How to walidation

8/16/2019 How to walidation

http://slidepdf.com/reader/full/how-to-walidation 1/82

Wymagania techniczne normy

PN-EN ISO/IEC 17025w praktyce laboratoryjnej -4

Miarodajność wyników badań

Dr inż. Piotr Pasławski 2012

WALIDACJA A MIARODAJNOŚĆ

1



Miarodajny – „taki, któremu można wierzyć”

Środki zabezpieczenia wiarygodności

Wykształcenie

Doświadczenie

Szkolenia

Środki techniczne Personel

Warunki lab.

Aparatura

Wzorce

Weryfikacja

Materiałykontrolne

Metodologia

Badania PT

Audyty

2Piotr Pasławski



Stanowisko Wykształcenie Doświadczenie

Kierownik pracowni

ICP – metodyk

ICP – operator

FAAS – operator

Przygotowanie próbek

Metody klasyczne spec.

Chemik organik

Wyższe chem.

Wyższe chem.

Wyższe chem.

Wyższe chem.

Średnie chem.

Wyższe chem. Wyższe chem.

3 lata

2 lata w ICP

1 rok w ICP

1 rok w FAAS

0,5 roku

0,5 roku

1 rok różnemetody organ.

Wymagania dla pracowników laboratoriów kontraktowych

(wg US EPA CLP )

Piotr Pasławski

3



Szkolenia personelu

System jakości wg PN-EN ISO/IEC 17025 Walidacja/weryfikacja metod badawczych

Podstawy sterowania jakością, korzystanie z materiałówodniesienia i badań biegłości

Sposoby szacowania niepewności pomiaru Elementy metrologii

Technika pracy z literaturą naukową i techniczną, korzystaniez internetu

Doskonalenie w technicznym języku angielskim

Doskonalenie w technikach analitycznych

Ważnym elementem jest planowanie merytoryczne szkoleń

4Piotr Pasławski



Warunki laboratoryjne

Przestrzeń i jej organizacja Malowanie ścian i pokrycie podłogi System nawiewu i klimatyzacji

Instalacje wodno kanalizacyjne

Zapobieganie kontaminacji (rozgraniczenie stref pracy)

Utylizacja ścieków i odpadów

Zabezpieczenie BHP

Pomieszczenia współpracy z klientem

Systemy komunikacji elektronicznej (system LIMS)

Systemy przechowywania próbek Łańcuch nadzoru

5Piotr Pasławski



Aparatura

Planowanie zakupów Przygotowanie specyfikacji

Realizacja zakupu

Ocena dostawy

Kontrola odbioru

Wzorcowanie zewnętrzne jeżeli wymagane

Szkolenia w obsłudze (serwisowe, aplikacyjne)

Ustalenia kontroli jakości Plan serwisowania

Włączenie w system komunikacji elektronicznej Nadzór nad systemem elektronicznym

Planowanie zakupu części zamiennych i zużywalnych

6Piotr Pasławski



Oznaczenia Aparatura Ilośćaparatów

Ilośćaparatów

Ilośćaparatów

Liczba próbek

100/mies.

Liczba próbek

200/mies.*

Liczba próbek

300/mies.*

Metale

Metale

HgCN

ICP

GFAAS

CVAASSPF

1

1

11

1

2

22

1+1**

2+1**

2+1**2+1**

* Wymagane podstawowe części zapasowe; ** aparat zapasowy

Zabezpieczenie aparaturowe wymagane przez US EPA dla

laboratoriów kontraktowych (CLP)

Piotr Pasławski

7



Baza wzorców i materiałów odniesienia

Wzorce do kalibracji (jakość certyfikatów) Wzorce do kontroli kalibracji (inna baza) i do stosowania w

metodzie dodatku wzorca

Matrycowe Certyfikowane Materiały Odniesienia (ang. CRM) Czyste Matryce

Materiały Odniesienia z porównań międzylaboratoryjnych Domowe Materiały Odniesienia (ang. IHRM)

Kontrolne Próbki Laboratoryjne

Problemy do rozwiązania: planowanie zakupów

ocena dostaw (jakość certyfikatów) rejestracja, przechowywanie i nadzór nad materiałami

8Piotr Pasławski



Czyste gleby – niezanieczyszczone czyste matryce

glebowe (tła glebowe): (6 x CRM)

Clean Sandy Soil CLNSOIL-1 (piaszczysta)

Clean Clay Loam CLNSOIL-2 (ił gliniasty)

Clean Sandy Soil CLNSOIL-3 (piaszczysta)

Clean Sand CLNSAND-4 (piasek czysty)

Clean Clay CLNSOIL-5 (ił)

Clean Loam Soil CLNLOAM-6 (ił gliniasty)

Przykład certyfikowanych materiałów odniesienia

próbek stałych (ang. CRM)

Piotr Pasławski

9



Trace metals – Sewage Amended Soil (gleba wzbogacona osadem – pH 7,59)

Trace Metals – Sandy Loam 2 (ił piaszczysty – pH 2,96)

Trace Metals – Sandy Loam 3 (zanieczyszczona odpadami – pH 9,76)

Trace Metals /Cyan - Loam 5 (zanieczyszczona odpadami – pH 7,79)

Trace Metals – Sandy Loam 7 (średnio zanieczyszczona – pH 7,40)

Trace Metals – Loam Sandy 1


Trace Metals – Sandy Loam 9 (lekko zanieczyszczona – pH 4,29)Trace Metals – Sandy Loam 10 (średnio zanieczyszczona – pH 7,17)


Trace Metals – Loam Sandy 2 (średnio zanieczyszczona – pH 6,54)

Naturalne matrycowe CRM

Metale śladowe – Gleby: (24 x CRM)

Piotr Pasławski

10



Metale śladowe – Osady (6 x CRM)

Metale śladowe – Osady przemysłowe (8 x CRM)

Metale ekstrahowane wodą królewską –

Gleby / Osady / Szlamy (12 x CRM)

Metale ekstrahowane metodą TCLP (16 x CRM)

(ang. Toxicity Characteristic Leaching Procedure)

Naturalne matrycowe CRM

Piotr Pasławski

11



Co to jest walidacja?

Proces ustalania charakterystyki wykonania iograniczeń metody badawczej oraz identyfikacjawpływów mogących zmieniać tę charakterystykę

Ustalenie jakie anality mogą być oznaczane w jakich matrycach i w obecności jakich interferencji

Ustalenie jaki poziom precyzji i dokładności możnauzyskać w wybranych warunkach wykonania

Piotr Pasławski

12



Co to jest walidacja?

Proces weryfikacji metody czy jest ona przydatna dookreślonego celu, tzn. czy można ją użyć dorozwiązywania określonych problemówanalitycznych

W tym rozumieniu metoda musi być „odpowiedniado określonego celu”

Walidacja metody nie jest tylko procesem

ustalania parametrów wykonawczych metody!!!

Piotr Pasławski

13

wg Wenclawiak B., Koch, Hadjicostas – „Quality

Assurance in Analytical Chemistry – Training and

Teaching”, 2003.



1. Sprawdzenie przydatności metody do określonegocelu

2. Uzyskanie istotnych dla metody informacji:

- stosowalność do badanego rodzaju próbek

- wymagana precyzja

(rozrzut analiz próbek podwójnych)

- błąd systematyczny metody („ bias”)

- specyficzność metody

Walidacja metody analitycznej

Piotr Pasławski

14



3. Źródła wiedzy o metodzie analitycznej:

- normy ISO,

- normy krajowe,

- uznane normy międzynarodowe (US EPA, ASTM),

- regulacje prawne (ustawowe wymogi),

- uznane publikacje naukowe.

4. Wszystkie metody wymagają walidacji/weryfikacji przed

użyciem (należy udowodnić, że metoda dajesatysfakcjonujące wyniki w naszym laboratorium).

Wymagania EPA napisanie procedury (ang. SOP ) dla metody znormalizowanej

Piotr Pasławski

Walidacja metody analitycznej c.d.

15



„Nie przyjmuj, że metodaopublikowana musi być przydatna dotwojego celu”!!!

Standardy jakości:

ISO 9001:2000, ISO/IEC 17025:2005, GLP

Piotr Pasławski

16



Podstawy VAM - Valid Analytical MeasurementWalidacja pomiaru analitycznego - 10 przykazan

1. Pomiary powinny być wykonywane zgodnie zwymaganiami

2. Metody i wyposażenie powinny być przydatne dookreślonego celu

3. Personel wykonujący badania powinien byćwykwalifikowany i kompetentny dla danego celu

4. Techniczne możliwości laboratorium powinny byćregularnie i niezależnie sprawdzane

Piotr Pasławski

17

‚



5. Pomiary wykonywane w jednym określonym miejscu powinny być zgodne z wykonywanymi w innym

miejscu

6. Laboratoria wykonujące pomiary powinny miećdobrze zdefiniowane procedury QC i QA

7. Wyniki powinny być przydatne dla klienta

8. Kontrola jakości powinna działać w każdym dniu

pracy !!!

9. System zapewnienia jakości powinien zabezpieczaćefektywność QC

10. System walidacji (VAM) ma na celu jakość wynikówanalitycznych

Piotr Pasławski

18



Co jest ważne w zapewnieniu jakości ?

1. Powody analizy2. Określenie co to jest jakość?

3. Kontrola jakości jako efektzapewnienia jakości

4. Wzorce jakości

5. Program walidacji pomiarówanalitycznych

Piotr Pasławski

19



Powody analizy

Porównanie z wymaganiami zarządzeń

Porównanie z wymaganiami kontroli produkcji

Powody prawne

(np. pomiar zawartości alkoholu we krwi)

Jako część prac poszukiwawczych

Długotrwały monitoring(np. poziomu metali w żywności)

Testy przesiewowe do podjęcia decyzji

Piotr Pasławski

20



Co to jest jakość ?

Zgodność z wymaganiami

Przydatność do określonego celu Dążenie do unikania błędnych wyników

Uzyskiwanie wyników zgodnych zpotrzebami klienta!

Piotr Pasławski

21



Potrzeby jakości Sądowe (badanie dowodów dochodzeniowych)

Handlowe (standardy wyrobów)

Zdrowotne

(badanie zanieczyszczeń wody do picia)

Środowiskowe (budownictwo mieszkaniowe na

terenach zanieczyszczonych)

Badawcze (odkrywanie nowych materiałów)

Piotr Pasławski

22



Koszty złej analizy

Konieczność powtórzenia analizy

Utrata produktu

Oficjalne dyskusje i akcje

Publiczne zdrowie

Złe komentarze prasowe

Utrata zaufania klienta

Utrata zaufania jednostki akredytującej

Piotr Pasławski

23



Procedury kontroli jakości

Analiza ślepych próbek Analiza wzorców i matrycowych

materiałów odniesienia

Analiza próbek kontroli jakości QC(karty kontrolne)

Analizy powtórzonych próbek

Piotr Pasławski

„Lepiej sprawdzać niż korygować” !!!

24



Kluczowe aspekty zapewnienia jakości

Praca w odpowiednich warunkach

środowiskowych Ciągłe szkolenie personelu i zwiększanie

jego kompetencji

Procedury postępowania z próbkami izapisy

Metody zwalidowane i udokumentowane

Stosowanie odpowiedniego i regularnie konserwowanego wyposażenia

Prawidłowa kalibracja wyposażenia (spójna

z wzorcami krajowymi i międzynarodowymi) 25



Stosowanie certyfikowanych materiałów

odniesienia

Używanie odpowiednich odczynników

Posiadanie procedur zatwierdzania

i raportowania wyników

Nadzór nad zapisami (książki pracy, księgiprzyrządów itd.)

Posiadanie procedur wyjaśniania pomyłek

Regularne audyty i przeglądy jakości

procedur

Piotr Pasławski

Kluczowe aspekty zapewnienia jakości c.d.

26



Posiadanie niezależnych instrumentów

zapewnienia kompetencji zawodowych(udział w porównaniach)

Regularne zewnętrzne audyty systemu jakości

Procedury muszą zapewnić, że badana próbkabędzie się przemieszczała zgodnie zustalonym systemem (łańcuch nadzoru)

Cały personel mający do czynienia z próbkąmusi być łatwo identyfikowalny

Zapisy z nadzoru nad próbkami muszą byćprzechowywane

Piotr Pasławski

Kluczowe aspekty zapewnienia jakości c.d.

27



Nadzór nad próbkami i dokumentacją

Łańcuch ewidencji i nadzoru

Przyjęcie

opisanie/przegląd/przekazanie

przygotowanie/analiza

raportowanie

przechowywanie w okresie reklamacji

likwidacja

Piotr Pasławski

wg LGC Valid Analytical Measurement (VAM), 200628



Przydatność do określonego celu – widziana przez

klienta

Pomiary analityczne powinny być zadawalające izgodne z wymaganiami

Pomiary analityczne powinny być wykonywane z

użyciem metod i wyposażenia na którym byłytestowane i stwierdzono ich przydatność dlaokreślonego celu

Personel wykonujący pomiary analityczne powinien być wykwalifikowany i kompetentny oraz zobowiązanydo udowodnienia, że może wykonać analizę właściwie

Piotr Pasławski

29



Przydatność do określonego celu – widziana przez

klienta c.d.

Laboratorium powinno być poddawane regularnieniezależnej ocenie technicznej

Pomiary analityczne wykonywane w jednej

lokalizacji powinny być porównywalne z uzyskanymigdziekolwiek indziej

Laboratorium wykonujące pomiary analityczne powinno mieć dobrze zdefiniowaną kontrolę jakościoraz procedury zapewnienia jakości

wg Wenclawiak B., Koch, Hadjicostas – „Quality

Assurance in Analytical Chemistry – Training and

Teaching”, 2003. Piotr Pasławski

30



Nowoczesna norma jak przykład metody

zwalidowanej

CEN/BT TF 151:2007 Szlamy, oczyszczone odpady

biologiczne i gleby – Oznaczanie suchej masy – Metoda wagowa

Piotr Pasławski

32



Spis treści normy – wybrane punkty

Wstęp: Rodzaje próbek dla których norma zostałazwalidowana

p. 6 Interferencje i źródła błędów

p. 10 Zapewnienie jakości w całej procedurze

p. 10.1 Kontrola jakości p. 12 Dane precyzji metody

Aneks:

A.1 Charakterystyki wykonalności

A.1.3 Wyniki porównania międzylaboratoryjnego

Norma ma 14 stron

Piotr Pasławski

32



Materiały dla których została zwalidowana norma

Materiał Zwalidowany dla danego typu

próbek (matryc)

Odniesienie

Szlam 9 próbek szlamu

Szlamy komunalne

EN 12880:2000, Annex A

Projekt - Westfalia

Gleba Próbki gleb

Gleba wzbogacona szlamem

ISO 11465:1993

Projekt - Barcelona

Gleba wraz zuprawianymi

roślinami

Gleba nawożona kompostem idomowymi szlamami

EN 13040:1999, Annex B

Odpady

biologiczne

Świeży kompost Projekt - Wiedeń

Odpady Zanieczyszczona gleba szlamami EN 14346:2006

Próbki bazujące na: szlamach ciekłych, półciekłych i stałych, wszystkichtypach gleb powietrznie suchych i wilgotnych, osadach i przetworzonych

odpadach biologicznych

Piotr Pasławski

33



Interferencje i źródła błędów

1. Możliwość zmian chemicznych w próbkach podczas procesususzenia (absorpcja dwutlenku węgla, działanie redukującetlenu)

2. Możliwość utraty lotnych składników podczas ogrzewaniapróbki

3. Szybkie sorbowanie wody przez próbki wysuszone przyzawartości suchej masy 30 %

4. Możliwość rozkładu substancji organicznej przy dużychzawartościach >10% w specyficznych rodzajach gleb

torfowych5. Pewne minerały mogą tracić wodę krystalizacyjną w

temperaturze 105 0C

Piotr Pasławski

34



Kontrola jakości

Jedna próbka analizowana podwójnie w każdej serii.Przy występowaniu niepewności co do homogeniczności izachowania próbek może być konieczność zwiększenia ilościpróbek kontrolnych.

Dane precyzji

Typowa granica powtarzalności (r) - 0,5%

Zakres obserwowany 0,2 – 1,1 (%)Typowa granica odtwarzalności (R) – 1,4%

Zakres obserwowany 0,4 – 1,7 (%)

Piotr Pasławski

35



Rodzaje próbek analizowane podczas porównaniamiędzylaboratoryjnego

Rodzaj próbek /granulacja

Typy badanych materiałów

Szlam 1 (0,5 mm) Mieszanka 1 szlamów komunalnych z Niemiec

Szlam 2 (0,5 mm) Mieszanka 2 szlamów komunalnych z Niemiec

Kompost 1 (<2 mm) Świeży kompost z Austrii

Kompost 2 (<2 mm) Kompost z Niemiec

Gleba 1 (<2 mm) Wzbogacona szlamem gleba z Niemiec

Gleba 1 (<2 mm) Gleba rolnicza z Anglii

Piotr Pasławski

36



Etapy procedury poddawane walidacji:

I. Przygotowanie wstępne próbki i

przechowywanie próbki przed i po analizie

II. Badanie wydajności ekstrakcji próbki

- stabilność roztworów wzorcowych, ekstraktów,próbek itp.

- odzysk

Piotr Pasławski

Przykład sposobu walidacji

Metoda oznaczania pestycydów w żywności i karmie metodą GC-ECD

po ekstrakcyjnym wydzieleniu analitu i oczyszczaniu ekstraktu

38



I. Przygotowanie wstępne próbek

m Stabilność analitu

Poziom zawartości: 5 x dolne stężenie kalibracji

Analiza: minimum5 próbek każdej matrycy

przed ipo przygotowaniu

Kryterium: brak znaczących strat po przygotowaniu(P=0,05 )

UWAGA: walidacja ma być specyficzna dla analitui/lub matryc

Piotr Pasławski

40



I. Przygotowanie wstępne próbek c.d. m Homogeniczność analitu


Analiza: minimum 5 próbek każdej matrycy poprzygotowaniu

Kryterium: uzyskane RSD minimum 15%

UWAGA: walidacja ma być wystarczająca dlaanalitu lub matryc o podobnych cechach fizycznych

Piotr Pasławski

41



II. Przechowywanie próbek

m Stabilność analitu


Analiza: minimum 5 próbek w różnym czasie Kryterium: brak znaczących strat (P=0,05 )

UWAGA: walidacja ma być specyficzna dla analitu

i/lub matryc

Piotr Pasławski

42

III Ek t k j ób k



III. Ekstrakcja próbek

m Wydajność ekstrakcji

Poziom zawartości: 5 x dolne stężenie kalibracji Analiza: minimum 5 analiz próbki materiałuodniesienia lub 5 analiz próbki z dodatkiem analitu

lub 5 analiz próbki analizowanej metodą badaną imetodą odniesienia

Kryterium: średnia z analiz na poziomie ufności95%

Dla metody półilościowej średnia z analiz napoziomie ufności 99%

UWAGA: walidacja ma być specyficzna dla analitu

i/lub matryc

Piotr Pasławski

43



IV. Oczyszczanie ekstraktu i oznaczenieanalitów

m Specyficzność wykrywalności analitu

Poziom zawartości: 5 x dolne stężenie kalibracji Analiza: minimum 5 analiz próbki ślepejKryterium: identyfikacja równoległa metodą GC-MS

Piotr Pasławski

44



IV. Oczyszczanie ekstraktu i oznaczenie

analitów

m Kalibracja i zakres analityczny

Poziom zawartości: od dolnego stężenie kalibracjido maksymalnego stężenia kalibracji

Analiza: minimum 3 analizy wzorca na 3poziomach stężeń (lub 5 dla kalibracji nieliniowej),

minimum w dwóch dniach

Kryterium: odpowiednia dokładność i precyzja

UWAGA: walidacja ma wykazać odtwarzalnośćkalibracji

Piotr Pasławski

45



IV. Oczyszczanie ekstraktu i oznaczenieanalitów c.d.

m Dokładność i precyzja

Poziom zawartości: dolne stężenie kalibracji idopuszczalna zawartość normatywna

Analiza: minimum 5 analiz na każdym poziomie dlakażdego analitu i dla reprezentatywnych

stosowanych matryc

Piotr Pasławski

46




analitów c.d.

m Dokładność i precyzja c.d.

Kryterium akceptacji odzysku:

Dla metody ilościowej średni odzysk z RM:

7-110% przy RSD 10%

(99% poziom ufności),

Dla metody półilościowej średni odzysk z RM:

50-120% przy RSD 25% lub 20-150% przy RSD 10%

(wszystko dla poziomu ufności 99%)

Piotr Pasławski47




analitów c.d.

m Stabilność analitu w ekstrakcie i wzorcach

Poziom zawartości: dolne stężenie kalibracji i

dopuszczalna zawartość normatywna Analiza: minimum 5 analiz w różnym czasie i dlaróżnych stosowanych matrycKryterium: brak znaczących zmian (P=0,05 )

UWAGA: dobranie czasu według potrzeb

Piotr Pasławski

48

wg Hill A.R.C., Reynolds S.L. (1999) – Guidelines for in-house validation

methods for pesticide residues in food and animal feeds. Analyst, 124,

953-958.



- liczba punktów kalibracyjnych - wzorzec podstawowy (certyfikaty)

- sporządzanie roztworów pośrednich

- współczynnik korelacji i nachylenie krzywej

- częstotliwość kalibracji - sprawdzanie krzywej (liczba punktów) - kontrola kalibracji (punkt środkowy, wzorzec z

innej bazy)- sprawdzanie roztworów kalibracyjnych

- niepewność kalibracji

Piotr Pasławski 49

Problemy sporządzania krzywej kalibracyjnej



Sporządzanie krzywej kalibracyjnej

RSD>10%; S/N>20

S/N>2

nachylenie

Stosunek sygnału do tła

Zakres

roboczy

Zakres

liniowy

Stężenie

O

d

p

o

w

i

e

d

ź

50Piotr Pasławski



RSD (%)* Minimalna liczba punktówkalibracyjnych

0 - <2 1**

2 - <10 3

10 - <25 5>25 7

Minimalna ilość wymaganych punktów kalibracji

wg US EPA Quality Control Requirements, 1996.

(Rushneck et al. 1987, Procedings of Tenth Annual Analytical Symposium, USEPA:

Washington, DC)

* określone podczas testu liniowości ** dla krzywej przechodzącej przez punkt (0,0)

Piotr Pasławski

51

K lib j i



Kalibracja – strategia

1. Kalibracja podstawowa lub kalibracja przyrządu

Kalibracja w oparciu o czyste roztwory wzorcowe bezuwzględnienia przygotowania próbek

Prosta i tania metoda do zastosowania ilościowego jeżeliskładniki matrycowe nie zmieniają znacząco nachylenia iprzesunięcia krzywej kalibracji. Z reguły metoda jest

bardziej precyzyjna niż przy włączeniu etapuprzygotowania próbek

Piotr Pasławski 52



Kalibracja – strategia c.d.

2. Kalibracja z uwzględnieniem materiału matrycy

Roztwory wzorcowe są oparte o sztucznie przygotowanąmatrycę nie zawierającą analitu

Metoda zbliżona do kalibracji podstawowej, nie zawieraetapu przygotowania próbki

Piotr Pasławski 53



Kalibracja – strategia c.d.

3. Kalibracja całej procedury.

Roztwory wzorcowe przygotowane na

reprezentatywnej matrycy w celu oceny ewentualnej

zmiany nachylenia i przesunięcia krzywej kalibracji

Ten typ kalibracji zawiera etap przygotowania próbek!!

54Piotr Pasławski



Matryca próbki A

Matryca wzorców

Stężenie

Sygnał

Matryca próbki B

Wpływ matrycy próbki na przebieg krzywej kalibracji

Wpływ na

sygnał X

Piotr Pasławski

Wpływ rotacyjny

Wpływ translacyjny

55



Piotr Pasławski

Element kalibracji Częstotliwość Kryterium akceptacji

Wstępna kalibracja: ślepapróbka + 5 wzorców

W dniu pomiaru 0,995 wsp. korelacji

Weryfikacja kalibracji Po wstępnejkalibracji

90-110 %

Kontynuacja weryfikacji

kalibracji

Co 10 próbek 90-110 %

Ślepa próba Po weryfikacji < wymaganej

wykrywalności (5 mg/L) Weryfikacja wymaganej

granicy wykrywalności

(wzorzec < 2 x G.W.)

Po kontynuacji

weryfikacji

kalibracji

80-120 %

Kalibracja metody spektrofotometrycznej oznaczania

ChZT wg EPA Method 410.4 (1999)

Zakres kalibracji 3 – 900 mg/L

56

Kalibracja metody FAAS i GFAAS wg Method SW 846




Wstępna kalibracja: ślepapróbka + 3 wzorce

W dniu pomiaru 0,995 wsp. korelacji


90-110 %


kalibracji

Co 10 próbek i nakońcu

GFAAS: 90-110 %

RPD <5 %

FAAS: 85-115 %

Ślepa próba kalibracji Po weryfikacji

kalibracji

< G.W.

Kontynuacja ślepej próbykalibracji

Co 10 próbek <G.W.

Kalibracja metody FAAS i GFAAS wg Method SW-846

7000 Series (2006)

Piotr Pasławski

RPD – rozstęp w % www.epa.gov/region09/qa/datatables.html

57

Kalibracja metody ICP-OES




Wstępna kalibracja: ślepapróbka + 1 wzorzec

W dniu pomiaru 0,995


90-110 %


kalibracji

Co 10 próbek i nakońcu

90-110 %

Ślepa próba Po weryfikacji < wymaganej

wykrywalności Weryfikacja wymaganej

granicy wykrywalności

(wzorzec < 2 x G.W.)

Po kontynuacji

weryfikacji

kalibracji

65-135 %

spodziewanego

stężenia

Kalibracja metody ICP-OES

wg EPA Method 200.7 (2001)

Piotr Pasławski 58

K lib j i k t l j k ś i t d t j t j



Element kalibracji /kontroli jakości

Częstotliwość Kryterium akceptacji

Wzorcowanie pehametru Wstępnie Zgodnie z zaleceniem

producenta

Kalibracja Przed pomiarem Minimum dwa wzorce

(< 0,05 jed. pH)

Kontrola buforem Co 10 próbek <0,1 jed. pH

Kontrola temperatury

próbki

Każda próbka Różnica temp. buforu i

próbki < 20

CPróbka podwójna 1 próbka w serii <0,1 jed. pH

Kalibracja i kontrola jakości metody potencjometrycznej

pomiaru pH wg SW-846 Method 9045 (2000)

Piotr Pasławski59

P kł d Pl k t li j k ś i dl kł d ikó li h”



Analit Metoda

**

Kalibracja Odzysk

%

Precyzja Odzysk

bieżący

Precyzja

bieżąca

G.O.

NH4 SPF 3 81-121 20% 79-123* 22% 50µg/L

Cl Miar. 3 92-108 7,6% 92-108 8,4% -

CN SPF 3 65-129 32% 62-132 35% 60µg/L

pH Poten. 2 - 2,2% - 2,4% -

TKN SPF 5 78-122 22% 76-124 24% 50µg/L

NO3 SPF 5 77-125 24% 75-127 26% 0,1 mg/L

As HGAA 3 71-127 28% 66-130 31% 2µg/L

As GFAA 5 82-118 18% 80-120 20% 5µg/L

Hg CVAA 3 77-121 22% 75-123 24% 0,2µg/L

Pb FAAS 3 87-113 13% 86-114 14% 40µg/L

Pb GFAA 3 84-116 16% 82-118 18% 5µg/L

Przykład „Planu kontroli jakości dla składników analizowanych”Wg EPA ATP Protocol for Organic and Inorganic Analytes (1999)

* dodatek wzorca do próbki; ** metody referencyjne

Piotr Pasławski 60

Kontrola jakości procedury spektrofotometrycznej



Piotr Pasławski

Kontrola jakości Częstotliwość Kryteriumakceptacji

Ślepa próba metody 1 próbka w serii(do 20 próbek)

< G.W.

Próbka podwójna 1 próbka w serii(do 20 próbek) RPD < 20 %

Obciążenie matrycy (dodatekwzorca do próbki)

1 próbka w serii(do 20 próbek)

85-115 %

Materiał odniesienia (2 poziomyzawartości) 1 próbka w serii(do 20 próbek) 85-115 %

RPD – rozstęp w % RPD = (x1 - x2) / [ (x1 + x2) / 2]

Kontrola jakości procedury spektrofotometrycznej

oznaczania ChZT wg EPA Method 410.4 (1999)

61

Kontrola jakości metody ICP OES oznaczenia metali



Kontrola jakości Częstotliwość Kryteriumakceptacji

Ślepa próba metody 1 próbka w serii(do 20 próbek)

< G.W.

Próbka podwójna 1 próbka w serii(do 20 próbek)

RPD < 20 %Dla gleby:

RPD < 25 %

Obciążenie matrycy (dodatekwzorca do próbki)


75-125 %

Laboratoryjna próbka kontrolna

Rozcieńczenie próbki (x 5)


1 próbka w serii

80-120 %

90-110%

Kontrola jakości metody ICP-OES oznaczenia metali


Piotr Pasławski 62



Kontrola jakości Częstotliwość Kryterium

akceptacji

Ślepa próba metody 1 próbka w serii

(do 20 próbek)

< G.W.

(10 mg/L)


RPD < 20 %

Mineralna próbka odniesienia

(dwa poziomy stężenia)

1 próbka w serii

(do 20 próbek)

85-115 %

Analityczna kontrola wagi (dla

100 mg, 1g i 100g)

Przed analizą Różnica<0,5 mg

Kontrola jakości metody wagowej oznaczenia zawiesin


Piotr Pasławski 63



Kontrola jakości Częstotliwość Kryterium

akceptacji

Ślepa próba metody 1 próbka w serii

(do 20 próbek)

< G.W.

(2 mg/L)


RPD < 20 %

Mineralna próbka odniesienia

(dwa poziomy stężenia) 1 próbka w serii(do 20 próbek)

85-115 %

Kontrola jakości metody miareczkowej oznaczenia

zasadowości wg Standard Methods 2320 (1999)

Piotr Pasławski 64

Wymagana granica wykrycia metody (MDL ) i granica



Wymagana granica wykrycia metody (MDL ) i granica

podawania wyników (RL ) wg USEPA, 2002

# Granica wykrycia metody przy poziomie ufności 99%(ang. MDL

– Method detection l imits )

# Granica podawania wyników MDL

(ang. RL – Reporting limit )

# Granica ustalana jest z klientem (zgodnie z jego potrzebami), dla

wody do picia ustalone są ustawowo wymagane granice podawania granicy wykrywalności(ang. DLR - Detection l imits for reporting )

# Laboratorium musi ustalić RL dla wszystkich metod, analitów izestawu matryc.

Najniższy wzorzec kalibracyjny musi znajdować się poniżej

RL lub w jej pobliżu!

Piotr Pasławski 65



Typ karty kontrolnej Kontrola

poprawności

Kontrola

precyzji Karta kontrolna średniejcertyfikowanej próbkimatrycowej

Tak Tak

Karta kontrolna średniej próbkisyntetycznej (dodatek wzorca)

Ograniczona kontrola,

bez kontroli matrycy

Ograniczona

Karta kontrolna ślepej próbki Ograniczona Nie

Karta kontrolna odzysku z

próbki rzeczywistej Tak Tak

Karta kontrolna rozstępu zpróbki rzeczywistej (próbkapodwójna)

Nie Tak

Typy kart kontrolnych i ich zastosowanie

Piotr Pasławski 66

Metoda jednokrotnego dodatku wzorca



Stężenie

Sygnał

Krzywa kalibracji

Próbka

Próbka + dodatekwzorca

Stężenie w próbce

Metoda jednokrotnego dodatku wzorca

Piotr Pasławski67



Piotr Pasławski

Metoda dodatku wzorca do próbki

Roztwór wzorca

Nieznana

próbka

Roztwór

1 : 0,5 1 : 1 1 : 1,51

wzorca

próbki

kolby

wzorca

68

Określenie precyzji metody (powtarzalności)



Określenie precyzji metody (powtarzalności)

ZALECENIA ICH (jednym z poniższych sposobów)

►przeprowadzić co najmniej 9 niezależnych oznaczeń wcałym zakresie pomiarowym (po 3 niezależne oznaczeniana 3 poziomach stężeń

►przeprowadzić 6 niezależnych oznaczeń analitu w

próbkach wzorcowych na poziomie stężeń w próbcerzeczywistej

►przeprowadzić 6 niezależnych oznaczeń dla analitów w 3

różnych matrycach na 2 lub 3 poziomach stężeń

ZALECENIA EURACHEMU

►przeprowadzić 10 niezależnych oznaczeń (w przypadkuróżnych matryc próbek powtórzyć to dla każdej matrycy)

Piotr Pasławski69



Udział stosowanych w laboratoriach technik usuwania efektów

matrycowych (VAM 2002)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Obciążenie wzorców matrycą Dodatek wzorca Metoda chemometryczna Inne metody

%45

35

17,5

2 5

Piotr Pasławski

W tym rozcieńczanie

70

Sposoby redukcji efektów matrycowych



0,0

10%

20%

-10%

-20%

Cr

x10

Cr

x100

Cr+

Rozcieńczanie Dodatek wzorca

wpływ nadmiaru Ca w próbce wody na Cr i Cu

Błąd

Cu

x10

Cu

x100

Cu+

wg Ellison S.

VAM, 2003

Rozcieńczanie x 10

Rozcieńczanie x 100

Dodatek wzorca

71Piotr Pasławski

ŹRÓDŁA DANYCH DO SZACOWANIAŚ



72

NIEPEWNOŚCI POMIARU wgPRZEWODNIKA EURACHEM/CITAC 2000

Dane z badań doświadczalnych i walidacyjnych

U metody

budżet niepewności

Szacowanie niepewności indywidualnychźródeł niepewności w oparciu o

matematyczny model ilościowy procedurybadawczej

U metody budżet niepewności z modelu

Piotr Pasławski



73

Dane ze ścisłego dopasowania CRM

U metody

U CRM

Zastosowanie danych z badańmiędzylaboratoryjnych

U metody s R

Szacowanie niepewności metody

doraźnej na podstawie metody o znanejniepewności

U metody U znanej metody

Piotr Pasławski



Zaleca się aby przed oszacowaniem niepewnościpomiaru poznać potrzeby klienta w celu oceny czy

laboratorium może spełnić wymagania klienta

Jeżeli klient nie potrafi sam określić wymagań należyustalić je w rozmowie z klientem

Jeżeli nie ustalono wymagań należy przyjąć, żeobliczona niepewność rozszerzona Ur powinna być

równa lub mniejsza niż podwojona wartośćodchylenia standardowego odtwarzalności sR

Piotr Pasławski 74

Porównanie różnych podejść do szacowania niepewności



y p j p

Oszacowanie niepewności oznaczenia amoniaku w świeżejwodzie na poziomie 0,2 mg/l

Sposób

walidacji w

laboratorium

Sposób

modelowy

Sposób

walidacji

międzylab.

Sposób

badania

biegłości

EN-ISO 11732 EN-ISO 11732 EN-ISO 11732 Podobna

metoda

U = 3 - 4 % U = 7 % U = 16 % U = 18 - 22 %

Laboratoria

eksperckie

Laboratoria

badania wody

Laboratoria

inne

Laboratoria

rutynowe

wg Magnusson B.(2007) „ Alternative approaches to ucertainty evaluation” Piotr Pasławski

75



Pomiędzyporcjami

Pomiędzylaboratoriami

Pomiędzyseriami

Wewnątrzserii

odtwarzalność (SR)

powtarzalność (Sr )

w

z

r

o

s

t

precyzja pośrednia

Piotr Pasławski 76



Piotr Pasławski 77



78

Porównanie danych uzyskanych za pomocą wzoru



Jednostka Horwitz %RSD AOAC %RSD

100%

10%

1%

0,10%

100 ppm

10 ppm

1 ppm

100 ppb10 ppb

1 ppb

2

2,8

4

5,7

8

11,3

16

22,632

45,3

1,3

1,9

2,7

3,7

5,3

7,3

11

1521

30

Porównanie danych uzyskanych za pomocą wzoruHorwitza z danymi AOAC

Piotr Pasławski 79

Akceptowany odzysk jako funkcja stężenia analitu



p y y j j ę

Jednostka Średni odzysk (%)

100%

10%

1%

0,10%

100 ppm10 ppm

1 ppm

100 ppb

10 ppb1 ppb

98-102

98-102

97-103

95-105

90-10780-110

80-110

80-110

60-11540-120

wg Huber L. (ed.) – Validation and Qualification in Analytical Laboratories, 1998

Piotr Pasławski 80

Wynik badań biegłości AGUACHECK 2009 w zakresieanalizy wody powierzchniowej



Analit Wynik

lab.

„Z” Wartośćprzyjęta

Liczba

lab.

Mediana Średnia SD

BZT5 mgO2/L 3,52 3,04 2,700,08 44 2,80 4,31 5,82

ChZT mgO2/L 215,0 1,26 191,01,2 15 189,0 191,7 12,5

Zawiesiny mg/L 10,90 -1,80 13,300,14 72 13,28 15,43 19,18

MBAS µg/L 162,0 0,35 156,55,6 8 179,9 193,3 45,4

analizy wody powierzchniowej

Analit Wynik

lab.

Błąd wzg.

Wartośćprzyjęta

Mediana/

błąd wzg. Średnia/błąd wzg.

RSD

BZT5 mgO2/L 3,52 15,8% 2,70 (3%) 2,80/26% 4,31/ 54% 135%

ChZT mgO2/L 215,0 12,6% 191,0 (0,6%) 189,0/14% 191,7/ 3,7% 6,5%

Zawiesiny

mg/L

10,90 -18% 13,30 (1,1%) 13,28/18% 15,43/ 16% 124%

MBAS µg/L 162,0 3,5% 156,5 (3,4%) 179,9/10% 193,3/ 24% 24%

Ocena badania i sposób wykorzystania wyników

81Piotr Pasławski

Decyzja CAEAL: co zrobić jeżeli wzorzec przekroczył



datę ważności podaną przez producenta

Opcja 1 – wycofać przeterminowany wzorzec

Opcja 2 – zrewalidować wartość atestowaną(stworzyć domowy protokół walidacji/potwierdzenia)

a. Laboratorium musi zademonstrować przy pomocy

uzyskanych danych, że przeterminowany wzorzec nadal jest przydatny do określonego celu

b. Te dane muszą (opracowane statystycznie) udowodnić, żewzorzec posiada akceptowalną niepewność zgodną z podaną

w ateście c. Jeżeli wzorzec nie miał podanej niepewności w ateście

Laboratorium powinno ustalić kryteria stosowalności dla

wzorca używanego po okresie ważności

How to walidation

Documents

Transcript of How to walidation