Hermon Daifim Silver Jubilee Souvenir

download Hermon Daifim Silver Jubilee Souvenir

of 97

Transcript of Hermon Daifim Silver Jubilee Souvenir

Silver Jubilee Souvenir KRISTIAN THALAI PAWL RAMHLUN SOUTH BRANCH

1

H E R M O N DAIFIM

Silver Jubilee(1981 2006)

25

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

2

Silver Jubilee Souvenir

Published by : Kristian Thalai Pawl, Ramhlun South Branch Copy right reserved 2006 Printed at : Lois Bet, Chanmari Type Setting & Cover design arty_a K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

3

A chhung thu awmte.............Editor Thuhma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Message Pastor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Kohhran Chairman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 KTP Leader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Branch KTP Report . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1. Branch KTP Chanchin Tlangpui . . . . . . 22 2. Hermon Daifim lo in din dan leh a kaihhnawih te Upa F.Laldailova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 3. Kohhran - Pathian hnathawhpuitu Rev. Lalthangliana . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 4. Presbyterian Kohhran Rev. C.Vanlalhruaia . . . . . . . . . . . . . . . . 38 5. Literature Tha hlutna leh pawimawhna Upa R.L.Thanmawia . . . . . . . . . . . . . . . . 46 6. Kristian te tan nau tihtlak a thiang nge thiang lo ? Upa Dr. PC Biaksiama . . . . . . . . . . . . . . . 53 7. Pathian Thu Zirna (Theological Education) leh Mizo Kristiante Rev. Vanlalthlana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 8. Alternative Media Rev. Lallianmawia Pachuau . . . . . . . . . 64 9. Incheina Nl C.Lalthangpuii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 10. Hruaitu nihna leh mawhphurhna Upa H.Lalhmingmawia . . . . . . . . . . . . . . 76 11. Computer leh a kaihhnawih Tv PC Lalnunpuia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 12. Archive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

A r t i c l e

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

4

Silver Jubilee Souvenir

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

5

Editor Kamchhuakhmasa berin chhiartu zawng zawngte Hermon Daifim Silver Jubilee pualin chibai ka buk a che u. Pathian awmpuina leh kaihhruaina azarah kan Thalai Chanchinbu kartin chhuak Kohhran tana tangkai tak ni bawk Hermon Daifim chu kan hruaitu hmasa te thahnemngaihna avangin a Kum 25-na Silver Jubilee chu a lo hmang ve ta der mai a. Editorial Board ten Silver Jubilee puala Souvenir buatsaih ve nise tia Branch Committee a a thlen chu min lo remtihpui angin theih ang angin hma kan han la ve a. Hemi kum tak maia Editor ka ni hi vannei ka intih rualin, tlinlohna tam tak pawh a awm ngei ang.

A

Editorial Board te, Agent fel tak tak te avangin tun hun thlengin bahlah awm miah lovin chanchinbu kan la chhuah thei a, a lawmawm hle a ni. Abik takin kan Committee Member Pu Vanramthanga Pachuau in hun chep tak kara type-setting leh cover mawi taka min design sak avangin lawmthu kan sawi tak meuh meuh a, Digital Camera tangkai tak min hmantirtu Dr. Micky Zodinpuia te chungah lawmthu kan sawi bawk e. Tin, Article, Message leh Advertisement rawn thawhtu zawng zawngte leh Branch Committee inphalna hlu tak avangin he Souvenir hi hlawhtling thei chauh a ni kan ti thei ang. Engpawhnise, Hermon Daifim chanchinbu leh he Souvenir tlwm tak lo chhiartu zawng zawngte tan Malsawmna thlentu anih ngei ka beisei.

( ROSANGLIANA ) Editor, Hermon Daifim K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

6

Silver Jubilee Souvenir

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

7

THUCHAH

amhlun South Kristian Thalai Pawl chuan ni 14th August, 2006 khan a kum 45-na hlim takin a lawm a. Kristian Thalai Pawl rawngbawlna pawimawh tak mai Hermon Daifim Chanchinbu pawhin kumin 2006 hi a kum 25-na (Silver Jubilee) a lo tlin ve na a lo ni ta. Literature hi Kohhran tan a pawimawh em em a, ringtuten taksa leh thlarauva chakna kan lakna hnar ber a ni. Hermon Daifim hian Kohhrante min ti bengvar bakah Sermon tha tak tak rawn inphum thin te leh rinna kawnga kan kalna a hriatna leh finna thar min pe thintu a ni.

R

Kum lo awm zelah pawh Kohhran tan rawngbawlna tangkai tak anih zel ka beisei tlat a ni.

( PASTOR VANLALCHHUNGA ) Pastor Incharge, Ramhlun South Pastor Bial, Ramhlun South.

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

8

Silver Jubilee Souvenir

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

9

THUCHAHUpa Vanlalnghaka Chairman, Ramhlun South Kohhran

R

amhlun South Branch Kristian Thalai Pawlten kum 25 lai kaltaah khan Thalaite leh Kohhran rawngbawltute, mipui hrim hrim tan pawh tualchhung Kohhran rawngbawlna leh chet velna thu hla te kan inhriatpui tawn theihna tur Chanchinbu buatsaih tul tihna a lo nei a. Chutih laia KTP Committee chuan Pathian rawn chungin,Thalaite leh Kohhranho tana chhiar ve tlak tur lakkhawm leh tihchhuah kawngah harsa tam tak a keng tel tih hre reng chungin bul tan phawt a relthlu ta bawk a. Editor atan Tv F. Laldailova ruatin bul an tan ta a ni. A din tirhin a hming tur hi KTP Committtee in a ngaihtuah lai chuan - Zion tlang chheh velah chuan tuk tinin zing daifim a lo tla thin a. Chu chu a vela hnim leh thlai te tan chuan nunna chaw, an tuihal fahtu leh chawmtu tha tak a ni angin he KTP chanchinbu hi Thalai leh Kohhran mipuite rawngbawlhona nun chawmtu tuihnar ni ve se tih duhna avangin Hermon Daifim tih hming hi an lo put tir a ni e tih pawh i hre thar leh hlawm ang u.

Pathian remtihna a ni ngei ang e, hei vawiin kum 2006 thlengin bahlah hauh lovin KTP hruaitute leh enkawltu mi hrang hrang hmangin chhunzawm leh tundin a ni zel mai hi a lawmawm hle mai. Taima tak leh inpe takin an enkawl zel bawk a. Tualchhung KTP leh Kohhran mipuite tana rawngbawl hna tha takin a la thawk zel niin ka hria. Enkawltu leh Semtu, Chhiartu Kohhran chhungkua leh mi mal zawng zawngte he Hermon Daifim 25th Anniversary-ah hian a tharin chibai ka buk vek a che u. Hun lo kal zel turah pawh Pathian hruainaa tluang taka chhuah chhunzawm zel anih theih nan duhsakna ka hlan bawk e. ( UPA VANLALNGHAKA ) Chairman Ramhlun South Kohhran K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

10

Silver Jubilee Souvenir

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

11

THUCHAHristian Thalai Pawl chanchinbu, Hermon Daifim kum 25 lai a lo tling ta hi, min kaihruaitu Pathian ropuizia a lang chiang hle mai. A chhuah hlim atanga vawiin thlenga rim taka enkawltute thawhrimzia te, a neitu Kristian Thalai Pawl ten rawngbawlna peng hrang hrang hneh taka thawk chunga an thlahthlam lohzia te, KTP ten thiamlo leh tisual nawk nawk chunga ke kan penna lam apianga Kohhranin zawldawh taka min enkawl thinzia te a lang chiang em em a, Kohhran neitu Lal Isua ropuizia leh thiltihtheihzia a lo lang chhuak a ni.

K

KTP Chanchinbu ni mahse Kohhran chetvelna leh chanchin inhriattawnna pawimawh tak a ni zel a, mitin tan CHATUAN NUNNA chharna hmanrua pawimawh tak anih theih nan hmasawn zel turin ka duhsakna ka hlan e.

( R. LALREMA ) Leader, Kristian Thalai Pawl, Ramhlun South Branch.

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

12

Silver Jubilee Souvenir

BRANCH CHANCHIN(1961-2006)Dr. C. Zarzoliana, Secretary Jerry Zoliansanga, Asst. Secretary

Kan Branch chanchin bu, Hermon Daifim chuan kum 25 hmel a lo hmu ve ta reng mai a, Pathian hruaina a vawiin thlenga chhuah chhunzawm zel a ni hi a lawmawm takzet a ni. Editorial Board memberte thahnemngaihna avangin hun chep tak karah Silver Jubilee Souvenir an ti chhuak thei hi a lawmawm hle. Kan Branch din tirh atanga vawiin thleng chanchin tlangpui han tarlang i la. Kum 1961 August ni 14 khan member 28 lek neiin a lo ding tan a. Office Bearers 5 bakah Committee member 4 ten bul an tan. Member tlem hle mahse phur tak leh thahnemngai takin an thawk ho a, Kohhran chet channa tin rengah an tangkai thin hle. BRANCH INRELBAWLNA Kristian Thalai Pawl, Ramhlun South Branch hi a din tirh atangin vawiin thlengin Central KTP in inkaihhruina dan a siam zuiin a kal zel a. Kum tinin Branch Office Bearers thlanna neih thin a ni. Branch Committee member tur chu awm an tih zat O.B thlanchhuahten Kohhran aiawh leh Ex-Officio memberte nen inrawn tlangin an ruat thin. Branch hmalakna tichak turin Committee leh Sub-Committee peng siam thin a ni a. Kum 2006 chhungin hetiangin kan din: 1. Programme Committee 2. Evangelical Cell Sub Committee 3. Instruments & Properties Sub-Committee 4. Refreshment Sub Committee 5. Hermon Daifim Editorial Board 6. Reception & Decoration Sub-Committee 7. Zaipawl Sub-Committee (Zaipawl enkawl K.T.P kuta a awm tak avangin kumin 2006 atanga siam thar a ni) K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

13

Hriat theih chinah kum 1988 leh 1994 kum khan Group ah inthen a ni a, 1995 atang erawh kha chuan vawiin thlengin Group ah inthen tawh lovin Upa bial then zuia kal a ni. Tunah hian bial 9 awmin committee member bial awptu bik pahnih atanga pali thleng ruat thin a ni. Sports leh inelna programme engemaw kan siam dawn erawh chuan bial then inkawp rem deuhte hmehbelin Group li (4) ah emaw kan inthen hrang ve thin. MEMBER DINHMUN A tira member 28 chauhin an din Ramhlun South Branch KTP chu kum telin member an lo pung deuh deuh a, kum 2000 AD ah meuh chuan 897 lai kan lo ni ta. Kum 2001 April ni 17 a Ramhlun Vengtlang Kohhran an lo indan tak atangin member zat a tlahniam nasa deuh a. Kum 2001 khan member 608 kan ni. Kumin 2006 hian member 729

kan awm.Member lakna kum tirah neih thin a ni a, Branch Committee memberte kan Kohhran in tinah lutin member ni duh inpe te hming an la thin a. Hun remchang hmasaah inkhawm kim zan siamin, bialtin thutna bik siamah thuin member zawng zawng hming chhiar chhuah a ni thin. Tin, Faith Promise night neih thin a ni bawk. CENTRAL COMMITTEE A LO AWM TAWH TE Hriat theih chinah kan member KTP Central Committee-a lo awm tawh te:Upa Lalthansiama Tochhawng (Kum 1990-1994, 1990-1992 Committee Member, 1992-1994 Finance Secretary) Upa R.L. Thanmawia (Kum 1994-1996) Nl C. Lalthangpuii (Kum 2000-2004)MIZORAM SYNOD CHOIR MEMBER LO NI TAWH TE

Pi Lalchungnungi - 1983 Upa Lalthansiama tochhawng 1985 1992 (Conductor) Nl K. Lalbiakveli 1986 - 1990 K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

14

Silver Jubilee Souvenir

Pu Vanlalhuma Pachuau 1991-1995 Nl C. Lalthangpuii 1993 1997 Pu R.K. Lalfakawma 1995 1998 Nl Lalawmpuii Tochhawng 1997 -1998 Pu Manasia Lalduhsaka 2000 2004. JOINT SERVICE Branch dang thalaite leh Kohhran pawl dang thalai te nen inpawh tawnna leh infuihtlanna atan tiin Joint Service kan neihpui ve thin a. Tun hnaia chutiang kan neih te han tar lang ila. Mamit Hmunsam-ah November 9-11, 2002 khan Joint Fellowship neih a ni. Ni 24.5.2004 khan Mizoram Baptist Kohhran, Ramhlun South, TKP Unit nen kan Kohhran Biak Inah Joint Service kan nei a, kan hlim tlang hle. Ni 8.11.2004 (Thawhtan) zan khan Tukhuahtlang Branch KTP te nen kan Kohhran Biak Inah min rawn sawm angin kan nei. Ni 29.8.05 (Thawhtan) zan khan Venghnuai Branch ten min rawn sawm angin kan Kohhranah Joint Service kan neih pui a, kan hlim tlang hle. Mission Vengthlang Branch K.T.P nen ni 13.6.2005 khan kan Biak Inah bawk Joint Service kan nei. Jont Service kan neih a piangin kan neih puite puana thuziak Krista ah chuan pumkhat kan ni tih chuang kan pe thin. KAN CHETCHANNA CHHINCHHIAH TLAK THENKHAT TE Drama Chan leh Lawmman lak Kum 1980 khan District Level Drama Competiion ah Thu a tawp e, lumam tih thupui hmangin lawmman pakhatna lain Rs 700/- kan lo dawng tawh a. Tin, Central KTP buatsiah Kristian chhungkaw lam hawi Drama intihsiak November 24, 1995 a Vanapa Hall a neihah a ti tha thlan chhuah Top 20 ah kan lo lang tawh bawk. Musical Drama Competition Central KTP Committee in rampum huapa a buatsaih ni 14 & 15 November 1996 a Vanapa Hall a neih ah K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

15

Top five ah kan branch a lang pha ve leh a kan lawm hle. Hemi bakah hian kum 2001 khan CKTP leh MSD & RB (Mizoram Social Defence & Rahabilitation Board) buatsaih rampum huap, ruihhlo laka invenna lam hawi Drama Competition ah I dawt ngam leh dawt rawh tih chu changin lawmman pakhatna kan la leh bawk a ni. Lawmman pakhatna kan lak hi ni 3.12.2001 khan a lawmna Kohhran Hallah ropui taka neih a ni. Hemi kum vek hian DDK Aizawlah Drama hi chan/record a ni. Kum 2004 April leh May thla chhung khan SHALOM nen tangkawpin leh sumtuakna nipahfawmin, Aids chungchang inzirtirna Thliar a neilo tih drama/Film hlawhtling takin kan siam. DDK leh Local channelah te a khat tawka tih chhuah thin a ni. One Dry Day Ni 22.4.2005 (Zirtawpni) khan Ruihhlo leh Zu a harsatna tawk mek leh sim tawhte leh member hla zawkte nen Branch Committee leh Evangelical Cell member ten ONE DRY DAY Programme, Hydeout Resort Turial-ah kan hmang a. Mi 74 lai kalin nileng a intihlimna leh inpawlhona neiin tlai lamah ruai kan kilho a, a hlimawm kan tiin a hlawk kan ti hle. Ni 27.05.2006 (Inrinni) khan Hide Out Resort, Turial ah ruihlo avanga harsatna tawk mek, simtawh te leh member pum huapin One Dry day hman a ni leh a. Ni lengin ruihtheih thil, zuk leh hmuam ti lovin hun hman a ni a. Member 100 chuang lai kalin hlim takin hun kan hmang a, a hlawk hlein kan hria. Career Awareness Programme Ni 26th June 2006 (Thawhtan) zan inkhawmah Dr Vanlalchhawna, Reader, MZU Economics Department Resource Person ah sawmin Career Awareness / Guidance Programme kan hmang a, a bengvar thlakin hlawkpui hlein kan inhria. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

16

Silver Jubilee SouvenirBRANCH HMALAK MEKNA THENKHAT TE

1. Ruihhlongaite leh Mihlate pualin thlatin thawhhtanni hmasa berah tlai chawnghei tawngtai kan nei thin a, tin, inkhawm apiangin an puala tawngtaina neih thin a ni. Evangelical Cell te hmalakna in fehchhuah programme pawh a tul anga siam thin a ni. 2. Biak In hawnga nupui/pasal neite lawmpuina thilpek Holy Bible leh Kristian Hlabu leh Rs 1,000/-(Cheng sangkhat) pek thin a ni. Tin, inneih inkhawmah Zaipawl neih sak tura min sawm chuan neihsak thin a ni. Member boral an awm chuan Pathianni tlai remchangah an chenna hmunah ralna hun hmangin, ralna thilpek Holy Bible leh Rs1000/- kan hlan thin. 3. Kum 2006 hi Tawngtai Uar kum ah kan puang a. Ni 5.6.2006 Thawhtan zan Inkhawm ban khan Kumpuan tawngtaina hun hmasa ber hman a ni a, zing dar 2 :00 ah kan tin. Member thahnem tham tak kan tel thei a, a lawmawm kan ti hle. Thlatin Thawhtan zan hnuhnung ber inkhawm banah chhuak lovin tawngtai rualna neih thin nise ti a rel angin ni 28 Aug.2006 zan atangin neih tan a ni. Mimala Pathian pawlna, fianrial hun neih tam in zirtir nise kan ti bawk. 4. Kumin 2006 chhung ngeiin Ramthar Field tlawh nise tiin Budget-ah Rs 4,0000/- kan dah a. October 24 kar hian Karbook,Tripura (Kan member Missionary boralta Pu Vanlalhruaia Pachuau thawhna) tlawh ni se kan ti. Hmalak mek a ni. RAWNGBAWLNA LAM Ramhlun South Branch KTP hi a dintirh atangin a phak tawk ang angin Ramthar rawngbawlna ke a pen ve fo thin a. Memberte zingah hun puma rawngbawla kalchhuak an awm ve ta nual a. Ramthar Field hrang hrangte vawi K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

17

eng emaw zat kan tlawh tawh bawk. Kum 2001 atang khan Branch KTP chuan Kohhran kaltlangin Missionary 5 kan chawm a, hemi kum hian Tirhkoh 1 kan chawm tel bawk. Hetiang hi Ramthar rawngbawlna lama kan chet tawh dan tlangpui chu a ni. i) Kum 1973 khan Evangelists te Zaipawl leh thu lamah tawiawmin veng hrang hrangah rawngbawlna an nei a, veng 7 vel an tlawh. ii) 1980-81 khan Punjabi Colony, Karinganj ah rawngbawltu rawih a ni a. Tum thum lai Biak In sa a Work Camp neih a ni. iii) Kum 1989 Krismas hmangin Arunachal Pradesh-ah mi 18 an kal. iv) December 21-27, 2000 khan Manipur Field tlawh a ni a, member 30 vel an kal. v) Bible Society of India, Aizawl Auxiliary buatsaih Distribution Campaign (Bible zawrh leh tract sem) in September 7-15, 1992 khan Tripura, Amarpur District ah mi 18, Pu F. Lalthianghlima hovin an kal. vi) KTP leh Kohhran Ramthar Committee tangkawpin Gharmura ah December 21-28, 1998 khan Krismas hmangin mi 70 vel an kal. Chapel sak leh Gospel Campaign tein hun an hmang. vii) Barak Presbytery Thalai Inkhawmpui February 2002 khan Gharmurra-ah KTP leh Kohhran Ramthar Committee tangkawpin neih a ni. PATHIAN THU ZIR 1. 2. 3. 4. Tv. Lalthangliana Tv. H. Sangkhuma Tv. Tlanghmingthanga Tv Lallianmawia Pachuau 1962 1976 1982 1987 KUM

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

18

Silver Jubilee SouvenirNl. Marina Ngursangzeli Tv. Lalthuama Tv. John Lalnuntluanga Tv. R. Vanlalruata Tv. Jerry Zoliansanga Tv. Zodinpuia Tv. RM. Lalrinzuala Nl. Lalnunzawmi Ralte Tv. H. Lalruatkima Tv. T. Lalremtluanga Pu Lalsanglura Ralte Tv. RK. Lalawmpuia Tv. R. Lalrintluanga Tirtu 1993 1994 1994 1998 2000 2000 2001 2001 2002 2002 2003 2004 2006 Thawh tan kum SMB 1986 SMB 1986 TBZ 1987 SMB 1989 SMB 1987 TBZ 1987-95 SMB 1997 SMB 1997-89 CWM 1998 TBZ 1988 SMB 1989 1989 1990 SMB 1990 SMB 1992 SMB 1992 SMB 1993 RSK 1996 SMB 1996(Short term)

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

MISSIONARY Sl.No. Hming 1. Nl. Lalrindiki Sailo 2. Pu C. Kapthanga 3. Pu K. Lalchhawna 4. Pu Vanlalvuana 5. Pu Lalvena Hnamte 6. Rev H. Sangkhuma 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Nl. Lalruatmawii Nl. Rampanmawii Pi Vanlalbiai Pu T. Vanlalruata Nl. R.C. Lallawmzuali Nl. H. Lalrammuani Tv. R.L. Hlupuia Nl. Lalnunzawmi Ralte Nl. C. Lalrampari Nl. Kapliani Ralte

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. Tv. J. Laldinpuia SMB Nl. C. Lalmuankimi SMB Nl. Lalremruati Ralte SMB Pu R. Lalchhuanmawia TBZ Nl. Marina Ngursangzeli SMB Pu Zohmingthanga Pachuau TBZ Nl. V.L. Thanpuii Chawngthu CWM Nl. C. Lalrinsangi SMB Nl. Zothanpari Hmar HEM Nl. H. Lalbiakhlui SMB Tv. Vanlalhruaia Pachuau SMB 2000 2000 2000 2000 2000 2002 2002 2002 2002 2003 2003

19

(Short term)

ZAIPAWL/ZAIA RAWNGBAWLNA Ramhlun South Branch Kristian Thalai Pawl hi a dintirh atang rengin Zaipawl leh zaia rawngbawlna lamah Pathian malsawmna kan dawng nasa hle a. Zoram pum huap Zaipawl Intihsiakah te vawi duai lo lawmman kan la tawh a, veng pawn lam mite pawhin Ramhlun South an hriat larna chu Zaipawl rawngbawlna hi a ni fo thin. Zokhaw lamah leh Mizoram pawnah te pawh Zaipawl leh Group zai te in kan fehchhuak fo tawh a. Pathianin hetiang kawnga kan Branch hmanruaa a hmang ve thin hi a lawmawm tak zet a ni. Zaipawl Intihsiaknaa Tel Tawhnate i) Synod Communication Department (Electronics) in November 8-11, 1993 chhunga Contact Sports Centre, Mission Vengthlanga Centennial Choir Competition a buatsaihah kan Kohhran Zaipawl chu tel vein Zaipawl 51 tel zinga a thiam 10 thlan chhuah (Top Ten) ah kan tel ve thei a, lawmawm kan ti hle a ni. Conductor Pu Lalrammawia a ni. ii) Synod Music Committee in October 15-17, 1997 a Khatla Kohhrana ram pum huap Zaipawl Intihsiak a buatsaihah pathumna kan ni. Zaipawl member 97 kan ni. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

20

Silver Jubilee Souvenir

He Intihsiak hi running a ni a, Trophy bakah Rs. 4000/kan dawng. Conductor Tv. Manasia Lalduhsaka a ni. iii) Synod Music Committee in October 24 & 25, 2003 a Ramhlun North Biak Ina Zaipawl Intihsiak a buatsaihah pahnihna kan ni. Presbytery 22 atanga a thiam ber thlan chhuah pakhat theuh inelna a ni a, kan Kohhran Zaipawl hian Aizawl Hmar Presbytery ai kan awh a, member 121 lai telin member ngah ber kan ni nghe nghe. Conductor Tv. Manase H. Saphmingthanga a ni. iv) Central KTP in KTP Golden Jubilee Trophy Zaipawl Intihsiak, Zarkawt Biak In a October 29, 2004-a a buatsaihah pathumna kan ni a, Certificate bakah Rs 7000/- kan dawng. He Zaipawl intihsiakah hian Zaipawl 36 an tel a, kan Kohhran Zaipawl hi member 101 kan ni. Zaipawl Conductor chu Pu Manasia Lalduhsaka a ni. v) Synod Music Committee in a vawi thumna atana Zaipawl Intihsiak August 26, 2006-a a buatsaihah Zone wise (Aizawl North Zone) ah pakhatna kan ni a, October 19 & 20, 2006 a Zarkawt Biak Ina final neih turah kan Zone a pahnihna Durtlang Kohhran Zaipawl nen Zone aiawhin kan tel ang. Kan Kohhran Zaipawl hi member 108 kan ni a, Conductor Tv. Manase H. Saphmingthanga a ni. Zaia Zin Chhuahna i) Teikhang Pastor Bial KTP in January 17-19, 1997 a Bial Conference an neih turah Speaker leh Zaipawl nei tura min rawn sawm angin Speaker atan Upa Lalthansiama Tochhawng leh Levites (member 8) te an kal. ii) October 8-10, 1999-a Chhimtuipui Presbytery, Lawngtlai Bazar Kohhrana an neihah Kohhran Zaipawl member 40 rual te chuan zaia rawngbawlna hlawhtling takin an va nei. iii) Shillong Pastor Bial KTP in September 24-25, 2000-a an Bial Conference hmanpui turin min rawn sawm a, hetah K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

21

hian kan Branch Asst Leader Pu R. Lalrema hovin True Vines an kal. iv) Manipur Thado Baptist Association, Youth Fellowship in Motbung, Manipur a Gospel Music Festival an neih turah kan Branch atanga zai thiam zai turin min rawn sawm a, kan Branch aiawhin mi paruk (6), November 17-25, 2004 khan an kal. Zaipawl Cassette : Zaipawl Cassette vawi hnih siam tawh a ni a. Volume I chu kum 1992 a siam a ni a, hla tha tak tak 13 awmin Copy 1000 siam a ni. Hemi tum hian Conductor Pu Lalrammawia a ni. Kum 2000 ah Zaipawl Volume 2, hla 12 awmna siam leh a ni a, hemi tum pawh hian Copy 1000 bawk siam leh a ni a, Conductor Tv. Manasia Lalduhsaka a ni. Best Choir Award : Kum 1993 khan MZI (Award Nominee) in Zaipawl thiam an thlan tum khan Best Choir-ah thlangin Rs 2000 leh Best Choir Award Certificate mawi tak kan dawng.

KOHHRAN HRUAITU HMASATE SIPAIIN AN MAN Ni 25.2.72 (Zirtawp) zana Kohhran Committee bang chu sipaiin Curfew bawhchhia tiin an lo tingmit ta dial mai a. Upa Laihnuna, Pu Rova, Pu Chhuanawma leh Pu Lalkhuma te chu sipaiin an man a. Jail ah an khung ta mai a. Ni 26.2.72 zing khan Pu J. Pazawna hovin VCP Pu Rozama leh Pu Khuangliana ten an va bail chhuak hram a ni. (Hermon Daifim 9.8.97)K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

22

Silver Jubilee SouvenirRAMHLUN SOUTH BRANCH KTP CHANCHIN TLANGPUI

August 14, 1961 Pathianni Sunday School inkhawm banah khan Tv. Lalthanglianan thian thenkhat Tv. Liansawta, Pu Lalchhandama (Ztu), Nl. Lalhmingmawii leh thian dangte KTP i din ve ang u tiin a hrilh kual a. Thian dangte nen inhrilh kual zelin ni 14.8.61 Pathianni chawhnu inkhawm banah Pi Zauvi in (tuna Ramhlun Indoor Stadium bul Pu Chaldailova te in chhim lam dep chiah)-ah Ramhlun Branch KTP chu din a ni ta a ni. He Ramhlun Branch KTP din kuma hruaitu hmasate chu :- Leader : Tv. Lalthangliana; Asst Leader : Tv. Lianchhunga; Secretary : Pu Lalchhandama (Ztu); Asst. Secy : Nl. Hmingmawii; Treasurer : Nl. Rosangi te an ni (Fin. Secy. an awm lo. Kum 1980 atang chauhvin Fin. Secy. post hi siam a ni). Office Bearer 5 bakah hian Committee member 4 an awm bawk nia hriat a ni a, hetih hun lai hian KTP member hi 28 lek an ni awm e. Ramhlun Branch KTP hi kum 1961 a din ni mahse Chanmari Kohhran thlazar hnuaia la awm, Kohhran pui ber pawh la chiangkuang hlei thei lo a ni a. Hruaitute pawh lehkhazir leh awm nghet ni chiah lem lo te an nih hlawm avangin hun eng emaw lai phei kha chuan KTP hi mumal taka kal theih loh lai pawh a awm niin an sawi thin. Chatlak awm em lovin KTP chu a kal ve zel a. Kum 1965 khan kan Kohhran chu Kohhran puitlinga hlankai a ni a. Kan Leader hmasa ber Tv. Lalthangliana pawh hemi kum hian Pathian thu zirin a chhuak a. Kum 1966 erawh chu hruaitute awm mah se rambuai a nih avangin mumal taka KTP kal theih a ni ta lo a ni. Kum 1967 atang erawh chuan thalai intel ruhin KTP intuaithar leh a ni a. Hemi kum atang hian vawiin thlengin K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

23

Ramhlun Branch KTP chu Pathian khawngaihna azarah mumal takin a la kal chho ve thei ta zel a ni. Ni 27.3.67 Committee Thurel No. 3 chuan KTP Adviser neih a rel a. Adviser hmasa ber atan Pu T. Zasata ruat a ni. Hemi hma lam hi chuan Kohhran Aiawh an ti mai thin a ni awm e. Ni 15.3.67 Committee vawi 3-na thurel 4-naah phei chuan Dawrpui Pastor Bial KTP khawmpui vawi 11-na kum 1968 a awm tur chu thlen dil ve nise tiin an ngaihtuah ta hial a. Ni 16.3.67 khan dilna thehluh ani a. Dawrpui Pastor Bial KTP Conference vawi 10-na Chanmari Biak In a neih chuan kum 1968 Dawrpui Pastor Bial KTP Conference chu Ramhlun Kohhrana neih turin a lo rel ta a ni. Hei hi kan Kohhrana khawmpui hrim hrim kan dawn hmasak ber niin a lang. Hetih hun laia Dawrpui Pastor Bial chuan heng Kohhran 16-te hi a huam :- Dawrpui, Chanmari, Electric, Chhinga Veng, Armed Veng, Sarawn, Bethlehem, Venghlui, Tuikual, Dawrpui Vengthar, Luangmual, Tanhril, Sakawrtuichhun, Rangvamual, Ramhlun leh Sairang. Ni 15-17.3.68 kan Kohhrana khawmpui thlen hmasak ber Dawrpui Bial KTP Conference vawi 11-na chu tuna kan Biak In awmna hmunah hian nghah a ni ta a ni. He Conference ah hian thupui chu Rawngbawlna tih a ni. Ni 15.3.68 (Inrinni) tlai dar 2:00 ah Nomination Committee neih a ni a, Palai 18 lai an kal. Khawmpui Palai zawng zawng chu 151 an ni. Kum 1968 hnu lam hi chuan Ramhlun Vengthar leh Ramhlun North lamah te inkhawm hrang an awm tak avangin a tlahniam leh ta deuh a. Kum 1970 ah Ramhlun Vengthar Kohhran a ding a, 1972 ah Ramhlun North Kohhran a ding ve leh a. Kan Kohhrana member tam tak te an pen a tul tak avangin KTP rawngbawlna pawh a nghawng nasa hle a. Theihtawp chhuahin KTP rawngbawlna chhunzawm zel a ni. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

24

Silver Jubilee Souvenir

Kum 1976 atang khan Dawrpui Pastor Bial atangin Chanmari Pastor Bial a piang a. Hetih hun lai hian Chanmari Bial chuan Electric, Chanmari, Ramhlun South, Ramthar, Ramhlun Vengthar leh Ramhlun North te a huam a ni. Chanmari Pastor BIal KTP Conference hmasa ber pawh ni 30.1.76 - 1.2.76 khan Ramhlun South ah neih a ni a. Hetih laia Chanmari Bial vawngtu chu Pastor L.Z. Zolawma a ni. Kum 1977 atang chuan keimahni Branch bikin thupui neih tan a ni a. Thupui hmasa ber chu I Puan In Hmun Zauh Rawh (Isaia 54:2) a ni. Budget hmasa ber chu Rs 1400/- a ni. KTP rawngbawlna a thang zel a. Kum 1981 ah chuan chanchinbu kartin chuak chu tihchhuah tan a ni. Hetih hun lai hi Ramthar rawngbawlna lamah theihtawp chhuah lai a ni a, khawpui chung leh ram pawn lam thlengin rawngbawlna neih thin a ni. Kohhran a thang zel a, kum 1982 ah Ramhlun South, Ramhlun Vengthar leh Ramhlun North Kohhran te chu Pastor Bial pakhatah insiamin Ramhlun Pastor Bial a piang a. January 22-24, 1982 khan Ramhlun Pastor Bial KTP Conference hmasa ber chu Ramhlun South ah nghah a ni. Kum 1986 khan Ramhlun South Branch KTP din champha phak vawi 25-na (Silver Jubilee) leh kum 2001 khan kum 40-na (Ruby Jubilee) chu ruai nen ropui taka lawm a ni a. Hemi pual hian Jubilee Souvenir mawi hnai tak buatsaih ve ve a ni bawk. Kum 2011 a Branch in Golden Jubilee a thlen tur atan inbuatsaih leh mek a ni a, hemi atan hian kum 2005 atang khan thlatin Bank ah Rs. 1000/- dah thin a ni nghe nghe. Pathian hruaina azarah KTP rawngbawlna tluang takin a la kal zel a, member pawh tunah chun zasarih chuang lai kan lo ni ve ta a ni.

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

25

Branch Chanchina A Hmasa Ber Te:1. 2. 3. 4. 5. 6. Leader hmasa ber Tv. Lalthangliana Hermon Daifim chhuah hmasak ber kum Kum 1981 Hermon Daifim Editor hmasa ber Tv. F. Laldailova Branch intlawhtawn hmasak ber kum Kum 1967 (Dawrpui Branch KTP nen) KTP Adviser hmasa ber Pu T. Zasata (1967) Bial KTP Conference thlen hmasak ber Kum 1968 (Dawrpui Pastor Bial nih lai, hei hi kan Kohhranin inkhawmpui hrim hrim a thlen hmasak ber niin a lang) Ramhlun South nih hnu a KTP Leader hmasa ber Pu L. Biaksanga (1973) Branch Budget hmasa ber zat Rs 1400/- (1977) Branch in thupui a neih hmasak ber I puan in hmun zauh rawh (Isaia 54:2) (1977) Kan member/Kohhran atanga Missionary chhuak hmasa ber Nl Lalrindiki Sailo (1986) Branch hminga Missionary chawm hmasak ber kum Kum 1986 ( Missionary 1 chawm a ni) Ramhlun South Bial KTP Leader hmasa ber Pu H. Lalbiaktluanga (1996) K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

7. 8. 9.

10.

11. 12.

26

Silver Jubilee Souvenir

MIZORAM STATE AIDS CONTROL SOCIETYHeng a hnuaia mite hi MSACS hnathawh pawimawh thenkhatte an ni:Voluntary Counselling and Testing Centre (VCTC)

Tu tan nge?

HIV chungchanga mahni dinhmun hre turin VCTC pan theih a ni. Doctor ten an nungchang leh an dinhmun a zir a hetiang natna vei hlauhawm nia a hriatte chu he centre ah hian an refer thin. District khawpui tina Damdawi in (Hospital) ah. 1. Counsellor te hmangin Pre-test Counselling neih thin a ni. 2. Pre-test Counselling neih zawh hnuah damlo in rem a tih chuan HIV test neih thin a ni. 3. Damlo chu HIV Positive anih chuan a dinhmun hrethiama huaisen taka a nihna pawm thiam turin Post-test Counselling neihpui thin a ni. 4. A tul dan angin Counselling neihpui zel thin a ni. 5. Condom a thlawn a sem thin a ni. 6. Damlo dinhmun ang zel a inenkawlna tur hmun ngaihtuah saka kawhhmuh thin an ni. 7. Hemi chungchang hi thuruk anga vawn tlat a ni.

Centre awmna hmunte A tangkaina te

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

27

HERMON DAIFIM LO INDIN DAN LEH A KAIHHNAWIHTE Upa F. Laldailova. ermon Daifim, Ramhlun South Branch chanchinbuin kum 25 na (Silver Jubilee) hial a lo thleng thei ta hi a va lawmawm em! Hemi puala a chunga thupui ziak ve tura Editor-in min rawn sawm ve hi ka lawm hle a, rilru pawh a ti tharin vawiin thlenga he chanchinbu la vawnnun leh chhuah chhunzawm zel ani hi a lawmawm lehzual. Lalpa chu fakin awm rawh se.

H

Ziaka thil chhinchhiah thlipthlep mi ka nih loh avangin leh KTP Minute Bu hluite rawn chuang lem lovin Hermon Daifim chanchinbu lo indinchhuah dan - rilrua la thi thei lote atangin kan han tarlang mai ang a, a lo dik tawk loh leh famkim tawk lo anih pawhin a hre zawk te rawn tihfamkim atan kan dah mai ani ang chu. Ramhlun South Branch KTP Committee chuan Kohhran chhungah chanchin inhriat pawh nan leh Kohhran Programme pawimawh mipuite inhriattirna remchang a lo ni bawk anga, chubakah thalai member zingah Pathian thua inzirtirna atana remchang anih beiseiin Ramhlun South Kohhran huam chhungah KTP hmingin chanchinbu Pathianni apianga chhuak turin siam nise tih a ni a. Hemi lo buapui tur hian KTP Branch Committee atangin mi panga(5) thlan chhuah leh an ni a. Chung mi panga te chu thukhawmin engnge chanchinbu hmingah chuan ni ang tiin rawtna chi hrang hrang lakkhawm a ni a, chung rawtna chi hrang hrang atang chuan Sam 133:3 a mi Hermon Daifim tih chu thlan a lo ni tan a, Hermon Daifim tih chu Kohhran mipuite tan leh Pathian rawngbawlna atan Pathian hnena hlan ani ta a ni. Editor hmasa ber atan Tv F. Laldailova ruat niin Hermon Daifim chu kum 1981 September thla atangin chhuah tan a lo ni ve ta a ni. Hetih hun lai hian tun ang hian hmanrua te kan la neih that loh avangin Portable TypeK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

28

Silver Jubilee Souvenir

writer in kut zungchalin Editor hian a chhu tlauh tlauh a, Cyclostyle- in her a ni leh a, hei pawh hi mahnia her chawp ani leh thin a. News Editor- te pawh a la awm lova. Kohhran Programme te leh Vengchhung / Kohhran chanchin te khawnkhawmin chhutchhuah a ni thin. Hermon Daifim tih hming chanchinbu atana thlangtute rilrua lo awm dan leh lo zikchhuah dan chu hetiang hian a sawi theih ang chu:Hermon tlang hming hi Hebrai tawng harm atanga phuah a ni a, a awmzia chu hmun serh, hmun thianghlim tihna ani awm e. Tichuan, Hermon tlang tih chu tlang thianghlim tihna a lo ni ta a ni. He tlang hi Israel ram hmar lam Lebanon leh Suria nena inrinna tlangdung a ni a, Israel ram chhehvelah chuan tlang sang ber ft. 9100 lai a sang a ni a, a san em avangin kum tluan deuh thawin vurin a khuh thin a, chuvangin, Arab ho chuan Jebel elSheik (lutuak tlang) emaw Jeber el-thalj (vur bawh tlang) an ti thin. Roreltute 3:3 -ah chuan Baal-Hermon tlang tih a ni. Helai tlangah hian Baal Pathian an be thin ni awm tak an ni. Sam 133:3 kan en chuan Hermon Daifim tih a lo lang a, chu chu thlai chawmtu Pathian entirna tlanglawn tak a ni. Zidon-ho chuan Hermon tlang chu Sirion an ti a, Amor hovin Senir an ti thung (Duet. 3:9). Kum 1350 BC vela Hit-ho leh Amor-hote inremna thuthlungah chuan Hermon chu tlang thianghlim tih a ni bawk. He Hermon tlang daifim tla chu Israel ram thlai chawmtu leh an intunnunna, Israel fate damna daifim anih ang hian keini Ramhlun South a Kohhran hote hian he kan chanchinbu tlawm tak Hermon Daifim atang hian chakna thar, inpumkhatna leh thawhhona tha, Krista chanchintha Damna Daifim chu kan dawnna anih ve beiseiin he hming mawi tak Hermon Daifim hi a lo piang ta a ni. A tira phuahtute rilru leh duhthusam ang ngeiin kum 25 chhung Pathian malsawmna dawng chhunzawm zel ani hi a va ropuiin a va lawmawm em! Lalpa chu fakin awm rawh se. Hun lo la kal zel turah pawh a Kohhran hote K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

29

tipumkhattu, Pathian thu taka chawmliantu anih theih nan Hermon Daifim hi dam reng rawh se. Tun thlenga lo chelh dingtute hi Pathian hmanrua mi tangkai tak, a din tirha kan tawngtaina tihlawhtlingtu in ni hi a va ropui em! He rawngbawlna pawimawh tak mai hi Pathian rawngbawlna pawimawh tak ani tih hi i hre reng ang u. Lalpan malsawm zel rawh se. (Upa F. Laldailova hi Hermon Daifim Editor hmasa ber a ni a, tunah hian Ramhlun Venglaiah an chhungin an khawsa mek a ni. Kan sawmna ngaipawimawh a Article tha tak min rawn buatsaih sak theih avangin a chungah kan lawm hle a ni.)

THUBELHA tobul : Kum 1981, July thla ni 28 (Thawhlehni) zan dar 7:15 khan Pi Lalngailovi te In ah Ramhlun South Kristian Thalai Pawl Executive Committee vawi 9-na (81 atan) neih a ni a. Hemi zan hian Pu Vanlalnghaka (Leader) (tuna Upa) thu put luh, KTP hmingin kan Kohhran huamchhung atan chanchinbu siam a tha em? tih chu sawiho a ni a. Mahse, hemi zan hian a thu thlentu chu damlohna avanga a kal theih loh avangin hun danga ngaihtuah atan dah a ni. September ni 5 (Inrinni) zana Pu Vanlalzika In a Committee vawi 10-na neih anihin chu thu chu ngaihtuah a ni ta a. KTP puala chanchinbu neih chu rem an ti tlang a, chumi thla (Sept.) chawlhkar hnihna atanga chhuah tan nghal turin an rel thlu ta a ni. A buaipuitu turin hetiang hian ruat nghal a ni Editor Asst. Editor : : Tv F.Laldailova Tv Thansanga Chawngthu Pu Vanlalnghaka Tv C.Kapthanga

Cir. Manager :

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

30

Silver Jubilee Souvenir

Heng an ruat chhiahte hian hma chak takin an la nghal a, chanchinbu hming atan Hermon Daifim tia phuahin chumi chawlhkar chuan Issue hmasa ber an chhuah tan ta nghal a ni. Editors : Hermon Daifim hian a piantirh (Kum 1981) atanga vawiin (Kum 2006) ni thleng hian Editor atan mi 17 a hrawn tawh a ni. Chanchinbu man : A chhuah tan kum khan aman chu Committee thu angin thla khatah Re. 1.00 a ni a, hei hi kum 1985 thleng khan hman a ni a. 1986 June thla atanga chanchinbu phek li a ni tak atang khan a man pawh thla khatah Rs. 2.00 ah a kai chhova. Kum 1990 leh 1991 chhung khan Rs. 3.00 a ni leh a. 1992 atang khan Rs. 4.00 ani thung. Kum 1996 atangin Rs. 5.00 a ni leh a, tunah kum 2006 ah chuan aman hi thla khata Rs. 10.00 a ni tawh a ni. Kum 1995 atang khan Indian Postal Service Aizawlah in register ve a ni a. Registration No. chu NE 1104 a ni. Postal Registration tih a nihna chhan chu hmun hrang hranga kan Kohhran mi rawngbawla awm mek leh a duh apiangte tana pawisa seng tlem zawka thawn chhuah theih nan a ni a, tun thleng hian 50 bawr vel thawn chhuah reng a ni. Tin, kum 2000 atang khan Hermon Daifim chhutna bik atan Computer pakhat lei a ni. Tun dinhmun(2006) : Hermon Daifim chanchinbu hi copies 380 vel leh hmun dangah copies 25 vel semchhuah/ thawnchhuah thin a ni a. Vengchhunga sem turin Agent mi 20 fel tak tak ruat an ni a, anni hian mahni bial theuh nei hrangin tlawmngai tak leh taima takin an sem thin a ni. A tawp berah chuan tun thlenga min hruaitu Pathian hnenah lawmthu awm rawh se.

It i t hl ik ah i t e gt a an d w t hih e hli a h rarn lk i an i r ngai lovang. Richie Lee JonesK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

31

ZOVI HANDLOOM INDUSTRYRAMHLUN SOUTH, AIZAWL.

Handloom puan chi hrang hrang mawi tak Wholesale leh Retail in kan pe thei e. Min rawn pan ve teh.Prop:- H. Zosanga 2348064 Cell :9436190521

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

32

Silver Jubilee Souvenir KOHHRAN PATHIAN HNATHAWHPUITU - Rev. Lalthangliana

.....Daifim hian mihring hnena Pathian thilpek, nunna leh thiltihtheihna leh chakna a entir a ni....... hawvelin kawng hrang hrangin hma a sawn zel laiin KTP Ramhlun South Branch, Aizawl pawhin rawngbawlna peng hrang hrangah chak takin hma lam a pan zel a ni. Chumi chiang taka tilangtu pakhat chu thu ziak hmanga rawngbawlna, thu ziak tawngtirna HERMON DAIFIM chanchinbu kartin chhuak chu Kum 1981 atanga chhuak tanin tunah Kum 25-na Silver Jubilee - a lo thleng ta reng mai hian a puang chhuak a ni. KTP, Ramhlun South Branch hi August ni 14, 1961 khan member 28 lek niin a lo ding chhuak a. Chutih lai chuan tuna Ramhlun pumpui hi Branch khat chauh kan la ni. Pathian kaihhruaia duang taka thang chho zelin tunah Pastor Bial hnih lai lo ni ta in, KTP Branch pawh pasarih leh member sang tel kan lo tling ta mai hi Pathian hnathawh ropui tak a ni. Ramhlun South KTP Branch hian Kum 45 chhungin fa tam tak kan hring tawh anih chu! Ramhlun South Kohhran leh KTP Branch hi Pathian rawngbawlna kawnga ka to bul leh min duhsak em em tu annih avangin ka chhuangin ka inti neitu hle a ni. Ramhlun pumpui hi Preaching Station a lo nih 28.8.1960 khan Secretary hmasa ber ka ni a, 14.8.1961 a KTP Branch a lo din tak khan Leader hmasa ber ka ni bawk a. Tin, kum 1962 ah Dawrpui Pastor Bial, Ramhlun Kohhran atanga Pathian Thu(Theology) zir hmasa ber leh kum 1965 khan Pastor chhuak hmasa ber ka ni bawk a. Pathian leh a Kohhran chungah ka lawm em em a ni.

K

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

33

Hei le, kartin chhuak chanchinbu HERMON DAIFIM chuan Silver Jubilee a lo thleng ta hian nung taka KTP Branch member te leh kan Hruaitu rawngbawlna a an inpekna a tarlang a, Souvenir buatsaih theih a lo ni ta hian Pathian leh a Kohhran ropuizia a puang chhuak a, Lalpan ropuina leh chawimawina chang rawh se. DAIFIM - hi boruaka tuihu zan khaw vwtin a nuai a, tuiah a lo chang a, a lo far thin a ni. Hermon chu Suria rama tlang sang ber, ft.9,000 aia sang a ni a, vurin a khuh reng thin. Hermon Daifim Zion tlanga tla thin chuan Palestina ram ruah tui tlak tlemna hmunah pawh buh leh thlai leh thil phun te a chawm a, rah tha takin a thar chhuak thin. Daifim hian mihring hnena Pathian thilpek, nunna leh thiltihtheihna leh chakna a entir a ni. HERMON DAIFIM chanchinbu Silver Jubilee a lo chuankai denchhenin KOHHRAN-PATHIAN HNATHAWHPUITU kan nihna hi i lo chhui zui teh ang. 1. KOHHRAN CHU ENG NGE A NIH ? Pathian chatuan thil tum chu khawvela Kohhran ropui tak din hi a ni. Mihring hmasa ber Evi leh Adama chu nupa kawpchawiah siamin, Chi tam tak thlah a lo pungin leilung hi luah khat rawh u, a ti a(Gen.1:28). Malakia 2:14-16 ah pawh Pathianin nupa pumkhata a siam chhan chu anmahniah chi thlah Amah ngaihsaktu a zawng a ni tih kan hmu. Mihring chuan ama duhthu ngeia suala a tluk khan Pathianin amah leh amah atangin Chhandamna kawng a buatsaih a, Adam, khawiah nge i awm? tiin tah hla a chham a. Rul hnenah chuan, Nang leh hmeichhia hi ka inhmelmaktir ang che u a, i thlah te leh a thlahte pawhK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

34

Silver Jubilee Souvenir

an inhmelmak zel ang. I luruh a vaw keh ang a, nangin a ke artui i chuk ang, a ti a. Lalpa Pathian chuan mipa leh a nupui tan savun puan a siam a, a sintir a,(Gen.3:15,21). Heng thute hi Eden Thuthlung, Khawngaihna Thuthlung tih a ni. Kan Bible tumpui ber chu CHHANDAMNA a ni. Taksa, rilru leh thlarau, a puma chhandamna a ni. Mihring chu Pathianin hmangaihnain umzui lo se, an biru kha an lo chhuak leh tawh lovang. Pathian khawngaihna Thuthlung hi Eden huan atangin Kalvari tlangah a inthlungkai ruih ani tih Gen. 12:2, 28:14 ah kan hmu. Abrahama atangin Isaaka-ah, Isaaka atangin Jakoba-ah, tichuan, Jakoba atangin Israel hnam 12 an lo chhuak ta. Israel-te hi PATHIAN KOHHRAN hmasate kan ti thei ang. Nimahsela, Israel te chuan Pathian Thuthlung an zawm tak loh avangin Pathianin a Chatuan Fapa ISUA KRISTA hmangin THUTHLUNG THAR KOHHRAN a rawn din ta a ni. 2. THUTHLUNGTHAR KOHHRAN: Lal Isuan, He Lungpui chungah hian ka Kohhranho ka remchho anga, mitthi khaw kulh kawngkharte chuan chu chu an ngam lovang, a ti a (Mat. 16:18). Kohhranho innghahna lungphum chu ISUA KRISTA a ni a, Kohhranho chu Chhandamna banga hung, Thlarau Thianghlima kaihhruai a ni. Isua Krista chuan Dan anchhe lak ata, Dan thua felna lak ata, sual lak ata min chhandam. Krista chu kan aia anchhedawng lo niin, Dan anchhe lak ata min tlanchhuak ta; (Thinga khaikhan apiang chu anchhedawng an ni; tih ziak a ni si a) (Gal 3:13). Pathian Kohhranho Isua Krista thisena leite, van khua leh tui nih hi ava hluin ava nuam em! Isua Krista hi khawvela hnam tin thawvenna leh Chhandamna a ni. HeK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

35

chhungkuaa Pathianin min teltir phal hi lawm ngawih ngawih tur kan ni. Lalpa Zion khawpuiah chuan, Khawngaiha min teltir chuan, Khawvelin min hmusit mahse, I hming chauh ka chhuang ang e. KOHHRAN chu Thlarau Thianghlim hnathawh avanga Krista ringtute hmuh theiha an inpawlhona a ni a, hmuh theih lohva inpawlhona pawh an chang nghal a ni. Pathianin a chenna tura a buatsaih, Krista thisena taksa pumkhat ni tura a buatsaih, Pathian Temple thianghlim, amah ngei a chenkualna, Pathian khawpui, a lalna leh a rorelna hmun leh a duh dan a puanchhuahna, Krista mo thianghlim, thlarau lam fa hring zel tura a buatsaih a ni. He Pathian Kohhranah hian ngelnghet taka khawsa thin nge kan nih zirtirna thli tinrenga chhem len chhem len? inngaihtuah chiang teh le. Jerusalem khua kalsan suh u, Pa thil tiam ka sawi in hriat kha lo nghak rawh u, Lal Isuan a tih tlat kha (Tirhkohte 1:4). Jerusalem khua KOHHRANi kalsan lovang u. Ar lawi tha duh lo chu Sangharin a la nge nge thin angin, Kohhrana lawi tha duh lo pawh Setanan a zuam riauva, a la nge nge thin a ni. Miin Pathian hi Ka Pa a tih theih chuan Kohhran hi Ka Nu, a ti thei bawk tur a ni, (Cyprian-a Carthage Bishop). Pathian Kohhranah member nghet tak niin, himna kulhpui chhe ngai lovah hian thlamuang takin i lawiho dial dial ang u. 3. KOHHRAN - PATHIAN HNATHAWHPUITE KAN NI: Pathianin a hnathawhpui atan Kohhanho a mamawh a, Kohhran hi Krista taksa a ni. Lungrem hrang theuh te, rem taka chuktuahin, Lalpaah chuan biak in thianghlimah a chang zel thin a; nangni pawhK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

36

Silver Jubilee Souvenir

amahah chuan Thlarauva, Pathian awmna tura remkhawm in ni, (I Kor. 12:12, Ephesi 2:21,22). Isua chu Pathian thuchah kengin khawvelah a lo kal a, a pa duhzawng tipuitling turin Kohhran a din a ni. Chu mawhphurhna chu Kohhranin a kenkawh loh chuan khawvel mite a fan chhuak thei lovang. KOHHRAN chu Missionary a ni. Isuan, kal ula, ...........hril rawh u, a ti (Matt. 28:19,20; Marka 16:15,16). Kan Pathian hian Chanchin Tha hril hi a ngaipawimawh a, a Fapa mal neih chhun khawvelah Missionary ah a rawn tir. Kohhranin Missionary hna a thawh loh chuan a nung lovin a hlim lovanga, a nih tur a ni thei lovang. Pek chhuah hi Kohhran hna atan Pathianin a ruat a ni. A thlawnin in hmu a, a thlawnin pe ang che u, Lal Isuan a ti (Matt. 10:8). Brunner-a chuan, Mei hi a alhin a tinung angin Kohhran hi a Mission rilru in a tinung, a ti asin! Mizoram Kohhran Thlarau Thianghlima Harhna in min chenchilh reng nachhan pawh hi Chanchin Tha chak zawk a kan puan darh Pathianin kan lakah a beisei vang a ni ngei ang. KOHHRAN chu Krista aia palai a ni. Krista chu Pathian leh mihring inkara remna palai a ni angin Kohhran pawh Krista leh khawvel mite inkara palai a ni. Krista k, Krista kut, Krista ke a ni (II Kor. 5:18-21). Isua mamawhtu, hmuh duhtu zawng zawng Isua hnena hruai thlengtu tur a ni. Unau duhtak te u, tunah hian Pathian Kohhranho ama thisena a lei te, a hna thawhpui tura a kohte kan ni a, min kohna phu a awm tur leh hlenchhuak turin i tang sauh sauh ang u. Kan ram leh hnam hi Chanchin Tha avangin tun dinhmun hi kan lo tawngchho ta a ni.K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

37

Nehemia hova Jerusalem kulh chhe tawh an siamthatnaah mitinin mahni hmazawn theuhah an thawk a; kulh an tungding ta ang khan keini pawh Pathian hna kan thawpuinaah hian kan hmazawn theuhah thahnemngai takin i thawk ve ang u. I rawngbawl duh lo hnam leh ram chu a boral dawn si a; a ni, chung hnamte chu tihchhiat hlauhvin an awm ang, (Isaia 60:12).(Rev. Lalthangliana hi Ramhlun KTP Leader hmasa ber a ni a, Pastor hna atanga a Pension hnuin an chhungkua in Ramhlun North ah an khawsa mek a ni. Article tha tak min rawn buatsaihsak theih avangin kan lawm hle a ni.)

CINETRONMusical Instruments chi hrang hrang tlawm takin kan pe thei reng e. Yamaha Musical Instruments ah Dealer kan ni a, Warranty pawh kan pe thin bawk. Englaipawhin dawr theih kan ni e.Prop: Lalremruata Cinetron, Zarkawt, Aizawl Tel: 2342188 (O) Mob: 9436140351

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

38

Silver Jubilee Souvenir PRESBYTERIAN KOHHRAN-Rev. C. Vanlalhruaia

....Presbyterian Kohhran chu Harhna hrin Kohhran an ni a, Kohhran siamthat harhna atanga lo ding a ni a...

resbyterian Kohhran Chanchin hi ram hrang hranga a lo din dan te ziak tur tam tak a awm a, mahse, a tawi thei angin kan chhui mai dawn a ni. Presbyterian Kohhran lo pian chhuah dan:Presbyterian Kohhran hi Protestant Kohhran ziding, kum zabi 16-na hun laia Kohhran siamthatna (Reformation) in a rawn nghawng chhuah, Pathian thu thurin leh zirtirna laipui ber a pawm tlattu Kohhran a ni. Kum zabi 16-na hun hmalam kum zathum chhung kha, Kohhran Chanchin zirtuten hun thim lai ber niin an sawi thin. Hetih hun chhung hian Kohhran dinhmun a tlahniam hle a. Pathian thu aiin Pope leh Bishop hote duh danin Kohhran chu enkawl leh kaihhruai a ni a. Sual ngaihdamna lehkhate Pope thupekin zawrh leh lei an ching hial a ni. Kum zabi 16-na a lo inher chhuak a, Martin Luther-a te, John Calvin-a leh Reformers dang ten Pathian thu angin Kohhran siamthat tumin theihtawpin an rawn bei ve leh a. An hnathawh leh zirtirna te chuan an hunlai Kohhran a rawn sawi danglam hneh ta hle mai a. An zirtirna zuiin Protestant Kohhran a lo ding ta a ni. John Calvin-a hi Presbyterian Kohhran lo pianchhuahna kawnga sulsutu ber a ni. Amah hi naupan tet atanga Kohhran mi, Timothea ang deuhva Pathian thua chawm puitlin leh enkawl a ni. College leh sikul tha ber berah te a zirchhuah hnuin, Geneva khuaah Kohhran siamthat hna thawkin, rim takin kum 30 dawn lai rawng a bawl a. Lehkha ziak mi tak a ni bawk a. Institute of the Christian Religion tih a ziak phei chu tun thlengin Protestant thurin sawifiahna tha berah an la ngai. Bible bu hrang hrang hrilhfiahna bu 48 a ziak bawk. Reformer te zingah a ni tluka lehkha ziak nasa an awm lo.

P

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

39

Mizorama Chanchin Tha lo thlen leh Presbyterian din dan:Mizorama Chanchin Tha rawn hril hmasa ber chu Rev. William Williams-a a ni. Ani hi Khasi rama Wales Missionary a ni a. Mizote chanchin a hriatin kal a chak tlat a. Wales ram Mission Board ah Mizoram tlawh a dil a, an phalsak a, 20th March, 1891 ah Aizawl a lo thleng a, chutih lai chuan Aizawl hi khawpuia siam tum mek a ni. Khasi Mistiri leh vai labour ho zingah Pathian thu a sawi a, Tract te a sem a, Mizo leh vai inkah lai anih avangin an hawntir leh mai a. Wales ram Presbyterian Mission Board ah Mizorama Missionary tirh a zuk rawt a. Wales ram Mission Board pawhin Mizorama Missionary tirh chu tha an ti a. Rev. William Williams-a hi tirh an tuma, mahse, 21st April, 1892 ah a thi ta thut a, a vanduaithlak hle. Missionary tur Theological College ah an zirtir mek laiin Arthington-a mi tirh te Rev. F.W. Savidge (Sap Upa) leh Rev. J.H. Lorrain (Pu Buanga) te January 1894 ah Aizawl an lo thlenga, hei hi Chanchin Tha cham hlen tura a lo thlenni anih avangin, Chanchin Tha Thlenni ah Synod in a hmang ta a ni. Kum 1897 khan Rev. D.E. Jones Aizawl a lo thleng a, sap lo awm hmasa ten Mizoram an chhuahsana, Mizoram Presbyterian chu a lo ding ta a ni. India hmarchhak ram hrang hrang, Meghalaya ah te, N.C. Hills ah te, Manipur leh Assam ah te Presbyterian Kohhran hi Kohhran hlun ber leh lian ber te zinga mi a la ni ta zel a ni. Presbyterian Kohhrante hian Wales Mission kaihhruainain kum 1924 atang daih tawh khan Constitution pakhat hnuaiah inthlunkhawmna fel tak an nei a. Thurin sawm thlanchhuah vuan tlangin, Constitution pakhat hnuaiah tunah hian Kohhran pakhatin an awm a. Presbyterian Church of India tia koh an lo ni hial ta a ni. Presbyterian Kohhran chu thawhona ngaina mi an ni: Presbyterian Kohhran chuan thawhhona hi an ngai pawimawha, khawvel ram hrang hrangah hian inzawmkhawmna avangin Presbyterian Kohhran hmingpu an tlem phah hle a, amaherawhchu, Presbyterian hnahthlak K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

40

Silver Jubilee Souvenir

hi an tam hle a ni. WARC (World Allience Reformed Churches Council)-ah te hian Presbyterian kalhmang veka inzawmkhawm a ni a, Kohhran siamthat hote inzawmkhawm an ni. Australia ramah te khuan Presbyterian an tam ve hle a, mahse, Uniting Church of Australia an din a, Presbyterian hming bo hlau tlem a zawng lut ve lo te chauh Presbyterian Kohhran an ni ta a. Uniting Church of Australia ah Presbyterian mi tam zawk an awm a ni. Presbyterian Kohhran chu Harhna ngaisang Kohhran a ni:Presbyterian Kohhran chu Harhna hrin Kohhran an ni a, Kohhran siamthat harhna atanga lo ding a ni a, Wales rama Kohhran a lo din khan Harhna atanga din a ni bawk a. Kan sawi tawh angin Howell Haris-a te Harhna hruaitu ropui te kaihhruai chhoh atanga keini ram bik phei chu Chanchin Tha kan dawn atangin hun rei vak loah Harhna ina Kristiana min siam kan ni ta zel a. Mitinin mahni sual sima Krista nena lendun hi Harhna dik tak chu a ni. Lm tam lam atanga teh chi a ni lo. Presbyterian Kohhran chu Chanchin Tha puandarh ngai pawimawh mi an ni:Kan sawi tawh angin Presbyterian Kohhran hi Biblea Pathian thuchah ang taka Kohhran din leh enkawl tura buatsaih anih avangin Chanchin Tha hril hi ram hrang hranga Presbyterian Kohhran te hian an ngai pawimawh hle mai. Presbyterian Church (USA) te, South Korea-a Presbyterian Kohhran te phei chuan Missionary tun thlengin ram tinah an tir a ni deuh mai a. Wales ram te pawhin an chak lai kha chuan an tir chhuak hnem khawp mai. Hmun hrang hranga Presbyterian Kohhran te hian an rawngbawlnaah hlawhtlinna sang tak an nei deuh theuhva. Scotland ram Presbyterian Kohhran te phei chuan ram thenkhatah Kohhran an din a, India ram Hmar chan leh chhim lam hmun thenkhatah pawh Kohhran an din a, Church of South India leh Church of North India ah an bet zo ta a ni. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

41

Presbyterian Kohhran chu mahni intodelh mi a ni:John Calvin-a chuan, Presbyterian Kohhran chu mahni kea ding theia intodelh tur an ni, a ti a. Ramtinah hnathawk nasa leh neinung zingah an tel zel a ni. America rama Presbyterian te pawh khu vantlang chunglam, mi khawsa thei tak te khu an tam ber a ni. Chuvangin, Presbyterian Kohhran chu intodelh tura ngaih kan ni a: Mizoram pawh hian tumah nghenchhan nei lovin kan awm a, kan pe chhuak zawk hi kan nihdan tur dik tak a ni. Chhungkaw tin pawh hi intodelh tura tan lak a tul hle. Presbyterian Kohhran chu rorel thiam an ni: Pu K.C. Lalvunga, I.F.S.(RIP) kha khawvel hmun hrang hranga awm thin a ni a. A thusawi pakhat chu, Presbyterian tamna ram apiangah Parliament rorelna a tha thin, a ti. Inkhawmpuia rorel chi kan ni a, hei hian Democracy rorel dan kalhmang a zui a, ram rorelna thlengin a nghawng phak niin an sawi. Mizoram bik lo thlir zui ila:Mizorama Rev. D.E. Jones te lo thlen hnuah Chanchin Tha te an hrilh hnuah Khuma leh Khara ten Baptisma ni 28.6.1899 khan an chang a, an pung chak lo hle mai a, kum 1905 khan Mizoram hmar lamah mi 90 chauh ringtu an awm a. Kum 1906 a Harhna ropui tak lo a lo thlen khan mi 67 in an pung a. Harhna tumhnihna 9th February 1913 ah a lo thleng leh a, ringthar an pung chak ta khawp mai a. Kum li chhungin ringtu 19,197 laiin an lo pung ta a. Harhna tumthumna kal zel atang hian kan ram chu Kristian ram tia chhal ngam a lo ni ta a ni. A tirah chuan Synod hi Assembly tih a ni a, tuna Executive Committee pawh hi Standing Committee tih a ni a, Synod tiin thlak a ni a, hun rei tak hnuah Standing Committee chu Executive Committee tia thlak a ni. Kohhran inkhaichhawn dan 1. Kohhran mal. 2. Pastor Bial. 3. Presbytery. 4. Synod. 5. General Assembly. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

42

Silver Jubilee Souvenir

Hotute - Tuna kan hman danin 1. Moderator. 2. Secretaries. 3. Finance Officers. 4. Statistician. 5. Executive Secretary pathum te. Mizoram Presbyterian Kohhran dangte aia danglamna a awm a, kan danglamna hi kan that deuh bikna pawh a ni mai thei. Heng hi kan danglam deuhna chu a ni 1. Thuneihna leh sum kan Centralised hi midang tih ve loh a ni. Synod ah thu tawp kan dah a, sum pawh Tualchhung tih loh chu Synod ah a lut vek a ni. Midangte chuan Tualchhung leh Presbytery ah sum leh thuneihna tam tham tak an dah a ni. Pastor chungchang leh sum chungchangah thuneihna sang tak an nei. 2. Pastor ngaihtuah hi Kohhran mal kutah thui tak an dah a, Kohhran mal ah Pastor an ruai deuh vek a ni. 3. Sande Sikul hi Naupang lam leh Puitling lam kan nei a, kan Exam ve ve. Ramdangah puitling lam Sande Sikul hmuh tur a awm lo. 4. Kan inkhawm zing bik - Ramdangah chuan Pathianni vawikhat inkhawm chauh an tam ber a, vawihnih inkhawm an awm ve zauh, chu pawh chu Bible Study ang deuh in an hmang ber niin an sawi. Mizoram Presbyterian Kohhran te hi Pathian hruaiin an thang nasa em em a, Kohhrana thil thleng danglam deuh te:1) Chhim leh Hmar Kohhran tia sawi thin Presbyterian leh Baptist te chu inring tawna awmna lam lama inpawm tawn kan ni thin a. Baptist unauten ramri thiata, Hmar lama awm an duh ve tak avangin kum 1984 khan ramri thiat an tih tluk tak avangin Hmar lamah Kohhran te an din a, Presbyterian pawhin Chhim lamah Kohhran te an din a, tunah hian Chhim lamah Pastor Bial 12 awmin Presbytery 3 a awm tawh a ni. 2) Synod Moderator chungchang:Kohhran din tirh atangin Moderator hi Pastor Bial nei khawpui chhunga mite an hna thawk chungin ruat an ni mai thin a. Kum 1987 Synod rorel chuan Full Time a Synod K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

43

Moderator chu thawk tura rel anih angin kum 1989 atangin Synod Moderator chu hnadang kawp lovin hun puma thawhtir an lo ni ta a ni. 3) Kum 1990 atangin Synod in Reserved Fund sum dah kan nei ta a. Budget khumna atangin kumtin Rs. 20,00,000 kan dah a (Balance a awm chuan). Hei hi ka rilrua lo awm OMa ka rawt atanga teh a ni ve nghe nghe a, tunah hian Rs. 4,13,30,000 lai a lo awm tawh a ni. Hei hi hman mai theih a ni lova, Tampui mitthi leh harsatna a lo thlen palh a thla thum lai thawktuten hlawh an lak theih loh ah chauh hman tur a ni. Hetiang harsatna a lo thlen loha, a pung chho zel anih chuan pawisa awmsain budget kan la siam thei dawn a ni. 4) New Street chhova Synod rama insak thu kum 1990 ah bawk Officers Meeting atanga chhoin Synod in insak a ti tlua, insak chhoh a ni a, Dawr engemaw zat luah tir an ni a. Tuna a in lianber saw Council for World Mission Grant Rs. 72,00,000 kan hmuh atanga sak a ni. 5) Pension Office:- Sorkar duhdanin Pension Office a hranin siam a ni a, Pensioner zawng zawngin hlawh lak nan an hmang a ni. 6) Aizawl Theological College ah M.Th Theology Department hawn a ni a, Missionary leh History Department hawn tum leh mek a ni a. India ramah chuan Theological College tha ber a ni ti ila kan tisual kher lovang. 7) Kum 100 kan tlinna leh Harhna kum 100 tlinna hlim takin kan lawm tawh a, kum 100 tlinna 2006 ah lawm a ni. 8) Pastoral Ministry kaihhruaina siam a ni:Tunhmain Constitution bak rawngbawltuten en tur an nei lova, kum 2001 khan Pastoral Ministry kaihhruaina bu siam a ni. Hei hi Upa leh Pastor te tan tangkai tak a ni. 9) Kum 100 lawmna Project atangin Kolkata ah in zau tawk tak lei tur a ni a. Field Secretary a awm a, thlenin pawh buatsaih a ni, chutiang bawkin Guwahati ah in chhawng thum lei a ni bawk. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

44

Silver Jubilee Souvenir

Sum dinhmun:Mizoram Presbyterian Kohhran te hi a tirah sum dinhmun te beitham hle mahse, mahnia intuam hlawm thei tura tan lak a ni chho zel bawk a. Sum neih loh avanga harsatna lutuk awm lovin hma a zauh chho zel a, hei hian rinna kawnga kan puitlin chhoh zelna pawh a kawk awm e. Ramthar Rawngbawlna:- Rev. John Lyod-a chuan, Mizote hi a tir atanga tun thlengin Missionary rilru an pu tluan chhuak a ni, a ti. Kum 1926 khan Rev. P.D. Sena chu Homelin (Burma) ah ram enin an tir tawh a, an tirh tum a remchan loh avangin an thulh a. Kum 1937 khan NEFA (Arunachal) ah Missionary tirh an rel a, State sorkarin a lo phal loh avangin an tir thei leh lova. Kum 1949 ah Tuikuk zingah rawng an bawl tan a, Pu Chhunzinga, Biaktluanga leh C. Pazawna te an kal a ni. Tunah hian rawngbawlna Field 14 leh Home Mission a Non-Mizo zingah rawngbawlna an nei mek a. Hmawr bawkna:- Presbyterian Kohhran chu Pathian thu anga Bible thuneihna hnuaia inkaihhruai, rorel inawp Kohhran a ni. Rawngbawltu (Ministers) te sang bik leh hniam bik awm lova intluk tlanna a ni. Minister leh Upa te inpumkhat taka ro an rel hona leh Kohhran enkawlhona a ni. Mimal chungah thuneihna a innghat lova, rorel Inkhawmpui Committee kuta thuneihna innghat a ni. Kohhran inpumkhatna leh inunauna hi Presbyterian Kohhran nihphung a ni. Rorel palai atana Upa te ruat leh chung mipui palaiin ro an rel hi Presbyterian kalphung a ni. Ram dangah chuan Kohhran rorelna tinrengah a tlangpuiin Minister te leh Upa te chu inzat chiah zel anih loh pawhin an intam hleih lutuk ngai lova. Hei hi kan ram Kohhran nen a danglam deuhna a ni. Tunah chuan helam hi kan hawi ve hret hret a tul mai thei. Kohhran tina Pastor dah hun te hi awm thei tak ang maw! (Rev. C. Vanlalhruaia hi kan Synod hnuaia mawhphurhna pawimawh tak tak lo chelh tawh thin a ni a, kan sawmna min rawn tihhlawhlinsak avangin kan lawm hle a ni.) K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

45

MALARIA - I Hria Em?Mizoramah englai pawhin a awm. Thosi seh atanga kai a ni. Malaria Pf - in thihna a thlen thin. Malaria Pv - a benvawn thei. Mizorama natna zingah thihpui tam ber a ni.

Tur Engtia Inven Tur Nge Ni?Mut pindan DDT -a kahtir. Zanah thosilen hnuaia mut. Thosi pianna tui fim tling paih bo emaw chhin phui zel.

Tur Engtia Enkawl Tur Nge?Khawsik Malaria nia inring tan DDC - ah englai pawhin Malaria damdawi a thlawnin a lam theih reng a ni. Inenkawl hma la, thihna pumpelh ang che.

Vector Borne Issued by State Vector Borne Diseases Control Programme, Director of Health Services, Mizoram : Aizawl.K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

46

Silver Jubilee Souvenir

LITERATURE THA HLUTNA LEH PAWIMAWHNA- Upa Dr. R.L. Thanmawia...Literature tha hlutzia leh mihring nuna a pawimawhzia hi sawi sen a ni lova, mi pakhat fiah vek theih pawh a ni lo....

LITERATURE AWMZIA: Literature chu thuziak engpawh, mihring nun nena inlaichinna nei hi a ni a. A zau zawnga sawi chuan thuziak engpawh, thamral mai lo tura ziaka vawn that reng reng chu literature tiin a sawi theih. Literature tha chu mihringte tana lunghlu a ni a, literature tha lo chu tur hlauhawm tak a ni thung. French tawng chuan, Belles letters an ti a, chu chu thuziak mawi, thuziak duhawm tihna a ni. Goodman chuan literature chu, Tha chungchuang, mawi famkim, thudik kumhlun a ni, tiin a sawi. Chuvangin, a thu ken chu sawi loh, a ziak dan hmang pawh a pawimawh tel a. Thu tha leh thu dik tak pawh nise a ziak dan hmangin a zir loh chuan a hlutna a nep thei. Literature tha chuan hun bi leh ramri a nei lova, mihring nun a pawl hlim a, a nung reng thin. A HLUTNA LEH PAWIMAWHNA: Literature tha hlutzia leh mihring nuna a pawimawhzia hi sawi sen a ni lova, mi pakhat fiah vek theih pawh a ni lo. Hun hrang hranga mite tan hlu theuh mahse a hlut dan a inchen lo. Kan ngaihtuahna kaihruaitu atan tlem a zawng han tarlang ila:1. Hringnun darthlalang a ni: Literature chu hringnun hlimthla tarlanna a ni a. Thawnthu hmang te, lemchan hmang te, hla leh thu tluang hmangtein miin aK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

47

suangtuahna khawvel a din a; chu khawvela chengte nunzia leh thil thlengte chuan planet danga mite nun ni lovin mihring nun hi a tarlang a. Darthlalang kan bih a, keimahni kan inhmu a, insiam that ngai lai te kan insiam tha thei ang hian Literature hi mihringten kan inbihchianna hmanraw pawimawh tak a ni. 2. Hnam darthlalang: Literature chu mihring mimal tin nun ze hrang hrangte tarlanna anih rualin hnam nun nawlpui tarlanna a ni a, a inbihchianna darthlalang pawimawh ber a ni bawk. Ram leh hnam dinhmun hi dan thu leh hla atangin a chiang ber an ti thin. Hnamte hnama phuarkhawmtu, ti thanga, tiropuitu chu thu leh hla atangin a chiang ber an ti thin. Mathew Arnold-a pawhin, England hi a hla neihte hian a tihropui ang tluka tiropuitu thil dang engmah a awm lo, tiin a sawi hial a ni (Essay in Criticism). 3. Ram hmasawnna chahbi a ni: Thu leh hla tello chuan ramin kal a siam tak tak thei ngai lo. Literature nei tha ram chu a changkang nge nge thin. Wordsworth-a meuh pawh hla phuah thiam Milton-a a han boral chuan a thlaphang a, heti hian a au chhuak ta hial anih kha Hmanlai English-ho chhuanawmna a bo zo va, chhunglam hlimnate kha duhamnain a luahlan zo ta. Aw! lo kir la, min tiharh teh, nun dan mawi te, thatna te, zalenna leh thuneihnate min pe leh lul teh, tiin (London 1802). Hmasawnnain a zakzeh tel tlat sum leh pai hian no chimawm tak, chapona te, intihveina te, duhamna te, itsikna te, mahni hmasialna te, hmeichhia leh mipa inhman dik lohna te leh a dang tam tak a pai teuh va, chung chu thu leh hla thain a ven loh chuan chimawm saK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

48

Silver Jubilee Souvenir

lohvin an chimawma, mihringte dikna chanvo pawh hi a pawngsual ta thin a ni. Chutiang hmasawnna khingbai chuan mipuite rumna a thlen a, hetiang avang hian ram tam takah intual vuakna (revolution) a lo thleng ta thin a ni. Hei hi kan ramah la thleng em lo mah se kan hla phuah thiam Ngurchhawna chuan a hmu chiang hle a ni ang, Ami zaleng lungduh sum leh pai mai hi, Zofa than siam ka chhal ngam lo;Vai ang a tham ral mai thin, Ni rei a cham dawn lo a ti. 4. Zalenna a ni: Literature hi mihringte tana zalenna dar rimawi tak mai a ni. Mihring hi thil siam danglam tak, zalen chak, phuartu ngah em em si a ni a. Mihring nihphung pangngaiin a phuarna chi hrang hrang bakah hian mihring hi ama dan siam hmangin a la inphuar bawk a. Chu dinhmun pik tak atang chuan thu leh hlate hian mihring hi a chhuah thin. R.L. Kamlala phei chuan thu leh hla ngaihsan lohna ramah chuan zalenna a awm thei lo a ti hial a ni (Thu leh Hla, May & June, 1982). 5. Rilru thawidamtu a ni: Thu leh hla thate hi mihring nun thawi damtu a ni bawk. Mi mangang leh lungngaia indawm kun tlawk tlawk te, mihring tawngkam thiamnain a hnem theih hauh tawh lohte hnem theitu a ni. Mihring nun sual avanga damlo hi a tidam thin a, taksa damlo ngei pawh hi thawi dam thin. An thu leh hlaten mihring thinlung a thawi dam thin avangin a lo luanchhuahna hnar, mihringa pawh chu Tidamtu an ti hial thin. Mathew Arnold-a chuan sualna leh tharum thawhnate a nasat lai tak maia Wordswortha a han boral ta mai chu a thla a phang ngiang a ni ang, Hun hian ama hun teah zawng rorel thiam leh fing tak min la rawn thlensak leh ang a; amaherawhchu EuropeK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

49

hun hnuhnung lam tawng tawh hian tidam thei Wordsworth-a khawiah tehlul nge a tawn leh ang? a tichhuak hial a ni. (Memorial Verses) 6. Beiseina siamtu a ni: Thu leh hla tha chuan mihringte hi beiseina a siam tharsak thin. Beidawnna khur thuk taka tla tawhte chu thu leh hla avangin khawvel hi chenna tlakah an ngai leh thei hial thin. German tleirawl pakhat pawh inawhhlum a tum lai mekin a ke bula lehkhabu phek tla hlang let reng chu a zu chhiar kher a, chu chuan a thil tih tum chu a thulh tir der a ni. Augustine A. Birrel-a chuan, Literature pian chhan chu mihringte rit phurh tihzan te, an sualna leh lungngaihna theihnghilhtir te, an thinphu leh an beiseina tihthar leh te hi a ni, a ti. 7. Hlimna chahbi a ni: Rom vanglaia ziaktu lar tak Horace-a chuan, Ziakmite thil tum ber chu mi zirtir leh chawh hlim a ni, a ti. Literature tha chuan hlimna thuah hnih a keng an ti thin, a thuah hnih mai a ni loh chang a tam bawk. A hmasaah chuan a ziaktu chuan a rilru leh a vei te, a suangtuahna leh a duhthusam thilte chu a ziak lai chuan hlim takin, mutchhuak leh mawng kham te, riltam te pawh theihnghilh vekin tlaivar dawn dawnin a ziak thin. 8. Chakna leh thiltihtheihna a ni: Thu leh hla hian a chang chuan ram ropui tak tak a sawi thiat a, rorel khawl a vawthlu a, roreltu sualte a phin darh vek thei thin. Hla phuahtu thenkhat chuan hlau hauh lovin rorelna dik lo an hmuh chu an hmachhawn a; an tuar thin. Darpawngi chuan dikna palzut a, mi pamhamte vulh liantu rorelnate a kawi a ngil a zawma, khua leh tui tha nih ai chuan Pemthuli tia tlang sawi hlawh pawh a thlang taK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

50

Silver Jubilee Souvenir

zawk a. Laltheri pawhin a nutate nunrawnna chhut nem nan amah a intimualpho ngam bawk. Silai leh sipai chaknain a tuk dawl zawh loh khawpin a thinlung a lo tikhauh hman thin. French Revolution a thisen luang ang maia Sap rama mipui nawrhna rapthlak thleng tur chu Shakespear-a, Julius Caeser hian a chhandam a ni an ti. LITERATURE - RAWNGBAWLNA HMANRAW PAWIMAWH: Thu leh hla thiltihtheihzia tlem kan sawi ta a. Hetiang hi anih avangin Literature hi Politics thilah leh sakhaw thila ram lak nan a tangkai em em a ni. Karl Marx-a lehkhabu te reuh te, Das Kapital leh a thianpa Frederich Engels nena an ziak, The Manifesto of the Communist Party tih bu te chuan kum zabi 20-na khawvel hawiher a sawi danglam nasa hle anih kha. Kristiante pun chak chhan pawimawh tak chu Kristian literature theh darhtu pawl hrang hrangte tan lak vang a ni. Thawm awm si lovin khawvelah hian Lilterature Indopui hi a kal muah muah reng a ni. Communist tluk chhiat chhan kha Literature tho a ni. Tunlai khawvel changkangah phei hi chuan tawngka a Chanchin Tha hril (direct evangelism) chu a har em em tawh a; Literature hi rawngbawlna hmanraw pawimawh tak a ni lehzual ta. Kan Zosap te khan literature lama tan lak a tulzia an hre chiang a,literature hmangin Zoram hi Kristian ramah an siam ti ila a sual tam awm love. Synod pawhin 1980 atangin Publication Board a din ta hial reng a ni. Literature hi Missionary huaisen, tlanchhe ve ngai lo, tawng tinreng thiam bawk si a ni a. H.W.K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

51

Garrod-an, Mihring nun hian min sawi nghing a, literature chuan min tinghet, a tih angin nun kawng hruaitu, ringtu chak lote chelh dingtu, rawngbawltute fuihtu a ni. Kan hman tangkai zawh poh leh kan rawngbawlna zar zotu an thahnem dawn a ni.(Upa Dr. R.L. Thanmawia hi kan Branch KTP Leader ni tawh thin a ni a, Bial ah leh Central ah chanvo pawimawh tak tak a chelh tawh bawk. Thu leh Hla lama thawhhlawk tak a ni a. Article tha tak min rawn ziahsak avangin kan lawm hle a ni.)

SUM

KHAWLNA

THA

LEGACY Corporation Ltd. hi sum dahna tha, a pung 2% monthly, 24% p.a. niin Interest hi thlatin withdraw theih a ni. Awlsam taka Loan lak theihna a ni, han belchiang ve teh. Govt. Registration fel thlap a ni bawk a, tin, Branch pawh Mizoram chhungah pathum (3) lai nei tawhin, Head Office hi Chanmari, Aizawl ah a awm. Legacy Corporation Ltd. hi belchiang la, inchhungkua tan chhawr tum rawh.Head Office : Chanmari, Aizawl Zoliansanga Building, 2nd Floor Near Davids Kitchen Contact : 2349918 (O)

K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

52

Silver Jubilee Souvenir

DIGITAL LOOP BIN

MUSIC PLUS

The First and Finest Replicato Machine in Mizoram in World Class Proffessional Digital Loop BinK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

53

KRISTIANTE TAN NAU TIHTLAK A THIANG NGE THIANG LO ? - Upa Dr. P.C. Biaksiama ....Nau titla chhungkua an hlim tak tak ngai lova, Pathian pek fanau lawm taka dawngtute an hausain an nun a hlim zawk..... au tihtlak (abortion) hi a paitu nu pumchhunga naute tihhlum hnua taksa atanga paih chhuah tihna a ni a, pawi sawi lo chunga tualthahna rapthlak leh rawng ber pawl a ni. Ringlo mite leh mihring nunna zahlotute chuan chhuanlam siamin nau titla thin mahse, kristiante tan chuan Pathian siam mihring nunna lak hi a thiang ve lo. Doctor-te pawh hi mihringte tihlumtu tur an ni lova, natna tinreng laka mihring nunna chhanchhuah hi an duty leh mawhphurhna a ni a; Pathian an zah lo anih pawhin, doctor-te thurin innghahna Hippocratic Oath leh Geneva Declaration in nau tihtlak a khap tlat. Nau tihtlak hi engvanga thiang lo leh tha lo nge anih hi Medical Science atang te, tuna kan ram leh hnam dinhmun atangte leh Pathian Thu atangin tawite in kan thlir ang:

N

Medical Science thiamna atanga chhuina: (1) Nau an chhiat duh. Khawvel pumah nau tihtlak avanga thih phah hi 600,000 vel kum tin an awm ziah a; thihpui nana hmang em lo, nau tihtlak avanga hrisel loh phah nana hmang, thi put reh thei lo te, nau zai chhuah laia chhul innghak pawp leh hliam, hnai la te leh, puan zar ngam si lohva a ruka tuar tlawk tlawk hi an tam. Nau titla tawhten a titla ve lote aiin 20% zetin nau an chhiat duh bik. (2) Rilru buai phah nan an hmang. Pum chhunga naute awm hi nang leh kei ang bawka Pathian siam mihring, nunna nei, thlarau thi thei lo nei a ni ve a. A paitu nuin damdawi thihna tur hmanga a tihtlak vaih chuan tualthata inngaihna, ama fa pai lai ngei thattu nia inhriatna a nei a. Mangchhiain a zar buai fova, mi hriatpui si lohvin rilru hah K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

54

Silver Jubilee Souvenir

takin, mahni inthiamlohna thuk takin a dam chhung hun a luah thei. Mi vanduai deuh chuan rilru buai phah nan leh at hlen phah nan an hmang thei a. (3) Nau tihtlak hian hnute cancer a thlen thei. New York khawpuia Baruch College of City University a human biology leh endocrinology Professor Joel Brind-a, medical scientist thiam tak chuan nau tihtlakin hnute cancer a hring chhuak thei tih a hmu chhuak a, chu chu khawvel puma science magazine zahawm tham Discover ah February 2003 khan a lo chhuah hial tawh a ni. British Journal of Cancer 1981, 43:72-6 pawhin nau tihtlak hian za zela 140 zetin hnute cancer a tipung niin a lo chhuah tawh bawk. Hei hi ka lehkhabu Insuatna Rapthlak-ah chipchiar taka tarlan a ni. Mizote Dinhmun atanga thlirna India ram mipui 11,000000 vel awmna rama Mizoram State ah hian Tuikuk leh Chakma leh tutute emaw chhiar telin nuai 9 vel kan cheng ve a. Hnam dang min chimtu an pun zel laiin a ram neitu Mizote chu Pathian Thu aia khawvel zirtirna awih duh zawk vang leh inbumna avangin family planning leh birth control dan chikim hmangin kan inthlah pung tha duh ta hauh lo mai a. Insiam te, chhang tikhat te, nau pai lo tura indang te, pai tawh sa nau titla te kan pung nasa a, 1992 a Mizoram Chamber of Commerce chhut danin kumtin nau titla leh a kaihhnawih 4000 zet an awm tih an chhut chhuak. Civil Hospital-ah hian kartin nau titla dorzen khat zet an awm thin tih a ni thin a, heng bakah hian a ruka doctor-te hnena titla hi chhiar ngam awm loh khawpin an tam bawk. Tunah hian nau piang titlem tura hmanraw hrang hrang hmanga, nau pai tawh pawh a sang tela kum tin kan tihtlak a, tualthah hial pawh kan hnial loh lai hian, lehlamah chuan kan zingah thihna thlen thei natna khirhkhan pui pui cancer, thisen sang, zunthlum, hepatitis B & C, ashma, maK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

55

laria leh adang te hi hri ang maiin a leng reng tawh mai bawk a; a hrisel zawk kan thalaite zingah siamchawp natna te, ngawlveina hri leh hri chhe dangin mi sang tam tak a bawih mek a. Drugs avanga OD in kan thalai sang khat zet nunna min suat sak tawh bawk a. Chu chu tawk ti lovin, pulh hri tenawm HIV leh AIDS natnate chuan lainatna nei miah lovin Mizoram dung leh vang a fang mek bawk a. Fa hring tlem tura birth control kan la sawi mawi zui zel tluka mahni thlan khur laih hi a awm chuang lovang. Hetiang zel hi chuan hnam angin kan ding chhuak zo lo mai ang tih hi a hlauhthawnawmin a thlaphan thlak ta. Maktaduai khat pawh tling lo hi hnam ropui an ni thei ngai lo. Hnam anga intichak a, invaivar a, hmasawn tur chuan thingkung tam ringawt aiin mihring tam a mamawh zawk. Thingtlang atanga awmhmun nghet nei lova insawn kual thin (floating population) te avang hian khawpui mihring hi pung tual tual angin kan lang na a, a takah chuan a dawha viau thei a ni. Chakma, Tuikuk, Vai, Khawchhak lam mite leh hnam dang zawng hi dah tha ta ila, a bak zawng Mizo fate pun dan leh hek dan hi a lo lang thei ang a; chuta tang chuan hnam dang tel lova mahnia ding thei lo khawpin kan lo inhrek rek reng tawh mai tih kan hmufiah thei ang. Ringtu Kristiante tan A hminga kristian inti, mahse Krista hnung zuitu ni lo, Pathian Lehkha Thu aia khawvel zirtirna pawm zawk kristian suak leh lemchangte awmdan buarchuar tak tak kan sawi thui ta hle a; tunah erawh chuan Krista hi Lal ah leh Chhandamtu atana nitin nuna neih a, ringtu kristian nun dan anga nung duhtute tan chauh thurawn kan pe ang. Eden huanah nupa tuak khat atanga bul tanin, fa tam tak leh thlah tam tak hring turin Pathianin mihring hi tun thlengin chithlah malsawmna a la pe zel a, a thuawihtuten Lalpa hnen ata fanau rochan lawmman an dawnte hi khawvel miten intihchangkan nana an hman K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

56

Silver Jubilee Souvenir

material-thilte aiin an ngaihlu zawk. Nau titla chhungkua an hlim tak tak ngai lova, Pathian pek fanau lawm taka dawngtute an hausain an nun a hlim zawk. Nau tihtlak kan uar viauna chhan te: 1. Tunlaina rilruin min hneh vang 2. Enkawl theih tawk fa neih hi kristiante mawhphurhna ani tih zirtirna dik lo vangin. 3. Bible-ah hian birth control khapna dan a awm lo, an ti. 4. Adama leh Nova te tan chauhva pek alawm, tih ngaihdan avangin. 5. A hun laia thil awmdan ang zela hriat thiam a tul, an ti. 6. Birth Control lovin chawm zawh loh fa kan nei dawn em ni ang? 7. Tunlai khawvela fa ngah duah hi rilru hahna mai mai, an ti bawk. 8. Pathian rawngbawlna lama in hman tangkai zawk duhna avanga chhungkaw tlema insiam tul anga inzirtir vang. Bible in engtinnge a tih? 1. Chi tam tak thlaha leilung luah khat khawpa pung turin min hrilh (Gen. 1:28; 9:7) 2. Chhul hawng a, khar sak theitu chu Pathian a ni (Gen 4:1; 21:1-2; 20:17-18; Ruthi 4:13) 3. Pathianin Amah tihmi hring turin Inneihna a siam (Malakia 2:15) 4. Chhula naute insiam tawh tihhlum/tihtlak hi tualthahna a ni (Exod. 21:23) 5. Bible chuan fanaute hi Pathian malsawmna ro hlu an ni a ti (Sam 127:3-5) 6. Chhungkaw nu mawhphurhna lian ber chu fa hrin a, enkawl a ni. I Tim 2:14-15; 5:14) 7. Fa hring thei lo ching hi anchhia a ni tih a sawi.(Lev.20:20-21; Hosea 9:11-16). K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

57

Ringtute Hmalakna Tur Tunlaia mihring pian tlem tir tuma hmalakna kawng hrang hrang hi (a) Bible zirtirna hnawla he khawvel dan anga kan kal vang te, (b) Bible zirtirna kalh anih pawh hre lo khawpa ringtute kan inzirtir loh vang a ni a; mahse tunah erawh chuan ringtuten hemi chungchanga zirtirna dik kan dawng tan ta. Chuvangin Family Planning hi mihring kuta dah lovin, a plan thiamtu zawk Pathian kuta dah mai hi ringtute tihtur a ni. Mihring nunna hi chhula a lo insiam atangin keini ang bawka thi thei lo thlarau nei anih tawh avangin, nau tihtlak hi pawisawi lo thisen chhuahna anih bakah, chatuana boralna hmuna in paih luhna a ni a; chhut zui ngam awm lo khawpa hmun rapthlaka intirh liamna a ni tih i hria ang u. Chuvangin hmeichhia tupawhin fa a lo pai tawh chuan, tih tlak a chatuan hremhmuna intirh liam aiin, Pathian kan tih avang tal pawhin, mahni hrehawm leh zah tuar huam a, pai a, tha taka hrin a enkawl puitlin hi Pathian lawm zawng leh khawtlang thatna zawk a ni. Pawisawi tham lo thisen chhuahin nau i titla tawh suh ang u. Doctor-te pawhin a hlawkna lam ringawt um lovin, he thisen chhuahna kut bawlhhlawh atanga silfai an nih theih nan, he tualthahna rapthlak takah hian inhnamhnawih tawh lo turin kan inngen a ni. Mitin an thiltih ang zela Pathianin ro a rel huna inchhirin ban a chen loh nan, tuman nau tihtlak (abortion) hi hlawkpui nan i hmang tawh lo theuh ang u. (Upa Dr. P.C. Biaksiama hi M.Sc., Ph.D.,IDAS(Rtd) a ni a, Pathian thu lama tui tak leh thahnem ngai tak a ni a, Christian Researcher a ni. Kanan Vengah a nupui fanaute nen an khawsa mek. Kan ngenna anga Article tha tak min rawn buatsaihsak theih avangin a chungah kan lawm hle a ni.)

Finna lehkhabu intanna hmasa ber chu rilru dikna a ni Thomas Jefferson K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

58

Silver Jubilee SouvenirPathian Thu Zirna (Theological Education) leh Mizo Kristiante Rev. Vanlalthlana...Pathian a rawngbawl tura Mizo Kristiante min koh leh buatsaihna tihhlawhtling turin theology lamah hian tan i la thar teh ang u...

athian thu zirna (theological education) tih hian, a huam zau zawnga sawi chuan, Sunday School leh Nilai Zan Inkhawma thupui-a zirhona te hi a huam thei vek awm e, mahse tun tumah hi chuan Theological School/College/Seminary-a Pathian thu zirna chungchang hi kan sawi ber dawn a ni. Kristianna a lo luh atanga kum 60 chhung vel leka a hnam puma Kristian lo ni ta Mizo te hian Pathian thu kan duhin Pathian Thu zirna lam pawh kan ngaisang a, zir tur pawhin kan induhsakin theological degree neite pawh kan chawimawi thiam hle. Amaherawh chu Pathian thu zirna kalhmang leh zia kan hriat dan te, rinna leh thlarau lam nun chawmna atana hmun kan pek dan te ngaihtuah erawh chuan theological education kan hriat thiam danah hian siam dik leh inzirtir thar ngai a awm ve-in a lang.

P

1. Mizorama Pathian thu zirna leh a zir chhuak te: Mizote zingah theological education hian hmun a luah hma hle, kohhran upa pawh kan la neih hma kristian zawng zawng pawh 45 chauh an la nih lai, kum 1901-a Aizawl-a Sunday School neih tan atang khan kan hmelhriat tawh ti ila a sual awm love. Chuta tanga kum 6 hnu lek, 1907-ah Rev. D. E Jones (Zosaphluia) chuan Pathian thu zirna (Theological School) a dina; mi panga Thangkhuma, Hauchhunga, Rosema, Dengruma leh Taitea te chu kum 3 course theology zir turin an lut nghal a, kum 1964-ah L.Th zirna-a hlankai niin, kum 1971-ah B.Th zirna hawn a ni a. Kum 1994 hnu lamah phei chuan B.D zir theihna-a hlan kai niin kum tin 30 vel zir chhuak an awm ziah a, kum 2002 atangin M.Th K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

59

zirna hawn tan a ni bawk. He College bakah hian Baptist Kohhranin kum 2000 atangin Academy of Integrated Christian Studies (AICS) Aizawl-ah an din a, B.Th leh B.D zirna hawn nghal a ni bawk a, mi engemaw zatin an zir chhuak tawh a ni. Tunah hian Mizoram puma Theological College atanga degree neia zir chhuak tawh zawng zawng chu 1000 dawn lai an ni tawh awm e. Tunah hian Mizoram Presbyterian Kohhran-a thawk mek zingah hian theology lama Master degree nei mi 50 dawn lai an awm a, Pensioners zingah mi 5 vel an awm bawk. Theological education-in kan ram kohhran leh khawtlang nuna hnuhma a neih hi kan sawi seng awm love. Mizo Pathian thu zir chhuak zinga 80% vel hi kohhrana inhmang, rawngbawl hna leh rorelna lama a kul a taia tangzui te an ni. India ram kristiante zingah a mihring tam dan atanga teha kohhran/kristian pawl hrang tamna ber chu Mizoram hi a ni awm e. Chutiang karah chuan Pathian thu zir chhuakten theihtawpin kohhran hum an tum a, kalhmang rel felna lam leh kohhran awmsa tihngheh leh chanchin tha hril darhna lamah pawh an thawhhlawk hle reng a ni. Amaherawhchu, kan ram history han chhui letin sakhuana leh ram leh khawtlang inkaihhruaina lama theological education-in hnuhma a neih chu mimal thei fal bik leh filawr deuhte avang a ni lovin, kohhranho ang emaw pawlho ang emaw-a Pathian thu kan kalpui danin a hrin a ni ber zawkin a lang. 2. Zir dan kalhmang leh Mizorama zir theih Course te: Mizoten theological education kan hriatthiam dan ber chu rawngbawl tura inbuatsaihna ni berin kan ngai a, chuvangin Pathian thu zirte pawh Pastor hna zir tiin kan sawi thin. Serampore kalhmangah hian B.Th leh B.D coursete chu rawngbawl tura inchherna (ministerial formation oriented) anga duan leh kalpui pawh a ni reng a, hei hian academic lam a ngaihthah tihna zawng a ni chuang lo. Zir dan kalhmangah mi tam takin Theological College-ah hian Bible K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

60

Silver Jubilee Souvenir

hi a bul atanga a chang indawta zir emaw an ti thin, chutiang chu a ni hauh lo mai. Pathian thu zirnaah hian Branch/ Discipline hrang hrang Biblical (Thuthlung Hlui & Thar), Christian Theology (Thurin lam), History (Kohhran Chanchin), Ministry (Counseling, Homiletic, Education, etc.), Religion (Sakhaw chanchin), etc. tia then a ni. B.Thah a tlangpui deuhva zir a ni a, B.D-ah chuan chipchiar deuh zawkin zir a ni thung. M.Th ah chuan Specialized-na tur Branch/Discipline bik chauh zir a ni a, Doctorate level-ah chuan specialized-na Branch chhungah mahni tuina Area bikah research beih a ni thung. Theology zirnaah hian Text Bu bik a awm thei meuh lo. Branch pakhat chhunga Paper/ subject khat-ah thupui (topic) hrang hrang a awm a, topic pakhatah pawh lehkhabu engemaw zat chhiar a ngai thin. ATC hi Mizoram Presbyterian Kohhran Synod chuan Theological Education Board hmangin a enkawl a, tunah hian B.D leh M Th (Christian Theology) degree course zirtir a ni. M.Th erawh discipline thlan bika zirtirtu ni tura buatsaihna a ni thung. ATC ah hian tuna kan neihsa bakah History, Missiology, leh New Testament-ah te M.Th zirna hawng tura hma lak mek a ni. B.D leh M. Th course te hi residential-a zir tur a ni. B. D hi graduate chin tan dil theih a ni a, kum 3 course a ni a, a hma-in Orientation thla 6 chhung tih a ngai bawk. Kum tin June-July-ah dilna hun hawn a ni thin. B.D zirna-ah hian kum khat atan fee Rs. 20000/ vel sen a ngai. M. Th hi kum 2 course a ni thung. Heng bakah hian external-a zir theih B.C.S, kum 4 course leh Dip.C.S kum 2 course te a awm bawk. Kum tin November December-ah Registration tihna hun hawn a ni thin a, Registration Fee Rs 400/- vel a ni thin, hei bak hi fee a awm lo. Mizoram Synod hian Residential students chawm theih dan (sponsorship category) chi hrang hrang a nei: sponsorship with full financial support, sponsorship with half financial support, leh sponsorship without financial support tih te a ni. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

61

3. Pathian thu zirna tur hmun thlan thu-ah fimkhur a ngai: India rama Protestant kohhran zingah Pathian thu zirna khaitu leh kaihruaitu ber chu Senate of Serampore College hi a ni. Senate of Serampore hnuaiah hian Affiliated College 50 vel lai a awm a, ATC leh AICS te pawh hi Serampore Affiliated College an ni. Roman Catholic Seminary-te tiam lovin, India ram hmun hrang hrangah Serampore zawm ve lo Theological/Bible College za eng emaw zat a awm. 4. Thalai mithiam Pathian thu zir tur kan mamawh: Mizoram hian Pathian thu zirna lamah hian mithiam leh chhenfakawm kan mamawh tial tial dawn. Kawng thumin thlir zui ila:1-naah chuan, kohhran pawl hrang hrangte thawhhona leh inpumkhatna atan hian Pathian thu lama mithiam chhenfakawm, a awmna kohhran pawl ni lo tan pawhazah tlak leh rintlak kan mamawh.

2-naah chuan, Mizo Kristiante hian Biblical lamah emaw, Systematic Theology emaw, History emaw, sakhaw chanchin zirna emaw theological authority nei-a ngaih theih tura sulhnu nei, mithiam kan mamawh. A tawi zawngin sawi ila, kan theologian-te zingah miten an theology an chhui tham khawp-a Pathian thu leh Kristian thurin khel ril peih, Pastor tur emaw kohhrana rawngbawl tur tehna (qualification) emaw atan maia zir ni lo, Pathian thu lama mithiam chhenfakawm kan mamawh em em a ni. 3-naah chuan, ram leh hnam dinchhuah leh tlukchhiat hriltu ber pakhat chu rinna leh sakhuana-a ngheh leh ngheh loh thu hi a ni. A maksak leh rau deuh nia hriat bawhhuk thin, Hindu puithiam pawisa tipung thei nia kan hriat pawh zui hum hum duh zel a. Mizo kristiante hian, kan ram leh hnam humhalh turin kan kristianna hi kan tihngheh deuh deuh a tul hle. K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

62

Silver Jubilee Souvenir

A tawp berah chuan, kan ram leh kohhran hian Kristian thalai, khawvel zirna lama mithiam sa, tih tak zeta Pathian thu zir peih, theological education lama inhmang tur a mamawh tial tial dawn tih hi kan hriat a tul hle. Pathianin a rawngbawl tura Mizo Kristiante min koh leh buatsaihna tihhlawhtling turin theological education lamah hian thahnem ngai lehzualin tan i la thar teh ang u. Secular degree zir tur pawh-a kan fate tan sum tam tak kan sen ngam lai hian, Pathian thu zir tur pawhin Kohhran chawm kherin zir tum lo ila. India ram hmun dang leh Foreign-ah te theological degree nei tan rawngbawlna a inhawng zau tial tial a, theology-a degree neite kher kan tirh duh hun leh tirh theih hun a la thleng thuai dawn niin a lang. Chuvangin kohhran mi, sum leh paia lam awm thei deuh leh Chanchin Tha rawngbawlna lama thahnemngaite tan pawh, hmun hla zawk leh zau zawka feh chhuak thei tur kan thalaite, B.D/M.Th zir duh chawm (sponsor) te intihhmuh thei ila, Mizo Kristian te hian Chanchin Tha rawngbawlnaah kan thawh hlawk phah hle ang. Missionary thawk laite chawm-ah hian duh tawk mai lo ila, a thawk turte theological training lo pek (Pathian thu zir tir) hi rawngbawlna hlu leh hlawk tak a ni tih i hre thar teh ang u. (Rev. Vanlalthlana hi ATC-ah Christian Theology-a Lecturer a ni a. UTC, Bangalore atangin D.Th a rawn zo chiah a, kan Synod hnuaia kum 4 chhunga D.Th zir zo thei hmasa ber record a ni. Tunah hian Ramhlun S ah an khawsa mek. Kan sawmna min tihhlawhtinsak avangin lawmthu kan sawi e.)

Mi zawng zawng hian ngilneihna hi kan neih vek ka r n a c uc uk nh i a c h a t i mc u nk nh i g u ig , h h a aln huh ha ha a rnnn h ad n l mv kt e hk r n i aga e hi a ig Uli DericksonK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

63

IPR - 118

@ @ @

Intodelh nan sangha khawi thin la, I lo hrisel zawk nan sangha tharlam ei tam la, I tu leh faten an dem loh nan che : -

LUI DUNG NUNGCHATE HUMHALH RAWH.

_________________________ _________________________ Issued by Directorate of Fisheries Aizawl, MizoramK T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

64

Silver Jubilee Souvenir

ALTERNATIVE MEDIA Rev. Lallianmawia Pachuau ...Alternative Media thil tum pawimawh tak dang pakhat chu eng kawngah pawh thudik tak puanchhuah hi a ni...

M

izote hian Communication lam zirna hi chinchhuak takin kan la hmelhriat thui lo viau mai. Chutih laiin a inhriatpawh tawnna hmanraw lam (information technologies) erawh kan hmelhriat bel in kan hmangrim phian lawi a. Mipui-inhriat-pawh-tawnna hmanruate thiltihtheih dan te, kan hman mek dan te leh tun aia tangkai leh awmze nei zawk a hman theih dan tur kawng te sawi kan tum dawn a ni. Kan thupui Alternative Media tih hi mipui-inhriatpawh-tawnna hmanruate (mass media) hman a nih mek dan ang lo va hman tangkai dan tihna a ni thei awm e. Kan sawi tawh ang khan helam zirna hi kan la hmelhriat thui lem lo va a lan avangin kan thupui kan sawi hma in mipuiinhriat-pawh-tawnna, a hmanrua te leh a thiltihtheih dan te, mipui nun a nghawng theih dan te kan sawi hmasa phawt dawn a ni. Mass Media: Mass media tih tawngkam hi sap tawng, kan tawng ang mai a kan hriat bel leh hmanrim te zinga mi a ni awm e. Mass Media tih hi Mizo tawng a sawifiah chuan mipui nawlpuite hmanraw chi hrang hrang (thuziak, khawl radio, television cinema etc) kaltlanga kan inhriatpawhna hi Mass Media chu a ni. Hetianga mipui nawlpui inhriat pawhna hi kum zabi 16-na tir lam (1526)-a Guttenberg-an German rama lehkha chhutna khawl (printing press) a siamchhuah atanga lo intana ngaih a ni ber a. Mi bik tlemte chauhin an hman K T P : Ramhlun South Branch : Hermon Daifim

Silver Jubilee Souvenir

65

theih thin kha rei lote chhungin mipui nawlpui inhriatpawhna hmanraw pawimawh a lo ni ta a ni. Hetianga lo intan chhoin, kum zabi 18-na vel atang chuan kawlphetha chakna hmang khawlte mipui nawlpui inhriatpawhna atan hman tangkai a lo ni ta zel a, radio, gramophone, cinema, television, internet etc. te lo chhuak zelin, a hnuhnung apiang a tangkaiin, mipui nawlpui nun a hnehin a kaihruai thei tia