Hawai ian Language Department 2528 The Mall - Webster 311

University of Hawai’i- Honolulu, Hawai'i HUI ALOHA ’ĀINA 7UAHINE

>ĪAĪ NA PALAPALA KAHIKO MAĪ

NO NUT0NA ME KE KEĪKĪ KAHUHIPA (KU'OKO’A: Maiakl 2, lB5? )

£ holo lio ana o Mutona(Uewton) ma kē kuia o Kalibure(3aiisbur^) a 1 kona kaalo āna ae ma ke alo ponoi o kekahi kahuhipa, kahea. aku la ke kei*;i penei; ”E pulu ana oe i ka ua ke ole oe e ka i ka holonui i ko lio, ” K&na ae 2a o >:utona i ka iani , aohe ano ua, he kaiae wale no ka iani, a e papa pono iho ana ka la; i aku la ia i ke kelki ”aohe o'u manao e ,ua ana. ” oane hou aku la ke keikl q ka iua ”Ae Le oiaio.e ua ana." Haalele ihō la o Kutona i.ke keiki, holo ku-ku iki aku īa ia ma kona alanui hete, a hala paha ka hola hookahi mai ka manawa i kamailio ai laua me ke keiki, ioaa iho la ia i ka ua lani pili, aole i kana mai. o ka u?„, ka

makanl, pulu-pe loa ua o Nut.ona i ka ua. Koomanao hou ae la ia me r e kahaha nui i ke ko io ana o ka olelo a keia wahi keiki i ao ole ia, I i mai ai, e pulu arta i ka ua. a heaha la kona mea 1 ike.mua ai. Ko ka nui loa o kona make^ake e loaa kekumu i ike mua ai ke keiki kahuhipa i ka ua, no laila, hoohuii ae ~ \ ia i ke poo oka lio ihope, a holo hou aku la i kahi o ke keiki iloko o ka ua nui e Heielei neima luna iho, a me ka iepo ae noi malalo, Loaa aK'i hoi ke keiki kahuhipa e noho anaIloko o kahi paipai hai.e ona, kahea aku la ia penei; ”E ke keiki, e haawi akv. no au I hookahi dala kini ke ha'i pololei mai oe i ke kumu o kou ike mus. ana i ka u«.” ?an* mai la ke kelki . "E pai na lima o kaua, ho mai Ke dala,” Kaawi aku no hoi o Nutor& i ke daia. Puka mai la ua wahi keiki nei iwaho o kahi paipai hale ona me kunikuhi pu cte ia Nutona i kekahi hipa kane eleele, i ka i ana. ”N& kela hipa eieele kahiko e hoike inai ia’u, ke kokoke mai nei ke kuaua nei, no ka mea, ina au e ike ana ia ia e kiwl ana kona poo iialo o ka lepo a holo poloiei aku imua o kahi a ka makanl e pa mai ana, me ke ku poiolei o ka huelo iluna, alaila, e maopopo auan^ei ia’u e ua ana iloko o na hola elua mahope iho.“ I ko Nutona lohe ana i keia ak&<ak& iho la ia me ka lulu pu ae i ka wai e kukuiu iho ana ma kona papale — puhee a3cu la hoi na hipa io a i anei, me ka alaia pu o ko lakou mau waha---- leha iho la ke keiki maiuna o kedala kini, me ka hoomanao ae e ai mea ono ana oia ia ia — a i aha. la auanei ka hana

a ka mea.nana e kakau nei?---- I hlpa hoi ha!

/*\ T" HI-PA’.

Oniula

HU- —RC’ »»»i

ATULATI9NS*******CjM^ATJLATī3M3*******C?N3FA T‘LATI ,\''C******^c;:;GTATCLaTI J\TS the Hui Ko'oulu 'Oieio Kawai’i (Hawai(i) whose street names co^mittee headed by

vrs. Lehua Gudoy has succeeaed ln accomplishing a most signigica.nt §oal. The use of rōkinas and kahakos on ali street signs in Hawai'i County is official policy.

-Z -

Ua kākau 'ia keia pepa i ha’awina e kekahi haumāna ma ka papa ’ōlelo Hawai'i, makahiki ’ehā. Ua mana’o mākou he

mea hoihoi paha ia iā ’oukou ke heluhelu, a no laila, ua ho’okomo ’ia mā 'keia kope o Ka Ulu Hoi.

L.H.

Lō’ihi no ka manawa a’u i mana'o ai no ka 1'1... .inā he mea ia no ka waha 'ai'ole no ka palapala. '0 ko’u mana'ohe mea nui ka 'ōLelo Hawai'i i na po'e 'o Hawai'i nei, 'oia ho'i'o nā pua o ka ’āina. I ka wā kahiko, ua 'olelo ka l’ahui kanaka i keia 'ōlelo a ua ho’omaopōpo no lākou kekāhi i kekahi. Aka na'e, i keia wā, minamLna ho'i nā po’e Hawai’i 1 ko lakou ho'iiina o ka wā kahiko. ‘0 nā kānaka e oia nei i keia manawa i maopopo i ka 'ōielo Hawai'i, ’oia īlo na kupuna. Kama’ilio iho ko kākou kupuna i ko lākou wa kamali'i aka, i ko lakou nui ’ana he mea nui loa e ’ōlelo i ka ’olelo haole. Nolaila ua make paha ka 'imi ho'omau 'ana i ka 'ōlelo Hawai'i. Inā makemake maoli kākou e a'o

i ka 'ōlelo o na kupuna, e pono no kakou ho'i e hele imua o iakou.

Kama'aina wale na lakou i ka 'olelo kupono. Hoiaila, ke hele aku kākou i ke kumu i'o, hiki iā kākou ke a'o i na mea like'ole o ka

Hawai’i.Ua 'olelo ateu kekahi kanaka Pāke akāmai i kekāni mau 'olelo

waiwai, 'Ōlelo *oia...."Ho'omaka kekahi huaka'i lo'ihi me ka hehi mua o ka wāwae," a aia no ia ia kakou. Ho’omaka kakou i ka ' imi 'ana o ka 'ōlelo i ka hele 'ana ame ka ho'olohe -'ana i nakupuna.

Ho'olohe mu& no kākou’i Hawai'i i nā ka'ao o nā

akua ame nā ali'i, moo nā kupuna. '0 keia ka mea Kūp<3hŌV Ālaila he fse& nui' ka no ka 'olelo Hawai'i. Ke ho'olohe aku no kākou, e a'o ana no kākou i na mea e pili ana i ka nohona o ka wā kahiko. A mahope

_ ' ‘ 4' 5 • ' • • .aku o ka ho'opa'a 'ana 'o ia mau mea—hiki iā kākou ke ha'awi

a e ho'ike i nā Eno'opuna i keia 'ike.

(HO’OMAU ’IA MA KĒKAHI ’AO’ĀŪ A’E)

-3-

*C keia kekahi o ko’u no'ono'o e pili ana i k^, 'olelo Hawai'i. Kana’o

wau, ke hilina’i ka po’e Hawai’i i ka ‘ike a me ka hana o ka wa k&hiko, e

hō'ohanohano ana no lakou. Hai na kupuna mai makou 1 a‘o ai 1 ka ’olelo

Hawai‘l a peia noho’i i na mele. Hiki ia makou ke a’o 1 na malo kekahi,

aka, ua poina naha ka nui o na mele. 'A'ohe a lak ou peni ame ka pepa

i ka wa mamua. Ua ho'opa’a na*au wale no iakou 1 sa rikē. A i ka haia

‘ana o na makahiki ua poina ’ia ka nui o na meie. He waiwai no na mele ame

na mo’oieio i kakau 'ia. He mea nui ka palapala. Ina e xakau aku i ka

’ike o ka wa kahiko, ina e malana mau ana ka ’ike □ ke cia: a na kupuna.

Ua kakau aku la ’ ia e ka mo’i Kalakaua...1 k.a paiapala ke kumu

o ka ho’opa’a 'ana i na m«a e pili ana i ka nonona Hawai’i." '0 keia ko’u

mana’o kekahi. Mai ka waha a na kupuna a mai ka paalapala makou e ho’omau

ai i ka 'olelo Hawai’i.

Ku' u Lel Momi Bemardino

\A LEKA I KA ULU HOI

Aloha kakou,

E na lunamakaainana o Ka Leo Hawaii. Ua wehe oukou i ka puka o na olelo Hawaii e na p:e Hawāii. E ala maī kakou. Uai huna i ka ike a rae na waiwai a na kupu.na; mai kanalua; aka e hoolaha i na opio no ka mea, na iako u no e hooiaha aku i na kini o ka lehulehu. E huki like no k;akou me na hui opio o ka aina, i lokahi aku na manao. o ka nakua ame na opio o ka aina, i lokahi aku na manao o ka makua ame na opio o na lunaaakaainana o Ka Leo Hawali.

0 wau no me k.a oiaio,

J03E?h' PUIPUI MAKAAI

Mahaio iā ’oe e Kaka^ai i kou mau mana’o, Hau'oii no mākou i ka loa’a ’ana o na ieka,

E nā makamaka lehulehu, mahaio no mak ou i ka ’oukou .~,au leka. E kākau mai ‘oukou 1 KA ULU HOI ma keia helu:

2528 The Mall — Webste r 311 University of Hawaii -- Honoiu lu, Honolulu

-4-

POLOLL YOU SPSAK MEPidgin Dialog\ e between a Tūtū and a Baban.

Tutū: Māma, you Pu’uwa’awa’a mamua stor u. Me all time look see you on top wagon go Hainahale. Nani hanahana ka?

Babant Me hale makeku elean, clothes we.shu, kaukau hanahana, ol same any kind me hanahana Haina ma hale too muehi niee. ¥o ol same now,

Tutūi Pololei you speak me, Me too m. ehi minamina, Mamua pua any kind aru. Boss man hanahana man guru keep.

Babant Ah, hum bai me Waimea eome, Kar,e male. Pepe too muehi keepu. You ol same pah? Tūtū: Pepe too muehi aru. Mamā ’ōpiopio, papā ’opiopio, pepe too muehi hanahana. 01

same now too muehi mo’opuna aru,Babani Ah now me buta keep. Kaukau any kind aru. Honohono, pipinola kaukau me hanahana,

Bum bai Kahaipuna him laho brin,g buta nui aru. You like keiki me makana you.Tutū: Me no like. You keep. Bu» bai laulau, kālua hanahana.Babani Me no like lili time, Too muehi pilikia. All time pā him hemo outside eome. Lepo

any kind him make. Me mahi’ai too muehi poho.Tūtū: Mamā, you nui hanahana no guru. Ho’omaha more beta.Babam Ah, bum bai mākule more fastu eome. Wāwae lolo ol same. Me hale inside stop no

ean. 0utside ho hana more beta .Tūtū: Ah, Mamā, you mākule me makule ol same. You look see me. Me look see you. Kamal

eome Kamali’i go. Bum bai makule eome, like pu. Aloha no.

Larry Kimura

Ke noho nei au e no’ono’o ana, he aha ka’u mea e kākau ai? 'A’ohe mea e hiki mai i ko’u po’o. *0 ka lā wale no o ka mahina. Kelā ’apopo, ’o ka Pō’alima kelā, lā ’umi kumāono, Pepeluali. ”Along with this comes the thought that a paper is due,” He aha ka mea e kākau ai? "When there is a deadllne and and mind is hlank?” Hiki ia’u ke ha'i i ka inoa o ko mākou alanui, 'o Huelani. He inoa o ka hale, o La'i-aloha. Akā o ka no'ono'o 'a’ole hiki. Ke kākau nei au i poemi

Manu 'ula'ula,Hele mai e 'ai.Aia ka mea 'ai *a ka pā li'ili’i.

fAi ā mā'ona A lele aku.Hele hou mai,

* Ai ōi ma ’ ona. Kawena Bacon-5-

(XloVt<x Sr. Va|eM^;Mes Da y f"He aha lā kēlā mea ma luna? He haka_ka mea ma’amau me ke

aloha Valentines Day.” ’Oia no £aha ka kakou ninau e na hoa haumana i ka_’ike_’ana i kela po’ai.

" He ’opu kela me ka piko ho'i."" He ’opu ka!"" 'Ae, '0 ka haka_ka ho’ailona o ka pu^uwai, a 'o keia

po’ai me ke kiko he ho'ailona ia no ka 'opu. Mana'o ka po'e 'Eulopa aia kahi o ke_aloha ma ka pu'uwai. 'Oko'a ka mana'o o na Hawai’i. '0 ka 'opu a me ka na'au kahi o ke aloha i na Hawai'i. He nupepa Hawai'i keia a 'oia ke kumu o ka pō'ai, a 'a'ole ka haka."

Mīnau hou paha kakou:" '0 kahi hea lā ka pololei? 'o ka na'au paha, a i 2°le, 'o ka pu'uwai paha?"

"Hewa paha laua 'elua, mana'o ka po'e akeakamai o_keia au, aia no paha kahi o ke aloha ma ke po'o ma ka lolo, aka he aha la ho'i ia mea! Mea 'ole kahi pelolei o ke aloha. '0 ka hō^ike 'ana i ka mana'o ka mea nui, a nui loa na hua'olelo a me na 'olelo_no'eau ma_ka 'olelo Hawai’i e pili ana i ka na'au, 'ōpū a me na mea ma kela wahi o ke kino."

Me ka na'au ha'aha'a,

P.S. E nana paha kakou i ka mana'o o keia mau hua’ōlelo. na'aupō, na'auao, lokomaika'i, loko'ino, ake

**********************HE HO’OLELO EEIA

He 'omole pla au. He palaunu ko’u waLho'olu'u a 'o Prlno ko’u Inoa. Ua ho'okomo 'ia aai ko'u lole e Kapili kane 1 nehinei a ua lawe 'ia au e Kapili kāne i kona home ma kona ka’a ’ele'ele hou, Ua waiho ’oia ia'u maloko o kāna pahu hau.I keia manawa he punia ko'u.

E inu ana 'oia ia’u i ka lā 'apopō, ke 'u mana’o, E ma'ule ana au, ko‘u mana'o,

Nā Niko Young i kākau; he haumāna makahlkl 'ekahi,

Aloha{ E koino mai, '0 Na'au Kake ko'u inoa, E 'ike mai 'oe ia Hua Moa, ko'u hoaleha Eia maua ke noho nei i ka pahu hau a Kalā, kokoke 1 kahi o ka hame, E 'ai ana 'o Kala lā māua i mea ’ai no ka 'aina kakahiaka i ka lā 'apopo me ka 'alani, he palaoa palai, a he kope. Auwe{ ’Ano 'oaa'ima'i au,

Na Noni Lum/ Haumana makahiki 'ekahi

KE 'ANO 0 NA T ’ lu GLA 0 KEIA PAE IIIKU '0 HAWAI’I NEI

E like me e noho nei ma a pela wale aku no.

'Elua mahele nui o na mea olama muli o ko lakou hiki 'ana mai i MALIHINI a me na mea ola KAMA'AINA

ola i ' a

Y"> O 1 'aina like 'ole nei; heHawai'i

o ka honua nei, nui no na manu, holoholona, meakanu

mea"insect

o Hawai'i ka 'aina.

ne i i ho'o kumu * i a 'oia ho'i na mea ola

keia mau mahele nui 'elua. _NA MEA OLA MALIHINI '0

nei e

'Elua mahele li’ili'i mai o

keia nā mea ola i lawe 'ia mai i Hawai'ik£naka.1. ) Na Malihini Hopekuke:

hope o ka hiki 'ana mai o Kapena aku lakou. '0 ka hapa nui,_no_na me ko Hawai'i, 'oia ho'i na 'aina e like me'Amelika-hema, 'Asia-hema a me 'Auukekulelia. la i lalo nei kekahi o keia 'ano mea ola. koa haole, manakuke, manako, panini, "tilapia" pupu 'Apelika

2. ) Na Malihini Muakuke: Na ka Hawai'i_i lawe mai i keia mau mea i mai o na lahui 'e a'e. Ma o keia mau ho ' omaopopo_aku no hea mai_keia po'elahui hea la_lakou i hui_pu ai. A.ia ma lalo kekahi mau lala o keia mahele.kalo, 'īlio, 'uala, ’ai, moa, pua'a,

0 keia na mea i lawe 'ia mai ma Kuke. Mai ia 'āina aku a ia 'aina ’aina i 'ano like ke "climate"

*Amelika-waena,'Apelika '0 na inoa e kau mai

makika, kuawa, kiawe, lio

po'e kupuna o 'ane'i ma mua mea i hiki ai kupuna o ka lahui

nei kekahi

ka lahui kanaka o ka hiki 'anaia kakou ke

a me mau

ko

ka po ' e inoa o

_ _ 'ulu, 'ohe, ,mai'a, pia, uhi(Ua kanalua ka po*e akeakamai ma kekahi mau mea ko lakou lawe ' la

' uku i

' e ; mai

_mai me ka 'ole. No ka loa'a ma na 'aina Polenekia a no ko lakou waiwai i ke kanaka, malia paha ua lawe 'ia

e kanaka aka na'e lakou iho. Inamai no

e pono ke ho'okomo 'ia ma Eia kekahi o keia mau mea niu, kamani, noni

ua hiki noho'i i keia 'a'ole keia mau mea i

mau mea ke laha wale lawe *ia mai a laila

ka helu 'ekahi o i kanal.ua 'ia ko

na mea ola kama'aina. lakou kulana.)

NA ME A 0LA KAMA'AINA '0 keia na mea i noho ma keia pae 'aina ma mua o ka hiki mua 'ana o ke kanaka makamua i 'ane'i. Loa'a kekahi ma kekahi mau wahi_ma wpHio a'e o Hawai^i nei a kekahi 'a'ole.

1. ) Na Kama'aina Kupa:_'O keia na mea e noho nei ma Hawrai'i_ aka 'a'ole ma Hawai'i_wale no, ' aUole ho'i na kanaka i lawe mai ia lakou, ua ho'ea mai lakou ma ko lākou 'ano iho ma mua loa o ka hiki 'ana mai o ke kanaka makamua. Eia ke kau mai la i lalo nei kekahi o lākou.koa'e, naupaka kahakai, kupukupu , hala, 'ekaha, noio, 'alae, honu pohuehue, 'ama'ama, aku, mano(He ikaika ka nui o lakou ma ka lele a 'au paha a i_’ole laha ko lakou hua ma ke kai a no laila ka noho 'ana ma kela *aina_keia 'aina

2. ) Na Kama'aina 'Ōiwi: ^0 na mea ola keia e noho nei ma keia pae moku_'o Hawai'i nei wale_no, 'a'ohe wahi 'e aku. He 'oiwi ke kanaiwakumalima pakeneka o na mea ola kama'aina o Hawai' i. ('A'olei helu 'ia na mea malihini ma keia.) 'Oia ka helu i 'oi ka nui o ka honua nei. »0 kekahi o keia mau mea, ma ho'okahi wale no

-7-

mokupimi (mokihana ma Kaua ’i) a ma ho'okahi wale no awawa a kuahiwi ho ’ i ( *āhinahina_Haleakala) . Wahi a ka po’e akeakamai a’o mea ola,'0 ka mamao o na ’aina ’e a’e__ke kumu o keia pakeneka nui loa. I lalo nei nā inoa o kekahi o na mea ola ’oiwi.?ohelo, ’ilima, koa kuahiwi, maile, ’iliahi, mamane, ’i’iwi, hapu'u, ’io Hawai*i, ’elepaio, sila Hawai’i, ’o’opu, lama, pinao Hawai’i

_Nui loa ka makemake ’ ia o na mea ola kama’aina e na kanaka a ’o na mea ’oiwi ka ’oi ma keia. He nui na kumu, he kumu akeakamai, no ka nani_kekahi, no ka w-’aiwai noho’i; Ka waho a’e o keia mau kumu ho’okahi no kumu i koe± ’oia ho’i ke aloha o ka_po’e i na mea o ko lakou home iho. Pa’a na inoa o na mea ola kama’aina o Hawai ’ i nei ma nā mele a mo’olelo kahiko. ’O lakou noho’i na waiwai o ka po ’ e kahiko i lako ai, i wehi ai, a i ola ai.

He ’oia’i’o ka ’ emi ’ana mai o na mea ola kama’aina o Hawai^i* ’O kekahi kumu o keia _*_em2- ’ana, ’oia ka paio_’ana o na mea kama’aina a me nā malihini. *0 kāhi a ka mea kanu kama’aina e ulu ana 'oia ka ka mea_kanu malihini e makemake nei. ’O ka 2aī a ka manu kama’aina ’oia ka ka manu malihini e makemake nei a pela wale aku.

’O ka luku ’ia ’ana o na wahi noho o na mea ola kama’&inakekahi kumu. Ina luki »~ia kahi noho o kekahi mea e ola ma ia

o ka pau nc ia, ’a’ohe loa’a hou o kela mea ma kawahi wale no, honua ne i. ’

’ 0 ke kahi Kumu, ’oī&ka ’aina a no ka_ma’a Me kela i hala ’e aku pu me kekahi mau mea kanu ’a’ole na^e i pau loa.

’olelo ana paha ke;kahi po ’ e kana ’ ainahiki ke ho’ooakele ’ia

ho’onakele ’ia ' no na mea kanu

»’ oai

i _ i ke komo ’ana mai o ko ’one’i i ka

o na ma’ī malihmi mama ’o ka make no ia.

u;a mamo, a a he nui

meno

kekahi na mea

mauola

manu ’ kokoke e make

Pe ia

ke ’alo ’ i a keia paha lakou ma kekahi o 1 ākou

he nui.kama’aina wa le no ,

e pono lawe wale ’ia mai na mea kanu o na kanu malihini makemake ’ole ’ia i hiki ■’ e mai mai ko lakou po ’ e ’enemi kahiko mai ko I akou ’O ka loa’a ’ole o keia_mau ’enemi ma Hawai’i o ka .^aha wale 'ara o na mea malihini me ke

hana ’ la keia i ka lakana a i keia manawa nui loa ka_la eana i keia man&'wa.

noho * i ke papa ’ia_ka luku wale ’ana o na home o Hawai’i. He oono Ma nana ma mua o ka hana. Kanu ’ia

make loa ’ana o na mea ol kekahi_’ano. ’A’ole paha aka ina kākou e hana, ua kiiki ke

Hiki ke ho’okoe i kai ’aina ma ka papa ’ana’aina ’e. ’O na mea he pono ke lawe ’ia mau ’aina home mai.

’ a’ole

nei kekam kaohi ’oleiki, a ’ ole

Kumu-U O- 9

nui U;

mea ol;palepiwa, ka ’oka kilika a me manawa. He maika’i paha ke kanu

E pone noho ’ i ke ma lama i ho *i e ’imi i mea e

’C ka mea nui e pili ana i na mea

oau a i naho ’ i o ,<o

»

lakou na minamina

moa, waiwai aoana a hiki ze

Ina_’a’ohe o lakou maopop o lakou nana. Uaīa i na mea e

’a’ole i hiki a he oololei

ua anona

naKa

ka paina ma na ’ia ke koa a komo ’ole mai

ma’i i hiki ’e mai»

ulu la’au i ke: ’ohi’a oaha.na ma’ī nou a e pono

oia na no’ona’auao ī ka oolakou home a one hanau

m o ’ olelo hana * i a

no ’orah♦ o

le

»

ma

...

o_kela na mea

me

he ana la ia me ola

<e la a:

mea . na

e o ka aopopo

’ a"aiia, o ka

O. U. X i U

iāua’ ama

— CJ ia lakou » & ’ohela Ka nene me keia hiki ne ke nana1 —

Ua kakau ’oiai no na’e

’ ia ka’a’oie

’olelo Hawai’i i ’ike 'oukou i no paha keia ke 'ano o ka haxu

ka pili loa o na ’olelo 'elua mele ‘ana ma Hawai'i nei.

E TIPU E ftEA

E tipu e rea(E kupu e kupu)

Xo nga ra o tou ao(No na la o kou ao)

Tou ringa ki nga__rakau a te pākehā(Kou liaa i nā la’au a ka haole)

Hei oranga mo tou tinana(I ola no kou kino)

Tou ngakau kl ngā tāonga a o lipuna Yaori (Kou na'au i nā waiwai a kou «nau kūpuna Kaori;

H3i xiketlke mo tou mahunga(I hulu manu no kou po’o}

Tou wairua ki te Atua (Kou ’uhane i ke Akua)

Nana nei nga mea katoa (Kana nei na mea a pau)

Translation: by Mrs. Whaingaroa Panapa

S1QW UP QH TEND5k PL-ANT

Qrow up oh tender plant Tn the days of your worldYour hands clasping the tools of the Pakeha*Eōr your iivelihoodYour heart ever mindful of the deeds0f your ancestorsAs a plume for youz head Your sdul to God the Creator 0f all things

*Pakeha—equivalent of haole oi whiie man.

Thl s poem was written by Sir Apirana Ngata &oout in his granchild’sautograp.ih hook.

Thls short. poem ls a favorlte with I’aori teenagers and often iuotea for thelr henefit. Sir Aoirana Ugata dld muoh for the Eaoii people; a very leamea man and an active memher of ?arliament. ī*'rs. "anapa says. 'I think air Apiiana meant thio <*or the younp and ihe changing world they were to H!eet.

-9-

POLOLEI AKU

3-s.8.

12.13-15-17.18.20.21.

25-2?.

1.2.4s •

6.r'1 •

10.11.1J,iu.16.

19.21.

the opposlte of 0 ’a’ole”that whieh you need to purchase things with you shoot it in tt lr across”£ia au, ke kali ______ 0your hosom huddy

heart

tny (endearing)tfaui*s flower .the opposite o$sometimes has nuts and is covered with ehoeolaieone of the Roarigues sistuaccepted to be a girl*s colorstrong desire

yearning, desire

i&akes a niee prresent!II

thought to be centered hereMAI LUNA AKUeTCOtions weredear shyrne color of most ? 16 *s ma/}esty, very high chief Cupid’s nonththe opposite of "wela” .jealous .what eaeh " X” at the oottom right siae of this puzzle stands forthe goddess of hulaa greeting of aff‘ection 26. the one you give xhings like y 21 across

prettythe dios; sung-acout mt. peak c*n O’ahu

”?ali ke kua, mahina ke________ ”

to.f ire28.

-fO-