Meerjarenvisie 2013-2016*

*No books were harmed in the making of this picture

HetLiteratuurhuis

V.l.n.r. Hadewych Minis leest Vasalis op De Nacht van de Poëzie (17-9-2011), Nobelprijswinnaar J.M.G. Le Clézio in theater RASA (30-6-2010), Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr met Remco Campert op het Huis van de Poëzie (28-1-2010), dichter Andy Fierens bij Het Poëziecircus, de Spiegeltent van City2Cities beplakt met gedichten van bezoekers (9-4-2011), Breyten Breytenbach in theater RASA (13-4-2010).

het literatuurhuis

3

COLOFON Redactie en tekst: Stichting Literaire Activiteiten Utrecht Lange Nieuwstraat 213512 pb Utrecht

T: 030 231 83 76 E: info@slau.nl W: www.slau.nl

Druk: Bestenzet Printing LI

TER

ATU

UR

HU

IS

1. Voorwoord | 5

2. Samenvatting | 6

3. Het Literatuurhuis: Een nieuw onderkomen voor de letteren | 8

4. De visie van Het Literatuurhuis: het plezier van de tekst | 13

5. Het Literatuurhuis in één oogopslag: prestatieoverzicht | 20

6. Het ontstaan van Het Literatuurhuis: literaire synergie | 22

7. Organisatie | 25

8. Activiteitenplan | 28

9. Communicatieplan | 35

Inhoud

COLOFON

© Stichting Het Literatuurhuis

Lange Nieuwstraat 21

3512 PB Utrecht

030 231 83 76

www.literatuurhuis.eu

info@literatuurhuis.eu

Tekst: Michaël Stoker, Ari Doeser

Foto’s: Nadine Ancher, Keke Keukelaar, Anna van Kooij, Taco Schreij

Redactie: Gina van den Berg

Druk: Bestenzet

Gerrit Komrij op De Nacht van de Poëzie 2011©Anna van Kooij

5

VoorwoordAri Doeser,Voorzitter van Het Literatuurhuis

In Utrecht staat een nieuw huis voor de literatuur. Het huis is nieuw, maar het fundament beslist niet. Het wordt gebouwd op de stevige pijlers van vier literaire organisaties die gezamenlijk al meer dan 75 jaargan-gen vol literatuurprogramma’s en festivals achter de rug hebben.

Het is niet de meest voor de hand liggende tijd om een nieuw huis te bouwen. De wereld bevindt zich middenin een economische crisis: banken vallen om, het bedrijfsleven vaart in zwaar weer, hele naties staan onder curatele. In de actuele politieke en maat-schappelijke discussies gaat het over begrotingste-korten, werkgelegenheid, economisch rendement. Het onderwijs lijkt er meer en meer op uit om leer-lingen vaardigheden bij te brengen die hen winstge-vend maken voor de maatschappij. De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum, eredoctor aan de Univer-siteit voor de Humanistiek in Utrecht, riep onlangs in haar pamflet ‘Niet voor de winst’ op de humaniora niet te vergeten. Vooral in deze moeilijke tijden niet. Achter de machtsverhoudingen, verdienmodellen en maatschappelijke structuren gaan krachten schuil die niet rechtstreeks in economische waarde zijn uit te drukken: mensenkennis, verbeeldingskracht, empa-thie, het aangaan van sociale relaties. Het zijn kwali-teiten die voor elke goede econoom, elke succesvolle directeur, elke politicus, kortom, voor elk mens van belang zijn. Die leer je niet bij economie, bedrijfskun-de of rechten, maar bij de humaniora, in de kunsten, in de literatuur.

Om die reden slaan de literaire instellingen in Utrecht de handen ineen. We bundelen de krachten, stroom-lijnen het aanbod en bouwen aan een huis dat de stormen van de komende jaren kan weerstaan. Het wordt een huis met vele kamers die onderdak bieden aan de meest uiteenlopende gezichten van de lette-ren. Een grote balzaal voor de wereldberoemde au-teurs die ons land bezoeken, een intieme huiskamer

waar schrijvers hun lezers ontmoeten, een studieka-mer voor verdieping en verstilling, een souterain voor de luidruchtigste dichters, diverse antichambres voor de eerste stappen in de wereld van de literatuur, een zolder voor de schatten uit het verleden, werkplek-ken waar nieuwe verhalen of gedichten worden ge-maakt en genoeg slaapkamers om een hele nieuwe generatie schrijvers en dichters te verwekken!

Een fysiek huis is Het Literatuurhuis nog niet; de ko-mende jaren verplaatst ons virtuele huis zich van the-ater naar café en van bibliotheek naar Muziekpaleis. Met maandelijkse sessies in verschillende theaters in Utrecht, poetry slams in café’s, de uitreiking van de C.C.S. Crone-prijzen en het onderhouden van de Utrechtse canon, houden we het literaire leven in de stad en provincie Utrecht dynamisch. Voor grote evenementen als De Nacht van de Poëzie, het inter-nationale festival City2Cities, het Nationaal Kampi-oenschap Poetry Slam en het erfgoedfestival Lite-raire Meesters komen mensen uit het hele land naar Utrecht. Onderscheidend aan ons Huis is dat we bre-ken met de ‘mono-programmering’: we richten ons niet exclusief op één groot festival per jaar, alleen op poëzie of internationale literatuur, op een combina-tie van literatuur en muziek, op de ontwikkeling van jonge schrijvers, op een jong of juist oud publiek... Onze uiteenlopende evenementen die de afgelopen jaren zo succesvol waren, bestrijken het gehele pa-let van de letteren: dichters naast prozaschrijvers, Nederlandse naast buitenlandse auteurs, jonge ma-kers naast oude rotten, ervaren naast nieuwe lezers. Dát is de kracht van Het Literatuurhuis. We zijn er het hele jaar door - ik zou bijna zeggen vierentwintig uur per dag - met een zorgvuldig samengesteld pro-gramma voor iedereen die het geschreven of gespro-ken woord, live op het podium, op z’n mooist wil zien en horen. Op de voordeur van Het Literatuurhuis zit beslist geen slot.

5

stellingen bevinden zich in Zuid-Holland (Rotterdam resp. Den Haag). In het kader van het overheidsbeleid om de spreiding van de kunsten in subsidietoekennin-gen te waarborgen, is de komst van Het Literatuurhuis in midden-Nederland een welkome aanvulling. Daarnaast is het evenement De Nacht van de Poëzie al 30 jaar lang één van de best bezochte poëziefestivals van Nederland en voegen ook de festivals City2Cities, NK Poetry Slam en Literaire Meesters iets nieuws toe aan het nationale literaire landschap.

Het beleid van Het LiteratuurhuisEr zijn twee belangrijke pijlers die het beleid van Het Li-teratuurhuis bepalen:1. Pluriformiteit van de letteren: Het Literatuurhuis richt zich niet exclusief op poëzie of proza, literatuur voor jongeren of juist voor ouderen, etcetera. De program-mering is geen monoprogrammering, maar biedt een veelzijdig aanbod dat zeer zorgvuldig is samengesteld. De pluriformiteit zorgt voor een kruisbestuiving van ver-schillende doelgroepen en bereikt een nieuw publiek. Daarbij komt literatuur niet meer alleen tot ons in de vorm van boeken, maar ook in de vorm van e-books, luisterboeken, performances, blogposts, hiphopsongs en tweets. Het uitdrukken van het plezier van de tekst, in welke vorm die ook tot ons komt, staat bij Het Litera-tuurhuis centraal.2. De zichtbaarheid van de literatuur in de samenleving: Het Literatuurhuis vindt dat literatuur (boeken, verha-len, het geschreven woord) een waardevol onderdeel van de samenleving is. Daarom moet literatuur zichtbaar zijn, duidelijk aanwezig in het kunstenveld en bereikbaar voor iedereen. Literaire evenementen zijn – nu meer dan ooit – zeer belangrijk in het verstevigen van het literaire ‘middensegment’; de minder commerciële of mediage-nieke boeken die desondanks een groot publiek verdie-nen.

Samenvatting Meerjarenvisie Het Literatuurhuis

Het Literatuurhuis is een nieuwe organisatie voor literai-re evenementen, festivals en producties in Utrecht. De organisatie komt voort uit het samengaan van de instel-lingen SLAU (anno 1983), De Nacht van de Poëzie (1980), Poëziecircus (1996) en City2Cities (2009). De Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht heeft zich als geassocieerd partner gecommitteerd aan het bestuur en de activiteiten van Het Literatuurhuis. Bij elkaar opgeteld beschikken de vier instellingen over 77 jaar ervaring en hebben zij in totaal 1.300 literaire eve-nementen georganiseerd. In seizoen 2010/2011 trokken hun evenementen 13.770 bezoekers en hadden de instel-lingen gezamenlijk een omzet van ruim 600.000 euro.

Waarom een nieuw literatuurhuis?• De stad Utrecht is, zeker met het oog op de ambitie om Culturele Hoofdstad te worden, gebaat bij één sterke literatuurinstelling.

• De provincie Utrecht vormt momenteel het kloppende hart van de Nederlandse letteren. 70% van het boeken-vak bevindt zich in de provincie Utrecht. Grote, oude en nieuwe uitgeefhuizen als Veen Bosch & Keuning, A.W. Bruna/De Arbeiderspers en Unieboek/Het Spectrum zijn in Utrecht gevestigd. Ook op het niveau van distribu-tie en boekhandel is het topsegment in deze provincie gevestigd: de hoofdkantoren van Bruna B.V., Libridis, Selexyz, Libris en Bol.com zitten in de stad of de provin-cie Utrecht. De economische waarde van het boeken-vak voor de provincie Utrecht is daarom buitengewoon groot. Deze sector heeft belang bij een sterke literaire organisatie die de stad en provincie in toenemende mate profileert als het literaire hart van het land.

• Daarnaast is er ook op nationaal niveau behoefte aan vernieuwing en variatie: vier van de vijf van oudsher door de nationale overheid gefinancierde literatuurin-

Het plezier

van de tekst

6

De ambitie van Het LiteratuurhuisHet Literatuurhuis stelt zich ten doel de stad Utrecht te profileren als de eerste literaire stad van Nederland. Ook verzorgt Het Literatuurhuis het literaire onderdeel van het bidbook om Utrecht in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa te maken. Daarnaast formuleren we in deze meerjarenvisie de ambitie om in 2016 te worden verko-zen tot UNESCO City of Literature.

De programmering van Het LiteratuurhuisHet Literatuurhuis beoogt 75 evenementen per jaar te organiseren die 20.000 bezoekers trekken. Het activitei-tenplan bevat de volgende ingrediënten:- We organiseren maandelijks kleinschalige activiteiten voor inwoners van de stad en de provincie Utrecht rond de literaire actualiteit, de internationale letteren, jonge-ren en amateurkunst en het literaire erfgoed. - We organiseren enkele grote evenementen per jaar voor publiek in het hele land; De Nacht van de Poëzie, City2Cities, het NK Poetry Slam en om de twee jaar het festival Literaire Meesters.- Het Literatuurhuis bevat een talentontwikkelingstra-ject voor jonge auteurs en vertalers. Het traject bevat workshops, masterclasses en coaching door professio-nals in a) poetry slam (performance en voordracht); b) het schrijven van literaire teksten; c) literair vertalen.- Het Literatuurhuis brengt jaarlijks ook enkele produc-ties (boekuitgaven, muzikale bewerkingen, films en nieuwe verhalen en gedichten) voort. - Het Literatuurhuis creëert een nieuw online platform voor lezers, bezoekers en schrijvers.

De organisatie van Het LiteratuurhuisDe stichting bestaat uit een bestuur + directie. Er zijn meerdere redactieraden voor de programmering van de diverse (grote) evenementen. De staf bestaat uit 5 fte, waartoe behoren de functies van directeur, publici-

teitsmedewerker en diverse projectleiders. De stichting blijft als vanouds een beroep doen op de medewerking van tientallen vrijwilligers en stagiaires.

Het communicatieplan van Het LiteratuurhuisDe kern van het publiciteitsbeleid van Het Literatuur-huis is de visie dat aandacht tegenwoordig niet meer gekocht maar verdiend moet worden. Sinds digitale me-dia in toenemende mate de aandacht van de consument opeisen kun je aandacht alleen nog verdienen: mensen bepalen zelf wel wat ze lezen, bekijken en wat de moeite waard is. De publiciteitsstrategie van Het Literatuurhuis is daarom gericht op het bouwen van een gemeenschap van mensen met uiteenlopende achtergronden, die één aspect met elkaar delen: ze houden van lezen en/of schrijven.

Het financiële beleid van Het Literatuurhuis• We beogen de omzet in 2016 te verhogen tot 689.000 euro. De omzet bestaat uit: Recette / directe inkomsten: 141.500 euro (20%); Struc-turele bijdragen overheden: 250.000 euro (36%); struc-turele bijdragen landelijke fondsen: 172.500 euro (25%); incidentele bijdragen overig: 125.000 euro (19%)

• Het eigen inkomstenpercentage (totaal van recette, directe inkomsten en incidentele bijdragen gedeeld door de structurele bijdragen van de lokale, provinciale en landelijke overheden) bedraagt: 63%

• De begroting is sluitend. De lasten bestaan uit:Beheerslasten: 272.500 euro (40%) [Personeel (30%) ; Materieel (7%); Publiciteit (3%)]Activiteitenlasten: 402.000 euro (58%) [Personeel (4%); Auteurshonoraria & Materieel (49%); Specifieke publici-teit: (6%)]Onvoorzien: 14.500 euro (2%)

7

70% van het boekenvak is in

Utrecht gevestigd

Pluriformiteit

van de letterenNacht van de

Poëzie, City2CitiesNK Poetry Slam

8

afbeelding

De City2Cities Spiegeltent

9

Het Literatuurhuis: een nieuw onderkomen voor de letterenHet Literatuurhuis is een nieuw onderkomen voor de

letteren in Midden-Nederland. Het Literatuurhuis is

ontstaan vanuit een eenwording van de stichtingen

SLAU (Stichting Literaire Activiteiten Utrecht, sinds

1983), Poëziecircus (sinds 1996), Utrechts Internati-

onaal Literatuurfestival (sinds 2009) en Nacht van de

Poëzie (sinds 1980, als stichting sinds 2010) met de

Universiteit Utrecht als affiliate partner.

MissieDe activiteiten van Het Literatuurhuis hebben tot doel

boeken, schrijvers en alles wat behoort tot de literaire

cultuur een zichtbaar en relevant onderdeel van de

samenleving te laten zijn. De stichting tracht haar doel

te bereiken door het organiseren van evenementen en

festivals, het voortbrengen van producties zoals (boek-)

uitgaven, vertalingen, filmreportages en muzikale

bewerkingen en het archiveren en ontsluiten van literair

erfgoed.

ActiviteitenHet Literatuurhuis organiseert maandelijks program-

ma’s voor diverse doelgroepen en jaarlijks drie grote

festivals: De Nacht van de Poëzie, Het Nationaal Kam-

pioenschap Poetry Slam en City2Cities: Internationale

Literatuurdagen Utrecht. Daarnaast vindt elke twee jaar

een editie plaats van Literaire Meesters, een twee weken

durend festival dat het leven en werk van één grote

auteur uit het literaire erfgoed viert. Het Literatuurhuis

is de enige literaire instelling in Nederland die zowel

de hedendaagse nationale en internationale literatuur,

als het culturele erfgoed en de literaire amateur-

kunst gelijkwaardig in het beleid en de program-

mering heeft verankerd. Het Literatuurhuis streeft

een kruisbestuiving van de verschillende literaire

uitingen en doelgroepen na: winnaars van de poetry

slams krijgen schrijfopdrachten en optredens bij de

erfgoedactiviteiten, het traditionele literatuurpu-

bliek maakt kennis met nieuwe talenten en de jonge

doelgroep wordt actief betrokken bij de verschillende

evenementen. De kracht van de nieuwe stichting is

de veelvormigheid en continuïteit van de evenemen-

ten. Het Literatuurhuis gelooft niet meer in het effect

van monoprogrammering (men richt zich uitsluitend

op poëzie, essayistiek, proza of talentontwikkeling).

Het alternatief van Het Literatuurhuis is een acti-

viteitenaanbod dat even pluriform en divers als de

hedendaagse letteren is. Daarbij richt Het Huis zich

niet op slechts één groot festival per jaar, maar is Het

Huis hele jaar door actief met grote en kleine eve-

nementen. De programma’s, producties en festivals

die u in dit meerjarenplan aantreft, zijn allemaal de

producten van succesvolle activiteiten die in de afge-

lopen vijf à tien jaar zijn ontwikkeld. Vorig jaar telden

die activiteiten gezamenlijk ruim 13.000 bezoeken

en traden er zo’n 200 auteurs op. De evenementen

haalden met regelmaat de regionale en landelijke

media, met onder meer items in het NOS Journaal

rond de uitreiking van de VSB Poëzieprijs in het Huis

van de Poëzie en een verslag van de 30e Nacht van de

Poëzie. De totale mediawaarde bedroeg in 2011 ca. 1

miljoen euro.

10

Voor Utrecht en NederlandNu is het tijd voor iets nieuws: het Literatuurhuis. De

nieuwe organisatie bouwt voort op het fundament dat

de constituerende organisaties de afgelopen decennia

hebben gelegd. De succesvolle onderdelen worden be-

houden maar het programma wordt gestroomlijnd en

de backoffice wordt efficiënter en slagvaardiger. Het Li-

teratuurhuis blijft programma’s maken die het literaire

leven in de stad en provincie Utrecht versterken, zoals

het begeleiden van het Stadsdichtersgilde, de uitreiking

van de C.C.S. Crone-prijzen en de productie van nieuwe

verhalen en gedichten over Utrecht. Diverse onderde-

len voegen echter ook iets toe aan de literaire cultuur in

Nederland, zoals De Nacht van de Poëzie, het NK Poetry

Slam en City2Cities. De komende jaren legt Het Litera-

tuurhuis zich toe op het bereiken van nieuw publiek uit

het hele land. De centrale ligging van Utrecht en het

opgebouwde publieksbestand bij eerdere edities zijn

daarvoor prima uitgangspunten.

Universiteit UtrechtDe Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit

Utrecht is als affiliate partner bij Het Literatuurhuis be-

trokken; niet alleen door een bestuurszetel voor een af-

gevaardigde van de faculteit, maar (vooral) ook door de

samenwerking met de universiteit in alle lagen van de

organisatie. Samen met de relevante talenopleidingen

maken we programma’s voor het festival City2Cities,

met de opleiding Nederlands werken we aan een groot

project voor bachelorstudenten rond de honderd schrij-

vers uit de Utrechtse canon, de redactie en uitvoering

van programma’s voor jongeren is voor een groot deel in

handen van studenten en met het Centre for Humanities

werken we samen rond de jaarlijkse Writer in Residence.

En uiteraard kunnen we niet zonder de 150 vrijwilligers

die door het hele jaar heen meedenken met de pro-

grammeurs, teksten schrijven, foto’s maken, schrijvers

begeleiden en stoelen sjouwen. De meeste vrijwilligers

studeren een taal- of cultuurstudie aan de universiteit.

Economische waarde van de letterenHet Literatuurhuis zal Utrecht de komende beleidsperi-

ode profileren als het literaire hart van het land. 70% van

het boekenvak is gevestigd in de stad en de provincie

Utrecht. Grote, oude en nieuwe uitgeefhuizen als Veen

Bosch & Keuning, A.W. Bruna/De Arbeiderspers en Unie-

boek/Het Spectrum zijn in Utrecht gevestigd. Ook op het

niveau van distributie en boekhandel is het topsegment

in deze provincie gevestigd: de hoofdkantoren van Bru-

na B.V., RDC Group (The Read Shop, Plantage Books &

More), Selexyz, Libris en Bol.com zitten in de stad of de

provincie Utrecht. De economische waarde van het boe-

kenvak in de provincie Utrecht is daarmee zeer groot.

Deze sector heeft belang bij een sterke literaire organi-

satie die de stad en provincie in toenemende mate profi-

leert als het literaire hart van het land.

Michel Faber (l) in gesprek met Wim Brands tijdens City2Cities 2011©Taco Schreij

11

Utrecht City of Literature & 2018Ten slotte nog iets over de internationale ambities van

Het Literatuurhuis. We beogen niet alleen Nederlandse

en buitenlandse schrijvers op een zo boeiend en aan-

trekkelijk mogelijke manier in Utrecht op het podium

samen te brengen, maar we dragen ook graag ons

steentje bij aan het verspreiden van de Nederlandse

literatuur over de grenzen. Met name de internationale

samenwerking in het kader van City2Cities leent zich

daar uitstekend voor. Dit project herbergt een aantal

onderdelen die een wisselwerking tussen diverse natio-

naliteiten voortbrengen: buitenlandse auteurs worden

vertaald in het Nederlands en treden op in Utrecht,

Nederlandse auteurs worden vertaald in de taal van

de samenwerkingspartner en treden op in de betref-

fende gaststad. We werken daarom van harte mee aan

de aspiraties van de stad Utrecht om in 2018 Culturele

Hoofdstad van Europa te worden. Een internationaal

klimaat in deze stad is ook voor de Nederlandse litera-

tuur buitengewoon waardevol. Utrecht is één van de

oudste literaire steden van het land die een indrukwek-

kende reeks auteurs voortbracht of huisvestte; van

Janus Sedundus tot Belle van Zuylen, van Gerrit Ach-

terberg tot J.C. Bloem, van Martinus Nijhoff tot Nico-

laas Beets, van Ronald Giphart tot Arthur Japin en van

Manon Uphoff tot Esther Jansma. De vele schrijvers ge-

voegd bij de vele literaire evenementen, boekhandels,

waaronder de online boekverkoper Bol.com, de Biblio-

theek in het toekomstige Artplex en uitgevers als A.W.

Bruna, De Arbeiderspers, De Fontein en Unieboek|Het

Spectrum maken Utrecht onmiskenbaar tot een Stad

van de Literatuur. Het Literatuurhuis zal zich de ko-

mende beleidsperiode daarom in nauwe samenwerking

met het stadsbestuur inzetten om Utrecht de UNESCO-

titel ‘City of Literature’ te bezorgen. Deze titel is in 2004

ingesteld als onderdeel van de ‘creative network cities’

voor steden die op literair gebied het verschil maken.

Tot nu toe zijn Edinburgh, Melbourne, Iowa, Dublin en

Reykjavik – zoals het de literatuur betaamt: voor eeuwig

– benoemd tot City of Literature.

Ellen Deckwitz, winnaar van het NK Poetry Slam 2009© Keke Keukelaar

12

HetLiteratuurhuis

Boven: publiek bij het NK Poetry Slam, © Keke KeukelaarOnder: publiek bij De Nacht van de Poëzie, © Anna van Kooij

13

De visie van Het Literatuurhuis

Het plezier van de tekst“I seldom read; there’s no way I have time or inclination to read a huge historical novel. I mean, why would any-body sacrifice several weeks of precious downloading time to read a fat wodge of fiction set in the 19th cen-tury?”

Michel Faber (auteur van de 900 pagina’s tellende Victoriaanse roman The crimson Petal and the white)

14

Pluriformiteit van de letteren

Het gaat bij literatuur niet alleen om boeken. Verha-

len, gedichten, teksten waarin de taal wordt ver-

knoopt met de verbeelding komen steeds vaker in

heel andere vormen op ons af: als e-book of audio-

book, als performance, hiphop song of youtubefilm,

als smsgedicht, als flarf of als tweet.

In al die media, van het papieren boek tot de tweet,

kunnen literaire middelen worden gebruikt om een

boodschap over te brengen: ironie en sarcasme,

hyperbolen, metaforen, metonymieën, assonantie…

Dergelijke stijlfiguren moet je, al is het onbewust, leren

gebruiken en herkennen. Lezen is nog altijd iets anders

dan literair lezen; van de literaire lezer verwachten we

dat hij stijlfiguren herkent, dat hij kan interpreteren en

aan de tekst een betekenis kan geven. De vaardigheid

van het literaire lezen wordt minder vanzelfsprekend.

Toen de Schotse schrijver Michel Faber bij het uit-

spreken van de meest recente Belle van Zuylenlezing

aan het publiek vroeg wie er de laatste jaren minder

was gaan lezen, stak driekwart van het publiek zijn

hand op. Eén bezoeker merkte schrander op dat hij

niet zozeer minder was gaan lezen, maar anders was

gaan lezen. De tijd die hij voorheen besteedde aan het

lezen van romans, besteedde hij nu aan het lezen van

tientallen e-mails, wikipedia-pagina’s en informatie op

google. Faber: “My reality, while I live and breathe, is

ruled by PCs. I download, I database what I’ve down-

loaded, and then I download some more. I can’t help

wondering whether I have been reprogrammed, trans-

formed, from someone who could once write a Victo-

rian novel to someone who can’t even read one.” Faber

was pessimistisch over de kansen dat hij ooit nog een

vuistdikke roman zou lezen, maar eindigde zijn lezing

optimistisch: “Evolution is slow. The era of mp3s is

the tiniest fraction of a drop in the ocean of time. If,

in fifty years from now, all the digital infrastructure is

gone and we are alone once more with our minds and

a book, we will read that book. We may even write a

new one, with some sort of ink, on some sort of paper,

with as many words as it takes to tell the story.”

In een cultureel klimaat dat steeds meer wordt be-

paald door een veelheid aan media, informatiestro-

men en vrije-tijdsbestedingen wil Het Literatuurhuis

het plezier van de tekst benadrukken; de bijzondere

ervaring van het lezen, die je alleen kunt bereiken

als je het verhaal of gedicht woord voor woord, zin

voor zin leest. Of je de roman nu in vijfhonderd dicht

bedrukte papieren pagina’s op je schoot hebt liggen,

of in 300 kilobytes in je e-reader hebt staan; er bestaat

voor literatuur geen fast forward knop.

De zichtbaarheid van literatuur

Het Literatuurhuis vindt dat literatuur (boeken,

verhalen, het geschreven woord) een waardevol

onderdeel van de samenleving is. Daarom moet

literatuur zichtbaar zijn, duidelijk aanwezig in het

kunstenveld en bereikbaar voor iedereen. Literaire

evenementen zijn – nu meer dan ooit – zeer belang-

rijk in het verstevigen van het literaire ‘middenseg-

ment’.

Steeds minder titels (bestsellers) dragen de productie-

kosten van steeds meer boeken. Enkele jaren geleden

werden van de meeste titels nog een paar duizend

15

exemplaren verkocht zodat ze in elk geval de produc-

tiekosten opbrachten. Momenteel gaan steeds meer

boeken slechts in honderdtallen over de toonbank.

De onder druk staande omzet van boekhandels zorgt

ervoor dat vele winkels momenteel moeten inkrimpen

of zelfs hun deuren sluiten. De grote opmars van de in-

ternetboekhandel, waar je binnen een dag in huis hebt

wat je hebt besteld, is slechts één van de oorzaken van

die tendens. Voordat het de beurt was aan boekhan-

dels, waren de slagerijen, bakkers en groentewinkels

al uit het straatbeeld verdwenen. En echt niet omdat

iedereen zijn komkommer tegenwoordig digitaal

bestelt. Grote concerns maakten hun opmars met een

nagenoeg allesomvattend aanbod waarvoor je ook

nog eens in de avonduren en weekends terecht kunt.

Gemak dient de mens en de mens kiest steeds vaker

voor gemak. In elk geval hangt met de opmars van

internetverkoop samen dat kopers zich minder laten

verrassen door het aanbod: in de boekhandel snuf-

fel je rond en doe je soms onverwachte aankopen, op

internet bestel je gericht wat je wilt hebben. Daarnaast

zijn ‘literaire leesuren’ in toenemende mate vervangen

door de ‘leesuren’ die men besteedt aan andere media

dan het boek (zoals twitter, facebook en e-mail). De

‘literaire markt’ (bestaande uit uitgever en boekhandel)

richt zich in de marketing daardoor begrijpelijkerwijs

voornamelijk op de (potentiële) bestseller. Er is steeds

minder tijd en geld om aandacht, kastruimte of adver-

tentiebudget te besteden aan de minder mediagenieke

en dus minder verkoopbare titels. Literaire festivals

en activiteiten hebben geen winstoogmerk en kunnen

daardoor hun aandacht richten op die auteurs en titels

die zeer toegankelijk zijn voor een breed publiek, maar

dat publiek in de huidige digitale of analoge media en

boekhandel niet bereiken. Bedenk daarbij dat het ef-

fect van de promotie van optredens van deze auteurs

niet beperkt blijft tot de uiteindelijke bezoekers van de

betreffende literaire activiteiten, maar ook doorwerkt

in de uitgebreide campagnes en de online en offline

marketing die aan deze auteurs worden besteed. On-

geacht of er nu uiteindelijk vijftig of duizend bezoekers

in de zaal zitten: de auteur in kwestie heeft ook al een

paar weken lang met zijn boek op posters door de hele

stad gehangen. De verbindende werking van literaire

festivals tussen schrijver, uitgever, boekhandel en lezer

mag niet worden onderschat, zeker de komende jaren

niet. De versteviging van het literaire middensegment

zal de komende jaren de onverdeelde aandacht van

Het Literatuurhuis hebben.

Het Literatuurhuis presenteert

Het Literatuurhuis presenteert literatuur, live op

het podium: bekende, veel gelezen schrijvers, grote

internationale auteurs, aanstormende talenten,

weinig gelezen maar zeer goede schrijvers, poetry-

slammers, dichters, essayisten, romanciers... Onze

programma’s hebben tot doel bezoekers te laten

kennismaken met de meest uiteenlopende vormen

van literatuur en te enthousiasmeren om die boeken

en bundels te kopen en te lezen.

We doen dat door middel van het organiseren van

festivals en evenementen, eigen producties zoals

boekuitgaven, muzikale bewerkingen, filmportretten

en het online ontsluiten van audiovisuele bronnen. De

programma’s rusten op drie belangrijke pijlers: Actuele

literatuur en erfgoed, jongeren en amateurkunst

en internationale letteren. Het programma-aanbod

bevat 75 evenementen die door het jaar heen plaats-

vinden. Het Literatuurhuis biedt 24/7 literatuur!

16

1. Actuele literatuur en erfgoed

De verschijning van nieuwe romans of bundels van

toonaangevende Nederlandse auteurs is voor Het

Literatuurhuis aanleiding om programma’s aan deze

werken te wijden. Het Literatuurhuis presenteert elke

maand een programma over actuele literatuur: iPoetry

Live (poëzie, muziek en theater in een nachtclubset-

ting) en Literatuur Live, een afwisselende talkshow

waarin diverse (proza)auteurs worden geïnterviewd en

voorlezen uit eigen werk. De maandelijkse program-

ma’s iPoetry en Literatuur Live vormen de ‘levenslijn’

van het Literatuurhuis: het biedt mogelijkheden om

uiteenlopende bekende én minder bekende auteurs

voor het voetlicht te brengen, met een afwisselende

nadruk op dichters en prozaschrijvers. Ook erfgoed kan

in deze maandelijkse programma’s aan bod komen;

denk aan de avond over Vasalis bij de verschijning van

haar biografie of over Nabokov bij de verschijning van

zijn postume roman Laura.

Naast het maandelijkse programma zijn er onder de ti-

tel Writer On Stage vijf avonden per jaar in een theater

met circa 200 stoelen, waarin met name het nationale

en internationale topsegment van de literatuur aan

bod komt. Tijdens deze avonden staat er steeds één

auteur centraal. In het verleden waren er bijvoorbeeld

programma’s rond Connie Palmen, Arthur Japin, J.M.G.

Le Clézio, Breyten Breytenbach en João Ubaldo Ri-

beiro. Jaarlijks presenteert het festival De Nacht van de

Poëzie de stand van zaken in de hedendaagse poëzie:

ruim twintig dichters treden op voor een groot publiek.

Vanaf 2014 vindt in het dan geopende Muziekpaleis

(het voormalige Vredenburg) De Nieuwe Nacht van de

Poëzie plaats. Naast de traditionele programmering

in de grote zaal, vinden er poëzieprogramma’s plaats

in diverse andere zalen van het gebouw waardoor de

Nacht als vanouds hét poëzie-evenement voor alle

poëzieliefhebbers wordt. Om de twee jaar wijdt Het

Literatuurhuis een groot festival aan een meester uit

de wereldliteratuur: Literaire Meesters. De eerste editie

van de biënnale was gewijd aan Fernando Pessoa, de

tweede aan Federico García Lorca. Literaire Meesters is

in grote mate een productiefestival: het brengt lezin-

Kees van Kooten op De Nacht van de Poëzie 2011© Anna van Kooij

17

gen, muzikale bewerkingen, theaterteksten en boek-

uitgaven voort die speciaal voor het festival worden

gemaakt. In 2012 staat J. Slauerhoff centraal.

2. Jongeren en amateurkunst

Programma’s voor jongeren, amateurkunst en talent-

ontwikkeling behoren al meer dan tien jaar tot de voor-

naamste literaire activiteiten in Utrecht. Het program-

ma iPoetry Live, waar bekende en onbekende dichters

gezamenlijk optreden in een nachtclubsetting, bereikt

al sinds 2009 een opmerkelijk groot en jong publiek.

Daarnaast organiseren we poetry slams; wedstrijden

voor amateurdichters waarbij een vakjury samen met

het publiek bepaalt wie de winnaar wordt. Het Litera-

tuurhuis organiseert ook het Nationaal Kampioenschap

Poetry Slam waar de winnaars van de 12 poetry slams

uit het hele land strijden om de landstitel. Bij het traject

Poetry Slam Nederland behoort ook een talentontwik-

kelingstraject; deelnemers aan poetry slams worden

individueel gecoacht en met workshops en masterclas-

ses voorzien van nieuwe handvatten om hun teksten en

voordrachten te verbeteren. Het Literatuurhuis is geen

educatie-instelling; daarvoor missen we de historisch

gegroeide banden met het onderwijs. Bovendien zijn

instellingen als het Poëziepaleis en de School der Poëzie

erop gericht om literaire evenementen te maken voor

en met scholieren. Met betrekking tot het ontwikkelen

van educatieve activiteiten zullen we dus altijd contact

zoeken met deze geoormerkte instellingen. Wij vinden

het als instelling echter wel belangrijk om bij de regu-

liere programmering, met name binnen de beleidstak

jongeren en amateurkunst maar eigenlijk programma-

breed, de vertaalslag te maken naar de lezers van de

toekomst. Er zijn samenwerkingen met verschillende

middelbare scholen in Utrecht. Door middel van les-

brieven, klassikale projecten en een groepsbezoek aan

een voorstelling worden jongeren bij die evenementen

betrokken.

3. Internationaal

Bij de Writer On Stage programma’s worden geregeld

internationale auteurs uitgenodigd. In het recente

Najiba Abdellaoui wint het NK Poetry Slam 2008 © Keke Keukelaar

18

verleden traden o.a. Breyten Breytenbach, de nobel-

prijswinnaars Orhan Pamuk en J.M.G. Le Clézio, João

Ubaldo Ribeiro en Laurent Binet op. City2Cities is het

jaarlijkse festival voor de internationale letteren. Er

staan steeds twee steden, talen en culturen centraal (bij

de eerste editie Edinburgh en Stockholm, bij de tweede

Praag en Barcelona); we nodigen de grote auteurs uit

die steden uit, brengen een uitwisseling tot stand tus-

sen jonge dichters uit Nederland en de twee gastlanden

en presenteren nieuwe uitgaven, vertalingen en film-

portretten. Een writer in residence uit een van de twee

steden verblijft twee weken in Utrecht, geeft work-

shops en masterclasses en houdt de jaarlijkse Belle van

Zuylenlezing. Het festival onderscheidt zich van andere

internationale festivals, ten eerste doordat het geen

onderscheid maakt tussen proza, poëzie, fictie, non-

fictie, of welke andere literaire uitdrukkingsvorm ook.

De pluriformiteit van de letteren staat ook in dit onder-

deel van de programmering centraal. City2Cities kiest

uitsluitend voor kwaliteit binnen het betreffende genre.

Ten tweede ligt de nadruk heel duidelijk bij twee steden

en hun talen en culturen per jaar; we verliezen ons niet

in een veelheid aan internationale thema’s en gespreks-

onderwerpen, maar kunnen ons concentreren op de

twee gastlanden. Daardoor is er ruimte voor verdieping,

kwalitatieve samenwerking met partners uit de steden

en een intensieve vakinhoudelijke uitwisseling tussen

de drie betrokken nationaliteiten. Het grote thema van

elke editie is ‘De Stad’, het stadsleven en de mondiale

verstedelijking.

Het Literatuurhuis produceertHet Literatuurhuis is met name een presentatieinstel-

ling, maar bij de verschillende activiteiten worden

geregeld nieuwe producten gemaakt. In het verleden

maakte de band PHINX muziek bij teksten van finalisten

van de Poetry Slam, bij City2Cities werden gedichten

van Tranströmer op muziek gezet, Denise Jannah com-

poneerde muziek bij gedichten van Pessoa en Lenny

Kuhr zong gedichten van Lorca. Bij elke editie van

Literaire Meesters hoort bovendien een festivaluitgave:

een bundeling met onbekende teksten van de literaire

meester in kwestie. City2Cities brengt theatermono-

logen, nieuwe vertalingen en een festivalbloemlezing

voort.

Het Literatuurhuis OnlineDe online media zijn belangrijk voor Het Literatuurhuis;

als communicatiekanaal, maar ook als online database

van registraties van optredens uit het verleden. Mo-

menteel bestaan de websites van SLAU, Poëziecircus,

City2Cities en Nacht van de Poëzie nog los van elkaar,

medio 2012 worden de verschillende onderdelen

samengevoegd tot het online platform van Het Litera-

tuurhuis. De website bevat niet alleen de aankondigin-

gen van nieuwe optredens en informatie over literatuur,

maar herbergt ook de portal www.poetryslam.nl, de

online portal voor alle poetry slams van Nederland. Een

ander belangrijk online project is de voortdurende uit-

breiding van de website www.iPoetry.nl; een omvangrij-

ke online database van geluidsopnames van gedichten

in Nederland, gebaseerd op het audio-archief van het

Poëziecircus. Er staan momenteel zo’n 400 hedendaag-

se dichters online en zijn er 1.000 gedichten te beluis-

teren. Bezoekers kunnen de opnames beluisteren en

bekijken, plaatsen op hun eigen website en gebruiken

in eigen projecten, dit alles uiteraard met toestemming

van de dichters. We gebruiken een innovatieve manier

19

om de online content door middel van ‘creative

commons’ licenties binnen het huidige auteursrecht

beschikbaar te maken. In de komende beleidsperiode

zullen we ook beginnen met het ontsluiten van het

audio-archief van De Nacht van de Poëzie.

Partnerschap met de UniversiteitHet Literatuurhuis heeft sinds 2011 een partnerschap

met de Faculteit der Geesteswetenschappen van

de Universiteit Utrecht. Dit partnerschap is zowel

creatief als financieel van aard. Het Literatuurhuis

organiseert op regelmatige basis publieksevenemen-

ten rond onderzoek en onderwijs van de faculteit

der Geesteswetenschappen en betrekt docenten en

studenten bij de samenstelling van de programma’s.

Om de samenwerking te waarborgen is één zetel in

het bestuur van Het Literatuurhuis gereserveerd voor

een afgevaardigde van de faculteit. De samenwer-

king manifesteert zich onder meer in de volgende

projecten:

* Writer in Residence: Met het Writer in Residence-

programma wil het Centre for the Humanities van

de Universiteit Utrecht prominente schrijvers uit de

eigentijdse wereldliteratuur in contact brengen met

studenten, staf en belangstellenden. De Italiaanse

auteur en cultuurfilosoof Claudio Magris opende

het programma in 2009, columnist en essayist Bas

Heijne was te gast in 2010 en de schotse auteur

Michel Faber verbleef in 2011 in Utrecht. De Writer in

Residence verblijft twee weken in Utrecht tijdens het

festival City2Cities en verzorgt diverse workshops en

voordrachten. De Writer in Residence houdt tevens de

jaarlijkse Belle van Zuylenlezing tijdens City2Cities.

Bachelorproject De Utrechtse Canon: In 2008 werd

‘De Utrechtse Literaire Canon’ gepresenteerd; een

overzicht van 100 belangrijke schrijvers in de geschie-

denis van de Utrechtse letteren. Op de lijst staan au-

teurs als Belle van Zuylen, Janus Secundus, Martinus

Nijhoff, J.C. Bloem, C.C.S. Crone, Gerrit Achterberg,

H. Marsman, Nicolaas Beets en Ida Gerhardt. Het

gros van de lijst bestaat uit auteurs die niet alleen

voor de Utrechte literatuurgeschiedenis maar zeker

ook voor de Nederlandse literatuurgeschiedenis van

grote waarde zijn. Samen met de vakgroep Neder-

landse Taal- en Letterkunde wordt in de komende

beleidsperiode een project gestart waarbij bachelor-

studenten een afstudeerscriptie schrijven over een

van de honderd auteurs uit de canon. De resultaten

worden gepresenteerd in de vorm van online exposi-

ties op de website www.literairecanon.nl

Studium Generale: Het Literatuurhuis zal ook de

komende beleidsperiode de reeds jaren geleden ge-

starte samenwerking met Studium Generale Utrecht

voortzetten. Er is een jaarlijks lezingenreeks waarin

literaire onderwerpen centraal staan. In de afgelopen

jaren waren er o.a. reeksen over de literaire biografie,

literaire geschiedschrijving en de schrijver als lezer.

Naast deze grote structurele samenwerkingen zijn

er ook diverse kleinschalige samenwerkingen met

docenten, onderzoekers en studenten van de UU.

Het cultureel partnerschap met de UU is niet alleen

creatief van aard, maar ook financieel: de UU bekos-

tigt een deel van de programmering voor een jaar-

lijks bedrag van ca. 20.000 euro.

Het

Lite

ratu

urhu

is in

één

oo

gops

lag

1. iPoetry Live & Literatuur LiveMaandelijkse literatuurprogramma’sTotaal aantal uitvoeringen: 10Totaal aantal auteurs: 40Totaal aantal bezoekers: 1.250

2. Literatuurhuis Writer on StageVijfmaal per jaar een programma rond een internationale auteurTotaal aantal uitvoeringen: 5Totaal aantal auteurs: 5Totaal aantal bezoekers: 600

3. U-SLAMPoetry Slam voor de stad en provincie UtrechtTotaal aantal uitvoeringen: 6Totaal aantal auteurs: 48Totaal aantal bezoekers: 600

4. Het Literatuurhuis FilmtheaterDocumentaires over auteurs en boekverfilmingen, met inleidingTotaal aantal uitvoeringen: 6Totaal aantal auteurs: 6Totaal aantal bezoekers: 480

5. De SamenwerkingSamenwerkingsprogramma’s, bijv. met Studium Generale of Culturele ZondagTotaal aantal uitvoeringen: 4Totaal aantal auteurs: 8Totaal aantal bezoekers: 300

6. Talentontwikkeling en educatie- Samenwerking met scholen rond evenementen - coaching/ workshoptraject rond NK Poetry SlamTotaal aantal uitvoeringen: 4Totaal aantal auteurs: 8Totaal aantal bezoekers: 300 - 1.000

Pres

tatie

over

zich

t Programma’s

7. Het Literatuurhuis WEBOnline platform voor literatuur. Onderdelen:- Centrale homepage www.literatuurhuis.eu (aankondigingen, nieuws)- poetryslam.nl: portal voor alle Nederlandse poetry slams- iPoetry.nl: audio archief van voorgedragen gedichten

Online

20

1. De Nacht van de poëziePoëziefestival met twintig dichters Totaal aantal uitvoeringen: 1Totaal aantal auteurs: 20Totaal aantal bezoekers: 1.000 - 2.500

2. NK Poetry Slam Halve finales en landsfinale voor Nederlandse poetry slamsTotaal aantal uitvoeringen: 4Totaal aantal auteurs: 24Totaal aantal bezoekers: 1.000

3. City2Cities: Internationale Literatuurdagen UtrechtInternationale schrijvers, workshops en lezingen rond 2 stedenTotaal aantal uitvoeringen: 20Totaal aantal auteurs: 50Totaal aantal bezoekers: 6.000 - 10.000

4. Literaire MeestersBiënnale waarin steeds één meester uit het literaire erfgoed centraal staatTotaal aantal uitvoeringen: 20Totaal aantal auteurs: 30Totaal aantal bezoekers: 2.000 - 3.000

1. Festivaluitgave Literaire MeestersNieuw boek met onbekende teksten van de betreffende literaire meesterTotaal: 1 per twee jaarOplage: 1.000

2. Kort UtrechtsMaandelijkse uitgave van een nieuw verhaal dat zich afspeelt in Utrecht(opvolger van het Utrechtgedicht) Totaal aantal uitvoeringen: 35Totaal aantal auteurs: 35Oplage (35 x 1.000): 35.000

4. Muziek & PoëzieMuzikale bewerkingen van gedichten bij Literaire Meesters en City2CitiesTotaal: 5 per jaar

Festivals

Producties

2. Festivaluitgave City2CitiesBloemlezing boek met teksten en nieuwe vertalingen van festivalauteursTotaal: 1Oplage: 1.000

21

s lauslauslauSTICHTING LITERAIRE ACTIVITEITEN UTRECHT

City2CitiesINTERNATIONALE LITERATUURDAGEN UTRECHT

9 / 21 april • Edinburgh • Utrecht • Stockholm

Ed v

an E

eden

in 1

978

Ingm

ar H

eytz

e in

199

6

22

23

Het ontstaan van Het Literatuurhuis

Literaire synergie (1980-2012)Het Literatuurhuis is een in Nederland unieke com-

binatie van literaire activiteiten en expertise. De

organisatie komt voort uit de stichtingen SLAU en

Poëziecircus die elk al resp. 28 en 15 jaar literatuur

op het podium brengen, met beide een heel eigen

programma, doelgroep en aanpak.

SLAU staat van oudsher voor een brede programme-

ring van zowel proza als poëzie, fictie als non-fictie en

bekende als onbekende auteurs, afkomstig uit zowel de

hedendaagse letteren als het literaire erfgoed. SLAU

is sinds 1983 als stichting actief, maar werd al in 1978

informeel gestart door schrijver en journalist Ed van

Eeden. SLAU organiseerde maandelijks kleinschalige

literaire avonden, zes edities van het festival Huis van

de Poëzie (met circa 700 bezoekers per editie in 2011 en

2012) en twee edities van het festival Literaire Meesters

(met circa 2.000 bezoekers in 2010).

Het Poëziecircus, opgericht in 1996 door o.a. Ingmar

Heytze en Vrouwkje Tuinman, ontstond vanuit het idee

dat schrijvers en dichters niet uitsluitend thuishoren in

bibliotheekzaaltjes en achter katheders, maar ook best

op poppodia of in de kroeg kunnen optreden. Rond

Heytze en Tuinman ontstond een collectief waartoe

o.a. ook Ruben van Gogh, Menno Wigman, Tommy

Wieringa, Hagar Peeters en Claudia de Breij behoorden,

dat in café’s als De Bastaard en De Baas in Utrecht bijna

maandelijks een literair circus opvoerde. Het Poëzie-

circus organiseerde sinds 2004 ook maandelijks een

poetry slam in Utrecht en sinds 2006 het Nederlands

Kampioenschap Poetry Slam, de landsfinale voor de

twintig poetry slams in het hele land.

In 2009 is Stichting Utrechts Internationaal Litera-

tuurfestival opgericht, om met name internationale

literatuur in het aanbod te verankeren. In 2011 vond

de eerste editie plaats van City2Cities: Internationale

Literatuurdagen Utrecht, een festival waarin jaarlijks

auteurs uit twee steden, talen en culturen in Utrecht

te gast zijn. Toen waren Edinburgh en Stockholm de

twee gaststeden, tijdens de editie van 2012 ligt de

focus op Praag en Barcelona. City2Cities is een echt

Literatuurhuisproject avant la lettre, waarin SLAU,

Poëziecircus en de Universiteit Utrecht intensief

samenwerken.

De Nacht van de Poëzie - kortweg “De Nacht” –

geldt al dertig jaar als het best bezochte poëzie-eve-

nement van de Nederlandse letteren. Tot 2007 werd

De Nacht jaarlijks in maart gehouden in de grote

zaal van Muziekcentrum Vredenburg. De unieke,

achthoekige zaal met 21 in- en uitgangen vormde de

ideale ruimte voor de meer dan 2.000 bezoekers om

een nacht lang door te brengen met twintig dichters.

De zaal werd in 2008 gesloten om pas medio 2014 na

een ingrijpende metamorfose als Het Muziekpaleis te

herrijzen. Sindsdien werd De Nacht gefinancierd en

uitgevoerd door een zelfstandige stichting en onder-

gebracht in Stadsschouwburg Utrecht. Samen met

24

partner Het Muziekpaleis werkt Het Literatuurhuis aan

een nieuw evenement waarin De Nacht als de hoog-

mis van de Nederlandse poëzie kan terugkeren in de

moederschoot; de unieke zaal van architect Herman

Hertzberger.

Voordelen van de samenwerking

Deze vier afzonderlijke organisaties hebben de afge-

lopen jaren bijzonder veel bereikt; de activiteiten zijn

zeer verankerd in de stad. Er waren altijd vol-

doende initiatiefnemers, auteurs en geïnteres-

seerden om te zorgen dat de literaire activiteiten

overeind bleven, ongeacht de economische of

politieke wind. Terwijl de podiumkunsten in het

algemeen te kampen hebben met een terugloop

van het aantal bezoekers (17% minder bezoekers

in 2010 t.o.v. 2008, cf. Podiumpeiler 2011, p. 84),

vertoont het aantal bezoeken bij de gezamenlijke

literaire activiteiten eerder een groei. Inhoudelijk werd

er de laatste jaren steeds meer samengewerkt: SLAU

en Poëziecircus waren de organisatorische krachten

achter City2Cities en Literaire Meesters, het Poëziecir-

cus programmeerde de Blauwe Zaal tijdens de Nacht

van de Poëzie en alle partijen gaven acte de présence

in het Huis van de Poëzie. De verschillende artistieke

visies van de organisaties en de aard en doelgroepen

van hun activiteiten versterkten elkaar; publiek van

het Poëziecircus maakte kennis met activiteiten van

SLAU en publiek van De Nacht ontdekte City2Cities.

Het uitgangspunt voor de eenwording was dan ook

nadrukkelijk de inhoudelijke synergie. Ook wat betreft

backoffice en publiciteit was er alle reden om een geza-

menlijke organisatie te vormen. Daarbij kwam nog het

vooruitzicht van een sterk gereduceerd budget van

overheden en fondsen voor toekomstige activiteiten.

Wanneer de vier relatief kleine lettereninstellingen

afzonderlijk hun beleid voor de komende jaren zou-

den formuleren, was de kans groot dat hun ambities

ondergeschoffeld raakten bij de vele grote podium-

kunstinstellingen en festivals. Gezamenlijk kunnen de

instellingen echter wel inzichtelijk maken welk aan-

deel zij vertegenwoordigen binnen de Utrechtse en

nationale literaire sector:

Naast de inhoudelijke en organisatorische synergie

vormden ook de bovenstaande cijfers voldoende

aanleiding om de mogelijkheden van een eenwording

serieus te onderzoeken. Wanneer we bijvoorbeeld

de bezoekersaantallen vergelijken met andere grote

literatuurinstellingen in het land, zoals Poetry Inter-

national in Rotterdam (5.500 bezoeken in 2009) of

Crossing Border in Den Haag (5.000 bezoeken in 2009),

dan blijkt dat de Utrechtse lettereninstellingen het

gezamenlijk beslist niet slecht hebben gedaan.

SLAU Poëzie-circus

City2Ci-ties

Nacht vd Poëzie

Geza-menlijk

Aantal activiteiten

36 34 52 1 123

Aantal bezoeken

4.634 4.505 3.631 1.000 13.770

Totale omzet 259.120 73.691 186.500 100.510 619.821

Kerncijfers Utrechtse literaire instellingen 2010-2011

25

Het Literatuurhuis: OrganisatieBESTUUR

LITERATUURHUIS

REDACTIERADEN STAFprojectleiders,

publiciteitsmedewerkerAdministratie

DIRECTIE

Stagiaires &Vrijwilligers

Stagiaires &Vrijwilligers

Stagiaires &Vrijwilligers

VRIENDEN COMMISSIE

Het Literatuurhuis bestaat uit een bestuur, diverse

redactieraden, een vriendencommissie en een staf.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen

van het financiële en artistieke beleid. Er zijn redac-

tieraden voor elk van de grote festivals en program-

maseries. Deze bestaan uit minimaal drie en maxi-

maal zeven leden. De redactieraden adviseren de

directeur bij het maken van artistieke keuzes. Leden

van het bestuur en stafleden kunnen ook plaatsne-

men in één van de raden.

De directeur valt direct onder het bestuur en is verant-

woordelijk voor de uitvoer van zowel het zakelijke als

artistieke beleid. De directeur onderhoudt nauw contact

met de redactieraden over de uitvoer van het beleid

op de specifieke gebieden en stuurt de overige me-

dewerkers aan. Er worden diverse projectleiders aan-

gesteld die de leiding hebben over de uitvoering van

de projecten. Waar (met name bij de grote projecten)

aanvullend personeel is vereist, is hij/zij degene die

freelancers, vrijwilligers en stagiaires aanstuurt.

Naast de projectleiders wordt er een publiciteitsme-

dewerker aangesteld. Deze is verantwoordelijk

voor de integrale publiciteit van Het Literatuur-

huis. In overleg met de projectleiders stelt hij/zij

de publiciteitscampagnes op en voert deze uit. De

publiciteitsmedewerker wordt aangestuurd door de

directeur. De directeur wordt voorts ondersteund

26

bij de dagelijkse administratieve taken, deels door

het administratiekantoor (inzake jaarrekening, perso-

neelsadministratie en accountantsverklaring) en door

een student-assistent (banktransacties, donateursad-

ministratie en facturatie). In totaal bestaat de staf uit

5,0 fte.

Het werven van particuliere donateurs van Het Lite-

ratuurhuis valt onder de verantwoordelijkheid van de

directeur. Daarnaast beoogt Het Literatuurhuis in de

komende periode een sterke band met het bedrijfs-

leven te realiseren. Daartoe richt het bestuur van Het

Literatuurhuis het orgaan ‘Vrienden van het Literatuur-

huis’ op. Dit orgaan wordt geleid door een commissie

en heeft als exclusief doel zakelijke relaties van het

Literatuurhuis te werven.

Het bestuur komt minimaal vijf maal per jaar bijeen.

De redactieraden komen, in aanwezigheid van de

betreffende projectleiders, minimaal vier maal per jaar

bijeen. De staf voert wekelijks plenair overleg.

Codes Cultural Governance en Culturele Diversiteit

Het bestuur volgt de Code Cultural Governance wat

betreft de samenstelling en benoeming van leden van

het bestuur. Het bestuur legt verantwoording af in de

notulen van zijn vergaderingen en een jaarverslag en

jaarrekening. Wanneer wordt afgeweken van de Code

Cultural Governance licht het bestuur zijn besluiten toe

in het jaarverslag.

De stichting hanteert een ‘inclusief kwaliteitsbegrip’ bij

het realiseren van haar doelstellingen. Dit impliceert

dat er in programmering, publiek, personeel en part-

ners geen onderscheid wordt gemaakt wanneer het

gaat om de cultureel-etnische achtergrond. Voor het

bereiken van de doelstellingen is culturele diversiteit

zeer belangrijk, maar niet wanneer culturele diversiteit

uitsluitend wordt begrepen als ethnische diversiteit.

Taal, taalbegrip en verbeeldingskracht staat in de lite-

ratuur centraal, ongeacht in welke taal en met welke

ethnische achtergrond auteurs schrijven en optreden

en ons publiek de voorstellingen bezoekt. Het spreekt

voor zich dat mensen met een slechte kennis van

de Nederlandse taal zich niet aangesproken voelen

door de programmering van een literaire organisatie.

Dat betreurt de organisatie, maar de stimulatie van

taalvaardigheid en -begrip bij deze groep behoort

tot de terreinen van het onderwijs en het maatschap-

pelijk werk, eerder dan tot het beleidsterrein van een

literaire instelling. De programmering van Het Lite-

ratuurhuis is open en divers. Ethnische achtergrond

speelt bij het vaststellen van de programmering uit-

sluitend een inhoudelijke rol. De literaire kwaliteit van

het geschreven werk en het criterium of een auteur

op boeiende wijze over zijn/haar werk kan vertellen,

staan voorop. Op die wijze hebben in het verleden

optredens plaatsgevonden van bijvoorbeeld de Turkse

Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk, de Amerikaans-

Irakese auteur Azar Nafisi, de Nederlands-Irakese

schrijver Kader Abdollah, de Nederlands-Marokkaanse

auteur Abdelkader Benali, de Nederlands-Iraanse au-

teur Rodaan Al Galidi en de Nederlands-Marokkaanse

auteur Hafid Bouazza. Diversiteit, in de meest brede

zin van het woord, staat voor Het Literatuurhuis cen-

traal en wanneer aan de kwaliteitscriteria is voldaan,

speelt de ethnische achtergrond van een auteur geen

enkele rol. Het ‘inclusieve kwaliteitscriterium’ blijkt

ook uit het feit dat de Nederlands-Marokkaanse

dichteres Najiba Abdellaoui en de Nederlands-Finse

dichteres Kira Wuck in resp. 2008 en 2011 tot Natio-

naal Kampioen Poetry Slam werden gekozen en de

Nederlands-Irakese dichter Baban Kirkuki in 2011 het

27

C.C.S. Crone-Stipendium, de stimuleringsprijs van de

gemeente Utrecht, kreeg toegekend.

Ook wat betreft publiekscommunicatie tracht Het

Literatuurhuis zo divers mogelijk te werk te gaan.

De programmering van auteurs met een niet of niet

alleen Nederlandse achtergrond, trekt automatisch

ook een diverser publiek. Met name de onderdelen

poetry slam en de programmering van muzikanten

en rappers bij de jongerenprogramma’s spreekt een

publiek met een gevarieerde culturele achtergrond

aan. De stichting gaat geregeld (incidentele) samen-

werkingen aan met partners die een publiek met

een gevarieerde ethnische achtergrond bedienen. In

het verleden werden projecten gerealiseerd met het

Spaanse Instituto Cervantes, het Tsjechisch Centrum,

de Turkse literaire instelling Umut, De vereniging

Bosnië-Herzegovina en theatergroep EA van de

Turks-Nederlandse regisseur Tarkan Köroğlu. Het is

een doel van de organisatie de programmering en

het publieksbereik in de komende beleidsperiode zo

gevarieerd en breed mogelijk te houden.

De werving, selectie en benoeming van bestuurs- en

stafleden gebeurt eveneens op een open wijze en

uitsluitend op basis van bewezen competenties.

Leden van het bestuur:

Dhr. Wiljan van den AkkerDecaan van de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht en dichter.

Dhr. Ari DoeserDirecteur Koninklijke Boekverkopersbond, vice-presi-dent European Booksellers Federation en initiatiefne-mer van Het Huis van de Poëzie.

Dhr. Jos LemaierBedrijfsadviseur en mediator, voormalig voorzitter van Stichting Utrechts Monumenten Fonds en voor-malig voorzitter van Stichting Poëziecircus.

Dhr. Willem StolwijkVoormalig president-directeur van Interpay, initiatief-nemer van de stichting Water Rights en beeldend kunstenaar. Voormalig voorzitter van Stichting De Nacht van de Poëzie.

Mw. Geneviève WaldmannDirecteur van uitgeverij Luitingh-Sijthoff, bestuurslid van stichting CPNB en voormalig voorzitter van Stichting Literaire Activiteiten Utrecht (SLAU).

Mw. Rudi WesterVoormalig directeur van het Institut Néerlandais in Parijs en het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds. Voormalig voorzitter van Stichting Utrechts Internationaal Literatuurfestival. Tevens auteur.

Beoogd directeur:Dhr. Michaël StokerVoormalig zakelijk leider van Stichting Poëziecircus (2008-2009) en SLAU (2010-heden). Tevens promo-vendus Moderne Westerse Letterkunde aan de Universiteit Utrecht (promotie: medio 2012).

Publiek bij het NK Poetry Slam © Keke Keukelaar

28

iPoetry Live en Literatuur LiveHet Literatuurhuis brengt maandelijks een programma dat inspeelt op de literaire actualiteit. De ene maand vindt het programma iPoetry Live plaats, de andere maand het programma Literatuur Live.

iPoetry LiveSinds 1996 worden in Utrecht al programma’s georga-niseerd voor specifiek een jong publiek, met zowel be-kende als onbekende dichters, afgewisseld met andere kunstvormen als muziek, theater, cabaret en film. De programma’s zijn eigenzinnig, het tempo ligt hoog en de huisband zorgt ervoor dat de aandacht niet verslapt: een prima aanpak om name jonge mensen in de zaal te krijgen. Sinds 2009 gaat dit programma door het leven onder de naam ‘iPoetry live’, een verwijzing naar het online poëzie-archief iPoetry.nl, waarop vele audio-opnames beschikbaar zijn gemaakt (zie p. 35). iPoetry Live vindt plaats in theater Moira, een onverwachte ruimte die de sfeer ademt van een Parijse jazzkelder. Moira ligt op de kop van de Plompentorengracht op enkele minuten lopen van de binnenstadscampus van de Universiteit Utrecht. Bij de programmering zijn stu-denten betrokken en ook de publiekswerving gaat in grote mate van mond tot mond (of van twitter tot twit-ter en facebook tot facebook). In vorige seizoen traden onder meer Gerrit Komrij, J. Bernlef, Peter Verhelst en Gert Vlok Nel op, altijd afgewisseld met minder beken-de of beginnende auteurs. Beleidslijn: 1 en 2Publieksbereik: 5x 120 personen: 600 Doelgroep: jong publiek (15-35)Entree: €12/€7 (studenten), gemiddeld € 9

Literatuur LiveHet programma ‘Literatuur Live’ is gebaseerd op hetzelfde principe als iPoetry Live: een avond met veel

afwisseling en vaart waarbij bekende en onbekende auteurs elkaar afwisselen. De nadruk ligt bij Literatuur Live echter op proza i.p.v. poëzie. De avond heeft de vorm van een talkshow waarin de host minimaal drie auteurs van recent verschenen romans of non-fictie werken ontvangt. Tevens zullen er korte biografische filmpjes van auteurs te zien zijn, vindt er een literaire quiz plaats, spreekt een columnist een column uit en vinden er muzikale intermezzi plaats. Deze vorm permitteert ons ook onbekende of jonge prozaschrij-vers voor te stellen aan een breed publiek en hun de gelegenheid te geven te vertellen over hun boek. Elke editie wordt geopend door een debutant, een jonge dichter of de schrijver van een kort verhaal, zodat het publiek ook kennismaakt met auteurs die nog niet over een grote schare lezers beschikken. Het topseg-ment van het literaire veld genereert op die wijze ook nieuwe lezers voor het middensegment. Het maan-delijkse programma wordt goed bezocht (gemiddeld ca. 100 à 150 bezoeken) en vormt de ‘levenslijn’ van de organisatie. Vaste bezoekers ontmoeten elkaar en weten wat ze kunnen verwachten: boeiende en bijzon-dere optredens van in het oog springende auteursBeleidslijn: 1 en 2Publieksbereik: 5x 125 personen: 600 Doelgroep: breed publiek, nadruk op jong publiek (15-35) Entree: Entree: €12/€7 (studenten), gemiddeld € 9

Writers on StageHet Literatuurhuis brengt vijfmaal per jaar een pro-gramma in een theaterzaal te Utrecht dat inspeelt op de literaire actualiteit en internationale gasten ontvangt. Doordat we niet zijn gebonden aan een specifiek podium en de bijbehorende strakke pro-grammering van theaters, kunnen we snel inspelen op de actualiteit, bijvoorbeeld op de bezoeken van

Het Literatuurhuis: Activiteitenplan

29

Het Literatuurhuis: Activiteitenplan krijgen; wij sporen ze op en vertonen ze eenmalig in Utrecht. Veel films voorzien we speciaal voor de vertoning van Nederlandse ondertitels waardoor ze toegankelijk worden voor een veel breder publiek. Er zijn inleidingen door kenners/vertalers/schrijvers of interviews met makers en auteurs. Het Literatuurhuis Filmtheater dient een drieledig doel:1. (Vergeten) literaire klassiekers weer onder de aan-dacht brengen, met gedegen inleiding en vertoning van de verfilming van het boek.2. Het onderzoeken hoe boeken die soms onverfilm-baar lijken op het witte doek terecht zijn gekomen;3. De documentaires over schrijvers in de reeks ver-toningen tonen de lezer een kijkje in het schrijfproces en tonen de mens achter de auteur.De edities van Het Literatuurhuis Filmtheater zijn in het verleden bijzonder succesvol gebleken. Films en verfilmingen van en over Fernando Pessoa, García Lorca, Ingrid Jonker, José Saramago en Jorge Luis Borges waren alle uitverkocht.Beleidslijn 1 en 3Publieksbereik: 6x 80 personen: 480 Doelgroep: breed publiekEntree: € 8,50

De SamenwerkingHet Literatuurhuis werkt geregeld samen met andere organisaties of instellingen. Met Studium Generale, bijvoorbeeld, maakten we avonden waarin tijd en ruimte was om dieper op literaire onderwerpen in te gaan. Er vonden onder meer series plaats over de biografie en literatuur en wetenschap. Samen met de HKU organiseerden we de serie programma’s ‘Het Uur U’, waarin een dichter een uur lang werd geïnter-viewd over zijn of haar gedichten. Ook met Culturele Zondagen worden geregeld samen programma’s gemaakt.Beleidslijn 1, 2 of 3Publieksbereik: 4x 80 personen: 320 Doelgroep: breed publiek, Entree: gratis

auteurs uit het buitenland. Vaak worden die niet lang van tevoren door uitgevers bekend gemaakt. Op die manier lukte het in het verleden om o.a. Hans Mag-nus Enzensberger, Jeanette Winterson, Breyten Brey-tenbach, João Ubaldo Ribeiro en Nobelprijswinnaars J.M.G. Le Clézio en Orhan Pamuk te programmeren. Beleidslijn: 1 en 3Publieksbereik: 5x 125 personen: 600 Doelgroep: breed publiek, specifieke doelgroepen afhankelijk van programmeringEntree: €12/€7 (kortingen), gemiddeld € 9

U-SlamPoetry Slam is een openbare presentatie van voor-gedragen poëzie waarbij sprake is van competitie tussen de deelnemers. Zowel het element ‘voor-dracht’ als het element ‘poëzie’ staan in de wedstrijd centraal. De wedstrijd heeft een open inschrijving waarbij kandidaten hun eigen teksten in een kort tijdsbestek (typisch drie of vier minuten) voordragen en waarbij het publiek en/of een jury een winnaar kiest. Alle soorten teksten kunnen in aanmerking komen voor poetry slam. Momenteel zijn er twintig lokale poetry slams actief in Nederland. In 2000 orga-niseerde het Poëziecircus voor het eerst een poetry slam in Utrecht, in het destijds leegstaande gebouw ‘Sophie’s palace.’ Een roemruchte avond waar onder meer Ruben van Gogh, Ingmar Heytze, Tsead Bruinja en Petra Else Jekel de degens kruisten. Zesmaal per jaar, om en om met iPoetry vindt er een poetry slam plaats. Beleidslijn: 2Publieksbereik: 6x 80 personen: 480 Doelgroep: jong publiek (15-35)Entree: gratis

Het Literatuurhuis FilmtheaterSerie vertoningen in het Louis Hartloopercomplex van bijzondere boekverfilmingen en documentaires over auteurs. Die films zijn vaak nergens meer te

30

De Nacht van de PoëzieDe Nacht van de poëzie vindt reeds 30 jaar plaats in Utrecht en geldt als het grootste poëzie-evenement van Nederland. Sinds 2007 werd jaarlijks op een andere in het oog springende locatie in de stad nog een ander festival georganiseerd: Het Huis van de Poëzie. Ook daar traden ca. 25 dichters op die in dit geval alle ruim-ten van de locatie gebruiken. Het Huis van de Poëzie is een live bloemlezing waar de bezoeker zelf doorheen kan lopen. In een intieme setting dragen de dichters voor en is er mogelijkheid tot direct contact tussen au-teurs en publiek. Rijp en groen, luidruchtig en verstild, traditioneel en avant-garde staan naast elkaar, zonder dat het één het ander de wind uit de zeilen neemt. Eer-dere edities vonden plaats in het Geldmuseum, Grand Hotel Karel V, het Utrechts Archief en het Stadhuis. In 2012 vond het Huis plaats in het Centraal Museum. De publieksopkomst groeide van 250 bezoekers in 2002 tot ruim 700 bezoekers bij de laatste edities. Vanaf 2013 gaat Het Huis van de Poëzie op in de nieuwe Nacht van de Poëzie, die vanaf 2014 bovendien weer zal plaatsvinden in de vertrouwde zaal van het voorma-lige Vredenburg (dan: Het Muziekpaleis).De Nacht van de Poëzie - kortweg “De Nacht” - geldt al 30 jaar als het best bezochte podiumevenement van de Nederlandse letteren. De Nacht werd tot 2007 in maart gehouden in de grote zaal van Muziekcentrum Vreden-burg in Utrecht en trok doorgaans 2.200 bezoekers. Een reeks van meestal tussen de twintig en dertig be-langrijk geachte Nederlandse dichters treedt op: zowel toegankelijke als minder toegankelijke dichters, geves-tigde namen en aanstormend talent. Het evenement begint om 20.00 uur en eindigt meestal tegen 4.00 uur in de ochtend. In het kenmerkende, door architect Herman Hertzberger ontworpen gebouw met vele nisjes en hoekjes vond behalve deze dichterparade, gelijktijdig ook een boekenmarkt en een presentatie van kleine uitgevers, literaire tijdschriften en organi-saties plaats. Door de verbouwing van het Muziekcen-trum werd de Nacht in 2009 eenmalig overgeslagen. Met ingang van 2010, tot het nieuwe onderkomen van

Vredenburg gereed zal zijn, wordt de Nacht in een kleinere omvang gehouden in de Utrechtse Stads-schouwburg. Het Literatuurhuis werkt aan een nieuwe vorm voor de Nacht van de Poëzie die nog de komende beleidsperi-ode zal starten, wanneer het evenement weer terug-verhuist naar Vredenburg. Er is dan een gloednieuw architectonisch hoogstandje verrezen, uitgevoerd met veel glas, licht en maar liefst 5 zalen. De oude achthoekige zaal van Hertzberger blijft bestaan en de Nacht van de Poëzie, de hoogmis met plek voor 2.000 bezoekers zal daarin weer in ere worden hersteld. Maar het evenement gaat meer omvatten; de vijf za-len die het gebouw tot zijn beschikking heeft nodigen uit om het evenement uit te breiden. De Nacht van de Poëzie wordt weer als vanouds een ontmoetingsplek voor alle poëzieliefhebbers, dichters, organisaties en uitgevers. Naast de Nacht op het hoofdpodium is er zo ook ruimte voor winnaars van het NK Poetry Slam, Doe Maar Dicht Maar, de Turing Gedichtenwedstrijd of Write Now, wordt er vooruitgeblikt op of terug-gekeken naar de dichters wiens werk werd/wordt vertaald tijdens City2Cities, kan er een uitvoering plaatsvinden van Poetracks, de succesformule van De Wintertuin, kan Poetry International een internationaal programma verzorgen of Passionate haar mooie reeks gefilmde dichtersportretten vertonen; allemaal moge-lijkheden en ingrediënten die het Huis van de Poëzie momenteel op kleinere schaal reeds biedt. De Nieuwe Nacht biedt, kortom, een evenement dat past bij het nieuwe gebouw, dat past bij deze tijd en de poëzie in al haar verschijningsvormen centraal stelt. Eigenlijk precies zoals De Nacht van de Poëzie 30 jaar geleden is ontstaan.Beleidslijn: 1Publieksbereik: 1x ca 2.200 personen Doelgroep: poëzieliefhebbers / jong publiekEntree: € 37,50

31

lijke finale, het NK Poetry Slam. De landsfinale vindt sinds 2006 in Utrecht plaats en wordt in 2012 voor de elfde maal georganiseerd. Het evenement vindt plaats in poptempel Tivoli. In drie rondes brengen de deelnemers hun poëzie ten gehore. Na elke ronde worden deelnemers weggestemd. Een vakjury en het publiek bepalen uiteindelijk de winnaar. Voor de beginnende dichters zijn poetry slams overal in Ne-derland heden ten dage één van de belangrijkste ma-nieren om feedback te krijgen op hun werk door een vakjury en hun werk te laten horen aan een publiek. Voor Het Literatuurhuis vormen de Utrechtse voor-rondes en de landsfinale prima podia om de jongste talenten op poëziegebied te ontdekken. Diverse winnaars van het NK Poetry Slam, onder wie Erik Jan Harmens, Krijn Peter Hesselink en Ellen Deckwitz vonden onderdak bij een uitgever en zijn inmiddels als schrijver actief.Er zijn momenteel poetry slams in o.a. Utrecht, Amsterdam, Amersfoort, Leiden, Zeist, Rotterdam, Haarlem, Culemborg, Zaandam, Enschede, Boxtel, Tilburg, Hengelo, Leeuwarden en Delft.Beleidslijn: 2Publieksbereik: 1x ca. 1.000 personen Doelgroep: jong publiek.Entree: € 12,50

City2CitiesCity2Cities: internationale literatuurdagen Utrecht wil door middel van de literatuur een web weven tussen steden in Europa. Ieder jaar komen in Utrecht twee verschillende Europese steden samen die ge-zamenlijk een dialoog aangaan. Bij de eerste editie in 2011 stond de as Stockholm•Utrecht•Edinburgh centraal, in 2012 de as Barcelona•Utrecht•Praag en in 2013 Berlijn• Utrecht•Lissabon. City2Cities geeft een beeld van de literatuur in de drie steden, zoekt naar de overeenkomsten en verschillen en zorgt voor artistieke uitwisselingen. We doen dat volgens het grassroots-principe: wat leeft er in Utrecht en hoe kunnen we de Utrechtse componenten koppelen aan

Literaire MeestersElke twee jaar zet Het Literatuurhuis één grootmees-ter uit de wereldliteratuur in de spotlights onder de titel ‘Literaire Meesters’. In maart 2009 vond een eer-ste editie plaats gewijd aan de Portugees Fernando Pessoa (1888-1935). In het najaar van 2010 stond het festival in het teken van de Spaanse schrijver Fede-rico García Lorca (1898-1936). In 2012 is het festival gewijd aan J. Slauerhoff. In de jaren daarna behoren de volgende auteurs tot mogelijke Literaire Mees-ters: Sylvia Plath, Georg Trakl, Kavafis, Drummond de Andrade, Rainer Maria Rilke, Joseph Brodsky, Octavio Paz, Charles Baudelaire, Italo Svevo, Virginia Woolf, Franz Kafka, James Joyce, Bertold Brecht, Jorge Luis Borges, Arthur Rimbaud...Het festival duurt twee weken, met uiteenlopende onderdelen als lezingen, een programma met Ne-derlandse schrijvers die spreken over de meester in kwestie, theateropvoeringen, diverse literaire diners en een filmreeks in het Louis Hartlooper Complex. Er wordt bij elke editie een nieuw boek met veelal on-bekende teksten van de meester gepresenteerd en er worden muzikale bewerkingen gemaakt van diens teksten. Bij de eerste editie van het festival rond Pes-soa werden 1.700 bezoekers getrokken, in 2010 rond Lorca ca. 2.000 bezoekers.Beleidslijn: 1 en 3Publieksbereik: 1x per 2 jaar, ca 2.000 personen Doelgroep: poëzieliefhebbers / jong publiek / spe-cifieke doelgroepen afhankelijk van het gekozen onderwerp.Entree: varieert

NK Poetry SlamSinds 1998 vinden op steeds meer plekken in Neder-land poetry slams plaats, waarbij beginnende dich-ters het podium beklimmen en met een voordracht van hun poëzie de gunst van publiek en jury trachten te winnen, in een wedstrijdopzet. De regionale slams hebben allemaal een regionale jaarfinale, en de win-naars daarvan worden afgevaardigd naar de lande-

32

of vergelijken met internationale tegenhangers? Zo weven we jaar na jaar verder aan een web van Euro-pese steden. Het festival duurt één à twee weken met dagelijks talkshows, ontmoetingen tussen auteurs, workshops en fringe-activiteiten. Enkele onderdelen:

De StadDe belangrijke rode draad van het evenement is het thema van de stad, waarmee het zich nadrukkelijk on-derscheidt van andere literaire festivals. In 2009 maak-ten de Verenigde Naties bekend dat voor het eerst meer dan de helft van de wereldbevolking in de stad woont. Over twintig jaar zal dat naar schatting zelfs tweederde zijn. De eenentwintigste eeuw is daarom onvermijdelijk de eeuw van de stad. Wat betekent het om een stadsbe-woner te zijn? En hoe krijgt de stad vorm in romans en gedichten? Die vragen staan centraal in de fonkelnieu-we manifestatie ‘City2Cities: internationale literatuur-dagen Utrecht’, die vanaf april 2011 elk jaar plaatsvindt.

De Straat van de LiteratuurJaarlijks kent City2Cities een grootschalige festivaldag waarop het publiek de drie steden, hun auteurs, hun heden en verleden leert kennen. Tussen 12:30-17:30 uur verandert de gehele Lange Nieuwstraat, van de Domtoren tot aan het Centraal Museum, in het decor voor de Straat van de Literatuur. Op meer dan tien lo-caties ontvouwt zich een veelzijdig programma, waar verschillende disciplines vertegenwoordigd zijn. Er zijn programma’s over iconen uit de drie culturen, lezingen en muziek in de kassen van het Universiteitsmuseum en ontmoetingen tussen hedendaagse auteurs uit de drie landen op het hoofdpodium in de Spiegeltent. Gedich-ten worden voorgedragen in de huiskamers en galerie-en in de straat. Buiten vindt op de pleinen aan de Lange Nieuwstraat (Domplein, Plein Utrechts Archief, Plein Catharijne Convent) een literaire markt en een kinder-programma plaats.

Belle van Zuylen lezingIn deze serie lezingen wordt het gedachtengoed van Belle van Zuylen geëerd door internationaal gerenom-meerde schrijvers. Van Zuylen werd bekend en interna-tionaal gerespecteerd om haar vrijgevochten teksten waarin ze de grenzen van de haar opgelegde identiteit verlegde en haar eigen ideeënwereld ruim baan gaf. Sinds 2011 is de Belle van Zuylenlezing onderdeel van City2Cities. Tot eerdere auteurs die de lezing verzorg-den behoren: Hans Magnus Enzensberger, Azar Nafisi, Jeanette Winterson, Monaldi & Sorti en Michel Faber.

Young Poets SocietySpeciaal voor City2Cities vertalen drie jonge dichters uit Utrecht en de twee gaststeden met behulp van jonge vertalers elkaars poëzie. De resultaten van hun werk worden in de drie talen gepubliceerd in de festi-valbundel. In 2011 werden Young Poets Ellen Deckwitz (NK Poetry Slam winnares), Claire Askew (winnares Lewis Edwards Award for Poetry uit Edinburgh) en Alex Bengtsson (slamkampioen van de provincie Halland uit Stockholm), tijdens City2Cities uitgenodigd voor een gesprek over het vertaalproces. Ook traden ze op bij de voorstelling iPoetry Live tijdens C2C.

C2C StadslezingJaarlijks nodigen we een gezaghebbende auteur uit om de C2C-lezing te verzorgen: de mondiale trek naar de stad, de stad en de letteren, migratieproblematiek, kortom, een lezing waarin de stad centraal staat. In 2011 verzorgde de Canadese schrijver Doug Saunders (auteur van het wereldwijd uitgebrachte boek Arrival City) de C2C-stadslezing. De lezing werd ingeleid door de voormalig staatssecretaris van Europese Zaken, Frans Timmermans. In 2012 verzorgt de Amerikaanse auteur Paul Auster de lezing.

C2C AbroadHet doel van City2Cities is het portretteren van de lite-ratuur in steeds twee (Europese) steden. Om dat doel

33

omvat in de komende beleidsperiode: a) poetry slam (performance en voordracht); b) het schrijven van li-teraire teksten; c) literair vertalen. Het traject bestaat uit workshops, masterclasses en individuele coaching door professionals, in samenwerking met opleidings-instituten zoals de HKU, de Rietveld Academie en de master Literair Vertalen. De typen talentontwikke-ling worden altijd uitgewerkt en georganiseerd in het kader van de evenementen van het Literatuurhuis; het voordrachts- en schrijftraject in het kader van het NK Poetry Slam (najaar van elk jaar), het vertaaltra-ject in de aanloop van City2Cities (voorjaar). Er is een uitgebreide projectbeschrijving en begroting van het onderdeel talentontwikkeling en participatie voor-handen.

Online platform: Literatuurhuis.euDe online media zijn belangrijk voor Het Litera-tuurhuis; als communicatiekanaal, maar ook om de registraties van optredens uit het verleden te ont-sluiten. Momenteel bestaan de websites van SLAU, Poëziecircus en City2Cities nog los van elkaar, medio 2012 worden de verschillende onderdelen samen-gevoegd tot het online platform van Het Litera-tuurhuis. Het doel van de website is een actueel en toegankelijk platform te creëren voor bezoekers van de evenementen, nieuw publiek te bereiken, een digitale ontmoetingsplek voor schrijvers en lezers en een bron van informatie over schrijvers en dichters te zijn. Met de nieuwe website, die vanzelfsprekend is uitgerust met alle sociale media en een eigen digitaal kaartverkoopsysteem, bouwt Het Literatuurhuis aan een community van literatuurliefhebbers, die we het hele jaar door kunnen bereiken voor en betrekken bij onze evenementen.

1. Portal www.literatuurhuis.euDe homepage van Het Literatuurhuis is een belang-rijk communicatiekanaal: het bevat de agenda van komende voorstellingen, dagelijks ververst literair nieuws, achtergrondartikelen, informatie over

te realiseren verblijven twee Nederlandse auteurs enkele dagen in een van de twee steden om het li-teraire karakter van de steden in woord en beeld te vatten. Ze zullen als auteurs in residentie de sfeer in de steden proeven, het literaire klimaat in kaart bren-gen, ontmoetingen met lokale schrijvers hebben en uiteraard hun eigen werk aldaar ten gehore brengen. Samen met onze partners in de gaststeden verzor-gen we vertalingen van hun werk in de verschillende taalgebieden, (indien mogelijk) publicaties in literaire tijdschriften en optredens bij festivals of literaire pro-gramma’s. De schrijvers zullen hun ervaringen en im-pressies vervolgens mee terug naar Utrecht nemen en ze tijdens City2Cities delen met het publiek tijdens een speciaal C2C Abroad-programma. Voor de eer-ste editie van City2Cities vertrokken dichter Alexis de Roode en schrijfster Wiegertje Postma respectievelijk naar Stockholm en Edinburgh. Zij ontmoetten grote schrijvers als Torgny Lindgren en Ian Rankin, bezoch-ten literaire evenementen en organisaties in de twee steden en droegen ook hun eigen werk voor op lokale podia.Beleidslijn: 3Publieksbereik City2Cities: ca. 6.000 personen Doelgroep: divers publiekEntree: € varieert

Talentontwikkeling en participatieHet Literatuurhuis zal in de periode 2013-2016 de activiteiten op het gebied van talentontwikkeling en participatie zoals die in achterliggende jaren met steun van het Cultuurparticipatiefonds zijn ontwik-keld voortzetten. Sinds 2006 zijn er workshops en masterclasses voor deelnemers aan poetry slams in heel Nederland georganiseerd. Dit talentontwik-kelingstraject vond plaats in de aanloop naar het Nationaal Kampioenschap Poetry Slam, waaraan de beste deelnemers uit het land deelnemen. De 24 deelnemers aan dat evenement namen deel aan een traject om hun performance en voordracht te verbe-teren. Het Literatuurhuis breidt het traject uit. Het

34

optredende auteurs en de resultaten van vertalingen, workshops en de diverse productieonderdelen van Het Literatuurhuis.

2. Audio archief iPoetry Veel van de optredens van Stichting Poëziecircus tussen 1996-heden zijn geregistreerd met digitale audio-technieken en sinds een aantal jaren ook vast-gelegd op video. In totaal gaat het om de voordracht van ongeveer drieduizend gedichten van ongeveer vijfhonderd dichters. De wens om dit culturele erfgoed te behouden en te ontsluiten voor publiek sluit aan bij de doelstellingen van Het Literatuurhuis. We maken daarmee deze literaire schatten niet alleen toeganke-lijk en beleefbaar voor een breed publiek, maar we zijn ook overtuigd van het feit dat een digitale en audiovi-suele presentatie van poëzie de meest geëigende vorm is om poëzie aan een jong publiek te presenteren. Je kunt iPoetry ook zien als bloemlezing. Het aardige is dat deze bloemlezing door de dichters zelf is samen-gesteld: de opnames zijn registraties van optredens waarbij de dichters zelf een keuze uit hun werk hebben gemaakt. Bij de plaatsing van de opnames op de web-sites kunnen dichters nog eens zelf selecteren welke gedichten wel en niet openbaar te beluisteren zijn. iPoetry werkt met Creative Commons-licenties. Crea-tive Commons houdt in dat werk gedeeld wordt onder de voorwaarden van de eigenaar van het werk. Deze behoudt zijn auteursrechten maar geeft anderen de mogelijkheid om het werk te gebruiken, op een manier die de auteur zelf kiest. Op deze manier wordt het mo-gelijk om creatieve werken vrijer beschikbaar te stellen dan bij traditioneel auteursrecht of copyright het geval is. De database en de website zijn in 2010 ontwikkeld in het kader van kennisprogramma ‘Digitale Pioniers’ van Stichting Kennisland en het Ministerie van OC & W. In de komende beleidsperiode bouwt Het Literatuurhuis verder aan het ontsluiten van dit archief en het ontwik-kelen van toepassingen die het gebruik van het archief stimuleren.

3. Literaire Canon onlineEen samenwerkingsverband met de Universiteit Utrecht. In 2008 is de Utrechtse canon vastgesteld: de 100 belangrijkste auteurs uit het Utrechtse heden en verleden. Auteurs als Belle van Zuylen, Janus Secun-dus, Gerrit Achterberg en Martinus Nijhoff, of, van re-center bouwjaar: Ingmar Heytze, Arthur Japin, Ronald Giphart en Manon Uphoff zijn opgenomen op de lijst. De komende jaren wordt van elke auteur een bio- en bibliografisch dossier samengesteld door studenten van de opleiding Nederlandse taal- en letterkunde. Zij schrijven de dossiers in het kader van hun bachelor-scriptie. Het doel van het project ‘De Utrechtse Lite-raire Canon Digitaal’ (ULC-digitaal) is om de dossiers van deze 100 schrijvers online te ontsluiten, aangevuld met fotomateriaal uit archieven en zo mogelijk audio-visueel materiaal. Op deze wijze worden de canon en daarmee de Utrechtse letteren zichtbaar en raad-pleegbaar voor publiek.

4. Poetryslam.nlDe pagina ‘poetry slam’ is een platform voor de 20 regionale slams in Nederland, met het laatste nieuws over winnaars van poetry slams, achtergrondartikelen,overzicht van jaarwinnaars en discussiemogelijkheden voor bezoekers. Organisatoren van slams hebben een gebruikersnaam en wachtwoord, waarmee zij zelf de informatie over hun poetry slam kunnen bijwerken. Beginnende dichters kunnen op deze pagina een poë-ziewedstrijd bij hen in de buurt opzoeken.

24

iPoetry: informatie- en digitaliseringsplan

Bijlage: vormgevingsschetsen

1. Schets van iPoetry (archief)

35

Het Literatuurhuis: Communicatieplan

Eén van de sterke punten van het Literatuurhuis is de

gezamenlijke aanpak van de publiciteit. In de oude

situatie voerden de vier afzonderlijke organisaties hun

eigen publiciteitsbeleid en bouwden los van elkaar een

publieksbestand op. Het Literatuurhuis pakt de publi-

citeit centraal aan: er komt één online portal waarop

dagelijks literair nieuws wordt geplaatst, bijdragen van

poetry slam winnaars zijn te beluisteren, opnames van

optredens zijn terug te zien en de kalender van ko-

mende activiteiten is te vinden. Het Huis is zich bewust

van het feit dat de verschillende activiteiten een eigen

doelgroep en dus een eigen manier van communiceren

hebben: poetry slams moeten op een andere manier

worden gecommuniceerd dan het erfgoedfestival

Literaire Meesters. De publiciteitsmedewerker is samen

met de verschillende projectleiders verantwoordelijk

voor de uiteenlopende vormen van publiekscommuni-

catie.

Van aandacht kopen naar aandacht verdienen

Je kunt de aandacht van de consument tegenwoordig

niet meer kopen: wie vroeger de grootste advertentie

in de krant of een spotje voor het 8-uur journaal kocht,

had de meeste klanten. Sinds digitale media in toene-

mende mate de aandacht van de consument opeisen

kun je aandacht alleen nog verdienen: mensen lezen

nieuws op nu.nl of kijken via uitzendinggemist naar het

8 uur journaal. Bovenal: de consument bepaalt zelf wel

wat hij leest, bekijkt en wat de moeite waard is. Tips,

links en opmerkelijke aankondigingen worden doorge-

CommunicatieplanOnline portal: www.literatuurhuis.eu- Dagelijkse update met literair nieuws, aankondigingen van komende optredens, literaire teksten van auteurs, audio/video van optredens uit het verleden.

NieuwsbriefMaandelijkse digitale nieuwsbrief, met de literaire lad-der van alle literaire evenementen in stad en provincie Utrecht, info over komende Literatuurhuis-optredens, het belangrijkste literaire nieuws en aanbiedingen voor abonnees. Abonnees kunnen aangeven of ze alleen de algemene nieuwsbrief of ook de speciale nieuwsbrieven over specifieke evenementen willen ontvangen. Er komen bijv. nieuwsbrieven voor sub-doelgroepen over poetry slam, De Nacht van de Poëzie, erfgoed en City2Cities.

Offline publiciteitDriemaal per jaar De Literatuurkrant; een uitgave op ta-bloidformaat waarin achtergronden, interviews, gedich-ten en aankondigingen van literaire programma’s zijn te lezen. Maandelijks een flyer en poster met alle programma’s van Het Literatuurhuis. Deze worden op vaste tijdstippen door de stad verspreid.

Social Media & Crowd Curated ContentTwitter en facebook worden volledig geïntegreerd in de nieuwe website en communicatiekanalen. Updates van www.literatuurhuis.eu worden dagelijks op twitter en facebook geplaatst. Ook wordt publiek via de social me-dia actief betrokken in het meedenken over programma’s en het leveren van bijdragen.

36

Crowd Curated Content

De nieuwe website staat open voor reacties, sug-

gesties en tips van lezers en bezoekers. We nodigen

onze bezoekers actief uit om mee te denken over de

programmering. Dat heet ‘Crowd Curated Content’.

Niet te verwarren met ‘Open Podium’ of ‘U vraagt,

wij draaien’; er blijft wel degelijk een redactie die de

keuzes maakt (op basis van kwaliteit en onze beleids-

criteria), maar die keuzes worden transparant en pu-

bliekelijk toegelicht, in overleg met ‘the crowd’, dus.

Als je dit structureel doet, bouw je, ook al kún je niet

alle suggesties opvolgen, relaties op met mensen die

je uitnodigt om bij de festivals aanwezig te zijn en die

zich betrokken voelen bij de programmering. Bo-

vendien zijn dit mensen die online heel actief en dus

snel bereid zijn om berichtjes door te twitteren of op

hun facebook of blog aandacht te besteden aan de

betreffende activiteiten.

Dit betekent dus niet: we maken een facebook ac-

count of forum aan, sturen een mailtje rond met de

vraag ‘spui je ideeën’ en we wachten af. Dat werkt

niet. We zullen actief moeten werven, via verschil-

lende kanalen mensen naar de website leiden waar

ze zich kunnen aansluiten. We leggen per evenement

bijvoorbeeld persoonlijk contact met de eerste 25

volgers. Met de tien die het meest creatief en/of

productief lijken gaan we koffie drinken. We vragen

wat hun ideeën zijn, hoe we nog meer input kunnen

krijgen, hoe we meer bezoekers kunnen genereren.

Het profiel van deze mensen moet heel breed zijn:

ze moeten van boeken en literatuur houden, maar

ze mogen uit alle sectoren afkomstig zijn. Deze

tien, of de overgebleven kandidaten, nodigen we

uit voor een kick-off meeting. Daar moet het plan

voor de komende editie van de betreffende activiteit

uit voortkomen. We putten op deze manier uit de

stuurd via e-mail, facebook of twitter door mensen

die je kent. Bezoekers zijn meer geneigd naar iets

toe te gaan wanneer ze door vrienden worden getipt,

dan wanneer ze een reclameboodschap in hun mail-

box ontvangen. Het is een gouden regel in de mar-

keting: van mond tot mond wordt de beste reclame

gemaakt. Als een vriend tegen je zegt dat City2Cities

geweldig is, ben je eerder geneigd om het festival

ook te bezoeken dan wanneer je een poster of adver-

tentie ziet. Uit het publieksonderzoek in 2010-2011

bleek dat een derde van de ondervraagden door een

bekende op het festival was gewezen. In die peer-

2-peer reclame investeren kan tegenwoordig met

de digitale middelen vrij makkelijk. Het kost weinig

geld, maar wel veel tijd.

Community building

De publiciteitsstrategie van Het Literatuurhuis is

daarom gericht op het bouwen van een gemeen-

schap van mensen met uiteenlopende achtergron-

den die één aspect met elkaar delen: ze houden van

lezen en/of schrijven. We zullen de komende jaren

fors (met name ook tijd) investeren in het binden van

deze community aan de organisatie. In de voorbije

jaren ging ons marketingbudget voor 90% op aan

nieuwe bezoekers: duizenden posters, nieuwsbrie-

ven, flyers, programmaboekjes, openbare aankon-

digingen, krantenadvertenties, etc. Dit, terwijl we

een groot bestand hebben met trouwe bezoekers:

mensen die regelmatig naar onze voorstellingen

komen. Uit dit bestand moet de meest actieve kern

worden samengesteld aan wie we een deel van ons

budget zullen besteden. Ze krijgen exclusief toegang

tot voorstellingen of krijgen gratis de verschillende

boekuitgaven thuisgestuurd. Het Literatuurhuis

investeert nadrukkelijk in zijn achterban.

37

kennis, ideeën en het netwerk van zeer uiteenlopende

individuen. Deze ‘meedenkers’ zijn vervolgens veel

sneller bereid om ook hun eigen (online) netwerk in te

zetten om ideeën aan te dragen en te laten zien wat ze

hebben bedacht.

Kerncijfers:

Bovenstaande cijfers geven de stand van zaken weer

in seizoen 2010-2011 en de streefcijfers in 2016. Er

is reeds een solide achterban van mensen die onze

voorstellingen bezochten en zich hebben geabonneerd

op de nieuwsbrief of een van de sociale media-kanalen.

Wat publiciteit betreft, is er nog een wereld te winnen.

Geen van de participerende organisaties heeft in de

afgelopen jaren een solide marketingbeleid gevoerd.

Er is uiteraard voor alle voorstellingen naar vermogen

en vaak effectief campagne gevoerd, maar altijd op

ad hoc-basis, zonder structureel beleid. Dat was met

name te wijten aan het gebrek aan een vaste publici-

teitsmedewerker. De budgetten van de verschillende

evenementen waren niet toereikend voor het aanstel-

len van iemand die zich structureel op de publiciteit en

de aandacht voor de achterban toelegde. Daardoor is

er ook nooit intensief in het gebruik van sociale media

geïnvesteerd. Het Literatuurhuis wil daar absoluut

verandering in brengen. De potentie van het publieks-

bereik op digitaal vlak is groot, gegegeven de huidige

aantallen abonnees en webbezoeken die zonder noe-

menswaardige investering tot stand zijn gekomen.

In de plannen voor de komende beleidsperiode is de

aanstelling van een publiciteitsmedewerker opgeno-

men. Deze zal zich naast het opstellen en uitvoeren

van de campagnes voor evenementen ook toeleggen

op het uitbreiden van het aantal nieuwsbriefabonnees,

twittervolgers en facebookvrienden.

Datzelfde geldt voor het werven van donateurs. Er

was bij geen van de participerende organisaties tot

op heden een structureel donateursbeleid, terwijl de

bereidheid van trouwe bezoekers om de activiteiten

te ondersteunen wel degelijk aanwezig was. Door de

aanhoudende onderbezetting is er nooit een substan-

tiële campagne geweest om donateurs te verwerven.

Het Literatuurhuis zet de komende periode nadruk-

kelijk in op het maken van vrienden, zowel in digitale

als in financiële zin. Naast het werven van particuliere

vrienden, komt er een ‘Vrienden-commissie’ die de re-

laties met het bedrijfsleven opbouwt en onderhoudt.

Op termijn moeten donateurs en bedrijfsleven een

substantiële bijdrage aan Het Literatuurhuis leveren.

Totaal aantal bezoeken in 2010-2011: in 2016:

13.770 20.000

Totaal aantal unieke bezoekers website in 2010-2011: in 2016:

37.781 100.000 Totaal aantal website bezoeken in 2010-2011: in 2016:

122.522 300.000

Huidige social media achterban: in 2010-2011: in 2016: Facebook

1.127 7.000 Twitter:

1.152 7.000 Abonnees digitale nieuwsbrief:

6.750 20.000

38

2. Herkomst

Zowel uit de gegevens van de enquête

als uit de gegevens van de kaartverkoop

blijkt dat ruim de helft van ons publiek

in 2010-2011 afkomstig was uit de stad

Utrecht. Circa 17% komt uit plaatsen in de

provincie Utrecht en uit de gegevens van

de kaartverkoop blijkt dat 29% van buiten

de stad en de provincie Utrecht kwam.

Kaartverkoop en enquête laten hier een

verschillend beeld zien. Dat komt met

name doordat bij het festival City2Cities

een intensieve samenwerking met buiten-

landse partners is gestart. Daardoor is het

gelukt in 2011 een grote groep bezoekers uit Schot-

land en Zweden naar het festival te laten afreizen.

Deze bezoekers zijn niet in de enquête betrokken.

Het is realistisch om te concluderen dat circa 25%

van de bezoekers buiten de stad en de provincie

Utrecht woonachtig was.

Publieksonderzoek

Tussen november 2010 en april 2011 heeft een uitge-

breid demografisch publieksonderzoek plaatsgevon-

den door studente Toa Maes, onder begeleiding van

universitair docent dr. F. de Glas van de Universiteit

Utrecht. In de ijkjaren 2014 en 2016 zullen wederom

demografische onderzoeken alsook klanttevreden-

heidsonderzoeken plaatsvinden.

De uitkomsten van het meest recente publieksonder-

zoek waren als volgt:

Aantal respondenten enquête: 350(LET OP: Uitsluitend uitgevoerd bij activiteiten van SLAU, City2Cities (C2C) en Literaire Meesters (LM), dus niet van Het Poëziecircus en De Nacht van de Poëzie).

1. Leeftijd

De gemiddelde leeftijd van bezoekers is 46 jaar. Toch

is 35% van het publiek jonger dan 35 jaar oud. 23 %

is tussen de 35 en 55 jaar en 42% ouder dan 55 jaar.

De bezoekers van activiteiten van Het Poëziecircus

zouden de gemiddelde leeftijden sterk omlaag bren-

gen. De traditionele doelgroep van die activiteiten is

studenten (18-28 jaar).

39

www.literatuurhuis.eu

HetLiteratuurhuisPostbus 274

3500 AG Utrecht

Lange Nieuwstraat 21

3512 PB Utrecht

030-2318376

www.literatuurhuis.eu