Kristo mene na ao-diro sorepunasani aposoloburo na eno pugaina. Buro awiya na eno pugairo natawing sero emo bauno eno ge tugata yana nigiroYesu tumo didinasani ge nuna dimaya yazo bowirenuna babaise sena. 6 Niye deka ayero otao maninunae, arare Yesu Kristora dubu yero naese seroniye yausena ara. 7Niye Roma nape atu yero nowaamimene Tuwa Bayaura wawa awiya nigiro dubununa yero narineya niye awiya ara taungno noiya,arare na niye eno igi ewiya gainena. Mama nanameTuwa Bayau aune Tuwa Yesu Kristo nunato-unaatu bayao monone mene kasaye ninae-una gairomitaise.

Paulo mene Romana ge nigao dubu gari sena.8 Na ge ewiya niye eno gayari sero gitau eyero

sinena. Tumo diyao ninae-una me awiya emobauno tawing sero sero amimene gosinowa iwaingyero noiya, arare na niye apakana awiya eno dangesero nona Yesu Kristora-una baungno kasa ye TuwaBayau nana auna gatinoiya ara. 9 Na Mani nuna-una Bowi Iwaing tugata-magata nasani dubo nanamene Tuwa Bayau sou yero nona amimene eyerogosinona. Na Tuwa eno isa sinona awiya teng yazoninae pu Tuwa Bayaura benaungna gatinona. 10Naisa sinana TuwaBayaumene gai teng yai giro nagibonana awiya tamai na ninae-una mena bari sero isasinona. 11 Awiya noeno oko, na ninae-una buroburora putoung Oweno mene tapunoiya auna enaawiya pugana puro tau yero naese sero na niye gariaratapunona. 12 Na susuwa eyao eno sinena. Naninae-una bumana tumo diyaora me awiya wina-gipe yero gosinasani wina-soga yanene. 13Ge nigaootao mani nana, niye susuwa nana iwawa yao eno,

eyero sana gipu. Na tani emo Yuda oko enana-una atu yero nona deka ayero ninae-una buro niyeaune dema nasani buro yana me kasa yaise seroninae-una bari sinona ara. Ayero bari sinona nonaena mene nagibo nana gazinoiya. 14 Na emo dububenaung giti noyao — bago emota eu emo, o emonigaoreta nigao aung, awong aeno Bowi Iwaingsanese sao ara. 15 Arare Roma emo niye eno dekaayero Bowi Iwaing tugata yanese dubo nana eo yeronoiya.

Bowi Iwaingmene dubo pewayaore nao auna nagibokeregatinoiya.

16 Na Bowi Iwaing awiya gosinona tani menggaora ine oko yero noiya. Awiya Tuwa Bayauraputoung ara. Arare nung tumo diyarineya, awiyateng awong sorero pumariniya. Gitau Yuda emokora yena, arata yeme emo Yuda oko awiya demakora yero niya. 17 Tuwa Bayau mene emo baunosaitinoi diti moko nuna-una atu pewayero nowaauna susuwa awiya Bowi Iwaing amimene keregati-noiya ara. Sayao pewayaora susuwa awiya eyeromitiya. Tumo diyao gege didinasani yero nowaamimene Tuwa Bayaura benaungna atu pewayeronowa. Auna ge gayao zo eyero mitiya,Zo nung tumo diyaora atu pewayero nariniyaamimene nao me awiya tamariniya.

Emo bauno mene Tuwa Bayau bauta potewa.18 Emo bauno mene Tuwa Bayau pu bautara gairo

pasena nasani ge me papatinowa, arare ago uritiraatu tini kapao nuna kasa yariniya, awiya gitau kere-gatinoiya. 19 Tuwa Bayau mene susuwa nuna enaawiya emo bauno mene gaya kasa yao ine awiyakeregainu naname-una atu daung-mokera mitoiya.20 Arata Tuwa Bayau mene nona apakana yena beauna atu zayero susuwa nuna ena emora diti mokomene gao ine teng oko awiya pu daung gatinoiya.Susuwa eyao eno sinena. Putoung nuna mitaogege mitao, o nung emo okowata, nung Tuwa meara. Arare susuwa nuna awiya emo bauno menenona apakana yena awiya gosinasani aune susuwanuna dema gosinowa. Arare awong pasena nunaepuingti nasani “Nae susuwa nuna oko gao,” ayerosao teng oko ara. 21Awong awiya Tuwa Bayau noiyaawiya gosinasani aune gosinowa oko nao ine noinung oko bowi yao nasani nung eno dange okosao yero nowa ara. Awong nona me aung awiyakotupunowa dubo sisigati noi dau yero nowa mumemene dowinoiya. 22 “Nae nigaore” ayero sero nowa,arata awong nigao aungmene yaine nasani dau yeronowa. 23 Awong Tuwa Bayau simao waegaore naogege noiya awiya yangdoro emo magayero nowaauna ititi o ni wore yire, nona benaung giti noyaoauna ititi kewero puro nasani “Tuwa nanae” ayerosero bowi yero nowa. 24 Ayero yewa Tuwa Bayaumene awong yangdunu dubo-dubo tebe-tabe nasanimeko yero taung agewa nunae meko wina-ye yewa.25Arare awong Tuwa Bayaura ge me yangdoro ge geiwao awiya pumuwa. Ayero nasani Maung awongyena awiya yangdoro nona Tuwa mene yena awiyasou nasani bowi yewa ara. Awong ayero nasaninauwa, arata name nung nona apakana yero aungyena nung awiya bowi yao gege yero nanane tengyariniya. Yore. Me ara. 26 Emo bauno awong Tuwa

Page 159: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 1:27 156 ROMA 2:21Bayau yangduwa giro abena yangdunu dubo-duboyao nao meko awiya tamuwa ara. Anasani baunoawong atiro naora nagibo Tuwa Bayau mene senaawiya yangdoro nagibo meko zo, bauno mene naoine teng oko, auna bamuwa ara. 27 Anasani emoawong deka ayero ibonone angsire wina-taung yeronao awiya yangdoro dubo nunae dubo-dubora iyaobainakama awenu awong nuka nuyetope wina-saniyari aratamuwa. Ayero nasani tani-butani menggaore yewa. Arare tebe-tabe yao nunae-una abenaawiya dubore taungne gera yao awiya tamuwa ara.

28 Awong Tuwa Bayaura susuwa gosinasani auneoko gao mene yaine yewa giro yangdunu kotumaomeko puro nasani tani yaine yao teng oko awiyayewa. 29 Ayero nasani tani meko auna susuwabenaung giti eyao awiya puro nasani nauwa: Pasenayao, tani meko yao, emo zora nona eno dubo-duboyao, emo ena eno naomeko yari sao, kotumaomekowina-pung yao, emo dao magayao, ge matu yao,emo etegao, be dung wina-ye yao, 30 ge iwao, gebautara sao, TuwaBayau eno iwo yao, tebe-tabe yao,taung puro witao, kotumao paso diyao, pasenananagibo seka tapunao, ai amono mamonona ge dao,31 dau yero nao, ge sero duwao, dikaing eno monooko pumao nao, yo amao aung nao. 32 Tuwa Bayaumene emo bauno tani ayetugao yero nowa awiyamagayaese senu tau yena, awiya awong gosinowa,arata saineba, ayero yero nowa. Awiya gege oko,awong pasena emo bauno ena mene yero nowaadeka dema gosinowa iwaing yero noiya arauwa.

2Nete mekore iwaingne auna zuma abena

pumarineya.1 Arare otao mani nana, niye emo enana pasena

giro sari sero yero nowa, niye dekaong-dekaongaeno sana nigipu. Pasena awong yero nowa dekaawiya ning yero nosa. Arare ning awong eno mekoayero saine nasani ning nika nitopemeko ayero seronosa. 2 Arare ning Tuwa Bayaura benaungna geabena sao teng oko ara. Tuwa Bayau mene emobauno pasena ayao yero nowa awiya awong abenapugatinoi gosinonane ara. 3 Otao, ning emo baunoenana pasena giromeko ayero sinasani pasena dekaayao ine awiya nasani “Tuwa Bayau mene na ao-didinasani abena na eno oko pugariniya,” ayerokotungno yero nosita? Aung ara. Nung abenapugariniya. 4 Arare Tuwa mene mono iwaing ningeno pupunasani ning ao-didinasani yero noi ningnoeno giro aune oko gaine nasani yero nosi? Ningdubo darawa yasese Tuwa Bayau mene ning enomono pupunoiya, awiya ning oko giro baingtao yeronosita nowa. 5 Niye ziyo tau yero nasani duboninae oko darawa yao nete i tura tamere pugairowiwitinete i diti yaya iyao awaora bera atu TuwaBayaura sao aung yaora ge me amimene kasayedaung gairo niye awai magayarineya. 6 Be auneTuwa Bayau mene nao naname awiya gosinasaniteng zuma abena pugariniya. 7 Emo bauno naoiwaing gege nasani Tuwa Bayaura simao waegaorearita yazo baina aune nao aung yao ine teng okoawiya tamari sero tau-tataware yarineya, awongaeno nung nao iwaing mitao gege mitao awiyapugariniya. 8 Arata emo bauno ena mene Tuwa

awang sero ge me susuware oko dimao nasani naomeko narineya, awong awiya Tuwamene tini kapaopuro abena mou-mesayao awong eno pugariniya.9Yaya dubominaore aune yayamou-mesayao awiyapasenamani apakana auna-una kasa yariniya. GitauYuda emora-una atu kasa yero aune emo Yudaokora-una dema kasa yariniya. 10 Arata emo korayao buro yero nowa awong apakana auna-una simaowaegaore aune yazo baina aune dubo-ozao awiyakasa yariniya. Gitau Yuda emora-una atu kasayero aune emo Yuda okora-una dema kasa yariniya.11 Tuwa Bayau mene name giro emo witaota wosaooko sariniya. Nung nao naname-una teng nameawega-ziwega yariniya. 12 Emo Yuda oko awongMosera sao tauyao ge aung nasani pasena yeronowa amimeneMosera sao tauyao ge auna oko, tebamekora babarineya. Orata Yuda emo Mosera saotauyao ge puro nasani pasena yero nowa awongawiya apakana Tuwa Bayau mene sao tauyao ge mi-tiya auna teng ge nunae sai aung yariniya. 13Awiyanoeno oko, Mosera sao tauyao ge dawong menegege nigitinowa awong awiya Tuwa Bayau menegosinoi pewayao oko yero nowa. Ge nigiro diungnoyero nowa awong awiya pewayao ayero sariniyaara. 14 Emo Yuda oko awong Mosera sao tauyaoge oko sao nigao arata awong ena mene kotumaonunae-una Mosera sao tauyao ge mitiya awiya tengdipunasani sao tauyao ge aung amimene sao tauyaogere mene yaine yero nowa ara. 15 Ayero yeronowa Mosera sao tauyao ge mene buro yanenesesinoiya auna ge dubo nunae-una pugao ine mitoiyaauna susuwa kasa yero noiya ara. Sao tauyao gedubo nunae-una pugao awiya moko nunae menedema keregatinoiya ara. Ayero dubo nunae meneyao nunae ena auna awong gera pugairo nupemayao nunae ena auna awong sorero pumariniya.16 Be baina kasa yai aune Tuwa Bayau mene YesuKristo eno sai nune nao naname auna susuwapungyero mitoiya awiya keregairo name awega-ziwega yariniya. Buro awiya Yesu Kristo mene yaisesao mitiya, awiya Bowi Iwaingna ge sinasani ayerosinona arauwa.

Yuda emora sao tauyao ge mene bemi ine yao tengoko.

17Ning yazo nina Yuda emo asinasani Mosera saotauyao ge dipunosa Tuwa Bayau mene ning soreropupunoi sao tauyao ge mene ziwong nina noi aunadopero nosa. Ayero “Na Tuwa Bayau aune otaoyero nona” asinasani taung puro wiwitinasani nosa.18 Sao tauyao ge ning eno gipao, arare ning TuwaBayaura ara tamao awiya nigitinosa. Ayero nasanieyero sinosa, “Tani awiya iwaing arare yarinena,arata tani awiya meko arare oko yarinena,” ayerosinasani tani iwaingne mekore awiya yangtaka-betaka yero nosa. 19 Ayero nasani ning nika ni-tope eyero sinosa: “Tuwa Bayaura sao tauyao geawiya nana-una atu mitiya, arare na nigao bainanege me susuware nigiro nona. 20 Ayero nasani naemo dubora diti guma yao awiya nagibo me gi-parinena, nupema mumena atu yero nowa awiyawatiung waegaora garinena. Emo nagibo me okogosinowa awong awiya kora nasani tugata-magatayarinena, nupema dubo mani wuirera ine awongawiya dema giparinena.” 21Ning nika nitope ayero

Page 160: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 2:22 157 ROMA 3:20sinosa amimene emo ena ge tugata nasani dubonina ge oko tugata yao yero nosa. “Niye ugaingoko yae” ayero sinasani aune ning ugaing yero nosaara. 22“Ibonone angsirewina-yangduwao awiya okoyae” ayero tugata nasani ning nika nitope baunonina daigatinosa ara. Ning tuwa etegaora ititi kewaoawiya awang sinosa amimene tuwa etegaora ibuauna nona ugaing pupunasani dubo beingtire yeronosa. 23 Ning “Sao tauyao ge nana-una mitiya,”ayero sero taung nina puro wiwitinosa amimenesao tauyao ge awiya dedunasani Tuwa Bayaura yazopuro wowosinosa. 24 Deka ayero ge gayao zo eyeromitiya,Pasena ninae auna eno emo Yuda oko mene Tuwa

Bayaurayazo awiya pu demese gairo izinowa.

Taung aingso kapao auna ge.25 Ning meba taung aingso kapaore nasani giro

sao tauyao ge dimasa aune ning soremariniya. Orasao tauyao ge dedunasani narinesa, awiya taungaingso oko kapao mene yaine yarinesa. 26 Ararege auna enaba eyero mitiya ara. Emo Yuda okozo taung aingso oko kapao amimene sao tauyao gedimariniya, awiya nung taung aingso kapao meneyaine yariniya. 27 Ayero taung aingso oko kapaokasa yero noiya amimene sao tauyao gera buroawiya nasani susuwa nina keregariniya. Tuwara gegayaoreta taung aingso kapaore nasani sao tauyaoge dedunosa susuwa nina awiya keregairo ning gerapugariniya ara. 28 Zo nung tebeba taung meneYuda emo ine yero nariniya amimene Yuda emome oko nariniya. Orata Tuwa Bayaura taung aingsokapao me awiya taungna nona gege okowata. 29 Zonung dubomene Yuda emo yariniya amimene Yudaemo me ara. Arata taungna sao tauyao gera taungaingso kapao puro nao awiya oko, taung aingsokapao Oweno mene yena awiya dube atu puro naoamimene buro me ara. Emo ayao awiya emo baunomene oko bowi yarineya, arata Tuwa Bayau menebowi yariniya arauwa.

3Meko naname mene Tuwa Bayaura ge oko puro

wosariniya.1 Yuda emo taung aingso kapaore amimene emo

Yuda oko awiya daigatinasani nona ipu ewa-gaewayao awiya pumao teng neita? 2 Yore. Nona ipuewa-gaewa yao daigairo Yuda emo eno pugaina ara.Auna gitauyao zo awiya eyero mitiya era. TuwaBayau mene bowi ge nuna benaung giti awiya gaesesero wawong nunae-una pugaina. 3 Awiya nonoyao ing? Yuda emo ena mene ge nuna puro tumooko diyao yewa, arare eyero sarinenineta? Awongtumo oko diyao yewa giro Tuwa Bayau mene nonapugari senu tauyena awiya abena yangduna. Ayerosarinenineta? 4 Aung ara. Eyero ganane me yae:Emo bauno apakana ge iwao ge sinowa, arata TuwaBayau mene ge iwao ge oko sariniya. Nung sai tauyariniya. Arare auna ge gayao zo eyero mitiya era,Ge sasa gaya me yariniya.

Ning gera pugaya daigarinesa.5 Emo ena mene eyero sarineya, “Tuwa Bayau

nung tani me gege yero noiya auna susuwaawiya pasena naname mene keregatiniya, ararenung pasena naname-una abena pugai teng okoyariniya.” Emo ena mene ayero saya teng yarinita?6 Aung ara. Tuwa Bayau nung meko naname-unaabena pugai teng yariniya. Tuwa Bayau nung geiwao emo yero nati siya, awiya nung ge iwao emoamimene nono yero name apakana gera pugairoawega-ziwega yatiye? 7 Nupema zo mene eyerosarinita, “Ge iwao ge sao nana mene Tuwa Bayaurage me pu daung gatinoi* yazo bowire nuna kasanoiya, arare nung noeno na pasena mani asinasaniabena na eno pugari siniye?” 8 Ayero sero auneeyero sariniya, “Tuwa Bayaura yazo de ika gari seropasena yanene.” Zo mene ayero sariniya. Arataayero yao ine awiya oko mitiya. Emo bauno enamene nanae ge iwao ge awiya tugata yero noninesiya ayero sinasani yazo nanae puro wosari yeronowa. Ge iwao ge ayero sinasani nagibo mekopapatinowa auna abena kasa yai teng yariniya.

Emo bauno apakana meko yewa.9 Arare no sarinenine? Name Yuda emo mene

Tuwa Bayaura benaungna atu emo bauno enadaigairo nonineta? Aung ara. Mena sesena ara.Yuda emota emo Yuda oko name dema pasenanasou yero nonane ara. 10 Auna ge gayao zo eyeromitiya era,Emota bauno zo mene oko pewayero noiya.Aung nibamu ara.

11Emota bauno zomene TuwaBayaura nagibomeoko gosinoiya.Aung nibamu ara. Emota bauno zo mene Tuwa

Bayau tamari oko kau yero noiya.12 Emo bauno apakana Tuwa Bayau yangduwa.

Apakana meko yewa ara. Zo mene buro iwaingzo za oko yero noiya. Aung nibamu ara.

13Bemoko nunae awiya biritira kotematuwamaoine, arare be nunae-una ge awiya meko, ingzakaungwa yao ine. Ewawa nunae kapetegati noietegao ge kasa yero noiya. Ge nunae sinowaawiya gaima ine ara.

14 Waru gere tini kapao gere be nunae-una mi-toiya.

15Mani dao magayaora teng eo yero nowa.16 Awong emo bauno usi-besi yero nowa dubo

minaokasa yero noiya.

17Monona nagibo awiya oko papatinowa.18Nupema Tuwa Bayau giro awang yao awiya

nunae-una oko mitiya.19 Ge gayao zo ayero mitiya, arare name eyero

nigitinonane ara. Sao tauyao ge awiya sao tauyaogera mamono name dema tugata yewa, arare Yudaemota emo Yuda oko apakana amimene susuwananame keregai ge aung yero mitanenese o TuwaBayaura-una kasa yero ge buro yero zuwanenesesao tauyao ge awiya mitiya. 20 Arare name TuwaBayaura-una kasa yero ge buro yero zuwarinenane.

* 3:7: Nona etobe auna nomi mene iwaing niye, awiya gari sero pu dekaongna gatinonane iwaing mene kasa ye daung gatinoiya. Deka ayeroge mere ge iwaore awiya pu dekaongna ganane aune ge me kasa ye daung gariniya. Susuwa ayero mitiya, arare pasena emo zo mene TuwaBayaura ge me awiya soremari sero ge iwari sena. Arata name ayero yao teng oko.

Page 161: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 3:21 158 ROMA 4:14Noeno oko, sao tauyao ge dipunasani Tuwa Bayauraditira atu pewayero nao ine oko mitiya. Sao tauyaogera buro eyero mitiya era: Sao tauyao ge menemeko naname keregatinoi name pasena mani ayerogosinonane.

Zo nung Yesu tumo diyariniya nung awiya TuwaBayau mene pewayao ayero sariniya.

21 Arata yeme Tuwa Bayau mene emo baunopewayao ayero sinoiya auna nagibo keregainu mi-toiya. Arare nagibo awiya sao tauyao ge dimaoraoko mitiya. Awiya sao tauyao ge arita porofeterage gayao amimene nagibo auna ge soga yero nowa.22 Pewayaora nagibo awiya eyao era: Zo nung YesuKristo tumo diyariniya, nung awiya Tuwa Bayaumene pewayao ayero sariniya. Dubu zo susuwa ewezo susuwa ewe ayero oko mitiya. 23 Noeno oko,nameapakanapasena yewangne. ArareTuwaBayaumene name apakana gosinoi name simao waegaorenuna pumaine yao teng oko. 24 Arata Yesu Kristomene name mekora bunao besari sero name enomagayena, arare Tuwa Bayaumene bayao nuna enoyero name pewayao ayero sinoiya ara. Nung naosekawa awiya zuma aung pugatinoiya. 25Nune Yesupu tawingna gainu name eno maganasani yu nunayasagainu pasena naname disena, arare nung tumodidinowa auna pasena disena ara. Pasena gitauyero nasani nauwa awiya Tuwa Bayau mene ao-dirogiro oko gaine yero nauna. Ayero nawe dunu Yesumene maganasani aune pasena awiya disena. Ayeronasani Tuwa Bayau nung susuwa noeno pasenanunae yangduwaine yao teng oko yero nasani naunaauna susuwa keregaina. 26 Tuwa Bayau nung tanime gege yero noiya amimene Yesu tumo didinowaawong awiya pewayao ayero sero noiya, susuwaawiya be yeme eune kasa daung yaise sero Yesu putawingna gaina. 27Arare taung purowitaora susuwaawiya naname-una mitita? Aung ara. Taung purowitaora susuwa naname-una atu aung yena. Nomimusugainu aung yeni? Sao tauyao ge dipunasaniburo iwaing yao auna nagibo mene musugainuta?Aung ara. Tumo diyaora nagibo mene musugainuaung yena ara. 28 Arare name ge eyero sinonaneawiya iniro taka sero nonane: Emo bauno namesao tauyao ge dipunonane aeno okowata, Yesu tumodidinonane aeno Tuwa Bayau mene name pewayaoayero sinoiya ara. 29 Ayero Tuwa Bayau nungYuda emora Tuwa gegeta emo Yuda oko auna Tuwadema ing? Nung emo Yuda oko auna Tuwa demaara. 30 Noeno oko, Tuwa dekaongka gege mitiya.Nung amimene Yuda emota emo Yuda oko dematumo diyao naname auna eno name pewayao ayerosinoiya ara. 31Ayero sinasani tumo diyao eno nasanisao tauyao ge musugatinonineta? Aung ara. Nametumo diyaora nagibo papatinasani sao tauyao gedimanenese sao awiya teng dipunonane.

4Tuwa Bayau mene Abraham giro emo pewayao

ayero sena auna susuwa.1 Ewowo naname Abrahamna-una pugairo

sanene. Nung pewayaora susuwa no taune ayerosarinenine? 2 Tuwa Bayau mene buro iwaing nuna-una nung emo pewayao ayero sati siya, awiya nung

emo baunona benaungna atu taung nuna purowitaiteng yatiya. Arata Tuwa Bayau mene nung buroiwaing nuna-una oko, tumo diyao nuna-una nungemo pewayao ayero sena, arare nung Tuwa Bayaurabenaungna atu taung puro witao teng oko. 3 Aunage gayao zo eyero mitiya ara. “Abraham nung TuwaBayau tumo dinu giro tumo diyao nuna-una tengnung emo pewayao ayero sena ara.” 4 Emo zo buronaname noi giro abena moni pugatinonane, moniawiya tebeba pugaine yao teng okowata, buro yeronoiya auna teng pugatinonane. 5 Arata zo nungpewayero nari sero kotungno aeno buro tauyaookowata Tuwa Bayau nung meba emo pasenaneawiya gosinoi pewayao nowa ayero sero tumodiyariniya, awiya Tuwa Bayau mene tumo diyaonuna gai nung emo pewayao yariniya. 6 Zo nungpewayero nari sero iwaing yaora buro zo oko yaotumo diyao gege diyariniya, awiya Tuwa Bayaumene nung emo pewayao ayero sariniya. Ayeroyai emo awiya yawa yawa yariniya. Auna ge Dawidimene deka ayero gaenu mitoiya era,

7 Emo bauno Tuwa Bayau mene meko nunaeyangduna o pasena nunae disena, awongamimene yawa yawa yaese.

8 Emota bauno zo Tuwa mene gosinoi pasenaneoko yao yero noiya nung amimene yawa yawayaise.

9 Yawa yawa yaora ge Dawidi mene sena, awiyaemo taung aingso kapaore gege eno senuta? Aungara. Emo taung aingso oko kapao aeno dema senaara. Noeno oko, Abraham eno eyero gosinonane.Tuwa Bayau mene tumo diyao nuna giro nung emopewayao ayero sena ara. 10Abrahamnung nao nonoyao nenu aune Tuwa Bayau mene giro nung emopewayao ayero seni? Taung aingso kapaore nenutataung aingso oko kapao aung nenu aune giro emopewayao ayero seni? Nung taung aingso kapaoreokowata, nung taung aingso oko kapao nenu auneTuwa Bayau mene nung giro emo pewayao ayerosena. 11Nung taung aingso oko kapao nasani TuwaBayau tumo dinu aune Tuwa Bayau mene nung giroemo pewayao ayero sena, arare Tuwa Bayau menenung emo pewayao awiya saore gari sero taungaingso kapao awiya puro naise senu puro nasaninauna ara. Arare Abraham nung ayero nasani emotaung aingso oko kapao mene Tuwa Bayau tumodidinowa giro awong emo pewayao ayero sero noiyaauna gitau yao maung nunae yena ara. 12 Ayeronung emo taung aingso kapao aunagitau yaomaungdema yena. Awiya taung aingso kapaore nowasusuwa auna gege okowata, tumo diyao Abrahammene taung aingso oko kapao aune nasani nauna,te weso nuna ago nasani tumo diyaora nagibo dekaauna papatinowa, susuwa aeno Abraham mene gi-tau yao maung nunae yena ara.

TuwaBayaumeneAbrahamnung tumodiyaonuna-una eno tawing sero sero auna maung yaise senu tauyena.

13 Tuwa Bayau mene Abraham aune saisibunanuna tawing sero sero mamono yarineya auna genung eno senu tau yena. Awiya sao tauyao gedimaora okowata, tumo diyao nuna-una teng nungemo pewayao ayero sinasani aeno yena ara. 14Ararenona awong eno pugari senu tau yena awiya sao

Page 162: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 4:15 159 ROMA 5:15tauyao ge dipunowa aeno pugati siya, awiya tumodiyao naname mene me aung yatiya. Nupema nonapugari senu tauyena auna ge awiya me aung yatiya.15Noeno okowata, sao tauyao ge Mose mene gaenaamimene nona awiya name eno oko pugariniyata,pasena naname gege keregai Tuwa Bayau meneauna abena pugariniya. Sao tauyao ge awiya aungsiya, awiya nung pasena naname auna abena okopugatiya. 16 Arare nona name eno pugari senutauyena awiya tumo diyaora gege kasa yariniya.Nona pugari senu tauyena awiya Abrahamna sais-ibuna name apakana amimene pumanane nanameyore yaise sero Tuwa Bayau mene mono pumaonuna gege eno name eno ayero yariniya. Yudaemo sao tauyao ge dipunasani nung tumo didinowaawong apakana aeno gege oko, Abraham menetumo diyaora nagibo patina dekaongka awiya pap-atinonane name eno dema ayero yariniya. 17 Aunage gayao zo eyero mitiya, “Ning emo daigairo aunagitau yao maung yasese sewang yasa.” Sao tauyaoge awiya Tuwa Bayaura ditira atu tauyena. ArareTuwa Bayau nung magayao awiya uwai seka yaesesero giro kara yariniya, aritamani awiso aungna atusai kasa yarineya, nung awiya Abrahammene tumodidinasani nauna. 18 Tuwa Bayau mene Abrahameno eyero sena, “Saisibuna nina yowangsa ine witaokasa yarineya.” Ayero senu ge awiya niginu me ineoko yena, arata saineba ayero seromani pugari senutauyena awiya tumo didinasani emo dubu daigairoauna gitau yao maung yena. 19 Be aune nung karadawang nuna 100 nugu yena, arare taung nunawosao, nupema Sara nung wagaung mani pumaoine teng oko, taung nunato wosao awiya gosinasanisaineba tumo diyao nuna oko besena. 20 Ararenona ago pugaora ge Tuwa Bayau mene nung enosena awiya nigiro tumo diyao besero dubo eto okoyena. Aung ara. Nung tumo diyao nuna-una tengtau yero nasani Tuwa Bayau bowi nauna. 21 Nungeyero giro baingtina, “Tuwa Bayau nung mani zona eno pugari sesi tauyetiya auna me awiya nukanune na eno tamariniya.” 22 Abraham nung tumodiyaore nauna, arare “Tuwa Bayau mene giro nungemo pewayao ayero sena.” 23 Ge ayero gaewaamimene Abraham gege oko gauna. 24 Ge amimenename dema gapuniya ara. Nung Tuwa nanameYesu magayaora atu uwenu seka yena, Tuwa Bayauawiya tumo diyanane nung name dema giro emopewayao ayero sariniya ara. 25 Tuwa Bayau meneYesu awiya pasenananameenodayamagayaise seroiwora waweng pugaina. Nupema name emo baunopewayao nanenese sero nung Yesu magayaora atuuwenu seka yero iropuna ara.

5Tuwa Bayau mene name emo bauno pewayao ayero

sena.1 Pewayaora susuwa Abraham mene tauna awiya

mitiya, arare Tuwa Bayau mene name tumo diyaonaname-una teng pewayao ayero senu giro YesuKristora magayao amimene name Tuwa Bayauramonone yero nonane ara. 2 Tuwara ao-diyaoraatu yero nonane auna nagibo awiya Yesu menetauna. Ayero nete Tuwa Bayaura simao waegaore

awiya kasa daung yai name simao waegaore nuna-una mani yari sero tumo didinasani yawa yawayero nonane ara. 3 Awiya gege oko, yaya-biyayatapunasani yawa yawa yero nonane. Noeno oko,name eyero gosinonane ara: Name yaya-biyayarenasani tau yaora putoung tapunonane. 4 Tau yaoraputoung tapunonane Tuwa Bayau mene gosinoiiwaing yero noiya. Tuwa Bayau gosinoi iwaing yeronoi simao waegaore nuna-una mani yanenese senage auna me tumo didinasani diya yero nonane. 5Geauna me tumo didinasani diya yero nonane aunameng gao oko mitiya. Noeno oko, Oweno nameeno pugaina amimene Tuwa Bayaura dubora monoawiya keregatinoi gosinonane. Arare nona nameeno pugari senu tauyena awiya oko yangduwariniyaayero sero dubo dekaongka yero nonane.

6Name iwaing yaora putoung aungnasani naung-wane be aune Kristo nung be nuna bunu pasenamani name eno maganasani name sorero pungnaara. 7 Name eyero gosinonane: Emo zo meneemo pewayao zo eno yero abena magayari sarinita?Aung ara. Emo dekaong dekaong mene tau yeroemo iwaing zo eno abenamagayari sarineya. 8ArataTuwa Bayau mene zo eyero nasani dubora mononuna bainakama name eno keregaina. Name pasenamani yero nasani naungwane be aune senu Kristomene name eno yero abena magayena. 9 Nungname eno magayero yu nuna yasagainu name pewayewangne. Awiya gege oko, be bainana atu nameTuwa Bayaura tini kapaora atu sorero puro dumadero kora yero baingtariniya, awiya gosinonaneme yero noiya. 10 Name Tuwa Bayau iwo nasaninaungwane be aune Mani nuna mene name enomaganasani Tuwa Bayau aune name aune puro pudekaongna gainu otao yewangne. Awiya gege oko,name Tuwa Bayau aune otao yero nonane giroMani nuna mene nao seka puro nasani name TuwaBayaura tini kapaora atu sorero pumariniya, awiyagosinonane me yero noiya. 11 A gege oko, Tuwananame Yesu Kristo mene name Tuwa Bayau aunedemapugainu otao yero nonane, susuwa aenonameyawa yawa bainakama yero nonane ara.

Adam mene magayaora nagibo tauna, arata Yesumene zo naora nagibo tauna.

12 Arare eyero ganene. Gitau gatau otu emodekaongka mene pasena tauna. Pasena amimenetawingna atu kasa yena, arare pasena mene mag-ayao puro bunu kasa yena. Magayao awiya kasayero emo bauno apakana auna tame witina. Noenooko, name apakana pasena yewangne. 13 Moserasao tauyao ge mene oko kasa yaore pasena menegitau kasa yero tawingna mitauna ara. Arata saotauyao ge aung awiya pasena zazagao ine teng oko.14 Arata saineba, magayao mene Adamna-una atuzayero emo bauno apakana auna emo tuwa ineyero awong papatinasani naunu magayero butu-nawe duwa Mose sao tauyao ge pugaina ara. Emobauno ena mene Adam nung Tuwara wini ge zodena pasena awiya oko yao yewa. Arata saineba,magayaomene nunae-una kasa yenumamagayewa.Adam nung magayaora nagibo awiya tapunasaniago naora nagibo tamao emo kasa yaise sao aunaetotoma yaine yena ara. 15 Arata Tuwara ao-diyaomono iwaingne mene Adamna ge dao aune teng

Page 163: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 5:16 160 ROMA 6:19oko yariniya. Emo dekaongkara ge dao eno daigairomene mamagayewa ara. Orata Tuwa Bayaura ao-diyao mono iwaingne mene Adamna ge dao awiyadaigatinoiya. Tuwa Bayau mene emo dekaongkaYesu Kristo auna soremao eno yero ao-diyao monoiwaingne nuna bainakama emo bauno daigaironaname-una tebeba pugainu kasa yena. 16 EnabaTuwa Bayaura mono iwaing arata enaba awiya gedao emo, arare susuwa nunato dekaongka oko ara.Susuwa nunato awiya zora ewe zora ewe. Emodekaongka pasena yenu Tuwa Bayau mene giginukowara gerao yena. Arata emo bauno daigairopasena yero nonane awiya Tuwa Bayau mene monoiwaing nuna eno name pewayao ayero sero noiya.17 Emo dekaongka mene ge denu ge dao nuna-unaeno magayao kasa yenu emo bauno mamaga yerononane ara. Orata emodekaongkaYesuKristomeneburo yena, buro auna abena amimene kasa yeroge daora abena daigatinoiya. Arare name TuwaBayaura ao-diyao bainakama aune mono iwaingnuna-una eno pewayero naora maung yero narine-nane, name amimene buro Yesu Kristo mene yenaauna eno nao me iwaing pumarinenane.

18Arare susuwa eyeromitiya era. Emo dekaongkamene ge denu emo bauno apakana kowara geraoyewangne, deka ayero emo dekaongka mene pewayero naora buro yenu Tuwa Bayau mene nameapakana pewayao ayero senu nao topetiro aungyewangne ara. 19 Emo dekaongkara ge dao aunaeno emo bauno daigairo mene pasena emo yewa,deka ayero emo dekaongkara ge dimao auna enoemo bauno daigairo mene pewayero nonane. 20 Saotauyao ge oko kasa yaore emo bauno mene tanimeko yero nasani nauwa, arata tani meko aunasusuwa oko kasa naunu gosinauwa. Arare tanimeko nasani nauwa auna susuwa gaya meko yaisesero Tuwa Bayau mene sao tauyao ge pugaina ara.Sao tauyao ge pugainu pasena mene kasa yerobaina yenu Tuwa Bayaura ao-diyao mono iwaingnemene pasena awiya daigatinasani bainakama yena.21 Awiya noeno oko, pasena mene magayaora nag-ibo taunu magayao mene emo tuwa ine yero emobauno papatinaunu mamaga nauwa nenane, nari-nenane, deka ayero Tuwa Bayaura ao-diyao monoiwaingne mene pewayaora nagibo tamai, nao meiwaing awiya naname-una atu kasa yero babao gegebautunaise Tuwa naname Yesu Kristo mene buroyena ara.

6Name Kristo aune dema magayewangne.

1 Tuwa Bayaura ao-diyao mono iwaingne awiyamitiya ayero sinasani ao-diyao mono iwaingnenuna-una susuwa kasa ye naname-una gatinaisesero pasena nasani nanane teng yarinita? 2 Aungara. Name maganasani pasenana nagibo awiyayangduwangne, arare noeno auna buro nupemayarinenine? Name pasenana buro nupema yao tengoko ara. 3Niye susuwa ewiya gosinowita? Name geou suwewa Yesu Kristora-una susuuno nung aunedema magayewangne ara. 4 Maung nung simaowaegaore nuna-una putoung mene Kristo uwenumagayaora atu seka yero iropuna, deka ayero nameiropuro nao sekara atu nanenese sero awong name

ge ou susunasani Kristo mutewa deka ayero ge oumene name mutaine yewa aune magayao nuna-una atu susumuwangne ara. 5 Name nao sekanonane auna susuwa awiya eyero mitiya: Yesu ma-gayena deka ayero name magayaine yero nuna-unasusumuwangne, deka ayero iropuna awiya namedema iropumuwangne ayero niya. 6 Eyero nigiti-nonane ara: Name pasena taung aung yaise o namepasenana sou yero nao eno, dubo matu nanameawiya Yesu aune dema i pasaora magayena. 7 Zonungmagayariniya amimene pasenana bunao nunabesariniya. 8 Awiya gege oko, Kristo aune demamagayewangne, arare nung aune dema narinenane,ayero gosinonane me yero noiya. 9 Name Kris-tora susuwa eyero nigitinonane: Nung magayaoraatu seka yero iropuna, arare nupema oko mag-ayariniya. Magayao mene emo tuwa nuna okoyariniya. 10Nung magayena awiya pasenana bunaokapari sero be dekaongka gegemagayenu aung yenaara. Ora nung yeme niya awiya Tuwa Bayaura yazode ika gari sero nao gege noiya. 11 Ayero niyenika niyetope gaya eyero yaise: niye magayewapasenana bunao kapenu Yesu Kristora-una susuunoTuwa Bayaura yazo de ika gatinasani yero nowa.Gipu ayero yae.

Pasenana sou oko yanene.12 Arare pasena mene taung ninae magayaora

gerao auna emo tuwa yari sai ge nuna oko nigae.Ayero nasani taung ninae mene tani mekora dubo-dubo yero ato sai oko nigae. 13 Ayero niye te-wawong taung ipu ninae awiya buro meko yaesepasenana oko pugae. Tuwa Bayau mene niye ma-gayaora atu uwenu seka yero iropuro yero nowa,arare Tuwa Bayaura burora dopepu. Ayero nasanite-wawong taung ipu ninae Tuwa Bayau eno diriye-gaya etutero naora sou yaese. 14 Niye sao tauyaoge dimaora oko, Tuwa Bayaura monona atu nowa,arare pasena mene emo tuwa ninae oko yaise.

Name etutero nao auna nagibora nanenese sao.15 Arare name nono yarinenine? Name sao

tauyao gera oko, TuwaBayauramonona atunonane,arare pasena yarinenineta? Ayero oko yanene.16 Arata niye eyero gosinowita? Niye emo zorasoumani yari yero giro nung aune tairo ge nunadimarineya, awiya niye emo ge dipunowa aunasoumani yarineya. Pasena mene emo tuwa ninaeyai, sou nuna nasani nete ago Tuwa Bayau yangdoroake atu mitasani yaya-biyaya tamao gege tapunar-ineya. Arata Tuwa Bayau mene emo tuwa ninae yai,ge nuna diungno sou nuna nete pewa yero narineya.17 Niye gitau pasenana sou nasani nauwa. Aratayeme awiya niye ge me susuware gipewa auna tengdubo mene nigiro pupunowa. Arare name TuwaBayau eno dange sanene. 18 Tuwa Bayau meneniye pasenana bunaora atu besenu etutero naorasoumani yero nowa ara. 19 Kotumao ninae okozawagao, arare ge sinena auna susuwa gaese serotani emora-una atumitiya auna pugairo niye tugatanena. Niye gitau te-wawong taung ipu ninae tanimeko eno diriyegaiwa soumani nuna yenu Tuwarasao tauyao ge dedunasani meko nasani nauwa, dekaayero be yeme eune te-wawong taung ipu ninaeawiya tani etutero naora diriyegaya soumani nuna

Page 164: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 6:20 161 ROMA 7:25yai etutero neupu. 20 Gitau pasenana sou nasaninauwa be auna atu etutero naora bunao ninae-unaoko mitauna. 21Niye tani meko nasani nauwa awiyabe yeme eune gosineya meng gaore yero niya ara.Tani awiya gitau nasani abena no tamuwi? Taniauna abena awiya Tuwa Bayau yangdoro ake atumi-tasani yaya-biyaya tamao gege tapunao ara. 22Aratayeme ewiya Tuwa Bayau mene pasenana bunaobesenu niye soumani nuna yero nowa, auna abenaetutero nao nuna pumuwa ara. Arare ago niyenao me iwaing awiya tamarineya. 23 Pasena menesoumani nuna eno abena pugatinoiya. Pasenanaabena awiya Tuwa Bayau yangdoro ake atumitasaniyaya-biyaya tamao gege tapunao ara. Arata nameTuwa naname Yesu Kristo aune taitinonane aenoTuwa Bayau mene name eno nao me iwaing awiyatebeba pugatinoiya.

7Nagibo sekawara nao awiya bauno atiro naora sao

tauyao ge auna pugairo sena.1 Otao mani, niye sao tauyao ge nigitinowa,

niye aeno eyero sinena. Niye susuwa ewiya girobaingtitinowa: Sao tauyao ge dimao awiya seka gegenasani dimao ara. Magayaora atu aung yero noiyaara. 2 Arare bauno zo nung emo nuna seka naiyangduwao ine oko mitiya. Noeno oko, sao tauyaoge mene awongto sikigaina. Ora emo nuna magayaiaune sikigao awiya kapariniya. 3 Sao tauyao geayero mitiya, arare bauno zo nung yu nuna sekanai yangdoro emo zo atiro nariniya, awiya baunoaeno “nung kuma bauno” ayero sarinenane. Oratayu nuna magayai aune sao tauyao mene awongtosikigaina sikigao awiya kapariniya. Ayero yai aunenung emo zo atariniya, awiya nung kuma baunoayero oko sarinenane.

4Otao mani, susuwa deka ayao ine ninae-una atumitiya. Kristo nung taung aingsonunamagayao enodiriyegaina, arare niye nuna-una atu susupunasanimagayaine yero sao tauyao gera sikigao awiya kap-ero yangduwa ara. Ayero niye maung zora emobauno yewa ara. Name Tuwara buro iwaing yane-nese nung magayaora atu seka yero iropuna, ararenuna yero nowa ara. 5Nao matu nasani naungwanebe auna atu pasenana dubo-dubo awiya sao tauyaoge mene iyao nuna pisenu taung ipu naname-unaatu buronunanasani nauna. Nameeno ayeronaunumagayao tapunasani naungwane ara. 6 Arata yemezonameKristo aunedemamagayaine yewangne saotauyao gera bunao kapenu yangduwangne, ararebunao nuna kapenu sao tauyao ge gayao mitoiyaauna nagibomatu awiya yangdoro Owenona nagibosekawara atu nasani Tuwa Bayau sou yero nonaneara.

Pasena mene name gera yena.7Aeno no sarinenine? Sao tauyao ge awiya meko,

ayero sarinenineta? Awiya aung ara. Arata saotauyao ge aung siya, awiya na pasenana susuwaoko giro baingtatena. Sao tauyao ge mene ge zoewiya name eno keregatinoiya ara: “Ning emo zoranona eno dubo-dubo oko yase.” Sao tauyao geawiya oko mitao yati siya, awiya nona eno dubo-dubo yao auna susuwa meko awiya oko gatena.

8 Sao tauyao ge amimene nagibo gatenu pasenamene dubo nana awiya uwenu dubo-dubo susuwagiti kasa yena. Na gitau sao tauyao ge oko gaonasani naungwa be aune pasena nung magayaoine yero mitauna ara. 9 Na gitau sao tauyao geaung iwaing nasani naungwa ara. Arata ago saotauyao gera osina zo mene na taunu pasena menedubo nana-una atu seka yero iropunu na emo ititimagayao mene naine yewang. 10 Sao tauyao geraosina mene nao me na eno pugaise sao amimenekapetegairo na magayanese gerena. 11 Noeno oko,sao tauyao gera osina mene nagibo gatenu pasenamene nagibo awiya papatinasani na etegairo denumagayao ine yewang ara. 12 Sao tauyao ge meneoko, pasena mene na denu magayao ine yewang,arare eyero gosinonane: Sao tauyao ge awiya pasenaaung dang gege ara. Nupema sao tauyao geraosina dekaong dekaong awiya Tuwa Bayau menepugaina. Ge amimene nagibo me gipinasani emosorepunoiya. 13 Ayero sao tauyao ge iwaing menena magayanese gerena, ayero nita? Awiya aungara. Sao tauyao ge oko, pasena mene na denaara. Pasena awiya nona meko awiya ganenese TuwaBayaumene senu pasenamene sao tauyao ge iwaingauna mokora atu kasa yero na magayanese gerena.Ayero yenu sao tauyao ge mene pasenana susuwamemeko-mameko awiya kasa daung yai ganenesesero keregaina.

Moko naname-una atu susuwa etobe mitowato.14 Name eyero gosinonane ara. Sao tauyao ge

awiya Tuwa Bayaura nona. Arata na awiya taw-ingna osina. Na pasenana soumani yero ge nunadiungno buro nuna yero nona. 15Na yao nana mazegosinona ewera ine yero noiya. Na nao zo yariaratapu nasani nona arata nao awiya yangdoro okoyao yero nona. Nupema nao awang sinona awiyayero nona ara. 16 Nao awang sinona nao awiyanupema nasani aune sao tauyao ge awiya iwaingauna susuwa keregatinona. 17 Arare nao meko yeronona awiya kotumao nana-una oko, pasena menedubo nana-una atumitasani na ato sero ago-kuwiyoyero noi aune yero nona ara. 18 Na susuwa nanaeyero gosinona ara: Moko nana-una atu nao iwaingzo za okomitiya. Nao iwaingna ge sao ami zo sinona,arata me tamao awiya oko tapunona. 19 Na naoiwaing yane ayero sinasani oko yero nona, nupemana naomeko oko yane ayero sinona arata yero nona.20 Pasena oko yane ayero sinasani yero nona aunasusuwa era: nane oko, pasenamenemoko nana-unaatu mitiya auna ato saora yero nona ara. 21 Susuwanana eyero mitiya ara: Nao iwaing yari sinona aunepasena mene nana-una nugu daung yero noiya ara.22 Na moko nana mene Tuwa Bayaura sao tauyaoge nigiro arataungno yero nona. 23 Ora taung ipunana-una atu susuwa zomitiya amimene dubore ko-tumao nana aune auna ge dedunoi iwowina-ye yeronowato. Ayero nasani na buninoi pasenana susuwamene taung ipu nana-una mitoiya auna bunao emoyero nona. 24 Oiye, dubo minao bainakama nana-una mitoiya. Pasenana susuwa taung nana-unamitoi magayaora gerao yero nona, auna putoungnaatu awemene na sorero pumariniye? 25Tuwa Bayaumene sai, Tuwa naname Yesu Kristomene na soreropumariniya, arare na Yesu Kristo kotupu nasani

Page 165: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 8:1 162 ROMA 8:27Tuwa Bayau bowi yero nona. Arare ge sinena awiyapu dekaongna gairo eyero sane: Na naka natopedubo nana mene Tuwa Bayaura sao tauyao ge souyero nona. Arata taung nana mene zo pasenana saotauyao ge sou yero noiya arauwa.

8Iwaing yao mene Owenona nagibora narineya.

1 Arare Yesu Kristo aune dema nonane amimenepasenana abena tamanenese sao oko mitiya.2 Noeno oko, Kristo Yesu mene magayenu Owenonung nao name eno tapunoiya amimene putoungnuna mene name pasenana putoungna atu, omagayaora putoungna atu besenu bunao aungnonane. 3 Dubo matu naname auna putoung meneMosera sao tauyao ge auna putoung puro wosinuaune sao tauyao ge mene pasenana putoung purowosari kaputena. Ayero yenu giro Tuwa Bayau nungnuka nutope eyero nasani dubo matura pasenaauna putoung awiya denu wosina. Mani nunamene emo bauno pasena naname disari magayaisesero iyengtinu tawing emo taung naname inepuro wosina. 4 Awiya dubo matura nagibora oko,Owenona nagibora nonane naname-una sao tauyaoge iwaing dimao awiya kasa yero besugaise ayeroyena ara. 5 Nao matura nagibora nowa awongdubore kotumaore nunae nao matura nao aunamitoiya, arata Owenona nagibora nowa awongmene zo dubo nunae Owenona nao auna mitoiya.6 Zo nung dubo nuna pu nao matura nao aunagariniya amimene magayao tamariniya. Aratazo nung dubo nuna pu Owenona naora gariniyaamimene nao iwaingne dubo iwaingne awiyatamariniya. 7 Zo dubo nuna pu nao matura naoauna gatinoiya amimene Tuwa Bayau iwo noiya ara.Ayero nasani sao tauyao ge nuna oko dimao noiya.Ayero noiya amimene Tuwa Bayaura ge dimao tengoko ara. 8Naomatura kotumao puro nowa amimenetani zo yaya Tuwa Bayau mene gai teng yao ine okomitiya.

9 Tuwa Bayaura Oweno mene dubo ninae-unamitoiyare, niye nao matura nagibo oko, Owenonanagibora nowa ara. Zo nung Kristora Oweno aungnariniya amimene gerao nuna oko yero nariniya.10 Taung ninae mene pasena yero noiya aeno nungmagayaora gerao noiya. Arata Kristo mene duboninae-una atu mitariniya, awiya Tuwa Bayau meneniye pewayao ayero sai aune dubore ititire ninaemene nao topetariniya. 11 Tuwa Bayau nung Yesumagayaora atu uwenu seka yena auna Oweno nunameneduboninae-unamitariniya, awiyanungKristoYesu magayaora atu uwenu seka yena amimenetaung aingso ninae magayaora gerao awiya dekaayero inai naore yarineya. Awiya Oweno nuna duboninae-una mitoiya aeno ayero yariniya ara.

Owenona ge nigitinowa amimene Tuwa Bayauramani yero nowa.

12 Otao mani nana, susuwa aeno name TuwaBayau eno abena puganenese sao mitiya. Orataabena pugao awiya nao matura sou yao okowata.Abena pugao awiya Owenona nagibora nao. 13Niyenao matura ge dipunasani narineya, awiya mag-ayarineya. Arata niye Owenona putoungna nao

matura ge darineya, awiya nao iwaing gege nar-ineya. 14 Tuwa Bayaura Oweno auna ge nigitinasani nowa amimene Tuwa Bayaura mani awisoyero nowa ara. 15 Tuwa Bayau nung Oweno niyeeno pugaina awiya niye nupema kapetegairo souburo nasani awang yaore gege nasani naese oko,mani awiso nuna yero naese niye eno pugaina ara.Owenona putoungna name “Mama iwaing nanae”ayero sinasani yau sinonane. 16NameTuwa Bayauramani awiso yero nonane ge awiya dubo nanamemene sinoi Oweno mene dubora ge soreuno dekaayero sinoiya. 17 Mani awiso nuna yero nonaneamimene nete Tuwa Bayaura wazawa topetarine-nane. Awiya Kristo aune dema tairo topetarine-nane ara. Tawingna etu nung aune dema yayarenarinenane, awiyanung aunedema simaowaegaoreiwaing auna narinenane.

Ago name emo bauno iwaing nanane aune nonaapakana iwaing yarineya.

18 Uritira simao yawa yawa yaore Tuwa Bayaumene ago keregairo name eno pugariniya amimenetawingna yayare dubo minaore mitiya awiyadaigairo baingtariniya. Arare na nona awiya pudekaongna gairo zota zo baina niye, yero gane aserogari yana teng oko yariniya. 19 Tuwa Bayaura maniawiso auna susuwa naname kasa daung yai gari serotawingna nona yena amimene zuti yero anuwingnasani mitowa. 20 Nona yena awong awiya warudiungno meko yewa, awiya kotumao nunae-unaoko, Tuwa Bayau mene ayero yaese sena. Awiyaawong ayero mitaese oko, tani ewiya diya mitaeseayero sena: 21 Nona yena awong dema magayerogung-kauwang saora bunao besero eo yero TuwaBayaura mani awiso nao waegaore naname-unasusumarineya ara. 22 Name eyero gosinonane ara:Be awiya bumaise nona yena apakana amimenebauno zo mani pupunasani yaya taungno oinoiyadeka ayero yaya-biyaya tapunasani oero butunowa.23 Nona yena awong amimene gege ayero oko yeronowa. Name naka nametope Owenone nonaneamimene deka ayero yero nonane ara. Owenoawiya nona benaung giti ipu ewa-gaewa yao agokasa yariniya auna osina yero noiya. Arare maniawiso nuna yero nonane auna susuwa Tuwa Bayaumene taung aingso naname sorero puro keregaisediya nasani dubo mene oinonane ara. 24 Namenona benaung giti ipu ewa-gaewa yao ago pumaritumo diyanenese name sorero puna. Nona mepuro nao awiya tumo diyaore nao okowata. Namenona zo puro nasani aune nona awiya pumarisero tumo diyarinenineta? Aung ara. Yemaokopumuwangne naname yena. 25 Orata nona zo okopumao nasani aune nona awiya pumari sero tumodiyarinenane, awiyanamedubomeko aungmononemitasani aune nona awiya pumari sero diya nasanimitarinenane.

26 Oweno nung deka ayero name turero nonaneaeno name sorepunoiya. Name isa nono yerosanane teng yariniye? awiya oko gosinonane. Ararename isa saora kotumao kau nasani dubo menezi sinonane giro Oweno mene name soreuno isasinoiya. 27Oweno nung Tuwara dubu soreuno TuwaBayaura aratamao auna teng isa sinoiya. Ayeronoi Tuwa Bayau nung emo baunona dubo gosinoiya

Page 166: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 8:28 163 ROMA 9:13amimene Owenona ge nigitinoiya. 28 Name eyerogosinonane ara. Name Tuwa Bayau aratapunonane,name awiya tani benaung giti amimene kasa nasanikorayao naname soreuno baingtitinoiya ara. Nameawiya Tuwa Bayau mene yau sero pumari serogiginu mitaungwane, arare name yausero puna ara.29Noeno oko, emo name gitau giginu mitaungwanename amimene Mani nuna ine yanenese giginumitaungwane. Awiya name metamani nuna ineyanane nung awiya tato kiyongne naname yeronaise ayero yena ara. 30 Tuwa Bayau nung gitaunameMani nuna ine yanenese sero giginumitaung-wane auna teng name yausero puro pasena nanamedisinasani name pewayao ayero sena. Ayero seroaune name siuna ara.

Zo mene name Tuwa Bayaura waweng atu okosorero pumariniya.

31Ge auna susuwa nono yeromitiye? Tuwa Bayaumene name otao yero noiya, arare zo mene nameoko gera yariniya. 32 Nung mani nuna oko soraoname eno magayaise pugaina amimene zamenasimena apakana awiya name eno diriyegariniya.

33 Emo bauno Tuwa Bayau mene gitau yangta-gairo puna name awiya awe mene gera pugariniye?Tuwa Bayau mene yarinita? Aung ara. Nung nukanutope pasena naname disinasani name pewayaoayero sena ara.

34 Awe mene name musu kowara gaora gesariniye? Kristo Yesu mene yarinita? Aung ara.Nung nuka nutope magayena. Magayena a gegeoko, nung magayaora atu iropuro Tuwa Bayaurawawong mera atu mitasani isa mene name sorepunasani mitoiya.

35 Kristora mono iwaingna atu nona zo nomimene name sorero pariniye? Dubo minao meneta,yayare naota, niya-koma kaunasani naota, yaya-biyaya tame naota, dora botiyota, bogamasa yeronaota, dero bunero yao meneta, dero magayaomene pumariniye? Nona amimene name Kristoramono iwaingna atu sorero pumarinita? 36Ge gayaozo eyeromitiya auna teng name eno nao ayao awiyayero nowa ara,Nae emo bauno gerao nina yero nonane susuwa

aeno wari be giti awiya nae dero gera-gairayero nowa. Lama dero aero yero nowa ayaoine nae eno yero nowa.

37Arata nona ayao amimene name Kristoramonoiwaingna atu oko sorero pumariniya. Aung ara.Name mono pupunoiya amimene name sorepunoinona awiya puro wosiro baingtitinonane. 38 Ararena eyero gosinona ara: Magayao meneta, naomeneta, angelo meneta, emo tuwa meneta, nonayeme kasa yero mitiya amimeneta, nona ago kasayariniya amimeneta, nona putoungneta, 39 nonaika mitoiya amimeneta, wese mitoiya amimeneta,nona gewaoko yenu mitowa amimene name TuwaBayaura mono iwaingna atu zo za oko batagairopumariniya. Noeno oko, Tuwa Bayau Tuwa nanameKristo Yesura mono iwaing eno name doedoe yeronoiya ara.

9Paulo nung Yuda emo otao mani nuna eno yayare

dubo minaore tauna.1Na Kristora emo mene ge iwao aung ge me sana

nigipu. Oweno mene dubo nana-una atu ge nanasorepuni geme gege sinena era. 2Na Yuda emo otaomani nana eno dubo mininasani dubo nana meneyaya etoka oko tapunoiya. 3 Noeno oko, Yuda emootaomani nana awong dubo darawa yero Yesu tumodiyaese sinona, arata awong dubo oko darawa nowa,aeno Tuwa Bayau mene awong waru yena. Ararenagibo zo mitati siya, awiya na naka natope warununae awiya dipunasani Kristo kasupuro ewe naoawiya teng eo yatena. 4 Awong awiya Isreli emo.Tuwa Bayaumenemena gitau otu awong dubu nunayaese sero yangta gairo puna. Ayero yero nungputoung waegaore nuna awong eno gipena; nungtairo naora ge awong eno pugaina; nung sao tauyaoge awong eno pugaina; nung bowi nasani naorasusuwa awong eno gipena; nung nona iwaing awongeno pugari sero senu tauyena; 5 aya-ewowo nunaeenamene Tuwara gera gitau yao yero nasani nauwa;Sorao Emo naname nung nona benaung giti aunaTuwa yero noiya amimene emora taung aingso purokasa yena, awiya dubu nunae-una atu kasa yena ara.Arare Tuwa Bayau nung bowi yao gege yero nanene.Yore.

Gere nowa awong Tuwa Bayaura emo bauno dubu.6 Isreli ena mene Tuwa Bayaura ge awang sewa,

arata Tuwa Bayaura ge aung yena, ayero okosanene. Isreli dubura atu kasa yewa awong apakanaamimene Tuwa Bayaura emo bauno me oko yeronasani nauwa. 7 Nupema Abrahamna saisibunaawong apakana saisibuna nuna me oko yero nasaninauwa. Tuwa Bayaumene Abraham eno eyero sena,“Isakara saisibuna nunae gege dubu nina yarineya.”8Ge auna susuwa eyeromitiya ara: Abrahamna yuraatu kasa yao awong awiya Tuwa Bayaura emo baunodubu me okowa. Abraham gitau Tuwa Bayau menenona ago pugari senu tauyena awiya tumo dinadeka ayero Tuwa Bayau nona pugari senu tauyenaauna ge awiya tumo didinowa awong amimene gegeAbrahamna saisibuna me ayero nowa ara. 9Ge senutauyena awiya eyao ara: “Dawang zo aung yai aunena ninae-una kapetegairo bumana aune bauno ninaSara mene mani emodi pumariniya.”

10 Awiya gege oko, sao tauyao ge zo Rebekara-una atu dema kasa yena ara. Nung ewowo nanameIsakato nauwato Rebeka mesa yenu mani emodietobe tiyang nuna-una atu mitiwato ara. 11-12Manietobe awiya oko kasa yaore awongto aira tiyangnaatu mitasani nao mekota nao iwaing oko yao miti-wato be aune Tuwa Bayau mene Rebeka eno eyerosena, “Tato mene metara sou yaise.” Awiya TuwaBayau sao tauyao nuna tau yaise kotupunasanimanietobe awiya nao nunato-una oko, ara tamao nuna-una gausinasani ge ayero sena. 13Auna ge gayao zoeyero mitiya, “Na Yakobo arataungno pumuwang,arata na Esau awiya iwo yero yangduwang.”

Tuwa Bayau nung mono nuna-una teng name korayero noiya.

Page 167: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 9:14 164 ROMA 10:1014Arare nono sarinenine? Tuwa Bayau pore yena,

ayero sarinenineta? Aung ara. 15Nung Mose eno geeyero tugata yena,Na emo zo ao-diyari yero giro ao-diyarinena ara.Na emo zo kora yari yero giro kora yarinena.

16 Arare Tuwa Bayau mene name korayena ko-rayao awiya emora kotumaorata emora gewera-gawera yaora atu oko name korayena. Aung ara.Korayao awiya TuwaBayauramono iwaing gege enoname korayero puna ara. 17 Tuwa Bayau mene Feroeno ge sena awiya ge bukura atu eyero gayaomitiya,Na nina-una atu putoung nana keregana yazo

bowire nana tawing sero babaise sero ningemo tuwa pugaingwa ara.

18 Arare Tuwa Bayaura susuwa eyero gipu: Nungemo zo ao-diyari yero giro ao-diyariniya. Nu-pema nung emo zo dubora dawong zuzari yero girozuzariniya ara. 19Ning ge awiya nigiro enaba nunaeyero na eno sarinesita, “Tuwa Bayau nung emobaunona dubo auna dawong zuzero aune noenoemo bauno gosinoi meko yero nowi? Nung tani zoyari sai emo baunomene awang sao ine okomitiya.”Ayero na eno sarinesita, nowa. 20 Emo ning nonoyao mene Tuwa Bayau eno ge abena sarinesi? Aumene au yao ai eno eyero sarinita, “Ning noeno naeyero yetesi?” Ayero sarinita? Aung ara. 21Nupemaau yao ai mene tawing dekaongka amimene au enaemora, ena pu sinona, ayero sero yai meko yarinita?Aung ara.

22 Tani au yao ai mene yero noiya tani deka ayaoawiya Tuwa Bayaumene emo bauno eno yero noiya.Tuwa Bayau nung pasena eno tini kapao pupunoiyaauna susuwa o putoung nuna auna susuwa awiyakeregari sinoiya, arata saineba, nung emo baunokowara gerao awiya gera yari nasani mitowa awongawiya mena oko dedunoiya; nung daora be diyayero butunoiya ara. 23 Awiya gege oko, nung simaowaegaore nuna baina awiya dema keregari sero emobauno mono nuna-una gerao amimene simao wae-gaore nuna topetanenese sero name yangtagairopuna. 24 Emo bauno mono nuna-una gerao awiyaname ara. Nung name Yudara dubura atu gegeoko, emo Yuda okora-una atu dema yausero puna.25 Auna ge awiya Tuwa Bayau mene senu porofeteHosea mene gaena awiya eyero mitiya,Emo bauno dubu na maung oko yao yewang awong

awiya emo bauno dubu nana ayero sarinena.Nupema dubu oko kotumao yewang dubuawiya yazo nunae “yo diyang nana” ayerosarinena. 26 Gitau tawing zora emo baunoeno eyero sewang, “Niye emo bauno dubunana oko,” tawing dekaongka auna atu zoyazo nunae “Tuwa etegao auna okowata,Tuwa putoungne auna mani awiso” ayerosarineya.

27Nupema porofete Yesayamenewawa sero Isreliemo bauno eno eyero sero gaena,Isreli emo bauno awong wito deung bera yowangsa

mitiya ayao ine teng kasa yarineya, aratasaineba, Tuwa Bayau mene nunae-unatowang atu etoka gege sorero pumariniya.28Tuwa nung tawingna atu ge nuna pugainaauna me mena tamai aung yariniya.

29Yesaya mene ge zo eyero sena,Uritire tawingne auna Tuwa nung emo we naname

oko ao-diyao yero dati siya, awiya nameabena meko Sodom napo mene tamuwaauna teng taungno oGomora awong ine yerogera yero aung-kamore yatenane.

Yuda emo awong iwaing yari sero kaputewa.30 Arare nono sarinenine? Name eyero sanene:

Emo bauno Yuda oko awong iwaing yari sero wauraoko yewa amimene iwaing yewa. Tumo diyaoragege iwaing yewa ara. 31 Arata Isreli emo baunoawong sao tauyao ge dipunasani iwaing yari serowaura yewa amimene sao tauyao gera teng okoyewa. 32 Susuwa noeno ayero yewi? Susuwa eyaoeno: Awong tumo diyaora okowata, nao nunae-unaiwaing yari sewa ara. Ayero nasani daba zo* nagibeatumitina auna atu te nunae gaero zuwewa. 33Aunage gayao zo eyero mitiya,Ewiya gipu! Na Zaiyon nape atu daba zo pugatinena,auna te nunae gayarineya. Daba auna te gaero

zuwarineya. Arata zo nungDaba awiya tumodiyariniya amimene oko meng gariniya.

10Isreli emo bauno mene tumo diyaora nagibo awang

sewa.1O ge nigao otaomani nana, Yuda emo otaomani

nana iwaing yaese dubo nana mene aratapu nasaniawong kotungno Tuwa Bayau eno isa sinona ara.2 Awong Tuwa Bayau sou yari sero putoung nasaninowa awiya gosinona amimene sinena. Arataawong nagibo me sisigatinasani aune yero nowa.3 Nagibo Tuwa Bayau mene name giro pewayaoayero sinoiya, nagibo awiya sisigatinowa, ararenuka nuyetope iwaing yari sero nagibo zo kau yeronowa. Awong pewayaora nagibo Tuwa Bayau menetauna awiya awang sero yangduwa ara. 4Sao tauyaoge Mose mene gaena awiya butunawe Kristorauna atu besugainu aung yena, arare tumo diyaorenonane awiya Tuwa Bayau mene gosinoi pewayerononane ara. 5 Mose nung ge zo eyero sero gaena,“Emo zo nung Tuwa Bayaura benaungna atu pewayari sero sao tauyao gera nagibo etutero nariniyaamimene nao tamariniya.” 6 Arata tumo diyaorenasani pewayaora nagibo auna ge eyero mitiya,“Ning dubo nina mene eyero oko sase, ‘Awe meneuritira witariniye?’ (Awiya witiro Kristo taungnopuro wosao ara.) 7 Nupema dubo nina meneeyero oko sase, ‘Awe mene kowara wosiro baungnomagayaora-una babariniye?’ (Awiya Kristo yunopuro witao ara.)” 8 Ayao okowata, ge bukura atueyero sero gayao mitiya, “Ge awiya ake atu okomitiya, awiya begiti nina-unata moko nina-una atumitiya ara.” Awiya tumo diyaora ge tugata-magatayero nonane aeno sao ara. 9 Ge sero butunonaneauna susuwa eyao era: Ning begiti nina mene “Yesunung Tuwa nana” ayero sinarinesa, nupema dubonina mene “Tuwa Bayau mene Yesu magayaora atuuwenu seka yena” ayero iniro taka sarinesa, awiyaTuwa Bayau mene ning sorero puro korayai iwaingyero narinesa. 10 Noeno oko, name dubo meneiniro taka sinasani pewayero nonane. Nupema

* 9:32: Daba nagibe mitao awiya Yesu eno sewa ara.

Page 168: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 10:11 165 ROMA 11:15begiti mene yazo nuna keregatinasani iwaing yerononane ara. 11 Ge gayao zo eyero mitiya, “Nungtumo diyarineya amimene oko dubo minarineya,o meng oko garineya.” 12 Yuda emo aune emoYuda oko aune name awiya Tuwa Bayau meneoko gagausinoiya. Nung dekaongka mene nameapakana auna Tuwa naname noiya ara. Name nungyau sinonane auna nung abena name eno monoiwaing tapunasani nona benaung giti pugatinoiya.13 Noeno oko, ge gayao zo eyero mitiya, “Zo nungTuwa yau sariniya nung awiya Tuwa mene soreunokora yariniya.”

14 Arata Tuwa yau sao awiya Tuwa oko tumodiyao nowa amimene nono yero nung yau sarinei?Nupema Tuwa Bayau tumo diyao awiya ge nunadawong mene oko nigao nowa amimene nono yeronung tumo diyarinei? Nupema ge nuna nigao awiyabowi sao emo nuna aung siya, awiya nono yero genuna nigarinei? 15 Nupema bowi sao awiya TuwaBayaumene emo oko tugata yero iyengtao yai, nonoyero bowi saora burora babarinei? Ge gayao zoeyero mitiya, “Bowi Iwaing sao emora te bewingmene ge nigaora dubo eo yao tapunoiya ara.”

Yuda emo bauno mene Bowi Iwaing awang sewa.16 Arata emo bauno apakana oko, ena mene gege

Bowi Iwaing awiya nigiro dimuwa ara. Yesayamene eyero sena, “O Tuwa, nae bowi ge nina serokeregaingwane, awiya awe mene iniro taka seni?”17Arare eyero gipu. Tumo diyao awiya Bowi Iwaingnigaora me ara. Nupema Bowi Iwaing awiya Kris-tora ge me susuware keregairo sao ara.

18Arare eyero sinasani atata nena. Awong ge okonigao yewita? Aung ara. Awong ge nigiwa ara. Aunage gayao zo eyero mitiya,Be nunae-una bewing mene tawing apakana teng

yena. Ge nunae mene tawing sero sero kasayena ara.

19Na nupema atata yero sinena. Isreli emo baunoawong ge nigiro susuwa sisigairo kau yewita? Aungara. Gitau Mose mene Tuwa Bayaura ge zo eyerogaena,Na emo Yuda oko puro kora yana niye dubo mou

awong eno yarineya. Emo Yuda oko awongnigao aung awiya yumana aune niye awongeno tini kapao pumarineya.

20 Mose mene gitau ayero senu aune ago Yesayamene awang yao aung be tau yero Tuwa Bayaura gezo eyero sero gaena,Na oko kau yao yewa amimene na tamuwa ara.Na oko kotumao nasani nauwa nunae-una atukasa yewang.

21 Arata nung Isreli emo bauno eno ge eyerogaena,Na ge dao emobauno o dung duware nao emobauno

awiya yumana nana-una bumaya kora yarisero be imoko-kaungkaung wawong garuruyero diya mitona.

11Isreli emo bauno dubu baina mene Bowi Iwaing

awang sewa giro aune Tuwa Bayau mene etoka gegeyangtagairo puna.

1Na nupema atata nena. Tuwa Bayau mene Isreliemo bauno nuna yangdunuta? Aung nibamu ara.Ayero oko yena. Na deka ayero Isreli emo ara; naAbrahamna saisibuna auna zo; na Benzaminna dubuauna zo. 2Tuwa Bayau mene gitau emo bauno dubununa yaese giginu mitauwa awiya oko yangduna.Arata niye Eliyara ge ungwebukura atumitiya awiyaoko zazagao yero nowita nowa? Nung Isreli emobauno dubu baina awiya gera pugatinasani TuwaBayau eno isa eyero sena,

3 O Tuwa, awong porofete dubu nina dero aungnasani aita nina kasewa aung yenu na natanena giro awong na deka ayero dari sineya ara.

4 Ayero senu Tuwa Bayau mene ge abena ge nosero kapetegaini? Eyero sena,Aung ara. Na emo 7,000 dubu nana yaese sorewang

awong tuwa etegao yazo Beal nuna-una okokoinggao yewa.

5 Arare be yeme eune deka ayero Tuwa Bayaumene mono iwaing nuna eno Yuda emo bauno enayangtagairo punu nowa. 6 Awiya nao nunae-unaokowata, mono nuna-una ayero yena. Nao nunae-una yatiya, awiya mono mene me oko yatiya.

7 Ayero nono sarinenine? Isreli emo baunoapakana awong nona me tamari sewa awiyatamuwa, ayero sarinenineta? Aung ara. TuwaBayau mene ena awigairo puna amimene gegetamuwa ara. Arata dubu baina awiya ge derodidigaiwa giro senu ziyo tau yewa ara. 8 Arare geeyero gayao mitiya,Tuwa Bayau nung dubo nunae sisigaina ara.Diti moko nunae senu sikiuna.Nupema dawong nunae uwe zuzena.Ayero yenu nasani nauwa deka ayero nowa ara.

9Dawidi mene ge zo eyero gaena,Zamena simena nunaemenewao ine o geta ine yero

kang gairo mitaise.Ayero yai naya abena nunae kasa yaise.

10 Diti moko nunae guma yai nai kau yae. Pozaawena ini singpai poza gurutu sero singpari-singpari nasani

nao gege nae.Tuwa nung emo Yuda oko awiya sorero puna.

11Arare atata yero sana nigipu. Isreli emo baunodubu baina zuwewa amimene zuwero meko yerobaingtiwita? Aung ara. Awong Tuwara korayaoawiya awang sewa, arare korayao awiya emo Yudaokora-una kasa yena. Awiya emo Yuda oko meneTuwara korayao topetaya Isreli emo awong ko-rayao awiya pumari dubo-dubo yaese ayero kasayena. 12 Ayero yero gaga sao nunae mene tawingsero gera zamena simena tauna, nupema putoungnunae wosina aeno emo Yuda okora-una gera za-mena simena kasa yena, arare nete awong apakanaTuwara korayao topetaya gera me bainakama kasayariniya.

13 Niye emo Yuda oko, niye eno ge ewiya sananigipu. Na niye emo Yuda oko auna aposolo ninaeyero nona amimene buro nana awiya yawa yawareyero baingtitinona. 14 Awiya Yuda emo otao maninana ena mene korayao pumari dubo-dubo netepumaese ayero yero nona ara. 15 Tuwa Bayau meneIsreli emo bauno yangdunu aune tawing sero seroemobaunomeneTuwaBayau aune demaotao yewa.

Page 169: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 11:16 166 ROMA 12:3Arare Tuwa Bayau mene Isreli emo bauno nupemapumai aune awong magayaora atu seka yero iropaoine yarineya. 16 Ma seka awiya gitau maingkokapuro Tuwa eno pugairo isa sinonane nuna noi aunema ena bure apakana awiya deka ayero nuna yeronoiya ara. Deka ayero i tatai mene Tuwa Bayauragerao mitariniya, awiya bowang nuna deka ayerogerao nuna mitariniya.

17 Emo bauno Yuda oko mene Yuda emo baunonamasi pumuwa auna susuwa i oliwa* auna pugairosana nigipu. Tuwa Bayau mene i oliwa zora bowangena kapero yangdotinasani auna isora atu i oliwazo eu atu kasa yao auna bowang awiya kapero puroburo iso deka auna atu susuunu, i auna tatai menegawi pugainu bairo tauyena ara. Deka aine ningbowang zo eura maze puro buro susuunu bayasareaeno 18 bowang mamatu awiya oko gasa wosao yaining taung puro witase. Ayero yosi sero, ning eyerogi. Ning kara bowang mene tatai oko uninosa. Tataimene ning uninowa ara. 19 Ge sesena auna ningabena enaba nuna eyero sarinesita nowa, “TuwaBayau mene na awiya puro susumari sero bowangmatu kapero yangduna ara.” 20Ayero sinesata TuwaBayau mene awong ge me nuna oko tumo diyaoyewa aeno awong kapero yangduna. Arata ningawiya tumo diyao nina-una dopao masi nunae purododopinesa ara. Arare ning taung nina oko purowitase. Awiya gege oko, etutero neu. 21 TuwaBayau nung oliwa bowang nuna oko ao-diyao yena,deka ayero nung ning oko ao-diyariniya. 22 Ararening mono iwaing nuna aune kokoni yao nunaaune awiya kotungno gi. Kokoni yao nuna-una meawiya ge yangduwa auna-una atu kasa yena, aratamono iwaing nuna-una me awiya nina-una atu kasayariniya. Ora ning mono iwaing nuna oko puronarinesa, awiya nung ning kapero yangduwariniya.23 Ayero Yuda emo ena i bowang matu ine awongge dao nunae awiya yangduwarineya, awiya TuwaBayau mene awong masi matura atu susumari yerogiro kara teng susumariniya. Putoung awiya nuna-una atu mitiya. 24Ning emo Yuda oko awiya i oliwazo oko samo yao auna atu bowang kapao ine ara.Ning awiya oliwa bowang kapero puro buro oliwasamo yao auna susumao ine ara. Ora Yuda emoawiya awong oliwa samo yao ine ara. Arare TuwaBayau mene oliwa samo yaora bowang mamatukapero yangduna awiya nupema puro masi nunae-una matura susumari sero nete waura oko yariniya.

Yuda emo bauno awong nete ago gera mokora toiroaung yarineya.

25 Ge nigao otao mani nana, niye dau yero kotu-mao ninae auna desetiro “nae nigaore” ayero sowisero susuwa zo pungyero mitoiya ewiya keregananigipu. Isreli emo bauno ena awong ziyo tau yeronowa. Awiya ayero naya emo Yuda oko dubu bainaawong gera mokora 26 towaya teng yai aune Isreliemo bauno dubu baina amimene iwaing yarineya.Ge eyero gayao mitiya,Zaiyon nape atu Korayao emo zo kasa yero Yakobora

saisibuna auna meko nunae tunai baungnoaung yarineya.

27 Na pasena nunae disana aune tairo nao nanaawiya tau yariniya ara.

28 Isreli emo bauno awong Bowi Iwaing awangsero Tuwa Bayau eno iwo yero nowa auna me nunaawiya niye emo Yuda oko auna-ina buna. Arata nu-pema yangtagairo pumao auna awiya awong TuwaBayaura mani awiso yero nowa. Noeno oko, TuwaBayau mene aya-ewowo nunae eno ge senu tauyena. 29 Arare awong mani awiso nuna yero nowa,noeno oko, Tuwa Bayau nung awong yausero gaoyena, awiya oko nuwegariniya. 30 Niye emo Yudaoko mene gitau Tuwa Bayaura ge awang sinasaninauwa. Arata yeme zo Yuda emo mene TuwaBayaura ge awang sineya aeno Tuwa Bayau meneniyemono pupuniya. 31Deka ayero Yuda emomeneTuwa Bayaura mono ninae-ina kasa yena, monodeka ayao mene yeme nunae-una atu kasa yaiseTuwa Bayau mene gigina auna teng awong ge nunaawang sinowa. 32 Tuwa Bayau mene emo baunoapakana ge nuna awang saese gigina. Arare mononuna-una gege iwaing yarineya.

Name Tuwara yazo de ika ganene.33 Abaunaya! Tuwa Bayaura gaore kotumaore

nigaore nuna awiya wito kuru ine mitiya. Sao aungyao nuna-una susuwa awiya emo mene gao ine okomitiya. Deka ayero buro yao nuna-una nagibo awiyaemo mene gao ine oko mitiya.

34Tuwara dubora ge mitiya awiya emo awe menenigini?

Ora emo awe mene kotumao nung eno pugaini?35 Arita emo awe mene nung eno gitau nona zo

pugainuaeno abena pugariniye?

36Aung ara. Noeno oko, nona apakana nuna-unaatu butunoiya, nupema putoung nuna-una atu kasayero noiya, deka ayero nuna-una atu babao gegebautunoiya. Arare bowi yao gege yao awiya nuna-una atu susuuno mitao gege mitaise. Yore.

12Name taung aingso naname awiya Tuwa Bayau eno

zawing sero puganene.1 Ge nigao otao mani nana, Tuwa Bayau mene

name eno mono pupunoiya awiya gosineupu aunewini ge zo sana nigae. Niye oko magayao sekamiteyaka keune taungne dubore ninae awiya zaw-ing pewayao Tuwa Bayaura gerao ayero sero pu-gaipu nung gai iwaing yae. Emimene sou buro ninaeme niya era. 2 Nona duru tawingna auna geraooko yero neupu. Niye dubo kotumaore ninae puTuwara una gatinasani neupu, Tuwa mene dubokotumaore ninae zawagae. Ayero yai aune taniiwawaing etutero nao, o nao Tuwa Bayau menegosinoi iwaing yero noiya, awiya teng garineya.

Zo nung burora putoung nung eno pugao auna tengyaise.

3 Tuwa Bayau mene na eno mono iwaingpupunasani buro na eno pugaina, susuwa aenona ninae-una emo bauno apakana aeno wini geeyero sinena. Zo nung nuka nutope gai witao okoyaise. Tuwa Bayau mene tumo diyao nina auna eno

* 11:17: I oliwa. Oliwa susuwa awiya Abraham. Oliwa bowang awiya Yuda emo bauno. Bowang ewe atu puro buro susumao awiya name emoYuda oko.

Page 170: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 12:4 167 ROMA 13:12burora putoung zo ning eno pugaina awiya purodaigatinasani oko yase. 4Eyero gipu. Taung nanamedekaongka nung soremao nuna daigairo mene burodekaongka oko yero nowa. 5Deka ayero name buroewe-pape yero nonane, arata saineba Kristora-unadaigairo mene pu dekaongna gatinonane taungdekaongka yero noiya ara. Arare name taungdekaongka auna susuuno te-wawong nuna ine yerononane. 6Ge burora putoung ewe-pape awiyamonoiwaing name eno puna auna teng puro nonane ara.Arare auna teng buro yanene. Awiya zo nung TuwaBayaura ge porofete mene saine yero keregaoraputoung mitiya amimene tumo diyao nuna-unateng saise. 7 Zo nung soremao burora putoungmitiya amimene soremao buro awiya teng yaise. Zonung gipao burora putoung mitiya amimene gipaoburo awiya teng yaise. 8 Zo nung wini ge saoraputoung mitiya amimene wini ge saise. Zo nungmono pumao buro yaora putoung mitiya amimeneotao nuna iwaing yaise gege kotupunasani buroawiya yaise. Zo nung gitau yaora putoung mitiyaamimene buro awiya tau yero yaise. Nupema zonung bayao buro yaora putoung mitiya amimeneburo awiya dubo eo yaore yaise.

Dubo mene mono iwaing paora ge.9 Mono pao awiya taung mene gege oko yae.

Tani meko benaung giti awiya bauta popoti nasanitani iwawaing awiya iniro taka sepu. 10 Niye otao-gamao me yero wina-ara tapunasani neupu. Wina-soreung yari aratapu nasani neupu. 11 Bereya yaoyangdoro putoungne neupu. Yo iropai Tuwa souyari sero gewera-gawera yepu. 12 Nona ipu ewa-gaewa yao uritira atu pumarinenane awiya kotung-kotung nasani yawa yaware neupu. Yayare dubominaore auna mokora atu tau yero neupu. Isa buroawiya ozaung-zaung nasani neupu. 13TuwaBayauraemo bauno dubu nona kau yero naya giro soreunopugaipu. Esewa kasa yaya dubo eo yero kopa yerokora-makora yepu.

14Niye dero tunarineya awong awiya Tuwa Bayaumene gao yaise isa sepu. Be ninae-una atu waruge okowata gao ge gege mene kasayaise. 15 Emobaunoyawayawayeronowa awong aunedemayawayawa yepu. Nupema emo bauno dubo mininowaawong aune dema dubo minipu. 16 Niye yo-ozaoreneupu. Niye nika niyetope gaya oko witao yaise.Emo bauno wosao aune dema neupu. Niye nigaoninae oko paso diyae. 17 “Pasena na eno yetiyaabena yane,” ayero oko sae. Tani emo bauno menegosinowa iwaing yero noiya, awiya yari arataungnoneupu. 18 Emo bauno dubu giti aune dema mononenari saya nigarineya auna teng neupu. 19Otaomani,pasena niye eno yaya auna abena oko yae. Tuwaratini kapao mene abena pugai teng yaise. Ge eyerogayao mitiya,Pasenana abena pugao awiya buro nana.Abena pugao awiya naka natope pugarinena.Tuwa nung ayero siniya ara.

20Niye ge gayao zo eyero mitiya auna teng yepu,Iwo nina meri apunai giro ma pugai minae; nung

ouwe yai giro ou pugai minae. Ning ayeroyasa aune nung ning giro meng gae. Meng

gao nuna awiya yaya baina iyao moko ziyonuna-una atu gurutu yao ayao ine ara.

21 Pasena mene ning oko puro wosaise. Aung ara.Ning tani iwaing nasani pasena puro wosi.

13Name gavmanna ge dimanene.

1 Emo bauno apakana gavmanna ge diungpu.Gavmanna putoung awiya tebeba oko kasa yena.Tuwa Bayaura-una atu kasa yero mitoiya. Gavmanneya awong awiya Tuwa Bayaura bera neya ara.2 Arare zo nung gavmanna ge dedunoiya amimeneputoung Tuwa Bayau mene pugaina awiya de-dunoiya. Ge darineya amimene abena pumarineya.3 Emo bauno yao nunae iwaing awong gavman okoawang yero nowa. Ora emo bauno pasena yero nowaawong awiya gavman awang yero nowa. Arare ninggavman eno awang yao aung nari sero giro naoiwaing gege ye. Tani iwaing yasa gavman ning gayaiwaing yariniya. 4 Gavman awong Tuwa Bayaurasoumani ara. Ning soremaya iwaing nasese saoara. Ora ning pasena yero giro aune gavman awangye. Noeno oko, awong pasenana abena pugao aunaputoung awiya tebeba oko puro yero nowa. AwongTuwa Bayaura soumani mene pasena mani enoTuwa Bayaura tini kapao auna abena pugatinowaara. 5Aeno ge nunae diungno baingti. Awiya abenaeno gege awang nasani okowata, moko nina menening gera pugoiye sero, ge nunae diung.

6 Susuwa aeno niye takis pugatinowa. Noeno oko,awong buro nunae nasani Tuwa Bayaura buro yeronowa. 7 Niye nona emo eno yaese sao awiya tengyepu. Takis pugaese sinowa, awiya takis pugaipu;kastamna* moni pugaese sinowa, awiya pugaipu;sou yaese sinowa, a deka souyepu; yazonunaede ikagaese sinowa, awiya deka yazo nunae de ika gaipu.

Dubora mono wina-pung yepu.8Tawingna nonana abena zo nina-una oko mitae.

Abena dekaongka emimene gege mitaise: Duboramono pumao awiya abena bainane yero mitaise.Noeno oko, zo nung otao nuna eno dubora monopupunoiya amimene sao tauyao ge teng dipunoiyaara. 9 Sao tauyao ge eyero sao mitiya,Ning kuma oko yase.Ning emo oko dasa magayae.Ning ugaing oko yase.Ning emo zora nona awiya nina yaisedubo-dubo oko yase.

Sao tauyao ge erita ena dema apakana pudekaongna gairo susuwa baina eyero sao mitiya,Ning nika nitope aratapunosa deka ayeroemo ena aratamase.

10 Dubo monone noiya amimene otao nuna enomeko oko yariniya.

Waegaore nasani etutero naora ge.11 Ayero yaese sinena, noeno oko, niye be euna

susuwa gosinowa ara. Awaora atu seka yeroiropaora be nugu niya. Ge zayero nigiwangne aunaatu korayaora be imoko ina mitauna. Arata yemebe awiya nugu niya. 12 Mume aung yari sero niiya gari sero gori ziwiniya. Arare mumena tani

* 13:7: Soremao Ge zo Matiu 17:25 auna atu mitiya awiya gi.

Page 171: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 13:13 168 ROMA 15:4yangdoro waegaora gi bemine wawong naname-una mitai iniro nanene. 13 Name waegaore nonaneaeno etutero nanene. Ana-bonene meko nasani outauyao miniro dau yao, o bauno aune ge tuwaotatani meko yao, o ge matu yaota kotumao meko otaoeno pumao, awiya oko yanene. Aung ara. 14 TuwaYesu Kristo mene bemi ninae yaise sero nung taungwori wosogaine yero puro neupu. Ayero nasaninao matura dubo-dubo yao meko auna ge nigaoyangdopu.

14Gera nao nina awiya oko gasa witao yai otao nina-

una oko gasa wosao yae.1 Zo nung tumo diyao maingkoka gege puro

nasani noiya nung aune dema otao-gamao yepu.Arata nung nona zo eno dubo eto yero noita, aunage oko betae. 2 Zo nung kotung-katung aung nonaapakana mininoiya. Arata zo nung wo apakanaseminiro zawing gege mininoiya. 3 Arare nonaapakana mininoiya amimene otao nuna wo semininoiya awiya gai wosao yai oko tori daise. Deka ainewo semini noiya amimene otao nuna nona apakanamininoiya awiya gai pasena oko yaise. Aung ara.Nung deka ayero Tuwa Bayau mene pungna ara.4 Ning noine mene aune emo zora soumani awiyagera pugarinesi? Nung tau yarinita zuwariniye,awiya emo tuwa nuna-una nona gege ara. Aratanung oko zuwariniya. Tuwa nung soga yai tauyerodopaora putoung nung teng ara.

5Wari be auna susuwadeka ayeromitiya. Zo nungwari be zazagairo awega-ziwega yero zo witao zowosao ayero sariniya. Arata zo nung wari be seroawiya gosinoi dekaongka ine gege yero noiya. Emobauno apakana mene ayero yari yero giro kotungnobaingtiro aune yaese. 6Wari be zo de ika gatinoiyaamimeneTuwa eno ayero yeronoiya. Nona apakanamininoiya amimene Tuwa eno ayero yero noiya.Ayero nasani Tuwa Bayau eno dange sinoiya ara. Zonung wo seminiro noiya amimene Tuwa eno ayeroyero noiya. Ayero nasani Tuwa Bayau eno dangesinoiya. 7 Naname-una zo mene eyero sao ine okomitiya, “Nao nana awiya nona nana gege ara, o ma-gayao nana awiya nona nana gege ara.” Ayero saoine okomitiya. 8Nao awiya Tuwara bera nonane ara.Magayao deka aine Tuwara bera maganonane ara.Aeno name seka naoreta magayaore awiya Tuwaramani awiso yero nonane. 9Noeno oko, Kristo menemagayaore seka naore auna Tuwa naname yari seromagayero nupema seka yero iropuna. 10 Ararening noeno otao nina-una nao gosinosa meko noitori dedunasani sinosi? Ora ning deka noeno otaonina gosinosa pasenane yero noiye? Name apakanaTuwa Bayaura benaungna atu kasa yanane namegera pugairo awega-ziwega yariniya. 11 Ge eyerogayao mitiya,Tuwa mene siniya, “Na memokoba sinena. Emo

bauno apakana nana-una kokoing garineyaara. Apakana be nunae mene na bowiyarineya ara.”

12Arare name apakana TuwaBayaura-una doperosusuwa naname keregarinenane ara.

Otao zora tumo diyao besoiye sero, etutero nanene.

13 Arare name kotumao meko otao mani eno okopanene. Name eyero kotumanene. Name otaomani enana dubo nunae sisigatinasani kotumaomeko awong eno pumonine sero, etutero nanene.14 Na Tuwa Yesu aune dema nona amimene eyerogosinena: Nona zota zo mininasani beingtire yaoine oko mitiya. Arata zo nung “nona beingtireawiya miniro beingtire yarinena,” ayero sinasanisaineba minariniya, nung meba beingtire yariniyaara. 15 Nona apakana minao nina mene otao ninagera yarinesa, awiya ning nung eno dubora monooko pumao yero nosa, ayero yariniya. Otao ninaiwaing yaise Kristo mene nung eno magayena, ningayero kotupunasani otao nina awiya nona apakanaminao nina mene gera-gaira oko yase. 16 Niye naoiwaing puro nowa awiya emo bauno ena mene gayameko yoiye sero, etutero puro neupu. 17Noeno oko,wo ma mene Tuwa Bayaura nagibora nao auna meoko niya. Aung ara. Etutero naota dubo iwaingnenaota yawa yawa yero nao Oweno mene tapunoiyaamimene Tuwa Bayaura nagibora nao auna menoiya. 18Zo nung nagibo auna ang nasani Kristo souyariniya, nung awiya Tuwa Bayau mene gai iwaingyariniya. Nupemaemobaunomenedeka ayero gayateng yariniya.

19 Susuwa aeno name tani yo-ozaore tapunoiya,o tani gera soga wina-ye yao tapunoiya, awiya aratapunasani nanene. 20 Nona apakana minao ninamene buro Tuwa Bayau mene mani zora-una atuyena awiya oko gera yase. Wo ma awiya beingtireoko, iwaing gege, awiya me ara. Arata ning nona zominasa otao nina zo mene tani nina awiya gai mekoyariniya, awiya tani yetesa awiya pasena yariniya.21 Ning otao nina-una dubo gera yosi sero, nungeno kotupu nasani wota ou wainta nona ena awiyaawang yero yangduwasa teng yariniya. 22Nona ayaoawiya puro minaota seminiro yangduwao, aunanagibo gigesa me yetiya, awiya nito Tuwa Bayauranona gege mitaise. Kotumao nina awiya oko yang-duwase, nupemaemobaunoenooko tugata yase. Zonung nona zo gai teng yai puro nariniya auna dubonuna mou aung iwaing yariniya, nung amimeneyawa yawa yaise. 23 Arata zo nung nona zo minaridubo etobe nasani saineba ayero sero minariniya,nung awiya Tuwa Bayau mene gai meko yariniya.Awiya noeno okowata, nung tumo diyaore oko niya.Tani zo tumo diyao aung teba yanane pasenaneyariniya ara.

15Name Yesura kotumaora nanene.

1 Name tumo diyao bainane mene emo baunotumo diyao maingkokare nowa awong awiya sore-uno mou nunae dimanenese sao mitiya ara. Namearatamao naname-una gege oko nanene. 2 Nameotao mani naname eno kotupunasani Tuwara geratauyero naese soremanene. 3 Kristo nung dekaayero kotumaonuna-una gege okonasani nauna. Gegayao zo eyero mitiya,Ge meko ning eno sewa ge meko nunaeamimene nana-una tame witina.

4 Gitau ge sero gaewa awiya name gera susuwanigiro baingtanenese ayero yewa ara. Ge gayaoamimene name soremai yayara mokora atu eo yero

Page 172: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 15:5 169 ROMA 16:1nona name eno sao awiya kotung-kotung nasaninanenese ge awiya gaewa. 5 Tuwa Bayau nunginai tau yaota inai eo yaora maung mene niye enodeka ayero yai, Kristo Yesura mani awiso me yeronasani dubo dekaongka yero neupu. 6Ayero nasanidubo tairo TuwananameYesuKristoraMaungTuwaBayau nung awiya bowi yepu.

Kristo mene Yuda emo eno gege oko, emo Yuda okoeno dema buro yena.

7Susuwa ayeromitiya, arare Tuwa Bayaura simaowaegaore kasa yaise Kristo mene niye puro otaoyena, deka ayero niye otao wina-ye yepu. 8 Naeyao eno niye tugata nena. Tuwa Bayau nung Yudaemora aya-ewowo aeno nona pugari senu tauyena,auna ge nuna awiya me yaise, nupema Tuwa geme gege sinoiya awiya ganenese sero Kristo meneYuda emora soremao yena. 9 Nupema emo Yudaoko awong TuwaBayaumono iwaing nuna-una tengnung bowi yaese ayero yena. Ge gayao zo eyeromitiya,Aeno na emo Yuda okora-una atu ning bowinasani yazo nina de ika yari sero yere gamarinena.

10Nupema ge gayao zo eyero mitiya,Emo Yuda oko, niye Tuwa Bayaura dubuaune dema yawa yawa yepu.

11Nupema ge gayao zo eyero mitiya era,Emo Yuda oko, niye apakana Tuwara yazo de ika

gaipu witae. Emo bauno dubu giti awongnung bowi yaese.

12Nupema Yesaya mene ge zo eyero gaena,Dawidira maung Zesi auna saisibuna zo nung i

osisi ine kasa yero emo Yuda okora Tuwayariniya. Aeno emo Yuda oko mene nungtumo diro narineya.

13 Tumo diyaora maung Tuwa Bayau nung tumodiyao ninae-una eno yawa yaware yo-ozaore niyeeno pugaise. Ayero yai aune niye Owenonaputoungna desetiro nona ago pumarinenane awiyatumo didinasani naya tumo diyao ninae menetauyaise.

Paulo buro nuna yena auna ge.14 O otao mani nana, na susuwa ninae eyero

gosinona: niyemono pumao ninaemitiya; niye gerasusuwa awiya teng nigiro baingtitinowa; nupemanika niyetope wini ge wina-se yari sero putoungoko kaunowa, awiya na naka natope susuwa ninaeayero gosinona. 15Arata saineba, na kotumao ninaeawiya ge enana atu uwari sero ge tauyao ena awangyao aung gainena. Noeno oko, Tuwa Bayau meneburo ge na eno sena. 16Na emo Yuda oko eno YesuKristora buro emo yero nanese sena ara. ArareOweno mene niye emo Yuda oko auna dubo sayaipewayai na pirisa mene yaine niye Tuwa Bayau enopugana benaung nuna-una atu zawing iwaing ineyaese sero na Tuwa Bayaura Bowi Iwaing tugata-magata yero nona. 17 Na Tuwa Bayaura buro yeronona awiya Yesu Kristo aune dema yero nona, araregigena witao niya. 18 Emo ena mene Tuwara buroyewa, auna ge oko sarinena. Aung ara. YesuKristo mene na sorepunoi emo Yuda oko ge nigirodimaese be meneta wawong mene buro yero nonaauna ge gege sarinena. 19 Na tani putoungne yeronasani Owenona putoung puro nasani buro nana

yero nona, a gege maze sarinena. Na buro nanaayero nasani Yerusalem nape atu zayero KristoraBowi Iwaing awiya tawing agewara atu tugata yerogegero bautunete buro besugairo Ilirikam tawingnaatu kasa yewang ara. 20 Ayero nasani na tawingKristora yazo bowire oko baungno kasa yaora atuBowi Iwaing tugata yari yo dang-dang yero noiya.Emo zo ziwong pugaina auna tame garo yari okoaratapunona. 21 Ge gayao eyero mitiya auna tengyero nona,Ungwe-maungwe nuna awong eno oko yao

amimene nung garineya. Awong bowi nunaoko gao amimene nigaore yarineya.

Paulo nung Roma napo giro aune Spen tawingnababari sena.

22Na susuwa aeno ninae-una bumari sero nasanibe giti beu dero dotinasani naungwa ara. 23 Nadawang daigairo ninae-una buro niye gari arata-punona. Arare be yeme eune tawing enana-unaatu buro nana aung niya, aeno 24 na Spen tawingnababari nasani ninae-una kasa yari kotupunena. Kasayero niye aune dema yawa yawa nasani maingkokamitete aune na kora yero iyengtaya Spen tawingnababarinena. 25 Arata be yeme eune na Yesuradubu Yerusalem nape atu mitowa awiya moni menesoremari sero Yerusalem nape babari sero nena.26 Noeno oko, Yesura dubu ena Masedonia provinsaune Akaya provinsra mitowa amimene Yesuradubu Yerusalem nape atu nowa amimene bogamasayero nowa awong awiya soremari eo yero sewa tauyena. 27Awongmono iwaingnunae-una ayero yewa.Nupema emo Yuda oko ge nigao awong Yuda emoge nigao auna abena pugaese sao mitiya. Noenooko, Yuda emo mene gitau Tuwara ge, ge awiyaititirawaumoni ine, awiya bono yewa emoYuda okomene pumuwa. Aeno awong abena taungna nonapugaya teng yariniya. 28Arare moni mene otao enasoremari sewa tauyena auna me kasa yena, awiyanaka natope puro baungno pugana aung yai aunena ninae-una buro niye giro aune Spen tawingnababarinena. 29 Na Kristora-una atu gao bainakamapuro ninae-una bumarinena, awiya gosinena ara.

30Otaomani nana, niye Tuwa nanameYesu Kristokotupunasani omono iwaing Owenomene naname-una pugatinoiya awiya kotupunasani ge nana ewiyanigipu. Niyena enoTuwaBayau isa sinasani na aunedema isa buro tau-tataware yero nasani na sore-ungpu. 31Na soremaya na Yudaya tawingna babanaTuwara ge dao emo mene na sanari sero yaya TuwaBayaumene na awena waweng atu sorero paise, nu-pema Yesura dubu Yerusalem nape atu nowa aenomoni ewiya pugana pari sero aratamae. 32 Susuwaayero kasa yero babai aune Tuwa Bayaumene nigai,na dubo iwaingne ninae-una buro oregatinasani bisipumane. 33 Tuwa Bayau dubo iwaing yaora maung,nune niye aune dema naise. Yore.

16Paulo nung otao mani Roma napora ena awiya

arugaina.1Bauno otao naname Fibimene ninae-una butuni

giro susuwa nuna niye eno tugata nena era. Nung

Page 173: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

ROMA 16:2 170 ROMA 16:27Tuwara dubu Senkria nape atu nowa awiya sore-punasani noiya. 2 Nung ninae-una bumai giro niyenung Tuwara bera butuniya ayero sero kora yepu.Niye Tuwara dubu yero nowa aeno nung kora yepu.Nung nona ena kau yai giro soreungpu. Noeno oko,bauno amimene otao mani ena sou nasani na demasou nasani noiya.

3 Priska yu nuna Akuila aune, awongto KristoYesu buro nuna-una soremao nana etobe yeronowato, awongto awiya arugatinena, awiya sepunigaeto. 4 Awongto awiya na eno taung nunatobeba gera yewato, aeno na gege oko, emo Yudaoko ge nigao napo sero mitowa nae dubu amimeneawongto eno dange sinasani nonane. 5Yesura dubugaro nunato-una atu augatinowa emo bauno dubuawiya arugatinena, awiya sepu nigae.

Otao nana Epinitas, nung Asia provinsra emobauno gitau yero Kristora emomemena yena, nungawiya arugatinena, awiya sepu nigae.

6 Maria nung deka ayero arugatinena, awiya tu-gata yepu nigae. Nung niye eno buro daigairo yenaara.

7 Andronaikasto Zunias dikaing nana etobe naedema bunewa, awongto awiya arugatinena, tugatayepu nigaeto. Awongto aposolo dubura benaungnaatu emo yazore yero nowato ara. Nupema, naKristora ge oko nigao naungwa awongto Kristora gezayero nigiwato.

8Tuwara gera otaonanameAmpiliatas nungdekaayero arugatinena.

9 Eban nung Kristora burora soremao emonaname, aune Stekis otao nana, awongtoarugatinena, awiya tugata yepu nigaeto.

10 Apelis Kristora emo me nung awiya arugati-nena.

Aristobulora awiso awong awiya arugatinena.11 Yuda emo otao nana Herodion awiya arugati-

nena.Nasisasra awiso Tuwara gera nowa awong awiya

arugatinena.12Bauno etobe Traifinato Traifosa awongto Tuwa

eno buro bainakama yero nowato, awongto awiyaarugatinena.

Bauno Pesis nung deka ayero tauyero Tuwaraburo yero nauna, nung awiya dema arugatinena.

13 Tuwara mani yazore Rufas aune ai nuna nungaya nana ine yena, awongto awiya arugatinena.

14 Asinkritas, Filigon, Hemis, Patrobas, Hemasaune otao mani nuna aune, awong awiya arugati-nena.

15 Filologasto bauno Zulia, Neria nu-baunodinuna aune, nupema Olimpas aune Tuwara dubunung aune dema yero nowa, awong apakana awiyaarugatinena. 16 Niye nika niyetope Tuwara gerawawong wina-ini yepu. Kristora dubu napo seromitowa awong amimene niye arugatineya ara.

Emo ena mene dubu sisigaiwa.17 Otao mani nana, ena mene ninae-una atu

gagausao tapunasani Tuwara ge niye eno yemaokogipao awiya sisigari sero nasani tumo diyao ninaebesari nasani nowa, emo ayao awiya umo yero giroawang sepu. 18 Emo ayao amimene Tuwa nanameKristo oko sou yero nowa. Awong taung nunae gegekotupunasani dubo-dubo yao nunae sou yero nowa.

Ayero nasani emo bauno etegairo ge awena nigayamege yaise sero ge iwao ge sinasani emo baunoena tani susuwa giti oko gosinowa awong awiyaetegatinowa. 19 Niye Tuwara ge nigiro dipunowaauna bowi awiya napo sero baungna. Aeno na niyeeno yawa yawa nasani eyero yaese niye tugata nena.Nao iwaing awiya giro baingtiti nasani nao mekoawiya awang sinasani neupu. 20 Tuwa Bayau duboiwaing yaora maung nung be apungkaka Sandapuro wosiro benaung ninae-una atu pugai te menepataya pusupariniya ara. Tuwa naname Yesu Kris-tora mono iwaing mene ninae-una atu mitaise.

Paulora otao mani ena mene Roma napora emo genigao awiya arugaiwa.

21 Soremao nana Timoti aune Yuda emo otaomani nana Lusias aune Zeson o Sosipata awong niyearugatineya.

22 Na Tetias mene ge ewiya Paulora bera atunigiro igi gainena amimeneTuwara geranasani niyearugatinena.

23 Gayas nung na aune ge nigao dubu apakananae awiya kora-makora yero noiya amimene dekaayero niye arugatiniya. Napora moni diya yao emoErastoto otao naname Kuatas awongto deka ayeroneyato ara. 24 [Tuwa naname Yesu Kristora monoiwaing mene niye apakana auna-una atu mitaise.Yore.]

Tuwa Bayaura yazo de ika yanene.25 Tuwa Bayau nung Bowi Iwaing sinona auna, o

Yesu Kristora ge keregairo tugata yero nona aunateng tumo diyao ninae soremaora putoung nuna-una mitiya ara. Arare Tuwa Bayaura ge pungyaoawiya mitawe dunu 26 be yeme eune ge porofetemene gaewa amimene keregatiniya. Tuwa Bayaumitao gege mitoiya amimene ge senu tawing serosero emo bauno ge awiya nigiro dimaese tugata-magata yero nonane. 27 Arare Tuwa Bayau nungnata kotumao bainakamane noiya, nung awiyaname Yesu Kristora-una desetiro bowi yao gegenanane mitaise. Yore.

Page 174: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 1:1 171 1 KORINTI 1:26

IGI NAMBA WAN PAULO MENEKORINTI EMO ENO GAENAPaulo mene Efeso nape atu nasani igi ewiya Tuwara

dubu Korinti nape atu nauwa aeno gaena. Paulo menegitau dawang zore zo ageware Korinti nape atu nasaniawong ge tugata-magata nauna. Korinti napo awiyaGrik emora napo baina ara. Napo auna atu emo baunomemeko daigairo mene nasani nauwa. Tuwara dubuKorinti nape atu nauwa amimene igi gaero Paulo atatayewa giro nung abena igi ewiya awong eno gaena. Awiyatani memeko ena arita ge ena nunae-una mitina awiyakora yari sero ayero yena ara.

1 Na Paulo. Na Tuwa Bayaura bera Kristo Yesuraaposolo yero nona. Naka arita otao naname Sostene2 nato niye Korinti nape atu Tuwa Bayaura dubuyero nowa aeno igi ewiya gainenato. Niye KristoYesura-una susuuno pewa yewa. Niye dubu nunayaese sero yau sero pungna. Niye eno ayero yenuaune napo sero sero auna emo bauno Tuwa nanameYesu Kristora yazo de ika gatinasani nowa awongaune dema Tuwara dubu yewa ara. Nung Tuwanunae nupema Tuwa naname dema ara.

3Maung naname Tuwa Bayau aune Tuwa nanameYesu Kristora bayao monone mene kasa ye ninae-una gairo mitaise.

Paulomene awong kotungnoTuwaBayau eno dangesena.

4 Tuwa Bayau nung Yesu Kristo eno nasani monoiwaing niye eno pungna, arare na niye kotungnobe giti nung eno dange sinona ara. 5 Nung niyeKristora-una susuuno nona apakana niye eno pu-gaina — ge me sero keregaora putoung aune ko-tumao ewezo niye eno diriyegaina, arare na nungeno dange sinona. 6Kristora ge niye eno sewangne,ge amimene ninae-una towang atu tatai pugairotauyena. 7Arare niye TuwananameYesuKristo kasadaung yaise diya nasani gera buro auna putoung zooko kau yero nowa. 8-9Tuwa Bayau nungMani nunaYesu Kristo Tuwa naname nuna-una susumaesesena amimene ge zo sero zo sero ayao nuna-una zooko mitiya. Nung niye soremari sena. Arare nungamimene kasa yao be nuna-una atu pasena aungdopaese niye soremai tauyero naya be ninae aungyariniya ara.

Korinti emora-una atu gera gagausao kasa yena.10 O otao mani nana, na Tuwa naname Yesu

Kristora bera ge sana nigipu. Niye gagausero nowaawiya yangdoro kotumaoninae pu dekaongna gaipudekaongka yai nae. 11Otao mani, ninae-una towangatu ge kasa yero mitoiya awiya Koloera awiso meneburo na eno sewa nigiwang. 12 Ge eyao eno sinenaera. Ninae-una ena mene eyero sinowi siya, “NaePaulora emo.” Nupema enamene eyero sinowi siya,“Nae Apolora emo.” Orata ena mene eyero sinowisiya, “Nae Petorora emo.” Auna ena mene eyerosinowi siya, “Nae Kristora emo.” 13Ae! Kristo nungdekaongka. Arata niye Kristora dubu dekaongkaamimene gagausewa. Ora na Paulo mene niye enoyero i pasaoramagayewingta? Aung ara. Arare niyeena mene noeno, “Nae Paulora emo” ayero sinowi?Nupema niye yazo nana Paulo awiya yau sinasani ge

ou suwewita? Aung ara. 14-15 Na naka natope niyege ou oko suwao. Awiya niye eyero sowi sero naayero oko yao yewang, “Paulora yazo yau sinasanige ou suwewangne.” Na niye daigairo ge ou okosuwao, arare na yawa yawa nena. Na Krispoto Gayasawongto gege maze ge ou suwewang. 16 Nupemazo kotupunena. Na Stefanara awiso dema ge ousuwewang ara. Arata ena awiya na oko gosinena.17 Kristo mene na emo ge ou suwanese oko, BowiIwaing sero gipero ayanese sena. Arare Kristorai pasao auna putoung aung yoiye sero, na BowiIwaing sari sero emo nigao bainane mene saine okoyero nona.

Kristo nung Korayaora Putoung arita KorayaoraNagibo.

18 Kristo nung i pasaora magayena auna ungweawiya gera yaora nai papatinowa awong amimenenigitinowa me aung yero noiya. Arata korayaoranagibora nonane amimene zo nigitinonane TuwaBayaura putoung yero noiya ara. 19 Ge gayao zoeyero mitiya era,Na Tuwa Bayau mene iwaing yaora nagibo emo

nigao puro wiwitinowa amimene tamuwaawiya disana aung yariniya. Na emo ni-gao purowiwitinowa auna nigao saoyao-okoawiya puro wosarinena.

20 Emo nigao puro wiwitinowa amimene TuwaBayaura benaungna atu tauyero dodopinowita?Aung ara. Sao tauyao ge gipao emo mene TuwaBayaura benaungna atu tauyero dodopinowita?Aung ara. Tawing euna ge wina-se nasani nowaamimene Tuwa Bayaura benaungna atu tauyerododopinowita? Aung ara. Tawingna kotumaoapakana awiya dau ge. Awiya ganenese sero TuwaBayau mene susuwa puro pu daung gaina. 21 TuwaBayau mene niginu teng yenu emo awong nukanuyetope nigao nunae mene Tuwa Bayaura susuwatamari sero yewa teng oko yao yena. Bowi Iwaingtugata yero nonane awiya emo ena mene giro “dauge” ayero sinowa, arata saineba, Tuwa Bayau meneniginu teng yenu emo ge awiya nigiro puro pudube gairo nonane amimene zo Tuwa Bayau menekora yenu iwaing yewangne. 22 Yuda emo meneawong tani putoungne gitau giro aune ge me asarisinowa. Ora Grik emo mene zo awong nigao bainasaya nigiro aune ge me asari sinowa. 23 Nanaemene zo Kristo i pasaora dewa magayena auna gesinonane Yuda emo awong nigitinowa dubo mekoyero noiya, ora emo Yuda oko mene ge awiya nig-itinowa dau ge ine yero noiya ara. 24 Arata emoTuwa Bayau mene yau sero pungna, Yuda emotaGrik emo, name amimene Kristora susuwa eyeronigitinonane: Tuwa Bayau mene senu nung ko-rayao naname auna putoung arita korayaora nagiboyero noiya. 25 Emo mene korayaora nagibo TuwaBayau mene tauna awiya giro “dau kotumao” ayerosinowa. Arata “dau kotumaonuna” amimene emorakotumao daigatinoiya ara. Orata Tuwa Bayau menesenu Kristomagayena, susuwa awiya giro “kotumaonuna iyangyao” asero nowa. Arata “kotumao nunaiyangyao” amimene emora putoung daigatinoiya.

26 Otao mani nana, niye nono yero newa auneTuwa Bayau mene niye yausero pungni, awiya ko-tungno gipu. Emo Tuwara ge oko nigao mene

Page 175: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 1:27 172 1 KORINTI 3:5tawingna nigao baina pumari sero aratapunowa,nigao awiyaninae-una etoka gegemenepuronasaninauwa; emo Tuwara ge oko nigao mene putoungpumari sero aratapunowa, putoung awiya ninae-una etoka gege mene puro nasani nauwa; emoTuwara ge oko nigao mene emo yazore yari seroaratapunowa, awiya ninae-una etoka gege meneemo yazore yero nasani nauwa. 27Arata TuwaBayaumene emo nigao babuzere awong awiyameng gaesesero niye dau ine awiya yau sero pungna. TuwaBayau mene emo putoungne awong awiya menggaese sero niye emo putoung aung ine awiya yausero pungna. 28 Tuwa Bayau mene nona mitiyaawiya aung yaise sero nona wowosigao arita nonaemo gosinowa meko yero noiya, arita nona meaung awiya yangtagairo pungna ara. 29 Awiya taw-ingna emo zo mene Tuwa Bayaura benaungna atutaung nuna puro witoiye sero, ayero yena. 30 ArataTuwa Bayau mene niye Kristo Yesura-una susu-una. Kristo nung awiya Tuwa Bayau mene pugainunung korayaora nagibo naname yero noiya. Awiyasusuwa eyao eno. Nung name korayenu iwaingyewangne; nung name saenu pewa yewangne; nungzuma naname pugairo pasenana bunao besena ara.31Arare ge gayao eyero mitiya awiya me yaise,Zo nung bowi ge sari yero giro Tuwara bowi ge saise.

2Paulomene Yesu Kristo i pasaoramagayena auna ge

gege sinauna.1 Otao mani nana, na ninae-una kasa yewang,

awiya Tuwa Bayaura ge tugata yari sero emo kotu-maore mene saine nasani aune oko tugata yewang.2 Na eyero nigiwang tauyenu aune ninae-una bu-muwang: Ge kotumao nana-una oko, na YesuKristo i pasaora dewa magayena auna ge bowi gegemaze tugata yari bumuwang. 3 Na ninae-una buroputoung aung yero dero yawero o awang yaorekotung-katung yao bainane nasani naungwa ara.4 Ayero nasani ge sao nana awiya emo kotumaoremene sinowa ayero saine nasani oko tugata yewang.Aung ara. Na ge tugata naungwa Owenona putoungkasa daung naunu niye ge nana-una me gosinauwa.5Awiya emora kotumao oko, Tuwa Bayaura putoungawiya tumo diyaese ayero yewang ara.

Tuwa Bayaura Oweno mene kotumao me name enotapunoiya.

6 Arata emo Tuwa Bayaura gera nawe ge nigaoemo me yewa awong eno kotumao me keregairosinonane. Kotumao me awiya tawingna kotumaoine oko ara. Nupema kotumao tawingna emo tuwaaung yarineya amimene puro yero nowa ayao ineoko ara. 7 Nae Tuwa Bayaura kotumao pungyaoawiya sinonane. Kotumao pungyao awiya eyerokeregaina. Tuwa Yesu Kristo mene name kora yaisesao. Kotumao awiya emo bauno name nigiro simaowaegaore puro nanenese Tuwa Bayau mene tawingoko kasa yaore senu tauyena. 8 Tawingna emotuwa nunae-una zo mene kotumao pungyao awiyaoko nigiro baingtina. Nigiro baingtatei siya, awiyaawong Tuwa simao waegaore nuna aune awiya ipasaora oko dateya. 9Ge gayao zo eyero mitiya,

Nona diti moko mene oko gosinowa, arita dawongmene oko nigitinowa, o emora kotumaomene zo oko kotupunowa, nona awiya TuwaBayau mene emo bauno nung aratapunowaawong aeno gerena ara.

10Nae awiya Tuwa Bayaumene Oweno nuna senukotumao pungyao awiya keregainu gigiwangne.Oweno nung nona apakana awiya giro wauno aungyero noiya. Tuwa Bayaura susuwa pungyero baing-tao awiya dema gosinoiya. 11 Emo awe mene otaonuna-una kotumao gariniye? Emo nung nuka nu-tope gege kotumao nuna gosinoiya. Arare dekaayero Tuwa Bayaura kotumao awiya emo zo meneoko gariniya. Tuwa Bayaura Oweno mene natagosinoiya. 12 Arare name tawing euna owenooko, Tuwa Bayaura Oweno awiya pumuwangne ara.Awiya nona Tuwa Bayau mene name eno gerenaawiya ganenese sero nung Oweno nuna pugainupumuwangne ara. 13 Nae nona auna ungwe did-inasani nonane, awiya emora kotumaora ge okosinonane. Ge Oweno mene nae eno gipinoiya aunateng sinonane. Arare Owenona ge awiya Owenonage mapu auna sinonane. 14 Emo Oweno aungamimene nona Tuwa Bayaura Oweno mene pugati-noiya auna susuwa kau nasani gosinowa ge iwao noiawang sero dotinowa. Awong nona auna susuwagao ine teng oko. Noeno oko, nona auna susuwaawiya Owenone mene gege nigao ine teng niya ara.15 Emo Owenone mene nona apakana auna susuwagosinowa kasa yero noiya. Arata emo Oweno aungmene zo emo Owenone auna susuwa kau yariniya.16Auna ge gayao zo eyero mitiya,Tuwa moko nuna-una ge awiya awe mene nigiro

baingtiro aune nung teng sero gipero ayeroyariniye? Aung ara.

Arata nameOwenonemene zo Kristomoko nuna-una ge awiya puro nonane ara.

3Tuwara buro emo auna ge.

1 Otao mani nana, na gitau ninae-una atu kasayero emo bauno Owenone eno ge tugata yeronona ayero niye eno tugata yari sero nete tengoko yewang. Noeno oko, niye emo bauno Owenoaung mene naine nauwa. Arare na niye Kristoramani wuire ine ayero sero ge mani wuire menenigaine yao teng, awiya niye eno tugata yewang ara.2 Tuwara ge ou kuru ine awiya ma tauyao ine, ararena ma tauyao awiya niye eno oko pugao yewang.Na ami mung gege niye eno pugaingwa. Ma tauyaoawiya niye minaine yao teng oko. Arata niye yemeeune nona tauyao minaora dema teng oko neya.3 Niye yeme deka Oweno aung mene yaine yeronowa. Niye sepu. Niye tini kapao gere gematu yaoreyero nowa amimene 4 emo Oweno aung mene yaineyero nowita? Ninae-una ena mene “Na Pauloraemo” asero nowa, ora ena mene “Na Apolora emo”asero nowa. Arare ayero sinasani gagausero nowaamimene tebe-tabe Oweno aung mene yaine yeronowa, aeno sinena!

5 Apolo nung emo witao oko. Na Paulo, nadeka emo witao oko. Nato Tuwara buro-mani gegeara. Nato Tuwara ge niye eno tugata yewangtonigiwa. Tuwa mene buro nato eno sena teng awiya

Page 176: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 3:6 173 1 KORINTI 4:10yewangto. 6 Na Tuwara ge awiya ma mae ine yerodubo ninae-una atu urewang ara. Aune Apolo menezo mawe-yangzi yena ara. Arata Tuwa mene zo gaonoi me kasa yero noiya. 7 Arare uno-yetero ureroayero noiya nung awiya wosao; nupema mawe buroyero noiya nung deka ayero wosao; arata gao noime kasa yero noiya Tuwa Bayau awiya witao ara.8 Uno-yetero urero yero noiya, arita mawe-yangziyero noiya, awongto yao nunato teng dekaongkaniya. Burora zuma awiya buro yewato auna tengpugai pumarineyato. 9 Nato Apoloto awiya TuwaBayaura buro-mani gege ara. Ora ninae zo TuwaBayaura ma buro ara.

Tuwara buro emo nung ibu yao emo ine ara.Nupema, niye Tuwa Bayaura ibu ara. 10 Tuwa

Bayau mene na eno burora putoung pugaina tengna ibu yao emo me mene yaine nasani ziwong tau-tataware yao urewang dopena ara. Auna tame emoena mene susuuno ibu gapunowa. Ayao amimenekotung-katung yero yaise. 11 Ziwong urewangdopero mitiya awiya Yesu Kristo ara. Emo menenung zokero yangdoro ayero zo urao ine okomitiya.12 Arare ziwong auna tame zo mene ibu yari seronona tau-tataware yao zuma bainane — golta, sil-vata, daba owe kakawere — awiya puro ibu iwaingyarinita, nona iyangyao zuma aung — sowangta,yekota, isata — awiya puro ibu yariniye? 13 Awiyanete be bainana atu ibu yao nuna-una susuwa awiyakasa daung yariniya. Auna atu iyao baina meneibu yena aune buro nuna auna susuwa keregariniya.14 Arare emo zo mene ziwong auna tame atu ibutauyao yariniya, awiya iyao mene ibu awiya awarisero nete sikimai giro emo ibu yena amimene zumaiwaing pumariniya. 15Orata emo zora ibu awiya iyaomene awero aung yariniya awiya nung zuma okopumariniya. Nung aung nariniya ara. Nune bebamagayai aune iyaora atu sorariniya ara. Arata yaonuna-una me awiya awero aung yariniya ara.

Emo bauno ge nigao awiya Tuwa Bayaura ibu ara.16 Niye Tuwa Bayaura ibu yero nowa, o Tuwa

Bayaura Oweno mene ninae-una atu mitao-masiyero mitoiya, awiya oko gao mene yaine yero nowa,awiya! 17 Emo zo nung Tuwa Bayaura ibu gerayariniya, awiya nung deka ayero Tuwa Bayau menenung gera yariniya. Noeno oko, Tuwa Bayaura ibuawiya dang ayero sao ara. Ibu nuna awiya niye ara.

18Niye duboninae oko etegae. Ninae-una zonungtawing emora ge nigiro dube pugatinasani nigaonunagaiwitariniya, emoayao amimenenigao awiyadotinasani emo dau ine yero nigao me tamaise.19Noeno oko, tawingna kotumao awiya Tuwa Bayaumene nigitinoi me aung yero noiya. Auna ge gayaozo eyero mitiya era,Tuwa Bayau nigitinoi emo tawingna kotumao puronasani etegao ge sinowa auna ge mene kapetegairoawong geta mene dumaine yero noiya.

20Nupema auna ge gayao zo eyero mitiya era,Emo kotumaore auna kotumao awiya piti gege,

awiya Tuwa mene gosinoiya.21 Arare niye gagausero tawingna emo nae auna

yazo yau sinasani taung ninae oko purowitae. Nonaapakana awiya gerao ninae ara. 22 Paulo auneApoloto Petoro, nae awiya soumani gerao ninae.Tawingna nona apakana, aune nao, aune magayao,aune nona be yeme eune mitiya, aune nona agokasa yariniya — nona awiya apakana soumani geraoninae gege ara. 23 Niye awiya Kristora soumanigerao. Ora Kristo zo Tuwa Bayaura soumani geraoarauwa.

4Tuwanung nutope uritira gera buro yero nowa auna

susuwa keregariniya.1 Niye nae eno gaya Kristora buro-mani arita

Tuwa Bayaura ge pungyeromitawe kasa daung yenaauna diya dubu yaise. 2 Arata diya nung emo tuwanuna-una ge dimaise sao ara. 3 Arata naka natopeeyero sane. Ninaeta emora augao zo mene yaonana-una ge sinasani na puro wosaya na niganame oko yariniya. Nupema naka natope susuwanana iwaingta meko i, awiya oko sarinena. 4 Napasena nana zo oko gosinena. Arata na pasena aungnena ayero oko sane. Susuwa nana keregariniyaawiya Tuwa nata ara. 5Arare niye susuwa keregaoraato oko sae. Tuwa nung nutope kasa yero nonapungyaomitiya awiya keregariniya. Nupema emoramokoramitiya awiya dema keregairo aung yariniya.Ayero yai aune Tuwa Bayau mene nung nutopeemo apakana auna yao nunae awiya gosinasani tengbowi yariniya.

Korinti emo awong nuka nuyetope taung purowitiwa.

6Otaomani nana, ge sinena awiya niye susuwa zogaese sero na yazo nanato Apoloto yau sero sesena.Niye susuwa nanato gosinasani wosiro naora nagiboTuwa mene emo eno senu gaewa awiya oko daigae.Nupema niye gausero taung ninae puro wiwiti-nasani tawingna emo nae awiya zo puro witiro zopuro wosiro ayero nasani oko nae. 7Awe mene ningemo baina yasese seni? Aung ara. Nona apakanapuro yero nosa awiya nine oko tamasa. Aung ara.Tuwa Bayau mene taungno ning eno pugainu puroyero nosa. Arare ning noeno ning nitope taungnoyaine sero nasani taung nina puro wiwitinosi?

8 Oiye! Niye yemaoko uritira nona pumuwa tengyena ayero sinasani yero nowa. Nupema yemaokorezamena simenane yewa, arare yero nonane, ayerosero nowa! Niye nae daigairo yemaoko emo tuwayero nowa, ayero sero nowa! Me, emo tuwa yaowareyewi! Ayero yero nae yumaya ninae-una susuunoaune emo tuwa yarinenane ara. 9 Na gigena eyeroniya era. Tuwa Bayau mene nae aposolo awiyaemo bauno apakana auna wosao pugainu nonane.Arare angelota emo apakana nae wosao awiya gosi-nowa. Awiya emo tuwa zo mene bunao emo enapuro emo magayaora gerao auna-una susupunoiyaayero niya.* 10 Nae Kristo eno yero emo dau ine

* 4:9: Magayao emo ena. Roma emo awong winade-wanade yero nema iwo ena bunero puro tawing nunae-una yesese yero aune bunaoemo magayaise sero goma moko zora pugairo ziuno mitauwa winade-wanade yero nasani wina-de yero mamagayero nauwa. Arare be auneemo tuwa mene bunao emo ena amaze magayaora gerao asero awena-una susupunaunu tari diro wina-de yaora be diya yero nasani doperomitauwa. Paulo mene aposolo emora susuwa amaze tani auna pugairo sena.

Page 177: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 4:11 174 1 KORINTI 6:2yewangne ara. Arata ninae mene zo Kristora-unasusuuno nigao bainane yewa, ayero sinasani yeronowa! Nae awiya putoung aung, arataninae zoputoungne. Niye awiya ena mene gosinowa emowitao yero nowa. Ora nanae zo ena mene gosinowawosao nibamu yero nonane. 11 Nae nona minaooure eno mamagayewangne, amimene deka ayerononane. Ayero nasani taung wori aung iwo tamenasani garo-masire kau nasani naungwane dekaayero nasani yero nonane. 12 Nae nona ena tamarisero wawong nanae mene buro yero nonane; naeeno ge meko sinasani nowa aune gao yero nonane;nae iwo yero nowa aune saineba ao-didinasani yayatapunonane; 13 nae gona yero nowa awong yunokora yero nonane; emo bauno apakana amimenenae gosinowa gau ine yero nonane. Gau saunoaugatinonane ayao ine nasani naungwane yemenenane era.

Paulo nung Korinti emoramaung yena, arare awongte weso nuna-una naese sena.

14 Na niye eno meng gao pugari okowata, niyemani awiso nana iwaing ayero sero na niye eno gepugatinasani ge ewiya gainena ara. 15 Ninae-unaatu Kristora ge diya yao emo daigairo nibamu neita,nowa. Arata mamono mene zo daigairo aung. Nakanatope niye Kristo Yesura-una susumaese BowiIwaing niye eno sinasani na dekaongka emimenemaung ninae yewang, arare nona era. 16 Aeno niyete weso nana ago nasani neupu.

17 Na aeno Timoti, nung Tuwara benaungna atumani nana me iwaing yero noiya, awiya iyengtenaninae-una butuniya. Nung ninae-una buro naTuwara dubu napo sero sero yero nowa auna atuburo baungno yero nasani Kristora gera nagibo serogipero ayero nona, ge awiya kotumao ninae-una atuuwariniya.

18 Ninae-una ena mene na eno eyero sinowa,“Paulo oko bumariniya.” Na eno ayero sinasanitaung nunae puro wiwitinowa. 19Arata Tuwa menenigai teng yai, na nimoi oko ninae-una bumarinena.Buro taung purowiwitinowa auna ge saora putoungoko, yao nunae-una putoung auna susuwa keregari-nena. 20 Noeno oko, Tuwa Bayaura nao seka awiyage saora nona oko, putoungna nona ara. 21 Arareniye sepu. Niye ge nana dedunaya na mani derokora yaora waung puro bumanese kotupuneita?Orata niye ge nana dimaya na dubora mono pumaoaune dubo-ozaore awiya puro bumanese sinei?

5Pasena baina zo Korinti dubura-una towang atu

mitauna.1Ge ninae me eyero sinowa nigitinona ara. Meko

baina mou-mesa yao digara-una atu oko kasa yeronoiya amimene yeme ninae-una atu kasa yero mi-tiya, ayero sineya. Emo zo mene maung nuna-una aro waweng puro atiro noiya, aeno sinenaara. 2 Arare niye noeno meko ayao awiya ninae-una atu kasa yero mitoi aune niye gosinasani okogaine yero taung puro wiwitinowi? Niye pasenaaeno dubo mininasani pasena emo awiya tunateya,awiya teng yatiya. 3 Na taung nana mene ake etunasani moko nana mene zo niye taungno niye aune

dema atu nasani yaine emo nao awiya yena auna genuna eyero sewang aung yena: 4Niye Tuwa Yesurayazora augatinaya putoung nuna arita dubo nanamene ninae-una mitai aune 5 emo awiya esegairoSanda eno yangduwanane dubore taungne nunamatu sisigaise. Ayero yai aune Tuwa Yesura be kasayai aune ititi nuna mene iwaing mitaise.

Pasena emo esegaese sena.6 Meko amimene mitao gege mitoi niye taung

ninae puro wiwitinowa. Anowa na gosinonameko yero noiya ara. Yis maingkoka mene plawapupunoi titisero daing noiya, deka ayero pasenaemo amimene mitete dubu baina awiya watimaipasenana babarineya, awiya oko gao mene yaineyero neya, aeno sina! 7 Pasena yangdoro iwaingnaese sao mitiya. Isreli emo bauno mene Magayaomene awong Daigaina auna bonene minari serolama oko daore yis matu puro augairo yangdorobret yis aung puro yero nowa Tuwa Bayau menegosinoi iwaing yero noiya, deka aine niye emopasena yero noiya awiya esegaya babai aune niyeiwaing mitarineya. Noeno oko, Magayao meneawongDaigaina auna bonenena lama naname awiyayemaoko dewa magayena. Nung awiya Kristo ara.8 Nao naname sekawa awiya Magayao mene awongDaigaina auna oregao be ine ayero sero giro yismatuyangduwanene. Na yis sinena awiya pasenane tanimekore aeno sinena. Tanimeko pasenane yangdorotani iwaing awiya bret yis aung ayao ine puro nasaniaune etutero nanene. 9 Na gitau igi zo eyero niyeeno gaewang ara: “Emo ena mene kuma yero nowaawiya niye awong aune dema oko tairo yero nae.”10Ayero gaewang, awiya emo diga mene kuma yeronowa, tawingna nona eno dubo-dubo yero nowa,nona ugaing puro yero nowa, tuwa etegao bowiyero nowa — awong aeno oko sewang. Niye emoayao awiya yangduwao teng oko ara. Niye tawingnaetu narineya deka ayero emo ayao awiya niye aunedema narineya. 11 Na susuwa euna niye eno igigaewang: Zo nung nuka nutope “Na ge nigao otaoninae” ayero sinasani bauno ugaing yarinita, taw-ingna nona eno dubo-dubo yarinita, tuwa etegaobowi narinita, ge meko emo zo eno sarinita, outauyao miniro dau yarinita, nona ugaing yariniye —emo ayao aune dema nowi sero awang sewang ara.Nupema nona dema minao awang sewang. 12-13Naemo Tuwara dubu aune oko susumao goma bautaraatu yero nowa auna ge noeno sarineni? Tuwa Bayaumene emo ayao auna ge sariniya. Orata niye nikaniyetope emo ena Tuwara dubu yero nowa auna gesaya teng yariniya ara. Pasena emo awiya esegaipuninae-una towang atu oko naise.

6Ge nigao zomene otao nuna gera pugari sero digara-

una oko puro babaise.1Ninae-una zo mene otao nuna-una pasena auna

susuwa keregai kora yaese sero ge nigao emora unaoko pugao diga emo ge oko nigao auna pugai tengyarinita? Aung ara. 2 Ge nigao emo name nete digaemo gera pugairo awong awega-ziwega yarinenane,awiya niye oko gao mene yaine yero nowa. Ararenete diga emo awega-ziwega yarineya amimene

Page 178: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 6:3 175 1 KORINTI 7:11

ninae-una ge mamanikaka ena kasa yero noi noenooko korayao aung yao yero nowi? 3 Name neteangelora ge sanane aung yaise sao mitiya, awiyaniye oko gao yero nowita? Angelora ge sarinenaneamimene tawingna nona me aung, piti gege, aunage kasa yai aune sanane teng yero baingtariniya ara.4Noname aung piti gege auna ge kasa yero noi auneniye noeno diga emo Tuwara dubu mene gosinowawosao nowa emo ayao eno puro baungno nowa seronowa aung yero noiye? 5 Niye susuwa ninae giromeng gaese sero niye duwa-dawa sinena ara. Ninae-una emo zo kotumaore mitai giro ge ena ninae-una atu kasa nai giro puro nuna-una bautunayakora yero natiya, awiya teng yatiya. 6 Arata niyeayero oko yero nowa. Aung ara. Ge nigao zo meneotao nuna zo aune ge matu nete emo Kristora geoko nigao amimene sai aung yaise sero nuna-unapuro bautunoiya. 7 Niye otao mani ninae ena gerapugatinowa be aune ge buro amimene niye apakanapuro wowosinoiya. Ena mene tani meko benaunggiti niye eno yari sero giro yaya niye abena oko yaomitateya, awiya teng yatiya. Nona ninae tebebaugaing pumaese sateya, awiya teng yatiya. 8 Arataniye ayero oko yao yero nowa. Niye nika niyetopetani meko benaung giti nasani ugaing yero nowa,awiya otao mani ninae eno yero nowa.

9Emo tanimeko yero nowa amimene Tuwa Bayaunata Tuwa yero noiya auna nape babao teng oko,awiya niye oko gosinowita? Niye dubo ninae okoetegaipu. Kuma emo, arita tuwa etegao bowi naoemo ta bauno opene daigati nao emo ta baunomeneyaine yero nao emo ta emo enane dema tani mekonao emo ta 10 nona ugaing pumao emo ta nona enodubo-dubo yao emo ta ou tauyao miniro dau naoemo ta ge meko sao emo ta mani dero nona ugaingpumao emo — emo ayao amimene Tuwa Bayauranape babao teng oko ara. 11 Arare niye ena menegitau ayero nasani nauwa ara. Arata yeme ewiyaTuwa Bayau mene niye saena ara. Saero nuna yaesenuka nutope gerena. Gerero giginu niye pasenaaung ine yewa. Awiya Tuwa naname Yesu Kristoauna yazora aune Tuwa Bayau naname-una Owenoauna putoungna ayero yena ara.

Name taung aingso mene dema Tuwa Bayau bowiyanene.

12Niye eyero sinowi siya, “Name ge nigaora gazaoge zo okomitiya.” Awiyame ara. Arata dena-betenayao ninae mene niye oko sorepunoiya. “Name genigaora gazao ge zo oko mitiya.” ayero sero nowa,awiya me ara. Arata na nona zora soumani okoyarinena. Aung ara. 13 Zo mene eyero sariniya,“Wo ma mene tini otirera gerao, nupema tini otiremene wo mara gerao.” Awiya me ara. Arata neteTuwaBayaumene awongto etobe gera yai sisigayatoaung yariniya. Taung awiya pasenana gerao okowa.Taung awiya nung Tuwara gerao ara. Nupema Tuwaawiya nung taung naname auna diya. 14Arare TuwaBayaumene Tuwa uwenu iropuna, deka ayero nungname putoung nuna mene uwai iroparinenane.15 Name ge nigaora taung aingso awiya Kristorataung aingso yero noiya, awiya oko gao mene yaineyero nowa ara. Arare na ge nigao mene Kristorataung aingso agewa awiya sorero puro towangnabauno zo eno pugarinenita? Aung ara. 16Niye eyero

gosinowita? Emo zo nung towangna bauno zoretayarineyato, awiya awongto dekaongka yariney-ato. Auna ge gayao eyero mitiya era, “Awongtoetobe amimene taung dekaongka yero narineyato.”17 Arata zo nung Tuwara-una susumariniya, awiyaawongto dubo dekaongka yero narineyato. 18Ararekuma yao awiya tema yero neupu. Pasena ena emobauno mene yero nowa awiya taung aingso gerayero nowa. Arata kuma yero noiya amimene taungaingso nuna gera nasani Kristo aune tayao nunaawiya dema gera yero noiya. 19 Tuwa Bayau meneOweno nuna niye eno pugainu pumuwa Owenomene ninae-una toiro mitoiya, arare taung aingsoninae awiya Owenona ibu ara. Susuwa awiya niyeoko gao mene yaine yero nowa ara. Arare niye nikaniyetope ibura maung oko yero nowa. Tuwa Bayaumene ibura maung yero noiya. 20 Nune niye zumagaero pungna. Arare niye taung aingso ninae meneTuwa Bayau bowi yero nasani neupu.

7Yu aro auna ge.

1Niye na eno igi gaero na atata yewa auna abenasana nigipu. Emo zomene bauno aung nari sariniya,awiya teng yariniya. 2 Arata dekaongka, dubo-dubora etegao mitiya, arare emo mene bauno atironung aune dema iwaing naise. Nupema baunomene deka ayero, nung emo atiro nung aune demaiwaing naise. 3 Arare emo mene taung aingso nunaawiya bauno nuna eno oko soraise. Nupema baunomene taung aingso nuna emo nuna eno oko soraise.4 Bauno nung taung aingso nuna auna diya okowa.Awiya emo nuna mene diya niya ara. Ora emo nungdeka ayero taung aingso nuna auna diya okowa.Awiya bauno nunamene diya niya ara. 5Emo bauno,nito taung aingso wina-sorao awiya tebe-tabe okoyaeto. Nito taung aingso sorero isa buro yari serogitau sero nigayato teng yai be pugairo aune ayeroyayato teng yariniya ara. Be pugao awiya aung yaiaune nupema tairo neuputo. Nito oko tayao nimoinete iyangsao yayato Sanda mene nito etegai wina-daigowito sero aeno sinena.

6 Atiro naetose sinena, awiya wini ge okowa,nigao ge gege maze sinena ara. 7 Dubo nana meneeyero siniya: Nono yero emo apakana amimenenane nona eyao ine nateya. Arata TuwaBayaumenename eno putoung tere-tare pugatinoiya. Awiyaputoung zo emo zo eno pugairo, putoung zo emo zoeno pugairo, ayero nasani noiya.

8Mani somono aune mani baunodidi arita gamoyu magayao awong aeno eyero sinena era: Awongna ine yero naya teng yariniya. 9 Ora awong dubo-dubo yao nunae awiya puro wosaine yao teng okoyai giro atiro yu aro yero naese. Yu aro yeronao awiya iwaing, arata yu aro oko yao wina-arataungno gege nasani nao awiya meko. Awiya iyaokokoni yao ine ara.

10 Ora yu aro yero nowa, niye eno wini ge sananigipu. Ge ewiya dubo nana-una ge okowata,Tuwara bera ge era. Bauno zo mene emo nuna okoyangduwaise. 11 Ora yu nuna yemaoko yangdunutao yangduwariniya, awiya nung emo aung naise. Oraemo nuna aune nupema otao-gamao yero nari yero

Page 179: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 7:12 176 1 KORINTI 7:38giro ayero yaetose. Nupema emo zo mene baunonuna oko yangduwaise.

Yu aro mene Tuwara gera nao awiya okogausayetose.

12 Niye ena eno ge ewiya sana nigaya Tuwarage oko yaise; ge nana yaise. Ge nigao emo zorabauno nung diga nariniya, awiya bauno amimenenung aune dema nari sero gai teng yai giro okoyangduwaise. 13 Nupema ge nigao bauno zora emodiga nariniya, awiya baunone dema nari sero gaiteng yai giro oko yangduwaise. 14 Emo diga awiyabauno nuna-una gao mene nuna-una seuna ara.Nupema bauno diga deka ayero emo nuna-una gaomene nuna-una seuna ara. Arare mani awiso nunaeawiya gaore yero nowa. Awiya aung siya, awiyaawong diga nateya. 15Diga emota diga bauno menenebu nuna ge nigao awiya yangduwari yero giroyangduwaise. Ge nigao emota bauno auna bunao zooko mitiya. Tuwa Bayau mene niye monone duboiwaingne naese niye yau sero pungna ara. 16Bauno,ni kara emo nina gera nagibora yumasa bumarinitaaung i, awiya ning oko gosinesa. Ora emo, ning dekaayero bauno nina yumasa gera nagibora bumarinitaaung i, awiya ning oko gosinesa.

Tawingna atu mitao Tuwa mene name eno taungnaawiya ago nasani uritira gera atu ayero nanene.

17 Zo nung Tuwa mene tawingna atu mitao nungeno taungna teng ayero naise. Ora Tuwa Bayaumene buro ge nung eno sena teng ayero naise.Na wini ge ewiya Tuwara dubu napo sero aenotugata nona. 18 Zo nung taung aingso kapaore nenuTuwa mene nung yausero pungnuta, awiya nungtaung aingso kapao nuna awiya disari oko yaise.Ora zo nung taung aingso kapao aung nenu auneTuwa mene nung yausero pungna, awiya taungaingso nuna kapaese oko saise. 19 Noeno oko,taung aingso kapaore naota taung aingso oko kapaoaung nao amimene nona me zo oko niya. TuwaBayaura ge dipunasani narinenane amimene noname niya ara. 20 Nagibo Tuwa Bayau mene ningeno taungnu nauwasa aune ning yausero pungna,nagibo dekaongka auna neu. 21 Ning emo zora souburo nauwasa aune Tuwa Bayau mene ning yauseropungnuta, awiya kotung-katung aung neu. Aratasouburora bunao besaora nagibo zo kasa yariniya,awiya souburora bunao nina besero aung neu. 22 Zonung soumani ine yero nenu aune Tuwamene nungyausero pungna nung yeme Tuwaramani me bunaoaung niya. Ora zo nung emo me bunao aung nenuTuwa mene nung yausero pungna, nung amimeneKristora soumani niya. 23 Tuwara yu mene niyezuma gaena, arare niye emora sou oko yae. 24 Otaomani, niye buro no newa aune Tuwa Bayau meneniye yauseni — taung aingso kapaore newita taungaingso oko kapaore-ta, soumaina bunaora newita,soumaina bunao aung newa aune Tuwa Bayaumeneniye yausero pungna, nao dekaongka awiya be yemeeune ago nasani Tuwa Bayau aune dema neupu.

Mani somono aune daungse auna ge.25 Mani daungsera ge Tuwa mene na eno oko

pugao. Arata Tuwa mene na sogayero kotumaona eno pugaina, arare ge nana sana nigaya tengyariniya. 26 Be yeme eune iwo baina kasaniya,

arare emo bauno aung neita baunone dema neya,amimene ayero naese sinena. 27 Baunone demanowa amimene bauno yangduwari oko kotumae.Arata niye somono nowa amimene bauno pumarioko kotumae. 28 Ora bauno atari yero giro atasaamimene pasena oko yariniya. Oramani daungse zomene emo atari yero giro atariniya amimene pasenaoko yariniya. Awong atiro narineya amimenetaungna nona eno taung daore narineya. Ararenane niye taung dowi sero sinena ara.

29Otao mani nana, ge ewiya sana nigipu. Tawingbesugatinai yaya tamarinenane auna be nugu niya.Arare baunone nowa amimene bauno aung meneyaine naese. 30 Zi sinowa amimene zi oko saomene yaine naese. Yawa yawa yero nowa amimeneyawa yawa oko yao mene yaine naese. Nona zumagainowa amimene nonana maung oko yao meneyaine naese. 31 Tawingna nona puro moni buroyero nowa amimene tawingna buro tauyao oko yaomene yaine naese. Noeno oko, tawingna benaunggosinonane awiya sisigari nasani niya.

32 Niye kotung-katung aung naese aeno sinenaara. Emo nung bauno aung noiya amimene Tuwaraburora kotung-katung yero noiya. Awiya Tuwamene buro nuna gai iwaing yaise ayero yero noiyaara. 33 Arata emo nung bauno atiro puro noiyaamimene taungna nona eno kotung-katung yeronoiya. Awiya bauno nuna mene gai iwaing yaiseayero yero noiya ara. 34 Ayero nasani duboeto nasani noiya. Arare bauno emo aung aritamani daungse awong deka ayero Tuwara buro enokotung-katung yero nowa. Ayero nasani duboretaungne nunae pewa yero Tuwara gerao yaise ko-tupunowa. Arata bauno emore mene zo taungnanona awiya eno kotung-katung yero noiya. Awiyayu nunamene gai iwaing yaise ayero yero noiya ara.35Niye iwaing naese ge ewiya sinena. Na yaya niyeeno pugari okowata, niye tebe-tabe nowi sero, duboninae dekaongka pugaya Tuwara-una mitaise aenoge ewiya sinena ara. 36 Mani somono aune baunonuna gerao auna ge sana nigipu. Mani somono zomene nung bauno nuna gerao aune dema nasaniaune nao nuka nuna gai teng oko yarinita, nungtaung nuna-una ato sao awiya puro wosaine yaoteng oko; arita atari sariniya — awiya atiro yu aroyero naetose. Auna pasena zo oko mitiya. 37 Oramani somono zo mene bauno nuna gerao oko ataotebeba naise sai tauyarinita, nung taung nuna-unaato sao awiya puro wosiro baingtarinita; ora baunonuna gerao oko atao tebeba nari sero yemaokogiginu teng yena — nung amimene iwaing yariniya.38 Pu dekaongna gairo sane. Mani somono zonung bauno nuna gerao atariniya amimene iwaingyariniya. Arata mani somono zo nung bauno nuna

Page 180: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 7:39 177 1 KORINTI 9:8gerao oko atao tebeba nariniya amimene iwaingnibamu yariniya.*

Bauno gamora ge.39 Bauno nung emo nuna nariniya teng nung

aune dema naise sao mitiya. Arata emo nuna menemagayai giro nung emo zota zo pumari yero giropumai teng yariniya. Auna gazao zo oko mitiya.Arata diga emo oko, emo ge nigao gege ataise. 40Oraemo nuna magayai aune emo zo oko atao nung emoaung nariniya, awiya iwaing yawa yaware nariniya.Awiya ge nana ara. Arata Tuwa Bayaura Oweno naaune dema mitiya, arare sinena arauwa.

8Wo tuwa etegao eno pugatinowa awiya ge nigao

mene minao teng nita?1 Wo diga emo mene tuwa etegao eno pugati-

nowa* auna ge sane. Niye ena mene awong wotuwa etegao eno pugatinowa aeno eyero sinowa,“Name ge nigao mene nona apakana auna susuwagosinonane” asero nowa, awiya me ara. Arata niyeewiya gipu. Nona apakana auna susuwa gao menetaung puro witao tapunoiya. Arata dubora monopumao mene zo otao soremao tapunoiya. 2 Zo nungnigao nuna puro witai giro nung eno eyero sanene,“Nigao nina me oko mitiya.” 3 Zo nung Tuwa Bayauara tapunoiyanung awiyaTuwaBayaumenegosinoimani nuna yero noiya ara.

4 Arare wo diga mene tuwa etegao eno pugati-nowa auna ge sinasani gagausero mitowa auna gesane. Tuwa etegao awiya nona me aung. Susuwaawiya me gosinonane. 5 Emo diga mene tuwaewezo mene uritirata tawingna atu yero nowi siyasero bowi yero nowa, awiya gosinonane. 6 Aratananame mene zo eyero sinonane: Tuwa BayauMama naname dekaongka mitoiya. Nung nonaapakana auna susuwa. Arare name deka ayero nunagege nenane ara. Nupema, Tuwa dekaongka YesuKristo niya. Nune nona apakana yenu kasa yena.Arare name nuna-una susuuno yero nonane. Ayerosinonane ara.

7 Arata ge nigao emo ena mene tuwa etegaoawiya nona me aung auna susuwa awiya oko girobaingtao yero nowa ara. Awong amimene gitauTuwara ge oko nigaore tuwa etegao eno “Nungtuwame” ayero sinasani naweduwakotumaonunaeayao ine yena. Arare awong yeme Tuwara genigiro nasani wo tuwa etegao eno pugao awiyamininasani tuwa etegao bowi yero nowa aine yeronoiya. Awong Tuwara ge maingkoka gege puroyero nowa. Arare wo tuwa etegao eno pugao awiyamininowa moko nunae awang yero noiya. 8 Nonaminao mene name Tuwa Bayaura-una nugu pugaoine oko mitiya. Nona minao seminarinenane, awiyaTuwa Bayau mene gai wosao oko yariniya. Aritanona noyaominarinenane, awiya TuwaBayaumenegai witao oko yariniya. 9 Nona apakana mininowa

amimene emo dubora tumo diyao maingkoka gegepuro yero nowa auna tumo diyao besoiye sero, niyegiro baingtipu! Niye angsi mene te nunae dumaineyaya zuwero pasena yaneya. 10 Ning nitope nonaapakana auna susuwa gao ayero sinosa amimenetuwa etegao zora ibu toiro nona mininasani mitasaotao nina zo dubora tumo diyao maingkokare menening atu giro te weso nina ago yero wo tuwa etegaoeno pugao awiya “mininiya minane” ayero sarinitanowa. 11 Ayero yai ning susuwa gao amimene genigao otao nina dubora tumo diyaomaingkoka aunatumo diyao besarinesa. Ayero nasani ge nigao otaonina Kristo mene kora yari sero magayena, nungawiya sisigarinesa. 12 Niye ge nigao otao manininae aeno pasena nasani dubora tumo diyao nunaesisigatinasani nowa amimene Kristo eno pasenayero nowa. 13 Arare na nona minao nana mene genigao otao nana zo sisigana pasena tamoiye sero, nanung kotungno giro wo ayao yangdoro semini netemagayarinena arauwa.

9Emo ena mene Paulo eno izao ge sewa aeno abena

sinasani nung noeno aposolo buro nuna zuma aung yeronauni, auna susuwa sena.

1 Na emo zora soumani yero nonita? Na aposolookota? Tuwa naname Yesu awiya na oko gao yew-ingta? Na Tuwara buro yewang niye Tuwara emobauno oko kasa yao yewita? Aung ara. Na emozora soumani okowa. Na aposolo yero nona. Naditi moko nana mene Tuwa naname Yesu awiyagigiwang. Tuwara buro yewang me kasa yena awiyaniye Tuwara ge nigiwa ara. 2 Awiya na buro nanazuma aung yero nona aeno ena mene na gosinowaaposolo me ine oko yero nona, arata saineba ninaeuna ena mene na gosinowa aposolo me yero nona.Na Tuwara aposolo yero nona awiya nao seka ninaemene keregatinoiya.

3 Na gera pugari sinowa auna ge awiya eyerokapetegatinona. 4 Na Tuwara dubu aune nasaninona minaore oure pumao awiya awang sao mitita?Aung ara. 5 Aposolo ena aune Tuwara metamaniarita Petoro awong awiya uritira gera buro nasanimani bauno nunae ge nigao aune demapuma saumayero nowa, arata na ayero yao awang sao mitita?Aung ara. 6Nupema nato Banabato gege mene wa-wong nanato mene buro yero nasani aune taungnanonananato tamanetose saomitita? Aung ara. 7Oragorobo emoawemene gi aminenonaminaore awiyamoni nuna mene zuma gayariniye? Nupema awemene urero morero ayero yai me yai auna me okopurominao yangduwariniye? Deka ayero awemenewo memene bulimakao auna buro nasani aune amimung nunae oko puro minao aung nariniye? Aungara.

8 Na ayero sinasani emo ge gege sinenita? Aungara. Sao tauyao geMosemene gaena amimene deka

* 7:38: Ge awiya tau-tataware yao. Enamene zazagairo susuwa zo tapunowa auna darawa yao era: vs 36 Ora emo zomenemani nuna baunodiemo pumaora teng yai giro nung sorari yero gai teng oko yao yai giro emo eno pugaise. Amimene pasena oko yariniya. vs 37 Ora emo zo menedubo nuna mene eyero kotumai tau yariniya, “Mani baunodi nana emo oko atao tebeba naise.” Ayero sero gai meko oko yariniya, arata nungeo yero sai teng yariniya, nung amimene iwaing yariniya. vs 38 Arare emo zo nung mani baunodi nuna emo eno pugai teng yariniya. Ora zonung mani baunodi nuna sorariniya amimene teng yero baitariniya. * 8:1: Soremao Ge zo 1 Korinti 10:25-26 auna atu mitiya awiya gi.

Page 181: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 9:9 178 1 KORINTI 10:7ayero siniya. 9 Sao tauyao ge gaena awiya zo eyeromitiya era,Bulimakao mene buro nina nasani wuit patiro

mozaise kotungno giro be nuna oko sikigase.Nung buro nasani enamininasani aune buroyariniya.

Tuwa Bayau mene ge awiya bulimakao eno gegekotungno oko sena. 10 Aung ara. Nung buro emonae eno dema kotungno sena. Senu nae eno gaewa.Noeno oko, buro-mani buro uno yetero yero igiyeroayero nowa awiya awong tebeba oko yero nowa. Mekasa yai agewa minari sero yero nowa. Ora buro-manime puro zuwa nape gatinowa awiya awongmeena pumari kotungno ayero yero nowa ara. 11 Naeninae-una mokora atu uritira nona iwaing ure-wangne, auna abena taungna nona pumanane gayameko yariniya, awiya kara teng yarinita? 12Emo enamene ninae-una atu kasa yero atu nasani Tuwarage tugata nowa niye awong giro “aposolo me”ayero sero taungna nona pugatinowa pupunowa,arare nae ninae-una atu buro zayewangne amimenenona pumanane teng yero baingtariniya. Arataninae-una atu nona pumanenese sao, awiya yang-duwangne. Kristora Bowi Iwaing auna nagibo gazo-nine sero, nona ninae yangdotinasani yaya buroapakana dipunasani nonane ara. 13 Tuwa Bayauraibu bainana atu buro yero nowa awong nona geraoibura awiya puro mininowa ara. Nupema aitarazawing pugatinowa awong nona aitara atu puromininowa, awiya niye gosinowita? 14 Arare Tuwanung Bowi Iwaing sao emo nae deka ayero BowiIwaingna atu taungna nona tamanenese sena.

15 Arata na nagibo awiya oko papatinona. Nu-pema na ninae auna abena na eno yaese oko igigainena. Aung ara. Na tawingna nona ninae okopumao nana magayao mene na pumatiya, awiyagana teng yatiya. Na Tuwara buro nasani tawingnanona ninae oko pumao buro nana zuma aung yeronona amimene yawa yawa ge nana yero noiya.Yawa yawa ge nana awiya emo zo mene oko purowosariniya. 16 Na Bowi Iwaing sero tugata yeronona, auna na taung puro witao awiya na aung ara.Noeno oko, Tuwa Bayau mene ayero yanese sena.Arare yangduwana, oiye! Tuwa mene na eno noyariniye? 17 Buro awiya kotumao nana-una kasayai yateni siya, awiya na yo iwaing teng pumatena.Arata na buro ewiya kotumao nana-una oko yeronona. Arare eyero niya era: Diya yao buro ewiyawawong nana-una pugaina. 18 Arare yo iwaingauna abena no pupunoni, asero nowa. Yo iwaingpupunona awiya eyao era: Na Tuwara bowi sao emoyero nasani Bowi Iwaing zuma aung tugata yeronona. Ayero nasani Bowi Iwaing saora atu taungnanona pumanese saomitiya awiya yangdotinona ara.Nona amimene yo iwaing nana yero noiya ara.

Paulo nung emo susuwa giti auna soumani yeronasani nauna.

19Na emo zora soumani oko yero nona amimenesaineba emo apakana auna soumani yero nonaera. Awiya emo daigairo mene Tuwara ge ni-giro iwaing yaese ayero yewang ara. 20 Na Yudaemo aune nasani Yuda emo mene yaine yeronona. Awiya Yuda emo mene Tuwara ge ni-giro iwaing yaese ayero yero nona. Na emo sao

tauyao ge Mose mene gaena awiya dipunowa aunenasani sao tauyao ge dimao emo mene yaine yeronona. Awiya na naka natope sao tauyao ge awiyadipunasani oko, awiya sao tauyao ge dipunowa emoamimene iwaing yaese ayero yero nona. 21 Nadiga awong Mosera sao tauyao ge aung yero nowaaune nasani Mosera sao tauyao ge oko gao meneyaine yero nona. Ayero nasani na Tuwa Bayaurasao tauyao ge aung oko yero nona. Na Kristorasao tauyao ge puro dipunasani yero nona. 22 Naemo tumodiyao iyangyaore aunenasani tumodiyaoiyangyaore mene yaine yero nona. Awiya tumodiyao iyangyaore mene tauyaese ayero yero nonaara. Na emo benaung giti aune nasani tani nunaesusuwa giti awiya puro nona. Awiya nunae-unaena mene iwaing yaese aeno ayero yero nona ara.23 Buro apakana awiya tebeba oko yero nona. BowiIwaing kasa yero babaise aeno yero nona. Awiya nadema Bowi Iwaing auna me pumari sero aeno yeronona.

Name wina-zakita supunete simao me pumanene.24 Wina-zakita sumaora masira atu mani awong

apakana teng wina-zakita supunowa, arata simaopumao awiya zo mani dekaongka gege mene tanopugeya mitiya auna gitau kasa yero pupunoiya.Awiya gosinowa. Arare niye deka ayero simaopumari sungpu. 25 Mani getutu nowa awongputoungna etotoma buro yero nasani seminaosusuwa giti yero nowa. Awiya awong simao sisi-gao awiya pumari sero yero nowa. Arata nanamemene zo simao me mitao gege mitao awiya pumarisero yero nonane. 26 Na naka natope supunonaawiya diti-dati nasani oko, na diti gitau gege nasanisupunona. Na emo boksen yero nowa ayao ine ara.Arare na boksen yero nasani wawong nana tebe-tabe oko augatinona. 27 Na emo ena wina-zakitasumaese yau sana bumaya ge tugata yero nete agona meko yoni sero, na taung aingso nana yanakanadedunasani puro wosiro na naka natope emo tuwanuna yero nona.

10Isreli emo etegaora atumeko yewaayero oko yanene.

1 Otao mani nana, na aya-ewowo naname meneMose ago nasani nauwa auna ge sana nigipu.Awong apakana bereze mene anggayero nagibo gi-tau nasani naunu nauwa. Nupema wito gausenuapakana ang yero buwagaiwa. 2 Ayero Mosera emodubu yari sero bereze witore mene ge ou nunaeyenu suwewa ara. 3 Awong apakana uritira nonaminao mininasani bautu nauwa ara. 4 Ora awongdubu baina amimene teng uritira ou mininasanibautu nauwa ara. Uritira daba baina mene awongago nauna, arare auna atu ou wowosinaunu min-inasani nauwa. Daba awiya Kristo ara. 5 Aratasaineba awong tani-butani memeko-mameko yewagiro Tuwa Bayau mene dubu auna agewa bainaneauna susuwa giginu meko yenu giro tawing towangatu sisigainu mamagayewa ara.

6 Tani nunae-una kasa yena, awiya kotumaoiwaing eyero name eno pugari sero aeno kasayena. Awong tani meko eno dubo-dubo yero nasaninauwa, ayao ine naname yonine sero. 7Nunae-una

Page 182: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 10:8 179 1 KORINTI 11:1ena mene tuwa etegao sou yewa, ayero oko yanene.Auna ge gayao zo eyero mitiya era,Emo bauno awong adungno mitasani ana-bonene

yeromininete aune nupema iropuro na wuiwa ara.

8 Nupema kuma oko yanene. Nunae-una enamene kuma yewa aune be dekaongka auna atu emo23,000 magayewa ara. 9 Nupema Tuwa gaero garioko yanene. Nunae-una ena mene nung gaerogari yewa yi mene gamuwamamagayero aung yewaara. 10 Nupema dung duware oko yanene. Nunae-una ena mene dung duware yewa sisi-bura-burayaora maung mene awong sisigairo aung yena.11 Nunae-una tani kasa yena amimene Tuwarasusuwa gipinoiya. Arare tawing aung yaora be nuguni nenane aeno name eno kotumao iwaing pugaisesero gaewa ara. 12 Arare zo nung nuka nutopegosinoi tumo diyao tauyaore yero noiya amimeneiyang yero sisigoiye sero, giro baingtiti nasani naise.13 Etegao ninae-una kasa yero noiya awiya eweokowata. Etegao dekaongka amimene emo apakanaauna-una atu kasa noiya. Arata Tuwa Bayau nungge zo sero zo sero oko noiya. Nung ge dekaongkagege sinoiya, ayero diungno noiya. Arare nungsai etegao mene witiro putoung ninae awiya okodaigariniya. Etegao kasa yariniya, auna teng nungetegao daigaora nagibo niye eno tamariniya. Awiyaniye tau yero dopaese ayero yariniya ara.

Tuwara bonene mininasani aune nupema iwaeraana-bonene mininasani nao ine oko mitiya.

14 Arare otao mani nana, niye tuwa etegaoraana-bonene awiya tema yero neupu. 15 Niye ko-tumaore dema nowa, arare auna ge ewiya sananiye nika niyetope kotungno gipu. 16 Awangna ouwain gao yao awiya gao yero mininasani Kristorayu aune dema susupunonane. Nupema poro ee-gairo bonene mininasani Kristora taung aune demasusupunonane. 17 Poro awiya dekaongka gege.Arare name poro dekaongka awiya puromininasaniemo daigairo mene dubu dekaongka yero otao yerononane ara.

18 Isreli emo tani yero nowa auna susuwa sanakotungno gipu. Yuda emo nona Tuwa Bayau enopugari sero aita tame pugairo igiyero mininowa,awong amimene aita aune dema susupunowa. 19Gesinena auna susuwa nono yero mitiye? Nona tuwaetegaora aitara igiyao awiya nona me, asinenita?Aung ara. Nupema tuwa etegao awiya nona me,asinenita? 20 Aung ara. Ge sinena auna susuwaeyero mitiya era. Diga awong nona minao aita tamepugairo igitinowa awiya Tuwa Bayau eno okowata,iwae eno pugatinowa. Arare niye iwae aune demasusumowi sero, wo tuwa etegao eno pugao aunaagewa diga mene sorero mininowa awiya oko mi-nae. 21 Tuwara awangna atu mininasani aune nu-pema iwaera awangna atu minao, ayero yaya okoteng yariniya. Ora Tuwara tewora atu mininasaniaune nupema iwaera tewora atu puro minao awiya

dema yaya oko teng yariniya. 22 Orata name Tuwayora inanane teng yarinita? Putoung nanamemeneputoung nuna daigatiniya, asineita?

Zo mene tumo diyao nuna gege paso didinasani naiteng oko yariniya.

23 “Name ge nigao mene wo tuwa etegao eno pu-gatinowa awiya zuma gaero mininonane teng yeronoiya,” asinowa. Awiya me ara. Arata wo mininowaamimene niye oko sorepunoiya. “Name ge nigaomene wo tuwa etegao eno pugatinowa awiya zumagaeromininonane teng yero noiya,” asinowa, awiyame ara. Arata wo mininowa amimene ge nigao otaomani oko sorepunoi tu didinowa. 24 Zo mene tumodiyao nuna oko paso diyaise. Otao nuna-una tumodiyaomaingkoka gege awiya besoiye sero otao nunadema kotumaise. 25 Niye maketra atu* wo zumagayari yero giro zuma gaero puro minipu. Ayeronasani eyero oko sae, “Wo ewiya tuwa etegaoraibura atu bumita?” Tumo diyao ninae besowi sero,atata ayao awiya oko yae. 26Noeno oko, ge gayao zoeyero mitiya era,Tawing aune nona ewezo tawingna mitiyaawiya Tuwara-una atu butunoiya.

27 Diga zo mene niye kora yari sai garo nuna-unawitari yero giro witipu. Ayero wo ma pugariniyaawiya mininasani wora atata oko yae. Atata yayaabena saya gaya wo tuwa etegao eno pugao ayaoyai tumo diyao ninae besaneya, aeno atata okoyae. 28 Nupema mininaya ge nigao zo wo tuwaetegao eno pugao awiya minao awang yero noiyaamimene eyero sariniya, “Wo ewiya tuwa etegao zoeno pugeya.” Ayero sai giro oko minae. Awiya tumodiyao besowi sero giro dopu. 29Tumo diyao besaorasinena, awiya tumo diyao ninae okowata, emo worasusuwa keregariniya auna tumo diyao nuna besowisero sinena ara.

Ora zo mene eyero sarinita, nowa, “Na nonaapakana mininona awiya emo zo tumo diyaonuna maingkokare mene giro meko ayero sai tengyarinita? 30Na nona minari sero gitau Tuwa Bayaueno dange sero aune minarinena, awiya emo zomene nona minao eno dange sesena aeno sero nagera pugai teng yarinita?” 31Zo mene ayero sai girona abena eyero kapetegarinena. Niye wo ma mini-nowita buro ena nowa amaze emo ena mene giroTuwa Bayaura yazo de ika gaese sero yepu. 32AwongYuda emota emo Yuda okota Tuwa Bayaura dubuamimene niye eno kotumao meko pumowi sero,niye pasena tema yero neupu. 33Na deka ayero emobauno benaung giti mene na gaya teng yaise buroyero nona. Awiya nane iwaing yari oko, emo baunoapakana amimene Tuwara ge nigiro iwaing yaeseaeno buro yero nona ara.

111 Na Kristo ago nasani te weso nuna papatinona,

deka ayero niye na ago nasani te weso nana papatineupu.

* 10:25: Nona tuwa etegao eno pugao. Paulo nasani nauna be aune diga emo mene wo dero aero wo ayao ena tuwa etegao eno pugari seroigitinauwa. Ayero yero aune wo ayao agewa ena amaze maketra atu pugati nauwa emo bauno mene zuma gaero pupunauwa. Ora wo ayao enaawiya tuwa etegao auna ibu mokora atu igiyero ana-bonene yero nasani nauwa. Arare Paulo mene eyero sena: Ge nigao emo bauno mene woayao amaze maketra atu zuma gaero puro tebeba igiyero minarineya, awiya pasena oko yariniya. Ora tuwa etegao auna ibu toiro diga aunedema ana-bonene yao, awiya zo meko sena.

Page 183: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 11:2 180 1 KORINTI 11:34Bauno ge nigaomeneTuwara ibura atu ziyora kopeti

diyaese.2 Niye na kotupu nasani buro nana-una wini ge

auna nowi siya ayero sinowa awiya gosinena iwaingyero niya. 3 Arata susuwa zo mitiya, awiya sananigipu. Kristo nung emo apakana auna gitau yao;emo nung baunona gitau yao; aune Tuwa Bayaunung Kristora gitau yao. 4Arare emo zomene ziyorakopeti diro aune isa sarinita, Tuwa Bayaura ge poro-fete mene saine yariniya, nung amimene gitau yaonuna eno meng gao pugariniya. 5 Nupema baunozo mene ziyora kopeti oko diyao isa sarinita, TuwaBayaura ge porofete mene saine yariniya, nungamimene gitau yao nuna eno meng gao pugariniya.Noeno okowata, nung yu nuna-una wese niya aunasusuwa awiya ziyora kopeti mene gipiniya. Ararenung ziyora kopeti oko pugao yariniya, awiya nungbauno ena tebe-tabe nasani giti ai resamene kaperoaung yero meng nibamu gatinowa, deka aine mengnibamu gariniya. 6 Arare bauno zo ziyora kopetidiyao awang sero giro giti ai nuna awiya kapaiapungka yaise. Arata nung giti ai apungkakata gitiai aung sero meng goiye sero giti ai nuna soreroziyora kopeti diyaise. 7 Emo nung dubu nuna diyayero nasani Tuwa Bayau nung diya yero noiya aunasusuwa puro pu daung gatinoiya. Arare nung ziyorakopeti oko diyao naise. Bauno nung emo nuna-una ge dipunasani emo mene nung diya yero noiyaauna susuwa puro pu daung gatinoiya. Arare nungziyora kopeti diyaise. 8 Tuwa Bayau mene zayerouritire tawingne yena be aune nung baunona agewapuro emo oko yena. Aung ara. Nung emora agewapuro bauno yena. 9Nupema Tuwa Bayau nung emomene bauno soremaise oko yena. Aung ara. Nungbauno mene emo soremaise yena. 10 Aeno baunonung emora wese niya, awiya gipari sero ziyorakopeti diro giti woraise. Awiya angelo mene gaesesero yaise. 11 Arata saineba, Tuwara-una susuunononane dubu auna emo awong baunona soremaoaung nao ine oko mitiya. Nupema bauno awongdeka ayero emora soremao aung nao ine awiya okomitiya. 12 Zayaora atu bauno nung emora-una atukasa yena. Arata yeme emo name baunona-una atukasa yero zapunasani nonane. Orata nona apakanaawiya Tuwa Bayaura-una atu gege butunoiya.

13 Niye nika niyetope kotungno gipu. Bauno zogiti oko worao nasani Tuwa Bayau eno isa sai tengyarinita? 14 Yatu tamao naname eyao ine mitita,nowa: emo zomene giti ai nuna imoko-kaungkaungpuro nai ganane teng oko yariniya. 15 Arata baunomene zo giti ai imoko-kaungkaung amimene mowape nunae ine yaise Tuwa Bayau mene pugainaara. 16 Zo nung ge ewiya awang sari yero giro eyerokotumaise: nae aune Tuwa Bayaura dubu ena naeamimene tani zo ewe aung, tani dekaongka awiyagege puro nonane.

Korinti emo awong Tuwara bonene yero nauwameko yero nauna.

17 Tani ninae zo ewiya gigena meko yeti gironiye tugata nasani eyero sinena. Tuwara ge enoaugatinowa augao amimene niye oko sorepuniya.Arata augao amimene niye sisigatiniya ara. 18Arareniye Tuwara ge eno augatinowa auna towang atugagausao ninae-una kasa yero noiya ara. Na eno

eyero tugata yeteya nigena me ine yetiya ara.19 Gagausao awiya tebeba oko kasa yero noiya.Awiya dubunamimene gera nagibomera yero nowaTuwamene gosinoi teng yero noi, awong awiya kasadaung yaese sero aeno gagausao kasa yeronoiya ara.20 Arare niye Tuwara bonene minari sero augairoaune Tuwara bonene oko minaine nowa. Niye ana-bonene nika ninae yero mininowa. 21 Ma ninaenata-kanatare puro kasa yero wina-soreung yaoaung wongto-wongto yero nata-kanatare minironowa. Anowa ena meri maganowa, arata ena menezo ou tau yao yanakanaminiro dau yero nowa. 22Ae!Niye nona minaora ibu-garo kau nasani aeno ayeroyero nowita? Noeno Tuwa Bayaura dubu gosinowawosao noi bogamasa izero nowi? Niye eno nonosanese sinei? Na tani ayao giro niye bowi yanesesineita? Tani auna niye bowi yao ine teng okoarauwa.

Tuwa Yesu mene buro-mani nuna eno bonene pu-gaina auna ge.

Mt 26:26-29; Mk 14:22-25; Lu 22:14-2023 Na ge Tuwara-una atu pumuwang awiya kara

niye eno pugaingwa ara. Awiya eyao era: TuwaYesu nung Yudas mene keregairo iwora wawengpugari nenu ping aune poro puro 24Tuwa eno dangesero aune eegairo eyero sena, “Ewiya goi nana. Naniye soremaise pugatinena. Ago na kotupunasanieyero gege mininasani neupu.” 25 Nupema awongnona miniwa aune nung awang ou wainne awiyadeka ayero puro eyero sena, “Tuwa Bayau aunedema tairo susumarineya auna nao seka yu nanayasagairo tamarinena auna ou era. Minarineya tengna kotupunasani eyero mininasani neupu.” 26Niyeporore wainne mininasani teng Tuwa magayenaauna bowi nuna keregatinasani naya nung kapete-gairo bumariniya.

27 Susuwa ayero mitiya, arare zo nung Tuwaise-kaingse yero nasani porore ou wainne tebebaminariniya amimene Tuwara goire yure sisigaiyaayero yariniya. Ayero yai pasena nuna-una atumitariniya. 28 Arare zo nung porore ou wainneminari kotungno giro gitau dubo nuna-una susuwagiro baingtiro aune minaise. 29 Zo nung Tuwara goimitiya awiya oko kotungno baingtao aune porore ouwainne tebeba minariniya, amimene ayero nasanipasena auna abena watiung nuna-una gariniya.30 Niye ayero yero nowa, arare ninae-una daigairomene yaya-biyaya tapunasani putoung aung sime-sime nasani yero nowa ara. Nupema ena mam-aganowa magayeteya. 31 Name naka nametopesusuwa naname kotungno gatenane, awiya Tuwamene abena awiya name eno oko pugatiya. 32 Tuwamene name kora yai iwaing yanenese sero abenaname eno pugatinoiya. Awiya name nete emouritira ge aung awong aune dema gera yonine sero,name eno ayero yero noiya ara.

33 Otao mani nana, pu dekaongna gairo sananigipu. Niye Tuwara bonene minari sero giro au-gairo emo bauno diya neupu kasa yero aung yayaaune zayero minae. 34 Zo nung meri yai giro gitaununa-una gare atu nona minaise. Augao ayao meneTuwa Bayaura abena yumai ninae-una kasa yoiyesero, ayero yaese sinena. Orata ge ena mitiya awiyana naka natope buro aune sana garineya.

Page 184: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 12:1 181 1 KORINTI 12:3112

Oweno mene burora putoung benaung giti pugati-noiya.

1 Otao mani nana, Owenona-una atu buroraputoung kasa yero noiya auna susuwa kau yaneyatugata yana nigipu. 2Niye gitau diga nasani nauwaaune niye yupunauwa tuwa etegao ge aung naoaung auna baungno sou yero nasani nauwa ara.3 Arare auna susuwa zo sana nigipu. Zo nung TuwaBayaura Oweno mene dubo nuna uwai aune, “Yesu,na ning waru nena,” ayero saine yao awiya okomitiya. Ora zo Oweno mene dubo nuna oko uwaoyai aune, “Yesu, ning Tuwa,” ayero keregairo saineyao awiya deka oko mitiya.

4 Burora putoung Oweno mene pugatinoiya aunasusuwa benaung giti mitiya; arata Oweno awiyadekaongka. 5 Uritira gera buro susuwa giti mi-tiya; arata burora maung awiya Tuwa dekaongka.6 Uritira buro yaora putoung susuwa giti mi-tiya; arata putoungna maung awiya Tuwa Bayaudekaongka. Nung amimene name eno putoungtere-tare tapunoiya ara. 7 Oweno nung nameTuwara gera nanane teng yero naise sero putoungnuna name eno teng bono yero noiya. 8 Ararezo nung Oweno mene kotumao iwaing nung enopugatinoiya awiya ge ungwe iwaing yero noiya.Nupema Oweno dekaongka amimene nona apakanaauna susuwagaora putoung emo zo enopugatinoiyaawiya nona susuwa giti auna susuwa keregatinoiya.9 Nupema Oweno dekaongka amimene tumo diyaobaina emo zo eno pugatinoi puro noiya. Nu-pema Oweno dekaongka amimene yaya kora yaoraputoung awiya emo zo eno pugatinoi puro emoyayare kora yero noiya. 10 Zo nung tani putoungneyero nasani naise putoung nung eno pugatinoi puroyero noiya. Zo nung Tuwa Bayaura ge porofetemene saine yero keregaise putoung nung eno pu-gatinoi puro noiya. Zo nung nona iwae menetapunoiya arita nona Oweno mene tapunoiya awiyagiro baingtiro yangtaka-betaka yaise putoung nungeno pugatinoi puro noiya. Zo nung ge ewe-papeOweno mene tapunoiya awiya saise putoung nungeno pugatinoi puro noiya. Zo nung ge ewe-papeOweno mene tapunoiya awiya saya nigiro ge nunaedarawa yaise putoung nung eno pugatinoi puronoiya. 11 Burora putoung awiya apakana Owenodekaongka amimene gege pugatinoiya. Ayeronasani ara tamao nuna-una emo sero name enoputoung awiya tere-tare bono yero noiya ara.

Kristora emo dubu awiya gagausao aung dekaongkagege, awiya gaese sero taung aingsora pugairo sena.

12 Emo taung naname awiya dekaongka, aratataungna soremao awiya daigairo. Arare awongdaigairo mene pu dekaongna gatinowa taungdekaongka yero noiya. Arare Kristora dubu awiyadeka ainemitiya ara. 13Oweno dekaongka amimenename ge oura atu pu dekaongna gainu Kristorataung dekaongka yewangne ara. Yuda emore Grikemore, soumaine emo tuware, ayero yewangne ara.Name apakana Oweno dekaongka awiya puro aunedekaongka yewangne.

14 Taung naname auna soremao dekaongkaokowa. Soremao nuna awiya daigairo. 15 Arare

te zo mene noeno eyero sariniye? “Na wawongokowa, arare na taungna soremao oko yero nena.”Ayero sero taung aingso yangdoro nung nata naoteng oko ara. 16 Ora dawong zo mene noeno eyerosariniye? “Na diti moko okowa, arare na taungaingsora soremao oko yero nena.” Ayero sero taungaingso yangdoro nung nata nao ine adeka teng okoara. 17 Taungna atu diti moko gege mene mitatiya,awiya taung mene nono yero ge nigatiye? Oradawong gege mene mitatiya, awiya taung menenono yero nona sereyao yumatiye? 18 Tuwa Bayaunung aratamao nuna-una taung aingsora soremaoburo susuwa giti pugaina. 19 Taungna soremaosusuwa giti awong buro dekaongka yatei siya,awiya taung aingso zere tutupore oko kasa yatiya.20 Arare soremao awiya daigairo, arata taung awiyadekaongka gege ara.

21Arare diti moko mene wawong eno eyero saineyao teng oko, “Naka ning aung iwaing narinena.”Ora diti mene te etobe eno eyero saine yao teng oko,“Na nito aung iwaing narinena.” 22Aung ara. Taungaingso naname-una soremao mamanikaka awongawiya oko mitateya, awiya name iwaing oko nate-nane ara. 23Ora taung aingso naname-una soremaogosinonane wosao nowa awong awiya sipunonane.Nupema taung agewa meng gao tapunonane awiyaworero gopero nonane me ine noiya ara. 24 Arataagewa benaung iwaingne awong awiya mene zooko worao yero nonane daung mokera mitowaara. Tuwa Bayau nung taung tapunasani taungnasoremao wowosigao ena aeno buro witao pugaina.25 Awiya taungna soremao mene awong gagausaoyangdoro sou buro wina-ye yaese sero ayero yenaara. 26 Arare taungna soremao zo mene yaya tamaigiro ena awiya deka teng yaya tamarineya. Oratazo mene yawa yawa yai giro awong deka teng yawayawa yarineya.

Uritira gera buro-emo susuwa giti nonane.27 Niye apakana pu dekaongna gairo Kristora

taung yero nowa. Nupema niye nata-nata taungaingso nuna-una soremao yero nowa ara. 28 TuwaBayau nung dubu nuna name eno buro-emo eyaoine awiya pugaina ara: Gitau zayero aposolo, aunawese porofete, auna wese gipao emo ayero pugaina.Ayero pugairo aune tani putoungne yao emo, aritaemo yayare korayao emo, aune mono pumao emo,simai, ge ewe-pape Oweno mene tapunoiya awiyasao emo. Tuwa Bayau mene buro-emo ayao awiyapugairo bauna ara. 29 Name apakana aposolo gegepugainuta? Name apakana porofete gege yerononineta? Arita name apakana gipao emo gegepugainuta? Name apakana tani putoungne yaoauna putoung puro nonineta? 30 Emo yayare kora-makora yaora putoung name teng mitita? Nameapakana ge ewe-pape Oweno mene tapunoi sinowaawiya darawa yero keregatinonineta? Aung ara.31 Niye burora putoung yazore awiya pumari serotau yepu.

Arare nane auna nagibo iwaing gipana gipu.

13Dubora mono pumao.

Page 185: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 13:1 182 1 KORINTI 14:131 Na emora ge ewe-pape saora putoungta an-

gelora ge ewe-pape saora putoung puro nasaniaune dubora mono aung narinena, awiya na belotagogoing zo ine yero bewing durukare gege kasanasani mitoiya ayero narinena. 2 Ora na TuwaBayaura ge porofete mene saine yero keregaoraputoung puro nasani Tuwa Bayaura ge pungyaoapakana nigiro giro aung yero kotumao bainanenasani diri sana zokaora tumo diyao bainakamananamitariniya, arata duboramono aung narinena,awiya na putoung aung yarinena. 3 Nupema nonanana apakana awiya mani bogamasa eno bono yeropugairo taung aingso nana dema iyaora igiyaesesarinena, arata na dubora mono aung narinena,awiya buro nana-una me aung yariniya.

4 Emo dubo monone noiya amimene otao ao-didinoiya. Dubo monone noiya amimene emo sore-punoiya. Nung ge bautara oko sinoiya. Dubomonone noiya amimene taung oko puro wiwiti-noiya. Nung nuka nutope gosinoi emo baina okoyero noiya. 5 Nung emora ge dero taung okopuro wiwitinoiya. Nung nona nuna gege oko ko-tupunoiya. Nung tini kapao aung, pasena puronao aung. 6 Nung tani meko mene zapunoiya aunayawa yawa oko yero noiya. Ge me mene zapunoiyaauna yawa yawa zo yero noiya. 7 Dubo mononenoiya amimene otao nuna-una pasena apakana gironuwegatinoiya. Nung otao nuna-una ge apakananigitinoi me gege yero noiya. Nung otao nuna enoeyero sinoiya, “Nung buro iwaing yariniya.” Nungtauyero otao nuna-una yaya apakana dipunoiya.

8 Dubora mono awiya aung yao ine teng oko.Tuwa Bayaura ge porofete mene saine yero keregaoauna putoung awiya aung yariniya. Ge ewe-papeOweno mene tapunoi sinowa auna putoung awiyadema aung yariniya. Nona apakana auna susuwanigao auna putoung awiya dema aung yariniya.9 Awiya eyao eno: Yeme susuwa nigaora putoungnaname teng oko yao ara. Nupema Tuwa Bayaurage porofete mene saine yero keregao auna putoungnaname awiya dema teng oko yao ara. 10 Arataago nona apakana auna susuwa kasa daung yaiaune susuwa nigao auna putoung naname tengyero baingtariniya. 11 Na mani maingkoka nasaniaune mani maingko ge sinaungwa. O na manimaingko kotumao puro naungwa ara. Nupemanigao awiya mani maingkora ine nigiwang ara.Amimene nawe emo yero aune mani maingkoratani awiya yangduwang ara. 12 Be yeme eunename Tuwa Bayaura susuwa maingkoka gege gosi-nenane, awiya benaung naname asisira gosinonaneaine yero nonane, arare oko kasa yero baingtaoyero noiya. Nete ago name Tuwa Bayaura susuwagiro baingtarinenane. Emo etobe benaung wina-gi yero nowato ayao ine garinenane. Be yemeeune na susuwa nuna agewa gege gosinena. Aratanete Tuwa mene susuwa nana giro nigiro ayena,aine na susuwa nuna nigarinena. 13 Arare nonaetama miteya: Awiya iniro taka sao, aune tumodiyao, arita dubora mono pumao. Awong etamaamimene mitowa mitarineya, arata dubora monopumao amimene gitau yao nunae ara.

14Tuwa Bayaura ge porofete mene saine yero keregao

auna putoung awiya burora putoung auna gitau yao.1 Niye dubo monone nari sero tau yepu. Ayero

burora putoung Oweno mene pugatinoiya awiyapumari kotungno dubo auna pugairo neupu. Ayeronasani Tuwa Bayaura ge porofete mene saine yerokeregao auna putoung awiya gaya witao yai pumariara taungno neupu. 2 Zo nung ge ewe-pape Owenomene tapunoiya auna zo sinoiya amimene emoeno ge awiya oko sinoiya. Tuwa Bayau eno gesinoiya. Nung Oweno mene dubo nuna gainoi geawiya sinasani ge pungyao ena sinoi emo awonggera susuwa kau yero nowa ara. 3 Arata TuwaBayaura ge porofete mene saine yero keregatinoiyaamimene emo eno ge sinoiya. Ayero nasani awongsorepunoiya, o yo-uwinoiya, o yo dubo kora noiya.4 Emo ge ewe-pape Oweno mene tapunoiya aunazo sinoiya amimene nung gege sorepunoiya. ArataTuwa Bayaura ge porofete mene saine yero kere-gatinoiya amimene Tuwara emo dubu ena soreunonoiya. 5 Arare niye apakana ge ewe-pape Owenomene tapunoiya awiya maze saese sinena. Aratayawa yawa yao nana baina awiya niye apakanaTuwa Bayaura ge porofete mene saine yero kere-gaese. Noeno okowata, Tuwa Bayaura ge poro-fete mene saine yero keregatinoiya auna soremaomene emo ge ewe-pape Oweno mene tapunoiyaauna zo sinoiya auna soremao awiya daigatinoiya.Arata ge ewe-pape Oweno mene tapunoiya aunazo sinoiya amimene ge pungyao awiya darawa yaiTuwara emo dubu mene nigiro tau yarineya, awiyasoremaonuna arita TuwaBayaura ge porofetemenesaine yero noiya auna soremao buro nunato awiyadekaongka gege yariniya.

6Otao mani nana, na ninae-una buro atu ge ewe-pape Oweno mene tapunoiya awiya gege sana geamimene niye soremarinita? Aung ara. Arata na geme susuware zo Tuwa Bayaumene na eno keregainaamaze keregarinena, o nigao zo sarinena, o TuwaBayaura ge zo porofete mene saine yero keregari-nena, o ge me susuware zo giparinena, amimenedubo ninae inai tau yariniya. 7Nona nao aung, gitata gogoing awiya daya ge nuna oko kasa yero baing-tao yai nono yero na be gamarinenine? 8 Nupemaai to pisaya ge pore sai nigiro dubo eto nasani menaozaungzaung oko bumarineya. 9 Susuwa deka ayaoine ninae-una atumitiya. Ewawa ninaemene kipiti-kapete nasani emora ge oko, ge zo ewe saya enamene nono yero nigarinei? Soma emo aung aunaatu ge sinesa aine yariniya. 10 Emo tawing sero seroauna ge mapu benaung giti miteya, awiya apakanasusuware miteya. 11 Arata nane gera mapu zo okonigao yarinena, awiya gera maung mene na mazesoma zora emo ayero sariniya ara. Ayai na dekaayero nung soma zora emo ayero sarinena. 12Arareninae-una susuwa deka ayero mitiya ara. Owenonaputoung ninae-una kasa yaise sinowa, arare buroraputoung ena dubo ninae inai tau yaine yao awiyapumaya ninae-una atu zamaise tau yepu.

13 Arare emo zo ge ewe-pape Oweno menetapunoiya auna zo sinoiya amimene ge awiyadarawa yaora putoung pumari sero Tuwa eno isa

Page 186: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 14:14 183 1 KORINTI 14:38saise. 14 Na Oweno mene ge ewe-pape pugati-noiya awiya sinasani isa sarinena, awiya dubo nanamene yariniya. Arata kotumao nana awiya tebamitariniya. 15 Arare na nono yarineni? Na eyeroyarinena. Na dubo nana mene isa sinasani ge ewe-pape Oweno mene tapunoiya awiya maze sarinena.Nupema na kotumao nana mene isa sinasani genaname sarinena. Na dubo nana mene ge ewe-pape Oweno mene pugatinoiya awiya sinasani yeregamarinena. Nupema na kotumao nana menege naname sinasani yere gamarinena. 16 Ararening dubo nina mene ge ewe-pape Oweno menepugatinoiya awiya gege sinasani Tuwa bowi yasaemo bauno ge awiya oko nigao amimene bowi genina auna susuwa kau nasani aune nono yero genina sorepunasani “Yore, me yaise,” ayero sarinei?17 Ning Tuwa Bayau eno dange sinasani isa iwaingsarinesa, arata ge nina amimene otaomani nina okosoremariniya.

18 Na naka natope Oweno mene ge ewe-papepugatinoiya awiya ozaung sinona amimene Owenomene ge ewe-pape pugatinoiya awiya sao auna niyeapakana daigatinona. Arare na Tuwa Bayau enodange sinona. 19Arata na yerera atu kotumao nanamene emo kotumaora ge sinasani ge muto zo gegesana ge amimene emo bauno soremai gana iwaingyariniya. Arata na yerera atu Oweno mene geewe-pape pugatinoiya emo mene nigaine yao okoawiya sinasani ungwe-maungwe bainakama yari-nena, awiya gana oko teng yariniya.

20Ge nigao otao mani nana, kotumao ninae manimamanikakara ine oko yaise. Pasena yao awangnasani mani wuire ine yero neupu. Arata kotumaoiwaingne nari sero giro emo me ine yero neupu.21Tuwara ge gayao zo eyero mitiya era,Tuwa mene eyero siniya: Na dubu eeno ge sari

sero sana emo ge mapu ewe-pape sinowaamimene buro ge nunae mene dubu ewiyadarineya. Ayero yarineya, arata dubuemimene ge nana awang sinasani deka ayeronarineya. 22 Ge gayao ayero mitiya, arareeyero gosinonane. Emo tumo diyao aungamimene susuwa nunae meko awiya gaeseOweno mene ge ewe-pape tapunoiya. Arataemo tumo diyaore nowa amimene TuwaBayaura soremao gaese Oweno mene TuwaBayaura ge porofete mene saine yero kere-gao auna putoung tapunoiya.

23 Arare niye ge nigao dubu amimene audekaongna gairomitasani apakana amimeneOwenomene ge ewe-pape niye eno pugaina awiya sinasanimitaya diga enata emo ge oko nigao ena mene ibuauna toiro ge ninae awiya nigiro niye apakana dauneya ayero sarineita, nowa. 24 Arata niye apakanaau dekaongna gairo mitasani Tuwa Bayaura geporofete mene saine yero keregatinaya emo ge okonigao zo meneta diga emo zo mene ibu auna toiroge ninae nigiro pasena nuna meko auna susuwagiro baingtariniya. Ge porofete mene saine yaorage ninae amimene nung gera pugariniya. 25 Geamimene nao nuna-una susuwa pungyao awiyakeregairo puro pu daung gariniya. Ayero yai nungmeng gatinasani benaung nuna pu tawingna gairo

Tuwa Bayau bowi nasani eyero sariniya, “TuwaBayau me niye aune dema mitiya.”

Yere saora buro diya yao auna ge.26 Ge nigao otao mani nana, ge sinena auna

susuwa nono yero mitiye? Susuwa nuna awiyaeyero mitiya era: Niye yerera atu au dekaongnagatinarineya be aune eyero neupu. Emo zo meneyere nuna zo gamariniya, emo zo mene ge mesusuware zo gipariniya, emo zo mene ge zo TuwaBayau mene nung eno keregaina awiya maze kere-gariniya, emo zo mene ge ewe-pape Oweno menepugatinoiya auna zo sinasani Tuwa Bayaura ge zokeregariniya, arata zo mene zo Oweno mene geewe-pape pugatinoiya auna susuwa darawa yerosariniya. Buro ewezo yerera atu yarineya amimeneTuwara dubu soremaise. 27 Ena mene yerera atuOweno mene ge ewe-pape pugatinoiya auna gesari saya giro emo etota etama mene gege saesesepu. Awong zo gitau sai aune zo sai aune zo agosaise. Ayero yaya aune emo zo mene ge nunaedarawa yaise. 28 Arata ge darawa yao emo kauyero giro emo Oweno mene ge ewe-pape pugati-noi ge saora putoung puro nowa amimene yer-era atu borabora yero mitaese. Nata mitasaniaune Owenona ge ewe-pape Tuwa Bayau eno saese.29Emo etota etamamene Tuwa Bayaura ge porofetemene saine yero keregaya enamene ge nunae awiyanigiro kotungno, “ge Owenona ta ge ge iwao i,”awiya kotungno gaese. 30 Nupema emo zo menedoperoporofetemene sainenasanimitai auneTuwamene ge zo emo zora dube atu pugai giro emoge sinasani mitiya awiya ge yangdoro adumai emoamimene iropuro ge saise. 31Ayero nasani narineya,awiya ninae-una dekaong dekaong amimene poro-fete mene saine yero Tuwa Bayaura ge keregairosarineya. Awiya emo bauno apakana Tuwara geme susuware nigiro dubo iwaingne naese ayeroyarineya. 32 Tuwa Bayaura ge porofete mene saineyero keregao auna putoung puro nowa amimeneputoungna ato sao awiya patao awiya nung teng.Putoung amimene saise-saise yai saineba nuka nu-tope patiro mitao awiya nung teng ara. 33 Noenooko, Tuwa Bayau mene name ge betananane yeremeko yaise oko sinoiya. Name bisi sero mitananebowi yao iwaing kasa yaise sinoiya.

34 Tuwara dubu sero auna-una atu mani baunomene yerera atu borabora yero miteya, deka ayeroninae-una atu yepu. Awong augaora atu ge saoawang saomitiya. Mosera sao tauyao gemenemanibauno awiya emorawese naese saomitiya. 35Awongge enana susuwa kau yero giro yere ibu auna atuoko, gare atu ibono nunae atata yaese saya nigae.Bauno zo mene augaora atu ge sao, awiya nonameng gaore ara. 36 Yei! Tuwa Bayaura ge awiyaninae-una atu gitau zayero aune bautunete tawingenana ago kasa yena, ayero sero nowita? Ayao ineaung ara. Nupema ge nuna amimene ninae-unagege kasa yenuta? Aung ara.

37Ninae-una zo mene nuka nutope gosinoi TuwaBayaura ge porofete mene saine yao auna putoungnuna-una mitoiya, o Owenona putoung zo menenuna-una mitoiya amimene ge gainena ewiya gaiTuwara wini ge yaise. 38 Zo nung wini ge ewiyaawang sai giro niye abena ge nuna awang sepu.

Page 187: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 14:39 184 1 KORINTI 15:3139 Arare otao mani nana, niye Tuwa Bayaura ge

porofete mene saine yao auna putoung pumari serodubo ninae putoung auna atu pugairo neupu. Ayeronasani emo ena Oweno mene ge ewe-pape pugati-noiya awiya sari yaya awang oko sae. 40 Yereraatu buro nomaze yarineya, awiya teng saingtiroyangtaka-betaka yero aune yepu emo gaya iwaingyae.

15Yesu iropuna auna ge.

1 Otao mani nana, Bowi Iwaing niye eno sewangnigiwa. Sewang nigiro yo dubo ninae ininu tu dironowa. Awiya kotumao ninae nupema uwane. 2 Geniye eno tugata yewang amaze teng puro iniro takasero narineya, awiya Tuwa Bayau mene niye korayariniya. Arata niye Bowi Iwaing awiya nigiro okonigaine yero besuwano puro nasani narineya, awiyaTuwa Bayau mene niye oko kora yariniya.

3 Gera susuwa mou-mesayao na eno pugao dekaamaze niye eno pugatinasani eyero sewang nigiwaara: Kristo nung Tuwa Bayaura ge gaewa mitoiyaauna teng pasena naname-una abena magayenaara. 4Magayenu biritira pugaiwa Tuwa Bayaura gegaewa mitoiya auna teng biritira atu wari be etamamitinu Tuwa Bayau mene uwenu seka yero iropuronoiya niya ara. 5 Iropuro gitau Petorora-una kasayenu gigina. Ayero aune ago zo buro-mani nuna 12auna-una atu kasa yenu gigiwa ara. 6 Ayero aunenupema ge emo witao zare nunae 500 daigatiniya,awong amimene augatinewa aune nunae-una atukasa yenu baina amimene teng gigiwa ara. Nunae-una daigairo mene oko magayao seka miteya, arataena mene zo magayewa ara. 7 Aune nupemaYakobora-una kasa yenu giginu aune aposolo dububaina auna-una teng kasa yenu gigiwa. 8 Ago menezo nung nana-una kasa yenu gigiwang ara. Naaposolo yewang awiya bauno mene mani paora beoko yaore towang kapero pupunoiya aine na nunggiro be aune dubo darawa yero aposolo yewang. 9Naaposolo wosao nibamu. Na Tuwa Bayaura dubu usi-besi yero nasani naungwa, arare na maze aposolosero nowa oko teng yero noiya. 10 Na aposoloyewang, awiya Tuwa Bayaura Owenona soremaoraatu gege yewang ara. ArataOwenona soremaomenenana-unameaungokoyena. Naburo yewang, awiyaaposolo ena daigati nasani buro baina yewang.Arata na natope nono yero aune ayero yateni? TuwaBayaura soremao nana-una mitoiya amimene yenaara. 11 Arare na ta awong ena nae ge dekaongkasinonane niye nigiro puro nowa arauwa.

Mamagayao mene iroparineya.12 Kristo nung magayaora atu seka yero irop-

una ge ayero sinonane ninae-una ena mene noeno“Magayaora atu seka yero iropao awiya oko mi-tiya,” ayero sero nowi? 13 Magayaora atu iropaoaung siya, awiya Tuwa Bayau mene Kristo uwenuiropuna ayero oko uwai iropatiya. 14 Tuwa Bayaumene Kristo oko uwao iropao yati siya, awiya getugata yero nonane awiya me aung natiya, nu-pema tumo diyao ninae deka ayero me aung natiya.15 Awiya gege okowata, nae Tuwa Bayau eno eyerosewangne, “Nung Kristo magayaora atu uwenu

iropuna.” Ayero sewangne, arare magayaora atuiropao awiya aung siya, Tuwa Bayau mene nonoyero aune Kristo uwai iropatiye? Arare Tuwa Bayaumene Kristo oko uwao yati siya, awiya nae TuwaBayau eno ge sewangne nae amimene ge iwao emoyatenane, ayero yatiya ara. 16 Name “Tuwa Bayaumene emo magayao oko uwi noi iropupunowa,”ayero sero giroKristo enodeka ayeromagayaora atuoko iropuna ayero sanane teng yariniya. 17 Kristomagayaora atu oko iropao yati siya, awiya tumodiyao ninae me aung yatiya. Nupema pasena ninaedeka ayero mitatiya. 18Awiya gege oko, Kristo tumodidinawe magayewa awong adeka dema sisigairoaung yewa ayero yatiya. 19 Name Kristo tumodidinasani nung diya nonane. Arare name tumodiyao naname-una me awiya tawingna atu gegepumatenane, awiya emo ena mene name eno yoamao bainakama tamaya teng yatiya.

20 Ayao ine oko mitiya. Aung ara. Tuwa Bayaumene meba Kristo magayaora atu uwenu sekayero iropuro noiya. Awiya name magayaora atuiroparinenane auna nagibo gatero iropuna. 21 Eyaoeno: Emo zo mene magayao zayero taungna, araredeka ayero emo zo mene magayaora atu iropaozayero taungna ara. 22Name apakana Adamna-unasusumuwangne, arare nung magayena deka ayeroname magayero aung yero nonane. Deka ayeroname apakana Kristora-una susumuwangne, arareTuwa Bayaumene name uwai seka yero narinenaneara. 23 Iropaora be etobe pugao mitiya auna tengiropanenese sao mitiya ara. Gitau yao Kristo menegitau iropuna. Nung amimene kapetegairo baiaune dubu nuna name iroparinenane. 24 Iropananeaune be aung yariniya. Awiya Kristo mene nonaputoungne apakana arita tuwa etegao apakana auneiwae apakana awiya puro wosiro baingtai aung yayaaune nung emo tuwa buro nuna awiya Tuwa BayauMaung nuna eno pugai aune be aung yariniya ara.25Yeme ewiya emo tuwa buro nuna nasani naise saomitiya. Nete iwo dubu nuna puro wosiro aung yeroaune emo tuwa buro nuna yero aung yariniya ara.26 Nung iwo ena awiya dero usi-besi yero aune iwoyazo nuna Magayao awiya ago gera yariniya. Ayeroyai iwo apakana aung-kamore yarineya. 27 Auna gegayao zo Kristo eno gaewa eyero mitiya era,Tuwa Bayau mene nona apakana puro wosironuna-una waweng pugaina ara.

Arata ge eyero mitiya, “Nona apakana purowosiro nuna-una waweng pugaina,” ge awiya ni-ganane Tuwa Bayau dema Kristora wese nariniyaayero oko yaise. Nune nona apakana awiya Kristorawawengpugaina arata nung amimeneKristoraweseoko niya. 28Arare ago emore baunone nona apakanauritira aune tawingna atu mitowa awiya Mani enopugai aune Mani mene nuka nutope puro wosiroMaungna wese nariniya. Awiya Tuwa Bayau Maungmene emore baunone nona apakana auna Tuwayero mitaise ayero yariniya ara.

29 Emo ena mene mamagayao ena eno ge oususunowa. Arare magayaora atu iropao aung siya,awiya awong noeno ayero yatei? 30 Nae buro-manimene iwora mokora atu nasani naungwane awiyakara nonane. Arare magayaora atu iropao aungsiya, awiya nae noeno ayero natenine? 31 Otao

Page 188: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 15:32 185 1 KORINTI 16:2mani nana, na Kristo Yesu Tuwa naname auna-unasusuuno nasani yazo ninae de ika gatinona, susuwaauna ikogairo sana me yaise. Wari be sero magayaomene nana-una nugu yero noi aune nona. 32 NaEfeso nape atu emo wo gorobo yao ine aune demawinade-wanade yaine yero nasani naungwa, awiyaemo ena mene “magayaora atu iropao aung” ayerosero nowa, na deka ayero sinasani winade-wanadeyateni siya, awiya auna me no nana-una atu kasayatiye? Magayaora atu iropao aung siya, awiyaeyero sanane teng yatiya, “Gora name magayari-nenine ta oko magayarinenine, awiya name iwawanenane ware yeme eune nona sairo zuwero yerominanene.” 33 Eyero sinonane, “Emo mekore taironete meko yarinesa.” Me sinonane, arare emo enamene magayaora atu iropao aung ayero sinasanidubo ninae sisigowi sero, tema yero nasani neupu.34 Arare dubo ninae uwepu seka yai nasani pasenayangduwae. Ninae-una ena mene Tuwa Bayau kauyero nowa aeno niyemeng gaese na niye gona nena.

Magayaora atu iropuro taung aingso zo ewe puronarinenane.

35 Ena mene atata yero eyero sarineya, “Magayaoawong nono yero iroparinei? Nupema taung aingsonono yao puro kasa yarinei?” 36 Magayao awongtaung aingso matu doro taung aingso seka puroiroparineya, awiya oko gao mene saine yero nowa,ama sina! Niye nona urinowa awiya tebeba okoiropupunoiya. Wori nuna awiya bezinoi aune kosoyero iropupunoiya ara. 37Nona urinowa awiya gomidang maze oko urinowa. Me nuna maze urinowa.Awiya wuit meta nona enaname ainemaze urinowaara. 38Ayero nowa aune TuwaBayaunung kotungnobaingtiro nonana benaung sena awiya teng kasayero iropupunoiya ara. Me sero auna benaung gitinoyao iropupunoiya ara. 39 Taungna susuwa awiyadekaongka oko mitiya. Name emora taung zo, pureeu wore taung zo, ni mamani taung zo, ou wotaung zo. 40Uritira taung aingso miteya, deka ayaoine tawingna taung aingso miteya. Arata uritiramiteya auna simao awong zo, ora tawingna miteyaawiya simao awong zo. 41Warira waegao nung ewe,inona waegao nung ewe, arasara waegao awongewe. Nupemaarasarawaegao awongdekaongkaokoara. Benaung giti waegatinowa ara.

42Magayaora atu iropao auna susuwa awiya dekaayero mitiya ara. Mutao awiya sisigaore ara. Iropaoawiya sisigao aung ara. 43 Taung aingso mumuti-nonane awiya giso gege. Arata Tuwa Bayau meneuwai iropariniya amimene zo simao waegaore ara.Taung aingso mumutinonane awiya putoung aung.Arata iropao awiya putoungne. 44Mutao awiya taw-ing taungne. Nupema iropao awiya uritira taungne.Tawingna taung mitiya, deka ayao ine uritira taungmitiya ara. 45Ge gayao zo eyero mitiya era,Emo gitau kasa yena yazo nuna Adamnung dubore ititire kasa yena ara. Arata Adam zo

ago kasa yena yazo nuna Kristo, nung uritiraititire nasani nao tamaora maung yena ara.46 Arata uritira taung mene gitau oko kasayero noiya. Tawingna taungmene gitau kasanoi aune uritira taung ago kasa yero noiyaara. 47 Emo gitau kasa yena awiya nung taw-ing mene yao, arare tawingna emo yena ara.

Arata emo ago kasa yena amimene zo uritiraatu buna. 48 Name tawingna atu nonaneawiya Adam nung tawingna taung aingsopuro nauna, aine puro nonane. Arata agouritira atu narinenane awiya Kristo meneuritira taung aingso puro noiya deka ainepuro narinenane. 49 Arare tawingna emoauna benaung puro nonane deka ayero uri-tira emo auna benaung pumarinenane.

50 Otao mani nana, sana nigipu. Tawingna taungnaname mene Tuwa Bayaura napo topetao ine tengoko. Nupema taung gung yero tawing yao amimenenona oko gung yao auna maung yao ine teng okoara.

51 Arare na ge pungyao zo keregairo sana nigipu.Name apakana oko mamagayero aung yarinenane.Ena mene seka mitarineya. Arata name apakanabenaung zo yero aung yarinenane. 52To baina ge saimena sopine yero nonane ayero yarinenane. To gesai mamagayao mene iropuro taung gung yao okotaung seka puro iroparineya. Ayaya seka narine-nane amimene kapetegairo benaung zo yarinenane.53 Ititi naname taung gung yero tawing yariniyaauna mitowa amimene uriti taung puro uriti taungamaze taung wori abena yero wosogaine yaise saomitiya. Arare ititi naname taung magayero taw-ing yariniya auna mitowa amimene nao tauyaoragerao yaise sao mitiya. 54 Arare ititi naname taungaingso tawing yariniya auna atu mitowa amimeneuriti taung amaze taung wori abena yero wosog-ariniya, o ititi naname taung aingso tawing yaoragerao auna mitowa amimene nao tauyaora geraoyarineya, be auna atu ge zo eyero gayao mitiyaawiya me yariniya,Tuwa Bayau mene magayao puro wosirobaingtinu aung kamore yena.

55Magayao, putoung nina naiye?Magayao, dung nina naiye? 56 Pasena mene mag-

ayaora dung ine niya. Sao tauyao ge Mosemene gaena amimene pasena puro pu daunggatinoi Tuwa Bayau mene pasenana abenapugatinoiya. 57 Tuwa Bayau mene Tuwananame Yesu Kristo iyengtinu wosiro buroyena auna name tau yero pasenane mag-ayaore auna putoung puro wowosinonane.Arare Tuwa Bayau bowi yanene.

58 Arare otao mani nana, niye tau yero Tuwaranagibo papatinasani oko degene umao dopepu.Ayero nasani Tuwara buro be giti putoungne neupu.Tuwa eno nasani buro yaya me aung oko yariniya,ayero gosinasani aune buro nuna yero neupu.

16Ge nigao otao mani Yerusalem nape atu bogamasa

nasani nauwa awiya eno moni pu dekaongna gaese sena.1 Ge nigao otao mani naname ena mene boga-

masa yero nowa awiya eno moni pu dekaongnagatinenane auna ge sane. Tuwara dubu ena Galataprovinsra atu nowa amimene yaese sewang yewadeka ayero yepu. 2 Niye moni tamarineya awiyasero gosinasani Sande sero moni agewa dekaong-dekaong demese pugairo wori mene dowaya mi-taise. Ayero oko yao naya na buro kasa yana moniyangtaka-betaka yari nasani buro baina yowi sero,

Page 189: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 KORINTI 16:3 186 1 KORINTI 16:24ayero yaese sinena. 3 Na ninae-una atu buro emoniye yangtagairo pumarineya awiya awong igi gaeropugatinasani iyengtana yo iwaing nona ninae purobaung Yerusalem nape yarineya. 4Aratamoni bainayai giro na dema babarinena.

Paulo nung nunae-una babari sero be pugaina.5 Na Masedonia provinsra baungno napo teuno

aune nupema ninae-una bumarinena. Na gitauMasedonia provinsra atu napo teuno aune bumari-nena, awiya gipu. 6 Ninae-una buro maingkokanarinenita, atu nana wito witaora be aung yariniya,awiya na oko gosinena. Arare niye nagibo nana-una na natu-natu babarinena awiya soremarineyaara. 7Na yeme ninae-una atu maingkoka gege niyeaune demamitasani niye giromena yangdoro babaoawiya awang sinena. Tuwa mene nigai auna tengna buro ninae-una atu nimoi nari sero sinena ara.8 Na yeme Efeso nape etu mitana oregao iya be zoyazo nuna Pentekos be nugu yariniya ara. 9 EtuTuwamene ge tugata yaora buro yaname kasa yaisenagibo baina zo tami buro nana baina kasa niya.Arata Tuwara gera iwo witao neya.

10 Timoti mene ninae-una atu kasa yai niye nungotao yaya awang yaore oko naise. Na Tuwara buroyero nona deka ayero nung yero noiya ara. 11Arareninae-una zo mene nung eno gai oko wosao yaise.Nung korayero iyengtaya iwaing kapetegairo nana-una bumae. Nung arita ge nigao otao mani enabumaya gari mitena.

12 Ge nigao otao naname Apolo nung ge nigaootao enane dema ninae-una bumaise sero be yayasinena, arata eo oko yao yero niya. Nung be yemeeune okowata, ago be zore kotumai nuna-una tengyai giro aune ninae-una bumariniya ara.

Besugao ge.13 Niye umo yero baingtiro tumo diyao auna tau

yero dopepu. Ayero nasani bereya aung gewerayero neupu. 14 Nupema buro apakana awiya dubomonone nasani aune dema yepu.

15 Otao mani nana, ge zo niye eno sana nigipu.Niye Stefana awisore auna genigitinowa ara. AwongAkaya provinsra atu emo bauno Tuwara ge okonigaore nunae Tuwara ge gitau nigiwa. Nupemaawong ge nigao dubu awiya sou yari sero eo yeronowa, awiya niye gosinowa. 16 Arare abena niyeawong arita awong enaTuwara ge enonasani awongaune dema buro yero nowa, awong awiya gipu gitauyao ninae yae. 17 Stefanato Fotunatas aune Akaikoawong nana-una kasa yeteya na dubo nana iwaingyetiya. Noeno oko, na niye gatena asinasani mitenaawong bumeya na niye gaine yetena. 18 Awongdubo nana aune dubo ninae aune awiya kora yeteyaiwaing yetiya. Niye emo ayao awiya gipu iwaing yae.

19Tuwara dubuAsia provinsra atu nowa amimeneniye arugatineya. Akuilato Priska aune Tuwaradubu garo nunato-una atu augatinowa amimeneTuwa eno yawa yawa nasani niye arugatineya. 20Genigao otaomani apakana amimene niye rugatineya.Niye nika niyetope Tuwa eno yawa yawa nasaniwawong wina-ini yepu.

21 Na Paulo, na natope niye arugatinasani yazonana gainena.

22 Zo nung dubo nuna Tuwara-una oko mitiyaamimene kowara gerao yaise.

O Tuwa nanae, ning bung!23Tuwa Yesura mono iwaing mene ninae-una atu

mitaise.24Niye Kristo Yesu aune tairo nowa, aeno dubora

mono nana mene ninae-una atu teng yero mitaise.

Page 190: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 1:1 187 2 KORINTI 1:21-22

IGI NAMBA TU PAULO MENEKORINTI EMO ENO GAENAPaulo mene Masedonia provinsra atu mitasani aune

igi ewiya Tuwara dubu Korinti nape atu nasani nauwaaeno gaena. Korinti awiya Akaya provinsra atu mitauna.Paulo mene susuwa eyao eno igi ewiya gaena: Tito meneKorinti nape atu nawe doro yesese yero Paulo taungnoKorinti emora ungwe yenu Paulo mene nigiro eyero gig-ina ara: “Igi gitau gaewang awiya zazagairo ena menedubo darawa yewa, arata ena mene dubo oko darawayao nasani na aposolo me okowa ayero sinowa.” Paulomene ayero giro nung aposolo me auna susuwa gaya meyaise igi ewiya gaena. Nupema Korinti emo mene monipu dekaongna gairo Tuwara dubu ena bogamasa awiyasoremaese sena.

1 Na Paulo. Na Tuwa Bayaura bera Yesu Kristoraaposolo yewang na aune otao naname Timoti, natoTuwara dubu Korinti nape atu nowa, aune Tuwaraemo bauno Akaya provinsra atu nowa, niye aenoigi ewiya gainenato ara. 2 Mama naname TuwaBayau aune Tuwa naname Yesu Kristo nunato-unaatu bayao monone kasa ye ninae-una gairo mitaise.

Paulo mene Tuwa Bayau bowi yena.3 Tuwa naname Yesu Kristora Maung Tuwa

Bayau nung awiya bowi yanene. Nung yo-amaoramaung aune soreuno korayaora maung yero noiya.4 Nung yaya-biyaya daigairo nanae-una atu kasayero noi nae sorepunoiya. Arare Tuwa Bayaumene nae sorepunoiya deka ayero nae otao maniena yaya-biyayara mokora atu naya giro soremarinenane ara. 5 Yaya-biyaya Kristo mene taunayaya deka amimene nanae-una atu bainakama kasayero noiya, deka ayero soremao nuna bainakamaamimene nae sorepunoiya. 6 Nanae-una atu ya-yare dubo minaore kasa yero noiya, awiya ninae-una atu soreuno korayaore mene kasa yaise seronanae-una atu bere kasa yero noiya. Arata sore-mao nanae-una atu kasa yero noiya, awiya ninae-una atu dema kasa yaise sero ayero yero noiya.Yayare dubo minaore nanae-una atu kasa yeronoiya deka amimene ninae-una atu kasa yero noiniye putoungne dodopinasani soremao dekaongkaawiya tapunowa. 7 Arare nae niye eno kotung-katung oko yao, eyero gosinonane ara. Niye yaya-biyaya dipunonane deka ayao dipunasani soremaopupunonane deka ayao dema pupunowa ara.

Tuwa mene Paulo otao maine magayaora atu be-sena.

8Nae Asia provinsra atu yaya-biyaya tame nasaninaungwane awiya niye oko gaota nowa, sana nigipu.Atu nona mou-mesayao bainakama nae dimao ineteng oko amimene nanae-una tame witiro patinunae putoung aung yewangne. 9 Ayero “Magayaoragerao nenane” ayero sewangne. Arata awiya tebebaoko kasa yena. Putoungnanae gananewosiro baing-tai Tuwa Bayau magayao uwinoi seka yero nowanung dekaongka awiya tumo diyanenese sero nonaawiya nanae-una atu kasa yena ara. 10 Nune naemagayonine sero iwora waweng atu sorero puna,ayero nupema sorero pumariniya. Nung nae soreropumaise sero nung tumo didinasani nuna-una atu

desetitinonane ara. 11Ayero niye isamene nae sore-punaya Tuwa Bayau nung mono nuna-una atu mi-toiya amimene nae soremai aune emo bauno witaomene soremao nuna nanae-una atu kasa yariniyaawiya giro Tuwa Bayau bowi yaese.

Paulo mene gitau Korinti emo eno ge iwao ge okosena.

12 Nae nona zo eno naka naetope gosinonaneiwaing yero noiya; nupema dubo nanae auna eoyero noiya. Nona awiya eyao era. Nae emorabenaungna atu nona zo opene pungyero oko yerononane. Nae tani iwawaing gege emo bauno enanabenaungna atu yero nonane, tani awiya daigatinasani niye eno tani iwaing-kawaing yero nonane.Awiya tawingna kotumao bainakama mitiya aunadesetiti nasani okowata, Tuwa Bayaura soremaoraatu desetiti nasani ayero yero nonane ara. 13-14Naege puingti nasani oko, ge me gege sinasani gain-onane zazagairo nigitinowa ara. Niye gitau susuwananae maingkoka nigiwa, amaze niye yeme nigirobaingtaese aratapunena. Niye susuwa nanae yemenigiro baingtiro nae eno yawa yawa yarineya. Dekaayero Tuwa Yesura be baina kasa yai aune naeniye eno yawa yawa yarinenane. 15-16 Niye naeno yawa yawa yero nowa ayero kotupunasani girogitau eyero yari sewang: Na Masedonia provinsrababari sero bere gitau ninae-una buro niye giroaune Masedonia provinsra baungno nete kapete-gairo buro niye nupema garinena. Na be etobeninae-una bumana yawa yawa etobe yarineya ayerosewang. Na ninae-una bere gitau buro aune Mase-donia provinsra baungno nete nupema kapetegairoburo ninae-una yana ena mene na kora yero iyeng-taya Yudaya tawingna babari sero kotumuwang.17 Na ayero yari sero aune yangduwang, arare niyena eno eyero sineita, “Paulo nung ge iwao emo.Nung nona yari sero aune dubo eto yero noiya.”Na nona yari sero taung nana gege kotupunasani“Yore, na yarinena,” nupema, “Aungwa, na okoyarinena,” ayero sinonita? Aung ara. 18 TuwaBayau nung ge me saora maung noiya, arare na geniye eno sinona awiya dubo eto yero nasani “Yore”asinasani “Aung” asinasani ayero nasani oko yeronona. 19 Tuwa Bayaura Mani Yesu Kristo, na auneSiluanoto Timoti nae ninae-una atu ge nuna tugatayewangne, nung amimene sero yangduwao emooko yero noiya. Aung ara. Nung sero dimao emogege ara. 20 Nona Tuwa Bayau mene yari sinaunaawiya Kristora burora atu kasa yero noiya. Aenoname Tuwa Bayaura yazo de ika gatinasani Yesurayazo yau sinasani “Yore, me yaise,” ayero susuunosinonane. 21-22 Tuwa Bayau nung nuka nutope naeaune niye aune awiya gerao emo nuna Kristo auna-una atu susupunoi me taungno tau yero nonane.Nung nuka nutope Oweno nuna dubo naname-unapugati nasani name dema buro nuna yanenese ger-ena. Ayero yenu Owenomene dubo naname zawangyaine yenu Tuwa Bayau mene name mani awisonuna me gosinoiya. Nupema Oweno pumuwangneawiya nona me baina ago pumanenese sena aunaagewa gitau pugaina ara. Arare ago nung nona mebaina name eno pugariniya, awiya gosinonane meyero noiya.

Page 191: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 1:23 188 2 KORINTI 3:723 Na Korinti nape buro niye gona yana dubo

minao kasa yoiye sero, na oko bumao yangduwangara. Na ge memoko sinena, awiya Tuwa Bayaumene gosiniya. 24 Arare niye tumo diyaora nagibopapatinasani nono yero narinei, auna sao tauyao geawiya nanae sari oko sinenane. Niye tumo diyaoraatu tau yero dodopinowa. Arata ninae-una atudubora yawa yawa yao kasa yaise serowina-soreungnasani aune buro yero nonane ara.

2Paulo mene Korinti nape oko kapetegao yena auna

ge.1 Na ninae-una buro niye gona yero dubo minao

nupemaniye eno tamoni sero, na kotungno giro okobumao yangduwang. 2 Nane dubo minao niye enotamana awe mene dubo minao nana kora yariniye?Na kora yao emo kau yatena. Noeno oko, na dubominao niye eno tamateni siya, awiya gona yanadubo minarineya amimene nono yero dubo minaonana kora yatei? 3 Ge zo ninae-una atu mitoiyaawiya oko kora yao yaya na bumana aune niye naoiwaing okowata, nao meko na eno yaya na dubominao tamoni sero, na gitau igi gaero ge awiya korayaya aung yaise sewang ara. Na niye eno eyerokotumuwang tau yena ara: “Ge awiya kora yayaaung yai aune na yawa yawa yarinena. Nupemanane yawa yawa yana aune Korinti emo baunoapakana yawa yawa yarineya.” 4 Na moko nanamenemou yenu niye eno yaya maingkoka oko, yayabainakama tapunasani zi dema sinasani aune niyeeno igi gitau gaewang ara. Awiya niye dubo minaobaina tamaese okowata, dubo nana ninae-una tau-tataware yao mitoiya, amaze gaese sero igi awiyagaewang arauwa.

PaulomeneKorinti emo zo pasena yena auna pasenayangduwaese sena.

5Ninae-una zomene dubominao tauna amimenena eno oko, niye eno dubo minao tauna; nupemana nung gera pugairo ge bainakama sinasani niyeapakana aeno tauna ayero oko sarinena. Nungninae-una ena eno yena ayero sinena. 6 Niyedaigairo mene igi nana gitau gaewang awiya giroemo awiya gera pugairo puro daung gaiwa awiyagosinena teng niya. 7 Arare nung pasena nuna enodubo minaore nete gera yoiye sero, niye pasenanuna yangdotinasani soreuno kora-makora yepu.8 Aeno niye nupema nung aune otao nasani monopumaese sinena ara. 9Na gitau niye gaero gari seroigi gaewang, awiya ge nana apakana dimarineitadarinei, awiya gari sero gaewang ara. 10 Niye emozora pasena yangduwaya na deka ayero pasenanuna yangduwarinena. Pasena yena amimenepasena na eno yena aine niya aeno na pasena awiyayangdotinena. Na pasena nuna yangdotinasani niyekotupunasani Kristora benaungna atu yangdoti-nena ara. 11Awiya Sanda mene name puro wosoiyesero, emo auna pasena yangdotinena. Nung nameeno meko yari kotupunoiya auna susuwa awiya okokau nenane.

Paulo Troas nape atu Tito kau yero dubo mou yena.12 Na Troas nape kasa yewang Kristora Bowi

Iwaing sanese auna nagibo Tuwa mene na eno

gipena ara. 13 Arata otao nana Tito nung ninae-una atu mena ozaung oko kapetegao yena, arare nanung kau yero dubo nana mou yenu giro Troas emoyangdoro nung towang atu tamari sero Masedoniaprovinsra bumuwang ara.

14Arata Tuwa Bayaura yazo de ika yanene! Nungnae soreuno gitau noi nae Kristora putoung meneiwo nuna puro wowosinonane. Nung nae buroraiyengtitinoi bautunonane boingsa sereyao menegaro topetitinoiya ayero ge nuna mene tawing serotopetiro bautunoiya. 15 Nae sere iwaing ine yerononane. Sere amimene Tuwa Bayaura-una kasayero noi yupunoi Kristora sere iwaing yero noiya.Sere amimene emo bauno iwaing yaora nagiboraatu nowa, arita emo bauno gera yaora nagibora atunowa, awong auna-una atu kasa yero noiya ara.16 Arare gera yaora nagibora atu yero nowa awongsere awiya yupunowa nunae-una toitinoi “Na ma-gayarinena” ayero sinowa ara. Arata iwaingnanagibora atu nowa awong awiya yupunowa mokoratoiro nao iwaingna sere ine yero gaitinoi “Na naoiwaing tamarinena” ayero sinowa ara. Buro ayao ineawiya emo nono yao mene yai teng yariniye? 17Naedubo dekaongka yero nasani Tuwa Bayaura berataTuwa Bayaura ditira Kristora-una desetiti nasani getugata yero nonane, nae ayao amimene gege buroawiya yao teng niya. Nae emo daigairo mene yeronowa ayero oko yero nonane. Awong Tuwa Bayaurage tugata yaora buro awiya gosinowamoni tamaoraburo nunae ine yero noiya.

3Paulo nung tairo nao seka auna buro-mani yero

nauna.1Na naka natope ge ayero sesena awiya giro niye

na taung nupema puro wiwitinena ayero sarineita?Ayero oko sepu. Emo enamene ninae-una buro kasayero awong gaya iwaing yaese sero susuwa nunaekeregaora igi emo enamene gitau gaewa amaze niyegipinowa, ayero yanese sineita? Nupema susuwanana keregaora igi nika niyetope gaero pugaiwaawiya gipana gari sineita? 2 Ayero oko yarinena.Noeno oko, yazo nana de ika gaora igi awiya niyeara. Ge awiya dubo nana-una pugainu mitoiya.Nupema emo bauno apakana amimene ge awiyagosinowa ara. 3Na ninae-una atu buro yewang niyege nigiro igi nana ine yewa ara. Igi awiya Kristomene gaena, auna susuwa daung-mokera mitiyaara. Nung igi awiya ink mene oko, Tuwa Bayauputoung Owenonemene gaena. Nupema daba tameoko, emo baunona dube atu gaena ara.

4 Na buro nana-una ge eyero sinena, noeno oko,na Kristora-una atu adungno desetiti nasani TuwaBayau tumo didinona. 5 “Na buro me yero nonakasa yero noiya,” ayero sero kotungno ayero yaoauna putoung nana oko mitiya. Buro yao tengyaora putoung nana awiya Tuwa Bayaura-una atugege butunoiya. 6 Nune na puro tairo nao sekaraburo yao teng yaora putoung awiya pugaina. Awiyasao tauyao ge gayao mitiya auna buro okowata,Owenona buro ara. Mosera ge gayao mene nameeno magayao tapunoiya. Arata Oweno mene zoname naora gegeregatinoiya. 7 Gitau Tuwa Bayaumene sao tauyao ge nuna daba tame atu gaenu

Page 192: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 3:8 189 2 KORINTI 4:14Mose mene puro emo bauno eno pugaina ara.Nung awong eno pugatinenu Tuwa Bayaura waegaobainakama waegainu Mosera benaung waegaineyena. Benaung nuna-una waegao awiya wosiroaung yari sero yero nauna arata saineba Isreli emobauno mene diti yero nung gaine yao awiya tengoko yewa. Sao tauyao ge dimaora buro menemagayao tapunoiya. Buro amimene Tuwa Bayaurawaegaore kasa yena. 8 Arare Owenona buro naotapunoiya amimene sao tauyao ge dimaora buroawiya daigatinasani waegao bainakamane kasa yeronoiya ara. 9 Buro magayao tapunoiya amimenewaegaore kasa yena. Arata pewayero nao tapunoiyaamimene zo waegao bainakamane kasa yero noiyaara. 10 Buro matura waegao awiya buro sekara wae-gao bainakamameneworinoi putoungwowosinoiyaara. 11 Buro matu mitete aung-kamore yaise saoamimene gitau waegaore kasa yena ara. Arata buroseka mitao gege mitao auna waegao amimene zobainakama niya.

12 Buro sekara waegao mitao gege mitariniya,ayero nigitinonane. Arare nae awang nasani gepuingti nasani oko, tau yero ge puro pu daunggatinasani buro yero nonane. 13Ayero nasani Mosemene yena ayero oko yero nonane. Nung benaungnuna-una waegao aung nauna auna susuwa awiyaIsreli emo bauno mene gowi sero, nung mo menebenaung nuna worero puro nasani nauna ara.*14Awong dubora diti awena oko zawagao yewa dekaayero yeme ena mene neya. Dubora diti nunaeawiya mo mene worero mitoiya ayero mitiya ara.Arare awong tairo nao matura ge awiya zazagati-nasani oko giro baingtitinowa ara. Susuwa ewiyaoko keregao gao yero nowa: Kristo mene tairo naomatura buro yero besugainu aung yena. 15Awongbeyeme euneMosera ge gayao zazagatinowa awiyamomene dubora diti nunae worero mitoiya aine ara.16 Ge gayao zo eyero mitiya era, “Mose nung emobauno ge tugata yero aune kapetegairo Tuwara-una babari sero mo awiya besinauna.” Arare dekaayao ine awong dubo darawa yero Tuwa tumodiyaya aune mo dubora diti worero mitoiya awiyabesariniya ara. 17 Ge gayao amimene “Tuwa” ayerosinoiya, awiya Oweno eno sinoiya ara. Arare TuwaraOweno mene emo zora-una toiro mitai aune emoamimene dubora diti woraora mo aung nariniya.18 Name ge nigao apakana awiya diti benaungnenanameworaoramoaung ara, arare Tuwarawaegaomene name gaitinoi benaung nanamemenewaegaonuna awiya asisi mene peperi-peperi yaine yeronoiya. Arare name Tuwara waegao anuwing nasaniyero nonane Oweno nuna mene name sorepunoiTuwa ine kasa yerota kasa yero ayero nasani bau-tunasani nonane.

4Bowi Iwaingna waegao awiya worao aung.

1 Tuwa nung na ao-diro aposolo buro ewiya naeno sena, arare na oko iyangsao yero nona. 2 Ayeronasani nona meko meng gaore pungyero yao awiyapuro pu bautara gairo yero nona ara. Ayero naemo oko etegatinona. Na Tuwa Bayaura ge okodarawa yero sisigatinona. Aung ara. Na TuwaBayaura benaungna ge nuna keregatinasani emobauno apakanana dubo uwinona susuwa nana gosi-nowa ara. 3 Bowi Iwaing sinona awiya emo baunoena awong kowa iyaore auna nagibo papatinowaamimene gosinowa oko kasa yero noiya. Awiyanona ena mo mene worinowa mitoiya aine noiya.4 Awong tumo diyao aung amimene Bowi Iwaingnawaegao gowi sero, tawingna tuwa Sanda mene ko-tumao nunae sisigatinoi diti guma yao mene yainenasani yero nowa. Kristo nung Tuwa Bayaura sameyero noiya, arare Bowi Iwaing awiya Kristora simaowaegaore auna ge ara. 5 Na ge sinona awiya genana amaze oko niye eno tugata yero nona. YesuKristo nung Tuwa naname, arata na awiya Yesueno soumani ninae gege yero nona, susuwa awiyaniye eno tugata yero nona ara. 6 Tuwa Bayau nunggitau otu zayaora atu tawing mumene auna atuwaegao kasa yaise senu kasa yena deka amimenesenu dubora diti nana waegaina. Waegaora susuwaeyao era: Na Kristora diti benaungne gosinasaniTuwa Bayaura simao waegaore giro baingtiwangara.

Nona mou-mesayao mene Paulora tumo diyao okobesena.

7 Putoung puro buro yero nona awiya emoraputoung daigatinoiya. Arare putoung awiya nanaokowata, Tuwa Bayaura putoung maze kereganesesero nung waegao nuna iwaing awiya pugainu naau iyangyao ine auna mokora atu mitoiya ara. 8 Iwomene na zipunowa, arata na oko iniro sanitinowa.Zipunowa na dubo eto yero nona, arata na oko dubomininona. 9 Iwo mene na tuninowa, arata TuwaBayaumenena okodotinoiya. Dedunowa zuzunona,arata na oko meko yero nona. 10 Yesu gera yewadeka ayero emo ena mene be giti na gera yari yeronowa. Awiya Yesu iropuro noiya auna putoungamaze taung nana-una atu kasa yai gaese TuwaBayau mene nigina teng na eno ayero yero nowaara. 11NaYesura buro-mani yero nona, susuwa aenoemo na dari yero nowa. Awiya Yesura nao taungaingso nana magayaora gerao auna atu kasa daungyaise Tuwa Bayau mene nigina teng na eno ayeroyero nowa. 12Arare susuwa eyeromitiya era: Awongna dari yero nowata Yesura putoung mene nana-una atu kasa daung noi niye giro dubo darawa yeronao me tapunowa. 13Dawidi mene ge zo eyero serogaenu mitoiya era,Na Tuwa tumo didinona, arare na ge sewang.

Na deka ayero tumo diyao ayao ine puro yeronona, arare na Tuwara ge tugata yero nona ara.14 Na eyero gosinona ara: Tuwa Bayau Tuwa Yesuuwenu seka yena deka amimene na Yesura-una

* 3:13: Benaung worao. Mose mene Sinai diri atu mitinu Tuwa Bayau mene sao tauyao ge nung eno pugaina be aune Tuwa Bayaura simaowaegaore mene suwaye Mosera benaugna gainu nung diri yangdoro wosinu aune Isreli emo baunomene benaung nuna gao ine teng oko yena.Noeno oko, benaung nuna waegatinauna. Arare nung emo bauno eno Tuwara ge sero aune ago benaung nuna mo mene worero yero nauna.Nupema be nung Tuwa Bayau aune dema ge wina-se yari yero giro mo awiya dutugairo yangdoro aune Tuwa Bayaura benaungna kasa yeronauna.

Page 193: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 4:15 190 2 KORINTI 5:21susuuno yero nona aeno na nupema uwai sekayero iropana niye aune dema nuna benaungna atupugariniya ara. 15 Na mou apakana awiya niye enoeyero kotupunasani dipunona: Ge mene wisika serobautunai emo sayao oko mene nigitinasani TuwaBayau bowi yaya yazo bowire nunamene bainakamayaise.

Tawingna yaya dubo minaore awiya nona wosaogege.

16Na ayero sinasani putoung oko kau yero nona.Taung aingso nana wowosinoiya, arata ititi nanamene zo be giti iwaing sekawa nupema kasa yetiyaayao ine yero noiya ara. 17 Tawingna yaya dubominaore nana awiya wosao, be apungkaka gegemitariniya. Yaya amimene simao waegaore witaonibamu mitao gege mitao amaze na eno tapunoiya.Simao waegaore amimene tawingna yaya dubo mi-naore awiya daigairo bainakama nibamu yariniya.18Na dubo nana awiya nona daung diti moko menegao auna oko pugatinona. Na dubo nana awiyanona diti moko mene gao ine teng oko auna atupugairo yero nona. Noeno oko, nona daung mitoigosinonane amimene mitete oko mitariniya. Aratanona diti mene gao ine teng oko amimene zo mitaogege mitariniya.

5Paulo mene uriti taung pari sero yawa yawa yena.

1Na eyero gosinona: Tawingna taung aingso nanaawiya kouboga ine gege ara. Arare kouboga ewiyakasai aune Tuwa Bayau mene uritira garo tauyaozo na eno tamariniya. Garo awiya uritira atu tau-tataware yero mitao gege mitariniya. 2 Arare garouritira atu mitiya amaze na eno wosogaise yowe-mawe sinasani yero nona ara. 3Ago ititi nana menegaro tauyao aung noiye sero, uriti taung tauyaowosogaise sinona. 4Na tawing taung puro yero nonaauna teng yayare dubo minaore nasani oena paenayero nona. Na taung aingso nana yangdoro aungnari oko aratapunona. Na uriti taung seka awiyawosogai pumari sero aratapunona. Ayero nasanitawing taung wurupaora gerao awiya aung yai urititaung nao me iwaingna gerao amimene ititi nanadowero puro mitaise sinona. 5 Tuwa Bayau meneititi naname-una wori seka ayero kasa yaise sosenumitoiya. Susuwa awiya ganane kasa yaise sero nungOweno nuna name eno bere gitau iyengtinu buna.6 Na aeno tau yero nasani yero nona. Anasanieyero gosinona: Tawingna taung aingso mene naposusuwa nana ine noi yero nona auna teng Tuwaranapo kau yero nona. 7 Awiya eyao eno: Be yemeeune ditimoko nanamene gosinona aeno oko, tumodiyao nana auna teng yero nona. 8 Na nupemasinena. Na tauyero nasani yero nona. Anasani taw-ing taung puro nao awiya ara baina oko tapunona.Arata tawing taung yangdoro Tuwara nape atunao ami zo ara bainakama tapunona. 9 Arare naoawiya Tuwara nape atuta esewa tawingna narineni,awiya eyero kotupunasani aeno tau yero nona ara:“Etutero nana Tuwa mene gai teng yaise.” 10Noenooko, name apakana nete Kristora kotora atu daungmokera dopanenese sao mitiya. Ayero dopananeaune tawing taung puronasani nao yewangne awiya

iwaingta meko naungwine auna abena teng pugaitere-tare pumarinenane ara.

Name Tuwa Bayau aune dema otao yero nonaneauna ge.

11 Na Tuwa awang nasani emo bauno mene nagaya aposolo me yari sero awong eno susuwa nanasero keregatinona. Arata susuwa nana awiya TuwaBayaura ditira atu daung mokera mitoiya. Dekaayero ninae-una atu daung mokera mitoi gosi-nowita nowa. 12 Na ayero sana nigaya nane taungnupema puro wiwitinasani ge sinena ayero okoyaise. Niye yazo nana iwaing yaise sero ge kauyowi sero, na susuwa nana amaze niye tugata nenaera. Nupema emo ena mene moko nunae-unaoko, yazo nunae gege eno taung puro wiwitinowa,emo ayao auna ge puro wosaese susuwa nana mazeniye tugata nena era. 13 Na dau ge sero nona,ayero sineita? Awiya Tuwa Bayaura bowi kasayaise aeno yero nona. Arata niye ena mene nakotumaora yero nona, ayero sinowa. Awiya niyeiwaing yaese aeno yero nona. 14 Kristora duboramono mene dubo nana uwinoi buro yero nona.Awiya noeno oko, na eyero gosinona: Dekaongkamene name apakana auna abena magayena, arareapakana amimene magayewangne aine niya ara.15 Abena naname magayena awiya susuwa euna:Nonane awiya aratamao naname-una oko, abenananame magayero seka yero iropuna awiya nungkotupunasani nanenese aeno abena naname mag-ayena. 16 Gitau na emora susuwa gari sero emowitaota wosao i, awiya gosinasani awong awega-ziwega yero nasani naungwa. Arata name apakanamagayewangne ayao ine niya, arare yeme awiya naemora susuwa gari sero emo witaota wosao i, awiyagege gosinasani oko awega-ziwega yero nona. Nagitau Kristora bowi ge gege nigiti nasani ge awiyanigiwang wosao yena ara. Arata yeme zo na bowinuna-una susuwa gosinena kasa niya. 17 Arare emozo Kristora-una atu susupunoiya nung emo sekawanupema kasa yetiya ayao ine yero noiya. Awiyanuna-una atu nao matu aung yenu nao seka kasayena! 18 Tani ayao awiya Tuwa Bayau mene yeronoiya. Name gitau nung iwo yero nasani naung-wane, arata nune Kristo name eno i pasaora atumagayena aeno gege name otao yena ara. Ayeroyero name Tuwa Bayau aune otao yaora bowi tugatayao auna buro nae eno pugaina ara. 19 Ge tugatayanenese sena awiya eyero mitiya: Tuwa Bayaunung Kristo name eno i pasaora atu magayena aenogege tawing emo bauno name otao yena ara. Ayeronasani pasena naname yangduna ara. Nung otao-gamao yaora bowi sao auna buro awiya wawongnanae-una pugaina ara. 20 Arare nae Kristora bowisao emo yero nonane. Arare ge sinonane TuwaBayau mene emo bauno yau sinoiya. Nae Kristorabera emo bauno eno isa eyero sinonane, “Niye TuwaBayau aune dema otao-gamao yepu.” 21Kristo nungpasena aung. Arata Tuwa Bayau mene name enopasena naname-una abena mouyao awiya Kristoeno pugainu diuna ara. Awiya name Kristora-unasusuuno Tuwa Bayaura dang dubu yero naneneseayero yena ara.

Page 194: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 6:1 191 2 KORINTI 7:106

1 Na Tuwa Bayaura buro-mani yero nonaamimeneniye eno isa sinasani ge eyero tugata nena:Tuwa Bayaura soremao niye eno pugao awiya meaung oko yaise. 2 Tuwa Bayaura ge zo eyero mitiyaera: “Na soremao bera atu ge nina nigiwang. Nakorayao bera atu ning soremuwang.” Arare sananigipu. Soremao be awiya era. Korayao be awiyaera.

Paulo nung aposolo buro nasani yaya tame nauna.3 Arare emo mene buro yao nana gaya meko yao

eno, na etutero yero nona. Awiya nao nana menete gayaora nona zo ine yai emo zo mene Tuwaranagibo patari sero nete te gaero zuwero meko yaoeno, na ayero yero nona ara. 4 Na Tuwa Bayauraburo emo yero nona auna susuwa keregana gaesenao eyero yero nona ara: Yayara mokora atu duboeo yaore yero nona; yayare dubo minaora tame atuyero nona; awang yaomokora atu yero nona; 5 taungnana dero betero nowa; bunao gare pugatinowamitona; iwora towang atu yero nona; burora yayatapunona; pingne buro yero nasani auriti oko awaoseka mitona iya gatinoiya; nona minao aung yeronona; 6pasena aung etutero nona; kotumaore dubo-ozaore yero nona; otao mani eno mono pupunona;na burora putoung Owenomene pugatinoiya amazepuro nona; dubora mono mere yero nona; 7 ge mesusuware sinona; Tuwa Bayaura putoungne yeronona; Tuwa Bayau na kora yenu iwaing yewang,arare na etutero naora gi bemine puro yero nona.8 Ena mene yazo nana de ika gatinowa, arata enamene yazo nana dena-betena yero nowa. Ena menena eno ge bautara sinowa, arata ena mene na bowiyero nowa. Ena mene na ge iwao ge sao emoayero sinowa, arata na ge me gege sinona. 9 Enamene susuwa nana kau yero nasani na bogamasaayero sero giro diti ewe yero nowa, arata ena menesusuwa nana giro baingtiro na aratapunowa. Enamene na eno eyero sinowa, “Nung magayariniya.”Arata gipu! Na kara yero nona era. Tuwa Bayaumene na kora yari dedunoiya, arata na oko dedunoimaganona. 10 Na dubo minaore yero nona, aratasaineba yawa yawa yero nona. Na bogamasa ineyero nona, arata saineba na wau me baina emodaigairo eno pugatinona. Na wawong usa yeronona, arata saineba na nona apakana auna maungyero nona. 11O Korinti emomani, dubo nana ninae-una atu tau-tataware yero mitiya, arare ge daungmokera sinena ara. 12 Dubo nana ninae-una atutau-tataware yero mitoiya, arata abena dubo ninaemene na oko kotumao yero nowa. 13 Arare maniawiso nana, na niye tugata yane. Niye abena nanapugatinasani duboninae na eno bainakamapugaipumitae.

Mekore Iwaingne awongto otao oko yarineyato.14 Niye buro yari sero diga emo niye soremaese

dubo dekaongka tiro oko sae. Iwaingne mekoreawongto nono yero otao yarineito? Nupemawaegaore mumene nono yero tayarineito?15 Kristoto Sanda awongto nono yero dubodekaongka yarineito? Ge nigaore digare awongnono yero dubo dekaongka yarinei? 16Name TuwaBayau putoungne auna ibu yero nonane amimene

bui ibura nona puro nanane teng yarinita? Aungara. Tuwa Bayau mene eyero sena,Na nunae towang atu nasani mitao-masi yarinena

ara.Ayero nasani Tuwa nunae yana awong emo bauno

dubu nana yero narineya ara.17 Arare diga dubu yangdoro bauta potero ewe

naese sinena.Ayero nasani nona meko zo oko inipu.Ayero yaya nane niye masi zuwero

18 niye maung yana niye emodibaunodi nana yero narineya.Tuwa putoung bainakamane mene ayero siniya

arauwa.7

1 Otao mani, Tuwa Bayau mene ge awiya nameeno sena, arare nona meko mene dubo taungnenaname beingti yero noiya awiya teng saepu pewayae. Ayero Tuwa Bayau awang yero nasani dubopewa yaore nanene.

PaulomeneKorinti emora ge nigiro yawayawayena.2 Niye dubo ninae nana-una atu pugaipu mitae.

Na ninae-una zo eno nona meko zo oko yewang. Naninae-una zora nona gera-gaira oko yewang. Naninae-una zora nona zuma aung oko pumuwang.3 Na ge awiya niye gona nasani oko sinena. Namena niye eno eyero sesena, “Dubo nana ninae-una atu tau-tataware yero mitoiya.” Tayao nanameiwaing nibamu ware name tairo dema magayariyaine ayero nonane. 4 Na niye eno dubo eo yaoreyero nona. Na niye eno yawa yawa ewe zo yeronona ara. Arare na yayare dubo minaore aunatame atu nasani niye kotupunona moko nana yawayawa bainakama kasa yero noiya. 5 Na Troas napoyangdoro Masedonia provinsra buro kasa yewang,arata saineba, taung nana mene oregao maingkokaoko pumao. Etu taungna iwo aune mokora awangyao aune mene kasa yero na kaputinasani naunuyero naungwa. 6 Tuwa nung emo dubo minaore yo-amaore yero nowa emo ayao awiya onggo sero sore-punoiya amimene na soremari sero Tito iyengtinuburo nana-una atu kasa yena. 7 Ayero na soreunaawiya Tito nana-una atu kasa yena aeno gege oko,niye nao iwaing nung eno yewa auna bowi puroburo kasa yero senu nigiwang amimene dema nasoreuna. Niye na nupema gari kotung-katung yeronasani nowa; niye na eno zire-buware yero nasanidubo minaore nowa; niye yazo nana de ika gari seroputoung yero nowa — ungwe amaze na eno yenunigiro yawa yawa bainakama yewang ara. 8Na gitauigi zo gaero niye eno pugaingwa amimene dubo mi-nao niye eno taunuta, ayero sero na gitau dubomoutamuwang. Arata yeme zo na dubo mou oko niya.Igi nana mene dubo minao niye eno taunu niye beapungka gege dubominaomokora atu nauwa, awiyayeme gosinena. 9 Na igi awiya gitau gaewang aenoyeme yawa yawa nena. Awiya igi amimene dubominao niye eno tauna auna okowata, dubo minaomene niye eno dubo darawa yao tauna, auna yawayawa nena. Dubo minao awiya Tuwa Bayau meneniginu tamuwa, arare ge nanamene dubo ninae okosisigaina. 10Dubominao TuwaBayaumene nigitinoikasa yero noiya amimene dubo darawa yao tapunoi

Page 195: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 7:11 192 2 KORINTI 8:20emo bauno iwaing yero nowa ara. Arare zo nungdubo darawa yero iwaing yariniya amimene yawayawa yariniya. Arata emo bauno Tuwa Bayau okotumo diyao yero nowa auna dubo minao mene ma-gayao gege tapunoiya ara. 11 Susuwa ayero mitiya,arare dubominao Tuwa Bayaumene niye eno taunaamimene yenu ninae-una atu me eto gege okowata,me ewezo kasa yena. Dubo minao amimene yainiye yazo ninaemena ozaung kora yaya iwaing yaiseniye ato sineya; pasena emomusugari sineya; abenaninae awang nasani na nupema gari sineya; geninaemena kora yari sineya; emo pasena yena aunaabena pugari sineya — susuwa ayao awiya dubominao mene yenu kasa yena. Niye ayero nasanige apakana kora yeteya ge zo ninae-una atu okomitiya auna susuwa keregatineya ara. 12 Gitau niyeeno igi gaewang, awiya emo pasena otao eno yenuotao dubo mou yena awongto eno gege oko, niyena oko yangduwao Tuwa Bayaura benaungna otaonana yeronowa auna susuwakasa yai gaese niye enogaewang ara. 13Niye genananigiro ayero yewa aenodubo nana iwaing yena.

Dubo nana iwaing yena awiya gege okowata,niye Tito dubo iwaing yaise nao yewa nung yawayawa nasani kapetegairo senu na nigiro yawa yawabainakama yewang. 14 Na gitau yazo ninae de ikagatinasani Tito tugata yewang ara. Arare nungburo ninae-una atu kasa yenu samo dao buro yewaamimene ge nana awiya ge iwao oko yena. Na gemegege niye eno sinona, deka ayero susuwa ninae Titoeno sewang, awiya me gege yena ara. 15 Tito nungninae-una bununiye apakana awangyeronung korayero nasani ge nanato dimuwa, awiya kotupunasanidubo nuna ninae-una tau-tataware yero mitiya ara.16Niye yeme tani iwaing gege yero nasani narineya,ayero kotupunasani yawa yawa nena.

8Ge nigao dubu ena mene otao mani soremuwa.

1 Otao mani, Tuwara dubu Masedonia provin-sra atu nowa awong eno Tuwa Bayau mene monopumaora putoung pugaina auna ge sanane nigipu.2-4 Tuwara dubu ena mene Tuwara dubu Yu-daya tawingna atu soremao aung bogamasa ineyero nowa awong awiya soremari sero moni pudekaongna gatinowa. Arare Tuwara dubu Mase-donia provinsra atu mitowa amimene yaya-biyayabainakama auna tame atu nasani bogamasa ine yeronowa, arata saineba gera yawa yawa bainakamanunae-una atu mitiya, arare awong otao mani enaeno mono pupunasani moni mene soremari serososero kora yero pugaiwa be kiziba gairo yasa gaina.Na awong eyero giro baingtitinena: awong nukanuyetope eo yero kotumao nunae dekaongka yeronona pugaora putoung nunae teng mitoiya, ararenona pugaora putoung nunae awiya daigatinasanibainakama pugaiwa ara. Awong dubu awiya sore-mari sero nae niganenese isa tau-tataware yao sewa.5 “Awong moni maingkoka ine pugarineita,” ayerosewangne. Arata aung ara. Awong bere gitaudubo nunae Tuwa eno pugairo aune Tuwa Bayauraara tamao ago nasani dubo nunae nae eno demapugaiwa ara. 6 Awong ayero yewa, arare Tito mene

ninae-una atu moni pu dekaongna gaora buro za-yero yero nete agewa yangduna, awiya besugaisesinenane ara. 7Tumo diyaore nao auna putoung, getugata yaora putoung, gera susuwa giro baingtaoraputoung, burora putoung, dubora mono nae enopumao auna putoung — nao ayao auna putoungninae-una atu zapunoiya, arare bogamasa sore-maora putoung awiya dema ninae-una atu zamaiaune niye dubo eo yaore dubu bogamasa ine yeroYudaya tawingna atunowa aenomoni ewezo gurutuyepu.

8 Na sao tauyao ge niye eno oko pugatinena.Arata Tuwara dubu ena mene buro amaze yari seroaratapuneya, arare ninae-una atu dubora monobainakama mitita, auna susuwa kasa yaise sinenaara. 9 Niye Tuwa naname Yesu Kristo mono iwaingnuna auna bowi nigitinowa. Nung zamena simenabainane mene niye eno bogamasa ine yena. Nungbogamasa ine yena awiya niye zamena simenaneyaese ayero yena ara. 10 Arare na ge ewiya tebebaniye tugata nena. Niye dubu ena gitau yero nasanidawangmatura atumoni pu dekaongna gari sero eoyero buro zayewa, 11amaze susuunoyero besugaipu.Ayero yaya buro yero besugaora eo yao ninae meneburo zayaora eo yao ninae auna teng yariniya. Monipugaora putoung ninae-una atu mitiya, auna tengpugaipu. 12 Zo nung nona pugari eo yero niyaamimene nona pugaora putoung nuna-una mitiyaauna teng nona pugai Tuwa Bayau mene gai tengyariniya. Nona nuna-una oko mitiya auna tengpugaise sao okomitiya. 13Enamene taung bisi saorenaya niye yaya dokowang yao tamaese oko sinena.14 Yeme eune zamena simena ninae-una atu mitiyaaeno niye awong dora botiyo mokora miteya awiyasoremaese sinena. Nete ago zamena simena awena-una atu kasa yai niye dora botiyo mokora mitayaniye soremarineya aeno sinena. 15 Gitau Yuda emowina-soreung nauwa auna ge gayao zo eyero mitiyaera,Nona daigairo gurutu yena nung emo zamena sime-

nane oko yena. Nupema nona eto gegegurutu yena amimene nuna-una atu dorabotiyo oko kasa yena.

Arare niye deka ayero wina-soreung nasani ne-upu.

Paulo mene Tito aune otao nuna etobe Korinti napeiyengtari sero ge nunae gaena.

16 Tuwa Bayau nung Tito yo dubo uwenu na niyeeno yawa yawa bainakama yero nona deka ayeronune yero niya ara. Arare na Tuwa Bayau eno dangesinena. 17 Nung ninae-una baise sesena nigiya. Agege okowata, ninae-una bumari eo yero baingtirokotumao nuna ninae-una butuniya ara. 18 Ge ni-gao otao nanae zo Tuwara Bowi Iwaing tugatanoi Tuwara dubu apakana nung giro aratapunowa,nung dema iyengtena butuneyato ara. 19 Tuwaradubu apakana awong emo awiya na aune demanasanimoni pu dekaongna gaora buro na soremaisesewa kasa yena. Arare na moni pu dekaongnagaora buro yero nona, awiya ena mene Tuwa bowiyaese, o emo bogamasa soremari eo yero nona aunasusuwa awiya keregari sero yero nona. 20 Zo menege iwinasani na moni ewiya eno na gera pugoiyesero, moni baina awiya diya wina-ye nasani puro

Page 196: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 8:21 193 2 KORINTI 10:7pu dekaongna gatinonane ara. 21Nae nona yananeTuwa mene gege gai iwaing yaise okowata, emomene dema gaya iwaing yaise sinonane.

22 Na awongto aune otao naname zo demaiyengtena butuneya ara. Emo awiya be ena buroragaero gari yero nonane nung emo tau yao aunasusuwa kasa yero noiya ara. Nung kara niye enoyawa yawa yero nasani burora tau yero noiya ara.23 Niye Tito giro eyero sepu, “Nung Paulora watimugo. Awongto buro-mani nanae yero nowato.”Nupema otao naname etobe awiya giro eyero sepu,“Awongto Tuwara dubu mene iyengtitineya ara.Awongto Kristora yazo de ika gatinowato.” 24 Nayazo ninae de ika gatinona auna ge awiya me yaiseemo ayao mene ninae-una bumaya otao-gamaoyepu Tuwara dubu ena mene nigae.

9Moni gitau pugairo sosaese sena.

1 Tuwara dubu ena sorepu nasani moni pugaoraburo awiya gosinowa, aeno na ge daigairo niyeeno oko gayarinena. 2 Niye buro awiya yari eoyero neya, awiya gosinona, arare na yazo ninaede ika gatinasani Masedonia emo bauno eno eyerosinona, “Tuwara dubu Akaya* provinsra atu nowaamimene moni pugaora buro awiya dawang maturaatu zayero sosewa mitoiya.” Bowi ninae amimeneemo ena dubu bainakama awiya uweti buro aunaeo neya era. 3 Na niye bowi nasani ge sewang geawiya ge iwao yoiye sero, otao mani nana iyengtenabutuneya ara. Awiya niye moni sosero kora yeropugaiwa mitoiya ayero sewang, awiya me yaise seroiyengtena butuneya ara. 4 Na naka natope agoMasedonia emo enane dema bumana niyemoni okososao yero tebeba mitaya gaya ge nana ge iwaoyai na meng gatinana deka ayero niye dema menggowi sero. 5 Aeno emo ato sesena gitau butuneyaara. Buro kasa yaya giro bogamasa soremaoramoni baina pugari sero na eno sewa awiya gitaupugairo sosero kora yepu mitae. Moni awiya dubomoure oko, dubo iwaingne pugaese sinena. 6 Eyerosinena era: Zo nung nona we eto gege urariniyaamimene nona eto gege minariniya. Zo nung nonawe daigairo urariniya amimene nona daigairo min-inasani nariniya. 7 Arare niye nata-nata kotungnobaingtiro aune kotumao ninae-una teng moni pu-gaipu. Dubomouyaoreta ato saora oko yae. Zonungyawa yawa nasani dubo eo yaore moni pugatinoiya,nung awiya Tuwa Bayau mene giro yawa yawa yeronoiya. 8Tuwa Bayau nung zamena simenanamaungmene mono pao nuna-una nona ipu ewa-gaewa yaoniye eno pugai zamena simena ninae-una atu kasayai niye mininasani mono paora buro daigairo yarisero nona oko kau yarineya. 9 Ge gayao zo eyeromitiya era,Nung bono yero nasani bogamasa eno mono

pupunoiya ara. Arata mono pao nuna awiyamitao gege

mitariniya ara.10 Tuwa Bayau nung emo eno nona we pugatinoi

urinowa, deka aine me tapunoi mininowa amimeneniye deka ayero uraese niye eno nona we taungno

gao yai mono pao ninae-una me bainakama kasayariniya. 11 Ayai zamena simena bainakama niyeeno pugatinai niye soremao benaung giti yarineya.Ayero yaya otao mani daigairo mene moni ninaeamazewawongnanae-una atu puroTuwaBayau enodange sinasani nung bowi yarineya ara. 12 NiyeTuwara dubu eno mono pupunasani moni pu-garineya amimene dora botiyo nunae tunarineya.A gege oko, amimene Tuwa Bayau eno dangesao auna zamena simena tamai Tuwa Bayaura-unababariniya ara. 13 Niye Kristora Bowi Iwaing ni-giro dipunowa ayero sinowa auna me awiya monopumaora buro ninae mene keregariniya. Ayero yaiYerusalem napora buro emota ge nigao apakanaamimene Tuwa Bayau bowi yarineya. A gegeoko, bogamasa soremaora moni ninae baina awongeno pugatineya amaze puro nung bowi yarineyaara. 14 Ayero nasani ninae-una atu Tuwa Bayaurasoremao bainakama kasa yena awiya gosinasanidubo mene kotupunasani niye eno Tuwa Bayauisa sarineya. 15 Tuwa Bayau mene Mani nunadekaongka iyengtina awiya name nung eno abenayaine yao teng oko. Arare name nung bowi nasanidange nung eno sanene.

10Emo ena mene Paulo puro wosiwa auna ge abena

sena.1 Na Paulo. Kristo nung dubo-ozaore etutero

nasani nauna awiya na naka natope nagibo dekaawiya papatinasani sana nigipu. Ena mene na enoeyero sinowa, “Etu buro nasani ge monone sinoiya.Arata nung otu baungno nasani igi gaero name enoge gorobore sinoiya ara.” 2 Na ninae-una buro atunasani ge gorobore tugata yanese auna na dubooko uwae. Ena mene na eno eyero sinowa, “Nungtaungna nona eno gege noiya.” Emo ge ayerosinowa aeno ge gorobore tugata yari sero yo nana eoyero noiya ara. 3Nameba emo ara. Arata na winadeyari sero tawing emo mene yero nowa ayero okoyero nona. 4 Gi ami puro nasani iwore winade yeronona, awiya taungna gi ami okowata, Tuwa Bayauragi ami putoungne ara. Arare amimene iwora gomabezero goroboputoungnenunae dedunonawowosi-noiya ara. 5 Na emora kotumao ge iwao awiyapuro wowosinona. Emo bauno mene Tuwara genigowi sero, ena mene taung puro wiwitinasani geiwao ge sero nowa ge iwao ge nunae mene emobauno goma abena yero zipunoiya. Arare ge iwaoge nunae goma ine awiya kasinona. Gorobo emomene iwo zo saniro kotumao iwaing pugatinowaaune iwo amimene kotumao meko yangdoro bisisero ge nunae nigitinoiya, deka ayero emo baunoKristora ge dimaese sero na kotumao ge iwao nunaeawiya apakana puro wowosinona. 6Niye ge dimaoraeo yero aung yaya aune na emo ena ge dao nunaeauna abena pugarinena. Na ayero yari diya mitonaara.

7 Nona daung mokera mitiya awiya gipu! Ninae-una atu emo zo mene nuka nutope gosinoi Kristoraemo me yero noiya awiya eyero gaise: Nung nataKristora emo me oko noiya. Name deka dema

* 9:2: Akaya. Korinti napo awiya Akaya provinsra napo baina.

Page 197: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 10:8 194 2 KORINTI 11:15Kristora emo dubu yero nonane ara. 8 Tuwa meneburora putoung na eno pugaina, awiya niye gerayanese oko, soremanese pugaina. Arare na emoayao amimene naka natope puro wiwitinasani gemouyao zo sana nana-una atu meko oko yariniya.9Arata igi niye eno gainona awiya giro awang yaeseoko gainena. 10 Ninae-una ena mene na eno eyerosinowa, “Paulo mene igi name eno gainasani getau-tataware yao putoungne gainoiya. Arata nungnaname-una buro kasa yero noiya awiya awangyero sime-sime yero noiya, nupema ge awang yaoresinoiya.” 11 Emo ayero sinowa amimene eyerogaese: Nae ake atu nasani ge gainonane, ge auname awiya ninae-una towang atu nasani gipananegarineya ara.

12Emo taung puro wiwitinowa awong awiya nanedaigatinona, awiya gosinena. Arare na nono yeroburo nana ta buro nunae awiya puro pu dekaongnagairo “Zota zo mene iwaing niye, gane,” ayerosarineni? Aung ara. Emo ayero nowa amimeneburo nunae iwaingta meko niye, awiya gari seroemo enana buro oko kotupunowa. Awong daumene yaine nasani buro nunae gege kotupunasaniburo nunae mene iwaing ayero sinowa. 13 Aratananae mene zo Tuwa Bayau mene burora tanopugaina agege maze ago nasani butunawe ninae-una atu kasa yewangne. Agege eno kotupunasaniburo nanae de ika gatinenane. Tano yauseunoburo yewangne auna okowata, buro nae eno senuyewangne aeno gege taung puro wiwitinenane.14 Nae burora tano nae eno sao amaze oko yause-muwangne. Aung ara. Niye tano nanae-una bau-tara oko miteya. Niye tano mokora atu miteya.Arare nae emo ena gitau yero ninae-una kasayero Kristora Bowi Iwaing tugata yewangne, awiyatano yauseuno oko yewangne. 15 Nae emo enanaburo tanona toiro buro nunae yewa amaze nanaeyewangne ayero sero taung oko puro wiwitinonane.Tumo diyao mene ninae-una kasa yero be bumaiaune burora maung mene tano seka nae eno pugaiaune buro nanae bainakama yaise auna dubo nanaemitoi yero nonane ara. 16 Buro nanae bainakamayai aune tawing ena ninae-una bautaramiteya aunabaungno Bowi Iwaing sero babarinenane. Emoninae-una bautara miteya nunae-una atu BowiIwaing sero babarinenane ara. Nae emo zora burorame topetiro taung puro witaora ge awiya soninesero, atu babari sinenane. 17 Ge gayao zo eyeromitiya era,Zo nung bowi yao ge sari yero giro buro Tuwamene yero noiya auna bowi yao ge saise.

18 Zo nung, nuka nung bowi yero noiya, nungawiya oko ganane iwaing yaise. Arata emo Tuwamenebowi yeronoiya, nung awiya zo ganane iwaingyaise.

11Aposolo ge iwao nasani nauwa auna susuwa Paulo

mene keregaina.1 Niye nigaya na dau ge ine maingkoka niye eno

tugata yane. Sana nigipu. 2 Na niye eno kotungno

emo ena eno kotumao meko puro nona. Awiyanane gege okowata, Tuwa Bayau mene dema yeronoiya. Noeno oko, nane niye Kristora bauno iwaingnaya ataise niye emo dekaongka nung eno serogerewang ara. 3 Arata yi mene bauno Ewa etegainadeka ayero emo ena mene niye etegaya dubo ninaedekaongka awiya gagausai niye emo gerao ninaeKristo yangduwao eno, na kotung-katung nena ara.4 Emo zo mene ninae-una atu kasa yero Yesurasusuwa nanae tugata yewangne nigiwa deka amazeokowata, ge susuwa zo ewe tugata yariniya, nupemaOweno nanae-una atu pumuwa amaze oko, seka zoniye eno pugariniya, o Bowi Iwaing nanae-una atunigiwa amaze oko, ge zo ewe tugata yariniya, awiyaniye awang oko sao nung eno yawa yawa yero nasanitebeba nigitinowa teng yero noiya, ama sina. 5 Emoena mene nuka nuyetope gosinowa awong aposolowitao ayero yero noiya. Arata na, naka natopegosinona na nunae wese ayero oko noiya. 6Ge saoraputoung nana-una oko mitiya, ayero sinowa. Arataewiya gipu. Tuwara gera susuwa awiya na nigiwangnana-una mokora atu mitoiya. Arare susuwa nanaawiya puro pu daung gatinasani niye eno be ozaungkeregatinona.

7Na gitau ninae-una atu nasani niye emo yazoreyaese sero naka natope puro wosiro moni buro yeronasani Bowi Iwaing amaze zuma aung tugata yeronaungwa gosinauwa pasena yero naunuta? 8 Naninae-una atu nasani Tuwara buro yero yewangTuwara dubu ena mene moni na eno pugatinauwa,awiya na niye soremari sero moni nunae ugaingyero naungwa, ayao ine niya ara. 9 Na gitau ninae-una atu nasani nona ena kau yero niye eno buro zooko pugaingwa. Na nona ena kau nasani naungwage nigao otao mani nana ena Masedonia provinsraatu buro nona na eno pugaiwa teng yena ara. Ararena gitau ninae-una atu naungwa niye na eno yayaoko tamuwa, deka ayero ago na ninae-una atu nanana eno yaya oko tamarineya. 10 Kristora ge medubo nana-una atu miti sinena era: Taung purowitaora ge nana amimene Akaya provinsra butunaizo mene oko puro wosariniya. 11 Na noeno ayerosineni? Na dubo ninae-una oko pugao yero nonita?Aung ara. Dubo nana ninae-una atu mitoiya, awiyaTuwa Bayau mene gosinoiya ara. 12 Nao yero nonaamaze nasani narinena. Awiya tebeba oko yari-nena. Emo ena awong eyero sinowa, “Paulo meneburo yero noiya deka ayero yero nonane.” Ayerosinasani dubo nunae puro witowi sero, na dong*nunae dusugatinona ara. 13 Emo ayao amimeneaposolo ge iwao ara. Awong ge emo ge iwao buronasani Kristora aposolo dubu ine yero nowa ara.14Ayao awiya tani sekawa zo oko yero nowa. Sandanung nuka nutope benaung nuna darawa noi angelowaegao aunaditi benaungne ine yeronoiya. 15Arareburo-mani dubu nuna awong deka ayero benaungdarawa yero etutero naora buro-mani dubu aunaditi benaungne ine yaya name oko yangka serowawong di gamarinenane. Awong buro nunaemekoauna abena teng tamarineya.

* 11:12: Dong. Paulo mene Korinti emora moni pumati siya, awiya aposolo ge iwao mene eyero sateya, “Nae buro Paulo mene yero noiyadeka ayero yero nonane.” Ayero sowi sero Paulo mene buro nuna-una zuma awiya Korinti emora-una wawengna atu oko pumao yangduna.

Page 198: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 11:16 195 2 KORINTI 12:9Paulomene aposolo ge iwaodaigati nasani aposolora

burora atu yaya-biyaya tapunasani nauna.16 Sesena awiya nupema sane. Niye na gaya

emo dau ine oko yaise. Nupema na emo dauayero sari yero giro sepu. Arata nigaya na demanakana maingkoka gege bowi yane. 17 Na gesari nasani nena awiya Tuwara bera oko sarinena.Arata aposolo ge iwao mene taung puro witaorage zayewa, arare saineba dau ge sarinena. 18 Emodaigairo mene taungna nona eno bowi yao gesinowa, arare na deka ayero yarinena. 19 Noenooko, emo ena mene dau ge tugata yero nowa niyenigao bainane mene nigitinowa teng yero noiya,ama sina! 20 Emo zo mene niye soumani dubu nunayaese sinoi nigitinowa; nonanungenopugaese sinoipugatinowa; nona ninae sorero pupunoi dotinowa;emo tuwa ninae noi gosinowa teng yero noiya; niyesowena dedunoi awang oko sinowa. 21 Na putoungaung awang yaore nona amimene nono yero auneniye eno ayero yarineni? Na niye eno ayero oko yaoyewang aeno na meng gatinasani† sinena ara.

Zo nung nona zo eno taung puro witariniya,awiya na deka ayero taung purowitarinena. Na emodaumene saine yero nena! 22Awong nuka nuyetopeYuda emo ayero sinowa, na deka ayero sinona ara.Awong nuka nuyetope Isreli emo ayero sinowa,na deka ayero sinona ara. Awong nuka nuyetopeAbrahamna saisibuna ayero sinowa, na deka ayerosinona ara. 23 Awong nuka nuyetope Kristoraburo emo ayero sinowa, na saineba dubo dau gesane: Na awong daigatinasani Kristora buro-maniiwaing yero nona. Buro nana mene buro nunaedaigatinoiya, susuwa awiya yaya-biyaya tapunonaamimene keregatinoiya. Na awong daigatinasanibunao gare ozaung toitinona. Iwo mene na ozaungwaung mene wezinowa. Na ozaung gera yari seroyero nona. 24 Yuda emo awong waung angsi tenaomene na dero zazagatinauwa 39 yero nauna. Taniawiya yewa be 5 yena. 25 Roma emo mene be etamana itu mene dewa. Be zo awiya emo dubu zo menena daba mene dewa. Be etama wang bezenu witoraguterota gutero ayero yewang ara. Wang zo mekoyenu ping zo wari zo na wito towang atu newangara. 26 Na ake-nibamu atu buro baungno ayeronasani wa boung auna atu beba gera yero nona;iwora towang atu na beba gera yero nona; Yudaemora towang atu na beba gera yero nona; emoYuda okora towang atu beba gera yero nona; napeatu beba gera yero nona; eu yanawira atu bebagera yero nona; witora atu beba gera yero nona;ge iwao ge sao emo dubura-una towang atu bebagera yero nona; 27 na burora atu taung dedunasaniwaura baina yero nona; ayero nasani ping ena okoawao seka zisinona; meri magayaota ou uwe yaoreyero nona; na ozaung mo kau yero nasani nona ara.28 Ayero a gege okowata, wari be giti Tuwara dubusero sero aeno kotung-katung yero nasani nona.29 Ge nigao zo mene dubo eto nasani tumo diyaonuna besai aune na maung ninae mene noeno yo-amao aung mitarineni? Ora ge nigao emo zora

dubo sisigaya aunenamaungninaemenenoeno tinikapao aung yo-ozaore mitarineni?

30 Niye na taung puro witanese sinowa, ararena nona nomaze naka nana-una pugairo sanateng yariniye? Yaya-biyaya burora atu tapunonaamimene putoung nana puro wowosinoiya aunage gege sarinena ami zo teng yariniya. 31 TuwaYesuraMaung Tuwa Bayau nung bowi yao gege yerononane nuna-una ditira ge me sinena awiya nig-itineya. 32Damaskas nape atu newang napora gitauyao, nung emo tuwa Areta mene burora pugaina,amimene na bunari sero senu gorobo emo nunamene napora goma auna towao bera atu umonasanimitiwa. 33Arata otaomani nana enamene na sakaraguguno angsi mene goga gaero garo be maingkokazo apero angsira atu gururu gururu yewa gomabautara atu wosiro baungno tawing taungno sakagoga gayao awiya doro kasa yero bamuwang na okopumao yewa ara.

12Paulo mene atiyo yaine yero nona sesekawa gigina.

1 Na taung puro wiwitinasani ge sinena, geamimene emooko sorepuniya, arata saineba, sanesesao mitiya, arare sane. Na gitau atiyo yaine newangTuwa mene nona sesekawa na eno gipena auna geungwe yane. 2Na Kristora buro emo mene nona zogiro nawe dotena dawang 14 aung niya ara. Tuwamene na topu sero puro suwamuro uriti namba 3*auna atu pugaina. Awiya na aingsoreta aingso aungwitiwing, awiya na oko gosinena. Tuwa Bayaumenegege gosinoiya. 3 Na eyero gosinena: Tuwa menesenu na Paradais nape witiwang. Arata na aingsoreta aingso dutugairo witiwing, awiya na oko gosi-nena. Tuwa Bayau mene gege gosinoiya ara. 4 Atuwitiro Tuwara susuwa ena gigiwang, awiya taw-ingna nona zora pugairo saine yao awiya teng okoniya. Nupema Tuwara susuwa awiya tawing emomene keregonine sero pungyero mitaise sena. 5Naatiyo yaine yero uriti mokora atu nona sesekawagigiwang aeno na nakana bowi yatena awiya tengyatiya. Na nao naka nana-una ge ungwe yari seroyaya-biyaya tapunona auna ge gege sarinena. 6 Nataung nana puro witari satena, awiya ge memokosatena. Awiya na dau emo ine oko yatena. Nagaya emo witao nibamu yoiye sero, na nakana okobowi nona. Ge sinasani buro nasani ayero nonaniye gosinowa amimene gege kotumao ninae unaatu mitaise.

Nona zo giginone ine amimene Paulora putoungpuro wowosinauna.

7Tuwa mene nona sesekawa na eno gipena, aenotaung nana puro witoni sero, nona zo giginoneine dubo nana matura putoung puro wosaise nana-una atu pugainu mitoiya. Awiya Sandara soumanizo ara. Nung taung nana yanakana puro witonisero, wawong sapero na dedunasani naise sena ara.8Nona amimenena duwaise Tuwa eno isa sewang beetama yena ara. 9Arata nung abena na eno ge eyerosena, “Soremao nana mene nina-una atu teng yero

† 11:21: Meng gao. Paulo nung oko meng gaina. Nung Korinti emo bauno izinasani aeno esega meng gaora yena. * 12:2: Uriti namba 3.Yuda emo mene eyero sero nauwa: Uriti etama miteya. Zo awiya ni mene yupunasani nowa. Zo awiya inone arasare mene mitowa. Zo awiyaTuwa Bayaura masi me. Arare uriti namba 3 awiya Tuwa Bayaura napo.

Page 199: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 12:10 196 2 KORINTI 13:10noiya. Putoungnanamene emoputoung aungnowaauna atu kasa daung yero baingtitinoiya.” Tuwamene na eno ayero sena, arare Kristora putoungmene nana-una atu mitaise dero yawero nona.10 Kristo eno yero nasani yaya-biyayare nona. Naizinowa; Tuwara ge iwo nasani na gera-gaira nowa;na eno meko yero nowa. Arata saineba dubo yawayaware yero nona. Na yaya-biyayara atu tau yeronona ara.

Paulora aposolo buro auna susuwa kasa yena.11 Na dau ge sesena ara. Ninae na eno ge seseya

giro ge abena sesena ara. Nika niyetope na bowiyateya, awiya teng yatiya. Na emowosao yero nona,awiya gosinona, arata ena mene nuyetope “aposolowitao” ayero sinowa aunawese oko yero nona. 12Nagitau ninae-una atu nasani buro tau-tataware yaonasani tani diti sekare ena arita tani putoungneena yetugaiwang amimene aposolo buro nana-unasusuwa kere daung gaina ara. 13 Na Tuwara dubuenana una atu buro yewang, buro auna agewa awiyananinae una atu oko yao yangduwang, ayero sineya.Awiyame ara. Nameba yaya buro awong eno pugatinasani wau moni nunae pupunaungwa, yaya buroawiya niye eno oko pugao yewang. Arare niye naomeko nana awiya yangdopu.†

Paulo nung dubo nuna Korinti emora-una atu tau-tataware yero mitauna.

14 Na be etobe ninae-una bumuwang, arare nu-pema bumari kora makora nasani nena. Buro taungsoga eno niye yaya oko pugarinena. Na wau monininae eno oko, niye eno yero nona ara. Mani ma-mani mene ai maungne eno wau buro yero puro pudekaongna gaese sao oko mitiya. Ai maungne menemani awiso eno wau buro yero puro pu dekaongnagaese sao awiya mitiya. 15Dubo ititire ninae iwaingyaise na wau moni nana gege oko sisigarinena. Nanao nana dema gera yari sero eo yero nona. Dubonana awiya ninae-una atu tau-tataware yeromitiya,arare abena dubo ninae awiya nana-una maingkokagege mitita? 16 Ninae-una ena mene na eno eyerosinowa, “Nona daung atu sorero pumao awiya okoyena. Arata nung pungyero emo etegatinasani nonasorero pumao awiya yenuta nowa.” 17 Arare niyegipu. Na emo mani nana ninae-una iyengtiti nasanisewang buro nona zo ninae-una atu oko soreropumuwa. 18 Tito mene ninae-una bumaise sewang.Ayero nasani ge nigao otao zo iyengtiwang tairobamuwato ara. Arare niye gipu. Tito mene buronona ninae zo oko sorero puna. Nung buro atu buroyena, awiya nane gitau yewang deka ayero yenutanowa. Nato burora nagibo dekaongka patiwingtotanowa.

19 Ge bainakama sero gaetena, awiya na yazonana ninae-una ditira atu iwaing yaise ge sesena,ayero sineita? Aung ara. Na Kristo aune demanasani Tuwa Bayaura ditira atu ge sesena. Awiyaniye yo dingya nana awiya soga yari sero ge serogaetena ara. 20 Na ninae-una buro niye gana tengoko yao eno, o niye na dema ayero gaya teng okoyao yoiye sero, na kotung-katung yero nena. Na

ninae-una buro nona eyao ine tamao eno awangnena: Gausero iwo wina-ye yao, kotumao mekowina-pung yao, tini kapao, be dung yao, izero sao,ge pasao, taung puro witao, ge dao. 21 Ninae-unaena mene dubo beingtire nasani bauno meko aunedema nasani emo bauno awang oko yao pasenasusuwa giti yero nasani dubo nunae oko darawa yaoyero nowa. Arare ayero naya na nupema ninae-unabumana Tuwa Bayau nana mene na ninae ditira atupuro wosai, na emo ayao ine awiya eno zire-buwareyao eno, na kotung-katung nena arauwa.

13Pasena yangduwaese sero awong dawong gaena.

1 Arare na ninae-una bumana be etama yariniya.Emo etota etama mene zora pasena keregayaganane ge me yariniya. 2 Na gitau be namba tuninae-una buro emo pasena yero nowa arita niyeena dema niye eno wini ge sewang, deka amazeyeme ake etu nasani sinena era: Na ago nupemaburo niye oko ao-diyarinena. 3 Dubo nana-una gepugatinoi sinona awiya Kristo ara. Auna susuwakasa yai gari sinowa, arare na ninae-una kasa yanagarineya ara. Kristo mene ninae-una atu buroyari sero putoung aung ine yero oko yero noiya.Nung putoungne yero noiya ara. 4 Gitau nungputoung nuna pungyero putoung aung ine yeronenu i pasaora dewa ara. Arata yeme awiya nungTuwa Bayaura putoungne iropuna noiya ara. Nae teweso nuna papatinasani putoung aung yero nonaneara. Arata nae Tuwa Bayaura putoungna desetitinasani Kristo aune dema nonane. Arare nae ninae-una kasa yero putoung nuna kereganane garineya.

5Niye ge nigao emo bauno me yero nowita aunging, awiya kotungno gipu. Niye nika niyetopedubo ninae mene kotungno gipu. Yesu Kristomene dubo ninae-una atu noiya, auna me kauyero nowita? Niye taung gege mene ge nigaoemo bauno yarineya, awiya Yesu Kristo mene duboninae-una atu oko nariniya. 6 Nae awiya taunggege mene nigao emo oko yero nonane. Awiyagiro baingtaese kotung-katung nena. 7 Tuwa Bayaumene niye diya yai pasena oko tamao naese isasinasani nonane. Pasena yaya nae Tuwa Bayauraputoungne nonane amimene niye gera pugananezuwaya aposolo me yero nonane auna susuwa kasadaung yaise oko sinenane. Aung ara. Niye iwaingnaya nae aposolora putoung keregari sero nagibokau yanane teng yariniya. 8 Nae eyao emimene geme puro wosaine yaora putoung oko mitiya. Nae geme sogayaora putoung gege mitiya. 9Nae putoungkeregaora nagibo kau nasani putoung aung ine yeronanane niye putoungne naya dubo nanae iwaingyariniya. Tuwa mene niye korayai iwaing yaesenung eno isa sinonane ara. 10 Na ninae-una buroputoung na eno pugao amimene niye yanakana daoeno, gitau ake etu nasani wini ge niye eno gainenaara. Tuwa mene putoung na eno pugaina amimeneniye gera yanese okowata, niye soga yanese pugainaara.

† 12:13: Paulo mene ge ewiya sena awiya nung Korinti emo bauno izinasani sena. Ayero sai aune awong aposolo ge iwao sou nauwa aunasusuwa gaese aeno sena ara. Nupema aposolo ge iwao mene ge iwero wau moni awena pupunauwa awiya gaese sena ara.

Page 200: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 KORINTI 13:11 197 2 KORINTI 13:14Gao ge.

11 Ge nigao otao mani nana, na ge sero besug-atinasani eyero sinena. Niye Tuwa aune dema ne-upu. Wini ge nana nigiro dubo ninae kora-makorayepu. Niye dubo dekaongka yero monone neupu.Ayero naya Tuwa Bayau nung duboramono aune yoiwaingna maung mene niye aune dema nariniya.

12 Niye Tuwara gera wawong wina-ini yepu.13 Tuwara emo bauno apakana emimene niye aru-gatineya. 14TuwaYesu Kristora soremao aune TuwaBayaura dubora mono aune Oweno pu dekaongnagatinoiya amimene ninae-una mitaise.

Page 201: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

GALATA 1:1 198 GALATA 2:7

IGI PAULO MENE GALATA EMODUBU ENO GAENAPaulo mene igi ewiya Tuwara dubu Galata provins

auna atu nasani nauwa aeno gaena. Awong Yuda emookowa. Awong dubu ewe. Gitau Paulo mene nunae-una atu nasani Yesura bowi awong eno tugata nauna.Igi euna susuwa eyao era: Yuda emo ena mene Yesurage nigiro aune sao tauyao ge Mose mene gaena awiyasusuuno puro nasani tawing enana baungno emo ge ni-gao apakana amimene deka ayero yaese sinauwa. ArarePaulo mene ge iwao nunae puro wowosi nasani igi ewiyagaero susuwa eyero sena: Name Yesu tumo diro aunesao tauyao geMosemene gaena awiya dipunasani iwaingyero nonane, awiya ge iwao arauwa. Name tumo diyaoragege iwaing yero nonane. Ayero sero igi ewiya gaena ara.

1Na Paulo mene igi ewiya gaitinena. Na aposoloyero nona, arata emomene na oko iyengtiwa, o emozomene na eno buro ge oko sena. Yesu Kristo, TuwaBayauMamamene nungmagayaora atu uwenu sekayena, awongtoMaungne amimene buro ge ewiya naeno sewato arauwa. 2Na ta otao mani nana ena naaune dema nowa nae amimene Tuwa Yesura dubuGalata provinsra atu nowa niye eno igi ewiya pugatinenane arauwa.

3 Tuwa Bayau Mama aune Tuwa naname YesuKristo nunato una atu bayao monone mene kasayeninae-una gairomitaise. 4Yesu nungMamananameTuwa Bayaura ge dipunasani name tawingna naomeko auna atu sorero pumari sero meko nanameeno nao nuna yangduna. 5 Arare Tuwa Bayau bowiyao gege yao awiya mitaise. Yore.

Zo nung Tuwa Yesura Bowi Iwaing okowata bowiiwaing zo ewe sariniya, awiyanung iyaora gerao yariniya.

6 Tuwa Bayau mene Kristora mono iwaing enoniye yausero punu nung aune dema nowa amimenemena nung yangdoro bowi iwaing zo ewe aenomena dawong yawineya aeno gosinena teng okoniya. 7 Ora bowi iwaing zo mitita? Aung arauwa.Emo ena mene dubo ninae sisigati nasani KristoraBowi Iwaing awiya sisigaya bowi zo ewe ine yaisesero neya ayero gosinena. 8 Arare nanaeta uritiraangelo zo mene Bowi Iwaing keregaingwane awiyadoro zo ewe sariniya, nung awiya iyaora geraoyaise sinena. 9Ge gitau sewangne dekaongka awiyanupema sinena era. Zo nung Bowi Iwaing nigiwaawiya doro zo ewe sariniya, nung awiya iyaora geraoyaise. 10 Ge sinena ewiya emo mene na gaya iwaingyaise aeno sinenita? Aung arauwa. Tuwa Bayaumene na gai iwaing yaise aeno sinena. Emo enamene na gaya iwaing yaise sero buro yateni siya,awiya na Kristora buro-mani oko yero natena.

Ena mene Paulo nung aposolo me oko, ayero sewagiro nung nono yero aposolo yena auna susuwa sena.

11 Otao mani nana, na ge sana nigipu. BowiIwaing tugata yewang nigiwa awiya tawing emoraokowa. 12 Na emora-una atu oko pumuwang, oemo mene na oko sero gipero ayewa. Yesu Kristonung nutope na eno keregaina ara. 13 Na gitauYuda emora tani puro nasani naungwa auna bowiawiya niye nigiwa ara. Na Tuwa Bayaura dubu meawiya dedunasani gainasani ayero nasani naungwa

ara. 14 Ayero nasani babuze nanae-una ge awiyawosoiye sero tau tataware yero otao mani nana enadaigaingwa ara.

15 Arata Tuwa Bayau nung na ayara tiyangna atuburo nuna yanese na mena gerena, arare giginuteng yenu nung mono iwaing nuna-una atu mitoiyaaeno na yausero puna. 16 Ayero yero mani nuna-una Bowi Iwaing emo Yuda oko auna towang atutugata yanese sero Maina susuwa na eno keregaina.Ayero yenu be aune na emo ena oko atata yewang.17 Nupema na iropuro witi Yerusalem nape yeroemo gitau aposolo buro zayero nauwa awiya garioko witiwang. Na Arabia tawingna baungno neteDamaskas nape kapetegaingwa arauwa.

Paulo mene Yerusalem nape witiro nasani nauna.18 Atu nawe duwang dawang etama aung yenu

aune na Sifas gari sero Yerusalem witiro wari be 15nung aune dema atu nasani naungwa. 19 Be aunena aposolo ena oko gao yewang. Arata Tuwa Yesurameta Yakobo gege gigiwang ara. 20Ge gainena awiyaTuwa Bayaura diti mokora ge me sinasani gainena.21Arata ago na Siria aune Silisia tawingna baungnoatu nasani naungwa. 22 Be aune Kristora dubu Yu-daya tawingna atu nasani nauwa amimene benaungnana oko gosinasani nauwa. 23Awong bowi ge nanagege eyero nigiwa, “Name dedunasani gainasanianasani Kristora ge sisigati nauna amimene yemege nung gitau sisigari nasani nauna awiya tugatanasani niya.” 24 Ayero sinasani susuwa nana giroTuwa Bayau bowi nasani yawa yawa yewa ara.

2Paulo mene Yerusalem atu aposolo ena taungno ge

ungwe yenu nigiwa.1 Atu nawe duwang dawang 14 aung yenu nato

Banabato Yerusalem nape nupema witari sero Titopuro dema witiwangne ara. 2 Awiya tebeba okoyewang. Tuwa mene na ayero yanese sena aunateng witiwang. Witiro emo gitau yao yazore meneburo yero butunaungwa awiya gaya me aung ineyoiye sero awong gege mitiwa aune na Bowi Iwaingemo Yuda okora-una atu tugata naungwa awiyakeregairo ungwe diwang ara. 3-5 Buro nanae-unamokora atu emo ena mene esewa yero ge nigaomene yaine yero name Yesu Kristo aune tairo saotauyao ge Mose mene gaena auna bunao aungnonane auna susuwa tamari sero dubu naname-una toiro umo yewa. Awong amimene Yudara saotauyao ge auna bunaore nupema nanenese sinowa.Arare emo amimene name puro wosari sewa naeBowi Iwaingmeneninae-una atumitao gegemitaisetau yero daigaingwane ara. Ayero yewangne emonaaune dema nasani nauna Tito nung Grik emo, aratagitau yao dubu mitiwa amimene ge nanae nigiwateng yenu giro Tito taung aingso nuna kapaise okosao yewa.

Aposolora gitau yao mene Paulora buro gigiwa tengyena.

6 Arata emo gitau yao sao awiya awong yazobowire nunae noiye? Awong wosaota witao aunage aung asinena. Tuwa Bayau mene emora yazooko kotupunoiya. Emo gitau yao amimene ge sekazo oko na eno susumuwa. 7 Aung arauwa. Awong

Page 202: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

GALATA 2:8 199 GALATA 3:11eyero gigiwa ara: Tuwa Bayau mene Petoro Yudaemora towang atu Bowi Iwaing sero sero yaise sena,deka ayero na emo Yuda okora towang atu BowiIwaing sero sero yanese sena arauwa. 8 Ayeronasani Petoro aposolo buro Yudara-una atu yaiseTuwa Bayau nung soreuna, deka ayero Tuwa Bayaumene na soreunu buro nana emo Yuda oko aunadubura atu yewang ara. 9Tuwa buro na eno pugainaawiya Yakoboto Sifas aune Yohane awong Yesuradubura gitau yao yero nasani nauwa amimene girobaingtiwa. Arare awong nato Banabato otao nasaniwawong iniwa. Ayero yero nato emo Yuda okoratowang atu nasani buro yero nanato awong nukanuyetope Yuda dubura towang atu buro yari sewaara. 10 Ayero nasani bogamasa dubu nunae-unamokora atu nowa awiya soremanenese sewa. Nayemaoko otu buro awiya yari aratapu naungwa ara.

Paulo mene Petorora susuwa keregaina.11Ago Sifasmene Antiok nape atu buro pore yenu

giro na nung benaungna atu pasero gona yewang.Awiya noeno okowata, nung tani pore yena. 12NungYuda emomene emo Yuda oko aune dema oko taironaese sao awiya daigairo emo ena Yuda oko taungaingso oko kapao mene Yesura ge nigao dubu yeronauwa aune dema tairoma demamininauwa. Ayeronauwa Yesura dubu Yerusalem mitowa auna gitauyao Yakobo amimene emo ena iyengtinu Antiokemo dubura susuwa gari sero baungno kasa yewa.Baungno kasa yewa Petoro awong giro awang yena.Awang nasani ge iwero eyero yena: Awong nunggaya Yudara sao tauyao ge dao emo ine yoiye seronung emo Yuda oko ge ou suwewa awiya doro okogao mene yaine nena. 13 Ge iwi nasani emo Yudaoko awiya Yesura dubu asero dema tairo nete awonggiginumeko yewa giro doro bauno Yuda emo tauna.Anenu Yuda emo ena nung giro deka ayero yewa.Ayero yewa Banaba dema nuye aune dema tairodeka ayero yena. 14 Awong Bowi Iwaingna nagiboetutero korosero oko patao yewa giro na emo baunoena auna ditira atu Sifas eno eyero sewang, “NingYuda emo mene Yuda emora nao okowata, emoYuda okora nao auna nosa amimene noeno emoYuda oko awiya yumasa Yuda emora nao auna naeseayero nesi?” Ayero sewang arauwa.

Zo nung Yesu tumo diyariniya amimene emo pe-wayao yero nariniya.

15Nae emo Yuda oko pasena nasani nowa awongayao ine oko kasa yewangne. Nae Yuda emo kasayewangne ara. 16 Arata nae eyero gosinenane: Zonung sao tauyao ge dipunoiya nung okowata, zonung Yesu Kristo tumo didinoiya nung awiya TuwaBayau mene nung emo pewayao asinoiya. NaeYuda emo pewayero nari sero sao tauyao ge dimaonanae auna okowata, Kristo tumo diyao nanae aunapewayero nari sero nae demaYesu Kristo tumo didi-nasani nonane ara. Ayero yerononane, awiyanoenookowata, sao tauyao ge dimao buro mene emo yaipewayao ine oko mitiya. 17 Nae Yuda emo meneemo pewayao nari sero Kristo tumo didinonane.Ayero nonane Yuda emo ena mene nao nanae gironae eno eyero sinowa, “Niye Yudara sao tauyao gedoro tumo diyaore gege nowa aeno niye pasena emoyero nowa.” Awong nae eno ayero sinowa awiya

giro nono sarinenine? Kristo mene nae yupunoipasenane yero nonane, ayero sarinenineta? Aungarauwa. 18 Na pewayao nari sero sao tauyao gedimaora nagibo yangduwang awiya nupema agoyero narinena, awiya na pasena emo me yarinena.19 Arata na sao tauyao ge dipunawe magayero giroyangduwang. Awiya na Tuwa Bayau aune demanari sero ayero yewang. Arare na sao tauyao genupema dimaora bereya niya arauwa. 20 Na Kristoaune dema i pasaora atu magayewang. Arare nanao nana nona awiya kotumao nana-una okowata,Kristo mene dubo nana-una atu mitasani aune naoawiya noiya. Arare nao yeme tawingna etu nena,awiya Tuwa Bayaura Mani tumo didinasani aunenao awiya nona ara. Nune na eno dubora monopupunasani nao nuna na eno yangduna. 21Arare nanoeno Tuwa Bayaura mono awiya awang sarineni?Sao tauyao ge dipunasani pewayero nao mitati siya,awiya Kristo nung teba magayena ayao ine yatiya.

3Sao tauyao gera nagibo patiwa.

1 O Galata dau emo. Niye nono yewa dubuzo mene dubo ninae sisigaiwi? Nae Yesu Kristoi pasaora dewa auna ungwe diwangne nigirobaingtiwa ara. 2Nona dekaongkara niye atata yanasepu. Niye Owenona putoung pumuwa awiya nonoyero pumuwi? Niye taungna putoung mene saotauyao ge dipunasani pumuwita ge nigiro tumodiyaora atu pumuwi? 3Niye noeno dau mani meneyaine yero nowi? Niye Owenona putoung meneburo zayero nawe nupema taungna putoung meneburo awiya besugari sineita? 4Owenona putoungnatani ena gitau ninae-una atu kasa yenu gigiwa,awiya tebeba kasa yenuta? Tani kasa yena awiyakasa yero me aung yenuta? 5 Nupema Tuwa Bayaumene Oweno niye eno pugatinasani tani putoungneninae-una atu yero noiya awiya sao tauyao gedipunowa aenota nung tumo didinowa aeno ayeronoiye? Awiya nung tumo diyao ninae gege enoayero yero noiya ara.

Abrahamna nagibo patarineya.6 Tumo diyaora ge sesena auna ge gayao zo

eyero mitiya. “Abraham nung Tuwa Bayau tumodinu giro Tuwa Bayau mene nung emo pewayaoasena ara.” 7 Arare eyero gipu. Tumo diyaorenowa amimene Abrahamna saisibuna me arauwa.8 Tuwa Bayau mene emo Yuda oko awong nungtumo diyaya giro emo pewayao asari yemaoko ko-tungnoBowi IwaingAbrahameno eyero senu gaewaara, “Emo bauno dubu sero awong tumo diyaoranagibo tamasa awiya papatinaya giro na awong gaoyarinena.” 9Arare AbrahamnungTuwaBayau tumodinu giro nung gao yena, deka ayero emo baunonung tumo diyarineya awong awiya Tuwa Bayaumene gao yariniya.

10 Arata sao tauyao gera buro mene poza nunaeyai narineya awong awiya waru dimarineya. Noenookowata, ge zo eyero gayao mitiya, “Sao tauyao gedenao miteya awiya zo oko daigae. Zo nung saotauyao ge daigariniya amimene waru dimariniya.”11 Arare sao tauyao gera mokora nasani TuwaBayaura-una atu pasena disao ine oko mitiya,

Page 203: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

GALATA 3:12 200 GALATA 4:7awiya ge amimene sero keregairo pu daung ga-tiniya. Arata tumo diyaore nasani pewayero nar-ineya amimene nao topetarineya. 12 Tumo diyaorenowa auna susuwa ewe. Sao tauyao ge Mose menegaena awiya dipunowa auna susuwa ewe ara. Araresao tauyao ge dipunowa awiya awong tumo diyaoreoko nowata, awong taung gege mene nowa. Aenoeyero sao mitiya, “Zo nung sao tauyao ge apakanadipunariniya amimene nao topetariniya.”

Yesu nung name eno pasena naname auna abenadiuna.

13 Ge gayao zo eyero mitiya, “Emo ira ikokogaoawong awiya warura gerao.” Arare Kristo nung ipasaora atu waru naname diuna ara. Ayero nasaniname sao tauyao gera waru auna atu zuma gaeropuna ara. 14 Arare Yesu Kristo eno Abrahamnagao mene emo dubu giti awena-una atu teng yerobabaise sero Yesu mene ayero yena ara. AwiyaOweno name eno sao awiya tumo diyaore menepanenese sero ayero yena ara.

15Otao mani, na ge awiya emo zora pugairo sananigipu. Emo zo mene maganasani wau nuna mainagerao sariniya. Awiya zo mene daigatinasani gezo oko susumariniya. 16 Arare nona Tuwa Bayaumene pugari senu tauyena awiya Abraham maninuna aune awongto aeno sena ara. Mani awisodaigairo aeno oko sena. Mani dekaongka eno sena.Awiya Yesu Kristo eno sena ara. 17 Ge sinena aunasusuwa era. Tuwa Bayau mene gitau Abraham enoge senu tauyenu dawang 430 aung yenu aune nungsao tauyao ge ena keregainu Mose mene gaena.Arare sao tauyao ge ago keregaina amimene nonagitau pugari senu tauyena awiya dai wosao ine okomitiya. 18 Nona pugari senu tauyena awiya saotauyao ge Mose eno sena awiya dipunasani aunepumanenese sai mitati siya, awiya ge Abraham enosenu tauyena awiya kotupunete aune pumaora nag-ibo aung yatiya. Tuwa Bayau mene nona Abrahameno pugari senu tauyena aeno nung Abraham enoteba pugaina ara.

Sao tauyao ge Mose eno sena awiya tau yero mitaogege mitaise oko sena.

19 Sao tauyao ge Mose eno sena awiya susuwanoeno senu gaeni? Awiya ge daora susuwa kasadaung yaise aeno senu gaena. Arata mitao gegemitaise okowata, nona pugari senu tauyena aunamaung kasa daung yai aune sao tauyao ge senugaena awiya atu tana yaise sena ara. Sao tauyaoge awiya angelora be mene senu Mose mene TuwaBayau aune emo bauno auna towang atu doperopuro aune emo bauno eno pugaina ara. 20 Emozo mene towang atu dopero dubu dekaongka gegeeno oko, dubu etobe sikigari sero dopariniya. ArataTuwa Bayau mene nona Abraham eno pugari serosena awiya nuka nune Abraham eno sena.

Sao tauyao geMosemene gaena awiya dipunete naoiwaing mitao gege mitao awiya oko topetarinesa.

21 Sao tauyao ge ago sena amimene nona pugaorage gitau sena awiya sisigatinita? Aung ara. “Sao

tauyao ge dipunarineya amimene pewa yero nar-ineya,” ayero saomitati siya, awiya name sao tauyaoge dimaora atu pewa yero natenane a mitatiya.22Arata Tuwa Bayau mene senu gaewa awiya eyeromitiya, “Emo bauno apakana pasenana bunaoraatu mitowa.” Awiya name Yesu Kristo tumo dirononane tumo diyao naname auna atu gege nonapugari senu tauyena auna me panenese sero TuwaBayau mene ayero senu gaewa ara.

23Awiya name gitau tumo diyao aung naungwanebe aune sao tauyao ge Mose mene gaena amimenename bunenu bunaora atu naine nawe duwangnetumo diyaora bowi ge mene kasa yero baingtina.24 Sao tauyao ge Mose mene gaena amimene diyananame ine yero nete name puro Kristora wawengpugainu aune buro nuna aung yena, awiya tumodiyaora atu pewa yanenese ayero yena ara. 25Araretumo diyaora nai seka kasa yenu giro name matubauta potewangne be aune sao tauyao gera bunaoaung yena.

Tumo diyaora atu Tuwa Bayaura mani awisoyewangne.

26ArareniyeYesuKristo tumodidinowaamimeneapakana Tuwa Bayaura mani emo dire bauno direyero nowa. 27 Niye ge ou susunasani Kristora-una susuuno Kristora te weso papatinasani nowa.28 Arare Yuda emo arita emo Yuda oko, witaorewosaore, emore baunone, amimene gagausero naoawiya aung yenu niye apakana Kristo Yesura-unasusuuno susumao dekaongka yewa ara. 29 Niyetumo diyaora atu Kristora dubu yewa, arare Abra-hamna saisibuna me yero nowa, aeno nona pugarisenu tauyena auna me puro narineya.

4Nona mekora soumani mene Tuwa Bayaura mani

awiso yewangne.1 Zo eyero sana nigipu. Mani zo nung maung ma-

gayai aune maungna wazawa pumaise maungmenesariniya amimene mani maingkore nai maung ma-gayai aune maungna wazawa pumao ine teng oko.Nung soumani ine yero nete 2 bairo aune wazawamaung mene pumaise sena awiya pumariniya.Arare imoomanita dikaingmene wazawa nuna diyanaya mani bayai aune pugaya pariniya. 3 Naname-una atu deka ayero mitiya. Name gitau manimaingko dubo puro nasani tawingna nona ewego-papego auna sou nasani naungwane ara.* 4 Arataago be pugao awiya kasa yenu Tuwa Bayau meneMani nuna iyengtinu bauno zora-una atu kasa yena.Kasa yero Yudara sao tauyao ge sou yena. 5 Awiyaname sao tauyao gera bunaora atu besai TuwaBayaura mani emo dire bauno dire yanenese ayeroyena ara. 6 Name mani emo dire bauno dire nunayero nonane, arare Tuwa Bayau mene Mani nuna-una Oweno iyengtitinoi wosiro dubo naname-unatoiro eyero yau sinoiya, “O Tuwa, ningMama nana.”7Arare name soumani nuna okowata, mani nunameyero nonane. Arare mani nuna yero nasani TuwaBayaura wazawa auna maung yero nanenese senaara.

* 4:3: Tawingna nona noyao. Emo gitau nasani nauwa amimene tawingna nona noyao amaze sou yero nasani nauwa. Awiya iwaeta, biruta,arasata, inota, wari — nona ayao amaze sou yero nasani nauwa.

Page 204: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

GALATA 4:8 201 GALATA 5:5Nao me aung nuwegaiwa awiya nupema oko gipu.

8 Niye gitau Tuwa Bayau oko gao nasani tuwaewego-papego awiya sounasani nauwa. Tuwa awiyaawong tuwa me okowa. 9 Arata yeme niye TuwaBayau giro baingtitinowa. O eyero sana teng yae:Tuwa Bayau mene niye giro baingtitinoiya arauwa.Niye nono yero Yesu duaine yero kapetegairo saotauyao ge Mose mene gaena awiya ago yari sinei?Gitau niye nao ninae mene pewa yarinei siya aserotawingna nona putoung aungta me aung awiyasou nasani nauwa. Arare niye sao tauyao ge agoyarineya, awiya niye kotumao matu awiya nupemapuro neya ayao ine yariniya. 10 Niye sao tauyao geMose mene gaena awiya ago nasani wari be ena, oino ena, o iya dang ena, o dawang ena, awiya iyadang baina asero de ika gairo nowa. 11 Aeno buronana awiya ninae-una atu me aung yoiye sero naniye eno kotung-katung daigairo yero nona ara.

Galata emo awong Paulo nuwegari sero yewa.12O otao mani nana, na niye eno zi sinasani aune

sane. Na gitau Yuda emora tani puro naungwaamimene doro niye Yuda oko ayao ine yero nona.Arare niye Yudara tani puro nari sineya awiya dorona ine yaese sinena. Niye meko zo na eno oko yaoara. 13 Niye gigiwa. Na yaya nana mene mou yenugiro na niye aune dema mitaungwa, arare na tureronasani aune niye eno Bowi Iwaing tugata yewang.14 Yaya nana mene buro baina niye eno pugaina,arata niye na bereya oko yena. Niye na awang okoyewa. Aung ara. Niye na gigiwa Tuwa Bayauraangelo ine yewang, o Kristo Yesu ine yewang girona yuno puro baungno kora yewa. 15 Niye be auneyawa yawa yewa, awiya nono yero aung niye? Nagitau niye aune dema mitaungwa aune niye ditimoko ninae zokero na eno pugao ine teng yati siya,awiya ayero yateya, awiya me gosinasani sinena.16 Na gitau ge me niye eno tugata yewang, arareyeme na kara gigeya iwo ninae ine nenita? 17 Yudaemo ena awiya ge ungwe nunae mene niye yumayaname gausero niye nunae-una babaese kotungnoyero nowa. Gosineya, ge iwero a saya niye na doronunae-una babaese yero nowa arauwa. 18 Ena meneniye iwaing mitaese sero niye yumarineya, awiyanao iwaing ara. Awiya na ninae-una buro atu nonaaune gege okowata, awong be giti ayero narineyaami zo iwaing ara. 19Mani awiso nana, na niye enobauno mene mani pumari nasani yaya tapunowayaya ayero tamuwang, yaya deka awiya nupematapunena. Kristora nao mene dubo ninae-una atubeburomitaise yaya tapunasani narinena. 20Na naoninae giro iwawa nena. Arare na ninae-una buroniye tugata yari igi mene okowata, be nana meneniye tugata yari aratapunena.

Sarara mani aune Hagara mani awongto susuwaawenato zora ewe zora ewe.

21 Atata yana sepu. Niye sao tauyao gera souyari yero nowa amimene sao tauyao ge gayao awiyazazagairo susuwa nuna gosinowita? 22 Auna atuge zo eyero gayao mitiya: Abrahamna mani emodi

etobe kasa yewato, awiya zo sou bauno mene puna,zo aro nuna mene puna. 23 Sou bauno mene punanung awiya emora mesara kasa yena. Bauno nunamenepuna ami zoTuwaBayaumenekasa yaise senutau yena auna teng kasa yena. 24 Arare ge aunaenabara eyero mitiya. Bauno etobe amimene TuwaBayau aune tairo naora nagibo etobe auna etotomayewato ara. Tairo nao zo Sinai diri atu pumuwa,arare dubu zo ge auna sou buro yewa, auna etotomaawiya Abrahamna sou bauno Haga mene yena ara.25 Sinai awiya diri zo, Arabia tawingna atu mitiya.Haga nung Sinai diri auna etotoma yena. Nupemanapo Yerusalem deka ayero Sinai diri auna etotomaniya. Arare Yuda emo bauno gege awong Yerusalemnapo mene ai nunae ine yenu awong mani awisonuna yero nowa, awong awiya Hagara mani inesoumani yero nowa ara. 26Arata Yerusalem napo zouritira atu mitiya amimene nung soumani okowata,nung sao tauyao gera bunao aung. Napo amimeneaya me naname niya. 27 Sarato Hagara ge gayao zoeyero mitiya,Bauno wagaung. Ning yure wata mani oko pumao

nosa, ning awiya yawa yawa ye. Baunomani pari yaya tapunowa ayao ine nina-una aung, ning dubo nina yawa yawa yaise.Bauno emore auna mani eto gege kasa nayabauno wagaungna mani awiso daigairo kasayarineya.

28Otao mani nana, Isaka nung Tuwa Bayau menekasa yaise senu tau yena auna teng kasa yena.Deka ayero niye Tuwa Bayau mene kasa yaese senaauna teng kasa yewa. 29 Arata gitau mani emorakotumaora kasa yena amimene mani Owenona ko-tumaora kasa yena awiya iwo yena, deka ayao ineyememitiya.† 30Arare ge gayao zo eyeromitiya era,Sou bauno awiya nung mani nuna aune dema tune

babaeto. Sou baunona mani mene baunomeramani aune demamaungnawazawa okotopetaise.

31 Otao mani nana, name sou bauno bunao aunamani awiso okowata, name bauno me bunao aungauna mani awiso arauwa.

5Name sao tauyao gera bunao aung mene nupema

oko bunaore yanene.1 Name bunao aung nanenese Kristo mene sao

tauyao gera bunao besena. Arare ena mene niyebunero mani sosou* nunae yaese saya tau yeroawang sepu. 2 Na Paulo mene sana nigipu. Niyepewa yari sero emo ena mene taung aingso ninaekapaese sarineya, awiya Kristo mene niye soremaoine teng oko yariniya. 3 Nupema sero baingtane.Zo nung Yudara sao tauyao ge dipunasani naisesero taung aingso nuna kapariniya amimeneYudarasao tauyao ge apakana dimaise sao mitiya. 4 Aratasao tauyao ge dipunasani pewayero nari sinowaamimene Kristo aune dema tairo nao awiya kaperomono iwaing nuna doteya, arare ninae-una atu meaungniya. 5Arata naemene zoOwenonaputoungna

† 4:29: Abrahamna mani Ismiel mene meta nuna Isaka eno iwo yero nasani nauna, deka ayero Yuda emo pewayero nari sero sao tauyao geago yero nowa amimene emo tumo diyaore gege nowa aeno iwo yero nowa. * 5:1: Mani sosou. Sao tauyao ge ago yero nasani nauwaawong amaze Yuda emo mene bunao ine pupunauwa soumani nunae ine yero nasani nauwa.

Page 205: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

GALATA 5:6 202 GALATA 6:13atu Tuwa Bayau mene nae sorepunoi tumo diyaoraatu nao pewayao tamari sero kotupunasani nonane.6 Kristo Yesu aune dema nasani taung aingso ka-paore naota taung aingso kapao aung nao awiya naome oko. Arata tumo diyaore nasani mono pumaoamimene zo nao me arauwa.

Sandara muti mene gera sura oko gutaise.7Niye tumo diyaora nagibo zayero iwaing patiwa.

Papatinewa emo nono yao mene nagibo denugazenu tumodiyaora geme awiya yangduwi? Awiyakotungno gipu. 8 Tuwa Bayau niye yupunoiyaamimene ge mera nagibo oko gazinoiya. 9 Woramuti maing-maingkoka amimene ma sura guteroteng yero duwariniya, deka ayero emo dekaongkamene niye apakana sisigai meko yarineya. 10NameTuwa aune dema nonane, arare niye ge nana okoawang sarineya, awiya gosinena. Arare emo zomene taung aingso kapaora ge ta sao tauyao gedimaora ge sinasani dubo ninae sisigariniya, awiyaabena nuna-una atu kasa yariniya. 11Otao mani, naniye taung aingso kapaese tugata yateni siya, awiyaYuda emo mene yaya buro na eno oko pugateya.Arata na niye taung aingso kapaese oko sao yewangaeno awong yaya buro na eno pugatinowa. Nupemana i pasaora bowi sinona aeno awong kotumaomekona eno pupunowa. Arata na niye taung aingsokapaese satena, awiya awong kotumao meko naeno oko pateya. 12 Arare dubo ninae sisigatinowaamimene taung aingso nuka nunae aero kapayameko yaise sinena arauwa.

Sao tauyao gera bunao aung nasani nao tebe-tabeoko yanene.

13 Otao mani, Tuwa Bayau mene niye sao tauyaogera bunao aung naese yausero puna ara. Bunaoaung nowa amimene taungna ara tamao auna gedimaese okowata, dubora mono pupunasani souwina-ye naese sero niye yausero puna ara. 14 ArareYudara sao tauyao ge apakana auna ge bainakamaeyero sao mitiya, “Ning nitope ara tapunosa, dekaayero emo ena eno ye.” 15 Niye giro baingtipu.Niye wina-de yero wina-gae yero anasani niye nikaniyetope dero aung kamore yaneya.

Dubo matura me ewe, Owenona me ewe.16Na eyero sinena. Niye Owenona ge dipunasani

neupu. Ayero nasani dubo matura dubo-dubo okoyarineya. 17 Dubo matura ara tamao mene Owenoeno iwo noiya. Nupema Oweno mene dubo matueno iwo noiya. Awongto iwo wina-ye yero nowatoarare niye nona yari sinowa awiya yao teng oko.18 Arata niye Owenona ge dimarineya, awiya niyepewayero nari sero sao tauyao gera soumani okoyarineya. 19Dubo matura buro awiya pungyero okomitoiya. Awiya eyero kasa noiya: Kuma yao, tanimeko yao, ge dao, 20 tuwa ge iwao sou yao, kangyayao, iwo wina-ye yao, ge-matu yao, otao zo enokotumao meko puro nao, dung duware yao, nonainiro sorao, gausero ewe-pape nao, 21 dubo-duboyao, ou tauyao miniro dau yao, ou tauyao minirotanimeko yao. Ayero naomeko ena—nona ayao ineawiya gitau tugata yewang, awiya nupema tugatayane. Emo pasena ayero yero nowa amimene TuwaBayau nata emo tuwa yero noiya auna napora okotowari neya.

22Owenomeneme eyero tapunoi kasa yero noiya:Dubo bayaore nao, dubo yawa yaware nao, dubomonone nao, ao-diyaore nao, mono pumao, kora-makora yao, ge dimaore nao, 23 dero yawero nao,dubora semini nasani nao. Me awiya Oweno menetapunoi kasa noiya. Arare sao tauyao ge menenona me awiya oko awang sinoiya. 24 Kristo Yesuragerao yero nonane amimene nao matu nanamedubo-dubore aratamaore awiya i pasaora dewangneaung yena ara. 25 Oweno mene nao seka nameeno pugaina, arare Owenona ge dipunasani nagibonuna patanene. 26 Name taung puro wiwiti nasaniwina-se oko yanene. Kotumaomeko wina-pung okoyanene.

6Name otao mani naname ena dubo minaore naya

giro soremanene.1 Otao mani nana, emo zo mene etegaora atu

zuwero pasena tamai giro niye Owenone meneetutero nung kora yero pungpu. Ayero nasanietegao dekaongka auna atu ning zuwosi sero nikanitope umo ye. 2 Niye dubo minaore nasani girowina-soreung nasani neupu. Ayero nasani Kristorasao tauyao ge teng dimarineya. 3 Emo wosao zomene nutope emo baina asariniya, awiya nung nu-tope etegariniya. 4Niye apakana dekaong-dekaongamimene nao nika ninae giro baingtipu. Ayeroyaya iwaing yariniya, awiya yawa yawa ge emo zoeno okowata, nika niye eno kasa yariniya. 5 Buromou yao awiya maungne maungne yero pungpu.6Yesura ge niye eno tugata-magata yero nowa emoawong awiya nona iwawaing ninae-una atu mitaigiro awong aeno pugaipu.

Nete nao naname-una me pumari nenane.7 Tuwa Bayau etegaya zuwari ni siya sero nika

niyetope oko etegaipu. Nona we zo urasa me zo eweoko kasa yariniya. Nete nona we uretesa auna megege kasa yai parinesa. 8 Zo nung dubo matura weurariniya amimene nete dubo matu nuna-una mepariniya. Me awiyamagayero yaya tau tataware yaotamariniya. Arata zo nung Owenona we urariniyaamimene nete Owenona me nao me iwaing awiyapariniya. 9 Buro iwaing nasani bereya oko yanene.Bereyare oko narinenane, awiya nete me paora benuna auna atu zamena simena bainakama tamari-nenane. 10 Arare be naname mitiya eune bere-bereemo apakana kora yanene. Ayero nasani otao maninaname Tuwara gera nowa aeno mono panene.

Paulo nung Kristora i pasao eno yawa yawa yena.11Niye owe bainakama wawong naka nana mene

gainena ewiya gipu. 12 Yuda emo ge ou suwao enamene ninae-una atu nasani taung nunae purowitarisero niye taung aingso kapaese ato sinowa. Noenoayero sinowi? Susuwa nunae eyao era: Awong duboeto nowa. Awong Kristora i pasao tumo didinowa,arata awong i pasao gege tumo didinasani taungaingso kapao auna sao tauyao ge duwaya Yudaemo ena mene awong iwo yowi sero awang nasaniniye dema taung aingso kapaese sinowa arauwa.13Awong taung aingso kapewa amimene sao tauyaoge oko dipunowa. Awong amimene niye taungaingso kapero nunae-una susumaya taung nunae

Page 206: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

GALATA 6:14 203 GALATA 6:18bowi yari sero sinowa. 14 Arata nane mene zo nonazonoeno okowata, TuwananameYesuKristo i pasaonuna-una bowi ge awiya gege de ika gatinasaninona. Yesura i pasao mene tawingna nona aunaputoung na eno puro wosinu aung yena ara. Ararena deka ayero i pasao nuna-una atumagayewang beaune tawingna aratamao nana aung yena. 15 Taungaingso kapaore naota taung aingso kapao aung naoawiya nao me oko. Arata nao seka mene zo naome ara. 16 Kotumao awiya puro nonane. Niyedema kotumao awiya puro nowa, arare monone ao-diyaore ninae-una atu kasa yero mitaise. TuwaBayaura Isreli emo me yero nowa nunae-una atudema kasa yero mitaise.

17Na Tuwa Yesu sounona aeno sero na dedunowakunuzu owere taung nana-una mitoi puro nona,arare zo mene nupema na eno yaya buro oko pu-gaise.

18 Otao mani nana, Tuwa naname Yesu Kristoramono mene dubo ninae-una atu mitaise. Yore.

Page 207: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

EFESO 1:1 204 EFESO 2:4

IGI PAULO MENE EFESO EMO ENOGAENAPaulo mene Roma nape atu bunao gare mitasani igi

siwongpatige gaena. Zo Efeso emo eno gaena, zo Kolosaiemo eno gaena, zo Filipai emo eno gaena, zo Filimon enogaena. Igi ewiya gitau Efeso nape babai zazagaya aunenapo enana babai gaese gaena. Igi emimene Tuwaradubu auna susuwa keregatinoiya. Name Tuwara dubuawiya te-wawong taung ipu nuna ara; ora nune zo gitauato naname. Name ibu nuna ara; ora nune zo iburaziwong. Name bauno nuna ine ara; ora nune zo yunaname ine ara.

1 Na Paulo mene Tuwa Bayaura bera Yesu Kris-tora aposolo yero nona amimene Tuwara dubuEfeso nape atu mitasani Yesu Kristo iniro takasero yero nowa niye aeno igi ewiya gaitinena ara.2Mama naname Tuwa Bayau aune Tuwa Yesu Kristonunato-una atu bayao monone mene kasaye ninae-una gairo mitaise.

Tuwa Bayau nung name Yesura-una susuuno nameeno gao ge pugairo aung yena.

3 Tuwa Bayau nung Tuwa naname Yesu Kristoramaung auna yazo de ika ganene. Nung nameKristora-una susuuno ititira soremao susuwa gitiuritira atu name eno pugaina ara. 4 Nune gitaunibamu tawingna poza oko kasa yaore nuna be-naungna beingti aung dubo pewayaore nanenesesero Kristo eno name yangtaka-betaka yena ara.5Nung gitau giginu mitauna, arare nung name enodubora mono pupunasani Yesu Kristora iwaing enomani awiso nuna yero nanenese dubo eo yaoresenu tau yena. 6 Nung Mani bouwa nuna enoyero soremao nuna iwaing name eno pugaina, ararenung bowi yao gege nanene. 7 Yesu nung yununamenename zuma gaenupasenana bunao aungnonane. Awiya pasena naname disena ara. TuwaBayaura soremao ou kuru ine mitoiya auna tengyena ara. 8 Tuwa Bayau mene soremao bainakamaname eno pugaina. 9 Nung kotumao susuwa gitipuro noiya amimene buro ago Kristo mene yari-nena awiyamena dubomene giro denenu pungyeromitauna amaze name eno keregaina. 10 Buro yarisinoiya awiya eyao era: Be giginu mitoiya awiyanugu nai aune nung nona apakana uritira-ta taw-ingna awiya pu dekaongna gai aune Kristo menemaung yariniya. 11 Tuwa Bayau nung buro agokasa yaise kotupu nauna awiya bere gitau dubomene kotungno deninoi mitoiya auna teng ago kasayero noiya, arare Kristora iwaing gege eno namedubu nuna yanenese name awigairo puna. 12Awiyaname gitau Kristo tumo diro nasani naungwanenonane amimene nung bowi yao gege naneneseaeno yena ara. 13 Aeno niye deka ayero yewa ara.Niye ge me nigiwa, awiya Bowi Iwaing niye korayena amaze sinena. Niye ge awiya nigiro puropu dube gatinasani Kristo tumo diwa Tuwa Bayaumene Oweno name eno pugari senu tauyena awiyapugainu pumuwa amimene dubu nuna yaese serozawang yena. 14 Oweno awiya nona Tuwa Bayau

mene dubu nuna name eno pugari senu tauyenaauna agewa gitau pugaina ara. Agewa amimenename nung eno gegeregati noiya ara. Arare nananeTuwa Bayau mene name sorero pumai nung aunedema narinenane, auna be awiya diya nanenesesero Oweno name eno pugaina ara. Susuwa aunabowi nuna mene bainakama kasa yaise ayero yena.

Paulo mene awong eno isa sena.15Tuwamene buro ayero nasani name kora noiya.

Nupema niye Tuwa Yesu tumo didinasani ge nigaootao mani eno mono iwaing pupunowa auna gebowi nigiro 16 niye kotungno isa sinasani be gitidangeTuwaBayau eno sinasani nona ara. 17Anasaniniye eno isa eyero sinona ara: Tuwa naname YesuKristora Maung Tuwa Bayau, nung simao waegaoreauna maung, amimene kotumao ninae zawagai genuna nigaese o susuwa nuna keregaina amaze gayakasa yaise isa sinona. 18 Kotumao ninae zawagaiaune nona eyao auna susuwa gaese: Tuwa meneniye uritira nona ipu ewa-gaewa yao auna mamonoyaese yau sena, o nona ipu ewa-gaewa yao simaowaegaore awiya dubu nuna name eno pugari senutauyena, 19nupema putoung nuna bainakama manizo mene giro saine yao teng oko amimene namenung tumo didinonane auna atu mitasani namesorepunoiya — nona ayao auna susuwa gaese isasinona ara. 20 Nung putoung nuna bainakamaamimene gitau Kristo magayaora atu uwero puropu uritira gainu wawong me nuna-una atu mitoiyaara. 21 Ayenu Kristo mene uritira angelo* apakanadaigatinoiya — angelo diya-ta angelo putoungne-taangelo gitau yao — auna gitau yao nunae pugainaara. Nung emo yazore ena miteya awiya apakanadaigatiniya, be yeme eune gege oko, ayero gege mi-tao gege mitariniya ara. 22 Tuwa Bayau mene nonaapakana Kristora wese pugairo name dubu nunaauna gitau yao awiya nung pugaina ara. 23 Kristomene emo bauno ena dubu nuna yaese sero yangta-gairo puna awong awiya te-wawong taung ipu nunaara. Arare name dubu nuna mene nuna-una atususupunonane te-wawong taung ipu nuna teng kasayero noiya ara. Nupema nune nona apakana awiyaputoung nuna mene initinoi tau yero noiya.

2Tuwa Bayaumene Kristora iwaing eno naome name

eno tauna.1 Niye gitau pasena tebe-tabe nasani nauwa

amimene ititi ninae taragairo emo magayao ineyero nasani nauwa ara. 2Awiya tawingna nao mekoauna nagibe atu nasani ititi mekora emo tuwa aunage dipunasani nauwa ara. Ititi meko amimene beyeme eune ge dao emo baunona mokora atu buronoiya. 3 Name gitau ge dao emo bauno aune dematairo nasani dubo matu naname auna aratamaoawiya ago yero nasani naungwane ara. Ayero nasanitaung aingso naname aune kotumao naname aunage dipunasani naungwane ara. Arare name emomemeko aune dema mekora gerao yewangne ara.4 Arata Tuwa Bayau nung mono pumaora maung.Ararenungnameenoduboramonobainakamapuro

* 1:21: Uritira angelo. Tuwa Yesu nung angelo iwaingne mekore awiya apakana daigatinoiya.

Page 208: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

EFESO 2:5 205 EFESO 3:11nasani nauna. 5 Name ge dao naname mene senuemo ititi magayaore ine yero nasani naungwanebe aune nung name Kristo aune dema magayaoraatu uwena. Nigitineya: Nung dubo bayao nuna-una niye kora yena ara. 6 Nung name Kristo aunedema uwero nung aune dema uriti masira atu adu-manenese sero pugaina. Awiya Kristo Yesura iwaingeno ayero yena ara. 7 Tuwa Bayau mene nameenomono iwaing pupunasani Kristo Yesu iyengtinubuna. Ayero nasani dubo bayao nuna bainakama oukuru ine auna susuwa keregaina. Keregai kasayerodaung mokera atu mitao gege mitaise yena. 8Nungniye enomono iwaingpupunasani tumodiyaoninaeauna atu niye kora yena. Awiya yao ninae eno oko,Tuwa Bayau nung nuka nutope dubo bayao nuna-una niye eno ayero yena ara. 9 Iwaing ninae enooko yena. Iwaing ninae eno niye kora yati siya,awiya niye teng taung puro witateya. 10Nune nameyenu kasa yewangne. Nung name nao iwawaingnanenese sero Yesu Kristora iwaing eno nao sekaname eno pugaina ara. Nao iwawaing awiya nameyerota yero ayero nasani nanenese Tuwa Bayaumene gitau sosena ara.

Kristo mene Yuda emo ena aune emo Yuda oko enaaune awiya puro pu dekaongna gainu dubu dekaongkayewangne.

11 Niye emo Yuda oko mene gitau taung aingsooko kapao aung nasani nauwa, awiya kotupu nasanineupu. Taung aingso oko kapao aung nasani nauwaYuda emo taung aingso kapao amimene niye maze“Taung aingso oko kapao” asinaungwane. Taungaingso kapao awiya nona wawong mene yao gegeara. 12 Arare niye eeno kotupu nasani neupu:Niye be awiya Kristo aune dema oko nasani nauwa.Nupema Isreli dubu nuna kasupuro ake atu nasaninauwa. Nupema soremao Tuwa Bayau mene dubununa eno pugari senu tauyena awiya oko tumodidinasani nauwa. Arare Tuwa Bayau aune dematairo nao awiya oko mitauna ara. 13 Arata be yemeeune niye gitau ake atu nasani nauwa amimeneKristo Yesura-una susupuneya Kristora yu meneniye puro baung Tuwa Bayaura-una nugu kasaniya.14-15 Nung nuka nutope mono puro bunu namemono nuna-una mokora atu nonane ara. GitauYuda emo nae gausero niye emo Yuda oko auneiwo wina-ye nasani naungwane ara. Iwo amimenegoma ine yero mitauna ara. Arata Kristo menetaung aingso nuna gera nasani goma awiya denubezenu name dubu etobe amimene dubu dekaongkayewangne ara. Nung maganasani Yuda emora saotauyao ge apakana — sao tauyao gere o wini gere —awiya puro wosinu putoung aung yena. Awiya dubuetobe gausero nasani naungwane amimene nuna-una atu susuuno dubu dekaongka yero mononenanenese ayero yena ara. 16 Nung dubu etobeawiya pu dekaongna gai dubu dekaongka yanenesesero i pasaora atu magayena ara. Ayero nasanidubu etobe gitau iwo wina-ye nasani naungwaneiwo auna putoung arita Tuwa Bayaura iwo aunaputoung awiya etobe deka ayero denu aung kamoreyewato nung name Tuwa Bayau aune dema pugainutairo nonane ara. 17 Nung kasa yero niye akeatu nauwa aune nae nugu atu naungwane nameapakana aeno monona ge tugata yenu nigiwangne

ara. 18 Kristo mene Maungna garo be awiya apenunae Yuda emo ge nigao aune niye emo Yuda oko genigao namedubu etobe amimeneOweno dekaongkaawiya puro aune Maungna-una kasa yero nonane.

Name dubu nuna mene Tuwara ibu yero nonane.19 Arare be yeme eune niye emo Yuda oko ge

nigao mene waina tawingna atu oko nowa. Arataniye Tuwa Bayaura natopo tawing auna atu nowaayao ine niya ara. Niye ge nigao emo enane susuunoTuwa Bayaura dubu yero nowa ara. Niye TuwaBayaura mani awiso yero nowa ara. 20Niye garo zoTuwa Bayau mene gapunoiya ayao ine ara. Aposoloarita porofete awong garo auna ziwong ine ara.Awong niye diungno nowa dodopinowa ara. OraYesu Kristo mene zo garo autura ziwong yero mi-toiya ara. 21 Nune emo apakana garora soo sagiyaine yero tairo didinoi Tuwara ibu dang kasa yerobautunoiya. 22 Niye deka ayero Tuwa Bayau meneKristora-una susupunoi Owenona mitao ibu yeronowa.

3Paulo nung Bowi Iwaing awiya emo Yuda oko eno

tugata yaise sao.1Aeno na Paulo mene niye emo Yuda oko iwaing

yaese sero Kristo Yesura burora bunao emo yeronona amimene niye kotungno Tuwa Bayau enoisa sinona ara. 2 Tuwa Bayau mene mono iwaingnuna-una bowi niye eno tugata yanese sena awiyaniye nigiwita nowa. 3 Tuwa Bayau mene ge nunapungyao na eno keregaina. Auna ge maingkoka ikaatu gaetena ara. 4 Niye ge awiya zazagati nasaniaune na Kristora ge pungyao giro baingtitinonaayero garineya. 5 Ge pungyao nuna awiya gitauemo nasani nauwa awong eno oko keregaina ara.Ago Owenomene aposolo aune porofete nuna nameeno keregaina ara. 6 Ge pungyao nuna awiya eyaoera: Niye emo Yuda oko mene Bowi Iwaing nigiroYuda emo nae aune dema teng Tuwa Bayaura nonaipu ewa-gaewa yao auna mamono yero narineya.Nupema name dema dubu dekaongka yero narine-nane. Anasani niye nona Tuwa Bayau mene pugarisenu tauyena amaze Kristo Yesura-una atu susuunonae aune dema topetari nenane ara. 7 Na BowiIwaing auna buro yanese Tuwa Bayau mene na enomono iwaing pupunasani putoung nuna na enopugainu Bowi Iwaingna buro-mani yewang ara. 8NaTuwa Bayaura dubu aunawosao nibamunona, aratasaineba TuwaBayaumene buro iwaing awiya na enopugaina. Awiya Kristora-una atu zamena simenabaina mitao gege mitoiya auna ge ou kuru ineamaze emoYuda oko eno sero kereganese aeno buroiwaing ewiya na eno pugaina. 9 Ge pungyao nunaawiya sero keregana emo bauno apakana amimenegaese sena ara. Tuwa Bayau nung nona apakanayena amimene gitau buro ago yari kotupu naunaawiya dubo nuna-una atu pungyero puro naunaara. 10 Noeno dubo nuna-una atu gege pungyeropuro nauni? Auna susuwa eyao era. Tuwa Bayaurakotumao baina noyao ou kuru ine awiya yeme eunedubu nuna naname-una atu kasa yai uritira angelodiya aune angelo putoungne amimene gaese serogitau dubo nuna-una atu gege puro nasani nauna.11 Tuwa Bayau nung gitau nibamu otu dubo nuna

Page 209: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

EFESO 3:12 206 EFESO 4:22mene ge senu tau yena auna me awiya pu Tuwananame Kristo Yesu auna-una gainu kasa yena ara.12 Ayero nasani nagibo nuna kora yenu name nungtumo didinasani awang yao aung tau yero TuwaBayaura nugu bautunonane. 13 Arare eyero sananigipu. Na niye eno yero yaya-biyaya tapunonaauna dubo ninae mene oko wosaise. Yaya nanamene yazo ninae de ika gatinoiya.

Paulo mene Efeso emo bauno eno isa sena.14-15 Arare na ge pungyao nuna awiya kotupu

nasani Mama naname-una benaungna atu bomagaero niye eno isa sinona. Mama awiya nunguritita tawingnamamono aunamaung ara. Arare ge“mama” ayero sinonane awiya zayaora atu zayerosewa amimene butunoiya ara. 16 Arare na nunabenaungna atu boma gaero niye eno isa sinasanieyero sinona ara: Tuwa Bayau simaowaegaore nunabainakama mitiya auna teng Oweno niye eno pugaiOweno mene niye putoung bainakama pugai duboititire tau-tataware yaese; 17 nupema Kristo tumodiyaya nung dubo ninae-una atumitaomasi yaise; oniye dubo bayao nuna-una atu tatai pugairo tauyerodopaese. 18Dubo bayao nuna-una atu dodopinasanige emo bauno apakana awong aune dema dubobayao nuna-una susuwa awiya susuwa ipu botorebowang papatu gomine apakana gosinonane ayerogaese isa sinona ara. 19 Awiya niye Kristora bayaomene emora nigao daigatinoiya awiya saineba girobaingtaese isa sinona. Ayero naya nona apakanaTuwa Bayaura-una atu zauno mitoiya amimeneninae-una atu zapunasani mitariniya. 20Buro nameeno yaise sero isa sinonane o kotupunonane, buroawiya apakana putoung nuna mene naname-unaatumitasani buro yero noiya amimene yao teng ara.Awiya gege oko, buro ena babuze name nung yaiseoko kotupunonane awiya nung yao teng ara. 21Aenoname emo bauno dubu nuna Kristora yazora TuwaBayau bowi nasani yazo nuna de ika gatinasani naogege nanene. Awiya me yaise.

4Oweno mene name pu dekaongna gainu Kristora te-

wawong taung ipure yewangne.1 Arare na Tuwa eno bunao emo yero nona

amimene kotumao ninae uwinasani sana nigipu.Tuwa Bayau mene niye doedoe yero nagibo meniye eno gipena, nagibo auna teng neupu. 2 Ayeronasani taung puro wosiro baingtiro yo-ozaore ne-upu. Nupema wina-ao didinasani etutero dubomonone neupu. 3Ayero Oweno nungmono taungnoniye pu dekaongna gairo monona angsi mene tairodinu dubu dekaongka yewa, angsi awiya daya ka-pao eno, tau yero diya wina-ye nasani neupu.4 Name dubu nuna dekaongka gege ara; nameOweno dekaongka gege puro nonane; name uri-tira wau dekaongka gege pumanenese sero doe-doe yena; 5 Tuwa naname dekaongka gege ara;tumo diyao naname-una susuwa dekaongka gegemitiya; ge ou suwao naname dekaongka gege mi-tiya; 6 Tuwa Bayau naname dekaongka gege ara;nung dubo naname sero auna maung yero nasani,dubo naname sero diya nasani, dubo naname sero

auna atu buro nasani, dubo naname sero auna atumitao gege mitoiya.

Tuwa mene uritira gera buro-mani noyao pugaina.7 Kristo nung burora putoung awiya aratamao

nuna-una teng bono yero name ge nigao emo enopugainu teng puro nonane ara. 8 Auna ge gayao zoeyero mitiya,Nung bunao emo puro witi ika daung nibamu yena.Ayero yero emo eno bayao nasani yo iwaingpugaina ara.

9 “Nung witi ika daung nibamu yena,” ge aunasusuwa nono yero mitiye? Susuwa nuna eyao era:Nung gitau wosina. Awiya wosi tawingna yena.10Nung wosina amimene nupema kapetegairo uritisero mitauwa awiya daigairo witina. Awiya uritiretawingne topetari witina ara. 11 Nung amimeneburora putoung bono nasani emo ena aposolo pu-gaina, ena porofete, ena Bowi Iwaing tugata yaoemo yazo ewenselis, ena pasto aune gipao emopugaina. 12 Awiya niye Tuwara dubu awiya kora-makora yanane niye Tuwara dubu auna sou yaoburo yaya name Kristora te-wawong taung ipureamimene bairo tau yanenese buro emo ayero pu-gaina ara. 13 Name ayero bautu nete tumo diyaorasusuwa dekaongka aune Tuwa Bayaura Mani aunasusuwa dekaongka awiya tamarinenane. Taunodubo dekaongka yarinenane. Ayero aune emo meyarinenane. Awiya name bairo Kristo ine tengyarinenane. 14 Name emo me yero aune nupemaoko mani maingkoka ine yero narinenane. Emoena awiya kotumao nunae mani mamanikakara ineara. Arare etegao emo mene etegairo nowa geiwao nunae awiya bisi baina ine yero emo aunadubo puro kipiti-kapete yero noi wangmene gigiru-gegeru yero bautunoiya ayero bautunowa. Etegaoemo amimene etegao susuwa giti taungno emoetegatinowa. 15 Ora name zo tani me gege yeronasani dubora mono pupunasani taungne ititiredeka ayero baitinete gitau yao naname Kristo auna-una susuuno nung ine yanene. 16Nung dubu nuna-una gitau ato ine yero noi agegewa pu dekaongnagatinonane uro mene susupunoi te-wawong taungipure nuna kasa noiya. Arare taung agegewa nunaine yero nonane amimene buro name eno sao awiyateng yarinenane, awiya te-wawong taung ipubotorenuna ine yero baitinasani dubora mono wina-pungnasani narinenane.

Digara nao ine oko nanene.17 Na Tuwara be puro eyero sinena. Niye digara

kotumao puro nona me aung piti gege oko puroneupu. 18 Awong ge iwao mene kotumao nunae beburo mume yena, arare awong kotumao nunae okotangsao ara. Awong dau ine ara. Tuwara ge nigirooko nigaine yero nowa, arare nao Tuwa Bayaumenepugatinoiya awiya oko puro nowa. 19 Arare awongmeng gao aung nasani pasena apakana awiya yaridubo-dubo pupunasani pasena benaung giti bereyayao aung nasani nowa.

20 Ninae Kristora ge ayero oko nigiwa. 21 Niyesusuwa nuna gipao, nupema ge me Yesura-una atumitoiya awiya gipewa nigiwa ara. 22 Eyero nigiwaara: Niye tani gitau yero nasani nauwa auna dubomatu ninae mene pasenana dubo-dubo yero nasani

Page 210: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

EFESO 4:23 207 EFESO 5:32nuka nutope meko yero noiya awiya dutugairodopu. 23 Ayero dubo kotumaore ninae kapetegaipuseka aiware yae.

24Dubo seka aiware wosogaese. Dubo seka aiwareawiya Tuwa Bayau mene tapunoi benaung nukanuna ine dang pewayao kasa yero noiya ara.

25Arare niye ge iwao yangdoro ge me gege wina-se nasani neupu. Noeno oko, name Kristora te-wawong taung ipure dekaongka auna agewa. 26Tinikapao pupunasani pasena oko yae. Dung yero girooko puro neupu wari dusupae. 27 Dung yao ninaeamimene garo be iwai Sanda towoiye sero. 28Ugaingyao emo mene ugaing yangdoro wawong nunamene buro tau yao yerowaure nonane taungno emobogamasa eno mono pumaise. 29Ge meko be ninae-una atu oko kasa yaise. Ge iwaing emo bauno sore-punoiya amaze gege sinasani neupu. Ayero sinayage iwaing ninae mene emo bauno ge nigarineyaawong awiya soremariniya. 30 Niye Tuwa BayauraOweno eno dubo minao buro oko pugaipu. Noenookowata, Tuwa Bayau mene name be bainana atusaore gaise sero Oweno nuna mene name zawangyena ara. 31 Dung yao, o tini kapao, o dubo mekoyao, o ge betao, o ge bautara sao, aune otao eno ko-tumao meko puro nao, amimene ninae-una towangatu oko mitaise. 32 Niye mono wina-pung nasani,yo wina-apu nasani, pasena wina-yangdoro neupu.Tuwa Bayaumene Kristora iwaing eno pasena ninaeyangduna, deka ayero yepu.

5Name waegaora nanene.

1 Tuwa Bayau mene niye aratapunoi niye maninuna yero nowa. Arare niye te weso nuna papati-nasani neupu. 2 Ayero yero dubo monone demaneupu. Kristo nung deka ayero name eno duboramono pupunasani taung aingso nuna pugainu gerayewa amimene Tuwa Bayau eno zawing me iwaingsereyao pugaina ayero niya.

3 Tani meko — kuma yaota, pasena mekota, girodubo-dubo yao — pasena ayao oko yae. Nupemapasena auna ge ungwe awiya Tuwara dubu ninae-una towang atu oko kasa yaise. 4Nupema, ge menggaoreta, dau geta, imeti atoore izao, awiya oko sae.Ayero saya meko yariniya. Tuwa Bayau eno dangesinasani nung bowi yaya teng yariniya. 5Niye eyerogosinowa: Emo zo nung kuma yero noiya, o emomemeko-mameko, o emo zo nung Tuwa Bayau puago gairo nung tawingna nona pu gitau gairo nonaaeno dubo-dubo yero noiya, nung amimene Kristoaune Tuwa Bayaura napo auna oko babariniya.

6 Zo niye etegati nasani ge iwari yai oko gipume yae. Meko ayao eno Tuwa Bayau mene abenage dao emo eno pugariniya. 7 Arare niye awongoko soremarineya. 8Niye gitau mumena atu nasaninauwa. Arata yeme awiya niye Tuwara-una atu kasayero waegaora atu neya. Arare emo waegaore yeroneupu. 9 Nane ayero sinena, noeno oko, waegaoranowa amimene me eyero tapunowa: tani iwaingnenao, arita etutero nao, aune ge me sao. 10Niye nonazo yari yero giro Tuwa mene nigai iwaing yarinitaawiya gitau giro baingtiro aune yepu. 11 Ena menemumena nao meko awiya yari yaya oko soreungpu.Niye auna susuwamekokeregati nasani awang sepu.

12 Tani meko pungyero yero nowa auna ge ungweyarinenane, awiya ge meng gaore yariniya. 13Nonaawiya kereganane waegao mene gayai susuwa nunakasa yariniya. Noeno oko, nona daung mokera kasayariniya amimenewaegao tamariniya. 14Arare aenoeyero sao mitiya,Auriti awinosa awiya doro iropung.Nupema magayaora atu iropuro dope.Ayero yasa Kristorawaegaomene ningwaegariniya.

15 Ayero nasani emo kotumao aung mene nowaayero oko neupu. Niye emo kotumaore mene nowaayero neupu. 16 Be euna atu meko mene zaunomitiya, arare iwaing yaora be ena oko yangduwae.Buro putoungne dema tau yero yero yepu. 17 Niyedau emo mene nowa ayero oko neupu. Tuwa meneburo ge niye eno sinoiya awiya giro baingtipu.

18 Ou wain miniro dau oko yae. Nona amimenedubo sisigati noiya ara. Ou wain oko, Oweno meneninae-una atu beburo topetiro mitaise. 19 Niye gewina-se yero nasani yereta Samta zebuye Owenomene niye eno pugatinoiya amaze dubore kotu-maore mene gapunasani Tuwa bowi yepu. 20 Ayeronasani Tuwa Bayau Mama naname mene nonanoyao benaung giti pugatinoiya aeno be giti Tuwananame Yesu Kristo auna yazo yau sinasani dangenung eno sinasani neupu.

Yu aro yero nao auna ge.21 Niye Kristo samo dedunasani ge wina-diung

yepu.22 Angsi, niye Tuwara ge dipunowa deka ayero

ibono ninae-una ge diungpu. 23 Kristora dubuawiya te-wawong taung ipure nuna ara. Nung dubununa-una kora yao emo yero noiya. Arare nungdubu nuna-una gitau yao yero noiya, deka ayeroibono mene angsira gitau yao yero naese sao ara.24 Arare Tuwara dubu mene Kristora ge dipunowaayero angsi mene ibono nunae-una ge apakana di-maese. 25Kristo nung dubu nuna eno dubora monopupunasani dubu nuna eno magayena, deka ayeroibono niye angsi eno dubora mono pupunasanineupu. 26Awiya nung dubu nuna name awiya mekonaname ge ou mene sayai pewa yanane name TuwaBayau eno gerari sero ayero yena ara. 27Nung dubununa name awiya beingti aung, taung iso aung,meko zo aung, pewa yao aune simaore nuna be-naungna pugari sero ayero yena. Arare ibono, niyeKristo mene dubu nuna eno dubora mono pungna,deka ayero angsi ninae eno dubora mono pungpu.28 Ibono awong taung aingso nunae ara tapunowa,teng deka ayero angsi nunae ara tamaese. Zo nungbauno nuna ara tapunoiya amimene taung aingsonuna dema ara tapunoiya. 29 Emo awe mene taungaingso nuka nuna maze iwo noiye? Aung ara. Nametaung aingso naname uninasani diya nasani nonaneara. Deka ayero Kristo mene dubu nuna name enoayero nasani noiya. 30Noeno oko, name te-wawongtaung ipure nuna yero nonane. 31Ge gayao zo eyeromitiya,Arare emo zo mene ai maungne nuna yangdoro

bauno nuna aune tayai awongto duboretaungne dekaongka

yero narineyato.32 Awiya ge me nuna pungyao, susuwa nuna

ou kuru baina ine ara. Arata nane gigena Kristo

Page 211: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

EFESO 5:33 208 EFESO 6:24aune dubu nuna awiya gapuniya ara. 33 Nupemage amimene niye apakana dekaong-dekaong ayerogapuniya. Arare ibono, niye apakana taung aingsoninae ara tapunowa, deka ayero angsi ninae arataungpu. Nupema angsi mene ibono nunae samodaese.

6Ai maung aune mani awiso auna ge.

1 Mani mamani, niye Tuwa aune dema nasani aimaung ninae-una ge diungpu. Noeno oko, ayeroyaese sao mitiya. 2-3Ge gayao zo eyero mitiya,Ning ai maung nina sou ye.

Tuwa Bayau mene sao tauyao ge apakana pugati-nasani sao tauyao ge ewiya sero aune ge susuunoeyero sena, “Ning sao tauyao ge ewiya dimari-nesa, awiya na abena iwaing ning eno pugarinena.”Abena iwaing pugari sena awiya eyao era: “Ningnimoi-namoi tawingna atu iwaing narinesa.”

4 Mamono, mani awiso ninae mene tini kapaopumowi sero, awong eno tebe-tabe oko yae. Niyeawong Tuwara ge gipinasani iwaing diya yepubayae.

Emo tuwa aune soumani auna ge.5 Soumani, niye tawingna emo tuwa ninae awang

nasani dubo dekaongka yero awong samo de-dunasani eyero kotungpu. Nae Kristo nanae samodedunenane. 6 Awong niye anuwing naya be aunegege buro oko yae. Niye awong etegari sero ayerooko yae. Name Kristora soumani asero Tuwa Bayaunagibo sena atu dubo eo yaore neupu. 7 Emo enokotupunasani oko, Tuwa eno kotupunasani sou buroninae bereya yao aung yero nasani neupu. 8 Niyeeyero nigitinowa ara: Zo nung soumani yero nar-inita o soumani oko yero nariniya amimene taniiwaing nasani nariniya auna teng Tuwamene abenanung eno pugariniya.

9 Emo tuwa, niye kotumao deka ayao maze puronasani soumani ninae kora yero baingtipu. Awonggona-magona oko yae. Arare eyero gipu: Soumanitaemo tuwa, niye Tuwa ninae dekaongka uritira atumitiya. Name nuna benaungnawitaota wosao aung,ziyo gomi dekaongka gege mitonane ara.

Tuwa Bayaura gi bemine puro nanene.10 Ge sesena besugatini giro susuuno eyero

sinena. Tuwara-una susumaya putoung nuna bainaamimene ninae-una semai putoungne dema nae.11 Ayero nasani Tuwa Bayaura-una atu gire beminepuro, puro naya Sanda mene pungyero iwo yaiaune niye tau yero nung tunarineya. 12 Name iwotaung aingsore awong aune oko winade-wanadeyero nonane. Aung ara. Name iwo taung aingsoaung, iwo pungyao, aune winade-wanade yerononane. Iwo awiya awong angelo memekora gitauyao, Sandara soumani putoungne, emo memekomumena atu nowa, iwae dubu witao nibamu ikauritira atumitowa ara. Awong aunewinade-wanadeyero nonane. 13 Aeno Tuwa Bayaura-una atu girebemine puro neupu. Ayero yaya iwora be kasa yaiaune niye iwo aune winade-wanade nete putoungnunae puro wosaya awong yaya teng oko yao yaigiro yangdoro zanayaniye kaatudoperomitarineya.

14 Niye eyero dopepu: Ge me mene ipura geingninae yero dipu; etutero nao mene taung worininae kapamene yao ayao ine yaiwosogairo bautarezazawingne dowepu gi dung zuzae; 15monona BowiIwaing awiya puro baungno tugata yari sero soserokora yero dopepu. Amimene te soga ninae ineyaise. 16 Arare niye nona awiya apakana puronasani aune nona ewiya dema pungpu: tumo diyaomene bemi ninae yai be giti puro neupu. Purododopinaya mekora maung mene tai iyao dungnapugao amaze ninae-una umai apakana zuzaya siki-marineya. 17 Tuwara korayao awiya kopeti aenimene yao ine puro dipu. OraOwenonawinade yaoraiwi awiya pungpu. Winade yaora iwi awiya TuwaBayaura ge ara. 18Niye be sero Owenona putoungnaisa serota sero nasani Tuwa atata yepu. Ayeronasani timara yao aung neupu. Ora Tuwara dubunapo sero sero mitowa awong aeno isa sinasanineupu. 19 Ayero nasani na eno dema isa sinaya nage sari yana Tuwa mene na soreuno ge nuna dubonana-una pugai na tau yero Bowi Iwaing pungyenumitauna awiya keregairo pu daung garinena. 20 NaBowi Iwaing eno Tuwara buro-mani yero nonaamimene bunao gare etu mitona. Niye na isa menesoremaya na awang yao aung, tau yero ge awiyakeregairo pu daung gane. Ayero yanese sao mitiya.

Besugaora ge.21Niyenaonana-una susuwaauneburoyeronona

auna susuwa awiya kau yowi sero, Tikikas meneninae-una buro ge ungwe yai garineya. Nung ge ni-gao otao naname iwaing aune Tuwara buro-mani gedimaore. 22 Nune ge ungwe nanae nasani kotumaoiwaing niye eno pugaise iyengtena butuniya ara.

23 Tuwa Bayau Mama aune Tuwa Yesu Kristonunato-una atu dubo monone tumo diyaore dubo-ozao awiya ge nigao otao mani nana niye eno pu-gaetose. 24 Tuwara mono iwaing mene emo baunoTuwa naname Yesu Kristo aratapunowa, auna-unaatu mitaise.

Page 212: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

FILIPAI 1:1 209 FILIPAI 2:1

IGI PAULO MENE FILIPAI EMODUBU ENO GAENAPaulo mene Roma nape bunao gare atu mitasani igi

siwongpatige gaena. Zo Filipai emo dubu eno gaena,zo Kolosai emo dubu eno gaena, zo Efeso emo dubo enogaena, zo Filimon eno gaena. Nung gitau Filipai nape atunasani nauna. Nung igi ewiya susuwa eyao eno gaena:Tuwara dubu Filipai nape atu nasani nauwa amimenemoni ena pu dekaongna gairo Epafoditora waweng pu-gaiwa puro baungno Paulo eno pugainu pungna ara.Aeno Paulo mene awong eno dange sari sero igi ewiyagaena. Nung bunao gare atumitauna arata saineba yawayawa yena, deka ayero awong Yesu eno be giti yawa yawanaese sena ara.

Gao ge.1 Nato Pauloto Timoti Yesu Kristora buro-mani

amimene niye Filipai napora Kristo Yesura geraoemobauno aune simaire gitau yaore nowaniye aenoigi ewiya gaitinenato era. 2 Mama naname TuwaBayau aune Tuwa Yesu Kristo nunato-una atu bayaomonone mene kasa ye ninae-una gairo mitaise.

Paulo nung Tuwa eno dange sena.3 Na be ozaung niye kotupu nasani Tuwa Bayau

nana eno dange sinona. 4 Niye Bowi Iwaing nigiti-nasani nae aune dema tairo buro yero butunowa,5 aeno be ozaung isa sinona awiya niye apakanaaeno dubo nana iwaing noi Tuwa Bayau eno dangesero nona. 6 Ayero nasani eyero gosinona. TuwaBayaumene buro iwaing duboninae-una atu zayenaamimene nete buro awiya besugatinai aune YesuKristo baora be nuna kasa yariniya. 7 Na niyeapakana ayero gosinona teng yero noiya, noenookowata, na bunao gare atuta daung atu BowiIwaing eno ge buro nasani nona awiya na TuwaBayaura soremao puro nona awiya niye dema puronowa. Arare na dubomene niye kotupunona. 8YesuKristora dubonaname-una atu tauyaomitoiya, dekaayero dubonananinae-una atumitoiya, awiya TuwaBayau mene gosinoiya. 9 Dubora mono ninae menedubo kotumaore aune nigao ninae awiya pumaitauyaise be giti isa sinasani nona. 10 Arare niyenao iwaing naiye meko naiye awiya giro baingtitinasani nao meko doro nao iwawaing puro nasaniYesu Kristora kasa yao be awiya kotupunasani duboiwaingne pasena aung neupu. 11 Ayero yaya YesuKristo mene niye soremai etutero naorame zamenasimenane awiya taungno naya ena mene giro TuwaBayau bowi nasani yazo nuna de ika gatinae.

Paulo bunao gare atu mitauna amimene BowiIwaing soreuna.

12 Otao mani nana, niye eyero gaese sinena. Nabunao gare pugaiwa awiya Bowi Iwaing aung yaiseokowata, kasa yero baingtaise yewa ara. 13 Noenookowata, na Kristo eno bunao emo yero mitenaauna bowi amimene Sisara gorobo emo arita emoena nunae-una daweng toiro aung yetiya. 14 Ararebunao gare etu mitena giro otao mani nanameagewabainanemeneTuwakotupunasani awang yaoaung eo yero Tuwa Bayaura ge tugata nasani nowaara. 15 Emo ena kotumao meko na eno pupunasani

na puro wosaora ge sinasani Kristora bowi tugatayero nowa. Arata ena mene zo dubo iwaingne naeno dubora mono pupunasani Kristora bowi tugatayero nowa. 16 Awong ayero yero nowa awiya iwomene Bowi Iwaing nuna puro wosowi sero TuwaBayau mene gigina auna teng na bunao gare etumitona aeno ayero yero nowa. 17 Arata na purowosaora ge sinowa amimene yazo nuka nunae bainayaise sero taung puro wiwitinasani eyero sinasaniKristora bowi tugata yero nowa, “Name Paulorabunao awiya nupema susupunasani yaya nung enopuganene.” Asero ayero nowa. 18Awong buro taungmene nowita dubore nowi, arata saineba, Kristorabowi ayero sinowa bautunoiya, aeno dubo nanamene yawa yawa yero noiya.

Paulo nung naore magayaore eno yawa yawa yena.19Nayawa yawa yao gege nasani narinena. Noeno

okowata, na eyero gosinena: Niye na eno isa buroyaya Yesu Kristora Oweno mene na soremai TuwaBayau mene na mekora atu sorariniya. 20 Na menggao oko tamarinena. Na tauyero butunona ayerobautu nasani narinena. Na narinenita magayarineni, auna teng, nao nana meneta magayao nanameneKristora bowi kere daunggariniya, awiya gosi-nena. 21 Tawingna etu narinena auna teng Kristoraburo narinena. Magayao mene nona bainakama naeno tamariniya. 22 Arata na tawingna etu mitasaninarinena, awiya na bowi iwaing tugata yaora buronupema yana me bainakama kasa yariniya. Ararena nono yarineni, asinasani iwawa nasani dubogagausinena. 23 Na magayaota seka nao awongtoetobe awiya aratapunena. Tawing doro baungnoKristo taungno nung aune dema nao awiya aratamao nana bainakama ara. 24Arata niye bogamasaine yao eno, na tawingna etu nana teng yariniya.25 Aeno eyero gosinena. Na niye soremana tumodiyao ninae be bai yawa bowire dema naese na sekamitasani niye aune dema narinena. 26 Arare naninae-una nupema buro nana na eno nasani YesuKristo bowi yarineya.

Kristo eno tau yero dopanene.27Niye nao ninae kora yero Kristora Bowi Iwaing

auna teng neupu. Niye otao gamao yero nasanidubo dekaongka yero tairo Bowi Iwaingna nao aenowinade nasani neupu buro gane. Arita na akeatu nasani bowi ninae nigane. 28 Ayero naya iwodubu ninae mene putoung ninae puro wosari yayaoko awang yepu. Ayero yaya aune susuwa etobeewiya kasa daung yai iwo ninae mene garineya.Tuwa Bayau mene awong yangduwai gera yarineya,nupema nung niye sorero pariniya, auna susuwaetobe awiya kasa daung yai garineya. 29 TuwaBayau mene niye Kristora dubu yaese gigina, awiyaniye tumo diyaese gege okowata, nung eno yayatapunasani naese sero yo-iwaing awiya tauna. 30Nagitau winade yewang gigiwa, yeme deka ayero nonabowi nana nigitinowa, winade dekaongka amimeneniye tapunoiya arauwa.

2Dubo dekaongka yero mono wina-pung yepu.

1 Na kotumao ninae uwari sero ge ewiya sananigipu. Niye Kristo aune tairo nasani tauyero

Page 213: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

FILIPAI 2:2 210 FILIPAI 3:4nowa. Nung niye ara tapunasani onggo sero koranoi dubo iwaingne nowa. Niye Oweno puro nasanidubora mono wina-pung nasani nowa. 2 Aenodubo nana-una atu yawa yawa bainakama kasa yeromitaise sero kotumao ninae pu dekaongna gaipu.Ayero nasani dubora mono wina-pung yero nonadekaongka aeno dubo uwi nasani neupu. 3 Niyetaung ninae oko puro witae. Nupema taung purowitaora tani zo oko yae. Niye nika niyetope purowowosi nasani otao mani ninae puro witipu. 4Niyenona ninae gege yaya iwaing yaise gege okowata,otao maina nona dema iwaing yaise kotungpu.

Yesu mene nao nuna puro wosiro nauna, deka ayeronanene.

5 Kotumao Kristo Yesu mene puro nauna, dekaayao puro neupu.

6 Nung Tuwa Bayau ine yero nauna, arata nungTuwa Bayau ine yero nao awiya oko sorena.Aung ara.

7Nung uriti nao nuna awiya dutugairo doro emoine yero kasa yero soumaina nao puna ara.Ayero yenu benaung nuna gigiwa awiya tawingemora benaung ine yena.

8Nung emowosao yero nasani ge dimaora nagibopatiro bautunete magayao tauna. Magayaotauna, awiya i pasaora atu magayao awiyatauna.

9 Ayero yena, arare Tuwa Bayau mene nungpuro witiro emo tuwa bainakama pugaina ara.Pugairo yazo bowire nuna mene emo baunoapakana auna yazo bowire daigaise sena.

10 Tani eyero ago kasa yaise sero aeno ayeroyena: Uritira atu nowa, o tawingna etu nowa,o tawing tura atu nowa,

awong apakana amimene boma gaero Yesu bowiyaese.

11 Emo bauno apakana mene, “Yesu Kristo nungnata Tuwa niya,” ayero saese. Ayero sayaTuwa Bayau Maungna yazo bowire ika nibamumitaise sero ayero yena ara.Tuwara ge eno tau-tataware yanene.

12Otao mani nana, niye be giti ge dimaore nowa,awiya na niye aune dema naungwa be aune nauwaawiya daigati nasani na ake etu mitena eune yerobaingtipu. Tuwa Bayaumene niye kora yenu iwaingyewa ayero nari yero giro nung awang nasani buronuna tau tataware yero yepu. 13 Buro nung gosi-noi iwaing noiya awiya niye yao ine teng, noenookowata, Tuwa Bayau nung nutope name eno buroyaora aratamao aune buro yaora putoung awiyapugatinoiya. 14-15 Niye emo dubu memeko aunatowang atu nasani Tuwa Bayaura mani awiso yeroetutero pasena aung dubo iwaingne nari kotungnogiro gugumama sao aune wina-se yao awiya doroburo nasani neupu. Niye nunae-una tawingna atunasani 16 nao pugaora ge awiya kere daung gati-nasani arasa ine yero waegati nasani neupu. Ayeronaya aune nete Kristo kasa yaora bera atu na yayabainakama teba oko tamuwang, o buro nana meaung oko yena, auna susuwa kasa yai yawa yawayane. 17 Niye tumo diyao ninae mene zawing inenasani Tuwa Bayau eno pugatinowa, arare awongna dero yu nana dema zawing ninae-una tame

yasagarineya, awiya saineba, yawa yawa yarinena.Ayero yaya na niye aune dema yawa yawa yarinena.18 Deka ayero niye yawa yawa yepu. Niye na aunedema yawa yawa yepu.

Timotira ge.19 Tuwa Yesu mene nigai teng yariniya, awiya na

Timoti mena ninae-una iyengtana bariniya. Awiyaeeno. Nung buro ninae-una atu ge bowi zo nigirokapetegairo na sai nigiro dubo nana iwaing yaisesero iyengtari sinena. 20 Emo zo nung ine mene naaune dema oko noiya. Nune aratamao nuna doroniye eno kotung-katung nasani yero noiya. 21 Emoapakana awiya nona nunae gege kotupunasani YesuKristora buro oko kotupunowa. 22 Arata Timotiawiya niye nao nuna-una susuwa gosinowa. Manimene maung nuna sorepunoiya, ayero nung naBowi Iwaingna burora sorepunoiya. 23 Arare nana-una atu nona nomi mene kasa yariniye, awiya girobaingtiro aune nung mena iyengtana ninae-unabariniya. 24 Arita Tuwa mene nigai na naka natopemena ninae-una dema bari kotupunena.

Epafoditora ge.25Na nona kau nasani newang giro niye Epafodito

iyengtiwa buro nonana na sorepuniya ara. Nungotao nana, o soremao nana, o Kristora winade yaoemoyero noiya. Arata na nung iyengtana ninae-unakapetegaise saomitiya, arare iyengtitinena. 26Nungyaya punu bowi nuna nigiwa. Ge nuna nigiwagiro nung niye eno kotung-katung nasani niye enosinoiya. 27 Nung yaya mou-mesa yao puro bebamagayari yenu Tuwa Bayau mene nung yo aunokora yena ara. Nung eno yo auna, awiya nung enogege okowata, na eno dema yo auna. Na dubominaobainakama tamoni sero Tuwa Bayau mene ayeroyena. 28Aeno niye benaung nuna nupema giro duboiwaing yaise, o na deka ayero kotung-katung aungnari sero mena nung pugena butuniya ara. 29Ararenung ninae-una kasa yai yawa yawa baina nasaniTuwa eno deka ayero yero nung otao yepu. Niyeemo eyao awiya de ika yepu. 30 Noeno okowata,nung Kristora buro eno nasani beba magayena.Nung niye sorepu nasani na sou nasani nao nunabeba gera yena ara.

3Emo Kristo tumo didinowa awong awiya ge emo me.

1 Otao mani nana, ge zo sana nigipu. Tuwa enonasani yawa yawa nasani neupu. Ge matu serogaewa awiya nupema gayari sero nasani gosinenameko oko niya. Ge amimene niye soremai iwaingmitarineya. Ge awiya eyao era: 2 Yuda emo enaeu sino mene yaine yero nowa awong awiya umonasani neupu. Ge sisigao emo ge iwi nasani taungaingso kapinowa, awong awiya umo yepu. 3 Noenookowata, Yuda emo taung aingso kapao awiyaawong zawang yao dubu nuna me oko yero nowa.Arata name ge nigao mene zawang yao dubu nuname yero nonane ara. Name Owenona putoungnaTuwa Bayau bowi yero nonane, nupema Kristo Yesuaune tairo nasani yawa yawa yero nonane. Nametaungna nona oko tumo didinonane. 4 Emo enaawong taungna nona tumo didinasani iwaingmitarisarineya, awiya na taungna nona tumo didinasani

Page 214: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

FILIPAI 3:5 211 FILIPAI 4:15awong daigarinena. Na natope taungna nona tumodiyari sero yatena, awiya susuwa eeno yana tengyatiya. 5 Aya na punu mitiwang wari 8 aung yenuaune taung aingso nana kapewa ara. Na Isreli emodubura atu kasa yewang. Na Benzaminna saisibuna.Na Yuda emo. Na Yuda emora-una atu kasa yewangara. Na sao tauyao gera maung yero Farisayo emoyero nasani naungwa. 6 Na Tuwa Bayaura saotauyao ge eno tau-tataware nasani Yesura dubuiwo yewang. Sao tauyao ge ago nasani etuteronaungwa ara. 7 Na gitau tani puro naungwa awiyagosinaungwa me nauna, arata tani awiya ago Kristoeno gigiwang piti yena. 8 Awiya gege okowata,Tuwa nana Kristo Yesura susuwa giro baingtiwangamimene nao yero bumuwang awiya daigaitiniyaasero nona apakana awiya gosinona piti noiya. NaKristo iniro baingtari sero nung eno nona apakanagigiwang gau ine yenu giro yangduwang ara. 9 Nanuna-una desetiti nasani nari sinena. Na sao tauyaoge dipunasani pewa yero nari sero okowata, Kristotumo didinasani pewa yero nari sero aratapunena.Na tumo diyaore nana Tuwa Bayau mene pasenanana disai aung yaise sinena. 10 Na Kristo girobaingtari sinona. Iropao nuna-una putoung demagiro baingtari sinona. Yaya tauna auna susuunonung aune dema yaya tamari sinona. Kotumaopuro magayena, kotumao dekaongka awiya puronari sinona. 11 Ayero nasani bautunete magayaoraatu seka yero iropao awiya tamari sero aratapunonaara.

Tau yero sungno simao panene.12 Na naka natope eyero oko sinena: Na mena

tanona kasa yero simao awiya taungno iwaing tenaayero oko sinena. Arata Yesu Kristo mene na puna,arare na simao pumari sero supunona. 13-14 Otaomani nana, nane simao tamuwang ayero oko sinona.Eyero gege yero nona: Nona bautara mitiya, awiyanuwegati nasani nona simao gitau mitiya awiyapumari sero diti gitau yero supunona. Simao awiyaeyao era: Tuwa Bayau mene senu Yesu Kristo menename yung uritira yero noiya. 15 Kotumao nanaeyao mitiya, aeno name kotumao tau yaore nonaneamimene deka ayero kotupunasani nanene. Arataniye kotumao zo ewe puro narineya, awiya TuwaBayau mene kotumao meko ninae awiya niye enokeregai giro baingtarineya. 16 Arare nagibo patirobumuwangne dekaongka awiya patiro babanene.

Name uriti napora gerao.17Otao mani nana, niye apakana tani nana awiya

giro deka ayero nasani neupu. Emo ena nao naneyero nona ayero nowa awong awiya gosinasani naoawena narineya deka ayero teng etutero nasanineupu. 18 Arata emo enana susuwa awiya niye tu-gata yero butunona deka ayero nupema zi sinasanidubo minaore tugata yane. Emo witao amimeneKristora i pasao aeno iwo nasani nowa. 19 Emoayao awiya awong kowa iyaore auna gerao yeromitarineya. Awong taungna aratamao nunae awiyagosinowa tuwa nunae ine noiya. Aune nao menggao tapunoiya awiya nasani bowi pasore yero nowa.Tawingna nona mene dubo kotumaore nunae tope-tiro aung noiya. 20 Arata name mene zo uritinapora gerao. Arare Sorao Emo naname Tuwa

Yesu Kristo mene uritira atu wosiro name paisediya mitonane ara. 21 Nung emo bauno aune nonaapakana auna putoung awiya purowosiro nuna-unatera atu gurutu yao auna putoung awiya nuna-unaatu mitoiya ara. Putoung amimene taung nanamesimao aung awiya puro kapetegai taung nuna inesimaore yarinenane ara.

4Paulora otao maine auna ge.

1Otao mani, na niye eno yo apunona. Dubo nananinae-una atu mitoiya. Niye awiya ziyo simaoranona nana. Na niye giro aratapunona. Niye Tuwara-una atu desetiro tau yero baingtipu. 2 Bauno etobeYuodiato Sintike kasugairo nowato amimene Tuwaeno nasani dubo dekaongka yero naetose sinena.3O soremao mani nana me, bauno etobe awiya korayasese sinena. Noeno okowata, awongto aune Kele-mente aune otao mani ena awong Bowi Iwaingnaburo auna na soremuwa. Arare yazo nunae awiyanao me iwaing auna bukura atu gayao miteya ara.

Yawa yawa yaora ge.4 Niye Tuwa eno nasani yawa yawa nasani ne-

upu. Na nupema sana nigipu. Yawa yawa yepu.5 Emo bauno apakana amimene dubo monone naoninae awiya gaese. Tuwara kasa yaora be nuguniya. 6 Arare nona zo eno kotung-katung oko yae.Nupema nona zo kau yero giro Tuwa eno keregairoisa sinasani dange susuuno sinasani neupu. 7Ayeroyaya dubo ozao Tuwa Bayau mene tapunoiya, duboozao awiya emora kotumao daigatinoiya, amimenedubo kotumaore ninae pu dekaongna gairo diya naidubo kotumaore ninae mene Kristo Yesura-una atutau yero mitariniya.

8 Otao mani, ge zo susuuno sane. Nao me, naopewayao, etutero nao, nao iwaing-kawaing, naoyazo bowire de ika yao, nao awiya apakana be gitikotupunasani neupu. 9 Na ge sero tugata yero serogipero ayewang giro baingtiwa, deka ayero nasanineupu. Ayero naya Tuwa Bayau dubo iwaingnamaung mene niye aune dema nariniya.

Filipai emo mene taungna nona Paulo eno pugaiwanung yawa yawa yena.

10Niye na soremari kotungno yewa teng oko yaoyenu giro yangduwa. Ayero yero nawe nupema nakotungno bayao ninae-una na kora yewa, awiya giroTuwa eno yawa yawabainakamanena. Niye na sore-mari sero kotupu nasani nauwa, arata dekaongka,nagibo gege kau yero nasani nauwa ara. 11 Nabogamasa nona aeno oko sinena. Tani benaung gitinana-una atu kasa noi zuwero urero nasani aenodubo oko mininona. 12 Na bogamasa yero naotazamena simenane nao awiya gosinena iwaing gegeniya. Nupema na nona minaora zamena-simenanenaota dora botiyo tame nao — auna susuwa demagosinena iwaing gege niya. 13 Arare Kristo meneputoung na eno pugati noiya putoung amimeneburo apakana awiya yao teng nena.

14 Niye na dubo minaore newang giro na korayewa, awiya gigena iwaing niya. 15 Filipai naporaemo bauno, niye nigitinowa. Na Bowi Iwaing enoburo zayaora bera atu Masedonia provins duwangbe auna atu Yesura dubu ena mene tebeba nauwa

Page 215: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

FILIPAI 4:16 212 FILIPAI 4:23niye nata na aune dema wina-piti nauwa ara.16 Na Tesalonika nape atu naungwa be aune demaniye taungna nona mene na sorepu nasani nauwaara. 17 Na wau moni pumari oko sinena. Aungarauwa. Moni pasbukura mitiya auna susumaomoni kasa yero moni bainakama noiya, deka ayeroburo ninae-unamemene Tuwa Bayaura benaungnaatu bainakama yaise sinena. 18 Arare nona napumuwang awiya daigairo mitiya. Nona na enopugaiwa awiya Epafodito mene ninae-una atu puroburo pugainu pumuwang, arare zamena simenaneyero nona ara. Niye na eno nona pugaiwa awiyagigiwang zawing iwaing sereyaore Tuwa Bayau enopugatinowa ayero yena. Tuwa Bayau mene za-wing ayao awiya gosinoi iwaing-kawaing noiya.19Tuwa Bayau nana nung zamena simena tapunoiyaamimene Kristo Yesura iwaing eno niye soreunonona kau nowa awiya teng pugariniya. 20 TuwaBayau Mama naname-una bowi mene mitao gegemitaise. Yore.

Besugaora ge.21 Na Kristo Yesura emo bauno apakana arugati-

nena, awong awiya sepu nigae. Ora otao maninana ena na aune dema nowa awong amimenedeka ayero niye arugatineya. 22 Yesura emo baunoapakana amimene niye arugatineya. O Sisara emodubu amimeneniye arugatineya, awiya nigaese seroserota sero neya.

23 Tuwa Yesu Kristora soremao mene ninae-unamitaise. Yore.

Page 216: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KOLOSAI 1:1 213 KOLOSAI 1:27

IGI PAULO MENE KOLOSAI EMOENO GAENAPaulo mene Roma nape atu bunao gare mitasani igi

ewiya Tuwara dubu Kolosai nape atu nasani nauwaaeno gaena. Gaenu Tikikasto Onesimo mene puro ba-muwato. Igi ewiya susuwa eeno gaena: Epafara menegitau Roma nape kasa yero Paulo taungno ge iwao saoemo ena Kolosai dubura-una towang atu nasani nauwaauna ungwe yenu giro Paulo mene ge iwao nunae purowosari sero igi ewiya gaena. Ge iwao nunae eyao era:Tuwa Bayau mitiya, emo mitenane auna towang atunona putoungne, angelota tuwa ena miteya, arare nameawong bowi yanene. Nupema, Yesu nung Tuwa Bayaurawese. Nung angelo zo ine gege. Nupema, nona minaoena semini nasani taung aingso kapinasani nanenesesao mitiya, ayero sero nauwa. Arare Paulo mene geiwao nunae awiya puro wowosinasani Kristo nung nonaapakana auna gitau yao ayero sena ara.

1 Na Paulo, Tuwa Bayau mene aratamao nuna-una na Yesu Kristora aposolo pugainu nona. Naotao naname Timoti 2 aune dema Kolosai nape atuTuwara dubu ge nigao otaomani nanato Kristo aunedema susuuno nowa niye aeno igi ewiya gaero pu-gatinenato. Tuwa Bayau Mama naname auna-unaatu bayao monone mene kasaye ninae-una gairomitaise.

Paulomene awong eno Tuwa Bayau eno dange sena.3-8 Bowi Iwaing awiya ge me susuware ara, arare

ge amimene ninae-una atu kasa yenu niye nigiroTuwa Bayaura mono iwaing auna susuwa gigiwameyena ara. Be auna atu zayero Bowi Iwaing amimeneninae-una atu zapunoi me kasa yero bautunoiya.Awiya ninae-una gege oko, tawing sero deka ayeronoiya. Ge amimene nona Tuwa Bayau mene niyeeno pugari senu tauyenu uritira atu mitoiya aunasusuwa keregainu giro niye Kristo Yesu tumo did-inasani ge nigao otao mani apakana aeno duboramono pupunowa. Bowi Iwaing awiya buro otaoiwaing nanato Epafara nung Kristora soumani yeroge dipunasani noiya amimene niye gipenu gigiwaara. Nung deka amimene ninae-una atu Owenomene dubora mono tauna auna ge ungwe nato enoyena. Arare nato ge ninae ayero nigiro niye eno isasinasani Tuwa naname Yesu Kristora Maung TuwaBayau aeno dange sinonato ara.

Tuwa Bayau mene putoung awong eno pugai tauyaese Paulo mene isa sena.

9 Arare nato ge ungwe ninae nigiro aune za-yero niye dubore kotumaore mene Tuwa Bayauraaratamao nigaese, o kotumaore nigaore Owenomene tapunoiya amimene ninae-una be bumaiseisa sero butunonato ara. 10 Tuwa mene niye enoayero yai aune Tuwara nagibo nanenese sao aunateng narineya. Ayero naya Tuwa mene gai iwaingyariniya. Nupema soremao buro benaung giti mi-tiya awiya nasani auna me tamarineya. Ayeronasani Tuwa Bayaura susuwa nigiro bautunasaninarineya. 11 Nato niye eno isa sinasani TuwaBayaura putoung bainakama amimene niye inaidopero putoung baina puro naya yaya benaung gitiawiya witi ninae tame yai niye iyang oko yao tau

yaese isa sinonato. Niye tau yero yo amao aung yayadipunasani yawa yawa yaese sero isa sinonato ara.12Mama naname nung nona name eno pugari seropugainu waegaora atu nung aune dema mitoiya,awiya dubu nuna naname topetanenese sero korayena ara. Arare nung bowi yaese sero isa sinonato.13 Tuwa Bayau nung name mumena maung aunaputoungna atu sorero puro Mani bouwa nuna aunaputoungna pugaina. 14 Mani nuna amimene namepasenana bunaora atu besena ara. Awiya pasenananame disena arauwa.

Kristora nao burore.15 Kristo nung awiya Tuwa Bayau pungyao auna

ititi ara. Nung nona apakana oko kasa yaore nasaninauna. Arare nung nona apakana auna gitau yaoyero noiya. 16 Yao nuna-una nona apakana uritirata tawingna atu mitoiya awiya kasa yero aung yena— nona gaore oko gaore, angelo witaore wosaore— awiya apakana deka ayero putoung nuna-unaatu gerao nuna yero kasa yena ara. 17 Nung nonaapakana oko kasa yaore nasani nauna. Nupemanona apakana awiya putoung nuna-una mitasanibutunoiya. 18 Nung dubu nuna auna gitau ato ineyero noiya. Dubu nuna awiya te-wawong taungipure nuna ara. Nung dubu nuna-una susuwa. Nungmagayaora atu gitau yero iropuna. Ayero nasaninona apakana auna gitau yao yena. 19 Tuwa Bayaunung naore putoungne nuna awiya Mani nuna-unaatu beburo mitaise niginu teng yena. 20Ayero nonaapakana uritira ta tawingna awiya Mani nuna-unaburora nung aune dema otao-gamao yaese serosenu Mani nuna i pasaora atu yu nuna mene nagibotauna, ayero Tuwa Bayau aune otao yewa ara.

21Niye gitau nibamu Tuwa Bayau aune oko taironao akepari yero nasani tani memeko-mameko be-naung giti awiya nasani nung iwo nasani nauwa.22 Arata Kristo tawing taung puro kasa yero mag-ayenu magayao nuna mene niye Tuwa Bayau aunedema susuunu otao yero nowa ara. Nung niye puropu Tuwa Bayaura benaungna gai dubo pewayero geaung o pasena aung kasa yero naese ayero yena.23 Arare niye Bowi Iwaing nigiro tumo diwa, tumodiyao amaze besao eno, iniro taka sinasani tau yerododopinasani iyang oko yae. Bowi Iwaing awiyaemo sero tawing sero baungna ara. Na Paulo, naauna buro-mani nona arauwa.

Paulo nung Yesura dubu sorepunasani nauna.24 Na niye eno yaya-biyaya tame nasani nu-

pema yawa yawa dema yero nona. Kristora dubuawiya te-wawong taung ipure nuna ara. Ararenung dubu nuna eno yaya-biyaya tauna, yaya aunaagewa awiya oko aung yao ka atu mitoiya, ararena taung aingso nana mene yaya agewa amazediungno besugatinena. 25 Tuwa Bayau mene niyeeno na Yesura dubu auna buro-mani pugainu nona.Na ge nuna gipinasani keregairo baingtanese senaara. 26 Ge sero gipinona awiya bui nuna pungyaoara. Gitau ge auna susuwa awiya pungyao mi-taunu oko nigao nasani nauwa ara. Arata be yemeeune nung dubu nuna name eno keregaina ara.27 Bui nuna pungyao amimene wori kerero emoYuda okora-una atu zapunasani ewezo kasa yeronoiya, awiya Tuwa Bayau mene ge emo dubu nuna

Page 217: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KOLOSAI 1:28 214 KOLOSAI 3:4

eno sero keregatiniya. Buira susuwa eyao era:Kristo dubo ninae-una atu noiya, aeno niye TuwaBayaura simao waegaore topetarineya. 28 Ararenae Kristora susuwa keregairo sinasani emo baunoapakana tugata yero nonane. Ayero nasani wini gesinasani nigao benaung giti puro yero nasani emobauno apakana aeno gipinonane. Awiya emo baunoapakana Kristora-una susuuno emo bauno me yayaaune nuna-una nugu atu gurutu yari sero ayerononane. 29 Putoung nuna me na sorepunoi auneburo awiya putoung bainane tau-tataware yero yeronona ara.

2Kristora susuwa nigiro baingtiro aune ge iwao

awang sanene.1 Eyero sana nigipu. Niye Kolosai emo bauno

aune Leodisia emo bauno aune emo bauno enabenaung nana oko gao nowa, na niye eno burobainakama yero nona. 2 Niye dubora mono wina-pung nasani dubo dekaongka yero tau yero naeseburo bainakama nona. Tuwa Bayaura bui awiyawau me ara. Arare niye wau awiya puro naeseburo bainakama nona. Tuwa Bayaura bui awiyaKristo ara. 3Kristo Yesura una atu nigao kotumaoreapakana amimene nuna-una atu beburo mitoiya.

4 Zo mene niye etegati nasani dubo ninae sisigaoeno, ge awiya sinena ara. 5 Na niye yangdoroetu nona arata kotumao nana awiya ninae-una atumitoiya. Nupema niye tumo diyaora atu dubodekaongka yero tairo nowa giro dubo nana yawayawa yero noiya ara.

Naome topetari sero Kristo aune dema tairo nanene.6 Niye Kristo Yesu mene Tuwa ninae yaise

pumuwa, arare nung aune tairo neupu. 7 Ayeronasani nuna-una atu tatai pugairo aune nao iwaingnuna-una atu butunoiya awiya pungpu. Nupematumodiyaora nagibo niye eno sero gipero yewangneawiya patiro tau yepu. Ayero nasani Tuwa Bayaubowi yao awiya ninae-una be buro zapunai nae.

8 Zo mene emora bera ge iwao ge sinasani duboninae sisigao eno, umo yero baingtipu. Ge ayaoawiya Kristora-una atu oko butunoiya. Ge awiyaaya-ewowora ge gege, nupema iwaera una atu bu-tunoi sinowa ara. 9 Tuwa Bayaura susuwa apakanaawiya teng Kristora-una atu beburo mitiya. 10Nuneangelo witaore wosaore auna tame ara. Arare TuwaBayau mene niye nuna-una susuunu niye nao metopetiwa. 11 Nuna-una susuuno zawangne yewa.Zawangne yewa awiya wawong mene taung aingsokapinowa auna zawang okowata, nao ninae matuamaze Tuwa Bayau mene dutugairo yangdoro naosekawa wosogainu puro Kristora zawang yao dubununa yewa ara. 12 Zawang yao dubu nuna yaesege ou suwewa magayao nuna aune mutao nunaaune auna susuwa. 13 Niye emo Yuda oko menegitau taung aingso kapao aung nasani pasena tebe-tabe nasani nauwa amimene nao me aung emomagayao ine yero nasani nauwa ara. Ayero naweduwa Tuwa Bayau nung pasena naname doro niyeKristo aune dema uwenu seka yewa. 14 Sao tauyaoge dao naname papiara denero gayao amimenename gera pugati nasani ge buro yanenese sinaunaawiya Yesu i pasaora maganenu Tuwa Bayau mene

papia awiya kerenu aung yena. 15 Ayero nasaniangelo meko iwaere auna putoung nunae awiya ipasao mene puro wosiro baingtiro susuwa nunaepu daung gaina. Ayero nasani iwora ge mene iwoena bunero izero nowa ayao ine nung awong buneropuro ang nasani emo baunona benaungna atu izenaara.

Name Kristo aune demamagayewangne ayero niya.16 Susuwa ayero mitiya, arare emo zo mene “niye

wo mare emaze semini nasani neupu, nupemadawangta ino o Sande eune oregati nasani neupu,”ayero sai niye ge nuna oko diungpu. 17 Nona ayaoawiya etotoma gege ara. Nona me ago kasa yarinena auna etotoma nuna amimene gitau buna ara.Auna me awiya Kristora-una atu kasa yena mitiyaera. 18Emo enamene dubo nunae purowosiro eyerosaya oko nigae, “Nae atiyo yero nona me susuwaregosinonane, arare nae niye daigairo emo baina yerononane.” Emo ayero sinowa amimene nao maturakotumao puro nasani taung nunae tebeba purowiwitinowa. 19 Awong amimene gitau yao nanameKristo awiya oko iniro takasinowa. Nung awiyagitau yao naname, ora name mene zo te-wawongtaung ipure nuna ara. Arare gitau yao amimenete-wawong taung ipure awiya diya noi te-wawongtaung ipure awiya tau noiya. Mugo urore mene te-wawong taung ipure awiya susuuno pu dekaongnagatinoi aune Tuwa Bayau gigina auna teng bairo tauyaore putoungne kasa yero noiya ara.

20 Niye Kristora magayao auna susupu nasaninung aune dema maga yaine yero tawingna iwaeauna bunao kapewa aung yena. Arare niye noenotawingna etu napo mera nasani yaine yero nowi?Niye noeno sao tauyao ge ewiya dipunowi? 21 “Okoinase! Oko miniro gase! Oko ding yase!” 22 Saotauyao ge amimene tawingna nona puro yerononane mena aung yero noiya aeno gege sinoiya.Sao tauyao ge awiya emora kotumao mene serogipero nowa ara. 23 Sao tauyao ge eyao awiya sore-mao baina ayero sero emo bauno mene gosinowame yero noiya ara. Bowi yaora yo-uwaota seminironasani taung aingso puro wosao auna ge soreunoyero noiya ayero sero nowa, arata aung ara. Saotauyao ge eyao amimenenaomatura dubo-dubo yaoawiya gazao ine teng oko arauwa.

3Nona me ika atu mitoiya awiya pari putoung

yanene.1Niye Tuwa Bayau mene Kristo aune dema mag-

ayaora atu uwenu iropuro nao me pumuwa. Aenonao mera nona ika uritira atu mitiya awiya pumarisero putoung nasani neupu. Uritira atu Kristomene Tuwa yero Tuwa Bayaura wawong mera atuadungno mitoiya. 2 Dubo kotumaore ninae awiyanona tawingna mitiya auna okowata, nona ika uri-tira atu mitiya auna pugaipu mitae. 3 Niye mag-ayewa ayero niya. Arata nao ninae sekawa awiyadaung mokera oko mitiya. Kristo nung nao nunasekawa awiya Tuwa Bayaura-una atu pupunoiyadeka ayero niye nao ninae sekawa awiya Kristora-una atu pupunowa. 4Nete Kristo nung naoramaungnaname mene kasa daung yai aune niye deka ayero

Page 218: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KOLOSAI 3:5 215 KOLOSAI 4:10-11nung aune dema simao waegaore nuna aune demakasa daung yarineya.

Nao matu doro nao seka puro nanene.5 Arare tawingna nao matu auna dubo-dubo yao

noyao benaung giti ninae-unamitiya awiya augaipuaung yore yae. Nao eyao eno sinena: Kuma yao,tani meko yao, taungna dubo-dubo meko yao, nonameko eno dubo-dubo yao, waumoni eno dubo-duboyao. Wau moni eno dubo-dubo yero nowa awiyatuwa etegao bowi nowa ayero niya ara. 6 Nao ayaoeno Tuwa Bayau mene ge dao emo bauno apakanaauna abena pugariniya. 7 Gitau otu niye dekaayero nao ayao nasani nauwa. 8 Arata yeme menezo niye nao ewiya apakana yangdoro baingtipu:Be dung yao, tini kapao, otao eno kotumao mekopuro nao, emo zora yazo puro wosao, ge memeko-mameko sao. Nao ayao awiya apakana yangdoroaung yore-yare yepu. 9-10Niye nao matu ninae aunetani-butani mamatu awiya taung wori aso ine yerodudutugairo yangdoro nao sekawa ninae taungworisekawa ine awiya wosogaiwa ara. Arare otao ninaeeno ge iwao ge oko sepu. Nao sekawa awiya TuwaBayau mene tauna ara. Ayero yero name susuwanuna giro baingtiro nung ine yanenese nao sekawaawiya kora noiya. 11Name nao sekawa puro nonane,arare naname una atu gausero nao awiya aung yenaara. Emo dubu giti — emo Yuda oko aune Yuda emo,o emo taung aingso kapao aune taung aingso okokapao aune, o wito emo aune eu emo, o souyao emoaune emo bunao aung—emodubu giti amaze Kristomene name apakana auna gitau yao naname yeronaname-una atu noiya arauwa.

Uritira gera nao auna ge.12 Niye awiya Tuwa Bayaura gegeregao dubu

ara. Nung nuka nutope niye eno dubora monopupunasani dubu nuna yaese yangtaka-betaka yeropungna. Arare niye tani eyao amaze taung worisekawa ine yero wosogairo puro neupu: Ao-diyao,mono iwaing pumaore, dubo puro wosao, yo-ozaore, wina-de yao aung. 13 Niye eno nao mekoyaya abena ge oko sae. Ora ninae-una towangatu ge kasa yai giro ge awiya dopu aung yae.Tuwa mene pasena ninae yangduna deka ayeropasenawina-yangdopu. 14Ayero yero tani iwawaingauna tame dubora mono puro naya amimene taniiwawaing awiya pu dekaongna gai iwaing yariniya.15 Niye mono dubo-ozaore Kristo mene puro bunaawiya puro naese Tuwa Bayau mene niye yausero pu dekaongna gainu te-wawong taung ipuredekaongka ine yero nowa ara. Arare mono dubo-ozaore amimene dubo ninae diya yaise. Niye TuwaBayau eno dange sinasani neupu. 16 Kristora gemene ninae-una towang atu waegaise. Niye kotu-mao baina puro nasani otao mani eno wina-gipenasani wina-sorema yepu. Ayero yero dubora ko-tumao mene Tuwa Bayau eno dange sinasani yerenoyao benaung giti — Sam aune yere ena aunezebuye Oweno mene niye eno pugatinoiya — yereamaze dubore kotumaore mene gapunasani neupu.17 Niye ge meneta wawong mene nona apakanayari yero giro Tuwa Yesura-una atu desetiro auneyepu. Ayero nasani Tuwa Bayau Maung eno dangesinasani neupu.

Yu arore ai maung aune mani awiso auna ge.18 O mani bauno, niye ibono ninae-una ge

dipunasani neupu. Tuwara gegeregao mene ayeroyaya teng yariniya.

19Omani emo, niye angsi ninae eno duboramonopungpu. Tini kapao awong eno oko pumae.

20 O mani baunodidi emodidire, niye ai maungnage saya teng diungpu. Ayero yaya Tuwa mene gaiiwaing yariniya.

21Omamono, mani awiso ninae dung yero yauwayao eno, niye yo dubo nunae oko uwae.

Soumani aune emo tuwa auna ge.22 O soumani, niye tawingna emo tuwa ninae-

una ge diungno baingtipu. Awong niye anuwingnaya be aune gege buro oko yae. Awong mene niyegiro iwaing ayero saese gege oko yae. Niye Tuwananame awang nasani awong eno kotumao iwaingpupunasani awong sou yepu. 23Buro ninae apakanayarineya awiya emo eno oko, Tuwa eno yero duboeo yaore yepu. 24 Sou buro nunae yero nasani eyerokotungpu: Niye Tuwa Kristo sou nowa, arare nungnona dubu nuna eno pugari sero sosero pugainumitoiya, awiya buro ninae-una abena sero niye enopugariniya. 25 Tuwa Bayau mene name zo witaozo wosao ayero oko gosinoiya. Arare zo nung buronuna yai meko yariniya, awiya nung deka abenameko pariniya.

41 Emo tuwa, niye soumani ninae teng kora yero

baingtiro neupu. Noeno oko, Tuwa ninae uritira atunasani niye anuwing noiya, awiya gosinowa.

Wini ge ena.2 Niye tau yero isa sinasani neupu. Dubo diti

ninae sekamitai isa sinasani Tuwa Bayau eno dangesinasani neupu. 3 Ayero nasani nae eno dema isasaya Tuwa Bayaumene nagibo nanae tamai KristoraBowi Iwaing kereganene. Ge aeno na bunaoramitona era. 4 Isamenena soremayana ge awiya keredaung gairo sana teng yae.

5Digara towang atunasani etutero kotumaore ne-upu. Ayero nasani bowi ge saora be oko daigae. 6Geungwe ninae iwawaing gege nasani neupu. Ayeronasani emora ge eyaota ayao sarineya auna abenakapetegari sero nete putoung oko kau yarineya.

Paulo mene Tikikasto Onesimo iyengtinu ba-muwato.

7Ge ungwe awiya Tikikasmene niye eno yariniya.Nung ge nigao otao naname ge dimaore, nung nasorepunoiya. Nupema nung Tuwara buro-maniara. 8 Nung amimene nao nanae-una ge ungweyero nasani niye inai dopaese ninae-una pugenabutuniya ara. 9 Onesimo mene nung aune demabutuniya. Nung ge nigao otao naname iwaing onung dubu nika ninae nibamu ara. Awongto taninanae-una atu kasa yena auna ge ungwe sero aungyayato garineya.

Paulo mene Kolosai emo bauno arugaina.10-11 Bunao emo otao nana Aristako, aune Ba-

nabara meto Mak, aune Yesu yazo nuna zo Zas-tas, awong amimene niye arugatineya. Mak nungaeno ge gitau eyero sewang gigiwa: “Ninae-unaburo kasa yai giro otao yepu.” Yuda emo awong

Page 219: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KOLOSAI 4:12 216 KOLOSAI 4:18etama amimene gege Tuwa Bayaura burora na sore-punowa dubo nana iwaing noiya.

12 Napo nika ninae-una emo zo yazo nuna Epa-fara, nung Kristora buro-mani, amimene niye aru-gatiniya. Nung niye eno isa sinasani niye tau yeroTuwa Bayaura bera ge teng dipunasani aratamaonuna giro baingtiro naese be giti isa mene niyesorepunoiya. 13 Na susuwa nuna gosinona. Nungniye aune Leodisia napo aune Hirapolis napo aunaemo bauno apakana aeno buromaingkoka oko, burobainakama noiya. 14 Luka dokta nanae iwaing auneDimas awongto amimene niye arugatineyato.

15 Na ge nigao otao mani nana Leodisia napeatu nowa aune bauno Nimfa, aune Yesura dubununa-una atu augatinowa awong awiya arugati-nena, awiya sepu nigae. 16 Igi ewiya zazagaya emobauno nigiro aung yaya aune pugaya baung Leodisianape yai dubu omimene zazagarineya. Ora igi zogaero awong eno pugaingwa awiya deka ayero niyeeno pugaese niye zazagairo gae. 17 Niye Akipo enoeyero tugata yepu nigae: Tuwara buro nung enopugao awiya kora-makora yero besugaise. Agewa zooko yangduwaise.

18 Na naka natope yazo nana-una owe ewiya wa-wong nanamene gainena era. Na Paulo. Bunao emona kotungpu.

Tuwara soremao mene ninae-una atu mitaise.

Page 220: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TESALONIKA 1:1 217 1 TESALONIKA 2:14

IGI NAMBA WAN PAULO MENETESALONIKA EMO DUBU ENOGAENAPaulo mene Korinti nape atu nasani igi ewiya Tuwara

dubu Tesalonika nape atu nasani nauwa aeno gaena.Nung gitau Tesalonika nape atu nasani nauna. Nungigi ewiya susuwa eyao eno gaena: Yuda emo ena meneTuwara dubu eno iwo nasani nao meko awong eno yeronasani nauwa, aeno tauyero dopaese sero igi ewiya awongeno gaena. Nupema Yesu mene kapete gairo bariniya,auna ge ena dema susuuno gaena.

Paulo mene isa sinasani awong kotungno giro TuwaBayau eno dange sena.

1 Na Paulo aune Siluano aune Timoti amimeneniye Tesalonika napo ge nigao dubu aeno igi ewiyagainenane. Niye Tuwa Bayau Mama aune Tuwananame Yesu Kristora emo dubu yero nowa. Bayaomonone mene kasaye ninae-una gairo mitaise.

2 Nae be giti niye eno yero nasani Tuwa Bayaueno dange sinonane. Ayero nasani isa saora bera atuniye apakana aeno isa sinonane. 3Tumo diyao ninaemene yero noi buro me nowa. Nupema duboramono pumao auna buro yero nowa. Aune TuwananameYesuKristo be giti tumodidinasani tau yeronowa. Aeno dubo nanae mene Tuwa Bayau Mamananame-una benaungna tani awiya mena ozaung-zaung kotungno nung eno sinonane. 4 Otao mani,niye Tuwa Bayaura yo diyang. Nae eyero gosi-nonane: Tuwa Bayau mene niye eno dubora monopupunasani niye yangtagairo puna ara. 5Ayero gosi-nenane awiya noeno okowata, nae Bowi Iwaing puroburo ge mene gege okowata, putoungne Owenonedubo eo yaore mene sewangne ara. Be nae ninae-una atu naungwane aune nae niye kotungno girotani ena yero naungwane gosinauwa ara. 6 Gironiye nae ago yewa. Nae ago nasani Tuwa dema agonasani nauwa nowa. Ayero nasani uritira ge awiyapuro pu dube gaiwa ena mene niye iwo yero yewadubo mininasani Owenona yawa yawa yao aunenasani nauwa ara. 7 Niye ayero nasani Masedoniaaune Akaya provinsra ge nigao dubu auna gitau yaoyero susuwa gipewa ara.

Tesalonika emora-una atu Tuwara ge mene tengyena.

8Ninae-una atu Tuwara gemene teng yero bautu-nasani Masedonia aune Akaya provinsra kasa yena.Awiya gege okowata, niye Tuwa Bayau tumo diwaauna bowi awiya napo sero baungnu nigiro aungyewa, ararenae bowi awiyanupema sao ine tengokonenane. 9Awongnuka nuyetope ninae-una atu buroyewangneme yena auna ge sinowa. Ayero yero niyetuwa etegao pu bautara gairo Tuwa me naore auna-una baungno nung sou yero nowa, ayero sinowa ara.10 Ayero sinasani niye Tuwa Bayaura Mani uritiraatu wosai gari sero kora yero diya mitowa, ayerosero nowa. Nung magayenu Tuwa Bayau menemagayaora atu uwenu iropuna. Na Yesu eno sinena.Nung amimene be Tuwa Bayau mene name awega-ziwega yero abena pugariniya be aune name TuwaBayaura tini kapaora atu sorariniya.

2Paulo nung Tuwa mene gai iwaing yaise auna gege

sena.1 Otao mani nana, ninae-una atu kasa yero buro

yewangne buro awiya me aung oko yena aunasusuwa awiya niye nika niyetope gosineya. 2 Gitaunae ninae-una atu oko kasa yaore Filipai nape atuawong nae dero gona yewa awiya nigitinowa. Ayeroyewa, arata saineba, oko turewangne. Aung ara.Tuwa naname mene nae soreuno putoung pugainutau yero ninae-una buro yaya tapunasani TuwaBayaura Bowi Iwaing awiya sero keregaingwane ara.3 Dawong gayao ge sewangne auna susuwa awiyage iwao saora atu oko mitiya. Niye pasena yaeseoko sewangne. Niye etegari oko yewangne. 4 TuwaBayau mene nae giginu teng yenu giro Bowi Iwaingsero sero yanenese sena auna teng sinonane. Emomene nae gaya iwaing yao auna okowata, TuwaBayau nung dubo gaoramaungmene nae gai iwaingyari aeno gege sinonane. 5 Niye nae gosinowa.Nae dawong gayao ge zo niye eno oko sewangne.Nupema uritira gera desetiro wau moni eno zo okoyewangne, awiya Tuwa Bayau mene nigitini aunesinena. 6 Ninaeta emo ena mene nae bowi yaeseoko sewangne. Nae Kristora aposolo yero nonane,arare nae ninae-una atu emo babuze yero mitasaniniye yanakana dedunasani kora yanane teng yatiya.Arata saineba, ayero oko yewangne. 7Aung arauwa.Bauno zo mene mani nuna zo kora noiya aine naeninae-una atu etutero naungwane ara. 8 Duboramono nanae mene ninae-una mitauna, arare TuwaBayauraBowi Iwaingniye eno tugata yao awiya gegeokowata, niye eno yero nao nanae gerayao aunadema eo yewangne. Awiya dubo nanae mene niyeeno yena aeno ayero yewangne.

Paulomenemaung nunae ine yero uritira ge gipena.9 Otao mani, gitau otu nae ninae-ina atu nasani

taungna nona eno buro baina niye eno pugo-nine sero, nae pingne iyare taungna buro demakokoniyao nibamu nasani dopewangne. Ayeronasani Tuwa Bayaura Bowi Iwaing niye eno se-wangne, awiya niye kotupunowita? 10 Nae daungmokera atu etutero pewayero pasena aung nasanige nigao dubu niye eno tani ena yewangne. Aunaniye aune Tuwa Bayau aune amimene susuwa nanaenigitinowa. 11Ayero yero eyero gosinowa. Mama zomene mani awiso nuna eno yero noiya aine nanaeniye eno deka ayero yewangne. Nae niye dekaongdekaong aeno wini ge aune ato sao ge ena auneawiya sinaungwane. Nae ge eyero sinasani niye enosewangne: 12 Tuwa Bayau mene napo nuna aunesimao nuna aune auna maung yaese sero niye yausinoiya, aeno niye nao nuna auna teng neupu.

Uritira ge nigitinewa iwo kasa yena.13Nae Tuwa Bayaura ge sewangne nigiwa emora

ge ine oko yena. Ge awiya Tuwa Bayaura geme ayero sero puro pu dube gaiwa. Ge awiyaTuwa Bayaura ge me ara. Ge awiya ge nigaodubu ninae-una atu buro yero noiya. Aeno nae begiti Tuwa Bayau eno dange sero nung bowi yerononane. 14 Otao mani nana, Tuwa Bayaura dubuKristo Yesura yazo nigiti nasani Yudaya tawingnaatu nowa aine niye ara. Awong eno yewa deka ayero

Page 221: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TESALONIKA 2:15 218 1 TESALONIKA 4:14niye eno yewa. Awong Yuda emo mene dewa taungyaya tamuwa, deka aine otao mani ninae ena meneniye dewa taung yaya tamuwa ara. 15 Yuda emoawong Tuwa Yesu aune porofete dewa magayewa.Ayero yero nae dema dero tunero ayewa. Awongemo dubu giti awiya iwo nasani nowa. Ayero nowaTuwa Bayau mene awong gosinoi meko yero noiyaara. 16 Ayero emo Yuda oko eno ge sanane nigayaTuwa Bayau mene awong kora yao eno, nagibonanae gazari yero nowa. Awong ayero yerota yeroayero nasani nao meko daigairo nawe duwa pasenanunae mene witao yenu giro Tuwa Bayaura tinikapao nunae-una kasa yena ara.

Paulo nung awong eno yawa yawa yena.17 Otao mani, nae niye yangduwangne, arata

dubo mene oko duwangne. Taung mene gegeyangduwangne. Be maingkoka gege bogamasaine yero nawe benaung ninae nupema gari aratapunasani nupema tera ninae-una kapetegairobari sero nasani naungwane. 18 Buro niye garisewangne. Na Paulo naka natope ozaungzaung bariyewang Sanda mene na nagibo gazinauna. 19 Niyegari sero aratapunonane awiya susuwa euna. Tuwananame Yesu kasa yariniya be aune nona nomimene buro nanae auna me, o yawa bowire nanae,o simao nanae, yarinei? Niye amimene yarineya.20Arare niye amimene yazo bowire nanae, nupemayawa yawa yao nanae yarineya.

3Paulo nung awong eno kotung-katung yero Timoti

iyengtinu baungna.1 Na niye eno dubo nana mene aratapunawe

giro na saineba sero na nata Atens nape atunasani 2 Timoti iyengtiwang ninae-una buna. Nungotao naname. Nung Tuwa Bayaura buro-maniyero nasani Kristora Bowi Iwaing sinoiya amimeneninae-una buro tumo diyao ninae eno niye soremaitau yaese sero iyengtiwang buna. 3 Niye zini tameatu nasani tumo diyao ninae besowi sero ayeroyewang. Niye nigitinowa. Name awiya zini tame atunanenese sao mitiya. 4 Arare nae gitau ninae-unatowang atu nasani ge eyero sewangne, “Name yayatamanenese sao mitiya.” Arare ge awiya me yena,awiya nigitinowa. 5 Arare etegaora maung meneniye puro wosinu buro nana-una me aung yenutaayero sero kotung-katung yero giro emo amimenetumo diyao ninae-una susuwa gaise sewang bunaara.

Timoti mene kapetegairo buro ge ungwe yena.6Arare Timoti kapetegairo buro tumo diyao aune

dubora mono pumao ninae auna bowi iwaing sena.Ayero niye nae kotupunowa aune nae niye garisinonane niye deka ayero nae gari sinowa, ge awiyaapakana nae eno sero aung yena ara. 7 Otaomani, nae zinine moko yayare mene puro wosirobaingtinu nawe duwangne tumo diyao ninae-una geawiya puro buro senu ge amimene dubo nanae korayenu iwaing yero baingtina ara. 8Niye Tuwara-unaatu desetiro tau yero nowa awiya gosinasani dubonanae yawa yawa niya ara.

Uritira ge nunae-una atu kasa yero baingtiro mi-taise Paulo mene isa sena.

9 Nae niye eno kotungno Tuwa Bayau naname-una benaungna atu yawa yawa yero nonane, aenonae Tuwa Bayau eno dange nono yero sanane tengyariniye? 10 Nae ninae-una buro wina-gi yero geena miteya awiya susumanane tumo diyao ninaetau yaise sero pingne iyare isa sinonane. 11 Mamananame Tuwa Bayau aune Tuwa naname Yesunung nutope nagibo yai aune ninae-una barine-nane. 12 Ninae-una atu awiya Tuwa mene duboramono ninae uwai emo ena aune o nika niyetopeduboramonowina-pung yepu. Nanae niye eno yerononane deka ayero yepu. 13Ayero yaya Tuwa Bayaumene dubo ninae inai tau yai Tuwa naname Yesudang dubu nuna aune kasa yai aune niye Mamananame Tuwa Bayau auna benaungna atu pasenaaung pewayao doparineya.

4Dubo beingtire nao okowata, pewayero nao.

1 Otao mani nana, na Tuwa Yesu eno yero niyeeno ge ewiya sinasani ge osina zo eyero sana nigipu.Uritira gera nao ninae mene Tuwa Bayau otao yaisesusuwa sero gipero ayewangne, dekaongka aunagege iwaing nowa. Arata nao awiya tau tatawareyero naese sinenane. 2 Tuwa Yesura bera winige serota sero ayewangne awiya oko kau nowa.3Tuwa Bayau nung eyero sinoiya, “Dubo pewayaoreneupu.” Pewayero naora susuwa eyao ara: Kumayao duwaese. 4Ninae-una atu mani seka ena awongbauno atari yero giro awong tani iwaing pewayaoemo baunona benaungna atu nowa amimene baunoataese. 5 Dubo-dubo nasani atao awiya emo digaTuwa Bayau oko gao yero nowa amimene ayeronowa. 6 Zo mene gazao ge awiya yau seuno otaonuna-una bauno ugaing oko yaise. Tuwa nungnona auna abena pugairo aung yariniya. Nae geawiya gitau yemaoko mena niye eno sero giperoayewangne ara. 7 Name dubo beingtire naneneseokowata, dubo pewayaore nanenese Tuwa Bayaumene name yau sena. 8 Arare zo mene ge awiyaawang sariniya, awiya nung amimene emora geokowata, Tuwa Bayau nung Oweno nuna niye enopugatinoi pupunowa auna ge awang sariniya.

Dubo bayaore nasani buro tau-tataware yero yao.9 Niye ge nigao mene dubo mene mono wina-

pung yaese noeno aune yanakana sarinenine? TuwaBayau nung nuka nutope dubora mono wina-pungyaese susuwa sero gipero ayena ara. 10 Ayero yenuniye Masedonia provinsra napo sero ge nigao atunowa awong dubora mono pupunasani nowa. Aratasaineba. Nupema seka susuuno kasa yaise sine-nane. 11 Anasani ge zo eyero serota sero nenane.Niye dubo monone neupu. Nona ninae gege diyayepu. Wawong mene buro yero puro mininasanineupu. 12 Ayero naese sewangne, noeno okowata,niye ayero nasani digara benaungna dora botiyoaung kara naya gaya iwaing yaise.

Yesu kasa yaora be nuna auna ge.13Otao mani, niye mamagayao ninae-una susuwa

kau yero diga emo tumo diyao aung amimene dubogazinoi zi saore yo amaore yero nowa niye ayero yaoeno sanane nigipu. 14Name Yesumagayero iropunage awiya iniro taka sero nonane. Arare deka ayero

Page 222: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TESALONIKA 4:15 219 1 TESALONIKA 5:28ge ewiya ganane me yae. Yesu tumo diro nemamamagayero nowa awong awiya Tuwa Bayau meneYesu aune dema puro bariniya. 15 Arata zo awiyaTuwara bera ge awiya niye eno sanane. Tawingnaetumitanane Tuwa kasa yai aune namemamagayaoawong awiya daigao ine teng oko. 16Noeno okowata,TuwaBayaura ge bewing tore kasanai aune angeloragitau yao ge sinai be aune Tuwa nuka nune uri-tira atu wosariniya. Wosai Kristo tumo diro nawemamagayewa awong amimene gitau iropari neya.17 Iropaya seka nenane amimene awong aune demabautunanane bereze mene name mena puro witaitowang atu Tuwa tamari nenane. Ayero yero Tuwaaune dema mitao gege mitari nenane. 18Arare niyege awiya otao mani aune sero nigiro nasani winasoreung nasani dubo monone neupu.

5Tuwa kasa yaora be oko gosinenane, aeno kora-

makora nasani mitanene.1 Be nazi o tani no kasa yai aune ge awiya

me yariniye? Awiya niye eno sanane gaese saoawiya oko mitiya. 2 Niye nika niyetope eyerogiro baingtitinowa. Ugaing yao emo mene pingnekasa yero nowa, deka ayero Tuwara be bariniya.3 Arare emo mene, “Mono bago baina mitiya,arare iwaing mitenane,” ayero sinasani naya aunesisigaora nona amimene nunae-una mena kasayariniya. Awiya bauno mesare mene mani parinasani yaya tapunowa deka aine sisigaora nonaamimene emora-una atu kasa yariniya. Nonaayero nunae-una mena kasa yai nono nono yerodaigarinei? Daigao ine oko mitiya. 4 Arata niyemene zo mumena atu oko nowa, arare Tuwarabe mene ugaing yao emo ine yero mena kasa yaiwawong di oko gamarineya. 5Niye waegaora o iyaradubu yero nowa. Niye pingna ta mumena dubuokowa. 6 Emo ena mene auriti awinowa, aine yeroname auriti oko awanene. Name umo nasani dubokora nasani nanene. 7Name gosinonane. Auriti aw-inao awong awiya pingne auriti awinowa. Nupemaou miniro dau nowa awong awiya pingne ou minirodau yero nowa. 8Waegaora dubuname kora-makoranasani mitanene. Ayero nasani tumo diyaore aritadubo monone mene bemi naname yaise, nupemaTuwa Bayau mene name mekora atu soraise tumodidinonane tumo diyao amimene ziyora kopeti tauyao naname yaise. 9 Tuwa Bayau nung dubo mekonuna-una me pumanenese okowata, Tuwa nanameYesu Kristo mene name soraise sinoiya. 10 Nungamimene name enomagayena. Arare nung bariniyabe aune name magayerota seka nasani nung aunedema tairo nanenese ayero yena ara. 11 Arare niyenika niyetope kora yao ge wina-se yero dubo wina-ini nowa tau yero noiya, deka ayero nasani neupu.

Gitau yao sou nasani emo ena dema souyao.12 Otao mani, emo ninae-una atu Tuwara buro

eno taung dedunasani niye gitau yero nowa, aritaemo Tuwara ge sero gipero ayero nowa, awongawiya sou yaese sinenane. 13Awong buro ayero yeronowa aeno awong eno dubora mono pungpu. Niyeawong gipu witao yai mono wina-pung nasani nae.14 Otao mani, na niye dawong gaero sana nigipu.

Emo bauno tebe-tabe yero nowa awong awiya gegipepu. Emo bauno kotung-katung nasani nowaawiya kora yepu. Emo bauno tumodiyaomaingkokagege puro nowa awiya soreungpu. Ayero yero emobauno apakana aune demadubo ozaore neupu. 15Zomene ning eno meko yai abena nung eno meko okoyase. Abena yaora tani awiya ninae-ina mitao eno,niye diya yepu. Nika niyetope wina-kora ye nasanineupu. Ayero nasani emo ena eno deka aine yeroneupu.

Kora yaora ge.16Dubo yawa yaware neupu. 17 Isa zo oko duwae.

18 Nona apakana eno dange sero Tuwa Bayau bowiyepu. Kristo Yesu mene ayero yaese Tuwa Bayaurabera sinoiya ara.

19 Owenona iyao oko daya sikimae. 20 TuwaBayaura bera ge porofete mene saine yero keregati-nowa awiya oko awang sero gona yae. 21Nupema geapakana nigitinowa awiya kora-makora yero iwaingyai giro puro neupu. 22 Memeko-mameko awiyayangdopu.

Gao ge.23Tuwa Bayaumononamaung nung nuka nutope

niye zere tutupore ayero saero baingtaise. Ititininae aune dubo ninae aune taung ninae awiya zeretutupore ayero pasena aung mitaya Tuwa nanameYesu Kristora kasa yao bera atu pewayao dopaeseisa sinena. 24 Niye yau sinoiya amimene niye okoduwariniya. Nung buro kara yero besugariniya.

25Ge kara. Otao mani, niye nae eno isa sepu.26 Otao mani, niye na eno Yesura gerao emo

bauno auna wawong wina-ini yepu. 27 Na Tuwarabenaungna sana tau yae. Niye igi ewiya ge nigaoemo bauno auna benaungna atu zazagaipu nigae.

28Tuwa nanameYesu Kristoramonomene ninae-una atu mitaise.

Page 223: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 TESALONIKA 1:1 220 2 TESALONIKA 2:11

IGI NAMBA TU PAULO MENETESALONIKA EMO ENO GAENAPaulo mene Korinti nape atu nasani igi ewiya Tuwara

dubu Tesalonika nape atu nasani nauwa aeno gaena.Nung susuwa eyao eno gaena: Awong Be Baina auna gepore nigiro be awiya yemaoko kasa yena ayero sinasaninauwa ara. Arare Paulo mene ge iwao nunae awiya aungyaise sero Tuwara Be Baina auna ge nupema gaena ara.

1Paulo, Siluano, aune Timoti, nae niye Tesalonikanape atu Mama naname Tuwa Bayau aune TuwaYesu Kristora emo dubu yero nowa, niye aeno igiewiya gaero pugatinenane.

2 Tuwa Bayau Mama aune Tuwa Yesu Kristonunato-una atu bayao monone mene kasaye ninae-una gairo mitaise.

Paulo nung awong kotupu nasani Tuwa Bayau enodange sinauna.

3 Otao mani, dubo nanae mene wiga-wiga yeronoi niye eno be giti Tuwa Bayau eno dange sane-nese yero noiya. Nupema Tuwa Bayau eno dangesinonane teng yero noiya. Noeno oko, tumo diyaoninae awiya tau-tataware yao kasa yero noiya, oramono wina-pung yao mene zo ninae-una atu za-punoiya ara. 4AenonaenakanaetopeTuwaBayauradubu sero auna atu nasani yazo ninae de ika gati-nonane. Emo niye iwo yero nowa yaya tamaoredubo minaore nasani aune saineba sero tau yeronasani tumo diyao ninae oko besinowa, auna geungwe napo sero Tuwa Bayaura dubura-una atuyero nonane.

Tuwa nung iwo ninae auna abena teng pugariniya.5 Tani ninae-una atu kasa yero noiya amimene

susuwa eyero gipinoiya: Tuwa Bayau nung abenaiwaingniye enopugari sero pore oko yariniya. Nungabena iwaing pugai me gege yariniya. Niye TuwaBayau nata Tuwa yero naise auna yaya tapunowa,arare yaya amimene nao ninae kora yai aune naponuna awiya topetaya teng yariniya ara. 6 TuwaBayau nung tani me gege yero noiya. Arare neteawong niye eno yaya kokoni yao pugatinowa awongaeno yaya kokoni yao abena pugariniya. 7 Oratayaya kokoni yao tapunowa niye awiya Tuwa Bayaumene nae aune dema gurutu yero oregao nameeno pugariniya. Awiya nete Tuwa Yesu nung an-gelo dubu nuna putoung bainane iyao baina auneuritira atu wosiro kasa daung yai aune name enoayero yariniya. 8Wosiro emo Tuwa Bayaura susuwakau yero nowa aune emo Tuwa naname YesuraBowi Iwaing nigiro oko dimao yero nowa aunaabena awong eno pugariniya. 9 Emo awiya awongTuwa mene abena nunae tauyao mitao gege mitaoawiya pugati nasani benaung nuna-una atu nupemaputoung nuna simao waegaore auna mokora atumusugai demese atu nao gege narineya. 10Be bainaKristo bumariniya auna atu emo dubu awiya gerayarineya. Be nuna baina auna atu dubu nuna pe-wayao auna atu simaowaegaore nuna kasa yariniya.Nupema ge nuna nigiro nung tumo didinonaneamimene apakana nung girowawong di gauno yawayawa yarinenane. Niye dema ayero yarineya, noeno

oko, niye awiya ge nanae tugata yewangne awiyanigiwa me yena arauwa.

Awong iwaing yero baingtaese Paulo mene isa sin-auna.

11 Aeno nae niye eno be giti isa sinasani eyerosinonane. Tuwa Bayau naname nung name yausero pungna amimene yau sao nuna-una teng naesemoko ninae kora-makora yaise. Ayero putoungnuna mene niye sorepunai buro iwawaing yarisinowa auna me tamaese, o tumo diyaora buro metaungno aung yaese isa sinonane. 12 Niye ayeronasani Tuwa naname Yesura yazo bowire awiyade ika garineya ara. Nupema nung deka ayeroyazo ninae de ika gariniya. Awiya Tuwa Bayaunaname aune Tuwa Yesu Kristo awongto monoiwaing nunato-una teng niye eno ayero yarineyato.

2Uritira ge gera-gaira yao baina amimene kasa yai

aune Yesura be nugu yariniya.1 Otao mani, Tuwa naname Yesu Kristo kapete-

gao be nuna una atu name nung aune dema audekaongna gao auna ge zo sanane nigipu. 2Emo enaawong “Tuwara be baina kasa yetiya” ayero sinasaniOweno mene emo zo eno sena, nupema emo zomene kotumao nuna-una sena, ayero sinasani nu-pema nanae igi awong eno ayero sero gaewingnesiya, ayero sarineya. Arare etegao ge ayao awiyakasa yai niye mena oko sopine yero kotumao sisi-gairo yae. Niye ayero yao eno sinenane. 3 Etegaoge zo saya oko nigipu. Noeno oko, Tuwa be nunanugu yari sero nai gitau ge dao baina kasa yariniya.Ayero kasa yai ge dao emo, nung kowa meko iyaoreauna gerao, amimene kasa daung yariniya. 4 Nungamimene taung nuna puro wiwiti nasani nona emomene bowi yero nowa, o nona emo mene “Tuwa”ayero sinowa awiya apakana iwo nasani purowosiroaung yariniya. Ayerowitiro Tuwa Bayaura ibu bainaauna atu adungnomitasani aune nung nuka nutopesariniya, “Na Tuwa Bayau ara.”

5Na gitau ninae-una atu nasani emo auna ge niyeeno tugata yewang. Awiya niye kotupunowita? 6 Beyeme eune ge dao baina auna gazao mitiya, awiyanigitinowa, awiya daigai ge dao emora be kasa yaiaune nung kasa daung yariniya ara. 7Be yeme eunege daomene buro nuna tura-tura yero niya ara. Agonagibo gazinoiya nung awiya daigai aune 8 ge daoemo awiya kasa daung yariniya. Nung kasa daungyai aune Tuwa Yesura be mene oweno pisai emoawiya dai magayariniya ara. Tuwa Yesu nung kasadaung gatinasani waegao nuna baina mene ge daoemo auna putoung awiya puro wosiro aung-kamoreyariniya ara.

Etegao witao kasa yarineya.9 Ge dao emo auna ge ena susuuno sane. Emo

awiya nung Sanda mene maung yai putoung noyaobenaung giti aune dema kasa yero tani putoungnege iwao, o tani benaung sekaware ge iwao awiyanasani 10 emo bauno sisigaora gerao awong awiyatani meko benaung giti mene etegariniya. Awongsisigarineya, noeno oko, awong Tuwa Bayau meneawong sorero pumaise ge me nuna oko nigari arat-apunowa ara. 11 Ayero yero nowa, arare awong ge

Page 224: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 TESALONIKA 2:12 221 2 TESALONIKA 3:18iwao ge awiya nigaya me yaise sero Tuwa meneetegaora putoung pugai kasa yai ge iwao ge awiyanigarineya. 12 Awiya awong ge me gigiwa me okoyao yenu giro doro nona memeko-mameko awiyaaratapunowa emo awiya abena nunae kasa yaisesero Tuwa Bayau mene ayero yariniya.

Ninae mene zo tau yepu. Noeno oko, Tuwa Bayaumene niye sorero pumari giginu mitoiya.

13 Otao mani, Tuwa mene niye zo aratapunoiya.Oweno mene niye mekora atu yupunai niye Yesura-una susuuno ge me nigaya me yai iwaing yaesesero Tuwa Bayau mene yemaoko zayaora atu niyeyangtagairo pungna ara. Aeno be giti nung enodange sanenese dubo nanae mene eo noiya ara.14 Tuwa Bayau nung Bowi Iwaing niye eno sananenigiro Tuwa naname Yesu Kristora simao waegaoreawiya topetiro maung yaese sero niye yau sero korayena ara. 15 Arare otao mani, niye tau yero ge benanae mene sinonane arita igi mene sero giperoayero nonane amaze iniro taka sinasani neupu.

16 Tuwa naname Yesu Kristo nung auneTuwa Bayau Mama naname, nung name eno yobainakama auno name sorepu nasani nao bisi saoiwaingmitao gegemitao, o tumodiyao iwaing awiyaname eno pugaina, nung amimene 17 dubo nanameinai tau yai de ika gatinai aune ge iwaing sinasaniburo iwaing nasani ayero neupu.

3Emo awong Paulo isa mene soremaese sena.

1 Otao mani, ge zo mitiya ewiya sana nigipu.Nae eno isa saya Tuwara ge mene mena seuno-seuno yero zapunasani ninae-una atu bainakamakasa yena deka ayero kasa yero babaise. 2 Ge awiyaemo apakana mene oko nigiro pu dube gatinowa.Arare Tuwa Bayaumene emomekota pasena emorawaweng atu nae sorero pumaise isa mene nae sore-ungpu.

3Arata Tuwanungge sinasani nasani noiya. Nungamimene dubo ninae inai tau yaya niye doedoe yeropumai Sandameneniye pumari kaputariniya. 4Niyege sero nonane diungnota diungno ayero nasaniyero nowa, deka ayero nasani narineya. Awiya Tuwamene dubo nanae-una atu sinoi giro niye eno duboetobe oko yero nonane. 5 Tuwa mene kotumaoewiya dubo ninae-una atu pugaise: Tuwa Bayaumene niye eno yo apunoiya, nupema Kristo meneniye initinoi tau yero nowa.

Taungna buro doro timara nasani uritira ge puronao ine oko mitiya.

6Otaomani, nae TuwananameYesu Kristora berawini ge ewiya sanane nigipu. Ge gipewangne amazege nigao otaomani enamene oko dimao timara yeronasani tebe-tabe yero nowa, emo aune dema okonae. 7 Nae nagibo zayero patiwangne deka amazepatari sero oko kau yero nowa. Nae ninae-una atutimara zo oko nasani naungwane. 8 Ayero ninae-una atu nona zuma aung zo oko miniwangne. Aungara. Nae taungna nona eno yaya niye eno pugaoeno, pingne warire wawong mene taungna burokokoni yaore yero nasani tamuwangne. 9Niye eyerooko sae, “Paulo otao maine etu nasani awong korayanenese saora putoung awiya nunae-una aung,

arare nuka nuyetope taungna soremao eno wawongnunae mene buro yero yewa.” Niye ayero oko sae.Nae kora yaese saora putoung nanae-una mitiya,arata saineba, nae niye gipanane awiso nanae aunedubu nanae yero naese sero aeno ayero yewangneara. 10 Ninae-una atu nasani eyero sinaungwane,“Timara nariniya awiya nung eno nona oko pugayaminae.”

11 Ayero sinenane, noeno oko, ninae-una atu geena eyero bunu nigiwangne, “Emo ena mene buronunae doro timara nasani ge pasaora buro gegenasani yero nowi siya.” 12 Emo ayao awiya TuwaYesu Kristora bera wini ge eyero sanane nigirobaingtaese: Dubomonone buro nunae yayame kasayai puro mininasani naese.

13 Otao mani, niye zo buro iwaing yaora bereyaoko yae.

14 Yeme ge gainenane, awiya emo zo mene nigaoawang sai giro susuwa nuna keregairo sero puro pudaung gairo yangduwaya nung nata nasani menggaise. 15Nung eno iwo yaese oko sinena. “Nung genigao otao naname” ayero sero nung gona yerowinige saese sinena ara.

Besugaora ge.16 Tuwa nung dubo monone naora maung mene

dubora mono tamai ninae-una atu teng yero mi-taise. Tuwa nung niye aune dema naise.

17 Na Paulo, na naka natope niye arugati nasaniwawong nana mene yazo nana gainena. Igi gainonateng owe nana amimene kasa yero noiya ara. Ayerogaero nona owe nana saore gosinowa be nana-unage yero noiya.

18TuwananameYesuKristoramono iwaingmeneninae-una atu mitaise.

Page 225: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TIMOTI 1:1 222 1 TIMOTI 2:4

IGI NAMBA WAN PAULO MENETIMOTI ENO GAENAPaulo mene igi ewiya buro-mani nuna Timoti eno

gaena. Gitau Paulomene Timoti nungTuwara dubu Efesonape atu diya yaise senu diya nasani mitina aeno Paulomene igi ewiya gaena. Eeno gaena: Ge iwao ge sinaoemo ena mene Efeso dubu etegowi sero umo yaise sena.Nupema Tuwara dubu auna simai gitau yaore burorapugaise sena.

1 Na Paulo. Tuwa Bayau Korayao maungnaname auneKristoYesu diya yerononane awongtoamimene sewato na Kristo Yesura aposolo yeronona. 2Ge nigao mani nana me Timoti, ning eno igiewiya gainena era. Tuwa Bayau Mama aune Tuwananame Kristo Yesu nunato-una atu bayao mononeao-diyaore mene kasa ye nina-una gairo mitaise.

Emo ena Tuwara ge agewa gege puro nasani ge iwinasani nowa auna ge puro wosanene.

3 Na Masedonia provinsra babari sero nasani gegitau ning eno sewang, deka amaze nupema sinenaera: Ning Efeso nape atu nupema susuuno nasaniemo ena mene Tuwara ge agewa gege puro nasanige iwi nasani nowa awiya awang se yangduwae.4 Awong ungwe tutura auna ge ungwe nowa awiyayangduwaese. Ayero nasani emo dubu sero kasayero bumuwa auna yazo denero gaewa auna ungweawiya dema yangduwaese se. Ungwe ayao amimenege matu yao kasanoiya. Tuwa Bayau tumo diroiwaing nao awiya ge ungwe amimene oko sore-punoiya. 5 Na susuwa eyao eno ayero sasese serosinena: Tuwara dubu ning aune nowa amimenedubo pewa yero yawa yaware tumo diyaore nasaniduboramono pumao tamaese. 6Emo enamene geranagibo awiya doro demese baungno ge piti gegeme aung awiya taungno puro nowa. 7 Ayero nukanuyetope eyero sinowa, “Nae sao tauyao ge Mosemene gaena auna gipaomamono.” Arata awong saotauyao ge auna susuwa oko gosinasani ge tauyaosinowa auna susuwa dema kau yero nowa. 8 Namesao tauyao gera susuwa eyero nigiti nonane ara: Saotauyao ge awiya buro nung eno sao mitiya.* Ararename sao tauyao gera nagibo sao mitiya auna tengsao tauyao ge puro narinenane, awiya sao tauyaoge iwaing mitariniya. 9 Susuwa nuna eyero mitiyaara: Sao tauyao ge awiya emo bauno etutero nowaawiya eno oko gaewamitoiya. Aung ara. Sao tauyaoge awiya emo bauno meko eyao eno sero gaewamitoiya: Emo bauno wini ge arita kikiyongnenage dedunowa; awong Tuwa bauta potero nasanipasena yero nowa; emo awong Tuwara ge awangsero tawingna nona aratapu nasani yero nowa; aimaung dedunowa maganowa; emo bauno mani de-dunowa maganowa; 10 emo kuma yero nowa; emoena awong emo ena eno tani meko yero nowa; emoawong dubu zo menemoni awong eno pugaese seromani ugaing saniro bebero puro bautunowa; emobauno ge iwinowa; emo bauno ge iwi nasani aune“ge me ara” ayero sero nowa. Emo bauno meko

ayao aune emo bauno geme iwo yero nasani pasenanoyao benaung giti yero nowa awong ayao aenosao tauyao ge awiya gaewa mitoiya ara. 11 Ge meiwo yero nowa awiya Bowi Iwaing tugata yanese saoaune awongto dekaongka ara. Tuwa Bayau yawayawayaoramaungnung simaowaegaore puronoiyaamimene buro ewiya na eno sena arauwa.

Yesu mene Paulora pasena dotinasani buro ge nungeno sena.

12 Tuwa naname Kristo Yesu amimene buroraputoung na eno pugaina, arare na nung eno dangesinena. Nune na giginu teng yewang giro na puroburo na eno pugaina ara. 13 Gitau na yazo nunapurowowosi nasani emo dubununa iwonasani derokaputewang, arata saineba na pungna. Na Tuwarasusuwa kau nasani tumo diyao aung nasani ayeronaungwane, aeno nung na ao-dina ara. 14 AyeroTuwa naname-una mono iwaing mene na be bununa Kristo Yesu tumo didinasani nung eno duboramono pupunona. 15 “Yesu Kristo mene pasenamaniname kora yari sero tawingna wosina,” ge awiya meara. Arare apakana amimene nigaya teng yariniya.Pasena maingna gitau yao awiya na ara. 16 Susuwaaeno Yesu Kristomene na ao-dina. Ayero nasani ao-diyao nuna bainakama mitiya, auna susuwa awiyana pasena maingna gitau yao nana-una atu kere-gaina ara. Awiya tebeba oko yena. Ago emo menetani awiya nana-una atu giro nung tumo diro naome iwaing pumaese nana-una atu ayero yena ara.17 Arare Emo Tuwa mitao gege mitao magayaineyao teng oko, aune emo mene gaine yao teng oko,nung Tuwa Bayau bainakama dekaongka, yazo nunade ika gatinasani nung bowi yero nasani nao gegenanene. Yore.

Paulomene Timoti Tuwara gera tau yero naise sena.18 Mani nana Timoti, gitau Tuwara ge emo ena

mene porofete mene saine nasani buro ge ningeno sewa, ayero kotupunasani buro ge ewiya ningeno sinena ara. Arare ge gitau sewang awiya puronasani Tuwara iwo aune dema winade iwaing ye.19 Tumo diyao nina tau yero mitaise. Dubo ninadeka ayero diya ye pewa yero mitae. Emo ena menedubo pewa yaore nao awiya musugairo yangduwa,arare tumo diyao nunae besenu sisigairomeko yewaara. 20 Nunae-una etobe yazo nunato HaimeniotoAlesanda, awongto pasena nunato-una susuwa giroTuwa eno ge meko sinowato awiya yangduwaetosesero na awongto Sandara waweng pugaingwa ara.

2Tuwara augaora nao auna ge.

1 Arare niye buro me baina ewiya yaese serosana nigipu: Niye Tuwa eno isa saorata, Tuwa yausaorata, Tuwa eno dange sao amimene emo baunoapakana soreungpu. 2 Niye isa mene emo tuwadiya apakana awiya soreungpu. Ayero yaya auneawong diya buro nunae yaya name mono iwaingneTuwara gera iwaing nanane emo bauno ena menegaya iwaing yaise. 3 Isa ayero sao amimene iwaingyariniya. Nupema Tuwa Bayau nung name kora-noiya amimene isa awiya gai teng yariniya. 4Nune

* 1:8: Sao tauyao gera buro awiya eyao era: Name sao tauyao ge ago yero iwaing yanenese sao okowata, namemeko naname amaze ganeneseaeno sao tauyao ge awiya pugaiwa mitoiya ara.

Page 226: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TIMOTI 2:5 223 1 TIMOTI 4:3emo bauno apakana iwaing yero ge me susuwareewiya nigiro puro pu dube gaese sinoiya ara. 5TuwaBayau naname dekaongka noiya ara. Tuwa Bayauaune emo bauno naname-una towang atu emodekaongka Yesu Kristo mene dopero Tuwa Bayauaune emo bauno name puro pu dekaongna gati-noiya. 6Nune nao nuna yangdoti nasani emo baunoapakana auna bunao besari sero magayena. TuwaBayau mene emo bauno apakana iwaing yanenesesero noiya auna susuwa awiya Yesu mene be nunabunu giro magayero keregaina ara. 7Auna bowi saoemo aune aposolo nanese pugaina ara. Emo Yudaokomene geme susuwarenigiro puro pudube gaesegipao buro na eno sena. Ge awiya ge iwao okowa. Geme nibamu sinena. 8 Emo awong eno eyero sinena:Awongnapo sero tini kapaota gematu yao yangdorodubo pewa yaore nasani aune wawong nunae awiyapuro yunu ye Tuwa Bayaura-una gairo* isa saese.

Baunona ge.9Mani bauno awong eno eyero sinena era: Awong

kotumaore nasani more taung worire kora yerowosogati nasani naese. Mo bauno mene puro naesesao amaze puro naese. Nupema giti ai nunae-unaowe kakawe yaota wau zuma bainakamane dubeduwaota taung wori gaese seka-seka wosogao awiyaoko yaese. 10 Ora bauno Tuwara gera nari sinowaamimene mono pumaora buro yaya buro amimenesimao nunae ine yai teng yariniya ara. 11 Baunoawong emora wese yero nasani yerera atu bora-bora yero dawong yawero ge nigaese. 12 Baunomene emo eno ge gipao maze awang sinena. Awongemo daigati nasani witao yao amaze awang sinena.Awong yerera atu bora-bora gege yero mitimanaese. 13 Noeno okowata, Tuwa Bayau mene Adamgitau yero aune ago Ewa yena ara. 14 Nupema,Adamnungetegaoramaungna ge okonigina. Baunomene zo nigiro ge dao tauna. 15 Ora mani baunoawong mani pupunasani narineya amimene tumodiyaore dubora mono pumaore aune dubo pewayaore narineya, awiya awong iwaing yarineya.

3Gera gitau yao emo auna ge.

1 Zo nung gera gitau yao emo yero nari sariniya,nung buro iwaing yari aratapunoiya ayero sarineya.Ge awiya me ara. 2 Gera gitau yao mene emopewayao nasani bauno dekaongka aune naise; nungkotumao iwaingne naise; dena-betena yao aungiwaing naise; esewa kora-makora yero nasani naise;emo gipaora putoung puro naise; 3 nung ou wainyanakana oko minaise; tini kapao ge sao aung deroyawero monone naise; wau moni eno dubo-dubooko yaise; 4 dubu nuna diya yero baingtaise; nungmani awiso nuna eno wini ge sero kora-makora yainung samo dedunasani ge dimaore naese. 5 Noenookowata, zo nung mani awiso nuna diya oko yerobaingtao yariniya, nung ayao amimene nono yeroTuwa Bayaura dubu auna maung yariniye? 6 Orage nigao sekawa zo mene gera gitau yao emo oko

yero naise. Ayao amimene taung puro witiro nag-ibo Sanda mene patiro zuwena deka auna patirozuwoiye sero. 7 Emo bauno ena ge nigao duburamokora oko towao awong amimene nung gaya tengyai aune gera gitau yao emo yaise. Awong nunggaya meko yariniyata saineba gera gitau yao emoyariniya, awiya nete yazo nuna puro wosaya auneSandara geta mene nung dumariniya.

Emo wawong mugo yero nowa auna ge.8Emowawongmugoyeronowa awongdeka ayero

etutero naese; ewawa etobere oko naese; ou wainyanakana oko minaese; wau moni eno oko dubo-dubo yaese; 9 Tuwara ge me susuware pungyeromitawe kasaye daung gaina amaze dubo dekaongkayero nasani puro naese. 10 Susuwa nunae gitaugiro baingtaya teng yai aune burora pugarineya ara.11 Angsi nunae deka ayero etutero naese; ge okopasaese; dubora semini nasani nona apakana seroyero ayaya me gege yaise. 12 Emo wawong mugoyeronowaawiya awongbaunodekaongka gege atiroaune dema naese; mani awiso nunaeta dubu nunaeawiya diya yero baingtaese. 13 Emo wawong mugoyero nowa auna zo nung buro nuna yai iwaing yainung yazore yariniya. Ayero yero Kristo Yesura geme susuware sariniya, awiya tau yero sariniya.

Gera ziwong.14-15Namenanina-una bumari kotupunena, arata

nona zo mene na gazai nana be imoko yai, niyeTuwa Bayaura mani awiso auna towang atu narinasani susuwa kau yowi sero na igi ewiya gaerokotumao ena niye eno pugatinena. Tuwa Bayauputoungne auna dubu name awiya ibu nuna ara.Dubu nuna mene ziwong ine yero ge me susuwarenuna awiya dipunasani diya yero nonane. 16Tuwarage iniro takasero nonane auna susuwa awiya oukuru nibamu ine ara. Susuwa awiya zo mene bewaeyao ine teng oko.Nung tawing taung puro wosiro tawingna atu kasayenu gigiwa.Nung emo pewa yao awiya Oweno mene keregaina.Angelo dubu mene nung gigiwa.Ge nuna dubu sero sero auna baungna.Tawingna emo bauno mene nung tumo diwa.Tuwa Bayau senu witi ika yero simao waegaorepuro noiya.

4Emo ge iwinowa auna ge.

1 Oweno mene susuwa eyero keregatinoiya ara:Nete ago emo ena mene ge me yangduwarineya. Geme doro iwae ge iwinaora ge nigiro iwae mekorage dimarineya. 2 Iwaera ge iwao ge awiya emo geiwinowa amimene iwaing sao yero nasani aune geawiya tugata yero nowa. Dubora kotumao nunaeawiya iyao mene mani awinoi koropupunoiya ayeroawenu koropunu pasena yero nowa auna susuwaoko gosinowa kasa noiya ara. 3 Awong ena menekasa yero name bauno atao awang sero nowa. Nu-pema nona minao ena awiya awang sero nowa.

* 2:8: Wawong yunu yao. Yuda emo mene isa sinasani nona Tuwa Bayaura waweng atu pumari yaine yero wawong yunu ye uritira gaironasani nauwa. Arare ge nigao name deka ayero yanenese sena. Ora wawong pasena-ganena yero nowa amaze oko, wawong pasena-ganenaaung awiya yunu yero yanenese sena.

Page 227: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TIMOTI 4:4 224 1 TIMOTI 5:16Arata nona minao awiya Tuwa Bayau mene pu-gairo name tumo diyaore nasani ge me nigiro puropu dube gairo nonane amimene nung eno dangesinasani minanenese sero sena ara. 4Nona apakanaTuwa Bayau mene yena awiya iwaing gege. Ararename awang saine yao teng oko, name nung enodange sero aune mininonane iwaing yero noiya.5 Awiya Tuwa Bayaura gere isare sero nonaneamimene nona awiya gao yero noi iwaing yeronoiya.

Timoti nung Kristora buro-mani iwaing.6 Ning ge awiya ge nigao dubu eno tugata-

magata yarinesa, awiya ning Kristo Yesura buro-mani iwaing narinesa. Ayero tumo diyaora ge-ta Tuwara ge me susuware nigiro diungno bu-masa amimene dubo nina-una atu nona minaoine yai tau yero neu. 7 Ora ungwe tutura emobauno zazai mene didinowa, awiya piti gege, arareauna ge awiya awang se. Ning Tuwara nagiboranari sero emo ge tuwari sero etotoma yerota yeroayero nasani putoung pupunowa, ayero dubo ninamene ye. 8 Noeno okowata, ge tuwaora putoungpumari sero etotoma yero nowa amimene sore-mao maingkoka tapunowa. Arata Tuwara nagiboranao auna putoung pumari sero etotoma yero nowaamimene soremao susuwa giti tapunowa. Noenookowata, Tuwara nagibora nao auna putoung menetawingna etu-ta nete uritira atu nao tapunoiya. 9Geawiya memoko nibamu ara. Emo apakana menenigiro puro pu dube gao ine teng. 10Auna me awiyapumari sero yaya buro yero nonane. Nae TuwaBayau putoungne awiya tumo didinonane. Nungamimene emo apakana awiya kora yari sero noiya.Nupemanung amimene tumodiyaore nonanenameawiya kora yero baingtitinoiya.

11 Ge sinena awiya apakana sero gipero ayero ye.12Ning mani seka nesa, arata emo ning gaya wosaooko yase. Ge tugata yao nina, arita nao nina, aunedubora mono pumao ninata, tumo diyao ninata,dubo pewa yao nina — amimene ge nigao dubu enonagibo gipasa te weso nina patiro ning ago yaese.13Na diya nasani, Tuwara ge augaora atu zazagairotugata yero nasani gipinasani ayero nasani neu.14 Burora putoung Oweno mene ning eno pugainaawiya oko yangduwasame aung yae. Putoung awiyaemo enamene porofetemene saine yero sewa simaidubu mene wawong nunae nina-una tame pugaiwapumasa ara. 15 Buro ge ning eno sewa awiya yasaemo bauno gaya iwaing yaise sero dubo nina aunapugairo yerota yero ayero nasani neu. 16 Duboretaungne nina diya nasani gera susuwa nina-una atumitiya awiya dema diya ye. Wini ge nana ewiyapuro neu. Ayero yarinesa, awiya ning aune ge ninanigitinowa awong aune dema niye nao iwaingnakasa yarineya.

5Ge nigao dubu diya yao auna ge.

1 Emo zazai eno ge yanakana oko sase. Mamanana ayero sinasani ge eyare sero kora ye. Manitaung seka awiya metamani nana ayero sinasani

kora ye. 2 Bauno zazai awiya ai amono nana ayerosinasani kora ye. Bauno taung seka awiya numononana ayero sinasani nika nitope nao nina umonasani aune awong kora ye.

Bauno ibono mamagayetugao kora yaora ge.3Mani bauno ibono mamagayetugao awiya samo

dedunasani neu. Na bauno gagamo ibono mam-agayetugao awiso aung aeno sinena ara. 4 Baunogamo yumagayao zoramani awisota imono samononarineya, awiya awong gitau gera nagibo papati-nasani didikaing nuka nunae auna ai maung batamani yabeing mani auna buro naese. Ayero nasaniaune gitau awong samo dewa auna abena awongsamo daese. Tuwa Bayau mene tani ayao awiyagosinoi iwaing yero noiya ara. 5 Bauno gamo yumagayao me awiya awiso aung nuka nata nasaniTuwa Bayau tumo didinoiya. Anasani Tuwa Bayaumene nung soremaise pingne warire isa sinasaninoiya. 6 Arata bauno gamo yu magayao taungnaaratamao aratapu nasani noiya amimene bauno ititiaung mene yaine yero noiya. 7 Wini ge awiyatugata yero baingtasa bauno ibono mamagayetu-gao auna mani awiso nigiro naya ena mene awonggaya pasena aung yaese. 8 Zo nung dubu nunatadidikaing nuna giro oko soremao yariniya, awiyanung Tuwara ge doro emo ge oko nigao awiyadaigairo diga nibamu yena ayero sarineya. 9 Baunoibono mamagayetugao auna yazo awiya duburabukura* gayari sero susuwa nunae eyero giro aunegaepu: Bauno gamo yu magayao zo dawang nuna60 ayao yena, ayero emo dekaongka aune nasaninauna, bauno ayao auna yazo gege maze bukuraatu gaepu. 10Nung buro iwaing naunuta oko naunaauna susuwa kasa yaise atata eyero yepu: Maniawiso puro uninasani gera yupunaunuta aung ing?Esewa nuna-una kasa nauwa masi zuwero monoiwaing pupunaunuta aung ing? Ge nigao emobaunonuna-una kasa nauwa kora yero naunuta aung ing?Emobaunobogamasa awiya kora yeronaunuta aunging? Mono pumao buro susuwa giti yero naunutaaung ing? Susuwa nunae ayao ine giro aune yazonunae bukura gaero aune awong soreuno diya yepu.

11Mani bauno ibono mamagayetugao taung sekaawong yazo nunae dubura bukura witaise sayaawiya awang se. Bauno gagamo ayao amimenenema taung nunae iropupunoi emo zo atari kotupunasani Kristora buro timara yero emora taung enoyero nowa. 12 Ayero nasani gitau nata nari ge sewatau yena awiya daigati nasani pasena yero nowa.13Awong timara nasani bereya gaung yero garo serotoiro toiro nasani yero nowa. A gege okowata, geiwao ge piti gege arita ge me aung amaze sinasanige pasinasani nowa. 14 Arare na eyero sinena era.Bauno ibono mamagayetugao taung seka awongemo zo nupema atiro mani awiso seka pupunasaniawiso nunae diya yaese. Ayero nasani naya iwomene name eno pasenana ge sari yero ge kau yeroyangduwae. 15 Bauno ibono mamagayetugao enamene yemaoko Tuwara nagibo yangdoro demesebaungno Sanda ago nasani nowa. 16 Bauno ge nigaozora dubura atu bauno ibono mamagayetugao ena

* 5:9: Dubura buku. Ge nigao dubu sero mene ge nigao emo bauno auna yazo bukura gainasani nauwa. Ayero yero nasani bauno ibonomamaga yetugao auna yazo yangtagairo bukura gaero aune samo dedunasani nauwa.

Page 228: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TIMOTI 5:17 225 1 TIMOTI 6:16naya giro bauno ge nigao amimene awong sore-maise. Awong awiya Tuwara dubu mene soreunonete yaya tamowi sero. Bauno ge nigaomene awongsorepunai Tuwara dubu mene bauno ibono mama-gayetugao mani awiso aung awong awiya soreunodiya yaese.

Simai dubura ge.17 Simai dubura-una atu simai ena mene buro

nunae yaese sao awiya ago yero naya niye aratapunasani giro yo iwaing nunae puro witiro pugaipupumae. Awiya ge tugata yaota gipao buro yao gegeyero nowa awong aeno ayero yepu. 18Auna ge gayaozo eyero mitiya era,Bulimakao mene buro nina nasani wuit patiro

mozaise kotungno giro be nuna oko sikigase.Nung buro nasani

ena mininasani aune buro yariniya.Nupema ge zo era,

Buro emo mene zuma nuna buro yetiya auna tengpariniya.

19 Emo dekaongka mene simai zo gera pugari saioko nigase. Emo eto-ta etama mene ge benaungdekaongka auna nung puro gera gari saya giro geburo nuna ye. 20 Pasena auna susuwa kasa daungyai giro emo awiya otao maingna benaungna atupugairo gona yasa awong awiya giro awang yae.

21Na Tuwa Bayau aune Yesu Kristora benaungna-ta angelo dubu nuna dang auna benaungna sanatau yae. Wini ge sinena ewiya kora yero diya ye.Wini ge ewiya emo bauno eno sari sero emo zo okogasa witao yai zo oko gasa wosao yae. Emo baunoapakana gasa dekaongka ine gege yaya giro winige ewiya se. 22 Ning emo ena Tuwara burora pu-gari sero wongto-wongto oko yero awong gao yase.Pasena nunae mene ning pumoiye sero. Duboretaungne nina diya ye pewa yero mitae.

23 Tinina yaya aune yaya ena mena be ozaung-zaung pupunosa, arare ning ou gege okominase. Ouwain maingkoka dema mininasani neu.

24Emo enana pasena awiya pungyero nowa, aratakasa ye daung gatinoi gosinowa. Ora enana awiyapungyero nowa emo bauno ena mene oko gosi-nowa amimenemitima ago kasa ye daung gatinoiya.25 Nupema buro iwaing awiya deka ayero kasa yedaung gatinoiya. Arata buro iwaing ena kasa yedaung oko gao amimene pungyero mitao ine tengoko ara. Mitete ago kasa ye daung gariniya.

6Soumaina ge.

1 Soumani ge nigao apakana amimene diya dubununae gaya witao yai naese. Tuwa Bayaura yazobowire puro wosao-ta ge nuna izao awiya kasa yoiyesero ayero yaese. 2Ora soumani enamene diya dubununae emo ge nigao naya giro “Nung ge nigao otaonana” ayero sero gaya oko wosao yaise. Awong enoeyero saese, “Diya dubu nanae awong Tuwa tumodiro nowanung awong aune otao-gamaoyeronoiya,arare name deka ayero awong aune dema otao-gamao yero nonane. Arare ge nigao otao nanamemene buro naname-una me pumarineya.” Ayerosinasani sou buro iwaing dubo eo yaore yaese.

Gipao emo ge iwao arita wau me auna ge.

Ning ge awiya sero gipero ayero nasani neu.3 Zo nung Tuwa naname Yesu Kristora ge mearita Tuwara nagibo awiya yangdoro ge zo ewegipinoiya, nung amimene kotumao nuna paso didi-nasani 4 taung nuna tebeba puro wiwitinoiya. Nungkotumao aung. Nung ge pore nigitinasani ge matuyaora dubo uwinoi meko yero noiya. Ayero yeronoi nona eyao ine kasa yero noiya: Ge bautara sao,dung yao, otao zora yazo puro wosao, 5gematu yao.Emo ayao awiya awong dubo nunae dau yero noige me nunae-una aung yero noi awong Tuwara getugata yaya wau moni awena-una atu kasa yarinisiya, ayero sinasani Tuwara ge puro tugata yari seronowa.

6 Zo nung Tuwara nagibo papatinasani tawingnanona eno dubo-dubo oko yao nona puro noiya awiyagosinasani “nona na tewang” ayero sinoiya, nungamimene wau moni sayao-oko puro noiya ayeroniya. 7 Eyero kotumanene: Name tawingna etu kasayewangne awiya name nona zo oko puro aune kasayewangne. Deka ayero tawing doro babarinenaneawiya nona zo oko puro babarinenane. 8Arare namenona minaore more mitai giro ganane teng yainanene. 9 Wau moni bainakamane nari sero nowaamimene etegaora getara dumarineya ara. Awongtaungna nona susuwa giti auna dubo-dubo yeronete meko yero gera yarineya ara. 10Wau moni enodubo-dubo yao mene pasena susuwa giti auna metapunoiya. Emo enamenewaumoni eno dubo-duboyero nasani Tuwara gera nagibo yangdoro baungdemese yero nuka nuyetope dubominao bainakamatapunowa ara.

Paulo mene wini ge Timoti eno sena.11 Ning Tuwa Bayaura emo me yero nosa

amimene nona ayao ine awiya awang se. Ayeronasani dubo pewa yaore nao aune, Tuwaranagibora nao aune, tumo diyaore, dubora monone,putoungne nao aune, borabora yero nao, awiyanina-una atumitaise tau-tataware ye. 12Ayero tumodiyaora nao iwaing auna gewera yero neu. Naome iwaing iniro puro neu. Tuwa Bayau mene naome iwaing topetasese yunu nika nitope ayero yarisero emora augaora atu dopero tumo diyao nina-una susuwa keregasa nigiwa ara. 13 Tuwa Bayaunung nona apakana naore aeno nao tapunoiya aunabenaungna-ta, Kristo Yesu nung Pontias Pilatorabenaungna atu dopero susuwa nuna keregainaawongto auna benaungna ge ewiya ning eno sanatau yae. 14 Tuwara buro ning eno pugaiwa puronosa awiya oko sisigai, nupema oko ye meko yae.Buro nina yasese sewa awiya etutero dipunasanineu Tuwa naname Yesu Kristo kasa yae. 15 Kasayaora be nuna awiya Tuwa Bayau yawa yawa yaoramaung amimene pugainu diya mitoiya, arare nunggai teng yai aune kasa yariniya. Tuwa Bayaunung emo tuwara Tuwa; nung gitau yaora Gitauyao baina; 16 nung mitao gege mitoiya, magayaoine teng oko ara; nung simao waegaore auna atunoiya auna mokora emo zo mene towaine yao tengoko; nung emo zo mene oko gosinoiya; nupema,emo zo mene nung gaine yao teng oko. Bowi yaoputoungne nuna-una atu mitauna amimene mitaogege mitariniya ara. Yore.

Page 229: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 TIMOTI 6:17 226 1 TIMOTI 6:21Emo wau moni ewezo puro nowa auna ge.

17 Emo tawingna wau moni ewezo puro nowaaeno ge eyero tugata ye. Awong tawingnawaumonidaigairo awiya eno taung nunae oko puro witaese.Tawingna wau moni awiya nona iyangyao gege.Mena sisigati noiya. Arare awong nona amaze okotumo diyaese. Tuwa Bayau nung zamena-simenapugatinoi mininasani yawa yawa yero nasani yerononane nung awiya gege tumo diyaese. 18 Awongsasa depo yao yangdoro mono iwaingne buro yeronasani gera me daigairo tamae. 19 Ayero nasanidubora wau me dowaya amimene poza nunae ineyero tau yero mitariniya. Ayero yai aune nao meawiya topetae.

Ning buro nina diya yero baingti.20 O Timoti, Tuwara buro ning eno pugao awiya

diya yero baingti. Ge piti gege me aung, emo enamene puro nasani yazo nuna “nigao bainakama”ayero sero nowa, awiya awang se. 21 Emo enamene ge auna desetiti nasani tumo diyaora nagiboyangdoro demese bamuwa.

Tuwaramono iwaingmene ninae-ina atumitaise.

Page 230: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 TIMOTI 1:1-2 227 2 TIMOTI 2:11

IGI NAMBA TU PAULO MENETIMOTI ENO GAENAPaulo mene Roma nape atu bunao gare nupema toiro

mitasani dubo kapaora be nuna nugu yenu giro igi ewiyaburo-mani nuna Timoti eno gaena. Timoti nung Efesodubu auna gitau yao yero nenu giro Paulo mene wini geena sinasani nung Tuwara gera tau yero naise sena.

1-2Na Paulo. Na Yesu Kristora aposolo yero nonaamimene igi ewiya mani iwaing nana Timoti ningeno gainena era. Tuwa Bayau mene Kristo Yesuraiwaing eno nao me name eno pugari senu tauyenaaeno nung aratamao nuna-una na puro aposoloburo pugainu nona ara. Tuwa Bayau Mama auneTuwa naname Kristo Yesura-una atu bayaomononeao-diyaore mene kasaye nina-una gairo mitaise.

Timotira-una atu tumo diyao me mitauna.3 Aya ewowo nana awong dubo dekaongka yero

Tuwa Bayau sou yero butu nawe duwa mani nunaena deka ayero yero nona amimene dange TuwaBayau eno sero nona. Na be giti pingne warireisara ning kotupu nasani dange nung eno sero nona.4Nao wina-yangdoti newangno ning na eno zi sasaaeno kotungno ning nupema gosinasani yawa yawabainakama yari sero aratapunena. 5 Tumo diyaome nina-una atu mitiya awiya maze kotupunena.Tumo diyao awiya ewowo bauno nina Loisto ai ninaYunis nunato-una atu mitauna amimene nina-inaatu mitoiya awiya gosinona. 6 Aeno na kotumaonina nupema uwero sana nigi. Na wawong nanaziyo nina-ina atu pugaingwaTuwaBayaumene buroyaora putoung ning eno pugaina, awiya iyao mokopisinonane dang-dang yero kasa yero noiya ayeroburo yaora putoung nina-ina atu mitiya awiya yekasa yae. 7Ayero nasani eyero kotung: Tuwa BayaunungOwenopugatinasani timara yanenese sero okopugaina. Name putoungne dubora monone duboraseminaore dema nanenese sero pugaina.

8 Arare ning Tuwa naname-una bowi sero kere-gari yero meng gaore oko yase. Nupema na nungeno bunao emo yero nona, aeno meng gaore okonase. Ning Tuwa Bayau mene putoung pugainaauna teng na aune dema Bowi Iwaing eno yeronasani yayara tame neu. 9 Nune name kora yerodubu nuna pewa yao yero nanenese sero name yausero puna. Awiya iwaing naname-una okowata,nuka nutope giginu mitina, arare mono iwaingnuna-una teng name eno ayero yena ara. Monoiwaing awiya gitau tawing oko kasayaore KristoYesura burora name eno pungna. 10 Arata yeme zoKorayao Emo naname Kristo Yesu tawingna wosinuaunemono iwaing awiya kasa ye daung gaina. Nunemagayaora putoung puro wosiro baingtiro nao meiwaing mitao gege mitao auna Bowi Iwaing awiyatugata yero nasani name eno keregairo puro pudaung gaina ara.

11Arare Tuwa Bayaumene na Bowi Iwaing tugatayao emo, o aposolo, o gipao emo yero nanese pu-gainu nona ara. 12 Na aeno yayara tame nona ara.Ayero nasanimeng oko gatinona. Na tumo didinonanung eno dubo etobe oko yero nona. Aung ara.Na eyero gosinona: Nung putoungne mene buro

na eno pugaina, buro awiya teng diya nai be bainabumariniya ara. 13 Ge iwaing ning eno gipewang,ge amimene nagibo patasese sao awiya gipinoiya,arare ge deka amaze ago nasani neu. Yesu Kristotumo didinasani duboramono pupunasani ge awiyainiro baingtiro neu. 14 Oweno dubo naname-unaatu noiya amimene ning soremai geme Tuwa Bayaumene wawong naname-una pugairo diya yanenesesena, awiya etutero diya yasa nina-ina atu mitaise.

Onesiforora ge.15 Otao mani nana Asia provinsra atu nauwa

amimene apakana na yangdoro zanewa, awiya ni-gasa ara. Fizeloto Hemozeni awongto dema nayangduwato ara. 16 Tuwara ao-diyao Onesifororadubu auna atu mitaise. Maung nunae mene bunaoemo na eno meng oko gao dubo iwaing yaora buronauna. 17 Nung Roma nape etu kasa yero na kaunasani nete aune ago na gigina. 18 Tuwa menenigai be bainana atu nung Tuwara-una atu ao-diyaotamaise. Nung Efeso atu sou buro etoka oko yena,awiya nika nitope gigasa ara.

2Ning Tuwara gorobo emo putoungne yero neu.

1 O Mani nana, Kristo Yesu mene monoiwaing ning eno pungna, awiya puro nasani emoputoungne ye. 2 Emo daigairo auna benaungna atuburo yasese sero sero gipero yewang buro awiyanasani emo ena ge dimaore nasani ge tugata yaoraputoung puro nowa awong aeno burora susuwanane ning eno gipewang deka ayero gipe emoamimene emo bauno ena gipae.

3 Ning Kristo Yesura gorobo emo iwaing yeronasani yaya ning eno sao awiya teng dipunasanineu. 4 Zo nung gorobo emo yero noiya awiyanung taungna buro susuwa giti awiya dema okoarase gairo puro nariniya. Nung gitau yao nunamene buro nuna gai iwaing yaise aratapunoiya.5 Zo nung otao mani ena aune wina-zakita sumarinasani wina-zakita nono yero sumaese sao awiyateng ago yero sungno mani ena daigariniya awiyazuma nung eno pugarineya. Ora nung supunasaninono yero sumaese seseya awiya daigariniya, awiyazuma nung eno oko pugarineya. 6 Emo zo nungma nuna mene me iwaing iyaise buro tau-tatawareyao yariniya amimene ma awiya gitau minaise saomitiya. 7Ge sinena amaze gagausero gi. Tuwa nunedubo nina inai tauyai aune ge sinena auna susuwagiro baingtarinesa.

8 Ning Yesu Kristo kotupunasani neu. NungDawidira sai zomenemagayaora atu seka yero irop-una. Bowi Iwaing nuna tugata yero nona amimeneayero sinoiya. 9 Bowi Iwaing awiya eno yero nasaniyaya bainakama tapunona. Ayero na pasena manibunaine yeteya mitena era. Arata Tuwa Bayaurage amaze oko bunewa. 10 Arare yaya buro apakanaawiya Tuwa Bayaura emo bauno gerao aeno yayaawiya dipunasani nona. Awong Kristo Yesura ko-rayao aune simaowaegaoremitao gegemitao awiyanao aune dema topetaese sero ayero yero nona.11Ge eyero mitiya awiya me ara,Magayao nuna-una susumuwangne, arare nao

nuna-una deka ayero susumarinenane.

Page 231: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 TIMOTI 2:12 228 2 TIMOTI 3:1112 Yaya tapunasani oko tamaine yarinenane,

awiya nung aune dema emo babuze yero diyayao buro yarinenane.

Nung bewae yarinenane, awiya nung deka ayeroname bewae yariniya.

13 Sao tauyao naname iyang yariniya, aenosaineba sao tauyao nuna mene zo tau yariniya.Ge zo sero zo sero ayao awiya nuna-una okomitiya.Tuwara buro-mani Tuwa Bayau mene gosinoi

iwaing yero noiya auna ge.14Dubuninamene ge sinena amaze nuwegao eno,

kotumao nunae uwe. Ayero nasani Tuwa Bayaurabenaungna atu awong geme aung piti aeno gematuoko yaese sero se tauyae. Tani ge me aung pitigege aeno ge matu yao awiya nona iwaing zo okotapunoiya. Tani ayao amimene emo ena ge matuyao nigitinowa awiya gera yariniya.

15 Tuwa Bayau mene ning gai teng yaiseputoungne nasani buro nina ye. Ayero yero nasanige me susuware kere daung gatinasani nasa ge bowiamimene iwaing kawaing babai meng gao meneburo emo nina-una atu oko kasa yaise. 16 Ora geme aung piti gege aeno ge betaya giro ning geawiya tema ye. Ge me aung amimene emo baunoyumai awong Tuwa Bayaura ge yangdoro nagibomekora babarineya. 17 Ge iwao ge sao nunae awiyaoko tema yao yarinesa, awiya ge amimene bozomena pusupuro bainakama yero noiya ayero yeroniye gera yariniya. Emo ayao ine awiya Haimenioaune Failito ara. 18 Awongto ge me yangdoro eyerosinowato, “Seka yero iropao awiya yemaoko kasayena.” Ayero sero nowato emo bauno ena menetumo diyao nunae besinowa. 19 Arata Tuwa Bayaumene dubu nuna ibu ine pugaina amimene tauyero dopero mitoiya. Auna tame atu ge zo eyerogayao mitiya, “Tuwa mene dubu nuna gosinoiya.”Nupema ge zo eyero gayao mitiya, “Tuwara yazopuro yero nowa awong apakana nao meko awiyaawang saese.”

20 Emo wau monine auna gare atu au-tao golsilvare mene yao agege okowata, i mene-ta taw-ing mene yao awiya dema mitiya. Au-tao enaawiya bayau mitao zuma bainane. Arata ena zozuma aung, augaora gerao ara. 21 Arare zo nungemo bauno nagibo mekora yero nowa awong awiyaawang sero nagibo mera nariniya amimene au-taozuma bainane ine yariniya. Ayero yai garo maungmene nung gao yero puro nasani amimene buroiwaing susuwa giti yariniya ara.

22 Mani seka mene nona susuwa giti aeno dubo-dubo yero nowa, nao ayao awiya awang se. Iwaingyaota tumo diyaota dubora mononeta yo iwaingnenao awiya nina-una atu kasa yero wisika saise tauye. Awiya emo dubo nunae pewayao mene Tuwaarugatinowa awong aune dema tairo deka ayero ye.23 Dau ge-ta ge me aung piti gege sinasani nowaawong ayao awiya awang se. Ge me aung piti gegeauna me awiya ge matu yao gege kasa yero noiya,awiya gosinosa. 24 Tuwara buro emo mene ge matuyao awiya awang sao mitiya. Tuwara buro emo

mene emo bauno apakana otao yaise. Nung ge beeo yaore gipaise. Nung eno meko yaya abena tinikapao oko pumaise. 25 Nung emo bauno ge daoauna kotumao kora yari sero tugata yaise. Ayeroyai Tuwa Bayau nigai teng yariniya, awiya awongdubo nunae darawa yero ge me giro baingtarineya.26 Ayero Sanda mene ge nuna dimaese geta nunamene awong duna, bunao awiya kotumao zawagairobesarineya ara.

3Be besugatinai aune pasena zamariniya.

1Ning eyero nigi. Be aung yari sero nai aune yaya-biyaya noyao benaung giti kasa yariniya. 2 Emotani eyao ine yetugarineya: Awong nuka nuyetopegege kotupunasani depo yero narineya; awong waumoni eno dubo-dubo yarineya; awong taung purowiwitinasani nuka nuyetope bowi yarineya; awongTuwa aune emo ena aune awiya giro sero izarineya;awong ai maungna ge darineya; emo ena meneawong eno mono iwaing pumaya abena yo iwaingge oko sarineya; awong Tuwa emo ena aune awiyaise-kaingse yarineya; 3 awong dubora mono aung;awong yo iwaing aung, iwo wina-ye yao gege yeronasani narineya; awong ge bautara sao aune gepasaore narineya; awong taung nuka nunae-unadubo-dubo yao awiya oko puro wosarineya; awongwo gorobo yao ine yero narineya; awong nonaiwaing iwo yero nasani narineya; 4awong otaomaninunae awiya iworawaweng pugarineya; awong nag-ibo mekora atu diti guma yao mene yaine narineya;awong ge iwero nasani nuka nuye awiya gaya emobabuze yariniya; awong Tuwa Bayau okowata, taw-ingna nona aratapu nasani narineya; 5 awong taungmene Tuwara ge nigao emo ine yero narineya, aratamoko nunae mene zo ge me awiya gaya me aungyariniya ara. Awong ayao awiya naya giro ning ka-supuro ewe neu. 6 Emo dubu sinena auna ena menesaingtiro baungno dubu enana mani bauno kotu-mao aung awiya etegatinowa. Emo ayao amimenemani bauno ena pasenana mouyao meneta taungnadubo-dubo yao mene kotumao nunae sisigatinoiya,mani bauno awiya ge iwao nunae ago yaese etegati-nowa ara. 7 Bauno ayao amimene be giti ge susuwagiti nigari yero nasani ge me susuware auna susuwaoko giro baingtitinowa. 8 Gitau Zanisto Zambris*awongto Mosera ge awang sewato, ayao ine awiyaemo sinena amimene ge me susuware awiya awangsinowa ara. Kotumao nunae meko, arita tumodiyaora nagibo gipinowa awiya ge iwao gege ara.9 Zanisto Zambris auna ge iwao kasa daung yena,deka ayero ge iwao nunae-una susuwa kasa daungyai emo bauno apakana mene giro aung yarineya.Arare buro nunae-una me oko baina yariniya.

Tau yero Tuwara ge puro nao auna wini ge.10 Arata nine mene zo te weso nana papati-

nosa. Ning ge tugata yao nana, nao nana, buroyao nana, tumo diyao nana, ao-diyao nana, duboramono pumao nana, tau-tataware yao nana, 11 iworayaya-biyaya nana, auna nagibo papatinasani na

* 3:8: Zanisto Zambris. Mosera dubu Izip tawingna atu nasani nauwa be aune Zanisto Zambris awongto amimene Fero soreuno kayangnegoe isika aune yero nasani nauwito siya. Awongto Mosera putoung puro wosari sero tani putoungne ena yewito siya ara.

Page 232: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 TIMOTI 3:12 229 2 TIMOTI 4:22ago nosa. Antiok napeta Aikoniam napeta Lis-tera nape atu awong na dero kaputewa yaya mouyao baina tamuwang awiya gosinosa. Arata Tuwamene saineba yaya apakana auna towang atu nasorena. 12 Zo nung Kristo Yesura-una atu desetirogera nagibo patariniya, awiya nuna-una atu demaiwora yaya kasa yariniya. 13 Arata emo mekota geiwao emo awong amimene emo ena etegatinowaabena etegatinowa ayero yero bautunetemeko yerobaingtarineya. 14Ora nine mene zo ge me susuwarening eno gipewang awiya iniro taka sero yero nosa,ge auna desetiro neu. Ge ana-una atu pumasi, awiyaoko kau yero nosa. 15 Susuwa ewiya dema girobaingtitinosa ara: Ning mani maingkore Tuwarage dang amaze zazagairo nigiro ayero butunasaniyero nosa. Ge amimene dubo naname waegai KristoYesu tumo didinasani nete ago iwaing yarinenane,auna putoung awiya ge buku dang auna atu mitiya.16 Tuwara ge gayao apakana awiya Tuwara Owenomene keregainu gaewa kasa yena ara. Ge amimenege me susuware name eno gipinoiya, duwa-dawage name eno sinoiya, name kora yero noiya, nameetutero naora nagibo gipinoiya. 17 Name TuwaBayaura emo dubu mene buro iwaing susuwa gititeng yero baingtanenese ge gayao auna putoungayero mitoiya.

4Ning Tuwara ge me keregatinasani neu.

1 Kristo Yesu nete ago kasa ye daung gairo Tuwabaina yero nasani emo baunomagayaore seka naorege naname sai aung yariniya. Aeno na nuna be-naungna aune Tuwa Bayaura benaungna atu sananigi. 2 Ning Tuwara ge tugata yero baingti. Ayeronasani emo ge nina aratamari neita oko arata-marinei, awiya saineba, gewera yero tugata ye. Emodubo darawa yaese sero ge mene moko nunae uwe;pasena yaya giro duwa-dawa se; Tuwara nagibo mepataese dubo nunae uwe. Ayero nasani gipao buronina bereya yao aung yero nasani neu. 3Nete be zobumai aune emo ge iwaing nigaora bereya yai giroyangduwarineya. Awong ge iwaing yangdoro ge zoewe nigaese yo dang-dang yai giro gipao emo enayangtagairo pumaya ge aratapunowa awiya tenggiparineya. 4 Ayero nasani Tuwara ge me awiyabauta potero ungwe tutura ge me aung awiya inirotaka sarineya. 5Arata nine mene zo be giti kotumaonina ini tau-tataware yai nase; yaya-biyaya nina-una tame witariniya, arata tau ye; Bowi Iwaingtugata yaora buro awiya susuuno yao gege nasanineu; buro ge ning eno sao awiya yero besugai.

Paulo buro nuna besugaora be nugu yena.6 Pirisa emo zawing pugao buro nunae yero

nasani awang ou wainne zo awiya zawing ine yeroTuwa Bayau eno pugari sero maingko-maingkoyasagati nema buro besugairo aune agewa apakanayasagatinowa aung yero noiya, ayero nao nanamene aung yari sero niya. Uritira babaora be nananugu niya. 7 Na wina-zakita supunawe besugati-nasani Tuwa mene tano nana pugaina auna kasanena. Bowi Iwaing tugata yaora buro na eno saoawiya yewang teng yero baingtina ara. 8Arare emopewayaora ziyo simaora nona na eno sero worira

dowaomitiya, awiya nete be bainana atu Tuwa nananung zaz buro me gege yariniya amimene na enopugariniya. Awiya na eno gege okowata, kasa yaobe nuna aratapu nasani nowa awong aeno demapugariniya ara.

Besugaora ge.9 Ning mena ozaung-zaung nana-una bung.

10 Dimas nung tawingna nona aratapu nasani nayangdoro Tesalonika nape baungna. Kresens nungGalata baungna, nupema Tito nung Dalimesiatawingna baungna. 11-12 Tikikas awiya iyengtenaEfeso nape babiya. Luka nata na aune dema noiya.Mak taungno sero dema bungputo. Nung burora nasoremariniya. 13 Bumari nete giro taung wori nanazo Troas nape atu Kapasra gare atu yangduwangawiya dema puro bung. Ayero buku nana pepamene yao awiya pupunasani buku wo aingso meneyao awiya oko nuwegase. Awiya dema apakana purobung. 14 Alesanda nung bras mene nona yao emoamimenena eno tanimekodaigairo yena, arare neteTuwa mene ago auna abena nung eno pugariniya.15 Nung ge nanae daigairo puro wosina, aeno ningnika nitope nung umo yero baingti. 16 Koto nanagitau kasa yena be aune otao zo mene gera na okosoreuna. Aung ara. Awong apakana na yangduwaara. Pasena nunae awiya Tuwa Bayau mene okokotumaise! 17 Arata Tuwa mene na ge nuna tugatayero besugana emo Yuda oko apakana awong nigiroaung yaese na soreunu tau yero ge tugata yewangnigiwa. Nung ayero nasani na wo layonna bera atusorero pungna ara. 18 Tuwa nung na meko apakanaauna atu sorero puro uriti mokora pugariniya.19 Na Priskato Akuila aune Onesiforora mani awisoawong arugatinena, awiya se nigae. 20 Erasto nungKorinti nape atu yangduwang mitoiya ara. Trofimonung yaya pungnu giro na nung Mailitas nape atuyangduwang mitoiya. 21 Ning wito witaora be okobumaore mena ozaung bung. Yubulas mene ningarugatiniya. Puden, Lainas, Klodia aune otao maniapakana awong amimene dema ning arugatineya.

22Tuwa mene ititi nina aune dema naise. Tuwarasoremao mene ninae-una atu mitaise.

Page 233: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

TITO 1:1 230 TITO 2:9

IGI PAULO MENE TITO ENOGAENAPaulo mene igi ewiya buro-mani nuna Tito eno gaena.

Tito nung Grik emo zo. Nung Paulo aune dema nawedunu Paulo mene nung iyengtinu Krit gutura baungnoTuwara dubu atu nasani nauwa auna gitau yao yeronasani nauna. Atu naunu Paulo mene wini ge ena tugatayai Tuwara ge iniro taka saese sero igi ewiya gaena. Winige ewiya I Timotira ine ara.

Korayao ge aune gao ge.1 Na Paulo mene ge ewiya gainena ara. Na Tuwa

Bayaura buro-mani aune Yesu Kristora aposolo.Aposolora buro ge na eno sao awiya eyao era. TuwaBayaura gegeregao dubu auna tumo diyao nanamemene kasa yero bainakama yaise, o nao mera geme susuware awiya ganenese aposolo buro na enosenu nona ara. 2 Tuwa Bayau nung ge iwao gesao emo oko amimene gitau tawing oko kasa yaorenao me iwaing awiya name eno pugari sena, naoawiya pumari sero kotung-kotung nasani buro yeronona ara. 3 Tuwa Bayau Korayao Emo nanamemene be pugainu kasa yenuBowi Iwaing nuna awiyakeregaina. Bowi awiya tugata yanese sero wawongnana-una pugainu puro nasani tugata-magata yeronona ara.

4 O Tito, na ge ewiya ning eno gainena. Tumodiyao naname dekaongka mitiya, awiya nane ningeno tugata yewang, arare ning mani nana meyero nosa. Tuwa Bayau Mama aune Korayao Emonaname Kristo Yesu nunato-una atu bayao mononemene kasaye nina-una gairo mitaise.

Simai aune gitau yao emo auna ge.5 Buro agewa mitina awiya yero besugasese sero

na ning Krit gutura atu yangduwang ara. Ararena ning tugata yewang deka ayero yero nasanisimai napo sero pugairo pugairo baung. 6 Zo nungemo baunona benaungna atu pasena aung noiya, obauno dekaongka aune gege noiya, o mani awisonuna mene Yesu tumo didinasani nowa, o maniawiso nunamene tebe-tabe nao aung etutero nowa,o ge dao aung, emo ayao ine amaze simai pu-gai. 7 Gitau yao zo nung Tuwa Bayaura buro diyayero noiya amimene emo baunona benaungna atupasena aung naise. Ayero nasani ge dao aung,taung puro witao aung, ge dedunasani nao aung,tini kapao aung, ou tauyao yanakana minao aung,gorobo yero mani dao aung, wau moni eno dubo-dubo yao aung, ayero naise. 8 Ayero nasani esewakora yaise. Tani iwaing gege yari aratapu naise.Etutero naise. Nao iwaing ago yero nasani naise.Nao nuna-una semini nasani naise. 9Tuwara ge serogipero ayero nonane, ge awiya poza tau-tatawareyao ara. Ge amaze iniro taka sero naise. Ayero yeronasani naome auna ge sero gipero ayero nasani emobauno ato-buwato sai teng yariniya. Ora nung emoge me puro wowosinowa auna ge puro wosai tengyariniya ara.

Ge iwaora ge.10 Emo daigairo mene ge me oko ago yero nowa.

Awong emo gitau yaora ge dero ge me aung piti

gege awiya sinasani emo bauno etegatinasani yeronowa ara. Yuda emo daigairo mene ge nigao meneyaine nasani ge iwao ge ayero sinasani niye sisi-gatinowa. 11 Emo amimene wau moni eno dubo-dubo yero nasani ge saine yao oko awiya sinasaniemo bauno mani awisore usi-besi yero nowa. Emoayao awiya be nunae de gazae. 12 Krit emora-unaatu emo kotumaore zo mene eyero sena, “Krit emoawong ge iwao emo. Awong gorobo wo ine. Awongtimara yero nasani nona yanakana mininowa ara.”13 Ge awiya me ara, arare meba sena. Aeno awongTuwa Bayaura ge me awiya iniro taka saese seroning awong gona yero wini ge sero baingtiti nasanineu. 14 Awong Yuda emora ungwe tutura amazeoko nigaese. Emo ge me yangdotinowa auna sem-inao ge awiya oko nigaese. 15 Dubo pewayaoreyero nowa amimene nona apakana awiya gosinowaiwaing yero noiya. Arata emo tumodiyao aungdubobeingtire yero nowa amimene nona apakana awiyagosinowameko yero noi giro semininowa ara. Ayeroyero nowa, noeno okowata, nigao nunae aune dubonunae aune awiya meko gege yena. 16Awong eyerosinowa, “Nae Tuwa Bayau aune dema nonane.”Awong be mene ayero sero nowa, arata yao nunaemene Tuwa Bayau bewae yero nowa. Tuwa Bayaumene awong gosinoi meko yero noiya. Awong gedao emo. Awong buro iwaing zo yao ine teng okoara.

2Emo bauno zazai auna ge.

1 Aeno nine mene zo nao mera ge mitiya aunateng sero gipero ayero ye. 2 Awong eno eyerosero nasani neu. Emo zazai mene ou tauyao awiyayanakana oko minaese. Awong tani iwaing gegepuro naya emo bauno mene gaya iwaing yaise.Kotumao iwaingne naese. Tumo diyao tau yaorenaese. Dubora monone nasani gewera naese.

3 Deka ayero bauno zazai eno eyero sero nasanineu. Tuwara ge bauno me yero naese. Awong gepasao aung. Awong ou tauyao eno dubo-dubo okoyaese. Nao iwaing awiya gipinaese. 4 Ayero nasanibauno taung seka awiya sero gipero ayaya ibonomani awiso nunae eno mono iwaing pupunasaninaese. 5 Bauno taung seka mene kotumao iwaingnenaese. Awong pasena aung pewayero nasani ibu-garo nunae-una nona diya yero nasani mono iwaingpupunasani ibonona ge dimaese. Awiya emo enamene Tuwa Bayaura ge izao eno, bauno taung sekamene ayero yero naese.

Mani seka aune soumani auna ge.6 Mani seka eno ge deka ayero sinasa awong

kotumao iwaing gege puro naese. 7Ning nika nitopeburo iwaing apakana auna gitau yero nasani nasaenamene buro nina awiya giro ning ago naese. Ningemo bauno ge tugata yari sero giro ge me gege serogipero ayero ye. Ge iwao ge zo oko susumase. Taniiwaing gege kotupunasani gipao buro yero nasa emobauno mene gosinaya iwaing naise. 8 Ge iwainggege sineu. Ayero nasa iwo mene name eno ge iwaoge ena sari yero ge kauyero giro yangdoro menggarineya.

9 Soumani eno eyero sero nasani neu. Gitauyao nunae-una ge dipunasani naese. Sou buro

Page 234: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

TITO 2:10 231 TITO 3:15iwaing yero baingtitinaya gitau yao nunae meneburo nunae giro awong aratapunae. Awong gitauyao eno ge abena oko saese. 10 Awong gitau yaoranona ena awiya oko ugaing pumaese. Awong gitauyaora nona giro kora-makora yaya gitau yao meneawong gaya teng yae. Tuwa Bayau Korayao Emonaname auna ge bainakama yaise sero soumanimene buro apakana ayero yero nasani naese.

Name pewa yero nasani be baina diya nanene.11 Tuwa Bayau mene tawing sero sero auna emo

bauno sorero pumari sero mono iwaing nuna kere-gainu Yesu kasa yena ara. 12 Mono iwaing nunamene gipao emo naname ine yero nasani nameeyero nanenese nagibo gipinoiya. Digara nao mekoawiya puro pu ago gairo tawingna nona eno dubo-dubo yao awiya yangdoro tawing euna atu kotumaoiwaing puro nasani Tuwa Bayaura buro iwaing-kawaing yero nasani nanenese nagibo gipinoiya.13Name simao waegaore nuna kasa daung yaora beawiya diya yero nasani yawa yaware yero nonane.Tuwa Bayau bainakama aune Korayao Emo nanameKristo Yesu auna simao waegaore nunato aenosinena ara. Be awiya kotupunasani ayero yeronasani nanene. 14 Nung amimene name pasenanamokora atu sorari sero abena naname magayenaara. Nung name sayai dubu nuna gege yero nasaniburo iwaing yari sero aratapu nasani nanenese seroname eno magayena.

15 Ge amaze sero gipero ye. Ning tauyero emobauno ge tugata yero nasani burora putoung Tuwamene ning eno pugaina auna teng awong gona yerowini ge sinasani neu. Ayero yero nasa emo zo menening oko yausemae.

3Tani iwaing gege yero nanene.

1 Ning dubo nunae uwero ge ewiya awong enosero nasani neu. Awong gavman aune diya emoauna sou buro yero nasani ge nunae dipunasaninaese. Ayero yero buro iwaing susuwa giti mitiyaauna eo yero naese. 2 Awong emo zo giro seroizaota ge matu yao awiya oko yaese. Awong yo-ozaore nasaniwari be giti awiya emobauno apakanaeno mono pupunasani naese. 3 Name deka ayerogitau dau mene yaine nasani ge dero naungwane.Sanda mene etegainu nagibo me yangdoro kotu-mao sisigairo dau yewangne ara. Ayero dubo-dubora susuwabenaung giti auna sou yeronasani gebautara wina-se yero nasani kotumao meko wina-pung yero nasani naungwane. Emo ena name iwoyero nasani nauwa. Nupema name naka nametopeiwo wina-ye yero nasani naungwane ara. 4 Ayeronasani naungwane, aune Korayao Emo nanameTuwa Bayau auna dubo bayao monone kasa daungyenu 5 nung name sorero pungna. Awiya nameetutero nasani naungwane auna okowata, monoiwaing nuna eno name sorero pungna ara. Nungname saenu kasa yao sekawara kasa yewangne,Oweno mene nao sekawa name eno pugaina ara.6 Ayero yenu Tuwa Bayau mene Korayao EmonanameYesu Kristo enoOweno bereke gainuwosirodubo naname-una atu sukuna. 7Awiya Tuwa Bayaumene mono iwaing nuna eno name pewayao ayero

senu name nao me iwaing awiya tumo didinasaninete pumanenese sero ayero yena ara. 8 Ge awiyaziwong tau-tataware yao ara.

Arare emo bauno Tuwa Bayau tumo didinasaniyero nowa amimene kotumao nunae buro iwaingnapugairo tau yero naese nine tau yero ge me amazekeregati nasani nasese sero sinena. Geme amimenege iwaing ara. Ge amimene emobauno sorepunoiya.9 Arata ge eyao ine ami zo awang se. Ge susuwaaung auna ge matu oko yae. Taung puro witari seroaya-ewowo nunae-una yazo oko zazagae. Moserasao tauyao ge eno gagausero wina-se oko yae. Geayao awiya awang se. Ge ayao amimene emo baunooko sorepunoiya. Ge awiya sero tetere yero nowage auna me oko kasa yero noiya. 10 Emo zo menedubu gausari sero yai nung be dekaongkata etobeayao gona yero wini ge sasa oko nigao yai giro puropu bautara gai. 11 Ning nigitinosa, emo ayao awiyanung nagibo me yangduna, arare buro yero noiyaamimene pasena nuna awiya keregatinoiya.

Besugaora ge.12Na Atemas ta Tikikas iyengtana nina-una buro

kasa yai giro ning mena ozaung bung. Ning Nikopo-lis nape atu na taung. Noeno okowata, na napoauna atu baungno nana wito iropaora be aungyariniya. 13 Sao tauyao ge nigao emo Zinas auneApolo awongto buro-mani babaetose nona nunatososero kora yero pugai. Awongto nagibe atu nonakau yero erewawa yao eno. 14 Nine gege okowata,emo mani naname awong amimene dema monopumaora buro yero nasani nete mono pumaorasusuwa gaese. Ayero yaya ena mene taungna sore-mao awiya kau yaya giro awong amimene bayaoburo yaese. Tuwara ge awiya nunae-una atu meaung yoiye sero.

15 Emo na aune dema yero nowa awong apakanaamimene ning arugatineya ara. Tuwara gera nameotao yero nowa awong awiya arugatinenane, awiyase nigae.

Tuwara soremao mene ninae-una atu teng yeromitaise.

Page 235: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

FILIMON 1 232 FILIMON 25

IGI PAULO MENE FILIMON ENOGAENAPaulo mene Roma nape atu bunao gare atu mitasani

aune igi ewiya otao nuna Filimon eno gaena. Filimon,nung emo wau monine. Napo nuna awiya Kolosai.Tuwara dubu Kolosai nape atu nasani nauwa amimenegaro nuna-una atu augati nasani nauwa. Paulo menesusuwa eyao eno igi ewiya gaena: Filimonna soumanizo yazo nuna Onesimo mene gitau Filimonna nona zougaing puro awang yero sungno baung Roma nape yena.Atu kasa yero nasani nawe Paulo taungno dubo kapetegairo Tuwara ge nigao emo yena. Arare Paulo meneOnesimo nupema Filimonna-una iyengtai babaise senuniginu giro igi ewiya gainasani Filimon mene Onesimonapasena awiya yangduwaise sena. Gaenu Onesimo meneigi ewiya puro kapete gairo Filimonna-una baungna ara.

1NaPaulo. NaKristoYesu enobunaogaremitona.Na aune ge nigao otao naname Timoti nato Filimonning yo diyang nanato aune soremao nanato aenoigi ewiya gaitinenato ara. 2 Nato igi ewiya Akipasaune bauno zo ge nigao otao nanato Apia aenodema gaitinenato ara. Nung nae aune dema Yesuragorobo emo mene yaine noiya. Yesura dubu garonina-una atu augatinowa awong eno dema gaitine-nato ara. 3 Mama naname Tuwa Bayau aune Tuwananame Yesu Kristo nunato-una atu bayao mononemene kasaye ninae-una gairo mitaise.

Paulo nung Filimon eno Tuwa Bayau eno dangesinasani isa sena.

4-5 Ning Tuwa Yesu tumo didinasani dubu nunaeno dubora mono pupunosa, awiya nigitinona.Arare na isa saora bera atu ning kotupunasani TuwaBayau eno dange sero nona. 6Ning tumodiyao nina-una ge nigao otao nanae yero nosa. Arare tumodiyao nina mene kotumao iwaing ning eno pugainona iwawaing Kristo mene name eno pugatinoiya,awiya gasese isa sinona. 7 Otao nana, ning Yesuraemo dubu eno dubo iwaing yaora buro yero nosa,arare na dubora mono pumao nina eno dubo nanaeo noi yawa yawa etoka oko yero nona.

Soumani Onesimona ge.8 Buro yasese sao mitiya, awiya na Kristora be

puro sana tauyaise sero teng eo yero satena. 9Aratasaineba. Ning dubora mono pupunosa, arare naduboramono eno teba yawayawanasani gemononesane. Na emo zai Paulo na erawa. Be yeme ewiya naKristo Yesu eno bunao gare mitena amimene ningeno yawa yawa nasani sinena era. 10Mani nana enosinena. Nabunao garemitasani nagibomenung enogipewang na ago yero noiya awiya na maung nunaine yewang ara. Na Onesimo eno sinena. 11 Nunggitau soumani nina yero nasani buro mitauna aunaagewa gege nasani nauna. Arata yeme awiya nungburo nanao soga yao teng yero niya ara. 12 Ararena nung iyengtena nina-una butuniya. Yo diyangnana nung ara. 13Na Bowi Iwaing eno nasani bunaogare mitena nung ning sorepunasani buro nanayaise sorari kotupunena. 14 Arata ning oko nigao

aune nung sorari oko kotupunena. Mono pumaoraburo na eno yasese sinena awiya ato saora okowata,aratamao nina-una yasese sinena.* 15 Nung niyebe maingkoka yangdunu niye nata nowa, awiyasusuwa eeno ta nowa. Tuwa Bayau mene nungnina-una kapetegairo ning aune dema nao gegenaise nigina. 16 Gitau nung soumani gege ayerosinauwasa, arata yeme zo nung soumani nupemage nigao otao naname ayero sarinesa. Na nungeno dubora mono pupunona, arata nine mene zonung taungna soumani nina nupema ge nigao otaonina yero nariniya awiya giro nung eno duboramono baina pumarinesa. 17 Ning na gasa otaonina yarinena, awiya nung giro aune “Soumaniokowata, Paulo era,” ayero se. 18 Onesimo menenona nina zo gera yenuta, o zo teba punuta, awiyayazo nuna awiya disero abena igira atu yazo nanagae. 19 Na Paulo ara. Nane wawong nana menege ewiya gainena. Abena nuna awiya nane ningeno pugarinena. Arata abena nine na eno pugasesesao awiya zo bainakama mitiya. Nao seka ninaawiya dema abena nana niya. Arata abena na enopugasese sao aeno oko sarinena. 20Otao nana, ningTuwakotupunasanimani iyengtena butuniya awiyakora ye. Ning Kristo kotupu nasani ayero yasadubo nana iwaing yaise ara tapunena. 21 Ning gedimao nina mitiya, awiya teng gosinasani ge ewiyaning eno gainena. Ayero gosinasani nona yasesesesena awiya gege okowata, buro ena iwaing awiyadema susuuno yarinesa, awiya gosinena. 22 Orage zo sana nigi. Awao masi zo na eno kora ye.Ayero sinena, noeno okowata, niye na eno isa sinayaTuwa Bayau mene nigai na ninae-una kapetegairobarinena, awiya tumo didinona.

Besugaora ge.23 Epafara nung Kristo Yesu eno na aune dema

bunao gare mitiya amimene ning arugatiniya.24 Soremao dubu nana Mak, Aristako, Dimas, auneLuka, awong deka ayero ning arugatineya.

25 Tuwa Yesu Kristora soremao mene ninae-unaatu mitaise.

* 1:14: Mono pumao buro. Mono pumao buro awiya eyao era: Filimon mene soumani nuna Onesimo iyengtai nupema tera kapetegairobaungno Paulo soremaise sena.

Page 236: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 1:1 233 HIBRU 2:8

IGI HIBRU EMO ENO GAEWAIgi ewiya Yuda emo ge nigao aeno gaewa ara. Arata

emo awe mene gaeni, awiya name oko gosinenane. Eenogaewaara: Tairo nao sekaYesumene puro buna amimenetairo naomatuMosemene tauna awiya daigatiniya. Yesumene sao tauyao ge Mose mene gaena awiya diungnobesugainu aung yena. Noeno okowata, Yesu nung TuwaBayaura Mani me. Nung porofete aune angelo auneMose aune dema daigatinasani Tuwa baina yero noiya.Nupema nung aung yao ine teng oko. Yuda emora pirisadubu awiya nema mamagayero nowa. Arata Yesu menezo nao gege noiya. Nung pirisa baina naname menepasena naname disero baingtinu aung-kamore yena ara.Gabu 11 mene tumo diyaora susuwa keregatiniya.

Yesu mene Tuwa Bayaura ge name eno keregairotugata yena.

1 Tuwa Bayau mene gitau porofete eno ge be-naung gitita nagibo susuwa giti awiya tugata naunuawong ewowo naname eno tugata nasani nauwa.2 Ora aung yaora be yeme eune zo nung Maninuna senu name eno ge tugata yena. Mani nungnona apakana auna maung yero naise sena. GitauMaung mene senu Mani amimene nona apakanayero aung yena. 3 Mani mene asisi ine yero TuwaBayaura simao waegaore awiya naname-una pu-gatinoiya. Nung buro apakana Maung mene noiyadeka ayero noiya, arare ge putoungne nuna menenona apakana soganoi mitowa. Nune pasena disaoburo yero besugairo aune witi uritira yero TuwaBayau putoungne auna wawong mera atu adungnomitoiya ara.

Angelo awong wosao, arata Tuwa Bayaura Maninung witao.

4 Yazo bowire nuna mene angelora yazo bowiredaigatinoiya, deka ayero nune angelo apakanadaigatinoiya. 5 Tuwa Bayau mene angelo zo enoeyero oko sena,

Ning awiya Mani nana. Na yeme Maung ninanena.

Nupema angelo zo eno eyero oko sena,Na Maung nuna yero narinena.Nung Mani nana yero naise.Tuwa Bayau mene ge awiya angelo zo eno oko

sena. Nung Mani nuna eno sena. 6 Nupema nungmuwo Mani nuna tawingna iyengtari sero ge eyerosenu gaewa,

Tuwa Bayaura angelo dubu awong yazo nuna deika naese.

7Angelo awong eno eyero sao ara,Nung angelo dubu nuna eno sinoi benaung nunae

kapetegairo bisi ine yero nowa. Nung soumanidubu nuna eno sinoi benaung kapetegairo iyaoine yero nowa.

8Ora Mani nuna eno eyero sero gaewa,O Tuwa Bayau, Tuwa yero nao nina awiya tau-

tataware yero mitao gege mitariniya. Ningdubu nina iwaing-kawaing diya nosa. 9 Ningtani iwawaing yari ara tapunosa. A nasani tanimeko yao awang yero nosa. Arare Tuwa, awiyaTuwa nina, nune ning gao nasani yawa yawabainakama nina-una atu kasa yaise ning kara

puro uweri ning eno suwena. Awiya otao maninina yazore aeno suwaese sao awiya daigatinasani bainane ning eno suwena.

10Ge zo nung eno eyero sero gaewa,O Tuwa, ning tawing yasa. Nupema uriti awiya

wawong nina mene yasa.11 Arare uritire tawingne sisigarineyato, arata

nine mene zo nao gege narinesa. Taung woriaso yero nowa deka ayero uritire tawingne asoyarineyato.

12 Taung wori aso ine yayato nine wiwing yari-nesa. Uritire tawingne ewe yarineyato, aratanine mene zo ewe oko yarinesa. Nosa dekaayero narinesa. Nao nina oko aung yariniya.

13 Tuwa Bayau mene angelo zo eno eyero okosena,

Ning buro wawong me nana-una atu adungnomitasa na iwo dubu nina awiya benaung nina-una pugana te paka yero isi yase.

Ge awiya angelo zo eno oko sena. Nung Maninuna eno sena. 14 Angelo awong nona noiye?Awong Tuwa Bayaura soumani dubu gege. Emobauno Tuwa Bayau mene sorero pumari sena awiyasoremaese iyengtitinoiya ara.

2Tuwa Bayau mene name kora noiya, awiya nona

bainakama ara.1 Arare ge nigiwangne awiya yangdoro wang ine

yero darasero babonine sero, name ge awiya inirotau-tataware yanene. 2 Gitau angelo mene TuwaBayaura be yero sao tauyao ge puro bumuwa, arareemo bauno ge awiya yausepunauwita dedunauwaawiya abena nuna tapunasani nauwa ara. 3 Ararename yeme korayao bainakama auna ge awangsanane Tuwa Bayau mene abena pugai name nonoyero daigarinenine? Name daigao ine teng okoara. Noeno oko, ge awiya angelo wosao meneoko, Tuwa Yesu mene nung nuka nutope gitaukeregaina. Keregainu dawong me nunae menenigiwa amimene name eno sero butunawe duwagigiwangne me yena. 4 Tuwa Bayau nung nuka nu-tope ge awiya ganane me yaise sero tani putoungnebenaung giti nasani Owenona buro benaung gitiawiya aratamao nuna-una zuma aung bono yenupumuwangne.

Yesu nung angelo dubura wese ine yero nasaninauna.

5 Tawing zo ago kasa yariniya auna ge sanene.Tuwa Bayau mene tawing awiya angelo mene diyayaese oko sena. 6 Auna ge emo zo mene keregainaawiya eyero gaewa mitiya era,

Nae emo ewiya nono yao ing ayero sero ko-tupunosi? Nae emo wosao ewiya nono yao ingayero sero diya nosi? 7Nae angelo duburaweseyero nanenese sasa. Ning nae

emo tuwa inewaegaore yazo bowiremene simasaemo tuwa ine yewangne. 8 Ayero nasani nonaapakana auna maung yanenese te nanae-unawese atu pugasa ara.

Ge gayao zo ayeromitiya. Tuwa Bayau nung nonaapakana emora wese pugari sena, amaze gagausinasani okowata, zere tutupore ayero diriyegari

Page 237: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 2:9 234 HIBRU 3:19sena. Ora be yeme ewiya nona apakana emorawese atu dubure gurutu yao awiya oko gosinonane.9Arata nameYesunung emoyazore simaowaegaorepuro noiya awiya gosinonane. Tuwa Bayaura monoiwaingmitiya, arare Yesumene emo bauno apakanaaeno magayaise sero Tuwa Bayau mene nung nameine yero angelo dubura wese ine yero naise sena.Aeno ayero nasani magayaora atu yaya tauna.

Yesu nung name metamani nuna ayero sari seronete meng oko gaina.

10 Tuwa Bayau mene yazo bowire nuna eno nonaapakana yena. Nung amimene Yesu mene maniawiso daigairo yumai simaowaegaore nuna-una atukasa yanenese sero korayao emo naname amimeneyaya taungno aune gitau yao yaise senu teng yena.11 Yesu mene name saenu Tuwa Bayaura dubuyewangne, arare name Yesu aune Maung nanamedekaongka gege ara. Aeno Yesu mene name eno“metamani nana” ayero sari sero nete meng okogaina. 12Ge nuna eyero gaewa mitoiya,

O Tuwa Bayau, na yazo bowire nina metamaninana eno keregairo tugata-magata yarinena.Na dubura towang atu

yere gapunasani ning bowi yarinena.13Nupema zo eyero sena,Na dema Tuwa Bayau tumo didinasani narinena.Deka aine zo era,Ewiya gipu! Na mani awiso Tuwa Bayau menena eno pugaina aune dema nenane ara.Yesu nung name ine yena, aeno nung name sore-

punoiya.14 Name mani awiso nuna mene tawing taung

puro nonane, aeno nung tawing taung puro wosiroburo kasa yero name ine yena. Ayero magayaonuna mene magayaora maung Sanda auna putoungdai aung yaise nung tawing taung puro kasa yena.15 Emo bauno magayao awang nasani nauwa awongamaze magayaora awang yao mene bunenu be gitimitauwa, awong awiya besari sero ayero yena.16 Nung angelo soremari sero awong ine oko yena.Nung tawing emo yero Abrahamna saisibuna namesorepunoiya ara. 17Arare nung metamani nuna ineyaise sao ara. Nagibo zo oko mitauna. Aeno Yesunung pirisa baina iwaing, ao-diyaore, ge dimaore,yero nasani Tuwa Bayaura ditira atu zawing pugaoburo yero nasani emo bauno meko naname disarisero ayero yena noiya. 18 Etegao nuna-una kasanauwa nung nuka nutope yaya tapunasani nauna,aeno nung name etegaora atu sorero pumaoraputoung mitoiya auna teng name sorepunoiya ara.

3Yesu nung Mosera witao.

1 Ge nigao otao mani nana, niye dema uritiragerao, arare name kotumao puro pu Yesura-unagairo ge nuna sanene. Nung amimene ge inirotaka-takamo sero nonane auna aposolo buro aunepirisa bainana buro dema noiya. 2Mose mene TuwaBayaura gare atu nasani ge teng dipunasani nauna.3 Garo yao emora yazo bowire mene garora yazobowire daigatinoiya, deka ayero Yesura yazo bowiremene Mosera yazo bowire daigatinoiya. 4 Garoapakana awiya maungne. Nupema Tuwa Bayau

nung nona apakana aunamaung. 5Mose nung TuwaBayaura gare atu nasani ge dimao emo yero nauna.Ayero nasani ge ago kasa yari nauna, ge awiyaganane me yaise sero gitau otu sinasani soumaniine yero nasani nauna. 6Arata Kristo mene zo nungsoumani oko, nung Maungna Mani me yero nasaniTuwa Bayaura garo diya nasani noiya. Garo nunaawiya name ara. Awiya susuwa aung okowa. Nonaname eno pugari senu tauyena awiya kasa yaise seroiniro taka-takamo sero nasani tau yero narinenane,awiya garo nuna o dubu nuna yarinenane.

Isreli emo Tuwa Bayau yangdoro dero detero nauwaayero oko yanene.

7-8 Arare Oweno mene ge eyero sena awiya ni-ganene:

Gitau Tuwa Bayau mene eu yanawira atu Isreliemo gaero gari sero ge senu awong ge dewa.Arare Tuwa Bayau mene yeme ge niye enosariniya, awiya deka ayero oko yepu. 9 Aya-ewowo ninae awong eu yanawira atu na gaerogari nauwa na awong eno tani iwaing naweduwang dawang 40 aung yena. 10 Awongna gaero gari yewa gigiwang meko yenu tinikapenu giro awong eno eyero sewang, “Awongdubo nunae be giti sisigati nasani yero nowaara. Awong nagibo nana zo za oko girobaingtiwa.” 11Na aeno tini kapenu sao tauyaoge nana eyero sewang, “Awong oregao nana-una zo za oko towarineya.” Ayero sewang ara.

12 Otao mani nana, ninae-una zo nung Tuwarage awang sinasani tumo diyao aung kotumao mekopuro Tuwa Bayau putoungne awiya yangduwowisero, diya wina-ye nasani neupu. 13Ayero niye waribe giti awiro gorata ogora be mitao gege mitariniyateng soga wina-ye yepu. Mekora etegao meneninae-una atu emo zo ato sai nung Tuwa yangdorobauta potoiye sero.

Isreli emora susuwa giro awang yanene.14 Name Kristora ge awiya zayero gitau nung

tumo diwangne, tumo diyao awiya iniro baingtitinasani puro nete magayarinenane, awiya nameKristo aune dema nona ipu ewa-gaewa yao pumari-nenane. 15 Ge gayao susuwara atu gigenane awiyanupema ganene,

Tuwa Bayau mene yeme ge niye eno sariniya,awiya enamene nigiro dero detero nauwa aineoko yepu.

16Awong nami mene ge nuna nigiro dewi? Awiyazo ewe mene okowata. Mose mene gitau yenu Iziptawingna atu bumuwa, emo bauno dubu apakanaamimene ayero yewa ara. 17 Arata awong namazeTuwa Bayau mene giginu meko naunu dawang 40aung yeni? Awiya pasena nasani eu yanawira atumamagayewa awong aeno ayero yena. 18 Ayero saotauyao ge eyao sena awiya emo dubu na eno seni?

Awong oregao masi nana-una zo za oko to-warineya.

Awong ge nuna dedunasani nauwa aeno sena ara.19 Arare eyero gosinonane ara: Awong nung tumooko diyao yewa, aeno awong oregao masi nuna-unatowaine yao teng oko yewa.

Page 238: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 4:1 235 HIBRU 5:104

Oregao masi nuna-una towanenese sao ara.1 Aya-ewowo mene oregao masi nuna-una oko

towao yewa. Ora towanenese sao tauyao ge karamitiya, arare ge bowi amaze oko aung yaore ninae-una zo mene oko towao mene yaine yoiye sero,awang yanene. 2Ge bowi awiya aya-ewowo nanamemene nigiwa, deka amaze nigiwangne ara. Awongge awiya nigiro oko tumo diyao nasani nauware,aeno nunae-uname aung yena ara. 3Name ge nigirotumo didinonane amimene oregao masi nuna-unatoitinonane ara. Nung emo tumo diyao aung aenoeyero sena,

Na awong eno tini kapenu sao tauyao ge eyerosewang, “Awong oregao masi nana-una zo zaoko towarineya.” Ayero sewang ara.

Awiya oregao masi nuna emo bauno eno sosenumitauna aeno okowata, awong ge nuna nigiro okotumo diyao yewa aeno ayero sena. Be nung tawingyena aune nona apakana yero aung yero aune ore-gao nuna dema pugaina. 4 Arare wari be namba 7auna ge zo eyero sena,

Tuwa Bayau nung nona apakana yero besugairowari be namba 7 aune oregaina.5 Arare ge susuwara atu gigenane awiya eyero

sena,Awong oregao masi nana-una zo za oko to-

warineya.6 Ayero emo ena mene oregao masi nuna-

una towao auna nagibo awiya mitiya, arata gitautowaora ge bowi nigiwa amimene awang sinasanioko towao yewa giro Tuwa Bayau mene 7 be zonupema pugatinasani be awiya “yeme” ayero senaara. Ge ika atu gigenane, ge awiya ago agomodawang daigairo aung yenu aune Dawidira berapugainu eyero sena,

Tuwa Bayau mene yeme ge niye eno sariniya,awiya dero detero oko neupu.8 Yosua mene Isreli emo ena gitau nasani oregao

masi me tawingna etu tamati siya, awiya TuwaBayau mene ago be zo auna ge oko satiya. 9 Aenoeyero ganene. Oregao masi name eno senu mi-toiya. Tuwa Bayau mene be namba 7 aune ore-gaina, oregao deka ayero emo dubu nuna name enososenu mitoiya. 10 Arare Tuwa Bayau mene burobesugairo oregaina, deka aine emo zo Tuwa Bayauraoregao masira towariniya amimene buro yangdorooregariniya.

Tuwa Bayaura ge awiya iwi ine.11 Arare naname-una zo mene emo ge daora

nagibo patiwa deka auna patiro sisigoiye sero,oregao masi nuna-una towari sero tau-tatawareyanene. 12 Noeno oko, Tuwa Bayaura ge awiya naoputoungne. Nung buro yao gege noiya. Di nunaawiya iwi di yore bautare auna di daigatiniya. Geamimene iwi ine yero baungno ititire dubore gausi-noiya. Ge amimene iwi ine yero wetura susumaokaperobatagatinoiya. Nupemawetu kapinoiweturaweingsa kasa daung noiya. Ayero nasani dubora ko-tumao aune aratamao auna susuwa keregatinoiya.13 Nona yena auna zo mene Tuwa Bayaura ditimokora atu pungyao ine oko mitoiya. Diti mokonuna-una atu nona apakana awiya daung mokera

wori aung mitoiya. Arare nuna-una atu ge buroyarinenane ara.

Yesu nung pirisa baina naname.14 Pirisa naname baina zo mitoiya, nung witiro

uriti mokora toiro mitoiya, nung Yesu TuwaBayaura Mani ara. Nung pirisa naname yeromitoiya, arare tumo diyao naname be menekeregatinonane, awiya iniro taka-takamo sanene.15 Ayero pirisa naname baina nung name iyangyero nonane giro name giro diti ewe oko noiya.Naname-una etegao kasa yero noiya, deka ainenuna-una etegao benaung giti kasa yero nauna,arata nung etegaora atu iyang yero pasena zo zaoko yena. 16 Arare yaya zo mene naname-una atukasa yai giro Tuwa Bayau name soremari sinoiyaamimene name ao-didinasani name soremaise seroname nuna benaungna atu awang yao aung, duboeo yaore kasa nasani nanene.

5Yesu nung yaya buro nenu Tuwa Bayau mene nung

pirisa baina pugaina.1 Tawing emo naname-una atu pirisa babuze

tapunowa kasayeromitowa auna susuwa awiya eyaoera. Nung emo dubu nuna eno Tuwa Bayaurabenaungna atu kasa nasani zawing pugaise nupemapasena disari wora yu pugaise Tuwa Bayau menenung pupunoiya. 2 Pirisa ayao awiya nung tawingemo gege ware etegao nuna-una atu dema kasayero nowa. Susuwa aeno nung emo Tuwara nagibosisigairo nowa, arita emo ena gitau Tuwara nagiboyangdoro baung demese yewa awong awiya tengkora yero noiya ara. 3 Nung emo iyang yao wareaeno emo enana pasena auna gege oko, pasena nunaeno dema zawing pugaise sao ara. 4 Buro bainaawiya emo zomene kotumaonuna-una atu okopuroyariniya. Emo Aron nung Tuwa Bayau mene pirisaburo nung eno senu aune buro pungna, deka ayeroTuwa Bayau mene emo zo puro pirisa buro nungeno sai aune teng yariniya. 5Aeno Kristo nung dekaayero nung nuka nutope taung puro wiwiti nasanipirisa baina oko yena. Awiya Tuwa Bayau mene geewiya nung eno sena amimene buro awiya nung enopugaina.

Ning awiya Mani nana. Na yeme Maung ninayero nona.6Ayero ge zo eyero sena,Ninepirisa buroMelkisedekmeneyena auna teng

yasa.Pirisa buro awiya ayero nasani nao gege narinesa.7 Yesu nung tawingna atu nasani nauna be aune

TuwaBayauMaungnunamenenungmagayaora atusorero pumaine yao teng, nung aeno isa sinasanizire-buware bainakama yena. Ayero nasani TuwaBayaura aratamao kasa yaise aratauna. Ayenu TuwaBayau mene nigina ara. 8 Nung zo Tuwa BayauraMani yero naunata saineba, yaya buro nasani gedimaora susuwa giro baingtina ara. 9 Nung yayaburo yenu nao nuna teng yero baingtinu nung ko-rayao mitao gege mitao auna maung yena. Anasanikorayao awiya ge nuna dipunowa aeno pugatinoiya.10 Nung amimene pirisa baina yero Melkisedek ineyero naise Tuwa Bayau mene sena ara.

Page 239: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 5:11 236 HIBRU 7:3Name mani wuire ine oko yero nanene.

11 Arare ge nuna-una susuwa daigairo nibamuawiya mitiya, arata niye kotumao ninae awiya manimamanina ine, arare nae niye eno ge tugata yarisero nasani gosinenane mou niya ara. 12 Niye beimoko-kaungkaung ge nigiro butunowa amimeneena gipaya teng yatiya. Arata niye gipao emo yaoine teng oko. Zo mene niye eno Tuwa Bayaura gepoza nibamu awiya nupema gipai teng yariniya ara.Niye kotumao tauyao puro nawe yangdoro nupemamani wuire ine yero neya, arare niye ma tauyaominao teng oko ara. Aming gege minao ine tengyero nowa ara. 13Aming mininowa awong ayao enomani wuire ayero sarineya. Deka ayero ena meneaming mininasani pewayaora ge ou kuru ine awiyanono nono yero nigiro baingtarinei? 14 Ma tauyaoawiya babuzera gege. Deka ayero ge ou kuru ineawiya Yesura emo me auna ara.

6Tuwa Bayau yangdoro baingtiro aune dubo darawa

yao ine oko mitiya.1 Arare Kristora ge auna poza pugaingwane mi-

toiya, ge awiya oko sero sero yanene. Name zayaorage auna tame dopero Kristora emo me yanene.Name garo sekawa yari sero garora ziwong pugairozokero pugairo zokero ayero nonineta? Aung ara.Deka ayero name gera poza oko sero sero yanene.Na gera poza emaze sinena: dubo darawa yero naomatu yangduwao-ta, Tuwa Bayau tumo diyao-ta,2ge ou suwao-ta, wawong ziye pugao-ta, magayaoraatu seka yero iropao-ta, pasenana abena tamaogege tamao, auna ge nupema oko sero sero yanene.3Tuwa Bayau mene nigai teng yai giro Kristora emomeyanene. 4EmoTuwaBayaurawaegaomene dubonunae waegainu dubo gatenu uritira ma minirogigiwa, o Oweno nunae-una wosina, 5 nupemaTuwa Bayaura ge gigiwa iwaing yenu be iwaingbumariniya auna putoung giro yawa yawa yewa,emo ayao amimene ge yangdoro baingtarineya,6 awiya awong dubo nupema darawa yao ine tengoko. Noeno oko, awong ayero nasani Tuwa BayauraMani kotumao nunaeuna atu nupema i pasaoradedunasani emo bauno mene nung izaese yarineya.Awong amimene dubo darawa yao ine oko mitiya.7 Arare na nona zora pugairo sana gipu. Tawingzo wa ozaung-zaung didinoi bebeta noi emo meneurero morero nowa tawing amimene awong enomare zawing puzawing gire tamariniya, awiya taw-ing auna atu Tuwa Bayaura gao me kasa yariniya.8 Arata tawing amimene mawe angsi giginone gegegayariniya, awiya Tuwa Bayau mene waru yariniya.Ayero yai pugaya iyao mene awariniya.

Tuwara ge iniro taka-takamo sanene.9 Otao mani, nae ge sinenane awiya niye gera

yarineya awiya gosinasani oko, Tuwa Bayaura ko-rayaome iwaing tamarineya, ayero gosinasani sine-nane ara. 10 Tuwa Bayau nung nao iwaing gegename eno yero noiya. Arare niye nung eno emo

mani nuna sorepu nasani awong eno mono pumaoburo putoungne yero nowa, arare awiya nono yeronuwegariniye? Aung ara. 11 Niye eyero yaese aratapunonane. Niye apakana tumo diyao ninae mekasa yero mitao gege mitai be aung yaise sero tengdeka ayero putoungne neupu. 12 Ayero yarineya,awiya niye bereya yao aung Tuwara emo ena tumodiyaore nasani nona name eno pugari senu tauyenaawiya diya yaora bereya aung nasani topetitinowa,nagibo nunae deka awiya patarineya. 13Tuwa Bayaumene sao tauyao ge zo Abraham eno sari sero emozora benaungna sai tau yaise emo zo nung ine aunggiro nuna-una pugairo senu tauyena ara. 14 Ayeronasani eyero sena,

Na ning gao yana saisibuna nina wisika sarineya.15 Ayero senu Abraham nung sao tauyao ge auna

diya bereya aung nawe me puna ara. 16 Nameemo mene ge naname sanane tauyaise sero emobaunona benaungna ayero sinonane tauyero noiya.Ayero noiyare yangduwaota puro wosao ine tengoko. 17Arare Tuwa Bayau mene eyero kotuna, “Emosao tauyao genana-unamepumaese sewang, awongeno tani yari sinena auna ge sana awong dubo etobeyowi sero, na sao tauyao ge nana soga nasani nanaka natope ge memoko sana tau yariniya.” TuwaBayau mene ayero kotungno yena ara. 18 TuwaBayau nung ge oko iwinoiya amimene ge tauyaoetobe awiya naname-una atu pugairo sena. Ararename meko yangdoro awang yero baungno nuna-una degene uno nonane amimene ge etobe awiyanigiro tau yero nona name eno pugari senu tauyenaauna ge awiya iniro taka-takamo sanenese ayerosena ara. 19 Arare nona name eno pugari senutauyena auna gemene dubo naname auna angga ineyero noiya. Angga awiya tau-tataware yao. Nunggauno baingtao, batagao ine teng oko. Noeno oko,angga amimene ibu mokora atu mo gazao aunabautara atu mitoiya ara. 20 Na ibu moko emazesinena. Yesu nune gitau nasani name eno toi uritiramokora yena. Nung Melkisedek ine yero pirisabaina yero nao gege noiya ara.

7Melkisedekra susuwa.

1Melkisedek nung awiya Salemnapora emo tuwa,nupema nung Tuwa Bayau bainakama auna pirisaara. Abraham mene baungno napo enana emobabuze ena dero aung-kamore yero kapetegairo bu-tunenunung amimenebaungnonagibe atu taungnogao yena. 2 Ayero yenu Abraham mene iwora nonasorero pungna awiya gagausero dubuwawong etobegurutu yena auna dubu zo nung eno pugaina ara.Melkisedekra yazo awiya naname gere Pewa YeroNaora Maung. Ora Salem napora emo tuwa awiyananame gere Monona Maung. 3 Melkisedek nungai maung aung, aya-ewowo aung.* Nung nao nunazayao aung arita besugao aung, arare nung TuwaBayaura Mani ine yero nasani pirisa buro yao gegenoiya ara.

* 7:3: Melkisedek nung ai maung aung auna susuwa eyao era: Tuwara ge gitau gaewamitoiya auna atu ai maung nuna-una ge zo okomitoiya.Nupema ai nung pungna auna ungwe zo aung. Nupema nung magayena auna ungwe zo aung. Arare ge Hibru emo eno gaena amimene eniyage sero gaena: Melkisedek nung zayao aung, o aung yao aung, deka ayero Yesu mene pirisa yero nao gege nasani nauna, noiya, nariniya.

Page 240: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 7:4 237 HIBRU 7:28Melkisedek nung emo ago pirisa yero nauwa auna

teng okowa.4 Niye gipu. Melkisedek nung emo witao, awiya

gosinonane. Noeno oko, ewowo naname Abra-ham mene iwora nona ipu ewa-gaewa yao enapungna amaze kora yero dubu wawong etobeauna atu dekaongka puro nung eno pugaina, arareMelkisedek nung emo witao ayero gosinonane.5Abrahamna saisibuna auna zo Lewi amimene dubuzo tauna. Arare Lewira saisibuna mene pirisaburo nasani zawing pugao buro yaese sao, awongamimene emobauno otaomani nunae auna-una atumonine nona minaore tapunowa, auna dubu wa-wong etobe auna atu dekaongka pupunaese Moserasao tauyao ge mene ayero sao mitiya ara. Emobauno otao mani nunae awiya awong dema Abra-hamna saisibuna dubu, arata saineba pupunaese saomitiya ara. 6 Ora Melkisedek mene zo Lewira-unadubura atu oko kasa yena. Arata Abraham menedubu wawong etobe auna atu dekaongka pugainupungna. Puro Abraham Tuwara sao tauyao ge puronasani nauna nung awiya gao yena ara. 7 Nameeyero gosinonane. Witao mene wosao gao yeronoiya, awiya awe mene bewae yariniye? Arareeyero gosinonane ara: Melkisedek nung Abrahamdaigati nasani emo witao yero nasani nauna ara.8 Yeme Lewira saisibuna awong pirisa buro nasanidubuwawong etobe auna atu dekaongka pupunemamagayero nowa. Ora Melkisedek zo nung dekapirisa yero nasani dubu wawong etobe auna atudekaongka pungnata nung oko magayao mitoi siyasero gemene ayero siniya. 9Na gosinena eyero niya.Lewira saisibuna mene pirisa yero nasani dubu wa-wong etobe auna atu dubu dekaongka pupunowa,auna ewowo Lewi nung amimene oko kasa yaoreewowo nuna Abraham auna mokora atu mitasaninona awiya Melkisedek eno pugaina ara. 10 Noenooko, nung ewowonuna-unamokora atumitinu auneMelkisedekto Abraham wina-taung yewato, arareAbraham mene pugaina, awiya Lewi mene pugainaayero niya ara.

Tuwa Bayau mene pirisa matura buro aung yaisesena.

11 Zawing pugao buro awiya sao tauyao ge TuwaBayau mene emo bauno eno pugainu Mose menegaena, auna sogayao nuna ara. Zawing pugaoburo awiya Lewira saisibuna auna zo Aron menezayenu nasani nauwa yero nowa. Buro pirisa meneyero nauwa amimene emo bauno kora yero TuwaBayau aune dema susumati siya, awiya ago pirisa zoAron ine okowata, Melkisedek ine oko kasa yatiya.12 Tuwa Bayau mene pirisa dubu matu buro yang-duwaya pirisa seka zo mene masi nunae pumaisesero sao tauyao ge matu awiya aung yai sao tauyaoge seka awiya kasa yaise sena. 13 Ge amimeneTuwa naname Yesu gapuniya. Nung awiya Lewiradubu zawing pugao ibura atu buro yaese sao aunadubura atu oko kasa yena. Nung dubu zora atukasa yena. 14 Tuwa naname Yesu nung ewowo yazoLewi auna dubu okowa. Nung ewowo yazo Yudaauna dubura atu kasa yena, awiya gosinonane ara.Ayero ewowo Yudara dubu awong awiya zawingpugao buro yaese Mose mene zo oko sena. 15 Pirisazo Melkisedek ine teng amimene kasa yena. Nung

awiya Yesu ara. Arare name auna susuwa eyero girobaingtitinonane: Tuwa Bayau mene sao tauyao gematu yangdoro sao tauyao ge seka pugainumitoiya.16 Arare Yesu mene Lewira saisibuna ine yero kasayai aune sao tauyao ge mene nung pirisa yaisesao auna oko, nao nuna mitao gege mitao aunaputoungna nung pirisa yero noiya. 17 Nung eno geeyero keregairo sao,

Nine Melkisedek ine teng yasa. Arare ningpirisa buro nasani nao gege narinesa.

Yesu nung tairo nao me auna maung.18 Arare sao tauyao ge matu zawing pugao buro

yaese sao, awiya putoung aung arita soremao aungyena, aeno Tuwa Bayau mene disenu aung yena.19Mosera sao tauyao gemene emo zo oko kora yenuiwaing yena. Aeno auna abena Tuwa mene nagibozo wosewa gatena amimene sao tauyao ge matudaigaina, arare name nagibo auna baung Tuwara-una nugu yarinenane ara. 20 Yesu mene pirisa emoyero kasa yena, awiya tebeba oko kasa yena. TuwaBayau mene senu tauyena auna teng kasa yena.Pirisa mamatu awong Tuwa Bayau mene oko saotauyao aune pirisa buro nasani nauwa. 21Arata Yesumene zoTuwaBayaumene senu tauyena aenopirisaburo yena noiya ara. Tuwa Bayaumene ge nung enoeyero senu gaewa,

Nine pirisa buro yero nasani nao gege narinesa.Tuwa mene ning eno ge senu tauyena awiya oko

yangduwariniya. 22 Tuwa Bayau mene senutauyena, aeno Yesu mene tairo nao me aunamaung yena ara. Tairo nao me amimene taironaomatu awiya daigatinoiya. 23Pirisa mamatuawong maganowa seka susumao gege susuunobutunowa, arare daigairo mene buro awiyayero butunowa. 24 Arata Yesu mene zo nungnao gege noiya nariniya, aeno nung zawingpugao buro nuna susumao gege susuuno mi-tao gege mitariniya. 25 Nung name kotungnoTuwa Bayau eno isa sinasani nao gege noiyaara. Arare name Yesu tumo didinasani TuwaBayaura-una nugu kasa yero nonane, nameamaze sorero purodoedoe yero aunenaomitaogege mitao awiya pugatinoiya ara.

Yesu nung pirisa baina me.26 Yesu nung dang. Meko zo nuna-una oko mi-

tauna mitoiya. Nuna-una pasenana beingti aung.Nung pasena mani ine aung. Nung uriti daigairoika nibamu baungno noiya ara. Arare nung ayaoamimene pirisa baina naname yero noi teng yerobaingtitinoiya ara. 27 Nung pirisa babuze mamatuawong aine okowa. Awong awiya gitau pasenanunae disari sero zawing pugairo aune ago emoenana pasena disari zawing pugatinauwa. Aratanune mene zo wari be giti zawing oko pugatinoiya.Aung ara. Nung emo enana pasena disari serotaung aingso moko nuna aune be dekaongka gegezawing pugainu teng yena ara. 28 Arata Mosera saotauyao gera atu emo ena pirisa babuze yero naesesao ara. Awong emo gege, awong putoung aung.Arare Mosera sao tauyao ge kasa yero mitawe dunuTuwa Bayaumene senu tauyero mitauna aenoManinuna eno buro ge sena ara. Nung amimene buro

Page 241: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 8:1 238 HIBRU 9:10yenu nao nuna teng yero baingtina, aeno nao gegenariniya ara.

8Yesu nung uritira ge ibu mera atu buro nuna yero

noiya.1Ge sinenane auna susuwa eyao era: Pirisa baina

naname niya. Nung ika Tuwa Bayaura adumaomasisimaore auna wawong mera atu adungno mitoiyaara. 2 Nung ibu dang auna buro emo yero noiya.Ibu dang awiya etegao ibu oko, ibu me ara. Ibuawiya emomene oko, Tuwa nung nuka nutope yenaara. 3 Pirisa babuze awong ofa-ta pasena disaoranona amimene zawing pugaise sao ara. 4Arare nungtawingna etu nati siya, awiya zawing oko pugatinatiya. Noeno oko, nung Lewira dubu auna atuoko kasa yena. Sao tauyao ge mene pirisa buroyaese sinoiya auna teng yero nowa ara. 5 Awongibu me uritira mitiya auna etotoma ibu gege aunasou buro nowa. Ayero sinena, noeno oko, Mosenung Tuwara seli ibu yari sero yenu Tuwa meneeyero tugata yena, “Sinai diri atu nona apakanaauna ititi gipewang gigasa auna teng ye.” 6 Yesumene pirisa buro pungna. Buro nuna amimene buromatu awiya daigaina. Noeno oko, nung mono purotairo naora nao seka auna maung yero noiya. Aenotairo naora nao seka amimene tairo naora naomatuawiya daigatiniya. Noeno oko, tairo naora nao sekaauna noname pugari sena amimene tairo naora naomatura nona me awiya daigatiniya.

Tairo naora nao seka mene tairo naora nao matuawiya daigatiniya.

7Gitau tairo naomitauna amimene teng yati siya,awiya ago zo kasa yaise auna ge Tuwa Bayau meneoko satiya. 8Tuwa

Bayau nune emo awong giginu teng oko yao yenugiro eyero senu gaewa ara,

Tuwa mene eyero siniya, “Nete be zore na Isrelidubu aune Yuda dubu awong aune dema taironaora nao seka zo tamarinena. 9 Gitau na aya-ewowo nunae Izip tawingna atu yumari serowawongnunae initinasani awong eno tairo naozo tamuwang ara. Orata tairo naora nao sekatamarinena, awiya ayao ine oko tamarinena.Noeno oko, awong tairo naora nao matu aunamokora atu tauyero oko nauwa, aeno naneawong bauta potewang ara. 10Arata be zo kasayai aune na Isreli dubu awong aune dema taironaora nao seka tamarinena, awiya eyao era:

Na sao tauyao ge nana sana awong me puro pudube gairo kotung-kotung yero nasani nar-ineya. Ayero yaya na ge nana dubo nunae-unaatu gaewang ayero yariniya. Na Tuwa nunaeyero narinena, aune awong dubu nana yeronarineya.

11 Awong otao mani nunaeta dubu nunae enoeyero sinasani ge oko tugata yarineya, ‘NingTuwara susuwa nigi.’ Ayero oko sarineya,noeno oko, awong witaota wosao meneapakana susuwa nana nigiro aung yarineyaara.

12 Na awong ao-didinasani pasena nunae yang-duwarinena, aritamekonunae nupemaoko ko-tumarinena. Aung-kamore ara.” Tuwa meneayero siniya ara.

13 Ge gayao auna atu Tuwa nung tairo naora naosekawa auna ge sinasani tairo nao gitau mitauna“awiya matu” ayero sena ara. Arare nona matumeko yao amimene aung yari sero nasani niya.

9Gitau zawing pugatinasani nauwa awiya wora yu

gege.1Tairo naomatura atu Tuwara yere isare sao auna

wini ge mitauna, nupema seli ibu dema mitaunaara. 2 Seli ibu awiya eyero yewa ara: Moko zo towaobera auna yazo nuna masi dang mitauna. Masiauna atu nona eyero mitauna: damana zo auneame igiyao Tuwara benaungna atu pugati nauwaawiya tewo zora tame atu mitauna. 3Ora mo towaobe gazao namba tu auna bautara moko zo aunayazo nunamasi dang nibamu pewayaomitauna ara.4 Masi auna nona etobe eyao mitauwato ara: aitaboingsa sereyaore kouyaora masi gol mene yao,aune Tuwa Bayau aune dema tairo naora magurogol mene dowao awiya mitauwato ara. Maguromokora atu nona eyero pugaiwa mitauwa ara: Auzo gol mene yao auna mokora atu nona minao yazonuna mana amimene mitauna, aune Aronna tunggitau osisi gaena, aune tape etobe tairo naora saotauyao ge tame atu gayao. Nona amimene maguromokora atumitauwa ara. 5Auna tame awiya Tuwarawaegao me auna kerebim etobe auna ititi kewaomitauwato. Wati nunato etobe mene maguro abanaworero dopero mitauwato ara. Magurora tameawiya pasena disaora masi ayero sinauwa. Orataauna ge awiya na yeme apakana sero besugao ineteng oko.

6 Nona ayero pugaiwa awiya mitaunu pirisa enamene ibumoko towao beramitauna auna atu be gitiwitiro wosiro nasani buro nunae yero nauwa ara.7Ora ibumoko namba tu auna atu pirisa baina nungnata toitinasani nauna. Nupema, nung dawang zoramokora atu wari be dekaongka gege toiro nasaninauna. Nung yu aung tebeba oko toitinauna. Woyu puro toiro pasena nuna aune pasena emo baunoditi aung mene yaine nauwa awiya dema kotungnowo yu mene zawing pugatinauna ara. 8 Nona aunasusuwa Owenomene name eno eyero gipinoiya: Ibumatu kaatu mitai, name daigairo uritira masi dangnibamuauna kasa yao ine teng oko. Deka ayero taironaomatu auna tani yanenese sao awiyamitai, nameTuwa Bayaura benaungna kasa yao ine teng oko.9 Tani masi towao bera atu yero nauwa amimeneemo Mosera sao tauyao ge ago nasani gitau nasaninauwa awong eno eyero gipinasani nauna ara: Emobauno mene Tuwa Bayaura benaungna atu tebebakasa yao ine teng oko. Seli ibura atu emo meneofa aune pasena disaora nona awiya Tuwa Bayauenopugatinasani nauwa. Orata buro amimenepase-nanamou yao puro nasani nauwa awiya korayao ineteng oko. 10 Noeno oko, buro awiya taungna winige gege — nona minao, ou minao, taung sayao —auna ge gege ara. Buro awiyamitai dipunaya agome

Page 242: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 9:11 239 HIBRU 10:6zo mene kasa yero musugai aung yaise sao mitaunaara.

Kristo nung yu nuna mene zawing pugao buro meyena.

11Kristo nune nona iwawaing ipu ewa-gaewa yaokasa yero mitowa auna pirisa baina yero kasa yenaara. Ayero nasani masi dang namba wan, wawongmene yao oko, tawingna nona zo oko, tawingna seliibu daigatiniya, awiya daigairo masi dang nibamunamba tu auna toina. 12 Ayero nung memeta buli-makaomani auna yumene oko, yu nuka nunamenemasi dang nibamu auna atu be dekaongka toironame zuma gaero korayao mitao gege mitao awiyaname eno tauna. 13Tairo nao matura ge dipunasanieyero nasani nauwa ara: Emo ena mene sao tauyaoge dero dubo beingtire yaya giro pirisa mene womemeta bulimakao dire auna yu puro bulimakaoai zo igiyaya awero aung yai aune awetu nunapuro emo sao tauyao ge dero dubo beingtire yeteyaauna tame sesarineya ara. Ayero yaya emo aunataung awiya Tuwa Bayaura benaungna atu pewayariniya. Tairo nao matura ge dipunasani ayeronasani nauwa. 14 Orata buro Kristora yu mene yeronoiya amimene buro matu awiya daigairo bainayero noiya. Kristo nung Oweno nao gege noiyaamimene soreunu taungnemoko nuna aune beingtiaung zawing iwaing TuwaBayau eno pugaina. Arareyao naname piti gege dubo naname-una atu beburomitoimouyao puro nonane, awiya Kristora yumeneteng sayai pewayero Tuwa Bayau putoungne awiyasou yarinenane arauwa.

Kristora yu mene tairo naora nao sekawa awiyaininu tauyena.

15 Aeno Kristo nung mono puro buro tairo naoranao sekawa auna maung yena ara. Pasena taironaora nao matura atu nasani tamuwa awiya aungyaise magayena, arare gerao dubu nuna awongnao me iwaingna wazawa pumaese sao, auna tengpumaese sero Kristo nung mono pumao emo yenaara. 16 Emo magayaora wazawa pumao aunatani awiya name tawingna emo mene eyero yerononane: Emo zo mene magayao be nuna nugu noigiro “mani na-ami mene wazawa nana pumarinei?”ayero kotungno giro yazo nunae igi zora gainoi geawiya tau yero noiya ara. Arare nung magayai aunemani nuna mene maungna wazawa pumari yerogiro gitau awong maung magayao auna ge awiyakeregaya gaya aune maungna wazawa pumarineya.17 Wazawara maung mene oko magayao seka mitaiaune wazawa nuna-una ge sena auna me oko kasayariniya. Ago nung magayai giro aune ge auname awiya kasa yariniya ara. 18 Susuwa ayero mi-tiya, arare tairo naora nao sekawa gege oko, taironaora nao matu awiya dema yu mene ininu tauyena. 19Mose nung sao tauyao ge susuwa giti nungeno tugata yao auna teng emo bauno tugata yerobesugairo aune bulimakao maine wo memena yuaune puro oure dema dawero lamana taung tumizayuyao puro i sopu zora ewero yura dusero ibegainusao tauyaora gera buku aune emo baunone demasuwewa ara. 20 Ayero nasani eyero tugata yena,“Tuwa Bayau mene tairo naora ge niye eno sesiyaauna yu era. Yu amimene ge awiya ini tauniya

ara.” 21 Ayero sero zawing pugaora seli ibu aunezawing pugao buro yaora nona owi awiya apakanawo yu mene suwero aung yena. 22 Sao tauyao gemitauna auna teng nona apakana yu mene etotomasaitinauwa pewa yero nasani nauna. Nupema yuaung awiya pasena disao ine oko mitiya.

Kristo nung pasena naname disari sero nao nuna bedekaongka zawing ine yero pugainu teng yena.

23 Nona me uritira atu mitoiya awiya tawingnanona seli ibura atumitauwa amimene etotoma niya,arare tawingna nona awiya wora yu mene sayaipewa yaise sao mitauna, arata uritira nona meawiya wora yu mene sayao ine teng oko. Zawingbainakama zo wora yu awiya daigatiniya amimenegege sayai teng yariniya. 24 Noeno oko, Kristonung ibu dang emo mene yao auna oko toina.Ibu emo mene yao awiya ibu me auna etotomagege ara. Nung uriti mokora toina. Toiro atuTuwa Bayaura benaungna atu name eno mitoiya.25 Yudara pirisa baina mene dawang giti masi dangnibamu auna toitinasani nauna ara. Ayero nasaniyu nuna oko, wora yu puro ibu mokora toitinasaninauna. 26 Arata Kristo mene zo nung nuka nutopezawing ine yari sero mena ozaung oko toina. Nungayero yati siya, awiya tawing kasa yena auna atuetoka oko magayero butunatiya. Nung ayero okoyao. Nao mamatu auna be besugatinenu auneabena naname maganasani pasena musugari serokasa daung gainu aung yena. 27 Emo bauno nameawiya be dekaongka gege magayanenese sao ara.Magayero aune Tuwa Bayaura benaungna atu geburo yanenese sao. 28Arare Kristo nung deka ayero,emo daigairo auna pasena auna abena dipunasanibe dekaongka magayena amimene nupema pase-nana buro yaise oko, nung kotung-kotung nasaninowa awong awiya pumari sero nupema kasa daungyariniya ara.

10Sao tauyao ge ago nasani zawing pugao buro nauwa

amimene pasena disaine yao teng oko.1 Sao tauyao ge awiya nona me kasa yaise sao

auna etotoma gege ara. Arare zawing pugao emoawong sao tauyao ge dipunasani dawang giti zawingpugairota pugairo nasani nauwa, arata emo TuwaBayau tairo nari sinauwa amimene dubo pewayaoreoko nasani nauwa. 2 Zawing pugao amimene emokora yati siya, awiya zawing pugao buro awiyayangduwaya aung yatiya. Nupema, Tuwa Bayauaune dema tairo nari sinauwa awong amimene dubopewayaore nateya, awiya pasena nunae eno kotung-katung nupema oko yateya. 3 Zawing pugao buroawiya dawang giti kasa naunu pasena nunae enokotupunasani nauwa. 4 Noeno oko, wo memenebulimakaora yu aune mene pasena disaine yao tengoko. 5 Aeno Kristo mene wosi tawingna yero TuwaBayau eno ge eyero sena,

Zawing pugao buro benaung giti amaze oko arat-apunosa.

Taung aingso awiya pumanese sero sosero korayasa.

6 Wo zere tutupore igiyaota pasenana zawingpugao

Page 243: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 10:7 240 HIBRU 10:37awiya gosinosa iwaing oko yero noiya.7Ayero ge bukura atu ge nana gayao mitiyaauna teng kasa yaise eyero sewang,“O Tuwa Bayau, na be nina dimari sero kasa yero

mitena.”8 Ika atu ge eyero senu mitiya, “Zawing pugao

buro benaung giti-ta wo zere tutupore igiyao-tapasena disaora zawing auna oko aratapunosa, aritaawiya gosinosa iwaing oko yero noiya.” Nonaawiya sao tauyao ge auna teng pugatinasani nauwa,arata saineba, ayero sena. 9 Ayero sero aune geeyero susuuno sena, “Ge nina dimari sero kasayero mitena.” Arare zawing pugaora tani matumusugairo zawing pugainu masi auna dopena ara.10Yesu Kristomene Tuwa Bayaura bera ge nung enosao awiya diungno baingtiti nasani be dekaongkagege taung aingso nuna zawing ine yero pugainuaung yena. Auna name dubo pewayero Tuwa Bayauaune tairo nonane arauwa.

Yesu nung name eno zawing me pugaina.11 Yudara pirisa apakana awong wari be giti

dopero buro nunae yero nasani zawing deka amazeigiyao gege igitinasani nauwa ara. Orata zawingamimene pasena zo disao ine teng oko. 12Ora Kristomene zo pasena naname eno zawing be dekaongkapugainu aung yenu witiro baungno Tuwa Bayaurawawong mera atu aduna ara. 13 Atu adungno mi-tasani Tuwa Bayau mene iwo dubu nuna benaungnuna-una atu pugai izari sero diya mitoiya. 14Namedubo pewayero Tuwa Bayau aune tairo nanenesesero nung name eno zawing be dekaongka gegepugatinasani name kora yenu buro besugaina ara.15Arare Oweno gege mene auna ge name eno kere-gatinoiya ara. Gitau ge eyero senu gaewa,

16 Tuwa mene eyero siniya, “Be zo kasa yai aunena tairo nao zo awong eno tamarinena. Taironao auna susuwa eyao era: Na sao tauyaoge nana sana awong me puro pu dube gairokotung-kotung nasani narineya. Ayero yaya nage nana dubo nunae-una atu gaewang ayeroyariniya.”

17Ayero sero aune ge susuuno eyero sena,Na pasena nunae aune meko nunae awiya nu-

pema oko kotumarinena.18 Arare nung pasena aune meko aune awiya

disero aung yai aune pasena eno zawing pugao burodeka dema ayero aung yariniya arauwa.

Nagibo Yesu mene tauna auna atu patiro TuwaBayau aune tairo nanene.

19 Otao mani, Yesu nung yu nuna mene nagibobaungno Maungna una yao gatena, arare namedubo eo yaore Tuwa Bayaura benaungna atu kasayanenese sao mitiya. 20Nagibo awiya sekawa naoreYesu nung nuka nutope name eno tauna. Nungtawing taung puro magayenu mo kerenu nagibosekawa awiya kasa yena. 21 Pirisa naname bainaYesu nung Tuwa Bayaura ibu auna maung yeronoiya. 22 Yesu nung yu nuna awiya dubo naname-una ibegainu yu suwero pewa yewangne ayero niya.Ayero yenu name pasena naname-una abena awiyaoko kotung-katung yao yangduwangne ara. Nungayero yero taung naname awiya ou iwaing tangsaomene saena. Arare name ge iwao aung pirisa

naname baina awiya tumo diro baingtiti nasaniTuwa Bayau aune tairo nanene. 23 Nona name enopugari senu tauyena auna ge keregatinonane geawiya iniro baingtiti nasani bereya aung tau yanene.Noeno oko, emo name eno ge senu tauyena awiyaoko duwariniya, aeno. 24 Name naka nametopediya wina-ye nasani dubora mono aune korayaoburo aune awiya bainakama yaise dubo wina-uweyaora nagibo tamanene. 25 Ayero nasani Tuwaragera augao awiya ena mene yangdotinowa, ayerooko yanene. Be baina nugu niya, ayero gosinasaniputoungne wina-sorema yanene.

Name Tuwa Bayaura Mani awiya oko bautapotanene.

26Ayero sinena, noeno oko, name geme susuwaremene dubo naname gayai waegatinai gosinasaniaune saineba sero pasena yaora eo yero pasenayero aune zawing Yesu mene pugaina awiya awangsarinenane, awiya pasena auna zawing pugaora naizo okomitariniya. 27Ayeronanane abenamou-mesayao arita iyao dangdang yao bainakama amimenegege name diya mitai awang yarinenane. Iyaodangdang yao amimene Tuwara iwo dubu aweroaung yariniya ara. 28 Emo zo mene Mosera saotauyao ge dariniya, awiya emo etota etama menekeregaya giro awong emo awiya oko ao-diyao menadedunowa magayero noiya. 29 Arare emo zo nungTuwa Bayaura Mani puro wowosinasani tairo naorayu suwero dubo pewa yena, awiya me aung pitigege ayero sinasani ao-diyaoramaung Oweno awiyaizariniya, auna abenamou-mesa yao nono yaomenenuna-una atu kasa yariniye? 30 Ge eyero sena aunasusuwa name gosinonane,

Pasenana abena yao awiya buro nana.Abena pugao awiya nane yarinena.Ayero ge gayao zo eyero mitiya,Tuwa nung emo mani nuna-una ge sai aung

yariniya.31 Tuwa Bayau putoungne auna waweng witao

eno awang nibamu yanene.Tumo diyao naname tau yaise.

32Niye nao gitau nasani nauwa amaze kotungpu.Be auna atu Bowi Iwaing mene dubo ninae gaenudubo zawagainu yayara tame atu buro bainakamayero nasani tau yero yewa ara. 33 Be ena niyeyaya-biyaya dubo minaore ninae-una tame witinuemo baunona benaungna atu meko yewa ara. Nu-pema be ena awiya otao mani ninae eno nao ayeronewa niye yaya nunae dema tamuwa. 34 Niye otaomani ninae bunao gare toiwa awong eno yo aunokora yaora buro yewa, nupema iwo mene nona-owi ninae sorero pumuwa niye wau me tau yeromitao nanae mitiya ayero gosinasani dubo yawayaware yewa ara. 35 Arare putoung ninae oko be-saise. Noeno oko, putoungne nete zuma bainakamapumarineya. 36 Arare niye tau yero Tuwa Bayaurabera ge dipunasani nete nona name eno pugari senutauyena auna me pungpu. 37 Ge gayao zo eyeromitiya,

Auna be apungka zo mitiya awiya aung yai aunebumaise sao amimene kasa yariniya.Nung ake atu masi dero oko mitariniya.

Page 244: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 10:38 241 HIBRU 11:2338 Ora dubu nana pewa yao awong awiya tumo

diyao nunae mene nao topetarineya. Arataawong awang yero kapetegarineya, awiya ganaiwaing oko yariniya.

39Name awiya awang yero kapetegairo gera yaoradubu okowata. Name tumo didinasani dubore ititirenaname sorao auna dubu arauwa.

11Tumo diyaora ge.

1Tumo diyaora susuwa eyao era. Nona zo pumariyero giro nona awiya dubo mene iniro baingtitinasani diya naota, nona diti moko mene oko gaodubora diti mene gosinasani “na diya mitiya” ayerosinasani nao, amimene tumo diyao me niya. 2 Geemo mamatu awong tumo diyao eyao aune demanasani nauwa aeno Tuwa Bayaumene awong gosin-aunu iwaing yero nauwa ara.

3 Tawing awiya Tuwa Bayaura bera kasa yena,susuwa amaze tumo diyaore nasani giro baingtiti-nonane ara. Tuwa Bayau ge senu nona apakanabenaung giti diti moko mene gosinonane awiyanona oko gosinonane auna atu kasa yena ara.

Abel, Inok, aune Noa.4 Abel mene tumo diyaore nasani Tuwa Bayau

eno zawing iwaing pugaina, awiya zawing nunamene Kainna zawing awiya daigaina ara. Tumodiyao nuna-una Tuwa Bayaumene giginu nung emopewayao yenu zawing nuna pupunasani susuwanuna keregaina. Nung magayena, arata sainebatumo diyao nuna-una ungwe mene name tugatayero noiya ara.

5 Inok nung tumo diyaore nasani nauna, araremagayao mene nung tamai magayoiye sero, TuwaBayau mene nung seka puro witina. Ayero yenunung tara yenuta asero emo mene nung kau yewaara. Auna ge gayao eyero mitiya,

Nung oko witaore Tuwa Bayau menenao nuna giginu iwaing yena.6 Tumo diyao aung nanane Tuwa Bayau mene

gai oko teng yariniya. Name tebeba Tuwa Bayauaune tayao ine oko mitiya. Name Tuwa Bayau aunetairo nari yero giro gitau Tuwa Bayau noiya, o TuwaBayau emo nung kau yero nowa aeno abena iwaingpugatinoiya, ge awiya iniro baingtiro aune nungaune tairo narinenane.

7 Noa nung tumo diyaore nasani nauna, arareTuwaBayaumene tani ago kasa yari nena auna bowigitau tugata yenu giro ge dipunasani awiso nunaseka naese sero wang gauna ara. Ayero nasani emobauno ge dao nunae-una susuwa keregaina. Tumodiyao nuna-una teng nung pewa yaora me topetina.

Abraham.8 Abraham nung tumo diyaore nasani nauna,

arare nung tawing nuna yangdoro zo topetaise aunage nuna-una kasa yenu diuna ara. Ge dipunasanitawing naeno seni, awiya iwawa nasani sainebabaungna ara. 9 Nung tumo diyaore nasani nauna,arare tawing nung eno sena auna baungno kasayero esewa ine yero nasani nauna. Esewa ine yeronasani seli bogara gege atu mitao-masi yero atunasani nauna. Isakato Yakobo awongto dema taw-ing awiya pumaetose sao, arare deka ayero yewato

ara. 10 Abraham nung seli bogara gege mitasaniuritira napo tau-tataware yao Tuwa Bayau meneyenu tauyero mitoiya auna kasa yari kotupunasaninauna.

11 Sara nung deka ayero tumo diyaore nasaninauna. Nung zai yero mani pumaora be daigaina,arata mesa yaora putoung kasa yenu aune mesayena. Noeno oko, nung eyero sinauna, “Tuwamene mani panese senu tauyena, arare ge nuna meyariniya.” Ayero sena ara. 12 Arare emo dekaongkaamimene mani pumai wisika saora putoung nunaaung yena, arata saineba nuna-una atu saisibunawisika sewa. Awong uritira arasa miteya ayao ine.Nupema wito bagora yowangsa miteya, emo menezazagao ine teng oko, ayero teng kasa yewa ara.

13 Abraham imono samonone amimene tumodiyaore nawe magayero aung yewa ara. Awong okomagayaore nona awong eno pugari senu mitaunaauna me oko pumao ake mitinu giro dubo meneyawa yawa nasani nauwa. Ayero nasani susuwanunae eyero gigiwa, “Nae tawingna etu paka yeroesewa nenane.” 14 Emo ayero sinowa auna susuwaeyero gosinonane ara: Awong tawing susuwa nunaetamari sero yero neya. 15 Ayero tawing nunaeyangduwa awiya oko kotumuwa. Tawing susuwanunae matu awiya kotumatei siya, awiya yeseseyari sero yesese yateya. 16 Arata awong ayero okokotumuwa. Awong kotumao nunae tawing iwaingzora pugaiwa ara. Tawing awiya uritira atu mi-tiya. Auna pugaiwa ara. Arare Tuwa Bayau awiyanung Tuwa Bayau nunae ayero sewa nung giginumeko oko yena. Aung ara. Nung nuka nutopenapo baina zo awong eno sosena. 17-18 Abrahamnung tumo diyaore nasani nauna, arare Tuwa Bayaumene nung gaero gari yenu nung Isaka dero TuwaBayau eno zawing pugari sero yena. Tuwa Bayaumene nung eno eyero sena, “Isakara saisibunanunae gege mene dubu nina yarineya ara.” Nungbowi ge awiya pungna amimene saineba mani nunadekaongka awiya Tuwa Bayau eno pugari sero yenaara. 19 Awiya eyero sinasani yena. “Tuwa Bayaunung emo magayaora atu uwaora putoung nunamitiya.” Ayero sero mani nuna zawing pugari seroyena. Arare mani nuna magayaora atu kapetegainupungna ayero yena ara.

Isaka aune Yakobo aune Yosefe.20 Isaka nung tumo diyaore nasani nauna, arare

nung Yakoboto Esau gao nasani nona iwaing agokasa yari nena auna ge gitau tugata yena ara.

21Yakobo nung tumo diyaore nasani nauna, ararenung magayari sero nasani Yosefera mani emodietobe gao yena ara. Ayero nasani tung diromitasaniTuwa Bayaura-una koing gaina ara.

22Yosefe nung tumo diyaore nasani nauna, ararenung magayari sero be nuna nugu yenu Isreli emoawong nete ago Izip tawing yangdoro babarineyaaeno kotungno wetu nuna natu mutarinei, awiyadema kotungno ge gitau sero tugata yena ara.

Mose.23 Mose kasa yenu maung aire nuna awongto

tumo diyaore nasani nauwato, arare awongto manigiro aratapu nasani emo tuwara ge oko awang yaomani awiya ino etama pungyewato ara.

Page 245: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 11:24 242 HIBRU 12:824 Mose nung tumo diyaore nasani nauna, arare

nung bainu Ferora mani baunodi auna mani emodiayero sari sewa nung awang sena. 25Nung pasenanayawa yawa yao mena sisigairo aung yero noiyaawiya awang sero Tuwa Bayaura dubu aune demayaya tamari sero arataungna. 26 Nung Yuda emoraSorao Emo Kristo eno emora izao ge dipunasani naoamimene Izip tawingna atuwaumoni zamena sime-nane puro nao awiya daigatiniya, ayero sinasaniayero yena. Noeno oko, nung nona me ago kasayariniya awiya kotupunasani nauna ara.

27 Nung tumo diyaore nasani nauna, arare emotuwa tini kapena, arata saineba nung awang yaoaung Izip tawing yangduna ara. Ayero nung TuwaBayau gaine yao teng oko amaze diti moko nunamene gosinasani yaine yero bereya aung tau yeronasani nauna. 28 Mose nung tumo diyaore nasaninauna, arare angelo gorobore mene Yuda emoramuwo mani emodidi awiya dao yangdoro ao-dirodaigaise sero senu lama dero aero yu mene garobera dope suwewa ara.

29 Isreli emo awong tumo diyaore nasani nauwa,arare awong Wito Yuyao awiya ika babaine yerobautunete buwagaiwa. Ayewa Izip emo awong dekaayero buwagari sero yewa wito mene tapu deroworena ara.

30 Isreli emo awong tumo diyaore nasani nauwa,arare awong Yeriko napora goma zipunewa waribe 7 yenu bezero wosina ara. 31 Pasena baunoRehap nung tumo diyaore nasani nauna, arare Yudaemo etobe awongto esewa yero iwora tawing garibaungno newato otao yena. Arare ago Isreli emomene Tuwa Bayaura ge dao emo dedunasani nungao-diwa oko gerayao yena.

Ge emo enana ge.32Ayero na nono yero sero aung yarineni? Gidion,

Berak, Samson, Yefita, Dawidi, Samuel, o porofeteenana ungwe nunae awiya diro aung yatena, awiyaimoko-kaungkaung yatiya. 33 Awong tumo diyaorenasani nauwa, arare awong emo dubu bainakamapuro wosiwa; buro ge iwao yao ena awiya kora yerobaingtiwa; nona awong eno sao auna me pumuwa;wo layonna be gazewa; 34 iyao towang dopewaiyao mene awong oko awao yena; iwora wawengwiwiti nasani magayao daigairo seka nasani nauwa;putoung aung mene tau yewa; winade-wanaderaatu gorobo putoungne yewa; iwo dubu tawingenana awiya dero tunewa. 35 Bauno ena menemani nunae magayao awiya magayaora atu sekayero iropumuwa pumuwa ara. Orata emo ena awiyaiwo mene awong iniro petegairo bunero aune itumene daya magayaese sero sinema Tuwa Bayauyangduwaya aune awong ao-diyari sinauwa arataawong nao me iwaingna atu seka yero iropari ko-tupunasani awang sinauwa. 36 Emo ena awiya iwomene yaya mou-mesa yao pugati nasani waungmene dero kaputi nasani te-wawong nunae senimene bunero bunao gare pugaiwa ara. 37 Ena awiyadaba mene dewa mamagayewa; [ena awiya gaerogari sero dero kaputewa;] ena awiya so i busi-nowa amimene busewamamagayewa; ena awiya iwimene dubo kapewa mamagayewa; awong lamanememene auna aingso puro gaero wosogairo nonaminao kau nasani bogamasa yero nona mou-yao

auna tame atu nasani nauwa. 38 Awong TuwaBayaura benaungna atu etutero nasani emo enadaigaiwa, arata emo ena mene awong gigiwa mekoyewa awang sewa ara. Awang sewa awong diritatawing nona aung auna atu nasani towang atu sisi-una yero nasani daba umata kote mokora mitasaniatu awinasani nauwa.

39 Awong apakana awiya tumo diyao nunae-unaTuwa Bayau mene giginu iwaing yena. Aratasaineba, nona awong eno pugari senumitauna auname oko tamao yewa. 40 Noeno oko, Tuwa Bayaunung naname-una atu nona bainakama pugari senutauyero mitauna. Arare emo gitau nung tumo dironasani nauwa amimene name gitau yero nao iwaingawiya tamaese oko sena. Aung ara. Awong aunename aune dema tairo apakana nao iwaing dematamanenese sena.

12Yesu mene name gitau yena, arare nung ago nasani

tau yanene.1 Ge emo bauno gitaura dubu bainakama

amimenename ziuno ditiye naname-una gatinasanitumo diyaora susuwa awiya name eno gipineya ara.Arare name nonamou yao apakana puro pu demesegairo pasenana angsi mene name buninoiya, awiyakapero aune wina-zakita yaora nagibo name enogipao auna bereya aung sumao gege suno babanene.2 Ayero nasani Yesu tumo diyaora gitau yao emoarita tumo diyaora me tamao emo, awiya diti mokopu nuna-una gairo supunasani nanene. Nuna-unaatu yawa yaware dubo iwaingne kasa yaise sao awiyanungkotupunasani i pasaoramenggao awiya giginuwosao yenu i pasaora atu yaya diuna. Ayero TuwaBayaura adumao masi simaore auna wawong meraatu adungno mitoiya.

Tuwa Bayau mene mou yao name eno pugatinasaninupema kora noiya.

3 Arare susuwa nuna kotungno baingtiro gipu.Pasena mani awong etoka oko mene nung mazesero izero yewa, arata saineba tau yena ara. Niyenung eno kotupunasani bereya gaung yaya duboninae oko iyang yaise. 4 Niye pasenana yumaoawiya awang sero winade nasani winade auna yuoko gutinowa. 5 Niye tau yaese sero Tuwa Bayaumene niye mani awiso nuna ayero sinasani wini gezo niye eno sena, ge awiya nuwegairo nowita? Geawiya eyero mitiya era,

Bouwa nana, Tuwa mene nao nina kora yari seromou yao zo ning eno pugai gasa wosao oko yae.Arata nao nina kora yari sero yaya ning enopugai dubo nina oko sisigae.

6 Noeno oko, Tuwa nung mani yo diyang nunakora yari sero mou yao awong eno pugati-noiya. Nupema emo awiso nana ayero seropupunasani giro mou yao awong eno pugati-noiya.

7 Yaya ninae-una atu kasa yero mitiya, awiya“Mamamenenamekora yari seromouyaopugaiya,”ayero sero tau yepu. Tuwa Bayaumene niye gosinoimani awiso nuna nowa giro ayero niye eno yeronoiya ara. Maung awe mene mani nuna oko korayao yariniye? 8 Tuwa Bayau mene mou yao pu-gairo korayao awiya mani mamani nuna apakana

Page 246: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 12:9 243 HIBRU 13:4aeno pugatinoiya. Arare niye korayaora mou yaoaung nateya, awiya mani nuna me oko yateyatatowangna mani ine yero nateya. 9 Nupema zosane. Tawingna mamono naname awong namededunasani kora nasani ayero yewa name awongsamo dedunaungwane ara. Arare ititira Maungnung deka ayero name dedunasani kora nasani ayaiaune nung puro witiro samo danane teng yai naome tamanene. 10 Tawingna mamono naname menekotumao nunae-una teng dawang be apungka gegename dedunasani kora nasani ayero nawe duwabaiwangne ara. Arata Tuwa Bayaumene zo nonameiwaing naname-una atu kasa yaise aeno name koranasani mou yao pugatinoiya ara. Name pewa yeronung ine yanenese ayero noiya ara. 11Maung menemani nuna kora yari sero mou yao pugatinoiya beaune mani mene yawa yawa oko noiya. Aung ara.Nung dubo mininoiya. Arata ago awiya mou yaotame atu nema iwaing nowa amimene mou yaorame tapunowa. Mou yaora me awiya dubo mononeetutero nao ara. 12 Arare ninae-una atu ena menemou yao diungno dubo minao tapuneya awiya putaungna gairo sane. Wawong ninae beberu gairomiteya awiya soga yepu buro inae. Nupema bomaninae tarara yai giro soga yepu tau yero dopae.13 Emo ena ititi asama yao mene niye ago nasaninagibo me yangdoro meko yowi sero, niye geranagibo papati nasani gegeru yao aung darama koro-karo sero bautunasani neupu.

14 Niye emo bauno apakana awong aune demamonona naora buro yepu. Anasani dubo pewayeronari sero yo-dubo uwepu. Dubo pewayao aung neteTuware dema tairo nao ine oko mitiya. 15 Ninae-una zo mene Tuwa Bayaura mono iwaing awiyayangduwoiye sero, diya wina-ye yepu. Ayero ninae-una towang atu emo zo mene eu goini mene taungaingso naname dedunoi meko yero noiya ayeronune iropuro niye apakana ayero dai beingtire yowisero, umo yepu. 16 Ninae-una zo mene kumaoko yaise. Ninae-una zo mene Esaura nagibo okopataise. Ayero nasani uritira gao amaze gai wosaookoyaise. Esaunung su awangdekaongka gege aenomuwo maina wazawa apakana yangduna. 17 Niyesusuwa nuna gosinowa ara. Nung ago gao pumarisenu sorena ara. Nung nona yena awiya musugaiaung yaise dubo kapetegairo zi sero tetere yenuteng oko yao yena ara.

Tairo naora nao matu aune tairo naora nao sekaawiya susuwa nunato zo ewe zo ewe.

18 Isreli emo tairo nao matu puro nasani nauwaamimene Mose aune dema nawe Sinai diri atu kasayewa, awiya niye diri ayao ine auna atu oko kasayewa. Sinai diri awiya inigi-sapegi yao teng ara.O diri awiya iyao bainane ara. Diri awiya mumebainane, bisi bainane, 19 to pisaore ara. Ge zobibiyara bewing ine kasa yenu nigiro awang yero gezo sai nigowi sero awang yero isa sewa. 20 Noenooko, awong sao tauyao ge eyero sao amaze nigiwamou-mesa yena,

Emota wo zo mene diri auna atu weso yai girodaba mene daya magayariniya.21Nona awiya giro awang yewa Mose mene eyero

sena, “Na awang nasani te wawong nana ipiniya.”

22Niye tairo naora nao seka puro nowa amimenediri ayao auna atu oko, niye Zaiyon diri atu kasayero nowa, ayero noiya. Tuwa Bayau putoungneauna napo bainakama nuna auna atu kasa yewaara. Napo awiya uritira Yerusalem ara. Napo aunaangelo dubu awiya zazagao ine teng oko. Awongaugairo yawa yawa bainakama nasani mitowa ara.23 Niye Tuwara awiso dubu yazo nunae uritira atugayao auna augaora mokora toiwa. Niye TuwaBayau emo apakanana zaz yero noiya auna-una atukasa yewa. Niye emo pewa yetugao Tuwa Bayaumene kora yenu iwaing yewa auna ititi dubura-unaatu kasa yewa. 24 Niye Yesu tairo nao sekawaramaung auna-una atu kasa yewa. Niye yu nunamenetairo nao seka inai tau yaise name eno ibegaina yuauna-una atu kasa yewa. Yu amimene Abelra yumene Tuwa Bayau abena pugaise wawa sena ayaoine oko, Abelra yu daigati nasani Tuwa Bayau menepasenana abena pugao awang sinoiya ara.

Tuwa Bayau mene tawing ipai wururu sero aungyariniya.

25Niye ge tugata yero noiya auna ge nuna nigirooko nigaine yowi sero, kotungno nao ninae umonasani neupu. Gitau tawingna atu ge tugata yenuawang sewa abena nunae-una atu kasa yena. Oratayeme eune uritira atu ge name eno tugata yeronoiya, arare naname ge nuna nigiro oko nigaineyero nete aune ago nono yero abena oko pumaoyarinenine? 26 Gitau ge senu tawing ipena. Aratayeme awiya ge eyero senu tau yena,

Na nete ago tawing nupema be dekaongka gegeipinasani uriti dema iparinena.27“Nupema be dekaongka iparinena,” ayero sena,

awiya nona yena amaze ipai wururu sero aung yaisekotupunasani sena ara. Wururu sero aung yai aunetau yero mitao gege mitao awiya kasa yero mitaisesero matu yena amaze ipariniya.

28Name napo zowururu sero aung yaine yao tengoko, mitao gege mitao awiya topetari bautunasaninonane narinenane, arare yawa yawa nasani TuwaBayau eno dange sinasani nung bowi yanene. Ayeronasani koing gairo yere isare nung nuka nutopegosinoi iwaing yero noiya auna teng nung souyanene. 29 Noeno oko, Tuwa Bayau naname awiyanung iyao nona awero aung yero noiya ayao ine ara.

13Wini ge ena.

1 Otao-gamao yero nasani mono wina-pung yeronowa awiya ninae-una atu okowosaise. 2Esewa korayari sero timara oko yepu. Ena mene esewa korayero nasani “emo kora yero nenane” ayero sinasaniangelo eno yewa ara. 3 Ge nigao otao mani ninaebunao gare miteya awiya awong eno kotupunasanigaya niye dema bunao garemiteya ayero yaise. Niyedema tawing taung puro nowa, arare gera otaomanininae iwo mene dero gera-gaira yero nowa awongaeno dema kotungpu.

4 Niye apakana yu aro yero nao awiya gaya noname bainakama yaise. Tani daigati nasani beingtirenao okowata, tani atiro baingtiro nao amimene tauyaise. Ora yai awiro yero nowa arita atiro yangdoro

Page 247: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

HIBRU 13:5 244 HIBRU 13:25ayero nowa awong awiya Tuwa Bayau mene abenapugariniya ara.

5Dubo ninae mene wau moni eno dubo-dubo okoneupu. Nona nina mitiya awiya teng puro nasaniaune oko puro nao mene saine yao awiya yangdoromitiya auna teng puro nasani yawa yawa neupu.Noeno oko, Tuwa nung nuka nutope eyero sena,“Nane ning oko duwarinena, arata giro oko gaineoko yarinena.” 6Arare name tau yero eyero sanene,

Tuwa nung soremao nana. Na oko awang yari-nena. Emo awong na eno no yaya mekoyariniye? Aung ara.Tuwara ge name eno gipewa awiya puro nasani Yesu

ago yanene.7Gitau yao dubu ninae Tuwa Bayaura ge niye eno

tugata-magata yewa awong amaze kotupu nasanineupu. Gera nagibo tumo diyaore papatinawe mag-ayewa auna nagibo awiya gosinasani tumo diyaoreneupu. 8 Yesu Kristo susuwa nuna be zo ewe be zoewe okowa. Susuwa nuna mitauna, mitoiya, dekaayero mitao gege mitariniya. 9 Nona minaora saotauyao ge dimao auna nagibo papati nasani nauwaamimene soremao zo oko tamuwa ara. Arare gezo seka awiya niye gitau oko nigao niye eno tugatayaya amimene dubo ninae oko sisigaise. Dubo ninaeawiya nona minaora sao tauyao ge mene okowata,Tuwara soremao mene sinai tau yero mitai iwaingyariniya. 10 Zawing naname pugao mitiya auname nuna awiya Yuda emora ibu sou yero nowaawong amimene minao ine teng oko. 11Niye eyerogosinowa ara: Wo dero aero yu nunae pirisa bainamene pasena disaise masi dang nibamu auna purowiwiti naunu me awiya puro napo atura atu iyaomene igiti nauwa awero aung yero nasani naunaara. 12 Susuwa aeno Yesu nung deka ayero, yu nunamene emo dubo naname sayai pewa yaise napoatura atu yaya taungno magayena. 13 Arare namedeka ayero iropuro Yuda emora nao matu awiyayangdoro nuna-una baungno nune meng gao taunadeka ayero yanene. 14 Eyero gosinasani nanene:Napo tau yao mitao gege mitao naname zo awiyatawingna etu oko mitiya. Zo ago kasa yaise saoawiya tamari sero nonane. 15 Arare name Yesura-una atu desetiro Tuwa Bayau bowi yao gege nasaninanane amimene zawing naname yaise. Zawingawiya begiti naname mene yazo bowire nuna awiyakeregati nasani nao ara. 16 Niye buro iwaing yeronasani mono iwaing pumaora bereya oko yepu.Tuwa Bayau nung ayao maze gosinoi zawing pugaome yero noiya ara.

17 Gitau yao dubu ninae mene dubore ititi ninaeaune gosinasani diya yero nowa, noeno oko, neteburo nunae auna susuwa Tuwa Bayaura benaungnaatu keregarineya. Arare niye ge nunae dipunasaniawong sou yepu. Ayero yaya buro nunae duboiwaingne yarineya. Arata buro nunae dubominaoreyaya burora me ninae-una atu iwaing oko kasayariniya.

18 Niye nae eno isa sepu. Nae iwaing gege narisero tau yero nonane amimene dubo nanae-una atupasena kau yero nonane ara. 19 Niye isa mene nasoremaya Tuwa mene nigiro na soremai ninae-unamena yesese yari sero ge tauyao niye eno sinena.

20 Tuwa Bayau monona maung nung Tuwananame Yesu awiya magayaora atu uwenu iropunaara. Yesu nung tairo naora nao sekawa mitao gegemitao auna ge yu nuna mene ininu tau yena, arareiropuro lama dubura diya bainakama yero noiya.21 Tuwa Bayau nune ge nuna dimaora buro yaesesero burora nona iwaing benaung giti niye enopugaise. Ayero yero tani ena nuka nutope gosinoiteng yero noiya awiya Yesu Kristora iwaing enonaname-una atu kasa yaise. Bowi nuna mitao gegemitaise. Yore.

Besugaora ge.22 Otao mani, na ge imoko daigairo oko gaetena,

arare niye soremao ge gaetena awiya dubo eo yaorenigipu.

23 Arare zo sana nigipu. Otao naname Timotinung besewa ara. Arare nung nana-una mena okobumao yariniya, awiya na nata ninae-una bumari-nena.

24Gitau yao dubu ninaeta ge emo bauno apakanaawiya arugatinena ara. Otao mani ninae Itali taw-ingna awong deka ayero niye arugatineya.

25 Tuwara mono iwaing mene ninae-una atu mi-taise.

Page 248: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YAKOBO 1:1 245 YAKOBO 2:1

IGI YAKOBO MENE GAENAYakobo nung Yesura meta amimene Tuwara dubu

Yerusalem nape atu nasani nauwa auna gitau yao yeronasani nauna. Nung igi ewiya Yuda emo ge nigao sisi-bura-bura yero nasani nauwa aeno gaena. Nung iwaingnaora wini ge ewe-pape gaena. Awiya susuwa eyerogaese sero gaena: Tumo diyao naname auna susuwaawiya sao naname mene okowata, yao naname menekeregatinoiya.

1 Na Yakobo mene igi ewiya gaitinena. Na TuwaBayau aune Tuwa Yesu Kristora buro-mani Isreliemo dubu 12 tawing susuwa ninae doro tere-tarebaungno yero nowa niye aeno yawa yawa nasani igiewiya gaitinena ara.

2Otao mani nana, ninae-una atu etegao benaunggiti kasayai giro saineba dubo ninae iwaing yaise.Noeno okowata, name eyero gosinonane. 3 Nonaayao amimene tumo diyao ninae gaero gari seronoiya, awiya tumo diyao ninae tauyai niye yaya-biyaya dimaora putoung puro naese ayero yeronoiya. 4Arare yaya-biyaya dimaora putoung ninae-ina atu kasa yero tauyaise. Ayero yai aune niyeputoung zo oko kau yarineya. Niye iwaing yawayaware mitasani Tuwara ge nigao dubu me yeronarineya.

Nigao kau yero giro Tuwa Bayau eno isa sepu.5 Ninae-ina zo mene nigao kau yero giro Tuwa

Bayau eno isa saise. Ayero yai nung name emoapakana aeno awang oko sao nona pugao gegepugatinoiya amimene nung eno pugariniya. 6 Isaawiya dubo eto nasani okowata, tumo didinasaniaune isa saise. Dubo eto yariniya amimene kotu-mao eto puro nasani be zo kotumao zo ago yeronupema be zo kotumao zo ago yariniya. Awiya bisimene be zo saungtinoiya, nupema be zo wiwiti-noiya, kotumao nuna mene ayero yariniya. 7 Emoayao amimene “Na Tuwara-ina atu nona zo pumari-nena,” ayero oko saise. 8 Emo dubo eto nasani nowaamimene Tuwara-una atu nona paine yao teng okoara.

Wau monine nao amimene nona me oko niya.9 Emo ge nigao zo nung emo yazo aung ine yero

nasani “Tuwa Bayau mene yazo nana de ika gatinoina nuna benaungna atu emo yazore yero nona,”ayero sinasani yawa yawa yaise. 10 Deka ayero emoge nigao zo wau monine, nung gitau emo baunonabenaungna atu emo yazore yero nauna amimeneeyero saise, “Tuwa Bayau mene na puro wosenuemo yazo aung ine yero nona.” Ayero sinasani yawayawa yaise. Noeno okowata, i wui mene mena wu-ruru sero noiya, deka ayerowaumoninemenemenasisigairo aung yarineya. 11 Wari nung gora kasayero kokoni nuna mene i wui kokoni noi irara yerowururu sinoi simao nuna aung noiya, deka ayerowau emo awong moni buro gege kotupunasani neteaung yarineya.

Etegaora ge.12 Zo nung etegaora atu oko zuwao tauyero nar-

iniya amimene yawa yawa yariniya. Nung tau yerodopariniya awiya Tuwa mene abena nuna nung eno

pugariniya. Abena awiya nao me iwaing. TuwaBayau mene abena awiya emo nung aratapunowaaeno pugari senu tauyena ara. 13 Mekora etegaomene emo zora-ina atu kasa yai giro eyero okosaise, “Tuwa Bayau mene na etegatiniya.” Mekomene Tuwa Bayau oko etegatinoiya. Nupema TuwaBayau mene emo zo pasena yaise oko etegatinoiya.14 Etegao awiya eyero kasa yero noiya. Arata-mao meko naname mene name pasena yaneneseyupu noiya. 15 Arare aratamao mene mesa yeromani yazo nuna pasena awiya pupunoiya. Pasenamene bainakama yero me nuna magayao awiyatapunoiya. 16 Otao mani nana, awong etegao awiyaTuwa Bayaura-una atu butunoiya ayero saya niyegaya me oko yae. 17 Nona iwawaing apakana aritabayaome apakana awiya uritira atu gege butunoiya.Nona ayao amimene waegaora Maung auna-unaatu wowosinowa. Nuna-una atu kipiti-kapete yaotautung zo oko mitiya. 18Tuwa Bayau giginu mitaunaauna teng nung ge me nuna name eno keregainuname nigiro mani awiso nuna yewangne. Nonaapakana yena auna gitau yao awiya naname yane-nese sero ayero yena ara.

Ge nigao awiya me aung, arata ge dimao mene me.19 Otao mani nana, sana nigipu. Name apakana

ge nigari sero eo yanene. Arata ge saota tini kapaopumao auna mou yanene. 20Name tini kapao puronarinenane, awiya Tuwa Bayaura benaungna okopewa yero narinenane. 21 Arare niye tani mekoapakana arita pasena ganena gewaokoninae-ina atumitoiya awiya doro etutero nasani ge nuna duboninae-ina atu urenu mitoiya awiya puro neupu. Geamimene ititi naname sorero pumao auna putoungnuna-una mitiya.

22 Niye uritira ge dipunasani neupu. Ge awiyanigaya dawongna ge gege yariniya, awiya duboninae dema etegari neya. 23 Zo nung uritira genigiro sisigati nasani timara yariniya, awiya nungname benaung asisira giro aune 24 baungno menanuwegatinonane ayao ine yariniya. 25 Sao tauyaoge seka Yesu mene puro buna amimene namepasenana bunaora atu besena awiya asisi ine ara.Arare zo nung sao tauyao ge awiya ozaung-zaunggosinasani oko nuwegao giro dipunariniya, nungamimene yawa yawa yariniya.

Uritira gera nao auna ge.26 Zo nung “Na uritira gera nena” ayero sinasani

begiti nuna diya oko yao noiya amimene dubo nunaetegatinoiya. Emo ayao awiya Tuwara gera nari noiteng oko yero noiya. 27 Uritira gera nao me awiyaeyero mitiya. Bogamasa mani arita bauno ibonomamagayetugao amimene nona kau yero naya girokora-makora yanene. Ayero nasani pasenana be-ingti naname-una atu mitoiye sero etutero nanene.Tani ayao awiya Tuwa Bayau Mama mene gosinoigera nao me o gera nao wosewa noiya ara.

2Wau emo aune bogamasa, awongto ziyo gomi

dekaongka ara.1 Otao mani nana, niye Tuwa Bayau naname

Yesu Kristo waegaora Tuwa awiya tumo didinowaamimene emo witao pu gitau gairo emo wosao pu

Page 249: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YAKOBO 2:2 246 YAKOBO 3:4ago gairo ayero okoyae. 2Naeyao eno sinena. Esewaetobe mene augao ninae auna towari neyato. Emozo wau dube duwero taung wori simaore wosogaironinae-una bumai aune nuna bautara emo bogamasazo taung wori kekeregaore awiya dema bumariniya.3 Ayero yayato niye diti ye emo taung wori simaoreauna-ina gairo eyero sarineya, “Ning etu bung,sopira adumase.” Ayero sero bogamasa eno eyerosarineya, “Ning otu dope. Orawatora adung.” 4Niyekotumao meko ninae-una nika niyetope gagausi-nowa. Arare tani ayao awiya yero nowa meko yeronoiya. 5 Otao mani nana, ge sana nigipu. TuwaBayau mene emo bauno tawingna etu bogamasaine yero nowa awong amimene tumo diyaore neteuriti napo topetaese yangtagairo pungna ara. Napoawiya emo bauno dubo nunae nuna-ina atu mitoiyaamimene gege topetaese senu tauyena. 6 Arataninae mene zo emo bauno bogamasa awiya girogona nasani nowa. Ora nami mene niye puro kotorabautunowi? Wauremene ayero nasani niye eno naomeko yero nowa ara. 7Niye Yesura yazo puro nowa,aratawauremene yazo awiya purowowosinowa ara.

Ge ena dipunasani ena dao awiya teng oko noiya.8Sao tauyao gera baina zo eyero gayaomitiya era,

“Ning nitope aratapunosa, deka ayero emo ena enoye.” Ge awiya dipunasani iwaing yarineya. 9 Arataniye emo zo puro witiro zo puro wosiro ayarineya,awiya pasena yarineya. Ayero yaya sao tauyao gemene ge dao ninae auna susuwa awiya keregariniya.10 Zo nung sao tauyao ge ena dipunasani sao tauyaogemuto dekaongka dariniya, awiya nung sao tauyaoge apakana detiya ayero yariniya. 11 Tuwa Bayaumene sao tauyao ge ewiya pugaina ara: “Yu aro,nito wina-yangduwao awiya oko yaeto.” Ayero senaamimene nupema “Emo oko dasa magayae,” ayerosena. Arare ning bauno nina oko duwarinesa, arataning mani zo dasa magayariniya, awiya ning gedao emo yarinesa. 12 Susuwa keregaora bera atuTuwa Bayau mene name sao tauyao ge sekawaraawega-ziwega yariniya. Sao tauyao ge amimenebunao naname besena. Arare sao tauyao ge sekawaawiya kotupunasani ge sinasani ayeronasani neupu.13 Zo nung otao nuna oko ao-diyao yariniya nungawiya Tuwa Bayau mene name awega-ziwega neteabena oko ao-diyariniya. Zo nung ao diyaore demanasani nariniya amimene susuwa keregaora beraatu awang yao aung dopariniya.

Tumo diyaore nasani soremao buro yanene.14 Otao mani nana, zo mene “Na Yesu tumo

didinona” asinasani soremao buro oko yao nariniya,awiya Tuwa Bayau mene tumo diyao nuna awiyagai teng yarinita? Aung ara. Tumo diyao ayaoamimene nono yero nung gera yaora atu sore-mariniye? 15-16 Emota bauno otao ninae zo menemo taung worire aune wo mare ayao awiya kaunasani nai giro ninae-una zo mene nung eno eyerosariniya, “Ning yawa yaware baung nase. Ayerotaung yayaung yao eno, taung nina dowe. O nonaminao awiya mini taung nina inai tudiro nase.” Zonung be mene gege ayero sinasani soremao burooko yao yariniya, awiya teng yarinita? Aung ara.17 Zo nung tumo diyaore nasani soremao buro oko

yao yariniya aeno tumo diyao nuna auna me aungyariniya.

18 Arata emo zo mene na eno eyero sariniya,“Ning tumo diyaore nosa, nane zo soremao buronona.” Emo amimene ayero sai na abena eyerosarinena, “Ning tumo diyao nina soremao buroaung nono yero nosa awiya na eno gipe. Na tumodiyaore nao nana soremao buro nanamene gipane.”Ayero sarinena ara. 19 “Tuwa dekaongka gege menemitoiya awiya Tuwa Bayau,” ayero sinasani inirotaka sinosa, awiya iwaing. Iwae deka ayero seroiniro taka sinasani awang yero ipinasani nowa ara.20O darabi emo, ning Yesu tumo didinosa arata ningsoremao buro oko yao yero nosa, arare tumo diyaonina awiya nona piti gege noiya. Arare susuwaewiya nigi.

Abrahamto Rehap mene tumo diyaora metamuwato.

21 Ewowo naname Abraham nung mani nunaIsaka awiya Tuwa Bayau eno zawing pugari seroaitara atu pugaina aeno Tuwa Bayau mene gironung emo pewayao ayero sena ara. 22 Arare eyerogosineya. Abraham nung tumo diyao nuna awiyayao nuna mene soreuna. Ayero nasani tumo diyaonuna awiya yenu tauyena. 23 Ayenu aune ge nungeno gayao zo eyero mitiya awiya me yena, “Abra-ham nung Tuwa Bayau tumo dinu nung giginu emopewayao yena.” Arare yazo nuna Tuwa Bayauraotao ayero sena. 24 Arare eyero gosineya. TuwaBayau nung emo zo tumo diyao nuna auna gege gaipewayao oko yariniya. Nung tumo diyaore nasanisoremao buro dema nariniya, awiya Tuwa Bayaumene gai nung emo pewayao yariniya ara.

25 Pasena bauno Rehap nung deka ayero yena.Tuwa Bayau mene tumo diyao nuna aune soremaoburo nuna auna me awiya giro sorena ara. Ayeroyena, noeno okowata, bauno nung emo etobe taw-ing temuwato amimene nuna-una kasa yewato otaogamao yero nagibo pungyao zora pugainu openebamuwato ara.

26 Arare tumo diyaora susuwa eyero mitiya era:Mani maganowa oweno aung noi taung aingso gegemene teba mitoiya, deka ayero tumo diyao menesoremao buro aung awiya teba mitariniya.

3Ewawa naname diya yanene.

1 Otao mani, niye daigairo mene gipao buro yarioko sae. Nigitineya. Tuwa Bayau mene nameapakana awega-ziwega nasani abena pugariniya beaune nung nae gipao emo awiya gera pugati nasanige sero baingtariniya. 2Name apakana be giti nonayero nonane meko yero noiya. Zo nung ge meko zooko sao yariniya, awiya nung emo iwaing-kawaingnibamu asari nenane. Nung taung aingso nuna diyayao ine teng. 3Wo osi mene ge naname nigaese aenibera gamao pugati nonane. Arare nona maingkokaamimene wo baina awiya puro kipiti-kapete yerononane. 4 Wang deka dema gosinonane. Awongbabuze nibamu. Bisi babuze nibamu mene pisinoibautunowa, arata saineba. Wang ago yao emonung wana wang ago yao maingkoka awiya purokipiti-kapete noi nagibo sinoiya teng wang mene

Page 250: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YAKOBO 3:5 247 YAKOBO 4:16bautunoiya. 5 Arare emora ewawa nung deka ayaoara. Nung nona maingkoka, arata nupema buroetoka oko yero noiya.

Nigitineya. Masisi awiya nona maing maingkoka,arata nung amimene yeko baina awiya awinoi aungyero noiya, awiya gosinowa. 6Arare ewawa nanameawiya masisi ine. Nung amimene te wawong taungipu naname ena daigairo mekora ai yero noiya.Nung amimene taung aingso naname noi siwingsiwingnibamuyeronoiya. Nungnaonanamepugatinoi awinoi name pasena yero nonane. Nupemanung awiya Sanda mene kounoi awinoiya ara. 7Woewego-papego ikara aune witora nupema nire yireawiya emomene kokowang yari yero giro gaga derokora yanane aune name tayarineya. 8 Arata ewawanung emomenepurowosao ine teng oko. Nung ore-gao aung. Kipiti-kapete gege yero nasani mitoiya.Nung nao nunameko. Gaimamene emo bauno geranoi mamaga yero nowa deka ayero ewawa meneemo baunona nao gera noiya ara. 9 Ewawa nanamemene Mama naname Tuwa Bayau awiya bowi yerononane, nupema name ewawa dekaongka amimeneemo Tuwa Bayau mene yena benaung nuka nunaine awiya waru yero nonane. 10 Be dekaongka aunaatu bowi yaore waru ge saore kasa yero noiya. Otaomani nana, tani ayao awiya teng oko yero noiya.11Ou gubigubi noiya auna atu ouminaore dokowangyaore kasa yero nowitota? Aung ara. 12 Otao mani,i isima mene me ewa iyarinita? Aung ara. Ora onamene ganuga iyarinita? Aung ara. Deka ayero witomene ou minao ine yao awiya teng oko ara.

Kotumao iwaing awiya Tuwa Bayaura-ina atu bu-tunoiya.

13 Ninae-ina towang atu emo bauno kotumaoiwawaingne ena nasani giro etutero naese. Ayeroyaya emo bauno mene nao iwaing nunae awiya giroeyero sarineya, “Emo bauno owiya kotumao iwaingmene yupunoi dubo monone nasani buro iwaingyero nowa.” 14 Arata niye emo ena eno dubo mekopuro nasani kotumao ninae mene yazo ninae de ikagaese sero sinasani narineya, awiya kotumao ninaeiwaing siya sero taung ninae oko puro witae. Geme puro wosiro ge iwao ge oko saya ge me ineyae. 15 Dubora kotumao ayao awiya ika atu okowosina. Aung ara. Kotumao ayao awiya tawingemora gege. Awiya Sandara-ina atu butunoiya.16Dubo meko aune yazo puro witaore ninae-ina atumitariniya, awiya deka ayero gagausao tani mekoreninae-ina atu mitariniya. 17 Dubora kotumao ikaraawiyawosewa pewayao gege. Arare nung nona eyaotapunoiya: Gitau dubo pewayao, aune mono, deroyawero nao, ge dimao, monone nao, buro iwaingyao tapunoiya. Arata nung dubo gewaoko o ewawaetore nao awiya oko tapunoiya. 18 Mono puro narisinowa amimene monona we urinowa me nuna naoiwaing pewayao kasa yero noiya.

4Tawingna nona aeno gewera nasani me oko tamao

narinesa.1 Ninae-ina wina-de yaore iwo yaore mitoiya,

awiya natu kasanoiye? Awiya moko ninae-ina atukasanoiya. Noeno okowata, dubo-dubo gewaoko

mene ninae-ina mokora atu mitasani niye wina-watiung yero nowa tani wina-de yaore iwo yaoreawiya ninae-una mokora atu buro daung atu kasayero noiya. 2 Niye nona zo pumari aratapunowa,arata nona auna maung oko yero nowa, arare emodari sero nowa. Niye dubo-dubo yero nowa, aratanona me oko pupunowa, arare wina-de yero iwowina-ye yero nowa. Niye nona zo pumari arata-punowa, arata nona aeno Tuwa eno isa oko sinowa,arare niye nona awiya oko pupunowa. 3Niye arata-mao ninae-ina me awiya tamari sero isa sinowa,arata kotumao ninae meko. Arare nona eno isasinowa awiya oko pupunowa.

4 Oiye, emo mene bauno daigatinowa ayao awiyaemo niye arauwa. Tawingna nona aune otao yeronarineya, awiya niye Tuwa eno iwo yero nowaayero yariniya, awiya gosineita? Arare zo nungtawingna nona memeko-mameko aune otao yarisariniya amimene Tuwa eno iwo yariniya. 5 Aratage gayao zo eyero mitiya awiya teba senuta, “Tuwamene nung ititi name eno pugaina awiya geraonuna gege naise gewera baina yero noiya.” Geawiya teba oko sena. 6 Arare Tuwa mene nameeno soremao bainakama yero noiya. Auna ge gayaozo eyero mitiya, “Tuwa Bayau nung emo taungpuro wiwitinowa auna dong dusugati noiya. Aratanung emo dubo wosaore nowa awiya sorepunoiya.”7 Arare niye dubo wosaore nasani Tuwara ge di-ungpu. Ayero nasani Sanda esegaipu. Ayero yayaaune nung niye awang yero sumariniya. 8 NiyeTuwa iniro baingtarineya, awiya nung deka ayeroniye iniro baingtariniya. Niye pasena emo, wawongninae saepu iwaing-kawaing yae. Niye dubo etore,niye dubo ninae Tuwa Bayaura-una gege pugaironeupu. 9 Niye pasena ninae giro meng gatinasanidubominiro zi be nasani zime sepu. Gero iyao ninaemeko awiya duwaya dubo minao mene kasa yaise.Nupema yawa yawa ninae ge iwao awiya aung yaise.Meng gao awiya kasa yaise. 10 Tuwara benaungnaatu dubo ninae puro wosiro naya aune nune yazoninae de ika gariniya.

Name zaz mene yaine oko yanene.11 Otao mani nana, niye otao mani ena oko

puro wosae. Zo nung otao nuna puro wosariniyaamimene sao tauyao ge dema puro wosariniya.Nung otao nunameko asinasani sao tauyao ge awiyameko asariniya. Ning sao tauyao ge awiya mekoasarinesa, awiya ning sao tauyao ge dimao emo okoyarinesa. Ning zaz emo yarinesa. 12 Sao tauyaoge pugaina amimene gege zaz emo dekaongka ara.Arare ititi soraota gera yao buro awiya nune gegeyariniya. Ning no nina eno otao nina meko asari-nesi?

Tuwa mene nigai aune name buro yarinenane.13 Ge zo ewiya nigipu. Niye eyero sinowa, “Name

yemeta gora napo auna baungno wau moni buronanane dawang zo aung yai aune kapetegairo bari-nenane.” 14 Ori, niye gora nona nomi kasayariniye,awiya oko gosinowa. Nao ninae awiya iyao boingsamene kasa yero mena sisigairo aung yero noiyaayao ine ara. 15 Arare niye eyero saya aune tengyariniya, “Tuwa mene nigai aune seka nasani burozota zo awiya yarinenane.” 16 Ninae taung puro

Page 251: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YAKOBO 4:17 248 YAKOBO 5:20witaora ge sinasani yawa yawa yero nowa. Yawayawa yao awiya nona meko ara. 17 Emo zo buroiwaing yari sero giro baingtariniya arata sainebaduwariniya, awiya nung eno eyero sanene, “Nungpasena yetiya.”

5Emo wau moni eno dubo-dubo yero nowa auna ge.

1 Emo wau moni zamena simena noi puro nowaaeno sana nigipu. Yaya-biyaya ninae-ina atukasa yariniya, awiya giro zi sinasani be kerepu.2-3Tawingna be aung yari nasani niya, arata saineba,niye wau buro yeteya be bumi puro pu dekaongnagatineya mitiya ara. Wau moni zamena simenaninae awiya wururu sero aung yariniya. Motaung worire ninae awiya ziri mene minaya mekoyarineya. Moni ninae kayai yariniya. Ayeroyai kayai amimene susuwa ninae meko keregati-nasani iyao ine yero taung aingso ninae aweroaung yariniya. 4 Nigitineya. Buro-mani mene buroninae nasani ma gamuwa, arata burora zuma agewaawiya ninae sorero ugaing pumuwa amimene bekerinasani susuwaninaemeko awiya keregati noiya.Ayero noi ma buro yao emora zi amimene uritiragorobo emora Tuwa auna daweng toitinoiya. 5Niyetawingna etu nasani nona zapunoi mininasani yawayawa yero nowa. Arata niye napo pu ine. Niyenonamininasani baina baeya, arare ayaora be ninaenugu daung niya. 6 Niye emo dang awiya gerapugairo dedunowa magayero nowa. Arata awongtaung nunae oko sorero nowa.

Name tau yero Tuwa diya nanene.7 Otao mani nana, niye Tuwa kasa yaise, bereya

aung diya neupu. Nigitineya. Burora maung zomene ma urero me kasayaise diya noiya. Ayeronasani ware warire teng yayato ma iyaise, bereyayao aung, diya noiya. 8 Deka ayero niye Tuwakasa yaora be diya nasani bereya yao aung duboninae inipu tudiro mitae. Noeno okowata, Tuwakasa yaora be nugu niya. 9 Otao mani, Tuwa Bayaumene niye gera pugao eno, niye ge matu abenawina-se oko yae. Nigitineya. Awega-ziwega yaoramaung, nung bumaora be nugu niya. 10 Otaomani nana, porofete mene Tuwara bera ge sinauwaamimene yaya tapunasani bereya yao aung nauwa,deka ayero niye te weso nunae awiya papatinasanineupu. 11 Nigitineya. Awong yayara mokora atugewera nasani nauwa awiya giro yawa yawa yanene.Emo yazo Yobe nung yayara mokora atu tauyenaauna ge nigitinowa. Arata nupema ago Tuwa menenung eno zamena simena taungna, awiya demanigitinowa. Ao-diyao monone awiya Tuwara unaatu butunoiya awiya gosinowa ara.

Ge me sao tauyao auna ge.12 Otao mani nana, ge tauyao zo erauwa. Niye

uritira ikogairo sao tauyao o tawingna pugairo saotauyao o nona enana pugairo sao tauyao awiyadopu. Ayero oko yae. Niye “Yore” sari sero giro“Yore” gege sepu. Nupema “Aung” sari sero giro“Aung” gege sepu. Tuwa Bayau mene niye gerapugao eno, ayero yepu.

Yayare mene iwaing yao auna ge.

13 Ninae-ina zo mene yo amao dubo minaorenariniya, nung amimene Tuwa Bayau eno isa saise.Zo mene yawa yawa nariniya, nung amimene bowiyaora yere gamaise. 14 Ninae-ina zo mene yayapuro mitariniya, nung amimene dubura diya yausainuna-una buro nung eno isa saese. Ayero nasaniTuwara yazo yau sinasani aune emo yayare awiyauweri suwaese. 15Awong isa tumo diyaore sarineya,awiya Tuwamene emo yayare awiya kora yai iwaingyero iropariniya. Anasani gitau pasena yenutaawiya dema disai aung yariniya. 16 Arare niye yayaaung nari kotungno giro pasena wina-keregairoaune isa mene wina-soreung yepu. Emo pewayaoauna isa awiya putoung bainane. 17 Eliya nungemo name ine. Arare nune wa wosoiye sero awangsinasani isa tauyao nibamu senu dawang etamaaune zo ageware wa tawingna oko wosao mitaunaara. 18Arata ago nung isa senu uritira atuwawosinutawingna atu nona we kosoyero iropuro baiwa ara.

Emo Tuwara nagibo taragairo nowa awiya korayanane kapetegae.

19 Otao mani nana, ninae-ina zo nung ge meranagibo daigai otao zo mene nung inai kapetegairo nagibo me tamariniya, awiya nung otaosoremariniya amimene ge eyero gaise: 20 Nungpasena emo zo nagibo mekora atu kora yai kapetegariniya amimene ititi nuna magayaora atu soreropumariniya. Ayero yai Tuwa Bayau mene pasenanuna witao disariniya.

Page 252: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 PETORO 1:1 249 1 PETORO 1:22

IGI NAMBA WAN PETORO MENEGAENAPetoro mene igi ewiya Tuwara dubu ena iwo towang

atu nasani yaya-biyaya tapunasani nauwa aeno gaena.Nung susuwa eeno gaena: Yesura dubu yaya mokoraatu nauwa amimene Yesura Bowi Iwaing kotupu nasanitauyero naese. Nupema Yesu yaya taungno i pasaoraatu pasena naname-una abena magayena awiya kotupunasani nung tumo didinaese aeno gaena ara.

1Na Petoro. Na Yesu Kristora aposolo yero nonaamimene igi ewiya gainena. Niye Tuwa Bayaurayangtagao dubu yero nasani zanero Ponto, Galataaune Kapadosia, Asia arita Bitinia provins auna atuesewa ine yero baungno nowa niye aeno igi ewiyagainena era. 2 Tuwa Bayau Mama mene niginumitauna, arare nung niye yangtagaina ara. Niyeawiya Oweno mene korayai pewa yaese, nupemaYesu Kristora ge dimaese, aune yu nuna suwaeseayero yena ara. Ninae-una atu Tuwa Bayaura bayaomonone mene kasa yero zapunasani mitaise.

Nao me iwaing uritira atu name diya mitoiya.3 Name Tuwa Bayau, nung Tuwa naname Yesu

Kristora Maung, nung awiya bowi yanene. YesuKristo magayaora atu iropuna susuwa aeno TuwaBayau mene mono iwaing nuna bainakama aunaenonao sekawaname eno taunu kasa yewangne ara.Arare name nao sekawara nasani nung name soreropumariniya ayero sinasani kotung-kotung nasaninonane ara. 4Arare nete tumodiyaorame topetane-nese nao sekawa name eno tauna ara. Tumo diyaorame awiya sisigairo aung yao ine teng oko, nupemabeingtire yao ine teng oko. Tumo diyaora me awiyaniye eno uritira atu pugainu mitoiya ara. 5 Niyedeka amaze tumo diyao ninae-una Tuwa Bayauraputoung mene niye doe-doe yero diya yero noiya.Awiya korayao me tamaese ayero yero noiya ara.Korayao awiya be aung yai aune kasa ye daung gaisesosenu mitoiya.

6 Niye aeno yawa yawa yero nasani nowa. ArataTuwa Bayau mene nigai yaya-biyaya benaung gitininae una atu kasayariniya. Arare kasayai giro niye“saineba, name be maingkoka gege yaya tamarine-nane,” ayero sero yawa yawa yepu. 7 Eyero nig-itinowa: Gol awiya mitete sisigairo aung yariniya,arata saineba emo mene beingti aung yaise iyaomene igitinowa aune me kasa yero mitoiya. Araredeka ayero Tuwa Bayau mene tumo diyao ninae meyaise sero yaya tapunasani naese sero ayero noiya.Tumo diyao ninae awiya gol ine okowa. Gol awiyazuma wosao ara. Arata tumo diyao mene zo nonazuma bainane ara. Arare niye yaya tapunasani nayatumo diyao ninae me yai Yesu Kristo kasa yai auneTuwa Bayau mene niye bowi nasani yazo ninae deika gairo simao waegaore niye eno pugariniya ara.8 Niye Yesu benaung nuna oko gao yewa amimenesaineba dubo ninae nung eno pugatinowa. Be yemeeune niye nung diti ninae mene gao teng oko, aratasaineba nung tumo didinowa ara. Ayero nasanitawingna etu yawa yawa bainakama emora bemenekeregairo saine yao teng oko awiya yero nowa.9 Arare niye tumo diyao ninae-una me tapunowa

ara. Me awiya niye mekora atu sorero puro kora-noiya ara.

10 Soremao ninae-una kasa yaise sao awiya okokasa yaore porofete mene soremao auna ge seronasani nauwa ara. Ayero sinasani “Korayao awiyanono yero kasa yariniye?” ayero kotungno awonggitau gatau otu atata yero tamaora buro nasani kauyero nauwa ara. 11 Kristo nung yaya kokoni yaopupunete simao waegaore nuna puro nariniya aunage Oweno nunamene dubo nunae-una pugatinaunuawong “be noune ing, ora tani nono yao ine kasayai aune Kristo kasa yariniye?” ayero sero nasaninauwa ara. 12 Awong buro yero nasani nauwa auname awiya nunae-una atu okowata, ninae-una atukasa yaise sao, awiya Tuwa Bayau mene awongeno keregaina ara. Porofete awong Bowi Iwaingyeme nigitineya auna ge gitau sero nasani nauwaara. Bowi Iwaing awiya Oweno uritira atu wosinaamimene emo ena soreunu aune niye tugata yewaara. Ge auna susuwa awiya angelo mene nigariaratapunowa ara.

Dubo pewa yaore etutero nanenese sao ara.13 Arare niye kotumao ninae kora yero

etutero nao ninae umo nasani neupu. Ayeronasani Yesu Kristo kasa daung yai aune uritirasimao pumarineya auna eno tumo didinasanikotupunasani neupu. 14 Tuwa Bayaura ge dimaomani yero neupu. Niye gitau diga nasani pasenanayumao ago yero nasani nauwa, nao deka ayero yemeoko neupu. 15Tuwa Bayau niye yau sena nung awiyapewa yero naora maung ara. Arare niye deka ayeroteng nung ine yero pewa yero neupu. 16Ge zo eyerogayao mitiya,Na pewa yero nona, arare niye deka ayeropewa yero neupu.

Nona zuma baina amimene name zuma gaena.17 Niye Mama ayero sinasani arugatinowa nung

awiya zaz naname yero noiya. Nung amimene emoawega-ziwega yari yero name emo witaota wosaoing, awiya saineba nao naname-una teng ge nanamesai aung yariniya. Arare niye tawingna etu esewaine yero narineya teng nung awang yero nasanieyare etutero neupu. 18Niye eyero nigiro baingtiti-nowa ara: Niye aya-ewowo ninae-una nagibo meaung piti gege awiya papatinasani nauwa aune nonasisigao golta silva amimene niye oko zuma gaena.19 Kristora yu zuma bainane amimene niye zumagaena ara. Nung amimene lama zo taung iwaingbozo aung beingti aung ayao ine yero nasani naunaara. 20 Gitau tawing oko kasa yaore buro awiyaKristo eno sao ara. Nung kasa yena awiya yeme beaung yari sero niya eeno niye eno wosiro buro kasayena ara. 21 Niye buro nuna eno Tuwa Bayau tumodidinowa. Tuwa Bayau amimene nung magayaoraatu uwenu iropunu simao waegaore nung eno pu-gaina ara, arare tumo diyao ninae aune iniro takasao ninae aune awiya Tuwa Bayaura-una atu mitiyaara.

Uritira ge mene name uwena, arare name duboramono wina-pung yanene.

22 Niye ge me dipunauwa aeno dubore ititire ni-nae pewa yena ara. Awiya otao-gamao yaese ayeroyena ara. Arare dubo tairo tiro otao-gamao me yero

Page 253: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 PETORO 1:23 250 1 PETORO 2:23neupu. 23Niye nao sekawara kasa yewa. Awiya nonawe suwero aung yao auna okowata. Nonawe suweroaung yao ine teng oko, auna atu kasayewa. NiyeTuwa Bayaura ge naore arita mitao gegemitao aunaatu kasa yewa ara. 24Ge gayao zo eyero mitiya,Emora nao awiya kaing ine ara.Nupema simao nunae awiya i wuzi ine ara.Kaing nung be nimoire oko mena zorinoiya.Deka ayero i wuzi mene mena basinoiya ara.

25 Arata Tuwa Bayaura ge awiya mitao gege mi-tariniya ara.

Tuwa Bayaura ge awiya Bowi Iwaing niye enotugata yewa arauwa.

2Yesu nung ziwong naname naore ara.

1 Niye Tuwa Bayaura gera nao sekawa puro yeronowa, arare niye tani memeko-mameko apakanayangdopu. Etegaora tani apakana aune ge iwaoratani enane, emo eno tini kapao, emo enana nonaeno dubo mou tamao auna tani aune, emo enoge bautara sao, awiya apakana yangdopu. 2-3 NiyeTuwaramono iwaing auna sauminiwabemegeyenaayero niya, arare mani wuire mene aira aming duboyero noiya ayao ine niye aming mung iwaing awiyadubo yaise. Aming mung amimene ititi ninae diyayero noiya. Amaze mininasani bairo uritira geraemo me yarineya.

4 Tuwa nung naora maung yero noiya amimeneziwong naore ine ara. Emo mene gigiwa meko yenuau demese gairo yangduwa ara. Arata Tuwa Bayaumene zo giginu iwaing yenugiro pungna ara. 5Arareniye daba naore ine yero nasani nuna-una burosusuuno-ta susuuno ayaya Owenona ibu dopariniyaara. Nupema Tuwa Bayau mene niye yangta gairopumai niye pirisa dubu mene yaine yero nasanidubo mene Tuwa Bayau eno zawing pugatinayanung Yesu Kristora iwaing eno gai iwaing yariniyaara. 6Ayero sinena, noeno okowata, ge eyero gayaomitiya,Eyero gipu! Na daba iwaing zo sosero kora yero garoautura ziwong yaise Zaiyon atu pugatinena.Emo zo mene nung tumo diyariniya amimeneoko meng gaore dubo minaore nariniya.

7Arare niye nung tumo didinowa amimene nunggosinowa nona zuma bainane ine yero noiya ara.Arata nung tumo oko diyao yero nowa awong aenoeyero sao ara,Daba garo yao emo mene gigiwa meko yenu yang-

duwa amimene garo autura ziwong yena,arare dopero

mitiya era.8Nupema awong eno ge gayao zo eyero mitiya,

Daba auna atu te nunae gayarineya.Daba auna atu emo mene te gaero zuwarineya.

Awiya awong Tuwara ge dedunowa susuwa aenoawong te gaero zuwarineya. Awong ayero yaese saomitiya.

Name Tuwa Bayaura dubu yero nonane.9 Niye awiya Tuwara yangtagao dubu ara. Niye

awiya Tuwara pirisa dubu ara. Niye awiya Tuwaragegeregao dubu ara. Niye awiya Tuwara emo bauno

me ara. Awiya niye Tuwa Bayaura tani iwawaing-kakawaing auna bowi sero sero yaese sero niyeyangtagaina ara. Nung niye mumena atu puro puwaegao nuna iwaing auna gaina ara. 10 Niye gitauTuwa Bayaura dubu oko yero nasani nauwa. Aratayeme ewiya niye dubu nuna yero nowa ara. Gitauawiya niye Tuwa Bayaura mono iwaing aung nasaninauwa, arata yeme zo niye mono iwaing nuna-unaatu yero nowa ara.

Name Tuwara soumani yero nasani tawingna emobabuze auna ge dimanene.

11 Otao mani nana, sana nigipu. Niye waina taw-ing euna atu paka yero nowa amimene nao maturadubo-dubo yao awiya bauta potepu. Nao maturadubo-dubo yao amimene dubore ititire ninae enoiwo yero noiya ara. 12 Nao matura dubo-duboyangdoro diga emo mene niye giro pasena emoayero sowi sero niye nunae-una towang atu etuteroneupu. Ayero yero nasani naya Tuwa Bayau menenunae-una kasa yai aune awong nao ninae iwaingauna nung bowi yarineya ara.

13 Emo mene sao tauyao ge benaung giti niye enopugaya giro niye Tuwa kotupu nasani diungno aungyepu. Emo tuwa witao noiya aune 14 emo tuwarawese yero nowa auna ge diungpu. Emo tuwara weseawong amimene pasena mani eno pasenana abenapugaese sao ara. Nupema nao iwaing yero nowaawong awiya bowi yaese sao ara. 15 Tuwa Bayaumene niye etutero nasani aune emo darabi menesero yaine nowa awong awiya puro wosaya ge nosaine yero giro yangduwaese sero noiya ara. 16Niyeemo zora soumani oko yero nowa. Awiya me ara.Arata niye “Na emo zora soumani oko,” ayero seropasena oko yepu. Tuwa Bayau mene niye sorinoiyaawiya kotupunasani giro soumani nuna yeroneupu.17 Niye emo dubu apakana awiya samo dedunasanineupu. Ayero yero nasani kotumao puro pu Yesuraotao maingna-una gaipu. Ayero yero nasani TuwaBayau awang yepu. Nupema emo tuwa witao nungawiya sou yero samo dedunasani neupu.

Yesura te weso papatinasani yaya tame nanene.18 Soumani, niye emo tuwa ninae sou yero nasani

ge nunae diungpu. Awiya emo tuwa iwaing dubo-ozaore aeno gege oko, kokoniyao aune eno demayepu. 19 Awong niye pasena oko yao aune yayatebeba niye eno pugaya giro saineba niye TuwaBayau kotupu nasani be dung oko yao doro yayaawiya dipunasani naya TuwaBayaumene gai iwaingyariniya ara. 20 Ora pasena tamaya niye daya yayatapunasani be dung oko yao doro naya awe menegai iwaing yariniye? Arata etutero nasani auneyaya tauno dipunasani be dung oko yao doro nayaTuwa Bayau mene gai teng yariniya ara. 21 Niyeayero yaese Tuwa Bayau mene niye yau sena ara.Kristo nung deka ayero pasena aung nasani niyeaeno yaya tapunasani gitau yena. Arare niye dekaayero te weso nuna amaze gosinasani patiro neupu.22 Nung pasena oko tauna, nupema ge iwao ge zonuna-una bera atu oko kasa yena. 23 Awong nungizinasani ge meko sewa abena ge meko oko sena.Awong yaya nung eno pugaiwa arata auna abenayari oko sena. Nung ge nuna awiya zaz buro geiwao aung me gege yero noiya auna-una pugaina

Page 254: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 PETORO 2:24 251 1 PETORO 4:3ara. 24 Pasena naname mene taung ipu nuna-unawitinu nung nuka nutope diungno puro i pasaorapugairo puro witina ara. Awiya pasena yangdorodubo pewa yero iwaing nanenese ayero yena ara.Taung kuruwa busao nuna mene niye kora yenaara. 25Niye wo sipsip ine sisi-bura-bura yero nasaninauwa. Arata yeme zoniye dubore ititire ninae aunadiya yao maung ninae una yesese yero bumuwa.

3Yu aro yero nao auna ge.

1 Deka ayero niye mani bauno eno eyero sinena.Niye emo ninae-una ge dipunasani neupu. Ayeronaya emo ninae ena Tuwara ge yangdoro tebebayero nowa awong aeno ge oko sao Tuwa Bayauawang yero nasani etutero naya 2 emo ninae menenao ninae giro aune dubo nunae darawa yaese ayeroyepu. 3 Niye nika niyetope simari sero taungnasimao oko kotumae — giti ai simaota nona zumabainane duwaota, taung wori owere wosogairo nao— taungna simao ayao ine awiya oko kotumae.4 Taungna simao okowata, dubora simao kotungpu.Dubo-ozaora me moko ninae una atu pungyaoamimene simao ninae yaise. Simao awiya sisigaoteng oko ara. Simao awiya Tuwa Bayau menegosinoi zuma bainane yero noiya ara. 5 Tuwarabauno gegeregao gitau nasani nauwa awong TuwaBayau tumo didinasani simao deka aine puro nukanuyetope sipunasani nauwa ara. Ayero yero nasaniibono nunae sou yero nasani nauwa ara. 6 Nunae-una zo Sara mene Abrahamna ge dipunasani naunaara. Ayero yero nasani nung emo tuwa ayerosinasani yero nauna ara. Arare niye tani iwaingyero nasani sao awang yao aung o kotung-katungyao aung narineya, awiya niye ai ninae Sarara samebabarineya.

7 Emo, niye eno eyero sinena. Bauno awongputoung wosao ara, arare emo niye awong aunedema etutero kotumaore neupu. Ayero nasaniawong kora yero nasani neupu. Noeno okowata,niye gege oko, awong dema nao me iwaing pugaoawiya topetarineya ara. Isa ninae witiro beu doiyesero ayero neupu.

Otao-gamao yero nao auna ge.8 Ge ika atu sesena auna me era. Niye apakana

dubo dekaongka yero yo wina-apu nasani neupu.Ayero yero nasani ge nigao otao mani ninae aunemono pupunasani taung puro witao aung neupu.9 Tani meko niye eno yaya abena oko yae. Niye girosero izaya abena oko izae. Niye abena sari yero girogao ge pugaipu. Noeno okowata, niye Tuwa Bayauragaore naese nung niye yau sena ara. 10 Auna gegayao zo eyero mitiya,Zo nung nao iwaing ara tapunoiya, nupema

be iwaing tamari kotupunoiya, amimeneewawa nuna diya nasani ge meko zo okosaise. Be nuna mene ge iwao zo oko saise.11 Nung pasena yangdoro bauta potero taniiwaing yaise. Ayero yero monone nasaniaune buro tau yero yaise. 12Noeno okowata,Tuwa nung diti moko nuna pu emo pewayero nowa auna-una gairo noiya. Nungdawong yawe nunae-una gairo isa nunae

nigitinoiya. Arata pasena emo awiya Tuwamene giro be dung yero noiya.

Iwo yaora ge.13 Arare niye etutero nari sero tudiro narineya,

awiya ena mene noeno niye eno nao meko yarinei?Ayero oko mitiya. 14 Arata etutero narineya aenoena mene niye iwo yarineya, awiya gipu duboiwaing yae. Iwo niye eno yaya niye awang okoyepu. Nupema kotumao oko sisigaipu. 15 Duboninae mene “Kristo nung Tuwa dang ara” ayerosinasani neupu. Ayero naya “Niye noeno Tuwatumo didinowi?” auna susuwa amaze zo mene garisero niye atata yai giro eo yero auna ge abena sepu.Etutero dubo-ozaore ge abena sepu. 16Moko ninaemene niye gera pugoiye sero etutero neupu. Ayeroyaya Kristo aune demanasani tani iwaing yero nowaniye eno ge bautara sero nowa emo awiya ge iwaosao nunae-una susuwa kasa daung yai giro menggarineya. 17Niye tani iwaing yero nasani naya auneTuwa Bayau mene nigai auna teng ena mene yayaniye eno pugarineya awiya gosinena eo niya. Arataniye pasena tamaya aune ena mene meko niye enoyarineya, awiya zo gosinena mou niya ara.

18 Kristo nung pewa yao amimene nuka nutopepasena naname eno auna be dekaongka magayenuaung yena ara. Nung pewa yao amimene emomemeko-mameko name eno ayero yena ara. Nungname Tuwa Bayaura-una susumanenese sero ayeroyena ara. Nung tawing taung puro nauna aenodewamagayena. Arata ititi nuna awiya seka mitina.Arare nung uritira taung aingso puro seka yeroiropuna. 19 Ititire nasani emo enana ititi bunaoramitauwa awong auna-una baungno ge tugata yena.20 Awong amimene gitau Noa wang gapunasaninaunu Tuwa Bayau mene awong ao-didinasani diyayenu ge nuna dewa ara. Arare emo bauno agi oko, 8gege ara, awong amimene wangna witiwa ou menesoga yenu oura atu oko sisigao yewa. 21 Tani Noamani awisorera-una atu kasa yena awiya tani geou suwao amaze etotoma yena ara. Niye ge oususunasani iwaing yewa ara. Ge ou mene taungbeingti oko sainoiya. Niye ge ou susunasani TuwaBayau mene dubo ninae sayai pewa yaise nung yausinowa ara. Korayao awiya Yesu Kristo mene maga-yaora atu seka yero iropupunasani aune tauna ara.22 Nung nuka nutope uritira witiro Tuwa Bayaura-una wawong mera atu mitoiya. Ayero mitoi angeloputoung bainaneta wosaore awong apakana wesenuna yero mitowa ara.

4Kristo mene yaya tauna, arare name deka ayero

nasani pasena yangduwanene.1Kristora taungmene yaya tauna, arare niye deka

ayero yari sero tau yepu. Noeno oko, zo nungtaung nuna mene yaya tapunoiya amimene pasenayangdotinoiya. 2 Arare niye tawingna etu narineyaauna teng nona duru tawingna aeno dubo dubooko nasani neupu. Niye Tuwa Bayaura be gegedipunasani neupu. 3 Gitau niye digara tani eyeroyero nasani nauwa ara: pasena memeko-mameko,dubo-dubo yao, ou tauyao miniro dau yao, ana-bonene yero ou miniro dau yao, Tuwa Bayaura ge

Page 255: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 PETORO 4:4 252 1 PETORO 5:11dero tuwa ge iwao sou yao. Pasena ayao ine awiyaniye diga nasani ayero nauwa, arare yangdopu aungyae. 4 Yeme ewiya diga awong pasenana mokoramitowa yeme miteya ayero sero niye awong aunedema oko tairo nao yero neya, arare gosinowa eweyero noi niye eno gemeko sero nowa. 5Arata awongnete ago Tuwa Bayaura-una atu ge buro yarineya.Nung amimene emo seka naore magayaore awega-ziwega yari sero diya yero noiya ara. 6Arare susuwaeyao eno Bowi Iwaing mamagayao eno dema sewaara: Awong enaba emora nagibo mitiya auna tengtaung mene abena pumaese. Arata enaba TuwaBayaura nagibo mitiya auna teng awiya ititi menepumaese.

Burora putoung ning eno pugao auna teng buro ye.7 Tawingna nona apakana auna besugaora be

nugu niya. Arare niye dubore kotumaore nasani isasinasani neupu. 8 Dubo ninae mene mono wina-pung yero baingtipu. Dubora monone nao awiyatani iwawaing auna gitau yao yero ninaeuna atubainakama kasa yaise. Noeno oko, dubora monopumao amimene pasena daigairo worinoiya ara.9Niye gugumama sao aung wina-kora yepu. 10NiyeTuwa Bayau mene burora putoung noyao tauna,awiya niye emo sero dekaong-dekaong yero nowaauna teng tauna ara. Arare burora putoung niyeeno pugao amaze teng puro nasani soga wina-yeyero nasani neupu. 11 Zo nung uritira ge sariniyaawiya Tuwa Bayaura ge me yaise. Zo nung korayaoburo yariniya awiya Tuwa Bayau mene putoungpugariniya auna teng yaise. Niye Yesu Kristora-una atu desetiro buro nomaze yarineya amimeneTuwa Bayaura yazo de ika gaise. Simao waegaoreaune putoungne nuna-una atu mitauna, mitoiya,mitariniya. Awiya me yaise.

Yesu eno yero yaya tapunasani aune yawa yawatamao.

12 O otao mani nana, ninae-ina atu yaya zo iyaobainakama ine amimene inao ninae gaero gari serokasa yero mitoiya. Arare niye nona benaung sekakasa yero niya ayero sinasani oko yangka sero wa-wong di gamae. 13Niye yawa yawa yepu. Noeno oko,yaya Kristo mene tauna ayao ine niye tapunasaninowa. Awiya nete simao waegaore nuna kasa daungyai aune deka ayao ine dubo iwaing tapunasaniyawa yawa yari sero ayero yepu. 14 Niye Kris-tora mani awiso yero nowa susuwa aeno niye enoge meko saya giro yawa yawa yepu. Noeno oko,Tuwa Bayaura Oweno waegaore mene ninae-unaatu noiya ara. 15Ninae-ina ena mene pasena eyaoramokora toiro yaya tamowi sero sinena — mani daomagayao-ta, nona ugaing pumao-ta, tebe-tabe nao-ta, gitau yaora buro nung eno oko sao amaze puronao — pasena ayao auna mokora toiro yaya tamowisero sinena. 16 Ora zo mene Kristora emo me yeronoiya susuwa aeno yaya tamariniya aeno meng okogaise. Nung yazo awiya puro nasani aune TuwaBayau bowi yaise.

17 Tuwa Bayau abena pugariniya auna be kasayero mitiya. Abena pugao awiya dubu nunananame-una atu zayariniya. Arare naname-unagitau zayero yero bautunete emo Bowi Iwaing nuna

awang sinowa awena-una atu kasa yai aune atunono nono yao kasayariniye? 18Ora,Emopewa yetugaomene yaya-biyaya tapunete beba

sisigari yero aune iwaing yarineya, arareemo uritira ge awang sinowa o pasena yeronowa amimene nono yero iwaing yarinei?

19 Susuwa aeno Tuwa Bayau mene nigai teng yaiiworamokora towarineya awong iwaing yero nasanidubore ititire nunae awiya emo awong yena aunawaweng pugaese. Awong yena amimene ge nukanune sena awiya ago yero noiya ara.

5Emo gitau yao mene Tuwara lama dubu diya yero

baingtaese.1Ninae-ina atu gitau yao yero nowa niye aeno na

gitau yao otao ninae mene ge sane. Na Kristo yayakokoni yao taunu ditimoko nanamemene gigiwangamimene nete simao waegaore nuna kasa daung yaiaune na dema auna maung zo yarinena. Arare nadubo ninae uwero ge sero zawagairo yana nigipu.2 Tuwa Bayaura lama dubu diya yaese sao awiyadiya yero baingtipu. Buro awiya niye ayero yaesesao auna okowata, dubo ninae mene eo yariniyaauna teng yepu. Ayero yero wau moni pumaokotupunasani oko, burora yo dubo witai auna tengyepu. 3Arata dubu ninae awiya duwa-dawa sinasanioko, lama diya mene lama gitau nowa ayero niyeuritira gera nagibo gitau yepu emo bauno niye agoyae. 4Ayero yero naya ago diya baina mene kasa yaiaune niye ziyo simaora nona aung yaine yao tengoko amaze puro narineya ara.

5Emo taung seka niye eno deka ayero tugata nenaara. Niye emo babuzera wese yero neupu. Ayeronasani niye apakana dubo puro wosiro nasani souburo wina-ye yero nasani neupu. Noeno oko, gegayao zo eyero mitiya,Tuwa Bayau nung emo taung puro wiwitinowaauna dong dusugatinoiya.Anasani nung emo dubo wosaore nowa awiya sore-

punoiya.6Tuwa Bayaura wawengmitowa, arare dubo puro

wosipu. Ayero yaya aune ago nune gai teng yaiaune nung dekaongka amimene yazo ninae de ikagariniya. 7 Nona nomaze ninae-ina atu mou yeronoiya awiya apakana Tuwa Bayau eno pugaipu.Noeno oko, dubo nuna ninae-ina atu mitoi niyeiwaing diya yero nasani kora-makora yero noiya.

8Niye dubo seka nasani nika niyetope nao ninaeumo yepu. Iwo ninae baina Sanda nung wo layongang-gaga sero noiya ayao ine yero diti dati nasani“awe nukarineni?” ayero sero baungno otu kasayero buro etu kasa yero ayero nasani noiya. 9Arareniye tumo diyaore tau yero dodopinasani nagibonuna gazepu. Noeno oko, niye eyero gosinowa ara:Otao mani ninae tawing sero sero mitowa auna-unaatu yaya kokoni yao deka ayao ine kasa yeromitoiyaara. 10 Tuwa Bayau soremao giti auna maung nungsimaowaegaore nunamitao gegemitao amaze Kris-tora iwaing gege eno topetaese niye yausero punaara. Arare niye yaya kokoni yao be apungkaka gegetapunaya aune nune niye kora yariniya ara. Ayeroyero inai tau yarineya. 11 Putoung awiya nuna-unaatu mitauna, mitoiya, mitariniya. Awiya me yaise.

Page 256: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 PETORO 5:12 253 1 PETORO 5:14Besugaora ge.

12 Na ge maingkoka Siluano eno sesena gainiya.Nung gigena otao nana me yero niya. Ge mesusuware nigiwa awiya Tuwa Bayaura soremao meara, awiya gaese na igi ewiya gaero niye uwinasanige awiya soga nena ara. Arare niye Tuwara soremaoawiya puro tau yero neupu.

13 Yesura dubu Babilon* nape etu yero nowaawong Tuwara dubu yaese Tuwa Bayau mene nameaune dema yangtaga-betaga yena amimene niyearugatineya. Gipao mani nana Mak nung dema niyearugatiniya. 14 Niye uritira gera otao-gamao yeronowa, awiya keregari sero wawong wina-ini yeroaung yepu. Kristo aune dema yero nowa ninae-inamono mitai dubo-ozaore neupu.

* 5:13: Babilon. Petoro nung Roma nape atu mitasani igi gaena. Arata napo Roma awiya pasena napo baina, arare nung Roma napo aunayazo awiya puingti nasani napo matu meko zo yazo nuna Babilon auna yazo amaze senuta noyena.

Page 257: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 PETORO 1:1 254 2 PETORO 2:3

IGI NAMBA TU PETORO MENEGAENAPetoro mene ge me susuware ena amimene Tuwara

dubu auna kotumao uwari sero igi ewiya gaena. Awongge iwao ge sinao emo amaze umo yaese sena. AwongTuwara susuwa aune Tuwara Ge auna susuwa nigirobaingtaya aune ge iwao ge sinao emo mene dubo nunaesisigari yaya teng oko yariniya. Igi ewiya YUDA auna geine.

1 Na Simon Petoro, Yesu Kristora buro-mani nu-pema aposolo, amimene ge ewiya gainena. Niyetumo diyao nanae ine puro yero nowa niye aeno geewiya gainena. Tumo diyao awiya Tuwa nanameaune Korayao Emo naname Yesu Kristo mene pu-gainu puro yero nowa ara. Arare nung tumo diyaonaname gosinoi iwaing yero noiya ara. 2Niye TuwaBayau aune Tuwa naname Yesu auna susuwa nigirobaingtiti nasani pu dube gaya aune bayao mononemene ninae-ina atu kasa yero zapunasani mitaise.

Tuwa Bayau mene name yau sero pungna, aenoabena Tuwara ge me puro nanene.

3Nung putoung nuna baina mene nao mera sore-mao aune nona apakana awiya name eno pugaina.Nung name simao waegaore nuna aune etutero naonuna topetanenese name yau sero pungna. Ararename susuwa nuna nigiro baingtiro aune nao merasoremao aune nona apakana awiya pumarinenane.4 Simao waegaore nuna aune etutero nao nunamitiya, arare nung nona iwawaing name eno pugarisenu tauyena awiya tengpugaina. Awiyanamenonapugari sena awiya puro nasani sisigaora nagibodubo-dubo yao mene tapunoi tawingna atu mitoiyaawiya giro awang yero sungno baungno nao nuname awiya topetanenese ayero yena ara.

5 Awiya eno niye tau yero etutero nao awiyatumo diyao ninae-ina susuuno puro neupu. Ayerokotumao iwaing awiya etutero nao ninae-ina susu-uno puro neupu. 6 Anasani dubora seminao awiyakotumao iwaing ninae-ina susuuno puro neupu.Nupema nao tauyao putoungne awiya dubora semi-nao ninae-ina susuuno puro neupu. Ayero Tuwaranagibora nao awiya tauyao putoungne ninae-inasusuuno puro neupu. 7 Anasani otao-gamao meyero nao awiya Tuwara nagibora nao ninae-inasusuuno puro neupu. Ayero dubora mono pumaoawiya otao-gamao me yero nao ninae-ina susuunopuro neupu. 8 Nona apakana awiya ninae-ina atumitasani zapunai niye Tuwa naname Yesu Kristorasusuwa nigiro baingtiro nasani buro yaya me aungoko yariniya. 9 Zo nung nona awiya aung nariniya,awiya nung eno eyero sanene: Nung diti guma yaoine. Nona ake atu mitiya awiya nung gaine yaoteng oko. Tuwa mene gitau pasena nuna diseronung saero kora yena awiya oko kotumaonuwegaironoiya.

10Otao mani, Tuwa Bayau mene niye yangtagairoyau sero pungna. Arare yangtagairo pumao nunaawiya me yaise niye buro apakana sesena awiyatauyero puro neupu. Niye tauyero puro narineya,awiya niye iyangsao yao aung, iwaing nao gegenarineya. 11 Ayero nete Tuwa aune Korayao Emo

naname Yesu Kristo auna napo mitao gege mitaoauna toitinaya nung niye eno yowe mawe sinasaniniye arugariniya ara.

12 Nona apakana awiya niye eno gipero aungyewa gigiwa ara. Ge me nigiwa awiya puro tauyerododopinowa, awiya na nigitinasani aune saineba gedeka awiya nupema sero uwinasani narinena. 13Naseka nasani aune ge amaze kotumao ninae-ina atuuwana teng yariniya. 14 Noeno oko, magayaora benana nugu niya, awiya na gosinena. Ge awiya Tuwananame Yesu Kristo mene na eno sero keregaina.15Na niye yangduwana niye ge awiya nigirota nigiroayero nasani naese yeme kora-makora yarinena.

Petoro nung gitau diri agira atu nasani Yesura simaowaegaore gigina.

16Nae gitau Tuwa naname Yesu Kristora putoungaune kasa yao nuna auna ge awiya niye eno tugatayewangne, awiya ungwe tutura emora kotumaoraatu kasa noiya amaze oko tugata yewangne. Naenugu daung atu dopero mitasani Tuwa simao wae-gaore nuna aune dema kasa yenu daung mokeragigiwangne. 17 Awiya Tuwa Bayau Mama meneMaina yazo de ika gatinasani nung bowi yero geeyero senu waegao baina auna mokora atu wosinuna-una yena: “Awiya Mani nana. Na nung enoyawa yawa yero nona.” 18 Nae nung aune demadiri dang auna atu newangne ge awiya uritira atuwosinu nigiwangne.

19 Arare nae aeno ge porofete mene gitau gaewamitoiya awiya nigitinonane me nibamu yero noiyaara. Ge amimene damana ine yero mumena atuwaegatinoiya, arare niye diti moko auna pugati-nasani naya iwaing yariniya. Ge awiya damanananame ine ayero sero puro naya iya gaine naiaune gobu mene ninae-ina kasa yero dubo ninaewaegariniya. 20 Bere gitau susuwa zo eyero nigirobaingtipu: Tuwara ge gitau bukura atu gaewa mi-toiya auna susuwa awiya emo zo mene dubo nuna-una atu tebeba keregao ine teng oko ara. 21Ge awiyaemo mene kotumao nunae-una oko sero gaewa.Emo awong Oweno mene dubo nunae uwenu auneawong Tuwa Bayaura-una atu ge awiya nigiro serogaewa ara.

2Ge sisigao emo auna ge.

1 Isreli emora-una atu porofete me gege oko,porofete ge iwao ena awiya dema kasa yero nasaninauwa. Deka ayero ninae-ina atu gipao emo enage iwao dema kasa yarineya. Awong Tuwara dubusisigaora ge iwao ge awiya puro buro ninae-ina atusaingtiro buro kasa yarineya. Ayero aune Tuwamene awong zuma gaena awiya bewae yarineya.Ayero yaya abena nunae mena ozaung kasa yaiawong nuka nuyetope sisigarineya. 2 Emo ayetugaoamimene pasena buro yaya Tuwara emo baunodaigairo amimene giro awong ago yarineya. Ayeroyaya emo bauno ena mene gera nagibo me awiyaizarineya. 3Ge iwao ge sinao emo ena amimene waumoni eno dubo-dubo yero nasani kotumao nunae-una ge iwao ge mene niye etegati nasani nonaninae sorero pumaora buro yarineya. Arata gitauTuwaBayaumene awong abena tamaese be pugainu

Page 258: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 PETORO 2:4 255 2 PETORO 3:3mitoiya. Nupema awong sisigaese sena amimeneoko auriti awinoiya. Aung ara. Nung sisigaora benunae diya yero nasani mitoiya.

Abena ena gitau kasa yewa auna ge.4 Gitau otu angelo ena mene pasena yewa giro

Tuwa Bayau mene awong oko ao-dina. Aung ara.Nung awong musugainu kowara bamuwa. Baungnokote wamao mume baina auna atu baungno bebaina diya nasani mitowa. 5 Nung gitau emobauno nona apakana aune oko ao-dina. Aung ara.Nung etutero naora bowi sao emo yazo nuna Noaaune emo bauno 7 awong agege ao-dinu seka newaemo memeko-mamekora-una atu wabamu denu oumene tawing apakana topetina ara. 6 Nupemanapo etobe Sodomto Gomora emo bauno apakanaaune dema sisigairo aung yaetose senu iyao wamene wosaine yero awenu aung yewa. Awiya emomemeko-mameko ago kasa yero narineya amimenegiro awang yaese ayero yena ara. 7 Ayero yeroaune emo iwaing Loto nung pasena emo baunonamokora atu nasani dubo mou naunu nauna aenoTuwa Bayau mene sorero pungna ara. 8 Loto nungemo iwaing amimene nunae-una towang atu nasaninaunu awong pasena tebe-tabe yero nauwa waribe giti gosinasani nupema ge nunae nigitinasanimou maingkoka oko puro nasani nauna. 9 Tuwamene gitau Loto ao-diro sorero pungna, arare nameTuwa eno eyero gosinonane: Nung emo baunonung tumo didinowa awong etegaora atu soreropumaora putoung oko kau yero noiya. Nupema,nung Sodomto Gomorara emo bauno auna abenateng pugaina, arare nung emo bauno meko awongyaya-biyaya tapunasani naya Tuwa Bayau meneemo awega-ziwega nasani abena pugariniya be aunege buro yero yangduwaese sariniya auna putoungoko kau yero noiya, awiya dema gosinonane. 10Emotaungnunae-una dubo-dubomeko awiya agonasaniyero nowa, nupema Tuwa aune emo babuze auna gepuro wowosinowa awong awiya Tuwa mene bunaomou-mesayao awong eno pugariniya ara.

Emo ayao amimene aratamao nunae gege agonasani taung puro wiwitinasani angelo waegaoreawong awiya awang yao aung puro wowosinowaara. 11Ora angelo awiya putoung nunae bainakamamene ge iwao ge sao emo auna putoung daigati-noiya, arata awong Tuwa ise-kaingse yowi sero geiwao ge sao emo awiya oko usi-besi yero nowa. 12Geiwao ge sao emo awong kotumao aung; wo gaeromininonane awong aine ara; awong taungna atosao gege nigitinowa. Awong wo mene yasinowaaine be bainana atu yasero aung yarineya. 13 Ayeronasani tebe-tabe yao nunae-una abena pumarineya.Awong meko. Awong niye aune dema nona mini-nowa be aune awong ge iwao nunae eno yawa yawayero nasani ana bonene ninae beingti yero nowa.14Awong diti moko nunae mene mani bauno tamarikau yero nowa. Awong pasena yaora bereya okoyero nowa. Awong emo ena inao tauyaore oko awiyayuno nowa nuye tairo nowa. Awong wau monieno dubo-dubo yero nawe duwa dubo nunae auna

baungna. Emo ayao amimene kowara gerao ara.15Awongnagibome awiya yangdoro baungno tararayewa. Awong Belam*, nung Beorira mani, auna teweso patiro ago yewa ara. Nung pasena yero monipumari ara tauna. 16Arata Tuwamene ge dao nuna-una nung gona yena ara. Arare wo dongki ge aungamimene emo mene ge saine yero nasani porofeteBelam auna kotumaomeko awiya gazenu aung yenaara.

17 Emo ouwe noi giro ou minari oura baungnoou yumao giro dubo mininowa, deka aine emoena mene emo ayao auna-una atu soremao tamaribaungno kau yero giro dubo mininowa. Nupema,awong gumo ine. Bisi mene gumo pisinoi baungnoaung yero noi emo wa eno dubo mininowa ayao ineawong ara. Emo awiya awong mume bainakamaauna atu mitaese sero Tuwa mene masi amazeawong eno kora yenu mitoiya. 18Awong taung purowiwitinasani geme aung piti gege awiya emo baunomene gayameyaise sero esega emokotumaore aunaine yero emo bauno tugata yero nowa. Ayero nasaniemo ena mene digara nagibo patiro gera yarinemaaune iwaing yero nowa amimene nupema kapetenagibo matura gaese sero taung iropaora ge meneyumao buro yero nowa. 19 Emo memeko-mamekoamimene eyero sero nowi siya, “Niye nae ago yeronona zora soumani oko yarineya. Niye bunao aungyero narineya.” Ayero sero nowa, arata awongnuka nuyetope tani meko gera yao auna soumaniyero nowa. Awiya noeno oko, nona zo mene emozo puro wosariniya, awiya nung nona nung purowosiro besiniya auna soumani yariniya. 20 AwongTuwa aune Korayao Emo naname Yesu Kristo aunage nigiro pu dube gairo aune digara tani mekoamaze yangdoro nete nupema tera kapete gairotani mekora babaya tani meko amimene awong waomene daine yai awong eno eyero sarinenane, “Gitaunao nunae awiya maingkoka meko yena. Ora agonao nunae awiya meko yore yero baingtitiniya.”21 Emo ayao amimene gitau etutero naora nagibooko patao yateya, awiya abena maingkoka gegetamateya. Ora etutero naora nagibora atu nauwaamimene Tuwara sao tauyao ge awong eno gipewaawiya yangdoro nagibo matura yesese yero nowaaeno abena meko nibamu tamarineya. 22 Emo ayaoaeno ge eyero sewa awiyameyeronoiya, “Sino nungbero tiro aune nupema kapetegairo mininoiya ara.”Ora, “Pu ou susunonane aune nupema baungnoangze susunoiya ara.”

3Tuwa kapetegairo bumari sena, awiya me yariniya.

1 Otao mani nana, igi ninae ewiya gainena beetobe niya. Na igi ninae etobe deka ayero gainasanidubo ninae pewayero naese auna teng niye uwanauritira ge nigiwa amaze nupema kotumaese yetenaara. 2 Arare niye ge porofete pewa yetugao menegitau sewa aunewini ge Tuwa Korayao Emo nanamemene senu aposolo ninae nae amimene niye enosewangne, ge awiya kotupunasani neupu. 3 Ayero

* 2:15: Belam. Mosera dubu Izip tawing yangdoro tawing nunae sekawa auna babari newa be aune Belam nung porofete yero nasani nauna,arata saineba, nung moni eno dubo-dubo nasani Isreli emo dubura iwo soreuno awong waru yari yena. Waru ge sari sero yena auna teng gaoge be nuna-una atu kasa yena.

Page 259: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 PETORO 3:4 256 2 PETORO 3:18niye bere gitau ge eyeronigipu tau yae: Tawingnabebesugatinai* aune enamene kasa yero taungnunae-una ara tamao awiya ago nasani Tuwara ge izinasani4 eyero sarineya, “Tuwa kapetegairo bumari senaauna me naiye? Aya-ewowo naname mene ge nunasero gaero ayero nawe mamagayero nauwa nungbumariniya ayero sinasani nawe duwangne nungoko bumao yero niya. Nona apakana tawingnaatu kasa yena auna atu kasa yero butunauna, dekaayero butunasani mitiya.” 5 Awong susuwa ewiyagosinasani aune oko gao mene saine yero nowa ara:Gitau otu Tuwa Bayau mene ge senu uriti tawingnekasa yena mitoiya. Tawing oura atu kasa yero outowang atu mitauna ara. 6 Arare ago ou amimenetawing topetiro emo aune nona apakana aune dekaayero sisigairo dero aung kamore yena. 7 Aratauriti tawingne yeme miteyato emimene zo TuwaBayaura ge mene soreti iyaora gerao yero miteyato.Tuwa Bayau mene emo awega-ziwega nasani abenapugariniya be aune emo memeko-mameko Tuwarakotora atu zuwero yasaese sero diya miteyato ara.

8 Otao mani nana, nona zo ewiya oko nuwegae:Tuwa mene wari be dekaongka awiya maze gosinoidawang 1,000 ine yero noiya ara. Ora nung dawang1,000 awiya maze gosinoi wari be dekaongka inegege yero noiya ara. 9 Emo ena mene Tuwa enoeyero sero nowa, “Tuwa nung ge sena auna metamari sero titiye zaruwe yero nasani aune besusupunoiya.” Emo ena mene gosinowa ayao inenoi giro nung eno ayero sero nowa, arata aung ara.Nung emo ena mene sisigao eno, emo apakana tengdubo darawa yero naomeko yangduwaese sero niyeao-didinoiya.

Uriti aune tawing ago aung yarineyato.10 Tuwara be baina awiya ugaing emo mene kasa

yero nowa aine yero mena ozaung kasa yariniya.Kasa yai uriti nung bewing duruka baina sinasaniaung yariniya. Ora uritira nona apakana gosi-nonane awiya deka dema ayero iyao mene aweroaung yariniya ara. Tawing aune tawing tame nonaapakana miteya awiya deka ayero dema iyao meneawero aung yariniya ara. 11 Nona apakana aweroaung yariniya, arare niye iwaing pewayao nasaniuritira ge diya yero baingtiro puro neupu. 12 Ayeronasani Tuwa Bayaura be diya yero nasani menaozaung kasa yaise sero tau-tataware yero neupu. Benugu nai uriti nung iyaomene awero aung yariniya.Ora uritira nona apakana gosinonane awiya dekaayero dema iyao mokora baungno tiwero aungyarineya. 13 Name awiya uriti sekawa aune tawingsekawa Tuwa Bayau mene pugari sena amaze diyayero nonane. Auna atu etutero nao gegemitariniya.

14 Otao mani nana, niye nona ayao awiya diyayero nasani nuna benaungna atu iwaing pasenaaung etutero nung aune dema otao naya gai tengyaise sero gewera yero neupu. 15 Tuwa nanamemene be nuna susumai imoko-kaungkaung yai giroaune eyero sepu, “Nung name kora yari sero ao-didiniya.” Otao naname Paulo nung kotumao nungeno pugao auna teng ge deka eyao amaze niye enogaena. 16Nung igi gainoiya teng ge awiya keregairogainoiya ara. Igi nuna-una ge ena mitiya auna

susuwa awiya pungyeromitiya. Arare ge aine amazeemo ena nigao aung o emo ena inao iyangyaoremene ge awiya kasuna-busuna yero nasani seronowa meko yero noiya ara. Paulora igi auna gegeokowata, Tuwara ge gayao ena auna ge deka demakasuna-busuna yero nasani gera yao tapunowa.

17 Otao mani nana, na niye bere-bere tugatayetena nigeya, arare emo tebe-tabe nao auna geiwao ge sao mene tumo diyao ninae besai iyangyerozuwao eno, umo yero nasani neupu. 18 Ayeronasani soremao kotumaore Korayao Emo nanameTuwa Yesu Kristo amimene pugatinoiya amaze puronasani bairo tau yepu. Nung simao waegaore mi-toiya mitiya, mitariniya.

* 3:3: Soremao Ge zo Aposolo 2:17 auna atu mitiya awiya gi.

Page 260: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 YOHANE 1:1 257 1 YOHANE 2:14

IGI NAMBA WAN YOHANE MENEGAENAYohane mene susuwa etobe eyao eno igi ewiya gaena:

Zo awiya eyao era: Nao me iwaing puro nao auna susuwakeregari sero gaena. Name Tuwa Bayau aune Yesu Kristoaune awongto aeno dubora mono pupunasani otao maninaname aeno dema dubora mono pumanenese sena. Zoawiya eyao era: Ge iwao ge sao emo ena mene kasa yeroTuwara ge nigao emo auna dubo sisigati nasani eyerosinauwa, “Tawing taung awiya meko. Awiya pasenanataung ara. Arare Yesu mene tawing taung oko puro kasayena. Nung emo mene naine nasani nauna, arata nungtawing taung oko puro nauna. Nung Tuwa BayauraManime okowa.” Ge iwao ge sao emo mene ayero sinauwa,aeno Yohane mene ge iwao ge nunae puro wosari sero igiewiya gaena.

Nao me iwaing auna Maung.1Naome iwaing aunaMaung* nung susuwara atu

butu nasani nauna auna ge keregairo niye eno tu-gata yero nonane. Nae ge nuna dawong nanaemenenigiwangne. Nae nung diti moko nanae mene gigi-wangne. Nae nung giro baingtiwangne. Nae nungwawong nanae mene iniro gigiwangne. 2 Nao meiwaingna Maung kasa daung yenu gigiwangne ara.Nao me iwaingna Maung nung amimene Maungna-una atu buro naname-una atu kasa ye daung gaina.Aeno nae naora Maung awiya niye eno keregairotugata yero nonane. 3 Awiya nona gigiwangne oge nigiwangne deka awiya niye eno tugata yerononane. Tugata yanane tairo nao naname kasayai name dubu dekaongka yero nasani nari seroaeno sinonane. Tairo nao naname awiya MaungauneMani Yesu Kristo aune dema tairo yero nonaneara. 4 Yawa yawa yao naname iwaing kasa yerobaingtaise aeno igi ewiya niye eno gaitinena era.

Waegaora atu nasani pasena oko pungyero puronanene.

5Ge bowi Yesura-una atu eyero nigiwangne, aenoniye eno tugata yero nonane. Tuwa Bayau nungwaegao gege. Mume zo nuna-una oko mitiya.6 Name mumena atu nasani “Na Tuwa Bayaura-una desetitinona” ayero sarinenane, awiya ge iwaoyariniya. Ayero nasani ge me oko puro narinenane.7 Arata Tuwa Bayau nung nuka nutope waegaoraatu noiya deka aine name waegaora atu nasaninarinenane, awiya dema tairo otao iwaing yari-nenane. Ayero yanane Mani nuna Yesu Kristorayu mene pasena naname apakana sayai iwaing pe-wayao narinenane. 8Name pasena aung ayero sari-nenane, awiya dubo naname etegari nenane. Ayeroyanane dubo naname auna ge me oko mitariniya.9 Tuwa Bayau nung iwaing dang gege. Arata namepasena disaise nung tumo diyanane teng yariniya.Aeno pasena naname keregari nenane, awiya nungpasena naname disero meko naname apakana sayaiiwaing pewayao narinenane. 10 “Name pasena okoyao nonane,” ayero sarinenane, awiya name Tuwa

Bayau ge iwao emo ayero sarinenane. Ayero yananege nuna dubo naname-una atu oko mitariniya.

2Kristo nung soremao naname.

1 Mani awiso nana, niye pasena yowi sero geewiya niye eno gaitinena. Arata emo zo menepasena zo yariniya, amimene eyero gaise: Sore-mao emo* naname Maungna benaungna atu mi-tasani name sorepunoiya. Soremao emo awiya YesuKristo ara. Nung emo iwaing pewayao. 2 Nungamimene Tuwa Bayaura tini kapao aung yaise seropasena naname eno abenamagayena. Ayero pasenananame gege okowata, tawing sero emo baunoname apakana auna pasena diungna. 3 Aeno namege nuna dimarinenane, awiya nung giro baingtitinonane awiya garinenane. 4 Arata emo zo menege nuna oko dimao nasani “Na Tuwa Bayau gao”ayero sariniya, awiya nung ge iwao emo yariniya.Emo ayao ine awiya ge me mene dubo nuna-unaatu oko mitiya. 5-6 Zo nung Tuwa Bayaura ge nigirodimariniya amimene Tuwa Bayau ara tapunoiya.“Name Tuwa Bayaura-una atu desetiro nonane”ayero sero nonane amimene Yesu nasani naunaayao ine teng nanene. Ayero yarinenane, awiyaname Tuwa Bayaura-una atu meba desetiro non-ineta aung ing, auna susuwa garinenane.

Waegaora nasani otao eno dubora mono pumaoawiya sao tauyao ge sekawa.

7 Otao mani nana, na sao tauyao ge sekawa zooko niye eno gainena. Awiya matu Yesura ge nigi-wangne auna atu nigiro butunowa ara. Bowi genigiwa awiya sao tauyao ge matu ara. 8 Nupemage gainena awiya sao tauyao ge sekawa niya. Geawiya Yesura-una atu ta ninae-ina atu dema meniya. Auna susuwa eyao era. Mume daigatinoiwaegao mene kasaye daung gairo waegati nasaninoiya. 9 Zo nung otao nuna iwo noiya amimene“Na waegaora nona,” ayero sariniya, arata nungmumena atu nao gege noiya. 10 Zo nung otao nunadubo mene mono pupunoiya amimene waegaoraatu noiya. Ayero yero noiya amimene pasenanawaoauna baruma nuna-una okomitiya. 11Arata zo nungotao nuna iwo yero noiya amimene mumena atumitoiya. Nung mumena atu nasani nung natu natubautuniya auna susuwa awiya oko gosinoiya. Noenookowata, mume mene diti moko nuna gazenu ditiguma yaine yenu noiya.

12 O mani mamani nana, Tuwa Bayau menepasena ninae Yesura iwaing eno disena, aeno na geewiya niye eno gainena. 13 O mamono, niye nungnao gege nasani nauna noiya awiya giro baingtitinasani nowa, aeno na ge ewiya niye eno gainena.O mani taung seka, niye mekora maung awiya purowosiwa, aeno na ge ewiya niye eno gainena. O manimamani, niye Maung giro baingtiti nowa, aeno nage ewiya niye eno gainena. 14Omamono, niye nungnao gege nasani noiya auna susuwa giro baingtitinowa, aeno na ge ewiya niye eno gainena. O manitaung seka, niye putoung ninae mitiya, o TuwaBayaura ge dubo ninae-ina mitiya, nupema mekora

* 1:1: Nao me iwaing auna Maung awiya Yesu. * 2:1: Soremao emo auna susuwa awiya soremao nona enana sorepunoiya okowata, Yesumene ge bera atu name soreuno Maungna benaungna atu ge naname sinoiya.

Page 261: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 YOHANE 2:15 258 1 YOHANE 3:13maung puro wosiwa, aeno na ge ewiya niye enogainena.

Dubo naname mene tawingna nonana atu oko mi-taise.

15 Dubo ninae tawingna ta tawingna nonana atuoko pugae. Zo nung dubo nuna tawingna nonaeno pugariniya amimene dubo nuna Maungna-unaatu oko pugariniya. 16 Tawingna nona apakana,— taung mene dubo-dubo yao, nupema wau monieno taung puro witao — awiya Maungna okowata.Kotumao awiya tawingna gege. 17 Arare tawingawiya aung yariniya, o tawingna nona eno dubo-dubo yero nowa awong awiya dema aung yarineya.Arata zo nung Tuwa Bayaura ge nigiro dimariniyaamimene nao gege nariniya.

Kristora iwo kasa yero mitiya.18 Mani awiso nana, tawingna be kara aung

niya. Kristora iwo bumariniya awiya niye nigiwa,arata Kristora iwo daigairo mena yemaoko kasayero nowa, arare tawingna be aung niya, awiyagosinenane. 19 Awong dubu naname auna towangatu kasa yero bamuwa, arata awong otao maninaname me yero nao awiya oko nauwa. Awongotao mani naname me yero natei siya, awiya nameoko yangduwateya. Name yangduwa, auna susuwanunae eyero gosinenane. Name aune dema naweyangduwa amimene otao mani naname me okowa.20Ninae mene zo Yesu mene Oweno iyengtinu wos-inu puro nowa, aeno niye apakana ge me nigironowa ara. 21 Niye ge me nuwegati nowita ayerosero igi ewiya oko gainena. Aung ara. Niye ge menigitinowa, aeno na ge ewiya niye eno gainena. Geiwao apakana awiya ge mera-una mokora atu okokasa yero noiya, awiya gosineya.

Tuwa Bayau Maung Maingne oko gausanene.22 Ge iwao ge sao emo awiya awe sarinei? Zo

nung, “Yesu awiya Sorao Emo naname Kristo meokowa,” ayero sariniya, awiya nung ge iwao ge saoemo ayero sepu. Nung awiya Kristo iwo yero niyaara. Nung Maungne Maingne bewae yero niya.23 Zo nung Mani bewae yariniya amimene Maungdema bewae yariniya. Arata zo nung Mani tumodiyariniya amimene Maung dema tumo diyariniya.24Arata niye ge susuwara atunigiro butunowa awiyapu dube gairo neupu. Pu dube gairo narineya,awiya Maingne Maungne ayero niye aune demanarineyato. 25 Yesu mene name eno ge eyero senutauyena, “Na nao me iwaing niye eno pugarinena.”

Oweno mene ge me name eno gipinoiya.26 Niye etegari sineya auna susuwa gaese eyero

gainena era.27 Yesu mene Oweno iyengtinu wosinu pumuwa

ninae-ina atu mitoiya. Arare emo zo niye gipaiseoko sae. Oweno pumuwa amimene ge apakananiye eno tugata-magata yero noiya. Ge awiya geiwao oko, ge me ara. Arare nagibo Oweno menegipena deka auna teng papati nasani Yesu aunedema neupu.

Tuwa Bayaura mani awiso yero nonane aunasusuwa.

28Mani awiso nana, niye Yesu aune dema neupu.Nung kasa yai aune name benaung nuna-una atu

meng gairo nung oko tema yao tauyero dopari seroyeme nung aune dema neupu. 29 Tuwa Bayau nungetutero noiya, niye ayero nigitinowa, arare emo zodeka ayero etutero nai giro eyero sepu, “Nung TuwaBayaura-una atu kasa yao arauwa.”

31 Maungna dubora mono pumao bainakama

awiya gipu. Nung dubora mono name enobainakama pupunasani mani emo dire bauno direnuna ayero sinoiya. Arare ayero yero nonane ara.Emo Tuwara ge aung yero nowa amimene TuwaBayaura susuwa oko gosinowa, aeno awong susuwananame oko giro baingtitinowa. 2 Otao mani nana,name yeme Tuwa Bayaura mani yero nenane. Aratanete nono yero narinenine, awiya yeme oko kasadaung niya. Arata eyero gosinenane: Kristo kasayai aune name benaung nuna giro nung ine yari-nenane. 3 Arare zo nung kasa yaora be nuna diyayero nasani nariniya amimene nung dang pewayaonibamu noiya deka aine nari sero giro dubo nunasainasani nariniya.

Pasena yero Sandara mani yarineya.4 Zo nung pasena yero noiya amimene Tuwa

Bayaura sao tauyao ge awiya daigati nasani noiya.Pasena yao awiya sao tauyao ge daigao ara. 5 Arareniye Yesura susuwa eyero nigitinowa. Nung pasenadisari sero kasa ye daung gaina. Nung pasenaaung nasani nauna, awiya gosinowa. 6 Zo nungYesu aune dema noiya amimene pasena oko yeronoiya. Arata zo nung pasena yero noiya amimeneYesura susuwa oko gosinoiya. 7 Mani awiso nana,zo mene dubo ninae sisigari sai oko nigipu. Yesunung pewayao gege. Deka aine zo nung etuteronoiya amimene emo pewayao yero noiya. 8 Aratazo nung pasena yero noiya amimene Sandara maniyero noiya. Sanda nung pasena susuwara atu yeronasani nauna nasani noiya. Tuwa Bayaura Manimene Sandara buro disero aung yari sero kasa yena.

Tuwa Bayaura mani yero nasani giro pasena okoyero nanene.

9 Zo nung Tuwa Bayaura-una atu kasa yero noiyaamimene pasena nasani oko noiya. Noeno okowata,Tuwa Bayaura nao nuna-una mitiya. Nung TuwaBayaura-una atu kasa yena, arare pasena oko nasaninariniya. 10 Arare Tuwa Bayaura mani awisotaSandara mani awiso ing, auna susuwa nunae eyerokasa yai garineya. Zo nung etutero okonao yariniya,awiya niye nung Tuwa Bayaura mani ayero okosarineya. O zo nung otao nuna eno dubora monooko pao yariniya, awiya niye nung eno deka ayerosarineya.

Yesumenename enoduboramonopuna, arare namedeka ayero yanene.

11 Tuwa Bayaura ge susuwara atu nigiro bu-tunowa awiya eyao era: Dubo mene mono wina-pung yanene. 12 Arata Kaingna nagibo okopatanene. Nung Sandara mani yero meta nunadenu magayena. Awiya nono yero denu maga-yeni? Awiya susuwa eyao eno. Nung nao nunamenemeko, aratameta nuna-una naomene iwaing,aeno meta nuna denu magayena ara. 13 Arareotao mani nana, emo Yesu tumo oko diyao yero

Page 262: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 YOHANE 3:14 259 1 YOHANE 4:16nowa amimene niye iwo yaya giro oko yangka serowawong di gamae. 14 Name otao mani nanameeno dubora mono pupunonane, arare name nakanametope eyero gosinonane: Name emo ititi aungmene yaine yao auna tani awiya yangdoro nao metopetiwangne ara. Arata zo nung dubora mono okopumao yero noiya amimene ititi aung mene yaineyero noiya. 15 Zo nung otao nuna iwo yariniya,awiya nung mani dao magayao emo ara. Arareniye mani dao magayao emo auna susuwa gosi-nowa. Nao me iwaing awiya nunae-una oko mitiya.16 Yesu nung name eno nao nuna me yangduna,arare dubora mono pumaora susuwa gigiwangneara. Arare name deka ayero otao mani nanameeno nao naname me yangduwanenese sao mitiyaara. 17 Emo zo nung tawingna wau moni zamenasimena bainakama nuna-una mitai aune otao nunabogamasa nai giro oko gaine yero depo yariniya,awiya nung eno eyero sepu, “Nung Tuwa Bayau okoaratapunoiya.” 18Mani awiso nana, namemono paoawiya be mene gege okowata, wawongmene o dubomene mono me pumanene.

Tuwa Bayaura benaungna atu awang yao aungnanene.

19 Ayero yero Tuwa Bayaura ge me auna dubuyero nonineta awiya garinenane. Arare kotumaonaname mene pasena matu eno name gera pu-gari sai giro name Tuwa Bayaura benaungna atupasena matu kotungno awang yao auna kotumaopuro wosanene. 20 Noeno okowata, name eyerogosinonane. TuwaBayaura kotumaomene kotumaonaname daigatinoiya. Nung nona apakana aunasusuwa gosinoiya. 21-22 Otao mani nana, namesao tauyao ge nuna dipunasani nao naname yerononane awiya benaung nuna-una atu iwaing yeronoiya. Ayero noi kotumao nanamemene name geraoko pugao yero noi name benaung nuna-una atuawang yao aung tauyero nonane. Anasani nonazo no eno isa sinonane awiya name eno pugati-noiya. 23 Sao tauyao ge nuna awiya eyero mitiyaera: Mani nuna Yesu Kristo tumo didinasani dubomene mono wina-pung yanene. Ayero yanenesesena ara. 24 Zo nung Tuwa Bayaura sao tauyaoge dipunoiya amimene Tuwa Bayau aune demanoi Tuwa Bayau nung aune dema noiya. TuwaBayau aune dubo dekaongka yero nonane awiyaOweno pugaina amimene name eno keregati noigosinonane ara.

4Oweno susuwa giti yero nowa.

1Otaomani nana, porofete ge iwao daigairomenetawingna etu kasa yero nowa, arare emo apakana“Tuwa Bayaura Oweno nana-ina mitiya,” ayero seronowa auna ge oko nigaya me yaise. Oweno nunaeTuwa Bayaura-una atu baota ayero sero awonggaero gari yepu. 2 Tuwa Bayaura Oweno eyao awiyasaore garineya. Zo nung “Sorao Emo naname Kristonung tawing taung puro kasa yena, nung awiya Yesuara” ge awiya nigiro iniro taka sariniya amimeneOwenoTuwaBayaura-una atu bao awiya puronoiya,ayero garineya. 3Arata zo nung “Yesu tawing taungpuro kasa yena” awiya oko iniro takasao yariniya

amimene Oweno Tuwa Bayaura-una atu bao awiyaoko puro noiya, ayero garineya. Nung oweno zoewe puro noiya. Oweno zo ewe awiya Kristora iwobainakama auna-una mokora atu bumao. Gitau genuna nigiwa; nung tawingna atu kasa yaise sao.Arare nung awiya mena yemaoko tawingna atukasa yero noiya. 4 Mani awiso nana, niye TuwaBayaura mani awiso, arare porofete ge iwao awiyapuro wosiwa. Ayero yewa, noeno okowata, TuwaBayaura Oweno auna putoung awiya ewe, o emoYesu tumo oko diyao yero nowa auna owenonaputoung awiya ewe. Arare Tuwa Bayaura Owenoauna putoung mene oweno nunae auna putoungawiya daigatinoiya. 5 Porofete ge iwao awong taw-ingna gege. Arare tawingna ge gege sinowa. Ayerosinowa tawingna emo bauno mene dawong yaweronigitinowa. 6 Name mene zo Tuwa Bayaura, ararezo nung Tuwa Bayau gosinoiya amimene ge nanamenigitinoiya. Arata Tuwa Bayaura-una atu oko kasayao amimene ge naname awang sinowa. Awongayero yero nowa ge mera Oweno aune ge iwao gesaora oweno auna susuwa kasa yero noi gosinonaneara.

Tuwa Bayau nung dubora mono pumao aunamaung.

7 Otao mani nana, name dubora mono wina-pung yanene. Noeno okowata, dubora mono paoawiya Tuwa Bayaura-una atu butunoiya. Ararezo nung dubora mono pupunoiya amimene TuwaBayaura mani me yero noiya. Nung Tuwa Bayaugiro baingtitinoiya. 8 Arata zo nung dubora monooko pumao noiya amimene Tuwa Bayau oko gosi-noiya. Noeno okowata, Tuwa Bayau nung duboramono pumao auna maung. 9 Tuwa Bayau meneMani nuna dekaongka awiya name eno nao tamaiseiyengtinu wosi tawingna yena. Auna atu duboramono pumao nuna name eno pugainu kasa daungyena ara. 10Duboramonopumao auna susuwa eyeromitiya. Name Tuwa Bayau eno dubora mono okopumuwangne. Aung ara. Nune name eno dub-ora mono pupunasani Mani nuna iyengtinu wosiropasena naname auna abena magayena.

Tuwa Bayaura dubora mono gosinasani deka ayeroyanene.

11 Otao mani nana, Tuwa Bayau nung name enodubora mono bainakama puna, arare name dekaayero duboramonowina-pung nasani nanene. 12Zomene Tuwa Bayau diti moko nuna mene oko gig-ina. Arata dubomenemonowina-pung yarinenane,awiya Tuwa Bayau mene naname-una atu nariniya.Ayero nai duboramononunamene naname-una atukasa yero baingtariniya. 13Nung Oweno nuna nameeno pugaina, arare eyero gosinonane. Nung nameaune demanoiya, deka ayero namenung aune demanonane. 14Mama nung Mani nuna tawing sero seroauna emo bauno name mekora atu soraise iyengt-inu wosina, awiya diti moko naname me menegiro baingtiwangne, arare ge awiya sero keregatinonane ara. 15 Arare zo nung “Yesu nung TuwaBayaura Mani me” ayero sero iniro taka sariniyanung amimene Tuwa Bayau aune dema tairo nar-iniya. Ayero yai Tuwa Bayau deka ayero nung aunedema tairo nariniya. 16 Tuwa Bayau dubora mono

Page 263: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

1 YOHANE 4:17 260 1 YOHANE 5:21nuna naname-una kasa yena awiya gigiwangne meyena.

Tuwa Bayau nung dubora mono pumao aunamaung, arare zo nung dubora monone nariniya,awiya nung amimene Tuwa Bayau aune dema taironariniya. Ayero yai Tuwa Bayau mene nung aunedema tairo nariniya. 17 Tawingna nao nanameawiya Yesura nao ine, arare Tuwa Bayau mene emobauno awega-ziwega nasani abena pugariniya beaunename kotora kasayero awang yao aung tauyerodopanenese dubora mono nuna me awiya naname-una atu teng kasayena. 18 Awang yao aune duboramono aune awongto dema tairo mitao ine tengoko. Dubora mono bainakama mene awang yaomusugati noiya. Awang yaora susuwa eyao era. Zonung pasena nuna-una abena pao awang yero noiyaamimene yaya tapunoiya. Emo Tuwa Bayau awangyero nowa auna-una atu dubora mono pumao nunaauna me awiya oko kasa yero baingtitinoiya, arareawong nung awang yero nowa. 19Tuwa Bayaumenegitau name eno dubora mono pungna, arare namedubora monone dema yero nonane. 20 Zo nung “NaTuwa Bayau eno dubora mono pupunona,” ayerosinasani otao nuna iwo noiya amimene ge iwao gesao emo yero noiya. Noeno okowata, nung otaonuna diti nuna mene gosinoiya aeno iwo noiyaamimene Tuwa Bayau diti nunamene oko gosinoiyaaeno dubora mono pumao ine oko mitiya. 21Yesurasao tauyao ge eyao mene naname-una atu mitiya:Zo nung Tuwa Bayau eno dubora mono pupunoiyaamimene otao nuna eno dubora mono dema paise.

5Tumo diyaore mene tawingna etegao puro

wosariniya.1 Emo zo mene “Yesu nung Kristo” ayero sinasani

tumo diyariniya nung amimene Tuwa Bayaura-una atu kasayena. Zo nung Maung eno dub-ora mono pumariniya amimene deka ayero awisonuna eno dubora mono pumariniya. 2 Name TuwaBayaura mani awiso eno dubora mono pupunon-ineta aung ing? Awiya Tuwa Bayau eno duboramono pupunasani sao tauyao ge nuna awiya di-manane amimene susuwa keregariniya. 3 TuwaBayau eno dubora mono pumao auna susuwa eyaoera. Name sao tauyao ge nuna dipunasani narine-nane. Sao tauyao ge nuna awiya mouyao oko warename dimao teng nenane. 4 Noeno okowata, maniawiso Tuwa Bayaura una atu kasa yao amimenetawingna tani puro wowosinonane. Arata putoungnomi mene tawingna tani puro wowosinonine?Tumo diyao naname auna putoung mene tawingnatani puro wowosinonane ara. 5 Awemene putoungyero tawingna tani apakana puro wosari niye?Zo nung, “Yesu awiya Tuwa Bayaura Mani” ayerosinasani tumo diyariniya amimene ayero yariniya.

Tuwa Bayau mene Yesura susuwa keregaina.6Yesu Kristo nung ou suwaore yu i pasaora wosao

aune dema kasayena ara. Ou gege okowata, oureyure dema kasayena ara. Oweno mene Yesurasusuwa keregati noiya. Noeno okowata, Owenonung ge me susuware auna maung. 7-8 Arare nonaetama — Oweno aune ou aune yu — amimene

susuwa dekaongka ewiya keregatinowa: Yesu nungTuwa Bayaura Mani. 9 Tawing emo name ge metamari sero nonane emo ena mene ge benaungdekaongka kamaze sinowa nigitinonane me yeronoiya. Deka ayero Tuwa Bayau mene nasani nonaetama mene Mani nuna-una susuwa pu daunggaina. Ge me nunamene emora ge me daigatinoiya.10 Zo nung Tuwa Bayaura Mani tumo diyariniyaauna dubora atu Tuwa Bayaura ge me mitariniya.Zo nung ge Tuwa Bayau mene Mani nuna sorepunasani sena awiya gai me aung yariniya amimeneTuwa Bayau eno ge iwao ge sao emo ayero sariniya.11 Susuwa keregaina awiya eyero mitiya. TuwaBayau nung nao me iwaing name eno pugaina. Naome iwaingna maung awiya Mani nuna. 12 Ararezo nung Mani nuna aune dema tairo nariniyaamimene naome iwaing pumariniya. Arata zo nungTuwa Bayaura Mani aune dema oko tayao yariniyaamimene nao me iwaing oko pumariniya.

13 Niye Tuwa Bayaura Mani tumo didinowaamimene eyero gaese sero igi ewiya gainena. Niyenaome iwaingpuronowa, awiya gaese sero gainena.14 Name eyero gosinonane: Name Tuwa Bayauraara tamao awiya tauno aune isa sarinenane, awiyanung nigariniya. Arare isa sari sero awang nasaniokowata, tauyero nuna-una butunonane. 15 Nonazo no eno isa sanane nigari niya, awiya gosinenane.Arare nona eno nung isa sinonane awiya pugatinoiya, awiya dema gosinonane.

16 Zo nung otao nuna mene pasena yai gariniya,pasena awiya soma mekora babao awiya okowata,pasena eo yao zo yai giro nung eno isa saise. Isasai, Tuwa Bayaumene nao iwaing otao nuna eno pu-gariniya. Pasena somamekora gerao auna okowata,pasena eo yao eno sinena. Pasena mou yao somamekora gerao awiya mitiya. Pasena ayao aenoisa saese oko sinena. 17 Nao meko apakana awiyapasena gege. Arata pasena ena awiya soma mekoragerao oko yero noiya.

18Name eyero gosinonane: Tuwa Bayaura-ina atukasayaomene pasena oko yero nowa. Tuwa BayauraMani mene awong gosinasani diya yero noiya, ararepasenana maung mene awong gera yao ine okomitiya.

19Name eyero gosinonane: Name Tuwa Bayaura-ina atu kasayao, arata Tuwara ge aung nowa awongawiya pasenana maung auna waweng atu mitowa.

20 Name eyero gosinonane: Tuwa Bayaura Manimene wosiro kotumao name eno pugaina, aenoname Tuwa me Tuwa Bayau awiya giro baingtitinonane. NameTuwaBayauraMani YesuKristo aunedema tairo nonane, aeno name Tuwa Bayau aunedema tairo nonane. Nung awiya Tuwame ara. Nunenaome iwaing aunamaung ara. 21Mani awiso nana,tuwa etegao awong awiya umo yepu.

Page 264: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

2 YOHANE 1 261 2 YOHANE 13

IGI NAMBA TU YOHANE MENEGAENAYohane mene igi ewiya Tuwara dubu zo eno gaena.

Awong dubora mono wina-pung nasani naese sena. Nu-pemadubu amimene ge iwao ge sao emo awiya umo yaesesena.

1 O Tuwa Bayaura gerao dubu, na gitau yao zomene niye eno igi ewiya gainena. Na niye eno dub-ora monome pupunona. Awiya nane gege okowata,ge me susuware nigiro pu dube gairo yero nowaawong amimene dema yero nowa. 2Noeno okowata,ge me dubo naname-ina mitoiya mitiya mitariniya.3Name gemere duboramonone puro nanane, TuwaBayau Mamato Yesu Kristo, Maungna Mani, nuna-una atu bayao monone ao-diyaore awiya kasa yenaname ina gairo mitaise.

Dubora mono wina-pung yaora ge.4 Mama mene ge nuna name eno pugaina

awiya dubu ninae-ina ena mene dipunasani ge mesusuware puro yero nowa awiya tamuwang. Susuwanunae ayero taungno dubo nana mene yawa yawaiwaing bainakama yena. 5 Aeno na ge zo sananigipu. Sao tauyao ge sekawa zo okowata, matususuwara atu nigiro butunonane dekaongka awiyasane. Dubora mono wina-pung nasani nanene.6 Tuwa Bayaura sao tauyao ge dipunasani naoamimene duboramonomeyeroniya. TuwaBayaurasao tauyao ge susuwara atu nigiro butunasani yeronowa auna susuwa eyao era. Name dubora monowina-pung yero nasani nanene.

7 Ge ewiya gainena awiya noeno okowata, etegaoemo daigairo kasayero yero nowa. Awong YesuKristo tawing taungne dema kasayena, auna geawiya puro nigao awang sinowa. Emo ayao awiyaetegao emo ara. Awong amimene Kristo eno iwonasani yero nowa. 8 Buro yewangne ninae-inaatu me yena, awiya ninae-ina atu aung yao eno,niye nika niyetope diya nasani yero neupu. Ayeronasani nete ago me nuna bainakama tamarineya.9 Ge Kristo mene tugata yero nasani nauna geawiya zo mene oko iniro takasao doro ge zorababariniya, nung amimene Tuwa Bayau aune demaoko tayariniya. Zo nung Kristora ge me susuwarepuro nariniya amimene Mama aune Mani aunedema tairo nariniya. 10 Arata zo nung ge mesusuware awiya oko puro nao yero noiya amimeneninae-ina bumari sai garo sorero oko arugao yang-dopu. 11 Zo nung emo ayao awiya arugariniyaamimene buro nuna meko awiya soremariniya.

Besugaora ge.12 Ge daigairo mitiya arata na igi euna gayanese

oko niya. Na ninae-ina buro be mene sero nigiroyero yari sinena. Ayero nasani yawa yawa iwaingbainakama yanene. 13 Tuwara gerao dubu na aunedema miteya amimene niye arugatineya.

Page 265: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

3 YOHANE 1 262 3 YOHANE 15

IGI NAMBA TRI YOHANE MENEGAENAYohane mene igi ewiya otao nuna zo yazo nuna Gayas

aeno gaena. Ge gainasani Gayas mene gera buro-maniena awiya kora yaise sena. Nupema emo Daiotrefe aunapasena keregari sero gaena.

1OGayas, na gitau yao zomene igi ewiya ning enogainena. Ning otao nana me. Na meba ning arat-apunona. 2 Dubo nina iwaing mitoiya, deka ayerotaung nina iwaing mitaise, o buro nina apakanakasayero zamena simena yaise isa sinena. 3 Ningge me susuware puro nasani dipunosa, awiya otaomani ena mene nana-una etu buro ge ungwe yeteyanigiro dubo nana iwaing niya. 4 Niye mani aw-iso nana ge me susuware auna nagibo papatinowaauna ge awiya nigiro dubo nana mene yawa yawabainakama niya.

Gayas mene Yesura buro-mani ena kora yena.5 Otao nana, ning gitau ge nigao emo enana

benaung oko gao, arata saineba nina-ina kasayeronowa kora yero nosa, arare na buro nina giro nonaiwaing yero noiya. 6 Emo amimene etu kasa yeroTuwara dubu auna benaungna atu mono pumaonina auna ge sero ning bowi yewa. Emo amimenenupema nina-ina kasa yaya awong Tuwa Bayauraburo-mani ayero sero kora-makora yero iyengtasababaya teng yariniya. 7 Noeno okowata, awongYesura yazo de ika gari sero Tuwara buro-mani yeronasani tawing nunae yangdoro digarawaumoni okopumao yero nowa, aeno kora yarinesa. 8 Name geme soremari sero emo ayao awiya kora yero nasanisoreuno yero yanenese sao mitiya.

Daiotrefe nung emo iwo yena.9 Na ge zo Tuwara dubu eno gaewang, arata

Daiotrefe nung gitau yao nunae yari sinoiyaamimene ge nanae awang sinoiya. 10 Arare naatu kasayero nao nuna-una susuwa keregarinena.Nung ge iwi nasani ge memeko sinasani nae gonayero noiya. A gege okowata, otao mani bautunowanune oko korayao yero noi ena mene korayari nowaawang sinoiya. Awang sinasani esewa kora yarisinowa awong awiya dubura benaungna atu awangsinoiya.

Demitrio gigiwa teng yena.11 Otao nana, ning emo tani memeko yero nowa

auna oko ame-ame yero nase. Emo tani iwaingyero nowa awiya giro ame-ame yero ye. Zo nungtani iwaing nasani noiya auna yao mene nungTuwa Bayaura-una atu kasa yena auna susuwa kere-gati noiya. Arata zo nung tani memeko nasaninoiya auna yao mene nung Tuwa Bayau oko gosi-nasani yero noiya auna susuwa keregati noiya.12 Emo bauno apakana amimene Demitriora yazode ika gatinowa. Oweno nung ge me saora maungamimene dema yazo nuna de ika gatinoiya. Naedeka ayero nung bowi yero nonane ara. Arare genanae me niya awiya gosinesa.

Besugaora ge.13 Ge daigairo mitiya, arata igi euna atu gayari

oko kotupunena. 14 Na mena nina-ina bumari

sinena. Buro be mene wina-se yero nigari sinena.15Tuwa aune dema neu. Otao mani nina mene ningarugatineya. Nae otao mani nanae arugatinenaneawiya awong dekaong-dekaong aeno se nigae.

Page 266: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YUDA 1 263 YUDA 16

IGI YUDA MENE GAENAYudanungYesurameta zo. Tuwara genigao emomene

tauyero nasani ge iwao ge sao emora ge puro wosaese igiewiya gaena. Nung ge iwao ge sao emora susuwa awiyapu daung gari sero awong pasena emo gitau nauwa aineayero sena ara. Ge nuna awiya Petorora igi namba tu ineara.

Gao Ge.1 Na Yuda mene ge ewiya gaitinena. Na awiya

Yesu Kristora buro-mani o Yakobora meta. TuwaBayau Mama mene niye arataungno yangtagairopuro Yesu Kristora iwaing eno diya noi nowa niyeaeno igi ewiya gaitinena era. 2 Tuwara arata-mao aune bayao monone mene ninae-una atu za-punasani mitaise.

Tuwara ge sisigao emo auna ge.3 Otao mani nana, Tuwa Bayau mene name ko-

ranoiya auna ge awiya niye eno gayari sero arata-punena, arata ge zo ewe niye eno gayanese ni girogaitinena era. Ge zere tutupore Tuwa Bayau menegerao dubu nuna name eno pugairo aung yena, geawiya ena mene aung yaise saya giro niye ge awiyaaung yao eno, ge nunae depu. Ayero yaese sero nadubo ninae uwinena. 4 Noeno okowata, Tuwara gesisigao emo ena mene susuwa nunae puingti nasanininae-ina mokora toiro yero nowa. Awong TuwaBayaura kotora atu kasa yero zuwarineya auna geyemaoko mena sero gaewa mitoiya ara. AwongTuwa Bayau pu bautara gairo yero nowa. AwongTuwa Bayaura mono iwaing puro kapetegairo yeronowa ewe noi taungna aratamao eno nasani pasenaewezo yero nowa. Awong emo baina nanamedekaongka, nung Tuwa Yesu Kristo, awiya awangsinowa.

Emo gitau Tuwa Bayaura ge dewa auna abenanunae-una kasayena.

5 Niye ge nigiro aung yero nowa, deka awiyanupema kotumaese sero sinena. Tuwa Bayau nungIsreli emo dubu Izip tawingna atu sorero pungna,arata ago nunae-una enamene ge nuna dewa awongawiya dero aung kamore yena. 6 Angelo TuwaBayaura ge dero diya buro nunae doro masi nunaeyangduwa awong awiya be bainana koto diya yaesesero Tuwa Bayau mene bunao tauyao mitao gegemitao auna atu bunero mumena pugainu mitowaara. 7 Napo Sodom aune Gomora aune napo enanugu zimao auna emo awong pasena angelo menegitau yewa deka ayero yewa. Awong kuma nasanitani bauno sanao awiya yangdoro emo aune demanao memeko nasani nauwa. Arare pasena nunae-una abena tauno iyao awao gege awinoiya aunatoiro mitowa ara. Awiya name pasena ayao ineyonine sero Tuwa Bayau mene awong eno ayeroyena ara.

Tuwara ge sisigao emo auna ge.

8 Arata Tuwara ge sisigao emo deka ayero yeronowa. Awong atiyo benaung giti yero nowaamimene yupunoi taung mene tani memeko yeronowa. Awong Tuwa Bayaura ge dedunasani an-gelo dema gona yero pusugairo iro nowa. 9 ArataMaikel nung angelora gitau yao baina amimeneMosera taung aingso magayao pumari sero Sandaaune demamatu gatinasani Sanda eno ge meko sariyero kotunu beu denu giro eyero gege sena, “TuwaBayau mene abena ning eno pugaise.” 10 Emo ayaoamimene nona zora susuwa oko gosinasani teba kauyero gona nowa meko yero noiya. Awong wo eurakotumao aung yero nowa aine yero taung nunae-una ato sao nigiro nuka nuyetope gera yero nowa.11 Yei, awong nete natu babarinei? Awong Kaingnanagibo patitinowa, nupema awong wau moni enotau-tataware yero nasani Belamna etegao awiyatapunowa. Kora mene taung nuna puro wiwitinawenungnuka nutope sisigaina, aine awong taungpuro witao nunae eno sisigairo aung yero nowa.*12 Emo ayao amimene ana-bonene ninae auna kasayero awang yao aung tebe-tabe nasani boneneninaedena betena yero nowa meko yero noiya. Awongnuka nuye gege kotupunowa. Awong bereze waoko wosao yero nasani tawing aune emo aune okosoremao tebeba bisi mene pisinoi bautu noi aungyero noiya, aine yero nowa. Awong awiya dema ime iyaora bera atu me oko iyao yero noiya ayaoine. Awong i tataire ipu nuna aune apunoi giroemo mene susuwa zokinowa aine. 13 Wito menekakawa baina dedunasani wori mene poro augatinoi witiro darinoiya, deka ayero emo amimenepasena nasani tebe-tabe nowa susuwa awena kasaye daung gatinoiya. Awong awiya arasa mene tere-taira yero buro baungno ayero nasani nowa aine.Tuwa Bayau mene masi nunae kora yena, arareawongmasi auna mume bainakama auna atu be gitimitao gege mitarineya.

Enok mene be bainana ge porofete mene saine yena.14 Adamna saisibuna kasa yero bumuwa wawong

zo aune wawong zora gitau (6) ayao yenu auneEnok kasa yena. Arare nung amimene porofetemene saine yero emo dubu dekaongka deka aenodema eyero sena, “Ewiya gipu. Tuwa Bayau nungangelo iwawaing pewa yetugao dubu nuna witaoaune dema kasa yariniya. 15 Kasa yero emo baunoapakana gera pugairo awega-ziwega yariniya. Emobauno Tuwa Bayau bauta potero yero nowa aunapasena apakana keregai awong ge aung yarineya.Pasena emo bauno Tuwa Bayau nuwegairo bautapotero ge memeko nung eno sinowa, ge awiyaapakana keregai ge aung yarineya.” Ayero sena ara.16 Emo bauno ayao amimene gugu-mama sinasanitani ewe-pape nuka nunae-una kasa yero noi sinowameko yero noiya. Awong ara tamao nunae agonasani yero nowa. Awong taung nunae puro wiwitinasani ge sero betinowa ayero yero nowa. Emoranona eno dubo-dubo yero nasani nona pumari seroemo bauno yupunasani nowa.

* 1:11: Kain. Kain nung ofa yaora susuwa oko gosinasani meta nuna Abel tebeba denu magayena. Belam. Soremao Ge zo 2 Petoro 2:15 aunaatu mitiya awiya gi. Kora. Kora nung Isreli dubura gitau yao yari sero Mosera ge puro wosari yena. Ayero yenu tawing gausenu nung aunedubu nuna aune awong apakana tawing mokora baungno aung yewa.

Page 267: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

YUDA 17 264 YUDA 25Wini ge.

17Otaomani nana, niye awiya Tuwa naname YesuKristo auna aposolo dubu mene ge sewa, awiyakotupu nasani neupu. 18 Awong eyero sinasaninauwa, “Be besugatinai emomeko kasa yero Tuwarage izinasani dubo-dubo yao meko nunae awiya agoyero narineya.” 19 Emo ayao amimene gagausaotapunowa ara. Awong awiya tawingna gege. Owenonunae-una mokora oko mitiya. 20 Mani awisonana, niye iniro takasaora ge me iwaing-kawaingamimene dongninae yero soga yeromitaise tauyeronae. Ayero nasani Owenona yumao ago nasaniisa sinasani neupu. 21 Ayero nasani Tuwa Bayauramonona neupu. A nasani Tuwa naname Yesu Kristomene name ao diro nao me iwaing name eno pu-gariniya, be awiya diya neupu. 22 Emo bauno uritirage pumaine duwaine yero nowa awong awiya sore-ungpu. 23Ora ena mene nete ago iyaora gerao yowisero mena sorero pungpu. Ora ena mene pasenanaatu nasani meko yari naya giro soremari sero eyarekeketero sorero pungpu. Ayero nasani mo nunaepasena mene beingti yena awiya niye ding yao enoawang bainakama yepu.

Tuwa Bayau bowi yaora ge.24Tuwa Bayaumene niye diya yai oko turarineya,

nung niye sogayai pasena aung yawa yaware nunabenaungna atu pugai doparineya auna putoungnuna-una teng mitiya. 25 Tuwa Bayau dekaongkanung Tuwa naname Yesu Kristora iwaing eno namekora yena auna simao waegaore aune diya yaoraputoung aune sao kasa yaora putoung gitau beaung auna atu mitauna deka aine be yeme mitoiyamitariniya. Awiya me yaise.

Page 268: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 1:1 265 KEREGAINA 2:3

NONA AGO KASA YARINIYAAWIYA YOHANE MENEKEREGAINAYohane mene gutu zo yazo Patimos auna atu bunao

gare mitaine nasani atiyo yaine yero Yesu mene nonabenaung giti nung eno keregainu gigina. NupemaTuwara dubu mene iwo towang atu nasani tau yeroTuwara ge iniro taka sinasani naese sero Yohane menege ewiya gaena. Yesu mene iwo nuna-una putoungapakana puro wosiro baingtiro Sandara putoung demapuro wosariniya. Ayero yero aune dubu nuna eno nonaiwawaing pugariniya. Susuwa awiya ge emimene kerega-tiniya. Nupema tani ena ago tawingna atu kasa yarineyaawiya dema ge emimene keregatiniya.

1Nona Yesu Kristo mene keregaina auna ungwe.Nona be apungka gege aung yai aune kasa

yariniya awiya dubu nuna name eno keregaise TuwaBayau mene Yesu eno gipena. Arare Yesu menekeregari sero angelo zo iyengtinu buro na buro-mani nuna Yohane eno sero gipero yena ara. 2Ayeroyenu nane diti nana mene gigiwang, aeno TuwaBayaura ge aune Yesu Kristora ge nigiwang awiyage me nibamu ayero sinena. 3 Ge emimene nonaago kasa yariniya auna ge ara. Arare zo nung gegayao ewiya keregairo yanakana zazagariniya, nungarita zazagatinai ena mene nigiro dube pugairodimarineya, awong amimene yawa yawa yaese.Noeno okowata, ge emimene me yaora be nunanugu daung niya. 4-5Na Yohane mene Tuwara dubu7 Asia provins auna mokora atu miteya niye eno geewiya gainena.

Tuwa Bayau, nung gitau mitauna, mitoiya, mi-tariniya, aune Oweno 7 nuna benaungna atu mi-towa, aune Yesu Kristo nung Tuwa Bayaura ge saoemo me, o nung gitau magayaora atu iropuna, onung tawingna emo tuwa auna gitau yao yero noiya,awong Tuwa Bayau Maung, Mani, Oweno auna-unaatu bayao monone mene kasa ye ninae-una gairomitaise.

Nung name eno dubora mono pupunoiya. Nu-pema yu nunamene pasena naname disena. 6Ayeroyero dubu nuna yanenese sero pungna. Awiya nameTuwaBayauMaungnuna aunapirisa dubuyaneneseayero yena ara. Arare nung emo yazore putoungnemitao gege mitoiya. Awiya me yaise. 7 Ewiya gipu!Nung berezere dema butunai emo bauno apakanaamimene diti moko nunae mene garineya. Awongnung gaewa amimene dema nung garineya. Emodubu giti amimene nung giro awang yero dubomininasani zi sarineya. 8 Ge awiya me nibamuara. TuwaBayauputoungnenungmitauna,mitoiya,mitariniya amimene eyero siniya, “Na nona zayaoraarita aung yaora maung.”

Yohanemene atiyo yaine nasani EmoraMani gigina.9Nagenigao otaoninaeYohane amimeneYesura-

una susuuno niye aune dema iwo tame nasaniTuwa Bayaura nao sekawa puro nasani tau yeronona. Na Tuwa Bayaura ge aune Yesura ge ungweawiya tugata newang giro na puro bunero gutu

yazo Patimos auna atu pugaiwa mitaungwa ara.10 Atu mitiwang Tuwara iya be kasa yenu Owenomene dubo nana topetinu nana-una bautara atu gebewing zo to mene saine yenu ge eyero kasa yenunigiwang ara. 11“Nona gosinesa ewiya bukura gaeropugasa dubu nana 7 awong euna-una babae: Efeso,Semena, Pegamam, Tayataira, Sadis, Filadefia, auneLeodisia.” 12 Emo na eno ge sinena awiya garisero kapetegaingwa ara. Kapetegairo nona damanapugao dopaora susuwa 7 gol mene yao awiya gigi-wang. 13 Damana pugao dopaora susuwa aunatowang atu nona zo awiya benaung Emora Maingnaine amimene dopero mitinu gigiwang. Nung taungwori imoko-kaung-kaung wosogao, ayao amimenesusuwara atu ipura geing nuna gol mene yao awiyadiyao, 14ziyo giti aire nuna awiyaneyangkaingkaingyao, wo sipsipra taung tumiza ine, nupema berezeine; diti moko nuna awiya iyao awero dang-dangnoiya ayao ine ara; 15 te nuna awiya aeni iyaoraatu awinasani orokaka noiya ayao ine ara; orage nuna-una bewing awiya ou sasa mene burugu-burugu sinasani ge sinoiya ayao ine. 16 Wawongme nuna mene arasa 7 awiya iniro dopero mitina;ora be moko nuna-una atu winade yaora iwi zodi yore bautare di wiso yao ami kasa yena; orabenaungne diti moko nuna aune awiya wari tau-tataware yao posinoi zayang-zayang noiya ayerowaegaina ara. 17 Na ititi nuna ayao giro zuwerote nuna-una nugu atu magayaine yewang. Ayeromitiwang nung wawong me nuna mene nana-unatame pugairo eyero sena, “Ning awang oko yase! Nanona zayaora arita aung yaora maung ara. 18 Nanaora maung. Na magayero seka yewang amimenenao gege nona narinena. Arare magayao aunemagayaora napo auna towao be nunato auna kiawiya nane puro nona. 19 Arare ning nona gigesaaune nona yemeneka keeune kasa niya aune nonaago kasa yariniya aune awiya apakana gaero aungye. 20Ning wawong me nana-una atu arasa 7 gigesaaune damana pugao dopaora susuwa 7 golmene yaogigesa awiya nona pungyao ara. Arare auna susuwasana nigi. Arasa 7 awiya dubu 7 auna angelo nunaeara. Ora damana pugao dopaora susuwa 7 awiyadubu 7 ara.”

2Tuwara dubu Efeso nape atu nasani nauwa auna ge.

1 Yesu mene ayero sero ge susuuno na eno eyerosena, “Dubu nana Efeso nape atu nowa auna angelo*eno ge eyero gaero pugai babae: Arasa 7 wawongme nana mene puro dodopi nasani damana pugaodopaora susuwa 7 gol mene yao auna towang atuburo baungno yero nona amimene niye eno eyerosinena. 2 Na yao ninae eyero gosinona. Niye burobainakama yero nowa arata saineba bereya yaoaung tau yero nowa auna susuwa awiya gosinona.Ninae emomemeko-mameko awiya gosinowamekoyero noiya. Nupema emo ena mene ge iwao gesinasani nuka nuyetope ‘Nae aposolo’ ayero sinowa,auna ge iwao nunae nigiwa kasa yenu awong geiwao ge sao emo awiya gigiwa. 3 Niye yazo nana

* 2:1: Dubura angelo. Nung angelo me zo eno senuta dubura gitau yao emo eno seni, awiya name oko gosinenane. Ge dekaongka awiyaKeregao 2:8, 2:12, 2:18, 3:1, 3:7, 3:14 auna atu mitiya.

Page 269: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 2:4 266 KEREGAINA 2:28

puro nowa aeno iwo mene niye iwo nowa, arataniye timara yao aung putoungne nasani yazo nanapuro nowa, awiya gosinona. 4 Arata na susuwaeyao eno niye gosinona meko yero noiya. Niyegitau na aratapu nasani nauwa awiya yangdoro yeronowa. 5 Arare niye awiya kotungno dubo ninaedarawa yero nagibo ninae matu awiya nupemapatipu. Ayero oko yao yaya giro na ninae-una kasayero damana pugao dopaora susuwa ninae purodemese atu pugarinena. Dubo ninae oko darawayao yaya giro ayero yarinena. 6 Ora susuwa zoeyero yero nowa gosinona teng yero noiya: Nikolaawisore pasena yero nowa auna iwo yero nowa, nadeka ayero yero nona ara. 7 Oweno mene Tuwaradubu eno ge siniya ewiya dawongne mene nigirobaingtaese. Zo nung Sanda aune winade nasanigewera nariniya na nung eno nao me iwaing aunai me awiya pugana minariniya ara. I me awiyaoregaoramasi yazo Paradais TuwaBayaumene yenaauna atu kasa noiya ara.

Tuwara dubu Semena nape atu nasani nauwa aunage.

8 Dubu nana Semena nape atu nowa auna angeloeno ge eyero gaero pugai babae: Na nona zayaoraarita aung yaora maung. Na magayaora atu sekayero iropumuwang amimene niye eno eyero sinena:9Niye iworamokora atu bogamasa yero nowa, awiyana gosinona. Arata wau ninae mitiya. Nupemaemo enamene nuka nuyetope ‘Nae Yuda emo’ ayerosinasani gemeko niye eno sinowa, awiya nigitinona.Awong Yuda emo me oko ara. Awong Sandara emodubu ara. 10 Be apungkaka gege yaya-biyaya ninae-una atu kasa yariniya, aeno awang oko yae. Sandamene niye gaero gari sero ninae-una atu ena bunaogare pugariniya ara. Ayero yai ninae-una atu waribe 10† aunamokora atu iwo kasa yariniya ara. Arareniye tau yero ge nana puro nete magayaya na naome niye eno pugarinena. 11 Oweno mene Tuwaradubu eno ge siniya awiya dawongne mene nigirobaingtaese. Zo nung Sanda aune winade nasanigewera nariniya, nung awiya magayao namba tumene oko gera yariniya. Aung ara.

Tuwara dubu Pegamam nape atu nasani nauwaauna ge.

12 Dubu nana Pegamam nape atu nowa auna an-gelo eno ge eyero gaero pugai babae: Winade yaoraiwi di yore bautare di wiso yao puro nona amimeneniye eno eyero sinena: 13 Napo niye nowa aunasusuwa gosinona. Napo auna atu Sanda mene emotuwa yeromitiya. Arata niye yazo bowire nana iniropuro nowa. Nupema sao dimao emo nana iwaingAntipa nung napo ninae Sanda mene mitao masiyero noiya auna atu iwo mene dewa, arata sainebaniye be auna atu na iniro taka sinasani oko awangyewa. 14 Arata na ge ena ninae-una atu mitiya.Ninae-una napora emo ena neya, awong porofeteBelamna nagibo papatinowa ara. Belam meneemo Yuda okora emo tuwa Belek aeno kotumaozo pugainu nung Isreli emo pasena yaese etegaina.Etegati nasani tuwa etegao auna ana-bonene aunemani bauno aune mene yunu auna mokora toiro

pasena yewa ara. 15Nupema ninae-una napora emoenamene Nikola awisore auna nagibo awiya papati-nasani tani deka ayao ine yero nowa ara. 16 Aenoniye dubo darawa yepu. Ayero oko yao yaya giro nakara ninae-una mena ozaung kasa yero emo dubuaeno iwo nasani winade yaora iwi be moko nana-una atu kasa noiya amimene awong darinena ara.17 Oweno mene Tuwara dubu eno ge siniya awiyadawongne mene nigiro baingtaese. Zo nung Sandaaune winade nasani gewera nariniya nung aenona nona minao pungyao uritira atu mitoiya yazonuna ‘mana’ awiya pugana minariniya ara. Ayeroyero daba neyangyao zo nung eno pugarinena, aunatame yazo sekawa zo gayaomitariniya. Yazo sekawaauna susuwa awiya emo daba pumariniya amimenenung nuka nutope gege gariniya ara.

Tuwara dubu Tayataira nape atu nasani nauwaauna ge.

18 Dubu nana Tayataira nape atu nowa auna an-gelo eno ge eyero gaero pugai babae: Na TuwaBayaura Mani, diti moko nana iyao beriberi noiyaaine, nupema te nana aeni iyaora atu awero orokakanoiya aine, amimene niye eno eyero sinena: 19 Nayaoninae tamonopumaoninae ta tumodiyaoninaeta buro ninae aune yaya dimaora putoung ninaeauna susuwa gosinona. Niye gitau buro iwaingnasani nauwa, arata yeme ewiya buro matu awiyadaigairo buro iwaing-kawaing yero neya, awiyagosinena. 20 Arata na ge ena ninae-una atu mitiya:Niye bauno yazo Zesabel awiya giro ao-didinowanune ‘Na porofete bauno’ ayero sinasani soumanidubu nana ge gipinasani dawong gainoi towangnabauno aune dema nasani tuwa etegao auna ana-bonene yero mininowa ara. 21 Nung dubo darawayaise nung ao-diwang mitoiya. Arata nune menezo dubo nuna darawa yero pasena nuna yangduwarioko kotupunoiya. 22 Arare sana gipu. Na aenosana yaya bainakama nuna-una atu kasa yero mi-tariniya ara. Ora nung aune dema ugaing yeronowa amimene yaya tame naese sarinena. Burobauno amimene zayena awiya oko yangduwao yayagiro ayero yarinena ara. 23 Na mani awiso nunamaze zo sana yaya meko zo mene dai mamaga-yarineya ara. Ayero yana dubu nana napo seronowa amimene nane dubo nunae deka ayero giroaung nena ayero garineya ara. Na emo baunoapakana aeno nao nunae-una abena teng tere-tarepugarinena. 24 Tayataira napora emo ena niyege iwao ge awiya awang sinowa, na niye eno geeyero sinena: Sandara kotumao ena pungyao ayerosinowa, awiya niye oko giro puro nao yero nowa,aeno na niye eno sana nigipu. Na buro mou yao enaniye eno oko pugatinena. 25 Dekaongka gege ewiyapugatinena. Ge nana ninae-una atu mitiya awiyatau yero puro naya aune na bumane. 26 Zo nungSanda aune winade nasani gewera yero buro yaisesinona awiya yero bautunai be aung yariniya, nungnane putoung pugana emo dubu sero auna gitauyao yero 27 tung aeni mene yao awiya pugana puronasani awong diya yariniya. Ayero nasani au puronasani dedunonane bezinoiya ayao ine awong enoyariniya. 28 Na Mama nana mene putoung na eno

† 2:10: Nung wari be 10 aeno oko, be apungka aeno sena.

Page 270: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 2:29 267 KEREGAINA 3:21pugaina ayao ine na nung eno pugarinena. Ayeroyero gora gobu nung eno pugarinena. 29 Owenomene Tuwara dubu eno ge siniya awiya dawongnemene nigiro baingtaese.

3Tuwara dubu Sadis nape atu nasani nauwa auna ge.

1 Dubu nana Sadis nape atu nowa auna angeloeno ge eyero gaero pugai babae: Na Tuwa BayauraOweno 7 aune arasa 7 puro nona amimene niyeeno eyero sinena: Na yao ninae-una susuwa awiyagosinona ara. Emo mene niye gosinowa seka neyaayao ine noiya ara. Arata niye mamagayao inemitowa, awiya gosinona. 2 Aeno niye seka yeronao ninae umo yepu. Tani iwawaing ena ninae-unatowang atu mitoiya awiya aung yari sero niya, aenodubo uwi nasani puro neupu. Noeno okowata, naTuwa Bayaura benaungna atu yao ninae gosinenateng oko niya. 3 Ge gitau niye eno tugata yerogipewa gigiwa awiya kotungpu. Kotupu nasani diyayero baingtiro puro nasani dubo ninae darawa yepu.Niye seka yero nao ninae oko umo yao yaya girona ugaing emo mene yaine yero ninae-una menaozaung bumarinena. Niye be nana bumaora bowioko nigarineya. 4 Sadis napora emo mani ninae enaneya, awong tawingnamekomenewatimari noi okonigitinowa. Awiya emo zo mo awiro buka towangatu yero noiya arata mo oko siwingnoiya, ayao ineawiya awong ara. Arare ayao amimene nete taungwori neyangyao pugana puro nasani na aune demamitao gege mitarineya ara. Awong ayero yaesegosinona teng yero noiya. 5 Zo nung Sanda aunewinade nasani gewera yariniya aeno na taung worineyangyao pugana puro nariniya ara. Emo baunonao me topetarineya auna yazo nunae nao bukuragayao miteya. Arare zo nung gewera yariniya aunayazo awiya buku auna atu oko disarinena. Aungara. Nung mani nana me yero noiya auna susuwaawiya na Mama nana-una benaungna ta angelodubu nuna-una benaungna atu sero keregarinenaara. 6Owenomene Tuwara dubu eno ge siniya awiyadawongne mene nigiro baingtaese.

Tuwara dubu Filadefia nape atu nasani nauwa aunage.

7Dubu nana Filadefia nape atu nowa auna angeloeno ge eyero gaero pugai babae: Na pewayero naoaune etutero nao auna maung. Na Dawidira ki puronasani garo be iwana awemene dai gamariniye? Oradana gamai awemene iwariniye? Na ayao amimeneniye eno eyero sinena: 8 Na yao ninae-una susuwagosinona. Ewiya gipu! Na ninae benaungna atuge nana tugata yaora nagibo awiya garo be iwaoine pugaingwa mitoiya. Nagibo awiya zo menegazao ine teng oko. Niye putoungka maingkokagege mitiya awiya gosinena, arata saineba, niye genana diya yero baingtiro puro nasani yazo bowirenana oko bewae yewa. 9 Sandara dubura atu emoena awong nuka nuyetope Yuda emo ayero sinowa,arata awiya ge iwao ara. Arare na awong tugatayana aune awong na niye aune otao yewang aunasusuwa awiya giro baingtarineya. Giro baingtironinae-una atu kasa yero meng gatinasani bomagaero niye dubu nana me ayero sarineya. 10 Niye

putoungne yero diya yaese sewang ge nana awiyadiungno puro nowa, aeno yaya bainakama meneemo tawing sero sero awiya ipero gari yariniya beaune nane niye sorero pumarinena. Yaya amimenetawing sero emo bauno apakana auna-una atu tengkasa yariniya. 11 Na be apungkaka gege aung yaiaune bumarinena. Arare uritira wau niye eno saoawiya zomenepumaoeno, ge puronowaawiya inirotaka-takamo sero nasani neupu. 12 Zo nung Sandaaune winade nasani gewera yariniya, nung awiyaTuwa Bayau nana-una ibu auna ziwong yaise seronane urana dopero mitariniya. Ayero yana nungkasa daung oko yariniya. Nung ayero mitao gegemitariniya ara. Na nuna-una tame atu Tuwa Bayaunana-una yazo gayarinena. Ayero yero Tuwa Bayaunana-una napo auna yazo awiya deka ayero nuna-una tame atu gayarinena. Awiya Yerusalem naposekawa ara. Napo awiya uritira atu Tuwa Bayaunanamene pugai wosariniya. Nupema na yazo nanasekawa awiya dema nuna-una tame atu gayarinena.13 Oweno mene Tuwara dubu eno ge siniya awiyadawongne mene nigiro baingtaese.

Tuwara dubu Leodisia nape atu nasani nauwa aunage.

14Dubu nana Leodisia nape atu nowa auna angeloeno ge eyero gaero pugai babae: Na ge me saoramaung. Na TuwaBayaura ge dimao emo yero nasanige me gege sero kere daung gatinona. Na nonaTuwa Bayaura-una atu kasa yena auna susuwa yeronona, amimene niye eno eyero sinena: 15 Na yaoninae-una susuwa gosinona. Emo mene ouwe noigiro ou me mininowa, arata ou wito pepe awiyaminiro giro tuwagatinowa. Ayero niye ge nanaawiya puro putoungne oko yero nowa. Nupemaoko awang sinowa. Arare niye ou wito pepe ineyero nowa ara. 16Niye ge nana-una putoung yateya,awiya teng yatiya. Nupema ge awang sateya, awiyateng yatiya. Arata niye ayero oko yao yero nowa,aeno niye ou wito pepe ine yeteya giro tuwagarinasani nena. 17 Niye nika niyetope eyero sinowa,‘Nae zamena simena daigairo nanae-una atumitiya.Nae nona etoka oko pumuwangne. Arare nae nonazo kau yao ine teng oko.’ Niye susuwa ninaeoko gosinowa. Niye bogamasa. Niye diti gumayao. Niye mo dero yugairo nowa, awiya oko girobaingtitinowa. 18 Arare na niye eno sana nigipu.Niye gol gitau iyaora pugaingwa iwe awero aungyenu me gege mitoiya awiya nana-una atu zumagaero puro aune niye waure yarineya ara. Nupemataung wori neyangyao nana-una atu zuma gaerowosogairomeng gao ninaeworepu. Ayero diti mokopagaora gawi nana-una atu zuma gaero diti mokoninae suwaya pumai diti pagae. 19 Na emo baunoaratapunona awong awiya dero betero nasani koranasani yero nona ara. Aeno niye putoung yero duboninae darawa yepu. 20 Ewiya gipu! Na garo bera atudopero mitasani taing-taing dedunena ara. Ararezo nung ge nana nigiro garo be iwai aune na garonuna-una toiro nona nung aune dema minarinena.Nupema nune na aune dema nonaminariniya. 21Zonung Sanda aune winade nasani gewera yariniya,nung awiya nane puro pu nana-una nugu gairoadumao masi simaore nana auna atu na aune demaadumarinenato. Na deka ayero winadera gewera

Page 271: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 3:22 268 KEREGAINA 5:14

yero nawe Mama nana-una adumao masi simaoreauna atu adungno mitona ara. 22 Oweno meneTuwara dubu eno ge siniya awiya dawongne menenigiro baingtaese.”

4Yohane mene Tuwa Bayaura adumao masi simaore

gigina. Ayero bowi yao yere dema nigina.1 Na nona awiya giro aung yero aune diti yero

uritira towao be zo iwao mitinu gigiwang. Aunegera bewing gitau tora bewing ine nigiwang ainebenaung dekaongka amimene kasa yero na eno geeyero tugata yena, “Ning etu witasa aune nonaago kasa yariniya awiya ning eno sero gipero yanagase.” 2 Ayero sinenu Oweno mene mena dubonana topetinu uritira atu adumao masi simaore zomitina auna tame atu zo mene adungno mitinugigiwang ara. 3 Adumao masi simaore auna atumitina, nung benaungnuna zayang-zayang noyaoresau iro yuyao ara. Nupema giti bauta nuna-unaatu mozi zo taung doba bungge ine amimene ziunomitina ara. 4 Aune adumao masi simaore bainaauna deungbera adumao masi simaore 24 amimenenuna-una atu ziuno mitiwa ara. Adumao masisimaore auna atu buro-emo tutuwa 24 amimeneadungno mitiwa ara. Awong taung wori neyangyaogege wosogairo mitiwa ara. Ora emo tuwara gitisimaora nona zo golmene yao amimene ziyo nunae-una atu diyao mitina ara. 5 Aune adumao masisimaore baina auna atu peperi-peperi yero nenubibiya bezinenu bewing duruka sinasani ayero nenaara. Ora adumao masi simaore auna benaungnaizira 7 mene awero beriberi newa gigiwang. AwiyaTuwa Bayaura Oweno 7 ara. 6Adumaomasi simaoreauna benaungna atu nona zo wito yo nazi ine,tangsao, ayao amimene mitina ara.

Nona seka naore 4 amimene adumao masisimaore awiya ziuno mitiwa. Awong awiya zazaw-ingne tipare awiya apakana diti moko gege. 7 Zoawiya wo layonna benaung ine; zo awiya wo buli-makaora benaung ine; zo awiya emora benaung ine;aune zo awiya ni bouga yupunoiya auna benaungine. 8 Nona seka naore 4 awong auna zora wati 6zorawati 6 ayao gege ara. Nupema taungnunae turatamere awiya diti moko gege mitina. Arare pingnewarire awiya wawa sero eyero sinowa, “Tuwa Bayaunung putoungna maung. Nung dang gege. Nungnasani nauna, noiya, nariniya.” 9 Nona seka naore4 mene adumao masi simaore auna atu adungnomitoiya, nung nao gege noiya, nung aeno dangesero bowi nasani yawa yawa nowa teng 10 buro-emo tutuwa 24 mene adumao masi simaore aunaatu adungno mitoiya, nung nao gege noiya, aunabenaungna atu boma gaero koing gairo nung bowiyero nowa. Ayero nasani emo tuwara ziyo simaoranona nunae dutugairo te nuna-una pugairo eyerosinowa, 11 “O Tuwa nanae Tuwa Bayau, simao aritayazo bowire putoungne awiya ning eno gege pugati-nonane teng yero baingtitinoiya. Noeno okowata,nine gege nona apakana awiya yero aung yasa. Nu-pema be nina-una nona apakana kasa yeromitowa.”

5Yohane mene papia ewao zo gigina.

1 Arare adumao masi simaore auna atu mitoiyanung amimene papia ewao zo iniro puro mitinugigiwang. Papia awiya tipare zazawingne dekaayero owere gege mitina. Pika mene takasao 7amimene mitiwa. 2 Aune na angelo baina zo gigi-wang ara. Nung wawa sero eyero sena, “Awe menepapia auna pika awiya kougairo papia besao tengniye?” 3 Ayero senu aune uritirata tawingna, aritatawingna wese atu zo nung papiara pika kougairobesero gaine yao teng awiya oko kasa yena ara.4 Arare zo mene kougairo gaine yao teng oko yenugiro na dubo nana mou yenu zi baina sewang ara.5 Ayero yewang buro emo tutuwa auna zo menena eno eyero sena, “Zi oko sase. Ewiya gi! Yu-dara saisibuna auna wo layon nung Dawidira saiamimene winadera gewera yero daigaina, ararenung dekaongka amimene papiara pika 7 kougairopapia besao teng niya.”

Yohane mene Lama mani gigina.6 Aune na diti buyagairo adumao masi simaore

aune nona seka naore 4 awong aune buro emotutuwa auna towang atu Lama zo dewa magayeronupema seka yena amimene dopero mitinu gigi-wang ara. Komu nuna 7, nupema diti moko nunadeka ayero 7. Diti moko nuna 7 awiya Tuwa BayauraOweno 7 awong tawing sero iyengtina ara. 7 ArareLama amimene baungno adumao masi simaoreauna atu mitina auna wawong mera atu papia ewaoawiya pungna ara. 8Papia ewao awiya pungnu nonaseka naore 4 aune buro emo tutuwa 24 awong Lamaauna nugu baungno boma gaero kokoinggaiwa ara.Awong gita dero yere gamao nunae aune awangnunae gol mene yao awiya dema puro nuna-unabamuwa ara. Awangna mokora atu boingsa sereiwaingnemene be buromitina. Boingsa awiya TuwaBayaura emo dubu auna isa ara. 9Arare awong yereseka zo eyero gamuwa, “Ninepapia ewao awiyapuropika nuna kougasa teng yariniya. Noeno okowata,ning dewa yu nina mene emo dubu sero tawingsero, taung aingso nunae owe ewe-pape aune genunae benaung giti, awong apakana awiya zumagayasa Tuwa Bayaura gerao yewa ara. 10Ayero puropu dekaongna gasa Tuwa Bayau naname-una pirisadubu yewa ara. Arare awong tawingna atu emobabuze yero mitarineya.”

Uritira atu bowi yaore yawa yaware kasa yena.11Na diti yero angelo daigairo nibamu gosinasani

aune gera bewing nunae nigiwang. Awong adumaomasi simaore aune nona seka naore aune buro-emotutuwa awiya ziuno dopewa ara. Zare nunae zaza-gaine yao teng oko amimene ten tausen dubu serodopewa, wan tausen dubu sero dodopinasani aune12ge zo eyero sinasani wawa sero sewa, “Putoungne,zamena simenane, kotumao tauyaore, yazo bowire,simaore, sero de ika yaore, awiya Lama dewa ma-gayena amimene pumai teng yero baingtariniya.”13 Ayero sewa aune uritira, tawingna, tawing wese,aune witora nowa awong apakana amimene eyerosewa nigiwang, “Adumao masi simaore auna atumitiya, nung aune Lama aune awongto auna-unaatu bowi yaore, yazo bowire, simaore, putoungnemitiya amimene mitao gege mitaise.” 14Ayero sewanona seka naore 4 awong eyero sewa, “Yore, meba

Page 272: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 6:1 269 KEREGAINA 7:12ara.” Aune buro emo tutuwa mene awong bomagaero koing gairo bowi yewa ara.

6Lama mene papiara pika 6 kougaina.

1 Arare na diti buyagairo eyero gigiwang ara:Lamamene papiara pika 7mitiwa auna zo kougaina.Kougainu nona seka naore 4 auna zo mene genuna bainakama bibiya mene saine nasani wawasero eyero sena, “Bung!” 2 Ayero sinenu wo osineyangyao zomene kasa yenu gigiwang. Auna tameatu emo zo adungno mitinu gigiwang awiya nungtai aire. Nung eno emo tuwara ziyo simaora nonazo pugaiwa puro diro gorobo yero iwo dari baungnaara. 3 Nupema Lama mene pika namba 2 kougainunona seka naore namba 2 mene wawa sero eyerosena, “Bung!” 4 Ayero senu wo osi yuyao zo kasayena ara. Auna tame atu emo zo adungno mitinanung awiya tawingna mono sorero pumai aunewina-de yero mamagayaese auna putoung nuna-una mitiya. Nupema winade yaora iwi bainakamaawiya nung eno pugaiwa pungna ara. 5 Lama menepika namba 3 awiya kougainu nona seka naorenamba 3menewawa sero eyero sena, “Bung!” Ayerosenu na diti yero gosinewang wo osi siwingyao zomene kasa yena. Emo zo tame atu adungno mitinanung awiya sikeri nona sikeri yao zo waweng puromitina. 6 Aune na nona seka naore 4 nunae-unatowang atu emora ge ine eyero senu nigiwang, “Maetobe zuma nuna awiya 10 kina. Nupema amedeka ayao ine igi yao 6 auna zuma nuna 10 kina.Ora uweri ou wainne amimene zo ao-di mitae.”7 Arare Lama mene pika namba 4 kougainu nonaseka naore namba 4 mene wawa sero eyero sena,“Bung!” 8 Asenu na diti yero gosinewang wo ositaung oiwora ine zo kasa yena. Auna tame atu emozo adungnomitina awiya yazo nunaMagayao. Kowaiyaoremene nuna ago atu kasa yena. Arare awongtotawingna emo bauno awiya gausayato dubu siwong-patige yaya aune dubu zora emo bauno awiya iworagi amingne dora botiyore yaya mou-mesa yao taw-ingnawo gorobore amimene gera yaetose sero aunaputoung awongto eno pugaiwa ara.

9 Lama mene pika namba 5 kougaina. Ayeroyenu aune emo bauno Tuwa Bayaura ge puro nasanibowi nuna kere daung gatinowa dedunauwa ma-magayero nasani nauwa amimene ititi nunae aitasusuwara atu mitiwa gigiwang ara. 10 Awong wawasero eyero sewa, “O Tuwa, ning dang gege. Ningsao putoungne yao. Ning me gege yero nosa. Benazigo aung yai aune nae dewa auna ge sero aungyero pasena awiya emo bauno tawingna atu yeronowa auna abena pugarinesi?” 11 Ayero sewa nungtaung wori neyangyao tere-tare awong eno pugairoaung yero aune eyero sena, “Buro-mani otao manininae ena deka ayero daya mamagayaya nambaninae gitau sewang tauyena awiya witiro teng yaiseoregatinasani diya maingkoka yepu.”

12 Lama nung pika namba 6 awiya kougainu aunena nona zo eyao awiya gigiwang. Dumi bainaipenu aune wari siwing yero aura taung ine yena;ino awiya yuyero yu ine yena; 13 arasa awongbisi mene nemuya me ipinoi wururu sero wowosi-nowa ayero uritira atu wururu sero wosi tawingna

yewa; 14 uriti awiya papia wiwingnonane ayerowiwingyero baungno aung yena; nupema dirireguture zo mitao masi nunae awiya yangduwa ara.15 Nona ayero kasa yenu tawing sero emo tutuwaaune emobabuze aune gorobo emora gitau yao auneemo waumonine ta putoungne, emo witaota wosaoapakana amimene pungyari sero daba umanatatawing enora toiro 16aune isa eyero sewa, “O tawing,O daba, wosiro nae worayato adumao masi simaoreauna atu adungno mitiya ouna benaungna oko ba-banene. Arita Lamana tini kapao awiya oko ganene.17 Tini kapao nunato-una be mene nugu niya, arareemo awe mene dopero daigariniye?”

7Isreli emo 144,000 Tuwa Bayaura owere yarineya.

1 Na nona awiya giro aung yero aune angelo4 gigiwang ara. Awong tawing agewa sero aunadopero mitasani tawingna bisi 4 sorinasani mitiwaara. Awiya bisi zo tawingnata witorata ira atuoko sumaise ayero yewa. 2 Arata na gosinewangaune wari witaora atu angelo zo kasa yero buna.Nung Tuwa Bayau putoungne auna owe yaora nonapuro nasani aune angelo 4 tawingne witore gera-gaira yaese sao awong awiya wawa sero eyero sena,3 “Niye tawingta witota i awiyamena oko gera-gairayae. Nae gitau Tuwa Bayaura soumani dubumegotonunae-una owe puganane aune yepu.” 4Ayero senuaune emo owere auna namba nunae eyao sewanigiwang ara: Isreli emo dubu giti auna-una 144,000awiya owe yao ara. 5Awong eyero yewa ara:Yudara dubu auna 12,000 owe yewa;Rubenna dubu auna 12,000 owe yewa;Gadera dubu auna 12,000 owe yewa;

6Asera dubu auna 12,000 owe yewa;Naftalira dubu auna 12,000 owe yewa;Manasara dubu auna 12,000 owe yewa;

7 Simionna dubu auna 12,000 owe yewa;Lewira dubu auna 12,000 owe yewa;Isakara dubu auna 12,000 owe yewa;

8 Sebulonina dubu auna 12,000 owe yewa;Yosefera dubu auna 12,000 owe yewa;Benzaminna dubu auna 12,000 owe yewa.

Emo dubu witao amimene Tuwa Bayaura be-naungna atu dopewa.

9Na dubu awiya giro aung yero aune nupema zodeka eyero gigiwang ara. Tawing sero sero emodubu giti taung aingso nunae benaung giti nibamu,ora ge nunae deka benaung giti nibamu, auna age-wara dubu ewezo nibamu, emo zo mene zazagaoine teng oko, awong amimene adumaomasi simaoreaune nupema Lamana-una nugu atu dopero mitiwagigiwang ara. Awong mo taung wori neyangyaoregege. Awong wawong nunae mene sibiya purodopero 10 ge be kerero wawa sero sinasani eyerosewa, “Korayao awiya Tuwa Bayau naname adumaomasi simaore auna mitoiya auna atu ta Lamana-una atu butunoiya.” Ayero sewa ara. 11 Arareangelo apakana adumao masi simaore aune buroemo tutuwa aune nona seka naore 4 awiya ziunodopewa ara. Dopero Tuwa Bayau adumao masisimaore auna atu mitina aeno boma gaero koinggairo nung bowi nasani eyero sewa, 12 “Name Tuwa

Page 273: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 7:13 270 KEREGAINA 9:10Bayau naname auna yazo de ika gatinasani nungbowi yanene. Kotumao iwawaing awiya apakananuna-una atu mitoiya. Aeno name nung eno dangesanene. Nung putoungnamaung. Putoung apakananuna-una atu mitoiya. Bowi amimene kasa yeromitao gege mitaise. Awiya me yaise.”

Awong yaya tamaore dubo minaore auna mokoraatu kasa yero bumuwa.

13Arare buro emo tutuwa auna zo mene na atatayero eyero sena, “Mo taung wori neyangyao puroneya awong nami ing? Awong natu bumuwi?”14Na atata yenu ge abena eyero sewang, “Emo tuwanana, na auna susuwa awiya oko gosinena. Ningnika nitope gosinesa.” Ayero sewang nung na enoeyero sena, “Awong yaya tamaore dubo minaorebainakama auna mokora atu bumuwa ara. Awongmore taung worire nunae awiya Lamana yu menesaewa neyang-kaingkaing yena ara. 15 Arare yemeawong Tuwa Bayaura adumao masi simaore aunanugu atu nasani pingne warire awiya ibu nuna-unaatu sou buro nuna nasani nowa ara. Arare adumaomasi simaore auna atu mitoiya amimene awongdoe-doe yero gurutu nasani nariniya. 16 Awongwo ma eno meri magayaota ouwe yao awiya agonupema oko yarineya. Wari mene awong okoawariniya. Arita bisi kokoni yao mene oko nunae-una atu kasa yariniya. 17Noenookowata, Lamanungadumao masi simaore auna nugu atu dopero mi-tiya amimene awong wo sipsip diya yaine yariniya.Ayero nasani nao tauyaora ou tawing tura atu kasanasani gubi-gubi noiya auna atu nung gitau bautu-nai awongnung ago yarineya. Ayero yai TuwaBayaumene ziziung nunae dupero aung yariniya arauwa.”

8Lama mene pika namba 7 kougaina.

1 Lama nung pika namba 7 kougainu aune uritiraatu bewing aung soma bisi-bisi sero yowiwi yena.Ayero yenu be 30 minit ayao mitete aung yena.2 Aung yenu angelo 7 Tuwa Bayaura benaungnaatu mitowa awong awiya gosinewang ena mene to7 awiya awong eno pugaiwa ara. 3 Ayero yewaangelo zo mene boingsa sereyao dumaora awanggol mene yao awiya puro baungno aita nugu atudopenu ena mene boingsa sere iwaingne daigaironung eno pugaiwa. Awiya adumao masi simaoreauna benaungna aita gol mene yao mitina aunatame atu pugatinasani ge nigao emo apakana aunaisara susumaise ayero yewa ara. 4 Arare nungiyaora pugainu wawong nuna-una atu boingsa sereiwaingne amimene ge nigao emora isare dema tairootao yero Tuwa Bayaura-una witina ara. 5 Angeloamimene ayero yero aune aitara atu iyao puro puawang nuna-una gainu awang be bunu tawingnawiyekegainu wosina ara. Wowosi nasani papari-papari yenu bibiya bewing durukare bezenu dumiipena ara.

Angelo 4 awong to pisewa.6 Arare angelo 7 awong eno to waweng pugaiwa

amimene to pisari sosewa. 7 Ayero yero angelonamba wan mene to pisenu wa aisi tau-tatawareyao aune iyao yure dema tairo dawao amimenetawingna wosina ara. Wosinu tawing agewa 1/3

iyao mene awero aung yena ara. I agewa 1/3 awiyadema iyao mene awero aung yena. Yeko sisikoreapakana iyao mene awero aung yena ara. 8 Ayeroyenu angelo namba tu mene to nuna pisena ara.To pisenu nona zo diri baina iyaore zo ine awiyaaugaiwa witora gutena ara. 9 Gutenu wito agewa1/3 yu gege yero aung yena ara. Ayero yenu witorawo agewa 1/3 awiya dema mamagayero aung yewaara. Wang agewa 1/3 bebezegairo aung yewa ara.10Angelo namba 3 mene to nuna pisenu arasa bainazo uritira atu zokero wosiro izira ine yero aweroberiberi yero ou ipu ena 1/3 aune ou tawing turaatu kasa nasani gubi-gubi noiya auna atu gutena ara.11Arasa auna yazo nuna awiya Dokowang yao. Arareou ena awiya dokowang yenu emo mene miniwadokowang yenu daigairo mene mamagayero aungyewa ara. 12 Angelo namba 4 mene to nuna pisenuwari agewa 1/3 aune ino agewa 1/3 aune arasaena 1/3 auna atu waru kasa yenu waegao nunaeagewa 1/3 mume yena. Waegao nunae siwing-siwing yena, arare iya gatinaunu wari mene porewaegati nauna ara. Nupema ping deka ayero inonearasare porewaegati nauwaara. 13Naditi ika yeronibouga baina zo gigiwang. Nung ika-kakamo nibamuotu yupunasani aune wawa sero eyero sena, “Yei,Yei, Yei. Angelo etamara to mitiya, awiya pisayatawingna emo bauno awong nono yarinei?”

9Angelo namba 5 mene to pisena.

1 Arare angelo namba 5 mene to pisenu na ditiyero arasa zo uritira atu zokero wosiro bung taw-ingna yeromitina awiya gigiwang ara. Nung kowarakote be apaise ki nung eno pugaiwa ara. 2 Ayewanung kowara kote be apenu boingsa baina iropunaara. Buro awinoi boingsa iropupunoiya ayao ineteng iropuro witiro warire uritire worero aung yenaara. 3 Boingsa auna mokora atu bubuzi babuzedi nunae mani wekinoiya amimene kasa yero taw-ingna wosiwa ara. 4 Arata awong tawingna yekorenonane i gomine awiya iwo yaese sao okowata.Emo Tuwa Bayaura owe megoto nunae-una aungawiya gege iwo yaese sao. 5 Nupema daya mag-ayaese okowata. Tebeba gamaya ino 5 ayao yayatapunasani naese ayero gege sao ara. Yaya awiyaguye mene mani gainoi yaya tapunowa ayao ine.6 Arare be auna atu emo awong magayari sarineya,arata oko magayarineya. Magayao watimarineya,arata magayao mene awong yangdoro awang yerobabariniya. 7 Bubuzi babuze awiya gigiwang woosira atu nasani winade yari sero nona wo osiradube atu dudunowa pupunowa ayero yewa ara.Gitau ato nunae-una atu nona zo mitina awiyagigiwang ziyo simaora nona gol mene yao aine yenaara. Ora diti benaungne nunae awiya emora ine.8 Giti ai nunae awiya bauno neyangyaora giti ai ineimoko-kaungkaung. Di nunae awiya wo layonnaine. 9 Zawong nunae bemi kapa mene yao inemitina ara. Wati nunaemene bewing duruka sinenaawiya wo osi daigairo amimene iwora babari serokares watiuno puro bautunowa bewing sinoiya ayaoine. 10 Yungtu nunae awiya gugumi mene maniwekinoiya ayao ine ara. Di nunae awiya yungtuauna atu mitiya, amimene ino 5 auna mokora atu

Page 274: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 9:11 271 KEREGAINA 11:8emo bauno gapunasani yaya pugatinasani narineyaara. 11 Angelo kowa diya noiya amimene emo tuwanunae ara. Yazo nuna Yuda gera Abadon, ora Grikemora gera awiya Apolion. (Naname gera awiyanona sisigairo aung yao emo.) 12 Ni bouga menebe etama “Yei” ayero sena, auna zo aung yeti etobemiteyato.

Angelo namba 6 mene to pisena.13 Arare angelo namba 6 mene to pisena. To

pisenu aita gol mene yao Tuwa Bayaura benaungnaatu mitoiya oko nuna siwongpatige 14 auna atu gezo kasa yero angelo namba 6 to puro dopero mitinaaeno ge eyero tugata yenu nigina, “Ou Yufretisbaina auna paora atu angelo 4 bunaora atu mitowa,awong awiya bese babae.” 15 Awong amimenedawang awiya, o ino awiya, o wari awiya o auaawiya nugu yai tawing sero emo agewa 1/3 dayamagayaese auna be bumai gari kora makora nasanimitauwa, awong awiya besena ara. 16 Arare goroboemo nunae wo osi tame mitaese sao auna nambanunae 200 milion ayero sewa nigiwang. 17Na atiyoyaine nasani emo arita wo osi auna benaung nunaeawiya eyao ine gigiwang ara. Emo awong taungwori nunae kapa mene yao — yuyaore, bunggere,nozayaore — awiya wosogairo newa ara. Ora woosira ziyo ato awiya wo layonna ziyo ato ine. Bemoko nunae-una atu iyao boingsare tawing aweroberiberi yao yazo sopa dema kasa yena ara. 18Ararenona kokoni yao etama amimene tawingna emoagewa 1/3 gera-gaira yero aung yewa ara. Woosira-una be mokora atu iyao boingsare tawingawero beriberi yaore kasa yena amimene ayeroyena ara. 19 Wo osira putoung nunae awiya benunae-una aune yungtu nunae-una atu mitina ara.Yungtu nunae awiya yi ine ziyo atore amimene yayaemo bauno eno pugatinasani nauwa ara. 20 Arareemo bauno agewa magayero aung yewa emo baunoagewa oko magayao mitiwa amimene nao nunaemeko auna atu dubo oko darawa yao yewa. Awongiwae puro nasani nauwa ara. Ayero nasani tuwa ete-gao— golmene yao, silvamene yao, kapamene yao,daba mene yaota i mene yao — nona auna sou buroawiya oko yangduwao yewa. Nona awiya nao aung,diti aung, ge nigao ine teng oko, nupema pumasauma yao ine teng oko. 21 Awiya gege okowata,emo amimene tani nunae meko ena — mani daomagayao, o kayangta goe isika yao, o kuma yao, onona ugaing yao — tani meko awiya oko yangduwa.

10Angelo zo mene papia besao zo ewero Yohane eno

pugainu minina.1 Na nona awiya giro aung yewang aune angelo

baina zo uritira atu wosinu gigiwang. Nung berezezo maze mo abena yero awiro mitina. Nupemagiti gomi nuna-una atu mozi mene ziuno mitinaara. Benaung nuna wari diti ine. Te nuna etobeiyaora bebe ine ara. 2 Nung wawong mene papiamaingkoka zo besao awiya puro dopena. Ayeroyero te me nuna awiya wito tame pugairo te mepoawiya tawingna pugairo dopena. 3 Dodopinasaniwawa baina wo layon mene saine yena. Wawa senubibiya 7 awong ge sewa ara. 4 Ge sewa besugainu

na nigiro bukura gayari sero newang uritira atu naeno wawa eyero sewa wosina, “Bibiya 7 ge seseyaawiya oko gayase. Nuka yangdo mitae.” 5 Ayerosenu aune angelo witora arita tawingna te pugairodopena amimene wawong me nuna yunu ye uritiragatinasani 6Tuwa Bayau nao gege noiya, nung nonayero aung yena — uriti aune nona uritira mitiya,o tawing aune nona tawingna mitiya, o wito aunenona witora mitiya — auna-ina ikogatinasani eyerosenu tau yena, “Be nupema zo oko mitiya. 7 Angelonamba 7 to nuna pisai bewing kasa yariniya be auneTuwa Bayaura ge pungyao porofete dubu nuna enokeregairo sena auna me kasa yero aung yariniya.”

8Ayero senu ge gitau uritira atu wosinu nigiwangdekaongka amimene nupema kasa yero na eno geeyero tugata yena, “Ning baung, papia besao angelowito aune tawing auna tame dopero iniro puromitiya, awiya pumase.” 9 Ayero senu na angelora-una baungno papia pugaise sewang na eno eyerosena, “Puro mini. Minasa be nina-una atu megepika mene yaine yariniya, arata tini nina-una atudokowang yariniya.” 10 Ayero sero papia pugainuminiwang ara. Miniwang be nana-una atu pikamene mege yaine yena, arata nukewang tini nana-una atu dokowang yena ara. 11 Ayenu na eno eyerosewa, “Ning emo dubu witao, taung aingso nunaeowe ewe-pape apakana arita ge benaung ewe-papeapakana aune emo tuwa nunae eno dema ge nu-pema keregairo se.” Ayero sewa ara.

11Tuwara ge keregao emo etobe.

1 Aune zo mene teumaora itu zo tung ine awiyana eno pugatinasani eyero sena, “Ning iropu, TuwaBayaura ibu aita nuna aune awiya teuno emomokora atu isa buro nasani nowa awong awiya za-zagase. 2Arata ibura kakamo awiya oko temaisa ara.Kakamo awiya oko temao yangdomitae. Awiya digaemo eno pugaiwa ara. Awong amimene napo dangYerusalem awiya ino 42 auna mokora atu usi-besinasani narineya. 3 Arare na ge keregao emo nanaetobe sana beki agewa mene mo abena yero awiroemo bauno eno Tuwara ge tugata nasani nayatowari be 1,260 ayero aung yariniya.” 4 Awongtoi oliwa etobe aine, nupema damana piyao aunapugao dopaora susuwa etobe tawingna atu Tuwarabenaungna dodopinowa aine ara. 5 Emo zo nungawongto eno iwo yari sai nunato-una be mokoraatu iyao kasa yero emo awiya awero aung yariniyaara. Arare emo zo mene awongto eno iwo yariniyaamimene ayero magayariniya. 6 Emo etobe awiyawa wosisinoiya awiya gazao auna putoung awongtoeno pugaiwa, arare sayato wa oko wosao aung mitaiTuwara wini ge sinasani narineyato ara. Nupemasayato ou mene yu yaise auna putoung awiya demaawongto eno pugaiwa. Arare kotumao nunato-unasero nayato teng kasa yero nariniya. 7 Arare uritirage sero keregao be nunato aung yai aune kowarawo gorobo yao amimene kasa yero awongto iwoyero purowosiro daimagayarineyato. 8Magayayatoemo mene aingso nunato awiya yangduwaya napobainana kakame atu mitarineyato ara. Napo aunayazo pungyero Sodom ayero sero nowa, nupemaIzip ayero sero nowa. Tuwa nunato napo dekaongka

Page 275: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 11:9 272 KEREGAINA 12:15auna atu i pasaora dewamagayena ara. 9Arare taw-ing sero sero auna emo taung aingso owe ewe-pape,ge benaung ewe-pape, amimene aingso nunatoawiya wari be etama aune zo ageware ayao awiyagosinasani narineya. Anasani ena mene mutarisaya, ena mene awang sarineya ara. 10 Arata po-rofete etobe yaya mou-mesayao emo bauno enopugarineyato amimene magayayato aune tawingnaemobaunomene aenoyawayawabainakamanasaniana-bonene nasani wau wina-piti yarineya ara.

11 Arare wari be etama aune zo ageware aungyenu aune Tuwa Bayaura-una atu nao tamaoraoweno mene aingso nunato-una toinu seka yeroiropumuwato. Iropumuwato emo awong giroawang baina yewa ara. 12 Ayero yewa aune uritiraatu wawa baina zo eyero nuto eno wosinu nigiwato,“Nito eyero witiro bungputo.” Ayero senu iwo dubununato awongto gosinewa aune awongto berezemene pungnu uritira witiwato ara. 13 Awongtouritira witiwato be dekaongka aune atu dumi bainaipena ara. Ipenu napo bainana ibu niya ena (1/10)bezero wosiro emo bauno 7,000 dewa magayewaara. Ayero yenu seka newa awiya awong awang yeroTuwa Bayau uritira Maung awiya bowi yewa ara.

14 Ni bouga mene be etama “Yei” ayero sena,auna etoberame kasa yeti dekaongkara gegemitiya.Arata mena kasa yariniya.

Angelo namba 7 mene to pisena.15 Arare angelo namba 7 mene to pisena. To

pisenu uritira atu ge baina betewa ara. Betinasanieyero sewa, “Tuwa naname aune Kristo Tuwa Bayaumene Emo Tuwara burora gerena, awongto yemeTuwa yaora putoung puro tawing sero sero aunaTuwa yero nowato. Ayero Tuwa yero nao gegenarineyato.” 16 Ayero sewa buro emo tutuwa 24Tuwa Bayaura benaungna adumao masi simaorenunae-una atu adungno mitowa amimene bomagaero koing gairo Tuwa Bayau eno eyero sinasaninung bowi yewa, 17 “O Tuwa Bayau, ning putoungnamaung, nao gege nosa. Ning putoung bainakamanina amimene Tuwa yaora buro nina zayetesa, ararenae ning eno dange sinasani ning bowi nenane.18 Emo bauno apakana amimene ning eno tini ka-paore nowa auna tini kapao nina mene kasa yetiya.Emo mamagayao auna ge sasa aung yaise auna benugu niya ara. Mani sou dubu nina porofete aunege nigao emo — emo witaota wosao ning samodedunowa — awong aeno zuma pugaora be nuguniya. Ora tawing gera yero nowa awong awiya abenagera yarinesa auna be nugu niya ara.”

19 Awong ayero sewa aune uritira atu TuwaBayaura ibu bezenu tairo naora maguro ibu mokoramitoiya awiya daung kasa yena ara. Ayero yenubibiya bezinenu dumi ipenuwa sigoru aisi ine awiyakasa yero wosina ara.

12Bauno zo aune ugama bainakama zo auna ungwe.

1 Uritira atu kotumao tamaora etotoma zo eyerokasa yena ara. Bauno zo dopena, nung awiya warimaze mo abena yero awiro nena, te nuna-una weseawiya ino mitina, nupema ziyo nuna-una atu arasa12 amimene ziuno ziyo simaora nona aine yero

mitiwa ara. 2 Nung mesa yero mani pumari seroyaya tapunasani zi sinasani mitina ara.

3 Nung ayero nete dodopinenu aune uritira atukotumao tamaora etotoma zo nupema kasa yena,awiya ugama baina zo mitina. Awiya taung nunayu konakona yao; gitau ato nuna 7; ora komu nunaawiya 10; gitau ato nuna emo tuwara ziyo simaoranona 7 teng ine yero pugao mitiwa ara. 4Nung toonuna mene uritira arasa ena 1/3 denu zokewa aunetawingna augainu wosiwa. Ugama nung ayero yerobauno mani pumari sero nenu giro eyero kotungnobaungno nugu atumitina: “Mani pumai nukarinenaara.” 5 Arare mani emodi pungna, awiya nungtawing sero sero auna emo dubu giti awiya tungaeni mene diya yaise sao ara. Arare mani kasayenu puro witiro Tuwa Bayaura-una adumao masisimaore auna zora atu pugaiwa ara. 6 Ora baunoawiya awang yero sungno eu yanawira baungna ara.Nung wari be 1,260 ayao nai aune nung eno bayaoyero nona pugatinaese Tuwa Bayau mene mitaomasi zo taungna ara.

Sanda uritira atu musugaiwa wosina.7Uritira atu winade bainakama kasa yena. Maikel

angelo dubu nuna aune awong ugama dero tunarisero winade yewa, ugama aune angelo dubu nunaaune awong enaba dopewa ayero winade yewa ara.8Arata tau oko yewa. Maikel dubu nuna aune meneugamara dubu awiya puro wosiro uriti sorewa.9 Ayero nasani ugama baina awiya musugaiwa wositawingna yena ara. Nung awiya yi gitau otu nasaninauna noiya. Nung awiya emo gera pugao emo.Yazo nuna Sanda ayero sinowa. Nung tawing serosero auna emo bauno etegatinasani noiya. Nungmusugairo angelo dubununademamusugaiwawositawingna yewa ara.

10 Arare uritira atu wawa zo eyero kasa yenunigiwang, “Tuwa Bayau naname auna korayaoputoungne aune nupema emo tuwa yao buro nunaawiya yeme kasa daung niya era. Ora emo tuwanuna Kristo auna emo tuwa yaora buro dema yemekasa daung niya era. Noeno okowata, otao maninaname eno iwo nasani Tuwa Bayaura benaungnadopero pingne warire awong gera pugatinoiya,nung awiya yeme musugeya wosiya ara. 11 Lamamene yu nuna ge nigao otao mani naname enoyangduna, nupema awong ge awiya iniro taka serokeregatinauwa, aeno awong iwo nunae awiya purowosiwa. Awong nao nunae oko sorewa. Nao yang-doro magayari eo yewa. 12 Arare uriti aune niyeuritira atu nowa amimene dema yawa yawa yaese.Arata wito tawingne, oiye, nito nono yarineito?Yeme ewiya Sanda mene ninae-una wowosiniya.Wosiro be nuna aung niya awiya gosinasani tinikapao pupuniya ara.”

Ugama mene bauno iwo yena.13 Arare ugama nung musugaiwa wosi tawingna

yero giginu kasa yenu giro nung bauno mani emodipungna awiya iwo yero tunenu suna. 14 Ayenubauno eno ni bouga baina auna wati pugaiwa puroyi awang yero yuno baungno mitao masi nuna euyanawira atu mitina auna baungno pungyena ara.Atu mono pupunaya mitai dawang etama aune zoageware aung yariniya ara. 15 Bauno awang yero

Page 276: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 12:16 273 KEREGAINA 14:5baungnu yi nuna ago bautara atu butunasani outuwagainu be nuna-una atu wosiro ou baina menewosaine yena ara. Awiya bauno ou baina amimenedaise sero ayero yena ara. 16 Arata tawing menebauno awiya sorinasani be nuna gausenu ou ugamamene tuwagaina awiya auna baungno aung yenaara. 17 Ayenu ugama nung bauno eno tini kapaobaina tauna. Ayero yero baunona awiso dubu awiyadari sero baungna ara. Tuwa Bayaura wini gedipunasani Yesu kere daung gatinowa awong awiyadari sero baungna ara. 18 Ayero nasani wosi bageyero dopena ara.

13Wito tura atu wo gorobo yao baina zo kasa yena.

1 Arare na a gosinewang aune wito tura atu wogorobo yao baina zo mene kasa yena. Nung komununa 10, ora gitau nuna awiya 7. Aune komu nunaawiya emo tuwara ziyo simaora nona 10 amimenemitiwa ara. Arata gitau nuna awiya yazo memeko-mameko gayao mitiwa ara. 2 Wo gorobo yao bainagigiwang awiya benaung nuna eu pusi yazo lepatauna ine ara. Te-wawong nuna awiya eu wo yazobea auna ine ara. Ora be nuna awiya wo layonnaine. Arare ugama nung putoung nuna aune emotuwara adumao nuna aune diya yao buro nunabainakama awiya wo baina eno pugaina ara. 3Aratawo gorobo yao baina auna gitau zo dao magayaoine gigiwang. Arare amimene bozo nuna soyenuiwaing yena. Ayero yenu aune tawing sero seroauna emo bauno awong wo awiya giro wawong digauno aratapu nasani nuna-una ame nasani nauwa.4Ugama nung gorobo bainane putoungne pugaina,arare emo baunomene ugama bowi yewa ara. Ayeronasaniwogorobo yaobaina awiya demabowi nasanieyero sewa, “Wo gorobo yao baina awiya nung ainezo mene oko niya. Arare awe mene nung eno iwoyao teng niye? Aung ara.” 5 Tuwa Bayau mene woawiya ao-diyai wo amimene ge memeko-mamekosinasani Tuwa Bayaura yazo dena-betena nasanidiya buro nuna nai ino 42 aung yaise sao ara. 6Ararewo amimene Tuwa Bayau nung nutope arita yazobowire nuna arita uritira mitao masi yero nowaawong auna yazo awiya puro dena-betena nasaninauna ara. 7Ayero yeroTuwaBayaura emodubu iwoyero dero disero ayaise Tuwa Bayau mene nigina.Arare tawing sero sero emo bauno taung nunaeowe ewe-pape arita ge benaung ewe-pape auna emotuwa yaise sero auna putoung pugaina. 8 Araretawingna emo bauno apakana amimene nung bowiyarineya. Emo bauno yazo nunae Lama dewamaga-yena auna bukura oko gayaomitao, awong amimenewo eno ayero yarineya ara. Buku awiya emo baunonao me pumaese sao auna yazo awiya tawing okotamaore atu gayao ara. 9 Dawongne mene ge ewiyanigiro baingtaese:

10 Zo nung bunaora gerao yero noiya amimenebunao gare towariniya.Zo nung dubo kapaora gerao yero noiyaamimene dubo kapaya magayariniya.

Ge amimene Tuwara dubu awong be auna atutauyaore putoungne iniro taka saore naese siniya.

Tawing mokora atu wo baina zo kasa yena.11 Be aune wo baina* zo tawing mokora atu kasa

yenu gigiwang. Nung lama ine, komu etobe ara.Ge nuna awiya ugama gitau kasa yena auna ge ineara. 12Ararewo amimenewo gorobo yao baina gitaukasa yena auna benaungna atu mitasani diya buronuna gege yena. Ayero nasani senu tawingna emomene wo baina gitau bozore nawe magayero iwaingyero iropuna aeno boma gaero nung bowi yewa.13Wo baina tawing mokora atu kasa yena amimenetani putoungne ena yena. Ayero nasani senu taw-ingna emo gosinewa uritira atu iyao wosina ara.14 Tani putoungne ayero yaise Tuwa Bayau menenigina, arare wo amimene wo gorobo yao bainagitau kasa yena auna benaungna atu tani putoungnenasani tawingna emo bauno apakana etegaina ara.Ayero nasani senu wo gorobo yao baina awiya iwimene dewa beba magayero iropuro noiya auna ititizo kewewa ara. 15 Ititi awiya puro pugaiwa dopenuTuwaBayaumeneniginuwoago kasayena amimeneoweno pisenu ititi kewaora toinu seka yero iropuroge sena ara. Ge sinasani senu emo bauno nungeno boma oko gayao yewa awong awiya dedunaunumamagayero nasani nauwa ara. 16 Ayero nasaniemo witaota wosao, waureta bogamasa, aune emotuwata soumani, awong apakana awiya senu wa-wong me nunae-unata megoto nunae-una taroroowere zo pugaiwa ara. 17 Taroro owere awiyawo gorobo yao baina auna yazota namba nunaara. Arare emo taroro awiya oko puro nao yewaamimene nona wina-piti yao teng oko yewa ara.18 Emo zo kotumao mitai giro wora namba tamaise.Namba awiya emora yazo ine ara. Namba awiya 666.

14Lama dubu nuna aune dema Zaiyon diri atu

dopewa.1 Arare na diti yero Lama Zaiyon diri atu dopero

mitinu gigiwang. Emo bauno 144,000 mene nungaune dema dopero mitiwa gigiwang. Megotonunae-una Lamana yazo aune Maung nuna-unayazo awiya gayao mitina ara. 2 Arare uritira atuge zo nigiwang, awiya ou sasa mene wowosinasanibewing sinoiya ayao ine, arita bibiyamene zorogati-noiya ayao ine. Nupema gera bewing awiya emosaoyao-okomene gitara yere gamari sero dedunowage sinoiya bewing ayao ine nigiwang ara. 3 Awongadumao masi simaore aune nona seka naore 4aune buro emo tutuwa auna benaungna atu doperoyere seka zo gamuwa. Yere awiya emo bauno enamene gauno nigao ine teng oko ara. Emo bauno144,000 awiya Tuwa Bayau mene tawingna emobauno enana-una atu zuma gaena awong amimenegege yere awiya nigaine yao teng ara. 4 Awongamimene baunone oko tayao nasani nauwa. Awongamimene Lama nayero babariniye, awiya teng agonowa. Awong awiya Tuwa Bayau mene tawingnaemo bauno enana-una atu zuma gaero awong TuwaBayau arita Lamana dubu yaese gitau awong amazezayero puna ara. 5 Be nunae-una atu ge iwao okokasa yena. Awong emo bauno pewayao ara.

* 13:11: Wo baina awiya porofete ge iwao. Keregao 16:13 awiya zazagairo gi. Nupema Keregao 19:20 arita 20:10 awiya dema gi.

Page 277: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 14:6 274 KEREGAINA 15:4Angelo etama mene ge sero wawa sewa.

6 Arare na diti ika yero angelo zo ika ikamo atuyuno bautunenu gigiwang ara. Nung bowi iwaingzo mitao gege mitao awiya tawing sero sero emobauno, taung nunae owe ewe-pape, ge nunae be-naung ewe-pape, awong aeno sari sero puro nenaara. 7 Nung amimene wawa sero eyero sena, “NiyeTuwa Bayau awang yero yazo nuna de ika gaipu.Noeno okowata, abena yaora be nuna kasa niya ara.Uritire tawingnewitore oure yena, nung awiya bowiyepu!”

8 Ayero sero baungnu nuna-una bautara atu an-gelo zo mene buro wawa zo eyero sena, “Babilon*napo baina awiya bezero aung yetiya. Bezero aungyore nibamu yetiya. Napo auna mamono awongtawing sero sero auna emo bauno apakana awiyapasenana yupunasani nauwa. Arare awong aritamani ge nunae nigiwa amimene Tuwa Bayauraabena tamarineya, awiya emo imao mung minirodau yero nowa ayero yarineya.”

9 Ayero sero baungnu nuna-una bautara atu an-gelo otao nuna zo mene buro wawa sero eyero sena,“Zo nung wo gorobo yao aune ititi nuna aune bowiyariniya, arita nupemamegoto nuna-unatawawongnuna-una atu taroro owere pumariniya, 10 nungamimene Tuwa Bayaura abena awiya tauno ou imaomung ine minariniya. Imao mung awiya ou meredema oko tibiri-tabara yao, arare imaona putoungawiya tutupo mitiya. Tuwa Bayau mene tini kapaopupunasani abena nuna awiya imao mung ine emoauna mokora yasagai minariniya. Miniro aune an-gelo dubu dang auna-una ta Lamana benaungna atuiyao tawing awero beriberi yao aune auna mokoraatu baungno yaya-biyaya tapunasani mitariniya.11 Arare iyao mene emo ayao ine awiya yaya pu-gatinai auna boingsa awiya witao gege wiwitinasanimitariniya ara. Arare emo bauno wo gorobo yaoarita wora ititi awiya bowi yarineya awong auneemo bauno ena wora taroro owere puro narineya,awong awiya yaya mene oko yangduwariniya. Begiti pingne warire awiya yaya mokora oregao aungmitao gege mitarineya ara.”

12 Arare ge amimene susuwa eyero gipiniya:“Tuwa Bayaura dubu ge nuna dipunasani Yesuiniro taka sinowa awong amimene iyang yao aungtauyero naese.” 13 Nupema na uritira atu ge zoeyero wosinu nigiwang, “Ning ge ewiya gae: Beyeme eune zayero Tuwa iniro taka sero nete mag-ayarineya, awong amimene yawa yawa yarineya.”Oweno mene deka ayero siniya, “Yore. Awiya menibamu ara. Awong yaya buro nunae yangdorooregatinasani iwaing narineya. Noeno okowata,nao nunae-una me iyariniya awiya puro babarineyaara.”

Tawingna atu emo asugairo pumarineya auna eto-toma kasa yena.

14 Ayenu na diti ika yero bereze neyangyao kasayenu gigiwang. Bereze auna tame atu mitina,nung benaung nuna emora ine. Ziyo nuna-una atuemo tuwara ziyo simaora nona zo gol mene yaopuro mitina ara. Ora wawong nuna mene zo iwi

gegeruyao zo di wiso yao awiya puro mitina ara.15 Arare ibu mokora atu angelo zo mene kasa yerobereze tame atu mitina aeno wawa sero eyero sena,“Ning iwi nina mene burora me kapero puro gurutuye! Tawingna buro auname iromitiya, arare kaperopumaora be kasaniya ara.” 16 Ayero senu berezetame mitina amimene iwi nuna augainu tawingname apakana kapero aung yena ara.

17 Ayero yenu aune angelo zo mene uritira ibumokora atu kasa yena. Nung deka ayero iwigegeruyao di yao zo puro nena.

18 Arare nung butunenu angelo otao nuna zomene aita mitina atu buna ara. Nung iyaora diyamene otao nuna iwi di yao puro nena aeno wawasero eyero sena, “Ning iwi nina di yao puro nesaamimene tawingna wain me kapero aung ye! Menuna sau iro aung yero mitiya.” 19 Ayero senuangelo otaonunamene iwi augainuwainmekapenupuro gurutu yero augainu tenk baina auna toina.Tenk baina awiya Tuwa Bayaura tini kapao aunaetotoma ara. 20 Ayero yenu napo bautara atu wainme awiya patiwa pusupuro ou yero tenkmokora atuyu ine yero toto zora atu wowosinena. Wowosinetekuru baina yero wo osira te wawong nukero somatopetiro 320 kilomita ayero baungna arauwa.

15Angelo 7 awong putoung emo daigairo gerayao

awiya puro dopewa.1 Arare na uritira atu kotumao tamaora etotoma

baina zo giro wawong di gamuwang. Awiya angelo 7awong putoung emo daigairo gerayao 7 awiya purodopewa ara. Nona awiya Tuwa Bayaura abena gitaukasa yena auna agewa nuna ara. Nona awiya kasayero aung yai aune Tuwa Bayaura tini kapao aungyaise sao ara.

2 Arare na wito nazi zo gigiwang, awiya glasmene yao ayao ine iyaore dema tibiri-tabara yaoine mitinu gigiwang. Arare emo winadera eo yerowo gorobo yao baina arita ititi nuna yazo nuna-una taroro owere awiya awang sero puro wosiwaamimene wito nazi glas ine auna tame dopero gitadero yere gamao Tuwa Bayau mene awong enopugaina awiya puro mitiwa gigiwang ara. 3 AwongTuwa Bayaura buro-mani Mose auna yere aritaLamana yere eyero sinasani gapunewa,O Tuwa Bayau, ning putoungna Maung,ning buro witao yero nosa giro nonane iwaing yero

noiya.O emo bauno apakana auna emo tuwa,ning ge iwao aung tani me gege yero nosa.

4 O Tuwa, emo bauno apakana ning samo daesesao ara.

Nupema emo bauno apakana yazo nina de ikagaese sao ara.Ning dekaongka amimene dang ara.Emo bauno dubu giti amimene nina-una buroning bowi yarineya;noeno okowata, ning abena pugao buro me yetesasusuwa kasa daung gatiniya.

* 14:8: Babilon. Ge nigao ena mene gosinowa Roma napo yero noiya. Ge Petoro mene gaena, ayao ine. (1 Petoro 5:13). Arata ena menegosinowa Kristora iwo dubu yero noiya.

Page 278: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 15:5 275 KEREGAINA 17:25 Arare na diti yero gosinewang uritira atu Tuwa

Bayaura seli ibu aunamasi dang nibamu auna towaobe gausena ara. 6Gausenu angelo 7 awong putoungemo daigairo gerayao 7 awiya puro newa amimenemasi dang nibamu auna mokora atu kasa yewa ara.Awong taungwori iwaingneyangyaopuronewa ara.Orata ipura geing diyao nunae gol mene yao awiyazawong nunae-una atu mitina ara. 7 Arare nonaseka naore 4 dopewa auna zo mene awang 7 golmene yao awiya angelo 7 aenopugainupumuwaara.Awang 7 auna mokora atu Tuwa Bayau nao gegenoiya auna tini kapao awiya beburo kiziba gairomitina ara. 8Arare iburamasi dangnibamuauna atuTuwa Bayaura waegao aune Tuwa Bayaura putoungauna boingsa kasa yero bebuna ara. Arare zo menemasi dang nibamu auna towao ine teng oko yena.Angelo 7 awong putoung emo daigairo gerayao 7awiya yasagaya kasa yero aung yai aune towao ineteng yariniya.

16Angelo 7 awong Tuwa Bayaura tini kapao awiya

awang nunae-una atu yasagaiwa wosi tawingna yena.1 Arare na ibura masi dang nibamu auna mokora

atu wawa baina zo wosinu nigiwang. Awiya an-gelo 7 eyero tugata yena, “Niye baungno TuwaBayaura tini kapao awang 7 auna atu yasagayawosiro baungno tawingna yae.”

2 Ayero senu angelo namba wan mene baungnoawang nuna-una atu nona yasagainu tawingnawosina ara. Wosinu emo wo gorobo yao bainanataroro owere puro nasani ititi nuna bowi nasaninauwa nunae-una atu taungna bozo tauyao ewe-pape witao kasa yena ara.

3Ayero yenu angelo namba 2 mene awang nuna-una atu nona yasagainuwitorawosina. Wosinuwitomene yuyero emomagayaora yu ine yero aung yenaara. Ayero yenu witora wo apakana magayero aungyewa ara.

4Ayero yenu angelo namba 3 mene awang nuna-una atu nona yasagainu wosi ou ipure gomineauna yenu yu gege yero aung yena ara. 5 Ayeroyenu angelo oura diya sao amimene eyero senunigiwang, “O Tuwa dang, ning dekaongka nauwasanosa. Abena awong eno pugatinasani ge iwao aungtani me gege yero nosa. 6 Noeno okowata, awongemo dubu nina ta porofete dubu nina auna yu gerayewa, arare nine abena yu pugesa minineya ara.Arare awiya teng awong eno nesa ara.” 7 Aune aitanuka nune ge zo eyero senu nigiwang, “O TuwaBayau, putoungnamaung. Awiyame ara. Yao abenayao nina ge iwao aung, me gege ara.”

8 Ayenu angelo namba 4 mene awang nuna-unaatu nona yasagainu warira atu wosina. Warira atuwosinu Tuwa Bayau mene niginu wari kokoni ni-bamu yero emo bauno awena ara. 9Ayero yenu emobauno warira kokoni mene yanaka awenu awongTuwa Bayau be nuna-una yaya meko nibamu awiyakasa yena auna yazo bowire nuna dena-betena yewaara. Ayero nasani dubo nunae oko darawa yeroTuwa Bayau bowi yewa.

10 Ayero newa angelo namba 5 mene awangnuna-una atu nona yasagainu wosi wo gorobo yaobaina auna emo tuwara masira yena ara. Wos-inu emo bauno dubu nuna mume mene apakanaworero duna ara. Ayero yenu emo awong yaya-biyaya tapunasani ewawa di mene gamuwa ara.11 Ayero nasani yaya-biyaya nunae aune bozo ewe-pape noyao nunae aune aeno sero Tuwa Bayauuritira maung auna yazo dena-betena yewa ara.Arata awongnaonunaemeko aunadubookodarawayewa.

12 Ayenu angelo namba 6 mene awang nuna-unaatu nona yasagainu wosi ou Yufretis baina aunayena ara. Nona awiya oura wosinu ou itiro aungyena ara. Awiya nagibo kasayai wari witaora atuemo tuwa kasayaese aeno ayero kasa yena ara.13 Ayenu na gosinewang ugamara be mokora atuta wo gorobo yaora be mokora atu ta porofete geiwaora* be mokora atu iwae meko nibamu etamagereku ine amimene kasa yewa ara. 14Awiya awongiwaeme. Awong tani putoungne benaung giti yaoraputoung mitiya. Awong amimene ge diro tawingsero sero auna emo tuwa dubo gayaya Tuwa Bayauputoungna maung auna be bainana atu iwo puropuro yero kasayero winade-wanade yarineya.

15 “Ewiya gipu! Na ugaing yao emo mene menakasa yaine yarinena. Zo nung taung wori aung netemenggao tamao eno, dubo sekare nasani taungworinuna diya yero baingtaise. Ayero yai aune ganayawa yawa yariniya.”

16 Arare iwae awong garawi zo yazo nuna Yudagera Amagedon asinowa auna atu emo tuwa babuzeawiya pu dekaongna gaiwa.

17 Aune angelo namba 7 mene awang nuna-unaatu nona yasagainu sawara atu wosina. Ayero yenuibura adumao masi simaore mitina auna atu gezo eyero wosina, “Aung-kamore yetiya!” 18 Ayerosinenu paparire bewing durukare bibiyare kasayenu aune dumi bainakama ipena. Gitau dumi ayaoine zo mene emo bauno kasa yero nasani nauwaauna-una atu oko ipao ara. 19 Ayenu napo bainaawiya gausenu etama yena ara. Nupema tawingsero auna napo babuze apakana disero aung yenaara. Babilon napo baina auna mamono awiya TuwaBayau mene oko nuwegao kotupu nasani tini kapaonuna-una imao mung pugainu miniro aung yewaara. 20Ayero yenugutu apakana aung yewa, nupemadiri apakana tara yewa ara. 21Ayewa uritira atu aisiwa ine, mouyao nuna beki rais ine 50 kilo, amimenewa mene wosaine yero emo bauno dena ara. Ayeroyenu awong aisi wa meko nibamu auna atu yayabaina tapunasani Tuwa Bayau eno ge memeko sewaara.

17Pasena yao bauno baina amimene yaya meko

pungna.1Arare angelo 7 awang 7 puro newa auna zomene

nana-una buro na eno eyero sena, “Pasena baunobaina ou daigairo auna tame adungnomitoiya, nungabena nuna kasa yariniya, arare bung, gipana gase.2Tawing sero sero auna emo tuwa mene nung aune

* 16:13: Porofete ge iwao. Soremao Ge zo Keregao 13:11 auna atu mitiya awiya gi.

Page 279: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 17:3 276 KEREGAINA 18:9dema pasena yero nowa. Nupema tawing sero seroauna emo awong nuna-una atu pasena nuna-una ouwain miniro dau yero nowa.” 3 Ayero senu Owenomene dubo nana topetinu angelo mene na yunopuro tawing emo aung auna baungna ara. Ayenuatu na bauno zo gigiwang, nung gorobowo zo yuyaoauna tame atu adungno mitina. Wora taungna atuyazo meko benaung giti awiya gayao mitina. Woauna gitau 7 aune komu nuna awiya 10. 4 Orabauno awiya nung taung wori zuma baina, yuyaoreyurezazinane, awiya wosogairo mitina ara. Aratasimao benaung giti noyaore golre daba iwawaingnewaubebe zuma bainane mene yao awiya duduwe-gairo mitina ara. Nung wawong nuna mene awangzo gol mene yao awiya puro mitina, awiya pasenanuna-una nona meko kaungwayao amimene be bu-mao. 5Megoto nuna-una atu yazo zo susuwa nunapungyao awiya eyero gayao mitina, “Babilon napobaina, pasena bauno apakana auna ai. Nupematawing sero sero auna pasena memeko-mamekoauna ai.” 6 Bauno amimene Tuwara emo Yesurabowi sao emo yero newa dewa mamagayewa aunayumininawe dau nibamu yero mitinu gigiwang ara.

Giro na yangka sero wawong di gamuwang ara.7 Ayero yewang angelo mene na eno eyero atatayena, “Nono yero wawong di gapunesi? Nabaunona susuwa ta wo gitau ato nuna 7 o komu 10amimene bauno dipuniya auna susuwa sana nigari-nesa. 8 Gorobo wo baina gigesa awiya gitau nasaninauna, arata yeme oko niya, ago awiya kowara atuyesese yero witiro buro gera yao tau-tataware yaotamariniya. Arare wo gitau nasani nauna, yemeawiya oko niya, nete ago yesese yariniya, nungawiya tawingna emo mene giro wawong di gaunonung aratamarineya. Tawing zayero kasa yena beaune yazo nunae nao bukura atu oko gayao emodubu amimene ayero yarineya ara.

9 Emo kotumao bainane mene gege susuwa ewiyanigao ine teng ara: Wora gitau ato 7 awiya diri7 ara. Bauno mene auna tame adungno mitiyaara. 10 Nupema gitau ato 7 awiya emo tuwa 7 ara.Auna mokora atu 5 yemaoko kasa yero nawe aungyewa, arata zo awiya yeme eune niya, ora zo awiyaago nete kasa yariniya. Kasa yero be apungkakagege naise sao ara. 11 Wo gitau nasani nauna,yeme oko niya, amimene emo tuwa 7 auna-una atususuuno namba 8 yariniya ara. Ayero yero gera yaotamariniya ara.

12 Wora komu 10 gigesa awiya emo tuwa 10 ara.Arata awong diya buro nunae be yeme eune okozayao. Awong nete emo tuwara putoung purodiya buro nunae zayero gorobo wo aune dema beapungkaka gege narineya. 13Awong kotumaonunaedekaongka, arare awong diya buro yaora putoungnunae awiya wo gorobo yao eno diriyegarineya ara.14 Ayero nasani aune Lama eno iwo yero winade-wanade yarineya ara. Ayero yaya Lama menetauyero awong puro wosiro dariniya ara. Nungamimene emo babuzera Emo Baina, arata nupemaemo tuwara Emo Tuwa. Ora dubu nuna nuneyausero punu nung iniro tau-tataware yero nowa,awong amimene nung aune dema nasani iwo purowosiro darineya.”

15 Ayero sero aune eyero susuuno na eno sena,“Pasena bauno nung ou daigairo auna tame atuadungnomiti gigesa, ou awiya emo dubu giti tawinggiti taung benaung ewe-pape ge benaung ewe-papenoyao ara. 16 Ora komu 10 gigesa, awong aune wogorobo yao awong amimene pasena bauno awiyaiwo nasani gera yero mo nuna apakana sorero purogoi nuna miniro aung yero iyaora igiyarineya ara.17 Arata tebeba oko yarineya. Nona Tuwa Bayaumene kasa yaise sinoiya awiya nung dubo nunae-una atu sai, teng awong ge nuna dimaine yeroyarineya. Awong dubo dekaongka yero emo tuwaraputoung nunae awiya wo gorobo yao eno pugairosou buro nuna nasani naya Tuwa Bayaura ge awiyame yariniya ara.

18Arata ning bauno gigesa, awiya napo baina ara.Nung amimene tawing sero auna emo tuwa diyayero noiya.”

18Babilon napo disariniya auna ge.

1 Arare nona awiya kasa yenu gigiwang aune an-gelo zo uritira atu wosinu gigiwang. Nung putoungbainane, nupema waegao nuna mene tawing wae-gairo aung yena. 2Nung wawa sinasani eyero sena,“Babilon napo baina awiya disero aung-kamoreyetiya. Yeme napo awiya iwaera mitao masi niya.Iwaememeko-mamekomenewaromotu nuna aunapuingnowa. Ni mamani memeko-mameko meneauna atu paung yero nowa ara. 3 Tawing sero seroauna emo mene pasena nuna-una ou wain goroboyaore mininasani nauwa, nupema tawing sero seroauna emo tuwa awong buro nung aune dema nasaniemo mene bauno daigaine yero nasani nauwa ara.Tawing sero sero auna bisnis emo buro zamenasimena nuna-una atu desetiti nasani buro yero waumoni witao tapunauwa.”

4 Ayenu na uritira atu wawa zo eyero wosinunigiwang, “O emo bauno dubu nana, niye napoawiya yangdoro zanepu! Atu nete pasena nunameko soremaneya, nupema ninae-una atu abenanuna-una yaya-biyaya mene ninae-una semaniya.5 Napo auna pasena mene gorugoru yero uritiraatu kasa niya, arare Tuwa Bayau mene pasenanuna awiya oko yangduwariniya. 6 Arare baunoamimene niye eno yena deka ayero abena yepu.Ayero nasani abena puro witiro yepu. Nune imaomung niye eno pugainu miniwa, auna abena pugarisero imao mung tau-tataware yao pugaipu minae.7 Nung taung puro wiwitinasani aratamao nunaago nasani nauna, arare auna teng yaya-biyayaredubo minaore pugaipu pumae. Nung dubo nunamene eyero sinoiya, ‘Na bauno tuwa baina yeronona. Na bauno gamota bogamasa okowa. Dubominao mene nana-una atu kasa yao ine teng oko.’8 Ayero sinoiya, arare wari be dekaongka aunaatu nuna-una atu nona meko — yaya magayaoaune dubo minao ta dora botiyo — amimene kasayariniya ara. Arita nupema iyao mene nung awaiaung yariniya. Noeno okowata, Tuwa Bayau nungputoungna maung mene pasena nuna-una abenapugatiniya.”

9 Tawing sero sero auna emo tutuwa nungaune dema pasena nasani ana-bonene yero nauwa

Page 280: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 18:10 277 KEREGAINA 19:10awong amimene iyaora boingsa nuna witai girozire-buware yarineya ara. 10 Ayero nasani yayanuna tapuniya awiya giro awang yero ake atudodopinasani eyero sarineya, “Oiye, Oiye, napobaina Babilon. Napo tauyao. Abena nina mena kasayariniya ara.”

11 Ora tawing sero sero auna bisnis emo awong“Awe mene nona naname zuma gayariniye?” ayerosero deka ayero zi sinasani dubo mininasani mi-tarineya ara. 12 Wau eyao ine wina-piti yewa: Gol,silva, waubebe zuma bainane, mo simao bainaneneyangyao yure zazinane ine, mo silika, mo yuyao,i benaung giti noyao sere iwawaingne, nona elefantdi mene yao, nona i zuma bainaneta barasita aenitadaba owe-kakawere mene yao. 13Nona ayao aune iposa tata, nona minao sereyao, nona iyao boingsasere iwaing yaore, ou sereyao aune ou wainne,uweri, plawa iwawaing, wuit, wo bulimakao, wosipsip, wo osi kares nuna aune, aune soumainataung ititire.

14 “Nona arataungno pumari sero yero nosaamimene ning yangdoro aung yetiya. Nupemanonaminao ipu ewa-gaewa yao ta simao ewezo puro nosaawiya tara yero aung yetiya. Kaunete nupema okotamarinesa.”

15 Arare bisnis emo nona ayao ine awiya nungaune dema wina-piti yero nasani wau bainatamuwa, awong amimene napo disero aung nenaawiya giro awang nasani akepari yero dodopinasanizi sinasani yo apunasani eyero sarineya, 16 “Oiye,Oiye, napo baina. Ning taung wori iwaing —neyangyaore yuyaore yure zazinane — awiyawosogairo nauwasa. Ayero yero simao benaung gitinoyaore— golre daba owerewaubebe zuma bainane— nona amimene taung nina sipunasani nauwasa.17Yeme awiya zamena simena nina apakana noyewayero aung yetiya.”

Wangna mamono ta wangna kapten soumaine taburo emo witora atu wangna buro baungno ayeronasani nowa awong deka ayero akepari yero dopero18 iyaora boingsa iropunu giro zi waware yanakanasinasani eyero sewa, “Napo baina ayao ine zo okomitiya.” 19 Ayero sero awetu suwero zi sinasanieyero sewa, “Oiye, Oiye, napo baina. Wangnamamono mene zamena simena nina-una atu waumonine yewa ara. Arare yeme ewiya disero menameko yetesa.”

20 “Arare uriti aune Tuwara emo baunota aposolota porofete, ninae mene zo disero aung niya aenoyawa yawa yepu. Noeno okowata, napo bainapasena niye eno nauna, auna abena Tuwa Bayaumene yeti aung niya ara.”

21 Ge ayero kasa yenu aune angelo tau-tatawareyao zo mene daba baina zo puro witora augainutura baungna ara. Tura baungnu eyero sena, “Ba-bilon napo baina deka eyero yanakana musugayawosai emo kaunete nupema oko tamarineya. 22 Beaune emo to pisi nasani gogoing dedunowa aunabewing awiya nina-una nupema oko kasa yariniya.Nupema moni tamaora buro ewe-pape awiya dekaayero bisi binono dero aung yariniya. Nupema usoyao araora bewing nupema oko kasa yariniya.23 Damanana waegao nina-una nupema oko kasayariniya. Ora emo baunona gerogaira getuwao deka

awiya zo oko kasa yariniya. Noeno okowata, bisnisemo nina mene tawing sero sero auna baungnoemo babuze yero goe isika nina mene tawing serosero auna emo bauno etegairo puro aung yewa.24 Porofete ta Tuwara emo ena ta tawing sero seroauna emo bauno apakana dedunauwa mamagayeronauwa auna yu awiya nina-una atu mitoiya, ararening eno ayero yariniya ara.”

19Yohane nunguritira atu yawayawabaina kasa yenu

nigina.1 Ayenu na uritira atu emo dubu bainana du-

ruka nigiwang. Awong bowi nasani eyero sewa,“Haleluya! Korayao, simao waegaore, putoung,awiya Tuwa Bayau naname-una atu mitiya. 2 Nuneabena pugatinasani ge iwao aung tani me gege yeronoiya. Pasena bauno baina nung tawing sero aunaemopasena gipinasani gera yena aenopasena abenapugaiya ara. Ayero nasani soumani dubu nuna-una yu awiya bauno mene gera yena auna abenayeti teng yetiya.” 3 Ayero sero aune eyero sewa,“Haleluya! Napo baina auna boingsa mene be gitiwitao gege wiwitinasani mitariniya.” 4 Ayero sewaburo-emo tutuwa 24 aune nona seka naore 4 awongboma gaero koing gairo Tuwa Bayau adumao masisimaore auna atu mitoiya awiya bowi nasani eyerosewa, “Me memoko ara. Haleluya!”

5 Arare adumao masi simaore auna atu ge eyerokasa yena, “Tuwa Bayaura sou emo niye, niyeapakana nung bowi yero aung yepu! Witaota wosaoamimene nung awang nasani ayero yepu.”

Lama mene dubu nuna maze bauno ataine yenuana-bonene bainakama nasani yawa yawa yewa.

6 Arare emo diti bainane mene ge betinewa gaganigiwang, awiya ou sasa mene wowosi nasani bew-ing sinoiya ayao ine, arata nupema bibiyara bewingine yena ara. Awong ge eyero sewa, “Haleluya!Tuwa naname Tuwa Bayau nung putoungna maungamimene diya yao buro nuna daung mokera zaniya.7 Aeno name yawa yawa nasani yazo nuna de ikagatinasani nung bowi yanane iwaing yae. Noenookowata, Yesu nung Tuwa Bayaura Lama amimenedubu nuna maze bauno abena yero atari sero niyaauna ana-bonenena be nugu niya. Arare baunonuna mene nuka nutope sosero kora yero mi-tiya. 8 Tuwa Bayau mene taung wori neyangyaoiwaing-kawaing awiya wosogairo puro naise pu-gaina ara.” Taung wori neyangyao awiya Tuwaraemo dubu auna nao iwaing-kawaing awiya etotomaniya. 9 Arare angelo mene ge zo na eno eyerosena, “Ning ge eyero gae: Lamana ana-bonenenabumaese sao awong amimene yawa yawa yaese.”Ayero sero sena, “Ge ning eno tugata nena awiyaTuwa Bayaura ge memoko ara.” 10 Ayero senuna nung eno boma gaero nung bowi yari yewangnung awang sero eyero sena, “Ayero oko yase! Nasoumani otao nina gege. Otao mani nina ena awangyao aungYesu iniro taka sero nasani yeronowa aunaotao na deka dema ara. Ning Tuwa Bayau gegebowi ye.” Oweno mene porofete uwinoi ge sinowaOweno deka amimene emo sorepunoi Yesura yazokeregatinowa ara.

Page 281: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 19:11 278 KEREGAINA 20:10Yohane mene Yesu aune gorobo emo dubu nuna

awiya gigina.11 Aune na diti yero uriti gausenu wo osi

neyangyao zo gigiwang. Auna tame atumitina nungawiya yazo nuna eyero sewa nigiwang: “Emo buronuna diya yero baingtiti noiya,” arita, “Emo tani megege noiya.” Nung emore baunone gera pugairoge me gege sinoiya. Nupema nung winade yariyero giro emo awigairo aune winade yero noiya.12 Diti moko nuna etobe awiya iyao beriberi yeronoiya ayao ine; ziyo nuna-una atu emo tuwara ziyosimaora nona witao mitiwa; yazo nuna zo nuna-una atu gayao auna susuwa awiya nung nuka nu-tope nata gosinoiya. 13 Taung wori nuna imoko-kaungkaung awiya yu suwao. Yazo nuna awiya,“Tuwa Bayaura ge” ara. 14 Bautunenu uritira atugorobo emo dubu giti awongwo osi neyangyao aunatame atu adungno nung ago yewa. Taung worinunae iwaing-kawaing wosewa neyangyao beingtiaung. 15 Be moko nuna-una atu winade yaora iwidiyao zo kasa yena amimene emo dubu giti awiyadariniya. Ayero yero tung zo aeni mene yao awiyapuro nasani awong diya yariniya. Ayero nasaniTuwa Bayau putoungna maung auna tini kapaobaina awiya keregatinasani abena pugaora buroyariniya. Awiya emo mene wain me tenkra pugairopapatinowa ou nuna wowosinoiya ayero iwo nunapatariniya. 16 Taung wori nuna-una towang atu taapapa deungbera atu yazo nuna eyero gayaomitiya,“Emo tutuwara Emo Tuwa, nupema emo babuzeraEmo Baina.”

Yesura bemokora atu winade yaora iwi mene wosiroiwo dubu nuna dero aung yariniya.

17 Na diti yero angelo zo warira atu dopenugigiwang. Nung atu dopero ni mamani ika atuyuno buro baungno newa awong amaze yauseroeyero sena, “Tuwa Bayau mene nona minao niyeeno tapuniya, arare niye apakana bungpu augae!18 Ayero nasani emo tuwa babuzera taung aingsogoire gorobo emora diya auna taung aingso goireta emo kikiyongnena taung aingso goire aune woosire iwo dubu nunae aune auna taung aingso goireaune emo apakana — emo tuwa ta soumani, witaotawosao — auna taung aingso goire awiya miniroaung-kamore yae.”

19 Arare na wo gorobo yao ta tawing sero seroauna emo tuwa gorobo emo dubu nunae auneamimene apakana augaiwa gigiwang. Awong emowo osi neyangyao auna tame atu adungno mitinanung aune gorobo emo dubu nuna awong aune iwoyari sero kasa yewa. 20 Iwo yari sero kasa yewaarata wo gorobo yao aune porofete ge iwao awongtoawiya saniro puro bunewa. Porofete ge iwao nunggitau tani putoungne benaung giti noyaowo goroboyao auna benaungna atu nasani emo wo gorobo yaoauna yazo diungno puro nasani nauwa, o nupemaititi nuna eno boma gaero bowi yero nasani nauwa,emo dubu awiya etegati nasani nauna. Aeno wogorobo yao aune porofete ge iwao awongto okomagayao seka ayero saniro puro au iyao awinasanimitoiya auna gaiwa wosiwato ara. 21 Ena awiyaemo wo osi neyangyaora tame atu mitina auna bemokora atu iwi mene wosiro dero aung-kamore

yena ara. Ayero yenu ni mamani mene kasa yerotaung aingso goire nunae miniwa oti beba yena ara.

20Nete Sanda bunaya dawang 1,000 mitariniya.

1 Uritira atu angelo zo wosinu gigiwang. Nungkotera ki aune seni baina zo demapuro nena. 2Nungugama awiya yazo nuna “Yi matu” nung “Emo gerapugao emo” nupema “Sanda,” nung awiya saniropuro seni mene bunero dawang 1,000 bunaora atumitaise sero 3musugainu kowara wosina ara. Wos-inu kote be awiya ki yenu gaunu aune sao mungyasagainu gauna ara. Awiya Sanda mene tawingsero serora emo bauno awiya etegao ine teng okoyero mitai dawang 1,000 aung yaise sero ayero yenaara. Aung yai besaya kasa yero be apungkaka gegenariniya.

Emo bauno gitau iroparineya auna ge.4 Na adumao masi simaore ena mitiwa gigi-

wang. Emo auna tame atu adungno mitiwa gigi-wang awong awiya ge kora yao emo ara. Nupemaemo bauno ena Yesura bowi sinasani Tuwa Bayaurage awang yao aung puro nauwa aeno dubo nunaekapewa auna ititi dema gigiwang. Awong gitauwo gorobo yao arita wo auna ititi awiya oko bowinauwa. Nupema wo auna taroro owere nunae-unamegotorata wawongna atu oko dero puro nasaninauwa. Emo bauno amimene biritira atu irop-umuwa gigiwang. Awong iropuro Kristo aune demaemo tuwa buro nasani nawe duwa dawang 1,000aung yena. 5Arata mamagayao ena mene zo awongoko iropao dawang 1,000 aung yai gari diya mi-tiwa. Iropumuwa gigiwang awiya iropao nambawan ara. 6 Iropao namba wan auna iroparineyaawong amimene yawa yawa nasani dubo pewayaonarineya. Emo dubu ayao awiya magayao namba tumene puro wosao ine teng oko. Awong Tuwa Bayauta Kristo auna pirisa dubu nunato yero narineya ara.Ayero yero nung aune dema emo tuwa buro nasaninaya dawang 1,000 aung yariniya ara.

Sanda bunao kotera atu kasa yero aune aungyariniya.

7Dawang 1,000 aung yai aune Sanda bunao koteraatu besaya nupema kasa yero bumariniya. 8 Kasayero emo dubu sero awong tawing agewarata age-wara ikata enaka auna dubo sisigairo Gogo dubuarita Magogo dubu auna emo yo-dubo nunae uwaiawong iwo dubu puro bumarineya. Awong nambanunae awiya yowangsa ine, zazagaine yao teng oko.9 Kasa yero tawing garawi baina auna baungnowitiro emo pewa yetugao mene napo pugairo mi-tiwa awiya zimuwa ara. Napo awiya Tuwa Bayaumene giro aratapunoiya. Ayero newa aune uritiraatu iyao wosiro Sandara dubu awenu mamagayeroaung yewa ara. 10Aune Sanda nung dubo nunae sisi-gati nasani nauna nung awiya iyao awinasani mitaogege auna augaiwa wosina ara. Wo gorobo yao auneporofete ge iwao awongtomasi dekaongka auna atumitiwato ara. Arare awong etama pingne warireyaya kokoni yao tau-tataware yao tapu nasanimitaogege mitarineya ara.

Ago koto baina kasa yariniya.

Page 282: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 20:11 279 KEREGAINA 21:2011 Adumao masi neyangyao baina zo gigiwang.

Adumao masi auna atu emo zo adungno mitina,nuna benaungna atu uritire tawingne awang yerobamuwato mitao masi nunato aung yena. 12 Ayeroyewato aune emo bauno mamagayao witaorewosaore amimene nuna benaungna atu adumaomasi simaore auna susuwara atu dopewa gigiwang.Dodopinewa aune buku ena apena ara. Aperobautunete zo apena amimene zo nao mera buku.Arare nung mamagayaora nao auna ge bukuragayao mitina awiya gosinasani ge nunae senuaung yena ara. 13 Arare be auna atu wito menemamagayao nuna-una mokora atu mitauwa awiyayangdunu kasa yewa ara. Nupema biriti deka ayeroemo mamagayao awiya yangdunu kapetegaiwa ara.Kowa nung deka ayero emo mamagayao yangdunukapetegaiwa ara. Ayero yewa adumao masira atumitina amimene mamagayaora nao auna susuwaawiya gosinasani abena nunae-una ge kora yenuaung yena ara. 14 Ayero aune Magayaoto Kowaawongto awiya puro au iyao awinasani mitoiyaauna gainu wosiwato ara. Iyao amimene magayaonamba tu niya ara. 15Arare emo zo dema yazo nunanao mera bukura atu kau yero giro augaiwa iyaorawosina.

21Uriti sekaware tawing sekaware kasa yarineyato.

1 Na uriti sekaware tawing sekaware gigiwang.Noeno okowata, uriti mature tawing matureyemaoko mena aung yewato. Wito deka ayeroyemaoko mena aung yena. 2 Arare napodang Yerusalem Tuwa Bayaura-una uritira atuwowosinenu gigiwang. Napo auna simero ameroyao awiya gigiwang bauno gerao zo emo eno pugarisero sipunonane ayao ine yena ara. 3Arare adumaomasi simaore auna atu ge baina zo eyero kasa yenunigiwang, “Ewiya gipu! Tuwa Bayaura mitao napoemo baunona una atu kasa niya. Nune nunae-una towang atu mitao-masi yai awong emo baunodubu nuna yero narineya ara. Tuwa Bayau nungnuka nutope nunae-una atu nasani 4 ziziung nunaedupero aung yariniya. Magayaota dubo minaotazi be kerero saota yaya tamao amimene atu zo okokasa yariniya. Noeno okowata, nao matu awiyaaung yena ara.”

5 Arare adumao masi simaore auna atu mitinaamimene eyero sena, “Ewiya gipu! Na nona be-naung giti apakana awiya seka-aiware tapunena.”Ayero sero na eno eyero sena, “Ge awiya memokonibamu, arare gae.” 6Ayero sero na eno eyero sena,“Yetena kasa yetiya. Na zayaore aung yaore aunamaung. Na nona benaung giti apakana yero aungyewang. Arare zo nung ouweyai sai giro na naora oukurura atu dungno zuma aung pugana minariniya.7 Zo nung winadera gewera yero bautunete besug-ariniya amimene nona auna maung yariniya ara.Ayero yai nane Tuwa Bayau nuna yero nana nungdeka ayero mani nana yero nariniya ara. 8 Arataemo eyao ine amimene iyaora baungno mitarineya:winade yaora putoung awong aung, sero duwaoemo, emo moko meko, mani dao magayao emo,kuma yao emo, doo kayang yao emo, tuwa etegaobowi yao emo, aune ge iwao ge sao emo ara. Awong

apakana iyao awinasani mitoiya auna babaese saoara. Iyao awiya magayao namba tu ara.

Yerusalem napo sekawa uritira atu wosariniya.9 Angelo 7 awong amimene gitau emo daigairo

disaora nona 7 awangna puro dopewa auna zomenenana-una buro eyero sena, “Ning bung, Lamanabauno gerao awiya gipana gase.” 10 Ayero senuOwenomene dubo nana topetinu diri baina zo aunana yuno punuwitiro baungno dang napo Yerusalemawiya Tuwa Bayaura-una uritira atu wowosinenuna gipenu eyao ine gigiwang ara: 11 Tuwa Bayaurasimao waegaore mene napo awiya waegairo duwao.Waegao nuna awiya zo, daba zuma bainane menepipiri-peperi yaine nena. 12Goma daba mene ziunogaero baungno ika-kaka yao. Goma auna towaobe 12, aune angelo towao be sero diya yero nowaawiya deka ayero 12. Towao be sero Isreli emodubu 12 auna yazo nunae tere-tare gayao mitiwaara. 13Wari witaora ina atu towao be etama mitiwa,wosi bage ina yaora auna atu etama mitiwa, witi ikaina yaora deka ayero etama mitiwa, wari wosaoradeka ayero etama mitiwa ara. 14Napo gomara pozaawiya daba 12 ziwong pugaine yewa. Arare daba12 auna deungbera Lamana aposolo 12 auna yazonunae 12 deka ayero gayao mitina ara.

Yerusalem napo sekawa auna ititi.15 Angelo na eno ge sena amimene teumaora

itu zo gol mene yao awiya puro dopena amimenenapo towao be nuna aune goma nuna aune awiyateuna. 16Napo awiya imoko nuna aune birigao nunaaune nupema ikapari yero witao nuna auna teumaodeka dekaongka gege ara. Arare angelo mene napoawiya ziuno teumaora itu nuna amimene teunu2,400 kilomita ayao yena ara. Imoko nuna enabareenabare deka dekaongka gege ara. Auna nupemaagewa nuna awiya deka ayao ara. Wesera imokonuna mitiya deka dekaongka ikara mitiya ayao ara.17Goma auna dopao nuna awiya teunu 70 mita ayaoyena ara. Emo mene itu puro nasani teupunonaneayao ine awiya angelo mene itu puro nasani napoteuna ara. 18 Napo goma awiya daba iwaing meneyao ara. Nupema napo awiya gol mene yao. Napoawiya tangsao glas ine, gasa ziwariniya. 19 Naporagoma auna daba ziwong pugaiwa auna atu dabama-manikaka zuma bainane amaze tame atu pugaiwatataka sero waegati nasani mitiwa. Ziwong nambawan awiya daba iwaing glas ine yazo nuna zaspaamimene yao. Ziwong namba 2 awiya daba bunggeine yazo nuna sapaiya mene yao. Ziwong namba 3awiya daba neyangyao yazo nuna aget mene yao.Ziwong namba 4 awiya daba gesayao yazo nunaemeral mene yao. 20 Ziwong namba 5 awiya dabaneyangyaore yuyaore yazo nuna sadonikis meneyao. Ziwong namba 6 awiya daba yuyao yazo nunakonilian mene yao. Ziwong namba 7 awiya dabanozayao yazo nuna krisolait mene yao. Ziwongnamba 8 awiya daba bungge ine yazo nuna berilmene yao. Ziwong namba 9 awiya daba nozayaoyazo nuna topas mene yao. Ziwong namba 10 awiyadaba nozayao zo yazo nuna krisopres mene yao.Ziwong namba 11 awiya daba buruma yao zo yazonuna haiyasin mene yao. Ziwong namba 12 awiyadaba yuyao zo yazo nuna ametis mene yao ara.

Page 283: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 21:21 280 KEREGAINA 22:2121Gomara towaobe 12 awiyawaubebe zumabainaneamimene yao ara. Towao be zo awiya waubebe zomene yao ara; towao be zo deka ayao waubebe zomene yao; ayao gege yero babao. Napora nagiboawiya gol iwaing tangsao, glas ine amimene yao.

22 Tuwara ibu baina awiya napo mokora atu okomitinu gigiwang. Noeno okowata, Tuwa Bayauputoungna maung nung nuka nutope ibu bainanunae niya. Lama mene dema ibu baina nunae ara.23Napo awiya inone warire mene oko waegatinoiya,arata saineba waegao oko kau yero nowa. Noenookowata, Tuwa Bayaura simaowaegaore nunamenewaegatinoiya. Nupema Lama mene izira ine yerowaegatinoiya. 24 Tawing sero sero auna emo baunoawong napo auna waegaora narineya. Tawing serosero auna emo tutuwa awong deka ayero simaonona nunae puro napo auna babarineya. 25 Napoawiya ping zo oko iyariniya. Arare gomara towao beawiya oko gazarineya, arata be iwaya ayero mitaogege mitariniya ara. 26 Emo dubu sero auna nonaipu ewa-gaewa yao zuma bainane awiya puro napoauna baungno aung yarineya ara. 27 Arata nonabeingtire zo puro napo auna babao ine teng oko ara.Nupema emo zomene nonamekota ge iwao zo puronete napo auna babao ine awiya deka teng oko ara.Yazo nunae Lamana-una atu nao mera buku aunaatu gayao mitiya amimene gege napo auna mokorababarineya ara.

22Naora ou aune naora i auna ge.

1 Angelo zo mene naora ou gipenu gigiwang. Ouawiya tangtangmo sero mitiya. Awiya Tuwa Bayauaune Lamana adumao masi simaore mitina aunasusuwara atu wowosinoiya. 2Wosiro napora nagibotowang daung singsang gairo bautuniya. Ou paoenabare enabare auna atu naora i dopero miteya.I amimene ino sero me benaung giti iro nowa. Iauna gi awiya tawing sero sero auna emo baunomene puro iwaing yarineya. 3Nona warure zo napoauna atu oko mitariniya. Tuwa Bayau aune Lamaauna adumao masi simaore napo auna atu mitaiemo bauno dubu nuna awong amimene sou buronuna nasani nung bowi nasani narineya. 4 Awongbenaung nuna gosinasani narineya. Yazo nunaawiya nunae megete atu gayao mitariniya. 5 Napoawiya ping oko iyariniya. Nupema damanata warirawaegao eno oko sarineya. Noeno okowata, TuwaBayau nung nuka nutope waegao nunae yariniyaara. Ayero yai napo auna emo bauno awong diyaburo yao gege yero bautunasani narineya.

Yesu mena kapetegairo bumariniya.6 Angelo mene na eno eyero sena, “Ge awiya

memoko ara. Tuwa Bayau mene Oweno nunaporofetera-una iyengtitinoiya amimene angelonuna iyengti mani sou nuna niye nona be imokoaung mena kasa yaise sao awiya sero gipero ayetiyaara.”

7 Yesu mene eyero siniya, “Ewiya gipu! Na nimoioko, mena kapetegairo bumarinena. Arare zo nungbuku euna ge gayao awiya puro nariniya amimeneyawa yawa yariniya ara.”

8 Na Yohane, na natope nona awiya giro aungyewang ara. Giro aung yero angelo na eno taniawiya gipena nung aeno boma gaero nung bowi yariyewang 9 nung awang sero eyero sena, “Ayero okoyase! Na soumani otao nina, nupema porofete otaomani nina-una otao, arare buku euna ge diya yerobaingtiro puro narineya auna otao dema yarinena.Ning Tuwa Bayau gege bowi ye.” 10 Ayero sero naeno eyero sena, “Ning buku euna atu tani ago kasayariniya auna gemitiya awiya oko gazero pungyase.Ge awiya me yaora be nuna nugu niya ara. 11 Arareemo zo nung tani meko yero noiya amimene tanimeko yari yero giro ayero yaise. Ora dubo beingtiyao mene dubo beingtire nari yero giro ayero naise.Ora Tuwara gera noiya amimene Tuwara gera dekaayero naise. Nupema dubo pewayao noiya amimenedubo pewayao deka ayero naise.”

12 Tuwa Yesu mene eyero siniya, “Ewiya gipu! Nanimoi oko, mena kapetegairo bumarinena. Emorayao auna abena puro bumarinena. Puro buro naoninae-una teng pugarinena ara. 13 Na gitau yaoreagore; na susuware gomine; na nona zayaore aungyaore auna maung.”

14 Taung wori nunae sainowa iwaing-kawaingnoiya awong ami yawa yawa yarineya. Noenookowata, awong awiya Tuwa Bayaumene sai naora iauna meminarineya ara. Awong napo aunamokoratoiro mitarineya. 15Napo atura emo eyao ine menenarineya: emo memeko-mameko sino ine, emo dookayang nowa, emo kuma yero nowa, emo manidedunowa magayero nowa, emo tuwa etegao bowinasani puro yero nowa, aune emo ge iwao ge puronasani gosinowa me gege yero noiya ara. Awongayao amimene napo atura atu narineya.

Yesu mene kapetegairo bumari sinoiya, arare nameabena nung bumaise sanene.

16 “Na Yesu, na natope angelo nana iyengtiwangnung amimene keregao ge awiya dubu nana niyeeno keregaina ara. Na Dawidira sai, nupema osisinuna ine ara. Na gobu baina waegaore.”

17 Oweno aune Yesura gerao dubu awong Yesueno eyero sinowa, “Ning bung.” Zo mene ge ewiyanigiro deka ayero saise, “Ning bung.” Zomene ouweyai giro etu bumaise. Ora zo nung naora ou enosinoiya amimene buro ou awiya zuma aungminaise.

Yohane mene wini ge sena.18 Buku euna keregao ge gayao mitiya awiya za-

zagairo nigiro ayero yarineya niye eno wini ge sananigipu. Zo nung kotumaonuna-una ge zo buku eunasusumariniya, emo awiya nung Tuwa Bayau meneyaya-biyayare nona gorobore buku euna gayao mi-tiya awiya nuna-una atu susumariniya. 19 Zo nungge euna agewa awang sero disariniya, awiya TuwaBayau mene naora i aune dang napo awiya bukueuna gayao mitiya deka ayao ine nuna-una atusorariniya.

20 Keregao ge ewiya soga yero noiya amimeneeyero siniya, “Memoko, na mena bumarinena ara.”

Memoko, Tuwa Yesu, ning bung!21Tuwa Yesura mono iwaing mene ninae-una atu

mitaise.

Page 284: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 22:21 281 KEREGAINA 22:21

Read the New Testament daily

January

date Scripture1 Matiu 1:1–2:122 Matiu 2:13–3:63 Matiu 3:7–4:114 Matiu 4:12-255 Matiu 5:1-266 Matiu 5:27-487 Matiu 6:1-248 Matiu 6:25–7:149 Matiu 7:15-2910 Matiu 8:1-1711 Matiu 8:18-3412 Matiu 9:1-1713 Matiu 9:18-3814 Matiu 10:1-2315 Matiu 10:24–11:616 Matiu 11:7-3017 Matiu 12:1-2118 Matiu 12:22-4519 Matiu 12:46–13:2320 Matiu 13:24-4621 Matiu 13:47–14:1222 Matiu 14:13-3623 Matiu 15:1-2824 Matiu 15:29–16:1225 Matiu 16:13–17:926 Matiu 17:10-2727 Matiu 18:1-2228 Matiu 18:23–19:1229 Matiu 19:13-3030 Matiu 20:1-2831 Matiu 20:29–21:22

February

date Scripture1 Matiu 21:23-462 Matiu 22:1-333 Matiu 22:34–23:124 Matiu 23:13-395 Matiu 24:1-286 Matiu 24:29-517 Matiu 25:1-308 Matiu 25:31–26:139 Matiu 26:14-4610 Matiu 26:47-6811 Matiu 26:69–27:1412 Matiu 27:15-3113 Matiu 27:32-6614 Matiu 28:1-2015 Mak 1:1-2816 Mak 1:29–2:1217 Mak 2:13–3:618 Mak 3:7-3019 Mak 3:31–4:2520 Mak 4:26–5:2021 Mak 5:21-4322 Mak 6:1-2923 Mak 6:30-5624 Mak 7:1-2325 Mak 7:24–8:1026 Mak 8:11–9:127 Mak 9:2-2928 Mak 9:30–10:12

March

Page 285: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 22:21 282 KEREGAINA 22:21date Scripture1 Mak 10:13-312 Mak 10:32-523 Mak 11:1-264 Mak 11:27–12:175 Mak 12:18-376 Mak 12:38–13:137 Mak 13:14-378 Mak 14:1-219 Mak 14:22-5210 Mak 14:53-7211 Mak 15:1-4712 Mak 16:1-2013 Luka 1:1-2514 Luka 1:26-5615 Luka 1:57-8016 Luka 2:1-3517 Luka 2:36-5218 Luka 3:1-2219 Luka 3:23-3820 Luka 4:1-3021 Luka 4:31–5:1122 Luka 5:12-2823 Luka 5:29–6:1124 Luka 6:12-3825 Luka 6:39–7:1026 Luka 7:11-3527 Luka 7:36–8:328 Luka 8:4-2129 Luka 8:22-3930 Luka 8:40–9:631 Luka 9:7-27

April

date Scripture1 Luka 9:28-502 Luka 9:51–10:123 Luka 10:13-374 Luka 10:38–11:135 Luka 11:14-366 Luka 11:37–12:77 Luka 12:8-348 Luka 12:35-599 Luka 13:1-2110 Luka 13:22–14:611 Luka 14:7-3512 Luka 15:1-3213 Luka 16:1-1814 Luka 16:19–17:1015 Luka 17:11-3716 Luka 18:1-1717 Luka 18:18-4318 Luka 19:1-2719 Luka 19:28-4820 Luka 20:1-2621 Luka 20:27-4722 Luka 21:1-2823 Luka 21:29–22:1324 Luka 22:14-3425 Luka 22:35-5326 Luka 22:54–23:1227 Luka 23:13-4328 Luka 23:44–24:1229 Luka 24:13-5330 Yohane 1:1-28

May

Page 286: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 22:21 283 KEREGAINA 22:21date Scripture1 Yohane 1:29-512 Yohane 2:1-253 Yohane 3:1-214 Yohane 3:22–4:35 Yohane 4:4-426 Yohane 4:43-547 Yohane 5:1-238 Yohane 5:24-479 Yohane 6:1-2110 Yohane 6:22-4011 Yohane 6:41-7112 Yohane 7:1-2913 Yohane 7:30-5214 Yohane 7:53–8:2015 Yohane 8:21-3016 Yohane 8:31-5917 Yohane 9:1-4118 Yohane 10:1-2119 Yohane 10:22-4220 Yohane 11:1-5321 Yohane 11:54–12:1922 Yohane 12:20-5023 Yohane 13:1-3024 Yohane 13:31–14:1425 Yohane 14:15-3126 Yohane 15:1-2727 Yohane 16:1-3328 Yohane 17:1-2629 Yohane 18:1-2430 Yohane 18:25–19:2231 Yohane 19:23-42

June

date Scripture1 Yohane 20:1-312 Yohane 21:1-253 Aposolo 1:1-264 Aposolo 2:1-475 Aposolo 3:1-266 Aposolo 4:1-377 Aposolo 5:1-428 Aposolo 6:1-159 Aposolo 7:1-2910 Aposolo 7:30-5011 Aposolo 7:51–8:1312 Aposolo 8:14-4013 Aposolo 9:1-2514 Aposolo 9:26-4315 Aposolo 10:1-3316 Aposolo 10:34-4817 Aposolo 11:1-3018 Aposolo 12:1-2319 Aposolo 12:24–13:1220 Aposolo 13:13-4121 Aposolo 13:42–14:722 Aposolo 14:8-2823 Aposolo 15:1-3524 Aposolo 15:36–16:1525 Aposolo 16:16-4026 Aposolo 17:1-3427 Aposolo 18:1-2128 Aposolo 18:22–19:1229 Aposolo 19:13-4130 Aposolo 20:1-38

July

Page 287: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 22:21 284 KEREGAINA 22:21date Scripture1 Aposolo 21:1-162 Aposolo 21:17-363 Aposolo 21:37–22:164 Aposolo 22:17–23:105 Aposolo 23:11-356 Aposolo 24:1-277 Aposolo 25:1-278 Aposolo 26:1-329 Aposolo 27:1-2010 Aposolo 27:21-4411 Aposolo 28:1-3112 Roma 1:1-1713 Roma 1:18-3214 Roma 2:1-2415 Roma 2:25–3:816 Roma 3:9-3117 Roma 4:1-1218 Roma 4:13–5:519 Roma 5:6-2120 Roma 6:1-2321 Roma 7:1-1422 Roma 7:15–8:623 Roma 8:7-2124 Roma 8:22-3925 Roma 9:1-2126 Roma 9:22–10:1327 Roma 10:14–11:1228 Roma 11:13-3629 Roma 12:1-2130 Roma 13:1-1431 Roma 14:1-23

August

date Scripture1 Roma 15:1-212 Roma 15:22–16:73 Roma 16:8-274 1 Korinti 1:1-175 1 Korinti 1:18–2:56 1 Korinti 2:6–3:47 1 Korinti 3:5-238 1 Korinti 4:1-219 1 Korinti 5:1-1310 1 Korinti 6:1-2011 1 Korinti 7:1-2412 1 Korinti 7:25-4013 1 Korinti 8:1-1314 1 Korinti 9:1-1815 1 Korinti 9:19–10:1316 1 Korinti 10:14–11:117 1 Korinti 11:2-1618 1 Korinti 11:17-3419 1 Korinti 12:1-2620 1 Korinti 12:27–13:1321 1 Korinti 14:1-1722 1 Korinti 14:18-4023 1 Korinti 15:1-2824 1 Korinti 15:29-5825 1 Korinti 16:1-2426 2 Korinti 1:1-1127 2 Korinti 1:12–2:1128 2 Korinti 2:12-1729 2 Korinti 3:1-1830 2 Korinti 4:1-1231 2 Korinti 4:13–5:10

September

Page 288: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 22:21 285 KEREGAINA 22:21date Scripture1 2 Korinti 5:11-212 2 Korinti 6:1-133 2 Korinti 6:14–7:74 2 Korinti 7:8-165 2 Korinti 8:1-156 2 Korinti 8:16-247 2 Korinti 9:1-158 2 Korinti 10:1-189 2 Korinti 11:1-1510 2 Korinti 11:16-3311 2 Korinti 12:1-1012 2 Korinti 12:11-2113 2 Korinti 13:1-1414 Galata 1:1-2415 Galata 2:1-1616 Galata 2:17–3:917 Galata 3:10-2218 Galata 3:23–4:2019 Galata 4:21–5:1220 Galata 5:13-2621 Galata 6:1-1822 Efeso 1:1-2323 Efeso 2:1-2224 Efeso 3:1-2125 Efeso 4:1-1626 Efeso 4:17–5:227 Efeso 5:3-3328 Efeso 6:1-2429 Filipai 1:1-2630 Filipai 1:27–2:18

October

date Scripture1 Filipai 2:19–3:62 Filipai 3:7–4:13 Filipai 4:2-234 Kolosai 1:1-205 Kolosai 1:21–2:76 Kolosai 2:8-237 Kolosai 3:1-178 Kolosai 3:18–4:189 1 Tesalonika 1:1–2:910 1 Tesalonika 2:10–3:1311 1 Tesalonika 4:1–5:312 1 Tesalonika 5:4-2813 2 Tesalonika 1:1-1214 2 Tesalonika 2:1-1715 2 Tesalonika 3:1-1816 1 Timoti 1:1-2017 1 Timoti 2:1-1518 1 Timoti 3:1-1619 1 Timoti 4:1-1620 1 Timoti 5:1-2521 1 Timoti 6:1-2122 2 Timoti 1:1-1823 2 Timoti 2:1-2124 2 Timoti 2:22–3:1725 2 Timoti 4:1-2226 Tito 1:1-1627 Tito 2:1-1428 Tito 2:15–3:1529 Filimon 1:1-2530 Hibru 1:1-1431 Hibru 2:1-18

November

Page 289: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

KEREGAINA 22:21 286 KEREGAINA 22:21date Scripture1 Hibru 3:1-192 Hibru 4:1-133 Hibru 4:14–5:144 Hibru 6:1-205 Hibru 7:1-196 Hibru 7:20-287 Hibru 8:1-138 Hibru 9:1-109 Hibru 9:11-2810 Hibru 10:1-1811 Hibru 10:19-3912 Hibru 11:1-1613 Hibru 11:17-3114 Hibru 11:32–12:1315 Hibru 12:14-2916 Hibru 13:1-2517 Yakobo 1:1-1818 Yakobo 1:19–2:1719 Yakobo 2:18–3:1820 Yakobo 4:1-1721 Yakobo 5:1-2022 1 Petoro 1:1-1223 1 Petoro 1:13–2:1024 1 Petoro 2:11–3:725 1 Petoro 3:8–4:626 1 Petoro 4:7–5:1427 2 Petoro 1:1-2128 2 Petoro 2:1-2229 2 Petoro 3:1-1830 1 Yohane 1:1-10

December

date Scripture1 1 Yohane 2:1-172 1 Yohane 2:18–3:23 1 Yohane 3:3-244 1 Yohane 4:1-215 1 Yohane 5:1-216 2 Yohane 1:1-137 3 Yohane 1:1-148 Yuda 1:1-259 Keregao 1:1-2010 Keregao 2:1-1711 Keregao 2:18–3:612 Keregao 3:7-2213 Keregao 4:1-1114 Keregao 5:1-1415 Keregao 6:1-1716 Keregao 7:1-1717 Keregao 8:1-1318 Keregao 9:1-2119 Keregao 10:1-1120 Keregao 11:1-1921 Keregao 12:1-1822 Keregao 13:1-1823 Keregao 14:1-2024 Keregao 15:1-825 Keregao 16:1-2126 Keregao 17:1-1827 Keregao 18:1-2428 Keregao 19:1-2129 Keregao 20:1-1530 Keregao 21:1-2731 Keregao 22:1-21

Page 290: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

adumao masi simaore 287 Ge ou suwao

GE TAUYAORA SUSUWAadumao masi simaore Tawingna emo tuwa mene

emo wowosigaora ge saya aung yaise sero ad-umao masi simaore auna atu adungno ge buroyero nauwa. Nupema awong emo putoungneawiya emo baunomene gaya kasayaise sero atuaduno nauwa.

Agewa 1/3 Ge awiya Keregao 8, 9 auna atu mi-tiya. Nona etama auna zo amaze wan-tad(1/3) ayero sero nowa. Arare tawingna nonaapakana gagausero dubu etama yai aune aunaatu zo aung yai etobe gegemitarineyato. Ayeroyai aune “Agewa 1/3 aung yetiya,” ayero sari-nenane.

aita Aita auna susuwa etobe. Zo awiya dabamene porero gamao. Zo awiya i mene gamaoara. Yuda emo mene zawing Tuwa Bayau enopugari sero wota nona minao zo pu aita tamegairo aune igitinauwa.

Angelo Tuwa Bayaura soumani uritira atu mi-tasani Tuwa Bayaura buro yero nowa. Enaawiya Tuwa Bayaura ai mani yero nowa. Arataena mene zo Tuwa Bayau eno iwo yewa girouritira atu awang senu Sanda aune demazuwewa.

Aposolo Aposolora susuwa awiya burora iyeng-tao. Yesu mene emo ena Bowi Iwaing tugatayaora buro aunababaese sero yangtagairo puroburora pugaina. Buro-mani nuna 12 awiyagege oko, Paulo, Sila, Banaba, arita emo enadema — awong apakana aposolo ayero sao ara.

Asia Paulo mene buro yero nasani nauna beaune Roma emo mene tawing zo yazo nunaAsia amaze diya yero nasani provins bainaayero sero nauwa. Auna mokora provins ma-manikaka ena mitauwa.

Asisi Benaung gaora nona. Ewowo nanameawong u awangtu mene ou duno benaung glasmene gaine yero nauwa, deka ayao ine emo enakapa puro kora nauwa glas ine naunu benaungnunae gosinauwa. Glas mene benaung girobaititinonane ayao ine okowata, maingkokagege gosinauwa.

Be baina Be baina awiya wari be dekaongkaokowata. Awiya be imoko ine ara. Be bainakasayai aune Tuwa Yesu mene kapetegairodubu nuna sorero pumai nung aune dema naogege narineya. Be aune Tuwa Bayau meneabena meko pasena emo eno pugariniya.

Bielsebul Iwae dubu auna gitau yao yazo nuna zoSanda.

Bozo tauyaore Yaya meko zo yazo nuna lepra.Yaya awiya Ziara una aung, arata Papua NuGini agewa enana-una atumitiya. Yuda emo zonung yaya amaze puro nasani nauna amimeneemo baunona ditira atu nao teng oko. Nungakepari yero naise sao mitauna. Yuda emomene emo ayao ine amaze gosinauwawaru yaoine yero nauna, arare tema yero nasani nauwa.ArataYesumene emobozo tauyaore ena amazedingyero kora yena.

Bunao Tuwara Gera atu bunaowawong zomiteya.Siwongpatige awiya bunao meko.

Zo awiya pasenana bunao. Pasena yero nowa awongamaze Sanda mene buninoi soumani nuna yeronowa. (Yohane 8:34; Roma 6:22)Zo awiya sao tauyao gera bunao. Sao tauyao ge agoyero pewayero nari sinauwa awong awiya Yuda emomene buninauwa soumani nunae ine yero nasaninauwa. (Galata 5:1)Zo awiya emo zo souyao auna bunao. Emo gitaunasani nauwa amimene iwo nunae puro wosiro enasoumani nunae yaese sero buninauwa taungna souburo zuma aung yero nauwa. Soumani ayao inedaigairo nasani nauwa. (1 Korinti 7:21-22; Efeso 6:5-8; Kolosai 3:22-25; 1 Timoti 6:1-2; Tito 2:9-10)Zo awiya gung-kaungwa saora bunao. (Roma 8:21)Zo awiya etutero naora bunao. Name pasenanabunao yangdoro nao sekawa puro aune Yesura unasusuuno soumani nuna yero nanenese sao mitiya.Awiya bunao iwaing ara. (Roma 6:18-20)

Dawidira sai AwiyaMesiya, o Kristo, auna yazo zo.Dubo-ozao Zia ge amimene Grik ge etama

pupuniya. Zo awiya eyao era: Tuwa Bayaumene ning gao yai nona zamena simenanenase. Zo awiya eyao era: Tini kapao aung,monone nase. Zo awiya eyao era: Awang yaoaung, etutero dubo iwaingne nase.

Emora Mani Yesu mene Yuda emora Sorao Emoyazo Kristo yero nasani nauna, arata nungnuka nutope Kristo asati siya, awiya Yuda emomene gorobo yero nung mena dateya. Ararenung yazo nuna Kristo amaze puingti nasaninuka nutope na Emora Mani ayero sero nauna.

Ewenselis Bowing Iwaing sao emo.Farisayo Yuda emo awong dubu etobemitauwato.

Dubu zo awiya emo bauno wowosigao, dubuzo awiya emo babuze. Ora emo babuzemene gausero dubu etobe yero nauwa. Dububaina awiya Farisayo, dubu maingkoka awiyaSadukayo. Farisayo awong Mosera sao tauyaoge dipunasani aune kotumao nunae ena susu-uno puro nasani dipunauwa, arare awong nukanuyetope gosinauwa emo iwaing yero nauwa.Arata awong emo bauno dubu baina, winige apakana oko dimao nauwa, awong ami zogosinauwa pasena emo bauno yero nauwa.Arare Farisayo emo mene aeno taung purowiwitinasani nauwa.

Ge ewe-pape Oweno mene tapunoiya Owenomene emora mokora toitinoi dau yaine nasanige ewe-pape sinowa. Awiya emo ou tauyaominiro dau yero ge memeko-mameko seronowa ayao ine okowata. Oweno mene dubonunae topetitinoi awong tawingna ge zota uri-tira ge zo sero nasani Tuwa Bayaura yazo de ikagatinowa. Awong ge awiya oko nigao amimenege susuwa mene saine yero nowa.

Ge gayao zo mitiya Tuwa Bayaura ge porofetemene gitau nigiro gaewa mitoiya auna agewazo.

Geing Siru ipura diyao.Ge ou suwao Baptais. Baptais awiya kiawa ge

okowata, Grik ge ara. Gera susuwa eyao era:Oura dusao. Yohane mene emo bauno dubo

Page 291: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

Gewera 288 Manadarawa yero nauwa oura dusinauna. Ago Yesumagayero iropuro witi uritira yenu aune genigao emo mene Yesura dubu auna susumarisero ge ou susunasani nauwa, deka ayero yemeyero nenane. Yeme ge nigao dubu ena meneemo bauno ge ou suwari sero oura duseronowa. Ora ge nigao dubu enamenemani wuirege ou susunowa.

Gewera Ge nigao emo zo mene Sanda aune demawinade nete oko yangduwao, o Yesu oko bewaeyao, tauyero dopariniya, nung awiya geweraemo. Keregao 2,3 auna atu gi.

Gitau yao dubu Yuda emora gitau yao apakana— pirisa babuze, arita Farisayo babuze, aritaSadukayo babuze — amimene au dekaongnagairo Yuda emo bauno diya yero nasani nauwa.

Haleluya Ge awiya Yuda ge. Ge naname-una atueyero sao: “Tuwa Bayaura yazo de ika ganene!”Keregao 19:1, 3, 4, 6.

Herode Herode awiya emo zora yazo okowata,dubu zora yazo, arare Herode sayaoko nasaninauwa. Zo awiya Herode Baina ayero seronauwa. (Matiu 2). Zo awiya Herode Antipas.Nung Yohane ge ou zayero suwao emo aunadubo kapena. Nupema Yesu mene benaungnuna-una atu dopena. Zo awiya Agripa NambaWan. Nung Yakobora dubo kapero Petorobunao gare pugaina. (Aposolo 12). Zo awiyaAgripa Namba Tu. Paulo mene benaung nuna-una atu dopena. (Aposolo 25–26).

Herodera Pati memba Yesu tawingna atu nasaninauna be aune Yuda emo ena mene eyero seronauwa, “Roma emo zo okowata, Herodera dubuauna zo mene nae diya yaise.” Ayero seronauwa amimene kotumao pu dekaongna gaironukanuyetopeHerodera Pati ayero seronauwaara. (Matiu 22:16; Mak 3:6; Mak 12:13).

Hibru Awiya Yuda emora yazo zo. Yazo nunaeetama: Yuda emo, Isreli, Hibru.

Ibu Yuda emora ibu susuwa etobe mitauwato.Zo yazo nuna Tuwa Bayaura ibu baina awiyaYerusalem nape atu mitauna. Auna mokoraatu pirisamene zawing pugao buro yero nasaninauwa. Tuwa Bayau mene ibu bainana atumitoiya ayero sero nauwa. Ora Yuda emorayere ibu mamanikaka napo sero mitauwa aunasusuwa zo. Ibu mamanikaka auna atu Yudaemo Sabat iya be sero augati nasani TuwaBayaura ge zazagairo sero nigiro ayero nasaninauwa. Ibu mamanikaka nunae awiya yere ibunaname ine ara.

Iskeriot Yuda nung napo yazo Keriot auna atukasa yena, arare yazo nuna Yudas Iskeriotayero sero nauwa. Ge naname-una, “Keriotnatopo.”

Isreli Yuda emo dubu auna yazo zo ara. Ewowonunae Yakobo auna yazo zo Isreli, ora ewowonunae zo auna yazo awiya Yuda. Arare beena Yuda emo ayero sero nasani be ena Isreliemo ayero sero nasani nauwa, deka ayero serononane. Nupema yazo nunae zo awiya Hibru.

Iwae Emo mamagayaora ititi okowata, Sandarasoumani.

Izip Kai ge Aigita. Tawing baina zo Yuda emora-una nugu atu mitiya.

Korayao Yesumene name kora yena auna susuwaeyao era: Tuwa Bayau mene pasena nanameauna abena name eno pugoiye sero Yesu meneabena awiya diuna. Arare zo nung Yesu tumodidinoiya amimene pasena nuna-una abenaoko tamariniya. Awiya gege oko, zo nungYesura-una susuuno noiya amimene pasenanaputoung purowowosinasani noiya. Noeno oko,Yesu mene nung Sandara waweng atu soreropuna. Awiya gege oko, zo nung Yesu tumodidinariniya awiya kowa iyaore auna baboiyesero Tuwa Bayau mene be bainana atu nungsorero puro pu nuna-una gariniya.

Kowa iyaore Kiawa ge hel. Awiya masi mekonibamu zo. Zo nung Yesu oko tumo diyao netemagayariniya amimene masi auna baungnoyaya-biyaya tapunasani nao gege nariniya.

Kristo Yuda emo mene emo zo emo tuwa nunaeyaise sero emo baunona benaungna atu uwerinuna-una tame yasagati nauwa. Ayero nauwaemo bauno eyero gosinauwa, “Nung emotuwara buro auna gerao.” Emo ayao ine amazeYuda gera “Mesia” ayero sero nauwa. OraGrik gera mene zo “Kristo” ayero sero nauwa.Ge naname auna mene zo “Burora gerao yarisero uweri suwao.” Arare Tuwa Bayau meneMani nuna Yesu emo bauno mekora atu soreropuro korayaise sero senu porofetemene “Tuwayaise sao amimene bumariniya,” ayero sarisero “Kristo bumariniya,” ayero sero nauwa.Ayero sinauwa Yuda emo daigairo mene ni-giro eyero kotupunasani nauwa, “Tuwa yaisesao yazo nuna Kristo amimene buro goroboemora gitau yao yero name iwora wawengatu sorero puro iwo naname tunai aune namemono bagora atu mitarinenane.” Ayero ko-tupunasani nawe duwa Yesu kasa yena. Aratanung gorobo emora gitau yao oko yao yena,arare awong nung gigiwa Sorao Emo nunaeKristo me oko yena. Awong susuwa ewiyaoko gao yewa: Sorao Emo Kristo mene Yudaemo bauno awiya Roma emora-una wawengatu sorero pumari sero oko buna. Nung tawingsero sero auna emo bauno pasenana atu soreropumari buna.

Lama Wo sipsip auna mani.Magayao mene awong Daigaina auna oregao

Yuda emo bauno Izip tawingna atu nawe duwaTuwa Bayau mene awong Izip emora wawengatu sorero pumari sero ge senu awong lamanayu mene garo be towao suwewa angelo goro-bore zo mene muwo mani apakana dari serokasa yero yu awiya giro Yuda emora muwomani ao-diro oko dao daigaina. Ayero yena,arare dawang sero Yuda emo bauno menebe awiya kotungno oregao be pugairo oregatinasani nauwa.

Mana Mose mene Yuda emo bauno dubu bainaneawiya yuno puro eu yanawira baungno atunasani nauwa be aune Tuwa Bayau mene nonaminao zo yazo nuna “mana” amaze uritira atupugati naunu wowosi naunu mininasani nawe

Page 292: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

Mesia 289 Takisduwa dawang 40 ayero aung yena. Mana awiyaYuda ge. Ge naname auna mene zo “A noiye?”

Mesia Mesia awiya Yuda ge. Kristo awiya Grikge, arare ning ge Kristo auna susuwa keregaorage tauno zazagairo ge Mesia auna susuwa gari-nesa. Yohane 1:41 arita Yohane 4:25 auna gedema zazagairo gi.

Nao me iwaing Emo bauno apakana nao gegenarinenane. Enamene Tuwa Bayau aune demanasani nao me iwaing tauno puro nao gegenarineya. Arata ena mene zo nao meko yaya-biyayare awiya tauno puro nao gege narineya.

Napo Paradais Tuwa Bayaura napo iwaing uritiraatu mitoiya. Yazo Paradais arita Uriti awongtodekaongka ara.

Oweno Tuwa Bayaura Oweno dang.Pentekos Pentekos awiya Yuda emora iya be

baina zo. Gitau Yesu oko kasa yaore awongTuwa Bayaura benaungna atu ma pugaoraiya be ayero sinauwa. Arata ago mene zoOweno mene iya be aune wosi tawingna yena,arare yeme Oweno wosina auna iya be ayerosinonane.

Pewayao Dubo pewayao arita nao pewayao aritanona pewayao auna susuwa dekaongka awiyaeyao era: Tuwa Bayaura gerao.

Dubo pewayao. Pewayao auna enaba awiya be-ingtire. Pasena mene emora dubo beingti yero noiTuwa Bayaumene gosinoimeko yero noiya. Yesu yununa mene emo bauno nung tumo didinowa aunadubo sainoi pewayero noi Tuwa Bayaumene gosinoiiwaing yero noiya.Nao pewayao. Yesura yu mene pasena nanamesainoi Tuwa Bayau mene name gosinoi pasena okoyao mene yaine yero nonane.Nona pewayao. Mose mene nona apakana amazeyangtaka-betaka yero ena pewayao ena beingtireayero sero gaenu mitaunu Yuda emo bauno menesao tauyao ge nuna ago yero nasani nona ena awiyasemini nasani ena puro nasani nauwa.

Pirisa Pirisara susuwa awiya era: Awong zawingpugao emo. Awong Tuwa Bayaura ibu bainaauna mokora atu buro yero nauwa. Awongsao tauyao ge Mose mene gaena awiya agoyero nasani emo baunona pasena nuwe bau-tara gaise sero wore nona enane Tuwa Bayaurabenaungna atu aita tame pugairo igitinauwa.

Pirisa babuze Pirisa baina mature sekareamimene pu dekaongna gairo dubu zo yazopirisa babuze ayero sero nasani nauwa.

Pirisa baina Nung Yuda emora pirisa apakanaauna gitau yao. Dawang sero auna mokora atunung wari be dekaongka aune Tuwa Bayauraibu baina auna masi dang nibamu auna atutoiro Tuwa Bayau mene pasena nunae nuwe-gaise sero wora yu mene zawing pugati nauna.

Porofete Porofetera susuwa awiya eyao era. Gitauotu Yesu oko kasa yaore porofete emo nasaninauwa. Awong ge Tuwa Bayaura bera atunigiro puro kapetegairo emo bauno eno tugatayero nauwa. Awong Yesu ago kasa yariniyaauna ge bere gitau keregairo gaewa mitaunaawiya yeme mitiya.

Sabat iya be Sabat awiya Yuda emora oregao iyabe zo. Fraide ture 6 kilok zayero bautunemaSarere ture 6 kilok aune aung yero noiya. Beaune awong buro zo oko nauwa, nupema ake-akemo oko bautunauwa.

Sadukayo Yuda emo baunona emo babuzegausero dubu etobe yero nasani nauwa. Dububaina awiya Farisayo, dubu maingkoka awiyaSadukayo. Sadukayo awong Farisayo daigatinasani emo babuze yero nasani nauwa. Pirisabaina nung Sadukayo zo. Sadukayo awongmagayaora atu iropao awiya gigiwa ge iwaoyena. A gege oko, awong name emo baunoawiya ititi aung ayero sinauwa. Nupemaangelo aung ayero sinauwa. Aposolo 23:8awiya zazagairo gi.

Sam Sam awiya Yuda emora yere ena. Awong gitadedunasani yere yazo Sam amaze gapunauwa.

Sanda Sanda nung Tuwa Bayaura iwo. Nung iwaeapakana auna gitau yao.

Sao tauyao ge Sao tauyao ge 10 Tuwa Bayaumene Sinai diri atu Mose eno pugaina, awiyagege okowata, sao tauyao ge apakana awiyapu dekaongna gairo sao tauyao ge ayero seronauwa.

Sifas Sifas awiya Petorora yazo zo. Yazo nuna zoawiya Saimon.

Siluano Luka mene Aposolo Buro Yero Nauwaauna ge gainasani Siluanona yazo amaze kap-ero Sila ayero sena.

Simao waegaore Kiawa ge glori. Tuwa Bayaurauna atu waegao bainakama mitoiya, arare emozo mene benaung nuna gao ine teng oko.Arata name simao waegaore nuna awiya ko-tupunasani susuwa nuna eyero gosinonane:Nung putoung bainane; nung dang nibamu;nung etutero noiya; nung nona apakana aunaMaung.

Sipsip Sipsip awiya wo zo wo meme ine. Womeme awiya nuka nuyetope diya yero nowa,arata wo sipsip mene zo nuka nuyetope diyayao ine teng oko. Diya emo nunae mene nonaminao nunae tapunasani iwo nunae tuninasaniayero noiya.

Tairo naora nao sekawa aune tairo naora naomatu T-u tauyena. Ago Mose kasa yero nenuaune Tuwa Bayau mene nung puro Tuwaradubu auna gitau yao yaise sena. Ayero serosao tauyao ge witao Mose eno senu gaena ara.Arare tairo naora nao matu auna sao tauyaoge awiya Mose mene gaenu Yuda emo purodimari yero nasani nauwa. Arata emo zo zaoko Mosera sao tauyao ge diungno baingtaoyero nauwa, arare Mosera sao tauyao ge aunaemo zo mene iwaing oko yero nauwa. Ayeronawe duwa aune Yesu mene tairo naora naosekawa auna ge puro wosi tawingna yena.Name iwaing yero dubu nuna yanenese seroTuwa Bayau mene Mani nuna Yesu amazeiyengtinu buro nawe abena naname magayeroiropunu iwaing yewangne. Arare tairo naoranao sekawa auna susuwa eyao era: Zo nungYesu tumo didinoiya amimene Tuwara dubuauna zo yero noiya.

Page 293: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

Takis pumao emo 290 Ziyo simaora nonaTakis Roma emo mene tauyero Yuda emo puro

wosiwa soumani ine yero nauwa. Arare Romaemora emo tuwa yazo nuna Sisa mene Yudaemo apakana takis moni nung eno pugaesesena ara. Senu gigiwa teng oko yao yena, arataawong putoung aung, arare saineba pugatinasani nauwa ara.

Takis pumao emo Roma emora emo tuwa Sisamene Yuda emo apakana takis moni nung enopugaese sero Yuda emo ena mene angyeropumaese sena. Arata awong moni pugaese saoauna teng oko pupunauwa. Moni ena tebebapupunauwa. Puro agewa Sisa eno pugairoagewa sorero emo wau monine yero nauwa.Ayero yero nauwa Yuda emo bauno otao maninunae mene gosinauwa pasena yero nauna.

Taung aingso kapao Yuda emo mene sao tauyaoge Mose mene gaena awiya dipunasani maniemo didi nunae auna woya dung auna taungaingso kapinauwa. Amimene awong tairo naomatu auna susuuno nasani nauwa auna susuwaawiya keregati nauna.

Tenina atu dekaongka Yuda emo awong 10 kinatauno wan kina Tuwa Bayau eno pugatinauwa.Moni gege okowata, nona apakana benaunggiti tapunauwa auna agewa dema Tuwa Bayaueno pugatinauwa. Matiu 23:23; Luka 11:42;Luka 18:12; Hibru 7:5-9 auna atu gi.

Tuwa Bayau nata tuwa yero nao Yesu mene taw-ingna atu nasani nauna be aune Yuda emobauno awong Roma emora emo tuwa menediya naunu awong awena wese yero nasaninauwa. Awiya gosinauwa oko teng yero nauna.Tuwa Bayau nata Tuwa nunae yero nasaniawong diya yaise aratapunauwa. Awong nukanuyetope eyero kotupu nasani nauwa: “TuwaBayau nata Tuwa yero nai aune name Yudaemo mene tawing sero sero auna emo baunodiya yarinenane.” Ayero kotupu nasani TuwaBayau nata Tuwa yero nao auna be tawingnakasa yaise diya nauwa.

Name tawingna emo bauno mene tuwa etobe puronao oko mitiya. Tawingna etu nonane amimeneiwo towang mitonane. Enaba awiya Tuwa Bayau,enaba awiya Sanda. Awongto etobe amimene namepumari sero wina-sore yero nowato. Arare awemene Tuwa naname yero nariniye?Zo nung Yesu tumo didinasani nao nuna TuwaBayaura waweng pugariniya, nung amaze TuwaBayau mene Tuwa nuna yero nariniya. Awiya agouritira atu gege oko, tawingna etu nariniya tengdeka ayero Tuwa nuna yero nariniya. Yeme taw-ingna atu Tuwa Bayau nata Tuwa oko yero noiya.Arata ago mene zo Tuwa Bayau nata uritire taw-ingne auna atu emo bauno aune nona apakana aunaTuwa yero nariniya.

Wawong mera adumao Ge euna susuwa awiyaTuwa Bayau nung putoung patoungna maungmene mani nuna Yesu Kristo magayaora atuuwenu iropunu puro pu uriti masi me aunagainu mitoiya. Ayenu nung masi auna atuMaungna wese yero angelo witaota wosao,emo tuwabainatamaingko, uritirata tawingna,iwaingta meko, apakana auna gitau yao yero

mitoiya.wuit Wuit awiya nona minao zo me nuna rais

ine. Yuda emo mene urero mininasani nauwa.Awong wuit me kowero mozero plawa yeropuro buro brete igiyero nauwa.

Yis Yis awiya nona minao zo. Emo mene breteyari sero yis puro plawa aune dema tairo pu-gairo dawero nowa titisero baina yero noi auneigitinowa. Yis toiro sinero plawa zere tutuporeapakana ayero pupunoiya, deka ayero pasenamene toi emo baunona mokora noi pasenanenonane. Arare Yuda emo mene pasena mazeyisra pugairo sero nauwa. Awong oregao bebaina auna atu mitari sero yis semini nasaniaune oregao be auna atu mitauwa.

Yohane Yohane etobe nasani nauwato. Zo awiyaYohane ge ou zayero suwao emo. Ora zoawiya Yohane Yesura buro-mani 12 auna zo.Maung nuna Zebedi, ai nuna Salome, aunetato nuna Yakobo. Nung YESU KRISTORABOWI IWAING YOHANE MENE GAENA amazegainasani yazo nuna pungyena. Nung yazonuna puingti nasani nuka nutope “Petororaotao” arita “Yesura buro-mani iwaing” ayerosena ara. Yohane 18:15-16, 20:3-8, arita Yohane13:23, 19:26-27, 20:2, 21:7, 21:20-24 awiya zaza-gairo gi.

Yuda oko Emo bauno awong Yuda dubura atu okobumao o ewowo awena emo Yuda oko amaze“Yuda oko” ayero sinauwa. Arare Papua NewGuinea name Yuda oko ara. Yuda emo baunomene emo bauno Yuda oko amaze gosinauwaemo bauno wosao yero nauwa.

Zaiyon Napo Yerusalem awiya diri yazo Zaiyonauna tame atu diwa mitauna mitoiya. NupemanapoYerusalem awiya Yuda emora napo baina.Arare porofete ena mene Yuda emo dubu aunayazo puingti nasani Zaiyon ayero sero nauwa.Ora Hibru 12:22 awiya uritira yazo puingtinasani “Zaiyon” ayero siniya.

Zaz Zaz awiya koto nigaora emo. Nung kotoraatu emo enana ge sero aung yero noiya. Namebe ena zaz awiya mazistret o zastis ayerosinonane.

Ziyo simaora nona Ziyo simaora nona aunasusuwa etobe. Susuwa zo awiya eyao era:Tawingna emo tuwa mene putoung nunae pudaung gari sero angsi tenao zo gol mene yaopuro ziye wosogairo puro nasani nauwa. Yemedeka ayero nowa. (Keregao 12:3, 13:1, 19:12).Gorobo emomene Yesu izinasani angsi dungnepuro tenero emo tuwara ziyo simaora nonaayao ine etotoma Yesura una ziye atu woso-gaiwa. (Matiu 27:29; Mak 15:17; Yohane 19:2,5).

Susuwa zo awiya eyao era: Grik mani seka getutunauwa amimene wina-zakita sumaota getuwao zoyero nauwa zo mene daigati naunu giro angsi tenaozo i gi mene yao amaze puro nuna-una ziye pugatin-auwa. Awiya emobaunomene gaya getuwaora yawayawa yao mani iwaing yaise sero ayero yero nauwa.Arata angsi tenao awiya i gi mene yao gege, araremena irara yero soyero aung yero nauna. Arataname Sanda aune winade-wanade yero gewera yero

Page 294: ii -   · PDF fileMk1:16-20;Lu5:1-11 18ArarewarizoreYesumeneGalilayaounazira bageatuneteemoetobemetaretatoretaunaara. Zo Simon yazo nuna zo

Ziyo simaora nona 291 Ziyo simaora nonanasani narinenane, awiya Tuwa Bayau mene angsitenao irara yero soyao teng oko awiya name eno

pugariniya. Ge ewiya zazagairo gi: 1 Korinti 9:25;2 Timoti 4:8; Yakobo 1:12; 1 Petoro 5:4.