IDFA Speciaal 1: Leven & dood

19
idfa.nl/dagkrant foto: Bram Belloni met John Appel Marjoleine Boonstra Jakeb Anhvu Holly Hardman Omar Al-Qattan

description

De om-de-dagkrant van 15 en 16 november 2012

Transcript of IDFA Speciaal 1: Leven & dood

Page 1: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

idfa.nl/dagkrantfoto: Bram Belloni

metJohn AppelMarjoleine BoonstraJakeb AnhvuHolly HardmanOmar Al-Qattan

Page 2: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

ned2idfa_dagkrant_do15.pdf 1 10/19/12 4:02 PM

Independent cinema is essential for a free society. Development organisation Hivos supports independent documentary makers all over the world. IDFA puts film talent in the spotlight and gives artists a powerful voice, even in countries where freedom is not self-evident. Hivos takes pride in collaborating with the IDFA Fund. Support our work, donate to Hivos (133.133.133) or visit us at hivos.org

THE ART OF CRITICAL CINEMA

Page 3: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 3

IDFA SPECIAAL 1: LEVEN & DOODDe enige zekerheid die je bij je geboorte hebt, is dat je uiteindelijk (sommigen eerder dan anderen) zult sterven. Zonder dood geen leven en vice versa. En zonder dood vooral geen overlevingsdrang. Dat wordt wrang duidelijk in John Appels openingsfi lm Wrong Time Wrong Place, over de aansla-gen vorig jaar in Noorwegen. In dit nummer een gesprek tussen Appel en Marjoleine Boonstra, die een installatie maakte over de menselijke veerkracht in tijden van rampspoed op pagina 6. Over rampen gaat het ook in Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven, waarin Holly Hardman registreert hoe fundamentalistische christenen in Louisiana de dood en verderf die is gezaaid door de orkanen Katrina en Rita misbruiken voor evangelische doeleinden. 11 Zoals meneer Tong ‘zijn’ aan abortus ontsnapte weeskinderen, door Jakeb Anhvu geportretteerd in het shockerende Blush of Fruit, zonder scrupules gebruikt ter zelfverrijking en -verheerlijking – soms is het de vraag of overleven wel te verkiezen is boven de dood. 9 Ziekenhuizen zijn bij uitstek plekken op de grens van leven en dood. Waarbij de dood op sommige plekken dichterbij is dan op andere. Als je ziek wordt, kun je dat beter in het Westen doen dan in Afrika, en beter in Wenen dan in Sofi a. Als je wilt overleven, tenminste. 12 In de 25 jaar dat IDFA bestaat is veel veranderd. Sommige fi lmmakers en andere festivalgangers zjin inmiddels overleden. Net zoals sommige geportretteerden van bekend gebleven documentaires. Zie Zuid-Afrika, waar regisseur Nick Broomfi eld decennia terug de extreemrechtse Eugène Terre’Blanche achtervolgde. 15 Toen een angstaanjagende fi guur, nu een voetnoot in de geschiedenis, in 2010 op prozaische wijze over-leden. Of zie wijlen Johan van der Keuken, een kwart eeuw geleden, breeduit lachend, om met een ouderwetse camera de tijdgeest te vangen 15. Zijn technieken zijn inmiddels misschien gedateerd,

maar zijn werk blijft van alle tijden. Want net als alle fi lmmakers vangt hij het leven. Met op de achtergrond, stil grijnzend, de dood.

IDFA DAILY ONLINEDe bezuinigingen laten niemand onberoerd. Dit jaar vindt u daarom de papieren Dagkrant niet langer elke dag in de bakken – in plaats daarvan publiceren we om de dag deze IDFA Speciaal. We verschijnen dus minder vaak, maar wel extra dik. En online blijven we net zo dagelijks als altijd, op de Online IDFA Dagkrant, via idfa.nl/dagkrant.

5 De openingstoespraak van IDFA-directeur Ally Derks, winnaar van de Frans Bannink Cocq

Penning. De workshop van Peter en Petra Lataster. De IDFA-Mediafonds Workshop.

6/7 Tweegesprek tussen John Appel, regis-seur van de openingsfi lm Wrong Time Wrong

Place, en Marjoleine Boonstra, over overleven-den van het noodlot.

9 Interview met Jakeb Anhyu, regisseur van Blush of Fruit, over een Vietnamees weeshuis

from hell. Plus: cartoonistenduo BAFA onthult wat bij documentaires buiten beeld blijft.

11 Interview met Holly Hardman, regisseur van Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven, over christelijke fundamentalisten in

Amerika. Iets leuks: Kubrick-fundamentalisten en hun interpretaties van The Shining in Room

237. En de mening van twee bezoekers van The Invisible Men.

12/13 Een thema-artikel over ziekenhui-zen, van Oostenrijk tot Soedan, aan de hand van documentaires op IDFA.

15 Een bewaarpagina: de eerste vijf van vijfentwintig jaar IDFA. Een interview met Omar Al-Qattan, regisseur van Dreams and Silence, over het destijds opkomende islamisme. En een herwaardering van The Leader, His Driver and The Driver’s Wife, over de inmiddels vermoorde blanke Zuid-Afrikaanse racist Terre‘blanche.

17 Een bouwplaat van een Phenakistiscoop, met een fragment uit Top10-fi lm Man of Aran (1934).

18/19 Foto’s van regisseurs op IDFA uit het project When in Amsterdam van fotograaf Corinne de Korver.

IDFA  – 17

Hoe oud is de cinema? Als begindatum wordt doorgaans de eerste betaalde bioscoopvertoning aangehouden, die de gebroeders Lumière in 1895 organiseerden in Parijs. Maar dat moment kende vele voorgangers. Zoals dat van de Phenakistiscoop. Een apparaat waarvan vol-gens Wikipedia Euclides het principe reeds zou hebben beschreven, maar waarvan de Belg Joseph Plateau als uitvinder geldt, in 1832.

Op deze eerste Extra Speciaal-pagina vindt u een Phenakisti-scoop-bouwpakket met beelden uit Man of Aran van Joseph Flaherty uit 1934 – een van de eerste films waarvoor de bena-ming ‘documentaire’ werd gebruikt. Elke keer als u een draai aan de schijf geeft, brengt u deze eerzame, eenzame en reeds lang overleden Ier weer tot leven. In zijn volledige versie is Man of Aran op IDFA te zien in de Top10 die is samengesteld door Victor Kossakovsky.

INSTRUCTIESKnip de Phenakistiscoop uit met voldoende ruimte rondom de buitenste lijn. Plak het papier op een stuk karton. Knip of snij langs de rand van de cirkel. Kerf de gleuven voorzichtig in, zodat ze ongeveer 3 millimeter breed worden. Maak een gat in het midden en bevestig de cirkel, met behulp van een speld of spijker, aan een houten stok of potlood. Ga voor een spiegel staan, laat de Phen-akistiscoop draaien en kijk door de gleuven en via de spiegel naar het bewe-gende beeld.

MAN OF ARANMan of Aran (1934) is een tijdloos meesterwerk van de Amerikaan Robert Flaherty, de eerste grote regisseur van het documentairegenre. De Aran-eilanden bevinden zich vlak voor de Ierse westkust. Het leven dat Flaherty filmde in krachtig zwart-wit is een continue strijd van vissers tegen de elementen. Het is een cultuur die in deze vorm is verdwenen, maar door Flaherty blijvend is vastgelegd.

Man of Aran is door Victor Kossakovsky geselecteerd voor zijn Top10, samen met andere titels, oudere en meer recente, van filmmakers met een herkenbare eigen stijl. Op donderdag 15 november wordt daaruit om 12:45 uur in Tuschinski 6 een verzamelprogramma met kortere titels vertoond. Op vrijdag 16 november geeft Kossakovsky een Masterclass aan de hand van de Top10, om 11.00 uur in Tuschinski 1. Man of Aran wordt nog vertoond op woensdag 21 november om 10.00 uur in Tuschinski 5.

DE DODEN TOT LEVEN GEWEKT

Hoe maak je een Phenakistiscoop: http://youtu.be/2rzwdRqsuVMAchtergronden en voorbeelden: http://www.mhsgent.ugent.be/engl-plat5.html

EXTRA SPECIAAL

INHOUDSOPGAVE

Page 4: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

Wrong Time Wrong Place

John AppelHUMAN / Cobos Film

The Successor of KakiemonSuzanne Raes

NTR / Submarine

KarsuMercedes Stalenhoef

Ikon / Pieter van Huystee Film & TV

Keep on Steppin’Marjoleine Boonstra

HUMAN / Submarine

feliciteert IDFA met het 25-jarig jubileum

en wenst alle makers, omroepen en producenten een goed festival

Uitreiking Mediafondsprijs

Documentaire 2012 op openingsavond

IDFA Media Talks Debatten en nagesprekken

Masterclass Victor Kossakovsky

donderdag 15 novemberPitch deelnemers IDFA-Mediafonds

Workshop

Industry Panel: Found Footage

in the YouTube era

zaterdag 17 novemberKids & Docs premières i.s.m. Cinekid en IDFA

donderdag 22 november Dutch Docs Conquer

the World IDFA Jubileum Congres

donderdag 22 novemberMediafondsprijs Kids & Docs 2012 - uitreikingbeste jeugddocumentaire

zondag 25 novemberIDFA Junior

veel Mediafonds-jeugd-documentaires (8-12 jaar)

Lees: 609 cultuur en media #12 - veel aandacht voor documentaire www.mediafonds.nl

Blind FortuneRamon Gieling

Ikon / Pieter van Huystee Film & TV

The Only SonSimonka de Jong

BOS / IDTV

The Diaries of an Elephant

Janina PigahtVPRO / Selfmade Films

RawerAnneloek Sollart

NCRV / Basalt Film

Alone in the WorldDenise Janzée

NCRV / Recht zo die gaat producties

The UnplaceablesRené Hazekamp

RTV Rijnmond / Riverpark Films

Almost 18Ingeborg Jansen

HUMAN / I. E. Film

Kill Your DarlingJaap van Hoewijk

NCRV / Zeppers Film & TV

Bente’s Voice

Marijn FrankVPRO / Blazhoffski Productions

MookieNeske Beks

NCRV / Zuidenwind Filmproductions

C.K.Barbara Visser

VPRO / De Familie

Taking the PlungeMichiel Brongers

NCRV / Selfmade Films

Boris RyzhyAliona van der Horst

VPRO / Zeppers Film & TV

The Damned and the Sacred

Jos de PutterIKON / Zeppers Film & TV

Flying AnneCatherine van CampenNCRV / Zuidenwind Filmproductions

Ford TransitHany Abu-Assad

VPRO / Augustus Film Production

The HuntNiek KoppenNTR / Ryninks Films

In My Father’s HouseFatima Jebli Ouazzani

NTR / MM Filmprodukties

The Long HolidayJohan van der KeukenVPRO / Pieter van Huystee Film & TV

Metal and MelancholyHeddy HonigmannVPRO / Ariel Film Production

Position among the Stars

Leonard Retel HelmrichHUMAN / Scarabeefilms

Sounds for MazinIngrid Kamerling

EO / Hollandse Helden

The Sea that ThinksGert de Graaff

NTR / Theorema Films / Studio Nieuwe Gronden

Dream & DeedAnnette Apon

Omroep Brabant / SNG Film

The Hum of HollandStella van Voorst van

BeestBOS / Volya Films

Mussels in LoveWillemiek Kluijfhout

Omroep Zeeland / Trueworks

Sol LeWittChris TeerinkAVRO / Doc.Eye Film

GirlsMenna Laura Meijer

IKON

All of MeSusan Koenen

NCRV / Hollandse Helden

DeleteJanetta Ubbels

NTR / Bananaz Film

Father Wanted: With a Piggy Nose

Annelies KrukNCRV / Hollandse Helden

The HideoutAstrid Bussink

KRO

Jan’s MomAnneloor van Heemstra

NCRV / Hollandse Helden

Little MoSjoerd Oostrik

VPRO / BALDR Film

Sarah’s NightAnne Kleisen

BOS / Blackframe

Procedure 769 - The Witnesses

to an ExecutionJaap van HoewijkNCRV / Jura FilmproduktiesAndré Hazes -

She Believes in MeJohn Appel

NTR / Zeppers Film & TV

If We KnewPeter Lataster, Petra

Lataster-CzischHUMAN / Lataster & Films

Tales of a RiverPeter Lataster, Petra

Lataster-CzischHUMAN / ZigZag

Deze documentaires zouden niet bestaan zonder het Mediafonds. Voorkom de voorgenomen opheffing, teken de petitie op mediafondsmoetblijven.petities.nl

These documentaries would not have been realised without the support of the Dutch Cultural Media Fund. Help to avoid the proposed dissolution, sign the petition on mediafondsmoetblijven.petities.nl

Page 5: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 5

Een blije en trotse John Appel voor filmtheater Tuschinski, nipt voor de 25ste editie van IDFA officieel werd geopend met zijn film Wrong Time Wrong Place.

STAD EERT IDFA-DIRECTEUR

GO IDFA!Er is op elk moment van de dag wel ergens iets gratis te bezoe-ken. En ‘s avonds: Club met Barman.

15 november en 16 november9.00-1.00 Marie-Stella-Maris IDFA Café Rembrandtplein gratis10.00-23.00 The One Minutes Mini Cinema Foyer Brakke Grond gratis10.00-23.00 Tentoonstelling Expanding Cinema Brakke Grond Tuinzaal gratis12.00-20.00 Focus Forward & Doc Next Mini Cinema’s Rembrandtplein gratis16.00-16.30 Hi-TEA met Ally & Peter Tuschinski VIP Lounge gratis23.00-24.00 Late Night Club van Tom Barman, Brakke Grond Rode Zaal €10/€7,50

BRONGERS BLIJ MET NOMINATIE MEDIAFONDSPRIJS

‘ZE VOND HET ZELF OOK LEUK’

‘Als filmmaker laat je het grootste deel van de werkelijkheid weg.’ Dat is een van de inzichten die Peter Lataster afgelopen woensdag deelde met het publiek tijdens de masterclass in Tus-chinski. Samen met zijn levens- en werkpartner Petra Lataster-Czisch becommentarieerde hij favoriete documentairefragmenten. Zie voor een uitgebreid verslag idfa.nl/dagkrant.

WIJ ZIJN WINNAARTomas Kaan is de winnaar van de IDFA-Mediafonds Workshop 2012. Hij kreeg de onderscheiding, met een bijbehorende realiseringsprijs van € 125.000, voor zijn filmplan Wij zijn 18. Een van de publieke zenders zal de winnende documentaire uitzenden.

Kaan volgt in Wij zijn 18 (een verwijzing naar Johan van der Keukens fotoboek Wij zijn 17, over zijn zeventienjarige vrienden op het Montes-sori Lyceum) een groep jongens van 18. Hij registreert de verhalen over de relatie met hun ouders, over vriendschap, drank, drugs, seks en agressie, en een doorleefde nacht die ze met elkaar beleven. Volgens het juryrapport geeft het plan blijk van een grote urgentie. Het lijkt dicht geschreven op de persoonlijke ervaringen van de maker en kent een strakke vormgeving en structuur. De prijs wordt jaarlijks ter beschikking gesteld door het met opheffen be-dreigde Mediafonds, die de workshop ook subsidieert en mede organiseert. Dit jaar werd de workshop geleid door filmmaker Menna Laura Meijer.

Het 25ste IDFA kreeg op een openingsavond die werd gedomineerd door bezuinigingsnieuws toch een feestelijk tintje: festivaldirecteur en -oprichter Ally Derks ontving de Frans Banninck Cocq Penning. Een onderscheiding voor mensen die zich in hun functie bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor Amsterdam.

Voorafgaand aan de uitreiking liet Derks minder vrolijke geluiden horen. Ze haalde uit naar de voorgenomen bezui-nigingen en merkte op dat het jubileumzilver niet bepaald glanst: ‘Het is het enige dat niet is veranderd in die 25 jaar: toen hadden we geen geld voor documentaires – en nu ook niet.’ Ze noemde de gevolgen van de bezuinigingen ‘zeer, zeer serieus’ en ging ook in op het verdwijnen van het Media-fonds, dat nu 80 procent van de Nederlandse documentaires op IDFA financiert: ‘Waar zal dat toe leiden? Gaan de Neder-landse documentaires op zwart?’Als de kabinetsplannen doorgaan, zal IDFA minder Neder-landse documentaires gaan tellen – die worden vaak met geld van het Mediafonds gemaakt. En het verliest in het Media-fonds een directe geldschieter: het fonds ondersteunt de IDFA Mediafonds Workshop en Kids & Docs, plus de geldprijzen om de beste filmplannen uit beide workshops te realiseren – in totaal 140.000 euro.Documentairemakers Aliona van der Horst en Robert Oey maken tijdens het festival een film over de internationale waarde van de Nederlandse documentaire, door festivalgasten te interviewen. En na afloop van elke vertoning van een film die door het Mediafonds is ondersteund is een extra credit te zien: ‘deze film was niet gemaakt zonder steun van het Mediafonds’.

MASTERCLASS LATASTERS

RIGHT TIME RIGHT PLACE

foto: Nadine Maas

Michiel Brongers is een van de vier genomineer-den voor de nieuwe Mediafondsprijs Kids & Docs à 15.000 euro. Op 22 november hoort hij of hij gewonnen heeft.

Een professionele jury nomineerde uit 21 inzendingen Geluiden voor Mazin, Achter de toren, Het Diepe en Als ik in de spiegel kijk. Tijdens het festival bepaalt een kinderjury de winnaar. Drie ervan draaien op IDFA,

onder hun Engelse titel, in het programma Kids & Docs: Sounds for Mazin, The Hideout en Brongers’ Ta-king the Plunge. In zijn derde jeugddocumentaire laat Brongers het meisje dat hij filmt zelf haar ouders en broertje introduceren. ‘Je wereld wordt op die leeftijd grotendeels bepaald door het gezin waarin je opgroeit’, aldus Brongers. ‘Dus leek het me een goed idee om haar dan ook maar de volledige regie te geven. Dat vond ze zelf ook wel erg leuk.’

foto: Felix Kalkman

Page 6: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

 6 – IDFA 

Utøya, 22 juli 2011: wrong time, wrong place. Eén man richtte op het Noorse eiland een bloedbad aan tijdens een bijeenkomst van jonge socialisten; John Appel zocht met overlevenden en nabestaanden naar verklaringen voor deze onbegrijpelijke gebeurtenis. Ook Marjoleine Boonstra werkt in Keep on Steppin’ met verha-len van mensen die geconfronteerd werden met de kwetsbaarheid van het bestaan. ‘Dat on-derwerp zit in al mijn films’, vertelt Boonstra. ‘Ik kijk graag met mensen terug op dergelijke situaties, omdat ze vaak fantastische manieren hebben om het leven weer op te pakken. In mijn serie zit een verhaal over een jongetje dat voor de ogen van zijn zusje is ontploft, door een rondslingerende granaat uit de Balkanoorlog. Om haar verdriet te verlichten zoekt zij de stilte op, en praat ze iedere dag met een uil. Iedereen zoekt troost, en probeert die om te zetten in handelen. Ik zie dat ook in jouw film, John, als Harald zegt dat hij na het overlijden van zijn zoon veel voorzichtiger werd in het verkeer.’‘Maar mijn film laat zien dat het helemaal

niet uitmaakt’, antwoordt Appel. ‘Precies datgene wat je probeert te vermijden, over-komt je alsnog, op een volstrekt onverwachte en toevallige manier. Dat is misschien de ironie van het leven zelf.’

BEGRIJPENWrong Time Wrong Place toont hoe over-levenden van de aanslagen in Noorwegen en hun nabestaanden op zoek gaan naar betekenis, naar een manier om dat ongeloof-lijke toeval te plaatsen. Appel: ‘Het is een natuurlijke reactie om te proberen dingen te begrijpen. De ouders van het Georgische meisje Tama, dat op Utøya werd doodge-schoten, proberen elk op hun eigen manier te verklaren wat er is gebeurd. De moeder zoekt het in religie en spiritualiteit, de vader bekijkt het heel rationeel.’Keep on Steppin’ van Marjoleine Boonstra is een uit vijf korte, poëtische films bestaande installatie die tijdens IDFA in de Brakke

Grond op iPads te zien is. ‘Het drama zoals dat twintig jaar geleden in documentaires zat, is overgenomen door tv-formats als Hello, Goodbye of Boer zoekt vrouw. Als documen-tairemakers moeten we een verhaal soms op een andere manier benaderen om een of twee lagen verder te komen dan het emotionele mo-ment. John en ik hebben daar op onze eigen manier naar gezocht. Als vervolg op mijn do-cumentaire De stad en het verlangen, over New Orleans na Katrina, wilde ik opnamen verza-melen die mensen met hun telefoons hadden gemaakt toen ze drie weken opgesloten zaten in de Superdome, waar zich een verschrikke-lijk drama afspeelde. We zijn een half jaar op zoek geweest naar die beelden, maar het lukte niet tot een verhaal te komen. Uiteindelijk ben ik samen met schrijfster Céline Linssen aan de slag gegaan met verschillende verhalen die ik tijdens mijn reizen had verzameld en niet uit mijn hoofd kreeg. Op basis daarvan heeft zij fictieverhalen geschreven. Samen met foto- en filmmateriaal dat ik nog had, kwam het tot

dit documentaireproject: een app met korte, krachtige films waarin de taal onderdeel van het beeld is. Je maakt soms enorme omzwer-vingen om bij je eindproduct te komen.’

NIETIGHEIDOok John Appel had aanvankelijk een andere vorm bedacht voor Wrong Time Wrong Place. ‘Een soort Short Cuts, maar dan als docu-mentaire. Tien verhalen van tien mensen, waarbij je steeds uitkomt bij het moment van de bom of de schietpartij. Tijdens het maken kwam ik erachter dat de realiteit zich niet zo makkelijk in zo’n vorm laat persen. Ik zou de ramp aanvankelijk hebben moeten verhullen, en daar is hij simpelweg te groot voor. Wat ik verder voor ogen had was een combinatie van zware en banale verhalen, bijvoorbeeld van iemand die nét aan de dood ontsnapt omdat, op weg naar de plek waar de bomauto staat, zijn telefoon gaat. Dat was ook niet zo makkelijk. De man die dit

foto: Nadine Maas

Page 7: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 7

JOHN APPEL & MARJOLEINE BOONSTRA

‘ WAT JE PROBEERT TE VERMIJDEN, OVERKOMT JE’

overkwam, vond zijn eigen verhaal zo nietig ten opzichte van dat van de slachtoffers, dat hij niet wilde meedoen. Ik legde hem uit dat het mooi is die nietigheid te laten zien, maar de gebeurtenis was nog te beladen. Aan de andere kant kwam ik ook mensen tegen die te getraumatiseerd waren: zó verdrietig dat ik er, heel simpel gezegd, niets mee kon.’‘Soms moet je mensen tegen zichzelf bescher-men’, vindt ook Boonstra, die net als Appel graag meerdere mensen één verhaal laat vertel-len. ‘Het is altijd mooi de verhalen van mensen te stapelen. Als documentairemaker ben je altijd bezig te schaken met verschillende pionnen, om daar te komen waar je graag wilt zijn.’ Appel: ‘Ja, dat is het rare: je bent gewoon aan het casten voor je film. Soms heb je iemand die in alle op-zichten heel goed is, maar wil je liever iemand hebben die juist een specifiek deel van een ver-haal vertegenwoordigt. Het kan ook betekenen dat iemand die denkt dat hij niets heeft toe te voegen, ontzettend interessant is omdat hij net dat ene ontbrekende schakeltje vormt.’

TROOST‘Ik had mezelf bijna als een soort wet op-gelegd: Breivik mag niet genoemd worden in deze film’, zegt Appel. ‘Ik wilde niet dat de aandacht naar hem zou uitgaan. Uiteindelijk wordt hij één keer getoond, in de rechtszaal, omdat een van de personages hem per se in de ogen wil kijken; het is de enige troost die hij zichzelf kan bieden. Ook daar wordt hij trouwens niet met name genoemd. Ik wil ermee aangeven dat deze film niet over hem gaat, maar over datgene wat je kan overkomen in je leven en hoe je daarmee verdergaat. Je moet als documen-tairemaker altijd een thema vinden dat bo-ven je onderwerp uitstijgt. Voor mij was dat de zoektocht naar het lot en de rol van het toeval. Dat die ouders van dat Georgische meisje Tamta zoeken naar een verklaring, en daarmee naar troost voor de dood van hun dochter; dat is door mij gestuurd. Ik wilde dat ze daarover nadachten, in plaats van dat ze alleen vertelden hoe het was hun dode

dochter te zien, of te horen dat ze dood was. Zoals jij zegt: je gaat op zoek naar iets wat verder gaat dan de emotie.’Boonstra: ‘Ik doe dat bij al mijn projecten. Bij Bela Bela vroeg ik voormalige politieke gevangenen niet hoe lang ze opgesloten had-den gezeten of hoe erg ze mishandeld waren. Ik vroeg ze naar de zintuigelijke ervaringen tijdens hun opsluiting, waardoor je heel an-dere antwoorden krijgt en in andere emotio-nele lagen komt. Dat is wat wij beiden doen: proberen andere lagen aan te boren en men-sen te laten verwoorden wat ze overkomen is. Ze vinden het vaak fijn erover te praten als ze merken dat je een andere benadering hebt dan de journalistieke. Ik zie dat ook in jouw film terug. Als Harald praat, zie je dat hij zich richt tot een vertrouwenspersoon en het prettig vindt zijn verhaal te verwoorden. Dat is het bijzondere aan documentaire maken.’ Appel knikt instemmend: ‘Zeker! Dat geldt ook voor de ouders van Tamta, die tot dan toe alleen maar waren geïnterviewd door

Georgische journalisten. Die vroegen maar één ding: hoeveel jaar gevangenisstraf moet die Breivik krijgen? Waarop die vader steeds één antwoord gaf: de doodstraf. Ik ben aan dat hele onderwerp voorbijgegaan en heb geprobeerd de herinnering aan Tamta tot leven te brengen, en de zoektocht naar een verklaring in beeld te brengen. Ze waren me daar na afloop erg dankbaar voor.’ Boonstra concludeert: ‘Daarom moeten we documen-taires blijven maken.’

Wrong Time Wrong Place – John Appel. Wo 14, 22.00 uur, Munt 11; do 15, 12.45 uur, Tu2; za 17, 21.00 uur Munt 9; zo 18, 10.00 uur Munt 11; do 22, 17.30 uur, Eye 1; za 24, 10.00 uur, Tu1 en Tu2; za 21, 14.15 uur, BG Expozaal.

Keep on Steppin’ – Marjoleine Boonstra. Za 17, 21.00 uur, eenmalige vertoning in DocLab Live, BG Rode Zaal. Verder doorlopend te zien in de Brakke Grond.

Ze kennen elkaar nog van de Filmacademie: John Appel, wiens film Wrong Time Wrong Place gisteravond de 25ste editie van IDFA opende en Marjoleine Boonstra, voor filmopnamen in Kirgizië en met haar documentaireproject Keep on Steppin’ in IDFA’s DocLab Competitie. Een skypegesprek over noodlot, toeval en overleven. Sasja Koetsier

Page 8: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

ICT BV

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

businesssolutions

IDFA, Stadsschouwburg Amsterdam, Stadsschouwburg Utrecht, Luxor Theater Rotterdam, Paradiso, Architectuur Lokaal, Holland Festival, DeLaMar, Orkater, Vrede van Utrecht, Scheltema voor actuele kunst, Nederlands Dans Theater e.v.a.

ICT IS ÓÓK

EENKUNST

ICT BV

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

businesssolutions

ICT BV

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

businesssolutions

ICT BV

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

businesssolutions

ICT BV

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

Herengracht 2091016 BE Amsterdam

T +31 20 4233288F +31 20 4233286

[email protected]

businesssolutions

DÉ ICT PARTNER VOOR DE CULTURELE SECTOR

T +31 20 4233288www.vbvb.nl

Op zondag 18 november presenteert Movies that Matter in Pathé Tuschinski drie fascinerende documentaires, gevolgd door nagesprekken met internationale gasten.

Noord-Korea belicht in Camp 14: Total Control Zone

Beleef de revolutie in Jemen in The Reluctant Revolutionary

Inonesische mijnwerkers in de hoofdrol in Where Heaven Meets Hell

MOVIESTHATMATTER@IDFA

Reserveer kaarten via: www.idfa.nl Voor meer informatie: www.moviesthatmatter.nl

ZONDAG 18 NOVEMBER / VANAF 12 UUR / TUSCHINSKI 2

OPEN FROM 9.30 TO 1 AM / 2 AMNIEUWE DOELENSTRAAT 20 | 020 625 57 71

WWW.CAFEDEJAREN.NL

1 ALLARD PIERSON MUSEUM www.uba.uva.nl/apm

2 AMSTERDAM HISTORICAL MUSEUM www.ahm.nl

3 ARCAM www.arcam.nl

4 ARTIS www.artis.nl

5 BIJBELS MUSEUM www.bijbelsmuseum.nl

6 DE APPEL www.deappel.nl

7 DE NIEUWE KERK www.nieuwekerk.nl

8 DIAMANT MUSEUM www.diamantmuseumamsterdam.nl

9 FILMMUSEUM www. lmmuseum.nl

10 FOAM FOTOGRAFIE MUSEUM www.foam.nl

11 GEELVINCK HINLOPEN HUIS www.geelvinckhinlopenhuis.nl

12 HERMITAGE www.hermitage.nl

13 HORTUS BOTANICUS AMSTERDAM www.hortus-botanicus.nl

14 JOODS HISTORISCH MUSEUM www.jhm.nl

15 KATTENKABINET www.kattenkabinet.nl

16 MUSEUM HET REMBRANDTHUIS www.rembrandthuis.nl

17 MUSEUM VAN LOON www.museumvanloon.nl

18 MUSEUM WILLET-HOLTHUIJSEN www.willetholthuysen.nl

19 NATIONAAL BRILMUSEUM AMSTERDAM www.brilmuseumamsterdam.nl

20 NEMO / NEWMETROPOLIS www.e-NEMO.nl

21 ONS’ LIEVE HEER OP SOLDER www.opsolder.nl

22 PIANOLA MUSEUM www.pianola.nl

23 RIJKSMUSEUM www.rijksmuseum.nl

24 SCHEEPVAARTMUSEUM www.scheepvaartmuseum.nl

25 STEDELIJK MUSEUM AMSTERDAM www.stedelijk.nl

26 STEDELIJK MUSEUM BUREAU AMSTERDAM www.smba.nl

27 TASSEN MUSEUM HENDRIKJE www.tassenmuseum.nl

28 TROPENMUSEUM (KINDERMUSEUM) www.tropenmuseum.nl

29 VAN GOGH MUSEUM www.vangoghmuseum.nl

30 VERZETSMUSEUM AMSTERDAM www.verzetsmuseum.org

A1 ANNE FRANK HUIS www.annefrank.nl

A2 BEGIJNHOF www.begijnhofamsterdam.nl

A3 CARRE www.theatercarre.nl

A4 HEINEKEN EXPERIENCE www.heinekenexperience.com

A5 MADAME TUSSAUDS www.madametussauds.nl

A6 MELKWEG www.melkweg.nl

A7 PARADISO www.paradiso.nl

A8 THE AMSTERDAM DUNGEON www.theamsterdamdungeon.nl

A9 ROYAL PALACE AMSTERDAM www.paleisamsterdam.nl

A10 STADSARCHIEF AMSTERDAM www.stadsarchief.amsterdam.nl

A11 STADDSCHOUWBURG www.stadsschouwburgamsterdam.nl

MUSEUMS

RAADHUIS-STRAAT

LEIDSESTRAAT

SPIE

GELS

TRAA

T

VIJS

ELST

RAAT

ROZENGRACHT

BLOEMGRACHT

ELANDSGRACHT

SARPHATISTRAAT

WEESPERSTRAAT

PLANTAGE MIDDENLAAN

WESTERSTRAAT

LINDENGRACHT

UTRECHTSESTRAAT

PRINS HENDRIKKADE

MAR

NIXS

TRAA

T

NASS

AUKA

DE

MARNIXSTRAAT

ALBERT CUYPSTRAAT

WIBAUTSTRAAT

PIET HEI

KATTEN

BURGERST

RAAT

VAN WOUSTRAAT

WETERINGSCHANS

LEIDSEPLEIN

STADHOUDERSKADE

VAN BAERLESTRAAT

CENTRAAL STATION

OOSTERDOK

het IJ

NIEUWE VAART

ENTREPOTDOK

BINNENAMSTEL

BROUWERSGRACHTLI

JNBA

ANSG

RACH

T

HERE

NGRA

CHT

KEIZ

ERSG

RACH

T

PRIN

SENG

RACH

T

SINGELG

RACH

SINGELGRACHT

Sarphatipark

Oosterpark

2

9

5

6

11

4

8

10A2

A5

A4A9

ATTRACTIONS

Muntplein

Rokin

Staalstraat

Rembrandtplein

Café de Jaren

IDFANieuwe D

oelenstr.

AT THE HEART OF THE IDFASPACIOUS / LIGHT CAFÉ RESTAURANT COFFEE | DRINKS | LUNCH | DINNER

Flowermarket

Geselecteerd voor het programma25 Years Highlights of the Lowlands

Procedure 769, The Witnesses to an Executionvan Jaap van Hoewijk

en

Flying Annevan Catherine van Campen

www.idfa.nl

www.bu�et-amsterdam.nl

Dagelijks wisselend lunch- en 3-gangen avondmenu, inclusief een glas Cava.

Lunch € 17,50 Avond € 25,00

Prijs geldt op vertoon van IDFA pas.

Reserveer: 020-4236034 of sms naar 06-15693338

Bu�et van Odette Eten voor IDFA bezoekers

Prinsengracht 598 tel. 020 423 60 34 info@bu�et-amsterdam.nl

TEL: 020-6228790TEL: 010-4117951mo r e   i n f o :  w ww. s a e . e d u

fi lmmakingdigitaljournalismaudioproduction

interactiveanimationgamedesign

webdesign3Dgraphics

NEXT INTAKE

APRIL 2013SIGN UP N

OW!

MAKE IT HAPPENBECOME A FILMMAKER

Page 9: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 9

De commentaarstem behoort aan een vrouw die te-rugkijkt op een afschuwelijke periode in haar leven, toen ze in een woontoren van een grauwe buitenwijk van Dublin samenleefde met een verslaafde man. Geënsceneerde zwart-witbeelden illustreren de Ierse zelfkant, vol dreiging en ellende. De afbraak van de beruchte flatgebouwen, die een nieuw begin zou moeten markeren, maakt bij de vrouw geen hoop-volle verwachtingen los. (PvdG)

Remember Me, My Ghost – Ross McDonnell. Do 15 17:15 Tuschinski 4; ma 19 11:15 Munt 10; do 22 22:00 Munt 11; vr 23 17:30 Munt 10.

DIRECTOR’S CUT JAKEB ANHVU OVER BLUSH OF FRUIT

DIT IS GEEN DISNEYLAND

‘“Wat ben je toch dóm!”, snauwde Tong Phuoc Phuc me regelmatig toe’, vertelt filmmaker Jakeb Anhvu. ‘Meneer Tong begreep niet waarom ik maanden nodig had om te zien wat andere journalisten binnen een dag zagen: dat hij een religieus man was met een nette liefdadigheidsinstelling. Eén journalist schreef zelfs dat het leek op Disneyland, met al die kinderge-luiden.’ Schamper: ‘Well… it’s not.’De Vietnamese, in Australië wonende Anhvu kreeg een voet tussen de deur via een bevriende priester. ‘Van Tong mocht ik langer blijven filmen, als ik af en toe wat geld doneerde.’ Maandenlang vertoefde Anhvu, met zijn kleine camera op statief, in kamers vol peuters en hun verzorgers: zwangere, ongetrouwde meisjes die vanuit het hele land naar Tongs opvang kwamen om de schande van een ongewenst moeder-schap thuis te ontlopen. Ongelukkige, gefrustreerde meisjes die de kleintjes negeerden, treiterden, sloegen en opsloten in traliebedden. Ook Tong maakte zich aan mishandeling schuldig en verkocht bovendien het gedoneerde speelgoed door aan de hoogste bieder.Tijdens de eerste vier maanden bleven de kinderen contact met me maken – dat materiaal kon ik niet gebruiken. Pas na lange tijd raakten ze gewend aan de situatie. Iedereen vergat me. Soms liet ik de ca-mera gewoon draaien terwijl ik zelf de kamer uitliep.’ In het begin greep Anhvu steevast in als meneer

Tong, diens vrouw of de verzorgers de kleintjes sloe-gen. ‘Maar het gebeurde zo vaak dat ik besloot het te filmen. Vooral ook om te bewijzen wat de buren allang vermoedden: dat de kinderen mishandeld wer-den.’ Hij liet uiteindelijk massa’s schokkende scènes uit zijn film: ‘Het moest geen montage worden van geslagen kinderen.’Meneer Tong, door zijn fans ook wel ‘vadertje Viet-nam’ genoemd, maakte overigens geen geheim van zijn werkwijze. ‘Hij sprak openlijk over zijn praktij-ken, want hij nam me geen moment serieus. Daarom denk ik dat ik zo uitgebreid heb kunnen filmen. Hij zei ook rustig tegen me: “Ik heb honger, haal wat te eten!” Dat deed ik dan beleefd. Zelf had hij steeds geen tijd voor de opnames, maar toen ik hem einde-lijk mocht filmen, had ik de rest van mijn materiaal al binnen.’De complete film heeft meneer Tong nog niet gezien. De trailer wel. Hij ontkent alles. ‘Maar hopelijk zien mensen zelf wat daar gebeurt, wordt erover geschreven en stopt men met doneren. Dan kunnen de kinderen naar gewone weeshuizen, waar ze niet geslagen wor-den. Wat mezelf betreft: ik denk niet dat het verstan-dig is om daar ooit nog naartoe te gaan.’ (MN)

Blush of Fruit – Jakeb Anhvu. Do 15 21:15 uur Tuschinski 3; di 20 16:00 uur Munt 12; vr 23 11:15 uur Tuschinski 2.

Jakeb Anhvu’s plan voor een film over weeshuizen in Vietnam strandde in meneer Tongs particuliere opvanghuis voor ongewild zwangere moeders en ouderloze dreumesen. Hij maakte een schokkende documentaire over deze peuterhel. ‘Tong nam me geen moment serieus.’

KORT AFBRAAK BRENGT GEEN HOOP

foto: Felix Kalkman

Buite

n be

eld

– Pr

oced

ure

769

- The

Witn

esse

s to

an E

xecu

tion

Page 10: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

Muziek

Film

Kunst

Theater

Design

Jouw gids voor kunst en cultuur.

volkskrant.nl/events

VK-ADV-Parade-2012-245x172,5.indd 1 9/26/2012 11:10:39 AM

Tijdens IDFA worden video’s van The One Minutes als voorfilm vertoond

in meerdere filmzalen. De één minuut durende video’s hebben het thema

‘25’ en zijn gemaakt door kunstenaars uit verschillende landen wereldwijd.

Beeld en Geluid en BMW werken samen om de collectie videokunst

The One Minutes, ruim 10.000 video’s uit meer dan 100 landen, veilig te

stellen voor toekomstige generaties. De samenwerking heeft inmiddels

geleid tot een nominatie voor de SponsorRing 2012.

Page 11: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 11

The Shining, ja hoor, die kennen we allemaal. Die film van Kubrick, waarin Jack Nicholson in een spookachtig hotel zijn vrouw en zoontje met een bijl achternazit. Toch? Het is misschien vervelend om te horen, maar je bent hopeloos naïef. En het is wel duidelijk dat je nog nooit hebt geprobeerd de film tegelijk voor- en achteruit te bekijken. Of beeldje voor beeldje af te spelen op zoek naar subliminale boodschappen. En je hebt ook nooit echt goed uitgekeken naar driehoeken, nummersymboliek, tapijtpatronen of blikjes bakpoeder. Want dan zou je wel beter weten!Voor Kubrick-vorsers bestaat er in het werk van de Meester niet zoiets als een simpele continuity error. En is The Shining allesbehalve ‘zomaar’ de verfilming

van een Stephen King-thriller. Dat laatste kun je trouwens gevoeglijk aannemen: het is bekend dat King niet gecharmeerd was van de manier waarop Kubrick met zijn boek aan de haal ging. Het leuke van Room 237 is dat interessante theorieën, die je op een nieuwe manier naar een overbekende film laten kijken, traploos overgaan in de meest vergezochte hypothesen van bewonderaars, van wie je vreest dat ze in hun eigen labyrintische geest het spoor bijster zijn geraakt. Waar de grens precies ligt, mag iedereen helemaal voor zichzelf bepalen. (SK)

Room 237 – Rodney Ascher.Do 15 17:15 Tuschinski 5; za 17 23:15 Munt 11; vr 23 22:00 EYE Cinema 1; za 24 12:00 Brakke Grond Expozaal.

De orkanen Katrina en Rita verwoestten in 2005 het huis van Mitsi in Louisiana. Volgens de leden van de streng evangelische gemeen-schap waartoe zij behoort was de ramp een straf van god. Maar niet omdat Mitsi en haar gezin zelf te weinig hebben gebeden: nee, om de zonden van hun ongelovige landgenoten weg te spoelen.In die periode las filmmaker Holly Hardman dat deze fundamentele stroming, met zo’n 17 miljoen aanhangers, de toenmalige president Bush voor de tweede keer in het zadel had geholpen. ‘Ik las over the rapture: dat betekent volgens het woordenboek euforie, vervoering. Maar voor evangelisten verwijst het naar het einde der tijden: de dag dat de hemel open-breekt om gelovigen op te nemen – met achter-lating van de gedoemde ongelovigen. Ik besefte ineens dat een groot deel van mijn landgenoten dagelijks met die overtuiging leeft.’Daarom filmde Hardman vijf jaar lang in Louisiana. ‘Ik wil Amerika een spiegel voorhouden en tegelijk tonen dat deze met haat vervulde mensen een groot deel van de bevolking vertegenwoordigen. Iedereen heeft recht op zijn eigen sprookje, maar dit sprookje is gevaarlijk.’ Zo denken de evangelisten

dat de orkaan New Orleans trof, omdat de homobeweging daar zo groot is. Ook vervui-ling van drinkwater en klimaatverandering worden aan een groter plan geweten. Binnen de gemeenschap worden harde uitspraken gedaan over ongelovigen en homo’s. ‘De liefde van god strekt zich kennelijk niet uit tot die medemensen’, zegt Hardman verontwaardigd.De combinatie rampgebied en kwetsbare mensen zorgt dat evangelisatie in de getrof-fen regio eenvoudig voet aan de grond krijgt: ‘Zonder kwade bedoelingen, heb ik gemerkt: ze denken écht dat ze gelijk hebben en een uitweg bieden.’ De enige in de film die twij-felt is een marinier, een zoon van Mitsi: hij heeft de rauwe werkelijkheid in Irak gezien. Zijn familie houdt gretig vast aan het geloof, een veilige consensus die hen beschermt tegen de boze buitenwereld. Hardman: ‘Ik heb wel empathie voor ze gekregen. Hun geloof is gebaseerd op angst en ik zou willen dat ik die kon wegnemen.’ (OvD)

Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven – Holly Hardman. Do 15 12:30 Munt 11; vr 16 21:45 Munt 10; di 20 11:15 Munt 12; vr 23 20:00 Tuschinski 6.

HOLLY HARDMAN OVER GOOD PEOPLE GO TO HELL, SAVED PEOPLE GO TO HEAVEN

DIT SPROOKJE IS GEVAARLIJKMet Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven wilde Holly Hardman de omvangrijke groep fundamentalistische christenen in het zuiden van de VS beter leren begrijpen – en een gezicht geven.

DRAAIT ER NOG WAT LEUKS?

BIJL MET SUBLIMINALE BOODSCHAP

Frans Lelie (48) editorMaurice Crul (50) professor Onderwijs & Diversiteit ‘Hartverscheurend’, vindt Frans Lelie deze film over drie Palestijnse homoseksuelen die illegaal in Israël verblijven. ‘Ze vallen volledig tussen wal en schip, en zitten ook nog eens vlakbij hun geboortegrond. Maar in Palestina worden ze opgepakt en gemarteld, of anders aangevallen door hun eigen familie.’ ‘Een van de hoofdpersonen is zelfs door zijn vader aangegeven’, vult Maurice Crul aan. Of homoseksu-aliteit in Palestina verboden is weten ze niet. ‘Maar het is blijkbaar een reden om ze te vernederen en intimideren.’ Maurice was van tevoren nieuwsgierig hoe het zou uitpak-ken dat de Palestijnse autoriteit als ‘dader’ wordt neergezet.

‘Verrassend genoeg doet de Israëlische samenleving ook niets voor ze. Het blijven Palestijnen, die niet in Israël thuis horen. Ze hadden ze ook kunnen opnemen. De absurditeit van het conflict gaat dus ook daar door.’ Frans: ‘Terwijl Israël zich altijd als westers profileert; ze doen zelfs mee aan het Songfesti-val.’ Beiden beginnen te schaterlachen. ‘De film is dus verre van een verheerlijking van Israël’, vervolgt Maurice. ‘Want al heeft een van de jongens een brief van de VN op zak voor asiel, hij wordt toch uitgezet. Dus moet hij eerst weer illegaal terug naar Israël. Het is een absur-distische, Kafkaëske film.’ (WK)

foto: Bram Belloni

MUNT 11, WOENSDAG 14 NOVEMBER, 12:53 UUR

THE INVISIBLE MEN KafkaëskHart

verscheurend

foto: Nadine Maas

Page 12: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

 12 – IDFA 12 – IDFA 

THEMA LEVEN EN DOOD

ZORGEN OM ZORG

WERELDEN VAN VERSCHIL IN DE MEDISCHE PRAKTIJK

Solidariteit in de zorg heeft grenzen, wordt in Nederland al jaren geroepen. Enkele fi lms over de internationale medische praktijk maken pijnlijk duidelijk hoe begrensd die solidariteit is. De kwaliteit van de zorg verschilt enorm van land tot land, en daarmee de kansen op overleving. En uiteindelijk draait het allemaal om geld. Wendy Koops

Als je ergens in de Europese Unie een ongeluk krijgt, mag je hopen dat het in Wenen is en niet in So� a. Want al liggen de steden slechts dik een uur vliegen van elkaar, de medische mo-gelijkheden liggen mijlenver uiteen. Dat lijkt tenminste de logische gevolgtrekking na het zien van Donauspital – SMZ Ost en So� a’s Last Ambulance. Beide uit statische shots opgebouw-de � lms onthouden zich van commentaar en laten de kijkers hun eigen conclusies trekken.

GEOLIEDE MACHINEIn Donauspital – SMZ Ost komen alle radartjes die het immense Weense ziekenhuis tot een

geoliede machine maken aan bod. Het wemelt van de onbemande transportkarretjes, perso-neel beweegt zich per � ets door het gangenstel-sel. Niets wordt aan het toeval overgelaten; een kaarsje opsteken op Allerzielen mag niet wegens brandgevaar. In de operatiekamers heerst een weldadige rust en zelfs het keuken-personeel heeft een lopende band-achtige work � ow. Alles boezemt vertrouwen in; uw leven is veilig in onze handen.Niet alleen medische handelingen worden onomwonden ge� lmd, ook het handwerk op de afdeling pathologie wordt ponti� caal in beeld gebracht. Op een snijplank, die rust op de benen van een overledene, wordt een

kluwen ingewanden onderzocht, terwijl even later de hersenen uit de doorgezaagde schedel van een andere ongelukkige worden gelicht. Wie al � auw valt bij een druppeltje bloed kan deze en de meeste andere ziekenhuis� lms beter overslaan.

ONBEGONNEN WERKIn So� a’s Last Ambulance komt geen patiënt of operatietafel in beeld en ook het onbe-grijpelijke jargon uit de andere � lms wordt hier niet gebezigd. In dit aangrijpende portret draait alles om een arts, verpleegster en chau� eur die ondanks de abominabele

omstandigheden blijven proberen mensenle-vens te redden. Uit gesprekken met collega’s blijkt dat een groot deel van het ambulance-personeel vroeger of later de handdoek in de ring te gooit. Begrijpelijk, want het alarm-nummer is soms tijdenlang buiten werking, ook voor de hulpverleners zelf. Ondertussen loopt het aantal noodgevallen op. In Ne-derland streeft ambulancepersoneel ernaar binnen tien minuten aanwezig te zijn, maar hier is dat onbegonnen werk. De wegen in sommige buitenwijken zijn één grote gatenkaas; de routeplanner bestaat uit een ouderwetse papieren plattegrond. So� a telt 1,3 miljoen inwoners en slechts dertien am-

Page 13: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 13IDFA  – 13

bulances. Het besef dat zo veel mensen van één ambulance afhankelijk zijn, verhoogt de werkdruk nog eens extra. En inderdaad gaat het soms mis. Waarom het drietal het toch volhoudt? Omdat voor hen blijkbaar ieder mensenleven telt.

ONNODIG Dat geldt ook voor de artsen in Open Heart, die zich weigeren neer te leggen bij het feit dat dertien miljoen Afrikaanse kinderen en tieners aan reumatische hartziekte lijden. Onnodig: de ziekte was in Amerika honderd jaar geleden nog de belangrijkste oorzaak van kindersterfte, maar komt daar inmid-dels nog zelden voor. De � lm volgt een groepje ernstig zieke Rwandeese kinderen dat in Soedan word geopereerd in het Salam Center, de enige plek in Afrika waar gratis openhartoperaties worden gedaan. Vervoer voor de ouders is te duur, dus die nemen afscheid zonder te weten of ze hun kind ooit nog terugzien. Een vader geeft toe niet eens te weten waar Soedan ligt. Dankzij de vrijgevigheid van particulieren (goed voor driekwart van het budget) hebben deze kin-deren weer overlevingskansen.

Het Italiaanse hoofd van het Salam Centrum ziet medische zorg als een universeel recht. Voor hem is het onbestaanbaar dat Europea-nen uitgebreide diagnoses en behandelingen krijgen terwijl er voor Afrikanen nauwelijks voldoende penicilline beschikbaar is. Veel-zeggend is dat de president van Soedan, die overweegt zijn bijdrage aan het centrum � ink te verminderen, de reumatische hartziekte een ‘poor men’s disease’ noemt.De Afrikaanse situatie vormt een enorm contrast met die in het Texas Heart Insti-tute, waar twee cardiologen een falend hart vervangen door twee pompen. Voor het eerst functioneert een mens zonder hartslag of bloeddruk, vertelt Heart Stop Beating, onderdeel van de korte� lm-reeks Focus For-ward. Zo zie je maar. De wetenschap staat voor niets; het toegankelijk maken ervan is het probleem.

HERVERDELINGIedereen kan goede medische zorg krijgen, betoogt een arts in Welcome to the World. Het is een kwestie van willen, vindt hij. De middelen moeten gewoon worden herverdeeld. De � lm is onderdeel van het Why Poverty?-project en ver-

gelijkt de overlevingskansen van pasgeborenen in Sierra Leone, Cambodja en de Verenigde Sta-ten. Dat de levensverwachtingen (respectievelijk 49, 65 en 87) verschillen accepteren we min of meer als een gegeven, maar dat ze zo uiteenlo-pen is vreemd als je het tot je laat doordringen. Of dat 82 van de duizend Afrikaanse kinderen hun eerste verjaardag niet halen – tegen zes in Europa.Wie Welcome to the World vergelijkt met het bijzonder integere If We Knew ziet hoe wrang het is dat je geboorteplaats je lot bepaalt. We zien hoe in een primitieve praktijk in Sierra Leone sommige keizersnedes helaas te laat komen. Met betere zorg was dit niet gebeurd, mompelt de chirurg. Hier komen volledig volgroeide, eigenlijk helemaal gave kindjes dood uit hun moeders buik, terwijl in Groningen een heel team aan medici keihard vecht voor de levens van enorm kwetsbaar ogende, veel te vroeg geboren kleintjes. Zij staan voortdurend voor lastige ethische vra-gen. Soms zijn er wel behandelingsmogelijk-heden, maar is het onzeker of die resulteren in een menswaardig bestaan. Dus moeten de artsen beslissen over leven en dood. Kon ieder mens maar rekenen op de vergaande mogelijkheden in Heart Stop Beating en de

zorgvuldige, liefdevolle begeleiding van zorg-verleners als in If We Knew. Aan de mensen op de werkvloer lijkt het in ieder geval niet te liggen.

Donauspital – SMZ Ost – Nikolaus Geyrhalter. Ma 19 15:30 uur Brakke Grond Rode Zaal; di 20 11:15 uur Tuschinski 3; do 22 13:00 uur Munt 10; za 24 20:45 uur Tuschinski 2. Heart Stop Beating – Jeremiah Zagar. Vr 16 21:45 uur Munt 13; za 17 15:45 uur Tuschinski 5; zo 18 10:00 uur Munt 09.If We Knew – Peter Lataster & Petra Lataster-Czisch. Do 15 12:30 uur Munt 10; zo 25 16:15 uur Munt 12.Open Heart – Kief Davidson. Zo 18 13:15 uur Tuschinski 6; ma 19 20:30 uur Brakke Grond Expozaal; do 22 11:00 Tuschinski 3; zo 25 16:45 Munt 10.Sofi a’s Last Ambulance – Ilian Metev. Do 15 18:00 uur Tuschinski 2; ma 19 22:15 uur Tuschinski 1; za 24 17:00 uur Tuschinski 3; zo 25 16:45 Tuschinski 4.Welcome to the World – Brian Hill. Wo 21 21:15 uur Munt 11; do 22 10:00 uur Brakke Grond Expozaal; vr 23 13:45 Tuschinski 3.

THEMA LEVEN EN DOOD

Hier komen volledig volgroeide, eigenlijk helemaal gave kindjes dood uit hun moeders buik

Page 14: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

heerlijke noodle- en rijstgerechten salades | vers geperste sappen wijn | sake | (japans) bier

© 2012 - wagamama is a registered trademark of wagamama ltd

amstelstraat 8 (hoek rembrandtplein) | amsterdam

zon-don : 12.00-22.00 | vrij-zat : 12.00-23.00

wagamama.nl

feliciteert Saskia Gubbels met de jeugddocumentaire

Door de oren van Ellen/Through Ellens EarsDoof meisje moet kiezen voor doven- of horende wereld

en Annelies de Wit met de jeugddocumentaire

Oma Lien/My Granny LienKleindochter bezoekt haar dementerende lievelingsoma

www.idfa.nl

feliciteert Anneloek Sollart met de wereldpremière

Rauwer/RawerOnthutsende film over 15 jarige Tom die alleen rauw voedsel eet

www.idfa.nl

Cultuur maakt je rijkerDe BankGiro Loterij is de cultuurloterij van Nederland

en partner van IDFA. Dankzij haar deelnemers

heeft de BankGiro Loterij in 2012 tientallen musea,

monumenten en molens gesteund met ruim

€ 64 miljoen. Speelt u ook mee voor cultuur? Ga naar

www.bankgiroloterij.nl

03 Corporate adv IDFA 245x172,5.indd 1 29-10-12 16:48

Page 15: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 15

25 JAAR IDFA DEEL 1: 1988-1992

De Palestijns-Koeweits-Britse fi lmmaker Omar Al-Qattan won in 1991 op IDFA de Joris Ivens Award voor beste lange documentaire met Dreams and Silence. Daarin worden de dagelijkse zorgen van een Palestijnse vrouw in Jordanië afgezet tegen de bespiegelingen van politiek-religieuze moslims.

Tijdens de eerste IDFA-jaren viel het IJzeren Gordijn (zie Losses to be Expected, 1992) en trad het apartheidsregime in Zuid-Afrika terug (zie The Leader, His Driver and the Driver’s Wife, 1991). Maar de onrust in het Midden-Oosten, met de Eerste Golfoorlog als voornaamste wapenfeit, is sindsdien niet verminderd.

Uw fi lm heeft opvallend veel actualiteitswaarde.Omar Al-Qattan: ‘Dat is mij ook opgevallen. Het communis-me en de apartheid behoren inmiddels tot de geschiedenis – wat de fi lms daarover, als authentiek tijdsdocument, overigens niet minder interessant hoeft te maken. Maar Dreams and Silence zit nog dicht op de actualiteit. Ik was destijds 26, dit was mijn eerste lange fi lm en ik pakte de zaken fris en intuïtief aan. Dat het onderwerp nu niet minder urgent is dan toen, is toeval.’

Is de fi lm speciaal voor de jubileumeditie van IDFA onder het stof vandaan gehaald?‘Vorige week was ik op de Universiteit van Oxford, waar Dreams and Silence werd vertoond als een van de eerste fi lms

over de politieke islam. Omdat het niet de kortetermijnopzet van een televisiereportage heeft, heeft de fi lm een zekere tijd-loosheid. Het laat zien welk effect een politieke beweging, die wordt gevoed door een abstracte ideologie, op het alledaagse bestaan van gewone mensen heeft. Van de reikwijdte van die ideeën had ik toen geen idee. Voor vrouwen was slechts een ondergeschikte rol weggelegd. Het waren een soort gijze-laars, zonder rechten of vrije wil. De beweging is sindsdien gegroeid, van kwaad tot erger.’

Zal de fi lm over vijfentwintig jaar nog even actueel zijn?‘Dat verwacht ik niet. Overal in de Arabische wereld komen de islamisten nu concreet aan de macht. Dat is het begin van het einde. De tijd van beloftes is voorbij. Zodra ieder-een de verrichtingen van een islamistisch bewind aan den lijve ondervindt, zal de wind vermoedelijk snel keren. Niet zonder geweldsuitbarstingen, vrees ik. De regio is momenteel zwanger van confl ict. Maar ik ben niet pessimistisch. Allerlei ontwikkelingen stemmen hoopvol: de vrouwelijke geletterd-heid stijgt, vrouwen participeren meer op de arbeidsmarkt en het geboortecijfer daalt. De conservatieve krachten verliezen geruisloos hun grip.’ (PvdG)

Dreams and Silence/Rêves et silences – Omar Al-Qattan. Do 15, 20:00 uur, Tuschinski 6; za 24, 12:30 uur, Tuschinski 6. Alle ge-noemde titels worden vertoond in het jubileumprogramma RE: Constructing History.

OMAR AL-QATTAN OVER DREAMS AND SILENCE (1991)

‘ HET IS VAN KWAAD TOT ERGER GEGAAN’

REWRITING HISTORYDOOD VAN EEN LEIDER

Zuid-Afrika, 1991: Nelson Mandela is een jaar daarvoor vrijgelaten en de Afrikaner Weer-standsbeweging (AWB) maakt zich op voor

de gewapende strijd. De Britse documentairemaker Nick Broomfi eld reist af naar Zuid-Afrika om Eugène Terre‘Blanche, de voorman van de extreemrechtse beweging, te interviewen. De Leider zelf ziet weinig in dat plan. Waar The Leader, His Driver and the Driver’s Wife dus vooral over gaat, is het kat-en-muisspel tussen de megalomane en in permanente staat van verongelijktheid verkerende Terre‘Blanche en de niet erg doortastend opererende Broomfi eld. ‘We waren maar... eh, vijf minuten te laat’, sputtert hij tegen wan-neer Terre‘Blanche hem uitgebreid de mantel uitveegt over het feit dat hij op een eerdere afspraak niet op tijd kwam opdagen. Een welkom excuus natuurlijk om geen antwoord te hoeven geven op de vragen die Broomfi eld hem wil stellen. Maar je vraagt je tegelijk af of de fi lmmaker dat zelf eigenlijk wel durft.Dat het de AWB ernst was, werd in de jaren ‘90 onderstreept met diverse dodelijke bomaanslagen. Toch is twintig jaar na dato overduidelijk dat we kijken naar groep mensen die wanhopig probeert vast te houden aan een wereld die defi nitief voorbij is. Terre‘Blanche werd twee jaar geleden vermoord door twee van zijn zwarte werknemers, die hij niet zou hebben betaald voor hun arbeid. Racistische motieven speelden volgens de rechter geen rol. (SK)

The Leader, His Driver and the Driver’s Wife – Nick Broomfi eld. Wo 14, 19:45, Tuschinski 4; zo 25, 10:15, Tuschinski 4.

BEWEGEND KOPER

15

Wellicht kwam hier zijn inspiratie vandaan voor zijn in 1993 gemaakte fi lm Bewogen Koper. Johan van der Keuken fi lmt in elk geval met zichtbaar plezier de verrichtingen van een zigeunerorkestje tijdens een van de eerste edities van IDFA. Het groepje lijkt te spelen in de lobby van een hotel. En de in 2001 overleden Van der Keuken is aan het registreren. Waar zijn die beelden gebleven? Waar zijn de muzikanten gebleven? En de tijd. Waar is die gebleven?

Page 16: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

Doc Next @ IDFA brings you fresh short documentaries by young European D-I-Y media-makers. Doc Next films are little stories with a great effect:

about neighbourhood gangs and old granddads, from local heroes to critical video remixes about media and politics.

Doc Next Mini Cinema: visit for free!Doc Next films are screened daily during IDFA 2012

in the Mini Cinema on the Rembrandtplein. Come in for alternative images of Europe.

www.docnextnetwork.org

Stills from the video: This is the type of birds by M

ałgorzata Goliszewska from

Poland

Doc Next Mini Cinema

Page 17: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 17

Hoe oud is de cinema? Als begindatum wordt doorgaans de eerste betaalde bioscoopvertoning aangehouden, die de gebroeders Lumière in 1895 organiseerden in Parijs. Maar dat moment kende vele voorgangers. Zoals dat van de Phenakistiscoop. Een apparaat waarvan volgens Wi-kipedia Euclides het principe reeds zou hebben beschre-ven, maar waarvan de Belg Joseph Plateau als uitvinder geldt, in 1832.

Op deze eerste Extra Speciaal-pagina vindt u een Phenakisti-scoop-bouwpakket met beelden uit Man of Aran van Joseph Flaherty uit 1934 – een van de eerste fi lms waarvoor de bena-ming ‘documentaire’ werd gebruikt. Elke keer als u een draai aan de schijf geeft, brengt u deze eerzame, eenzame en reeds lang overleden Ier weer tot leven. In zijn volledige versie is Man of Aran op IDFA te zien in de Top10 die is samengesteld door Victor Kossakovsky.

INSTRUCTIESKnip de Phenakistiscoop uit met voldoende ruimte rondom de buitenste lijn. Plak het papier op een stuk karton. Knip of snij langs de rand van de cirkel. Kerf de gleuven voorzichtig in, zodat ze ongeveer 3 millimeter breed worden. Maak een gat in het midden en bevestig de cirkel, met behulp van een speld of spijker, aan een houten stok of potlood. Ga voor een spiegel staan, laat de Phen-akistiscoop draaien en kijk door de gleuven en via de spiegel naar het bewe-gende beeld.

MAN OF ARANMan of Aran (1934) is een tijdloos meesterwerk van de Amerikaan Robert Flaherty, de eerste grote regisseur van het documentairegenre. De Aran-eilanden bevinden zich vlak voor de Ierse westkust. Het leven dat Flaherty fi lmde in krachtig zwart-wit is een continue strijd van vissers tegen de elementen. Het is een cultuur die in deze vorm is verdwenen, maar door Flaherty blijvend is vastgelegd.

Man of Aran is door Victor Kossakovsky geselecteerd voor zijn Top10, samen met andere titels, oudere en meer recente, van fi lmmakers met een herkenbare eigen stijl. Op donderdag 15 november wordt daaruit om 12:45 uur in Tuschinski 6 een verzamelprogramma met kortere titels vertoond. Op vrijdag 16 november geeft Kossakovsky een Masterclass aan de hand van de Top10, om 11.00 uur in Tuschinski 1. Man of Aran wordt nog vertoond op woensdag 21 november om 10.00 uur in Tuschinski 5.

DE DODEN TOT LEVEN GEWEKT

Hoe maak je een Phenakistiscoop: http://youtu.be/2rzwdRqsuVMAchtergronden en voorbeelden: http://www.mhsgent.ugent.be/engl-plat5.html

EXTRA SPECIAAL

Page 18: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

 18 – IDFA 

WHEN IN AMSTERDAM

WHEN IN AMSTERDAMIn 2006 en 2007 heeft fotograaf Corinne de Korver een Eregalerij gemaakt van bekende documentaireregisseurs, vastgelegd in geënsceneerde situaties. Het uitgangspunt was dat zij zich thuis voelden in Amsterdam, alsof ze er al jaren woonden. Op deze selectie staan, vanaf linksboven met de klok mee, op pagina 1: Maziar Bahari (in 2007), Hubert Sauper (2007), Leonard Retel Helmrich (2010) en Frederick Wiseman (2009), en op pagina 2: Michael Apted in 2006 met kaassoufflé (‘The most digusting food for a long time’), Alan Berliner (2006), Victor Kossakovsky (2006) en Phie Ambo (2007). Van deze filmmakers zijn Bahari, Sauper, Retel Helmrich, Berliner, Kossakvosky en Ambo ook dit jaar op IDFA te vinden. De Eregalerij is tijdens het festival te zien in het Marie-Stella-Maris IDFA Café op het Rembrandtplein. www.corinnedekorver.com

Page 19: IDFA Speciaal 1: Leven & dood

IDFA  – 19

WHEN IN AMSTERDAM