Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

401
Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk By Hirdaya Ram Bhalla Foreword by Akali Nihang Dr Kamalroop Singh

Transcript of Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

Page 1: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

Hanūmān Nāṭak

hnUmwn nwtk

By Hirdaya Ram Bhalla

Foreword by Akali Nihang Dr Kamalroop Singh

Page 2: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

Archimedes Press Ltd is a UK registered company.

The company is a not for profit company.

HTTP://WWW.ARCHIMEDESPRESS.CO.UK

Page 3: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

i

What is Hanūmān Nāṭak?

The Hanūmān Nāṭak is a play about Ram Chandra written in verse by the poet Hirdaya

Ram Bhalla. According to Bhai Kanh Singh Nabha some poets have recorded that

Hanuman wrote it himself as, but inorder to not decrease the splendar of the Rāmayaṇ of

Valmik he threw it into the sea. In the times of Raja Bhoj pearl drivers found the tablets it

was inscribed on, the King then got all of the tablets from the sea, and where there were

any missing passages Damodar Missar recorded new verses. The version in Braj Bhasha

presented here, by Hirdaya Ram - a Bhalla, who was from the Court of Jahangir in 1680

VS/ 1623 AD.1 This is shown by the last verse:

CpX] sMmq ibkRm inRpq sh`s Kt sq A`sIh br] cyqR cWdnI dUj CqR jhWgIr suB`t pr] SuB

l`Cn d`Cn sudys kivrwm ibc`Cn] ikRSn dws qn kul pRwkS js dIpk r`Cn] rGupiq

cirqR iqn jQw miq pRgt khXo SuB lgn gix] dY Bgiq dwn inrBY krhu jY rGupiq

rGubMs mix]160]

Capay. saMmata bikrama nripata sahsa Kaqa sata sÅha bar. cetra cÁMdanÅ dçja Catra

jahÁMgÅra suBqa par. shuBa laCana daCana sudesa kavirÁma bicCan.

krishana dÁsa tana kula prÁkasha jasa dÅpaka raCan. raGupati caritra tina

jaTÁ mati pragaqa kahayo shuBa lagana gaNi. dÄ Bagati dÁna niraBÄ

karahu jÄ raGupati raGubaMsa maNi.160.

In 1680 VS/ 1623 AD, in the Royal Court of Empeor Jahangir. In the pure

verses and similies the poet Kavi Ram has composed this work. Krishan

Das who has enlightened the generations like a protective lamp. The tale of

Ram has become manifest from my intellect in a pure way. Please bless me

with devotion, fearlessness, Victory to Ram and his descendants.160.

According to Sant Kartar Singh, Hiradaya Ram Bhalla was a relative of Bhai Gurdas and

employed by Akbar, and was one of Akhbar's famous nine poetic gems, and he went onto

to serve Jahangir. For some reason people turned the emperor against him. He was

imprisoned in a glass palace to torture him with the rays of the sun. Hirdaya Ram Bhalla

was a devotee of Hanuman and had this epic memorised. Hanuman appeared and gave

1 Kanh Singh Nabha, Mahān Kosh.

Page 4: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

ii

him banana leaves to protect his eyes from the rays, as well as paper and a pen. Hanuman

dictated his epic to Hirdaya who wrote it down. Akbar felt bad and called for Hirdaya

who was found dead, but the papers with the Hanūmān Nāṭak were complete. In this

work there are also verses by Kavi Kanshi Ram and Kavi Kankan that were added in the

Court of the Tenth Guru.2 The handwritten copy by Hirdaya Ram was given to Guru

Gobind Singh by Bahadur Shah, as he probably knew of the Guru’s love of this epic drama.

The beginning of the work commences with the verses:

qIno lok pIq pRwn pRIiq hI so rIq Agqn giq ky crn isr nwie hON]

tÅno loka pÅta prÁna prÅti hÅ so rÅta agatana gati ke carana sira nÁi hÖM.

The Master of the three worlds, the love of my very breath, the infallible, my head

is at Your feet.

sdw sIl piq sq piq eyk nwrI bRq iSv snkwid piq jsih sunwie hON]

sadÁ sÅla pati sata pati eka nÁrÅ brata shiva sanakÁdi pati jasahi sunÁi hÖM.

The Master of firmness, the Master of truth, without woman, the Master of Shiva

and Sankadi, who have listened to Your praises.

Guru Gobind Singh and the Hanūmān Nāṭak

In 1679 the Guru installed a huge kettledrum called the ‘Ranjīt Nagāṛā’ which was beaten

every morning and evening. Then every evening with the beat of drum the Guru would go

hunting. The following year he issued hukamnāme asking the sangat to make offerings of

books, horses, and weapons. One of the first books Guru Gobind Singh fell in love with

was the famous Hanūmān Nāṭak by Hirdaya Ram Bhalla. It is a vigorous work full of bīr

ras (warrior spirit), with expert use of Sanskritised Braj Bhasha, containing a total of

fourteen chapters. It also contains knowledge of shastravidiā (martial arts), battle tactics,

and extols the virtue of loyalty. Guru Gobind Singh received a copy of this work from Bhai

Nand Lal, and then the original written by the author from Bahadur Shah. According to

Kaushish (1790), Bhai Nand Lal presented the Guru with Hanūmān Nāṭak (The Play of

Hanuman) and the Guru commented ‘after reading this a coward and weak person can

2 The verses of Kankan are available in Hanūmān Nāṭak, adiāi 6: verse 44.

Page 5: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

iii

become a chhatrī (warrior)’.3 In this book four pages of the ‘Srī Rām Chaṅdra Parsrām

Saṅvād’ (A Conversation between Ram and Parshuram) were torn.4 The Guru asked the

poets to complete the verses as good as the original and said that ‘they will be granted as

much a prize as they demand.’ Amrit Rai, a Bhalla, from the same lineage as the original

poet then completed this work before the Hollā Mohallā festival of March 1680 AD, the

Guru paid him handsomely.5 This pothī was read in the morning and evenings in Guru ji's

Diwan. A manuscript commentary on the Hanūmān Nāṭak completed by Rattan Singh

Bhangu in 1824-5 AD/1881 VS states that his elder brother Kuir Singh was taught by a

Brahman named Panjaba who in turn was taught by Saina Singh (Sainapat), the poet and

scribe in the Guru’s Court, who was taught its santhiā Pandit Devi Das. If Bhai Chaupa

Singh (~1700) is correct then the Guru actually read this play before composing the

compositions in the Dasam Granth Sahib, and this would explain why in tradition this

work is considered the precursor to it.6 It is said that a miniature version of this pothī

was kept by the Guru in his kamarkasa (cummerbund) at all times. Guru Maharaj's love

of this pothī was so much it is referenced in the Rām Avatār or the Rāmayaṇ of the Sri

Dasam Granth Sahib, where the Guru states clearly 'refer to this incident in more detail in

the [Hanuman] Nāṭak.'

The Dasam Granth Sahib and Hanūmān Nāṭak

Infact to credit the poet genius of Hirdaya ‘Ram’ Bhalla, the Guru preserved the

pen-name of as Ram in the passages of the Dasam Granth Sahib that sound and read the

same as the Hanūmān Nāṭak. In Indian poetry the use of a pen-name or takhallus was so

common that today large dictionaries of pseudonyms exist. As the Hanūmān Nāṭak was

presented to the Tenth Guru before he wrote the bulk his Granth. A comparison with

Hanūmān Nāṭak of the styles employed (rīti-kāl), would show how it fits in the context of

3 Sarup Singh Kaushish, (Gurū kīāṅ Sākhīāṅ), Guru Kian Saakhian, Tales of the Sikh Gurus, trans. P. S. Bindra,

P. S. Purewal, (Amritsar: Singh Bros, 2005), p. 97.

4 Kanh Singh states that some poets were of the opinion that the Guru received it from Bahadur Shah.

Mahān Kosh, p. 260.

5 Also see Sarup Das Bhalla, Mahimā Prakāsh, 2 vols, ed. Gobind Singh Lamba and Khazan Singh, (Patiala:

Bhasha Vibhag, Punjab, 1971), ii, p. 764. The same story is recorded here but other poets such as Alam

translating the Purāṇik literature are also mentioned.

6 Piara Singh Padam, ed., Rahitnāme, 4th edition, (Amritsar: Chattar Singh, Jivan Singh, 1989), p. 94.

Page 6: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

iv

Braj Bhasha literature. As this work is referenced in the Dasam Granth Sahib, this seems

to be an essential work to understand it. It would also explain why it was taught in

schools before the annexation of Punjab. Before analysing any text it necessary to know

what literature gave rise to it, the pre-textual relations. In the case of the Dasam Granth

Sahib it was based mainly on the Purāṇik scriptures. R. S. Jaggi concedes that portions of

the Dasam Granth Sahib are similar to the verses in the Nāṭak. He also acknowledges that

the Nāṭak is referred to within it. He does not discuss it, as this textual examination

would confirm the authorship of the Dasam Granth Sahib is Guru Gobind Singh. Again,

Jaggi in his second thesis which was actually about the Purāṇik elements did not take the

opportunity. This is also a major criticism of Ashta, although he does mentions it and he

fails to relate this text to the various literary forms in the Dasam Granth Sahib. There are

clear textual similarities between the Hanūmān Nāṭak and the Dasam Granth Sahib, for

example:

Kān sune pahichān na kāho so. Sāch kahai kai kavi ‘rām’ kahaiyā.237

Kān sune pahichān na kāho so.24 8

From the above passages it seems that the Guru preserved the pen-name of Hirdaya

‘Ram’ Bhalla as ‘Ram,’ in the passages of the Dasam Granth Sahib that sound and read the

same as the Nāṭak. The Nāṭak narrates the exploits of Hanuman and Ram, and is

referenced in the Rāmāvatār by the Tenth Guru:

Kahī nāṭak madh charitra kathā. Jaya dīn suresi nares jathā.17.

The story as to how did the king help Indra secure victory is narrated in the

“Hanuman Natak” as well as in (the Guru’s own) “Charitra-Pakhayan”.17. 9

Thus the reason why this story is not explained further in Rām Kathā (Rāmāyaṇ) in the

Dasam Granth Sahib, was that it was explained in the middle of the Hanūmān Nāṭak. The

theme of the Nāṭak is the heroic sacrifices of Hanuman and surely the Guru liked this due

to having the same ideals:

hwgVdMg hnU kwgVdMg kopw] bwgVdMg bIrwn mo pwv ropw]

7 Hanūmān Nāṭak, adiāi 2: verse 1.

8 Krishnāvatār, DG, verse 434. For more examples, see R. S. Jaggi, Dasam Graṅth dā Karatritav, (New Delhi: Panjabi Sahitt Sabha, 1966), p 73. 9 Jodh Singh and Dharam Singh, trans., Sri Dasam Granth Sahib (Text and Translation), 2 vols, (Patiala:

Heritage, 1999), II, p. 95. See Guru Gobind Singh, Rāmāvatār, DG p. 189–90, verse 17.

Page 7: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

v

hÁgaRadaMga hanç kÁgaRadaMga kopÁ. bÁgaRadaMga bÅrÁna mo pÁva ropÁ.

Hanuman was also greatly infuriated and he stood firmly in the battlefield;

swgVdMg sUrM hwgVdMg hwry] qwgVdMg qYkY hnU qau pukwry]579]

sÁgaRadaMga sçraM hÁgaRadaMga hÁre. tÁgaRadaMga tÄkÄ hanç tau pukÁre.579.

All those who fought with him suffered defeat and for this reason Hanuman is

called the "defeater of all".579.

Guru Gobind Singh, Rām Avatār, Sri Dasam Granth Sahib

Before reading the Sri Dasam Granth Sahib it is necessary to understand this pothī,

according to the original Khalsa tradition of the Buddha Dal. Its recitation was done by

Gursikhs, before the Akhaṅḍ Pāṭh of Adi Guru Granth Sahib and Dasam Granth Sahib. It

contains a reference to the kechherā, which is said to have been given to Guru Gobind

Singh as a gift from Hanuman, as recorded in the Bhai Daya Singh Rahitnāmā. There are

many copies of this pothī in library collections around the world including Punjab. The

Punjabi name Balwant and Balwinder are actually names of Hanuman. The story of

Hanuman is mentioned in Adi Guru Granth Sahib by Bhagat Trilochan on ang 695:

'Hanuman burnt the fortress of Sri Lanka, uprooted the garden of Raawan, and brought

healing herbs for the wounds of Lachhman, pleasing Lord Ram.' The Guru did not

worship the devtas, but it does not mean he disrespected them either. We have lost so

many traditions in our Panth by people who are highly antagonistic to 'Hinduism.' If we

were to clear all the maryadā of Hindu or Islamic influences we would not even get past

Mūl Mantra and the word Oankar, or the word razā in Jap Jī Sāhib. In the Guru's time

mythology was very important and to understand our tradition we need to know about

it, this does not mean we worship devtas or mean we are a part of the Hindu dharam.

Hanūmān Nāṭak and the Pre-colonial Education System in the Punjab

Gurmukhi schools were run by the village Gurdwaras or Dharmsalas. The syllabus

according to contemporary accounts, and still found in the samaprada, comprises of the

Balopadesa, the Panj Granthī, the Janamsākhī, Hanūmān Nāṭak and Bachitra Nāṭak.

Advanced students also learnt Vedant and read Tulsi Rāmāyaṇ, Vishnū Puraṇ, Adiatam

Rāmāyaṇ, Vichār Sāgar, along with other scriptures. The Nirmalas, Taksal, Sewapanthis,

and Udasis, ran schools in their deras or monasteries. This was the standard system of

education at the time of the annexation of the Punjab in 1849. However, under the British

Page 8: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

vi

regime, secular schools were started which taught Urdu with elementary arithmetic,

geography and history. Urdu, till then completely unknown in indigenous schools –

Muslim, Hindu or Sikh – was introduced by the British who made it the language of

official use at lower levels of administration. 10

A contemporary account states the following, that a ‘child began his studies at the

age of six. He, or she, then proceeded to learn the Gurmukhi alphabet of which Guru

Angad himself wrote a primer [Balopadesa]. The primer, being written by such an

eminent spiritual leader, was in itself religious. It was, however, the means to an even

more religious end-to enable the child to read the Adi Granth, a sacred book of the Sikhs.

After this other works, such as Hanūmān Nāṭak, a Punjabi adaptation of a Hindi drama,

were taught. Other subjects, such as elementary medicine and rhetoric, were also taught

in Gurmukhi to Sikh children.’ According to Leitner, while he was collecting information

for his report in the 1880s, Urdu, had been brought in and was being established slowly

by the government.11

Bibi Harnam Kaur was a famous pioneer in the field of women's education, was

born on 10 April 1882 in Firozpur district of the Punjab. Her father's name was Bhagvan

Das and mother's Ram Devi. Bhagvan Das was a religious minded person, and had

become a disciple of an Udasi Sadhu, Ram Das, of Firozpur, after whose death he became

the head of his dera or seminary. Her mother and she joined him when the former was

only an infant. She was a talented child and had read Panj Granthī, Dasam Granth and

Hanūmān Nāṭak before she was six years of age. Kanh Singh Nabha who for Maharaja

Hira Singh of Nabha, wrote Nanak Bhavarth Dipika (1888), an exegesis of extracts from

the Hanūmān Nāṭak, based on his notes prepared for the education of the young prince

under his tutelage.

The Buddha Dal and Hanūmān Nāṭak

10

http://punjabrevenue.nic.in/gaz_gdr26.htm

11 Leitner, G. W. (1882). History of the Indigenous Education in the Punjab since Annexation and in 1882 Repr.

(Lahore: Republican Books, 1991), pp. 35-37. An article entitled ‘Beginnings of Modern Sikh Education’ Harbans Singh, Published in the Punjab Past and Present, Vol.VII, Part I, Serial No. 15, April 1974, pp. 127-144 ; Gurdaspur District Gazetteer, 1914 (Lahore, 1915), pp. 190-194. http://www.apnaorg.com/articles/IJPS/

Page 9: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

vii

When I first met the Akali Nihang Singh Khalsa leader, Jathedar Akali Nihang Baba

Santa Singh 96 Crori, I was well aware of the numerous copies of the Hanūmān Nāṭak in

manuscript collections, and references to it in Sikh history. He told me that this work was

taught to a student before the santhiā of Sri Dasam Granth Sahib. This makes perfect

sense as manuscript evidence shows that Bhai Rattan Singh Bhangu Shahid, learnt this

epic from an unbroken lineage originating back the the Guru’s Court. Later on after doing

some basic training in shastravidia with various Ustads in the Panjab, I also came to learn

that this work contained battle tactics, as well as some verses that were recited during

duels, and in training. There is a paintra to use with heavy weapons in shastravidiā which

came from the Hanuman Akhara, which also involves breaks, locks, and powerful blows,

which was later modified by Baba Katorh Singh. The Hanūmān Nāṭak is also read in the

Dam Dami Taksal, Sewapanthi, Nirmala, and Udasi Sampradas

A late 19th century lithographed cover to the Hanuman Natak, showing Hanuman

narrating the saga to Hirdaya Ram Bhalla. Courtesy of Punjab Digital Library.

There are many copies of this pothi for example see, Hanūmān Nāṭak, British

Library: India Office Library, or. 2561. You can find many versions online at Punjab

Digital Library, which is subscription based. You can also buy the pothi from CSJS.com. If

you want santhiā of it go to Boparai Taksal near Rakba, and learn there, please let us not

let the warrior traditions die. In the Dasam Granth Sahib Report of 1897, it states one

Singh had this whole pothī memorised and had done thousands of pāṭhs of it. This does

Page 10: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

viii

not happen anymore due to the influences of the Singh Sabha, which originally had a

good purpose, but sold out to the right wing incrementally, which is far away from the

middle pathway which is dharam. Its time people saw past ideological boundries and

politics and just accepted the tradition for what it is, rather than hijack it and use it for

political motives.

I started to read this work and found two commentaries on it, as I read through it I

typed it for the benefit of my Khalsa brothers and sisters. This is the first edition of the

Hanūmān Nāṭak, the second edition will contain the transliteration, and the third a

translation. I have proof read it, but I am sure there are mistakes, so if you find any please

be kind enough to send me a message with the details.

With the blessings of the Jathedars of Buddha Dal

The current head of the Shiromani Khalsa Panth Akali Buddha Dal Panjwa Takht Chalda

Vahir Chakrvarti, Vishav, Singh Sahib 96 Crori Jathedar Akali Baba Surjit Singh Nihang

Singh. Who is currently in jail with Rajoana Sahib due to the SGPC and Akali Dal making

their own puppet leader. Please visit www.babasurjeetsingh.com to spread awareness

about this injustice. This is what the Chinese government have done to his holiness the

Dalai Lama and the Pancham Lama. We cannot allow this to happen to the head of the

Khalsa Panth.

Page 11: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

ix

While Baba Surjit Singh is in jail, Singh Sahib Jathedar Akali Baba Joginder Singh a

respected and enlightened Mahapurush is taking over ceremonial duties of the Shiromani

Khalsa Panth Akali Buddha Dal Panjwa Takht Chalda Vahir Chakrvarti, Vishav. Please

visit Baba ji at Gurdwara Dam Dama Sahib, Rakhba.

About the Author

My name is Dr. Kamalroop Singh, I am a Sikh and a member of the Khalsa, and belong to

the Nihang Singh order, under the leadership of 96 Crori Singh Sahib Jathedar Akali Baba

Surjit Singh Nihang. I began my journey back in 1995, when I met some inspirational

Sikhs. I have been reading about and practising as a Sikh from a young age, I took

initiation into the Khalsa in 1999. I have travelled around India and stayed with the

Nihang Singhs and Sants, and I also took basic santhia from the Dam Dami Taksal in

Amritsar. After finishing my degree in Chemistry I completed anMPhil and PhD in Sikh

Studies. My chosen subject was the Dasam Granth Sahib, my thesis was titled ‘Dasam

Granth Re-examined’. A book titled ‘Dasam Granth Questions and Answers’ has been

published which was written with a colleague, please see it at

www.archimedespress.co.uk. I am a linguist and have worked for the Crown Prosecution

Page 12: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

x

Services and taught languages at the School of African and Oriental Studies. I have been a

consultant to a number of museums and galleries around the world, and I regularly travel

and teach about related subjects. Please forgive any mistakes beloved Sadh Sangat jio and

pray that I may continue serving the Guru Khalsa Panth Sahib.

Das, Kamalroop Singh.

Also see

An article on the Nitnem.

http://www.scribd.com/doc/130906016/The-History-of-the-Nitnem-

B%C4%80%C5%86i%C4%80-Akali-Dr-Kamalroop-Singh-Nihang

An article on the Aratī.

http://www.scribd.com/doc/183005595/Arati-Arata-by-Dr-Kamalroop-Singh-Akali-

Nihang.pdf

Dasam Granth Questions and Answers.

http://archimedespress.co.uk/books

http://www.sarblohgranth.com

Sponsor Us

If you like this work and want to help me to publish more books for free, you might want

to consider helping via the following:

1. Proof Read

2. Sponser printing

3. Help typing or donate for typing

4. Help type setting or donate for type-setting

5. Help research or donate for research

Please contact me at [email protected]

Page 13: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

1

<>siqgur pRswid

AQ hnUmwn nwtk ikRq kiv ihrdy rwm kI]

kib`q] qIno lok piq pRwnpiq pRIiq hI so riq Agqn giq ky

crn isrnwie hON] sdw sIlp`iq s`q p`iq eyk nwrI

bRq iSv snkwid piq jsih sunwie hON] surpiq hMU ky

piq jwnkI ky piq rwm nYn kor Er kbhUM qo prjwie

hON] Pury bwkpiq suno sMq swD miq qb AYsy rGupiq ky

kCUk gun gwie hON]1]

svYXw] kwhU ky swrsuqI br pUrn kwhU ky hY iSv sy br dYXw]

kwhU ky hY cqurwnn ko bj koaU gjwnn Aws

bsYXw]kwn suny pihcwn n kwhU sON swc khY kiv rwm

khYXw] jwnq sRI rGubIr ky nwmih jW suney sB hoih

rwm khYXw]

kib`q] SXwm Gn dyh so mYN cwiqRk ijXoN nyhu bWDXo ijXoN nyhu

bWDXo dyh pRym bMUd hON jpYXw qW hI iCn kwm ko] rwm

muK Duin suin BXo imRg qwhI iCn rUp isMDu mIn fr hY

Page 14: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

2

n kwl Gwm ko] vY audwr rwie hON Bgiq BIK mWgo vY

qo rwm cMd cMdRmw ckor mn rwm ko]3]

svYXw] SYv khY iSv Xw rGubIrihM bRhm khY sb byd pF`Xw]

boD khY iek krm khYN krqw hrqw jn eyk Drm

khYN krqw hrqw jn eyk khYN iek Dwm sh`Xw] eyk

khYN krqw jn eyk khYN Gt pRwn bs`Xw] qy pRB rwm

sunY Apno js Apno js hY sbq dXo sn dOr

sun`Xw]4]

kib`q] kOsl qn`Xw qn kuSl inDwn pRBu kl ml mQn so

swDn ky pRwn hYN] kruxw kI Kwn pihcwn jWkI dInn

sO mwn lyq jI kI sBhI ko swvDwn hYN] dyvn ky dyv

rIJY nYk kIey syv hIey pr pIr jwnby ko cqur sujwn

hYN] bwird sy sXwm AiBjwm kwm hMU ky kwm AYsy rwm

ky hIey ibrwjmwn hYN] ky hIey ibrwjmwn hYN]5]

svYXw] rwm ky nwmsON pRIiq kro ijn Dwm ky kwm rho

aurJweI] jON n bnY qaU eyk GtI sun lY gun ko qj

AwrsqweI] pyt hI mY ijn pyt BrXo Ab pytky kwj

Page 15: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

3

khW duicqweI] lY isK Awvry Awau clI pwnI mlwih

clweI]6]

svYXw] rwm ko rUp inhwr mnoj ljwie mno inj dyh

ibswrXo] m`jn kwj kIE audv rql qwhI ko lY nB

cWd auBwrXo] sRI rGubIr ky bwk iblws qy Drk

ricXo qReI lok ibQwrXo] kI kor qy nyhu kIE ibD

fIl kICwh qy Cwh qy sIl svwrXo]7]

svYXw] ikau Drqy Dr DIr sbY Bt ho n kCU bl kwhMU bl

kwhMU ky poqy] CiqRX sROixq ky kr kMufn nhwq iPirXo

iBRgu nMdn soqy] ikauN trqy suK rwvn ky Dnu qor kho

sIX lwXk koqy] jO rGubMs isromix BMMUql jwjIv

locn rwm n hoqy]8]

svYXw] mo ibnqI Aih nwQ khY ibiD hON ibn kwnn kwhy qy

kIno] hON frpX sUn bwq PinMd fgYY isr nYk Pty pur

qIno] hY khU kOn sUny js rwm ko sÍws n lIno] myyy

SaRm ky qReI lok rcXo qUih AyyyyyYsy hI jwnqhI isr

dIno]9]

Page 16: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

4

svYXw] sRI rGUbIr iSromix kI Xih kIriq hY ikDo dUqI

bKwno] Awin deI kmlw hir kI Xh bwq sUny sUrlok

frwny] jwn XhY mUK cwr kIey ibiD sMBU rhY AjhUM

lptwno] S`kR shMsR kIey cKU ChMU mUK ibAwh kIXon

sXwny]10]

svYXw] Bogih Cwf n jog krY koie mY iSv lO iSv lok

inhwrXo] Awgm qy n imtY mn kO gm byd ibbwd n

jwie ibcwrXo] mOn qy kOn soBOtI lhY ibn bol KUlY

Gr ky n ikvwrXo] qwAqy XhY jIA jwnq hoA ijn

rwm khXY iqn kwm svwrXo]11]

svYXw] hY n khUM kiv AMq su sMUdr sMq smUh qaU sUK pY hYN]

kwhy qy rwm ky nwm imlI kiv rwm qUmY A isrnwie

sUnY hYN] KwryaU nIr nvwie gUibMdih jOb koaU crnodk

dY hYN] kOn sU swDU n Awdr soN kih mUMf cFwie n

sÍwdih sUnY hYN]12]

svYXw] hO miqhIn iehY kivqw isr jwnq ho aUphws DrYgI]

rwm meI sUK dY sb ko mn ky dUK doK sMqwp hrYgI]

Page 17: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

5

ijXoN bn iBl kIrwq kI Awg mQy lGUdwr qy joq

jrygI] qO kih hom smUhn ko Xh hwt klMk nw dUUr

krYgI]13]

svYXw] jo kCU bwk iblws hulws sU sMq sUno jgU jwih sUnwvY]

PUUl sUgMD sbY kiv mMfl PUl cFY qUm sy Awil pwvY]

Awk ky PUl smwn kvISÍr rwm qUmY ikh BwAiq

irJwvY] cyq cFY icq cOp milMd ikRpw krkY sbhIN

iPr AwvY]14]

svYXw] bXws prwsr nwrd SIR sUk ey sb rwmih Awj lO

gwvY] sys shMsR Dry mUK XwhIN Aqy vwr pry gUn pwr

n pwvY] sMgiPry hnUmwn sdw so XQw miq XO kih kY

smJwvY] qWhI pRswid qy rwm khY mn ky igrqy kn

ijXoN idKrwvY]15]

svYXw] sUrj kI mn kI kiv rwm dlIp kI rIiq khW lO

ilKwaUN] SRI rGU ky Aj ky jsU kI sU kQw n ko AMq

khW lO sUnwaUN] SRI rGUnwQ ky qwq kI bwq khON kih

Page 18: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

6

AMqih pwaUN] qWqy sUno rGubIr kQw qum so kihkY qn

qwp isrwaUN]16]

kib`q] iriK sMg jwiebo DnuK ctkwiebo Drin jw ibvwihbo

bVoeI js pwiebo] Dwiebo prsrwm gYl mY Kswiebo

ault bn jwiebo SRI rwm rwj gwiebo] bn ko

isDwiebo jnk jw curwiebo smuMdR kO ptwiebo AO

lMkpiq Gwiebo] bIr qIXw sMg lYY plt Gr Aweybo su

AYso rwmcMd gIq qumih sunwiebo]17]

dohrw] KMjn locn kMj muK inq KMfn pr pIr]

Awir gMjn BMjn DnuK Bv rMjnu rGubIr]19]

dohrw] suK swgr nwgr nvl kvl bdn duq mYn]

krunw kr brnwid pwiq Srnwgiq suK dYn]19]

ibsÍwimqRau vwc]

svYXw] bYT ibcwr kIE irK rwj ey jg n pUrn hoq

hmwry]kOn blI ieh lwiek hY iqhu lokn mYN iqn rwm

ibcwry] Dwie clXo inRp soN tryN sun swQ ibnw

rGunwQ iqhwry]20]

Page 19: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

7

svYXw] soc bFXo inRp ky ijX myN kul pUjih pwien lwg

mnwvY] eyk ibnw rGubIr qInhu lY inj sMg gurUU suK

pwvY] ey qyry pUq spUq sbY ibiD rwjih XON irK rwj

sunwvY] rwjn jW muK rwm khXo Ab qW muK AOr

khXo nih BwvY]21]

dsrQo vwc]

kib`q] sMg Bt BIr lY smIr hMU qy byg DwaUN Awies jo pwaUN

jwie mwrON rwjnIq hY] jo kho qo TOr qumY bwg mYN

bnwaUN AOr BOrI dyq rhoN chUM Er jYsI rIiq hY] duqIX

ky cMd ijauN n dyKoN nYnw rwm cMd hMU ibcwro iriK kYsI

ibprIq hY] BIr msu nwg qy su qIr n clwie jwnY

AYsy rGubIr kXo ipswcn qy jIq hY]22]

kib`q] bwlk AXwny hTI AOr kI n mwny bwq ibnw qIey mwq

hwQ Bojn nw Kwie hYN] mwtI ky bnwie gj bwjI bs

Kyl mwqy plu n ibCorYN qwkI hoie tUk hwQ mYN so kwk

Kos Kwie hYN] rwm kI qo AYsI bwq kMj pwq gwq jWko

swhmny krIc qih dyK sukcwie hYN]23]

Page 20: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

8

svYXw] rwjn kwhy ko bwq bFwvq gXwn gho mih mY neI

jwnI] pUq so nyhu bFwvq ho pun moih duKy bs hY

rjDwnI] ieMdR ky qRws fry jYsy BUDr XON frpXo muin

kI suin bwnI] rwm ko rwKby kI bqIXW inRp kot khI

irK eyk n mwnI]24]

svYXw] kWp auTXo muinqy Aj nMdn ijXoN jl swau fulwvq

ieMdY] lyhu jU lyhu kMpwie doaU kr AOr PurY nih bwq

nirMdY] rwm cly hs kyy munI sMg pry ipq pwie

lvwie PinMdY hW] XO irK lY in ksXo rGubIrih kMj

kI bws ijXoN AYc milMdY] 25]

svYXw] sMg dXo irK kY n cly bs so duK nYnn hI inRp

GUtXo] qw idn qy n suhie kCU ibn rwm hIey bn mYN

jn lUtXo] sIs Duny Duin bwq khy riv ky kul qy suK

jwnq CUtXo] nYn cucwq rhYN ins bwsr jYsy irswq

rhy Gt PUtXo]26]

Page 21: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

9

ibsÍwimqRau vwc]

svYXw] rwm soN bwq khH irK rwj qpo bn jO quk AwjhI hyro]

ey doaU gYl suno suq sMudr eyr qy dUr hY eyk qy nyro]

eyr ipswcn hY ieh bIK clo ikn qwqw kro Bt Byro]

qW kul kwnn ko hm pwvk bIr skIr shwiek

myro]27]

kib`q] rwj iriK j`g ims lY clXo lvwie sMg gYl hI mYN

qwrkw ky pRwn pDrwie hYN] hYÍ hY j`g pUrn su

prmwnMd pUrn ey pUrn nih qyeI jyvY rwm ibsrwie

hYN] sMkt hrn hwr dsrQ ky kumwr jWkI lwj Cwih

lok cwroN jug gwie hYN] Awey bIr bIrqw ipswcin ky

qIr dyKo Awj rGubIr pd sUrn kY pwie hYN]28]

svYXw] idRg sRI rGurwj inhwr inswcir rok rhI kg kRoD

BrI] Dr BXwnk rUp mhw Aiq dIrG bwq kCU muK

qy aucrI] pRB lYkr bwn kmwn ko qwn hnXo iqh

Bwl su BUim igrI] krkwl BXo rGunMdn ky su iCnyk

ibKy Bv isMDu qrI]29]

Page 22: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

10

dohrw] qwhI idn inrKXo sbh brn ibrMc suryS] mn hrKy

iblKy bhur PxI kubyr mhys]30]

dohrw] eyh ibiD muriq ipswcnI krI rwk blvMf] jXo

pwvs Pt Gtw riv pRgtq ikrn prcMf]31]

ieiq qwrkw bDh]

sorTw] cly cmk doaU bIr pr pwien kul pUj ky] Dry DnuK

muK qIr qbih hno iriK rwj kih]32]

svYXw] dyK qpo Dn ko bn sRI rGubIr su bIr bfo suK luBwXo]

kokl kIr kpoq isKI Duin hMs ckorl XO drswXo]

svYXw] jg rcXo Xh jwn ibrMc subwhu ju pyly] XoN grjy bt

BPm geI sB kWp auTy ibn rwm Akyly] Dwie ghy

rGubIr doaU iek Bwj gey iek jI pr Kyly] mwnhb

pOn pRcMf blI kdlI bn sy DrqI pr myly]34]

svYXw] pUrn jgX kIE pirpUrn bRhm jhW n qhW

duicqweI] nwm lIey AG ibRMd try pun Awpn bwn

kmwn cFweI] qW idn qy sun rwvn ko ibiD bwvn

Page 23: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

11

jXo ruiK mIc bFweI] dyvn jwie khXo sur rwjih

jwm Bey lyhu bDweI]35]

ieiq subwhu mrIc bDh]

dohrw] bIqXo jgX iqhI smyN jnk dUq kih bwq] sIX

sÍXMbr lyq hY pg Dwrhu prBwq]36]

ibsÍwimqrau vwc]

kib`q] rwm lCmn jUso bol khXo kul pUj AwXo hO pRBwq ho qO

jnk ky jwiehO] jO kho qO rwjw dsrQ jUpY phMucwaUN

nwhI sMg clo qumy kihXo nYk hONhMU qo cFwiehO] rwjw

qo jnm iriK rwj qy mYN pwXom gun AYsy isv ky DnuK

hMU qy gun pwXo gun AYsy isv ky DnuK hUM qy gun

pwiehO]37]

kib`q] cly jwq suK dyq PUly Pul qor lyq iriK sMg bIrn kI

soBw ieh BWq hY] ikDo dyv qReI ikDo porK kI jeI

neI ikDo bIc myr ieh auq idn rwq hY] ikDo riv

sMg nv nIrD AnMg ik qrMg gMg jmnw srsPqI

Page 24: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

12

prwq hY] dyK rUp gYl kI lugweI jy durweI rwm sMg

aultweI nw iPrweI iPrI jwq hY]38]

kib`q] Awie gey jnk ky dys mY nrysu suq iriK ky suny qy

rwjw Awgy lYn AwXo hY] KoVso pcwr kr pUjw kul pUj

jU kI mn bc krm crn sIs nwXo hY] pwCy bUJI kOn

ey kumwr qwq qyry sMg suMdr spUq sy sunq suK pwXo

hY] clIey gusweI Dwm dIjIey bfweI moh XhY

duicqweI Dn kwhU n cFwXo hY]39]

kib`q] bolXo rwj iriK rwjw lKIey khw lO gun dyKIey ju doaU

bIr bfy rGunwQ hYN] lCmn Coto kIno BUp bl Koto moto

DnuK cFwieby ko ien hI ky hwQ hYN] rGu kul ky

iqlk bl hYN imlk jwkI dsrQ nMd bMdY lok mwQ

hYN] Bwg hYN iqhwry Dwm ien ky isDwry pg j`gX kwj

lXwXo qb hI qy myry swQ hYN]40]

kib`q] sunXo jb nwm kul hMs qn hwQ jor mwQ Xwie nYn

mIc dIjY dyv bl rwmcMd Buj qIr ko] jnk ky mn

rwm ien hI pY tUtY Dnu mIn rUp jwnkI imlwaUN inD

Page 25: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

13

nIr ko] bwq hY bnweI ibiD rwjw so jnweI iriK

mwn bol gWT dyhu inj cIr ko]41]

kib`q] pUj kul pUj ko invwie sIs cleo inpR mn rGunwQ

iFg DwvY qn Dwm ko] mwno qrU CwhI ikDo cIqy rQu

mwhI jYsy Dujw PrrwhI qYsy dyKY pwCy rwm ko] kYsy kY

bnwvY ibD ien hI qy hovY isiD iriK qy khIXo hY jsu

ien hI ky nwm ko] AYsI hUjy kwn dYky sunIEu gnys sRI

idnys AO insys hON mnwaUN dyv bwm ko]42]

kib`q] Awie rnvws sb bwq khI rwjw jb qb hI qy nYn

lwg rhy vwhI Eur ko] dyh sON snyh BUilEu gRyh sy

Anyh bwFXo qIno lok mwih br dyKXo sIA su jor ko]

AYsI pIRiq lwgI mwno cwiqRk jXoN sÍwiqGn qW mr su

BOr jYsy Gtw Gn mor ko] myry AprwD dos kOn sIs

DroN Awj mwrY koie mol lY kubol myry cor ko]43]

kib`q]] jnk kI rwnI sNB dyKY rjDwnI cF bwlk jvw

purwnI rhI n mhl mYN] dyKoN rGubIr jU ky AwgY lwgy

AYsy inRp jYsy sUr Awgy pr bIjnw sh`l mYN] jwnkI

Page 26: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

14

inhwr Cib mn hI myN rhI db ibiD so n AvY Pib

pRwn hY kh`l mYN] rwjw jI ko kTn kubol myry eyeI

piqjwnq hON mweI bwp prXo hY jh`l mYN]44]

jnk poihqau vwc]

kib`q] bfo bf BwgI jog j`g AnurwgI rwm Awj koaU sUr hY

cF`Xw Xw DnK ko] qWhI ky gry ko PUl mwl js tIko

Bwl AOr bYTby ko hY isMGwsn knk ko] kuMdn qy koml

kml hUMqy sOrB su AYsI jwnkI ko soeI dUlhu bnk ko]

rwjw ky pRoihq sBw mYN khI au&`cy tyir swvDwn sunIE

ho bol hY jnk ko]45]

rwvn dUqie vwc rwjw jnk so]

svYXw] qoih qo kwhMU dIbo hY jwnkI bwdhI jor sÍXMbr lIno]

ry rGubIr qUM kwhy ko bXwhq rwvn ibXwhn ko mn

kIno] BUp khI Dnu Awn cFwvY qo mY sIA so Dn vwhI

ko dIno] ry gur ko Xh nYku n hoie qO bWtq tUk iqhUM

pur qIno]46]

Page 27: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

15

svYXw] ieMdu aumw dur dwnn AOr KVwnn sO rwn ibRMdn jyqy]

bwrn isMG mhI ruh qwl qmwl srovr AOr inkyqy] so

igir rwj kYlws auTwie lXo kr bwm frXo nih

lyqy] XO Buj ko bl qUM nih jwnq bUJ lY mUF jury inRp

kyqy]47]

rwjw jnkau vwc rwvn dUq soN]

svYXw] qY hIN khXo idj rwvn kO bl so sB swcu n koaP

ArY]sun bol lY AwaU sÍXMbr mY lt qO n gXy bl

Awie krY] Aru qYN ju khI iSv ky Dn hY qO khw BXo

ry CqIXW pRjrY] gur ko Gr qolq lwj BeI n kmwn

cFwvq lwj mrY]48]

dohrw] pwichwrX o porK gXy iknhMU n mwnI bwq]

Buj bl dIp pRkwS ibnu kYsy hY qm jwq]49]

kib`q] Awn inj kwq CYP CYP jwq n auTwXo jwq kiTn sI

bwq kCU lwgq hY Ab kY] pwvqy mrm qO n Awvqy

jnk Dwm jwnq hYN rUp dyK br hYN qON rb ky] eIhw

kCU kiTn kupyc Awgy Awn fwrXo bwsk sumyr soN

Page 28: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

16

inrK jI myN db ky] PUtXo inj krm n lUtXo suK

jwnkI ko tUtXo n DnK tUn gey mn sb ky]50]

svYXw] sIA sMPbr kwj sbY Dnu qorn ko Buj Tokq bweIN]

Awie auTwie skY n invwiekY nwir iKswie clY

hrvweIN] nwh ko rUp inhwrby ko mihmMfl kI ikh

mwih lugweIN] sRI rGubIr ky dyKby ko sr kyv bDU

iml dyKn Awie]51]

svYXw] pUrn hY kIE cwhq Awj ibrMic mnorQ jwnkI jI ko]

Awn jurXo ju huqy inRp mMfl lwgq hY bB hI mn

PIko] rwm AKMBl sON iqn mDX ibrwjq hYN su ley

jsu tIko] dyK srUp sbY bil jWih khY sB XO sIA kO

br nIko]52]

kib`q] jO lO rGukul ky iqlk qIno lor piq AYNKq n qO lO

sb TokYN Bbuj bwm qy] pwg pyc KYNcdYN lpyt Pyt bWDYN

pt AYNf AYNf AwvY pY n tUty fIm fwk iqy] rwj iriK

Awgy rGubIr sMg bIr dyK PIky sB lwgYN jYsy dIp

Page 29: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

17

riv Dwm qy] AMbr bnwvq sÍXMbr ky rwjw sb kMbr

sy hYÍ gey ptMbr sy rwm qy]53]

dohrw] ieh ibiD pichwry sbY kiTn DnuK kI bwq] qb

rGupiq iCq piqn soNy boly muiK muskwq]54]

svYXw] Awin jury sb dysn dys qy Awj nys kulwhl BwrI] ry

iSv ky Dn kXoN n auTwvq Awvq ho iFg qy

bilhwrI] sRI rGubIr khI ibnW iCiq roie pukwrI]

dyKhu hwjD lkwie sBY Btu nwk clI kt nwk

iqhwrI]55]

svYXw] bol auTXo lGubIr suno rGubIr kho iCn mWih auTwaUN]

sRI muK qy nw kho kCu dwsih BONhn ko nYk Awies

pwaUN] rwm auTwie qumY iqKjwiekY dyaUN clwie kho

ptkwaUN]56]

kivE vwc]

dohrw] jnk bcn ieqrwm auq qiTn DnuK Aiq eIs] sIX

ijX kI duicqeI ikauN tr hY jgdIs]57]

Page 30: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

18

svYXw] koml sRI rGubIr mhW nvnIq hMU qy nv nUqn mweI]

hY isv ko Dn b`jR smwn ssI riv qw sky n

abTweI] qwq ko bol Afol sbY inrmolk Awn bnI

duicqwie] jwnkI Awn kI Aws qjI ik broN ieh ko

ik mroN ibK KweI]58]

ivSÍwimqRau vwc]

dohrw] khXo rwj iriK rwm soN pUqkXoN n jsu lyhu] sB

rwjn kI Aws ko kr du tUk Dnu dyhu]59]

kib`q] qyj pMuj doaU BweI rwj iriK AwgXo pweI auTy

rGurweI mn mwih Aiq hrKy]] pWie soN lwgwie eyk

hwQ hI auTwie rwm AOr rwjn ky bl qy hI GrI

prKy] surg pqwl imly Acl qkwl igry hwl cwl

prI mn sB hIky DrKy] dyvdw ibvwn qy surys ky

idvwn qy nsys bRhm Bwn qy hrK PUl brKy]60]

svYXw] gwFI ksIs lgI krkI kr sI iCtkI kmTI kr

kI] Ar kICiqAw drkI PrkI CutI jog jutI

AKIAW hr kI] plkI KrkI hir kI inD CIr Drw

Page 31: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

19

DrkI Aih aPprkI] BeI cWp DunI su mhW frkI

BrkI Bt BIr sÍXMbr kI]61]

svYXw] qor kuvMf kIE ibb KMf mhw brbMf Bujw bl qy]

frpXo bRhmMf ckXo nvKMf AKMfl mMfl BUql qy]

rGubIr GumMf kIE inRp KMf clXo qij jXoN ibcly

ql qy]62]

svYXw] cWp khXo bfy pwp kY hwD rhXo iSv Awp inkMdn

jU] pun mwie ko mwrq sMk krI insMk CuXo BRgP

nMdn jU] ijX jwn iehY rGunwD qy hwD cFXo qp

qIrD mMdn jU] mwno pRwn qjXou n BjXo BUA mMfl

PWD clsO BvPMDn jU]63]

kib`q] jwnkI ko rwm rwm cMd ko prsjwm dwko AiBmwn

idj mMfl AsIs ko] rwvn ko kwm kRoD kuhT kupiq

dUq rwm sur lok fr kwl bwl sIs ky] bol aumw

nwh ko AnA lMk dwh ko su duK isMD jIvn ko js

kip eIs ko] K`pr kO jognI su BognI sugRIv rwj

tUtXo Dnu eIs dOr prI TOr bIs ko]64]

Page 32: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

20

kib`q] rwj iriK bwq khI BlI piq rhI rwjw rwjw qsrD

jU ko byg hI bulweIey] kutMb smyq smyq AOr bwlk lY

sMg doaU nYnn so pUqn kO ibXwhu idK rweIey] mwnI

soeI krI dUq bolXo iqhI GrI ibdw kIno khXo pOn

sMg rOn idn Dwieey] sIrI BeI CwqI pweI Bwgn kI

QwqI rwm pwqI ilK pTeI brwqI hPY kO

AweIey]65]

kib`q] bwcI soeI pwqI pRym soN lgwie CwqI rwjw Aj jU ko

nwqI BXo jwqI hrKXo] duMdBI bjwie kul dwn AYso

dIno mwno bwdr jXoN brKXoN] ktk clXo Apwr sUJq

n vwr pwr nyh forI fwr BUp mIn ijXo AkrKXo]

Byty cwroN pUq purhUq hMUqy sUq nIko bwFXo Anrwg Bwg

Bwl hoN ko prKXo]66]

svYXw] BUp ghy iriK rwj pWie khXo Ab dIp

Bro sB GI ko] Dwie ky lwie aur sRI rGubIr mno

inj AwnMd jI ko] cMdn soN Gn swr imlY Gs rwm

Page 33: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

21

imly su mhUrq nIko] Awn bissQ kIE Apny kr

Bwl myN kysr lwl ko tIko]67]

svYXw] bXwh kIE kul iesQ bissQ AirsQ try Gr ko

inRp Dwey] lY suq cwr ibvwh qhI GrI jwnkI qwq

sbY smudwey] son BeY Apsno sbY pQ kWp auTy jIA

mYN duK pwey] AMk insMk ilKy ibD jy Ab qy ibD hMU

kbhUM n imtwey]68]

prsrwmau vwc]

kib`q] AYso kIno cwr bWk mwrY sUr eykY AWk rwj kon rWk

qorY jo DnuK ko] nwrwien CIr iniD syK kI n bnY

ibiD sUrj Akws vih soNpXo hY jn`k ko] kwhMU cItI

lwgy pWK kwih jm mwrY kWK sunXo hY n dyKXo Gun

lwgXo hY kn`k ko clXo Dwey kmTI cFwie Prkwie

AWK bWeI jg sWeI bwq kCU n qn`k ko]69]

kib`q] jwnkI ibvwhI rwm rwvrI duhweI Pyr soc kr bwq

rhXo sunXo ho n iCn jXoN] dsrQ AwXo bl bhuqy

jnwXo ho AnMq PUl su bsMq ky sy idn jXoN] dorXo

Page 34: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

22

qyhI Twv qy su Awn fr pwXo kYsY Dwey hYN su kYsY jYsy

dwirdI ky irn jXoN] kIbo buro kwm qWko lIjY Pl

rwm mYN qo gYl hI mYN pweI suD qorXo qwn iqRn

jXoN]70]

svYXw] Bwn inhwr khXo iBRg nMdn cUk prI qb XWih n

mwrXo] jwnq ho inj bwn kuTwr PlXo qr mUl su mUl

auKrwXo] jwn su BUl ibcwr icqY Dr XWih pRlY jl

bor n fwrXo] ey jIA mYN ieh BWq ibcwrq rwm kCU

icq Aor ibcwrXo]71]

dohrw] ibsÍwimq biss iriK nv gRh suB inj Twie] sIA

jIA suK kbhMU n lih prXo krm ky pwie]72]

kib`q] eyk TOr BeI sYnw isimt stptwie kw pY shXo jwie

qyju AYso jXoN Ar`k ko] kOn Dry DIrI prI pIrI muK

kwSI rwm kWpY kr dMf KUnI inrKXo Kl`k ko] lYky

suq swQ joir hwQ ieq BUp Git BwKXO vih mwnq n

j`kI Awp j`k ko] kiTn kuTwr kr Dry jorwvr idj

AwXo ibkrwl jYq vwr cwr c`k ko]73]

Page 35: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

23

prsrwmau vwc rwjw dsrQ soN]

svYXw] qor kuvMf du tUk ikXo ijn soB khW hm so lr hY]

iBRgunMd khY hON n jwnq qwih su AMqk dMqn so pr

hY] sb sYn TtI muK kRWq GtI ibprIq gtI Gt kXoN

tr hY] pun qwih kurMg qy BY n kCU ijnky sMgrwm su

kyhr hY]74]

sorTw] dsrQ skl smwj sbq qIA bDU ibBUq sMg]

Xh mwqo gjrwj ndI nwau born chq]75]

svYXw] kRoD pRcMf kIE muin nMd AKMfl jXoN fr pY

sbkcwhI] kXn gnY BUT mMfl ky inRp hY blvMf su

qO Gr mwhI] Tok rhXo Buj dMf kuTwr smyq Drw iPr

sRoxq nQwhI] rwm ibcwru n kwm kIE qUM n jwnq

moih n bFXo Dr CwhI]76]

kib`q] kOny isK dInI qoih qWko qU bqwie moih ETn cbwie

Er dyKY rwm cMd kI] rwqy kr nYn DUm nwk qy suswie

iqin rokXo nwk jwie qhw sUr joq mMd kI] rwjw

pCuqwie dyKo kYso duK prXo Awie qorXo gj cwhY byl

Page 36: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

24

AwnMd ky kMd kI] lop suK BXo Gop dIno ibiD ko

prwD kop dyK Ep mbK GtI Aj nMd kI]77]

dsrQau vwc]

dohrw] DnuK CutXo kr Dr prXo dsrQ Tokq mwQ]

ibkt bcn iBRgu rwm soN, boly hs rGunwQ]78]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] lwgXo iXh doK jo mY roK hYQ DnuK qorXo, jwjro purwno

hO mYN jwnXo gXo kwm soN] so qo AYsI honhwr rwvro

khw ibcwr, mwrXo cwhY mwr bYr hYn kMj Gwm soN]

suK duK eyk bwr dsrQ jIAw Dwr, jYsy Pin mnIhwr

qYsy rwm nwm soN] kYsy hYQ hY deI myry AwnMd kI jeI

rwm BeI rwm rwm Ajwj neI rwm rwm soN]79]

lKmno vwc rwmcMdR soN]

kib`q] mhW rxDIr mhW bIr rGubIr his boly AYsy nYku bIr

AwgXw moih dIjIey] kho bWD fwroN kho dys qy inkwroN

kho bwrD auqwroN kho jUrw kwt lIjIey] khY kiv

kwSI rwm kyqk pr`srwm nwm suin jWko iCqpwl hYQ

Page 37: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

25

kY CIjIey] mwry mhW pwp CIn lYho qUn cWp Awp

dyKIey qmwso pY n sWso kCU kIjIey]80]

rwmcMdRo vwc prsrwm soN]

kib`q] mY n jwnXo qyro bl qYso qw ko lwgXo Pl kiTn kuTwr

Dwr kMT pr DrIey] eyqy pr AOr kCu bwq Awvy qwq

hwQ kIjY soeI BwvqI pY roK ko n krIey] AYso kCU

kul ko suBwau hY hmwro rwm mwry mwr K`XY pY n mwrIey

jo mrIey] bYrI srnwie AOr suno munI rwie gwie

bwmn soN lrIey qO pwie kw ky prIey]81]

prsrwmoN vwc]

kib`q] dyKn jO pwaUN qO pTwaUN jmlok hwQ dUjo nw lgwaUN

vwr kroN eyk kr ko] mIj mwroN aur qy auKwr Buj dMf

hwf qoir fwroN br Avlok rGubr ko] kwSIrwm idj

ky irswq Bihrwq rwm, Aiq Dhrwq gwq lwgq hY

Dr ko] sIqw ko sMqwp myit pRgt pRqwp kIno ko hY

vih Awp cWp qorXo ijn hr ko]82]

rwmcMdRo vwc]

Page 38: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

26

kib`q] joeI krXo cwhq ho soeI kro ieq Awie bolXo

rGurwie clv`Xw nIky pQ ks] qorX mYN Dn`K jwie

lXwXo hON jn`ku jwie bolX suq BUp rUp Dry mn mQ

ko] khY kiv kwSI rwm rwm AiBrwm pRHBU krnw ko

Dwm dYnhwr moK gQ ko] jgq aujXowro Buj Bwro Xih

bwq sun inks kY nXwro BXo pXwro dsrQ ko]83]

kivau vwc]

kib`q] qrx qy qwqo BXo rwqo BXo nK isK ibKsy bcn boly

CkXo Coh CX hY] BONih cFI cFI AWKYN irs qy prq

kFI, khY kiv kwSI rwm AYsy ByK BXo hY] kWpq

A`Dr lrby kI hir vwih sMBr kY khr kuTwr kr lXo

hY] dyKq hI hwQ rGunwQ ky DnuK bwn swvk munISÍr

ko pwvk hYÍ gXo hY]84]

prsrwmo vwc]

kib`q] jIvq n dYhoN jwn Awn mhW ru`dR jU kI, kroNgo indwn

sunXo gXo hY jo Ab hI] irK ky spUq purhUq hUM ko boJ

DrY kwSI rwm bwr bwr bolq grb hI] AWK qrY

Page 39: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

27

Awnq n AOr Bt jwnq n mwn q n auCir auCr AwvY

qb hI] BXo dwvydwrqo sMBwr kr mo soN rwr,

rGbbMsI lwqru hQXwr fwr Ab hI]85]

rwm cMdRau vwc]

kib`q] qum sBhI ky gur mwnIXq pur, BUql ky sur qumY

dIjIXq dwq hY] kwSIrwm pUjw krY hwQ joir pWie

prY, qum so hmwro pRBU kCU n bswq hY] bYrIAn mwrny

hoN hm qum pwrny hoN buiD rGubMsin kI AYsI idn rwq

hY] suno idj bIr rGubIr khy hm pY AsIs ky idv`Xw

ko ksIs krI jwq hY]86]

prsrwmau vwc]

kib`q] kwhy ko ry rwm jm Dwm clXo cwhq hY, Klk ky lKq

hI jY hYN lKwie kY] iBRkutI cFwie AMg AMg aupjwie

kRoD TwFo BXo BJ AwgY sb hI dbwie kY] kwSI rwm

sb dl bl dsrQ jUko idj ko dmwk dyK gXo

dihlwie kY] AYsI bwq suin sIs Duin Duin muin pUq

bolXo brbMf purhUq jXoN irswie kY]87]

Page 40: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

28

rwm cMdRau vwc]

kib`q] A`qR ky cl`Xw iC`q C`qR ky Dr`Xw C`qRI, ChUM irq Cky

irs klh suhwq hY] kwSI rwm rwm rnDIr hYÍ khn

lwgy kYsy hm qorYN gwq kMj kYso pwq hY] AMg lptwey

mhW bYr soN bFwey kop, muK Awey kwl ky jIXq kOn

jwq hY] ingm ky BWfy kq bolq bcn bWfy kwhy ko ry

pWfy gWfy hwQn soN Kwq hY]88]

prsrwmau vwc]

kib`q] sh`sweI mwrXo mY sh`sR bwhu mhW blI, nrn ko nwh

dwh qaU n isrwq hY] kIno iXh pRn qrpn qyry rkq

ko jO lO Gt pRwn qO lO Awn n suhwq hY] kwSIrwm

rwm soN prsrwm AYsy khX ghY jO hQXwr soeI hoq

pwq pwq hY] bWDq jo KWfy qy n Cwfy mYN jIXq KWfy

KMf piq BWfypWfy AYsy gWfy Kwq hY]89]

rwmcMdRo vwc]

kib`q] C`qRI C`qR eIsn ky AMg jgdIsn ky, kop krX mn

mwih bwhyN aukswiebo] iBRkuJI cFwie rGurwie Xo

Page 41: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

29

khn lwgy, kwSIrwm myro qyju kwpY shXo jwiebo]

rynkw ky Fotw nYk potw hUM ky mwry lotw potw hYÍ kY jYhYN

khUM FUMfy hUM n pwiebo] bhuq bcXo hY CqR DwrI dsrQ

sONh, bwmn iBKwrI A`qR DwrI khvwiebo]90]

prsrwmau vwc]

kib`q] A`qR Cfvwie doaU kr jurvwie, dso nK muK dXwie

Awpno kY CutkwXo hY] mIc n frwie bwr bwr sq

rwie Awju hYÍ gXo ispwhI mosoN qwhI ko qU jwXo hY] khY

kwSIrwm qb rwm soN prsrwm isKX dyv bwm jUky

nIky kY sunwXo hY] jwkI sOhYN Kwq A`qRGwrI kih kih

jwq, qwhI pY mYN dsn iqnU kw pkrwXo hY]91]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] Pwrqo kpol bol bolq hI bwmn ky fwrqo auKwr dwV

jmI jy bdn mYN] jIq bIr Kyq pTY dyq jmlok qoih,

lyqo sb C`qRn ko bYr eyk iCn mYN] khw kroN hqXw

pRwn Ab jo iqhwrY hrON suBt khwie kr TwFo hoq rn

Page 42: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

30

mYN] XhY jwn nwqo eyk bcXo hY ry bwmn ky, kwSIrwm

smiJ smJ kr mn mY]82]

prsrwmau vwc]

kib`q] tUit twt goSw gey PUit Pwt mUiT geI, jyvrn rwKXo

jor jwnq jg`q hY] sUrj jrwX bwir bor kY isrwX

mhW, myGn sMqwX sIq qwmo khw s`q hY] rMg gX

auKr kurMg BX pry pry, fwry auGrwry mwry PUk ky

auf`q hY] kwSIrwm rwm soN prsrwm AYsy khXo, qor

kY DnuK AYso AYso blk`q hY]96]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] bwmn iBKwrI iqRx DwrI iqn qUl quC, BUKn ky BPKy

mhw qosoN khw khIey] nwvYN hwb bwbI pY n AwvY mMqR

bICn ko, qWqy qyrI bwqYN suin skucwie rhIey] hmko

Aj`s qosON bwDYN qrk`s, Anrs kryN bwmn so qWqy sb

shIey] kwSIrwm khY rGu bMsin kI rIq XhY, jwsoN

kIjY moh qwsoN loh kysy ghIey]94]

Page 43: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

31

kib`q] rwjn ky pUq mhW blI Aiq kop Awey, DnuK n cFXo

sB hwry jor kor kY] tWk Br hwQ lIny tUtXo ibn

jor kIny, qWqy qoir fwrXo koaU skXo hY n qor kY] kRoD

jIA BXo qyry sunho prsrwm ibnqI krq qWqy doaU

kr jor kY] qum soN n jor cor BUpn ko Bor rUp kwkrI

ko cor kwhU mwrXO hY n tor kY]95]

dohrw] dyiK rwm kI dInqw, sb smJwvq qwih]

iek mITI inj sujs kI, bwqYN rucYN n kwih]96]

iriKau vwc]

kib`q] rwm AiBrwm Gn SXwm suT kwm hUMqy, qWqy ho prs

rwm kRoD miq CorIey] DnuK purwno tUit gX vuh jwn

dyih kOn kwj bYr bfo kIjY bwq QorIey] bwlk

ibnodn qy jIAw mYN irs`XY, qWko DnuK cF`XY kho pRIq

kWso lorIey] bwq qo ibhwnI so cl`XY n khwnI, rwnI

rmw soN n rwm rwm dwrd soN jorIey]97]

kivau vwc]

Page 44: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

32

dohrw] puhim pwie gwFy inrK dIey sujs lIey swQ] muK

bolX mn mYN khXo, eyh Acu`q rGunwQ]99]

dohrw] snmuK dyKq moih rn kOn sUr Thrwie]lY prco qp

ko clON, Byt Bujw rGurwie]99]

kib`q] AYNcXo hr bwr bwr XwhI qy inswr Dnu, rwjn cFwXo

ho hjwr bwr pwie dY] qwko cwhIey n bl qorq n

lwgY pl, qWqyAiBmwn rwm kOsk clwie dY] qO hON

Cwf jwaUN qoih swcI kih bwq moih rwm Avqwr hoih

mohU ko bqwie dY] qyro bl mwno shI jy qUM kry myrI

khI myro eI Dn`K lYky mohU ko cFwie dY]100]

dohrw] bhuq shI XwkI khI, ikq kuvMf iBRgu bMsu]

Ab lKmn ibnqI krY, rGu klu mwns hMs]101]

kib`q] kwhUM ko DnuK kwhUM qorXo kwhUM rwKXo Gir, kho swkI

gWT qy khW hY BX CIjno] gwlko bjwie frpwie

mwrysbY log, qwhU pr dyKo rGunwQ hI soN KIjno] khy

rGubIr suin bIr roK Cwfo qum, myG mhW gwjy ibn

Page 45: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

33

brKy n BIjno] qaU qo gusweIN dyKo bwmn iFTweI

rwm, sUrj ky qyj ko frwvY ptbIjno]102]

kib`q] kho qor fwroN kho XwhI iPr mwroN jo kho qO kwn lwie

AYNc rwKoN swq idn mYN] jo kho iqhwro bl pwie bweyN

hwQ nwQ, AWgurI soN myr ml fwroN Xh ikn mYN] Cy

muiK mhys AO gnyS AO suryS Ailkys hPM jo boly bl

dyKq n iqn mYN] kwies cukwaUN inj kRoD mY jrwaUN

Dn Awies jo pwaUN qo cFwaUN rwm iCn mYN]103]

kivau vwc]

dohrw] DrXo n dUjy DnuK sr, srnwgiq nh dIn]

surpiq hU soN rGupqI, lt muK bwq khIn]104]

svYXw] syvk Qwpn dUr kIE ijn, cUk prI muK qy hs dIno]

dwn dIE ijnko iqn pwie, n mWgby kO bhuro mn

kIno] bol khXo su khXo n iPrXs Ar sIA ivvwh

kY bXwh n kIno] eykih bwn hnXo irpu mMfl sRI

rGubIr sdw bRq lIno]105]

kivau vwc]

Page 46: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

34

kib`q] bwn Br CPwie loh kwn soN lgwie ijh ijh pkrwie

lwgXo krn indwn so] dyKXo bIr dyKXo bwp KYNcXo

pRqwp jwnXoN, cwp icrrwnoN, Arrwno Asmwn so]

kwSIrwm rwm ky irswq Bhrwq rwm, BUlI suD swq

prXo aUpr mswn so] idjbr KsXo gXo iBr Bj BIq

BXo, jXoN hIkr lXo dXo qXoN hI kr mwn so]106]

svYXw] rwm khXo muin nMdn soN khu kwih hnON Ab dyhu

idKweI bUiJkY qwh hnI nB kI giq, AOr huqI Ab

AOr bqweI] dyiK rhXo muin ko suq kOqk hY Avqwr

shI rGurweI] ByJ Jtwk clXo bn ko jb rwm kmwn

ctwk cFweI]107]

kivau vwc]

dohrw] rwm pncqw DnuK kI, AYNcI jb suRiq lwie]

inrK jnk jw nwh qn, mn Dr roK irswie]108]

sIqwau vwc]

kib`q] XwhI ko qo bol kCU qwq ko so dyKq hUM, AYsy qo Anyk

hYÍ hYN khW khW jwie hYN] kwl bXwhI neI hON qo Dwm

Page 47: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

35

hUM n geI rwm Awj hI qy myry sIs sONq ko bswie hYN]

rwjn kI rIiq ibprIq sb jwnYN jg kw qy bs Bey

moih AYsy fhkwie hYN] mn my ibcwrY gtI lY cFY

auqwry sIA, qorkY Dnu`K XwkI bytI bXwih lXwie

hYN]109]

kivau vwc]

sorTw] ieq lCmn sMg rwm, prs rwm bl prhrXo] pRIiq

krI ibsRwm, Amr BX muin dyh Dir]110]

sorTw] Xih dIpk ikh kwm, soK snyh jrwie gux] rGu kul

dIpk rwm, sdw bFq doaU rhy]111]

sorTw] CwfXo smr suBwau, prsrwm ml qp DrXo]

rwm auqwrXo cwvu BjXo n dIsq Awj lO]112]

kib`q] jYsy Aih mor qy nswno cor Bor qy kurMg isMG Sor qy

quKwr jYsy Gwm qy] AMDkwr dIpk qy bXogI qI smIp

qy jXoN kwiqk qy myG nB jq sUr Gwm yq] dwrd jXON

pwrs qy kwl jXON suDw rs qy pwpn ko jwl jYsy eyk

Page 48: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

36

hir nwm qy] jysy eyk loB qyAnyk gun BwjYN rwm qYsy

Bwj clXo hY prs rwm rwm qy]113]

AQ AjuDXw ngr pRvyS]

svYXw] sb sMg cly ipq ky muin jIq pFY idj byd ausws

lXO] mn qy hrKXo AjnMdn jU kih Awij hmy ibiD

rwj dXo] Duin Fol imRdMg bjwie Dsy pur dyKq hwt

bjwr CXo]

svYXw] bwrxm`q guMjwrq iBRMg kpoln quMg Dujw PihrwhIN]

cwrn bMs aucwrn ko inj bWh auTwie kib`q pFwhIN]

cwmr C`qR ley sMg bIr bny rGubIr sny mn mwhIN]

dyK srUp pIAYN jlvwr sbY pur nwir khY bl

jwhIN]115]1]

Page 49: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

37

AQ dUsrw AMk

dohrw] bYT Aju`DXw suK kIEu Aiq suT dsrQ sUq] Awir jIqy

js iqlk soN Gr mYN Gr mYN rwm spUq]1]

dsrQo vwc]

kib`q] AOD rjDwnI rwjw dsrQ qIn rwnI kOslXw suimRqRw

lCmn Brq soN sqRGn pIRq hY] dY dY snmwn auphwr

iriK pwie pr ibdw sb kIno inRp jYsy rwjnIq hY]

bwFXo suK isMD Air jIqy supny n duK kwl dyKo AwgY

AOry BWq bIq hY]2]

dohrw] sunhu sMq mn dY sbY eIhW lO suK sWq]

Abih kQw rGunwQ kI clI AOr hI BWq]

svYXw] rwj smwj rhXo pur mYN sIA rwm imlo mn AwnMd

BwrI] swrusuqI n skY kih AMk isMgwr khY miq kOn

hmwrI] kwl bqIq BXo ieh rIq ibBUq bFI sb

AMgin swrI] rwj dY rwmih hON bn jwaUN bisSR khI

BlI bwq ivcwrI]4]

Page 50: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

38

sorTw] khW rMk khW BUp duK sMg sdw rhYN] Gr aujwr jXoN

kUp lgY duhMu Gt jyvrI]5]

dsrQo vwc]

dohrw] rwjw sbsoN XON khY rwm sIs dY rwj] hON bnbs qp ko

kroN Xwqy Bly n kwj]

sorTw] dyKn ko Aklwih C`qR cmr isr rwm ky] bnnYnw qbih

isrwih jb dyKoN ieh BWq suq]7]

kib`q] jor kul pUj pUj pwie sIs nwie AiBKyk ko krwie

qb kroN dUjy kwm ko] locn isgih C`qR cmr ibMjn

qWky mwQy Pihrwie AYsy dyKo Gn sXwm ko] jwnkI ko

ptrwnI sOpoN rwjDwnI sb kwn sunoN Awpny hoN rwj

Awj rwm ko] rwjw dsrQ Xw mnorQ lO suK pwXo qwq

khI bwq pRwq dyhuM rwj rwm ko]8]

kivau vwc]

kib`q] rwm rwj kwj jor kY smwj bYTo inRp rwj irK Awid

iriK mMfl bnwie kY]rwj Bwg Awj rGubIr Buj Qwp

bn jwaUN qp kwj mn bhu suK pwie kY] PUly sun bwq

Page 51: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

39

suK AwnMd mwq aur jXoN purwxy pwq duK Xo clXoN

aufwie kY] eyk auTy gwie duMdBI bjwie eyk auTy gwie

duMdBI bjwie eyk Dwie Dwie pwie CuvYN rwmcMd rwie

kY]9]

svYXw] cwrn ik`nr mWgD sUq sbY gun AwnMd sON iml gwvYN]

pifMq pMuj bnwie kib`qn Awie pFYN ieh BWq

irJwvYN] koqk kot kryN gnkw kul inrqq AMg sugMD

idKwvYN] dysn dys qy Awn jurYN inRp rwm ky rwj mhW

suK pwvYN]10]

svYXw] Awn bnwspqI bn qy sb qIrQ ky jl kuMB Bry hYN]

AMb ko mor DrXoN iqh aUpr kysr soN ilK pIq kry

hYN] qy kul ieSt bisSQ sbY piF byd sumMqRn pUq Kry

hYN] sRI rGubIr AiBKyk ky rwj su j`g ky mMfl Awn

Dry hYN]11]

svYXw] pIq dukUl Dry rGunMdn rwj ky kwj KuSI mn mwhIN]

qyl sugMD mly hldI btno inj mwq lgwvq bWhI

jwnkI PUlsI PUlq folq rwm so nYn imlY muskwhIN]

Page 52: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

40

bwhr BIqr Bon BMfwr so Xw suK kI prmwvD

nwhIN]12]

svYXw] Awie bfy cqurwnn sy isv sy mGvw surlok bqwvYN]

kMcn ky min ky cF bwXu, ibvwnn lokn lok iPrwvYN]

sRI Aj nMdn ky suK ko iknkw supny hMU n dyKn pwvYN]

kwhy qy sRI rGubIr sy pUq spUq bFXo jb rwj

kmwvYN]13]

svYXw]] AwnMd eyk bFXo pur mY Gr hI Gr hoq kulwhl

BwrI] gwvq gIq idvwvq diq clI sB Awvq

nwgr nwrI] jwnkI rUp inhwrq dyq AsIs sbY

PlIE rGubIr] rwm ko rwj rhY qb lo jb lo jg

gMg bhY jmunwrI]14]

sorTw] PUly AMg n mwq ieh ibD pur bwsI sbY]

locn skl isrwq dyK rUp sRI rwm ko]15]

sorTw] sunI kykeI bwq rwimh rwj ibdys suq] nYk n nYn

isrwq rhoN rUT dYP bcn soN]16]

Page 53: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

41

svYXw] rwimh rwj ibdys bsY suq soc kIE Xh bwq n cMgI]

eyk aupwie kroN jo iPrY mq dYP br vY lyau mWg

surMgI] BUKn fwr n AMcr lyq hY jwq suswq su

pwien nMgI] dor clI pIA pY br mWgn mwnhu kwl

krwl BujMgI]17]

svYXw] jwie juhwr kIE inRp sON iqn dYPbr vY qum qy Ab

pwaUN] kon smY sRI rGubIrih nYn isrwaUN] rUT rhI

mn mYN kihE BUpq AwnMd Awj n Xwih ruTwaUN] mWg

khXo bnbws dY rwmih mYN Apno sUq rwj

rmwaUN]18]

svYXw] rUT rhI piq soN qb lo jb ky keI mWg doaU br

lIny] dYn khy ju huqy Aj nMdn pRwnin sMg qyeI Ab

dIny] eyk bWbI muK qy jug sWp inkwr mno inRp ky

suK CIny] bol kY bol kubol kunwir ipXUK ky kuMB

hlwhl kIny]19]

dsrQau vwc]

Page 54: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

42

svYXw] hy sun kykeI hy sun pwpin hy suin cMif fsXo suK

Bwro] bolq bol n bol QikE muK, Pwt hIE nwih

jwq iqhwro] Kwie qvwr prXo Dr BUipq hw riv hw

sis hw muKcwro] Pyr so kwhy ko pRwn inkwrq sUDy hI

jI ikaNu n lyq hmwro]20]

kivau vwc]

svYXw] jXoN qrPY rx mYN Bit Gwiel jXON kr swiel isMG

cbwXo] jXoN ibn nIrih mIn dSw mwno kwl krwl

BujMgin KwXo]jXON sis rwhu gRsXO n qjXO puin jXON

ADPWs gry duK pwXO pOn cly riv jXON jl mY inRp

kykeI ky br XoN qrPwXoN]21]

dsrQau vwc]

kib`q] lIjIey smwj sb dysn ko rwj Awj hON iBKwrI BXo

Ab rwm BIK hON lhON] jO khO iqhwry gWau BIK mWg

KwaNu jO pY rwm sMg rhy qO Anyk duK hON shON] jO n hON

suhwauN sMg rwm lY ibdys jwaUN pRwn jwq nwir suin

Page 55: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

43

bwq eyk hON khON]rwj qyry pUq ko n kIjIey ksUq pUq

rwm ko khw srwp rwm Gr hI rhON]22]

kykeIau vwc]

svYXw] kXON duK pwvq ho br dyq su moih khy pRBu qy Ab

dyeI] rwjn jy jIA mwih rucY bwr mWg ley qum qy

Ab qyeI] jo nr bol inhwbq hYN isr Awn prY GrI

so vh KyeI] kY Ab Pyr kho muK kykeI mYN br qoih n

dyn khyeI]23]

dsrQo vwc]

svYXw] jwnq hoN jIA mY suin kykeI BUKn BOn ptMbr lYhYN]

jW muK kY br mWgq hYN sun qW muK locn qUM n isrU

hYN] jW idn rwm bsy qW iCn, moih khUM supny hUM n pY

hYN]qyro eI pUq sunY Xh bwq ipswcnI gwauN mY pwauN n

dYhYN]24]

kykeIau vwc]

svYXw] bol inbwhn ky hrI cMd inhwrhu qO n rqI suK CIjY]

AOr dDIc surWk blI bl bwvl pwvn jXoN jsu

Page 56: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

44

lIjY] rwjn pUq smwn doaU pbin eyku sunyhu n eyk soN

kIjY] kOn sI hwn BeI qum ko iCq eykih dY bn

eykih dIjY] 25]

dsrQau vwc]

kib`q] pRwn cwhYN pRwn lY indwn ijn kro Ab dyn khy swc pY

dMU borq smwj ko] dyK irK rwj kul pUj bwlmIk

Awj boln gey hYN rwmcMd jU ko] Blo pg DwrY pwie

Awies isDwrY bn Brq bulwE rwjw rwj kwj swj

ko] roXo ibkrwl kwl bXwl KwXo loty Dr doKo kiv

jwm hON bhwaUN AYsI lwj ko]26]

kivau vwc]

dohrw] vih sWpin Xih swD inRp prXo Atpto kwm] vih

kwtY Xih mr jIAY suDw rwm lY nwm]27]

sorTw] iek qIA auh Anuhwr sb hI juh kiv rwm kih]

piq hiq pUq inkwr, AwnMd kr jIA pIAY]28]

svYXw] soc rhXo mn mYN qb BUpiq kykeI ey br kwhy qy

mwgyyy] kOn smY jug bj prY Xih hY n BlI su ibcwrn

Page 57: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

45

lwgY] Awie geI iPr kY mn mY iriK swRp dXo soeI

Awvq AwgY] XwhI qy rwm ibXog CutY qnu jwnq hoN

Gr qy suK Bwgy]29]

svYXw] qO lg sMg ley rGubIrih Awp bisSP Dry kr bwhI]

byd supuMj pFY idj mMfl rwmih PUl BeI mn mwhIN]

cMdr muKI bnqw cF koTin dyK srUp sbY bil jwhIN]

bwjq Fol imRdMg bFI Duin BIqr kI Duin kI suD

nwhIN]30]

svYXw] duAwr kulwhl BOn sunXo qb kykeI rwjih XO

smJwvY] AwXo hY rwj ky kwj bfo suq jwie bsY bn

Awies pwvY] dY doaU hwQ kpwlih mwrq BOhn soN

khXo jo quih BwvY] jY muK rwmih rwj khXo sun qW

muK kXoN jo quih BwvY] jy muK rwmih rwj khXo jo

quih BwvY]

svYXw] XO kih mOn BjI AjnMdn kykeI rwj rmUj sI pweI]

hY qqkwl qjXo piq lotq AwnMd Awj hIey n

smweI]dOr kY pOr mY boil bisSPh rwm icqY Xih

Page 58: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

46

bwq sunweI] moih dey br dYP ien ko bn mo suq ko

ApnI TkurweI]32]

svYXw] bwq sunI kul pUj rhXo cik swPs BrXo muK rwm

inhwrI] Awies hoie kho inRp soN cil AOr huqI Ab

AOr ibcwrI] bol auTI iriK soN qb kykeI swc khoN

moih sONih iqhwrI] BUp khI ijn moih imlY bn jwie

bsY kho jwie pukwrI]33]

svYXw] so irs kY geI BIqr BOn su qy bn BpUq sON n

imlwey] bYT pRxwm kIE iqh TOr qy qwq ky bol lY

mwQ cFwey]sok Bry iriK logn soN khYN rwj rhXo bn

bws pTwey]rwjn rwj dIE rGubIrih XON rGubIr iPrY

Gr Awey]34]

rwmcMdRau vwc]

svYXw] Awie kY Dwm bulwie sbY idn dIE ju huqo Gr

mwhIN]sIA soN bwq khI sb rwm suny duK soN doaU nYn

bhwhIN]kwhy ko rovq ho suin mwnin jy ikC AMk ilKy

Page 59: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

47

n imtwhINN]sws kI syv Bly krIE Ab hON hMU clXo hON

ibdw ko qhW hI]35]

svYXw] AOr khY n rhY mn qoih qO jwih ipqw Gr Awj

pTwaUN]jXoN suK qoih kty sun suMdir so suK Awiesu dyhu

bnwaPN]hON bs kY bn BUpiq kO sun kykeI ko irx qy

CutkwaUN]kwl hI rwj kroN imlqo sMg qwq ko bol

kIey iPr AwaUN]36]

kivau vwc]

dohrw] ibdw Bey bn ko jugl pUq kykeI hyq]

sRI rGupiq Buj Tok kY ibdw jo ien ko dyq]37]

svYXw] dyvn ky duK ko sIA ko Ar bwlI ky pRwnn hI ky]

rwvn ky ds sIsn ko Ar eIs ko bolih bol kY

nIko]mIc mrIc mnuIsr ko jsu bol ibBIKn lMk pqI

ko]qwq ibdw deI rwmih jI sMg rwm deI qbhIN sb

hI ko]38]

lCmnaU vwc]

dohrw] kit inKMg ks DnuK kr lCmn Aiq rknDIr]

Page 60: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

48

AOr huqI AOrY BeI Ab clIey rGubIr]39]

rwm cMdrau vwc]

sorTw] khI bIr soN bwq inkt bol rGubMs mix]

qumih khXo nih qwq rwj kro Gr rho]40]

lCmnaU vwc]

svYXw] dws krY ibnqI sun nwQ hoN swQ qjoN nih pwie ghON]

qum rwj kI bwq khI su shI Ab Pyr kho qb dyh n

hON] Ab mih bfo duK hY sb AWgn jIvq lO iek bwq

khON] bn ky clqy bnfIl kI Cwih rhON qO rhO Gr hoN

n rhON]41]

lKmno vwc]

svYXw] swc sbY qaU ey bn ky duK bIr sho rGubIr kI dyhI]

pwien ko clbo iCq kWkr Dwm rho ipq kI suiD

lyhI] qwl qmwl pKwn ndI Aih isMG DrwDr hoie

snyhI] qMU su kumwr sbY AMg koml dyK su moih bfo duK

eyhI]42]

lKmno vwc]

Page 61: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

49

svYXw] jwnq ho sb ky jIA kI pRBu sMg qjy muih kXo bn

AYhy] jo hiT kY qjhY muih rwGv so hiT kY sMg pRwn

pTY hY] jy duK nwQ khy qumry sMg qy suK sy idn rYn

sbY hYN] rwmih Cwf kho kbhMU Ab lO Ar Awgy hMP ko

suK pY hYN]43]

rwmcMdRau vwc]

svYXw] jwnkY pRIq BlI rGubIr kI sun bIr krI kTnweI]

qo sMg moih n hY bn ko duK hY hIA mY sIA kI

duicqweI] roviq nYnn qy jl fwr AjO GrhYN n cly

bl QweI] sONp clON inj mwq ky hwQ su ibcwr iehY

ThrweI]44]

sIqwau vwc]

dohrw] sun sIqw iblKI bdn sMg Cufwviq moih] SyK ASyK

Drw DrI kXoj Bwvq hY qoih]45]

sorTw] riv pwvk sIA rwih qpY qpn jXoN cMdRmw] isMDu

sukwih su Qwih qo n sMg qij sIA rhY]46]

Page 62: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

50

kib`q] dyKy muK jIaUN ibn dyKy nYnw sIaUN doaU pwnIEN n pIaUN

qwq mwq Dwm ko chY] AYsI ibprIq bwq AOr hMU soN

khO nwQ sMg jy n ghO pRwn Awn jm mo ghY] kOn kwj

Awj purhUq ko smwj myry rwm Gr nwhIN soeI rwj

nwg jXoN dhY] jog kI jugiq mON qo Awj hMU qy jwnI

rwnI kOslXw ko pws ptrwnI poie so rhY]47]

rwmcMdRau vwc]

svYXw] BUK shY ins rUK bsY n mXUK lgY riv kI duK pwvY]

pwie clY srqw igr kwnn myhu quKwr prY n jnwvY]

sws ky Qwm lO jwq ikRsodr hwr prYN qoih kOn auTwvY]

hY bn ko bsbO duK ko sun qoih clO khu kXoN bn

AwvY]48]

sIqwau vwc]

kib`q] pwq Pl KwaUN isMG sWp qy fraUN nwhIN pwCy injkwaUN

kTnweI sb jI shON] Qwky cwpoN pwau DUp lwgY hWkO

bwau nwQ sMg prY Awpdw Anyk BWq hON shON] jon mY

suhwauN muK dyKy dUr clI jwabN bsoN jwauN bsoN eyk

Page 63: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

51

gWauN cly cloN rhy hON rhoN] jUTn cbwaUN jO n dyhu

mrjwaUN rwm swQ hON n qjON rGunwQ bwq hON

khON]49]

lCmno vwc]

svYXw] qwq khXo bnbws qumY qum moih khoN bn hON iPr

AwauN] kysk bwq suno myry nwQ hON BOhn ko nYk Awies

pwaUN] sIA so rwj kro jug lO pQ qy BrqY iml hON

abltwaUN] jUJ mhON ik krON pRBu kwrj qO Apno muK

Awn idKwaUN]50]

rwmcMdRau vwc]

svYXw] eyk prY duK so isr lY shIey duK jwnq Awie CTI

hY] jwiekY bXwh jMjwl kIE BweI Bwl ky AMk n

Qwh lTI hY] sRI rGubIr khY duK kI aur mY chMu

Erin qyj BTI hY] qwqkI so giq XO miq BRwq clXo

Ab nwh hTI hY]51]

svYXw] bIrih jo khoN qMP Gr hI rhu so muih XO kihkY

smJwvY] hON bn jwaUN rho qumhI Gr Awp rhY sMg

Page 64: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

52

pRwn pTwvY] hY ieh BWq ksUq sbY puin qW pr rwp

spUq khwvY]52]

kivau vwc]

dohrw] lCmn sIA ibnqI krI sun rwGv rnDIr]

duK AMDyr kXoN CYP sky kr dIpk rGubIr]53]

sorTw] dyKI Pitk ipCoir sMg n Cwfq bIr qIA]

dyvn so kr joir sR rGupiq ibnqI krY]54]

rwmcMdRau vwc]

svYXw] sRI sivqw pRBu sIqlqw Bj rwh sKy lGuqw kCu

pwaUN] bIr smIr hro qn pIr ADIrn hON n khON n

khwaUN] ho bn qUM injkwie kCU igr ry qj mwrg

jwih AgwaUN] jwnkI sMg khY cilbo Ab koml hohu

Grw qurqwaUN]55]

kivau vwc]

svYXw] rwjih nYk BeI suiD qO lg bol auTXo jl bUf mrON]

Ab kY qn Cwf clO idv ko duK rwm ibnw kh BWq

BrON] sb jy Gr mY hX hYN rQ isMDur lY bn mY bs

Page 65: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

53

rwj krON] BweI kY QoaU Awn khY rho rwGv rwj

isMGwsn Pyr DrON]56]

svYXw] qwq dXo rQ qW cF sRI rGubIr su mwq ky mMidr

Awey] sMg ley lGubIr sIAw, n rhy Gr qy bhuqy

smJwey] Dwie ky pWie ghy khI bwq, sunI iqn roie

kY kMT lgwey] dyKhu kwl BujMg fsXo jg mwns kO

jgdIs ruvwey]57]

kOslXwau vwc]

svYXw] pUq rho bil jwauN pIE jl bwq sbY smJwie kho]

sun mwq bulwie kY rwj ko khXo bhuro bnbws gho]

Dr sIs leI su krI Ab hI qum dyh ibdw n iblMb

choN] suB cMdn A`Cq Bwl lgwiekY duhu AsIs Kvwie

dhoN]58]

kib`q] bYTo bil jwauN mwq locn isrwhu gwq lCmn sIqw

sMg rwGv scwey ho] rUKy sy bdn qum qIno kumlwny

PUl kho kwt fwrI qum kOn ibl Kwey ho] rwjw ky

bcn bnbws Awj qXwg rwj bol sun bUFn ky Bly

Page 66: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

54

auT Dwey ho] Kyl rs mwqy qb boly hUM n Awvq ho vwr

Pyr fwrI Awj Awp hI qy Awey ho]59]

kib`q] qb qO n dyKy jb rwj iriK sMgrwm lCmn hUM ko lY

isDwry Air nws kO] bhuro prsrwm sMg bkbwd BXo

qrsq rhy nYnw ibiD qRws ko] rovq pukwr rwm kMT

lptwie mwQo cUMm jwnkI ko lyq aUrD ausws ko]

suMdr spUq myry bny sUq mYN n dyKy Bir Bir nYnw jwq

cly bnbws ko]60]

svYXw] kykeI ky bs hYÍ isK ko Git pI inbrXo ikDoN pIvq

hY] ikDoN qwhI ko bol lgXo vur nwg so kwt gXo Ab

KIvq hY] jIA jwnq hON kCU AYsI BeI giq jXoN iqn

qylih dIvq hY] sKI kYsy kY rwmih jwn khXo bn

dyh CutI ikDoN jIvq hY]61]

kib`q] Bsm lgwaUN gwq cMdn auqwro qwq kuMfl auqwro kwn

muMdrW phirwie dXON] jtwaU svwro kys gorK ko kro

pys jwnkI lKn ko hON iKMQw hUM isvwie dXON] K`pr lY

hwQ hO hIN BIK mWg Awn dyaUj dyKy muK jIaUN nwhIN

Page 67: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

55

pRwnn bhwie dXoN] eyqI sb kro pY n nYnn qy tro

rwm rho qwhI bwg mY ju dPwry eI bnwie dXoN]62]

kib`q] jwnkI iqhwry sMg jwnq ny eykY duK Xwky sb lwf

bytw bnhUM mY shIE] pwien ko clbo jhw lO Xw pY

cilE jwie Awgy ijn j`Xo Xwko sMg inrbhE]

lCmn jU ko muK BUKo n rhn dIjo AwvY koaU ieq qo

sMdysn ko khIE] auqrq j`Xo kwhU gwauN ky inkit

myry pUq bnbwsI myrI suD lyqy rhIE]63]

kib`q] kYsy duK sihE jwie kOn soN pukwr khON kYsI aur lwgI

Awg sunq AcwnkI] XwhI ko bulwie Bly rwj lY

bTwie rwjw rwj kro rwjnIq bUfI kul Bwn kI]

rwnI pCuqwie murJwie hwie hwie dyKo kykeI ko dyq

br nYk BUp hwn kI] kYsy rhI dyh jir Kyih n

aufwnI rwm ibdw hoq rwmcMd lKmn jwnkI]64]

kib`q] eyk rwm kro myry duK ko jo hro rwm qwq mwq Awies

mYN BydhUM n kihE hY] qwqy sIA sMg bIr lCmn lYky

pUq myry Gwm rhO Xw mY mIq Dn rhiE hY] hON hUM suK

Page 68: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

56

pwaUN qumY kwhU n idKwaUN dsrQ jUky jwno qum bfo bn

ghXo hY] BUpY n sunwaUN n bulwaUN hON Brq jU ko dyK

muK locn isrwny mg lhXO hY]65]

rwmcMdRo vwc]

svYXw] mYN Dr ky sb sIs leI bqIAW qumrI sunky mn mYN]

Ab dyhu ibdw qum hUM qij moih DroN pg sIs cloN iCn

mYN] Gr bYTy rhoN sb lok khYN AjhUM mn rwj isMGwsn

myN] sun swc khoN qbum so jnnI qn qo iFg hY ml hY

bn mYN]66]

kOslXwvu vwc]

svYXw] Awj rho myry nYn isrwhu kho khi BUpiq ko smJWaUN]

kykeI ko ieh BWq dey br rwm rhy Gr hON br pwaUN]

moih gey bn hI bn hY qum Kyd qjo iek bwq sunwaUN]

jO Gt pRwn rhy sun mwq qO kwl hI pwien sIs

CuhwaUN]67]

kib`q] rwm hy su cly sMg lCmn clI sIqw cly myry pRwl

bYiT rhy n prwq hY] sGn AMDyrO bn kYsy ky ibhyro

Page 69: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

57

rwm qum qo ngr hUM kI bIQin Bulwq ho] kb hUM n

mwrg cly ho su kumwr doaU nYk hUM ky sRm pwey gwq

kumlwq ho] Kwie kY qvwr rwxI bUfI duK isMD Gwr

pwr ko lgwvY pUq AYsI kIey jwq ho]68]

kivau vwc]

sorTw] bhuq rhI smJwie ry n mwqw bcn kih]

bn ko cwly Dwie lCmn sIqw sMg lY]69]

kib`q] sUr jXON sumyr ko inC`qR DURA Pyr ko jXoN pwrd pryr kO

ijaUN swg r mXMk ko] jYsy gRih rws ko BRvr kMj bws

ko ibXogI qIA pws ko jXoN blI dOrY rMk ko] cWp sr

l`C ko su mMqRI inRp p`C ko jXoN bIr BdR dC ko aunINdo

prXMk ko] kot smJwey mwnoN Cuty isMG Dwey qYsy rwjw

ky pTwey bn Dwey qj sMk ko]70]

sIqo vwc]

kib`q] Cuey pWie qyhI GrI clI sIA rovY KrI dwsI jwn moih

icq AiBlwKIE] pwvqI jy gufIAw lY clI huqI kWK

cWp qyaU sONp khXo ienY kr rwKIE] qWky pwCy swr

Page 70: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

58

kwn bUJ suk hMs bUJy mor ry ckor moih qor ijn

nwKIE] qum ho hmwry Ab hON clI iqhwry Dwm myrI

rwm rwm pwCy rwm rwm BwKIE]71]

kivau vwc]

svYXw] bIr clXo sMg hY su kumwr su sok BrXo Gr mWih

ipqw hY] mwq ieqY ibllwq KrI n suhwq kCU ibiD

soN n bsw hY] qW pr AOr clI sMg nwir su ko brnY

kiv Xw duK dw hY] sUr ssI isv skR ibnw Xih swQ

Bly rGunwQ inbw hY]72]

kib`q] rovY qwq qWhI TOr rovY mwq TwFI pOr rovq cly hYN doaU

rwj qy iglwn kI] Awey Ab imln suimqRw jUko

rwmcMd saU roie auTI bwq sunq AcwnkI] pWie pr

kihE qum Kyd ijn kro mwqw qwq kO n dos bwq ibiD

ky ibDwn kI] qwhI iCn sIs nwie TwFo BXo lCmn

roiekY suDwie pwie ghy Awie jwnkI]73]

pRSnoqr lCmn ky mwqw soN]

Page 71: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

59

kib`q] boilE lCmn hON hUM jwq mwq jwh pUq, nIky kir syvw

kIjo rGu kul Bwn kI] ienY n iKJ`Xo dl syj ko

ibC`Xo, pwCy jUTn ko K`Xo bwq iehY hY isAwn kI]

Xwky AprwD sIA Cmw hUM kr`Xo rGubIr hYN ikRpwl

jn hyq khXo jwnkI] vyeI bn kot KYry ipqw sMg

rwm qyry rwK hYN n duKI qoih mwq qyrI jwnkI]74]

kib`q] PUt jwhu nYnW ibn dyKy rGubIr muK jwnkI n dyKoN hoN

nw COlw lCmn ko] rwjw ku kubcn bhwaUN n idKwaUN

muK cly sMg clON BIK mWgoN kn kn ko] rwj jwrO qn

ky ptMbrin Pwr mylO kMQw hoaUN jogin ibXogI kroN mn

ko] kihq suimqRw pivqR pUq doaU qw mY kYsy jwn khoN

pRwn rwm qumY bn ko]75]

kivau vwc]

kib`q] gruV AvD p`C qYsyeI suhwg l`C sq kI AvD

hrIcMd aur AwnIey] Drm AvD rwjw pMf suq sunXo

kwn jl kI AvD swqo smuMd bKwnIey] pwn kI ipXUK

pwn qyj kI AvD Bwn dyv mhwdyv TkurweI hir

Page 72: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

60

TwnIey] rwm ky ibCohy qwq mwq duK pohy jYsy qW duK

kI AvD n Aj kCU jwnIey]76]

svYXw] Awj hI qY suK rUK ko kwit mhwdUK byl Drw prboeI]

qWhI ko dos nhIN kiv rwm ilKy ibiD AMk bcY Ab

soeI] sUr iPrY isv Kwie hlwhl jO ibiDnw blvwn

n hoeI] qO khW kykeI ky bs hYÍ kiv rwm sy pUq

inkwrq koeI]77]

svYXw] ey bnbws cly doaU suMdr kOqk ko sIA sMg jutI hY]

pwien pwie n kos clI AjhUM nih gWauN kI sIv CutI

hY] hwQ Dry kit bUJq rwmih nwQ kho khW kuMj kutI

hY] rovq rwGv jovq sI muK mwnhu moiqn mwl tutI

hY]78]

svYXw] gwauN qjXo su cly rQ bYT su ey pur ky jn sMg sbY

hYN] eyk khYN ibprIq bfI doaU bIr khYN Gr Awj n

AY hYN] eyk khYN jhW rwm qhW hm PyryaU qy iPr Dwm

n jY hYN] gwq shYN duK bwq XhY bn BRwqn ky sMg pwq

cbY hYN]79]

Page 73: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

61

rwmcMdRau vwc]

svYXw] rwm khXo iPr jwhu sbY iml rwjih dyhu sMdys hmwro]

DIr Dro n Bro jl nYnn hY sb swc snyhu iqhwro kOn

sunY Xh bwq cucwiq cly AsUAW mn moh qvwro] gwauN

auj,r BXo htqwr cly riv rwm BXo AMiDAwro]80]

kivau vwc]

svYXw] rYn bsY qih TW jIA jwn ky Awvq jwq sBY pur

loeI] AwiDk rwq auTy rGubIr khXo suin bIr pRjw

sb soeI] swrQI ko smJwie khXO rQ lY Gr jwhu ju

Sor n hoeI] XON kihkY sIA sMg leI doaU bIr cly

nih jwnq koeI]81]

svYXw] Bor Bey sb log khYN rGubIr khW muK jwie inhwrYN]

dyK iPry chu Ern dOir igry DrnI ml roie ibcwrYN]

gYl ghI rQ kI su cly sb lIk iPrI Gr jwie

sMBwrYN] dyKih jO iPr gwaUN mYN Awie qO hXw sb rovq

rwm pukwrYN]82]

Page 74: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

62

svYXw] rwj smwj auqwr sbY rGurwj khI Ab hY sb PIko]

lY bt dUD bnwie jtw isr bhrih BRwq bnwvq

nIko] dyKhuu kwl blI kiv rwm Cufwie isMGwsn sON

pqI ko] mwns ikauN ml mY pCuqwie ju rwmih ByK

kIE qpsI ko]83]

kivau vwc]

kib`q] rovq purK nwrI jogI jqI bRhmcwrI rovY igr rUK Ar

jo htovw hwt ky] rovYN Kg rovYN imRg rovq mrwl iBRMg

roie gux piFq kib`q bytw Bwt ky] rwm ky ibCohy duK

AYsI BWq pohy so qo twry nw trq pry pyc sok pwt

ky] bIr qIAw sMg lY ivXogI jogI Bey Xih bwq sun

rovq btoAw sb bwt ky]84]

kOSlXwau vwc]

kib`q] Bor hUM ky BUKy hYÍ hYN clq pg dUKy hYÍ hYN ipAws muK sUk

hYÍ hYN clq mg rwq ky] sUr ky irkn lwgy lwl

kumlwny hYÍ hYN kMtw ilptwny Jgw Pwty hYÍ hYN gwq ky]

AwlI Ab BeI sWJ hYÍ hYN kwhUM bn mWJ hO hUM ikauN n

Page 75: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

63

BeI bWJ hIeY ikauN n Pwty qwq ky] qj ky Gronw khUM

rUKn kI qwXw qry soey hYÍ hYN COnw pY ibCOnw kr pwq

ky]85]

kib`q] rovYN sb gwauN bwsI rwnI rnvws dwsI dyh qy audwsI

mwnO kwro lwg CPY gXo] CUty kys ibkrwl Awp Awp

kO ibhwl kwih kO pRboDY sbhUM kO rs cYP gXO] sb hI

ko pRwn hir qwpsI kO ByK kir jwnkI smyq rwm jO lO

kos dYP gX] qO lO rhy pRwn rwjw dsrQ jO ky nIky

pwCy rwm nwm lyq rwm rwm hYÍ gXO]86]

svYXw] Kwie qvwr pirE Dr BUpiq bol DikE bhu BWq

pukwry] AOrn rwm ko nwm lXo qb bwr duqInk nYn

auGwry pRwn Cuty hUM n rwm CutX Ar sI n sikE Git

qy kir inAwry] ijauN nB qy gRih tUit prY iCq joq

kCU krhY Bun swry]87]

svYXw] dY muih pIT cly rGunwQ ausws BirE inRp qyhI

iCnw] ibiD ikauN Aj nMdn Awj jIAY pl bIqq hY

rGunwQ ibnw] qb rwm hI rwm pukwr ey rwm ey rwm

Page 76: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

64

qU Awvsnw] ijnky suq rwm sy jog GrY BweI inAwie

hI qy mr jwie iknw]88]

svYXw] AwXu bFI qu khw ibn rwmih loms qy brno AiDkweH]

rwm ky rwj qpXo qp qICn Awpny kwj n Cwn

CvweI] qwq soeI puin mwq soeI soeI pUq shI suin

hY soeI BweI] rwm ibXog ibsUir ibsUir iBdY CqIAW

ijn dyhu gvweI]89]

ieiq sRI rwmgIqy rwm cMdR ibXog duiqX AMk]2]

AQ qIsrw AMk]

dohrw] ieh ibiD BUpiq dyh qj surpiq Bvn pXwn] nyhu

inbwhn ko purK dsrQ qy nih Awn]1]

sorTw] mMqrI sB iblKwih CUitE rwj rGubMs qy] rwmcMd

Gr nwih Brq ibdysI imRqk inRp]2]

svYXw] bYT ibcwr bisX kIE auq nYn vhY ieq mMqR krY]

ilK jo rGubIrih bolq hYN su n rwj isMGwsn pwih

DrY Ab jO ieh BWq kI bwq sbY BrqY ilKhYN soeI

Page 77: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

65

bIc mrY] khO kOn aupwaU krON ijh qY Gr rwj rhY

duK rwm hrY]3]

svYXw] Awie geI sB ky ml mY BrqY ilKkY ieh BWq

pTwvO] sRI rGubIr Bujw Dr rwj ibcwrq BUpiq nYn

isrwvO] qWhI qy byg ibswr sbY suK Awvhu pUq iblMb

n lwvO] qoih ko rwm ky pwien sONip bsoN bn mY qumhUM

suK pwvO]4]

bisSau vwc dUq sON]

kib`q] rwjw ibn Bey suno dUq cwr bwk iehW ko ksUq vWko

nYk n sunwiebo] jo qO qoih Awpn qy bUJy rwjw rwm

nIky sbhI ko kusl smwj rwj gwiebo] AOr koaU

kbhUM kdWc iFg bol auTY nWhI duK pwCy nYn sYn

smJwiebo] bUfq hY rwj ko kuswj hPY gXo hY Awj

lwK Pyr Gyr soN Brq Gr lXwiebo]5]

Brq pRiq pqRkw]

CpY] sPsiq sRI rGubMs mOl muktw mix auidBt]

Air gMjin sRI Brq dwin iB`Ckin klp bt] pyj

Page 78: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

66

puMj rx DIr ibpiq KMfx suq bl Bt] Drm krm mY

srs BXo kbhUM nih pwp inkt] rwjwiDrwj dsrQ

bcn ilK bisS qum so krhu] sun nQwh Kwq sovq

auTq lY pwqI mg pg Drhu]6]

svYXw] AOr bnwie ilKI pqIAw bqIAW iriKjy sb pwCy eI

BwKI] hwQ deI su cly Dir sIs gxyS mnwie BXo

AiBlwKI] BUpiq ko nhI dwh dIE ibn pUq ikXo

sis sUrj swKI] rwm snyh CutI inRp dyh su pwCyau

myl snyh mY rwKI]7]

kib`q] clI jb pwqI kWpI duhn kI CwqI Awgy Awgm jwnXo

rwm Brq kumwr ko] kihn lwgXo Brq boil nyb

mMqRn soN pTXo lY AwvY koaU qwq smwcwr ko] pvn

pRcMf GnGor auTy chUM Er jMbuk pukwrq hYN Awj Bun

swr ko] joqsI khq rwjw dsrQ nIky hUjo nIky rwm

cMd suK hUjo prvwr ko]8]

sorTw] qb lg AwXo dUq lY pwqI phucXo qhW] dyKXo Brq

spUq pUCY bwqyN pRym soN]

Page 79: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

67

sorTw] qb lg AwXo dUq lY pwqI phucXo qhW] dyKXo Brq

spUq pUCY bwqyN pRym soN]9]

pRSnoqR Brq Aqy dUq dy]

svYXw] rwm kho suK sOj Gr hYN, soeI rwm ibrwjq BUql mYN]

sb dys bsY brKw vrsY, Ar BUpiq hYN Apny bl mY]

qb dUq bnwie khI bqIAW, ml GIrj tUt gXo pl

mY] Cib CIn BeI iCn mY muK kI, jn qoir sroj

DirE jl mY]10]

svYXw] Dwie cilE auqswhu biFE mn rwm ko rwj suinE suK

pwXo] jwie sunoN sb ky muK qy ciF rwj isMGwsn C`qR

qnwXo] AwiekY gwaUN mY pwauN dXo mn sok bFXo suB

sOn pwXo] kY rGubIr nhIN Gr mY, kY ipqw mr kY

surlok isDwXo]11]

kib`q] lok bYTy mwno muin khUM n imRdMg Dun dyKIey n khUM rwj

Dwm n Dujw lsY] hwQI hiQAwq nwhIN bwjI ihnnwq

nwhIN nwcq n gwvq su mwno ibn jI bsY] dUq khI

JUTI bwq iehW auq pwq kCU bIr ibn myry kMT kho

Page 80: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

68

jl kXoN DsY] pIAY n bCyrU dUD gyrU folYN sb rwm

rwj hoie qO pMKyrU bn ky hsY]12]

kib`q] dyKkY Brq sb nwie rhy sIs khUM pwie hUM n Cuvy koeI

dyq n AsIs ko] hwt htqwr krI sUnI ctswr prI

dPwr dY ikvwr sb jpYN jgdIs ko] eyk mn kry Gr

pwaUN nhIN pwaUN BweI bUJq ljwaUN khw BXo dyS eIs

ko] Awey BOn mwq bUJY smwcwr qwq ky khO n byg

pwpin hON jw invwaUN sIs ko]13]

pRSnoqr Brq ky mwqw so]

kib`q] mwq qwq hY su khW pUq hY surys jhW qhW kOn kwj

gXo dyh CutI pUq pIr qy] kOn so spUq qum sb hI qy

bfo BweI rwm hYN su khW bn gey inRp qIr qy] BUpiq

pTwXo nhIN mWgy br pwXo mYN qo rwj qumY rwiKE CIn

lIno rGubIr qy] khW hoie mo qy Ab hON hUM gXo qo qy qUM

jo pyt Aws dOrI pwlXo pUq fwirE cIr qy]14]

kib`q] AYsI irs Awvq hY mwr Cwr kroN qoih mwq jwn CwfoN

sun rwjnIiq AMk qy] kOn kwj rwj sun pwpnI

Page 81: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

69

Akwj kIno lwj ibn jIvq n Drm n sMk qy] AYso

kwm kIno qYN qo rwmih bnbws dIns mwrXo piq pl

mY n frq klMk qy] rwm ko bqwaUN bUJoN bwt ky btwaUN

ptPwr hoaUN jogI BIK mWgoN rwie rMk qy]15]

svYXw] rwm ko rwj sunXoN shsPin BUm ko Bwr ibswr dXo

hY] jwin spUq BXo kul mY riv ko js dyvn mWih CXo

hY] rwvn ky duK qy Amrwpiq Fol bjwie n cIq BXo

hY] pwpin ky Cl qy iKn mY bn mY soaU qy rGubIr gXo

hY]16]

svYXw] qO lg Awie bisS khXo qum qwq ko dwh kro suq

myry] byd ibcwr kIE ibiD soN pun roie khXo khUM rwm

n lyry lY rQ bwrx bwij pdWq clXo qj dys iPrXo

nih Pyry] pRwx qjoN ik BjON rGubIrih nIr pIaUN n

ibnw muK hyry]17]

svYXw] qO lg sRI rGubIr pKwn islw khu qwr Dsy bn

mwhIN] Awin bsy gurky idn dYP ipq kI giq kOn

BeI iblKwhIN] rwm khI suiD lyhu sbY Xih kykeI

Page 82: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

70

nMdn hoie ky nwhIN] C`qR Dujw sMg rwj smwj su

pwien Awvq pwg ibnwhIN]18]

dohrw] Awies jb rGupiq deI dOry sb isr nwie] Btn

bUJ Ds ktk mY Brq inhwrXo jwie]19]

sorTw] Aiq durbl sb gwq rwm pukwrq rwm kiv] locn

sll cucwq bIr ibrih pun qwq duK]20]

svYXw] dUq khY iPr lY bqIAW sb logn rwm jU XON smJwvYN]

rwj kI bwq KrI ivprIq Bly mn kykeI nMdn AwvY]

Awvn dyhu khXo bhuro ijin so js rwm kho kb pwvY]

mwq ky boln AMk qjy inj bIr lrY sur log bswvY ]

21]

svYXw] ijh TOr qy fIT pry rGubIr prXo Gr qwih rhI suD

nwhIN] jXo iskqw jrqy prY mIn jrY n prY pl pRwn

aufwhIN] cyq auTY smuhY BJ jXoN muK rwm khY doaU muK

rwm khY daU nYn cucwhIN] byg hI byg pRnwm krY ieh

pwq ghI rGubIr kI CwhI]22]

Brq imlwp rwmcMdR jI soN]

Page 83: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

71

svYXw] dyiK kY rUp khXo n prY Ab Pwtq hY duK so CqIAW]

qb dOr kY rwm auTwie Bujw Br lY aur lwie khI

bqIAW] suq kwih do ByK kIE ieh BWq su jIvq hIN

rGu ky nqIAw] ipq pRwn qjy hm hUM qjhYN nhIN Gwm

clo sMg bIr qIAw]23]

svYXw] sok kIE sun Bupiq kI giq sIA smyq sbY

iblKwhIN] kOn bfy AprwD kIey hm jW duK qyN supny

suK nwhIN] qwq ko kwl BXo hmry duK so hm hUM bn mY

ibllwhIN] Awn kutMb ghY ibpqw Ab jwie khoN

kihkI prCwhIN]24]

Brqau vwc]

svYXw] roie cly ipq kojl dyn, dIE ibD soN puin soc krYN]

duh bIrn jwie kY pWie ghy, rGubIr jIAY mn sok

hrYN] clIey Gr lY sIA sMg AbY hm koitk bwrn

pwie prYN] bn BUp khXo su kIEu qum hUM pRBu Dwm clY

ibn dws mrYN]25]

Page 84: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

72

svYXw] Ar jO mn mY bn mY rih hYN qoaU C`qR Dujw isr cOr

FurY]rQ bYT sbY Bt sMg iPrYN pRBU kI ruic jo soeI

dws krY] pg kI rj ky hm hYN sb syvk rwj qumy

muih dyih mrY]iqn pWien kWt kroN sq KMf ju rwj

isMGwsn jwie DrY]26]

kib`q] lIno lCmn sMg hOhUM hY ibmuK kIno, ikDo hO n dws

sun nwQ myrI giq ko]khw BXo jo hON idn cwrk

ibdys gXo moih Cwf dIno qum jwnXo hIn miq ko] qW

pr qo AOr auqpwq kI hY bwq mwq rwj muih rwKXo

piq kIno nB giq ko] qO hI Bly jIaUN rwm dyKy pwnI

pIaUN muih dIjY BIK sMg hON iBKwrI rGupiq ko]27]

svYXw] piq ko hiq kykeI rwj lIE suq ko Xh bwq sunI

sbhIN]qb BUpiq dyh qjI iCn mY rGubIr gey bn ko

jbhIN]Ab jo surrwj kO rwj imlY soeI kwm n Awvq

hY qbhIN]mn lwj mroN rGurwj suno soeI rwj jro jhW

rwm nhIN]28]

kivau vwc]

Page 85: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

73

dohrw] ieh ibiD ibnqI kr Brq rhXo rhXo crn

lptwie] iCmw krO Gr iPr clo sIA lCmn

rGurwie]29]

Brqau vwc]

sorTw] jO n clhu Gr Awj suno bwq pRB kwn dY]

jwq bMs qy rwj qum bn mY hm ipqw iNFg]30]

rwm cMdrau vwc]

kib`q] bolo rGubIr sun bIr mn DIr Dr pIr shI kr AwgY

ky aupwie ko] jIvq hI qwq rwj kwj ko bulwie pwCy

kihE jwie bso bn suinE bol mwie ko] rwj ko

smwj qyry dIno hY Brq jUky, sun suK pwXo bol kihE

sq Bwie ko] jYsI kih gey qwq qYsI kIno bny

Awies ko myty suqo AwgY DrY pwie ko]31]

kib`q] qyrI pRIq jwnI qYN n pIE Gr pwnI Ar mo ibnw

ibhInI rwjDwnI dys dys kI] mwq ky n pwie lwigE

qwq kwj kIey BwigE Cwf dInI bwq suK lwlc ky

lys kI] dyKo lCmn Xw Brq jU ko nyhu Awj rwj kOn

Page 86: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

74

Cwfy ibn sMqq idnys kI] sunoN rGurweI jhW rwm n

shweI qhW kOno n jrweI TkurweI Amrys kI]32]

Brqau vwc]

kib`q] jwie lCmn jU kY pwie ghy qyhI iCn bIr smJwie lY

lvwie clu Dwm ko] qwq bol kIno qum bfo js lIno

bn Awey Pl Kwey duK dIno sIA bwm ko] jO khy qo

jwie Gr kykeI inkwroN khO Awj kroN mY prsrwm

kwm ko] moih bn Cwfo BwvY sMg lY isDwry pRwn pRwn

pl mY inkwroN jO n suno rWj rwm ko]33]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] myrI khI mwn BlI Xwih mwih jwn bIr rwj qO myro

bn Awiebo] mwno rwK QwqI rwjw Aj jU ky nwqI kCu

AYseI kupyc jW qy moih bn jwiebo]suno pRB myro khXo

pwie CuvON qyro mo qy rwj kwj rwm ibn kTn

clwiebo] qwq duK mwq duK bfo rGunwQ duK eyklo

Brq Gr Gyr Gyr Kwiebo]34]

Page 87: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

75

svYXw] jwn kY pIRq shI rGubIr so bIr kO lY muK nIr

pKwro]pwg bMDwie smoD kIE eyeI pwvrI lY kr rwj

hmwro]kykeI nMdn swc khoN qoih pRwn smwn kroN Ab

inAwro]QoryeI dXosn Awn imloN sb sON js sON rhIE

auijAwro]35]

rwm cMdR kw sMdys mwqn pRiq]

kib`q] sb hI ko khIE sb mwien ky pwie lwg rhIE sMdys

sB nIko rGunwQ hY] Cwie myN clq iFg gwauN ky

rhq jwq vYsy hI hYN gwq Gr poKy jYsy mwq hY]khIE

suaim`qRw jI ko lCmn nIko rhY smwcwr sIky prCWhIN

krI swQ hY] jo kdWc bUJY kYsI hONs sO rhq bIr suny

duK pY hY jtw khO ijn mwQ hY]36]

dohrw] sunoN Brq isKXwn qum khON qoih smJwie]

jWqy suK sMpq bFY so hO dyauN bqwie]37]

rwmcMdR kw aupdyS Brq soN]

sorTw] jo suK cwhy rwj lok suKI prlok gq]

qO bwqYN kr Awj sunhu Brq rGunwQ kI]

Page 88: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

76

kib`q] qwq mwq syv bfy BRwq kI Bgiq prBwq auT kIjIE

Broso hirnwm ko] bwmn ko dwn sb hI ko snmwn sun

byd ko purwn nXwau kIjo nr bwm ko] rwj AMs lIjo

duKI jwn kCU AOr dIjo suKI dyK fwno ijn kro eyk

dwm ko] AYsI BWq jIjo sb hI ko suK dIjo bIr myry

AwgY pwCY bol bWD gwT rwm ko]39]

kib`q] jYsy jqI sMg qy sumq jXoN AnMg qy jXoN pwp nIr gMg

Dn bwFXo jUp hwr qy] jXoN kul kupPq qy jXoN dwrd

spPq qy jXoN bwmn ko pUq ibn pFy ctswr qy] dyKy

ibn KyqI jYsy swvn mY ryqI AOr bwq khON kyqI jYsy

qwr loB Dwr qy] swvDwn hUjo qWih dys qy inkwr

dIjo bUf jYhY rwj qYsy mMqRI durwcwr qy]41]

svYXw] pwie Cuey sun sIK sBo pRBu ey n ibswr cloN kbhIN]

Dr pwvrI mMUf so swvrI mUriq dyK khXoN ibCroN

AbhIN] Ab jwhu DrXo isr hwQ qsO Dr Awies sIs

clXo jbhIN] ley bIr qIAw sMg bIr ibdw kr rwm

Dsy bn mYN qbhIN]42]

Page 89: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

77

svYXw] bIrih Cwf clXo Gr ko Dr Awies sIs n jwie

imtwXo] gWau mY jwie n pwauN DrXo iFghMU nMd gwauN

su jwie bswXo] mMUf jtwDr Bys qpo Dn AO suK JMuf

smMudR bhwXo] rwm snyh DrXo mn mY qnko iqn ko n

snyh lgwXo]43]

kib`q] vhI jo isMGwsn hY Apdw ibnwsn ko qwhI pr pwvrI

lY rwKI isr nwXo hY] rwj BXo Atl so kwhy qy ho

rwm kiv rwm isK dInI soeI kInI suK pwXo hY]

qwhI ky bXog Bog CwfXo n sMBwrXo nYk jYsy fwr

kWcurI n BogI iPr AwXo hY] jogI hPY n hsXo sur

lok js bsXo Gr Awpny n DisE dys sO guno bswXo

hY]44]

dohrw] Bgiq Bkwr pRgt krI rGupq ikRpw rkwr] qrk

qkwr suKin deI Xwqy Brq kumwr]45]

dohrw] ieh ibD Brq sdw rhY ijE qIsro kwm] pRwq sMBwrY

rwj ko rwq sMBwrY rwm]46]

Page 90: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

78

sorTw] Brq sdw ieh BWq suno dSw rGubIr kI] ijh ijh

bn mY jwq soeI bqwvq rwm kiv]47]

kib`q] aUcy bt qwl jhW ltyl qmwl swl srl ibswl giq

hYn kwl mMd kI] khUM lwl lwl khUM GuMgcI pRvwl

kcnwl inMb cMdn so mwno bws bMdnIk] cMpk rswl

lwl kyl soN knyl hI su BwrI qm kOn gnY jWqy mUl

kMd kI] mwlo Aih dys ikDO kUh kwry Bys folY sUr kI

n joq qhW cWdnI n cMd kI]48]

kib`q] AYsy bn krY gOn rwmcMd ibnw kOn clY jb pOn aUcy

pwq Krkq hYN] symr KjUr jwie pUr rhI sUrmg,

qwhIkY qurMg qhW dyKy rbkq hYN] PUl Pl rwqy mwno

rwqI joqvwry koaU qory koaU CuvY qWqy AYso Jlkq hYN]

qUl hY n jwno kivrwm riv Gory mwno fwrq hYN lwrkI

Puhwr iclkq hYN]49]

kib`q] aUbt n gYl sdw isMGn kI sYl bn jwry kYsy bol mwno

bolYN fkrwq sy] AOr soN kurMg krI AwDy AMg pry khUM

hY surMg BUim khUM dyKy ibllwq sy] morn ko sor suin

Page 91: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

79

Pin min fwr mUMf dIAw so buJwie bky hYÍ AMDyrI rwm

sy] gIDn kI mwl khUM jMbk krwl khUM nwcq bqwl

lY kpwl jl jwq sy]50]

kib`q] khUM bn kol khUM roJn ky tol khUM BIln ky bol qhW

bwq n AnMd kI] mwns ky nwqy bn mwns hjUr khUM

bWdr lMgUrn aucweI igr mMd kI] khUM c`kR vwk khUM

BUqn kI hwk khUM kwhy kwk mwno sUr khU pUq bMd

kI] jwnkI frwq bIc bIc clI jwq doaU nYnw mUMd

lIny kt ghI rwmcMd kI]51]

kib`q] AYsI BWq cly jwq ko hY jwsoN krYN bwq gwq kumlwny

jyvY poKY Gr mwq ky] jwnkI inhwr Br sÍws ml kRoD

mwr kYsI kusrwq hmY lwgy duK qwq ky] qInoN bYT

jwq jhw goKrU gfwq muskwq n jlwq smwcwr sunON

pRwq ky] sIry jl nQwq tUty PUl Pl Kwq rwm rwq

pry sovq ivCOnw kr pwq ky]52]

dohrw] rGupiq AYsy bn iPrq dyKy ngrb n TOr] AwSRm

suinEN Agsq ko cly hulwsn dOr]53]

Page 92: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

80

rwm cMdRau vwc sIqw so]

sorTw] sIA khY smJwie lopw mu`dRw qwsu qIT] ipRQm sIs

Dr pwie Awies lY iFg bYTIE]54]

svYXw] rwm imlY muin so pr pwien lwie rhy CqIAW duK

KoXo] hy sbq ikauN Xih ByK kIE inRp jIvq hY ik

bfy mg soXo] bwq khI smJwie sbY rGubIr mno qn

qIr gfoXo] pUq rho ieh TOr sbY iml sÍws Bry mn qy

Tiq roXo]55]

rwmcMdr imlwp Agsrq so]

svYXw] eyk tI n GtI sIA ky duK rwm rhy muinky inkJI]

Git ky suq soN iqn lwr jutI mwns DUr jqI nih

kwm CtI] duptI Pt jwq jhw qm kI pRgtI Git mY

gur gXwn gtI] krby khu mukiq htI brtI qhW

purn kutI rGunwQ TtI]56]

pMcbtIko vrnn ]

svYXw] jhW isMG kurMgn bYr gtI imRg sMqq isMGn dUD jtI]

soeI nYku n dyKq jwq ltI Aih pOFq morn puMC qtI]

Page 93: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

81

cF kyhr kMD Ajw lptI nh BuK lgY kbhUM JptI]

ijnkI duK Pws khUM n ktI iqnky isr hY suK sWiq

stI]

svYXw] ijnkI Dun nYnin joq GtI iqn ky sMg mukiq iPrY

lptI] ijnkY ird gMRQ mhw icktI kir sPC cly

mwno dUD GtI] muin ibRMd jhW jih byd ptI suk

swrs hMs ckor ctI] ins bwsr kwm kmwn tutI

sIA qy rq sI ltjwq ltI]58]

svYXw] sb ky muK inRqq bwk ntI su Agsq bFwvq hwQ

CtI] qpqy jn qy riv joiq htI kptI n rhY qhw

eyk GtI] hir pUjn kI jhW Awr BtI Bir nYn

inhwr rmw lptI] jhW eINDn cMdn kI KptI kiv

rwm khY soeI pMc btI]59]

kivau vwc]

svYXw] kwl blI kiv rwm suno duK sRI rGubIr kI bwqn ky]

jb qwq khXo clhIN inksy n rhy iblwlq su mwqn

ky] Ab Aor kI kon khY sur BUpiq hY qkIAw jumlw

Page 94: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

82

qn ky]mn kMcn Dwm qjY bn mYN jb rwm kIey Gr

pwqn ky]60]

svYXw] AYsI BWq rhy dys rhXo dUr khYN duK suK inrbhXo

shXo myhu Cwh Gwm ko] duKI jwn kwmDynu CIr inD

sYn jWko hMs gon skR isv syvy jwky nwm ko] lCmn

ghy pwie suno rGurwie pRB jwnq ho jwqy bn Awey

jwhI kwm ko] soeI kXoN n kro duK dyvn ko hro rwm

bICrXo kubol soeI soNpy dyv bwm ko]61]

svYXw] jb lo ruic hI qb lO rGubIr rhy iriK ky bhuqy suK

pwXo] bwq khI bn Awin clON muin pwie Cuvy Aiq

moh jnwXo] jwnkI jwieky pwie Cuey sIA ky ibCry

iriK qI duK pwXo] AMg su bws deI kkeI pt moiqn

hwru gry pihrwXo]62]

Agsqau vwc]

svYXw] rwimh eyk sumMqR dIE jW irpu ko isr Buie n prYgo

kwty hUMqy aupjY pl mY khu so qumqy ikh BWiq frYgo]

Page 95: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

83

qW irpu ko Xh bwn suno pRBujU ieh BWiq hrYgo] jXoN

imRg JufMn soN imRgrwj BuMjgn soN Kgrwj lrYgo]63]

svYXw] jwie bsy Ab qw bn moN mwnoN swvn myGn kI AnuhwrI

hwQ bnwiH kutI sIA soN iml bIrih Aor svwrI] lMk

inswcr rwvn ky idn rYn huqy iqh TW rKvwrI] kYsy

kY rwimh jwie kihE sun sUpnKw iek bwq hmwrI ]

64]

inswcrovwc sUpnKw soN]

svYXw] jw bn ky hm hYN pRiqpwlk qW bn mY qpsI iPr

Awey] rwj qijE Ab jog lIE luG mUMf jtW nK hYn

bFwey] rUp AnUpm hYN duaU bIr n nYku frYN bhuqy

frpwey] jy pihly fr rwvn ky iek Bwj gey iek

dUr bswey ] 65]

kivau vwc]

kib`q] bwq suin jrI sMg clI KIJ lrI AwKYN rwqI lohU BrI

roK ciFE nKsUp ko] AMg AMg bnI mwno ilKI

ic`qRDnI gtI mnhI mYN gnI Awj brON kwm BUp ko]

Page 96: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

84

bYrI rudR jwigE qwky AYsy pwCy lwigE jYsy pwro jwie

BwigE dyK suMdr srUp ko] lWbI fWg BrI Tor Tor

igr prI rwm dyKy sih GrI dyK rhI rUp ko]66]

kib`q] prI kwm bs qwkI susw jwky mUMf ds kIny hwau Bwau

icq cwau eyk bMd soN] dIp suq nYnn mYN sYnn clwie

rhI jwnkI inhwr mn rhI n AMnd soN] mwno dyv bDU

AYsI dyKI nwih ikDU pRBu iDAwn qy jgwie gih pwey

bYn mod soN] pwn Kwie muskwie muskwie pwey pr kY

inswcrI su bolI rwm cMd soN]67]

pRSnoqR sUpnKw ky rwm cMdR so]

kib`q] kOny dys rwj qj qwpsI ko ByK sj rUpvMq qumsy n

dyKy jug cwr mYN] hY ju nwir soaU rwjw kI kumwr khu

Gr hI qy ilAwey ho ik pweI hY aujwr mYN] qoih khW

prI Ab jwhu BlI krI hm rwjw hYN ik rMk hYN khUM qy

pweI nwir mYN] kho khW jwaUN moih hY n khUM jwauN moih

hY n kMhU Twau nwQ qumY Awj broN AweI Gr qy ibcwr

mYN]68]

Page 97: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

85

rwmcMdRau vwc sUpnKw soN]

kib`q] boly qwir kwir r`C j`C m`C kyq nwir ikDoN iqRpurwir

lok Cwf iCq pweI hY] ikDo rMBw aurbsI mYnkw

sukysI koaU iqn mo ik mGvw pTweI mo pY AweI hY]

foilq AkylI koaU sMg n shylI smJwie khu kon qyro

qwq mwq BweI hY] sIqw qb bolI qum gXwn poQI

KolI Xh koaU KolI Xh koaU bn Awpdw BlI lY mUMh

lweI hY]69]

srUpnKw vwc rwmcMdR soN]

kib`q] nB qy n AweI hON sruys n pTweI pRBu rUp dyK kwm kI

clweI jwn lIjIey] rwjn ko rwjw nwau rwvn su

BweI myro qumY n snwXo kwhU jwky jXwey jIjIey] isv

kI bfweI qy duhweI jW kI qIn lok sueI bsy jwih

Pyr dys bsy jwih Pyr dys Qwp dIjIey] gho bWh nwr

sovo cWp pg Cwir jYsy pg Cwir jYsy sIqw Gr mwih

qYsy dUjI moih kIjIey]70]

rwmcMdR vwc sUpnKw soN]

Page 98: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

86

kib`q] smwcwr jwn muskwny khXo bwq suin qYN n pihcwny

hm bYTy jog Bys mYN] qYN n sunI bwq rGubMs mYN ju hoq

jwq Awn qIAw soN n bolYN Gr n ibdys mYN] qW mY eyk

rwm myro nwm hON ljwaUN BwrI qw mY sIA sMg jwhu Cwf

Awj ky smY] BlI suD AweH lCmn myrO BweI dOr

qwih bro jweI vhu prY jo klys mY]71

sUpnKwau vwc lCmn soN]

kib`q] clI qb Dwie lCmn pwie Cuey jwie bolI muskwie

eyk bwq khUM BwvqI] brby ky kwj rwm qum pY pTweI

hON gjwnn mnwie AweI qWqy auqlwvqI] khXo soeI

kIjO n piqAwhu bUJ lIjo rUp bs nwhI qumyN n

sMqwvqI] rwvn hY BweI lMk hym kI bnweI ijn bn

hI mY AweI iniD Pyro ijn AwvqI]72]

lKmnau vwc sUpKnw soN]

svYXw] qoih khON sun bwq inswcir qMU jnnI myrI hYN qb hI

qy] kwm ko Bwau Dry mn moN rGubIr ky qIr geI jb

hI qy] kY Ab jwhu qhIN pRBu pY cl Aws qjo hmrI

Page 99: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

87

Ab hI qy] jO clY pUrb ko qtnI ntnI aultI n bhI

kb hI qy]73]

kivau vwc]

svYXw] Dwie clI bhuro n clY bs dyK hsy sIA soN rGurweI]

Awie khXo n brY bil jwauN su Awgy hUM kI iqn Aws

cukweI] jwie qhIN Ab ky brhY quih dyauN pqo khIE

smJweI] sMg irKIsPr ko bn moN qum qwrkw mwir

pqwr pTweI]74]

svYXw] Awie khI soeI bwq sunI pRBu so n brY iqn AOr

bqweI] jwie khXO sMg pRwnn lY rGunwQ kCU moih

AOr jnweI] bwr iC swq iPrI ieq qy auq rwm BlI

aupmW jIA AweI] mwnhu bIrn kUl doaU Bir roK bfy

nid nwau clweI]75]

kib`q] iqnhUM ibcwrI ey n doaU ibBcwrI pq rhI l hmwrI

qb Awp rUp hYÍ geI] pwie qO pqwl kr sIs kO

Akws kr eyk eyk bWh kos fyF fyF lO geI] bwvrI

idvwnI kCU AYsI bolY bwnI jwqy jwnkI frwnI kWpY

Page 100: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

88

mwno jUVI hPY geI] rwmY lptwnI jYsy sMkrw BvwnI

khXo nwQ Xwky hwQ qy so pRIiq rIiq KYP geI]76]

svYXw] hwQn soN nr mUMfn Poir su jwnkI ko frpwvn lwgI]

moih kIE ckofr qbY AjhUM duK soN iCn eyk n dwgI]

rwm soN bwq khI hruey sIA Xwih bro AjhUM

AnurwgI] sONq shON isr pwie ghON ArI qUM Xh rUp

qjYN n ABwgI]77]

svYXw] rwm hsy sIA ko muK dyiK hmY n kCU Xh bwq neIN

hY] qUM n huqI iriK ky sMg moN bn mY iek AYsI hI

mwr leI hY] Xwih bDo ijn sRI rGubIr su jO n bnY

koaUN XO n geI hY] nwk iCnwie klMk cFwie su lMk

insMk clwie deI hY]78]

svYXw] kwieE hY kwn soN nwk bnwie shI rGurwie vY bwq

rusw kI] lohU cucwq geI iFg rwvn jwie prI jYsy

BIq Busw kI] bwq suny qn Awg auTI iFg nwir khY

qj bwq gusw kI] rwm soN kop kIey bkhW qum jorq

ikauN nih nwk susw kI]79]

Page 101: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

89

dohrw] eyk inswcr hs pry BlI krI rGurwie] nwk kwF

dOrI huqI AweI nwk ktwie]80]

svYXw] eyk khY qum hso ijn khON bwq smJwie] buFIAw muey

n roeIey pY jm gIDO jwie]81]

sorTw] nYk n nYn isrwih XoN qlPY lMkw pqI] ijauN Qory jl

mWih jyT mIn dwdr bsY]82]

kib`q] khW jwaUN khW krON Awg jo jrwvY jroN isMD sb Qwih

kYsy bUf mroN jwie kY] bUfI Ab bwq kusrwq hO n dyKON

jhW mwns jnwvYN jor jogI bn Awie kY] kwl hI

pCwrON sysnwg hMU ko mwrON iCq lY pqwl fwrON ik mYN

mroN ibK Kwie kY] kYsy rhoN Awj moih BwvY nwhI rwj

jO lO qwpsI ibCor sIA ilAwaUj n curwie kY]83]

kib`q] AYso soc krY kuVy mn hI myN mrY qb myGnwQ Awid

bwq khI hY aupwie kI] boly Kr dUKn iqRmuMf sug dIny

JuMf kihE jwie mwro soeI bwq iqno jwie kI] pwCy

nwk jorby ky kwj pchwry sb kYsy jurY rwm bwq khON

Page 102: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

90

sq Bwie kI] AwvY jo ipnwkI qoaU jurhY n qWkI ds

mUMf qo n hoih Xh kwtI rGurwie kI]84]

kib`q] Awn iFg gwjy keI BWiqn bjwie bwjy Kr dUKin

rwmcMd dyK kY hsY] ien hI soN lrby ky kwj hm Awey

Bly Bsy] bwjI rQ bwrn pdWq koaU nwhIN eyaU bYTy

jog Bys muskwie bn mo Dsy] eyk bwn ksy hr lok

eyk bsy byg jo inMsk nsy lMk bsy byg jo inMsk nsy

lMk bsy qyeI Gr bsy]85]

svYXw] bwq sunI sb bol bfy Bt AOr aupwie kho so kroN]

aun lwiKn moN nih eyk iPirE duK hY CqIAW ikh

BWiq BroN] jugIAw iek lMk mrIc bsY soeI hYÍ imRg so

bn jwie croN] kir Bys qpo Dn ko kn mWig su hON

sIA ko ieh BWiq hrON ] 86]

dohrw] BlI BlI kih kih auTy mn mYN sB pCuqwih]

rwc rwiK jogI bnY qW Gr rUpk nwih]87]

sroTw] ltI Drm kI bwq jhW qpo Dn psu kIE]

kwhy kI kusrwiq mn pwpI qn qwpsI]88]

Page 103: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

91

mMdodrIau vwc]

dohrw] suin ibcwr mMdodrI bolI bcn irswq]

Kr dUKn pl mYN hqy qhW nwq jwq]89]

svYXw] eyk ptI dskMD gtI t GtI Git kI sT Awv GtI]

hiT DUr jtI KptI sm qor rTI jn bwc ktI] n

TtI riq nwQ CtI iqnko inq nwciq mukiq ntI su

htI] suin kMq krI BgnI nktI soeI rwm ibrwjq

pMc btI]90]

svYXw] hwQn jor invwie isro Dr nwQ suno qo khUM iek bwqo

rwjn ky ibcwr Bujw bl codih lok frY idn rwqo]

bwq purwqn XO sunIey Gt kyhr soN n lrY gj

mwqo]91]

svYXw] mUrK nwh dso isr soN sKI jwnq hON idn Awv Gty

hYN] locn bIsn sUJq nwihn hwQn bIs hQXwr juty

hYN] pUq spUq BXo mGvwijq sMBU so kon sy dwn bty

hYN] suMdr dPY Buj nYk susoDn XwhI qy jwnq rwm lty

hYN]92]

Page 104: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

92

kivau vwc]

svYXw] rUp Apvwn rwvn nIc mrIc soN bwq khI smJweI]

hYN doau bIr srovr qIr kutI riv qyj qhW n smweI]

nwr AnUpm hY qihM sMg curwvhu Awies sIs cFweI]

Cwf isAwn ipAwn kro ijn pwn qjY qj pRwn

pusweI]93]

svYXw] jwn kY bwq mrIc mhW mun dyh qY bwq CutXo Ab jI

ko] rwm soN bYr kIey suK hY n ley ds kMD klMk ko

tIko] auqr dyq auqwrq hY isr Xo qlPY jYsy mIn

QlI ko] sony kI dyh BeI qo khW su qaU imRg modk

isMG blI ko]94]

svYXw] jwq bnY n irswq bnY Tihrwq bnY nih hY duicqweI]

hY auqpwq kI bwq shI jO pY rwvn rwm qy pRwn

aufweI] qO mn kXON pCuqwq AbY qij lMk pqI ghu

rwm ky pweI] TwFo BXo imRg sÍwg lIE iqn dUkq

PWdq cwl idKweI]95]

Page 105: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

93

dohrw] iPr bolI mMdodrI kumlwnI sb gwq] jXON rovY qm

rwq ko jwnq riv kI bwq]96]

mMdodrIau vwc]

sorTw] kuMB krn bis sYn qum rwjw bis moh ky] dyvr kCu n

khY n lMk pMk gihry gfI]97]

sorTw] AjhU cyq sMBwir pIA qIA bYnn mn Dro] pwp bIj

ijn fwr CWih duhylI bYs sI]98]

svYXw] bol gXo isv ko sun ry piq, qwhI ky sMg suhwg

hmwro] BUql bws rihE kul ko Ab, qO BRm ko jr

mUl auKwro] CIn BXo qp qoih n sUJq, ijauN qr

aUpr qy AMiDAwro] ry sT kMq rhy htkY, n Blo Git

qy pt rwm ibswro]99]

kib`q] rwm soN n bYr kr pwp jIA mY n Dr muin soN n TV

bwq kIjY n indwn kI] Aj hUM lO kusrwq BgnI kI

QorI bwq nwk kwtI kwtI eyk hYÍ geI AcwnkI] kyqy

blI mwry Kr dUKn pCwry Ab qU hO cilE XogI Xh

Page 106: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

94

bwq n sXwn kI] jwih jO n mwnY kMq kwhU kI blwie

jwnY AOr sb kIjO eyk hro ijn jwnkI]100]

kivau vwc]

kib`q] nwir kI n mwnI bwq idn hI ko khY rwq auqpwq

Dwie kY] Awp binE jogI kIno hY mrIc muin dyKY

kivrwm imRg sony ko bnwie kY] khUM pwq Kwq khUM

aUNcY fkrwq lMgrwq khU AwgY nIkY sohy Awie kY] khU

clY dOr bYT pwqn kI Et khU jwnkI inhwr rUp rhI

hY lBwie kY]101]

dohrw] jnk suqw mn mYN khY ikauN imRg pkirE jwie]

kiTn kiTnweI ikauN trY ibn rGubIr shwie]102]

sroTw] kMcn imRg ky hyq hON jwcON rGunwQ ko]

jy bn bs suK dyq Ar jwnq pr pIr ko]103]

kib`q] kIno soeI kwm Awgy Awp pwCY rwm bl jwie kiv

rwm AYso rUp dyK jIjIey] lInI gih bWih pRBu iqauN

iqauN muskwih sIqw khW cly jWih nwQ nYk khXO

kIjIey] kuMjn kI Eut pwq hwQn su twr khI bwq

Page 107: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

95

imRg kMcn ko nIky dyK lIjIey] hIn bl hONnw qumY

kyhb ko BOnw Xh swrMg ko CMnw suiKlOnw kr

dIjIey]104]

kib`q] BXo icq BMg AMg sb kWipE rwm jYsy isv sMg mwno

dUsro AnMg hY] mWgy ibn Awin dIno DnK inKMg qwko

rMg n pCwnY jwnY hT hI mYN rMg hY] khY rGubIr qU

surMg dyK BUlo ijn BjY Awj lY qrMg pIT qMg hY]

kIno duK pMg sun jwnkI kurMg nYnI hoie n kurMg nYnI

hoie n kurMg Xh bfo eI kurMg hY]105

svYXw] soc biFE jIA mYN qb XON imRg kMcn ko n ricE jg

sWeI] jO n bDON sIA pRwn qjY Ar mYN Ab lO kbhUM n

rusweI] bIrih bol kihE suK soN idn kwitq hY bn

mY Ab qweIN] jwnkI AwnkI dyKq hoN qaU Cwfq hoN

qumrI srnweI]106]

lKmnau vwc rwmcMdR soN]

svYXw] Awies nYk sunoN pRBu ko sis ky rQ ko imRg jwie

auKwroN] kwhy ko nwQ kro qum Xwie kho iCn hI mih

Page 108: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

96

mwroN] jO Cl moih Clwie clY ibn vwih hny nih hON

pg DwrON]bIr shI sIA moih khI AbhON qumkO ikh

BWq pcwrON]107]

kivau vwc]

svYXw] kMcn ko imRg ko Ab lO n ibrMc ricE duK ko Pl hY]

ik klMk biFE rGu ky kul so ik inswcr ko bn mY

Cl hY] ikDoN rwvn qyj biFE sm pwvk qwih

smwpq ko jl hY] kih rwm cly sIA Cwif kutI pIA

ko n kCU qIA ko bl hY]108]

ieq rwm gIqy iqRiqXo AMk]3]

AQ cOQw AMk]

svYXw] lY kir qIr srwsn sRI rGubIr cly sIA bol Ary

hYN] PWDq Kyqn lY inkisE iqnhP muin eyk ibnod

kry hYN] pOn imlY qb eyk hI bwn igrwie lIE ibn

pwRn pry hYN] jwnkI qw imRg hyq hry iqRn qoir pKwr

bnwie Dry hYN]1]

Page 109: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

97

kib`q] igirE kih rwm nwm lCmn ko pukwr lIno bwr bwr

nwm suinE hY AcwnkI] imRg hI ky hyq mn nYn kwn

eyk qwn swvDwn TwFI auq dYkY DXwn jwnkI] bfo

auqpwq rwm gwq kI n kusrwq qwko Pl lwigE bwq

krI n isAwn kI] lotY Dr mIjY kr qwq ibiD pIr

hr pwRn kXoN n lyq dyh lwgq iglwn kI]2]

pRSnoqR sIqw ky lCmn soN]

kib`q] bol lCmn jU soN khI sb bwq sIA jwhu Ab bIr suD

lohu bIr pIr kI] sok qj mwq AYso kOn qIno lok

mWih tyFI kr BONih Er dyKY rGubIr kI] s`kR isv

syK isMDu cMdRmw ibrMc jm nrpiq syvY rj jwky pg

qIr kI] mwr imRg kMcn ko AYhYN imRgrwj rwm kwho ko

hYN hoq sPrI ibnwhI nIr kI]3]

sIqwa vwc lCmn soN]

svYXw] Gwq kroN rGunwQ ibnW qn qU moih bwqn hI

smJwvY]vY pd kMj ibnw inrKy GrI cwr BeI khu

kXoN kil AwvY]hY idRV pRIiq shI pRBu soN suin qwih qy

Page 110: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

98

jwnkI qoih pTwvY]lY kr bwn inKMg ksXo kit dUr

hI qy pg ko isr nwvY]4]

kivau vwc]

svYXw] eyk ibcwr kIE mn mY sIAw ky hT qy pRBu pY Ab

DwaUN] hY bn mwih inswcr ko Cl mwq kY boln kXoN

aultwaUN] ryiK krI chUM Er khXO sun Xw qj pwauN n

dyhu AgwaUN] jO ibiD lO ieh bIc prY jr Cwr aufY

qn kI qurqwaUN]5]

svYXw] XO kih kY soeI jwq BXo bn FUMFq rwm GrI ku n

pwXo] qO lig rwvn hYÍ jugIAw sIA ky iFg gorKnwQ

jgwXo] jwn AqIq Bry kr qMdul ryK qy bwir pwauj

n pwXo] so n ghy ibn BIK clXo kih dwn bMDXo Ab

lO nih KwXo]6]

rwvnau vwc sIqw soN]

svYXw] rwj kro qum BUK lgy hm K`pr AOr ky Awgy DrYNgy]

Bwmin BIK bMDI ikh kwm su qoih qjy hmhUM n mrYNgY]

jwnq hoN jIA mY suin suMdir qO sMg rwm n Awie

Page 111: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

99

lrYNgy] jO suin hYN koaU BIK ibnw gXo qW idn Bojn hUM

n kryNgy]7]

kivau vwc]

svYXw] XO frpwie ipswc khY ibiD jwnq mUMf klMk dIE]

rGubIrih jwc cly qij qMdul qw idn hY ikh kwm

jIE] Ab XON cl hY jg mYN Xh bwq n hY Gr rwm n

bIr bIE] qb pIA ibnw sIA eyk AqI qih BIK

deI n smoD kIE]8]

jwnkIau vwc]

kib`q] ryK Cwif jwaUN qo frwaUN lKmn jIqy BIK ibn dIny

BIK mIc hON n pwvqI] koaU mMd BwgI Xh rwm ky n

Awgy AwXo drsn pwvqy hON dyq n sMkwvqI] fIf myt

dyaUN iPr fIf hI imlwie lyaUN hYÍ hY bwq soeI BgvMq

jUko BwvqI] dyKo kivrwm kOn jwnkI sON khY Xh fIf

hI mY bol kY jMjwr n cukwvqI]9]

rwvnau vwc]

Page 112: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

100

svYXw] qO hI lO Awie su bol auiTE qum Awies dyh kCU n

hmwry] hON auiT jwauN khW bs hY aupjI n dXw jIA

mWih qumwry] fIf imtwvq hI sun suMdr sPr ssI

igr hYN nB qwry] XO nih jwnq so sT rwvn mWgq

BIK ik mIc pukwry]10]

kivau vwc]

svYXw] qwhI ky hyq leI kr BIK deI qij PUln kI

nvlwsI] boil kihE Ab bIr qpo Dn lY jb lO nih

rwm iblwsI] Awie igE iFg hI kptI jIA mwnhu

Pul knyr plwsI] fIf imtI pg sON jb hI qb rwhu

gRsI mwno cMdR klwsI]11]

svYXw] fIf ktI ikDoN AwXu dswnn kY iSv Kol jMjIr CutI]

kiv rwm ikDo kih rwGv ky suK ky sr kI jnU pwl

PutI] ikDoN dyvn kI duK PWs huqI sIA ky pg lwg

qrwk tutI] mwno rwvn rwhu mXMk klw kit pUrl moN

prvwV ptI]12]

ieiq sRI rwm gIqy cqurQ AMk]4]

Page 113: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

101

AQ pMcmoN AMk]

kivau vwc]

kib`q] hwQ gih lIno nwj BIKko su fwr dIno AYsy kwm kIno

jYsy koaU n krq hY] hwie rGbIr rn DIr pr pIr

hir Awj qo ibrih sy mUMf BUm mY prq hY] hwie

lCmn myry iFg qy kXoN jwie hwie kr jwnkI pukwr

jXNo jrq hY] fIf qy ibCorI rwm Cwfo imRg bwq QorI

jogIAw AGorI moih JorI myN Drq hY]1]

kib`q] hw ibrMc hw surys CY muK ssI gnys jwnq idnys hUM ko

brXo kCU poq hY] swc khXo jwnkI su kwhy ko CufwvYN

dyv rwm kiv kwm Awj aunhI ko hoq hY] lY afXo

lMkys qij qwpsI ko Bys Buj bIs ds sIs kr borXo

kul goq hY] ibdw BXo Bwg AO mMdodrI suhwg khXo

rwm rwm rwj Ab qyro n audoq hY]2]

dohrw] ieh ibiD sIA rwvn hrI rwm hry imRg pRwn]

bhuq suKI Aiq iek duKI kQw Awn kI Awn]3]

Page 114: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

102

sroTw] XON jwnq sB koie Xh mg qj sur mg gXo]

jnk suqw nih hoie mno mIc lY nB aufI]4]

svYXw] auq mwir kurMgih rwm iPrY bn qy Gr ko sMg bIr

ley] ieq rwvn Awn kurMg kIE GrI cwr BeI sIA

corI gey] soeI dUr hI qy nih fIT prI jh jovq hI

mn nYn dey] qh Awie rhy pCqwie doaU jhW ryK

ktI pg soN hrey]5]

kib`q] jwnkI n pweI roie auTy rGurweI khy bIrih sunweI

AweI bwq pRwn AMq kI] Kwie kY qvwr su kumwr khY

bwr bwr PUlI byl koaU gj lY gXo bsMq kI] dyK bn

hwir pry kosk pukwr iPrY mwno geI Pn bwbk AnMq

kI] dyKXo qIn Er Dwm pwCy bol auTy rwm cOQI Er

dyKI BwvY dyh sIA kMq kI]6]

rwmcMdRa vwc lCmn soN]

kib`q] bynI sysnwg muK rohnI suhwg doaU kurMg BONih iBRMg duK

dY gey] koklw su bYn Ar cwl gjrwj, imRgrwj kit

Awj kr kMjn mY rY gey] kdlI su jMG AMg joq ko

Page 115: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

103

AnMg hMs pwien ko pwie myry pwCy kr jY gey] khy

rGubIr Cb jwnkI curweI, soeI jwnkI ko mwr BweI

qyeI bwt lY gey]7]

kib`q] hPY gey inrws geI Aws isMDu pwr, qij pwq ky

Avws duK suno doaU bIr ky] ckvw ckorin kuMrg isMG

moirn ko bUJYN sIA soD bUJYN rUK pMK qIr ky] Cuvy jl

jwq jl jwq nQwq lwgy bwq jYsy qwqy ryq kx nIr

ky] locn cucwiq nwhI suDw ADrn mwhIN AMgnw

ibhIn AYsy AMg rGubIr ky]8]

rwmcMdRau vwc lCmn soN]

svYXw] Gs lwie lgwie n cMdn ko qur qy n Cufwie PnI

min ko] Ar bIr ausIrih dUr kro n buJY duK pwvk

ko knko] nlnI dl pwq so bwq kIey auqpwq bFo

pRB jI mwno ko] sun Awj bFI aupjI n buJY iqRx PUg

smrIn ko]9]

kivau vwc]

Page 116: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

104

svYXw] sRI rGubIr ADIr qIAw ibn nIr Bry AjuMrI As

rovY] bIr deI bhu BWqn DIr n pIr GtY puhmI qn

jovY]kY pihly fr jwn ibEg su dPY kuc bIc n hwr

smovY] kXoN Ab pwr sIAw sIpq vwr sIAw pq

sIibn sovY]10]

svYXw] Aibbyk su rwm kIE n ibbyk ibdw rGunwQih qwq

dIAw] qij sMpiq dMpiq eyk hI bwr Avws qjy

bnsws lIAw] ijn ky insbwsr ky imlby ihq rwKXo

huqy ibn hwr hIAw] ieh BWq ibEg dIE ibiD Awp

suvwr sIAw piq pwr sIAw]11]

svYXw] bXwkul folq hYN bn bIQn bUJq logn rwm sMdyso]

cMpk cMdn qwl qmwlin bXwln sON igr bUJq jYsy]

kuMjr kMj kuMdb kurMgin iBRMgin kokl kuMf BrYso]

jwnkI hwQ n lwgiq rwm ko hwQ soN hwQ mrorq

kYso]12]

kib`q] dyK imRg khY imRg nYnI sIA khW cMd muKI cMd dyK

khoN mwnY miq bwaurI] gwFy bn gOn kr DUp Cwih pOn

Page 117: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

105

pUC Dwie Dwie pUCyN igr kUp sr bwaurI] sdw

sIlvMq hYN AnMq BgMvq mwno kIno hY kurMg duK kyhr

kI bwaurI] kYqo vih rwj ky smwj rGurwj qb AYsI

bwau huqI Ab AYsI bhI bwaurI]13]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] eyho lCmn qoih bUJq hUM bwr bwr dyc sIA geI kYsh

bwq BeI jwn kI] Awhut n pwXo pg Koj n clwXo

hm Bwgo BUl gey Ab ko imlwvY jwnkI] kOnY hr

lInI mwr fwrI khw kInI kwhU bwq AYsI kInI hY

AjwnkI ik jwnkI kwsoN duK khoN ghoN kon kI Srn

Awj Blo hY mrn bwq jIA qy n jwn kI]14]

kivau vwc]

kib`q] ibrhI ibhwl mn jnk suqw ky duK qn ko n nINd prY

jwgY AwTo jwm ky] Bojn ibswr jIA jpXo krY nwm

sIA fwir rhy dyh mwno duKI bfy Gwm ky] jwih

injwkq soaU rUK pwq jwq jir bwq khY kOn AYsy hwQ

Page 118: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

106

lwgy kwm ky] dyKq btwaU Awp rovq ruvwaU qhW jrY

GwsJwaU jhW prYN pwie rwm ky]15]

svYXw] jwnkI ko hir kwinn try gey sr qIr iqRKw jl kI]

kih kMjn nYk Bey idRg sIql sMpiq dyK rqo pl

kI] Ail kys gey Ab ey idn nwQ neI Cib qO

nlnI dl kI] mwnosweI ibEg pry murJwie flI muK

myl hlwhl kI]16]

svYXw] dIp ibhIn pro duK syj khU knsIq Gtw Gn kwro]

dyh CutY nh nINd jutY n PutY inseI Ais gwFo

AMDXwro] nwir ibEg qhW qm rUp su AYsy mY fwrq

kwm qvwro] mUMdyeI locn jwnkI ko muK dIsq hoih

mMXk aujwro]17]

svYXw] rovq nYnn nIr gXo Gt AOr smIr auswsn lyqy]

mwsku mws n mwsk qy sb qyj gXo sIA ky ibCury qy]

jwnkI nwm pukwrq Awrq bol Qky sunwie n khy qy]

so rGubIr hIE sun bfo BRm kY BXo b`jR hIey qy]18]

rwm cMdro vwc]

Page 119: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

107

svYXw] kMcn ko imRg byq purwin ilKXo n khUM n ibrMK

svwrXo] qwhI ky hyq clXo qij nwir su mYN miq hIn

kCu n ibcwrXo] XwhI qy kykeI mwih krI sb nIq su

hON Gr qy bn twrXo] rwj kI lwiek hY n mhW jV XON

kihkY rGunwQ pukwrXo]19]

svYXw] kMcn ko imRg byd purwin ilKXo n ibrMc

svwrXo]qwhI ky hyq clXo qij nwir su mYN miq hIn

kCu n ibcwrXo] XwhI qy kykeI mwie krI sb nIq su

hON Gr qy bn twrXo] rwj kI lwiek hY n mhW jV XON

kihkY rGunwQ pukwrXo]19]

dohrw] mohn qwpn biskrn audmwdn aucw`t] pWc bwn mn

mQn ky ibrhin qn gey kwtq]20]

svYXw] kwm clwie dey sr pWc su pMKn lO qn mWih gfyry]

qw sIA ky ibrhwgin mYN jry my mn sO sb AwXuD

qyry]hY ibprIq BeI BeI bwnn ry ibrhw Ab jwhu n

Gyry]AOr suKI jg hoie bfo js mUF mnoj duKI iek

myry]21]

Page 120: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

108

kib`q] jwnkI ibRhoN kI Awg chUM Er auTI jwg khW jwaUN

Bwg jIA bfI duicqweI hY]qw pr quriq AOr PUk

inrvwrY kOn pwaUN n sMdys jl XhY kiTnweI hY] dyh

jrI jwq Ab jIvq hON koaU GrI eyqy pr bwn so

kmwn qYN cFweI hY] khXo rGurweI duKdweI riqrweI

kUr mwry pr mwrbo n sUr kI bfweI hY]22]

svYXw] jW idn isMDu mQXo inksXo siT qW idn qy kuGrI

kih kohI]gih iglwE auglXo iPr bwd klMk sMBwr

jgvq mohI]Awju kuvMf cfwie kroN siq KMf ssI

iCn mY Ab qohI]hY n kCU bs rwm khXo jOqMU jwnkI

kI muK Cwih n hohI]23]

svYXw] dwh krYN nB moN pRjrY n trYN jm so ckeI muK

dyKY]AOr ckor AMgwr cugY jIA sIql jwin su kOn sy

lyKyy]mwnhu BOr pIE ibK kMjn bUfq hY jl mWih

pryKy]nwau suDwkir log khYN kivrwm khY qum kOn ko

pyKY]24]

Page 121: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

109

svYXw] cMdn so lptwie rhI Aih mwlkI jwPl insMk dhXo

hY] pOn pRcMf PnI aur qy jb hYÍ inksXo qb gYl

ghXo hY] bIr ptIr smIr ausIrih nIrih sIql kOn

khXo hY]25]

svYXw] isMD mQXo jV qUM inksXo bVvwnl dwh ko dwn

pTwXo]kY iSv kMT hlwhl hY iqn KYNic suDw sm Awp

bnwXo]sRI rGubIr khXo suin kr hY ibK ko Gr

nXwie ibrMc klMk lgwXo]26]

svYXw] ey ibllwq iPrYN ieh BWiq suhwq nhIN kCU Kwn n

pwnI]rwvn kY sMg jwq auqy Aiq jwnkI rwm khY

iblKwnI]so vhu nwm sunXo Kgrwj jtwaU auTXo jIA

mY Xh AwnI]mwr iPrON ik krON pRBu kwrj kY js lY

dyauN dyh purwnI]27]

svYXw] dUr hI qy dskMD khXo Xh kOn bfo hT Twnq hY]

hir bwhn hY iSv ko suq hY su n hoie su moih pCwnq

hY]igrjw jn hY knkwcl hY ibiD lO bl ko jg

Page 122: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

110

jwnq hY]Ab moih kCU smJy n prY BweI kwhy ko kwl

plwnq hY]28]

svYXw] qOhI lO Awie sunwie khXo iDRg qo qn ko mn ko

pgIAw ko]qw pr moih jrwvq hY Awh AWK idKwie

jrwie dIAw ko]hON gruVwsn rwm ko syvk ry Cl kY

koaU lyq qIAw ko]kY qj dyhu ik rwK snyhu ik qUM rn

mWf ik Cwf sIAw ko]29]

svYXw] jO lg rwvn bwq khY iPr qO lg koRD hIey n

smwno]qoir Dujw rQ kI pQ mY muK cONc soN cOQ Bujw

lptwno]jwnq hON ds sIs khI Xh cwhq mIc jtwXU

purwno]hY n BlI Aiq jwih rhI pq isMG Ajw kih

Xh cwhq mIc jtwXU purwno]30]

svYXw] cNONc cpytin rwvn ky AMg pwien ky nK Gwien

BWfy]AOr khI muK kI bhuqy suin AWjl dy suK sMpiq

tWfy]hwr pry rih fwr dIE suqo Awp igrXo irpu ky

lg KWfy]Gwau lgy rGurwie ky kwj jtwaU kI AwaU

GtI rn mWfy]31]

Page 123: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

111

svYXw] sIA hry dskMD clXo mg gID imlXo soeI snmuK

jUtXo] lMkpqI gih bwn ibKMDr AYNc kuvMf ArI pr

tUtXo] juD mhW jug jwm krXo qb hwr prXo kih

rwm su hUtso] lC`k Gwau lgy prqC`k p`C gey pr

p`C n CUtXo]32]

svYXw] rwK leI n dswnn qy sIA mYN jIA qy sb pOrK

kIno] AOr n sMg gXo Gr lO iPr soD khXo n bfo

js lIno] AOr rhI sb rwm ko rUp inhwr n nYnn ko

suK dIno] Bwg ibhIn jtwaU kI dyh CutI n CutY mn

ky duK qIno]33]

svYXw] sRI rGubIr ADIr kI pIr ibcwrq hI bn soDq

Awey] nIr Bry idRg jwnkI ky duK AOr ibhMg inhwr

ibhwey] bUJ rhy n khy muK qy kCu nYn kI sYnn hI

smJwey] mUMf Duny nB Er icqY inj dyh ky Gwau

jtwaU idKwey]34]

dohrw] qb rGupiq KgpqI so boly mn Dr sok]

sÍwim Drm js lY clY rx jUJy prlok]35]

Page 124: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

112

sroTw] Ab dIjY iek bwq mWgq qum pY jor kr] surpiq pur

hY qwq iqnih hrn sIA ijn kho]36]

svYXw] gID clY js lok svwr AbY prlok DrXo hI rhYgo]

hYÍ rhIaE cupkY qb lO ipq bwq sunY duK dhYgo]

sIA ko ilAwvn jI ibn rwvn qwq so bwq ljwq

khYgo]37]

svYXw] dwh jtwaU ko dY doau bIr Dsy bn moN mn Sok Bry]

sIA ky ibCury qn ky suK jy sb sPk gey duK hoq

hry] jh rIC lUMgr bfy kip hYN igr kMdr AMdr

jwie pry] qh PUl ky bwg mY Bwg Bry Anurwg rMgy

hnUmwn Kry]38]

kib`q] dyh Dry mwno riq kMq sMg lY bsMq folq Akyly bl

j`Xy AYsI cwl ky] ikDoN eyeI pUrn AnMq kivrwm

kih ikDoN rwj hMs CUty mwnsr qwl ky] qwpsI ko Bys

kIey rwm rUpvMq ik mukrPl doaU tUty puMn qr fwl

ky] dUr hI qy dyK kihE AMjnI ky pUq ik spUq khUM

rwjw ky ik kwl blI bwl ky]39]

Page 125: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

113

kib`q] lCmn sMg bUJy kml kdMb khUM dyKI sIl kwnn

qrkulI knk kI] cMd muKI ipk bYnI suMdr kurMg

nYnI kdlI su jMG kt kryh qnk kI sRI Pl aurjo hY

mnoj qIAw vwroN Cib dyh Aih kys BONh aupmw DnK

kI] kyqkI cMbylI rwie byl hY iekylI koaU sMg n

shylI dyK jwnkI jnk kI]40]

kib`q] bn ky kurMg qy mhW kurMg kIno Ab khW suK dYnI

sIAw khUM soD Awie dY] kwry ipkbYn khUM ipk bYnI hUM

kI suD kMj muKI KjMrIt nYn ko bqwie dY] Aho rwj

hMs hMs gvnI gvn kIno pOn AMg bws nYk ieqhUM

pTwie dY] cMpk brn khUM dyKI sunI cMpk kdMb bn

Awj Ab jwnkI bqwie dY]41]

dohrw] dyKq bn ieh ibD duKI miq gq qj mn gXwn]

ibkl bcn sun rwm ky boly sRI hnUmwn]42]

hnUmwno vwc]

sroTw] ikqk idvs ieh Bys kOn bMs pRgty doaU]

kY qum brn surys nwir ibXogI bn iPro]43]

Page 126: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

114

rwmcMdRau vwc hnUmwn soN]

svYXw] sUrj qy rGubMs khy jg qW kul moN pur AOD rhwhI]

rwm hY nwm ipqw pTey bn rwj DrXo lGubIr kI

bwhI] kwnn myN qIAw sMg huqI su hrI iknhUM hm XO

iblKWhI] bwq huqI su khI qum so Ar moih kCUk

rhI suD nwhI]44]

lCmno vwc hnUmwn soN]

kib`q] pwCy lCmn khI bwq smJwie sb eyeI rwm iSv

snkwid iml gwey hYN] eyeI rGunwQ qIno lokn ky

nwQ kip CIr iniD jwcy ibiD qw qy iKq Awey hYN]

sUrn ky sUr eyaU pUrn hYN rwmcMd mwry AMDkwr Air

kMdrw pTwey hYN] qwrkwinpwqI Kr dUKn ky GwqI Ab

rwvx kI CwqI ko crx cplwey hYN]45]

svYXw] hm qo AwpxI sB bwq khI qum so qum hUM hm so n

kho] kip kXoN skucwq frwq sy ho ikh kwrn qy ieh

BWq rho] myro nwau h~ kiprwj sugRIv ko Awn imlwaUN

Page 127: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

115

jo bwh gho] inj bIr iCnwie leI qIA rwj grIb

invwj hON lwj bho]46]

kvIau vwc]

svYXw] dyKq sRI rGubIr ko rUp bnI kCU pRIiq hnU jIA

AYsI] pMkj Born jXoN Gn morn hMs ckorn hUM nih

vYsI] kwm bsMhq BUim AnMqh kMqih nwr piqbRq

qYsI] pwie ghy rGurwie ky Dwie auTwie kY AMk Bry

ibiD jYsI ]47]

svYXw] Awp imlY Bil BWq h~ pun rwmih Awn sugRIv

imlwey] nwr ibXog bfo duhUM Er khYN suin ky bhuqy

pCqwey] bwlI kI mIc khI rGubIrih Cydn ko qr

swq bqwey] BUl gXo Apno duK qw iCn bwnr ky duK

nYn bhwey]48]

svYXw] sRI rGubIr khI sbsoN hm sIA ko soD khUM nih pwXo]

FUMF iPry igr kwnn bhyV qw duK Bojn hUM ibsrwXo]

Page 128: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

116

gID jtwaU khI bnYn sYnn so nB Er bqwXo] XON

sunkY hnumwn auTXo kr jor doaU isrnwie

sunwXo]49]

h~mwno vwc]

svYXw] eyk neI inD bwir kyvwr bfI su kumwr ausws

duKwrI] sMg inswcr ky AMg XON muK rwh mno sis kI

aujAwrI] BUKn fwrq rwm pukwrq Awrq mWg

ibdwrq BwrI] ey bqIAW suin kY kip kI rGunwQ

khI vh nwir hmwrI]50]

svYXw] kwnn kuMfl tIk subysr kMTisrI mn kMcn BIny] sXo

dulrI isr PUl brw kit ikMkn nUpr JWJ nvIny]

pwiel fwr aqwiel so kCU jy hnUmwn skXo qb

bIny] BUlq fwr clI sIA jy mih BUKn ko qyeI

BPKn dIny]51]

kivau vwc]

svYXw] dyK ibKwd kIE rGubIr lgwie lIey CqIAw

pCqwhIN] bwr Bry idRg XON CibhY mno mIn srovr mY

Page 129: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

117

JlkwhIN] jwnkI AMgn qy ibsry mwno mUk Bey kih

XON iblKwhIN] bIr ibcwr kho qumhUM sIA ky eyeI

BPKn hoih ik nwhIN]52]

lCmno vwc rwmcMdR soN]

kib`q] jwnkI ko muK n iblokXo qWqy kuMfl n jwnq hoN bIr

CuhoN pwie rGurwie ky] hwQ jo inhwry nYnw PUitXo

hmwry qwqy kMkn n dyKy bol khoN sq Bwie ky] pwien

kY prby ko jwqo dws lCmn Xwqy pihcwnq hON BUKn jy

pwie ky] ibCUAw hY eyeI AOr JWjr hY vyeI jug nUpr

hY qyeI rwm jwnq jrwie ky]53]

kivau vwc]

dohrw] nwr ibrh doaU duKI ieq kip auq rGubIr]

ibn aupwie duK ikauN try Air mwrn rnDIr]54]

sroTw] BUql bwil pCwr spq qwl Bydn khXo]

kip piq imlhY nwr hnUmwn swcI khY]55]

hnUmwn vwc]

Page 130: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

118

kib`q] dIny duK Bwry ieh bwil mwr fwry sb Aq hI sMGwry

hwQ lwgy irK sRwp ky] rwj CIn lIno ibn nwir

kiprwj kIno cwm ky clwey dwm ibnw qol mwp ky]

soeI kwm kIjY qwih mwr suK dIjY js bl j`XY Ab

crn pRqwp ky] Awvq Broso pRBu khw pXY qoso hnUmwn

khY jwnq hUM bIqy idn pwp ky]56]

kib`q] pwCy sIAw soD ko pTXo hnuvMq nl nIl jwmvMq bol

kIno n Cdm ko] Xih ju sugRIv iFg pwien ky TwFo

rwm rwjw huqo bwnr ATwrh pdm ko] eyk ibn bwlI

Xwih jIqy n kpwlI Xih AMsu AMsmwlI ko dl`Xw ieMdR

jm ko] soeI mwr lIjY XwkY rwj XWih dIjY rwvry

Brosy qwso krY eyk Gm ko]57]

kivau vwc]

kib`q] hPY gey ikRpwl suny rswl cly swq qwl Bydn sugRIvh

lvwie kY] kip hUM ibcwrI kip mwr lXwv nwrI ikDo

jUJ mroN rwm Awgy Gny Gwie Kwie kY] khY rGubIr

qum doaU kip eyk rUp kYsy pihcwno qwko kYsy mwroN

Page 131: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

119

Dwie kY] tIko kIno Bwl gry lwl PUlmwl khXo jIiq

Air pOF pwCy plkh ibCwie kY]58]

kib`q] khI lCmn bwq swqn kI sun bIr DoKo kCU nwhI

rGubIr jI ky bl mYN] eyk hI jubwn eykY bwr swq

qwl byDY nYk cUk gey qyeI mwrY qwih pl mYN] rwm

muskwny smwcwr mY n jwny Ab bcn ibkwny jg jI

boeI shl mYN qIr kwF qb hI DnK muK dIno qh

jwie injkwny cwl prI bwl dl mYN]59]

svYXw] jO irK rwj ky pwien so mn pMkj BOr kI rIiq

bswXo] sIA ibnw supny pr nwirh jo Apno muK hON n

idKwXo] AOr shI iBRg nMdn kI iPr jO nih roK ko

bol sunwXo] qO Xih bwn pqwl Dso ien qwln Byd su

KYNc clwXo]59]

kib`q] swqo isMDu swqo lok swqo irK hYN ssok swqo riv Gory

Qory dyKY n frwq mYN] swq dIp swqo eIq kwpXoeI

krq AOr sqo mq rwq idn pRwn hY n gwq mYN] swqo

icrMjIv brrwie auuTy bwr bwr swqo sur hwie hwie

Page 132: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

120

hoq idn rwq mYN] swq hUM pqwl kwl sbd krwl rwm

Bydy swq qwl cwl prI swq swq mYN]60]

kib`q] PUly kip rwie aur AwnMd n mwie rGurwie pwie Cuhy

kr jor isr nwXo hY] bolXo hnumwn eyeI bwlI ky

indwn kwl jwnq sugRIv rwj Awj hI qy pwXo hY]

ckXo auq bwl AMsumwlI ik kpwlI koaU lok pwlI

BUim rx dyKby ko AwXo hY] dUq khI bwq jtw mUMf

Cwr gwq AYsy bIr jug sMg jor bIrih jnwXo hY]61]

svYXw] qwl iBqy mn cwl prI Ab jwnq kwl kI bwq n jI

kI] AOr ijqy Bt hYN sbey sb ky muK kI Cb dyKq

PIkI] Byt clXo suq BOn BMfwrih dyKq hIN Buj sIA

pqI kI] bwlI khy Ab ky rx mYN ApnI kCu bwq n

dyKq nIkI]62]

svYXw] Awn ghXo inj bIr blI irs jwh khW Ab qoih

pCwroN] qUM ienky bl kUdq hYN eyeI Awie lrYN ien qy

nih hwroN] bIr jury rGubIr khI Ab mwr sugRIv hON

Page 133: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

121

qoih pcwroN] hIn BXo bl bol auiTE Ab hON duhU

BWqn rwm sMBwro]63]

sugRIvqIE vwc sKI soN]

svYXw] dUr hUM qy doaU bIrn ko rn dyKq bIr sugRIv kI dwrw]

sRI rGunwQ ko swQ inhwrkY vwrq kMkn kuMfl hwrw]

Awj hI qy piq soriB dY ieq qy auq PUlq folq

qwrw] jO sKI bwlI kI jIq suno inj pRwn kroN qb

Awg ko pwrw]64]

kib`q] bIrh inkwr dIno moih CIn lIno ien nIq rIq Cwf

sb krI jo AnIq hY] mUMf qy ibswr rwm qpY jYsy jyT

Gwm kIno AiBmwn bod bUfy AYsI rIq hY] qO rhI

Drm bwq bfy auqpwq Awj pwpI bwlI jI qy sKI

bfI ivprIq hY] dyKo hwie hwie rGurwie sy shwie

piq Awj jO n jIq hY qO kbhUM n jIq hY]65]

kivau vwc]

svYXw] qO lg sRI rGubIr sugRIv ko p`C krXo pRiqpC

sMGwrXo] jXoN CqIAW cF kUdq ho soeI eyk hI bwn

Page 134: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

122

Drw pr fwrXo] pOn cly jXoN pRcMf bfo kdlI qr

mUl smUl auKrwXo] jIq auqwiel so iek bwnr eyk

prXo rn Gwiel hwrXo]66]

sroTw] ieh ibiD jIq sugRIv rGupiq crn pRqwp qy]

ktI prm duK sIv rwm rwj sb suK lhXo]67]

sroTw] kip piq kwm svwr bwlI AD sskq prXo]

qb qwhI kI nwir rGupiq so ibnqI krY]68]

qwrwau vwc]

svYXw] bwil bfo blvMf blwie lXoN mwr krI mukqwhl

lyhI] mWs ky kwj mvws imRgwvl Gyr hnI iml

mwrq jyhI] kyhr ko hq qol Bujw bl rwj AnIq

bfI Ab eyhI] bwnr ibRD iqhI ignqI ibnqI krY

bwlI kI bwl snyhI]69]

svYXw] jo Xh kwm huqo sun rwGv cwhq ho qum rwvn mwrXo]

Awgy hI kXoN n khI smJwie qYN bwlI so bwnr bwd

sMGwrXo] dyK lXo n Bujw bl nwih ko nYk blI qum hU

Page 135: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

123

n pcwrXo] qWhI ky jIqby ko hnU bwlk AOr sugRIv so

bIru ibcwrXo]70]

kib`q] jwnkI ko lXwie pRBu pwien imlwie lMk rwie so

iqhwro hyq nYk hUM n qorqo] Awpn n jwqo isMG

isAwr sO n nwqo jYsy bwq suny qumy Byt Byt dY

inhorqo] AOr jo iqhwry jIAw mwrby kI huqI irs eyk

hwQ dys jl iniD mwih borqo] bMs AMsumwlI rwm

pRIiq ikauN n pwlI nwh bwlI qwky mwrby ko sYnwhUM n

jorqo]71]

kib`q] dwird aufwieby ko pwrs pRgt jYsy pwrd ky mwrby ko

isMD bVI bwhuky] jYsy Aih rwjn ko Awj Kg rwj

gj rwj ko kurMg rwj bYr riv Cwh ky] isMD ko ksUq

jYsy Gt pUq qYso huqo kYsy smJwaUN lyq rom hwhuky] kro

n bfweI rwm rwvrI duhweI qYsy rwvn ky mwrby ko

hwQ huqy nwhky]72]

kib`q] nwir ko iCnwie nr nYk n invweI nwQ ienkI iKsI

ko dys dys roeIAq hY] Bwj Bwj gXo rx swmuhy n

Page 136: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

124

BXo mwno lwj byc KweI Ar jIbo joeIAq hY] qum jb

pwey qbhIN BlI n qumoN kI bwq eyk khoN sO kI burI

BYXw hUM so Xo kI qWkI cOkI soeIAq hY]73]

svYXw] kwhy ko Cwf dXo qb rwvn ry piq kXoN qbhIN n

ibcwrXo] nQwq iPirE lIey swq smuMdRn BUl gXo Gr

Awie sMBwrXo] AMgd ky plnw JJUAw kr bWD keI

idn lwqn mwrXo] qwhI ky hyq Bly rGubIr ibnw

AprwDih bwl sMGwrXo]74]

svYXw] jIvq ho jg myN js so bl soN piq pOrK pUr rhXo ho]

hwr BeI n khUM rn myN Bj kY nih AOr ko sMg ghXo

ho] nwr n bMd krI kbhUM igr kwnn rwj sdw

inbhXo ho] jo ibiD Xy suK qoh dey qYsy rwm ky hwQ qy

kwl khXo ho]75]

pRwnau vwc bwlI soN]

svYXw] jIvq hoN ieh lok suKI rn jUJ sur lok gey] piq

dyh CutI n rhy ibiD lO pun lwB bfo qum rwm hey]

ibprIq bfI hm ko sun nwQ ky pwien sMg n pRwn

Page 137: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

125

dey] Ab AMgd pUq smyq su nwh kI Cwir ibnw

prDIn Bey]76]

sroTw] Ab hON clXo Akws pRwn khXo kiprwj soN]

CwfXo js qum pws qwsoN iKJ kip kihq]77]

svYXw] nwir iCnwie dXo duK moih qUM bwnr kXoN qbhI n

ibcwrXo] bwlI soN pRwn clXo kih bwq imlXo nih

rwmih hON n auBwrXo] jwih nhIN moih AOr bfo duK

dyKhu rwGv nXwau sMBwrXo] bIr hUM qy hnUmwn hUMqy

nl nIl hUMqy Gt moih inhwrXo]78]

svYXw] bwl sMGwr blI Asurwie Cfwie lY nwr deI kip

rwjY] Awn sBY Bt pwie pry iqn mD isMGwsn rwm

ibrwjY] AMgd kY iPr Qwp qhIN bn rwj dIE (dXo)

Br nYn n lwjY] bYr Cfwie imlwie sugRIvih bol

a]Ty rGubIr sdwjY]79]

svYXw] AOD khW inj dys nryS khW pRBu ko bnvws

pTwvY]kXoN ds sIs rhY sIA ko khW kMcn ko imRg hYÍ

muin DwvY]kXoN suq pOn soN pRIq bnY rGubIr ky pwie

Page 138: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

126

sugRIv imlwvY]bwlI mrY kip rwj krY AYsI rwm ibnw

kOn bnwvY]80]

svYXw] ieq rwm sugRIv smIr ky pUqih mod bFXo inq nyhu

nXo] auq lY phuMcXo sIA ko dskMD DsXo gFlMk

insMk BXO]irKI goqm kop krXo pihly iqn rwvn ko

ieh sRwp dXo]bl soN prnwir BjYNN jb hI qn Cwr

aufY kihky su gXo]81]

kivau vwc]

svYXw] soeI qW fr qy frpY jIA mY n skY Cuih so bl soN

kbhI]jb kwm ko Bwau DrY mn mY sb AMg jrYN iqRn

jXoN qbhI]sIA rwm ibnw isv sRk n pUjiq so jg

jwnq hY sbhI]jYsy gMg clI Ds pUrb ko iPr pCm

ko n bhI kbhI]82]

svYXw] rwj smwj idKwie sbY sIA rwvn qoN bhu BWq

inhorI]BUKn BOn BMfwrn lO pr pwie rhXo iqn fIT

n jorI]jo Apny pIA rUp rcI kI Cib QorI]Cwf ssI

kbhMU n hsI kumdI srsI prsI n ckorI]83]

Page 139: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

127

rwvnau vwc jwnkI soN]

kib`q] sUr hMU n hyrI AYsI rwnI sb myrI suin qyqo qyrI cyrI

sb Awj hI krq hoN]dyvn kI bytI pt rUp hMU lpytI

riq lytI ijnYYY dyK mwQy iqn kY Drq hoN] jwnkI

isAwnI qYN qo mihmW hU n jwnI kCu AwpnI ibrwnI

qWqy AiDk jrq hoN]eIs sIs cFy pun lY AsIs bFy

dyK qyeI ds sIsn soN pwieqo prq hoN]84]

kib`q] jYsy AMD rUp ibn gWT Dn jUp kI jXoN hIn gun hY n

Aws kUUp jl pwn kI] mUk jYsy gwn ibn hwQ cwp

bwn ibn kwn bihry hMU ko Aws hY n gg qwn kI]

cwiqRk ijauN kwqk ky myG qy inrws hoq jwck qjq

Aws ikRpn ky dwn kI]kOlO smJwaUN qoih khW lO

bqwaUN AYsI Cwfo rwm Aws rwjw jnk kI

jwnkI]85]]o

svYXw] qUM gF lMk bsI sun jwnkI jwih insMk hYÍ idyv n

dyKY] moN fr qy frpY surrwj n sovq nYn lgwie

inmyKY]sUr ssI jm Aor smIr n pIvq nIr ibnw

Page 140: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

128

pg dyKy]syvq pOr sbY jb ey qb rwm kho qpsI ikh

lyKY]86]

svYXw] AMg AnMg ghY su ghY Ar pCm gMg vhI jIA

AwvY]sIql Awig khY koaU swc ghY imRg khY koaU

swc ghY imRg god lY isMG iKlwvY] myru clY DRUA soN

sun sMudr AOr sbMq smIr jrwvY] hoie bfI ibprIiq

sbY pr jwnkI rwm n dyKn pwvY]87]

kivau vwc]

svYXw] so iPr au`qr dyq n nYk dswnn ko Aiq soc BXo] mn

mYN khY BY ibn pRIiq nhIN bn mY kh Awiesu kop dXo]

qr rwks lwirApwvn qw frpwvn ko qih sMg gXo]

su Asok bnI mih lMk DnI sIA mwnhu sok ky kIE

eykm qorI]

svYXw] dWqn kwF burI sb BWiq frwvn ko kIE eykm qorI]

Xwih cbwhu iblMb khwie n lMk pqI sMg fIT n

jorI] ey bqIAW sunkY drkY CqIAW pCqwie khY idRg

Page 141: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

129

ForI] rYn idnw pIA rwm ibnw jIA swc kho sIA ko

sB QorI]89]

svYXw] jIq suryS mhyS ko pUq gnyS ko dMq aupwr lIE] jm

ko bs kY pun bwhn ko ijn qor ivKwn kuvMf pIE]ds

muMfn lO ijn dwn dIXo iSv ko iCn mwh irJwie

lIE] soeI rwvn pwie rihE gih qYN n auTwie duhUM

kr mwn dIE]90]

svYXw] so frpwie rhI bhu BWqn AOr ivBUq idKwie rhI]

jIA mYN sB jwnq XON Tkurwieq dIp ssI jYsy hoq

ghI] Xh pUrb pCm ibnW khUM eyk iCnw nlnI sIA

PUlq hY kb hI]91]

svYXw] nwh ibnw sIA jIA duK pwvq so pun sIA ibnw duK

pwvY] hyq bfo duh Ern XON soeI nyhb qumY kiv rwm

sunwvY] jXoN Cib CIn ssI ibn rYn ibBwvrI swvrI

dyh bnwvY] kwl bqIq BXo ieh rIq so kop sugRIvih

rwm bulwvY]92]

Page 142: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

130

sorTw] sMq sunhu mn lwie kQw ju kCu Awgy BeI] prms

rwm ky pwie hnUmwn lMkw gXo]93]

ieqI sRI rwmgIqy bwlI biD pMcm AMk]5]

AQ CyvW AMk]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] dUq dOr jwie smJwie lY lvwie Awie kwl ieq

bIqXo Ab AwgY ko aupwie ko] rwj qum pwXo bwlI

sPrg pTwXo qumY bwq BUl geI suD sIqw kI ko jwie

ko] Awp nhIN AwXo koaU auqr pTwXo nhIN lwXo hY

iblMb bol kIjY sq Bwie ko] soey suK jwmnI imly

jXoN Gn dwmnI ho kwmnI ko pwie kwm BUlXo rGurwie

ko]1]

svYXw] bwq suny kiprwie rhXo ckrwj smwj ley sMg AwXo]

dyKq hI muskwie dXo pRBu dOr kY pwien sIs invwXo]

sMg ley nl nIl hnU kp kotn kotn JuMf imlwXo]

Cwif iblMb khXo Ab hI sIA soD jtwaU khW hY

bqwXo]2]

Page 143: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

131

svYXw] sRI rGubIr khI Buj dMf auTwie AKMfl jXoN bl sY]

qum mo blvMf pRcMf mhW kip ko ju insMk hYÍ lMk DsY]

rnmMf GmMf n pMc krY muK pY jb swr kI Dwr lsY]

kiprwj krI soie eyk hnU jo ikRpw kr Xw qn rwm

hsY]3]

sugRIvau vwc rwmcMdR soN]

kib`q] hnU pRBU syvkn nOqnI hY nwQ Xh AMjnI ko pUq hY

spUq mn pUqkI] cFy rn roK pky qUq sy igrwvY Air

eyk bwr bwg jwie ghY purhUq kI] pry duK pwr kry

bIrn ky kwm rGurwie ky shwie krby ko bfo kUq kI]

sIqw soD lXwieby ko isMDu PWD jwieby ko pwiek so

rwm Xh lwiek hY dUq kI]4]

kib`q] AOr chUM Er ko pTwaUN kip jUQ sIA soD ko mMgwaUN

qb kMT pwnI Ds hY] kOn mMd BwgI sun rwm kwm bYT

rhY Awpny hI hwQ kit AwpnI n ks hY] lMk gF

jYby ko insMk lMk bWiD AklMk bl jwko hnUmwn eyk

Page 144: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

132

bs hY] khXo rGubIr sun bIr hnUmwn Awj qyry eI

Brosy mIc rwvn ko gRs hY]5]

kivau vwc]

kib`q] eyk kip pUrb pCWh eyk isMD mwih auqr kI CWh eyk

pTey ibcwr kY] qaU qo invwie sIs cly jgdIs jUko

bIsn ky JuMf eyk eykly pcwr kY] d`Cn Bujw ko Tok

d`Cn smIr suq d`Cn ky jYby ko jgwXo iklkwr kY]

lMk ko spUq AklMk jwnkI ko soD lMk Ds Awie dY

insMk Air mwr kY]6]

sugRIavwc hnUmwn soN]

svYXw] dyK hnU gF lMk ibnw quih swwc khoN gF AOr jo

hoeI] qw khu AOr Anyk Kry kip jwih khXo krY

kwrj soeI] rwGv rwvn mwrby ko sIA soD ko qUM su

rcy ibiD doeI] kUr khoN nih rwm hjUr hON qo sm sUr

n dyKq koeI]7]

svYXw] rwmih rwj dIE hm ko Ar bwlI kI bMd qy nwir

CufwvY] AYsI ey pIr shY rGubIr pY DIr bfo muK qy n

Page 145: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

133

jnwvY] bwdjny jnnI jg qy duK mYN pRB mIq ky kwm

n AwvY] AOr rihE aupcwr DirE sun rwm ky kwm ko

kOn n DwvY]8]

svYXw] jW iCn swihb kwm ko syvk jwvq qw iCn kI bl

j`XY] bwq ibcwr khY hs kY ibn dwmn qwih ky hhwQ

ibk`XY] hY ieh BWq kI bwq chUM jug qw pr rwm so

Twkur p`XY] inAwie hnU sb kwm krY Bt lwKn mY

jb eyk bul`XY]9]

kivau vwc]

kib`q] rom rom PUl gXo Tok Bujw TwFo BXo rwm muskwny dyK

rUp hnUmwn ko] sIqw jUko soD hm Awj hI qy pwXo

mwno dyKq hON fIl Xwko isMDu PWD jwn ko] jO lO

rGubIr iml bIr soN ibcwrYN qO lY BXo kip C`Xw so

Cv`Xw Asmwn ko] hwQ jor khY lMk bwrD kY pwr

Ab kIjY n Avwr dIjY Awies indwn ko]10]

hnUmwnau vwc rwmcMdR soN]

Page 146: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

134

kib`q] jO khOqO rIqo isMD kroN jYsy pIE muin Ar jo khO qo

bIc pwnI rwKoN nwm ko] khO jwie lMk mwroN BIqn so

BIq kho rwvn smyq prswaUN pg bwm ko] dyK kY

AnIqw myry mrq nwhI pIqw joeI kho soeI kroN nwQ

nYk Bro hwm ko] suno myry mIqw suK soeIey n cIqw kho

sIqw soD ilAwaUN khO sI imlwaUN rwm ko]11]

kib`q] Kyd mwro Kyd ibn Kyd ijn kro nwQ sIqw lYky swqey

pqwl hUM jO jwiego] Cuvq iqhwry pwih khW lO prwie

moqy qO khw bswie Awie sIs pg nwiego] kUp sur

lok isMD Acl sumyr ibMd rwvn pryvw hnU bwj jXoN

abufwiego] nwie mwQ khON nwQ gihE qw kY pwCy

rGunwQ myro hwQ kI su BlI mwr Kwiego]12]

kib`q] kihE hnUmwn qw ko khO prmwn pRB sunIAY sRvn dYkY

qum ko bqwie dXoN] jr qo kmiT Bwl swqo isMDu Awl

bwl dys AO ibdys fwl cK kY invwie dXoN] pwq myG

syq kwry PUljy Akws qwry Bwry Pl sUr sis qyaU mYN

Jukwie dXoN] hON qo swKwimRg imRgrwj rGurwj AYs

Page 147: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

135

ibEm qru qy iqhwrI sIA ko mY ilAwie dXoNqwry Bwry

Pl sUr sis qyaU mYN Jukwie dXoN] hON qo swKwimRg

imRgrwj rGurwj AYs ibEm qru qy iqhwrI sIA ko mY

ilAwie dXoN]13]

kib`q] kho sIA ilAwaUN kho qwhI ko sMdys kho rwvn smyq

ilAwaUN byg isK dIjIey] kho qwhI CudR ko kutMb lO

smu`dR boroN lY AwaUN mdodrI ko jwnIey su kIjIey] kho

ds sIs Buj bIsn bKyroN Awgy kho jwie GyroN gF

ibnqI pqIjIey] rMk hnUmwn ko insMk pwn dIjY rwm

kho qo auTwie gF ilAwaUN FUMf lIjIey]14]

rwm cMdRau vwc]

svYXw] dyK hnU kiprUp sIAw rGubIr hI jIA mY frpY hY]

mwns kI khW tot prI jb dUq kIey kip rIC ljY

hY] dyvn ko mn hY n jhWgF lMk su ey kih kYsu buJY

hY] hY prbIn qaU sIA ko ibncIn dIey prqIq n

AYhY]15]

Page 148: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

136

svYXw] BUK lgy bnky Pl qorq Xwih Bly muK mY Dr lIjo]

eyk indwn kIey ibn hy kip sIA ibnw prqIq n

kIjo] ey min ky gun guMQ qjy pihcwnq jwnkI AOr n

bIjo] kY bin mY kY igrwn durI jih hY suMdrI muMdrI

qih dIjo]16]

hnUmwno vwc rwmcMdR soN]

svYXw] eyk kroN ibnqI qum so sunkY rGunwQ buro ijn mwno]

eyk PlMg kroN qj sMk insMk su lMk DsXo moih jwno]

hO hnumwn Ajwn nhIN pRB dyKn ko sb TOr sXwno]

mMjl vY pd kMj kho ikn hON sIA ko ikh BWq

pCwno]17]

rwmcMdRau vwc]

svYXw] swc khI ien bwq qaU sIA kI duiq hON ikh BWq

sunwaUN] jy aupmw kiv dyq sbY qyeI Pyr khON sb AMg

ljwaUN] hON kip FUMf rhXo jg mY Cib AMgn kI sm

ko nih pwaUN] mo duK qy ijh BWq sIAw soeI cIn hnU

sb qoih bqwaUN]18]

Page 149: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

137

kib`q] jhW n hulws qwqy sÍwsn Avws qhW nIky bIr bwq

sun lIjIey indwn kI] jwky dPwry kwjr soN imlI

pMk lMk mWih qhW khUM dyKIE inSMk bDU Dwm muK dIp

muK mUk rwm rwm hI kI kUk jhW sovY CWih DUp qhW

hY AcUk jwnkI]19]

kib`q] jwky bWDy kys qn qwpsI ko Bys suun bwnr nrys idRg

nIr aUr DovqI] BUKn mlIn pIAw hIn muK CIn

jwkI hPY hY dsw dIn ins nINd hUM n sovqI] AMgn

ruKweI Pl syj n fsweI jw kI qw ko jwn lIjo nwir

nIcy muK jovqI] hnU sun mIq sIA pwieby kI rIq

lMk jw kI BIq BIq rwm rwm kih rovqI]20]

svYXw] rwvn pwp ko jwl rcXo ibiD qw mih pwauN sMBwr kY

dIjo] bwq ibnw mrjwd kho ijn kRoD krY qo krY sh

lIjo] dyK PlXo bn dyiK rho ijn AMimRq ijauN js

AMimRq pIjo] kwF lY sul inhwl kro muih jwih hnU

Aiq kwl n kIjo]21]

kivau vwc]

Page 150: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

138

svYXw] pwn ley doaU pwin Dry isr pwie Cuey rGunMdn jUky]

AOr krI ibnqI bhu BWqn dyh bfI pRBu pwie knUky]

Awpno jwn Dry rhIE jIA ho kip s`q khoN qoih

kUky] in`q kro suD ic`q ky swQ suic``q clXo sMg im`q

hnUky]22]

svYXw] Cwf clXo su mhyS ko AMs gnyS mnwie clXo idRVQ

hYÍ] Buj pIT su Tok inhwr hnU muK locndwr clXo

jl cYP]mudMrI kr sONp khy muK bYn su dyh ibnw kip

pwRn n dYP]23]

svYXw] bWiD muTI doaU pwie lgwie su bIr bfo rGubIr kI Gw

ko] pUC auTwie invwie deI kit locn mUMd n nIrih

qw ko]rwm ko nwm lIE muK qy jIA mY Dr prXY lMG

bwirD bWkyyy]24]

svYXw] rwm ko kwj kroNN jIA qy ieh qy suB kOn sI AOr

GrI] Cib bwriD bwrD eyk hI soN kivrwm jhW

qubrI n qrI] inD nIr ky pwr ky prXo pl mY pg

Page 151: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

139

kI AMgurI jl mY n prI]kip nwau hnU ijn ko iqn qo

rGubIr ky nwauNkI nwau krI]25]

svYXw] isMDu ky PWDby ko surpiq PnIp`iq hMU n rqI mn kIno]

lY riqnwvl pOF rhy kivrwm goibMdih AMq n lIno]so

hnumwn kCU n gnXo bl nwa kirE ju sunXo pur

qIno]jwnq hON su deI muMdrI pF rwm kCU jn twmn

kIno]26]

svYXw] isMDu ky iknwry inj porK sMBwry iklkwr AYsy auTXo

nB mMfl frwXo hY] kmT ky Bwl pr Pin Pinmwl

Dr Pin Pinmwl Dr dys cwl BUim soN jnwau hY]

mihmW Apwr jwky bl ko n pwrwvwr rwkSI ko mwr

pur rwkS ky AwXo hY] kInI mn sMk nih kMcn kI

lMk Xh hPY inMsk DsXo rUp Dwm ko bnwXo hY]27]

svYXw] kMcn ko gF lMk Blo pr rwm soN bYr klMk XhY hY]

dyK iPrXo sb ky Gr BIqr sIqih soD khUM n lhY hY]

jy rGubIr khy muih cIn su eyk nhIN hnUmwn khY hY]

Page 152: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

140

Jwirn mY ik phwrn mYN ikDoN rwvn ky igRh bIc rhY

hY]28]

kib`q] eyk jIh pwie pun swrdw shwie nwhIN rwvn ky ngr

kI kYsy Cb gweIey] PUlI PUl fwr qru bYT PUl mwl

Ail suMdr iklwl qwl pwl so irJweIey] bwpI kUp

kuMfn pY guunn ky rQ kMcn ky Dwm pr kOn sI ibBUq

Cwif kOn sI bqweIey]29]

kib`q] jwhI pOr jwie qhW kOqk loBwie qwl Awvq imRdMg

bIn bwjqy suhwvny] sUr sis brn ibrMc surrwj

Awj kOn ieh lwiek ju pwgY eIhW Awvny] AOrY kCU

rUp kir AMjnI ko pUq jwie phucXo qhW lO KwsgI

ivCwauny] dyvn kI bytI dyiK sMg pIAw lytI qhW

sIqw ky Brm hnUM lwgXo pCqwvny]30]

svyXw] rwm qjY kh pwp BjY giq rUp inhwr BeI duicqweI]

kY qn Cwif geI nB ko ik iehY sIA hY kip XON

TihrweI] dyiK mMdodir kI Cib ko murJwie rhXo mn

Page 153: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

141

mY iPr AweI] lMkpwqI prjMk prXo soaU, eykih AMk

krY n iFTweI] 31]

svYXw] kwhU khI sIA kI qhW bwq ik Awn Asok bnI mih

rwKI] dY qb pIT kihE iDRgrwj ibBUiq sbY sis

sUrj swKI] hY js rwm ko dUD mno jm kwF pry Xh

rwvn mwKI] PUl gXo sunkY hnUmwn BXo pg dyKn ko

AiBlwKI]32]

svYXw] sRI rGubIr ko sIs invwie gXo kiprwie jhW suD

pweI] cMpk mOlsrI bt qwl lvMg lqw kcnwl

suhweI] kMj kdMb jUhI kdlI suT dwrm byl ielw

AMbrweI] kyqkI hwr isMgwr gulwl srovr kUp mhW

suKdweI]33]

svYXw] mor ckor kpoq khUM suk swrs cwiqRk hMs luBwny]

KMjn c`kR iJlI bk bwnr nIr kipMjl AOr bKwny]

AMg kurMg sdw Dun soN sB syviq qW bn ko lptwny]

ey suK jwnkI rwm bwn kiv rwm n sovq jwgq jwny]

iJlI bk bwnr nIr kipMjl AOr bKwny] AMg kurMg

Page 154: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

142

sdw Dun soN sB syviq qW bn ko lptwny] ey suK

jwnkI rwm bwn kiv rwm n sovq jwgq jwny]34]

svYXw] dyK hnU icq cOk rhXo Xh dyvn ky piq ko bin hY]

ikDoN auj`l nIl islw igr hY ikDoN swvn ko aumfXo

Gn hY] Aho kY inj pwvs ko Xh rUp ik rwm Amvws

ko mn hY] Ab moih kCU smJo n prY ik XhI kmlw

piq ko qn hY]35]

svYXw] qW bn mY kip pYT gXo ibgsXo jb jwnkI FUMfq

pweI] rUK Asok qrY mn sok mno iehqy aupjI

duicqweI] nwir invwie rhI jug jMg Kny nKsoN puhmI

jIA AweI] rwm ibag khY jnu suMdr bYT Drw jnnI

duKdweI]36]

svYXw] qwih mhIruh aUpr bYT su kwF leI muMdrI muK qy]

soeI fwr deI hrey kih bwq sIAw bc mwq mhW duK

qy qib dyK ibcwr kIE icq cOk jIAE qjIey Ab

Xw suK qy] sKI rwm imlwp kI Aws BeI Xh Awn

prI kq qy ruK qy]37]

Page 155: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

143

sIqwau vwc]

kib`q] pRwnn ky kwFby ko kr ikDo kr kI hY vYsyeI lgy hYN

ng vYsoeI hY suMdrI] bn ko n pQ bnpQ mhW bn

pQ mhW bn pQ CwifkY iGnwnI bn pwqn kI

guMdrI] pRBu hYN su muMdrI hY pRBu Awp kOn Do phwrn mYN

Cwf AweI quMdrI] myry mn vuqrI qUM kYsy kr auqrI hYN

muMdrI qUM kYsy kir auqrI smuMdrI]38]

kib`q] ibnw khy pOn ko n gOn Xw ngr bIc kOn Awie skY

eIhW rwh pwQ nwQ kI] jIA mY n rhI BeI nr hIn

khW krY ibiD ibrhIn kY kY ibiD kY AkwQ kI]

mkrMd iehY jIA jwnI min swQ kI hY Xwqy kip nwQY

bUJby kI mn swQ kI] dyKI nYn hwQ kI n suD pwie

hwQ kI su rGunwQ hwQ kI inswnI jb hwQ kI]39]

svYXw] dyK rhI chUM Ern qwih su koaU n mwns dyq idKweI]

soc ibcwr kIey bhu BWqin rI muMdrI nB qy auf

AweI] qOhI lO bol auTXo kip XO muih rwm deI su

Page 156: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

144

qumY phuMcweI] dUq hnU myro nwauN hY mwq proN pg jI n

kro duicqweI]40]

dohrw] qb jIA mYN sIA suK kIE rwm dUq Xh Awih] mwns

kI kh tot hI imln khXo hY qwih]41]

dohrw] qb jIA mYN sIA suK kIE rwm dUq Xh Awih] mwns

kI kh tot hI imln khXo hY qwih]41]

sorTw] bhuro kIE ibcwr pRwnnwQ Aiq cqur hYN] kIno kip

pRiqhwr mwns ko rwks BKY]42]

kib`q] dUjI BlI krI myry jI kI sUl hrI pRBu mwns jo hoqo

qwsoN kYsy muK jorqI] rwm dUq sunY qyhI GrI mwr

fwirE huqo qwhI ky jXwieby ko kOn inhorqI] AYsy

kih pwCy muMdrI ko CwqI lwie rhI mwno imly pRwnnwQ

nYk n ibCorqI] kbhUM auGwry FwpY inrDn ko Dn jYsy

nYnn ky nIr aur AMcr incorqI]43]

kib`q] bUJq hY qwhI ko sMdyso sIAw bwr bwr myry pRBU pRwn

nwQ suK soN rhq hYN] lCmn nIky khW Cwfy khW

kihE qoso myrI suD lYby ko kbhUM aumhq hYN] ikDo myry

Page 157: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

145

AOgn ibcwry hYN ibswr dInI ikDoN moro nwm lY auswsn

Brq hYN] boly hnUmwn iesy muMdrI n khY mwq qyry pwCy

rwm Xwko kMkn khq hYN]44]

dohrw] Bjw BeI Aiq dUbrI kMkn kInI Cwp]

hnUmwn swcI khY kOn hmwry pwp]45]

hnUmwn vwc sIqw soN]

kib`q] qyry pwCy qyro duK qyro jpYN nwm muK dUj kI sI klw

kyhUM dyih inbhq hY] sunIey n qorI bwq qwhI ko

Atptwq qlPq gwq bIjrI sI cmkq hY] kMkn

krI hY Cwp soaU hY iFl iFlwq pRwn nwQ hUM ko icMqw

ghyeI rhq hY] CIn rGurweI sun sIA myrI mweI jYsy

pVvw pVYXw AYsy ibD aulhq hY]46]

iqRjtIau vwc sIqw soN]

dohrw] qb bolI iqRjtI sumiq sun jwnkI Acyq]

qUM ju rwm sMg aUT clI Gr qj bn ikh hyq]47]

kib`q] qUM n sMg huqI qb ieqIE n huqI khW qo ibn Akyly

rwmcMd kCU frqy] qwpr mnwie rhy rwKby ko pwie

Page 158: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

146

ghy pwCy sb mMdr ky log qoso lrqy] khUM bn jwie

khUM kMd mUl Kwie sMg lCmn lYky suKI idn Brqy]

kwhy kI BlweI jb nwir muKlweI Awj qyry duK kwhy

ko hnUM sy mo sy mrqy]46]

kib`q] sun hy infr Awj rihqI jy Gr nwr BIqr qy pkwr

inswcr ilAwvqy] ibCry qy pIAw kho kOn sI mrI hY

qIAw qum suKI hoqy rGubIr suK pwvqy] jwnkI qO qb

iFg mosI jO n hoqI qyry AOr hnUmwn ibn lMk kOn

Awvqy] qyrIE aupwD jo qUM sMg hI n hoqI qb rwvn

hPPPPY jogI rwmcMd ko curwvqy]46]

sIqoau vwc iqRjtI soN]

dohrw] sun iqRstI sIqw khY mrm n jwnY koie] pIAw duKI

bn mY rhY qIAw suKI Gr hoie]50]

sorTw] AOr khON iek bwq jWih smJ hON sMg clI]

sunhu Drm kI BwRq iqRjtI sB qo so khON]51]

kib`q] mMPf qo ipqw bcn Bwr hY auTwXo rwm dUsro jtw ko

rwK Xwqy auklwie go] kMT Kg Bwr kr DnuK KroeI

Page 159: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

147

Bwr kit so inKMg AMg AMg murJwie go] myry Gr rhy

qy inpt CwqI Bwr hYÍ hY iehY mY ibcwrI ien pY n

shXo jwie go]BPK hY ik rUK hY ik nXwie murJwie

hY su XWqy sMg clI Xh Bwr qO nswie go]52]

kivau vwc]

dohrw] qb iqRjtI pwien prI cqur jwnkI Awih]

jo lXwXo kip rwm qy pun sIA bUJiq qwih]53]

sIqwau vwc muMdrI soN]

sorTw] ijn so bhuq snyh rwm cMd mn qy krih]

iqnhUM kI giq eyh su kiv rwm sMg qj rhI]54]

svYXw] rwj ibBUiq eyk q`q iCn rwmih pIT deI] mn Bwvn

ko phucwvn ky ims pOrhUM lO nih sMg BeI] pun mY bn

mY qum mwrg mY sun hO muMdrI ibpRIq neI] hm

qInhuqy su piqb`Rq kI iqhUM logn mY prqIq

geI]55]

kib`q] pihly qo qumY sun muMdrI pRbIn rGubIr jU kI mUriq hON

nIky kY inhwrqI] pwCy qy qo dyKqI hON Awpno srUp

Page 160: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

148

sb shAw myr] iDAwn hUMqy pIAw mosy hYÍ gey hYN rwm

AWsn ko fwrqI] dY kpol hwQ rhI nwQ kih sÍws

Bry mwQy ilKy AMkn ibDwqw n invwrqI]56]

kib`q] bolXo hnUmwn mwqw jwnkI invwr Sok jwhI idn jwie

qyro soDh sunwie hON] rwvn ky mwrby ko amf rhXo hY

mn qwhI idn sbn cFwie lXwey Awie hON] AOr jo

kdWic moso bhuro khyNgy rwm sIqw kO lY Awie qb iCn

mYN lY jwie hON] rwmih lY Awie hON ik qoih phuuMcwie hON

qUM mwn myrI bwq hnU qW idn khwie hON]57]

kib`q] AOr jo qUM khyN moih Ab lY jWau qoih lMk hI ky logn

ko kOqk idKwie kY rwvnih mwroN pur BlI BWiq jwroN

ruMf muMfn ibQwroN Awj rwm bl pwie kY] AOr jo qUM

khYN gF kMcn ko mUl hUM qy lY auKwr cloN nB mMfl

aufwie kY] qWpr jo mosoN rGubIr jU iKJYNgy qb bIc

pr mwq moih lIjo bKswie kY]58]

kib`q] jw idn qy kptI lY AwXo qumY mUVQ miq qW idn qy

jwnI lMkw ngrI audws hY] hY jo koaU idn ctkIlo

Page 161: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

149

pRqwp XWih kYsy jYsy sWJ smY idn ko hulws hY] DAW

ky sy DOlhr imtyeI sy dyKIAq rwq GrI dPUYk pwCy

riv ko pRkwS hY] jm kI bnYgI isv jU kI ibgrygI

rGubIr kop isMG imRg rwvn gRws hY]59]

dohrw] suc pwXo jIA jwnkI Blo dUq Xih kIn]

sUky sr jn myG kip brK ijAwey mIn]60]

sorTw] sunhu bIr hnuvMq qyro bl swco sbY]

rwm cMd blvMq khXo qumY soeI kIjIE]61]

kib`q] sUr sis myG pOn ieMdR jm isMD kOn Awies ko myty

qIn AYsy ko rcY] jo kdwc mytY koaU qw kI Awau mytY

ibiD lok khY pwpI prlok duK mY pcY] qwqy byg jwhu

lMk logn piqXwih ijn pwp Cwl kpt n eyk ien

qy bcY] ienky imly qy hO hUM hPY geI kTor jwqy myry

pRwn rhy sun rwm duK nw qcY]62]

kib`q] nwQ pr pIr kho kb qy ibswrI kip bIr rGubIr pd

kO lO lMk Awie hYN] kCU Aws lwgy kCU Awrj ko pQ

jwgy pwCy qo piqAwny pRwn Awgy n piqAwie hYN] bwsI

Page 162: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

150

hYN inkn ky audwsI sy qo nwih moso dwsI sIA ks

sMdysy bhuro n pwie hYN] bwq khON gON ikDON krI hON

ienON kI mo pY pRwnn kI cOkI nwQ kb lO idvwie

hYN]63]

kib`q] ibrh kI jPwl mYN n jwq jr myro qn nYnn kY nIr

kY nIr hUM mYN bUf n mrq hON] rwvn ky qRwsn auswsn

n pRwn jwq dyh Cwf Cwf jI soN inq hI lrq hON]

CqIAW kI bqIAW khW lo khoN pRwn nwQ rwm ibn nYk

hUM n khUM ibdrq hON] eyho mYly Bys myro khIE sMdys

kip Aws bs prI qWqy jIboeI krq hON]64]

kib`q] kMcn ky imRg kwj hnU mhwrwjih jO qb hON n pcwroN]

kwhy ko hoq ieqI ivprIq jo ryK imtwiekY pwauN n

DwroN] ey doaU mYN AprwD kry CmIE rGubIr n Pyr

vMgwroN] so Ab lO duK pwvq hON jb pwie n dyKoN qo

pRwn inkwro]65]

kib`q] cMd dyK ckvI imlwn sr PUly AYso ibprIq kwl hY su

dyK khIAq hY] bwqI sMJ bwqI Gnswr nIr cMdn sON

Page 163: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

151

bwr lIjIAq n Anl chIAq hY] sMg ky dukUl dyK

kMcn ky PUl dyK rUKn ky mUl dyK sUl shIAq hY] hmY

plBwrI rwm plO n sMBwrI kip AYsy gF lMk AYsI

BWq rhIAq hY]66]

dohrw] hnUmwn duK pwie Aiq locn jl n rhwie] rwm cMd

ibn sIl duKI sIA ibn auq rGubIr]67]

sroTw] qumih BeI prqIq jb muMdrI qoko deI] dUqih dUY

ivprIq iek pwqI Ar pqy ibn]68]

kib`q] jwnkI jIA mY AwieE Blo ho sXwno kip XwhI qy

pTwXo rwm jwnY jwkI miq ko] cotI mYN plytI eyk mn

hI so kwF dInI dIjo rwm hwQ jo bFYXw qyrI riq ko]

dUsry sMdysy icqRkUt qum myry ihq kIE kwk sIk bwn

lY su giq ko] iqlk bnwXo inj hwQ myry mwQy kip

qIno pqy dIjo iqn qIno lok piq ko]69]

svYXw] jwhu hnU Ab Cwf iblMb clXo iqn dUrhUM qy isr nwXo

Awie geI iPr kY mn mY kCu hXW Apno bl mY n

jnwXo] ikAw cl hY jg mYN Xih ik rwm ko dUq koaU

Page 164: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

152

kip AwXo] rwvn jo jb jwie imly qb kXoN imthY

mnko pCqwXo]70]

sroTw] cMcl jwq suBwau hnUmwn icl XON DrXo] sUrn ko sq

Bwau kwier bk muK hI rhY]71]

dohrw] jo iKMJ hYN rGubMs mix ihXW qo js ly jwauN] pRwn rhY

kY js rhY, do mih eyk kmwauN]72]

kib`q] bwg qor Kwie bl Awpno jnwie qWko eyk pUq Gwie

qb isMDu pwr jwie hoN] lMkih jrwie kY klMkih

cFwie bfo aUDm mcwie dUq rwm ko khwie hoN] rwvn

ko swvn ky myG jXoN ruvwie rwm cMdih sunwie bfo

bWdr khwie hoN] AOr jo khyNgy ibnw khy kXoN krI ry

qb myro khW jYhY nwm sIqw ko bqwie hoN]73]

kib`q] jOhON jIA ko ibcwr jwnkI soN khON Ab fr hI mrYgI

Xih jwnq n bl ko] Awies ibnw jo kroN dyKn qy

froN qb khY hnUmwn hON kroN qo eyk Cl ko] FIly FIly

pwien so sIqw jU so khXo jwie BUK lwgI ibnw khy

Page 165: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

153

bwg mYN kXoN Fl ko] bolI sIA jYsy qyry jIA kO n DoKo

hoie qYso qor Kwih koaU eyk AwD Pl ko]74]

sroTw] sIA sUDI bfBwg kip piq Cl smJY nhIN] ckmk

kI sI Awg hnUmwn AwgXw leI]75]

dohrw] iek cMcl kip jwq Aiq Awies kIE shwie] ptk

pUMC TwFo BXo rwm qyj sulgwie]76]

kib`q] pYTo bn qyhI iKn mn kI n hONs rwKp mwry rKvwry

sb aUcI iklkwr kI] Bwg eyk fwty rUK mUl qy

aupwty Pl qory mITy Kwty hrI TOr hI su Cwr kI] Awn

purhUq inj hwQn svwrI AYsI rwvn kI bwrI pwq

pwq fwr fwr kI] dUq khI bwq mhwrwj auqpwq BXo

AwXo kip eyk iqn mwry hm hwr kI]77]

kib`q] hry hry AwXo pyf hrwXo eyk qwky mwrby ko hm bfI

hwl hUl kI] pwCy aun pUMC so iPrwie sb mwr fwry

Bwgy hm Awey bwq BeI AYsy sUl kI] jWkI Cb dyKY

bn nMdn sy mIcYN AWK sIcYN myG mwlI AYsI bwrI

Page 166: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

154

inrmUl kI] hmqo khI hY bwq bwg mY n rhXo pwq

Awsw ijn kro mhwrwj Pl PUl kI]78]

kib`q] jorwvr Dry pyf KryeI sbr gwFy ibtp Abr br

AMbr Cuhq hY] kOrI mYN n AwvY ijnY bwau n ihlwvY

blvwn n JulwvY eyqy mwn idFIAq hY] isromn bwgn

bgIcn bnn bIchu qy rKvwry qhW pMCI kI n gq hY]

cFq duKwry hnUmwn ky auKwry AYsy rUK auKrq hY]79]

kib`q] kOn kip AwXo ijn aUDm mcwXo AYsy jwie myGnwd

ijn mwro bWD lXweIE] kWky khy kIno auqpwq vWih

bUJo bwq qWqy eyk bwr vwih moih idKrweIE] AOr jo

kdwc kwhUM dyvqw ko hoie Cl qO qy qwih nIky bRhm

PWs so PsweIE] mwrXo ijn A`C mq vhY blI hoie

qwso swvDwn hPY kY bytw jIq Gr AweIaE]80]

kib`q] cilE qb Dwie nwd bwjy sUr swjy sb jwie iFg

dyKso kCU myr so bnwXo hY] GrI dPYk lry eyeI mwry

auq kOn mry hwr pry bRhm mMqR pF kY clwXo hY] mwnI

bRhm Awn boly khW pwvY jwn kip XO n jwnY mUVQ bpu

Page 167: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

155

Awp qy bMDwXo hY] Xwko Pl Awgy Gr lwgy jwn jY hYN

sB bWD hnUmwn ko su myGnwq ilAwXo hY]81]

dohrw] purjn surgn mn hrK dyK hnU muskwie]ieh ibD

bWDy kip sihq rwvn ky iFg jwih]82]

pRSnoqr rwvn ky hnUmwn soN]

sroTw] gF lMkw isr mOr dyK hnU qn XON khY] Xh icMqw kI

Tor mn jwnY muK qy hsY]83]

kib`q] kOn hY ry kip hON ry kOn kip hnUmwn kwko suq nIky

bUJ AMjnI ko pUq hoN] kOn kwj bwg qor fwrXo suq

mwrXo myro BUK lwgy qorXo Ar mwrby ko BUq hON] myry

Awgy sUr hYN khwvq, khwaUN kXoN n qo sy igr qorby ko

bjR purhUq hON] kXoN hYN lMk AwXo rGubIr hON pTwXo

kCu lwgq hYN syvk hON dUqn so dUq hON]84]

kib`q] jwnkI lY jwqo qo qy nYk n sMkwqo mUF Awpno ho qn

Awp kwhy ko bMDwvqo] kYsy myGnwd Awid jI so Cwf

dyqo Ar lrby ko qoso sUr Awj khW pwvqo] qyrI bIs

bwhn kI hONs n rihn dyqo nYk rwm cMd jI ko Awies

Page 168: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

156

jo pwvqo] kWso khON jwie jYsI mn kI smwie mn

hwie nIko rx kOqk idKwvqo]85]

kib`q] bfo bwk cwl Xwih sUJq n kwl inj kho qo ibcwr

kip kOn BWq mwrIey] eyk khY bMd kIjY eyk khY dIjY

ibK jIjY qb koaU idn AYsI BWq twrIey] bolXo

hnUmwn hON qo AYsy n mroN ry jYsy qum ho khq myro bcn

ibcwrIey] piq hI su geI Ab hONhMU mrXo cwhq hON

qUl qyl sON lpyt dyh myrI jwrIey]86]

kib`q] AOr BWq kyhUM jb mwrXo nw mrq qb qYsyeI ibcwrXo

jYsy hnUmwn khXo hY] qUl sn qyl so qo lXwey myl

iGRq bwkI KwsgI Pulyl pt AwnXo XhY rhXo hY] dyKo

kiv rwm kCu BwvI so clq nWih jwqy Gr jrY ienYQ

soeI bXoq ghXo hY] pOn pUq qU jo khY rwm purhUq myro

dUq soeI kip iqn jwie lMk dhXo hY]87

kib`q] bMhm Pws Cor dInI Awgy kip gXo Bwg Awp PUk

lInI khXo rwvn gvwr ko] jYsy ieMdR brn kubyr jm

jIqXo qYsy mohU jIqXo cwhq hY rudR Avqwr ko] bwg

Page 169: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

157

qorXo qyro pUq mwrXo buiD dyKI qyrI rwmY kYsy jIq hY n

jIqXo pRqhwr ko] dyKo Ab rMk lMk jwrq inMsk qyrI

qaU n buJygI jO lO Awie hYN kupwr ko]88]

kib`q] AYsI irs Awvq hY doih ko jrwieH jwaUN jwnkI lY

jwaUN Ab XhY hOs rhI hY] khw kroN rwm cMd AMgd

sugRIv jWmvMq nl nIl jur eyk bwq khI hY] sIqw

soD lXwie jwie rwvn pcwr mwry (hOhUM) bjR Buj dMf

so pkr mwroN mhI hY] AYsI jo n hoqI qyro Cwfqo n

goqI koaU, hY n bs vwso rwm rwj gwh ghI hY]89]

kib`q] rwm bl pRQm gnyS ko mnwie clXo, jwq hI qo kls

jrwey Air Dwm ky] isMG pOr jwrI aUcy cOptw AtwrI

BlI krI rwm dUq ienhUM clwey cwm ky] rwvn inhwr

rhXo sBw myN pukwr khXo bfy idn myly ien eyk dUq

rwm ky] pwien hjUr iqn sUrn ko kOn gnY jWky

pRiqhwr kip eyqy bfy kwm ky]90]

kib`q] pwCy khXo lMk piq suno hnUmwn kip rwmcMd hI ko

eyk qYhI KwXo lOn hY] swcI kih jo qUM Avqwr hYN

Page 170: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

158

aumwpiq ko qOqo hON Bgq qoso nwqo pwnI pOn hY] jIA

mY n kRoD kr jwih Ab ky hUM tr ngr jrwvYN ijn

swDXo hm mOn hY] bolXo qb jO hON iSv BXo qO khW hYÍ

gXo rwm kop Awgy rudR mhW CudR kOn hY]91]

kib`q] jwnI jb bwq qb rwjw iblwlq folY moN qy AprwD

BXo qwko Pl dyKIey] SMkr iekwds mY dso sIs kwt

kwt pUjY ds rhXo eyk kWso AiBKykIey] qwqy lMk

jwrI syvw mwnI n hmwrI Ab AwgyeI kusl jb hYÍ hY

qb lyKIey] jwnq hON myro pRB moih smJwvq hYN rudRn

ky JuMfn mYN Byd ko n dyKIey]Y ds rhXo eyk kWso

AiBKykIey] qwqy lMk jwrI syvw mwnI n hmwrI Ab

AwgyeI kusl jb hYÍ hY qb lyKIey] jwnq hON myro pRB

moih smJwvq hYN rudRn ky JuMfn mYN Byd ko n

dyKIey]92]

dohrw] ieh ibD rwvn lMk piq minh rhXo murJwie] jh

jh kip jwrq iPrY qhI inrK mr jwie]93]

Page 171: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

159

kib`q] puMC prjwry qy ibrwj mwn hnUmwn mwno bVvw Anl

isMuD Akulwq hY] ikDo myG sMg kot bIjrI ky puMj

ikDo qIjo nYn so iqRnYn mYn auqpwq hY] ikDo hym igir

nB mMfl so foly ikDo sUrj so imilAE ieMdR DnuK

suhwq hY] AOrY Cib rwm kiv mwno rwm cMd fr rwvn

pRcMf ko pRqwp BwijE jwq hY]94]

kib`q] Cwf Cwf Cohrn Bohrn sOj fwr Cip jl johrn

huqwsn kY qRws qy] jwq n buJweI iCn iCn hPY

svweI lweI hnUmwn kI n buJY pUs pws qy] sony kI

AtwrI icqRswrI prjwrI jYsy Gws kI ptwrI jr

geI lyq sws qy] dWqn cbwie hwie pkirE n jwie

kip Bwj geI rwnI sb rwvn ky pws qy]95]

kib`q] lwgI chUM Er Awg suqy sb auTy jwg kwhU ky n pwg

eyk cly jwq hYN] BUqy hPY rhyN qy ACUqy n rhn pwey

hnUmwn jI qy gihE dWqn so pwq hYN] kIno ijn

rwvn inpUqo jmhUM qy jm kUqy Kyq mMf AjhUM qy n

Page 172: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

160

isrwq hY] prI idn hUM qy rOr hPY gey kpUq sb

rwmcMd dUq ieMdR hUM qy n frwq hY]96]

svYXw] jW iCn rwm soN bYr kIXo ST qW idn qy mq hUY geI

kwcy] lMk pqI gRih mYN sIA Awn su dYkr qwlBlI

ibiD nwcy] pUC so lwie jrwie dey hnUmwn sunwr ky

Fwrq sWcy] rwvn ky prpMcn qy jry kMcn ky gRih

rMc n bwcy]97]

svYXw] PUl gXo AmyrS idnyS gnyS mhyS SSI sb hI

qy]sUrj bMs isromin hY sun sRI rGubIr Bey jb hI

qy] jXoN mix ko Pin rwj inhwr fry n rqI qm rUp

mhI qy] jwr kY lMk insMk BXo kip rwvn rMk BXo

qb hI qy]98]

kib`q] KwsI icqR swrI icqR hIrn svwrI Dwie qyeI qo

jrweI jr geI lyq sws qy] log Bwgy jwq pwCy EFn

jrq jwq kYsy suK p`Xy ibn lMk piq nws qy] cOhtw

bzwr jry bIQI cwtswr jry GoVw hiQXwr jry kip ky

Page 173: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

161

iblws qy] jwrI hnUmwn pr jwrI sIqw jUky sq Cwr

hUY n geI su ivBICn ky vwsqy]99]

kib`q] pwvn pvn pUq dUq rGubIr jUko qIr dskMD ky n nYk

skucwq hY] rwm bl fIT nYk nIcy n krq fIT boly

hnUmwn ky n ptkwq pwq hY] sbY sh rhy Pyr auqr

n khy XOhUM khyN jwie boly dOr Pwr Kwq hY] mn mo n

sMkw jwko AYso gF bMkw AYsI lMkw jwry bIr js fMkw

dIey jwq hY]100]

kib`q] AYsI BWiq jwrI lMm smuMd pKwrI poNC spwDwn hoq

jwnkI ko isr nwXo hY] bwg mYN auKwirE vwko bytw

mwirE mwqw gWau pr jwrXo AYso bcn sunwXo hY] rwm

kwm kIno AOr mYhuM js lInY rGubIr ko rqn dIno soqo

hON bcwXo hY] rwm kwm kIno AOr mYhUM js lIno rGubIr

ko rqn dIno soqo hON bcwXo hY] muK mO idKwie eyk dMq

ko mnwie qb hnUmwn PWD isMD rwm iFg AwXo

hY]101]

Page 174: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

162

kib`q] dUr hI qy dyK rGubIr suK pwXo khXo dyKo hnUmwn

AwXo lwgq suhwvno] Kyqn aupwrq hY bonY qWih mwrq

hY jwnq hO sIqw soD Awj hmY pwvno] mwQo

crnWribMd aUpr luTwie rGurwie su auTwie kIE

CwqI so lgrvno] bolY qWih mwrq hY jwnq hO sIqw

soD Awj hmY pwvno] mwQo crnwriubMd aUpr luTwie

rGurwie su auTwie kIE CwqI so lgwvno] bolXo pOn

pUq mYN spUqI kOn krI nwQ pwien qy GrI dYPk mohU

nw auTwvno]102]

kib`q] pIE n smudR bwir lMk n krI aujwr jwnkI n lXwXo

kOn kwj kIE jwie kY] qWqy myry AMg kYsy sRI AMg sON

imlYN rwm rwvn ky sIs dyK AwXo mwrXo A`C lMk gV

dIE hY jrwie kY] sIqw ko rqn dIno pRwn ko pqn

rwKXo bUJq sMdyso rGunwQ muskwie kY]103]

svYXw] AYho hnMU krXo sRI rGubIr kCU suQ hY sIA iCq

mwhIN] hY pRBu lMk klMk ibn su bsY qh rwvn bwg

kI CwhIN] jIvq hY khby eI ko nwQ so ikauN n mrI

Page 175: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

163

hm qy ibCurwhIN] pRwn bsY pd pMkj mYN jm Awvq hY

pr pwvq nwhIN]104]

svYXw] PWQ gXo sq jojn isMDu prXo lMG bwir hnU qn hyro]

PWs pry duK AWc lgI nih PUkdY lMk inSMk inbyro]

KweI XO kMT imRnwl jXoN horI jXoN sRI rGubIr Cuvo qn

qyro]

svYXw] so pRBu Awn sujwn mhW rGubIr suno hnUmwn sunwvY] qO

lg qwl qmwl ibswl pKwnn so iniD nIr ptwvY]

jO lg jwnkI nYn smMudR ky sMgm AWsn hon n pwvY]

fwt khY kip jUQn so bhurO ibiD bMD ik Awp

bMDwvY]106]

dohrw] jugl isMD kI kih kQw pMifq jXoN suKdwie] Ab

sIqw ky AMg kI khq hnMU isr nwie]107]

kib`q] dUbrI qy AYsI dyKI suno rGurwie jWky Awgy dUj sis

kI rMg AWsun kY Awgy myNh swvn ko hIn hY] ibrh ky

swsn ky Awgy Awg AYsy jYsy mhW ihm bol muK sÍwsn

Page 176: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

164

ADIn hY] jnk suqw ky eyk piq bRq sIl sux dyK

dyK mYN qo vwry pur qIn hY]108]

dohrw] rs boly rGubMs mix pvn pUq prbIn] bUJq qo kh

l`Cmn kQw kho Ab qIn]109]

sorTw] rwvn ngr smyq Ar j`linD kXoN qr gXo] Agin

lMk ko dyq lMkw piq cup kXoN krI]110]

svYXw] jwnq ho hm qo kip hYN ciF rUvn ky Pl ky AnurwgI]

AOr bfo Xih pOrK hY ieh fwr qy fwr prY qru lwgI]

sRI rGubIr ky nwmih lY Bv pwr pry jg mYN bfBwgI]

qWhI ko DXwn kIE mn mYN muih bwirD lWGq bwrn

lwgI]111]

dohrw] khq bfweI AwpnI hnUmwn skucwq] isMD kQw kih

lMk kI khq rwm so bwq]112]

svYXw] kop BXo qhW pwvk kO pRBu kMcn ko gF AYsy jrwXo]

sRI rGubIr ibXog Bry pun jwnkI sÍwsn pOn pujwXo]

qyl soN qUn iBjY iGRq soN pt qwhI ky aUpr hON Dr

Page 177: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

165

AwXo] dyKhu nwQ bfo Xwih kOqk log khyN hnUmwn

jrwXo]113]

dohrw] Ab rwvn ky ngr kI kQw khq hnUmwn] sunq rwm

icq cOp so sMq sunhu dY kwn]114]

kib`q] kQw hY indwn kI n rudR snmwn kI n bwnn kmwn

kI n kQw rwg qwn kI] rhI n gumwn kI n khMU cF

jwnkI n pOrK kI n kQw Kwn pwn kI] bydn purwn

kI n sunIey sXwn kI hON JUT jo khoN qy sONh rGukul

Bwn kI] rwm fr rwvn ko ngr fgr Gr bgr

bjwr Awj kQw Bwj nwnkI]115]

dohrw] ieh ibiD sb suK so bcn suxy rwm prbIn] hnUmwn

soN XON kihE jXoN hYN dYP iqauN qIn]116]

ieiq SRI rwmgIqy KStmo AMk]6]

Page 178: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

166

AQ spqmoN AMk] kib`q] cMdRmw ckor jYsy gufI bs for Gn Gorn so mor dyvqw

pXUK pwn so] jYsy aUK pUK pwn PUl jl rUK BUp dys

kiv js suny bwmn ko dwn so] jYsy byd igAwn

inrpyK snmwn jYsy kwnn ko qwn ijauN sroj BOr Bwn

so] jYsy bIr bIr soN jXoN bwirD ko qIr soN iqauN AYsI

pRIq lwgI rGubIr hnUmwn soN]1]

dohrw] qW pwCY kip ktk kI Atk cukI kiv rwm] sRI

rGupiq sRI muK kihE Ab iblMb ikh kwm]2]

sorTw] sBY cly kipnwQ suB idn GrI inKqR pl] rwm lKn

pun swk dsmI ibjY pRisD idn]3]

sorTw] inrK ktk BtBIr ptk pUMC icq hrK so] cl

rGupiq ky qIr hnUmwn ibnqI krY]4]

svYXw] nwQ cly aumfy kiprwie su lwiek hYN sb ju`D AnI

kI] hwlq nwau cFy gj ky qYsy dyKq ho giq Xw

DrnI kI] BUql ibEm prI jn rwq geI db DUp

Page 179: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

167

pRBwq mnI kI] Bwr qy k`Cp ky isr aUpr PYl rhI

Pin mwl PnI kI]5]

kib`q] kihE rGubIr sun bIr hnUmwn kip jUQ ien bwqn

ko lwgq suhwvno] BUim Bwr dIby ko ik sUr FWp lIby

ko smudR kIc kIby ko ik pwn kY sukwvno] kUrm klys

ko ik Sor dys dys ko ik hwl hUl Awgy kr aUDm

mcwvno] qyry Buj dMf ky pRqwp ky Brosy moih rwvn so

mwr js duMdBI bjwvno]6]

dohrw] krI bfweI dws kI Awpn sRI rGubIr] bn pur p`tx

ngr qj injkwny inD nIr]7]

sorTw] dyK gwauN kI nwir inj mwns soN XON khYN] rwj smwj

ibswr cly lrn dYP qwpsI]8]

sorTw] qy kip khYN ibbyk qum pRqwp jwnq nhIN] jO rGupiq

hYN eyk Ar kul bndwvw Anl]9]

kib`q] khw BXo jO n sMg bwrn qurMg rQ cwmr Djw n CqR

cwmIkr pwlkI] hwQ n kmwn kit bwn rn sUl

nhIN kwhU ky iqRsUl hY n dyKI Cb FwlkI] rIC kip

Page 180: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

168

sMg JuMf rwjw ky jtw hYN muMf rwvn so bYr isMD bWiDE

bfy swl kI] qaU eyk rwm hUMqy pUrn hYÍ kwm sb

krYgI rsoeI Air sYnW mhW kwl kI]10]

kib`q] AYsI BWiq sMg kip rwjw jwmvMq nl nIl bwlI pUq

pOn pUq so suhwXo hY] eykn ko hwQ gih eykn soN bwq

kih hykn ky Awgy AMg eykn ncwXo hY] jIA mYN qo

jwny pIr DIrn mYN bfo DIr bIr lGubIr qIr bwirD

ky AwXo hY] khY lCmn XWkI dyKIE iFTweI Awj rwm

cMd Awgy isMD grb jnwXo hY]11]

kib`q] Awgy n imln AwXo Byt mix hUM n ilAwXo sIs Awn

crn kml n CuvwXo hY] kho qo gusWeI Xwih bWey dIey

kYsy bny jO lO AYso mUrK n nIky smJwXo hY] Awies jO

pwaUN XwmY CwrhIN aufwaUN rwm qO lO Awg bwl lY

kmwn so cFwXo hY] bwmn ko rUp kr rwm cMd jUky fr

kWpq AsIs dykY bcn suxwXo hY]12]

smuMdro vwc]

Page 181: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

169

kib`q] bfy rn DIr qum BIr mY shwie hoqy mo qy khW cUk

prI ikRpw kY sunweIey] sIAw dskMD hrI kOHn jwnY

khW DrI CpI hoie momYN qb qum ko bqweIey] kho sUk

jwauN sYnw auqrY ibnwhI nwau kho lMk boroN nYk Awies

jO pweIey] kwrn krn hoN qo swgr srn AwXo lwgq

crx moih kwhy ko jrweIey]13]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] qyroeI qo aUpr hYÍ lY gXo sIAw ko pwpI qWso jwie

Awgy lr Jgr Cufwvqo] AOr qomY n`kR b`kR kCp kTor

huqy m`C bVvwgin ho qwih ko pTwvqo] prbq spC ho

BujMgn ky l`C ho, imlwie eyk TOr sB swmuhyN

aufwvqo] AOr sb rhI qyrI mwnqy qy shI isMD sIqw

jUky kwj jwie sRI piq jgwvqo]14]

kib`q] jO hON aUcy jWaU qb qumqy frWaU nwQ eyk hwQ cFy myro

pRlY auqpwq hY] AOr ien m`C k`C aurg huqwsn qy

suno bil jwauN lMkwpiq jIqXo jwq hY] eyk igr shI

hY sp`C qwky p`Cn ky kwtby ko ieMdR bjR lIey Akulwq

Page 182: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

170

hY] sRI piq bqwvq ho moih ibhwkvq ho mo my nhIN so

qo Ab rwvroeI gwq hY]15]

dhorw] ieh ibiD ibnqI kr audD rhXo crn lptwie] khu

lCmn kh kIjIey pRBu lIjIey auTwie]16]

sorTw] muskwny rGuIbr bfo cqur srqw pqI] Qwh hohu inD

nIr jo mwnY piq joK sb]17]

kib`q] Awj Xy iqhwry kUl bsy Xih rUK mUl soeI sUl kIbo

pYNfo rwq hI bnwiebo] bwq hY n Awrs kI rIq n

spwrs kI lwK Pyr eyk bwr pwr qyry jwiebo] khXo

lCmn qosoN rwm hYN khq isMDu Awj js lyhu AYso smo

kb pwiebo] nw qo rwjw sgr kI sMqq ko jwn ho

ibnw SRm Kody vYsy qurq ptwiebo]18]

kib`q] mwnI bwq sIs Dr clXo ho pRnwm kr sunI hnUmwn

rwm AYsy TihrweI hY] khI burI BeI bwq pOrK kI

geI sb jwie jwmvMq nl nIl so jnweI hY] jg mYN

clygI bwq sYnw kip rwjn kI rwm bUJ isMD Qwhu hYÍ

Page 183: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

171

kY phucweI hY] hOqo eyk bwlk n moih kCu qwlk pY

dyKo qwq qum hUM ko kYsI lGuqweI hY]19]

kib`q] sbY eyk jwq muK rwqy mwno hY irswq qw pr sunweI

bwq hnUmwn kop kI] AMgd sugRIv eyaU dono gey rwm

iFg suno mhwrwj isMDu krI bwq Dop kI] nwQ hm

swgr kI gYl kYsy clyN Ar qum hI ibcwro Xw mY kOn

bwq Ep kI] ikDoN XW ky bWDby ko hYN n blvMq hm

ikDoN hnUmwn hUk Awgy piq lop kI]20]

kib`q] dyKY AYsI BWiq sb rwm cMd boly qb mYhUM qo khI hY jo

sugRIv aur Awn hY] moih qo iqhwry suK suK hY sdweI

sUDy swgr bMDwvo kwl XwkI khW kwn hY] myry jIAw

huqI Xwih kwhy ko bMDwaUN AprwD hY n Xwko dXw kIsI

myrI bwn hY] XWkI qo shl Awgy rwvn ky mwrby kI

khXo lCmn nwQ dXw kOn mwn hY]21]

dohrw] sIqw ibCrn duK audiD pYrq gey n pRwn] dRumn

pKwnn Cwie bWDhu syq iblMb qj]23]

Page 184: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

172

kib`q] cly kip jUQ iml Awnd soN gUQ Aiq isMD bwq mwnI

Ab khIey aupwie ko] AYsy qIno lok mwih rwm kiv

dyKXo sunX dyv nr clY Awj Awies imtwie ko] isMDu

duK shXo bol ienhI ko rhXo BweI BXo inrwDwr Xih

bol rGurwie ko] hnUmwn jwn jIA bwq prmwn Xih

bwrD ptwih ibnW Awj pwr jwie ko]24]

sorTw] ibdw Bey iniD nIr Bor jgwvq rwm kih] suK soey

rGubIr kip Bt Aiq PUlq cly]25]

kib`q] icrI cuhucuhwnI ids pRwcI ipArwnI Aiq AwD bwt

ckvw AO ckvI imlwq hYN] Aqm AkwS BXo kml

Puln lwgy juml Bvr rs mwqy Akulwq hY] qmI piq

joq kumlwnI qm cr boly cor bwt Bwgy sMK Sbd

suhwq hYN] jwgy rwm kwm kI kmwn tUtI CutXo bl

ltI sI qrYXw bIc qyaU Cp jwq hYN]26]

kib`q] kOqk ky kwj rGunwQ bYTy isMDkUl jhW nl nIl lY lY

Awvq phwr ko] eyk dRum fwrYj rUK mUl qy aupwrYN eyk

vwr eyk pwr eyk pwty mWJDwr ko] qXoN qXoN skucwih

Page 185: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

173

AprwD nwih swgr ko krunw inDwn rwm XON krYN

ibcwr ko] qO lO jur Awie kip rwie kr sIs nwie

bcn sunwie AYsy rwGv kumwr ko]27]

svYXw] bWDq syq jhW rGunwQ ljOhy sy nYn kIey pCuqwhIN]

bwq sunhI br bwnr bIrn DIr qjI pRBu pY cl

jwhIN] nYnn kI krunw rGu bMs isromix jo nih dUr

krwhIN] qO krnw ky kIey krnw iniD pwQr pWqn

pMQ imlwhIN]28]

kib`q] bwnr Apwr lY lY Awvq phwr iklkwr rGubIr so

sunwih khyN bqIAW] qwhI ko bulwih rGurwie pIT Tok

khYN jwhu jwhu cly hs kwF kwF dqIAW] rwjw ky

kumwr hm fwrq hYN isMD Dwr dyiKE gusWeI eyeI

rwvx kI CqIAW] smuMd ksUqn kI swKw imRg pUqn

kI lMkwpiq dUqn pTweI ilK pqIAW]29]

kib`q] eyk kip vwr eyk pwr eyk isMDu Dwr hwr bwr kIey

iml pwty iniD nIr ko] eyk dRum fwr eyk fwrq

phwr eyk Bwry Bwry pwvyN n jOnwvyN inj pIr ko] eyk

Page 186: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

174

jo audwr Br Cwr doaU hwQ Xh rwvn illwr XO sunwvY

rGubIr ko] eyk iklkwr iklkwr auTy bwr bwr sRm

dyh ko sunwvyN Bt BIr ko]30]

kib`q] mwno CIr inir mY irswno rmw jI sO piq qWqy bIc

BIq kr AwDo bWt lIjIey] ikDoo sMg clby ko Pytw

kt bWDq hY ikDO jur myGn ky JMufn so pIjIey] ikDo

nB PUitE ikDo CUitE ibRMd idgj ko khY SySnwg]

smo hY qo sYn kIjIey] ikDo tUt gXo pihrwvq jnyaU

Xwih bWDy hMU qy swq Cib kho kOn dIjIey]31]

kib`q] dOr dOr Awie rGurwie jI sON khYN eyk kI khW hY khY

swqo bWDy iCn mYN] crn pRqwp Awj qyaU qo phwr

ilAwvYN bUFy KMj dUbry jy rogI huqy bn mYN] clIey

gusweIN Ab lok gF qor fwrYN rwvn ky imly rih jY hY

hONs mn mYN] bYlo rGubIr bIr syq ko bFwie jwhu kYsy

jYsy ikRpn bFwie Dn Dn mYN]32]

dohrw] syq skl pUrn BXO cly rwm blvMf] iek pul pr

pulkq cly iek nB mg prcMf]33]

Page 187: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

175

kib`q] isMD pwr pry sb AwnMd so Bry kip gwjy asMMK bwjy

Ab lMkw pr DwvnI] bfy bfy sUr jy lMgUr qy hjUr

AwvYN eyk khYN rwvn kI bny mq AwvnI] qWhI ky

ngr jwie bolY qWhI Pwr Kwie KwsgI rsoeI eyk bwr

qo lutwvnI] boly hs rwm qum BUKy ho rihq nwQ Psl

ko lUt Gr jUT Awn pwvnI]35]

dohrw] ieiq kip Bt auqry audiD kusl Cym sb gwq] auq

rwvn so jor kr kihq ivBIKn bwq]36]

sorTw] jo n krhu irs nwQ qO syvk ibnqI krY] DroN crn

pr mwQ rwm bYr kul CY krn]37]

kib`q] sIqw eI kI bwq qwkO eyqO auqpwq kIjY myry pwCY nwQ

myry bcn ibcwrIE] ngr ky bwsn ko sONh dY dY buJo

qum koaU XoN khq hY ju rwmcMd hwrIE] qIno lok sMpq

smwj rwj qyry Gr syeI XON kihq hYNN hMU jwaUN sIA

lYkY rwmCwauN jo pY imlY mwr fwr hY qO mOih mwr

fwrIE]38]

Page 188: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

176

kib`q] jO lO nl nIl jwmvMq hnvMq BONh AMgd sugRIv gRIv

PyrkY n bMk kI] jO lO rGupq jUky kop n GtweI Ep

myr sI bfweI jO pY BeI hY n tMk kI] jO lO rn

jognI n gIDnI AGweI jO lO iPrI n duhrI TkurweI,

kwl rMk kI] qO lO hY aupwie jwie ghY SrnweI, jO lO

rIC kip BwrI n ibdwrI Cib lMk kI]39]

kib`q] jO lO rGunwQ jI ky hwQ qy n CUty bwn, Awn ds

sIsn kI rwvn n hwnkI] sun lY inPot Et bjR kI

n bcY koaP lwgY Byd cot svwDwn n AcwnkI] jwie

gih pwie isr nwie hwQ jor kih cUk prI prI Ab

lIjY nwQ jwnkI] myro khXo mwn kr hwn hI kI hwn

jwh lIny sIA sMg hY n hwjq jmwn kI]40]

svYXw] Et khW Bt XoN krhY rn cot prY iFg bYT hhYNgy] vY

jb bwn smIr smwn clYN Gn jXoN cl dys ghYNgy] ey

prDwn mhW mptI kptI qum so nih bwq duKwie

khYNgy]

Page 189: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

177

dohrw] bolXo qb rwvn kumiq inrK Bujw prcMf] Anuj

qnuj ho qo nhIN qO krqo sq KMf]42]

sorTw] sun mUrK mm BRwq lMkw piq qosoN khY] khoN purwqn

bwq pRn kr rn CwfoN nhIN]43]

kib`q] qYN qo nw inhwrXo qyro jtI hr rUp DwrXo qWhI kI

aupwSnw myN swvDwn gwq hY] cwroN Buj qIA sMg soc

dyK DwrI gMgu iqlk bnmwl cMd Awk PUl pwq hY]

c`kr sy c`krI sugdw jY so dMf nwd sMK sy kpwl qIno

nYn jl jwq hY] qIn pwp Kwp nIl kMT jwko kry

jwp Awp n ljwvy qWpY kwp ly cVwq hY]

svYXw] isMD ghy bVvwnl ko jr Cwr BXo nih Cwf dXo hY]

syK Asys DrI bsuDw iPr Xo n khXo muiK Bwr BXo

hY] kMT hlwhl hY iSv ky AjhUM sis mY imRg AMk CXo

hY] eyjb XO pRn ko inbhYj qb rwvn ko bl tUt gXo

hY]44]

svYXw] jwnq jwnkI hY jnnI jg Awj qjY mn ko nih BwvY]

sys ko eIs surys ko Twkur hY rGubIr iehY jIA AwvY]

Page 190: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

178

qWhI ky hwQ mry dskMDr ry AMD qU moih khW

smJwvY] AYsI kCu jIA mwih prI jk qW sMg rwvx

pRwx pTwvY]45]

svYXw] bwq kihE kCu cwhq ho soeI swD ivBIKn lwqn

mwirE] so iPrkY iek bwq khY pRBu hO sihqo sb roK

iqhwirE] hY aur mY rGubIr kI TOr hnI soeI qO kul

qy suK twirE] XO kh kY auT TwFy BXo qb rwm ky

pwien ko pg DwirE]46]

dohrw] duK pwXo pOrK nhIN locn jl n rhwie] Gr CwifXo

bn clXo Ab rGubIr shwie]47]

sroTw] jwky koaU nwih qwq mwq suq sjn jn] qwko Gr bn

mwih rGupiq crn pRqwp bl] 48]

svYXw] dUr qy dyK kihE kip mMfl hY iriK nwrd kY riv

joqI]48]

svYXw] dUr qy dyK kihE kip mMfl hY iriK nwrd kY riv

joqI] kY Dr dyh huqwsn Awvq skR ikDo Cib hY sMg

EqI] jO sIA dUq kho qo shI pr qWih kI mwns dyh

Page 191: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

179

n hoqI]rwm ky pWien lwigE eI cwhq rwvn hY ikDoN

rwvn goqI]49]

svYXw] rwvn ky fr Cwf cilE gF mohq ijE jn jwq jqI

so] jwie ivBIKn pwie ghy isr nwie rqI ibn hO n

rqI so] Qwp kIE rGubMs isromin nYn kI snYn lMk

pqI so]50]

svYXw] rwvn ko ds sIs auqwr bfy SRm qy isv qy pd lIno]

jIq lIE surrwj ko rwj su dwvn ko n rqI fr

kIno] bwsr rYn frY cqurwnn syvq pOr imly pur

qIny] pwie ghy jb hI rGurwie ljwie ivBIKn ko

sooeI dIno]51]

dohrw] Xih sunkY mMdodrI qlPY ibn jl mIn] rwm bcn

JUTo nhIN jwnq hYN pur qIn]52]

sroTw] inptY kMq Ajwx iSv ky bl kUdq iPrY] pRgt shs

kr Bwn dIpk rwvn so khY]53]

kib`q] ghI srnweI jwie rwKI n bfweI nYk bIr duKdweI

iqn nYk hUM n sMk kI] qyrI pRBqweI Kwry sumRd

Page 192: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

180

bhweI kul lwj byc KweI fwr nwir prjMk kI] qwsON

rGurweI pRIiq bhuqy jnweI rhy CwqI so lgweI XO

bfweI piq rMk kI] XON khY lugweI qo sO kwhUM n

sunweI kMq sunI TkurweI qyry BweI pweI lMk

kI]54]

svYXw] sRI rGubIr ky qIr qbY kip rwj khY iek bwq khON]

qum lMk ivBIKn ko bKsI AbhI imlqy kho hON n

rhON] jo pY rwvn Awn imly sMg jwnkI dyhu khw pRBu

pwie ghoN] qb mYN hUM ibcwr DrI jIA mYN vhu AOD bsy

sIA so bn hON]55]

dohrw] rihE ivBIKn pWie gih lY imilE kip rwj] sRI

rGupiq lMkw deI Bir Bir nYnn lwj]56]

sroTw] so pRsMn rGurwie ikqk lMk gF bwpro] Awgy AMgd

jwie ds muK ko smJwie hY]57]

ieiq sRI rwm gIqy smuMdr bWD pwr jwiebo

nwm spqmo AMk smwpqM]9]

Page 193: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

181

AMk AwTvW]

dohrw] rwmcMdR lCmn sihq kip piq lIE bulwie] kY tUtY

lMkw pqI kY rUTy sq Bwie]1]

dohrw] sb kip ktk audiD auqr ko kr skY bKwn] kip

piq AMgd nIl nl jwmvMq hnUmwn]

sroTw] AMgd lIE bulwie khI bwq rGubMs mix] jwie Ajhu

smJwie Awie imlY lMkw pqI]kip piq AMgd nIl

nl jwmvMq hnUmwn]

sroTw] AMgd lIE bulwie khI bwq rGubMs mix] jwie Ajhu

smJwie Awie imlY lMkw pqI]2]

sroTw] BeI su geI ibhwie AMgd qUM smJwie kih] Ab hI

kih rGurwie dUq pTwXo bwl suq]3]

kib`q] myry pwCy hrI ik qYY ibnw jwny krI AYsy isMDu ky Brosy

ik qY rwj AiBmwn qy] ikDo kuMB kwn myGnwd Awid

dIno mMq ikDo isv jor rwjw ikDo md pwn qy] qoko

iCmw kInI sb jwnkI lY imlo Ab jwie kho bIr

Page 194: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

182

khw lyhugy isXwn qy] nwqy sun BweI lCmn kI

cFweI hoq lMkih lpyt lY hY aupjXo ju Bwn qy]4]

kib`q] clXo sq Bwie rGurwie pwie Cuey khXo nwQ Xwih

bwq ko hO auqr qo Awie dXoN] jo kdwc moso buro bolY

ds kMD qWky ds muMf jo khoqo qum pY clwie dXoN] jO

kho qo sIso gih lXwaNU idKrjaUN pwie qwko pirvwr

mwr smuMdR bhwie dXoN] jO kho qO jwnkI smyq bn

lXwaUN qum jo khO qo rwvn smyq lMk lXwie dXoN]5]

kib`q] bIr sun bwq ijn kro kwhU Gwq qb bIs bwqy khy

hmYN aunhI so kwj hY] khXo qyro mwnY sIA AwnY hm

jwihM iPr AjhUM lO qUM ik qyry bIr hUM ko rwj hY] AOr

kCU smwcwr bUJY jo hmwrI qoih nIko smJwXo qU pryvw

ko so bwj hY] dIjIE bfweI AYsy khXo rGurweI kCu

imlby ko swj ik lrweI ko smwj hY]6]

svYXw] nwie clX isr AMgd bIr mnwie gxysh bwil

FtOnW] kUdq PWdq lMk inhwr insMk BXo nn rMck

BO nW] Awie geI suD qW idn kI jb bwp ky jIvq

Page 195: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

183

hoq hO COnW] qwhI pY Awj cilXo ibiD XO plnw pr

bWD kIE ju iKlOnW]7]

kib`q] AMgd inhwr lMk prI hY pukwir eyky bwr bwr gXo

Ab Awvq sroK so] Cwf gF cly eyk khY Bwg Bly

nwhI dys nws hYÍ hY BweI rwvn ky doK so] eyk jo

sXwly Br mwtI jl Awny lY cFwey Dwm Dwm Pytw bwD

TwFy coK so] kWipXo rnvws sÍws Bry qRws BXo jIA

AwXo kip vhY BXo AMjnI kI koK so]8]

kib`q] hYÍ geI aujwr iklkwr lMk pYTo jb dY rhy ikvwr sb

khYN`N bwq fobIAw] kMcn ky Dwm ikh kwm jhW ey

aupwiD rwm rwj Blo jhW sovY Kwie lobIAw] BwvY gF

qorY BwvY nwau sI lY borY kip auqr jo dyh Xwih kho

Awj ko bIAw] lwt pwt kIey qb rhI pq jYhY Ab

hwt htqwr prI Gwt hY n DobIAw]9]

kib`q] eyk ho ju AwXo iqn pONC so jrwXo gwauN lY ktk DwXo

ijn isMD nIr pMk kI] kihby ko bIs pY n sUJq hY

eyk AWK dyKq hY bwq koaU kul ky klMk kI] dInI

Page 196: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

184

ibiD nvo iniD jwnkI mY khw isiD rwvn so kho AYsI

bwq kXo nsMk kI] syvk ky Awey sB kWpXo krY rYn

idn Twkur ky Awey TkurweI jY hY lMk kI]10]

dohrw] ieh ibiD pur bwsI sbY rh pYT Gr mwih] kQw sunY

hnumMq kI jh jh AMgd jwih]11]

sorTw] kCU cwl kCU dOr pOr jwie TwFo BXo] mwQy cMdn KOr

rwm qyj mwno idpY]12]

kib`q] eyk Er dyvqw ibCOnw TwFy krY syv eyk Er ikMnr

suAwsn Brq hYN] eyk Er cwrn pFq eyk Er m`q

bwrn ko jUQ isr DunXoeI krq hYN] eyk Er pMifq

pRbIn kiv bwjII rQ ibRKB mihK m`l swrMg lrq

hYN] AYso eI smwj kOn kwj rwjw rwm ibn rwm rwm

rwvn so sogeI mrq hYN]13]

kib`q] frpXo invwie nwr hwQ jor CrIdwr rwjn ky rwjw

bwq khoN sqBwie so] bWdr ky rUp eyk dPwro TwFo

nwQ qum jo kho qy jwie khoN Awie lwgy pwie so]

sIqw piq hUM ko dUq jwnIAq mhwrwj sBw ky inhwrby

Page 197: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

185

ko BrXo icq cwie so] hnUmwn qy caUno jYsy sis

cOQpUno dOr bwq khI drvwn lMk rwie so]14]

kib`q] rwvn ibcwrI hm bwq hI ibswrI rwm vhY kip lMk

gF bhuro pTwXo hY] ikDo myry lok Xwih chUM Er rokq

hYN qwqy duK pwie prvwngI ko AwXo hY] dyKo ien FIT

fIT bMd so idKwXo qb Awp qo n jrXo myro ngr

jrwXo hY] khXo bol lyhu Awie gXo khXo ikauN ry sT

dUsro aupwie mrby ko gF ilAwXo hY]15]

kib`q] AMgd pTwXo rwm jwqy frXo lMk gRwm jwko nwm sUrn

mY pRQmy sunIjIey] imRq pIr hr irp cIr rn DIr

bIr mwry jWky mrIey ijAwey jwkY jIjIey] hnU jwky

rom swnI bfo AiBmwnI gXwnI khW lO khwnI XWky

bl kI khIjIey] rwvn sMkwnXo AwXo vhY kip jwnXo

jYsy dUD ky jry qy CwC PUk PUk pIjIey]16]

kib`q] sIqw jb hrI buro kIc qwhI GrI AysI kbhMU n kwhU

krI jYsI kr soiego] qW pr n kusrwq AOr suno

auqpwq hnUmwn AwXo vih smJwie roiego] hO khO

Page 198: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

186

aupwie vh ko hY lMk rwie] qWih dyhu idKrwie duK

kwl jwih poiego] dyKo hwie hwie qWkI kYsI piq

jwie BweI rwm nwm dIpk pqMg prXo hoiego]17]

svYXw] jW idn qy gr Pwis prI kip qW idn qy muK Awj

idKwXo] jwih hnU piq rwKq hON Ab lO hIA roK nhI

aupjwXo] rwmih soD kho sIA ko Ar kRoD bFwie jo

jwie bFwXo] jO bl qo n iblMb krY sun dMB ibnw rn

KMB gfwXo]18]

kib`q] AMgd ibhs khI bwq sun rwjw mIc AwpnI bqweI

aun qYsO Pl pwXo hY] bRhm Pws prI mwr KweI poC

jrI Xh bwq sun bWdr mUMh nw lgwXo hY] qWko pr

rMck qo hsy rwm lwj gwq prI iPr sBw mYN n BwXo

hY] lMk sMk m`C A`C bwg swg qoirE ijn hnU vh

AOr Xh AOr kip AwXo hY]19]

kib`q] eyk dUq AwXo khy snyho pTwXo rwm lMk jwr gXo qwqY

kipn iKswXo hY] Cl qWso kIjY Buj bl n bswie rMk

khW lMk piq jwso pwKMf clwXo hY] vwkI AYsI giq

Page 199: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

187

jwky fr qumY hY n miq hnUmwn lY lY nwm mohU ko

bulwXo hY] jIA mY ibcwr moih nIky kY inhwr bUJ

AMgd qU rwm cMd kwhhy ko pTwXo hY]20]

dohrw] rwvn jIA skJI qbih sb cMcl kip jwq] pY

XwkI kCu bwq qy CqIAw AiDk isrwq] 21]

sorTw] CwifXo kop suBwau bYTwXo qb sBw mYN] kih mo so sq

Bwau rwm cMd lCmn khW]22]

sorTw] sunq hI kIE pRxwm rwjw qy muK DMn hY] jh qy

lCmn rwm insq cOdh lokpiq]23]

sorTw] gXwn kQw ibsqwr jl Ql Gt Gt rwm hY] auqry

jl iniD vwr Ar qum so his XO khI] 24]

kib`q] AMgd pRbIn buiD pOrK n hIn qb myry pwCy hrI vhY

kib`q sunwXo hY] pwCy khI bwq rwjw bfo auqpwq

kIno rwm cMd jU so bYr mn qy bFwXo hY] XwhI mY smJ

qY qo ryK nw imtwie skIqWko eyk dUq PWD nIr iniD

AwXo hY] AOr jo kdWc rudR hUMko AiBmwn hY qO rudR hUM

ko bUJ ru`dR kOn ko bnwXo hY]25]

Page 200: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

188

dohrw] lMkwpiq jIA mY khy irs kIny auqpwq] ibn boly

CqIAw jry aurg ccMUDr bwq]26]

sorTw] qb bolXo lMkyS jO rGubIr mhW blI] Asiq kho kip

Bys ibnw juD sIqw nhIN]27]

kib`q] cwqr khwvq hY bwnr pTwvq hY myrI jwnkI ko eyeI

Ab qO lY jwiego] jwlq hoN sbn ko kwl inj kwinXoN

ieh qb hI rhygo jb BlI mwr Kwiego] mwqy gj

rwjn ky kuMBn ibdwr jovY lohU so imlwie moqI kyhr

cbwiego] iqn hI kI dwFn ko mws lIE cwhY kip

AYso rwm cMd Awie lMk pCuqwiego]28]

kib`q] kOnY isK dInI qyrI dyKI miq hInI jwqy AYsI bwq

kInI BwrI suK kI qO hwn kI] sUr sis syvY pOr

Awvq ibrMc dOr AOr purhUq ko n rhI bwq mwn kI]

dyKq smwj AYso Awj hUM n kwl mUF AjO cyq cl bwq

XhY hY sXwn kI] jwnkI n bwq qYsI sIAw hwQ hUM n

lwgI jwn kI lY AwXo soeI jwnI bwq jwnkI]29]

Page 201: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

189

kib`q] AMgd qUM kwdo suq nIko smJwie moih bwlI blvMq jI

ko eyk lO qO qwq hY] kOn bwlI kho ikauN n AOr so qo

khON pr qoso khy qwko gun aulto ljwq hY] swc kY

ljwnXo kihE jwn vh jIvq hY kYsy jIey rwm kop

kOn ko n pwq ey] qUM n bYr lIE Awn imlyeI qy jIE

Awgy qyro bYr myGYnwd lIey n prwq hY]30]

svYXw] bwlI kI dyh buFwnI huqI Ar qW pr rwm kIE Cl

mwirE] ho blvMq bfo jg mYN ivprIq bfI vh kwhy

qy hwirE] ky vh JUT kY myry eI logn mo so purwqn

bYr icqwirE] jwnI n jwie kCU iSv kI giq kMtk

ho suK so ibiD twirE]31]

kib`q] rwm hI ky kop hrnwkS kI GtI Ep AOr hrnwkS

kI dXo jr qyl hY] rwm hI ky kop mD kytB sMGwry

Ar qWhI qy ivrucY bl rwm so n myl hY] rwm hI ky

kop imRg mwirE nwk kwtI Ar Kr dUKrwid ko lgwXo

CwqI syl hY] qWhI ignqI mY imRgrwj swKw imRg

mwirE rwm kop myry jwny qo ko hwsI Kyn hY]32]

Page 202: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

190

kib`q] jwinE hm inrwDwr AMgd qUhI ivcwr bwp ij mwirE

qwkI XO bfweI kIjIey] AMs purhUq hMU ko kIno hY

ksUq ijn sun ry kpUq qWky dUq hPYkY jIjIey] saq

ko n Cwf AjhMU lO rn mWf qwso myrI Er hPY kY sMg

sYnW bl lIjIey] bnI hY qy ry bwq nYk bwq hMUko mwny

inj qwq bYr lYkY js suDw kXoN n pIjIey]33]

kib`q] AOr jo gnwey jyqy AYsy kIit Bey kyqy qyry imly lMkw

piq kbhMU nhwr hY] bYrI iqRn dl qWko rwvn Anl

Ar qo smIr pwey qy Gny eI Gr jwir hY] Bt hYN ik

Bwt hYN bFwvq hYN rwm jsu soaU hm mwnI khw mohU

Awn mwr hY] ijEN bXwr byg sy inbwh qy clYgI qb

rUKn igrwie hY n igir ko aupwr hY]34]

kib`q] hisE muskwinE qyro pOrK qo jwinE qb boilE sun

boly ibn hIAro jrq hYN] bwp qy n blI hON n isMD qy

Acl rwm qyaU mwry bWDy qY qo suny n frq hYN] hON qo

smJwie byky kwj qo pY AwXo AMD qUM qo moih pMcn qy

Page 203: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

191

nXwro eI krq hYN] mwnq n bwq qoih BXo sMnpwq

sT Awp qO bcq nwhIN mo hUM lY mrq hYN]35]

kib`q] moih dl dyq hYN so qyro khW hyq hY qMU qIno lok lYky

sMg ikaNu n smuhwq hY] Gr mYN ibrwjq hYN bwdr

ijaNu gwjq hYN qO lO jO lO lCmn bwn ko n pwq hY]

hnUmwn hUM ky Awey swqy BUlI huqI Ab sOk BUl jyhY

koaP AYsy ieq rwq hY] Cwf bkbwd Xwih miq ky

pRswid qUM qo inAwie dys dys Tor Tor bWDXo jwq

hY]36]

kib`q] kMtk AlwpI kip bwlI bMs GwqI qInO lok mWih AYso

kOn moih gih bWD hY] jwky bl kUdq ho soeI rwm cMd

rn Awie moih dyK kY su kYsy bwn swD hY] eyk hI

pRhwr isMD Dwr mY lY boroN kip kIE pYhY Awpno su moso

bYr swD hY] dwno AOr dyv sb krY jwkI syv soeI

rwvn iqhwro jYbo kOnn mY rwD hY]37]

dohrw] jb rwvn AYsy khXomsih n bwDy koih]

qb AMgd hs hs prY rwm krY so hoie]38]

Page 204: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

192

sorTw] vhY sunwFaUN Awj jy jy rwvn mY suny]

rwm cMd kY kwj iPr bolo pUro krY]39]

kib`q] eyk ko sh`oR bwhu lY gXo Avws AYso qRws dIno qoih kYsy

kY sunweIey] dUsry ko rwjw bl bWD lY gXo pqwl

dwsn ky Awgy nwcy joq qb pweIey] qIsry ko myro

ipqw bwlI myry kwj lXwXo COnw lY iKlOnw bWD pwlny

JulweIey] rwvn suny Anykiqn mYN qUM kOn eyk grb kI

tyk myry Awgy n jnweIey]40]

kib`q] AABweI kMuB kwn snmwn jwkO kry ibiD bl ko

pRmwn qwko kYsy aur AwVIey] pUq myGnwd ijn ieMdR

Awid jIqy sb AOrn ko bUJ dyK kYsy kY bKwnIey] Dwr

blvjn kI n bjR pY shwrI jwie AYso cMdR hws jw ko

qyj nB mwnIey] eYsy rwjw rwvn ko qUM n pihcwnq hYN

Awj jw ko pOrK iqRlokI mWih jwnIey]41]

kib`q] ieMdR myro mwlI AMsupwlI drbwr pwlI qwrw piq C`qR

hwQ lIeyeI rihq hY] brn smIr myro mMdr buhwrq

hYN nIr Acvq pwCY jg mYN bhq hY] pwk kry pwvk

Page 205: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

193

pRbIn bIn lIny iriK nwrd AO bwk piq sBw hY rhq

hY] suno rwmdUq Gr eyqI hY ivBUq myry rwvn spUq

ibiD Ajpn khq hY]42]

kib`q] jyqI qYN ivBUq khI sbY AMg sbY shI AOr kY pRqwp kI

clwie skY bwq ko] dwn snmwn Buj pOrK pRmwn sUr

AOr bl kOn gnY qyry bfy BRwq ko] rwks shwiek ho

sBY sUr nwiek ho dyv n ibgwrY qosO mwns kI jwq

ko] rwvn pRbIn pr eyk miq hIn qory rwjw rwm cMd

ibn jYso cMd pRwq ko]43]

svYXw] dyvn ko piq qwhMU kO hON piq bYrI ADyrn ko idn soN]

kip qUM ju kIey muih fwrq hYN lGu mwnq hYN jIA BY

iqn soN] Ab jO lg qoih n mwrq hON qb lO CqIAw

pr hY irn soN]sT rwm ky dUq n XON irs Awvq mwr

ky pRlyY krON jI ibn soN ]44]

kib`q] jwnkI lY cl hYN qO sdw PUl Pl hYN qO hwQ qyro gih

rGunwQ so imlwie hON] pwien lgwih AprwD hUM

iCmwie AOr sIqw pY khwie gF lMk hUM idvwie hON] jO

Page 206: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

194

pY rn bwq qo n dyKo ksurwq qyro eyk rwm ibn mws

gIDn Kvwie hoN] suno bIs fIT qoih duhU BWiq FIT

hOhIN AMgd bsIT BUMim pITih luTwie hoN]45]

svYXw] sIs gey kip sI n kroN Tr lMk gey aU klMk shoN

ry] gwauN jro Ab hIau jro Ar rwm ibBUqih Awn

gho ry] AMgd qy Ab jwnkI lY pRB cUk prI muK qy n

kho ry]46]

svYXw] rwm ky dyKq jO sIA kI prCWhI kO lY clY qO bl

qOry] jO Cl kY nih ryK imtwvq qO hm jwnq qoih n

bOry] cyq AjO icq mY sT rwvn pwvn rwm ikRpwl

AjON ry] do mih eyk kro inrDwr qO kY sIA dyh kY

sIs bsO ry]47]

kib`q] bwhn smyq bIs bwhn smyq bIs eyqo bIs bwhn

dubwhn smwn kI] vwky sMg bwnr hYN myry sMg bwn

rhYN bwnr kI cmUM sb krON eyk bwn kI] vwky sMg

lCmn myry kot lCmn qIno lok kwnkI n kwn kroN

Page 207: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

195

Awn kI] dyh dyauN jwnkI AO gyh dyauN jwnkI su myrI

miq jwnkI n jwn dyNaU jwnkI]48]

kib`q] hnUmwn AwXo iqn AYso n iKJwXo moih bWdr ky mwry

myro pOrK prwq hY] lMkw aun jwrI Xih CwqI ko

jrwvq hY kRoD kIey kRoD sIro Bey sIArwq hY] sIqw

qum BIK sI ju mWgq ho bwr bwr mYhUM BIK pweI rMk

rMk ky n jwq hY] bl hY qo Awj krY sUDo rn Awie

lrY kwier jXoN rwm qyrykwhy ibllwq hY]49]

kib`q] Ary lMkpiq mUFmiq ibnw rqI Ab sqI ko so fwFs

qUM kwhY ko krq hY] Gr bYTo AwXo rwm sIA dY svwr

kwm ibnw AweI lY burweI kwhy ko mrq hY] pwp kr

Bwry pwCy smJY sMBwry pRBu qy qO sb qwry khXo kwn n

Drq hY] kOqk idKwaUN cl pwQr pX iniD mY pwQr

qrq Awj qUM kXoN n qrq hY]50]

kib`q] pry rn gwFy rudR hoiego n AwFy jo qUM Twfo (Fo) hYÍ

bjwie Fol lwKk pukwr hY] ibnw jwny qY qo rwmcMd

so ibgwrI Ab jwie imlY rwmcMd qoso n ibgwr hY]

Page 208: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

196

bwlI ky sMGwry hON crn jwie lwgo dIno rwj moih

khXo rwm imlyeI qo hwr hY] hnU ibn mo ibn jo AYhY

koaU AOr kip pRBu ky ibnw eI khy qoih mwr fwr

hY]51]

kib`q] jO lO rGunwQ jU ko nIky n ibloikE muK qOhI lO n

pwien sy pRIq jorIAq hY] koit sis koit riv kot

myG rwm kiv kot kwm Cib cutkI mY jurIAq hY]

sdweI hsO hY nYn inpt ljOhY mYn mohY BOhY iBRMg pwq

mwno BorIAiq hY] dyK rUp Awpny qUM mn ko khYgo iDRg

vYsI sIA AYsy pIA XON ivCorIAq hY]52]

kib`q] AYso qyro rwm hY qo Awie gF lMk bsY hsY KylY bYr qj

hOhUM n lrq hoN] moqY ijn frY eyk dIp dyhuM rwj krY

sIqw ibn qWky bXwh bIsk krq hON] mo pr plwnq

hY bl ko n jwnq hY AMgd ibnw hI Awg XwhI qy

jrq hoN] rudR prvwr so phwr ko aucwie bwr bwr

BUim qy auTwih iPr BUim hI Drq hoN]53]

Page 209: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

197

svYXw] rwvn rwj smwj rhy Gr sRI rGubIrih sIA dIey qy]

AOr bfo js hY Ab lO ivprIq bfI isr bYXr lIey

qy] jwnq hoN ju bsY iFg hI sur lok bsXo ipq bYr

kIey qy] jo jg my ApkIrq hYÍ sT mIc BlI ieh

BWiq jIey qy]54]

kib`q] qyro pRB lMk ju insMk cilXo Awvq hY kOn kwj AwX

ikQoN kwhUM kCu hirE hY] isMD ko ptwvq hY bwnr

pTwvq hY so qo kip bwlkn Kylby ko kirXo hY] myro

nwm jwnq ik nwhIN kip khXo kXoN n jwnq ik nwhIN

kCU nXo nwm pirXo hY] lMkpiq rwvn khq hY Xih

JUT ikauN Ab qIno lok mYN ivBIKn kO DirXo hY]55]

svYXw] lY cl jwnkI hO hUM cloN sMg rwvn Awj lO rMg rihXo

hY] nwqr mUMf igryeI so dyKq mUMfn so khW bYr pirXo

hY] rwm ko dUq pY qohU ko cwhq soeI mY mUMf klMk

sihXo hY] myry ipqw ko qUM hYN js jIvq qWqy mYN qoih

pukwr kihXo hY]56]

Page 210: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

198

kib`q] myry bl mwih kCU qoih ko hY BRm sun bwnr ADm sB

myryeI ADIn hY] kwl jg ibAwl bMdswl n bXwl

Kwq, sUrj qpq mMd mMd bl CIn hY] AwTo lok

pwln kI sdweI mukt mwl, syvq crl DUr qRws pur

qIn hY] lwj byc KweI dyq bwnr pTweI, vwkI bVI

jVqweI kip lyKy prbIn hY]57]

dohrw] krq bfweI AwpnI qoih n hoq iglwn] ApnI

ApnI hI khY, rwvn aultI jwn]58]

sorTw] AMgd jIA irs mwr, bhuq khI lMkwpqI] bhuro rwm

sMBwr, kop nYn hs XON khYN]59]

kib`q] rwm ko qo rhXo bl lCmn hUM so dl eyk pRBU bwn ko

suBwau AYso prXo hY] qwrkw inpwqI qWky sRoxq myN

nQwie lIno mwr imRg kMcl ko mwno jp krXo hY]

sUpnKw nwk kwt kIno Apmwn ijn mwr Kr dUKn

AGwih pyt BrXo hY] Awcmwn isMDu syq pIby ko n

nIr lyq khq mMdodrI ky nYnn mY DrXo hY]60]

Page 211: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

199

kib`q] rwvn khq sun kMtk AlwpI qoih dUq jwn Cwfq hON

mwrbo n kihE hY] nwqo Buj dMf bl KMf KMf kIno huqo

jwhu pRwn lYky AjhUM lO rMg rihXo hY] AMgd JuTwXo

myry mwrby ko igAwn kwFXo sIqw ky hrq nYk igAwn

ko n gihE hY] bYTo Gr gwjq hY bolq n lwjq hY

rwm kop Awgy ko n kwl Dwr bihE hY]61]

kib`q] jl myN smr rc mhw Gmswl kIno mwr mD kYtB sy

Kyh mY imlwey hYN] bhuro iklwl pYT mwrXo ijn

sMKwSur qWqy byd Awn kY ibDwqw ko idvwey hYN] jwie

ky pXwl ijn mur sy mror mwry, XWNhI qY murwrI nwm

jg mYN khwey hYN] nKn sON Pwry hrnwKs sy qY n suny

AYsy blI mwr kwl Dwr mYN bhwey hYN]62]

kib`q] qyro bnbwsI rwm khW hY krq kwm bYrn ko mwrq hY

sdw Xh bwn hY] kOn mwry qYN n suny swKw imRg rwj

bwlI, kOn jwnY kipn so kWkI pihcwn hY] AMgd

kihq rwjw bwl blI AYso jb kIno ho iKlOnw ijn

ibsrwXo qoih nYk n iglwn hY]63]

Page 212: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

200

kib`q] AMgd sunwie moih ipqw eI kI sONh qoih, rwm cMd kyqy

kip kIny TOr hYN] qwmY kyqy bUPFy kyqy bwlk qrx

kyqy, qWmY sUr kyqy qWmY kyqy sirmOr hYN] qWmY kyqy isMD

ky PaMdYXw kyqy hYN qrYXw, qwmY kyqy rn BUim dyK juD

dOr hYN] kho Anumwn eIhNW AwXo hnUmwn su qO vYso vhY

AhY ikDo pWc swq AOr hYN]64]

kib`q] jyeI hnUmwn bn qoir qrvw so kINE, mwr Jk Jor

lMk rMk kI sI ngrI]jyeI hnUmwn AC mwr sB ky

sp`C l`C l`C rCn ky Bry igr dgrI]soeI hnUmwn

suq Bwn ky ktk mWih, Bt n ignq koaU kip sYn

sgrI]rwm kI rjwies qy pwies prm pd, BXo

pRiqhwr js ciNFE lMk ngrI]65]

kib`q] eyk bwr kyhUM qyry rwm hMU ko pwaUNN kip,nIky smJwaUNN

bwq bYr kI n durI hY]smuMd ptwvq hY, Sor hI

mcwvq hY kOn bwq PurI hY]AMgd hmwrI pRIiq mwns

so AYYsy, jYsI kwkrI ko swx ibn pYnI Dwr CurI

Page 213: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

201

hY]qWqy myry bcn sunwie fr pwie kho, sIqw kI

sihl Dun rwvn kI burI hY]66]

kib`q] rwm cMd jI so jYso, mwns kihq qYso gMgw ko khY go

ndI rMBw qIA jwn hY]AYsy AYrwvq hUM ko bwnr khYN go

Ar, myry jwny mD dys dysn mY mwn hY]kwl hIN khYN

go qUM sumyr hUM ko BUDr hYÍ, bwsk BujMg DRA qwrw kr

Twn hY]bYd ibn bUJY hUM DnMqr khYgo jYsy qYsy hir lok

swq lok myN bKwn hY]67]

svYXw] jy inj bUfq hYN sb dysn, AOr Cuey iqn sMg

bufwhIN]qyhI qo pwQr isMDu qryN iqn aUpr kotn kot

qrwhIN]mUMf pKwn islw srqw piq bwnr hwQn ko

gun nwhIN]ry ds kMD n sUJq qoih XhY rGunwQ pRqwp

kI CwhIN]68]

kib`q] sIqw ky ibCohy rqI rwm my n rhXo bl, dUjY lKmn

myGnwd qy kXoN jIq hY]kipn ko rwjw eyk sunXoo

hY(mY)sugRIvsuqo, bwlI AYsy mwirNE jur gey qy AnIq

hY]gXo ju ivBIKn su kOn ignqI mY nl, nIl rn

Page 214: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

202

pOrK kI kOn prqIq hY] hnUmwn bWDXo mwrXo AMgd

inhwrXo nIkY, mohU kOn mwr hY su bfI ibprIq

hY]69]

kib`q] AjhMU lO koRD qj pRB ky crn Bj, XwhI mYN smJ qorI

bMs byl PlI hY]rwvn ivBUq ky Brosy ijn BUlo Awj,

XhY Cl jwq hY n kwhMU Xh ClI hY]qMU jo hYN bkq AYso

moih kOn qo qy hwry rwm kI blwie mwry, qyry mwrby ko

qyro pwp mhwblI hY]70]

kib`q] rwvn khq mYN qo rwm bl jwnXo, eyk jwjro purwno

iSv DnuK cFwXo hY] dUsry spq qwl Cydy hYNN krm

kwl, kXo hMU bn geI bUFO swKw imRg GwXo hY]lwKk

inhory kr qyry ibkl vWky eyeI cwro bl qwko Awie

lMk cOguno cuvwau qYN clwXo hY]71]

kib`q] AOr eyk pYNfy clI jwqI qwrkw inpwqI qwko mwry

sUrn ko bfo auphws hY]kMcn ky loB imRg kMcn ko

mwrXo muin Xhy kCU AOr kip pOrK ibsÍws hY]myry Buj

dMf ky pRqwp kO n jwny rwm ieMdR jm brn kubyr mwny

Page 215: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

203

qRws hY]qW pr qo lMk ko insMk clXo Awvq hY pRwn qy

auudws ho ik sIqw qy audws hY]72]

kib`q] kOn bk bwd kry rwvn mwrXo eI mry qWqy khy AMgd

qUaM swvDwn hUjIE]rwm ky bcn qYNqo nYk n ibcwry

mn kO lO smJwaUN hO n AYhoN bwr dUjIE]jwq hON pukwry

qYqoN dso sIs hwry Ab qIno lok jor Bt kot iSv

pUjIE]AwnMd iqRlok CwXo qoko prlok BwXo iehW

prlok ibn AOr n kCUjINE]73]

dohrW] qb AMgd mn mY khy kroN eyk bl Awj]

ieq dwvn dl pc rhy auq pRsMn rGurwj]74]

sorTw] qb kip ropXo pwaNu pRgt sBw mYN XoNN khY]

sun lMkw ky rwau, hY ju auTwvy sUrmw]75]

sorTw] khy inswcr kop pkr aupwro crn ko]

Awj Gtwvo Ep jwie khY rGunwQ ko]76]

sorTw] qb lwgy ds bIs knk KMB cItI mno]

lMkw piq Dun sIs khY bhuq lwgo suBt]77]

sorTw] qb Gr my ieqrwq Ab sB bl PIko prXo]

Page 216: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

204

mnhu byl so pwq XON kWpy inscr sbY]78]

sorTw] jIqy suBt ibswl bcXo n koaU lMk mYN]

jXoN sumyr aufmwl iPrq chMU ids Acl so]79]

sorTw] jy Awvq AYNfwq Bujw Tok sB sUrmw]

qyro mn db jwq jXoN pMKI igir pr bsY]80]

sroTw] lgy crn sb sUr rGupiq crn pRqwp qy]

rwvn mry ibsUr hnUmwn pwsk nhIN]81]

sroTw] qb bolXo suq bwl bl dyKXo kCu dUq ko]

Aj hUM mUF sMBwl crhu srn iqRn dMq Dr]82]

sroTw] gry kurwhI bWD jnk suqw Awgy krhu] bYr rwm so

nwD jb syvk qo jIqIE]83]

sroTw] kwgd crn smwn ACr sb dwno lgy] kho aufoN

Asmwn kho pKwrON isMD mYN]84]

sroTw] iqn so kYsI rIs jy piq cOdh lok ky] qy rGupiq

jgdIS qUM pRqwp jwnY nhIN]85]

sroTw] rihE lok qy bws jIA rwvn ghy iSv lok ko]86]

Page 217: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

205

sroTw] Abhu aTwvq pwauN suBt sBY qrhr kIey]dUr krhu

icq cwau icqw cwau mn mYN Drhu]87]

sroTw] qb boilE Xuvrwj Xuvrwj cmk cilE rGunwQ

pY]frp lMk ko rwie sBw auTI mMdr DsXo]89]

svYXw] bwil ko pUq spUq sfO qj lMk pqI rGubIr pY AwXo]

pwie Cuey pulky su gwq khI bqIAW auqswh bFwXo]

nwQ igirE inj Dwm qy rwvn bRhm srwp bfO duK

pwXo] fwr dXo qukhI qb rwvn Awpn Awn Bly

phucwXo]90]

sorTw] qb AMgd rx DIr hwQ jor ibnqI krI] so krAhu

rGubIr jo rwvn jor ibnqI krI]91]

dohrw] Xih ibnqI rwvn krI so mYN khON sunwie] sunq rwm

locn Bry AMgd kMT lgwie]92]

kib`q] sIs n invwie hON n rudR ibsrwie hON n bYrI bl

gwie] Gny eI sUr Gwie hON] Awie hON n qum pY n

jwnkI pTwiehON hON bwjI rnmWf ibRMd bWdr ncwie

hON] qumih bulwie eyk eyk ibclwie joaU mIc ieh

Page 218: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

206

BWq hY n qaU mr jwie hON]jyqy cF Awie Gr eykY n

pTwiehON su qWhI idn mhwrwj rwvn khwie hON]93]

kib`q] sIs ds jwq hYN qu jwih eyeI kwl bs AMgd XoN jwie

kih kRoD n Gtwie hON] Awj hI ivBIKn ko qyh jIq

lMk so ju Awie bsY AYsyaU klMk n ljwie hON] iSv jy

shwie kryN Blo nwhIN Kro Blo lyhMu bol Awpno n dyq

duK pwie hON] rwm cV Awey qb firE sIA dInI

kip qwhI kI sBw mYN AYsy nwauN n Drwie hON]94]

sorTw] qIA kr hY prboD Ar mMqRI isK dyNhgy] sb ky bcn

inroD rwvn kCu mwnY nhIN]95]

ieiq sRI rwm gIqy AMgd sMboD

AStmo AMk smwpqh]8]

nwvW AMk AwrMB]

dohrw] ieiq rGupiq kip ktk lY lMkw ko smuhwq] auq

rwan irs aumf kn kMpq Qr Qr gwq]1]

sorTw] dyKhu kwl pRmwn Asur dyv syvq crn] Ab AMgd

hnUmwn moh frwvaq rwm qy]2]

Page 219: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

207

kib`q] eyk dOr kroN rOr myloN Br kOir kip eyk bwj isMDu Dwr

sbhI bhwie idEN] AOr ijqI BUim pyf pirE dl

eyk kot hON qo eyk bwn iqqI BUmih aufwie idEN] AOr

jIA Awvq hY logn smyq gF lMk ko aupwr iqn

aUpr clwie idEN] Cor bMkswl qy inhwl kr qwq

kwl AwvY mn AYsI hwl kwlih pTwie idEN]3]q

kib`q] irs mY jirEeI jwq ETn cb cbwq cilE rn vws

ko juhwr sBw clI hY] dyv gey qyvlok dwnv Bey

sSok, Awj mhwrwj kI n dyKI Dun BlI hY] eyk khYN

hm qo pukwr isr mwr hhy, kwhy kI BlweI lMk kMcn

kI jlI hY]suinE hm AMgd pukwr kihE rwvn so

qoih Cl jYhY sIAw mUV qYN n ClI hY]4]

kib`q] eyk hwQ Dop dYP so kopih jnwviq hY eyk qIAw hwQ

pr ToikE eyk Bl soN] dYP soN iSv bMd dYP mwro

AMgr bMdPY jug eyk ko auTwie khXo mwro irs (irp)

kwl soN] dPY kmwn bwn qIn so iqRlokn fwit eyk

mUCn ko qwau dyq ligE eyk Fwl soN] TOr TOr mUk

Page 220: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

208

Cib AYsI BWq kCU inj mMdr ko cilE bwkI eyk A`C

mwl soN]5]

kib`q] AMgd iKJwXo bkbwd kOn kih skY dyv bDU rhI ck

cwmr sihq hY] eyk PUl mwl hwQ eyk ky gulwl khMU

dyq n jbwb mwno bwrih Aidq hY]j`C r`C ikMnr

BujMgn kI sytI rwnI nIky kY inhwr cly bWdr cly

bWdr hYN Awvq ky bwdr Aimq ihY]6]

kib`q] dyq iklkwrI sb hI qy fIl BwrI, Xih hwQ ko aTwvY

qO n duirE sis Bwn hY] rwqo ibkrwl nYn kop mwno

AYn bYn AMg kI kTorqw qy koml pKwn hY] XwhIN ko

qo AMgd khq ho n rwm iFg, pRgtY khW qY rn juD ko

indwn hY] Xwko pihcwnq ho lMkw jwrI jwnq hO,

AMjnI ko pUq bfI ibAwD hnUmwn hY]7]

kib`q] dyK rwnI qwky pwCy Awvq jo gwq AwCy kwpY kihE

jwie Xwky bl ko n pwr hY] eyk bwr myry hwQ lwigE

hY mY Cwf dXo qwko kip jwno ijn ieMdR Avqwr hY]

BweI dUr kIno ijn dys rwj lIno sb nYk bYr kIny

Page 221: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

209

Xwky bYr n auDwr hY] nwau kip bwlI jo n kwl bs

BXo jo qO BXo qO qW ko pUq AMgd kumwr hY]8]

kib`q] sbY AMg bfy kys dyKIAq rIC Bys Xwso lrby ko n

idnys n AnMq hY] Xwko kop rwnI rnBUm kI bFwvY

Ep AYsy Air mwrY mwno Kylq bsMq hY] sUrn kI BIr

prY aUDm mcwvq hY dyKn ko AYso mwno bfo sMq hY]

bWko blvMq jWko hY dyKn ko AYso mwno koaU bfo sMq hY]

bWko blvMq jWko pweIey n AMq cqurwnn ko AMs

jsvMq jwmvMq hY]9]

kib`q] AOr kip XUQn mYN dPY ju cly Awvq hYN bYrI bn dwhn

ko bfy fIl inAweI rn BUim ko Acl hYN] qyKo chMU

Ern qyN AOr jyqy AwvYN kip mwnoN kiv rwm BwdoN

bwql ky kl hYN] hO n pihcwnq hoN AYsy Anumwnq hoN

AMgd khy hYN mosON eyeI nIl nl hYN]10]

kib`q] bfo snmwn sb krYN XwkI kwn Ar sbY kip mMfl ko

dyKIAq jIau hY] XwkI duiq Awgy Cib AOrn kI PIkI

lwgy dyKo kiv rwm pOrK kI sIau hY] XhI ky inhory

Page 222: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

210

JUTy swcy rwm mwry bwlI log XON khq qIAw lY deI su

kIau hY] suno Xwko nwauN myry dys dys gWau sb swKw

imRg rwau riv mUrq sugRIv hY]11]

CpY] srd kml locn ibswl Ail mwl Ailm jn] sjl

sGn Gn duq srIr bn mwl ieMdR Dn] koit mdn

Cib riv pRkws lwvMn suBg qn] BPA mMfn AvqMs

crn s.yvq sur muin jn] Awjwn bwhu swrMg Dr

ADm auDwrn ivpq hr]kiv rwm pRgt rGubMs mix

ey sIqw piq rwm br]12]

CpY] qrin bMs Buj dMf pRgt pOrK pRcMf Aiq] iCiq mMfl

bRhmMf cikq nv KMf scI piq] kRoD Anl pRjMPilq

pRbl jm dgn suBt suA] mr kuvMf sqKMf auNmf

Gn brK sumiq BuA]Aiq rMuf mMuf kwr inRpiq kirB

sMuf krvr hrn] kiv rwm kwm pUrn skl soeI

soeI rGukul Brn]13]

CpY] knk brn Cib mYn nYn ibsIAr jn swiek] kml

bkn suK sdn rdn duiq kMud plwiek] iBRkut BRmr

Page 223: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

211

cMcl kpol imRd bol AMimRq sm] suGt gRIv rs sIv

kMT mukqw ibGtq qm] jgXo pvIq kt pt kilq

rGupiq Aiq syvw inpun] soeI jwn suimqRw suq pRgt

su kiv rwm pRBP lCmn]14]

kib`q] eyqy qo khy ibcwr Awey kip bySumwir pOrK Apwr khW

lO ignwaUN AOr ky] dUny kXoN n AwvYN sor sO guno mcwvYN

su qo iSv kI duhweI sb myrI eyk dOr ky] BIr ky pry

qy kuMB kwnh jgY hON jwie jwko B`C bwnr iptOrw kOr

kOr ko]pwhMU pr myry Buj dMf kI pRcMf cot lwgY PUt

jYhY jYsy bwsn iblOr ky]16]

kib`q] kOno kiprwj nwr geI qy n rhI lwj qwko sÍws qRws

ky auswsn aufwie hON] khw rMk nIl nl mwrq n

lwgY pl hnUmwn bWiDE qYsy bhuro bMDwie hON] eykn ko

isMD bor eykn kI nwr kor eykn mror mMPf kot lY

aufwie hON] frON ijn eyk dwm kOn ignqI myN rwm

qwko BweI BweI soN imlwie Kwie jwie hON]17]

Page 224: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

212

kib`q] chMP Er Cyk Cyk mwroN ign eyk eyk bc hY n koaU

qb kOn kWkO roie hYN] sORnq mYN BlI BWiq BYrv

nQvwaUN jPQ jognI AGwie ky pswr pwie soie

hYN]myry bl AwgY kOn kOn kI n geI piq AOr cMdRhws

kOn kOn n Koie hY] eyqy pr rwm kr hY so hPY hY

nwhIN isvjI krYgo soeI hoie hY]18]

sorTw] Xih hMkwr pRqwp AMqr mYly rwm so] kOn kry qp

jwp nwm lyq l`jw mry]19]

dohrw] jo koaP qumso Xo khY ibn bUJY Xih bwq] rwvn sb

ko bl khXo kOn hyq skucwq]20]

dohrw] bYrI ko bl khy qy sbY sUrqw jwd] Ab rwKMn lMkw

pqI kwier ijauN ibllwq]21]

dohrw] iPr pwCY inMdy sbY bhur khw Xih hyq] kY frpY kY

lrq hY ikDO jwnkI dyq]22]

dohrw] qW kh iPir smJweIAhu sunhu sMq mn lwie]BlI

pRSn qumhUM krI auqr suno AGwie]23]

sorTw] kIno sRwp ibnws Asur jon rwvn pirE]

Page 225: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

213

huqo purwqn dws Bgq Bwau mn mY DrY]24]

sorTw] jo Apno nih hoie qW iFg pRB AwvY nhINyy]

jXoN Kylq mih goie bhk gey KYNcq iPrY]25]

sorTw] Ar pRB crn pRqwp drsn hIN mn iPr gXo] suko

sBwry Awp jl qrMg jl ibMb riv]26]

sorTw] issr hoq pq Jwr AWb ktwhl eyksy]rwm bsMq

inhwr jg jwnY mOrq pRgt]27]

sorTw] lgI sXwmqw ryK ibn jwny muK ibsd ko]

bhuq AwrsI dyK dUr krY kY ibsqrY]28]

sorTw] AOr jugq sun lyhu qumih sunwvq rwm kiv]kY iPr

auqr dyhu kY smJo suK pwie kY]29]

sorTw] rwmih rwm pukwr hnUmwn AMgd khY]qb rwvn irs

mwr rwmcMd mn mYN DhY]30]

sorTw] pRB jwnI ivprIq mn mYN hON rwvn rhoN]khW juD kI

rIiq jb lg hON jIA mYN bsoN]31]

sorTw] dyKq hI rGurwie sis dyKY jXoN mn dRvY]sbhn ky gun

rwie rwm nwm rwmih imlXo]32]

Page 226: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

214

sorTw] jXoN koiklw sujwn kwk bMs vwso kIE]bolq kul

pihcwn rwm nwm AYsy gXo]33]

sorTw] qb lg cmkq ryq idnkr ikrn pRqwp qy]jb Apno

bl lyq bhuq DUr kI DUr hI]34]

sroTw] qw pwCy dskMD irs bwFI Buj bl khXo] BXo AMD ko

AMD qwhIN qy inMdw krY]35]

dohrw] qb bolI mMdodrI crn lgwXo mwQ] bcn jQwrQ mYN

khoN sunhu lMk ky nwQ]36]

sroTw] ibnw jqn soeI hoie ju kCu Bwg ibiDnw ilKXo] AYso

rwj n Koie sur nr muin bMdq crn]37]

kib`q] kMcn kO gwauN iqhUM lokn mY nwaUN sdw suK hUM kI CwauN

hY n bol prpMc ky] ru`dR so qO AYsI riq jWqy surlok

piq KIjY fr jwq bYT AwnMd BRmMc ky] myG nwd

Awid dY shwiek hYN sbY sUr pUrn BMfwr min igir

kMc ky] Awj qo ivBiq Gr mwih qyry AYsI jYsI ieMdR

n kubyr ky n brn ibrMc ky]38]

Page 227: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

215

kib`q] chUM Er dIn AOr dUir kIn nwir ko invwie khY

ibnqI krq hON] eyk bwq moih mWgI dIjY n iblMb

kIjY koaU idn jIjY jw qy qwhI ko Arq hON] AYsI kOn

bwq qwko byg kXo n mWgo rwnI mWgy jO n dyhu qW qy

mWgq frq hON] rwj kXoN n krO krIey hY AnusrY isr

jwnkI n dYhON dyhu pwien prq hON]39]

svYXw] so sIA hY isr ky sMMg suMdir rwvn AO rGunwQ jqI

ky] dyK sMGwr ju fwrq hON kip jUQ rqI ibn eyk

rqI ky] rwm ky jIqq XO Bj hYN jYsy kOqk dyKnhwr

sqI ky] Awp amwpiq bWD dXo sB pOrK dyKhu

lMkpqI ky]40]

svYXw] nwQ XhY sB bwq shI pr swc khON ijh qy

duicqweI] jwkhu byd purwn khyN soeI jo Xih rwm qo

hYn BlweI] jwnq hON sun nwir BlI ibiD kwhUM kI

bwmn hY fihkweI] ey sB dMq kQw deI jor khXo

Xih bXoq so Kwhu kmweI]41]

Page 228: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

216

kib`q] cwroN jug jhIN qhIN qIn rwm suny shI AYso kOn qIn

mYN ju myro bl tyk hY] eyk qo prs rwm dUjy blrwm

eyk AOr sunXo koaU AwXo Gny Gwau syk hY] moso sun

pRgt ibrMc kihE bIs bwr qyrI Er qIn lok mwih

ko n dyK hY] eyk rwm bIiqE eyyk hYÍ hY eyk Cykq ho

rwKy pun boly suqo rwvn hIN Cyk hY]42]

svYXw] so frpI jb sunI ibiD Awn bnI ibiD qU fhkwXo]

dyvn ky prpMc bfy ju ClXo iqh TOr khUM nih pwXo]

jo ieh rwmih Cykq ho pRB qwhI ky hwQn kXoN n

iCkwXo] AMqk cOQy hMkwr mY kY irs Cyk hY rwvn ko

Xih AwXo]43]

kib`q] soeI Xih rwm qyry kwm Cwf AwXo Dwm jwky bl lok

pwl inrBY rhq hYN] soeI rwm CIir isMDu qy jwgXo

jwie ibiD qum soN n khy dyv qum qy frq hYN] ien hI

ky mwry mDu kYtl isMGwry Aj hUM lO qIA nYnn qy

Jrnw Jrq hYN] AOr eyk bfo hY suBwau nYk jwih imlY

AOgn n hoq sO guno Frq hYN]44]

Page 229: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

217

svYXw] rwm ky dUq qO bwq khI su shI Ab Awgy qy mOn gho]

qIA hY ivprIq kI bwq shI qb lMk dhI Ab moih

dho] gF Awn ivBIKn rwj krY rGubIr kY bwnn dyh

sho] iqn rwj dXo nih sIA deI iek rwvn ko Xih

bol rho]45]

svYXw] Awpny hwQn Awpny sIs auqwr aumwpiq rudR irJwey]

qy pun Awpno hwQ svwr suDw rs swn kubMD bnwey]

bwq khy ibn ikauN bnhY sun mUV jy rwm ky hwQ

igrwey] rudR khW sun Cu`dR qy mUF n ru`dR ky bwp pY

jWih lgwey]46]

dohrw] kY iml kr myro khXo kY kr myro Gwq] pwCy bcn

sMBwrIAhu khoN n Potk bwq]47]

sroTw] qbhIN lO qO kwn jb lg jIA joKoN nhIN] iPr kwsoN

pihcwn Awn bnY jo pRwn soN]48]

dohrw] byd purwn isMimRq sBY bolq bcn rswl]rwm ibmuK

nr qy Bly sUkr sÍwn isMRgwl]49]

Page 230: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

218

sroTw] AOr khoN iek bwq rwjwey sb hoihMgI] ijauN pY XO

auPnwq, rwm qyj qICn lgY]50]

svYXw] qU qo BXo cqurwnn ko kul pOrK mY n rqI Ciq hY]

sIAw dyh suKI kr bMs sbY jo shI isv ky pd so rqI

hY] sun nwqr hY auqpwq bfo muih jwnq ho qIA kI

miq hY] sT so DrnI srnI srnI gV kI DrnI sb

kWpiq hY]51]

kib`q] bwq qO bnI hY BlI Awj lO geI hY clI rwm so jo bYr

XhY jwnI bwq hwn kI] sUkI bYl kwl kI lY PUlI

lwgI klI suqo jw idn qy lMk jlI bwq so pRmwn kI]

qoko inj lok dYkY Awpno kubol lYky jwnq hYN bwq kCU

isv ky sXwn kI] gMg ky qrMg so AnMg irp rudR qyro

soeI hY smuMdR rwm nwm lYhY jwnkI]52]

kib`q] bwnr ky pUq iml bfy AvDUq dyK iCn mYN ksUq kr

fwrXo hY smuMdR ko] hnUmwn AwXo iqn Tok kY jrwXo

pur vwko khY AMgd kIAw hY kwm CudR ko] rwmcMd jU

sy sbhIN ko bl PIko jYsy bwmn ky Awgy byd ko n sunY

Page 231: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

219

sUdR ko] qyry jIA mY n rhy pRgt khY jYso pRBU qyro ru`dR

qYsy rwm ru`dR ko]53]

kib`q] jYsy BRm twrkY imlI ibbyk bwnI qm lok mWih cMd

cWdnI n AwnkI] Ar kumlwnI kumdnI Cib pwie

sis Sok ko invwr PUl jwq hY AcwnkI] jYsy bfy

pwp ko pCwr dOr byd ibiD jwie imlY qwpsI ko jog

j`g dwn kI] qYsy qoko kuMtb smyq pIs fwrY kMq rwm

cMd jUso iml jYhY Xih jwnkI]54]

kib`q] jYsy pOn pwnI iml jwq dwn dwnI AYsI bwnI ko qO

sdw inq ko pRbIn qy khY] jYsy Gt pUrn mY prXo

pRiqibMb riv PUty Gt mwih sT sUr n Anyk hYN] jYsy

rwg qwn imlY byd ko purwn pFo skRq su dwn qXoN

qrMg jl tyk hYN] qYsy pIA jwnkI ky nwQ rGunwQ

qyry cMdR mOl pwrbqI nwQ nwQ eyk hYN]55]

kib`q] kO lO smJwvY koaU Koie iKn mwih doaU, lok prlok

gXo gXo iSv hY khUM] mY hUM sunI gorI vhY hPY rhI

ckorI rwm cMd ibn qyrI Er dyKq n nYk hUM] Awe

Page 232: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

220

rGubIr moih XhY bfI pIr, rx qwso kYsy jIq ho n

jIqI sIA qY khUM] myro kihE mwn bwq XhY swcI

jwn mUF jO n mwn hY qO duK pwie hYN Anyk hUM]56]

kib`q] lY AwXo curwie sIA DrXo fr hY n jIA, rwmcMd ju

so AYsy duK dIjIAq hY] qwpr inSMk prjMk pOFy lMk

piq lY klMk mUMf eyko idn jIjIAq hY] Aj hUM

hmwrI miq jwnkI dY rwK piq, nwr hUM ko khXo khUM

mwn lIjIAq hY] KwmI dyK hwmI SMkr n Bry, bOrY

bwmI kwmI AYso kwm kIjIAq hY]57]

kib`q] rnkI tkyr lwgo duMdBI mYN mwrU bwjy jIA AYsI ru`dR

myrI Er lrYgo] jYsy qum dwnv Bey ho eyk Er sB,

qYsy dyv eyk hoq bIc kOn prYgo] bol n gey qy iSv

khYgo qUM bfo pwpI, rwm qy n frXo qo qUM mo qy khW

frYgo] dUr nwr nwgI bol kI qo pIT lwgI, bytw

surrwgI AYso BwK Pyr krYgo]58]

kib`q] qUTy dyq nvo iniD rUTyeI mukiq ibiD AYso krunw kI

iniD kohY khW pweIey]JuTo sb qyro hT dyv ibnw jYhY

Page 233: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

221

sT soeI rGubIr nIl kMT kMT gweIey] ismrY jo eyk

bwr qwko rwm bwr bwr ibsrY nwhI su kXoN

ibsrweIey] rGukul iqlk imlk bl jwkI qWkI,

iklk iklk kY Srn kXoj n jweIey]59]

dohrw] qb bolI mMdodrI sun lY bwq inPot] sRI rGupiq js

so khY jwkI rsnw kot]60]

sroTw] mo muK rsnw eyk gun gwvq sumqy Qky] rGupiq cirq

Anyk qWko swK BuMjg piq]61]

sroTw] jXo Kg ggn aufwn ibnw AMq Buie prih] qYsy miq

Anumwn rGupiq js brnq sbY]62]

sroTw] qoih n aupjq gXwn rwjw moh pRqwp qy]Ab inhcY

jIA jwn rwm ibmuK suK qy rhYN]63]

sroTw] mihmw mhw Apwr jy Gt mMdir Br rhY] Dry gMg kI

Dwr isv AjhUM hY DXwn mYN]64]

sroTw] khby ko vh nIl ibnw AMq AwkwS jXoN] qXoN sIqw ko

sIl swq lok aUpr sdw]65]

Page 234: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

222

svYXw] jwnkI ky sq qyN Dr sys rhXo iCq ko isr Bwr n

lwgy] jwnkI ky sq qyN sis sUr iPrYN knkwcl soN

Anurwgy] jwnkI ky sq qyN iSv swD smwD rhy AjhUM

nih jwgy] qW sq dIp kI joq inhwrkY rwvn rMk

pqMg jXoN pwgy]66]

svYXw] myr cly DRUA soN iCq mMfl nIr bXwr XhY pRjrY ry] jo

sIA ros Dry jIA mYN iPr kY iBRkutI qb kwl mrY ry]

jwnkI sIl piqibRq qy iSv s`kR ibrMc lO pwie prY

ry] qoih jo sRwp n dyq su qO rGunwQ ky pwien qy frpY

ry]67]

kib`q] pRB qo bfy susIl qWqy kwl kIn FIl dyKby ko kOqk sy

rwm hYN] lCmn kRoD krY soeI BONh dyK frY rudR Awn

bIc prY qwko kOn kwm hY] qyro AprwD sIA mwnhUM n

lIno jwqy Bsm n kIno Ar QWiBE kRoD Dwm hY] qWko

sRwp dIjq hY jwko nwm lIjq hY rwm qj nIc kOn

lyq qyro nwm hY]68]

Page 235: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

223

dohrw] kY ieh bcn piq kY bUJo prDwn] ibn AweI mr

jwiebo khbo kOn isAwn]69]

sroTw] sun dyvn kI rIq BIr prY syvq crn] jb dyKq

ivprIq iPr mwrq sB ismt kY]70]

kib`q] ijauN ijauN AYsI bwqn mMdodrI smyDY iqauN iqauN dyv

duK pwvYN khYN kYsy smJweIey]XwkI bwq mwnY sIA lY

kY jwie imlY Xh AOgun ibswr Xwko sO guno

bFweIey]lwKo eyc pycn sON jog hY bnwXo ibD hoq hY so

hon dyhu nwhIN aurJweIey] koaU Xwih jwie smJwvY

rWf mOn Bj qoko AOr rwvn kIE hY so sunweIey]71]

dohrw] miq mwnY Xw nwr kI dyv mnwvq dyv] sIqw sq qy

gwiego rwvn kO AhMmyv]72]

sroTw] inks mhl qy Awie sBw mwih bYTq BXo] mMqRI cwr

bulwie kOn kOn kiv rwm kih]73]

sroTw] qIA smJwXo roie smJ igrXo rwvn ibmuK] rwm krY

so hoie khW rMk kh C`qR piq]74]

Page 236: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

224

kib`q] eyk suk qwko qum ibAws suq jwno ijn dY kY bfo

Awdr mhodr bulwXo hY] AOr ibrUpwC jwkI swK dIjY

dyv gur qW kI Buj gihkY brwbr ibTwXo hY]cOQy eyk

swrn sumRMq ko pRbIn khXo sb ko sunwie Xih kOt

kwl AwXo hY] koaU khY rwm Bj koaU khY sIAw qj

qum hUM kho qy khW kho duK pwXo hY]75]

kib`q] cwro hwQ jor iPr qwsoN khYN bwq auT jO kho qo rwjw

miq eyk hI idFweIey] AOr jo iqhwry mn rucY nXwry

nXwry hPYkY joeI Blo hoie mMqR soeI pY pkweIey] eyk

bwq qoso hm sbY kih lyq pRB bYrI Coty jwny qy n jIq

Gr AweIey] kYsy jYsy mhW ru`dR bYrI sb kIny CudR qaU

swvDwn sdw kho qo sunweIey]76]

dohrw] qb rwvn iPr XO kihE khO rudR kI bwq] jw sun kY

myry sdw locn sRvn suhwq]77]

sroTw] cwro khq ibcwr Air nIky kr jIkIE] qaU n nYk

ibswr iSv AjhUM duicqo rhY]78]

Page 237: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

225

sroTw] pRlY kwl ko hyq bRhm rudR mYN Byd nih] so qp Dnh

inkyq Ar dwqw rIJq sdw]79]

kib`q] dysn ko rwj nwhIN rwj ko smwj nwhIN Kwqw sOk nwj

nwhIN ibAwj nwhIN Awvqo] koaU bfo bwq nwhIN mMqRn

ko jwp nwhIN hwQ bwn cwp nwhIN Kyp nw clwvqo]

bl kI pRqIq hY ju TOr TOr jIq qaU bYrI qy incIq hYÍ

n AWKn imlwvqo] iqnhI ky kwj mhwrwj sun qoso

khYN jYsy jYsy ibEqn ko rudR hY bnwvqo]80]

sroTw] jo Gr mwih smwj so sB hm qum so khY] Ar jwnq

mhwrwj ikRpw pwqR syvw inpun]81]

kib`q] rwKhI ko Fyr dyq AOrn ko lwK qwkI swK ko purwn

byd Awj dIjIAq hYN] Awk pwq Kwq ibK BWg so

AGwq dyq Pl isMD qr iB`Cw mWg lIjIAq hYN]bwnr

kI Kwl gry ruMfn kI mwl nYk gwlky bjwey hwl qwl

rIJIAq hYN]bYl Dn bOnw Gr pwqr n dONnw jhW

pMng ky COnw ko ibCOnw kIjIAq hYN]82]

Page 238: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

226

kib`q] ruMfn kI mwl sis Bwl locn krwl fOrU imRgCwl kt

kyhr kI Kwl hY] nYk hI bjwey gwl rIJ jwq

qwqkwl ibsP pRiqpwl pun kwl hI ko kwl hY]rwvn

ABMjn inrMjn pRsMn muK AWgun AnMd AMD dIn ko

dXwl hY] qIno lok nwQ Bolw nwQ sursrI mwQ

pwrbqI pRwn nwQ sB ko ikRpwl hY]83]

kib`q] kwh ko n krY jwp qwko koaU mW n bwp dwqw qo vr

sRwp sdw suB mq hY] nYk hUM ky rIJy rwm nvoN inD

fwry dyq mn ky ibcwry qy pukwr phuMciq hY]Bsm

cfwey bweyN hwQ so frwey bYl mUMMf drsn pwey qWko

rwq hI kI gq hY]Dr gMgw Dwr mwQy cMdRmw iqRnYn

Dr kMT ibK Dr AYso pwrbqI pq hY]84]

kibA`q] pwCY n invwXo mwQ qum ko qo BolwnwQ BXo n mukq

qWqy jI so KIjIAq hY] so qO vwhI doKn qy psu pMKI

kIt ikRm mwnuK ko jnm mrn dIjIAq hY]rwm Ab

pwien prq mn mY frq XhY eyk nXo AprwD

Page 239: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

227

kIjITAq hY]jnm n lY hYN pg sIs n CuvY hY Awgy

doaU pwp Cmo qumy khY lIjIAq hY]85]

kib`q] j`dp mnoj bYrI fwrXo kr rwK FyrI qaU igr jwie

ArDMg hI ADIn hY]XwhI qy suDwkr ko mwQy pr dIno

Gr kwl kUt pcY ik n pcY kMT lIn hY]pRlX kwl

Awg hMU ko nYn kIno AYsy mhW ru`dR jwqy fry kwl Cu`dR

soeI rs ko smudR rwj nIq ko pRbIn hY]83]

dohrw] jo bYrn qy frp hI rudRwidk sB dyv] qum sb ibiD

hMU ho blI qaU qjo AhMmyv]87]

sorTw] mMiqRn kI Xh rIq ibn bUJy bolYN nhIN]

sur gur bWDI nIq mMqR ibfl qy hoq hY]88]

sorTw]] rGupiq mWfI gr kip dl lY gV lMk pr]qumko mMqR

ibcwr smJ prY plkW suKI]89]

sorTw] jy ipRX bwdI lok BIr pry pRB soN khYN]Ab qo kr ly

Bog kwl s`qR mr jWihMgy]90]

sorTw] iqnky bcn pRmwn jy BUpiq mn myN Drih]iqn pr

kwl plwn jg jIvn ins suupn ijauN]91]

Page 240: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

228

sorTw] khY mMqR ivprIq muK mITy jIA mYN frY]ipqw bMD gur

mIq sur gur ky miq mwrIey]92]

dohrW] rwvn iqn ky bcn sun boilE qb muskwie] lwiek

bYrI jwnIey qb kIjIey aupwie]93]

kibA`q] kW pr ibcwroN mMq rwm kOn blvMq AOr kip jUQ koaU

lwXk n jwinE hY] jog rUp rwj nhIN rwj ko smwj

nhIN kOn jwnY lMk piq khw kr mwinE hY]s`kR n

bdn cwrI XwhI qy skuc BwrI kw soN jwie lroN mYqo

AYsy jIA jwinE hY]jYsy isMG isAwr ko n pMifq

gvwr ko ppIlkw ko khMU rwj rwj n plwinE

hY]94]

dohrw] qum hm so doaU kho ruic An ruic kI DIr] jo myry mn

rucygI so krhoN sun bIr]95]

sorTw] qb suk mnih ibcwr Abih jQwrQ kh qhoN] qO Xih

fwrY mwr pwCy kI pwCy lgI]93]

kib`q] suno rwjw lMkpiq Awj myrI bwq Aiq kOn surpiq

Dnpiq lok piq hY] bIso Buj blvMq dso ruMf muMf kr

Page 241: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

229

pUijE psupiq AYsI qwso Awj riq hY]qIno lok crn

kml qyry syvy Ar mwnuK kI pWiq cyrI bol kI bsq

hY]BlI krI hrI sIA rwm ko ibswr jIA boilE qb

swDuu swDu BlI qyrI miq hY]97]

dohrw] jb suk ky bcnn hisE deI bfweI qwih] qb swrn

mn myN khY hXW qO AYsI Awih]98]

sorTw] kwhy kI kusrwq AYso mMqR srwhIAih] prwDIn kI

bwq Ar pRB qjY AnIq hY]99]

kib`q] qo ibnw sRI lMkpiq cwro jug mUV miq cItI cqurwnn

lO sdw Awvw gOn hY] sUr sis syvY pOr bwiDE surrwj

dOr qyryeI ADIn kwl nr piq pOn hY]kuMB sy krn

Awj Awpdw hrn bIr myGnwd sy spUq qoih fr kOn

hY]hisE qb swrn kO bwrn idvwey ds nXwie qyry

Awgy bwk piq kIno mOn hY]100]

dohrw] khy mhodr hwl qO mn mYN PUlq kUr] jbih jQwrQ

khoNgy qb krhY ck cUr]101]

Page 242: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

230

sorTw] hm Xwky AwDIn sRI rGupiq jwnq sbY] jXoN lkutI qy

dIn kip nwcY bYTy auTy]102]

kib`q] rwjw qUM bfo rs``g kIno qYN Anyk j`g qwko Pl lwigE

ju qUM jwnkI lY AwXo hY] rwm ko suBwie sb lokn mY

AYso pirE AOr kho khUM kwhUM XWqy duK pwXo hY] AOr jo

iqRlokI ricE cwhY qO qUM rcY Ar qohI lO n rcY jO lO

jIA mY n AwXo hY] kwhy qy mhodr khY n moso AYsI

bwq mMRqI hY purwno Ar myro hI bfwXo hY]103]

dohrw] bIr pwC mn mY kihE inpt rwj kI Eur]

Tkur suhwqI ibn khy my pr prY ncor]104]

sorTw] kotk shoN Akwj AOr Abih isr kItIE] qWkI

jnnI lwj rGupiq qij AOrYN BjY]105]

kib`q] AYsy qum blI Bey swqo lok Cyd gey bhuro iPry qy AMq

BUmih ADwr hY] hwl hm rwm bl FwpY jYsy qUl Awg

pRgt Bey qy kCu pwCy ko ibcwr hY] bolXo qwso kop

kr kXoN ry bIr pwC Awj myry jwny qMU qy bUFo bwvro

Page 243: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

231

gvwr hY] eyjo XON khq ienY sONh dyky bUJo rwjw AOr

kCu mMqR hY ik XhY mMqR swr hY]103]

dohrw] qb bolXo sbsoN ault AOry kCU ibcwr] bIr pwC XON

kihq hY Abih kro inrDwr]107]

sorTw] pun bolo qwso sbY hwQ jor isrnwie] mhWrwj jo khI

hI doaU khyN sunwie]108]

sorTw] qum sBky isrmor eyk pC ibnqI krI] eyk mMqR hY

AOr Awies ibn kXoN kh skYN]109]

sorTw] bWD kwl kI pot jIA mY igir rwvn khY] kOn bjR

kI cot mMqRI surpiq mwr hYN]110]

sorTw] jo kh hYN sIA dyhu qo hON kihE n mwn hYN] ju`D swmuhy

lyhu qO ey bcn pRmwnhY]111]

dohrw] qb boilE lMkwpqI kho dUsrI bwq] qum mMqRI myry sbY

rGupiq qy n frwq]112]

sorTw] rwvn ko Xh hyq XwhI qy pRBqw khY]

XO nhIN jwnq pRyq imRg hYÍ qwky isMG ko]113]

dohrw] qb suk ko bolq Bey sB ky Awgy Dwie]

Page 244: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

232

jX qb qYN pRbqw khI qXoN Ab swc sunwie]114]

dohrw] qb swrn sON sukkhI sun mMqRn ky rwie]

bwrn lY qum Gr gey moko dyau Jukwie]115]

dohrw] pun suk mn smJXo qbih jhW idvs qh rwq]Drm

krq jo mwr hY XwqY BlI n bwq]116]

kib`q] rwjw sun Tkur suhwqI hm sbY khI Ab qumY bcn

XQwrQ sunweIey] rwm kop cItI AO ibrMc lO n bcY

koaU AOr ien bIc pRwn khw lO bcweIey] AOr

ibprIq AprwD ibn qWkI qIA sUny Gr jwie Cl

bl kY curweIey] BWvYN mwr fwr mhwrwj gjrwj sun

md ky Bey qy khW kyhr jgweIey]117]

kib`q] bolXo qb lMkpiq kXoN ry kIt mUVmiq rwm bl khY

Ab CqIXw dhq hY] bIsBuj sIs ds surw sur sbY

bs aumwpiq bs myry pRIq ko bhuq hY] dyK sBhI ky

eyk mIc hUMko hoie fr su qO kwl bXwl pot bWDXo hI

rhq hY] swc ky khy qy rwjw AYsy duK lwgq hY sukqo

khXo hY Ab swrn khq hY]118]

Page 245: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

233

kib`q] nIiq kI sunq bwq kwhy ko irswq pRBu mMqR ky suny qy

kRoD mn mY n DrIey] AOr sb bwqn ky pwien ADIn

rhyN mMqR jb bUJo qb hmY AnusrIey] sUr ko suBwau

ibnW juD n krY bKwn kwier jXoN khW Gr bYTy soc

krIey] jO lO sIAw Gr mYN ibrwjmwn mhwrwj qO lO

lwK rudR kI shwie hUM qy mrIey]119]

kib`q] swrn ko bwrn dey hYN suqo Pyr lyhu jwnq hO pwpI Xh

rwm hIN kI Er hY] kwhy ry kumiq sb mMiqRn mY nIc

miq Awj surpiq qy kXw rwmcMd jor hY] AYsI AYsI

bwqn qy hs kY ibKwd krY eyqo khY bjR hI qy sumn

kTor hY] bolXo bIr pwC rwjw AwCI bwq AYsI burI

qaU sun lIjY Awj mMqR ko incor hY]120]

kib`q] sUr jb krY Cl qWhI GrI jwie bl n qo rwm bYr

Bey kon sI AnIq hY] rwjn kI rIiq rnmWfY Air

mwrYN mrYN hry prlok jwih js jg jIq hY] jhW hY

Drm bw qqhW hY n p`C pwq mMqR cUk gey hmY bfI

Page 246: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

234

ivprIq hY] rhIE ncIq sdw nIq cly j`Xo jb nIiq

nYk CwfY qwkI kOn prqIq hY]121]

kib`q] sun ry gvwr eyk bwr hON n gXo lt kho qo aupwr myr

isMDu pwr fwr dXoN] jO khO qo sUr ko incor qyj PIko

kroN sis mY qy suDw rqI rqIkY incor dXoN] dyvn ko

mwr qqkwl kroN ruMf mwl iSvko cFwaUN hwl kwlhUM

ko mwr dXoN] mn mYN mhodr khI su idn bIqy Ab cUkY

kr bwq kho kho qo ibswr dXoN]122]

kib`q] hnUmwn AwO iqn horI so jrwXo gwauN bwiDE bYr qWhI

ky khy qy Cwf dIjIey] bwlI suq DwieE qWko pwau n

auTwXo kwhUM iqn so n KIjO rwjw hm hUM so KIjIey] bUJy

qy n swc khYN qO sdw nrk rhYN khYN so jQwrQ qO

AYsI mwn lIjIey] qyro duK suK sO n rwm ko hY KwXo

lOn doaU hm khI joaU jwnIey so kIjIey]123]

dohrw] sun rwvl jIA mY jrY kIno iqh hMkwr] mMiqRn ko Ar

nwr ko dyKq eyk ibcwr]125]

Page 247: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

235

sorTw] ieh mMqRI ikh kwm pRBu ko ihq smJY nhIN] Ab mwXw

ky rwm rc mwroN sIA ko CloN]125]

sorTw] sBw auTI Xih bwq sunI ieMdR jm lok piq] BlI

BeI kusrwq mMqR n mwnY sIs ds]126]

kib`q] qIA lInI swQ DirE hwQ pr hwQ kihE nwQ bfI

bwr lO su mMqR kC kirE hY] vY qo sb bUFy kCU bwvrI

sI khyN bwq jwnq hoN aunhIN ky jI mYN rwm DirE hY]

rwnI duK pwXo khY jI mYj kwl AwXo pwCy khI BlI

kInI qum qyqo ieMdR firc hY] Qory rihE swQ kOn kwj

ko buro mnwaUN rwm gun gwaUN rWf BeI piq mirE

hY]127]

dohrw] Ab Awgy Cl krY go sIqw ky iFg jwie] kQw su

Awgy hoiegI sMq suno mn lwie]128]

sroTw] bhuq Awpdw pwie pRwx qjq hY jwnkI] iqRjtI krY

shwie XwhI qy jIvq bcY]129]

ieqI sRI rwm gIqy mMqRI apdys nvmoN AMk smwpqM]9]

Page 248: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

236

dsvW AMk]

dohrw] qb rwvn mn mYN khY kroN eyk Ab kwm] mwXw ko

prpMc kr rcoN su lCmx rwm]1]

sroTw] iqn ko qurq ibnws idKrwaUN mwQy jugwl] sIA kI

qoroN Aws qb Bj hY dskMD ko]2]

sroTw] ey mwXw ky kwl XO nhIN jwnq mUF mq] ijauN JIvr

ky jwl pro mIn Cl ko krY]3]

sroTw] auq riv aidEq rjnI cr qm hrn ko] icqR dIp

jXoN joq ieq rwvn AYso lgY]4]

kib`q] jIA qY ibcwrI jYsI jwie bn krI qYsI jhW sIA

bYsI clXo qhW hI ko Dwie kY] qIA lInI sMg mwno

rudR pY AnMg DsXo kwl hsXo Awij kwl dyq hoN

aTwie kY] chUM ck sbd krwl BXo rwm kiv hwl

cwl myl ByrI duMdBI bjwie kY] BjXo jwie rwvn

iqhwry fr mhwrwj rwm cMdR jU so kwhU khI AYsI

jwie kY]5]

Page 249: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

237

kib`q] AYsI sun bwm sb PUl gey gwq kip rwm sÍws Bry

BwrI Ab kYsI krhoN] AYsI lCmn muskwie khXo

pwie gih kOn duicqweI nwQ kho nwhI mrhoN] log XON

kihq lMkwpiq BwgXo myry fr moko fr dYP Bey su

kYsI BWiq BrhoN] vwky ibn mwry hON qo sIA ko n lY hON

Ar BjXo Air qwkI qO n pIT cF lrhoN]6]

kib`q] khI lCmn sun suBt mukt min AYsI AYsI bwqn qy

AYso Anuswr hoN] Awj jo iqRfIT Xwko pIT so lgwie

rwKY qWhI qy GsItq n eyk AMq frhoN] AOr jo kho qo

chUM Er Gyr rwKoN pRB jO lO qum Awvo qO lO TOr qy n

tr hoN] AYho rGubIr CIr nIr ky ibbyk kip BIr kI

bhIr ko smwie kY n kr hoN]7]

kib`q] qYN qo bwq khI qyro pOrK qo shI qaU sUrn ky lrby kI

AOry BWiq bwq hY] jO lO nB rwvn ko mws n aufwaUN

gID jognI ipswc pRyq gIDn AGwq hY] jO lO ds

muMfn ky JuMf n bKyroN Dr bIso Buj dMfn qy lyhU n

Page 250: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

238

cucwq hY] jO lO sun bIr myry bwn Thwrq nWhI qO lO

rGubIr ky n locn isrwq hY]8]

kib`q] jO qo Bwj jwie qO n DroN Awgy pwie AOr kip mny kr

qb Awgy Anuswr hoN] dyKIE ibnW ibcwr lXwvy sIA

myry iFg qWhI GrI qWko mwr qyhI GrI mrhoN] jO lO

rn Awie smuhwie duMdBI bjwie jYsI BWiq lrY moso

qYsI BWiq lrhoN] qwko nIky mwr pwCY rwj dY ivBIKn

ko qwky pwCy jwnkI kI mnohwr krhoN]9]

kib`q] bolXo lCml Xih kOn rMk mwro rn bwq ky khy qy

nwQ koRD mYN aumwhugy] swqo lok Bwr dyky cWpq hoN BUMm

Pt jwiegI pqwl qb sys soN irswhugy] AYso koaU

cOdh Bvn mY n rcXo qum iBRkutI cFwie rx jwso

smuhwhugy] Bwjy ko n mwrq ho moko n pcwrq ho jwnq

hoN Xwko rwj XwhU ko dY jwhugy]10]

dohrw] ey XO ibcwr ieq apjq juD qrMg] auq rwvn sIA

iFg gXo lY ApnI qIA sMg]11]

Page 251: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

239

sroTw] pIA jIA AjhUM ibcwr mm sIA AMgn Bydnih] Gt

jyvrI inkwr GsI kUp kuC syK kr]12]

kib`q] jYsy knkwcl so loh jXoN ibbyk moh jYsy idn dImk

ky Awgy qMU qo lwgy AYsI kwry bwdr kI kwmnI]

imRgmd kuMkm kpUr ml qyro coAw so cMbylI hMU n bws

BwmnI] jYsI sIA Er qy Jkor Awvy mwrq kI soeI

qIn lok CUty sOrB kI gwmnI]13]

kib`q] qMU jo grbwq sun bwvrI sdw kI nwir jwnkI ky AMg

qy n myro Gt gwq hYN] jO lO sis pUrn pRkws n pRwcI

ids qO lO nXwie qum sIqrYXw ieqrwq hYN] jYsy kUjw

kyqkI gulwb mwl dyKy ibn bws ibn Awk PUl PUly n

smwq hYN] qyro jIA rUp ko AfMbr ho pY sukMbr ptMbr

brwbrI ibkwq hYN]qum sIqrYXw ieqrwq hYN] jYsy

kUjw kyqkI gulwb mwl dyKy ibn bws ibn Awk PUl

PUly n smwq hYN] qyro jIA rUp ko AfMbr ho pY sukMbr

ptMbr brwbrI ibkwq hYN]14]

Page 252: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

240

kib`q] AYso rUp BXo qo khW hPY gXo pRwn nwQ mWgy qy n Awvy

hwQ mol hMU n pweIey] jYsy icqR pUqrI bnwie kwhU

dInI hwQ qwko dyK mUV ijauN n icq ko fulweIey]

ryvw sursPqI gMgw gomqI jo jmnw ky nQwie kY

qrMgn mYN pwp ko bhweIey] ikDoN Awp bUF jXY qoNih

kO lO smJXY pIA kwhU ko qo Fofw lYkY rUK cV

jweIey]15]

sorTw] Xih bkbwdn nwir KMfq bcn inSMk mm] jn

ibiDnw aunhwr Aih muK rsnw duie khq]16]

dohrw] sul rwjw qosoN khoN jo aupjI mn mWih] qjy kpt suK

pweIey Bjy rwm duK jWih]17]

kib`q] dwn purhUq soeI kul mYN spUq soeI lwK kwm Cwf ky

jo krY eyk kwm ko] pMifq pRbIn soeI pRym jl mIn

soeI AOr pY khwvY Awp khY hirnwm ko] lwj ko

jhwj soeI Awj kiv rwj soeI lok isr qwj soeI ko

juBrY hwm ko] rwm kiv rwm soeI rwj ko smwj soeI

mhwrwj soeI joeI BjY rwjw rwm ko]18]

Page 253: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

241

kib`q] sunIey purwn guxIey Bgiq gXwn su qo bfoeI sXwn

AiBmwn pir hrIey] soeI hY sujwn ijh jwnXo

Bgvwn pRBu Cwf ky AswDn ko swD AMk BrIey] AYsI

jb hoie qb jIq hMU lY j`Xy goie Aor jo n hoie qO qo

eyk kwm krIey] jO lO jg jIjY qO lO js lIjY dwn

dIjY snmwn kIjY hs dIjY pwie prIey]19]

svYXw] jwnkI dY Apnwie rwmih Xw mih qo n rqI suK

CIjY] dys bsY nih lok hsY duK jI n DsY pIA XoN

jg jIjY]joN Xih bwq rucY qO BlI n rucY qO BlI

ibnqI sun lIjY] bMck jo mn nyhu nhIN qb rMck hMU

prpMc n kIjY]20]

dohrw] bhukweI srvr krYN qb bolYN srbYn] lgq ctk sI

dyKIey bhur krYN jl sYn]21]

kib`q] aUcY kh tyir tyir pMcn sO Goir Gyir hUjo swvDwn eyk

Cl kO krq hON] rwm lCmn ky bnwie mwQy lwie mn

khXo iSv AYso DXwn hO hMU n Drq hON] kMfl mukt

kI ctk dInI gMfn mY nYk hMU n khY rIJ pwien prq

Page 254: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

242

hoN] lCmn qaU kwhy n lgweI hY] rwvrI qO AYsI gq

bwq kho bwvrI sI kho bl jwaUN pwCy kOn (khy) ky

ijvweI hY]30]

kib`q] nIl nl AMgd qy Awey eI AnMd Gn kwhMU n invwry

qum kOn BWiq lry ho] ikDo myry ibrh qy pOrK purwno

sb ikDoN lMkipq ky kupyc mwJ pry ho] ikDo hnUmwn

jwie khy myry lty AMg iqn so AilMgn ko dyq pIA

fry ho] eykY bwr nwD Awj jwnkI AnwD krI kwhMU

nB bDU lYky bIr doaU bry ho]31]

kib`q] pOrK iqhwro qb jwnqI hON mhwrwj moih Gr Cwif kY

Akyly bn Awvqy] dUjy sUpnKw bn AAie ky irJwie

rhI shI bl jwnqI hON vw qn lgwvqy] khw kroN myry

Bwg prI nXwrI rwmcMd sIl ho su dyiKE log mwno

JUT gwvqy] rn hMU mY sMg jo hON hoqI kho myrI sONh moih

Cwf kYsy sur lok jwn pwvqy]32]

kib`q] qumY rGunwD surnwD bUJY myrI gwQ rhI sIA Cwf sMg

AYsy ko n BwKbo] jO lO kwT jor kY jrwie qn Cwr

Page 255: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

243

krON qO lO piqbRiq myro jYsy qYsy rwKbo] sIl qo

isDwrXo qb sMg n ibDwrI jb qaU Blo AjhMU lO PUto

Gt lwKbo] jYsI Awid huqI qYsI AMq n inbwhI irwm

qaU pr rwvn kI Awpdw mY nwQbo]33]

kib`q] Ary hnMUmwn iDRg pOrK pRmwx qory rwm nwm lYky qb

gwauN qYN jrwXo hY] ikDo isMD bUfXo ikDO bUFo BXo ikDO

AMD ikDo kwhU Awpdw qy byc bl KwXo hY] qyKo iml

bwnr AnMq eyk mMq kr mwrU ko bjwie rwm rx mY

pTwXo hY] lro AWK lwgY kOn jwie mrY AwgY AOr kwl

ky btaUAw lok kw kwm AwXo hY]34]

kib`q] rwvn ko mwrky n lXwey rwm myry iFg lKmn cOr lYky

lwgy n suhwvny] kysn ko Cor mYN n Jwr DUr pwien

kI qwhI iCn nYn kMj kIey n ibCwvny] myry jIA huqI

kYN mMdodrI ko dyq mwn so qo sb rhI koaU lXwXo n

imlwvny] dyKo mwJ Dwr mY mnorQ kI nwau bUfI rwm

kiv AYso sIA lwgI duK pwvny]35]

Page 256: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

244

kib`q] eyk kwm kroN piqbRq qy hO frO BwrI rwm qn qyKXo

kYsy Awg ko idKweIey] krm ADIn qyh pYTo bwr bwr

pr AOsr kO cUkY pwCy kXoN Drm pweIey] qwqy isr

kml lY AMk prjMk rwK qWhI so lgwie DXwn pRwn

nwQ gweIey] ibrh ibXwr swD dyhu nyh forI bWD

gufIAw bnwie jwie rwm so imlweIey]36]

kib`q] AOr jo ey myry pRwn hoihgy bfy sujwn Cbvq pRwn mMPf

dyv lok jweIey] XhY eyk rwvn ko BXo aupkwr moky

rwm krY Xwko log rwm sMg gweIey] jO qo kCU Cl hY

qO kutMb smyq mskMD idn QryeI mY Xw ko qPl

pweIey] bwq hY nqn kI XON roie khY jwnkI qO myrI

dyih pRwn nwQ Awpn bcweIey]37]

kib`q] XhY jI bIcwr khY jwnkI pukwr myry hwQ bfBwgI

Awj rwmih lptWhigy] AOr qO ABwgy myry sbY AMg

Aws mj rwm cMd AMg ko skw hI pCqWihgy] qyvn

ibcwrXo eyqo mwXw ky bnwey mMP sIA ky Chy qy qIn

Page 257: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

245

lok jr jWihgy] boly qb lop hYÍkY sok qj eykY AMk

rwm kYsy rwvn ky hwQn skWihgy]38]

kib`q] rhI hO qO sMg pY AnMg ko pRbIn Aiq pOrK n jwnqI

hYN qIn loko dhYN] lMkpiq rMck pRpMcn qy fr qyrI

dyh CPt jwq qb rwm kop ko shYN] rwK rwK pRwn

sur Bey AMqR DXwn dyK rwm cMd bwn Ab XwhI qy

isro ghYN] kyhr ky AwgY jXoN kurMg qYsy rwvn pY jO lO

jIvY qO lO jO pukwr bwq ko khYN]39]

sorT] sIqw bfI Ajwn sbY dyv iml XoN khYN] Ab lO jwqy

pRwn jO hm bIc n Awvqy]40]

sorTw] hm nih skYN sMBwr rwvn ky Cl bl pRbl] sIqw

rwjkumwr rwm pRym jIvq bcY]41]

sorTw] sun sIA bvn pRqIq smJwvq sb qyvqw] Xih rwvn

kI rIiq Cl kIno Ar krYgo]42]

sorTw] pOrK rwm ABMg kOn pIt rwvn kumiq] jYsy gruV

BujMg kop mrq l`jw mrY]43]

Page 258: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

246

kib`q] sIqw kO bcn syv gey lok lok dyv Awie ky Asok bn

sok ko invwr kY] jwnkI ky Awpdw ky puMj AYsy Bwgy

jYsy gMg koaU nQwie qWko pwp jwie fwr kY] sIs qo

gey AkwS rwvn nrws hYÍ kY cpXo rUK so mUMf mwr

mwr kY] rwm kiv cwro cwro bwtn ko clY kYsy jYsy

rwm ibmuK cly jnm hwr kY]44]

kib`q] AwXo gV lMkwpiq pwie duK pwp miq Awpno so kIno

Aiq bYiTE murJwiekY] mny kIey sbY lok jIA mYN

bFwXo sok lwgq n hwQ sIAw QkXo hY (hO) aupwie

kY] kwl prXo bMd swl syvy Awgy lok pwl dyKy rwm

moso bYr kIE hY bjwie kY] kYsI hUY hY deI TkurweI hYÍ

hY neI jwnkI n leI geI rwKI dyvn bcwie

kY]45]

kib`q] cwro muK cwro pVyQ ijn eyk AWik dUr dUr Jwk jwie

AwXo kOn kwm ko] dyKXo bwk piq qWko khXo cup mUV

miq jwnq hY jI mYN surpiq ky smwj kO] Twko ijn

bIn sun nwrd pRbIn Ar jI n fr qyry ieMdR cwhq n

Page 259: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

247

lwj ko] fwt fwt dyvn soN khY drvwn Awj jwnkI

bcn Awn lwgXo lMk rwc ko]46]

kib`q] rwvn kI AYsI giq sIqw AwpnI ivpiq khI sb

iqRjtI AO srmw bulwie kY] dyKo ien pwpI moN so kYsy

Cl kIno jO n dyv bwnI hoqI pRwn dyq hoN aufwie kY]

bolI doaU Xwky prpMc ko n AMq AwgyaUN krYgo qoso

khXo smJwie kY] swvDwn hUM jo XwkI bwqn pqIjo

ijn rwm Awj kwl Xwih fwrq pcwie kY]47]

kib`q] AwXo rwm inkt ibkt iklkwr kip sbY rMg rMg

BwrI Dujw Phrwq hYN] sMKn kI Gor sun mor kip

nwcq hYN mwno myG sor hMU qy locn isrwq hYN] Jrnw

JrY Apwr PUlY qRm lqw fwr mwnoN PUl PUl igry pRym

soN cucwq hYN] bwjI ihnnwq mwq hwQI iJnnwq sIA

rwvn sy pwpn ky AYsy mr jwq hYN]48]

kib`q] rwvn ko mwr pwCY rwj dY ivBIKn ko mhwrwj rwm

qb qyr iFg Awie hYN] dUr hMU qy qyrI Er dyK

muskwie qyro ibrh ibXwr Dwie hIey soN lgwie hYN]

Page 260: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

248

khY srmw iqRjtI ipAwrI sIA qWhI GrI dwsI mr

AwpnI so hmY so hmY n bcwie hYN]

kib`q] nYk sIAw hsI sKI suno Gr bsI qumY pRwnn smwn

rGubIr so imlwie hON] AOr qumYN pOn pUq nIky

pihcwnq hY sO gunI iqhwrI syvw qwhMU pY krwie hON]

jwnkI qMU hnUmwn ky Broosy mwqy hYÍ hYN lohU so Anwqy hYÍ

hYN khW BXo qwhI qyry pwien luTwie hON]50]

svYXw] jW idn Dwie pry kip ko dl jIq iPrY koaU Awn

sunwvY]rwvn ky isr dY iSv ko kiv rwm insMk hYÍ lMk

DswvY]jIvq jwie suno jb sws spUq bDU kr moih

bulwvY]sRI rGubIr ky pwie rhoN gih so idn moih kho

kb AwvY]52]

svYXw] jW idn Awn mMdodrI suMdr dIn hYÍ rwm ky pwie

prY]mukqw iKs mWg qy tUUt prY doaU nYn ky nIr syN

BUim BrY]qb hON hI bulwie smoD kroN koaU qoi ghy qb

sIX mrY]ieh BWq mnorQ hY sjnI (iqRjtI) su ibnw

rGubIr kOn krY]52]

Page 261: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

249

dohrw] duK swgr kXoN qr skY sIA Drm kI sIv]dyv nwg

nv bDU lY pun AwXo dsgRIv]53]

sorTw] qUM sIA inpt kTor mYN Cl bhuqy hYN kIeyN] nYk inrK

mm Er jrq AMg sIql kro]54]

kib`q] idn hIN qy kroN rwq myloN cwl lok swq bjR pwq hoie

qo shwrby ko swhsI] myro kop ibnw rudR sb kI

GtweI Eup qoso pchwrXo pY qMU jor nYn nw hsI] qyry

eI inhory jy qUM khYN CwfoN qyry piq nwqo rwm jIby kI hON

jwn bwq QwhsI] bolI sIA Xwso koaU khY dskMD AMD

Awj hI prI hY mUF mrby kI hwr sI]55]

kib`q] jO kho qo mUMf kwt rwKoN qyry pwie qr sB prvwr mwr

Kyh mY aufwie idEN] Aor jo kho qo hYÍ kY syvoN gwFo bn

jO kho qo coro hYÍ kY plkW fswie idENN] jO kho

mMdodrI smyq kir bIr rGubIr qj kihE sIA jwih

jwih jO khY qO Abih jrwie idEN]56]

kib`q] AYso duK dyq hY aupwiDhIN kO hyq hY pY qaU sIA dY

srwp pwpI n jrwXo hY] swj dl Awey myry pRwn nwQ

Page 262: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

250

XwhI pr qWqy pRBU Kyl mo pY jwq n imtwXo hY] soeI

qIA kOn kwm rwm ky audoq Awgy dyKky KidEq qn

AMD dskMD mn kOn so BulwXo hY]57]

kib`q] pwp ky mnorQ ry pwpI mn hI mYN Bly aUpr khy qy lok

bwvro khq hYN] iqRjtI iqRdoK jWh ibAwipE qwko doK

nhIN XWqy myry pRwn nYk roK n ghq hYN] rwm Buj dMf

pr AYsy KMf KMf kr kotk bhwaUN pRwn kwhy ko dhq

hYN] jwih dskMD bIs locn soN AMD pwro puMj bIjrI ko

hwQ moN rhq hYN]58]

kib`q] AYsI sun gXo lMk nYk n BXo insMk, jYsy rMk mIn

ibn nIr Akulwq hYN] rwm ieq AwXo db sIqw kI n

lUtI Cib, mooso pCqwie eyk XhY auqpwq hY] kroN eyk

bfo Cl dyKoN qo sIAw ko bl kYsy n imlygI moso AYsy

ieqrwd hY] kMc Dn dYky min cwhq hYÍ bMck ijauN

AYsy prpMcn qy rMc n ljwq hY]59]

kib`q] mn mYN kIE klwp rwmcMd binE Awp lIno hwQ cwp

mwQy mukt bnwie kY] pIro pt kt so lpyt kY inKMg

Page 263: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

251

ks, AMg AMg suMdr AnMg ko ljwie kY] rwvn ky

mwQy kwt bwt AwDo AwDo kr pWc pWc lIny kr lohU

soN iBjwie kY] clwE sIA qIr rGubIr bn mwXw bl

dyKky pRqwp pwp prisE n Awie kY] 60]

kib`q] DwieE cF bwrn ibdwrn sIA ko sq piqq auDwrn

ko rUp qn Dwr kY] syvk isKwey rx rwmcMd Awey

jIq mUMf ltkwey hwQ bYrI inj mwr kY] ByrI Fol

pth nSwn soN suhwie bIr duMdBI bjwie lok rIJq

inhwr kY] rwvn khq bwmI hY n mn kwmI Ab

jwnq hON jwnkI lKy qy Cwfy jwr kY]61]

kib`q] kyaUk inhwr kY srUp Bey rUp lIn mwno mn hwro pUj

AYsy rhoN hyr kY] eyk kr DXwn Bey moCky pXwn jog

eyk log khYN hm dyKYN khUM Pyr kY] eyk khyN BlI kInI

mhwrwj rwm cMd rwvn so pwpI qum mwrXo Gyr Gyr

kY] eyk khY rwj kro lMkw ko inMsk Awj bgr sB

khyN tyr tyr kY]62]

Page 264: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

252

kib`q] jYsy jwko lwgO mn qYso qwko pUrXo pRn pUrn AnMq rwm

byK isrjwq qy] rwvn khq jy vY pwvq srUp moK qy

qO bf BwgI bYr kIno byhI kwj qy] bhuro bkn lwgXo

sq qy CufwaUN sIA jYsy Kg rwj suDw CInI sur rwj

qy] phuMcXo ASok bn FwpXo sIl qyhI iCn AYsI mn

AweI mwno aupjXo hY lwj qy]63]

kib`q] rwvn khq bwmI jYso myro mn kwmI phly sIAw so qYso

kXoN n aumhq hY] khw gwj prI miq rwmY AnusrI

jwqy GrI GrI lwj sIl fIl ko ghq hY] AOr myry

jIA qy pRcMf kRoD CIn hoie jwie bRhMmfl dhq hY]

XO n jwny pwpI dyh rcI hY ikRpw kI jwkI AYsI eyk

jwnkI ko Gr mYN rhq hY]64]

kib`q] qau pY n qjI Aws kwhy qy ju pwp rwj gXo sIA pws

hwQ mUMf ltkwie kY] rwvn ky mwQy nXwry nXwry mY

o``` `` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` `auqwry dyK nIky Ab fwr dyq qo ko idKrwie kY]

jwnkI ky AMg kCU qwhIN iCn AYsy Bey jW qy kCU bolI

Page 265: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

253

n imlI hY dOr Awie kY] pRym kI qvwr qY qCwr Kwie

prI khUM hwr bwr khUM BUKn igrwie kY]65]

kib`q] auTI cyq Bt jXON kpt ky supt jXoN kpt ko n jwnXo

jYsy nt ko idKwiebo] dUjy dyv bwnI khXoN jwnkI

AXwnI BeI XhY eyk lMkpiq rUp ko bnwibo] qO lO

cwhY Bytby ko drXo pY n dOrY mn kYsy jYsy pRwx ibn

dyh ko clwiebo] jXoN jXoN clY Dwie qXoN qXoN Tg ky

sy prY pwie qO lO Awie iqRjtI ko bnXo hY

isKwiebo]66]

kib`q] qWhI iCn BXo lop lMk pRgitEsu sok aupbn kop qy

iKswie BUim pwr kY] XwhIN prpMc qY mYN rMck n pwXo

suK kMcn sI jwnkI n BytI hY inhwr kY] jO lO jwie

swcyaU n jIqoN rx rwm cMd qO lO mo ko duK kI sdweI

AiDkwrI hY] jIqXo surrwj qIn lok ko smwj qaU

qyro mn Awj pwq fwr fwr hY]67]

dohrw] ieh ibiD rwvn ieq ltY mIc inpt inj kwq] auq

iqRjtI srmw sihq suno sIA kI bwq]68]

Page 266: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

254

sroTw] krm lyKnI sIs iPrI isRst dyhI skl] rwm skl

sur eIs qWkI qIA AYsI duKI]69]

sIqo vwc]

kib`q] sIqw pCuqwie murJwie duK pwie pwie khY hwie hwie

sIl lwj Dn gXo hY] kMtk byK rwm hIN ko AwXo

pwpI myry mn DUAw ko so DOlhr CXo hY] jy n Awn

iqRjtI qurq mo so khY qO qo Awj hI inMsk hYÍ klMk

bIj dXo hY] dyKo dyKo XwhI myry mn kI iFTweI mweI

bfy pwpI so qo pwpI imlby ko BXo hY]70]

kib`q] hw ibrMc hw surys cMfkw gnyS syS hw idnyS dyh Ab

lwgq iglwn kI] bfo AprwD ien kIno duK dIno

moih dyK dyK BUlI qaU hY qo AMq Awn kI] mIic mOl

pwaUN qOqy pRwn dY mMgwaUN Awj jog swDXo huqo qaU

mrqI AcwnkI] rwm Bog BUl rhI logn mYN PUlI sdw

rwm kiv AYso roie roie khY jwnkI]71]

kib`q] pihly qo rwm hI qy kotk kpt jwqy Ab mo kpt hI

mYN Awp Awie jwq hYN] j`dp n myro AprwD myry pRwn

Page 267: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

255

nwQ qaU myry AMgn soN AMg hIN irswq hYN] dyh khY

pwie cly pwie khYN nYn dOr myry mohU Awie lptwq

hYN] pRwn n aufwie Buim kwhy qY n Pwt jwie XwhIN mY

smwie sIA AYsI duK gwq hY]72]

kib`q] Ary myry pRwn myry khy qy aufwq nwhIN Awpno kIE qurq

rwm hIN qY pweIE] sdw ky sMgwqI moih hwqI kr

qwqkwl rwm jU py jwhu myro duK Aiq gweIE] Awdr

n hoie qhW kYsy rhXo Bwvq hY inpt inlwj ho qo Byd

ko bqweIE] ikDo myry pRwn nwQ qum soN khXo hY XW ky

KIjy BUKy pXwsy dyh Cof ijn jweIE]73]

kib`q] pRwn khYN bwq sun jwnkI pRbIn hm qO mYN rGubIr jU

mYN nXwry n rhq hYN] log XON khq sIqw ibrh qy mrI

hYÍ hY aunhIN so rwm iPr AYsy kY mhq hYN] jwnq hoN

jIvq hY kwhy qy gusWeI suno jwqy myry pRwx myrI qyh ko

bhq hYN] qWqy jO lO qo ko rGu nwiek n Bytq hYN qO lO

qyrI bwqYN hm ljKk bhq hYN]74]

Page 268: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

256

iqRjtIau vwc]

kib`q] AYsy BXo smwDwn pRwxn smoDXo gXwn iqRjtI khXo

sXwn kwhy ky krq hYN] kwl pro mro rGubIr ko

imlygI kOn qUMqo eyk Cl hI mYN Cl sI mrq hYN] qo ko

chUM GwqY fr lwgoeI rhq pXwrI moqy Xwqy rwvn

qyrwm qqy frq hYN] jON lO BONh cWp qwn dyq n srwp

Xwko qO lO pwp mol lY lY Awpko Drq hYN]75]

kib`q] qyrI pd rj ky pRqwp qy pRqwp hm jwnXo rGubIr jU

ko qoih n ibsÍws hY] qIrQ ky bwsI jYsy jwqR sy khY

qum jwnq ho XWko BXo hm qy pRkwS hY] rwmdIp joq

mYN pqMg kot rwvn sy prY lrY pun pl hI mYN nws hY]

dyK kY qmwso jYsy pwnI mYN pqwso lUtXo gIDn mvwso

pwXo mwso mwso mws hY]76]

kib`q] ihm irq kwtI AwCy issr bsMq pwCy gRIKm ky lwgy

kho kOn nXwie jUfIey] auqrI ho duK ky smuMdR mo sI

nwau cF lwgq knwry hoie hwsI kUd bUfIey] nYk

frpwey hrKwey jIEN mroN kYsy jYsy bwau cly Ancly

Page 269: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

257

dSw gUfIey] iqRjtI hmwry dys AYsy auqpwq nwhIN rwm

rwj suny qy lgwie pMK aUfIey]77]

sIqwau vwc]

dohrw] ngr Aju`DXw sB suKI jhW hmwro rwj] rGupiq

crn pRqwp qy Gr Gr ieMdR smwj]78]

dohrw] rwj nIiq qy sO khON sun iqRjtI dY kwn] ibn drsn

rGunwQ kY ibiD n krY jl pwn]79]

dohrw] rGupiq ibn sb eyk so CqR cmr isr nwih BUKn BOn

BMfwr qy hX gX suK Gr mwih]80]

kib`q] icqR hUM mYN ilKy n bic`qR icqRkwr qIAw pIA qY ibCor

kY n lMk ko so hwl hY] mwns kI khW jhW koklw

kpoq mor ckvw ckor ibn nwr n mrwl hY] sdw

miq gXwn mY ik byd ik purwn mY ik XDwn dwn mwn

mY su AYsy eyk Fwl hY] dwird kO Cl ko kpt ko

sdweI kwl piqbRq punX j`g AMn ko sukwl hY]81]

dohrw] jh idRV pokI bWDIey bwd bRhm ky kwj] sPpn

ibdys jweIey hm ibn hmry rwj]82]

Page 270: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

258

dohrw] jo Ab kY rGupiq imlYvhY pRym vh swj] qO iqRjtI

qoih sMg lY idKrwaUN vh rwj]83]

sorTw] AOr khoN iek rIiq rGupiq crn pRqwp qy] kIrAhu

s`q pRqIq sKI sXwnI pRwn sm]84]

CpX CMd]ktk inMb kMtk bMbUl auD`q KjUr qr] pr pMck mY

dyh sdw bMck purwn nr] kutl qrn BUA iBRMg jtl

bt Bsm mukr muK] ibn ib`jl Dun kdl Avr kMpq

n pwie duK] AklMk rwm sb ibnw sIs Ar dwrd

ibn pRjw psu] pun nIc kUp lMpA BRmr ic`q cor

rGupq su js]85]

kivau vwc]

dohrw] ieh ibD sIA iqRjtI imlI qijE sok AigAwn] qb

jwnkI pRsMn muK krq rwm ko iDAwn]86]

CpX] Aml kml dl nYn bYn jlDr Dun suMdr] rqn jtq

suMdr kpol Jlkn Alkn br] kc svwr pRPulq

srOj srvr Awnn dur] pIq bsn duq dsn gRsn

Ar bsn AOD pur] kih su kiv rwm rGubMs mix

Page 271: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

259

mdn dhq syvq crn] suK krn Brn poKn inpun

mmpiq rGupiq duK hrn]87]

dohrw] duK suK kI bwqY sbY jwnI sRI rGubIr] Kunswny nih

rih skY boly kp sb DIr]88]

sorTw] Ab qj sukc ibcwr Gyro lMk insMk huie] rwvn

inpt gvwr pUrn so pUro krY]89]

sorTw] PUly AMg n smwq hnUmwn AMgd suBt] clI ju`D kI

bwq sunhu sunwvY rwm kiv]90]

sorTw] rGupiq ko gun gRwm suinE ibrMc ppIlkw] qaU jQw

mq rwm brnq sMq pRqwp qy]91]

dohrw] sunY sunwvY mn DrY rGupiq crq AnMq] qWko mukq

sdw khY bro bro muih kMq]92]

ieiq sRI rwm gIqy rwvx Cl brnnM

nwm dsmo AMk 10]

_________________0________________

Page 272: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

260

eykwdS AMk pRwrMB] dohrw] rwm kQw kiv jQw miq vrnq jg Anuswr] ijauN

Kg auf iPr Dr igrq prq n AMbr pwr]1]

dohrw] rwm Bgq ibnu Aiq kTn ingm bqwvq nyq Cl bl

qy rwvx CilE mIc augwhI dyq]2]

sorTw] qb lg swDn DUr jb lg prsn pRym ko] ikauN qm

BwjY dUr ibnw dIp bwqn krY]3]

sorTw] eyk srn bRq hoie jp qp nym sbY rho] purK nwr

nih doie ikauN piqbRqw srwhIey]4]

sorTw] ieqny krY aupwie sb Pokt iek pRym ibn] soeI sunhu

mn lwih ihrdy rwm ibnqI krY]5]

kib`q] qIrQ krY Anyk sdw iml mIn Byk k`Cp Anyk Ar

cwroN jug gwey hYN] pOn hUM soN pyt Br sovq BuMjg AO

kurMg iqRx Kwq bn hIN mY Gr Cwey hYN] cwiqRk ibnw

hIN swQI DUr mUMf mylY hwQI DXwn hIN ibVwl bk

jnm gvwey hYN] nwc nwc mor jXoN ibbwd GnGor jXoN

aufwie pRym hIn rGunwQ kwhU pwey hYN]6]

Page 273: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

261

sorTw] rwvn Aiq mq hIn smJY pY crn n BjY] sun Aiq

Bgiq pRbIn kuMB krn bD kwndY]7]

CpY] rwmcMd rnDIr suBt kip BIr ibkt miq] ikl

iklwie auClMq pUC ptkt cMcl Aiq] fIT joir sB

Drq Asur qb dUr rhq dib] riv pRgtq prBwq

jwq qm inrK bdn Cib] rGupiq pRqwp kiv rwm

kih inrKq pIT Bjwie Air] imRg rMk kOn

lMkwiDpiq jih isMG ibdwrn kuMB kir]8]

kib`q] AMg do igrIs mwn BMg ko kpIs puMj dyvn ky dUq jm

dUqn kI AwvnI] jwnkI klys kul lwj sIl FIl

Cwf AwTON lok pwln kI fIT kI lgwvnI] pMc dUq

dyih ko su muMf mwl muMfn ko Awey gn JuMf eyqI bwq n

clwvnI] lMk eIs aUpr inSMk dWq pIs dyKo bIs

krI eyk bwr AYsI DwvnI]9]

kib`q] AMgd soN khY bwq rwvn kI dyKI Gwq Awj hUM lO Awie

kY n moko isr nwXO hY] honhwr jwko jYsI qYsI miq

hIey bYsI jwnq hoN jwnkI ky kop fhkwXo hY] bolXo

Page 274: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

262

hnUmwn Xih pwpI Ab lO qo nwQ rwvro ky nYnn kI

kruxw ijvwXo hY] nw qo Xko mwr sIAw lY kY dys gey

huqy rwm kwhUM hwQ pwauN n clwXo hY]10]

kivau vwc]

kib`q] kIny nr rUp kip suMdr AnUp Cb gey Cp BUp AYso

cirq bnwXo hY] jyqy fIl qyqy hwQI qyqyeI Kvws

swQI kMcn ky kuMfl ikrIt pMuj CwXo hY] pRBU kI

rjwie pwie cFy Dwie Dwie mwno Apno hI Awpn igr

Awgy lYn AwXo hY] kOn bfI bwq qReI qwp ky

hrnhwr rwm ky ktwC qy Jtwk pd pwXo hY]11]

kib`q] rwmcMd jU ky kwj syvw kInI sur rwj rwj ko smwj

kiv rwm dY pTwXo hY] cMdRmw smwn C`qR cwmr qurMg

puMj eyeI rwKy bwhn n Awpno bulwXo hY] Bey Asvwr

bwjy duMdBI Apwr rwm lMk iFg Awey pY n kop iFg

AwXo hY] bYrI hUM ky mwrby kI bwq muskwq krYN cyqY

nYk rvn qo bfo pRBU pwXo hY]12]

Page 275: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

263

kib`q] AYsI BWiq rhy qhW gwfXo rn KMB jhW khYN rGubIr

moko bfo auphws hY] aumwpiq qwrk aupwsY aupdysY

Xwko so n aupdysY jw qy hm soN audws hY] bolXo

hnUmwn rwm rudR Xwko bfo bYrI XwhI qy n dIno aur

dyKXo n ibsÍws hY] sMpiq iblws iSv dIno pRBu Blo

kIno so qo vwhI mMqR ky ktwC ko pRkwS hY]13]

hnUmwn AMgdo vwc bBIKn soN]

kib`q] AMgd pvn pUq doaU bfy rwm dUq hs kY ibBIKn ko

kihE kwqo frogy] rwvn ko mwr rGubIr ky pRqwp qum

jwie lMk hYÍ insMk bfo rwj krogy] qoko rwj dyq hm

bIc n ibgwrXo kwm jwnq hYN hmYN Cwif Bogn myN

progy] BweI kI ibBUiq pwie rwmcMd ko irJwie kho

qo hmwry Awgy khw khw Drogy]14]

bBIKno vwc]

kib`q] sUDy duK dyq ho ik pRwn kwF lyq ho jU jwnq ho rwj

pwie rwj ko kmwie hoN] eyk rwm rom pr kot rwj

idEN lutwih jhW pg DUr qhW mwQoeI luTwie hoN]

Page 276: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

264

Awpny hI locn kml ky ibCOnw kr doaU pRBu qWhI gYl

Dwm pDrwie hoN] lMk iCrkwie crnodk so hnUmwn

qW ky pwCy qumY kot ibMjn Kvwie hoN]15]

kivau vwc]

dohrw] ey ieq sbY pRsMn mn hrKvMq sb gwq] sMK sbd sun

rMk ijn sunhu lMk kI bwq]16]

rwvno vwc]

sorTw] sunhu mhodr bwq qUM mMqRI rwvn khY] dyK rwm kI

Gwq Awie gXo jwnXoN nhIN]17]

mhodro vwc]

sorTw] XhY bfI ibprIq qum rwmih jwnq nhIN] sdw bfn

kI rIiq bhuq krYN Qoro khYN]18]

kib`q] rwmcMd cFy jb DIrj n rhXo qb BUim fgmgI giq

BeI BwrI nwau kI] sur CipE Dujw bIc kIno hY smudR

kIc nIc sy hYÍ gey Air hY n Aws Awau kI] sMKn ky

bwjq byhr BeI CwqI tUk BRm hI qy dyh mwn lInI

Page 277: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

265

mnu Gwau kI] eyqy pr bUJq ho bwrbwr mhwrwj j`XY

bl rwvry ky bwvry suBwau kI]19]

kib`q] AOr suno bwq kIny mwnuK ky gwq kip hIr cIr rwj

byK sbko bnwie kY] sbhIN ko dY kmwn bwn swvDwn

kr cwaU so bFwie cWp hwQn cFwie kY] duMdBI

bjwie bYr pRgtY jnwie rwm lMk ky insMk iFg mWfXo

dl Awie kY] sUrn bulwie kuMB krnY jgwie rwjw

bwq bIq gey qy rhogy pCqwie kY]20]

rwvno vwc]

kib`q] bWD bWD gwqI p`C pwqI jy sMgwqI myry qwqI bwnI bol

bol khXo hY sunwie kY] mwns kI jwqI B`C QwqI

pweI bYTo Gr mn kI suhwqI bwqI pRgtI hY Awie kY]

iSv kI ikRpw qy kroN jm ky jmwqI sB jognI iblwqI

Ab pTvoN AGwie kY] pwqI ilKI dYNqn ko nwqI

kmlwsn ky rwqI kr AwKYN CwqI koRD aupjwie

kY]21]

kivau vwc]

Page 278: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

266

sorTw] rwj mMc pr bYT mMiqRn soN bUJq pRgt]

bIsoN Bujw AmYT rwm lKn Gr pwhuny]22]

dohrw] bol mhodr ko kihXo bhur lMk ky rwie]

rwmcMd kh krq hY kho moih sq Bwie]23]

mMqRIau vwc]

sorTw] sun rwjw mm eIs hwQ jor ibnqI kroN]

rGunwiek jgdIs ieh ibiD rihq pRsMn muK]24]

CpX] imRg kMcn imRg Cwl mwl kip miD nIl mix] ds

sr Brqu qunIr AOr bIrih sON pq gix] crn kml

hnUmwn pwin lwlq auh iB`tq] kihq bwq qv Anuj

sunq muskq duK im`tq] imRdu bcn rcn sugRIv pRiq

Aiq pRsMn l`jw nimq] rwjwiDrwj lMkwiDpiq joeI

jwq Srn bYrih iCmq]25]

CpX] kip pRcMf JuMfin aumMf ruMfn Arux duiq] pRgit mMf

rx khYN krun rs nYnn CuBq] pvn puqR kRuDiq

invwie AMguil BUA ilKq] sIA AwgY Dr imlY rwv

qv mwrgu ip`Kq]snDb`D ibnu lCmn cvr hwQ

Page 279: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

267

aUpr krY] kiv rwm sUrmix ju`D min Cuviq crn

fgmg DrY]26]

rwvno vwc]

kib`q] rwm kI qo jwnI bwq ibnw juD kXoN plwq myry sUr

jwq hYN GrIk mYN aufwie hYN] eykn ko bWD lXwie

eykn kO dYN aufwie eykn kI nwir hIN mror qor Kwie

hYN] qO lO eyk rwKsI pRBMjnI bulwie khXo AwDI rwq

Bey qy sbY eI soie jwie hYN] qhW jwie rwm ko auTwie

lXwie myry iFg Bor Bey jIq ky inSwnih bjwie

hYN]27]

bBIKno vwc rwm cMdR soN]

kib`q] qOhI lO ibBISn khI hY bwq hwQ joir Awvq hY rwq

nwQ swvDwn hoiebo] bolXo bwl pUq rGubIr purhUq

sun myrI cOkI pwie kY pswr pwie soiebo] rwvn ky

Awvq lO qumYN n jgYhON dY hoN eyklo jbwb qwko pOrK

ibgoiebo] pRwq rxbwq hYÍ hY swKw imRg BRwq suno mwr

mwr bYrn ko rwm muK joiebo]28]

Page 280: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

268

kivau vwc]

kib`q] sUr CipE p`Cm pRkwisE sis pRwcI ids c`kR vwk

ibCury ckor suK pwXo hY] kumdnI PUlI kMj mUdy

kwlkUt KwXo hY] AwDI rwiq bIqI sb soey jIA jwn

Awn rwkSI pRBMjnI pRBwau so jnwXo hY] bIjurI sI

PurI BWq burI hwQ CurI lohU curI fIT jurI dyK AMgd

ljwXo hY]29]

kib`q] rwm lO n jwn dInI bwt hI mYN KrI kInI bwt pwrby

ko blI AMgd pRbIn hY]dOr jwie hwQ grXo moso sUDY

bwq kho lirE cwhY lro AYso kOn qo qy hIn hY]kCU n

bswie Bwj jYby kO ibliblwie kYsy jYsy isMG mod

hrnI ko cIn hY]kIno bfo sor sb jwgy mwno BXo Bor

kor kwr BeI sunXo rwvn mlIn hY]30]

kib`q] BXo pRwq PUlo jl jwq rGunwQ muK BwijXo qm mwno

Bog rwvn pRqwp ky]imly c`kR vwk AYso sIqwaU imln

hwr CUtI iBMRg mwl mwno bwn rwm cwp ky]pUrn

pRkwiSXo puMj ikrn ky Dwie Cwie kYsy jYsy Awie suK

Page 281: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

269

jwnkI imlwp ky]cMd prXo PIko lMkwpiq hMU qy nIko

qwry lty mwno Awau AMk myGnwd bwp ky]31]

kib`q] rGupiq jUky dl kI pRbl dyKI cOp bfo duK jIAw pY

n muK qy jnweIey]qIn kot rwKs Kpwey jo pTwey hm

jYsy myl pwro qb Awg mY aufweIey]bolXo myGnwd chMU

Eur jwie CykoN dl mwroN eyk eyk gn Awies jo

pweIey]ikDoN kho cloN jwauN kuMBkwn ko jgwie khoN

AwXo Gr B`C qWko Blo eI mnweIey]32]

kib`q] myGnwQ jwie Fol lwKk bjwie rhXo qXoN qXoN

kuMBkwn jU bfo eI suK pwXo hY] hwQn ky pujMn ko

gofpY clwie rhy mwno pwau cwp BWq soN svwXo hY]

bolI qb nwir XWko eyk hY aupwie khoN AYsI BWiq ru`dR

Awn Awpn jgwXo hY] kwn mY gxyS ko pTwie pwCy

kot gn locn mUMdy eI rhy auqr sunwXo hY]ocn mUMdy eI

rhy auqr sunwXo hY]33]

kib`q] soeI kwm kIno gj JuMfn bulwie kY bjwie Fol duMdBI

su kwn mY pTwey hYN] AOr sB sUrn soN khXo hY pvr

Page 282: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

270

lwgo jwie lwgy kYsy jYsy pMCI igr Cwey hYN] GrI cwr

pWc lO qo smJo n prI khW Bey giq gey ikDoN pyt mYN

pcwey hYN] qWko pwCy rwjw ky kumwr kuMBkwn khXo

jwnq hON dyn duK rwvn jU Awey hYN]34]

svYXw] sovq hY Gtkwn jhW cl lMk pqI phuMcXo iqh TOrY]

kXoN ho jgwvq mY hrI jwnkI so jg kY smJwvq

bOrY] so BugqI nih kXoN sun nwQ ibnw rGunwQ BjY

nih AOrY] rwm hI kXoN n bnXoN kptI jO bnXoN qaU

fIl susIl ko dOrY]35]

svYXw] qWhI ky hyq ley kip ko dl rwm bfo sun bYr bFwXo]

dOr ibBIKn BweI imlXo iek bwnr Awie kY gwauN

jrwXo] AOr bfI ibprIq suno qumqy n frXo qum ko

fr pwXo] XwhIN qy byg clo Gr ko duK moih ju hY sB

qoih sunwXo]36]

svYXw] AOr sBY qum jwnq ho Kr dUKn vY ijh BWq pCwry]

sUpnKw piq hIn krI muin mwr mrIc dey duK Bwry]

A`C kumwr ky sMg Kpy Bt rwCs kotn kot sMGwry]

Page 283: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

271

kRoD bFwie lvwie lY bIrih lMkpqI gF lMk

isDwry]37]

kuMBkrnau vwc]

svYXw] jor sBw sB bol Bt bUJq rwj kI rIiq purwnI] jO

bl hY qaU kXoN clIey ijh mwrg hoie Anwj n

pwnI] bwq suny sb bol auTy Dn ho Gtkwn bfo sur

igAwnI] rwvn bol auTXo smJI hm jwnq hYN qum

dyh buFwnI]38]

kib`q] bolXo kuMBkwn Ab lMk ky Avws eyqo lwgq audws

moih vYsy n suhwvny] jyeI jyeI TOrn qy kwm ko grb

jwqo qyeI qyeI TOr Ab lwgy fr pwvny] cOpKw AtwrI

icqR swrI cOk Bwr BwrI mwny koaU bsXo nwhI Ab ey

bswvny] kOn sIA bwq jWko eyqo auqpwq BRwq rwq

ibn Awey dOr dIpk jrwvny]39]

rwvnau vwc]

kib`q] bwq sun jrXo AMg AMg irs BrXo moih bfo ho Broso qUM

qo Awgy ibllwq hY] loh kI n AWc lwgI bwnkI n

Page 284: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

272

ibRst pwgI nINd Ab jwgI ikDo qWqy BBrwq hY] eyk

hWk bWdr plwq jYsy sUky pwq bwq ky clyqy BRwq kOn

auqpwq hY] bwd hI auTwXo hm qYso Pl pwXo Ab khy

XWko soieby ko Dwm kXoN n jwq hY]40

kib`q] bfo eI shweI jwn krqy bfweI hm suqo bwq pweI

mwno rwm hI soN pRIq kI] Awie kY lrweI rGurweI hY

mcweI jb qb XON sunweI sI curweI so AnIiq kI]

bfo duKdweI XWih pIro n prweI XWkI nINd auctweI

su qO ibprIiq kI] iSv kI duhweI mYN n khI hY

bnweI jhW AYsy jury BweI qhW bUfI bwq jIq

kI]41]

kivau vwc]

kib`q] AYsy jb bolXo kop kRoD soN bFweI Ep soeI gXo n`s kY

ibbyk inr mok qy] blXo kuMBkwn kOn cMdRmW surys

Bwn kOn kwl bXwl mr jWih myrI tok qy] AYsI sun

sbY lok pwln ky bUfy duK qyhI iCn kYsy jYsy irxI

Page 285: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

273

irx Qok qy] rwm soN jo lrY qO qo dyvn ky dIvw brY

nYk rwm BjY dyv BwjY lok lok qy]42]

kib`q] nINd qy BXo dyKy Bt Aws pws gwgr pcws soN pKwr

muK hisE hY] mMgwXo jyqo pwXo gF lMk mwih qaU n

AGwXo mDupwn rs misE hY] rudR pYn mWigE br

mws ko phwr Gr kUp Bry Awsvn qIsYN jg bisE]

pwCy boilE mhwrwj kwhy ko ibKwd krYN rwm Awn

kuMBkwn dwFn mYN PisE hY]]43]

kuMBkwno vwc]

kib`q] kho qo sMGwroN kho isMD bor fwroN AOr jO kho qo nB mY

ibQwroN eyk eyk hIN] rIC kip JuMfn ky muMfn auqwroN

kho kot lY auswroN pY n hwroN rhoN tyk hIN] Awpno qo

pOrK n qor fwroN mhwrwj kwl ko pCwroN sB krON

swcI jo khIN] nYk jo sMBwroN qwry qor BUim fwroN AOr

jwih ko pcwroN qwih mwroN Cyk Cyk hIN]45

kivau vwc]

Page 286: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

274

kib`q] kuMBkwn gwjy rn mwrU BWiq BWiq bwjy swjy jb sUr

lwjy dyv bRhmMf ky] drky phwr idgpwl srky sorK

mwno puMj bIjrI hI krky pRcMif ky] hIey kip qrky

Prky nYn dwhny augwhny ciFE hY jm mwno pRwn dMf

ky] juD ko smudR igr mMdr iblovY mwno dyKq hYN rwjw

jur Awey KMf KMf ky]46]

kuMBkwno vwc]

kib`q] boilE kuMBkwn kip puMj kwhy kWpq hO qum soN lry qy

bfI lwj mr jweIey] Ary kul pwpI qUM ibBiKn

frwie ijn BIr pry Cwf sMg pRwnn bcweIey] lCmn

quhI pC mno hohu hwsI nwhI bl ko iblws hY qo AOr

ko jnweIey] iSv kI duhweI ikauN mrq ho ibnwhIN

AweI ko hY rGurweI BweI qWhI ko bqweIey]47]

kib`q] jO lO rx sUrmw n p`Xy koaU AOr qo lO Blo An hyq ko

kCUk rGurweI hY] moko dyv jwnq hYN jwnoN ik n jwno

mUF qum soN lry qy myrI kOn sI bfweI hY] jYsy bfo myG

ibn bwrD ko pwie jl pICy gwgrI pXws n buJweI

Page 287: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

275

hY] AOr jYso kyhr pCwr puMj kuMjr ko pwCy l`C mCr

ko BONh n cFweI hY]48]

kivau vwc]

kib`q] eyk kip Bwgy jwie lwgy hnUmwn pIT eyk Awn lwgy

rGunwQ ky crn ko] eyk khY jwnq hYN eyeI idn bUJo

ien qyeI Awey cly Gr jm ky Brn ko] eyk khYN XWko

nYk fWty hIXy Pwty jwq Awn kOn sUr hoie ien so

lrn ko] eyk khYN rwm lCmn sIqw jIq lYhYN mwry

jwho qumhI jo Awey ho mrn ko]49]

kib`q] rwm muskwny dyK kyauk iprwny kip lCmn boly bol

Awpny suBwie soN] qwhI smY hnUmwn AwiekY invwie

mwQ nwQ jO kho qo mwroN eyk hI aupwie soN] AMgd

AnMq bl nIl nl jwmvMq sbY kop Bry mwrby ko icq

cwie soN] qO lO injkwie Awie gdw ko auTwie auco

kuMBkwn bolXo gurrwie rGurwie soN]50]

kuMBkwn vwc]

Page 288: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

276

kib`q] qwrkw n qwl iriK bwmn prsrwm syq n smudR ko n

CudR bMs hIn mYN] lMk AO mrIc nwhI bwlI kip nIc

nwhIN iqRsrw subwhu Kr dUKn mlIn mYN] rudR ko ipnwk

nwhIN ieMdR suq kwk nwhIN sUpnKw nwk nwhIN kIny dyv

dIn mYN] kuMBkwn nwm khW p`Xo moqy jwn rwm eyju qum

mwry hYN n qryh mYN n qIn mYN]51]

kivau vwc]

dohrw] jo rGupiq crnn ibmuK qy AYsy grbwr] inj AprwD

n smJeI pRB isauN mWfYN rwr]52]

sroTw] qb bolXo hnUmwn kh ignqI swcI khIN] ien qo

kIXo sXwn hmih sgun hY sO guno]53]

kib`q] gdw gih kip mMfl BjwXo iqn jYsy cly bwau puMj

bwdr aufwey hYN] eykhI cpyt jm dUqn ky Bry pyt

jIvq lpyt sb jyl kY clwey hYN] bfy bfy sUrn ko

bfyeI lgwey hwQ dyK rGunwQ bl rIJ muskwey hYN bfy

bfy sUrn ko bfyeI lgwe] hwQ dyK rGunwQ bl rIJ

Page 289: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

277

muskwey hNY] eyk db rhy ghy rwm pwie eykn Anykn

ky pRwn kuMBkwn lY isDwey hYN]54]

kib`q] bhuro iqRsUl lYky DwXo hY lMgUr hyr XwkI dyK sUrq

ipnwkI rIJ gwXo hY] qWko qyj dyKy dury riv ky mjyj

rwm dOr iqn qwk kip rwj ko clwXo hY] qWhI iCn

rwm cMdR bwn kmwn muK q`Ck ko grV pRqC kY pTwXo

hY] lgn n dIno tUk tUk mwr kIno jYsy dIp ko pRqwp

eyk PUk hI buJwXo hY]55]

kib`q] qIsro auTwiekY iPrwie mugDr DwXo AwXo nl nIl

iFg bol fr pwey hYN] PUqkwr hIsoN pky qUq sy igrwey

kip bMs ky spUq mwno dwird aufwey hYN] rOdyN eyk

pwien soN mwry icq cwien soN kIny bhu Gwien soN cwm

ky clwey hYN qO lO hnUmwn Awie hwQ qy Cufwie lIno

qWky mwrby ko kip AOr hIN bulwey hYN]56]

kib`q] AMgd sujwn khXo khW pwvY jwn Ab pOrK pRmwn dyKo

mwr mwr gXo hY] nIl nl lwgy Buj jwmvMq qorI Duj

bwil suq bhuro igrwie BUim dXo hY] koaU mwry bwn

Page 290: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

278

kuaU cOQyN nwk kwn qWko pRwn kOn kwFY koaU rwm ibn

BXo hY] PUly iklkwrI cF bYTy igr BwrI mwno vhY

soie gXo AYsy bwt suK BXo hY]57]

kib`q] rwm cMd jwnI kip mMfl n gXwnI Xwko nYk hUM sMBwry

kQw bfI ibprIq kI] mwrby ko smoN hm pwXo hY

igrwXo irp Ab jO n mwrhoN qo hmhUM AnIq kI] eyk

bwn qwn kY lgwXo hIey qwq kwl Byd kY pqwl jwie

khI bwq jIq kI] dUsro kpwl lY isDwrXo sur lok

mWih AYsy irpU mwir sYnw AwpnI ncIq kI]58]

kib`q] hwhwkwr BXo Bwg rwvn ko gXo sB pwCy hnUmwn lY

phwr so aupwXo hY]hwl cwl prI n sMBwl rhI kwhU

qn mwno pRlYkwl ko bGUlw bfo AwXo hY] eyk sMg cly

eyk Awps mYN dly kip eyk igry pwq sy sMBwry suK

pwXo hY] aUcy nB hyr hyr dyvn soN tyr tyr byir byir

lCmn bol XON sunwXo hY]59]

lKmxo vwc]

Page 291: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

279

CpX] qjhu Sok sB Amr lok rhIAhu idRV Awsn] pRBu

idn mix mg qjhu nYk trhur kmlwsn] ibgiq

DXwn locn pswr iqRpurwir inhwrhu] aufgn brn

smIr DIr ijn qjhu sMBwrhu] sur lok Awj mMgl

krhu kuMBkwn bD pl auTg] rGupiq pRcMf Buj dMf

lg prs KMf Dr pr luTg]60]

kib`q] prXo jb gwq BXo bfoeI AGwq mwno prXo b`jR pwq

iFg Awey rGurwie hYN] khXo muskwie Xh bfoeI

Akwie mwno XWko mws gID mws bIs qIs Kwie hYN]

boly hnUmwn rwm jwnXo hI n jwie khW hwQ khW hwQ

khW pwie XWko khW lwgy Gwie hYN] dPwpr ky AMq

eyk BIm blMvq hYÍ hY so qO XWkI kporI mYN bUf bUf

nQwie hYN] 61]

kib`q] bfI jIq BeI rn hrKy su dyv gn brKy sumn sUr

prKy lrn ky] krKy pRcMf kip KrkBeI rn hrKy su

dyv gn brKy sumn sUr prKy lrn ky] krKy pRcMf

kip Krky n lMk Bt srky inMsk jor rwm ky crn

Page 292: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

280

ky] khI kip rwj Awp Awpny smwj rGurwj kwj

kro duK myto sI hrn ky] Qwny Qwny hnUmwn AMgd

sXwny rho jwny injkwny idn rwvn mrn ky]62]

rwvnau vwc]

kib`q] rwvn inhwry kuMBkwn qo pCwry rn hwry kip hwry kip

jUQ qy isDwry dyv lok ko] qWky sMg Bwry Bwry sUr jy

hmwry qyaU nYk n sMBwry rwmcMd bwn Pok ko] dyeI ky

svwry hnUmwn qb jwry Gr Awpny qo AWc n lgweI

nK nok ko] qWko jwie mwrY koaU kwm ko svwrY BweI

qWhIN idn Bly ibdw dyaUN mn sok ko]63]

kib`q] jwhI gVQ lMk ko inSMk hYÍ n dyKYN dyv Awies ko mwn

mwQy BUim isrnwvqy] swqoN pOr bwhr ibCOnw ibn TwFY

rhyN nXwry nXwry Awpno juhwr phucwvqy] jwhIN ko

bulwvqo su Awvqo susMk mn myry ibn khy iFg bYTny n

pwvqy] qWhI gF ko qo rIC bwnr lpytq hYN sB idn

eyksy n pwey mn Bwvq]64]

Page 293: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

281

kib`q] kY qo surlok ky mYN rok rok rwKy dyv rwj ko smwj AOr

khW lO bKwnIeyN] kMcn ko dys mn rMck n kwhUM fr

myro qRws shI dys dysn mYN mwnIeyN] soeI myry jIvq

insMk hYÍ lMgUr rIC bIc lMk Dsy AOr Awgy khw

jwnIeyN] jwnkI ko kop hY ik Bwg hI ko lop hY ik mo

ko isv lok hY su kYsy pihcwnIeyN]65]

kivau vwc]

dohrw] rwm ibmuK qh burI miq pihly hI hir lyq] burw hoq

smJY nhIN Blo idKweI dyq]66]

sorTw] rwm gIq mn lwie jy sunhYN kiv rwm kih] iqn ky

duK rGurwie kuMBkwn ijauN mwr hYN]67]

sorTw] jy jg inMdk lok rwvn rwm n smJeI] Xih rs

iqnih n jog AOr khY rs hwin]68]

sorTw] myGnwd Ab jwie rn iCq ju`D mcwie hY] isr AYhY

auqrwie Awgy kQw su hoiegI]69]

ieiq sRI rwm gIqy kuMBkwn bD eykwdso AMk smwpq]11]

Page 294: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

282

AQ dPwdso AMk ilKXqy]

kivau vwc]

sorTw] rwvn kRoD pRcMf mnhu Agin iGRq prisE] ptk bIs

Buj dMf myGnwd bolXo inkit]

rwvno vwc]

sorTw] Ab khu kaun durwau kMuBkwn jUJy pRgt] rwm auqwrXo

rwab ieMdRjIq ky jIvqy]2]

kib`q] kMuBkwn mwry sUr bhuqy pCwry Ab jwnq hmwry p`C hY

n ru`dR dwhny] hwry sb bhuqy pCwry Ab jwnq hmwry

p`C hY n r`udR dwhny] hwry su rwks n twry JMuf bwnr

ky Bwgy suK Bwry duK pry hYN srwhny] sMk ibn lMk ky

ikMgUrn ibdwr Ab kwier jXoN dyq qoNih Gr mYN

aurwhny] suno pUq mIq BWiq BWiq ibprIq rwmcMd kI

AnIq qy n cIq mn nwihn]3]

kib`q] Awj rwjDwnI kI ibkwnI hY ibBUiq suno pUq myGnwd

pY n nYk jIA AwnI hY] kuMBkwn jUJy id`n qbhI qy

bUJy AOr Awgy ky bnwau kI n bwq kwhU jwnI hY] XhY

Page 295: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

283

hm mwnI qaU jwnkI ibrwnI hoq bIjurI qrwnI mwno

AYsI bolY bwnI hY] jwko hr AwnI rhI Bog kI khwnI

so n BeI sIA rwnI myrI Awau sIA rwnI hY]4]

myG nwdau vwc]

kib`q] boilE myGnwd rwjw kwhy ko ibKwd krYN khw BXo jopY

rn kMBkwn hwirE hY] rwmcMd kIno Cl AOr n pujwXo

bl gXo dl Bwj gih eyklo pCwirE hY] BUmY syj

BeI qb nINdo Awie geI hYÍ dos kOnY dIjY aun pwieE

suK BwirE hY] kY sI Ab hwsI kOn kwj rhy bwsI rn

aUNG kI auswsn mYN PwsI myl mwirE hY]5]

kib`q] dIjY moih pwn Ab khW koaU pwgY jwnt ju`D ky

iVndwnV mYN nV myrI bwq durI hY] qum hMU qo jwnq ho

jI mY SMk AwVq ho jIqXo sur rwj AYsI qwkI piq

burI hY] bYrn ko mwrby ko AYsI Kg Dwr jYsy pwpn ky

kwtby ko kWSI iSvpurI hY] jIjY qO lO rwj kIjY rn

ko n pIT dIjY lok prlok rwKby kI bwq jurI hY]6]

kivau vwc]

Page 296: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

284

svYXw] pRym so nYn vhYN gwvq nwcq sPyd cilE sb AMgw] kY

rn mYN gih Kg BlI ibiD lohU soN Gwau Bey ArDMgw]

ey doaU pUq jny jnnI jg AOr sbY kIt pMqgw] j`g

ko Twkur j`g ko jIvn so nr hoq hY gMg ko gMgw]7]

svYXw] Awn prI ieh BWiq kI gwF gXo mY so iPrXo nih

koeI] rwvn ky jIA qy n BeI sun pUq sBY Ab hovq

soeI] mwns Awie lgy gF lMkih dyvn kI n clwvq

koeI] bIc mMdodrI bol auTI muK dIn BeI mn qy

Aiq roeI]8]

mMdodrIau vwc]

kib`q] iSv sy shwiek hYN sBY sUr pwiek hYN nwrd sy gwiek

hYN lwK BWiq mnI hY] kMcn kon dys ho n supny ibdyS

ho suryS AlkyS jIqby kI rn AnI hY] pUq myGnwQ ho

su rwj ko svwd ho n jIA mYN ibKwd ho n kyhUM piq

CnI hY] jO qO sIA kbhUM curwvqo n kMq qO qO Awj sb

bwq kI ibswq BlI bnI hY]9]

rwvnau vwc]

Page 297: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

285

svYXw] kOn smo ien bwqn ko rn rwm dhY Gr mYN ptrwnI]

rwm ky hwQ mrY dskMDr qYN Xih bwq su kwhy qy

jwnI] AOr kdWc bny ieh BWiq qo Awj bno khu kOn

sI hwnI] dyih CutI pY n sIA CutI cil hY jg mYN

jug cwr khwnI]10]

kivau vwc]

sroTw] jXoN shMsR qpu Bwnu koRD pRgt rwvn kIau] dIey pUq ko

pwn ieMdRjIq jIqY bnY]11]

kib`q] rwm qy n frY sB dOr Arrwih pry myGnwQ cFy rQ

loh jury pyKIey] sRoxq soN Bry qaU TOr qy n try

hiQAwr qUt pry qy khw lO lK lyKIey] bwn muK Dry

lY kmwn kr kry pY n rwmY Anusry bl mYN Bly

ibsyKIey] KwlI kIny qrkS Bry Bry Bry Bry Bt lry

lry lry pt mry mry dyKIey]12]

kib`q] bfyeI bnYq sUr sbY pKrqY jYqvwr TOr TOrn ky bfy

bfy fIl hYN] juD ko Afol sÍwim kwrjI Amol gol qY

inks lrYN qWqy kImq BlI lhYN] kwl ko bnwaU lMk

Page 298: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

286

rwau ko n dwau prY jIqn ko cwau khUM jd`ip susIl

hYN] rwmkiv Awj kwl rwvn ky logn ko kop hUM kI

FIl prlok kI n FIl hYN]13]

svYXw] mGvwijq ko sB sIs invwie Dsy rn mY hiQAwr

auGwry] Awie indwn kI bwq bnI kihkY ieh BWiq

bjwie ngwry] ros Bry smJXo n prY gih bwnr kotn

kot sMGwry] rwm ky kop n Ep rhI iPr AMq ko AMq

ky Dwm isDwry]14]

sroTw] mcXo juD idn rYn duhUM Er mwrU bjXo] mwXw rQ

cVQQ gYt myGnwd bolXo qbih]15]

myGnwdau vwc]

kib`q] qorXo ijn DnuK ipnwkI ko mhW pRbl jWko bl dyK

iBRg nMd kIno mOn hY] qwrkw ko mwr bwlI bl soN

pCwrXo ijn jWko hnUmwn BlI BWq KwXo lOn hY] Awp

hIN qy jWky sB syvk hYÍ gey kip jwky fr isMDu ky

sÍwsn mY pOn hY] myGnwd rbk Bbk khXo sBw bIc

kho kho sIqw piq rwmcMd kOn hY]16]

Page 299: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

287

rwmcMdRo kI sYnwau vwc]

kib`q] boly sB sUr AYsy kUr hUM n bUJy Ary myGnwd Awj AYso

ieqrwq hY] jYsy jyT mws kI dupihrI mYN jrYN pwauN

sUrj bq`XY koaU AYsy brrwq hY] pwCy lCmn Awgy

AMgd so kip rwau nIl nl pWieqr AMjnI ko qwq

hY] bIc rGurwie qWky bil jwie rwm kiv jwhI kO n

sUJy qWko Awj kwl pwq hY]17]

ieMdRjIqo vwc]

kib`q] sun ry sugRIv gRIv nIcy kY inhwr rwj Awpno n rwiKE

qoqy kOn BWiq frhoN] nl mY n bl ko iblws khW

bUJq hoN nIl so lry qy tIko ko n krhoN] hnUmwn hUM mY

kho kOn so gumwn suno jwmvwn AMgd ky pRwn hON n

khhoN] jO lO Tihrwie myrI mwr qy n Bwg jwie qO lO

kCU lrhoN qo rwm hI soN lrhoN]18]

kivau vwc]

dohrw] XON kihkY brKq BXo bwx bUMd iek Dwr]

Page 300: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

288

aUc nIc kwier suBt sB kIny iek swr]19]

sroTw] kCU n rhI sMBwr ikqy sUr kt Dr pry] jXON dwvw

prjwr ctkq ptkq bWis iqRx]20]

kib`q] jwhIN ko pcwrY qWih pihly hI mwrY Awj BlI BWq

sBhI ky bl prKq hY] khI rGubIr kr pwCY bwn

kr pwCy bUMd KrI bfI brKq hY] jwnq hoN Awj rn

rhYgo n koaU kip lCmn nYkhUM n koaU hrKq hY] hON

khoN inPotk su XWkI Et hYÍ kY bIr sB hI ky pRwx

mwno kwl krKq hY]21]

dohrw] jhW jhW kip lrq Qy qih qih dIey Bjwie] qy iml

sRI rGubIr soN bolq gih gih pwie]22]

bwnro vwc]

kib`q] myGnwd kopXo kwl nwQ AYsy mylXo cwl jWky bl Awgy

sUr kOn sy srwhny] nIl ko AnMq Gwau FIly mn

kiprwau Awj pRn kInO sb bwnr inbwhny] eyqy pr

rwvn soN sIl qum rwKq hO BOhn qnwie Awj hUjY nYk

Page 301: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

289

dwhny] kIjY n vlwau cl dyKo ds pwaUN rn lOhU ky

qlwau mY rlwau kCu nwhny]23]

kivau vwc]

kib`q] hnUmwn hUM kI Er dyK muskwny rwm jwie suD sb

bwnr duKwry hYN] bolq kpoln qy Cib ky qrMg auTy

iqrCO hYN kMj nYn BOhYN Bwry hY] bolXo lCmn ey DnuK

lIjY bwn lIjY ien hUM ko dIjY hm qwpsI ivcwry hYN]

hWsI hWsI twrq ho jIqXO rn hwrq ho ieMdR jIq jIq

sbY mwr mwr fwry hYN]24]

lCmno vwc]

kib`q] hsy rGubIr krnw soN rs Bry nYn lCmn bwn soN

kmwn jb qwn hY] hnUmwn kwhy ko gumwn rhY rwvn

mYN BwrI hY Broso moih jI soN gih Awn hY] pIT Tok

fIT Bir dyiK muK kihE bIr AYso ju`D kIjo jYsI sdw

kul bwn hY] bwiFE Aihlwd rwm kIno sMKnwd kihE

rn ko suvwd myGnwd Awj jwn hY]26]

Page 302: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

290

kib`q] aumwfy Anyk kip eykn qY eyk cip lCmn jUko chUM

Er Gyr Gyr kY] Awgy Bey h~mwn pwCy nIl jwmvwn

lMk ky inSMk sUr mwry hYN inbyr kY] AYsy bwn cly jYsy

swvn ky myG Bly mwrU ko bjwie rwm rudR khYN tyr kY]

gIDn ko mws bfo rwvn ko qRws myGnwd ghXo dWq

Gws AYso juD hyr kY]27]

kivau vwc]

kib`q] prI loh mwr sB Awp Awp my sMBwr khUM qrvwrn soN

hwQ qrPq hYN] khUM mwqy hwQI khUM igry kt swQI khUM

BwQI bwDy ignqI ky sÍwsn Brq hYN] eyk PyNt bWD kY

ktwrn sON lrYN Dwie eyk sUr Gwie ibn mwQyeI prq

hYN] jUJy eyk bwr doaU kwhU qy n pwCy koaU qyqo doaU eyk

ApCrw ko brq hYN]29]

kib`q] myGnwd irs AweI mMqR pF kY clweI bwn hI mYN nwg

Pws bfI duK dwienI] jwky qyj Awgy rwm logn ky

qyj Gty jYso pRBu qYso jn sBhI kO GwienI] pMj

hiQAwry hYN pY sUrmw suBwry hYN pY nYku n sMBwry pRwn

Page 303: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

291

sB ky aufwienI] kwhy kI lrweI aun kQw eI cukweI

jYsy pwrw mwr fwrq hY pl mYj rswienI]29]

dohrw] pihly sRI rGubIr jI ckvih dIE srwp]

Ab ins ko ckvI hsI qj ibrih ibRlwp]30]

ckvIau vwc]

svYXw] sRwp dIE ijn mo piq ko soeI rwm prXO duK so rn

mYN] lGubIr smIr ky pUq smyq rhy Cip kY kip gn

mYN] Ab jIq BeI mGvwijq kI kih kY hrKI Aiq

hI mn mYN] ckvI ins bXwkul hI icq mYN qaU nwc

auTI hs kY bn mYN]31]

rwvno vwc]

svYXw] rwvn soN khI dUqn jwie incIq Bey rn mYN hm jIqy]

rwm smyq sBY kip mMfl BUim pir jn icqRn cIqy]

nwg kI PWs pry ieh BWq n sÍws BrXo auksy n khIN

qy] lY sIA ko idvrwvhu jwie ju moih BjY AjhMU Ab

hIN qy]32]

sKI susrmw vwc]

Page 304: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

292

svYXw] sIA soN bwq khI srmw rn dyK sBY Bt jUJ pry]

iqn dyKky sIR rGubIr Bry idRg sINc kIey duK puMj

hry] khI nwQ su jwnkI pwien lwgq jW lg ho ieh

BWq lry] qum aqr Pyr n dyq ho moih iCmo Ab jy

AprwD kry]33]

sIqo vwc]

svYXw] jb bXwh smY irK mMfl sy qb moih AsIs deI kih

kY] rGubIr suhwgin hohu sdw Buj soN Buj hwQn soN

gih kY] iqn hUM kI khI Ab JUTI BeI Ar byd kI

bwq geI bih kY] sKI AOr kI kOn khY ieh AOsr

pRwn n jwq rhy sihkY]34]

svYXw] bn ko clqy khI jy bqIAW qyeI jwnq hON icq mY n

rhI] vs kY bn mYN pun qo sMg jwnkI rwj smwj kroN

Gr hI] soeI sRI rGunwQ iqhwrI ey bwq gfI jIA mYN

sc kXoN trhI] qyeI JUTI BeI myry pRwn sqI sIA

pwpin kI sb hON srhI]35]

Page 305: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

293

svYXw] AjhUM AprwDin jwnkI kI Bju bwm PurY iml locn

soN] AMcrw auksY suD sOn sBY n mroN n jIEN ien

socn soN] AjhUM nhI dyKqy ho Br nYn pry iCq kOn

sMkocn soN] kho bUf mroN kho jwie jroN ihm bIc grON

mn pocn soN]36]

kib`q] AYsy suK mwn qy n pRwnn ky qwn qy n rqI Br BRwq qy

n mMdr n bnqy] sws ky snyhu qy n bnI TnI dyh qy

n kMcn ky myhqy n khUM sKI jwnqy] jYsy suK myry jIA

hoih myry pRwn nwQ nYk jo ktwC kro prY auT rn qy]

nYnn mYN srm smoie srmw ky Awgy jwnkII ibl

iblwie roie roie mn qy]37]

kivau vwc]

dohrw] rwm crn qr lCmn sIA dyKXo ibn cYn] hIE Ptq

AsUAn Frq bolq qwsooN bYn]38]

sIqw vwc]

sorTw] BjI mOn rGurwj khu lCmn ikh hyq qy] BlI

inbwhI lwj rGu kul qy lGu kul kIE]39]

Page 306: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

294

kib`q] Ary pRwx blB ky bIr bIr lKmn pRwn nwQ mosoN Ab

bolq n nYk hUM] jwnq hoN myry AprwDn qy rUT rhy

bUJy ibn jYsI hYN krq AYsI hY khUM] qUM qy myro crn ko

syvk hYN ry spUq nYk bol pRwx myry jwq khUM qy

khMU]40]

kivau vwc]

sorTw] bFXo jIA auqpwq rwmcMd lCmn Qky] qb sIqw

jg mwq pRwnn soN ibnqI krY]41]

sIqwau vwc]

svYXw] pRwn sujwn Ajwn pnoqj mwn khXo sun bwl jmwqI]

mWgq hoN iek bwq bfI kr jor bfy duK mYN

ibllwqI] jO lg XoN n clY jg mYN sIA jIvq hY ibn

rwm sMgwqI] qO lg dyh ko XoN qj ry jYsy pMgI kWcrI

ko qj jwqI]42]

svYXw] kwhy ko dUq kIE hnuvMq deI ijn rwvn ky puir dON]

Ab kwhy ko isMDih bWD dIE duK lY js bwdqI kOn

sI gON] kwip mMfl bIr smyq sbY moih Cwf kY ikauN

Page 307: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

295

n gey Gr kON] qum AMq n bwq inbwih sky su khMU

gey Awp khMU rhI hON]43]

dohrw] ry sIA ky jIA bwq sun Ab pIA ibn giq kOn] kY

lY bUf smudR mYN kY auf nB iml pOn]44]

kivau vwc]

kib`q] AYsI ibllwie kr kwt kwt Kwie n ibvwn qy auqrXo

jwie AWsun bhwvqI] kCU n bswie krY hwie hwie

rGurwie moih qum AYsI kr CwfI AnBwvqI] mn ky

mnorQ jy huqy qy iblwny sb srmw kr kwhU n

sunwvqI] log XON kihq muih mWgy Pl dyq ibD

jwnkI qy Awj mIK mWgy hMU n pwvqI]45]

srmw iqRjtIau vwc]

svYXw] rovq jwnkI kO srmw su ASok bnI mih jwie DrI]

iqRjtI qh Aie smoD kIE sIA pRwx qjO ijn eyk

GrI] sun rwm pRqwp huqwsn qy qn rwvn kI jrhI

su jrI] iml jMQn isMG my sovq isMGnI hY kbhUM

pkrI]46]

Page 308: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

296

kivau vwc]

kib`q] suinE surrwj Awj hwry rGurwj rn pRwn lY isDry

Et rwhI hY sumyr kI]rwm kiv eyk sRI mhyS ibn Dk

DkI imtY n ibMrc kI n brn kubyr kI]AwToN lok

lokn ky dyv AYsy Bwjy ijEN ibGUrn mY pwq bwq dyKky

kuPyr kI] nwrd kihE pukwr nwg PWs bWD fwry

sunq hI grV grUr soN dryr kI]47]

sorTw] ieh ibiD grV pRcMf cilE suswq irswq mn]rwvn

ky Buj dMf rwm rjw ies qy hnON]48]

kib`q] pMCn kI bwaU soN aufwie igr l`C l`C mwno q`C q`C ko

pRq`C kwl AwXo hY]bwsnw qy Aih kos lwKk gey hYN

bih rwm cMd jU ko isrnwie kY sunwXo hY]sUrn kI kOn

giq cOdih Bvn piq nYnn kI sYnn qy AMimRq bRswXo

hY]rwm hI kI Ern ky jIey hYN krorn pY corn kI

Ern qy eyk n ijvwXo hY]49]

kib`q] sbY iPr gwjy sbhI ky sMK bwjy sun bwq ko ibrwjy

pRwn jwnkI kI dyh mYN] gruV isDwry sur lok imty

Page 309: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

297

Sok sb myGnwd gey dib iml rhy Kyh mYN] sunq hI

rwvn ky Cpy suK qyhI iCn kYsy jYsy DUr CpY swvn ky

myh mYN] bwFXo duK BwrI nwg PWs BeI nXwrI pweI

kOn bwq pXWrI hm iSv k snyr mYN]50]

kib`q] mn mYN ibcwrXo pwp iml bYTy bytw mwXw mI bnwie

sIA mwrYN idKrwie kY] soeI kwj kIno AYsI rcI hY n

scI rMbw aurbsI qhW AwnI gih kys jhW jurI AnI

Awie kY] rwmY idKrwie mwQo kwtXo hY bXnwie hwie

hwie mr rwm iCq prY murCwie kY]51]

svYXw] hY duihnwKl auqr Er qhW rc jgX bfo AnurwgXo]

Awpn mws ko KMfn kwt huqwsn mYN soeI homn

lwgXo] dOr prXo hnUmwn qhW vh cONk prXo jn

sovq jwgXo] hom n hon dXo irpu ko hiQAwr ghy rn

ko auT BwpXo]53]

kib`q] pwCy lCmn khI myGnwd mhW pwpI bwm jp jwpI

Ab khW jwn pweIey] rn ko indwn Awj swKI hY

shMsR Bwnu myro bwn shky ry Awpny clweIey] sunI jb

Page 310: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

298

bwq Awg auTI gwq gwq iqn XoN clwey bwn idn hIN

qy rwq gweIey] qy sb bcwie khI lCmn jwie pRBU

Awj Xwih mwrq hoN duMdqI bjweIey]54]

dohrw] qbih kop kr lCmn ptk Bujw iCq pIT] Awj

sMGwroN ieMdRijq sRI rGubIr su fIT]55]

CpX] Aiq pRcMf Buj dMf kTn kovMf sMBwrXo] rqn su

jtq suGtq bwn iqh m`D sMcwrXo] Ab snmuK soeI

swD suBwt rn mWih clwXo] myGnwq isr kwit pRgt

bRhmMf aufwXo] pun ijh rwvn lMkwiDpiq soeI isr

igr iqh kr prXo] jIqXo su lCmn bWih bl Air

bl Air kul hwr su Qr hrXo]56]

sorTw] neI n kQw ibcwr su kib rwm ihrqy khI] jXoN

mClI ibn bwir qXoN qrPY lMkw pqI]57]

sorTw] Awgy sunhu sujwn sRI rGunwQ cirqR ko] lCmn ko

pihcwn skiq Byd rwvn krY]58]

ieqI sRI rwm gIqy myGnd bD dPwdso AMk smwpq]12]

Page 311: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

299

AQ qRXodSo AMk AwrMB]

rwvn ibRlwp]

cOpeI] dyKq mMUf mhw qrPrXo] inks mIn jnu jlu qy

prX] isv isv isv rwvn kr auTXo] Pixg gey

mix mwno luTXo]1]

icq hulws DIrj gXo tUtI] rog iqRdoK nwtkw CUtI]

Abih kOn soN Awies kro] pRwn inkwr bwhry

DroN]2] myGnwd jUJy rn mWhI] Xih sun dyv n AMk

smWhI] qmYN ieMdR AbY auT DYhY] qW kO jIq kOn Gr

AYhY]3] kutl kubyr pvn sm DwvY] myGnwd bD sun

jb pwvY] hwrI lMk bhur Ab jIqY] jwnq hm jo hm

isr bIqY]4]

dohrw] bMdswl qy kwl Cut Ab Gyrq hY Awie] myGnwd ibn

Bey jXoN kyhr ibn pwie]5]

cOpeI] jwnq rudR Awj iPr jY hY] jwie rwm ko mwQo nXY hY

Awj ibBIKn khW smweI] bnI lok jWkI

TkurweI]6] PUlXo iPrY goie jn jIqy] rwm cMd Ab

Page 312: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

300

hoie ncIqy] rwvn jIqq iblk n hoeI] bwl ibrD

jwnY suB koeI]7] jw BweI ko BweI hseI] so nr

sdw kwl muK bseI] Ab moko mMdodrI dheI] bcn

kTor bjR sm kheI]8] mYN ju khI qb kXoN nih

mwnI] jUJy dyn hwr jy pwnI] sBY kTnweI bhu ibiD

BeI] rwjY BUl sBY suD geI]9]

dohrw] ijq dyKY iqqhIN duKI suK so Xo rx mWih] jXoN jhwj

bUfq sbY aUCir mr jWih]10]

cOpeI] Ab ey bcn pRgt jg Bey] eyh sIqw sq qy mr

gey] ibn AprwD sIA hr AwnI] qWqy rhXo n dyvw

pwnI]11] hm Bey myGnwd ibn AYsy] ibn pUnXo

ckor gn jYsy] jYsy AMD lkut ibn hoeI] jXoN ibn

lOn n bnY rsoeI]12] vYAiq pRbl inbl hm Bey]

suK lY Ab ibiDnw duK dey] pihly dyih n CutI

hmwrI] qwqy puqR sok BXo BwrI]13] auqrY cFY gtI

mn qWky] mn bc kRm pOrK sB Qwky]13]

kivau vwc]

Page 313: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

301

dohrw] puqR jnm sm suK nhI mrn smwn sMqwp] ASPmyD

sm Pl nhIN bRhm hqn sm pwp]14]

cOpeI] Xih sB bwq ic`q mY rwKI] pRgt sBw mY irs kr

BwKI] pihr kivc duMdBI bjweI] sYnw cqurMgnI

bnweI]15] bwrn m`q Dujw PihrweI] mnhu spMK

aufy igrrweI] Asl AsIl ckqicq Gory] clyN n

cwl gruV qy Qory]16] rQ pMgq iml ey ibD jorI]

riv rQ sm nih pujY krorI] pwiek cly prm icq

gwFy] rn sun krq rom sB TwFy]17] aufI DUir

riv bIc smwnw] jnu rwvn ky koRD frwnw] DUmsu

swq inks jg BreI] jn ihm irqu ihm nB qy

preI]18]

dohrw] dPwds Bwnu smwn muK ru`dR iekwds fIT] rwm lKn

snmuK clXo deI lMk iqn pIT]19]

cOpeI] leI cFwie kmwn Sbd kr] bwn svwr Pok qW suK

Dr] sq muK kuMB kuMB ck cUrn] bRhmdwiek BY

kirh sMpUrn]20] Ar iqRsUn qIsry b`jR sm] jWky

Page 314: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

302

lgq mrYN kotk jm] cOQy cMdRhws cmkweI] jWky qyj

frih surrweI]21] pMcm PWis jgq ko PwsY] jWky

fr sb lokn qRwsY] CTy CurI burI BWq ibrwjY] jWko

inrK nwgpiq lwjY]22] spqm isp rsu srs

bnweI] bwn ibRiSP iqn sbY bcweI] bnI AwTvYN

brCI AwCI] jn jogin lohU ko kwCI]23] goPn nvYN

hwQ klm leI] sO ml ko sO golw cleI] dsmY gdw

dsoN ids PyrY] kr pRhwr Air kot inbyrY]24] gurj

gXwrmyN igr sm AwhI] fwrY pIs pcwrY jWhI]

Awgm mMqR bwrvYN sohY] pF CwfY sur nr Aih

mohY]25] sMK sbd qyrQvYN suhwXo] bwjq mno pRlY

Gn AwXO] ctk c`kR cODvYN clwXo] jnu riv irpih

mwrny DwXo]26] nWgI Dop pMdRvyN ghI] mwno kwl

jIB lih lhI] gupq gulyl solQvYN DwrY] irpu

icreI idn lwKk mwrY]27] cMdRbwn sqRvYN ibrwjy]

sqRU hnY soeI bcY ju BwjY] Br bMdUk ATwrQvYN CofY]

ieqnyaUN dIp hoih qb EfY]28] dohrw] lY nyjo

Page 315: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

303

au`nIsvYN Ar jm Dr kr bIs] sbY sPl rGunwQ

ibn br dIno iSv eIS]29]

cOpeI] BXo svwr lMk ko rweI] pMc sbd chUM Er bjweI]

rx mwrU ieh ibiD mn DreI] kwier hoie soie lir

mreI]30] ieq rwvn lMkw rjDwnI] cFI mihl

mMdodir rwnI] iFg sur bDU jUQ iml TwFI] mwnhu

CIr isMDu miQ kwFI]31] piq ko dyK hrK nih

kreI] sRI rGubIr qyj qy freI] rwj krq bhuqy

suK pwXo] Ab ibD Awn kuPyr bnwXo]32] kMq

Ajwn grb inrbwhY] sRI rGupiq qy jIqXo cwhY]

jXoN pqMg bhuqy bl kreI] dIp n Bsm hoie so

mreI]33]

dohrw] jXoN imRg gj isRMgn rdn bfo bfo nih hoie] icqR

ilXO kyhr ilrK Bwjq ljq n soie]34]

cOpeI] grjq ndI dUr qy AwvY] imly isMDu ko iPr ko pwvY]

jXoN cl pvn rUK ko qorY] blI hoie n sumyrih

PorY]35] jXON dIpk Aiq joiq pRkwSI] qW qn

Page 316: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

304

inrK n sUr audwsI] jXoN idRV bwn hwQ qy CUtY]

bjRih lgY soeI iPr PUtY]36] ieh ibiD mn myN gtI

ibcwrY] siKn bIc ieh BWiq aucwrY] clXo kMq rn

ko smuhweI] bWD mUMf bhu BWiq burweI]37] lMkw

piq rn mYN aucreI] lCmn ko ju n mo qy freI]

mwroN Awj bjR sm bwnw] myGnwd sMg krY

ipAwnw]38]

dohrw] bRhm mMqR pF sYhQI rwvn kr cmkwie] kwl jlD

mY bIjrI jnu pRgtI hY Awie]39]

cOpeI] kRoD aumf soN deI clweI] pihly kmlwsn qy pweI]

sPl sdw inhPl inh hoeI] cOdih Bvn bcY nih

koeI]40] qyj pMuj Awvq lihlhI] sO hnUmwn bIc

hIN ghI] idRV gih rhXo n CwfI FIlI] grV aufq

sWipn jnu lIlI]41] pkV isMDu mY deI clweI] so

iPr rwvn ky kr AweI] ibsmY BXo lMk ko rweI]

qk lCmn iqn bhur clweI]42] iPr hnvMq vYsy

Page 317: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

305

hI rokI] gih smudR gihry mY JokI] so iPr geI duSP

ky hwQw] bhu BXo kop lMk ko nwQw]43]

dohrw] so brCI lY lMkpiq clXo bRhm pur Dwie] cqurwnn

ko mwrkY bhur lroNgo Awie]44]

cOpeI] bRhm lok mY gXo lMk piq] kmlwsn kWpXo icq mY

Aiq] kRoD fIT dyKI duK pwXo] Apn isMGwsn pr

bYTwXo]45] mhwrwj hm kCu n ibgwrXo] kvn kwj

Awpn pg DwrXo] hm pVQ byd dyih Pl qohI] Ab

nih pVQoN kho jy mohI]46] jXoN jXoN qum rUKy hYÍ hyro]

qXoN qXoN mdn hoq hY myro] qUM myry kul mWih aujwro]

qoqy moih pRiqStw Bwro]47] piq jo Awj rhY nih qo

qy] qO sur Asur frY nih moqy] jo qum kho kroN Ab

soeI] QkI rudR qy jo kCu hoeI]48]

dohrw] khXO lokpiq dYNq so krI bfI qum bwq] Aj hUM icMqw

ijn krhu idn ieksy nih jwq]49]

cOpeI] khXO lMkpiq mwroN qohI] dInI kpt sYhQI mohI]

bwr pcwsk rhXo hkwry] iPr AweI ibn lCmn

Page 318: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

306

mwry]50] ijh lCmn sb kutMb inbyrXo ] AbY Awn

lMkw gF GyrXo] hON hI bhXo su Xih giq myrI] qW

pr sPl n brCI qyrI]51] mn mY qo ibrMc suK

pwXo] muK PIko kY Sok bFwXo] Xih qo sugm bwq hY

rweI] mwrO lCmn khON aupweI]52] qb nwrd ko

ismrn kirE] nwrd Awn sIs pg DirE] qb hIN

qwq BXo bf BwgI] jb hIN fIT crn soN lwgI]53]

dohrw] pun rwvn ko dyKky frp gXo mn mwih] icq mY rhXo

ibcwr kY Awj kusl sI nwih]54]

nwrdau vwc]

cOpeI] Awies dyhu kroN Ab soeI] mhwrwj ko jXoN suK hoeI]

Xih dwqw sB jgq iBKwrI] ey piq rwKnhwr

hmwrI]55] jo qum Xwko Blo n krho] qO qum pRwnn

qy nih frho] Cwf iblMbih Awies dIjY] lMkwpiq ko

kwrj kIjY]56] Xih jsu qwq Awju kh pwvY] rwvn

mhW rwj Gr AwvY] jwkI sBw skl sur rheI] sur

gur bYT nXwau ko khXI]57] pvr buhwrY pvn

Page 319: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

307

sdweI] Awpn guhy PUl surrweI] C`pn kot myG jl

BreI] pwvk pRgt pwk ko kreI]58]

dohrw] byd pVQq ho Awp qum AOr dyv ikn mWih] sur pur

nrpur nwgpur bsq bWh kI CWih]59]

cOpeI] cMdn CqR cMdRmw kreI] CrI hwQ TwFo riv DreI]

bMdswl mY kwl ibrwjY] bjY duMdBI nIr iniD

gwjY]60] iqn hT kY jwnkI curweI] qWky hyq lrY

rGurweI] pihly muin mrIc iqn mwrXo] Cyd qwl

kip bwil sMGwrXo]61] KrdUKn iKn mWih Kpwey]

isMDu pwit lMkw gV Awey] kuMBkwn rn mWih pCwry]

qW pwCy mGvwijq mwry]62] pvnpUq blvMq pRbl

Aiq] iqh CwfXo jqn n lMkwpiq] soeI mhwrwj

qwq Gr AwXo] sb bXoNq kih qoih sunwXo]63]

kivau vwc]

dohrw] Xih ibnqI nwrd krI lMkw pqih sunwie] qb rwvn

ibiD soN khXo khIey kOn aupwie]64]

bRhmo vwc]

Page 320: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

308

cOpeI] qb bolXo bRhmw sun nwrd] khoN bwq sun buiD

ibswrd] jb lg hnUmwn rl mWhI] qb lg sPlI

sYhQI nwhI]65] pvn pUq jb Anq isDwrY] qb

brCI lCmn ko mwrY] Ab qum jwhu qurq hI qhW]

rwmcMd hnvq hYN jhW]66] hnU pkV lY Anq

isDwrhu] qb brCI lCmn pr fwrhu] mhwrwj qum

Kyd n krhu] lKmn pRwn jwie qum hrhu]67] krau

mnorQ jo mn hoeI] clq sYhQI ghY n koeI] Ab jO

bIc XWih ko gheI] jmpuir jwie jwqnw

sheI]68]

dohrw] nwrd soN lMkys soN khI ibrMc pukwr] hnUmwn ko qUM

gho qUM lCmn ko mwr]69]

kivau vwc]

cOpeI] ieh ibiD cqurwnn jb BwKI] bIc dXo hir hir ko

swKI] ibdw Bey mwQy pg lwXo] bRhmw ky jIA myN

jIA AwXo]70] rwvn clq khXo pun bYnw] lCmn

mrY qoih kCu BYnw] jwie sYhQI qoN pr fwrON] lCmn

Page 321: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

309

bcY qoih iPr mwroN]71] nwdr hohu hmwry swKI]

Arun fIT rwvn XON BwKI] lMkwpiq ieh ibiD

grbwnXo] kmlwsn jIA mY qb jwnXo]72] rogI

cpY iqRdoKn lwgy] so XON bkY jgq gur Awgy] qWkysMg

nwrd kr dXo] kR`m kRm kr rwvn qb gXo]73]

cOpeI] nwrd clXo iblMb n kInw] Dir kWDy rGupiq js

bInw] hnUmwn ko drs idKwXo] lMkwpiq ieq rn mY

AwXo]74] auq hnUmwn bhuq suK kIno] nwrd imlY

mhW rs BIno] kr pRxwm prkrmw lInI] pRB ko jwn

bfweI kInI]75] jb hON lMk dUq hYÍ AwXO] rwj sBw

mYN drSn pwXo] qb qy Awj inhwry iriKbr]

AwigAw dyh Awn dyauN bnPr]76] pkr bWh nwrd

lY cilE] hnUmwn qWko rs FlXo] nwrd hir mwXw

ibsQrI] lY gXo dUr smJ nih prI]77]

dohrw] rGupiq kQw iblMb soN sb bUJI iriK qWih] kip

kulmix Dr pRym mn sBY khI Avgwih]78]

Page 322: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

310

cOpeI] hnUmwn Xih Byd n pwXo] bRhmw kI AwigAw qY AwXO]

jo kippiq Xih mwXw jwnY] nwrd swrd kCU n

mwnY]79] bwq nrs AtkXo bf BwgI] smJ n prI

GrI dYP lwgI] hnU n rwmih CwfY GrI] Awn bwq

nwrd sON prI]80] pwie Bgq ko Bgq so PUly] pRBu

ko Bjn qurq hI BUlY] bfy rwm qy rwm snyhI] Awp

n BjY idRVwvYN qyhI]81] ieqny ibiD hnUmwn nih

BUlXo] clY n bs iriK mwXw JUlXo] ieqny mYN dyKXo

lMkwpiq] hnUmwn rn nhI ibsdmiq]82]

dohrw] qb PUlXo ibiD jo khXo soeI nwrd kIn] AbhON mwroN

lCmnih jXoN jwnih pur qIn]83]

cOpeI] qb iql qmk sYhQI swDI] koRD fIT lCmn aur

bwDI] qyj puMj qIKn lhlhI] mwnhu riv Dwrw hYÍ

bhI]84] DUm kyq jnu nB pRgtwnXo] lokn pRlY

kwl kr mwnXo] jnu jur kot bIjurI clI] sYnw skl

qyj qy KlI]85] igry BUim kip bhur n lry] mwnhu

bwn kroirk pry] Cydky lCmn auh ids geIa]

Page 323: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

311

surpur mWih bDweI BeI]86] XWqy sBn kulwihl

kirXo] BlI BeI lCmn Dr pirXo] jO Dr lCmn

Awj n preI] qO rwvn hm ibn nB kreI]87]

dohrw] Ab pUrn AprwD qy irs kr hYN rGubIr] sIA

ibrhwg buJwie hY mMdodrI idRg nIr]88]

cOpeI] qW iCn nwrd gXo lukweI] hnUmwn Tig mUrI KweI]

AwXo dOr rwm ky pwsw] rhy Cwf sb jIvn

Awsw]89] bcXo ibBIKn iblpq bYnn] kip piq

jl mWgq hY sYnn] hnUmwn kip ktk inhwrXo]

mwnhu gVQ pwQr ko fwrXo]90] BXo nIl nIlo Aiq

cotn] pIr muK AMgd Dr lotn] AOr kpn kI kOn

clwvY] FUMf rhXo rwmih nhI pwvY]91] sBn Cwif

hON gXo eyk iCn] ien sBhn ko XhY kwl idn] jO

iCn Br rGupiq n inhwroN] Cwf pRwn jm purih

isDwroN]92]

hnUmwnau vwc]

Page 324: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

312

dohrw] Cl kr nwrd hON ClXo bl kir mwr isrwauN] rwm

rjwies hY nhI Ab jmpuir ko jwauN]93]

cOpeI] lCmn rwj kumwr nhI rn] kXoN jIvY hnUmwn eyk

iCn] khXo ibBIKn qb isrnweI] sbko bil miq

Xh mr jweI]94]

ibBIKn bcn]

cOpeI] sun kip piq Aiq ins AMDXwrI] Ab ibnqI sun

lyhu hmwrI] lY dIpk hm dyKih doaU] sb mr gey ik

jIvq koaU]95 Awgy kIE ibBIKn rweI] pwCy hnvq

dIp jrweI] dyKq jwmvMq iFg Awey] Aiq sUCm

iqn bcn sunwey]96] dyiK ivBIKn rhXo iblK

muK] prXo Awn sb ko iekTo duK] hwQ auTwie iehY

iqn pUCI] muK Cib Awj sbn kI CUCI]97]

jwmvMqau vwc]

dohrw] sunhu ibBIKn lMk piq suK dY byg sunwie] hnUmwn

jIvq bcXo kY mwrXo iqn Dwie]98

ibBIKn vwc]

Page 325: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

313

cOpeI] sunq ibBIKn roie sunwXo] jIvq jwmvMq iek pwXo]

iqn hI b`jR sm bYnw qWko dyiK isrwq n nYnw]99]

sRI rGubIr kI kusl n bUJI] bhuro lCmn dyih n

sUJI] kippiq AMgd sbY Bulwny] sb qY AiDk h~

qum jwnY]100] qj nl nIlih nyhu Bbr rn mwhI]

fr qy suD rhI kCu nwhI]101] hmYN rwm ko bhuq

Broso] syvk khW Awj kih qoso] Ab kr byg smoD

hmwro] hnUmwn ikh hyq sMBwro]102]

jwmwvMqau vwc]

dohrw] jwmvMq bolXo qbih sunhu ibBIKn bwq] qWky jIvq

sb jIAYN mUey sbY mr jwq]103]

cOpeI] jO hnUmwn pRwn nih pry] jy rn igry hoq sb Kry] jO

hnUmwn jUJ pg Dwry] jy jIvq qyaU ibiD mwr]104]

qbih ibBIKn bcn sunwey] sRI hnUmwn qWih

drswey] sRI rGupiq lCmn iFg Kry] ey sb dOr

rwm pg pry]105] iml rGubIr bhuq hI roey]

lCmn Awj sbY suK Koey] lgI sYhQI pRwx aufwny]

Page 326: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

314

Cuty hwQ qy Bey ibrwny]106] Ab lCmn ibn iCn

kXoN jIEuN] jW ibn pihly nIr n pIEN] AbhoN pRgt

qjq hON pRwnw] bRhm lok sMg bIr pXwnw]107]

dohrw] bYn smoDY kwih qb sb rovq iblwlq] jy AD jIvq

Sbd sun qyaU Awvq jwq]108]

rwmcMdRYau vwc]

cOpeI] CutI mUrCw sB auT Dwey] rovq rwmcMd iFg Awey]

lCmn dyiK sbY iblKwny] pRwn Awpny sMg n

jwny]109] rovq nYnn jl nw rheI] qb rGubIr

bIr sON kheI] qum rnDIr mhW rn gwFy] gey Cwf

ieh Avsr TwFy]110] Ab qum sb mYN pRgt

jnwXo] bn Pl Kwq bhuq duK pwXo] sIqw hrn Awj

duK mwno] qWqy surpuir kIn pXwno]111] mo ibn

Bojn pIq n pwnI] rhI mIq sun pRIq khwnI] gupq

soc jo mn mYN rheI] rovq soc jo mn mYN rheI]

rovq rwm su qosoN kheI]112]

Page 327: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

315

svYXw] jwnkI ko jIA soc nhIN n sMkoc kCU ipq dyh

gvweI] dys qijE Bys Dn kykeI kI n gnI

TkurweI] jYsI kCU idn rYn bsY sun bIr ibBIKn kI

duicqweI] pRwn inMsk qjy quv XON hm rMk BXo ien

lMk n pweI]114]

dohrw] lCmn inpt AnIq kr gey Cwf rn moih] Ab

rGunwQ AnwQ soN XO Bwvq hY qoih]115]

svYXw] jwnq hoAN mn mY sun bIr n qo ibn bwnr eyk lrY]

Bj hoN rGu ky kul ko duK hY mr hON qb moN duK sIA

mrY] nhI JUTI khI kbhU muK qy ieh JUT hU qy

rGubIr jwie kY rwj krY]116]

kib`q] CwfXo inj dys kIE qwpsI ko Bys dyK rwvn nrys

Aiq rwKs ko fIl hY] AMgd n dIsY suKI Gwien qy

Gno duKI muKn kY Awgy lwgy sRonq ko JIl hY] BweI

lCmn Ab hoq hY hsweI kho khW jIA AweI myro

jIA AweI myro jwq suK sIl hY] rovY rGurwie hwie

Page 328: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

316

hwie lCmn bIr qo ibnw shwiek n Awj nl nIl

hY]117]

kib`q] ipClI qo AYshI rIiq qYsI kInI myry kInI myry mIq

pRIiq pRgtweI jYsy hY n sis kok ko] pihly Kvwie

Pl syj ko ibCwie dl qW pr svwie moih pwCy jwqy

Ek ko] ikDoN jIA prI bwq hm hYN ibmwq BRwq AYsI

pRgtIvq bFwvq hYN Sok ko] AjhUM n jwgy mosoN AYsy

Anurwgy bIr moih Cwif Awgy jwn lwgy surlok

ko]118]

kib`q] dsrQ jUky dyh qXwgy qy n qXwgI qYN qo mo mYN icq

rwKXo pY n rwKXo hY jnk mYN] pwCy bn Awey bn Pl

qYN Kvwey Kwey ieqI pRIiq BweI koaU qorq qnk mYN]

jwnkI hrn qy n mrn ibcwrXo qYNqo myry jIA kwj

rwKXo bwn qON Dnk mYN] Awj rGubMs myro bMs hoq

lCmn sYhQI ky lwgy swQ CwfXo qYN iCnk mYN]119]

svYXw] riv qy mnu Awid idlIphUM qy rGu qy Aj qy ikn bMs

gXo CY] hY n klMk sbY ipqsoN jssoN Air jIq huqI

Page 329: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

317

jg jY] Ab myry klMk isr dyKhu nwir geI Ar bIr

cilE dY] bwFI iKsI iqhUM lok DsI Duin sIs Aho

rGubIr kihE hY]120]

svYXw] AOD khW rGunwQ khW ipq bYnn qy bn kO auT DwvY]

rwvn sIA hrY su khw kip rwj smwj ley sMg

AwvY] isMDu ptY rGubIr ltY Ab kwn GtY mn XON duK

pwvY] jO jIA mYN supny hUM n sUq su sUq sbY ibD roK

bnwvY]121]

sroTw] ieh ibiD Aiq duK pwie kY rovq kY Dr luTq] qW

pwCy rGurwie hnUmwn so irs BirE]122]

rwmcMdR vwc hnUmwn soN]

kib`q] sIqw rho rwj bho BlI burI koaU burI kho jIA Awin

gho irpu nYku n iKswiego] sun ry smIr huq pIr shI

jwq nhIN jhW myro bIr rGubIr qhW jwiego] eyk

iCn ibnw lCmn pwXo pRwn irn ibnw dIny rwm cMd

kYsy kY isrwiego] qWqy myrI sbhI soN rwm rwm kih

rwvn iqhwry ikh lyKy inj kwiego]123]

Page 330: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

318

svYXw] Awn jury kip mMfl kwl sumwr pry rn kwm n AwvY]

ho blvMq bfo hnUmwn gXo Bj kY inj pRwn bcwvY] jW

ibn Awj duKI ieh BWiq su rwm khW BrqY Ab pwvY]

bIr ibnw Ab bIr ky pRwnn ko rGubIrih Awn

imlwvY]124]

kib`q] kykeI ko pUq lCmn jUko Cwf rn qyro jXoN pvn pUq

kYsy muK morqo] shYQI ko Gwau lMk rwau ko n hon dyqo

rwvn ky dl mYN smudR ibK Gorqo] eykhI isrwsn ky

jor pwk swsn ko Awsn igrwie kmlwsn qy jorqo]

gwrqo grb dskMDr ko sB Awj huqO n BrQ nB rQ

jwie qorqo]125]

svYXw] nwir geI Ar bIr igrXo rn hO mn qo sb Bwqn

hwrXo] rwvn kY idRV bwnn qy kip mMfl BUim prXo

n sMBwrXo] eyk huqo hnUmwn blI iqn hUM jIA mON ieh

BWq ibcwrXo] Aws rhI gruVwsn rwm srwsn fwr

kY Awsn mwrXo]126]

kvIau vwc]

Page 331: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

319

dohrw] hnU jwn AprwD inj snmuK krq n fIT] Brq

Bujwbl sRvn sun mn irs mwrq nIT]127]

sroTw] mn mY hnU irswie bdn nwie TwFo BXo] pRB soN khw

bwswie dIn BXo ibnqI krY]128]

hnUmwnau vwc rwm cMdR soN]

kib`q] kwhy ko krq ros syvkn dyq dos Tokqy jo pIT nYk

kOn BWiq hwrqo] Kyd lCmn jUkI dyh ko n hon dyqO

nYk qumYN kwhU hUM ko isMDu n auqwr qo] Ab lO qO sIqw

jU ko lYky sMg mhwrwj BlI BWiq bYT rQ Gr hIN

pDwrqo] gwrqo grb dskMDr ko sbY Awj jYsy lMk

jwrI qYsy rwvn ko mwrqo]129]

kib`q] sBY rho bYiT lMk eykloeI pYiT nwQ mUl qy aUpwr isMDu

Dwr mYN bhwie dXoN] rwKsn mwr iklkwr sB ko

ipCwr iCnhI mY cMdmuKI jwnkI ko ilAwie dXoN] jyqy

l`Cju`gn mYN lCmn jUJy rn suDw rs Awn kho sB ko

ijvwie dXoN] kwhy ko kmwn bwn fwrf ho mhwrwj

dIjY nYk Awies qo rwvn igrwie dXoN]130]

Page 332: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

320

dohrw] hnUmwn eyh swc sBu ijqI khI qYN bwq] rn rwvn

PUlXo iPrY kr lCmn ko Gwq]131]

hnUmwnau vwc]

sroTw] clI kQw ibpRIq dys dys pur pur ngr] rn rwvn

kI jIq rwm cMd hwry pRgt]132]

svYXw] hYÍ geI eyk Acwnk hIN pRBu ky bl ko knkw n lhY

hY] rwvn mIc ky hwQ prXo ignqI pl pRwn ley

inbhY hY] nIc ibMDuquk jXoN sis lIl idvwkr ko pun

jwie ghY hY] qO khW bYiT sBw mih rwGv rwhu khUM

idn nwiek hYÍ hY]133]

cOpeI] rwvn rwhu gRsXo lCmn sis] hoXo gRihn AbY auT hY

hs] nwQ sMkoc n mn mYN Awno] lCmn ko jIvq hI

jwno]134]

rwmcMdRau vwc]

cOpeI] suDw smwn hnU ky bYnw] qaU bIr ibn PUithM nYnw] jO

hm Ab jIqXo lMkw piq] ibn lKmn ikh kwj rwj

piq]135] dYP pRkwr suK iniD ky pwey] hnUmwn

Page 333: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

321

qoih kihq sunwey] dYP pRkwr suK iniD ky pwey]

hnUmwn qoih kihq sunwey] jw ibBUiq ko Air n

inhwrY] mn duK pwie hIE sunwey]136] aun B`Xn

soN imln suhweI] Kwn pwn nih sBw bnweI] hir

gur ibpR hyq nih dInI] bl Cl kir aun hUM qy

lInI]137] jW iniD ko n srwhY koeI] so ibBUq

bYrI ky hoeI]qWqy lCmn ibn Ab mraUN] ikh ibiD

ngr Er muK kraUN]138]

dohrw] myry pwCy pvV suq jO jIvY sIA nwir] qO lY Gr

phucweIN lMkw piq ko mwr]139]

kivau vwc]

cOpeI] qb hnvMq Br lInY nYnw] prs pwauN boilXo muK

bYnw] jo kCu AwigAw dyhu su kraUN] kho jwie jm hUM

so lraUN]140] pRwx Awin lCmn qn myloN] jO lr

mroN qo jI pr KyloN] qb boly rGupiq suKdweI] jo hON

khauN krhu kip rweI]141] bYdrwj lMkw gF

rheI] nwk suKYn skl jg kheI] ptqr Awj

Page 334: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

322

DnMqr dIjY] qWko Abih Awin suK lIjY]142] jo

vhu khY so krhu aupweI] s`q bcn qWko n imtweI]

hnUmwn iCn hIN mY kIno] Awin suKYn sovqo

dIno]143]

dohrw] hnUmwn ky pRwney rGupiq jUky pwie] ky lCmn pg

qr mroN kY Ab dyhMu ijAwie]]144]

cOpeI] qW iFg kip koaU n pTwXo] pkr bWh rGubIr

jgwXo] auTq suKYn dMfvq kIno] sRI rGubIr cMdRmW

cIno]]145]pkr bWh lCmn drswey] AMg AMg ky

Gwab idKwey] Duin Duin gRIv suKYn sunwvY] bUtI

kTn khw koaU pwvY]146] phucY nhIN grV qih

jweI] bIc bsY Awvy idn rweI] mn qy byg kiTn

koaU DwvY] sUr audY lg soaU n AwvY]147] kXoN

lCmn jIvY rGurweI] jih bUtI qih koaU n jweI]

qw mY duSt bhuq rKvwry] pRyq ipswK BUq

mqvwry]148]

Page 335: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

323

dohrw] lCmn dyKq idRg Brq rwm dyK murJwie] nIc nYn

suKYn kir bolq mn pCqwie]149]

cOpeI] iqn qy krmmwl jo bcY] ihm smMudRqw mY pun pcY]

qWqy sbY kTneI jwnhu] mory bcn s`q kr

mwnhu]150] nwauN gwauN mrTwauN bqwaUN] ibqw mrO qo

sIs invwaUN] auqr KMf dRoxw igr kheI] bsYN n qyv

rwksYN rheI]151] swT lwK jojn hY kosw] kOn

jwie jIA hY n Brosw] AO pun suno jrI ko nwaUN] sRI

rGupiqjI qumih sunwaUN]152] hY ibslX blI

au`cXwrI] dIv joq jXoN jrY auGwrI] ibn riv audY

jrI jo AwvY] Gs lCmn crnn ko lwgY] lwc

DnMqr jo cl AwvY] qW bUtI ibn qy n ijAwvY]154]

Awin ibQwqw jo aupcrY] ijAwie n sky sMg so jrY]

jIAn aupwie kihE mYN soeI] qum eIsPr qum qy sB

so jrY] jIAn aupwie kihE mYN soeI] qum eIsPr

qum eIsPr qbm qy sB hoeI]155] bwqYN krq bIqI

GrI] qb suKYn pun ibnqI krI] suko ju moih iehW lY

Page 336: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

324

AwXo] qb suKYn pun ibnqI krI] suko ju moih iehW

lY AwXo] qb hnUmwn rwm drswXo]156] drsn dyK

bhur so khY] Xh mn krY qo pvnY ghY] AOr BrosO ko

AvY] qwhI ko mhwrwj pTwvY] qW prjMk suKYn

suvwXo] hnUmwn iCn mY phucwXo] kip mwXw suKYn

BrmwXo] soie rihE jnu supno AwXo]158]

kivau vwc]

dohrw] ieh ibiG bUtI smJ kY hnUmwn suK pwie] qW pwCy

ibnqI krI sb moN pRgt snwie]159]

hnUmwnau vwc]

cOpeI] bYd khI so sb soN khI] rwm Aws lCmn lO rhI]

rwm tihl AwXo sB koaU] XWqy pry tihl nih

hoaU]160] jOlO sUr n inksn pwvY] jrI aupwr

koaP lY AwvY] Apno Apno bl aucrhU] rwm kwm ky

FIl n krhU]161]pRBu kY kwj n syvk AwvY] lok

hsY prloku hssvY] sIqw kI icMqw ko mreI] Ab mo

Aws su lCmn mreI]162]qWqy qjhu iblMb AhO

Page 337: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

325

kip] AvDin kt kit kshu clhu Dip] pOrK kQw

jbY Qk jYhY] qb lCmn ko rwm n pYhY]163]

dohrw] qWqy pRgt kho sbY lwj skuc min Koie] qW pr mMqR

ibcwrIAY rwm krY so hoie]164]

sBkipab vwc]

cOpeI] qb auT nl rGupqih sunwvY] qIn rwiqR ibn aury n

AwvY] ieMdu kuieMdu duie rwiq bqweI] mwrg kI

kTneI jnweI]165]

qb kip piq sugRIv sunwvY] eyk rwq bs syvk

lXwvY] nIl khI Ab Gt nih hoeI] Xwqy byg n

ilAwvY koeI]166] AMgd auTXo Bbk bl qolXo]

KYNc pyc rGupiq soN bolXo] cwr pihr jo mWgy pwaUN]

kwl dupihrI lY phMucwaUN]167] sB ky bcn rwm

jIA Dwry]mUrC pry n bhur sMBwry] kip mMfl jo

bcn aucwry] rGupiq ihRqy bwn jnu mwry]167]

dohrw] pRwnn ky plty bUtI pRwn bcq hYN doie] so rGupiq

jwnY nhIN kWqy DIrj hoie]167]

Page 338: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

326

rwmcMdRo vwc]

cOpeI] pIAYN ruiDr jogn iklkwhIN] jMbuk gID mws lY

jwhIN] qW pr rwm jIAY ikh lyKY] lCmn Awsb

jwm dPY bwkI] Bor hoq isr lyq ipnwmI] kip gn

shq rwm iblKweI] dyK hnU qn krI bfweI] qMU

Avqwr ru`dR ko AwhI] hm jwnXo jb lMkw

dwhI]172] isMD PWD sIA ko suK dIno] qyro bl hm

qbhI cIno] jb jb ibpip prI hm AweI] qb qb

hnUmwn qy jweI]173] Ab hON khON kOn soN jweI]

bwq indwn hnU lO AweI]

kib`q] sUrj AkwS ipqw sur pur bws kIno kOn hkI Srn

jwaUN qwko qMU bqwie dY] Brqq ibqys dys Awn pry

isMDb pwr mwJ Dwr bUfq hY nwau phMucwie dY] corI

geI nwir bIr pirE rn pRwn fwr khY rGurwie hoie

AYsy iPrvwie dY] qyroeI Brosy qwqy qo soN khON bwr

bwr hnuvMq blvMq bIr ijAwie dY]175]

Page 339: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

327

kib`q] khw BXo jOpY Kr dUKn bnwie mwry khw BXo jIq kip

isMDu sy bMDwey hYN] khw BXo jOpY kMuBkwn sy indwn mwry

myGnwd ko pCwr sUrmw khwey hYN] jYsy jog j`gj mp

qIrQ Anyk jp pRym ky Bjn hIn kWky kwm Awey hYN]

qYsy ibn AYsy duK pwey hY]177]

svYXw] dyK hnUM Xih kOn smo Ab qo bl kI ibrIAw suqo

eyhI] jO lg bIrn sUr audY qO lO lXwie sMjIvn pRwn

snyhI] bIr prXo jn so rn BUim jXwie auBY iml

bwt n lyhI] hY iqhUM lok kI pIr kI BIr prI su shI

rGubIr kI dyhI]178]

svYXw] jO iCq Er inhwrq hON soeI swsu lgY bhuqY srmY hY]

sIA n rwK skXo bn mY Xih rwj bfo duK dY hY]

qWqy rhY AD bIc hI fIT su AYsy prXo duK dyX EhY

hY]179]

kivau vwc]

Page 340: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

328

cOpeI] duh hwQn mYN bdn rhy Dr] jugl kml jnu cWd

rhXo pr] locn mUMd n ibCurq koey] jn jlcr jug

srvr soey]180] isQl Bwl iBRkutI kumlwnI]

jnu iPr kwm kmwnn qwnI] kuitl Ailk sUDI hYÍ

geI] jn swp n rogn sI BeI]181] AMg AMg sRm

jl kin pry] rGupiq igr Jrnw jlu Jry] jugl

hwQ isQlqw Aimq ky] mwnhu mkl lty ihm irqu

ky]182]CUCy ADrn ibn mDb AYsy] ibn mDu AYsy]

ibn hI pky ibMb Pl jYsy] jugl isMG sMkocn mIcy]

jnu kdlI ibn hI jl sIcy]183]

dohrw] kip kul inrKXo pvn suq kwhUM mY bl nwih] Au

rGupiq kI dSw qY rudn krq mn mwih]184]

hnUmwnau vwc]

cOpeI] sRI rGupiq bl mn mY DwrXo] auT ky syBw mWih

iklkwrXo] Ab qo jrI sBn qY QkI] imtI n

rwmcMd Dk DkI]185] Ab jO sB mI AwigAw pwaUN

sRI rGubj ko sIs invwaUN] jrI dUr qum sbY bKwno]

Page 341: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

329

Awj pRqwp rwm ko jwno]186] jo kCu pOrK hoie su

kro] lCmn pRwn jwn qy froN] bkoN khW Ab kroN

sujweI] jYsy BjY rwm duicqweI]187] lCmn auTY

bhur iPr lrY] qO hnUmwn pRwn ko DrY] nwqo lCmn

sMg isGwaUN] jm ko mwr sMg lY AwaUN] dOr hlU

crnn isr DreI] mo jIvq pRB kXoN idRg

BreI]188]

kib`q] jO kho qo jhW qy inkwsXo qyv dwno iml iqhI TOr

phuc kY eyklo ibloie lXoN] jO kho qo jwie qyvlok

rokoN sbY qyv sUDo dyihM dyihM piq Koie lXoN] kho rokoN

bwt surpur ky kpwt Tok pOrK jnwaUN kho qO iBKwrI

hoie lXoN] jO khy do swq hMU pqwl cwl myloN rwm jO

kho suDw mr ky suDw kY incoie lXoN]189]

cOpeI] jo igr khXo suKYn suBwgy] so igr qo nYn ky Awgy]

bfI rwiq qWqy nih DwaUN] GrI pwau mY lY hI

AwaUN]190] lCmn kI icMqw mq krhu] jwghu pRwn

nwQ ijn frhu] cloN Abih jO AwgXw pwaUN] qO

Page 342: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

330

aUNGq hr eyeI DwaUN]191] sÍws BrXo DIrj jIA

AwXo] aGry nYn kml riv pwXo]

rwmcMdRau vwc]

jwh hnU Aiq kwl n kIjY] pRwn dwn lCmn kaU dIjY]192]

qumih clq AweI suD bwqw] ngr AOD kOslXw

mwqw] lCmn mwq suimqRw rheI] BweI Brq bhuq

duK sheI]193]

rwmcMdRau vwc]

dohrw] ieqqy jwq pRbIn kip aunih imlo ijn jwie] Awvq

pRgt sunweIAhu lCmn jIAn aupwie]194]

kivau vwc]

cOpeI] iml iqn kI kuslwqih lIjo] qb Awvn ko ieq mn

kIjo Xih sun hnU pvn hYÍ gXo] rwm crn pr mwQo

nXo]195] Tok pIT muK cUmXo rGupiq] mo crnn mY

sdw rY miq] bhur sugRIv Aw isKw deI] hnUmwn qo

qy nih neI]196] sB soN rwm rwm kih leI] aufXo

hnU n idKweI deI] nB soN imlXo jwie hnvMqw] bfy

Page 343: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

331

bfy Asurn ko hMqw]197] jo mwrg mYN ibGn pswrY]

eyk cpyt cOQ hI fwrY] pRwn qjY jWko kip fwtY] jYsy

Drm pwp ko kwtY]198]

dohrw] ibCrXo hnvq rwm soN sRI lCmn ky hyq] jYsy mukr

mlIn mY muK n idKweI dyq]199]

cOpeI] eyk mhUrq mY auf AwXo] qW prbq pr pauN itkwXo]

iqh bUtI ko soDn lwgXo] sB eykY sB soN

AnurwgXo]200] kon qjoN kWko lY jWaUN] qw sON jO

lCmn nihM pwaUN] qb iKswie auqr kh kroN]

rGupiq kop Agin qy froN]201]bUJoN kwih sMg koaU

nwhIN] auqrY cFY gtI mn mWhIN] AtkXo jIA mY bfo

kulyKXo] auqih kusupn suimqRw dyKXo]202] kwl

BuXMg rhXo lptweI] bwm AMg sb gXo gbweI]

jwgq kOSilAw pY DweI] sPpn kihE ieh BWiq

sunweI]203]

kivXo vwc]

Page 344: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

332

dohrw] sunq nYn jl Br rihE kOS`ilAw duK pwie] auT

bYTI prXMk qj Brq bissx bulwie]204]

cOpeI] iqnsoN sPpn sunwie kihE iqn] ieh ibD dyiKE

sPpn Abih ien] qb iriK khXo ibcwr sbnwXo]

brIAw burI sPpn ien pwXo]205] rwm lKn hUjo

kusrwqw] hY Xih sPpn bfo duK dwqw] qb lg hom

j`g jp krhIN] byd mMqR ibiD so aucrhI]206]

Brq DnuK sr lY rKvwro] ibGn krY qWhI qum mwry]

ieh ibiD kQw Aju`DXw BeI] hnUmwn AOrY miq

TeI]207] lY prbq Ab cloN auTweI] jrI dyK

lYhYN rGurweI] myro kOn jMjwrs kreI] Ab igrqy

lCmn nih mreI]208]

kivau vwc]

dohrw] lY aupwr igr kr DrXo pvn pUq prcMf] ngr

Aju`DXw ko clXo grb kIE BujqMf]209]

cOpeI] nYnn DXwn Brq nB lwXo] Xih koaU ibGn krn ko

AwXo] ijn ins mwqw fsI hmwrI] jWky kwj krI

Page 345: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

333

rKvwrI]210] so Xih j`gX ibGn ko AwXo]qwn

bwn kr kRoD clwXo] lgXo Bwl mYN auq hPY PUtn qy

freI] gey sgl qwky iFg dOrI ] jwgy sBY prI

puir rOrI]212] crnn sbY jwq hIN lwgy] rwm nwm

sun kY Anurwgy] bUJI skl kOn qMU AwhI] kq kO auf

Ab kq kO jwhI]213]

dohrw] rwm nwm qYN muK khXo qo hm CwfXo qoih] ibn Xw

Bjn bcY nhI isv surpiq jO hoih]214]

hnUmwnau vwc]

cOpeI] suno Brq qum soN sB khoN] Gwau sMBwr jIAq jO rhON]

nwm hnMU sb jgq aucrY] Apno jwn rwm ihq

krY]215]so rGupiq lMkw pr pwXo]iml sugRIv smuMdR

ptwXo]qhW juD AYso kCu BXo]kuMBkrn jm puir ko

gXo]216]myGnwd qWqy pun mwrXo]rwvn kop kIE

iqn BwrXo]qwih kCU ins idn nih sUJXo] lgI

sYhQI lCmn jUJXoy]217] Ar ivsQwr kQw jO kroN]

Page 346: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

334

audy hoq sUrj qy froN]qW lCmn ihq igr gih

lXwXo] so lCmn qum surg pTwXo]218]

dohrw]sUr aUdY qy XON froN jO n lMk hON jwauN]aUdY hoq lCmn mrY

qWqy bhuq frwauN]219]

cOpeI] ibn igr gey n lCmn jIvY] qW ibn rwm n pwnI

pIvY] auq rGubIr ibnw iCq BeI]hmry mUry khw hYÍ

geI]220]

Brq kumwr bwq hY AYsI] krhu AbY AwvY jIA

jYsI]lCmn bwq sunq sb roey]kOs`lXw ky sB suK

Koey]221]

sumqRw bcn]

cOpeI] bcpn sunq suimqRw DweI]lCmn kI Aiq krI

bfweI hON qo Awj spUqI BeI] lCmn dyih ihq

geI]222]

pRB ky ihq jo syvk mrY] qwkI mwq sok ikauN

krY]sUr Bey kI iehY bfweI] pRBu dyKq rn BUm

suhweI]223]

Page 347: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

335

rn mYN pIT ju pRBu ko dyeI] qWko mws gID nih

lyeI]hnUmwn XON khIE jweI] rGupiq jIE sdw

suKdweI]224]

lKmn ko kCu sok n kIjo] rwvn jIq bfo js

lIjY]rn mY bwq hoq hY doaU] kY jIqY kY hwrY

koaU]225]

jIqY pwvY rwj bfweI] snmuK jUJ dyv puir

jweI]qWqy moih sok nih AwvY] rGupiq jIAY sok

ibsrwvY]226]

kOS`lXw bcn]

cOpeI] kOS`lXw muriCq Dr soeI] lCmn pUq pUq kr

roeI]sun hnvMq ibsr ijn jweI] bolq nYnn jl n

rhweI]227]

myrI khI rwm soN khIE] qum lCmn ibn jIAq n

rhIE] iPr Awvhu qO donO BweI] jUJy rn sO gunI

bfweI]228]

Page 348: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

336

khIE kip rn pIT n dIjo] jUJ kwm Arjn jXoN

kIjo]

dohrw] sIA so lCmn jO imly qO Awvhu ieh dys]

bIr qIAw ibn bn Blo kIjo gorK Bys]229]

bisst bcn]

cOpeI] qb bissP Blkw gih kwFXo] AOKD bl hnvq

kIE TwFXo] khIE kip AsIs rGubrsn] bhu ibD

duK pwXo hYÍ hY bn]230]

rwvn ko iSv lok pTwvhu] sIqw sihq byg

GrAwvhu] Ar jvwie lCmn ko lIjY] Awie ijvwie

lCmn ko lIjY] Awie Awpno rwj krIjY]231]

Brq bcn]

cOpeI] Brq jwie crnn qb lwgXo] qumry drSl hI duK

BwgXo] ibn jwnY AprwD invwrhu] jwhu hnMU rGubIr

inhwrhu]232] Ab rwvn ko mwr igrwvhu] lCml

jXwie sIl lY Awvhu] Brq ckor nYn ibn dyKy] ibn

sis cMd rwm kih lyKy]234] crn kml jb rwm

Page 349: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

337

idKwvY] qW idn iBRMg Brq suK pwvY] jlD AMg

qbhI sIA rwaUN] jb rQ DPUir mwih ml nQwaUN]

bDI jtw isr qbih suDwroN] rGupiq crn DUir jb

JwroN]236] auGrih Bly qbih idRg kOny]pRBu crnn

ko krON ibCOny] AMg snyh Blo ib lwaUN] jb snyh

crnn ko pwaUN]237] Brq kml PUly ikh lyKy]

kml bMdu rGupiq ibn dyKy] Ab dyKq ho dsw

hmwrI] qumho cqur l khoN ibQwrI]238]

kiv bcn]

cOpeI] hnUmwn qn pul kq BXo] Apno pRym BUl sB gXo]

soc rhXo mMn mWih ibcwrY] rGupiq Brqih inAwie

sMBwrY]239] qaU Brq ky bl ko dyKoN] bhur jwie

rGupiq ko pyKoN] hnUmwn qb khXo sunweI] Ab qO mo

pY aufXo n jweI]240]

cOpeI] Xih igr lY phucwvhu qhW] jUJy lCmn lMkw jhW] jO

riv audY jwie auphwsw] qO Cwfhu lCmn kI

Awsw]241] jo iPir kop krYN rGurweI] Brq mUMf

Page 350: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

338

sb cFy burweI] bcn kykeIrwm lIE bn] kip hq

Brq sMGwrXo lCmn]242] BweI SMk n mn mY

DreI] hm syvk sB Bwqn freI] ieh ibiD Brq

hnU fr pwXo] Brq gwq jnu qIr lgwXo]243]

Bbqau vwc]

dohrw] mUMf hmwry dyyq ho lCmn ko auqpwq] eyk bwn lwgy

hnU kwier ijauN ibllwq]244]

cOpeI] Brq kihE kip qYN bl hwry] Ab qUM pOrK dyK

hmwry] igr smyq cF gih mo bwnih] dyauN clwie

bhuq qMU jwnih]245] bhur moih ijn dyhu burweI]

myry bcn swK kip rweI] ijqI dUr qy lXwXo hY

igr] iqqI dUr lMkw pwCy iPr]246]

kivau vwc]

cOpeI] jb kip cFXo kmwn cFweI] iPr kip ky jIA AYsI

AweI] khMU jwie jO proN Akylw] iPr rGupiq sO

imln duhylw]287] iPr ko qbih bqwvih mohI]

Page 351: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

339

Brq Bujw nIky tk tohI] auqr bwn qy pwin pirE]

auqirE grb jo BOhn BirE]248]

dohrw] rwm crn bl mn DirE qW pr sbY sMdys] pl hI mYN

Cl hYÍ gXo pvn ko Bys]249]

cOpeI] icq Br cONp lMk ko DwieE] Bor n BXo rwm iFg

AwieE] dyiKE sBn hnU bfBwgI] rwm fIT auqhIN

ko lwgI]250] igr smyq hnUmwn inhwirE]

rGupiq suKpwXo jIA BwirE] jw idn ibCury mIq

imlwhIN] qW idn ko suK sur pur nwhIN]251]

hnUmwn Awey kusrwqw] lXwXo jrI rwm suK dwqw]

gih dRoxw cl byg auTwXo] FMUFq bUtI iblm n

lwXo]252] lyhu byg lCmn ko jXwvhu] Apny mn ko

duK ibsrwvhu] swDu swDu hnUmwnih kIno] rGupiq

bol bhru suK dIno]253]

rwmcMdRo vwc]

dohrw] byd cwr Avqwr ds rudR iekwds jwn] dPwds Bwnu

smwn nih qo so qUM hnUmwn]254]

Page 352: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

340

kvIau vwc]

cOpeI] dOr hnU qb pwien lwigE] rGupiq suK dY duK lY

BwigE] Buj Br ltk illwtih cUmXo] Bey hrK

hir Awvq BUimE] Buj Br ltk illwtih cUmXo]

Bey hrK hir Awvq BUimE]255] kMT lgwie lXo

hnUmwnih] so suK sRI rGupiq hI jwnih] Brq sMdys

sunq suK pwXo] hnUmwn ko bl drswXo]256] qb

sMjIvin qor mMgweI] pIsq qWih Awp rGrwie] iqh

bwsn qy AMg srswny] lCmn kCu jIvq sy

jwny]257] hIey Gwau ko jbih lgweI] lCmn

sÍwsn leI jMBweI] hWkq bwau jrI jb sUkI] rwm

rwm lCmn kih kUkI]258] auTq kRoG kr bwn

sMBwirE] rGupiq sok dUr kr fwirE] Buj Br rhy

kMTI sON lweI] pRIq nIr nYnn rihE CweI]259]

lKmx Gwau pIr sb Kovhu] myry hIey plMG pr

sovhu] qum lCmn rGupiq soN khY] Gwau pIr mokhu

nih dhY] ko bil Gwau moh aun lwno] kih ibiD pIb

Page 353: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

341

su qumhI jwno] Xih aupkwr hnU ko AwhI] imlhu

pswr bWih qum qwhI]261]

rwmcMdoR vwc]

svYXw] kO lg hON brno hnUmwn ju qYN hmso aupkwr kry] hk

do kip hYN Pn PUln soN cF rUKn BUKn pyt Bry] Buj

mY Buj lY qum qW pr nYk krI krunw musmwie Fry]

qyeI hYÍ gey lwK krorn ky jyeI mosy grIb invwj

Dry]263]

cOpeI] qum hmsoN krAhu aupkwrw] dws jwn moih lyhu

sMBwrw] qWsoN rwm bhur iPr khYN] hnUmwn pRwnn mY

rhYN]264] jO iPr Abih kihq hON qohI qO l`jw

aupjq hY mohI] jXoN sMswr rIiq hY mIqw] soaU kihq

bfI ibprIqw]265]

rwmcMdRau vwc]

dohrw] ibpiq prn duK hrn ko pihly krq ibcwr] qW pwCy

aupkwr ko cwhq pRiq aupkwr]266]

kvI bcn]

Page 354: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

342

cOpeI] qWqy qumih ibpq miq hoaU] hm qum rhY suKI Ab

doaU] ieh ibiD lCmn Pyr ijAwey] sRI rGupiq bhuqy

suK pwey]267] jo Xih jQw suny mn lweI] iqh

ibCrXo iml hY iPr BweI] sRI rGubIr Bgiq idRV

hoeI] suq XuvqI ko ibrh n hoeI]268] AsPmyD

mIno Pl lhY] so Pl hoie rwm gun khY] qIrQ kot

krY sO bwrw] so Pl hoie AMq insqwrw]269] jo

ruic soN koeI khwvY] jnnI jTir bhur nhI AwvY]

rGubr kQw punIq sdweI] syvk ihrdy rwm

sunweI]270]

kiv bcn]

dohrw] rwvn ko Aiq kop kr mwrihMgy rGurwie] kQw su

Awgy hoiegI sMq sunhu mn lwie]271]

ieiq sRI rwmgIqy lCmn ijAwiebo qyrvoN AMk smwpq]13]

Page 355: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

343

AQ cqurdso AMk ilKXqy] rwvnau vwc] cOpeI] lCmn jIAq BXo suK BwrI] PUlI mnhu rwm suK

bwrI] rwvn sunq mhW duK pwXo] BXo pRwq iek dUq

bulwXo]1] qwsoN khI bwq smJweI] qurq isDwrhu

jih rGurweI] jo hON khoN jwie sunwvhu] pun jo khY

rwm sun Awvhu]2] iBRgpiq jIq prs qum pwXo] qW

lg hON lMkys pTwXo]3] bdly jo jIA ko cwhY] so

lMkw piq bol inbwhY]3] krq pRnwm clXo qb

DweI] rGupiq crn inhwry jweI] kr fMfOq pRkrmw

dInI] ApnI idRsit sPl kr lInI]4]

dUqau vwc]

dohrw] lohqwC TwFo BXo crnn fIT lgwie] jo

lMkwpiq khI hI qy sB khI sunwie]5]

rwmcMdRau vwc]

Page 356: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

344

sroTw] ry lMkw piq dUq inkt bYT smJwie khu]

jUJXo ijq purhUq lMkw piq ikh krq hY]6]

dUqau vwc]

kib`q] sony kI AtwrI ien pMUC soN lgwie jwrI BwrI duK

dInO lMk lok pCuqwq hY] mUl qy aupwrI ien hmrI

Asok bwrI AYsI kr fwrI PUl Pl hY n pwq hY]

lCmn jUkI dyh ienhU aubwrI isMDu dWqn cbwq hY]

bYT bYT mIqn mY BIq kI pCIqn mY cIq cIiq

hnUmwn kwt kwit Kwq hY]7]

rwmcMdRau vwc]

prhw] sunq dUq ky bcn cqr icq mYN hsy] lohqwC dYP

kTn bwq mY hm Psy] bl qy sbY aUpwie AOr sB

kIjIey] nih dY hON Byt kuTwr pRwn ko lIjIey]8]

kivau vwc]

CpY] iqh Avsr rQ rwm kwj sur rwj pTwXo] nIl s`qR

jIq qih nwm puMj miC jtq suhwXo] iqRibiD qwp duK

hrn crn rGupiq gF gMjY] nIl kml jnu srd syq

Page 357: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

345

bwdr Cib rMjY] PihrMq DUjw hnMvq kip ikliklwie

Dun auClXo] DskMq hIE ibgsMq muK qb su dUq lMkw

clXo]9]

cOpeI] jwqhIN lohqwC isr nwXo] lMkwpiq nIky smJwXo] qW

pwCy rwjw iPr bolXo] bl mn mwih inpt

JkJolXo]10] rwmcMd Duj kOn ibrwjY] jwmI Duin

swvn Gn lwjY] jWko dyiK mhW BY AwvY] jnu lB

DUmkyq drswvY]11] Bujw dMf jn bjR smwnw] cmk

inrK bIjurI smwnw] qb bolXo mMqRI isr nweI] Xih

hnUmwn kipn ko rweI]12] jWky cirq sbY qum

jwnhu] lMk bwg Ar smuMd pCwnhu] lCmn Awn

pRwn ijn dIno] so rGupiq Dujpiq hY kIno]13]

dohrw] Xih sun rwvn lMkpiq BXo smuMd smwn] rGupiq

pUrn sis lihr sÍws Anumwn]14]

sroTw] kCu irs kCu mn dIn clXo jhW mMdodrI] Anuj

qnuj qy hIn jXoN auqrq pUnXo ssI]15]

rwvnau vwc]

Page 358: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

346

kib`q] rwnI sun AYsI hI n jwnI jYsI BeI rn myGnwd Awid

sB jUJy mn Bwvny] AYsy rih jYsy gey fwr pwq ibnw

rUK sbY AMg sbhI ko lwgq frwvn] qyry mn AYsI jo

hON rwmY AnusroN sIA lYky sIs DroN pg DUir ky

ibCwvny] dyK kYsy mwrq hON POjn ibfwrq hoN AYsy Bwj

jYhYN pRwn prYNgo bcwvny]16]

kvIau vwc]

cOpeI] sunq bcn jIA kRoD bFwXo] mnhu grj Gn myG

suhwXo] clXo cmk rn ko smuhweI] riv dPwds sm

bdn bnweI] Awj indwn kroN mWhI] kY rGupiq kY

rwvn nwhIN]17]

dohrw] ckq Bey sur nr Asur Qkq Bey rv gYn] Ckq Bey

rn BUim Bt sMkq Bey iqRnYn]18]

sroTw] ds icMqw mn mwih dsoN Er ds muK kIey] dsoN idsw

suK nwih jy rGupiq crnn ibmuK]19]

kib`q] eyk sIAw Er dUjo dyvn ko Sor sun qIsro iqRnYn jWky

br ko gumwn hY] cOQy icq BY soN hnUmwnih inhwrq hY

Page 359: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

347

pWcvoN ibBIKn ko dyK irs mwn hY] Cto Br Coh BOihM

sUrn pcwrq hY swqvoN su kop rwm cMd soN indwn hY]

dYP lgy AnIiq nIiq bwkI khYN jIq jIq doN muK Er

kIey swvDwn hY]20

svYXw] rwm kI Er qy bwn cly cl rwvn ky bhuqy Bt Gwey]

Byd snwh n Awh iPr mwrn ko nih hwQ auTwey] jy

gj rwjn ky Avswr igry gj kuMBn pRwn bcwey]

mwnhu kwmin ky kuc pwie lgwie hIey bhuq suK

pwey]21]

krKw] bwaE juD prbl pRcMf plcr bncr iklkwry]

mugdr mUsl gurj goPnY golw Anoql sMBwry] bwn

kmwn iqRsUl sYhQI snmuK sqR pcwry] qj muK Fwl

krwl koD mn Air kul Poj ibfwry]22] Bk Bkwie

rn prq suBt kit ruiDr AMg Cib pwvYN] mwnhu mn

Anurwv pRgit kir inj pRBu ko drswvYN] jUJy eyk sUr

ieh BWqn bwn AMg sB CydXo] mwnhu pRwn lgwie

pMK auf idn mix mMfl BydXo]23] iek jUJy qrvwr

Page 360: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

348

Dwr lg rhI hIey miD PwtY] jnu jm jIB pwn sy

Kwey iPr iPir lohU cwtY] iek jmDr lwgq hI jUJy

iPr n inkwsn pweI] jn jmdwV kTn aufgf rhI

Xih aupmW jIA AweI]24]

brCI inkws duswr ruiDr Br Cib qrMg Aq CUty rn

srqw sINcy suBtn ky jnu js AMkur PUty] kty kvc

jUJy rn snmuK bhur n nYk sMBwrY] cly bjwie inswn

sPrg ko jn kMlk inj fwry]25] dY muK Fwl kty

rx iCq Bt gFy bwn Aiq gwFy] mwnhu kmT pIT

bwsk ky Bey shs Pin TwFy] bwnr bdn ruiDr riv

pRqwp rn srvr mnhu kml kul PUly]26] muK pRcMf

icq cONp hrK sON lpt Bujw gih pyly] kr kc kvc

ruiDr lptwny jnu holI sI Kyly] ikliklwie kwlI

kr qwlI dY dY fmru bjwvY] BYrv BUq ipswc pRyq gn

ruiDr smuMdr nQwvY]27] gID mvws Akws aufq lY

mws mhW mn BwXo] sÍwn isMRgwl kwr ibMRdt ko mws su

B`C jnwXo] iek Bwjq dRm gnkc Atky frq n

Page 361: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

349

auqmuK mory] Cwfhu pRwn dwn dY hm kaU kihq sqR ky

Bory]28] clq bwn snmuK Awvq kip kul qy sBY

bcwey] jYsy mhW jog swDk ko pwp n prsn pwey]

Amr bDU kr kusm mwl lY folq Aiq AnurwgI]

mwnhu smr sÍXMbr rc ky suBt brq bfBwgI]29]

sÍwimkwr jI lrq sUrmw js AwXo ijh bWty] mwnhu

inrK surbDU rIJq lyq sIs ky sWty] isMG nwd bolXo

qb rwvn swKw imRg skucwny] jYsy b`jR grj qy igr

piq cmk frwnY]30]

rwvnau vwc]

svYXw] nwir inpwq kY qoV srwsn bwmn jIq kY PUl gey ho]

sUpnKw Kr dUKn soN lr mwr mrIc pRisD Bey ho]

kwl ky AMk insMk pro ijn kXoN smJy ibn Awie Key

ho] Cwfq hoN rGubIr pDwrhu sMudr ho Ar bYs ney

ho]31]

AMgdo vwc]

Page 362: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

350

svYXw] AMgd bIr khXo iklkwr suny jb rwvn bYn AsIly]

ry dskMD sIAw sMg lY AjhUM BjIAY pdkMj rsIly]

jXoN quih Cwf gey rn mYN iSv XwhIN qy Awj dsoN muK

pIly] qUM rGunwQih Cwfq hYN pr qoih n Cwfq rwm

hTIly]32]

rwvno vwc]

svYXw] bwnr nIc n rwvn hON Ar qWih Bly kr rwm pCwno]

sMBu smyq auTwie ihmwcl qolu kIE ijn gyNd qy nwno]

qW idn qy FreI igr Dwqu JrYN Jrnw pRgtwie bhwno]

dYP Buj dMft qy qn bXwkul lohU bhYN AjhUM igr

mwno]33]

hnumwn vwc]

dohrw] hnUmwn ibnqI krY dyK rwm kI Er] rn rwvn kYsy

bcY bolq bcn kTor]34]

rwmcMdRau vwc]

sroTw] AjhUM Broso moih dY sIqw rwvn imlY] AOr sunwaUN qoih

hnUmwn jWqy bcY]35]

Page 363: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

351

svYXw] rwm khI Br bwn AbY ju hON rwvn ky hIey mwrq hoN]

qih sIA bsY idn rYn sdw pun sI jIA mWih mhW

riq hoN] pun mo mih byd purwn bsY jg XON mn mWih

ibcwrq hoN] qWqy Awpny eI gih Awpny hwQn cOdih

lok sMGwrq hoN]36]

rwvno vwc]

dohrw] qb rwvn Aiq kop kr dyvn so khXo tyir]jo hON khoN

su krhu Ab mwrq sBnn Gyir]37]

svYXw] ry jm Awj ibnw hIN pRlY Br pytiI BUK ijqI mn mYN]

guh mMufn mwl ibswl BlI iSvjI pihro ruic soN qn

mYN] kmlwsn Aws qjo jg kI ruic AOr kI bIj buvo

mn mYN] qb kwhy kI hOs rhY qumrY jIA rwvn kop

krY rn mYN]]38]

svYXw] jubMk igrJn sON khXo rwvn moN ibnqI sun lyhu ry

B`Xo] cOp sON Awj lor sIA ky ihq BUim Akws qly

mMif rQ`Xo] JUJ mrO rn mY sun mIq incIq hYÍ myroeI

Page 364: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

352

mws AG`Xo] rwm kI Er inSMk pY GsItq lMk kI

Er n j`Xo]39]

kivau vwc]

cOpeI] sB dyKq icq cOp lgweI] rwvn rwm indwn

lrweI] sur mun cF ibvwn jur pyKY] rwvn fIT

bcwie nmyKY]40] mD smudR rudR AnurwgI] CutI

smwiD idMSt rn lwgI] cFI mhl mMdodrI rwnI]

muK Cib rGupiq qyj ibkwnI] sur gn bDU sMg gn

bDU sMg sB sohYN] rhI icqRsI ilKI ibcwrI] j`dip

suqw iqRjtI sMg sohY] cF ibvwn dyKY mn mohY] sb

duicqYN mn mYN XON khY] rwvn mrY sbY duK bhYN]mn

mohY] sb duicqYN mn mYN XON khY] rwvn mrY sbY duK

bhYN]43]

rwmcMdRau vwc]

dohrw] rGupiq rwvn so khXo suBt sMBwr] iSv smyq sB

sUrmw mo pr Awj Awj hkwr]44]

Page 365: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

353

kib`q] sun lY inPot Et kwhU kI n Cwfo qoih sWJ ky aury lO

Awj mwr hI igrwie hoN] kwhy kI n CwfoN qoih swJ k

aury lO Awj mwr hI igrwie hoN] kwhy ko cvwau kr

cwm ky clwvq hYN mMUf kwt kY kbMD nB mYN aufwie

hoN] bwn lY kmwn ko sMBwr kY kwt kY kbMD nB mYN

aufwie hoN] bwn lY kmwn ko sMBwr kY ipnwk pwl ko

hkwr Gwau kr pwCy qoih Gwie hoN] mo jIA mY mo qIA

ky ibrh kI Awg hY su qo qIA ky nYnn ky nIr soN

buJwie hoN]45]

kivau vwc]

svYXw] hY iblKI mn mWih mMdodir hYÍ geI hY muK kI Cb

PIkI] XON jb pYj krI rGunMdn qO piq kI piq eyk

rqI kI] jy juvqI sB sMg huqI iqn XON smJI jYsy

BIr sqI kI] BOn BMfwr qy XON auctI jYsy jog jutI

mq hoq jqI kI]46]

svYXw] kop kIey ds sIsn ko jb rwm kmwn mYN bwn ksYgo]

lMk mY Awie insMk ibBHKn moih inhwir inhwr

Page 366: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

354

hsYgo] qW iCn AOr bfI ibprIq su mokau Awn n

kwl gRsYgo] myryeI jIvq kwl sKI ien BOnn mYN koeI

AOr bsYgo]47]

svYXw] ru`dR ndI rGunwQ smu`dR bcwau nhI pIA ky jIA ko]

Br locn bwrhI bwr inhwrq so qn sO vumfy pIA

ko] rGubIr audY sis pUrn hY duK dY srsIrhu mo hIA

ko] puin moih krY ckvI ieh sWJ ckor bDU kr mo

hIA ko]48]

svYXw] kWpq hY gF kI DrnI krnI pIA kI pRgtI

pCqwny] qUtq hYN nB mMfl qy gRih jMbuk bol sunY

frpwny] AMjn hwr qMbol isMgwr auqwrhu syq kro sb

bwny] kwhy qy Awj sBY hm log BlI ibiD kwl ky

hwQ ibkwny]49]

kivau vwc]

sorTw] rwvn smJy bYn Ab rGupiq CwfY nhIN] kRoD cucYhYN

nYn cpXo cor jXoN bl krY]50]

Page 367: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

355

svYXw] rwvn kop kIE grjXo qb dyv Adyv kIey frpOhYN]

Awj pRlY idn jXoN vumfXo kh cwp cFwie qnwie kY

BOhYN] bwn smUh cly ieh BWq BlI aupmw aupjI jIA

mohYN] l`Ck q`Ck jXoN n lgY rGurwj ikDoN Kgrwj ik

sohYN]51]

kib`q] mwrU ko bjwie eyk bwrhIN irsweI pry bfy bfy sUr

jyvY huqy eyk jor ky] swihb ko lOn Kie kOn muK PyrY

Awj BOn Byt Awie Bey pRwn qm Bor ky] dyiK rGubIr

khI bIr sON bulwie hs bIr cF Awvq hYN lMkwpiq

cor ky] rwm kiv eyk rwm bwn ko pRqwp dyKo Erw

ijauN iblwny sB rwvn kI Er ky]52]

kib`q] Awj rGubIr jUky pwien ko pwie bl pWie rop pwien

soN dl kO pryr hYN] kwit ds sIs Buj bIs eIs sIs

Dr rwm js dsoN ids sO gunO bKyr hYN] Awj hI jnk

jw ky sby ibsrwie duK sMg lY lvwie rGunwQ muK hyr

hYN] khyN kip tyir tyir lMkw gF Gyr Gyr rwm kI

duhweI sb khYN Pyr Pyr hYN]53]

Page 368: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

356

svYXw] sRI rGubIr ky bIr qbY sB dWqn pIs kY kRoD Bry]

chU Er qy lMk lpyt leI rn rwvn qy n rqI ku

fry] kivrwm prI riv joq qhW rn mY sB ky qn

rom Kry] mno kMcn ko gF eyk huqo kip kotn kotn

kot kry]54]

svYXw] kMcn kot so dyh geI iml ijauN iml jwq sdw pX

pwnI] PWD pry iklkwr sbY gF lMk ky BIqr SMk n

AwnI] AOr BlI aupmw kivrwm khy qum soN jIA mYN

aulJwnI] jog ky swDk pOn ArwDk jXoN jg Cwif

gey nB gXwnI]55]

svYXw] hY jh r`Ck rwks kotn ruMfn muMf kIey iek TOrY] kRoD

Bry chUM Er khYN kho hY khW rwvn jo Ab KOrY] Awvq

cONp cFy chUM Ern qy kip kUk bulwvq AOrYN] mwnhU

lMk jhwj PuitE jl rwm dOrY]56]

kib`q] rwvn ko rwks ik swvn ky myG khYN Awvn ko pwvY

plgoN mY lot pot hYN] dY dY muK Fwl kr lY lY qrvwr

nWgI kwl kI sI jIB kIny sBY BUp cot hYN] qyqo

Page 369: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

357

rGubIr kCU AYsI BWq mwry prlok hIN isDwry khYN kw

kI hm Et hYN] kwl qy inPot kIno kotk aupwie pICy

Fwhy eyk cot jyvY koitn ky kot hYN]57]

dohrw] jb kuvMf kr bwm lY KYNicE sRI rGunwQ] d`Cn kr sON

qb kihE irsDr bwmo hwQ]58]

kib`q] d`Cn so boilE bwm jbhI cFweI rwm rn myN kmwn

iPr BwgY khIN ky khI] dwn Bojn kI bwr BUKn

pihr qb Awgy huqo kIno Ab mo ko Cwf tyk hI]

boilE qwso kwn lwigE hON qo n frq BwigE bUJq hON

mwrkY aufwie fwroN lY khI] kho eyk bwrhI auqwroN

ds sIs jO kho qo sr sy auqwroN eyk eyk hI]59]

svYXw] rwm kmwn qy bwn Cuty Cut rwvn Gwie hfwvl cUsI]

lohU kI CIt prI iPr rwmih mwnhu Gwv kI dyq

jsUsI] AOr BlI aupmW kivrwm khY jIA mY aupjI ju

kCUsI] mwnhu nIl islw igr aUpr PYl clI sB cMd

bDUsI]60]

Page 370: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

358

kib`q] sUrn ko mwr DUir DUir ky jrUrn soN kotk ikMgUrn

lMgUrn ky JuMf hYN] bfI ey AnIiq khUM jIq kI n bwq

ibprIiq honhwr jhW qhW ruMf ruMf muMf hYN] khUM rQ

tUty khUM ijrh kvc PUty Pwty pyt bwjI khUM krI ibn

sMuf hYN] rwvn khq mwno swvn ko myG pirE TOr TOr

lMkw pr sRonq ky kuMf hYN]61]

svYXw] rvn eyk aupwr bfo igr bIc su gyNd kIE issu Kyl

BXo hY] so hnUmwn lXo gih bIc su gyNd kIE issu

Kyl BXo hY] lY duh hwQn bIc kIE ck cUr su DUrhI

mY imilXo hY] so Dn hIn mnorQ ijauN auT bIc hI

bIc iblwie gXo hY]62]

svYXw] rwvn AOr kIE bl eyk qikE hnUmwn qnwie kY

BOhYN] qYsyeI AMgd qWih qikE doaU sUr bfy Ar

ApnI gO hYN] dYP igr bIc imly bl soN nB hY Atky

su prY Dr sO hYN] bwl bihkRm ijauN ibDvw kuc nIc

Bey clky auprO hYN]63]

Page 371: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

359

svYXw] rwvn dOr cilE qb pwien Gwien so irs ky Brqy]

iqn Dwie ghy nl nIl sugRIv gey db AOr mhW

frqy] Buj mY Brky su iPirE gF ko soaU bwt mY CUt

gey Crqy] mn XON aupjI aupmW ctIAw jnu Bwj gey

idj kY krqy]64]

svYXw] Dwie pry sb rwvn aUpr hY sBky mn kRoD jgXo] rQ

qor Dujw Buj dWqn cOQ sugRIvh jwie sugRIv lgXo]

irs so iklkwr mhW rjnIcr Gyrn ko jbhI

aumgXo] kip XON stky mno bIc b}wr ky isMG CuitE

sb log BgXo]65]

svYXw] qy sB bwn clwie QkXo ijn bwnn qy sur rwj BgY]

Cl soN bl soN soeI dyvn ko rGubIr ibnw iCq mWih

TgY] gj rwj suKI qb lO bn mY jb lO imRgrwj n

cONk jgY] sr rwvn ky Bey rwmih XON jYso BUq kI

eINt clY n lgY]66]

rwmcMdRo

Page 372: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

360

kib`q] Ary lMk nwQ myry hwQn qy Awj kty qyry ds mwQ rn

BUim mY suhwihMgy] kCU jt jYhY bwkI qoih smJY hYN Pl

lwigE hY AnIq qo su AYsy pCqwihMgy] qWky pwCy myrI

Er dyK dWq kwF kwF hwhw Cwfo Cwfo rwm AYsy

ibllwihMgy] jwnkI curwieby ky lMk cF Awieby ky sI

ky jI ky kRoD qb hI qy sIA rwihMgy]67]

rwvno vwc]

svYXw] qb kop kY au`qr dyq BXo rl mY Xh bwq sunI sbhI]

ibn eyk ky eyk Bey Ab hI sIAw Bytn kI jIA hONs

rhI] kY qo rwmih mwr sMgRwm ko jIq ko jIq kY nym

kQw qb hoie shI] Ab Awj clY jg mY Xih bwq ik

rwvn nwihM ik rwm nhINN]68]

kivau vwc]

kib`q] kop Air jury n duhMUky muK mury rn sUrn mYN sUr rwm

rwvn mhW blI] jYsy kCU Gwau lMk rwau ko lgwey

rwm qYsy shby ko dyh vwhI kI rcI BlI] bIr rs

mwqy sB qwqy nYn rwqy rwqy lohU Bry gwq aupmw n mn

Page 373: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

361

qy tlI] rwm lCmn AMg gMg jmnw qrMg lohU Dwr

iqn mY srsPqI sI hYÍ clI]69]

kib`q] rIJ rIJ lry doaU TOr qy n try rhy rUKn jXoN Kry

AwCy rs Fry hYN] Gwien soN Bry lohU Jrnw jXoN Jry

qaU qy n Awih kry lrby ko kr kry hYN] Bey dyv hry

nB qY pihp pry pRwn rwvn ky gryeI mY rwm Awn Dry

hYN] rudR Br hry bfy hYÍ n bIc pry ibhcry khXo sdw

hm rwmY Anusro hYN]70]

svYXw] jy jnkwidk pOn ArwiDk jog jutI AKIAW rhYN

lwgI] iDAwn DrYj n DsY qh rm suqy khIey jg mYN

AnurwgI] lMk pqI rn mWih khY iqn ko Ary rwGv

Awvhu AwgI] AMk BrY mukIAW auGrY kho rwvn qy

Ab ko bfBwgI]71]

svYXw] kRoD kI fIT icqY nB Er su dyvn soN khXo rwvn XON]

iDRg myryeIjIvq rwm ky aUpr PUl dIey brKwie su

kXoN] Ab XON irs Awvq hY rn mY inrmU kroN qb

Page 374: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

362

jwnhu jXoN] Aiq PUl kI pIr BeI qn ko rGuubIr ky

qIr shy suK isauN]72]

kib`q] jyeI jy clwey bwn qyqo qory hnUmwn pRwn nwQ rwm Er

jwnhUM n deY hYN] sb hI iblwny kwhUM crq n jwny jYsy

dwirdI mnorQ iblwie bIc gey hYN] qWky pwCy AMgd

sugRIv jwmvMq nl nIl FIl Cwif rn mY insMk Bey

hYN] sYhQI iqRsUl qWky PUln jXoN qor fwry rwvn ky

c`kR qy n nYku c`kR Dey hYN]73]

kib`q] qWky pwCy lCmn pYTkY insMk rn kwtkY krI kpwl

AwGo AwDo krXo hY] sbMf ibn krXo qhW sRox q ko

kuMf jhW bUf gXo AMg kuMf dIsq auGrXo hY] qwhI

iCn AYsI Cib AweI jIA rwmkiv mwno iSv rUp sb

hI ko mn hrXo hY] cMdn gulwl PUl mwl soN kjwie

gwl pUj pUj dyv bDU jUQ pwie prXo hY]74]

svYXw] sRI rGubIr srwsn qy jb bwn Cuto nih jwq sMBwrXo]

bUMdn jXoN brKY chMU Er khY BBrwie dsoN ids

mwrXO] hwQn qy hQXwr gey Cut mwQn qy mukto BXo

Page 375: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

363

nXwrXo] dws rQIqb rwvn kI giq qor rQI ibrQI

kr fwrXo]75]

svYXw] rwvx ko auqpwq bfo duK poih gXO gF kot ikMgUry]

dyK mhW rn dyv khYN sT pUrn soN kIE cwhq pUry]

TOr hI TOr BBUky sy lUky syk kwl ky PUky sy bwnr

BUry] hY sBky muI rwm hI rwm ik mwr hI mwr krYN

rn sUry]76]

svYXw] sRI rGubIr ky gwjq hI su jhW ky qhW Air XON fbty]

jYsy isMG ky Sor suny aunm`q krI fr soN md sUk lty]

rGunwQ ky kop n Ep rhI su dsoN isr rwvn ky

Jpty] kr hY qhvwr ik gMg kI Dwr mY pwpn ky jnu

pwp kty]77]

svYXw] sIs kty dssIs qau rn mYN rGubIrih FUMFq folY]

jwie prY ijh Er blI iCq Awgy qy mwr hIN mwr su

bolY] jy gj kuMjr qUt pry iqn ko Buj bIsn so Jk

JolY] jXoN Gr myN ins ko ju inSwcr BWjn ko qm mY

tk tolY]78]

Page 376: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

364

svYXw] qy ds sIs pry iCq mY jnu dPwds sUr pRlY idn ky]

n auTwie skY jmky gn Aie su swhs hYb khw ien

ky] qb sIA kI Er su bIshI locn cwih rhy auq ko

iqn ky] Cut pRwn gey nih Aws CutI eyeI hwl sdw

Bey pRymn ky]79]

svYXw] rwm sIAw iSv isMDu Drw Aih dyvn ky duK puMj buty]

rn Aws mMdodir jogn gIiD mswn AO bwn AnMd

luty] rGunwQ ky hwQ qy rwvn ky isr Buie jo luTy su

luty n juty] qb swqn ky duK swqn ky suK dyh CutI

sMg eyaU Cuty]80]

rwvno vwc rwmcMdR soN mrqI bwr]

kib`q] BUl hUM ky rwmcMdR AYsI ijn jwno ik mY rwvn qy

jwnkI bjwie Fol lInI hY] AOr ijn jwno ik mYN bfI

Tkurwieq imly qy qw kY BweI ik bnwie lMk kInI hY]

kIno hY ibBIKn bfoeI aUpkwr qWih AYso jsu dIno

jWqy rwm kQw cInI hY] suqo jYsI mYhMU kInI BIl BWq

jorwvrI pihly mukiq lInI pwCy sIA dInI hY]81]

Page 377: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

365

pwRnovwc rwvn soN]

svYXw] QorI ey bwq ky kwj ry Twkur qYN ApnI Tkurwieq

KoeI] sRI rGubIr soN bYr kIE ibl piq kupq ibpiq

smoeI] jO Pinpiq psUpiq rwm soN A`q krYj n clYN

idn doeI] rwvn sO kih pRwn cly ry ibmiq ky hwQ

prY ijn koeI]82]

rwvno vwc pRwnn soN]

svYXw] rwvn pRwn so bwq khY iPr jwih BlI kir hON n

sMBwrXo] dY muih pIT clo kptI Xih kOn smo rn hON

nih hwrXo] jwnkI kor ktwCn aupr qosy hON lwKk

vwrny vwrXo] moN rn sYn krI suK so Ab CwfI sIA

rGubIr pDwrXo]83]

kivau vwc]

svYXw] qb gRIv invwie sugRIv khXO pRB soBq hYN kip ky gn

XoN] mno mUrqvMq pRqwp chUM ids PYl rihXo Ab lO

Dr moN] rn rwvn jUJ prXo pl mYN isvlok DsXo su

Page 378: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

366

BlI ibiD soN] qb rwm ky aUpr dyvn kY mwno PUl ky

PUl pry Gn jXoN]84]

svYXw] sRI rGunwQ ky pwie pRqwp qy Gwie kY rwvn jIqI hY

lMkw] so srmwiekY XON bKsI jYsy dyq audwr ley kr

tMkw] jwie ivBIKn rwj kro su bjwie kY rwGv ko

js fMkw] jo ibiD lY koaU byr krY soaU rwm ky kop rhY

nih bMkw]85]

svYXw] PUl gey rGubIr mhW lGubIr imly kip jUQ sbY] auq

jwnkI PUl geI icq mY iqRjtIso khY auT jwaUN kbY]

kCu AYsI BeI sBhUM kI dsw brno qb rwm ko hoeI

jbY] ieh bIc mMdodir kI Apdw kCU QorI sI hY sun

lyhu AbY ]86]

kib`q] BOn qy inks Awie rovY ibllwie hwie hwie lMk rwie

Dwie pwien prq hY] rhI n sMBwr khUM hwr khUM bwr

Awj BWiq BWiq Awpdw ky puMjn Brq hY] pry nXwry

nXwry rwm bwnkY auqwry mUMf JuMfn ko lY lY ruMf aUpr

Page 379: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

367

Drq hY] jWky fr cONk cONk prYN cqurwnn sy soeI cONk

cONk rwnI cINtI qy frq hY]87]

kib`q] dyvn kI bytI dskMGr kI BytI jIq jIq jy lpytI

qyqo sbY inksq hYN] kiv lMk ikDoN CoB Bry swgr qy

eyhI bVvwnl kI lptY lskq hYN] sWJ smY joq pIA

rwie Dwie Dwie Awie mwno riv rwvn mY ikrnY Drq

hYN] mwno auqpwq idn sUky jl jwq muKI lMkwpiq myG

bIjurI so lSkq hYN]88]

kib`q] ikDo piq jwn iCq Cwfy ho n eyk iCn pRym bs hYÍ gey

ho qWqy n sMBwry hYN] cIn ttkwry bhy lohU ky pnwry

ikDo nXwry nXwry rwm bwx kwt hI auqwry hYN] jYsy

rwm cMd bn sIqw so kIE hY Cl qysy prpMc koaU

rwvry ibcwry hYN] ikDo iSv aUpr cVQwey hYN bhur muMf

jory n jurq jor rhI hwQ hwry hYN]89]

kib`q] eyk khYN roie hwQ AWsun so Doie kho kYsy suK hoie eyk

kWpXo eI krq hYN] eyk khYN qIA Bly hwQ hYN lgwey

sIA hnUmwn dyK eyk jIA mY frq hYN] prI Dwm DUm

Page 380: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

368

eyk GUm GUm prI BUim duK ky smuMdR sb kXoN hUM n

qrq hYN] jyhI imRg nYnI BeI BwrI duK dynI bynI eyfI

soN Atk igr pwCy eI prq hYN]90]

dohrw] sB qy duKI mMdodrI rhI crn lptwie] swq BWq

aupmw BeI so Ab khoN sunwie]91]

kib`q] ikDoN ApkIrq pRgt BeI rwvn qy ikDoN sIA Aws

dyh Cuty qy audws BeI lY geI mukiq pwCy mIic

injkweI hY] ikDoN TkurweI lMkrweI qy ibdweI hoq

ikDoN gID jogn n jognI pTweI hY] dyKXo rGurweI

jb nIky TihrweI Xih Awie kY mMdodrI crn

lptweI]92]

kib`q] kY qo ien pwien ko dyv lok lokn ky Awie injkwie

Byt Byt dY inhorqy] AwToN lok pwln kI sdweI mukt

mwl lotbo krq hI n qwso fIT jorqy] j`C r`C ikMnr

BujMg PUl cMdn soN pUjq sy sWJ lO bfyeI Bor Borqy]

rwm kiv rwm fr Awj iqn pwien kO lwj n mrq

mn jMbuk kForqy]93]

Page 381: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

369

kib`q] jW idn qy AwnI sIA qW idn qY pXwry pIA p`C kY

hmwry ru`dR dwihny n Bey hYN] idnY idn BeI hwn nYk

hUM n bfI kwn mwnhu sMBwr BWiq BWiq suK ley hYN]

qb hI qY mIjq hON hwQn AnwQ BeI jb hI qy pRwn

nwQ AYsy soie gey hYN] nYk n sMBwrq ho eykY bwr

hwrq ho nwQ mws lY lY gID gID gID gey hYN]94]

svYXw] jO AiBmwn krY gF ko koaU qO gF kMcn ko kb hoeI]

Kod krY prKw gj bIsk isMDu bnwie skY nih koeI]

jIvq kOn khY mr kY sur rwjih jIqq kOt so loeI]

ey sb rwvn ko deI eIs ieqY pr rwm kIE BXo

soeI]95]

sugRIvau vwc]

svYXw] qO log Awn sugRIv khXo qum Kyd qjo rn mY Xih

hwrXo] rwGv bwn qy mUMf kty Dr hY sB swc snyh

qumwrXo] Drm soN nIq cly iml kY jnu rwm kI Er

duhUM pg DwrXo] sRI rGubIr mMdodir hY Xih XON kih kY

kip rwj pukwrXo]96]

Page 382: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

370

svYXw] hY mGvwijq kI jnnI mX dwnv kI kMnXw prDwnI]

rwjq hI sb ky isrnwQ iehY dskMDr kI ptrwnI]

sRI rGubIr su pwien lwgq dYP kr jor mhw

ibllwnI] rwvn ky duK XON qlPy jYsy mIn mrY ibn

sINcq pwnI]97]

kvIau vwc]

svYXw] nwie rhy rGunwQ daU idRg nIr Bry krunw rs qy]

nl nIl rnU lGubIr su AMgd mOn BjI TTky hsqy]

rs pWc Bey rGubIr ky nYnn mYN kCu kwrn ky bs qy]

soeH sMq suno mn lwie sbY aucto ijn rwGv ky js

qy]98]

dohrw] iqh Avsr bRhmwid iSv sB rQ cVyQ Akws] so

Xih sB jug hYY pRgt jh pRB hY qh dws]98]

sroTw] lj`Xw kop pRswid Jmk JuMf nYnn Bry] krun Ar

ibsmwdu iml ien soN pWcO Bey]100]

sroTw] iSv lCmnw surys iml ds kMDr ipqw qy] mMdodir

duK Bys jXoN rs qXoN kwrn gny]101]

Page 383: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

371

kib`q] jyeI nYn dyK iSv lwj ky jhwj Bey jyeI lCmn dyK

kop auCrq hYN] jyeI ieMdR Bwnu sy inswn sun rIJ jwq

lMkpiq qwq dyiK soc ko Drq hYN] jyeI nYn dyK kY

mMdodir ibpiq kwl hYÍ ikRpwl krunw ky rs my Frq

hYN] qyeI nYn rwm ky bcXw kwl Gwm ky vY rwm kiv

kwmnw kO pUrn krq hYN]102]

mMdodrI bcn]

kib`q] sok Br bUJI rGubIr iqhMU lok piq nYk BjY dynhwr

rokhI mukiq ky] bolI qb dsrQ nMdn AwnMd mX

kumq ktYXw ho bF`Xw ho sumiq ky] Ab hON inrws BeI

jognI audws BeI eyk Aws jIEN pwie rGupiq ky]

Awies jo dyhu jroN pwpI pIA sMg mroN cyrI hYÍ kYP

pwnI BroN Twkur Bgiq ky]103]

svYXw] sRI rGubIrih BUl geI sb XON tpky idRg jXoN n

JrI] su jhW ky qhW rhy icqR ilKy sb dyvn jXoN

plkYN n prI] Ailkys idnys ky aUpr BONih sdw

Page 384: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

372

rihqI qb koRD BrI] n AKMfl qo ignqI ibnqI su

krY kip mMfl bIc KrI]104]

rwmcMdRau vwc]

kib`q] jWkI dyh Cuty buty dUq khI myrI jIq suxkY pRqIq koaU

dyv n krq hY] khY surrwj hmYN Awj qo sunwvo ijn

jIAq jO hoie qO qo aulto prq hY] jwny kmlwsn jo

rwm gruVwsn hYN qaU isr kwnn mY Awnn Drq hY]

khI rGubIr Xih qwkI qIAw dyKo kip eyqy pr kwl

qy qO koaU n frq hY]105]

svYXw] suMdir dwh kro piq kO bfBwgn mYN qUM bfI bfBwgI]

sMg jrY ijn nIq nhI sun lY br ko ibpqw Ab

BwgI] swc khoN Xih bwq AbY jg jO lg moih BjY

AnurwgI] qO lg sMg ivBIKn ky kr rwj iehw gV

hYÍ ptrwgI]106]

svYXw] jo kCu AMk ilKy bDnw qyaU hoq hY suMdr sok invwro]

myro kCU AprwD nhI Ar hY AprwD qo Awp ibcwro]

bwr duqInk mYN pTey kip rwvn bYr ibswr sMBwro]

Page 385: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

373

Awin imlo sIA ky plty piq kI piq rwj lY lMk

isDwro]107]

mMdodrIau vwc]

svYXw] hY ibnqI rGunMdn jU AprwD Cmo qum rwvn ky] jb

sIA hrI qbhI ibgrI qum hO ibgrI n Bulwvn ky

jyeI pwp dvwgin mwih jrY iqnko qum hO Gn swvn

ky] duK isMDu mY bUf rhy hm sy qum sy pRB pwr lgwvn

ky]109]

kib`q] jWhI idn corI sIA QorI sI sbn jwrI qWky pwCy mYhUM

smJwie prjwrI hY] AwXo hnUmwn lMk rwj kY inMsk

jwrI pwauN rop AMgd Bsm kr fwrI hY] jwnkI bcn

aUlkw inpt jwrI AOr kIE n shwie iSv XO Jurs

mwrI hY] rwm bwn kwt fwrI pwien pY bilhwrI qW

pr khq ho jrIX dY auGwrI hY]110]

svYXw] qyj qy koaU n bol skY Gr XOhI gXo sB kokmqy] su

ibBIKn so Kg Awie imlXo qj lMkpqI ibK qy

dRmqy] sIAw dIp sO pRIq krI riq pRwn bcY qb kOn

Page 386: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

374

mqy] pIA ko sb jwnq hoN pRBU jU Ab rwvn kI giq

hY qum qy]111]

rwmcMdRau vwc]

svYXw] jo sIA corI leI qo khw Aru bYr kIE qo khw

ivgrXo hY] mYN ju khI so n eyk krI qo khw BXo lY

qrvwr lrXo hY] Xw rn mYN myry nYnn qy pl pwCy ko

pwau n nYk trXo hY] DMn sbY AMg rwvn ky jo n mo

pg qy muK Pyr DrXo hY]112]

kivau vwc]

kib`q] rwm kI rjwie pwie hnUmwn kI shwie cOp soN icMqw

bnwih rwvn kI dyh ko] qW pr lY DrI PUk dInI

qyhI GrI khYN dyv BlI krI idRg dyKYN Br gyh ko]

AYsI prjrI AjhUM lO hY hrI mwno pRgtY jnwvq hY

sIqw ky snyh ko] prY kot myh qaU jrY lyh dyh kIey

hIey ky hulws qy n imlI jwie Kyh ko]113]

sroTw] qb AMgd hnUmwn rwm rjwies pwie kY] kIno rbk

plwn jnk suqw ijh bn bsY]114]

Page 387: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

375

kib`q] jwie isrnwie khXo clO sIA mwie Dwie dyKo rwm

pwie sqBwie inrml soN] ho ju lMkrwie rn jUJXo

Arrwie js duMdBI bjwie rGurwie jIqy bl soN] khI

n bnwie rhy locn lgwie ieq sBso khq Awj CUty

kl kl soN] lY cly lvwie kivrwm bil jwie Cb

rhI iCq Cwie nK cMdRkw kI Cl soN]115]

svYXw] mor cly AilkY Aih jwn ckor cly muK jwn ssI]

idRg dyiK srojn qy suQry miD pwvil sIA kY sMg

DsI] sun pwien nUpr kI Duin kO iml hMs cly jIA

mYN ju bsI] AjhUM sIA lwK sMkocn soN qaU dwimn kor

dpWiq hsI]116]

sIqwau vwc]

svYXw] jo kih hYN rGubIr icqY moih qYN bn mYN imRg kwj

pTwey] AOr ieqy pr ryK imtwiekY BIK deI qo ieqy

duK pwey] qO jm kyhr ko hnUmwn ey pRwn kurMg sIAw

hYN bnwey] jwnq hON kCu hY ibprIiq ju moih bulwvn

Awpn Awey]117

Page 388: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

376

hnUmwn vwc]

svYXw] qo sq qy sq jojn isMD hON PWD prXo puir Tok

jrwXo] qo sq qy sis sUr iPrYN nB sys DrI iCq Kyd

n pwXo] qy sq qy rn kop cFy sun jwnkI rwvn mwr

igrwXo] qoih qo bolq hY ds pYNf su dws rQI lMG

bwriD AwXo]118]

kib`q] qyry ibCury qy AOr ibCrI hI swq qIA rwvn ky mwrq

hI swqoN Fur AweI hY] lwj rwKI nYnn pRbInqw su

bYnn my gRIv kr skuc audwrqw bsweI hY] soBw AMg

AMg bRhmMf kIriq AKMf Awj Buj dMft mY sUrqw

suhweI hY] jo qUM khYN mokau TOr khW rGubIr mn qWkI

Er nYn Br dyKny n pweI hY]119]

kivau vwc]

svYXw] jdip XO hnUmwn khI qaU sI jIA ko n imtY Ktko]

jb hI kCU rwvn kI cl hY mn hI mn mwnk hY

ctko] bn kMtk kuMj ibcwrn mY BXo jwnkI pRwn mhI

Page 389: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

377

ptko] kivrwm clY TTkY skucY su BXo qn Awj btw

ntko]120]

svYXw] dUr qy rwm idvwkr dyK Bey sIA ky idRg kMj hsO hYN

sXwm Gtw AMg AMgn sO kIey cwiqRk mor mhW llcO

hYN] nYn sroj inhwrq hI qyeI iBRMg kIey aunmq DsO

hYN] pUrn qW muK cMd iblok ckor kIey icq ky cplO

hYN]121]

svYXw] jwnkI Er inhwrq hI rGuubIr ky nYn Bey srsoN hY]

AOr ijqy Bt hYN sB ky idRg sIl ghy kIey BUim DsO

hYN] kY pRgtI min bwsk kI ikDON kMj pry iCq mY

ibgsO hYN] AOr BlI aupmw kivrwm inCqR mno jl

mWh lgO hYN]122]

svYXw] sRI rGubIr khI muskwie sunwie kY logn ko sIA so]

jb lO nih Awg pRvys krY qb lO nw iglwin imtY

jIA so] Dr sIs leI su kroN AbhI isr nwie khXo

Awpny pIA so] Ab AOr kI kOn pRqIq krY jb rwm

sy Awj khYN qIA so]123]

Page 390: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

378

sroTw] Ab hON krON pRvys rwm rjwie su pwiekY] swK smIr

idnys piqbRq Aiq pUro sdw]124]

dohrw] hnUmwn qb XO khI jwnq hO ieh hyq] kMcn dyh

sIAw huqI kuMdn sI kr lyqu]125]

svYXw] hwQn jor khI sIA jU qb pwvk ky isrnwiekY

AYsI] jO rGubIr ibnw jIA mY supny hUM mY mUriq AOr

hY bYsI] qO myry AMgn jwr ipqw quih rwm kI sOh ry

kwn hY kYsI] jo piq pwien so riq hY qo sroj sI

rwK srovr mYsI]126]

dohrw] iSv ibrMc dyKq sbY sur gn Ar sur rwie] Agin

lwt mY lpt sI geI sIA lptwie]127]

svYXw] jdip Awn khI nB mY surnwQ PnIs su byd meI]

iqhMU logn mY jo rmw so aumw soeI jwnkI hY nwih bwq

neI] Ar Awpn jwnq hY pIA kI qaU bwq kCU

smJI n geI] kip BIr KrI rGubIr qaU sIA Awg

mY Awg imlwie deI]128]

Page 391: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

379

svYXw] rwm rjwies qy pihly igr kMcn qy jnu rws leI]

Gir AwiekY lMkrcI ruicso iqhuM lokn qy iqn BWiq

neI] qb dyiK pRsMn Bey rGubIr su rIJ kY qWih su

moK deI] mwno rwGv rwvn cor sunw rqy kwsnI sI

sIA qwie leI]129]

svYXw] sIA huqwsn mwih pRvys kIE jb rwm rjwies

pweI] jwnq ho ieh kwrn kOn BlI aupmw kivrwm

bnweI] jwnkI qy ibCury ibrhwgn hI jIA qy jn

bwhr AweI] rwvn mwr ibdwr dIE Ab qo pg CYP

kr hoq ibdweI]130]

svYXw] jwnkI sIl ky qyj qy qyj BXo auqpwvk ko Aiq

pIro] pwien lwg krI ibnqI qum ho jg mwq ipqw

rGubIro] mo pr Awj kro qum kRoD kpUr ptIr smIr

qy sIro] jwnq log sIA idb lyq su Awg ko Awn

prI duK BIro]131]

kib`q] Awig qy inks AweI Awg joq qy svweI rIJy rGurweI

mn BweI ibn Kyd soN] mwno pRwn dwienI gvweI mn

Page 392: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

380

AweI Awj ikDO rwj qIn lok pwXo irpu Cyd soN] nwnw

icq cwien so vYsyeI suBwien so rwm cMd pwien so

lwgI eyk Byd soN] imly mIq mIqw jXoN DnI so dOr

nIqw qYsy rwmY imlI sIqw jYsy gIqw imlI byd

soN]132]

dohrw] jb nwrwien lC qb hir sMig rukmix hoie] jb

rGupiq qb jwnkI ney n aupjq doie]133]

lCmno vwc]

sroTw] hwQ jor isr nwie qb lCmn ibnqI krY] deI lMk

rGurwie rwvn ko Dnu lIjIey]134]

rwmcMdRo vwc]

sroTw] jO irpu jIqXo jwie sUr khwvY jsu bFY] qb kIjIAY

shwie qWko kCU n lIjIey]135]

kivau vwc]

sroTw] kipgn sMg lvwie clXo ibBIKn pwie pr] js

duMdBI bjwie lCmn shq sIA cly]136]

Page 393: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

381

kib`q] jYsy dwn kIriq jXoN mws ruiq pRIq iciq jYsy riq

kwm kiv rwm iniD Bwg soN] jXoN ArQ bwnI mhW

rudr soN BwvnI isMDu gMg cMd cWdvwnI jXoN min syK

nwg soN] jXoN Drm nIiq Blo swihb bsIT qYsy Awj

imlI jwnkI jU Awpny suhwg soN] bYTky ibvwn

gIrvwn cly sIAw rwm jYsy @krqwl imly qwn cly

rwg soN]137]

kib`q] cly irpu jIiq krI rIiq sB sUrn kI ly sMg mwno

pRwn sO lvwih kY] sIAw sON khq dyK AwXo vih TOr

jhW lCmn ieMdRjIq mwrXo hY irswie ky] eIhW nwg

PWs prI eIhW hnUvMq bIr igrXo myro bIr moko dIE

hY ijvwie kY] eIhW kwhMU mwQy ds kwty lMk rwie hMUky

khI rGurwie bwq nYn srmwie kY]138]

kib`q] sMg sIA bIr AO smIr suq AMgd sugRIv jmwvMq kip

mMfl hulws kI] syvw ko qqIKn bBIKn bBIKn so

nl nIl plhI mY krY jo rmUj rwm sÍws kI] sbYN

bfBwgI AnurwgI pRBu pwien ky cwien soN bwq khYN

Page 394: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

382

sB ky iblws kI] cly auproD mwny pOD lwgI AwnMd

kI AOD Awie geI bnbws kI]139]

svYYXw] sMg sIA bIr AO smIr suq AMgd sugRIv jwmvMq kip

mMfl hulws kI] syvw ko qqIKn bBIKn so nl nIl

plhI mY krY jo rmUj rwm sÍws kI] sbYN bfBwgI

AnurwgI pRBu pwien ky cwien soN bwq khYN sb ky

iblws kI] cly auproD mwny pOD lwgI AwnMd kI AOD

Awie geI AOD geI bnbws kI]139]

svYXw] dUr qy dyK bisst khI nB mMfl rwm AKMfl Awey]

lok sBY imil XON inrKYN sis soN idRg puMj ckor

lgwey] Awpn hIN mn Bwvn soN mwno swvn cwiqRk

mor ijAwey] rwGv rwm sIAw piq sRIpiq so sB ky

muK kMj suhwey]140]

svYXw] rwm bisst ky pwie pry iml bYT BlI ruic sON pg

Doey] BUpiq kI ibprIiq kQw sun kY aumfy jl nYn

smoey] isMDu Drw Dr nwg ndI bn bohV jo pihly hm

Page 395: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

383

joey] dyKq sRIgur pwien ko pl mY ibsry pRB jU duK

Koey]141]

svYXw] kykeI nMdn dUr qy Awie pRnwm kIE duK nYn bhwey]

mUMf jtw nK Bys qpoDn BUpiq JuMf sbY pg lwey] sRI

rGubIr lgwie rhy CqIAw muK cUm kCU muskwey] dyiK

ibBIKn AOr sugRIv n gRIv auTI bhuqy srmwey]142]

svYXw] AYsI ey BWiq sbY iml kY rGubIr su kykeI ky Gr

Awey] pwie ghy sIA bIr smyq khXo sB AWgn

Awj suhwey] qwq BXo AirnI sun mwq kIE ihq qYN

bnbws pTwey] dyh CutY sB kI jg mYN js lY n cly

nr qy pCuqwey]143]

kib`q] pUrn pivqR cly imln suimqRw jUko locn ibCOnw lok

krYN fg fg mYN] iqn hUM ko rwm kiv vwr Pyr fwrXo

qn pRym jl AWsun soN kIc kInI mg mYN] jwie

lptwie nyhu bhuqo jnwie pRBU jwnkI smyq rhy sIs

Dr pg mYN] rwm lKmn jU ky gIly Gwau dyK khXo

sUr suq jnnI n jny AOr jg mYN]144]

Page 396: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

384

kib`q] jO lO rGubIr mwq mMqr lO jWhI jwih qO lO hONs

iBKkn rhI hY n dwn kI] BUKn ptMbr auqwr sB

vwr dIny kihq kOs`lXw Awj kOn myry mwn kI]

AwrqI bnwie iqn pOr hI mY Awie lIny Awj hON

spUqI BeI dyK giq Bwn kI] pwie qy auTwie muK cUMm

pwnI pIE vwr COnw doaU god lY ky bIc kInI

jwnkI]145]

svYXw] rwm ky dyK by ko sKIAW aumfI Gn jXoN sMg AwnMd jI

ky] rUp inhwir sbY bl jwih vY mwnhu GUtq GUt AmI

ky] KIJ khY iqn soN jnnI muih bwrn dyhu dIAw sb

GI ky] qO lg dyKn dyaUN n kwhU ko jO lg nYn isrwq

n nIk]146]

kib`q] gwauN kI lugweI lY lY Awvq bDweI DweI iqn kI

AsIs sIs sO guno Drq hY] eykn ko dwn snmwn dY

dY eykn ko eykn ky pwie pr ibdweI krq hY] pRwnn

smyq vwr fwroN rwm cMd pr jOk joeI joeI dY dY duK

Page 397: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

385

ko hrq hY] AOr kI clwvY kOn vwrqw hY rweI lOn

myrI fIT lwgY ijn jIA mYN frq hY nIk]147]

kib`q] BOn qy inks Awie rwj mMflI bnwie kIno AiBKyk

irK mMfl bIcwr kY] C`qR Dujw cwmr ibjn lYkY bIr

sB rwj ky isMGwsn ibrwjy Air mwr kY] duMdBI

bjwie sur rwj brKwie PUl sUl imtI sb hINkI PUl

nr nwir kY] rwmcMd cMdRmW ky rwj ko smwj dyiK

Awj qWqy rwm kiv pRwn dIny vwr kY nIk]148]

kib`q] khY rGurwie sun BweI ho BrQ rwie kOn kOn khoN

aupkwr kip rwj ky] sIqw soD lXwie isMDu pwtkY

bnwie gYl ijAwie lCml jU ko eyqy bfy kwj ky]

nIl nl hnUmwn AMgd soN jwmvwn eyeI hYN ij`qXw sB

rwvn smwj ky] qwq hm ienky irxI hYN AjhUM lO

bIr locn hmwry n auTq mwry lwj ky nIk]149]

svYXw] dysn dyS qy Awie nryS sBY rGubIr ky pWie pry]

iPr Qwp ibdw kr AwnMd so duK sUk gey suK hoq

hry] kip mMfl AOr ibBIKn kO rQ bwrx dY mn puMj

Page 398: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

386

Kry] sRI rGubIr ky syvq hI jug cwrn mYN kho ko n

qry nIk]150]

hnUmwnau vwc]

sorTw] rwm Bgiq rs hoie qO rGupiq Cwfo nhIN]

pRBu crnn mn joie hnUmwn sB soN khY]151]

kib`q] dwn purhUq soeI kul mYN spUq soeI lwK kwm CwfkY ju

krY eyk kwm ko] pMifq pRbIn soeI pRym jl mIn soeI

AOr pY khwvY Awp khY hir nwm ko] lwj ko jhwj

soeI Awj kiv rwj soeI myro isrqwj soeI nYk BrY

hwm ko] rwm kiv rwj soeI rwj ko smwj soeI

mhwrwj soeI joeI BjY rwjw rwm ko nIk]152]

AMgdo vwc]

sorTw] AwnMd aur n smwie Buj auTwie AMgd khY]

rGupiq ky gun gwie iCn BMgr qn jwn nIk]153]

kib`q] sdw rGubIr kih l`Cmn bIr kih mhW rxDIr kih

mn ky shwie ry] sIqw piq sXwm kih kwm hUM ky

kwm kih rwm rwm rwm kih AOr dY bhwie ry] qIno

Page 399: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

387

lok nwQ kih bUfy dyq hwQ kih Awp rGunwQ kih

AOr pY khwie ry] bydn ko swr kih sb kO ADwr

kih moK lO audwr kih hoq hY shwie ry nIk]154]

ibBIKno vwc]

kib`q] inRp mMfl qy auT rwie ibBIKn Awn cFI icq cONp

neI] Xih mUriq swvrI nYnn mYN aur mYN bs hoie

AnMd meI] pRBu kI mihmw kih kOn skY sun lyhu sBY

Bt bwq neI] jb Awie imlXo qb hIN hskY moso

rMkn ko ijn lMk deI]155]

sugRIvau vwc]

sorTw] muK pRsMn icq cwau nYn kml riv rwm soN]

kpt rihq kip rwau kIriq rGupq kI krY]156]

svYXw] rwm ky pwien ko bwil so mwrkY dys lXo] Aru rwm ky

pwien ky bl qy kip mMfl my kip rwj BXo] ieq

rwm ky pwien myN jbhIN icq cONp imlwie ky nYku

dXo] qbhI sb pUrn kwm Bey kiv rwm iehY jIA

jwn lXY]157]

Page 400: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

388

kivXo vwc]

sorTw] iSv ibrMc sur eIs byd bRhm syvq crn] dyq

bisst AsIs sBw sihq rGubIr ko]158]

kib`q] sys sy smJ vwr hPY hY gun ky BMfwr qyeI sIK sIK

kMT BUKx jo Dr hYN] Awpn smJ pwie AOrn sunwie

suK AYsy gun gwie gwie jI mY pRym Br hYN] iqn ky

hIXy qy rGubIr bIr lCmn jwnkI smyq sdw DRUA

jXoN n tr hYN] rwmcMd gIq ky ey cOdih ju AMk qyaU

cOdih Bvn ko klMk dUr kr hYNY]159]

CpX] sMmq ibkRm inRpq sh`s Kt sq A`sIh br] cyqR

cWdnI dUj CqR jhWgIr suB`t pr] SuB l`Cn d`Cn

sudys kivrwm ibc`Cn] ikRSn dws qn kul pRwkS

js dIpk r`Cn] rGupiq cirqR iqn jQw miq pRgt

khXo SuB lgn gix] dY Bgiq dwn inrBY krhu jY

rGupiq rGubMs mix]160]

ieiq sRI rwm gIqy hnUmwn nwtky rwvnbD

cODvoN AMk smwpqh]14]

Page 401: Hanūmān Nāṭak hnUmwn nwtk - Gurmat Veechar

389

References: Front cover: http://vishnu108.deviantart.com/

http://www.apnaorg.com/articles/IJPS/

http://searchgurbani.com/mahan_kosh/view

http://punjabrevenue.nic.in/gaz_gdr26.htm

www.global.ucsb.edu/punjab/14.1_Rahman.pdf

http://www.gurmatveechar.com/books/English_Books/Sikhs.in.History.by.Sangat.Singh.

(GurmatVeechar.com).pdf

http://tisarpanth.blogspot.co.uk/2013/02/hanuman-natak-exegesis-of-loyalty.html

Adi Guru Granth Sahib

Dasam Granth Sahib

Gurdaspur District Gazetteer, 1914 (Lahore, 1915), pp. 190-194.

Hanuman natak, [translated] by Hirda Ram " Bhulla." Edited with full commentary [in

Panjabi] by Pandit Jogi Shev Nath Visarad. pp. viii. 876, 34. Lahore, [1894.] 8. 14158. b.

16.

[Hanuman] natak. An] other edition.] pp. 328. ? [Lahore, 1906.] 8. 14158. b. 22.(2.)

[Hanuman]natak. With a Panjabi commentary called Amritadhara-subo-dhanl, by

Ramadasa, Vadhva. pp. 825 and 16 pages of plates. [Lahore, 1906.]

Harbans Singh, ‘Beginnings of Modern Sikh Education’ Published in the Punjab Past and

Present, Vol.VII, Part I, Serial No. 15, April 1974, pp. 127-144.

Jodh Singh and Dharam Singh, trans., Sri Dasam Granth Sahib (Text and Translation), 2

vols, (Patiala: Heritage, 1999).

Kanh Singh, Mahān Kosh

Leitner, G. W. (1882). History of the Indigenous Education in the Punjab since Annexation

and in 1882 Repr. Lahore: Republican Books, 1991.

Piara Singh Padam, ed., Rahitnāme, 4th edition, (Amritsar: Chattar Singh, Jivan Singh,

1989).

R. S. Jaggi, Dasam Graṅth dā Karatritav, (New Delhi: Panjabi Sahitt Sabha, 1966).

Sarup Das Bhalla, Mahimā Prakāsh, 2 vols, ed. Gobind Singh Lamba and Khazan Singh,

(Patiala: Bhasha Vibhag, Punjab, 1971).

Sarup Singh Kaushish, (Gurū kīāṅ Sākhīāṅ), Guru Kian Saakhian, Tales of the Sikh Gurus,

trans. P. S. Bindra, P. S. Purewal, (Amritsar: Singh Bros, 2005)