Goverment Pharmaceutical Organization

คณะทปรกษานพ.วฑรย ดานวบลยภก.พพฒน นยมการภก.จกกฤษณ ประไพพทยาคณดร.ภญ.มกดาวรรณ ประกอบไวทยกจนางศรนช ชวนพศาลนกลภก.พศาล อสนนายกตตศกด ภพพฒนผล ภญ.ศรวรรณ ปอมจกรศลปภญ.สภาพร ตพพะมงคลภญ.วระมล มหาตมวดภญ.ดนตร เกษสวรรณสงห

บรรณาธการนายยทธนา ตนตพาณชย

กองบรรณาธการน.ส.คนธรตน มณโชตนางวภาวรรณ ธรรมบ�ารง

ศลปกรรมนางรสสคนธ ลมสวรรณเกสรนายชตศกด ทาบสวรรณนายจมพล ศศพงษอนนต

ภาพประกอบนางสนสา พรหมประสทธ

พสจนอกษร/สมาชกสมพนธนางชชมณฑ บญนาม

วตถประสงค1. เพอเผยแพรขาวสาร และความรทางการแพทย และ สาธารณสข รวมทงผลงานวเคราะหวจยในสาขา ทเกยวของ

2. เพอเปนสอเผยแพรกจกรรม และการด�าเนนงาน ขององคการเภสชกรรมแกเจาหนาททางการแพทย และสาธารณสข ทงในสวนกลางและสวนภมภาค

3. เพอเปนสอกลางในการสรางความเขาใจอนดตอกน

4. เ พอเป นศนย กลางการแลกเปลยนทศนะและ ความคดเหน

Goverment Pharmaceutical Organization

องคการเภสชกรรมปท 45 ฉบบท 4 ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน 2562

Vol.45 No.4 July - September 2019ISSN : 0125-3891

กองประชาสมพนธ องคการเภสชกรรม75/1 ถนนพระรามท 6 ราชเทว กรงเทพฯ 10400

โทร./แฟกซ 0 2644 8856E-mail : [email protected]

http//:www.gpo.or.th

องคการเภสชกรรม (อภ.)จบมอมหาวทยาลยขอนแกน วจยและพฒนาผลตภณฑสารสกดกญชาทางการแพทย ใหมรปแบบหลากหลาย มประสทธภาพ และเหมาะสมกบการรกษาแตละโรคมากยงขน

สถำนกำรณและกำรจดกำรปญหำกำรจ�ำหนำยยำปฏชวนะและยำชดในชมชนกำรสงใชยำ Acarbose ในผปวยโรคเบำหวำนชนดท 2 โรงพยำบำลพระนงเกลำ

อย. ควอลต อวอรด ป 2562

ISSN 0125-3891

วารสารองคการเภสชกรรม

Goverment Pharmaceutical Organization

ปท 45 ฉบบท 4 ประจ�ำเดอนกรกฎำคม – กนยำยน 2562

Vol.45 No.4 July – September 2019

องคการเภสชกรรม ควา 2 รางวลคณภาพ

อนทนปลกกญชาเกรดทางการแพทยสายพนธไทย ระดบอตสาหกรรมแหงแรกของอาเซยน ทมหาวทยาลยแมโจ

องคการเภสชกรรมเผยแนวทางการพฒนาสตรผลตภณฑนามนกญชาทางการแพทยออกในรปแบบหยดใตลน

เพอใหยามประสทธผลในการออกฤทธทเรวขน

ขอตกลงความรวมมอการวจยและพฒนาผลตภณฑชววตถ

สมเดจเจาฟาฯ กรมพระศรสวางควฒน วรขตตยราชนาร ทรงลงพระนาม

องคการเภสชกรรมรวมจดนทรรศการ

การประชมวชาการวคซนแหงชาต ครงท 9

ผลของกำรใชระบบเตอนภยลกโซควำมเยนในโรงพยำบำลพระนครศรอยธยำกำรพฒนำต�ำรบและศกษำประสทธผลของยำพอกเขำในผปวยโรคขอเขำเสอม

ปลกกญชาสกดรกษาโรค

ม.เกษตรศาสตร จบมอองคการเภสชกรรม

อภ. รวมจดนทรรศการในงานการประชมวชาการกระทรวงสาธารณสข ประจาป 2562

2 ปท 45 ฉบบท 4 ประจ�ำเดอนกรกฎำคม – กนยำยน 2562 Vol.45 No.4 July – September 2019

วารสารองคการเภสชกรรม

ส ำ ร บ ญ03 ขาวประชาสมพนธ

- สมเดจเจาฟาฯ กรมพระศรสวางควฒน วรขตตยราชนาร ทรงลงพระนามขอตกลงความรวมมอการวจยและพฒนา

ผลตภณฑชววตถ

- องคการเภสชกรรมจดสมมนา “มมมองหลากหลายมตของการก�าหนดทศทางกญชาทางการแพทย”

- อนทนปลกกญชาเกรดทางการแพทยสายพนธไทย ระดบอตสาหกรรมแหงแรกของอาเซยน ทมหาวทยาลยแมโจ

- อภ. รวมจดนทรรศการ ในงานการประชมวชาการกระทรวงสาธารณสข ประจ�าป 2562

- องคการเภสชกรรม เผยหลายฝายสนบสนนไทย ยกระดบใชประโยชนกญชาทางการแพทยใหไดมาตรฐานโลก

- องคการเภสชกรรม ควา 2 รางวลคณภาพ อย. ควอลต อวอรด ป 2562

- องคการเภสชกรรม (อภ.) จบมอมหาวทยาลยขอนแกน วจยและพฒนาผลตภณฑสารสกดกญชาทางการแพทย

ใหมรปแบบหลากหลาย มประสทธภาพ และเหมาะสมกบการรกษาแตละโรคมากยงขน

- องคการเภสชกรรม เผยแนวทางการพฒนาสตรผลตภณฑน�ามนกญชาทางการแพทยออกในรปแบบหยดใตลน

- องคการเภสชกรรม (อภ.) ไดรบรอง “การแสดงเครองหมายคารบอนฟตพรนทและชดเชยคารบอน 100%”

- ม.เกษตรศาสตร จบมอองคการเภสชกรรม ปลกกญชาสกดรกษาโรค

- องคการเภสชกรรมรวมจดนทรรศการ การประชมวชาการวคซนแหงชาต ครงท 9

- นกวจย อภ. ควารางวล Complementary Oral Presentation Award จากเวท PST 2019 จากงานประชมวชาการ

นานาชาต

18 รอบรวองคการ บทความ/Article21 การสงใชยา Acarbose ในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 โรงพยาบาลพระนงเกลา

Acarbose Prescribing in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus of Pranangklao Hospital Abstract

29 ผลของการใชระบบเตอนภยลกโซความเยน ในโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา

33 การพฒนาต�ารบและศกษาประสทธผลของยาพอกเขาในผปวยโรคขอเขาเสอม

38 สถานการณและการจดการปญหาการจ�าหนายยาปฏชวนะและยาชดในชมชน

3ปท 45 ฉบบท 4 ประจ�ำเดอนกรกฎำคม – กนยำยน 2562Vol.45 No.4 July – September 2019

เมอวนท 9 สงหาคม 2562 เวลา 15.03 น. สมเดจเจาฟาฯ กรมพระศรสวางควฒน วรขตตยราชนาร เสดจออก ณ พระต�าหนกจกรบงกช จงหวดปทมธาน ทรงลงพระนาม “ขอตกลงความรวมมอการวจยและพฒนาผลตภณฑชววตถ เพอการน�าไปใชประโยชน” ระหวางสถาบนวจยจฬาภรณ, บรษท ปตท. จ�ากด (มหาชน) และองคการเภสชกรรม ซงจากความส�าเรจของสถาบนวจยจฬาภรณ ภายใตการน�าของสมเดจเจาฟาฯ กรมพระศรสวางควฒน วรขตตยราชนาร ในการศกษาวจยและพฒนายาชววตถไดเองภายในประเทศตงแตขนแรก คอ การเตรยมดเอนเอ เพอการพฒนาเซลลทใชในการผลตยาชววตถ ไปจนถงกระบวนการผลตระดบกงอตสาหกรรม ในชอ “ทราสทซแมบ” ยาชววตถคลายคลงทใชในการรกษาโรคมะเรงเตานม

สมเดจเจาฟาฯ กรมพระศรสวางควฒน วรขตตยราชนาร ทรงลงพระนาม ขอตกลงความรวมมอการวจยและพฒนาผลตภณฑชววตถ

โดยในขนตอนตอไป ตองท�าการศกษาทดลองในสตวและมนษย อนจะน�าไปสการขนทะเบยนต�ารบยา และการผลตในระดบอตสาหกรรมทตองใชเทคโนโลยและงบประมาณการลงทนสง จงทรงเหนชอบใหแสวงหาความรวมมอกบทง 2 หนวยงาน ซงความรวมมอครงนมแผนพฒนาและผลตยารกษาโรคมะเรงเพอทดแทนการน�าเขา และการสรางความมนคงดานยาของประเทศ เปนความหวงของผปวยทจะไดใชยาทผลตในประเทศโดยคนไทย ในราคาทผปวยสามารถเขาถงได

โอกาสน ทรงมพระด�ารสวา “การพฒนายาเปนเรองทใชเวลานาน ตองใชความระมดระวง แตเพอประชาชน เรากตองท�า”


นายอนทน ชาญวรกล รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข เปนประธานเปดการสมมนาเชงปฏบตการการวจยเชงคณภาพ เรอง Mapping the Thai Approach มมมองหลากหลายมตของการก�าหนดทศทางกญชาทางการแพทย และปาฐกถาพเศษ หวขอ “กญชาทางการแพทยน�าไปส...มตทหลากหลายของสงคม” ภายในงานไดมการบรรยายในหวขอ “กวาจะมาเปน...กญชาทางการแพทยของไทย” ทงน นพ.โสภณ เมฆธน ประธานกรรมการองคการเภสชกรรม เปนวทยากรบรรยายความร “กวาจะ มาเปน...กญชาทางการแพทยของไทย” และ Mr.Martin Woodbridge นกเภสชวทยา ผเชยวชาญดานกญชาทางการแพทยจากประเทศ

องคการเภสชกรรมจดสมมนา “มมมองหลากหลายมต

ของการก�าหนดทศทางกญชาทางการแพทย”

นวซแลนด ทมประสบการณการท�างานท Medsafe กระทรวงสาธารณสข ประเทศนวซแลนด ในฐานะ Medicines Quality Specialist และเปนผเขยนหลกเกณฑคมอกญชาทางการแพทย ของประเทศนวซแลนด เปนวทยากร หวขอ “Cannabis-Based Mediciness: A Need and Want Analysis โดยมแพทย เภสชกร ผเชยวชาญ นกวจย และนกวชาการ ภาคประชาสงคม และสอมวลชน รวมระดมความคดเหนและประสบการณแนวคดการน�ากญชา มาใชประโยชนทางการแพทย เพอก�าหนดทศทางขบเคลอนกญชาทางการแพทยของประเทศไทยตอไป การสมมนาครงนจดขน ณ โรงแรมอสตน แกรนด สาทร วนท 2 สงหาคม 2562

เ


มอวนท 21 กนยายน 2562 ท จ.เชยงใหม นายอนทน ชาญวรกล รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และคณะผบรหาร เปดโครงการ “ปลกกญชา

เพอการแพทย 12,000 ตน” ทศนยวจยและพฒนาการเกษตรธรรมชาต มหาวทยาลยแมโจ และใหสมภาษณวามหาวทยาลยแมโจ องคการเภสชกรรม และกรมการแพทย ไดลงนามบนทกความเขาใจความรวมมอวจยและพฒนาสายพนธกญชาและกญชงเพอใชประโยชนทางการแพทย เปนไปตามมาตรฐานเกรดทางการแพทย แบบครบวงจรตงแตตนน�า กลางน�า และปลายน�า ไปเมอวนท 8 มถนายน 2562 และเมอวนท 26 สงหาคม ทผ านมา คณะกรรมการยาเสพตดใหโทษไดอนญาตใหมหาวทยาลยแมโจด�าเนนการปลกกญชาได

นายอนทน กลาวตอวา ในวนนจะไดเรมท�าการปลก ตนกลากญชาเพอเปนวตถดบกญชาส�าหรบน�ามาสกดใชประโยชนทางการแพทย ซงนบเปนการปลกกญชาเกรดทางการแพทยในระดบอตสาหกรรมแหงแรกของอาเซยน คาดวาเดอนกมภาพนธ 2563 จะสามารถสงวตถดบกญชาดอกแหง จ�านวน 2,400 กโลกรม ใหองคการเภสชกรรมน�าไปสกดเปนยาจากสารสกดกญชา ยงรวมถงการศกษาวจยวธการปลกตนกญชาและกญชงในรปแบบกลางแจง (outdoor) เพอพฒนาใหไดรปแบบและวธการทเหมาะสมส�าหรบวสาหกจชมชน ไดวธการปลกกญชาทปลอดภยและมคณภาพในพนท น�าไปประยกตใช จะน�าไปสการปลกในครวเรอน ครวเรอนละ 6 ตนในอนาคต เพอใหผปวยไดใชกญชาอยางปลอดภยในการรกษาตนเอง

“การปลกกญชาทางการแพทยแบบเมดคลเกรดดวย สายพนธ ท ด ปลกในระบบทปลอดภย เพอรกษาสายพนธ ท 3 หนวยงานรวมมอกนท�าในครงนจะเปนประวตศาสตรของประเทศ และผมมนใจวาผลผลตทไดจะมสารสกดส�าคญทง CBD และ THC ในสดสวนตามทเราคาดหวงไว” นายอนทน กลาว

ระดบอตสาหกรรมแหงแรกของอาเซยน ทมหาวทยาลยแมโจดาน ศ.ดร.อานฐ ตนโช ผอ.ศนยวจยและพฒนาเกษตร

ธรรมชาต มหาวทยาลยแมโจ กลาววา มหาวทยาลยแมโจเปน หนวยงานตนน�า เหนวาเพอใหไดตนกญชาแหงทมคณภาพเกรดทางการแพทยนน ตองปลกภายใตสภาพแวดลอมทเหมาะสม เปนไปตามแนวทางของหลกเกณฑมาตรฐานการปฏบตดานเกษตรอนทรย หรอ IFOAM, USDA Organic Standard ซงเปนระบบเกษตรอนทรยตามมาตรฐานสากลในระดบโลก แตเนองจากกญชายงมสถานะเปนยาเสพตด มาตรการรกษาความปลอดภยจงจ�าเปนตองด�าเนนการตามแนวทางของหลกเกณฑมาตรฐานการปฏบตดานความปลอดภยทด หรอ GSP (Good Security Practices) การปลกตามมาตรฐานเกษตรอนทรยนน ไดด�าเนนการปลกดวยระบบไร สารเคมสงเคราะห โดยการใชวสดเพาะกลา วสดปลก ธาตอาหารพช จลนทรยก�าจดศตรพชทงเชอราและก�าจดแมลง ตลอดจนแมลง ตวห�า โดยวสดทงหมดทใชไดรบการรบรองในระบบเกษตรอนทรยทผลตในระบบอตสาหกรรม

อนทนปลกกญชาเกรดทางการแพทยสายพนธไทย

เ


โดยโครงการนไดตอยอดมาจากโครงการอตสาหกรรมอาหารอนทรยจงหวดเชยงใหม ท ได รบงบประมาณสนบสนนจากรฐบาลหาป ตงแตป 2557 - 2562 สวนมาตรฐาน GSP นน ใชระบบความปลอดภยตามแบบมาตรฐานของ อย., ป.ป.ส., อภ. ทควบคมการผลตในบรเวณ ทควบคมอยางเขมงวด ดานการเขาออกบรเวณทปลกพชในระบบปด ทงโรงเพาะกลา โรงปลก ดวยระบบสแกนนว กลองวงจรปด รวลอมรอบ และยามรกษาความปลอดภยตลอด 24 ชวโมง และสามารถตรวจดได จากระบบสอสารทางไกลจากผเกยวของและบนทกขอมลไวตรวจสอบจากระบบไดมากกวาหนงป

ดาน นพ.โสภณ เมฆธน ประธานกรรมการองคการเภสชกรรม (อภ.) เปดเผยวา องคการเภสชกรรมเปนหนวยงานกลางน�าไดมการเตรยมความพรอมส�าหรบการสกดวตถดบกญชาทจะไดรบจากมหาวทยาลยแมโจ ในเดอนกมภาพนธ 2563 ไวแลว โดยทงเครองสกดคณภาพสงและสถานทผลตรองรบการผลตในระดบอตสาหกรรมทเปนไปตามแนวทางมาตรฐานกรรมวธทดในการผลต หรอ GMP ตามมาตรฐานการปฏบตดานความปลอดภยทด หรอ GSP และมาตรฐานการปฏบตดานหองปฏบตการทด หรอ GLP ส�าหรบการตรวจวเคราะห ควบคมคณภาพ นอกจากนนองคการ

เภสชกรรมไดก�าหนดหลกเกณฑในการรบวตถดบชอดอกกญชาแหงทางการแพทย เพอให สารสกดกญชาทางการแพทย มคณภาพมาตรฐาน มสดสวนปรมาณสารทเอชซและซบดทเหมาะสมกบตามความตองการทางการแพทย โดยทมงานของ องคการฯ จะเขาไปตรวจประเมนในระหวางการปลกอยางตอเนองไมนอยกวา 3 ครง ทส�าคญ ดอกกญชาแหงจะตองมการควบคมคณภาพ มผลการตรวจวเคราะหสงปนเปอน และมหองปฏบตการทมมาตรฐาน

ดาน นพ.สมศกด อรรฆศลป อธบดกรมการแพทย กลาววา มนใจวาผลผลตทไดจากความรวมมอในครงน จะได

น�ามนกญชาเกรดทางการแพทยทมคณภาพมาตรฐานครบวงจรตงแตการปลก การสกดเปนยา ซงกรมการแพทยจะไดน�ามาใชในการรกษาผ ป วยควบค ไปกบการวจยอยาง ตอเนอง โดยสถาบนมะเรงแหงชาต ไดน�าน�ามนกญชาลอตแรกไปท�าการศกษาวจยเซลลมะเรงในหลอดทดลอง เพอศกษา ฤทธยบยงการแบงตวและเพมจ�านวนเซลลมะเรง 10 ชนด ขณะนรอผลการทดลอง รวมทงใชรกษาผปวยโรคมะเรงทมอาการคลนไสอาเจยนจากเคมบ�าบด นอกจากนสถาบนประสาทวทยา และสถาบนสขภาพเดกแห งชาตมหาราชน ได น�าน� ามน กญชาไปใชกบผปวยโรคระบบประสาท และโรคลมชกในเดก ซงอยในระหวางตดตาม ผลการรกษา

ทงน กรมการแพทย ไดจดอบรมหลกสตรการใชสารสกดจากกญชาทาง การแพทยส�าหรบบคลากรทางการแพทย มแพทย ทนตแพทย เภสชกร ผานการอบรมแลว 6,000 คน และเปดคลนกใหค�าปรกษาการใชกญชาทางการแพทยทโรงพยาบาลในสงกด ใหบรการแบบครบวงจร ครอบคลมตงแตการใหบรการรกษาครอบคลมกลมโรคทมผลวจยยนยนทางการแพทย ใหค�าแนะน�าและตดตาม รวมทงเฝาระวงอาการไมพงประสงคจาก การใช นอกจากนในสวนพยาบาลทตองท�างานในคลนกกญชาฯ จะอบรมทงหมดภายในเดอนกนยายน 2562


งคการเภสชกรรมรวมจดนทรรศการในงานประชมวชาการกระทรวงสาธารณสข ประจ�าป 2562 ภายใตแนวคด “สศตวรรษท 2

การสาธารณสขไทย เพอคนไทยสขภาพด” ภายในงานมกจกรรมบรรยายพเศษ การน�าเสนอ อภปรายและประกวดผลงานวชาการ และนทรรศการของหนวยงานตางๆ ณ โรงแรมแอมบาสซาเดอร ซต จอมเทยน พทยา จ.ชลบร ระหวางวนท 9 - 11 กนยายน 2562

อ

อภ. รวมจดนทรรศการ ในงานการประชมวชาการกระทรวงสาธารณสข ประจ�าป 2562


พ.วฑรย ดานวบลย ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม เปดเผยวา องคการเภสชกรรม (อภ.) รวมกบกระทรวงสาธารณสข กรมการแพทย ส�านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา และภาคเครอขายการน�ากญชามาใชประโยชนทางการแพทย ไดรวมกนจดการสมมนาเชงปฏบตการเพอสรปผล และรบฟงความคดเหนเพมเตมจากการจดสมมนาเชงปฏบตการเรอง Mapping the Thai Approach มมมองหลากมตของการ ก�าหนดทศทางกญชาทางการแพทย ซงไดจดไปเมอวนท 2 สงหาคมทผานมา โดยมการระดมความคดเหนและประสบการณ แนวคดการน�ากญชามาใชประโยชนทางการแพทยจากผเกยวของทก ภาคสวน โดยม Mr. Martin Woodbridge นกเภสชวทยา ผเชยวชาญดานกญชาทางการแพทยจากประเทศนวซแลนด ทมประสบการณการท�างานท Medsafe กระทรวงสาธารณสข ประเทศนวซแลนด ในฐานะ Medicines Quality Specialist และเปนผเขยนหลกเกณฑคมอกญชาทางการแพทยของประเทศนวซแลนด เปนวทยากร น�าการสมมนา

ส�าหรบผลจากการสมมนาในเบองตนนน ผสมมนาไดรวมแสดงความคดเหนทหลากหลาย โดยใหความส�าคญกบการ ยกระดบดวยการสรางแนวทางการใชประโยชนกญชาทางการแพทย

องคการเภสชกรรม เผยหลายฝายสนบสนนไทยยกระดบใชประโยชนกญชาทางการแพทยใหไดมาตรฐานโลก เนนควบคมคณภาพ ความปลอดภย ตดตามขอมล ได ตลอดทงกระบวนการ จนผลตภณฑถงมอผปวย และจะประสบความส�าเรจไดตองไดรบความรวมมอทกภาคสวน

ใหไดมาตรฐานระดบโลก อนจะเปนการสรางชอเสยงใหกบประเทศไทย และควรใหความส�าคญในการสรางมาตรฐานผลตภณฑ การวจยและพฒนาการศกษา การตดตามขอมลดานความปลอดภยจากการใชผลตภณฑกญชาทางการแพทย ตลอดจนการก�ากบ ควบคมดแลตงแตปลก การผลต จนถงการใชกญชาทางการแพทยไดทงกระบวนการ โดยเหนวาการด�าเนนการทม

น


ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม กลาวตอไปวา ส�าหรบดานการก�ากบควบคมผลตภณฑสารสกดกญชานน ควรมการก�าหนดคณลกษณะเฉพาะของผลตภณฑ การเขาถงผลตภณฑและราคา รวมถงบทบาทของแพทยและเภสชกรในฐานะผ สงใช และจายยาใหมความชดเจน อกทงยงใหมการพฒนาแนวทาง (guideline) ส�าหรบการใชกญชาทางการแพทยทสามารถน�าไปฏบตไดจรง มการพฒนาตลาดส�าหรบภาคอตสาหกรรม สนบสนนใหมการใชประโยชนจากองคความรทางการแพทยแผนไทย อกทงมการพฒนาดานการศกษา และใหความรเพอใหเกดประโยชนสงสด ตอผมสวนรวมในการใชกญชาทางการแพทยอยางรอบดาน และทส�าคญดานการสอสารนน สอมวลชนควรเปนสอกลางของรฐบาล ในการน�าเสนอขอมลขาวสารการใชกญชาทางการแพทยใหเกดความเขาใจทถกตอง

นอกจากน ยงมขอสรปเบองตนเพอน�าเสนอตอกระทรวงสาธารณสขซงถอเปนองคกรหลกในการด�าเนนการเรองกญชาทางการแพทย ไดแก การก�าหนดแนวทางการควบคมคณภาพของวตถดบ และผลตภณฑกญชาใหเปนไปตามมาตรฐาน GMP ใหมการกระจายผลตภณฑไปสผปวยอยางทวถง การพฒนารปแบบ การสงใช และสงมอบผลตภณฑกญชาใหผปวย การใชระบบออนไลน

และแอปพลเคชนตางๆ เพอชวยในการสงจายยา รวมถงการ เผยแพรความร ขอมลขาวสาร ตลอดจนการรวบรวมขอมลการใช และรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยา มการก�าหนดแผน การวจย และสรางเครอขายการด�าเนนการวจย การก�าหนดโปรแกรมการตดตามความปลอดภยจากการใชยา การสรางชองทางการใหขอมลขาวสารเพมขน และใหมการด�าเนนการกบสอมวลชนอยางใกลชด ผมสวนรวมในการใชกญชาทางการแพทยควรไดรบขอมลขาวสารจากแหลงทเชอถอได ในสวนของภาคอตสาหกรรม ควรมมาตรฐานในการเพาะปลกและการผลต เพอใหมนใจไดวากญชาและผลตภณฑกญชาทน�ามาใชทางการแพทยนนไดมาตรฐาน ประเทศไทยควรมการด�าเนนการอยางละเอยดรอบคอบ เพอให การใชกญชาทางการแพทยประสบความส�าเรจตามทมงหวงไวตอไป

ซงขอสรปความคดเหนตางๆ เหลานและความคดเหนทไดเพมเตมจะไดรวบรวมและน�าเสนอตอรองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเพอน�าไปพจารณาด�าเนนการตอไป

ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม ยงไดกลาวถงความ คบหนาการด�าเนนการโครงการสารสกดกญชาทางการแพทยวา ขณะนองคการฯ ไดปลกกญชาเมดคลเกรดในระบบ Indoor บรเวณพนทเดมรอบใหมแลว จ�านวน 140 ตน โดยไดเรมปลกเมอตนเดอนสงหาคมทผานมา โดยคาดวาองคการฯ จะสามารถสกดและผลตเปนผลตภณฑสารสกดกญชาทางการแพทยแผนปจจบน จ�านวนประมาณ 10,000 ขวด ประมาณเดอนธนวาคม 2562 ครอบคลมผลตภณฑทง 3 สตร คอ สตร THC สตร CBD สตร THC:CBD 1:1 โดยการปลกรอบใหมน จะปลกสายพนธ CBD เดนใหมากขน

ส�าหรบการด�าเนนการโครงการระยะท 2 เปนการปรบปรง พฒนาสายพนธกญชาใหผลตสารส�าคญไดปรมาณสงและสามารถปลกลงแปลงได รวมทงขยายก�าลงการผลตสารสกดเปนระดบกงอตสาหกรรม จะขยายพนทการปลกแบบ Indoor ใหเพมมากขนเปน 1,000 ตารางเมตร คาดวาจะสามารถเรมด�าเนนการปลกไดในเดอนมถนายน 2563 ซงจะไดผลตภณฑสารสกดกญชาทางการแพทยแผนปจจบนรนแรกประมาณเดอนตลาคม 2563 ทงนจะเนนผลตผลตภณฑสตร CBD เปนส�าคญ ในสวนของความรวมมอกบหนวยงานตางๆ ในการวจยและพฒนาสายพนธ การปลก และเพมพนทการปลกตนกญชานน ในสวนของมหาวทยาลยแมโจ จะเรมท�าการปลกในเดอนกนยายน 2562 น คาดว าทางมหาวทยาลยจะทยอยสงวตถดบกญชาแหงเกรดทางการแพทย ใหกบองคการฯ ท�าการสกดไดอยางตอเนอง ประมาณเดอน กมภาพนธ 2563 เพอท�าการผลตตามโครงการเรงดวนตามนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

ประสทธภาพจะน�าไปสการใชกญชาทางการแพทยทมคณภาพ ประชาชนเขาถงไดและเกดความยงยน สอดคลองกบแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง นอกจากนยงเหนวาการใชกญชาทาง การแพทยในประเทศไทยจะประสบผลส�าเรจไดนนจ�าเปนตองอาศยความรวมมอจากหลายภาคสวน และตองมขอมลสนบสนนการใชกญชาทางการแพทยทมคณภาพ และประเทศไทยควรเปนแหลงสบคนขอมลกญชาทางการแพทยของภมภาคเอเชยแปซฟกทส�าคญในอนาคต


รงงานผลตยา 2 แหงขององคการเภสชกรรม ไดรบรางวลคณภาพ อย. ควอลต อวอรด ประจ�าป 2562 ดานยา ทโรงงานผลตยา องคการเภสชกรรม พระรามท 6 และดานยาและ วตถอนตราย ทโรงงานผลตยารงสต 1 อ. ธญบร จ.ปทมธาน

จากส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยานพ.วฑรย ดานวบลย ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม

เปดเผยวา องคการฯ ไดสงผลงานการด�าเนนงานเขาประกวดรางวล อย. ควอลต อวอรด ประจ�าป 2562 ซงจดขนโดยส�านกงาน คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) โดยโรงงานผลตยาทองคการเภสชกรรม พระรามท 6 สงประกวดในหมวดสถานประกอบการดานยา และโรงงานผลตยารงสต 1 อ.ธญบร จ.ปทมธาน สงประกวดในหมวดสถาน ประกอบการดานยาและวตถอนตราย ปรากฏวาไดรบรางวล อย. ควอลต อวอรด ประจ�าป 2562 ทง 2 โรงงาน

ผอ�านวยการฯ กลาวตอไปวา รางวล อย. ควอลต อวอรด เปนรางวลท อย. ไดจดขนเพอเปนการเชดชเกยรตแกหนวยงานทตระหนกถงการเปนองคกรทมกระบวนการผลตผลตภณฑทมคณภาพมาตรฐาน และปลอดภยใหแกผบรโภคอยางตอเนองและสม�าเสมอ อกทงเพอเปนแบบอยางทดแกผประกอบการรายอน

องคการฯ ไดด�าเนนงานการผลตยาและผลตภณฑเพอสขภาพตามมาตรฐานวธการทดในการผลต หรอ GMP PIC/S และมงมนด�าเนนการยกระดบสมาตรฐานระดบสากล WHO GMP มการรกษาคณภาพมาตรฐานการผลตดวยดมาโดยตลอดในทกขนตอนของกระบวนการผลต ตงแตการรบเขาวตถดบและบรรจภณฑ การสงจาย การผลตและการบรรจผลตภณฑ มฝายประกนคณภาพทควบคม ตดตาม และดแลตลอดกระบวนการผลตยาและผลตภณฑวตถดบเคมภณฑทใชทาง การแพทย ใหเปนไปตามขอก�าหนดในทกขนตอนภายใตหลกเกณฑและวธการทดในการผลตยา มการน�าระบบเทคโนโลยสารสนเทศใชในการบรหารจดการทไดรบการตรวจรบรองความถกตอง มหองปฏบตการ

อย. ควอลต อวอรด ป 2562

โสอบเทยบและหองปฏบตการทดสอบดานการแพทยและสาธารณสข ทผานการรบรองความสามารถตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2005 มการดแลสงแวดลอมตามมาตรฐานการจดการทดดานสงแวดลอม (ISO 14001:2015) มการรบรองหองปฏบตการทดสอบหรอศกษา วจย/พฒนาดานวทยาศาสตรการแพทยและสาธารณสขตามหลกปฏบตทด (GLP) มมาตรฐานระบบการจดการดานพลงงาน (ISO 50001:2011) มการน�าเทคโนโลยสมยใหมทสากลใหการยอมรบมาใชในกระบวนการผลต ทงนเพอเปนการยกระดบมาตรฐานคณภาพผลตภณฑยาทผลตในประเทศไทย และเพมความสามารถในการเขาถงยาของคนไทย มการสงเสรมการขายอยางมจรยธรรม มความรบผดชอบตอสงคม และการ สงเสรมกจกรรมทพฒนาดานสงคม คณธรรม วฒนธรรม สงแวดลอม และเศรษฐกจ

“รางวลนองคการฯ ไดรบมาอยางตอเนองทกป ประเภทสถานประกอบการดานยาและวตถอนตราย เมอป 2559 ป 2560 และป 2561 องคการฯ มงเนนผลตยาและผลตภณฑสขภาพใหเปนไปตามมาตรฐานคณภาพระดบสากล โดยในสวนของโรงงานผลตยารงสต ระยะท 2 จะด�าเนนการกอสรางตอไปนน กจะด�าเนนงานเพอใหไดมาตรฐานคณภาพ GMP PIC/S โดยส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) กระทรวงสาธารณสข และมงสการรบรองมาตรฐานคณภาพ GMP ในระดบสากล อาท มาตรฐานองคการอนามยโลก WHO PQ (WHO Prequalification Program) มาตรฐานยโรป EU-GMP มาตรฐานองคการอาหารและยาแหงสหรฐอเมรกา US-FDA GMP รวมถงการน�าระบบเทคโนโลยตางๆ เขามาใชในการด�าเนนการผลตอกดวย ซงเรองของคณภาพยาเปนเรองทพนกงานองคการฯ ทกคนไดตระหนก และท�าตามมาตรฐานอยางเครงครด เพอใหประชาชนคนไทยไดเขาถงยาทด มคณภาพอยางทวถงและเพยงพอ เปนองคกรหลกเพอความมนคง ยงยน ดานยาใหกบประเทศ” ผอ�านวยการ กลาว

องคการเภสชกรรม ควา 2 รางวลคณภาพ


งคการเภสชกรรม (อภ.) ลงนามขอตกลงความรวมมอกบมหาวทยาลยขอนแกน เพอวจยและพฒนาผลตภณฑ สารสกดกญชาทางการแพทยทเปนนวตกรรมและเทคโนโลย

ในรปแบบยาเตรยมททนสมย ในรปแบบผลตภณฑทหลากหลาย ทใชงานงาย มประสทธภาพ และเหมาะสมกบโรคตางๆ มากขน เชน ยาเหนบทวารหนก แผนแปะซมผานผวหนง และแผนฟลมเกาะตดเนอเยอในชองปาก รวมถงวจยและพฒนาดานเทคโนโลยเภสชกรรม ศกษาความคงสภาพ ศกษาพรคลนกและศกษาคลนกทเกยวของ กบการพฒนาผลตภณฑสารสกดกญชาทางการแพทย ตลอดจน การขนทะเบยนผลตภณฑเพอใหผปวยทมความจ�าเปนไดใชผลตภณฑสารสกดกญชาทางการแพทยทมคณภาพมาตรฐานเมดคลเกรด

นพ.วฑรย ดานวบลย ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม กลาววา ขณะนการด�าเนนการปลกและสกดสารสกดกญชา อภ. ไดมการเกบดอกกญชาและท�าใหแหงเรยบรอยแลว และอยระหวางด�าเนนการสกดเปนสารสกดน�ามนกญชาเมดคลเกรด ซงลาสดองคการฯ ไดก�าหนดความเขมขนน�ามนกญชาชนดหยดใตลนของแตละสตรเพอใหมความเหมาะสมกบการรกษาโรคชนดตางๆ อกทงไดใชเทคโนโลยการสกดทมประสทธภาพสงขน ท�าใหสามารถผลตน�ามนกญชาชนดหยดใตลนเพมขน จากประมาณ 2,500 ขวด เปนประมาณ 10,000 ขวด โดยสวนทเพมขนเปนในสวนของสตร THC สง โดยในปลายเดอนกรกฎาคมและสงหาคมน

จะเรมทยอยกระจายผานกรมการแพทย สโรงพยาบาลทเปดใหบรการ ใชสารสกดกญชารกษาผปวยในรปแบบการวจยแบบเฉพาะรายผาน ชองทางพเศษ หรอ SAS และการรกษาผปวยแบบวจยเชงลกครบทกกระบวนการวจย รวมถงการรกษาในรปแบบอนกบผปวยทมความจ�าเปนตองใชสารสกดกญชาตามขอบงชทางการแพทย โดยแพทยผรกษาและเภสชกรผสงจายยา และโรงพยาบาลทไดรบการอนญาตจาก อย. โดยขอย�าวาการน�าสารสกดกญชามาใชทางการแพทยนนจะไมใชทางเลอกแรก ในการรกษา และใชเมอรกษาดวยวธมาตรฐานไมไดผลแลวเทานน โดย สารสกดน�ามนกญชาชนดหยดใตลน องคการฯ ท�าการผลตเปน 3 สตร คอ สตรท 1 คอ THC สงกวา CBD สตรท 2 คอ CBD สงกวา THC และสตรท 3 คอ สดสวน THC และ CBD 1 ตอ 1 ผลตโดยยดหลกตองปลอดภย(Safety) ทกขวดทสกดออกมาตองมสารมฤทธของยาทใกลเคยงกนหมด(Consistency) และตองมประสทธภาพ (Efficacy) โดยหลงจากท�าการ เกบเกยวดอกกญชา 140 ตน ลอตแรกหมดแลว องคการฯ จะท�าความสะอาดพนทเพอท�าการปลกในลอตท 2 ตอไปทนท โดยคาดวาจะได สารสกดกญชาลอตท 2 ประมาณปลายปน

สวนการด�าเนนการในระยะท 2 เปนการด�าเนนการ ในระดบกงอตสาหกรรม จะขยายพนทปลกเปนแบบ Indoor และแบบ Greenhouse พรอมด�าเนนการปรบปรงสายพนธทงพนธไทยและพนธลกผสมใหไดสารส�าคญทเหมาะสม และสามารถปลกในสภาพอากาศของ

องคการเภสชกรรม (อภ.) จบมอมหาวทยาลยขอนแกน

มประสทธภาพ และเหมาะสมกบการรกษาแตละโรคมากยงขน

วจยและพฒนาผลตภณฑสารสกดกญชาทางการแพทย ใหมรปแบบหลากหลาย


ไทยได ซงจะสามารถเพมผลผลตเปน 150,000 – 200,000 ขวด คาดวาจะสามารถด�าเนนการปลกไดในตนป 2563

ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม กลาวตอไปวา ความรวมมอกบมหาวทยาลยขอนแกนในครงนจะเปนการด�าเนนการเพอวจยและพฒนาผลตเปนผลตภณฑสารสกดกญชารปแบบตางๆ นอกเหนอจากชนดหยดใตลน ใหมความหลากหลาย ใชงานงาย มประสทธภาพการรกษาและเหมาะสมกบโรคตาง ๆยงขนโดยใชเทคโนโลยเภสชกรรม ทงนจะม การศกษาความคงสภาพ การศกษาพรคลนก และการศกษาคลนกกบผปวยกลมโรคตางๆ ทองคการฯ ไดรวมมอวจยในผปวยกบกรมการแพทย ไวกอนหนานแลว ตลอดจนการบรหารจดการน�าวตถดบสวนทเหลอจากกระบวนการผลตทงในสวนของตนกญชาทไดจากการสกดน�าไปใชเกดประโยชนสงสดเปนผลตภณฑตางๆ รวมการศกษาวจยในโครงการอนๆ ทเกยวของ เพอใหไดขอมลเพยงพอส�าหรบการรบรองคณภาพผลตภณฑ และการขนทะเบยนผลตภณฑตอไป นอกจากนนยงจะมการบรหารทางวชาการ และการพฒนาบคลากรในสาขาทเกยวของรวมกนอยาง มประสทธภาพ โดยความรวมมอในครงนเปนการผนกก�าลงกนของทง 2 หนวยงาน ซงตางกมจดมงหวงเดยวกนทจะท�าใหประชาชน ไดใชผลตภณฑสารสกดกญชาเมดคลเกรดทดมคณภาพ ราคาทเขาถงได

ดานรองศาสตราจารยชาญชย พานทองวรยะกล คณบด คณะแพทยศาสตร รกษาการแทนอธการบดมหาวทยาลยขอนแกน กลาววา มหาวทยาลยขอนแกนมการใหบรการการรกษาพยาบาลและพฒนายารกษาโรคจากสมนไพรจดเปนเปาหมายทส�าคญของมหาวทยาลย ซงการทกฎหมายไดเปดโอกาสใหน�ากญชามาท�าการวจยและใชประโยชนทางการแพทยไดนน มหาวทยาลยฯ ไดเรมโครงการศกษาวจยกญชาแบบ

บรณาการ ไดจดทมนกวจยทมประสบการณในการพฒนาผลตภณฑจากคณะวชาตางๆ เปนแกนน�าในการพฒนายาจากกญชาเพอใหไดยาทมคณภาพ ซงจะด�าเนนการวจยตงแตการปลกเพอคนหาพนธทมสารส�าคญสง น�ามาเตรยมสารสกดและสารบรสทธ และพฒนาผลตภณฑในรปแบบยาเตรยมตางๆ ทจะน�าไปทดสอบในผปวย เพอใหไดยาทมคณภาพและมความปลอดภยในการใชจรงตอไป ซงเปนแนวทางทมหาวทยาลยฯ จะชวยพฒนาทรพยากรสมนไพรใหมมลคาเชงเศรษฐกจและลดคาใชจายดานยาลงได ดงนนการรวมมอกบองคการฯ ในครงนนบเปนโอกาสอนดในการขยายขอบขายความรวมมอ เพอใหเกดการพฒนากญชาและสมนไพรอนๆ ตลอดจนการแลกเปลยนเรยนรประสบการณและเทคโนโลยเพอน�าไปสการพฒนาผลตภณฑทมคณภาพในการรกษาผปวยตอไป

จากความรวมมอในครงน คาดวาจะมผลตภณฑกญชาและสมนไพรอนๆ ทเปนนวตกรรมและเทคโนโลยในรปแบบยาเตรยมท ทนสมยมากขน เชน ยาเหนบทวารหนก แผนแปะซมผานผวหนง และแผนฟลมเกาะตดเนอเยอในชองปาก ซงหากไดวตถดบกญชามาจากองคการฯ แลว กสามารถท�าการวจยตอไดทนท ซงเปนการเพมรปแบบผลตภณฑเดมทมอยแลว เชน น�ามน สเปรย และแคปซลสารสกดกญชา และหากมความรวมมอกนอยางตอเนองกจะผลตเปนผลตภณฑจากกญชา ในรปแบบอนๆ ตอไป และสามารถน�าผลตภณฑกญชามาทดสอบใชกบผปวย Palliative Care หรอผปวยระยะสดทาย ในศนยการณรกษ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อกดวย ทงนประเทศไทย จะไดมผลตภณฑจากกญชาท มคณภาพทหลากหลายยงขน เพอใหประชาชนไดมโอกาสใชยาในราคาทถกลง


พ.วฑรย ดานวบลย ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม เปดเผยวา ในวนท 7 สงหาคม 2562 องคการเภสชกรรม (อภ.) จะมการสงมอบสารสกดน�ามนกญชา

เมดคลเกรด ซงผลตภณฑยากญชาทางการแพทยมาตรฐาน สกดดวยวธ solvent extraction โดยใช Ethanol คณภาพสง ณ อณหภม -50 องศาเซลเซยส สะอาด ปลอดภย โดยมการ จดท�าบรรจภณฑ พรอมระบปรมาณและวธการใชไวชดเจน ซงเปนไปตามมาตรฐานใหกบกระทรวงสาธารณสข โดยม 3 สตร คอ 1. สตรทมสารทเอชซ (THC) เดน กลองสแดง ซงอาจมฤทธมนเมาได กญชาสายพนธแรง 2. สตรทมสารซบด (CBD) เดน กลองสเขยว มฤทธมนเมาต�า กญชาสายพนธออน และ 3. สตรทมอตราสวนสารทเอชซ และซบด 1:1 (THC:CBD 1:1) กลองสเหลอง เปนกญชาสายพนธผสม มฤทธมนเมาปานกลาง

ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม กลาวตอไปวา ส�าหรบแนวทางการพฒนาสตรผลตภณฑน�ามนกญชาขององคการฯ นน ออกแบบมาใหอย ในรปของน�ามนหยดใต ลน เพอให ยามประสทธภาพในการออกฤทธเรวขน และดดซมเขาสรางกายไดมากกวาการใหยาในรปแบบรบประทาน อกทงสามารถเจอจางความเขมขนของยาไดตามความตองการของแพทยผสงจาย และโรคทน�าไปใช ทงนในปจจบนยงไมมผลตภณฑตนแบบของตวยาส�าคญ delta-9-THC ทไดรบการรบรองจาก USFDA ดงนน

การก�าหนดความเข มข นของผลตภณฑดงกล าวจงมาจาก การศกษาขอมลทางวชาการ และการเทยบเคยงกบความเขมขนของน�ามนกญชาในประเทศอนๆ

“ส�าหรบเรองความปลอดภยของ GPO THC นน พบวาขนาดของ delta-9-THC ทท�าให คนเสยชวตเป นจ�านวน 50% (Lethal dose) ตองมการ

ใชในขนาดปรมาณสงถง 4 กรม ในผทมน�าหนก 70 กโลกรม (คาประมาณจากการค�านวณ) ซงขนาดยาน มนษยไมสามารถไดรบจากการรบประทาน การสบ หรอการสดดมสารระเหย (vaporizing) ของสารดงกลาวได นอกจากนยงมการศกษาพบวาการใหยา THC 2.5 มลลกรม ทางหลอดเลอดด�า ไมกอใหเกดอนตรายรายแรง ถงชวต แตอาจกอใหเกดอาการขางเคยง เชน เมา กระวนกระวาย พารานอยด ความจ�าบกพรอง ไมมสมาธจดจอในการท�างาน GPO THC มความแรงเพยง 0.5 มลลกรมตอหยด ซงนอยกวาขนาดยาดงกลาว 5 เทา จงมความปลอดภยตอผปวย แตอยางไรกตาม การใชยา GPO THC จะตองอยภายใตค�าแนะน�าของแพทย หรอเภสชกรทผานการอบรม” ผอ�านวยการฯ กลาว

นเพอใหยามประสทธผลในการออกฤทธทเรวขน

ผลตภณฑน�ามนกญชาทางการแพทยออกในรปแบบหยดใตลน

องคการเภสชกรรมเผยแนวทางการพฒนาสตร


ร.ภญ. มกดาวรรณ ประกอบไวทยกจ รองผอ�านวยการองคการเภสชกรรม กลาววา ปญหาภาวะกาซเรอนกระจก เปนตวการส�าคญทท�าใหอณหภมโลกสงขน

กระทบตอความเปนอยของสงมชวต นบวนปญหายงทวความรนแรงมากขน องคการเภสชกรรมไดมการด�าเนนการรวมแกปญหาภาวะกาซเรอนกระจกมาอยางตอเนอง โดยในสวนของโรงงานผลตยา รงสต 1 อ�าเภอธญบร จงหวดปทมธาน ไดเขารวมโครงการ “ขยายผลกจกรรมชดเชยคารบอน เพอสนบสนนตลาดคารบอนภาคสมครใจภายในประเทศ ปท 6 (พ.ศ. 2562)” ด�าเนนการโดย ศนยเชยวชาญเฉพาะทางดานกลยทธธรกจทเปนมตรตอสงแวดลอม (VGREEN) คณะสงแวดลอม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เปนการน�ารองและตอยอดจากการไดการรบรอง ISO 50001 มาตรฐานระบบจดการดานพลงงาน ท�าใหไดรบการขนทะเบยนเปนหนวยงานแสดงคารบอนฟตพรนทขององคกรและชดเชยคารบอน 100% จากองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคกรมหาชน)

ในการด�าเนนการนน โรงงานผลตยารงสต 1 ไดมการรวบรวมขอมลการใชพลงงานและทรพยากรทท�าใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจก อาท การใชเชอเพลง การใชไฟฟา การจดการของเสย และการขนสง โดยแสดงผลในรปตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทา พบวาจากการด�าเนนงานมการปลอยกาซเรอนกระจกตอป จ�านวน 8,586 คารบอนไดออกไซดเทยบเทาจงไดด�าเนนกจกรรมชดเชยคารบอนทเกดขนได 100 เปอรเซนต เรยบรอยแลว พรอมกนนน

ไดจดท�าแผนมาตรการในการลดกาซเรอนกระจกในระยะยาว เพอใหมความตอเนองในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกไดอยาง มประสทธภาพ จากการด�าเนนงานดงกลาวท�าใหองคการเภสชกรรม โรงงานผลตยารงสต 1 ไดรบรอง “คารบอนฟตพรนทและชดเชยคารบอน 100%” โดยจะเขารบประกาศนยบตร พรอมโลเกยรตยศ ในงาน “รอยดวงใจ รวมใจลดโลกรอน” ประจ�าป 2562 จดโดยองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) ในวนท 19 กนยายน 2562 ณ โรงแรม เดอะ เบอรเคลย นบเปนโรงงานผลตยาแหงแรกในไทยทไดรบรางวลน ซงมโรงงานผลตยาแผนปจจบนทงสนประมาณ 160 แหง

รองผอ�านวยการองคการเภสชกรรม กลาวตอไปวา จากความส�าเรจดงกลาวน องคการเภสชกรรมทง 3 แหง ประกอบดวย องคการเภสชกรรมส�านกงานใหญ ถนนพระรามท 6 โรงงานผลตยารงสต 1 อ�าเภอธญบร จงหวดปทมธาน และโรงงานผลต (วคซน) ชววตถ อ�าเภอแกงคอย จงหวดสระบร จะเขารวมโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคสมครใจตามมาตรฐานของประเทศไทย (Thailand Voluntary Emission Reduction Program: T-VER) เพอใหการด�าเนนงาน การลดภาวะกาซเรอนกระจกครอบคลมพนทและมประสทธภาพ มากยงขนและอยางยงยน และสามารถน�าปรมาณการลดการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดขน ทเรยกวา คารบอนเครดต น�าไปชดเชยคารบอนใหกบหนวยงานอนๆ ตอไป

องคการเภสชกรรม (อภ.) ไดรบรอง

เปนโรงงานผลตยาแหงแรกในไทยทไดรบรางวลน พรอมขยายผลลดการปลอยกาซเรอนกระจกใหมประสทธภาพยงขน

ด

“การแสดงเครองหมายคารบอนฟตพรนทและชดเชยคารบอน 100%”


เกษตรศาสตรรวมกบองคการเภสชกรรม และ กรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก เปดโครงการพฒนางานวจยและนวตกรรมจาก

พชกญชาเพอประโยชนทางการแพทย ปลกกญชาสายพนธไทย ตามมาตรฐาน GACP

วนท 24 กนยายน 2562 ณ หองระพ สาครก อาคารเทคโนโลยสารสนเทศ ม.เกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร ดร.จงรก วชรนทรตน รกษาการแทนอธการบดมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เปนประธานในพธเปดโครงการพฒนางานวจยและนวตกรรมจาก พชกญชาเพอประโยชนทางการแพทย โดยม นางศรนช ชวนพศาลนกล รองผอ�านวยการองคการเภสชกรรม รวมเปนเกยรตในพธเปด พรอมรวมเสวนาเชงนโยบายเกยวกบการพฒนางานวจยและนวตกรรมพชกญชาเพอประโยชนทางการแพทย เพอน�าเสนอแนวทางด�าเนนงานรวมกนอยางยงยน

กอนรวมตดรบบนและรวมปลกตนกลากญชาชดแรกของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ณ พนทโรงเรอนของโครงการฯ ในพธเปด ผชวยศาสตราจารย ดร.วชรพงษ อนทรวงศ รองอธการบดวทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร กลาวรายงานวา “วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร จดท�าโครงการพฒนางานวจยและนวตกรรมพชกญชาทางการแพทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร” ขนเพอเปนแนวทางแกวสาหกจชมชน ไดปลกกญชาตามมาตรฐาน GACP ซงเปนมาตรฐานทประเทศใชควบคมคณภาพส�าหรบพชสมนไพร โดยมเปาหมายส�าคญเพอเปนตนแบบการปลกกญชาทางการแพทย ซงเปนพนทเรยนรวธการปลกกญชาทประสบความส�าเรจและไดมาตรฐาน เปนคมอการปลกกญชาทางการแพทยตามมาตรฐาน GACP คมอนจะมรายละเอยดและขนตอนการปฏบตงานเพอทวากญชาทปลกนนจะไดรบรองคณภาพตามมาตรฐานทางการแพทย โดยเปนหลกหลกสตรระยะสน เพอเปดสอนใหวสาหกจชมชนในรปแบบการอบรมเชงปฏบตการ

ดร.จงรก วชรนทรรตน กลาววา มหาวทยาลยเกษตรศาสตรทกวทยาเขต ไดมการรวมกนในการพฒนางานวจยและนวตกรรม

ม.เกษตรศาสตร จบมอองคการเภสชกรรม ปลกกญชาสกดรกษาโรค

พชกญชาทางการแพทยในภาพรวมของมหาวทยาลย ภายใตแนวทางการด�าเนนงาน “One KU Cannabis” ในเบองตนจะใชพนทปลกและวจย ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร โดยนกวจยในมหาวทยาลยเกษตรศาสตรสามารถทจะรวมพฒนา องคความรดงกลาวรวมกนไดทกวทยาเขต และมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดรบการสนบสนนเปนอยางดจากกรมการแพทยแผนไทยและแพทย ทางเลอกและองคการเภสชกรรม ซงไดมการลงนามบนทกความเขาใจ วาดวยความรวมมอวจยและพฒนาสายพนธกญชาเพอใชทางการแพทยไปแลว เมอวนท 13 มถนายน พ.ศ. 2562 ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน นบเปนความกาวหนาของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรอกระดบหนงทตอบสนองนโยบายของมหาวทยาลยในการเปนมหาวทยาลยวจย ของประเทศไทยและกอใหเกดประโยชนตอกลมวสาหกจชมชนอยาง เปนระบบและเปนมาตรฐานตอไป

นางศรนช ชวนพศาลนกล รองผอ�านวยการองคการเภสชกรรม กลาววา จากความรวมมอของ 3 หนวยงานน องคการฯ จะไดรวมวจยและพฒนาการเพาะปลกเพอก�าหนดคณสมบตสายพนธกญชาไทยใหไดคณสมบตของดอกกญชาทมคณภาพ มปรมาณสารส�าคญ ทเอชซและซบดในสดสวนคงท สม�าเสมอ ไดมาตรฐาน ตามความตองการใชทางการแพทย โดยไมมสารปนเปอนเพอใหไดวตถดบดอกกญชาระดบเมดคลเกรดส�าหรบผลตเปนผลตภณฑสารสกดกญชาส�าหรบทาง การแพทยแผนปจจบน การเปดโครงการพฒนางานวจยฯ ซงการปลกกญชาในครงนจะเปนสงยนยนถงความมงมนตงใจจรงของหนวยงานภาครฐทจะรวมกนขบเคลอนกญชาทางการแพทยของไทยใหเกดเปนรปธรรมและเปนโอกาสทางเลอกของผปวยไทยทจะเขาถงการรกษาดวยกญชาทาง การแพทยทมมาตรฐานและคณภาพอยางแทจรง โดยในความรวมมอ ครงน จะรวมกนพฒนาวธการปลกและวจยพฒนากญชาสายพนธไทยเพอใหไดสายพนธกญชาทมคณภาพ มปรมาณสารส�าคญทมสดสวน คงท สม�าเสมอ ไดมาตรฐาน ไมมสารปนเปอนใดๆ จากนนกจะน�ากญชาทไดสายพนธรวมกนสงตอไปยงกรมการแพทยแผนไทยและการแพทย ทางเลอกน�าไปใชในต�ารบยาแพทยแผนไทยรกษาผปวยโรคตางๆ ท เหมาะสมกบโรคนน ๆพรอมทงวจยและพฒนาดานเทคโนโลยเภสชกรรมใหไดผลตภณฑใชในการวจยทางคลนกเพอประเมนประสทธผลและ ความปลอดภยของผลตภณฑ และส�าหรบการรกษาดวยชองทางพเศษ หรอ Special Access Scheme (SAS) เปนการรกษาผปวยควบคการเกบขอมลการวจย รวมถงการรกษาดวยชองทางอนดวย

ม.


งคการเภสชกรรม รวมจดนทรรศการในงานประชมวชาการวคซนแหงชาต ครงท 9 ภายใตแนวคดหลก “วคซนไทยสสากลกบการสรางความมนคงดานสขภาพ

ทยงยน” ตงแตบดน – 22 สงหาคม 2562 หองเมยแฟร ABC ชน 11 โรงแรม เดอะ เบอรเคลย ประตน�า กรงเทพฯ

โดยบธขององคการเภสชกรรมมการน�าเสนอเนอหา ประกอบดวย เรอง ความส�าเรจของโรงงานผลตวคซนปองกนไขหวดใหญ/ไขหวดนก ซงขณะนไดผลตวคซนไขหวดใหญตามฤดกาล เพอน�าไปใชส�าหรบการศกษาวจยทางคลนกในระยะท 3 ในเดอนกนยายนนเรยบรอยแลว น�าเสนอเรองการวจยและพฒนากระบวนการผลตวคซนดวยเทคโนโลยเซลลเพาะเลยง (Cell-based) เพอเตรยมความพรอมดานการผลตวคซนจากเซลลเพาะเลยงเชน วคซนไขสมองอกเสบ วคซนไขซกา วคซนไขหวดใหญ ซงการผลตดงกลาวจะชวยลดระยะเวลาการผลต สามารถควบคมคณภาพของวคซนไดอยางมประสทธภาพ มการเลยงเชอในระบบปด และลดความเสยงในการปนเปอนของเชอจลนทรยอน รวมถงมการน�าเสนอเรองการวจยพฒนาระบบน�าสงยาผานทางผวหนง ซงเปนวธการน�าสงยาหรอวคซนในรปแบบใหมทเปนเขมขนาดเลก (Microneedle) ท�าใหกระตนภมคมกนไดดขน ลดความเจบปวด และน�าเสนอเรองการพฒนาโมโนโคลนอลแอนตบอดทผลตจากใบยาสบเพอปองกนโรคพษสนขบา เปนการทดสอบประสทธภาพของโมโนโคลนอลแอนตบอดทผลตจากใบยาสบ ในการยบยงไวรสพษสนขบาในระดบ

การทดลอง in vitro และ in vivo เพอพฒนากระบวนการผลตโมโนโคลนอลแอนตบอดจากใบยาสบ ส�าหรบเปนตนแบบการผลตโมโนโคลนอลแอนตบอดส�าหรบการรกษาโรคอนๆ ในประเทศไทยในอนาคต และเปนการทดแทนการใชโพลโคลนอลทผลตจากซรมมา

นอกจากน องคการเภสชกรรมยงไดรวมเสวนาในหวขอตางๆ ประกอบดวย วนท 20 สงหาคม 2562 เวลา 10.30 – 12.00 น. หองเมยแฟร A การเสวนา เรอง การบรณาการความรวมมอสความส�าเรจของการวจยพฒนาวคซนไทย วนท 21 สงหาคม 2562 เวลา 15.30 – 16.30 น. หองเมยแฟร A การเสวนา เรอง ทางออกการจดการทรพยสนทางปญญาคอขวด การพฒนาวคซนและชววตถ วนท 22 สงหาคม 2562 เวลา 13.00 – 14.30 น. หองเมยแฟร A การเสวนา เรอง Vaccine and immunization for Pandemic influenza preparedness (PIP)

องคการเภสชกรรมรวมจดนทรรศการ

การประชมวชาการวคซนแหงชาต ครงท 9


ร.ภญ.วภาดา ขาวรงเรอง นกวจยองคการเภสชกรรม ไดรบรางวล Complementary Oral Presentation Award จากงานประชมวชาการระดบนานาชาต

International Conference and Exhibition on Pharmaceutical Sciences and Technology 2019 (PST 2019) เปนการประชมวชาการและวจยในระดบนานาชาตทเกยวกบงานวศวเภสชกรรม และวทยาการทางเภสชศาสตร

ไดน�าเสนอผลงานวชาการแบบบรรยาย (Oral Presen-tation) ในหวขอ Bioequivalence Evaluation of Two Clopidogrel 75mg Tablet Formulations (Clopidogrel GPO ®and Plavix® ) in Health Thai Volunteers ในงานประชมวชาการ International Conference and Exhibition on Pharmaceutical Sciences and Technology 2019 (PST 2019) ซงเปนการประชมวชาการและวจย ในระดบนานาชาตทเกยวกบงานวศวเภสชกรรม และวทยาการทาง

จากเวท PST 2019 จากงานประชมวชาการนานาชาต

ด

นกวจย อภ. ควารางวล Complementary Oral Presentation Award

เภสชศาสตร ซงจดขนโดยคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยศลปากร รวมกบสมาคมเภสชกรอตสาหการ (TIPA) และคณะเภสชศาสตร จาก 5 สถาบน ไดแก มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาวทยาลยรงสต มหาวทยาลยสยาม มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต และมหาวทยาลยธรรมศาสตร โดยม แพทย เภสชกร นกวจย นกวชาการจากในและตางประเทศเขารวมประชม เพอเผยแพรความร ทางวชาการและวจยในระดบนานาชาตเกยวกบงาน วศวเภสชกรรม และวทยาการทางเภสชศาสตร

โดยการน�าเสนอผลงานวชาการในครงนเปนแบบการบรรยาย (Oral Presentation) ทนกวจยองคการเภสชกรรมน�าเสนอนน เปนการน�าเสนอการศกษาชวสมมลขององคการฯ ทไดด�าเนนการตามแนวทาง ASEAN Harmonization และหนวยงานก�ากบดแล ดานยาของสหภาพยโรป (European Medicines Agency) ผลปรากฏวา การน�าเสนอผลงานจากนกวจย องคการฯ ไดรบรางวล Complementary Oral Presentation Award จากเวท PST 2019 แสดงใหเหนถงความนาเชอถอของการศกษาชวสมมลทไดด�าเนนการ ตามมาตรฐานสากล ซงท�าใหผใชยามความมนใจในประสทธภาพของยาทผลตโดยองคการเภสชกรรมมากขน

โดย ดร.ภญ.วภาดา ขาวรงเรอง จบการศกษาระดบปรญญาตร จากคณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และเขาท�างานในกลมศกษาชวสมมล สถาบนวจยและพฒนา องคการเภสชกรรม ในป 2554 หลงจากนนไดรบทนจากองคการฯ เพอไปศกษาตอในระดบปรญญาเอกท Department of Pharmaceutics, College of Pharmacy, University of Florida ประเทศสหรฐอเมรกา และในระหวางศกษาตอไดฝกงานกบองคการอาหารและยา สหรฐอเมรกา (US FDA) ในหนวยงานทรบผดชอบทวนสอบขอมลการขนทะเบยนยาทใชในการรกษาผปวยมะเรง ปจจบนรบผดชอบก�ากบดแลงานดานการพฒนาวธวเคราะห ตรวจสอบความถกตองของวธวเคราะห และการวเคราะหยาในตวอยางชวภาพ เพอใช ในการศกษาชวสมมลของยาทผลตโดยองคการเภสชกรรม และเขยนบทความดานการศกษาเภสชจลนศาสตร และการศกษาชวสมมล เพอตพมพในวารสารทางวชาการ เพอใชเปนขอมลสงเสรมการขายผลตภณฑยาขององคการเภสชกรรม


องคการเภสชกรรมจดพธคลายวนสถาปนาปท 53 น�าโดย นพ.วฑรย ดานวบลย ผอ�านวยการองคการเภสชกรรม คณะผบรหารและผปฏบตงานรวมวางพานพมสกการะอนสาวรย ดร.ตว ลพานกรม ผกอตง จากนนรวมท�าบญเพอเปนสรมงคลและความเจรญกาวหนาในภารกจผลตยาเพอประชาชนไทยอยางยงยนตอไป เมอวนท 5 สงหาคม 2562

สถาปนาองคการเภสชกรรม

ภก.พพฒน นยมการ รองผ อ�านวยการองคการเภสชกรรม และ ดร.ภญ.มกดาวรรณ ประกอบไวทยกจ รองผอ�านวยการองคการเภสชกรรม ใหการตอนรบคณะผบรหาร เจาหนาท และกรรมการตรวจรบยา (โครงการพเศษ) จากโรงพยาบาลราชวถ ในโอกาสเขาเยยมชมการด�าเนนงานของโรงงานผลตยารงสต 1 ทางดานการผลตและการประกนคณภาพ ณ โรงงานผลตยารงสต 1 เมอวนท 31 กรกฎาคม 2562

คณะผบรหาร เจาหนาท และกรรมการตรวจรบยา (โครงการพเศษ) จากโรงพยาบาลราชวถ เยยมชมการด�าเนนงานของโรงงานผลตยารงสต 1

องคการเภสชกรรมจดประชม เรอง GPO-Products Training 2019 ใหแกพนกงานขายบรษท Intermohosot Co.,Ltd. ประเทศกมพชา เพอใหเกดความรและความเขาใจในผลตภณฑขององคการเภสชกรรม ณ โรงแรม Berkeley ประตน�า เมอวนท 26 กรกฎาคม 2562

องคการเภสชกรรมจดประชม GPO Products Training 2019

ใหการตอนรบภญ.สพร องอดมนกล ผจดการโรงงานผลตยารงสต 1

ใหการตอนรบคณะผบรหารและพนกงานของบรษท Intermohosot Co.,Ltd ตวแทนจ�าหนายผลตภณฑยาขององคการเภสชกรรม ประเทศกมพชา ในโอกาสเยยมชมการด�าเนนงานของโรงงานผลตยารงสต 1 ในสวนงานของการผลต การประกนคณภาพ เมอวนท 26 กรกฎาคม 2562


ภก.พพฒน นยมการ รองผอ�านวยการองคการเภสชกรรม เปนประธานพธถวายสตยปฏญาณเพอเปนขาราชการทดและ พลงของแผนดน เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ประจ�าปพทธศกราช 2562 โดยมคณะ ผบรหาร พนกงานและลกจางองคการเภสชกรรม เขารวมพธ ณ โถงชน 1 อาคารอ�านวยการ วนท 25 กรกฎาคม 2562 ดร.ภญ.มกดาวรรณ ประกอบไวทยกจ พรอมดวยผบรหาร พนกงานและลกจางองคการเภสชกรรม รวมกจกรรมถวายพระพรชยมงคลพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ใน “พธถวายสตยปฏญาณเพอเปนขาราชการทดและพลงของแผนดน” เนองในวนเฉลม

อภ. จดพธถวายสตยปฏญาณเพอเปนขาราชการทดและพลงของแผนดน เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ประจ�าปพทธศกราช 2562

GPO Fight Flu องคการเภสชกรรมรวมกบส�านกงานสาธารณสขจงหวดสระบร และโรงพยาบาลแกงคอย จดบรการฉดวคซน ไขหวดใหญแกประชาชนในพนทต�าบลทบกวาง อ�าเภอแกงคอย จงหวดสระบร พรอมใหค�าแนะน�าในเรองการดแลสขภาพอนามย ตลอดจนน�าเสนอความคบหนาการด�าเนนงานของโรงงานผลต (วคซน) ชววตถ ขององคการเภสชกรรม เมอวนท 25 กรกฎาคม 2562

กองคลงส�ารอง โรงงานผลตยารงสต 1 เขารอบ 13 ทมสดทาย ในการประกวดกจกรรมเชอมโยงเครอขายโลจสตกสและโซอปทาน

ภญ.นธวด กรตกรพสทธ หวหนาแผนกงานคลงส�ารองวตถดบ กองการคลงส�ารอง ภญ.เจนจรา นสะโสกะ หวหนาแผนกงานวางแผนการผลต กองการคลงส�ารอง และ ภญ.วรรณภา สงสมบรณ เจาหนาทพสด 6 แผนกงานคลงส�ารองวตถดบ กองการคลงส�ารอง โรงงานผลตยารงสต 1 เขารวมประกวดกจกรรมเชอมโยงเครอขายโลจสตกสและโซอปทาน ไดสงผลงาน “การ Forecast ทไว งาย ด เชอมตอกบ วธจดการ Invent ตามพฤตกรรมการใช” จากผสงเขาประกวด 220 หนวยงาน และองคการเภสชกรรมเขารอบ 13 ทมสดทาย ไดรบโล Supply Chain Management Development Excellence Awards 2019 จากกรมสงเสรมอตสาหกรรม ณ ศนยแสดงสนคาและประชม อมแพค เมองทองธาน เมอวนท 19 กรกฎาคม 2562

พระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอย หว 67 พรรษา 28 กรกฎาคม 2562 ณ บรเวณหนาอาคารเฉลมพระเกยรตฯ โรงงานผลตยารงสต 1 องคการเภสชกรรม เมอวนท 26 กรกฎาคม 2562


ดร.ภญ.มกดาวรรณ ประกอบไวทยกจ รองผอ�านวยการองคการเภสชกรรม (อภ.) ใหการตอนรบ นายพษณ ประภาธนานนท นายอ�าเภอธญบร ในการเปนประธานการประชมเพอทบทวนรางรายงานผลกระทบ สงแวดลอมเบองตน (การรบฟงความเหนของประชาชน ครงท 2) โครงการกอสรางโรงงานผลตยารงสตระยะทสองขององคการเภสชกรรม โดยมผน�าชมชน ตวแทนโรงพยาบาล หนวยงานราชการ จ�านวน 160 คน รวมประชม

รองผอ�านวยการ อภ. ไดกลาวสรปภาพรวมโครงการกอสรางโรงงานผลตยารงสตระยะทสอง หลงจากนนตวแทนจากบรษท เอนไวรอนเมนทล มฟเมนท จ�ากด ทปรกษาโครงการฯ สรปผลการด�าเนนการมสวนรวมของประชาชน สรปผลการประเมนผลกระทบสงแวดลอม และ

น�าเสนอรางมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอม และมาตรการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอม ประกอบดวย ดานคณภาพอากาศ คมนาคม เสยง การจดการน�า การจดการขยะมลฝอยและของเสย ชวยเพมความมนใจใหกบประชาชนและชมชนรอบพนทในระหวางด�าเนนการกอสรางมากยงขน ณ เทศบาลเมองสนนรกษ อ.ธญบร จ.ปทมธาน เมอวนท 9 กรกฎาคม 2562

อภ. รบฟงความคดเหนประชาชน รอบ 2 เตรยมเดนหนาโครงการกอสรางโรงงานผลตยารงสตระยะท 2 เพมก�าลงการผลตและเขาถงยาจ�าเปนเพอผปวยไทย

ภญ.วระมล มหาตมวด ผชวยผอ�านวยการ พรอมทม “GPO เพอผประสบภย” รวมกบส�านกงานสาธารณสขจงหวดอบลราชธาน ลงพนทมอบยา เวชภณฑ และของใชทจ�าเปน ประกอบดวย ยารกษาโรคกลากเกลอนและน�ากดเทา จ�านวน 10,000 หลอด

อภ. ลงพนทชวยเหลอผประสบอทกภย จงหวดอบลราชธานมง จ�านวน 400 หลง ผานวมส�าหรบรองนอน จ�านวน 400 ผน ผาหม จ�านวน 1,200 ผน เพอชวยเหลอผประสบอทกภยในพนทจงหวดอบลราชธาน ระหวางวนท 18 - 19 กนยายน 2562


ารศ กษาน เ ป นการว จ ย เช ง ส� า รวจแบบอธบาย มวตถประสงคเพออธบายการสงใชยา Acarbose ในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 (T2DM) ทมารบการรกษาท

โรงพยาบาลพระนงเกลาในปงบประมาณ 2561 กลมตวอยาง 330 คน ไดจากการสมตวอยางแบบเปนระบบ เกบขอมลจากเวชระเบยนผปวยนอกทอยในฐานขอมลคอมพวเตอรของโรงพยาบาล วเคราะหขอมลโดยใชคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาต�าสด คาสงสด และการทดสอบคาท โดยก�าหนดคานยส�าคญทางสถตไวท 0.05 ผลการศกษาพบวามเพยงรอยละ 5.76 ทไดรบยาตรงตามขอบงใชของยา รอยละ 94.85 ไดรบเปนยาชนดท 2 ขนไป ในการรกษา T2DM รอยละ 7.27 มภาวะไตลมเหลวอยางรนแรง แตยงคงไดรบยา Acarbose ทกรายไดรบยาในขนาดทแนะน�า กอนทจะไดรบยา Acarbose และระหวางทไดรบยา Acarbose ผปวยใชยาอนรวมดวยในการรกษา T2DM โดยใชยา Metformin มากทสด รองลงมาคอ

ก

การสงใชยา Acarbose ในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 โรงพยาบาลพระนงเกลา

บทคดยอ Abstract

his study was cross-sectional explanatory research. The purposes were to explain Acarbose prescribing in patient with type 2 diabetes mellitus (T2DM) that came to receive

treatment at Pranangklao hospital in the fiscal year 2018. The 330 respondents were selected by systematic randomized sampling. Data were collected from outpatient medical records in hospital computer database. Percentage, mean, standard deviation, min, max and dependent t-test were used for data analysis, a p-value of 0.05 or less was considered statistically significant. The study showed that only 5.76% received Acar-bose according to the Acarbose indication, 94.85% received Acarbose in the second order or higher in the treatment of T2DM, 7.27% had severe renal failure but still received Acarbose, everyone received Acarbose at the recommended

นนทยา สหสนทรวฒ ภบ., สสม.

Acarbose Prescribing in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus of Pranangklao Hospital Abstract


Glipizide, Pioglitazone, Insulins และ Gliclazide ผลการตรวจทางหองปฏบตการกอนไดรบยา Acarbose และหลงไดรบยา 3 เดอน 6 เดอน และ 12 เดอน พบวาคาเฉลย HbA1c, FPG ลดลงอยางมนยส�าคญทางสถตทกชวงเวลา คา Cr ไมตางกนทกชวงเวลา คา eGFR ไมตางหลงไดรบยา 3 เดอน และ 6 เดอน แตหลง 12 เดอนลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต พบผลขางเคยงของยารอยละ 5.76 มการสงใชยา Acarbose โดยอายรแพทยทวไปรอยละ 48.48 รองลงมาคอ แพทยทวไปรอยละ 34.86 การสงใชยา Acarbose ทงหมดในปงบประมาณ 2561 ท�าใหโรงพยาบาลขาดทน 4,045,793.86 บาท ผลการศกษานเปนไปตามสมมตฐานการวจยทตงไวคอ จ�านวนผปวยทไดรบยา Acarbose ตรงตามขอบงใชของยามไมถงรอยละ 50

ค�าส�าคญ : อะคาโบส

dose. Before and during receiving Acarbose, patients used other drugs to treat T2DM together, receiving Metformin the most followed by Glipizide, Pioglitazone, Insulins, and Gliclazide. Laboratory results before and after 3, 6 and 12 months receiving Acarbose showed that the average HbA1c and FPG were significantly lower at all times, Cr were not different in every period, eGFR were not different between before and after for 3 and 6 months, but after 12 months was significantly reduced. Patients experienced Acarbose side effects 5.76%. Acarbose was prescribed by internists 48.48%, followed by general doctors 34.86%. All Acarbose prescribing in the fiscal year 2018 caused hospital to lose 4,045,793.86 baht. The results of this study were based on research hypothesis that the number of patients receiving Acarbose met the Acarbose indication less than 50%.

Keywords : Acarbose

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา

ในปงบประมาณ 2561 โรงพยาบาลพระนงเกลามการจดซอยา Acarbose 50 mg tablet เปนจ�านวนมากถง 1,660,140 เมด คดเปนมลคาราคาทน 5,092,202.76 บาท และมแนวโนมทจะจดซอเพมขนทกป ยา Acarbose เปนยาทอยในบญชยาหลกแหงชาต บญช ค ซงก�าหนดเงอนไขการใชส�าหรบผปวยโรคเบาหวานบางรายทมระดบน�าตาลในเลอดหลงอาหารสง แนวทางเวชปฏบตส�าหรบโรคเบาหวาน 2560 โดยสมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ใหพจารณาเลอกใชเปนยาชนดท 2 หรอ 3 กรณทไมสามารถควบคมระดบน�าตาลในเลอดหลงอาหารได ยานมประสทธภาพในการลด HbA1c ได 0.4-0.6% ซงประสทธภาพในการลด HbA1c จะนอยกวายาในกลมอนๆ จากการสอบถามโรงพยาบาลศนยและโรงพยาบาลทวไปในเขตสขภาพท 4 พบวาในปงบประมาณ 2561 โรงพยาบาลพระนงเกลามการจดซอยา Acarbose 50 mg tablet มากทสด และจากการสอบถามโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขทมจ�านวนการใชบรการผปวยนอก (OPD visit) ในปงบประมาณ 2561 มากทสด 20 อนดบของประเทศ พบวาในปงบประมาณ 2561 โรงพยาบาลพระนงเกลาซงมจ�านวน OPD visit มากเปนล�าดบท 11 มการจดซอยา Acarbose 50 mg tablet มากทสด ในขณะทรองลงมา มการจดซอเพยง 1,106,520 เมด (กรณทจดซอขนาด 100 mg จะค�านวณมาเปนขนาด 50 mg) ดวยสถานการณปจจบนทโรงพยาบาลพระนงเกลาประสบกบปญหาการขาดทน ท�าใหโรงพยาบาลตองมมาตรการควบคมคาใชจายดานตางๆ รวมถงคาใชจายดานยา และหนงในมาตรการควบคมคาใชจายดานยากคอ การสงเสรมการใชยา

อยางเหมาะสม จงท�าใหผวจยซงเปนคณะกรรมการเภสชกรรมและการบ�าบด (Pharmaceutical and Therapeutic Committee; PTC) ของโรงพยาบาลพระนงเกลา มความสนใจทจะศกษาการสงใชยา Acarbose ของโรงพยาบาลวาเปนอยางไร ซงคณะกรรมการ PTC สนบสนนใหท�าการศกษา จงเปนทมาของการศกษาเรองน

วตถประสงคของการวจย

1. วตถประสงคหลก : ศกษาลกษณะทวไปของผปวย และศกษาการสงใชยา Acarbose ในผปวย T2DM ไดแก จ�านวนผปวยทไดรบยาตรงตามขอบงใชของยา (2 h-PG > 200 mg/dl), จ�านวนผปวยทไดรบ Acarbose เปนยาชนดท 2 หรอ 3 ขนไปในการรกษา T2DM, จ�านวนผปวยทไมมภาวะไตลมเหลวอยางรนแรง (eGFR > 30 ml/min/1.73 m2) และจ�านวนผปวยทไดรบยาในขนาดทแนะน�า (< 300 mg ตอวน) 2. วตถประสงครอง : ศกษาขนาดยา Acarbose ทผปวยไดรบตอวน, ศกษายาชนดอนทผปวยไดรบในการรกษา T2DM กอนและในระหวางทไดรบยา Acarbose, ศกษาผลการตรวจทางหองปฏบตการกอนและหลงไดรบยา Acarbose เปนเวลา 3 เดอน 6 เดอน และ 12 เดอน (ไดแก HbA1c, FPG, 2 h-PG, Cr, eGFR, SGOT, SGPT), ศกษาความแตกตางของผลการตรวจทางหองปฏบตการกอนและหลงไดรบยา Acarbose, ศกษาผลขางเคยงของยา Acarbose, ศกษาจ�านวนแพทยแตละสาขาทสงใชยา Acarbose และศกษารายรบ-รายจายของโรงพยาบาลทเกดจากการสงใชยา Acarbose


สมมตฐานการวจย

จ�านวนผปวยทไดรบยา Acarbose ตรงตามขอบงใชของยา คอ ใชส�าหรบผปวย T2DM ทมระดบน�าตาลในเลอดหลงอาหารสงตงแต 200 mg/dl (คา 2 h-PG > 200 mg/dl) มไมถงรอยละ 50

วสดและวธการ

การศกษานเปนการวจยเชงส�ารวจแบบอธบาย ขนาดตวอยาง 330 คน ค�านวณโดยใชสตรของทาโร ยามาเน โดยใหคอมพวเตอรคดเลอกจากประชากร จ�านวน 1,867 คน สมตวอยางแบบเปนระบบ คดเลอกกลมตวอยางตามเกณฑการคดเลอก คอ

ตารางท 1 ลกษณะทวไปของผปวย

ลกษณะทวไปของผปวย จ านวนผปวย (รอยละ) (n = 330) เพศ ชาย หญง

121 (36.67) 209 (63.33)

อาย 21 - 59 ป 60 ป ขนไป คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาตาสด, คาสงสด

121 (36.67) 209 (63.33)

62.54 11.61 ป 21 ป, 90 ป

ระยะเวลาทเปน T2DM 1 - 5 ป มากกวา 5 ป ไมเกน 10 ป มากกวา 10 ป คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาตาสด, คาสงสด

67 (20.30)

109 (33.03) 154 (46.67) 9.42 5.04 ป 1 ป, 31.50 ป

โรคอนทผปวยเปนรวมดวย ไมมโรคอน มโรคอนรวมดวย - ความดนโลหตสง - ไขมนในเลอดสง - หวใจ - อน ๆ (ไตวายเรอรง, โรคเกาท, โรคอวน ฯลฯ)

6 (1.82)

324 (98.18) 258 (78.18) 272 (82.42) 44 (13.33) 99 (30.00)

สทธการรกษาพยาบาล ประกนสขภาพถวนหนา (UC) ประกนสงคม ขาราชการ/ตนสงกด/เบกจายตรง ชาระเงนเอง

237 (71.82) 38 (11.52) 54 (16.36) 1 (0.30)

สมมตฐานการวจย

ผลการศกษา

ตารางท 1 แสดงลกษณะทวไปของผปวย พบวารอยละ 63.33 เปนเพศหญง รอยละ 63.33 มอาย 60 ปขนไป อายเฉลย 62.54 ป ต�าสด 21 ป สงสด 90 ป สวนใหญรอยละ 79.70 (33.03+46.67) เปน T2DM นานมากกวา 5 ป เปน T2DM นานเฉลย 9.42 ป เกอบทงหมดรอยละ 98.18 มโรคอนรวมดวย สวนใหญรอยละ 71.82 มสทธการรกษาพยาบาลประเภท UC ประเภทช�าระเงนเองมเพยงรอยละ 0.30

1) ผปวยนอกทมารบบรการทโรงพยาบาลพระนงเกลาในปงบประมาณ2561 2) ผปวยไดรบการวนจฉยวาเปน T2DM 3) ผปวยไดรบยา Acarbose เปนเวลาอยางนอย 12 เดอน ท�าการสมตวอยางจนไดครบจ�านวน 330 คน เกบขอมลครงเดยวตงแตวนท 18 กรกฎาคม ถง 31 สงหาคม 2562 เครองมอทใชในการวจย คอ แบบบนทกขอมลตวอยางทผวจยสรางขนและน�าไปใหผเชยวชาญตรวจสอบความตรงตามเนอหา ซงไดคาดชนความสอดคลอง (IOC) เทากบ 0.9375 และขออนมตคณะกรรมการการวจยในมนษยของโรงพยาบาลเพอขอเกบขอมลจากเวชระเบยนผปวยนอกทอยในฐานขอมลคอมพวเตอรของโรงพยาบาล วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป สถตทใช ไดแก คารอยละ, คาเฉลย, สวนเบยงเบนมาตรฐาน, คาต�าสด, คาสงสด และการทดสอบคาท โดยก�าหนดคานยส�าคญทางสถตไวท 0.05


การสงใชยา Acarbose ในผปวย T2DM จ�านวน (n = 330) รอยละ

1. ผปวยไดรบยา Acarbose ตรงตามขอบงใชของยา

• ตรงตามขอบงใชของยา คอ ใชส�าหรบ T2DM ทมระดบ 2 h-PG > 200 mg/dl 19 5.76

• ไมตรงตามขอบงใชของยา มระดบ 2 h-PG < 200 mg/dl 27 8.18

• ไดรบยาโดยทไมมการตรวจระดบ 2 h-PG 284 86.06

2. ผปวยไดรบยา Acarbose เปนยาชนดท 2 หรอ 3 ขนไป ในการรกษา T2DM

• เปนยาชนดท 2 ทไดรบ ไมใชไดรบเปนยาชนดแรก 52 15.76

• เปนยาชนดท 3 ขนไป ทไดรบ ไมใชไดรบเปนยาชนดแรก 261 79.09

• เปนยาชนดแรก ทไดรบในการรกษา T2DM 17 5.15

3. ผปวยไมมภาวะไตลมเหลวอยางรนแรง

• ไมมภาวะไตลมเหลวอยางรนแรง มคา eGFR > 30 ml/min/1.73 m2 306 92.73

• มภาวะไตลมเหลวอยางรนแรง มคา eGFR < 30 ml/min/1.73 m2 24 7.27

4. ผปวยไดรบยา Acarbose ในขนาดทแนะน�า

• ไดรบยาในขนาดทแนะน�า คอ < 300 mg ตอวน 330 100

• ไดรบยา > 300 mg ตอวน 0 0

ตารางท 2 การสงใชยา Acarbose ในผปวย T2DM พบวามเพยงรอยละ 13.94 (5.76+8.18) ทมการตรวจ 2 h-PG ในจ�านวนนมเพยงรอยละ 5.76 ทไดรบยาตรงตามขอบงใชของยา คอใชส�าหรบ T2DM ทม 2 h-PG > 200 mg/dl รอยละ 86.06 ไดรบยาโดยทไมมการตรวจ 2 h-PG รอยละ 94.85 (15.76+79.09) ไดรบยา Acarbose เปนยาชนดท 2 ขนไป ในการรกษา T2DM รอยละ 5.15 ไดรบยา Acarbose เปนยาชนดแรก รอยละ 92.73 ไมมภาวะไตลมเหลวอยางรนแรง (มคา eGFR > 30 ml/min/1.73 m2) ผปวยรอยละ 7.27 มภาวะไตลมเหลวอยางรนแรงแตยงคงไดรบยา ทกรายไดรบยาในขนาดทแนะน�า คอไมเกน 300 mg ตอวน ตารางท 3 ขนาดยา Acarbose ทผปวยไดรบตอวน (Dose/day) ตงแตครงแรกทไดรบยา และทไดรบในเดอนท 3 เดอนท 6 และเดอนท 12

ตารางท 3 ขนาดยา Acarbose ทผปวยไดรบตอวน (Dose/day) พบวาขนาดยา Acarbose ทผปวยใชในการรกษา T2DM ตงแตครงแรกทไดรบ และในอก 3 เดอน 6 เดอน และ 12 เดอนหลง คอ 127.27, 137.73, 140.61 และ 141.67 mg ตอวน ซงมแนวโนมทเพมขน

ขนาดยา Acarbose ทผปวยไดรบตอวน (mg) mean SD (n = 330) ครงแรกทไดรบยา ไดรบในเดอนท 3 ไดรบในเดอนท 6 ไดรบในเดอนท 12 127.27 36.71 137.73 53.78 140.61 59.02 141.67 60.63

ตารางท 2 การสงใชยา Acarbose ในผปวย T2DM


ตารางท 4 ยาชนดอนทผปวยไดรบในการรกษา T2DM กอนทจะไดรบยา Acarbose และในระหวางทไดรบยา Acarbose (สญลกษณ ® หมายถงยาตนแบบ)

ตารางท 4 ยาชนดอนทผปวยไดรบในการรกษา T2DM พบวากอนทจะไดรบยา Acarbose มจ�านวน 12 ชนด สวนใหญรอยละ 80 ไดรบยา Metformin รองลงมาคอ ยา Glipizide, Pioglitazone, Insulins และ Gliclazide รอยละ 50.61, 29.09, 19.39 และ 17.27 ตามล�าดบ ในระหวางทไดรบยา Acarbose มการใชยาชนดอน 12 ชนดรวมดวย ในการรกษา T2DM สวนใหญยงคงไดรบยา Metformin รอยละ 77.27 รองลงมาคอ ยา Glipizide, Pioglitazone, Insulins และ Gliclazide รอยละ 51.21, 40.30, 23.33 และ 16.97 ตามล�าดบ สวนยาชนดอนทเหลอมการใชไมมาก ตารางท 5 ผลการตรวจทางหองปฏบตการ กอนทจะไดรบยา Acarbose และหลงไดรบยา Acarbose เปนเวลา 3 เดอน 6 เดอน และ 12 เดอน

การตรวจทางหองปฏบตการ ผลการตรวจ mean SD

กอนไดรบยา Acarbose

3 เดอน หลงไดรบยา



HbA1c (%) จ ำนวนผปวย (รอยละ)

8.73 1.89 227 (68.79)

8.39 1.84 206 (62.42)

8.33 1.85 196 (59.39)

8.22 1.98 242 (73.33)

FPG (mg/dl) จ ำนวนผปวย (รอยละ)

187.27 67.76 280 (84.85)

176.86 64.81 251 (76.06)

174.94 60.90 250 (75.76)

170.25 66.19 287 (86.97)

2 h-PG (mg/dl) จ ำนวนผปวย (รอยละ)

210.32 63.61 46 (13.94)

ไมมกำรตรวจ ไมมกำรตรวจ ไมมกำรตรวจ

Cr (mg/dl) จ ำนวนผปวย (รอยละ)

1.07 0.96 236 (71.52)

1.16 1.31 208 (63.03)

1.18 1.17 214 (64.85)

1.15 1.01 243 (73.64)

eGFR (ml/min/1.73 m2) จ ำนวนผปวย (รอยละ)

75.37 29.33 208 (63.03)

73.66 29.51 191 (57.88)

71.12 28.14 202 (61.21)

73.62 29.51 233 (70.61)

SGOT (iu/L) จ ำนวนผปวย (รอยละ)

30.62 24.49 87 (26.36)

29.06 17.38 51 (15.45)

32.72 26.28 74 (22.42)

28.04 19.63 89 (26.97)

SGPT (iu/L) จ ำนวนผปวย (รอยละ)

30.01 19.56 119 (36.06)

27.19 16.01 74 (22.42)

34.02 31.40 98 (29.70)

27.79 23.85 117 (35.45)

ยาชนดอนทผปวยไดรบ ในการรกษาโรคเบาหวานชนดท 2

จ านวน (รอยละ) ผปวยทไดรบยาชนดอน (n = 330) กอนทจะไดรบ ยา Acarbose

ระหวางทไดรบ ยา Acarbose

1. Metformin tab 264 (80.00) 255 (77.27) 2. Glipizide tab 167 (50.61) 169 (51.21) 3. Pioglitazone tab 96 (29.09) 133 (40.30) 4. Insulins 64 (19.39) 77 (23.33) 5. Gliclazide tab 57 (17.27) 56 (16.97) 6. Sitagliptin tab (Januvia) 18 (5.45) 14 (4.24)

7. Glimepiride + Metformin tab (Amaryl-MSR) 12 (3.64) 13 (3.94)

8. Linagliptin tab (Trajenta) 9 (2.73) 9 (2.73)

9. Alogliptin + Pioglitazone tab (Oseni) 1 (0.30) 4 (1.21)

10. Empagliflozin tab (Jardiance) 1 (0.30) 3 (0.91)

11. Liraglutide inj (Victoza) 1 (0.30) 3 (0.91)

12. Dulaglutide inj (Trulicity) 1 (0.30) 0 (0)

13. Dapagliflozin + Metformin tab (Xigduo) 0 (0) 5 (1.52)

ตารางท 5 ผลการตรวจทางหองปฏบตการ กอนและหลงไดรบยา Acarbose เปนเวลา 3, 6 และ 12 เดอน พบวา HbA1c ไดคาเฉลย 8.73, 8.39, 8.33, 8.22% ตามล�าดบ ซงมแนวโนมลดลง FPG ไดคาเฉลย 187.27, 176.86, 174.94, 170.25 mg/dl ตามล�าดบ ซงมแนวโนมลดลง 2 h-PG มเพยงรอยละ 13.94 ทมการตรวจกอนไดรบยา ซงไดคาเฉลย 210.32 mg/dl หลงไดรบยา Acarbose ไมมการตรวจอกเลย Cr ไดคาเฉลย 1.07, 1.16, 1.18, 1.15 mg/dl ตามล�าดบ eGFR ไดคาเฉลย 75.37, 73.66, 71.12, 73.62 ml/min/1.73 m2 ตามล�าดบ SGOT ไดคาเฉลย 30.62, 29.06, 32.72, 28.04 iu/L ตามล�าดบ SGPT ไดคาเฉลย 30.01, 27.19, 34.02, 27.79 iu/L ตามล�าดบ


ตารางท 6 ความแตกตางของผลการตรวจทางหองปฏบตการ กอนทจะไดรบยา Acarbose และหลงไดรบยา Acarbose เปนเวลา 3 เดอน 6 เดอน และ 12 เดอน

การตรวจทางหองปฏบตการ

mean SD mean SD mean SD กอนไดรบยา Acarbose


p-value



p-value



p-value

HbA1c (%)

จ านวนผปวย (รอยละ) 9.011.95 8.471.80

150 (45.45) 0.000 8.901.96 8.381.84

149 (45.15) 0.000 8.781.92 8.271.96

178 (53.94)

0.000

FPG (mg/dl) จ านวนผปวย (รอยละ)

186.9568.86 176.2960.75 221 (66.97)

0.037 187.6068.10 174.2659.72 223 (67.58)

0.007 187.2469.04 171.2766.98 252 (76.36)

0.001

2 h-PG (mg/dl) จ านวนผปวย (รอยละ)

ไมมผลการตรวจ 3 เดอนหลง ไดรบยา จงเปรยบเทยบกนไมได

ไมมผลการตรวจ 6 เดอนหลง ไดรบยา จงเปรยบเทยบกนไมได

ไมมผลการตรวจ 12 เดอนหลงไดรบยา จงเปรยบเทยบกนไมได

Cr (mg/dl) จ านวนผปวย (รอยละ)

1.181.15 1.241.42 156 (47.27)

0.090 1.181.10 1.241.29 163 (49.39)

0.061 1.131.06 1.170.99 187 (56.67)

0.059

eGFR (ml/min/1.73 m2) จ านวนผปวย (รอยละ)

70.6930.57 70.0529.67 134 (40.61)

0.473 68.4028.67 67.6827.49 141 (42.73)

0.440 74.1029.83 71.6929.41 168 (50.91)

0.010

SGOT (iu/L) จ านวนผปวย (รอยละ)

36.6117.20 31.8914.25 18 (5.45)

0.081 29.1214.73 36.1231.39 41 (12.42)

0.148 26.8812.99 28.1021.57 42 (12.73)

0.720

SGPT (iu/L) จ านวนผปวย (รอยละ)

34.6219.86 31.4918.62 39 (11.82)

0.151 35.7323.34 39.4937.83 55 (16.67)

0.467 32.2022.31 30.3827.62 64 (19.39)

0.618

ตารางท 6 เมอเลอกเฉพาะผปวยทมการตรวจทางหองปฏบตการทงกอนและหลงไดรบยา Acarbose เปนเวลา 3 เดอน 6 เดอน และ 12 เดอน พบวา HbA1c หลงไดรบยา Acarbose ลดลงอยางมนยส�าคญทางสถตในทกชวงเวลา ดงน หลง 3 เดอนลดลง 0.54% (p-value 0.000) หลง 6 เดอนลดลง 0.52% (p-value 0.000) หลง 12 เดอนลดลง 0.51% (p-value 0.000) FPG หลงไดรบยา Acarbose ลดลงอยางมนยส�าคญทางสถตในทกชวงเวลา ดงน หลง 3 เดอนลดลง 10.66 mg/dl (p-value 0.037) หลง 6 เดอนลดลง 13.34 mg/dl (p-value 0.007) หลง 12 เดอนลดลง 15.97 mg/dl (p-value 0.001) 2 h-PG ไมสามารถเปรยบเทยบไดเนองจากไมมการตรวจคา 2 h-PG หลงไดรบยา Acarbose เลย Cr ไมมความแตกตางกนระหวางกอนและหลงไดรบยา Acarbose ในทกชวงเวลา ดงน หลง 3 เดอน Cr เพมขน 0.06 mg/dl (p-value 0.090) หลง 6 เดอนเพมขน 0.06 mg/dl (p-value 0.061) หลง 12 เดอนเพมขน 0.04 mg/dl (p-value 0.059) eGFR ไมมความแตกตางกนระหวางกอนและหลงไดรบยา Acarbose 3 เดอน และ 6 เดอน ดงน หลง 3 เดอนลดลง 0.64 ml/min/1.73 m2 (p-value 0.473) หลง 6 เดอนลดลง 0.72 ml/min/1.73 m2 (p-value 0.440) แตหลง 12 เดอนลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต ลดลง 2.41 ml/min/1.73 m2

(p-value 0.010) จ�านวนผปวยทมการตรวจ SGOT และ SGPT ทงกอนและหลงไดรบยา Acarbose มจ�านวนนอยเกนไปและไมถงรอยละ 20 จงท�าใหผลการวเคราะหทไดไมสามารถเปนตวแทนของทงหมดได

ตารางท 7 ผลขางเคยงของยา Acarbose พบวารอยละ 94.24 ไมพบผลขางเคยงของยา Acarbose ทพบมรอยละ 5.76 ผลขางเคยงทพบมากทสดคอ ไมสบายทอง ปวดทอง ซงพบรอยละ 2.42 รองลงมาคอ ทองอด และเอนไซมตบเพมขน ซงพบเทากน รอยละ 2.12

ผลขางเคยงของยา Acarbose จ านวนผปวยทเกดผลขางเคยง (n = 330)

จ านวน รอยละ ไมพบผลขางเคยงของยา Acarbose 311 94.24 พบผลขางเคยงของยา Acarbose 19 5.76 - ไมสบายทอง ปวดทอง 8 2.42 (8/330) - ทองอด 7 2.12 (7/330) - เอนไซมตบเพมขน 7 2.12 (7/330)

ตารางท 8 จ�านวนแพทยแตละสาขาทสงใชยา Acarbose พบวาสงใชยาโดยอายรแพทยทวไป รอยละ 48.48 รองลงมาคอ แพทยทวไป อายรแพทยสาขาอน และอายรแพทยตอมไรทอ รอยละ 34.86, 10.30 และ 6.36 ตามล�าดบ

แพทยแตละสาขาทสงใชยา Acarbose จ านวนแพทยแตละสาขาทสงใชยา Acarbose

จ านวน รอยละ 1. อายรแพทยทวไป 160 48.48 2. อายรแพทยสาขาอน 34 10.30 3. อายรแพทยตอมไรทอ 21 6.36 4. แพทยทวไป 115 34.86

รวม 330 100

ตารางท 8 จ�านวนแพทยแตละสาขาทสงใชยา Acarbose

ตารางท 7 ผลขางเคยงของยา Acarbose


ตารางท 9 รายรบ-รายจายของโรงพยาบาลทเกดจากการสงใชยา Acarbose ในปงบประมาณ 2561 พบวาสวนใหญสงใชยา Acarbose ในผปวยทเกบเงนคายาไมได (จายฟร) โดยตนทนคายาทสงใชในผปวยกลมนมมลคา 4,506,967.83 บาท คดเปนรอยละ 82.03 ของตนทนคายา Acarbose ทงหมด คายาทโรงพยาบาลขายไดมมลคาทงหมด 1,448,545.50 บาท จงท�าใหโรงพยาบาลขาดทนเปนเงนจ�านวน 4,045,793.86 บาท

สรปผลการวจย

จากการส มตวอยาง จ�านวน 330 คน ทเปนผปวยนอกทมารบการรกษา T2DM ทโรงพยาบาลพระนงเกลาในปงบประมาณ 2561 และไดรบยา Acar-bose เปนเวลาอยางนอย 12 เดอน พบวา

ประเภทผปวย ตามสทธการรกษาพยาบาล

รายจายของโรงพยาบาล รายรบของโรงพยาบาล จ านวนยาทจายให

ผปวย (เมด) (7) ราคาตนทนยาทจาย (บาท) รอยละ ราคาคายาทรพ.

ขายได (บาท) รอยละ

กลมทเกบเงนคายาไมได (จายฟร) 1. ประกนสขภาพถวนหนา (UC) 1,239,538 3,802,076.23 69.20 - - 2. ประกนสงคม 223,384 685,193.19 12.47 - - 3. แรงงานตางดาว 4,054 12,434.97 0.23 - - 4. บคคลผมปญหาสถานะและสทธ 2,368 7,263.45 0.13 - -

รวม 1 - 4 1,469,344 4,506,967.83 82.03 - - กลมทเกบเงนคายาได 5. เบกจายตรง 296,246 908,685.23 16.54 1,333,107.00 92.03 6. รฐวสาหกจ 1,094 3,355.66 0.06 4,923.00 0.34 7. ช าระเงนเอง 24,521 75,214.08 1.37 110,344.50 7.62 8. พรบ.ผประสบภยจากรถ 38 116.56 0.002 171.00 0.01

รวม 5 - 8 321,899 987,371.53 17.97 1,448,545.50 100.00 รวมทงสน 1 - 8 1,791,243 5,494,339.36 100.00 1,448,545.50 100.00

รายจายของโรงพยาบาล 5,494,339.36 รายรบ 1,448,545.50 โรงพยาบาลขาดทนจากการจายยา Acarbose ในปงบประมาณ 2561 = 4,045,793.86 บาท

ผปวยทไดรบยาตรงตามขอบงใชของยาคอ ใชส�าหรบ T2DM ทมระดบ 2 h-PG > 200 mg/dl มเพยงรอยละ 5.76 สวนใหญรอยละ 94.85 ไดรบยา Acarbose เปนยาชนดท 2 ขนไปในการรกษา T2DM รอยละ 5.15 ไดรบเปนยาชนดแรกในการรกษา T2DM ในระหวางทไดรบยา Acarbose ผปวยรอยละ 7.27 มภาวะไตลมเหลวอยางรนแรงแตยงคงไดรบยา ผปวยทกรายไดรบยาในขนาดทแนะน�าคอ ไมเกน 300 mg ตอวน โดยขนาดยาทไดรบมแนวโนมทเพมขนเรอย ๆ ผปวยมการใชยาชนดอน 12 ชนดในการรกษา T2DM กอนทจะไดรบยา Acarbose และในระหวางทไดรบยา Acarbose กเชนเดยวกน โดยกอนทจะไดรบยา Acarbose และในระหวางทไดรบยา Acarbose ผปวยสวนใหญไดรบยา Metformin มากทสด รองลงมาคอ ยา Glipizide, Pioglitazone, Insulins และ Gliclazide ผลการตรวจทางหองปฏบตการกอนและหลงไดรบยา Acar-bose เปนเวลา 3 เดอน 6 เดอน และ 12 เดอน พบวาคาเฉลย HbA1c, FPG มแนวโนมลดลง เมอเลอกเฉพาะผปวยทมการตรวจทางหองปฏบตการทงกอนและหลงไดรบยา Acarbose พบวาคาเฉลย HbA1c, FPG หลงไดรบยา Acarbose ลดลงจากกอนไดรบยา Acarbose อยางมนยส�าคญทางสถตในทกชวงเวลา คา Cr ไมมความแตกตางกนในทกชวงเวลา คา eGFR ไมมความแตกตางหลงไดรบยา Acarbose 3 เดอน และ 6 เดอน แตหลง 12 เดอน eGFR ลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต ผปวยทพบผลขางเคยงของยา Acarbose มจ�านวนรอยละ 5.76 ผลขางเคยงทพบมากทสดคอ ไมสบายทอง ปวดทอง ซงพบรอยละ 2.42 รองลงมาคอ ทองอด และเอนไซมตบเพมขน ซงพบเทากนคอ รอยละ 2.12 มการสงใชยา Acarbose โดยอายรแพทยทวไปรอยละ 48.48 รองลงมาคอ แพทยทวไปรอยละ 34.86 การสงใชยา Acarbose ทงหมดในปงบประมาณ 2561 ท�าใหโรงพยาบาลขาดทนเปนเงน จ�านวน

4,045,793.86 บาท ผลการศกษานเปนไปตามสมมตฐานการวจยทตงไวคอ จ�านวนผปวยทไดรบยา Acarbose ตรงตามขอบงใชของยา มไมถงรอยละ 50

อภปรายผลการวจย

จากการศกษาทพบวามผปวยเพยงรอยละ 5.76 ไดรบยา Acarbose ตรงตามขอบงใชของยา คอใชส�าหรบ T2DM ทม 2 h-PG > 200 mg/dl ผปวยสวนใหญรอยละ 86.06 ไดรบยาโดยทไมมการตรวจ 2 h-PG มากอน แสดงใหเหนวาการสงใชยา Acarbose สวนใหญไมไดค�านงถงคาระดบน�าตาลในเลอดหลงอาหาร และอาจจะเหนวายา Acarbose เปนยาทอยในบญชยาหลกแหงชาต ซงโรงพยาบาลใหสงใชไดในผปวยทกสทธการรกษา และยงเปนยาตนแบบ (Original) แพทยจงมนใจในประสทธภาพของยา ดงนนการทโรงพยาบาลไมไดก�าหนดเงอนไขการสงใชยา Acarbose และใหแพทยทกคนสามารถสงใชไดในผปวยทกสทธการรกษา จงท�าใหมการสงใชยานงายมาก ประกอบกบไมมการตรวจสอบวาสงใชตรงตามขอบงใชของยาหรอไม จงท�าใหโรงพยาบาลตองจดซอยานเปนจ�านวนมากในทก ๆ ป เพอใหเพยงพอตามทแพทยสง ผปวยรอยละ 5.15 ไดรบ Acarbose เปนยาชนดแรกในการรกษา T2DM ซงแนวทางเวชปฏบตส�าหรบโรคเบาหวาน 2560 โดยสมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย และแนวทางการรกษาของ American Diabetes Association (ADA) guideline 2018 แนะน�าการใหยาควบคมระดบน�าตาลในเลอดส�าหรบ T2DM ใหเรมดวยยา Metformin เปนตวแรก ทงนใหพจารณาเลอกใชยา Acarbose เปนยาชนดท 2 หรอ 3 ในกรณทไมสามารถควบคมระดบน�าตาลในเลอดหลงอาหารได จากการศกษานแสดงวายงมแพทยบางคนทอาจไมทราบวาไมควรเลอกสงใชยา Acarbose เปนยาชนดแรก ในระหวางทไดรบยา Acarbose

ตารางท 9 รายรบ-รายจายของโรงพยาบาลทเกดจากการสงใชยา Acarbose


ผปวยรอยละ 7.27 มภาวะไตลมเหลวอยางรนแรงแตยงคงไดรบยา Acarbose ซงแนวทางเวชปฏบตส�าหรบโรคเบาหวาน 2560 โดยสมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย แนะน�าไมใหยา Acarbose ในผทม eGFR นอยกวา 30 ml/min/1.73 m2 ซงสอดคลองกบแนวทางการรกษาของ ADA guideline 2018(8) ทแนะน�าใหหลกเลยงการใหยา Acarbose ในผทม eGFR นอยกวา 30 ml/min/1.73 m2 และสอดคลองกบค�าแนะน�าส�าหรบการดแลผปวยโรคไตเรอรงกอนการบ�าบดทดแทนไต พ.ศ. 2558 โดยสมาคมโรคไตแหงประเทศไทย(9) ซงไมแนะน�าใหใชยา Acarbose ถา eGFR นอยกวา 30 ml/min/1.73 m2 จากผลการศกษาแสดงวายงมแพทยบางคนทอาจไมทราบวาไมควรเลอกสงใชยา Acarbose ในผปวยทม eGFR นอยกวา 30 ml/min/1.73 m2

จ�านวนผปวยทมการตรวจคา SGOT และ SGPT ทงกอนและหลงไดรบยา Acarbose ในแตละชวงเวลามจ�านวนไมมากพอทจะเปรยบเทยบใหเหนถงความแตกตางได ซงทจรงแลวผปวยควรไดรบการตรวจคา SGOT และ SGPT อยางสม�าเสมอ เนองจากยา Acarbose อาจท�าใหมการเพมระดบของเอนไซมตบโดยไมมอาการในผปวยบางราย จากการศกษานผปวยรอยละ 2.12 มเอนไซมตบเพมขนจากเดมมาก ดงนนจงควรตรวจคาเอนไซมตบในชวง 6-12 เดอนแรกของการรกษาตามค�าแนะน�าทอยในเอกสารก�ากบยา ซงสอดคลองกบแนวทางเวชปฏบตส�าหรบโรคเบาหวาน 2560 โดยสมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย(3) ทระบวายา Acarbose อาจม hepatotoxicity การสง

ใชยา Acarbose ทงหมดในปงบประมาณ 2561 ท�าใหโรงพยาบาลขาดทนเปนเงนจ�านวนมากถง 4,045,793.86 บาท จากการศกษานมผปวยเพยงรอยละ 5.76 เทานนทไดรบยา Acarbose ตรงตามขอบงใชของยา ผปวยรอยละ 7.27 มภาวะไตลมเหลวอยางรนแรงแตยงคงไดรบยา Acarbose ดงนนการใหขอมลทถกตองแกแพทยผสงใชยาจงเปนสงจ�าเปนอยางมากทจะชวยใหการสงใชยา Acarbose เปนไปอยางเหมาะสม คมคา และผปวยเกดความปลอดภยสงสดจากการใชยา

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณรองศาสตราจารยแพทยหญงสวางจต สรอมรกล หนวยตอมไรทอและเมตาบอลซม ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล มหาวทยาลยนวมนทราธราช ทไดกรณาใหค�าแนะน�า ตรวจสอบเครองมอวจย และเปนทปรกษางานวจย ขอขอบคณทานผอ�านวยการโรงพยาบาลพระนงเกลา หวหนากลมงานเภสชกรรม และคณะกรรมการเภสชกรรมและการบ�าบด (Pharmaceu-tical and Therapeutic Committee; PTC) ทสนบสนนใหมการศกษาวจยมาอยางตอเนอง ขอขอบคณผทมสวนเกยวของในการศกษาวจยครงนทกทานทไดใหการสนบสนนชวยเหลอ และเปนก�าลงใจใหตลอดมา คณประโยชน และคณคาทพงไดจากการศกษาวจยในครงน ผวจยขอมอบแกผปวยทมารบบรการทโรงพยาบาลพระนงเกลาทกทาน

บรรณานกรม1. งานบรหารเวชภณฑและขอมลวชาการดานยา กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลพระนงเกลา. 2561. จ�านวนการจดซอยา Acarbose 50 mg tablet. หนา 1.

ใน : รายงานรบ-จายพสด ประจ�าปงบประมาณ 2561.

2. ประกาศคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต เรอง บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2562 ประกาศ ณ วนท 19 มนาคม พ.ศ. 2562 คดจากราชกจจานเบกษา

เลม 136 ตอนพเศษ 95 ง วนท 17 เมษายน 2562. หนา 1, ภาคผนวก 1 หนา 49.

3. ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ, สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร, สมาคมตอมไรทอแหงประเทศไทย, สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข,

ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. การใหยาเพอควบคมระดบน�าตาลในเลอดในผใหญ. แนวทางเวชปฏบตส�าหรบโรคเบาหวาน 2560 (Clinical

Practice Guideline for Diabetes 2017). พมพครงท 3. กรงเทพฯ: บรษท รมเยน มเดย จ�ากด; 2560. หนา 14-15, 21, 30-31, 35-36, 65-74, 87-88.

4. งานบรหารเวชภณฑและขอมลวชาการดานยา กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลพระนงเกลา. 2562. จ�านวนการจดซอยา Acarbose 50 mg tablet

ในปงบประมาณ 2561 ของโรงพยาบาลศนยและโรงพยาบาลทวไปในเขตสขภาพท 4.

5. กลมรายงานมาตรฐาน กระทรวงสาธารณสข. อตราการใชบรการผปวยนอก จ�าแนกกลมสทธ (ครงตอคนตอป) [Internet]. [เขาถงเมอ 21 มนาคม 2562].

เขาถงไดจาก: https://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php?source=formated/instypeall.php&cat_id=9d8c311d6336373d40437c

4423508cad&id=4b35d96e225bf34a16774b13705250f4.

6. งานบรหารเวชภณฑและขอมลวชาการดานยา กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลพระนงเกลา. 2562. แบบตอบขอมลปรมาณยา Acarbose ทจดซอ

ในปงบประมาณ 2561 จากการสอบถามโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขทมจ�านวนการใชบรการผปวยนอก (OPD visit) ในปงบประมาณ 2561

มากทสด 20 อนดบของประเทศ.

7. งานบรหารเวชภณฑและขอมลวชาการดานยา กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลพระนงเกลา. ขอมลการสงใชยา Acarbose 50 mg tablet ของโรงพยาบาล

พระนงเกลาในปงบประมาณ 2561 [Intranet]. 2562 [เขาถงเมอ 4 กมภาพนธ 2562]. เขาถงไดจาก: SSB programe.

8. American Diabetes Association (ADA). Standard of Medical Care in Diabetes-2018. Diabetes Care 2018; 41 (Suppl. 1):S75-84.

9. สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. ค�าแนะน�าส�าหรบการดแลผปวยโรคไตเรอรงกอนการบ�าบดทดแทนไต พ.ศ. 2558 [Internet]. [เขาถงเมอ 6 กนยายน 2562].

เขาถงไดจาก: http://www.nephrothai.org/images/10-11-2016/Final_คมอ_CKD_2015.pdf.

10. เอกสารก�ากบยา Acarbose (Glucobay R ).


บทน�า

โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา เปนโรงพยาบาลศนยระดบตตยภม สงกดกระทรวงสาธารณสข จ�านวนเตยง 528 ปงบประมาณ 2561 มอตราครองเตยง 94.15 ผปวยนอกเฉลยวนละ 1,399 ราย งานบรการผปวยนอกม 5 อนดบโรคทพบบอย ไดแก Hypertension 29,304 ราย, Diabetic Mellitus 14,805 ราย Chronic Renal Failure 19,504 ราย Respiratory tract Infection 6,698 ราย และ Allergic Rhinitis 6,565 ราย และในสวนงานบรการผปวยในม 5 อนดบโรคทพบบอย ไดแก Pneumonia 2,682 ราย GI Hemorrhage 2,615 ราย Stroke 1,733 ราย Acute coronary syndrome 1,708 ราย และ Transport accident 1,631 ราย ใชงบประมาณในการจดซอยาและเวชภณฑทงสน 279,781,497.45 บาท

แบงพนทประชากรเปน 2 CUP ไดแก CUP ศนยเวชปฏบตครอบครว ประกอบดวย 5 ศนยแพทย 2 ศนยเทศบาล 12 รพ.สต.1 เรอนจ�า และ CUP วดพระญาต ประกอบดวย 6 รพ.สต. 4 เรอนจ�า

คลงยาและเวชภณฑของโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา ท�าหนาทเปนคลงยาส�ารองระดบอ�าเภอ สนบสนนยาและเวชภณฑแก รพ.สต. และศนยแพทย ในเขตอ�าเภอพระนครศรอยธยา และยงท�าหนาทเปนคลงวคซนส�าหรบการใหภมคมกนโรค (EPI) ตามเกณฑทกรมอนามยและองคการอนามยโลก (WHO) ก�าหนดไว ส�าหรบเดกกอนวยเรยนและเดกนกเรยน ป.1 ถง ป.6 โดยมวคซนทอยในความรบผดชอบหลายรายการ ไดแก BCG, OPV, DT, DTP-HB HEPATITIS-B, J.E., MMR เปนตน

วคซนเปนชววตถทมความจ�าเปนตองเกบในตเยนในชวง 2.0°C ถง 8.0°C ยกเวน OPV ทตองเกบในชองแชแขง (นอยกวา-20 °C) และใหการบรการวคซนแกผปวยอยางถกตองและเหมาะสมตามชนด เปนตน ตวอยางปญหาทพบไดบอย ไดแก DTP-HB หรอ HEPATITIS B หากจดเกบในความเยนทต�ากวา 0°C กจะท�าใหวคซนเสอมคณภาพแยกตวจากสารทใชในการควบคมการปลอยตวยาท�าใหวคซนใชไมไดผลและมแนวโนมของเดกทมการปวยดวยโรคคอตบ ไอกรนมากขนทกป

ความคงตวของเภสชภณฑ ความคงตวของยาหรอเภสชภณฑมความส�าคญในทกขบวนการทเกยวของกบยา เรมตงแตขบวนการผลต จนถงสภาวะการเกบรกษายาในโรงงานทท�าการผลต ในรถทขนสง ในโรงพยาบาล และในบานของผปวย เนองจาก

ากการศกษาผลของการใชระบบเตอนภยลกโซความเยน(Cold Chain Alert System) ทพฒนาขนเองของโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา มรปแบบการศกษาแบบ

กงทดลอง โดยตดตงเครองวดอณหภมกบตเยนทงหมด 19 ต และตดตงเครองวดอณหภมและความชนในคลงยาและหองจายยา จ�านวน 5 หอง ระหวางเดอนมกราคม 2561 ถงเดอนธนวาคม 2561 พบวามตเยนมอณหภมเกนกวา 15°C จ�านวน 6 ครง สาเหตเกดจากการเปดประตตเยนนานหรอปดประตตเยนไมสนท 4 ครง (รอยละ 67.0) และเกดจากตเยนช�ารด 2 ครง (รอยละ 33.0) ตเยนทงหมดม Mean Kinetic Temperature (MKT) อยในชวง 4.1°C ถง 6.8°C ส�าหรบคลงยาและหองจายยามอณหภมอยในชวง 18.0°C ถง 31.8°C ม Mean Kinetic Temperature (MKT) อยในชวง 23.0°C ถง 27.3°C มความชนอยในชวง 36%RH ถง 95%RH (relative humidity)

จากการศกษาครงนสรปไดวา การใชระบบเตอนภยลกโซความเยนและการใหความร ด านลกโซความเยนแกเภสชกร เจาพนกงานเภสชกรรม และเจาหนาทผเกยวของ สงผลใหมความรความเขาใจและเหนความส�าคญของระบบลกโซความเยนมากขน และมทศนคตทดตอการใชระบบเตอนภยลกโซความเยน ท�าใหสามารถจดการระบบลกโซความเยนไดอยางมประสทธภาพ สามารถตรวจจบความผดปกตและแกไขปญหาทเกดขนโดยไมเกดความสญเสยแกผลตภณฑยาทตองเกบในความเยน โดยทตเยนทงหมดมอณหภมเฉลย และ Mean Kinetic Temperature (MKT) อยในเกณฑด แตพบวาคลงยาและหองจายยามอณหภมและ MKT สงเกน 25°C รวมทงมความชนเกน 60%RH ซงทางกลมงานเภสชกรรมจะตองวางแผนในการตดตงเครองปรบอากาศและเครองลดความชนเพอควบคมอณหภมและความชนใหอยในเกณฑมาตรฐานตอไป

ค�าส�าคญ : Mean Kinetic Temperature (MKT), ระบบเตอนภยลกโซความเยน (Cold Chain Alert System), %RH (relative humidity)

จ

ผลของการใชระบบเตอนภยลกโซความเยนในโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา

อนพงษ พงศกด, ภ.ม. กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา

บทคดยอ


ยาทไดผลทางเภสชวทยาจะตองมปรมาณของยา ณ ต�าแหนงเปาหมายในความเขมขนทเหมาะสม ถาการเกบรกษาเภสชภณฑไมเหมาะสม ท�าใหยาเกดการสลายตวมากกวาทผผลตคาดไว สภาวะในการเกบรกษายาจงตองมการควบคมดแลอยางด ค�าวา “ความคงตวของเภสชภณฑ” สอความหมายไดหลายอยาง ความหมายทใชกนมากทสด คอ ความคงตวทางเคมของยาในต�ารบ อยางไรกตามประสทธภาพของยาในเภสชภณฑไมไดขนอย กบปรมาณของตวยาส�าคญเทานน แตยงขนกบคณสมบตทางเภสชกรรมอน ๆ ดวย เชน ความแขงของยาเมด อตราเรวในการแตกตว และอตราการละลาย เปนตน ดงนนการตรวจสอบความคงตวของยาจงตองรวมการตรวจสอบคณสมบตอนดวย และสอดแทรกอยในทกขนตอน ของการผลตและจดจ�าหนายเภสชภณฑ ระดบยาต�าสดทยอมรบโดยทวไปคอ รอยละ 90 ของปรมาณยาทก�าหนดไว ดงนนวนหมดอายของยาจงหมายถงเวลาทยาเตรยมยงคงตวอยเมอเกบภายใตสภาวะทก�าหนด ความไมคงตวของยาซงจะน�าไปสการปฏเสธเภสชภณฑ ม 4 ลกษณะ คอ

1. การสลายตวทางเคมของตวยาส�าคญ ซงจะท�าให ปรมาณยาในเภสชภณฑลดลงในกรณของยาทม therapeutic index แคบ

2. สารทเกดจากการสลายตวของยามพษมากกวายา แมวาการสลายตวทางเคมของยาจะไมมากนก เชน การสลายตวของ tetracycline

3. ความไมคงตวของยาน�าไปสการลดลงของ bioavailability ซงจะท�าใหประสทธภาพการรกษาของยาลดลง

4. การเปลยนแปลงทางกายภาพของต�ารบ เชน ยาเมด เปลยนส ครมเกดการแยกชน ยาน�าแขวนตะกอนเกดการตกตะกอนและแขวนลอยไมได ท�าใหผปวยไมมความมนใจในเภสชภณฑ

ปจจยทมผลตอการสลายตวของยา ปจจยหลายอยางมผลตอความคงตวของเภสชภณฑ รวมตงแตตวยาส�าคญ ปฏกรยาระหวางตวยาส�าคญกบสารอน ๆ ในต�ารบ ขบวนการผลต รปแบบยาเตรยม ภาชนะบรรจ ฝาปด สภาวะแวดลอมทงในการขนสง ในการเกบรกษาทโรงพยาบาล การเกบรกษาของผปวย และระยะเวลาตงแตผลต จนถงการใชผลตภณฑ ไดแก

1. แสง อาจเรงใหยาสลายตวเรวขนได การหลกเลยงแสงอาจท�าโดยการใชภาชนะสชาซงสามารถลดรงส UV ไดในปรมาณมาก โดยทยาบางชนดระบไวชดเจนวา ปองกนแสง

2. ความชน เปนปญหาหลกหนงทท�าใหยาในรปของแขงไมคงตว ความชนอาจเขาท�าปฏกรยาโดยตรงกบยา หรออาจมสารอนในต�ารบอาจเปนแหลงของความชนได เชน แปงขาวโพด เจลาตน เปนตน

3. อณหภม ผผลตจะท�าการทดสอบความคงตวของยาในสภาวะทมสภาพรนแรงกวาหรอเบากวาสภาพทยาตองสมผสจรงๆ เชน ทอณหภม 40°C/75%RH (relative humidity) หรอเกบในตเยนอณหภม 2°C ถง 8°C เปนตน เพอเปนแนวทางในการก�าหนดสภาวะการเกบยาวาเกบไดทอณหภมหอง (room temperature) หรอในหองควบคมอณหภม (controlled room temperature) หรอในตเยน (refrigerator) ดงนนควรสงเกตขอแนะน�าในการเกบรกษาทบงไวใน

เอกสารก�ากบยาวาตองเกบในสภาวะใด โดยเฉพาะการเกบในตเยน เชน ยาฉดอนซลน ถาเกบท 2°C ถง 8°C จะมอายไดถง 2 ป แตถาเกบทอณหภมหองจะมอายไดแค 1 เดอน

สภาวะอณหภมทระบในเภสชต�ารบ

- ชองแชแขง (freezer) คอ สถานททมการควบคมอณหภมไวระหวาง -20°C ถง -10°C

- ทเยนจด (cold) คอ อณหภมไมเกน 8°C- ตเยน (refrigerator) คอ สถานทเยนมาก (cold) ทมการ

ควบคมอณหภมไวระหวาง 2°C ถง 8°C - ทเยน (cool) คอ อณหภมระหวาง 8°C ถง 15°C ยา

เตรยมทระบใหเกบในสถานทเยน (cool place) อาจเกบไวในตเยน ยกเวนกรณทมการระบเปนอยางอน

- อณหภมหอง (room temperature) คอ อณหภมในสภาวะการท�างานปกต

- อณหภมหองทควบคม (controlled room temperature) คอ อณหภมระหวาง 20°C ถง 25°C เมอน�ามาค�านวณคาเฉลยอณหภมจลนศาสตร (Mean Kinetic Temperature, MKT) จะไดไมเกน 25°C โดยอยระหวาง 15°C ถง 25°C

- ยาเตรยมทมการระบ ใหเกบทอณหภมหองทควบคมหรอเกบทอณหภมไมเกน 25°C อาจเกบในสถานทเยน (cool place) กได นอกจากจะระบเปนอยางอน

- ทอน (warm) คอ อณหภมระหวาง 30°C ถง 40°C- ทรอน หรออณหภมสงเกน (excessive heat) คอ

อณหภมสงกวา 40°C- ปองกนจากการเยอกแขง (protection from freezing)

ควรระบในกรณทภาชนะบรรจมความเสยงตอการแตก หรอยาเตรยมทอาจสญเสยความแรง หรอมการท�าลายลกษณะของยาเตรยม เมอเกบในสภาวะแชแขง

- ปองกนจากความชน (protection from moisture) คอ สภาวะความชนไมเกนรอยละ 60 ของความชนสมพทธ (%RH)

ในกรณทไมระบสภาวะในการเกบ การเกบรกษาและการแจกจายเภสชภณฑควรปองกนความชน การแชแขง และทอณหภมไมเกน 40°C

Mean Kinetic Temperature (MKT) เปนอณหภมคงทเสมอนซงจ�าลองจากผลของอณหภมไมคงทซงเกดขนจรง คา MKT นแปลงมาจากสมการค�านวณอตราการเกดปฏกรยาของอารเรเนยส ซง MKT เปนหลกการทใชในการก�าหนดสภาวะในการศกษาความคงตวของ climatic zone ตางๆ ในโลก และมการประยกตใช MKT ในการจดเกบและขนสงผลตภณฑยา เพอเปนแนวทางหนงในการประเมนผลของอณหภมนอกเหนอจากทระบในสภาวะจดเกบ (temperature excursion) ตอความคงตวของผลตภณฑ ในขณะเดยวกนคณะกรรมการอาหารและยาไดกลาวถงการจดเกบยาในภาวะทตองควบคมอณหภม (USP) วาผลตภณฑเกบทอณหภมระหวาง 2°C


หนวยงาน MIN °C MAX °C MEAN °C MKT °C

คลงยา 1 -0.1 14.1 5.1 5.6

คลงยา 2 -0.1 13.2 4.7 4.8

คลงยา 3 0.1 15.1 4.9 5.0

คลงยา 4 -1.9 15.1 4.5 4.7

คลงยา 5 0.2 13.1 4.1 4.2

คลงยา 7 -2.0 15.6 3.8 4.1

คลงยา 8 -2.0 14.6 4.4 4.6

คลงยา 9 -1.7 14.3 5.6 5.7

คลงยา 10 -2.0 14.1 4.0 4.2

คลงยา 11 0.5 9.0 4.4 4.4

คลงยา 12 0.3 9.1 4.3 4.4

คลงยา 13 1.8 15.0 4.6 4.7

คลงยา 14 2.1 15.4 5.3 5.4

opd 1 5.0 15.1 6.8 6.8

opd 2 4.1 13.2 6.2 6.2

opd 3 3.4 15.8 5.2 5.3

ipd 1 -0.3 10.4 5.0 5.1

ipd 2 0.0 15.0 5.4 5.5

ตารางท 2 คา MIN MAX MEAN และ MKT อณหภมของคลงยาและหองจายยา

ตารางท 3 แสดงคา MIN MAX MEAN ความชนของคลงและหองจายยา

หนวยงาน MIN °C MAX °C MEAN °C MKT °C

คลงยาเมด 18.0 27.6 23.0 23.0

คลงยาน�า 20.9 28.1 24.3 24.4

คลงยาฉด 18.2 28.6 23.7 23.8

หองยา ผป.นอก 19.3 30.1 23.9 24.0

หองยา ผป.ใน 19.8 31.8 27.1 27.3

หนวยงาน MIN %RH MAX %RH MEAN %RH

คลงยาเมด 41.0 78.0 50.2

คลงยาน�า 44.0 83.0 64.2

คลงยาฉด 53.0 90.0 75.1

หองยา ผป.นอก 39.0 95.0 67.4

หองยา ผป.ใน 36.0 88.0 64.5

ถง 8°C (36˚F ถง 46˚F) จะยอมใหผลตภณฑสมผสกบอณหภมระหวาง 0°C ถง 15°C (32˚F ถง 59˚F) ระหวางการเกบ รกษา การขนสง หรอการกระจายผลตภณฑไดถาหาก Mean Kinetic Temperature (MKT) ไมเกน 8°C การใชระบบเตอนภยลกโซความเยนและการใหความรดานลกโซความเยนและระบบเตอนภยแกเภสชกร เจาพนกงานเภสชกรรม และเจาหนาทผเกยวของ จะสงผลใหมความรความเขาใจและเหนความส�าคญของระบบลกโซความเยนมากขนและมทศนคตทดตอการใชระบบเตอนภยของลกโซความเยน ท�าใหสามารถจดการระบบลกโซความเยนไดอยางมประสทธภาพ สามารถตรวจจบความผดปกตและแกไขปญหาทเกดขนโดยไมเกดความสญเสยเพอสงผลใหมความคงตวของผลตภณฑยามากทสด เพอน�าไปใชรกษาโรคใหกบผปวยไดอยางมประสทธภาพสงสด

วตถประสงค

1. เพอศกษาผลของการใชระบบเตอนภยลกโซความเยนของคลงยาและหองจายยา

2. เพอศกษาผลของการใหความรดานลกโซความเยนและระบบเตอนภยแกเภสชกร เจาพนกงานเภสชกรรม และเจาหนาทผเกยวของ

3. เพอตดตามอณหภม และ Mean Kinetic Temperature (MKT) ในระบบลกโซความเยนของตเยนในคลงยาและหองจายยา

4. เพอตดตามอณหภม และ Mean Kinetic Temperature (MKT) และความชนในระบบลกโซความเยนของคลงยาและหองจายยา

วธวจย

ท�าการวจยเชงทดลอง (Quasi-experimental) โดยการใชระบบเตอนภยลกโซความเยน (Cold Chain Alert System) ทพฒนาขนเองและใหความรดานลกโซความเยนและระบบเตอนภยแกเภสชกร เจาพนกงานเภสชกรรม และเจาหนาทผเกยวของ โดยท�าการศกษาอณหภมของตเยนทงหมด จ�านวน 19 ต ประกอบดวย ตเยนของคลงยา จ�านวน 14 ต หองจายยาผปวยนอก จ�านวน 3 ต และหองจายยาผปวยใน จ�านวน 2 ต และศกษาอณหภมหองและความชนทคลงจดเกบยาทงหมด จ�านวน 5 หอง ประกอบดวย คลงยาเมด คลงยาน�า คลงยาฉด หองจายยาผปวยนอก และหองจายยาผปวยใน ของโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา โดยใชเครองคอมพวเตอรโปรแกรมเตอนภย (Alert) และตวตรวจวดอณหภมหรอความชนแบบไรสายตามชนดตเยนหรอคลงยา ท�าการตรวจวดคาและท�าการบนทกอณหภมหรอความชนทกๆ 30 นาท รวมทงใหมการเตอนภยในสถานการณทเกด Cold Chain Break Down ทมอณหภมเกน 15°C แลวน�าขอมลท�าการวเคราะหและค�านวณหา Mean Kinetic Temperature (MKT) ระหวางเดอนมกราคม ถงธนวาคม 2561 เพอใชในการพฒนาระบบลกโซความเยนของโรงพยาบาลตอไป

ผลการวจย

จากการใชระบบการเตอนภยลกโซความเยนส�าหรบตเยนในทกหนวยงานของกลมงานเภสชกรรม จ�านวน 19 ต และคลงยาและหองจายยา จ�านวน 5 หอง

ตารางท 1 คา MIN MAX MEAN และ MKT อณหภมของตเยนในหนวยงานตาง ๆ


ตารางท 4 สาเหตทท�าใหอณหภมตเยนเกน 15 °C

จากตารางท 1 พบวาตเยนทง 19 ต มอณหภมอยในช วง -2.0°C ถง 15.8°C มค า MKT อย ในช วง 4.1°C ถง 6.8 °C

จากตารางท 2 พบวาคลงและหองจายยาทง 5 หอง มอณหภมอยในชวง 18.0°C ถง 31.8°C และมคา MKT อยในชวง 23.0°C ถง 27.3°C

จากตารางท 3 พบวาคลงและหองจายยาทง 5 หอง มความชนอยในชวง 36.0%RH ถง 95.0%RH และมคา MEAN อยในชวง 50.0%RH ถง 75.1%RH

จากตารางท 4 สาเหตทท�าใหอณหภมตเยนเกนมากกวา 15 °C ม 2 สาเหต ไดแก การเปดประตตเยนนานหรอปดประตตเยนไมสนท จ�านวน 4 ครง (รอยละ 67.0) และเกดจากตเยนช�ารด จ�านวน 2 ครง (รอยละ 33.0)

สรปและวจารณผล

จากการศกษาครงน สรปไดวาการใหน�าระบบเตอนภยลกโซความเยนมาใชและการใหความรดานลกโซความเยนแกเภสชกร เจาพนกงานเภสชกรรม และเจาหนาทผเกยวของ สงผลให

หนวยงาน MAX

°C สาเหต

คลงยา

3, 4, 14 15.1, 15.1, 15.4 เปดนาน

คลงยา 7 15.6 ตเยนช�ารด

opd 1 15.1 ตเยนช�ารด

opd 3 15.8 ปดไมสนท

มความรความเขาใจและเหนความส�าคญของระบบลกโซความเยนมากขน และมทศนคตทดตอการใชระบบเตอนภยของลกโซความเยน ท�าใหสามารถจดการระบบลกโซความเยนไดอยางมประสทธภาพ 8 ตรวจจบความผดปกตและแกไขปญหาทเกดขนโดยไมเกดความสญเสยแกผลตภณฑยาทตองเกบในความเยน โดยทตเยนทงหมดมอณหภมเฉลย และ Mean Kinetic Temperature (MKT) อยในเกณฑด แนวทางส�าหรบการพฒนาตอไป ควรพจารณาตเยนบางตทม MKT ทสงกวาหรอเกนเกณฑ (2°C ถง 8°C) ควรด�าเนนการซอมบ�ารงหรอจดหาตเยนใหมทดแทน

ในขณะเดยวกน พบวาหองจายยาผปวยในมอณหภมและ MKT สงเกน 25°C ซงทางกลมงานเภสชกรรมจะตองวางแผนในการปรบปรงเครองปรบอากาศ และปรบปรงคลงยาฉด และหองจายยาผปวยนอกทมความชนเกน 60%RH โดยการตดตงเครองลดความชน เพอควบคมอณหภมและความชนใหอย ในเกณฑมาตรฐานตอไป

ขอเสนอแนะ

กลมงานเภสชกรรมหรอหนวยงานอนทเกยวของควรจะน�า Mean Kinetic Temperature (MKT) มาใชในการประเมนผลอณหภมทจดผลตภณฑยา หรอยาเยนอนๆ ดวย เนองจากคลงหรอหองจายยามความจ�าเปนตองปดหรอเปดตเยนเพอรบและจายยาในการใหบรการผปวยบอยจนอณหภมสงถง 15°C เปนระยะเวลาสนๆ ในบางครง

หนวยงานอนๆ ในโรงพยาบาลทมยาเยนหรอวคซน รวมทงโรงพยาบาลอนๆ นาจะมการน�าระบบเตอนภยลกโซความเยนไปประยกตใชใหเหมาะสมกบภารกจของหนวยบรการตอไป

เอกสารอางอง1. โอฬาร พรหมลขต, อจฉรา ตงสถาพรพงศ และอษา ทสยากร. วคซน. นพชยการพมพ. กรงเทพมหานคร, 2554.

2. ศรรตน เตชะธวช พอพศ วรนทรเสถยร เอมอมร ราษฎรจ�าเรญสข และปยนตย ธรรมาภรณพลาส. การส�ารวจคณภาพของวคซนและระบบ

ลกโซความเยนของหนวยงานสาธารณสขของรฐในพนทสาธารณสข 12 เขต ป 2547. วารสารควบคมโรค 2549;32(1):20-30.

3. นยนา สนตยานนท. ความคงตวของเภสชภณฑและการเกบรกษา. (สบคนขอมลวนท 5 กนยายน 2562, ท http://ejournals.swu.ac.th/

index.php/pharm/article/download/2725/2735)

4. ศศประภา ชตรตถา. ความคงสภาพของยา (Drug stability). (สบคนขอมลวนท 26 สงหาคม 2562, ท https://ccpe.pharmacycouncil.org/

index.php?option=article_detail&subpage=article_detail&id=484)

5. World Health. Organization Guide to good storage practices for pharmaceuticals. (Accessed August 25. Available From https://

apps.who.int/medicinedocs/documents /s18675en/s18675en.pdf)

6. กฤตกร ภมวงศพทกษ. Mean Kinetic Temperature and GDP application. (สบคนขอมลวนท 25 สงหาคม 2562, ท https://ccpe.phar

mac-ycouncil.org/index.php?option=article_detail&subpage=article_detail&id=288)

7. Bureau of Drug and Narcotic, Department of Medical Sciences. General Notices BP & USP. (Accessed August 25. Available From

http://dmsc2.dmsc.moph.go.th/webroot/drug/km/lab_criteria/General%20Notice.pdf)

8. Lakshmil V.R. Wireless Sensor Network based Alert System for Cold Chain Management. (Accessed August 27. Available From

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877705812019807)


การพฒนาต�ารบและศกษาประสทธผลของยาพอกเขาในผปวยโรคขอเขาเสอม

ารวจยกงทดลอง (Quasi Experimental Research) ในรปแบบ Pretest - Posttest Design เพอพฒนาต�ารบยาพอกเขาและศกษาผล รวมทงความพงพอใจจากการใชยา

พอกเขาลดอาการปวดเขาในผปวยโรคขอเขาเสอมของผทมารบบรการในคลนกแพทยแผนไทย ของโรงพยาบาลทง 12 แหงในจงหวดสระบร กลมตวอยางเปนผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคขอเขาเสอมทไมมอาการอกเสบทเขารบการรกษาในคลนกแพทยแผนไทย ของโรงพยาบาล 12 แหงในจงหวดสระบร ดวยความสมครใจ ระหวางวนท 26 กนยายน ถง 31 ตลาคม 2560 จ�านวน 120 คน ซ งได รบการรกษาด วยการพอกเข าด วยต�ารบยาพอกเข า ททางทม Service Plan แพทยแผนไทยจงหวดสระบรคดคนสตรต�ารบทมฤทธทางยาดานการลดอาการปวดเขาได สวนประกอบของต�ารบยาพอกเขา ประกอบดวย สมนไพร ส�าคญคอ หวดองดง พรกไทยด�า เถาเอนออน พอกทงไว 20 นาท สปดาหละ 1 ครง ตดตอกนเปนเวลา 8 สปดาห เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบวดความพงพอใจ และแบบประเมนความเจบปวด วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา และสถตวเคราะห ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การวเคราะหความแปรปรวนแบบวดซ�า ความแตกตางคาเฉลยทกลมตวอยางไมอสระกน ผลการศกษาพบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 89.20 รอยละ 30.8 อายมากกวา 60 ปขนไป คาเฉลยของอาการปวดเขาในผปวยโรคเขาเสอมลดลงอยางตอเนองโดยกอนการทดลองครงท 1 มคาเฉลยการปวดเขาเทากบ 3.53 และคาเฉลยหลงการทดลองครงท 8 มคาเฉลยเทากบ 1.33 ทงสองกลมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (F=39.76, P=0.00) เมอวเคราะหความแตกตางคาเฉลยทกลมตวอยางไมอสระกน พบวาทกครงในการทดสอบคาเฉลยหลงการทดลองมอาการปวดเขาในผปวยเขาเสอมลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต ระดบความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาด (M=4.00, SD=0.64) ความพงพอใจตอการมประโยชนมคาเฉลยมากทสด (M=4.33,SD=0.66) รองลงมาคอ ความพงพอใจตอความรสกตอยาพอกเขา (M=4.09, SD=0.67) และความพงพอใจตอระยะเวลา (M=3.91, SD=0.80) และความพงพอใจตอความสะดวกในการใชยา

มคาเฉลยนอยทสด (M=3.73, SD=1.07) กลมตวอยางสามารถหยดยารบประทานแกปวด รอยละ 41.66 ขอเสนอแนะการพฒนาต�ารบยาพอกเขาเปนอกทางเลอกหนงในการรกษาผปวยขอเขาเสอม ลดการใชยารบประทานลดอาการปวด อยางไรกตาม ควรมการพฒนาสตรและรปแบบการใชยาพอกเขาใหมประสทธภาพ สะดวกในการใช ลดเวลาในการเดนทางมารบการรกษาทโรงพยาบาล

ก

เภสชกรหญงชวลวลย เมฆสวสดชย สานกงานสาธารณสขจงหวดสระบร

บทคดยอ

บทน�าขอเขาเสอมเปนปญหาสขภาพทพบบอยในกลมโรค

กระดกและขอ และมอบตการณสงขนตามวยทเพมขน จงกลาวไดวาขอเขาเสอมเปนปญหาสขภาพทส�าคญของผสงอายทวโลก จากรายงานการศกษาของ COPCAORD Study พบความชกของโรคเขาเสอมในคนไทยทอาศยในชนบท รอยละ 11.3 ซงพอๆ กบความชกในคนสงอายทวโลกทพบประมาณรอยละ 9.6 ในเพศชาย และรอยละ 18 ในเพศหญง (Kootsiroot, 2010) โรคขอเขาเสอมท�าใหเกดขอจ�ากดในการท�าหนาทของรางกาย ปวดเรอรง พการ มากกวาขอเสอมบรเวณอน โดยอาการปวดและขอตดท�าใหเกดขอจ�ากดในการด�ารงชวตประจ�าวน ซงน�าไปสความเจบปวด ไมสามารถท�าหนาทไดตามปกต เกดความพการ ผปวยเกดความวตกกงวล เครยด และซมเศรา สงผลตอใหภาวะสขภาพและคณภาพชวตลดลง (KIM et al., 2011) นอกจากนโรคขอเขาเสอมยงสงผลกระทบตอเศรษฐกจทงทางตรงจากคารกษาพยาบาล คายารกษาทตองน�าเขาจากตางประเทศ และทางออมจากการทไมสามารถท�างานได ประชาชนในจงหวดสระบรสวนใหญมกท�างานในโรงงานอตสาหกรรมและเกษตรกรรมเปนหลกการเกดขอเขาเสอมสงผลกระทบตอรายไดในครวเรอน อกทงหากผปวยทโรคด�าเนนมาถงระยะรนแรงทจ�าเปนตองผาตดเปลยนขอเขาเทยมซงตองใชคาใชจายจ�านวนมาก ทงนทางคณะ Service plan สาขาการแพทยแผนไทยจงหวดสระบร ไดเลงเหนความส�าคญตรงจดนจงน�าองคความรดานการแพทยแผนไทย เรองการท�าหตถการบ�าบดดวยการพอกเขาโดยทางคณะไดรวมกนคดสตรยาพอกเปนต�ารบกลาง


ของจงหวดสระบร โดยจะด�าเนนการรกษาผปวยเขาเสอมดวยการใชยาพอกเขาและเกบรวบรวมขอมลเพอศกษาประสทธผลของการใชยาพอกในการลดอาการปวดเขา จงไดจดท�าการศกษาวจยครงนขน เพอใหไดต�ารบยารกษาสตรยาพอกเขาเปนต�ารบกลางของจงหวดสระบร ทใชในการรกษาโรคขอเขาเสอม

วธการวจย

การวจยครงนเปนการศกษาวจยกงทดลอง (Quasi Experi-mental Research) ในรปแบบ Pretest - Posttest Design เพอพฒนาต�ารบยาพอกเขาและศกษาผล รวมทงความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาลดอาการปวดเขาในผปวยโรคขอเขาเสอมทเขารบการรกษาในคลนกแพทยแผนไทย กลมงานแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอกของโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบร

กลมตวอยาง เปนผปวยทเปนโรคขอเขาเสอมทไมมอาการอกเสบทเขารบการรกษาในคลนกแพทยแผนไทย โรงพยาบาลทง 12 แหงในจงหวดสระบร ดวยความสมครใจ ระหวางวนท 26 กนยายน ถง 31 ตลาคม 2560 กล มตวอยางทใชในการศกษาผ วจยไดก�าหนดขนาดตวอยาง ประมาณสดสวนกลมตวอยาง โดยใชสตรตามแนวคดการก�าหนดขนาดตวอยางของ (W.G.Cochran, 1977) จ�านวน 120 คน และสามารถเกบขอมลได จ�านวน 120 ชด คดเปนอตราการตอบกลบรอยละ 100 และคดเลอกกลมตวอยางโดยใชหลกความไมนาจะเปนเลอกแบบบงเอญหรอตามสะดวกของประชาชนทมารบบรการในแตละวน โดยก�าหนดเกณฑในการคดเขา (Inclusion criteria) ประกอบดวย เพศ กลมอายมากกวาหรอเทากบ 18 ป ทกษะทางดานฟง พด อาน เขยน ภาษาไทย ลกษณะอาการปวดเขาหรอภาวะโรคขอเขาเสอม และยนดเตมใจทจะเขารวมท�าการศกษา

นยามศพท

ยาพอกเขา หมายถง สมนไพรทน�ามาต�าหรอบดพอแหลก แลวน�ามาพอกบรเวณเขา โดยยาพอกเขานเปนสตรยาพอกททางทม Service Plan แพทยแผนไทยจงหวดสระบรคดคนขนมา สวนประกอบของยาพอกเขาตอการพอก 1 ครง ประกอบไปดวย แปงขาวเจา 250 กรม หวดองดงบดละเอยด 50 กรม พรกไทยด�าบดละเอยด 50 กรม แปงขาวหมาก 1 ลก น�ามนเถาเอนออน 30 มลลลตร น�าเปลา 60 มลลลตร ตวงผงยา 70 กรม ผสมน�ามนเถาเอนออน 30 มลลลตร น�า 60 มลลลตร ผสมใหทกอยางรวมกนเปนเนอเดยวกน ลกษณะเนอยาพอกเขาจะไมเหลวหรอแขงจนเกนไป มฉะนนจะไมสามารถน�าไปพอกเขาได

ผปวยโรคขอเขาเสอมทมารบบรการ หมายถง ผปวยโรคขอเขาเสอมทไมมอาการอกเสบ เขารบการรกษาในคลนกแพทยแผนไทย โรงพยาบาลในจงหวดสระบร ระหวางวนท 26 กนยายน ถง 31 ตลาคม พ.ศ. 2560

ตวแปรตน ตวแปรตาม

-อาการปวดของผปวยโรคเขาเสอม - ความพงพอใจจากการใชยาพอกเขา

ยาพอกเขาสตรกลางของ Service Plan แพทยแผนไทย

จงหวดสระบร

ขอมลทวไปของบคคล

- เพศ อาย น าหนก สวนสง สถานภาพ อาชพ โรคประจ าตว

- ขอมลการแพยาสมนไพร

กรอบแนวคดของการวจย

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการศกษาครงน ประกอบดวย 2 ชนด คอ

เครองมอทใชในการทดลอง และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการทดลอง คอ ยาพอกเขาสตรกลางททางทม Service Plan แพทยแผนไทยจงหวดสระบรคดคนขนมาและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถาม (Question-naire) จ�านวน 4 สวน โดยผวจยสรางขนจากการทบทวน แนวคด ทฤษฎ วารสาร และงานวจยทเกยวของ ประกอบไปดวย สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไปของผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบรทง 12 โรงพยาบาล ไดแก ชอ-สกล อาย เพศ น�าหนก สวนสง สถานภาพ อาชพ โรคประจ�าตว ขอมลการแพยาสมนไพร สวนท 2 แบบคดกรองโรคขอเขาเสอม สวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบความเจบปวดจากอาการปวดเขา จะเปนแบบประเมนประสทธผลของยาพอก สวนท 4 เปนแบบสอบถามเกยวกบความพงพอใจในการพอกเขา การตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยผทรงคณวฒมความรและประสบการณเพอตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content validity) จ�านวน 3 ทาน และมความเหมาะสมของเนอหา คาดชนความสอดคลอง (IOC) ดานประสทธผลของยาพอกเขาไดเทากบ 1.00 ดานความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาไดเทากบ 0.77 วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส�าเรจรปดวยสถตเชงพรรณนา การแจกแจงความถ (Frequency) และหาคารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) การวเคราะหความแปรปรวนแบบวดซ�า (Repasted measure ANOVA) วเคราะหความแตกตางคาเฉลยทกลมตวอยางไมอสระกน (t-test dependent)

การวเคราะหขอมล และสถตทใชในการวเคราะหขอมล

แบบสอบถามสวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคลทวไปของผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบรทง 12 โรงพยาบาล ไดแก ชอ-สกล อาย เพศ น�าหนก สวนสง สถานภาพ อาชพ โรคประจ�าตว ขอมลการแพยา น�ามาหาคาความถ (frequency) คารอยละ (percentage)

แบบสอบถามสวนท 2 แบบคดกรองโรคขอเขาเสอม น�าขอมล จ�านวน และรอยละ


แบบสอบถามสวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบความเจบปวดจากอาการปวดเขา จะเปนแบบประเมนความรนแรงแบบแบงคาบรรยายความเจบปวด (Simple Description Scale) น�าขอมลมาหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) และการวเคราะหความแปรปรวนแบบวดซ�า (Repasted measure ANOVA) วเคราะหความแตกตางคาเฉลยทกลมตวอยางไมอสระกน (t-test dependent)

แบบสอบถามสวนท 4 แบบสอบถามเกยวกบความพงพอใจจากการใชยาพอกเขา น�าขอมลมาหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

ผลการวจย ขอมลลกษณะสวนบคคลทวไป

ขอมลลกษณะสวนบคคลทวไป จ�านวน รอยละเพศ ชาย 13 10.8หญง 107 89.2รวม 120 100อาย (ป) ระหวาง 18 - 30 ป 24 20.0ระหวาง 31 - 40 ป 18 15.0ระหวาง 41 - 50 ป 16 13.3ระหวาง 51 - 60 ป 25 20.8มากกวา 60 ปขนไป 37 30.8รวม 120 100ดชนมวลกาย นอยกวา 18.49 ลงมา คอนขางผอม 4 3.318.50 - 22.99 ปกต 20 16.723.00 - 24.99 มภาวะทวม 20 16.725.00 - 27.49 เรมมภาวะอวน 41 34.227.50 - 29.99 มภาวะอวน 17 14.230.00 ขนไป อวน 18 15.0รวม 120 100สถานภาพโสด 10 8.3สมรส 86 71.7หยาราง 7 5.8หมาย 17 14.2รวม 120 100อาชพท�านา ท�าไร 5 4.2คาขาย 22 18.3รบจางทวไป 38 31.7นกเรยน/นกศกษา 7 5.8ลกจางหนวยงานเอกชน 14 11.7ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ 8 6.7แมบาน 20 16.7ธรกจสวนตว 6 5.0รวม 120 100โรคประจ�าตว ไมมโรคประจ�าตว 53 44.2

ตารางท 1 ผลการวเคราะหจ�านวนและรอยละของกลมตวอยางทผานเกณฑคดเขาวจย จ�าแนกตามขอมลลกษณะสวนบคคลทวไป (n=120)

เบาหวาน 6 5.0ความดนโลหต 26 21.7กรดไหลยอน 0 0ไขมนในเลอดสง 2 1.7หวใจ 1 0.8ภมแพ 1 0.8หอบหด 1 0.8เบาหวาน ความดน ไขมน 5 4.2ความดน ไขมน หวใจ 2 1.7กรดไหลยอน ไขมน 1 0.8ขอเขาเสอม 4 3.3ไขมน หวใจ 1 0.8ความดน ไขมน 8 6.7เบาหวาน ความดน 1 0.8ความดน ไต 1 0.8ความดน หลอดเลอดตบ 2 1.7ความดน หวใจ 1 0.8ความดน ไขมน ตอมลกหมาก 1 0.8เบาหวาน ความดน มะเรง 1 0.8ภมแพ 1 0.8ความดน ไมเกรน 1 0.8รวม 120 100

ขอมลลกษณะสวนบคคลทวไป จ�านวน รอยละ

ตารางท 1 ผลการวเคราะหจ�านวนและรอยละของกลมตวอยางทผานเกณฑคดเขาวจย จ�าแนกตามขอมลลกษณะสวนบคคลทวไป (n=120) (ตอ)

ผลการวเคราะหขอมลสวนบคคลทวไปของกลมตวอยางผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบรทง 12 โรงพยาบาล ทผานเกณฑคดเขาวจย พบวากลมตวอยางในการศกษาสวนใหญเปนเพศหญง จ�านวน 107 คน คดเปนรอยละ 89.20 พบกลมอายมากกวา 60 ปขนไป มากทสด จ�านวน 37 คน คดเปนรอยละ 30.8 ดชนมวลกายสวนใหญอยในระดบ 25.00-27.49 เรมมภาวะอวน จ�านวน 41 คน คดเปนรอยละ 34.2 สถานภาพสวนใหญสมรส จ�านวน 86 คน คดเปนรอยละ 71.7 อาชพสวนใหญประกอบอาชพรบจางทวไป จ�านวน 38 คน คดเปนรอยละ 31.7 พบวากลมตวอยางไมมโรคประจ�าตว 53 คน คดเปนรอยละ 44.2

อาการเกดโรค การเกดโรค จ�านวน รอยละ

ขอเขาฝดตง

ไมเกดอาการ 13 10.83

เกดอาการ 107 89.17

รวม 120 100.00

เสยงดงกรอบแกรบ ไมเกดอาการ 9 7.50


รวม 120 100.00

แบบทดสอบคดกรองโรคขอเขาเสอม

ตารางท 2 ผลการวเคราะหจ�านวน และรอยละของกลมตวอยางทผานเกณฑคดเขาวจย (n=120)


กดเจบ ไมเกดอาการ 49 40.83


รวม 120 100.00

ขอใหญผดรป ไมเกดอาการ 92 76.67


รวม 120 100.00

ปวดบวมแดงรอนทเขา ไมเกดอาการ 81 67.50


รวม 120 100.00

ผลการวเคราะหจ�านวนและรอยละของกลมตวอยางทผานเกณฑคดเขาวจย ผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบรทง 12 โรงพยาบาลทผานเกณฑคดเขาแบบทดสอบคดกรองโรคขอเขาเสอม พบวากลมตวอยางมขอเขาฝดตงหลงตนนอนตอนเชา (stiffness) จ�านวน 107 คน คดเปนรอยละ 89.2 เสยงดงกรอบแกรบในขอเขาขณะเคลอนไหว (crepitus) สวนใหญ จ�านวน 111 คน คดเปนรอยละ 92.5 กดเจบทกระดกขอเขา จ�านวน 71 คน คดเปนรอยละ 59.2 ขอใหญผดรป (bony enlargement) จ�านวน 28 คน คดเปนรอยละ 23.3 มอาการปวดบวมแดงรอนทเขามากและเปนทงเขา จ�านวน 39 คน คดเปนรอยละ 32.5

ครงท กอนการรกษา หลงการรกษา t-value P-value

Mean SD Mean SD

การรกษาครงท 1 3.53 0.89 2.89 1.08 11.18 0.00

การรกษาครงท 2 3.14 0.93 2.58 0.99 11.06 0.00

การรกษาครงท 3 2.94 0.81 2.33 0.99 10.60 0.00

การรกษาครงท 4 2.74 0.80 2.10 0.83 12.19 0.00

การรกษาครงท 5 2.53 0.79 2.03 0.84 9.37 0.00

การรกษาครงท 6 2.43 0.69 1.83 0.71 12.73 0.00

การรกษาครงท 7 2.25 0.71 1.63 0.70 12.22 0.00

การรกษาครงท 8 1.98 0.74 1.33 0.56 12.19 0.00

ผลการทดสอบความแปรปรวนแบบวดซ�า

F= 39.76 0.00

ตารางท 3 ผลการทดสอบผลของการใชยาพอกเขาลดอาการปวดเขาในผปวยเขาเสอมทมารบบรการในคลนกแพทยแผนไทยของโรงพยาบาลในจงหวดสระบร

ผลการวเคราะหผลของการใชยาพอกเขาลดอาการปวดเขาในผปวยเขาเสอมกราฟแสดงผลการใชยาพอกเขา

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

ผลการใชยาลดอาการปวด

จ�านวนคนไขทใชยา จ�านวนคนไขทหยดยาแกปวด

กอนการรกษา หลงการรกษา

120 50

ผลการใชยาลดอาการปวด

ผลการวเคราะหของการใชยาพอกเขาลดอาการปวดเขาในผ ปวยเขาเสอมทมารบบรการในคลนกแพทยแผนไทยของโรงพยาบาลในจงหวดสระบรของกลมตวอยางผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบรทง 12 โรงพยาบาล ผลการวเคราะหความแปรปรวนแบบวดซ�า พบวาคาเฉลยของอาการปวดเขาในผปวยเขาเสอมลดลงอยางตอเนอง โดยกอนการทดลองครงท 1 มคาเฉลยการปวดเขาเทากบ 3.53 และคาเฉลยหลงการทดลองครงท 8 มคาเฉลยเทากบ 1.33 ทงสองกลมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (F=39.76, P=0.00) อกทงเมอวเคราะหความแตกตางคาเฉลยทกลมตวอยางไมอสระกนพบวาทกครงในการทดสอบคาเฉลยหลงการทดลองมอาการปวดเขาในผปวยเขาเสอมลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต กลมตวอยาง สามารถหยดยารบประทานแกปวดภายหลงการรกษาดวยยาพอกเขา ครงท 8 จ�านวน 50 คน คดเปนรอยละ 41.66

ตารางท 4 แบบสอบถามเกยวกบความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาของกลมตวอยางผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบร

ผลการวดคาเฉลยความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาของกลมตวอยางผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบร

ความพงพอใจ Mean SD ระดบ

ระดบความพงพอใจจากการใชยาพอกเขา

4.00 0.64 ความพงพอใจมาก

ความพงพอใจตอเนอยาพอกเขา 3.93 0.77 ความพงพอใจมาก

ความพงพอใจตอความรสกตอยาพอกเขา


ความพงพอใจตอระยะเวลา 3.91 0.80 ความพงพอใจมาก

ความพงพอใจตอความสะดวกในการใชยา


ความพงพอใจตอการมประโยชน 4.33 0.66 ความพงพอใจมากทสด

ผลการวเคราะหความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาของกลมตวอยางผมารบบรการ ณ คลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ทโรงพยาบาลในเขตจงหวดสระบร พบวาในภาพรวม ระดบความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาด (M=4.00, SD=0.64) เมอพจารณารายดาน พบวาดานความพงพอใจตอการมประโยชนมคาเฉลยมากทสด (M=4.33, SD=0.66) รองลงมาคอ ความพงพอใจตอความรสกตอยาพอกเขา (M=4.09, SD=0.67) และความพงพอใจตอระยะเวลา (M=3.91, SD=0.80) และความพงพอใจตอความสะดวกในการใชยามคาเฉลยนอยทสด (M=3.73, SD=1.07)

ตารางท 2 (ตอ)


อภปรายผล และขอเสนอแนะ

ประสทธผลของการใชยาพอกเขาลดอาการปวดเขาในผปวยเขาเสอมทมารบบรการในคลนกแพทยแผนไทยของโรงพยาบาลในจงหวดสระบร สมมตฐานท 1 ผปวยเขาเสอมทมารบบรการในคลนกแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก ของโรงพยาบาลในจงหวดสระบร มอาการปวดเขาลดลงหลงจากการใชยาพอกเขา

ผลการศกษา พบวาหลงจากไดท�าการพอกยาสมนไพรไปแลว ผลการทดลอง พบวาผปวยเขาเสอมมระดบคะแนนความเจบปวดเฉลย 3.51 คะแนน ในขณะทหลงการทดลองผปวยเขาเสอม มระดบคะแนนความเจบปวดเฉลย 1.33 คะแนน เมอน�ามาเปรยบเทยบคะแนน พบวาผปวยเขาเสอมมระดบคะแนนลดลงกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต ซงเปนผลมาจากมสวนประกอบของพรกไทยด�า และสอดคลองกบ ปรางทอง ช�านพนธ (2559) ศกษาผลของการใชยาสมนไพรพอกเขาทดแทนการใชยากลม NSAIDs ในผปวยโรคขอเขาเสอม แสดงใหเหนวายาพอกเขาซงมสวนประกอบของพรกไทยด�าเปนสวนประกอบหลก ใหผลในการรกษาอาการปวดเขาใกลเคยงกบการรบประทานยากลม NSAIDs และการศกษาของ ปยะพล พลสข และคณะ (2561) ไดศกษาประสทธผลของยาพอกสมนไพรเพอบรรเทาอาการปวดเขาในผปวยโรคขอเขาเสอม โดยยาพอกเปนยาพอกสตรรอนและมสวนประกอบของไพลและพรกไทยด�า ซงมฤทธตานการอกเสบไดด และยงสอดคลองกบงานวจยของ อนธดา สงหนาค (2558) ไดศกษาการเปรยบเทยบประสทธผลของยาพอกดดพษและการนวดรกษาในการรกษาอาการปวดเขา โดยมไพล เหลาขาว แปงขาวเจา เปนสวนประกอบทมฤทธรอนกระจายลม ลดอาการปวดของเขา นอกจากพรกไทยด�าแลวยงมสวนประกอบของดองดงซงมฤทธแกปวดตามขอ โดยพบวาดองดงมสารส�าคญกลมแอลคาลอยด colchicine ทชวยลดอาการบวมของขอ บรรเทาการอกเสบโดยการยบยงการท�างานของ Neutrophil ซงท�าใหผลการศกษาเปนไปตามสมมตฐานทตงไว

ความพงพอใจจากการใชยาพอกเขาลดอาการปวดเขาในผ ปวยเขาเสอมทมารบบรการในคลนกแพทยแผนไทยของโรงพยาบาลในจงหวดสระบร สมมตฐานท 2 ผปวยเขาเสอมทมารบบรการในคลนกแพทยแผนไทยของโรงพยาบาลในจงหวดสระบร มความพงพอใจจากการใช ยาพอกเข าลดอาการปวดเข า อยในระดบมาก

ผลการศกษา พบวาผปวยพงพอใจตอความมประโยชนมากทสด เนองจากยาพอกเขาชวยบรรเทาอาการปวดเขาไดจรง ท�าใหลดการรบกวนการใชชวตประจ�าวนลงเกอบเปนปกต สามารถเคลอนไหวขอเขาไดมากขน ลดปญหาทจะกระทบการท�างานทมสาเหตของโรคลงได สงผลใหประสทธภาพในการท�างานเปนไปอยางราบรนไมตดขด นอกจากนยงชวยลดโอกาสในการผาตดเขาลงได นอกจากนยงพบวาผปวยมความพงพอใจในความสะดวกของการใชยานอยทสด เนองจากยาพอกเขานตองท�าการผสมตวยาผงและน�ามนเถาเอนออนและน�าซงเขากนยากและเนอยามความหนด สงผลใหขณะใชยาอาจมการไหลของตวยาและมการเปอนไดงาย และตองใชในขณะทอยทบานหรออยในทสวนตวจงจะสามารถใชยาพอกไดจงท�าใหมขอจ�ากดของการใชยาพอกเขาอยางชดเจน

ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช

ควรน�ายาพอกเขาทมสวนประกอบของพรกไทยด�า หวดองดง เถาเอนออน เพราะสามารถรกษาและบรรเทาอาการปวดเขาในกลมผปวยโรคเขาเสอมแทนการใชยาและการนวดทอาจใชเวลานาน เหมาะส�าหรบการน�าไปใชในคลนกแพทยแผนไทยหรอแพทยทางเลอกของโรงพยาบาล หรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล หรอสงเสรมใหผปวยน�ากลบไปใชในครวเรอนไดเอง

ขอเสนอแนะการวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาวจยในการขยายผลไปยงกลมการรกษาโรคขอตออนๆ หรอกลมผปวยอนๆ ทไมสามารถรบประทานยากลม NSAIDs หรอท�าการนวดได

2. ควรมการพฒนาสตรและรปแบบการใชยาพอกเขาใหงายตอการใชงานมากกวาน

บรรณานกรม1. รศ. พรอมจต ศรลมพ, รศ.ดร.วงศสถตย ฉวกล และ รศ.ดร.สมภพ ประธานธรารกษ. (2548). สารานกรมสมนไพร เลม 1 สวนสมนไพรสรรกขชาต.

พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร: บรษท อมรนทร พรนตง แอนด พบลชชง จ�ากด (มหาชน)

2. ปยะพล พลสข, สชาดา ทรงผาสข, เมรษา จนทา, เนตรยา นมพทกษพงศ, กตรว จรรตนสถต. (2561) ประสทธผลของยาพอกสมนไพรเพอบรรเทาอาการ

ปวดเขาในผปวยโรคขอเขาเสอม. ธรรมศาสตรเวชสาร ปท 18 ฉบบท 1 ประจ�าเดอนมกราคม – มนาคม 2561


บทน�า

ญหาการเขาถงระบบบรการดานยาของประชาชนในชนบทยงเปนปญหาทภาครฐยงไมสามารถแกไขได รานคาในหมบานจงเปนทางเลอกหนงในการเลอกซอยาเพอใชรกษาโรคเมอเกดอาการเจบปวย อกทงในชนบทยงพบปญหารถเรขายยาชด

ในการรกษาโรคตางๆ โดยใชการแสดงตางๆ เปนสอกลาง เชน รถฉายหนงกลางแปลง รถการแสดงโชว โดยประชาชนยงไมทราบวายาดงกลาวมสารสเตยรอยดในปรมาณทเปนอนตรายตอชวต1 จากการรวบรวมขอมลของการศกษา พบวา ในประเทศอน ๆ นอกเหนอจากประเทศไทย มการจดยาในลกษณะยาชดเชนเดยวกน แตตองมใบสงยาจากแพทยเทานน โดยเภสชกรทหองยาของโรงพยาบาลหรอรานขายยาซงมความแตกตางกบประเทศไทยทผซอสามารถซอไดโดยไมจ�าเปนตองมใบสงยาจากแพทย และในหลาย ๆ ประเทศพบปญหาจากสเตยรอยดโดยการปลอมปนในผลตภณฑทหามใสสารสเตยรอยดในยาแผนโบราณหรอผลตภณฑยาจากสมนไพร ท�าใหเกดอาการไมพงประสงคทรนแรง ผลตภณฑเหลานจะใชการโฆษณาวาลดอาการอกเสบของขอ ลดการปวดขอ หรอกระตนการไหลเวยนโลหต เปนตน

ในป 2550 รายงานขององคการอนามยโลก ระบวาทวโลกมการใชยาอยางไมสมเหตผลมากกวารอยละ 50 หากมการด�าเนนการตามนโยบายการใชยาอยางสมเหตผลจะสามารถลดคาใชจายดานยาของภาครฐลงไดไมต�ากวาปละ 23,000 ลานบาท ในป 2553 ประเทศไทยพบวา มลคาการบรโภคยาของคนไทยสงถง 1.4 แสนลานบาท คดเปนรอยละ 35 ของคาใชจายดานสขภาพ ขณะประเทศทพฒนาแลวมสดสวนเพยงรอยละ 10 - 20 เทานน

นอกจากน ปญหาการจ�าหนายยาปฏชวนะและยาชดในรานช�า อาจจะน�าไปสปญหาสขภาพ ปญหาการแพยาซ�า และปญหาเชอดอยาจากการใชยาปฏชวนะ

ในป 2551 โรงพยาบาลแหงหนงในจงหวดศรสะเกษไดรายงานความเสยงในการใชยาและผลตภณฑสขภาพ พบวารอยละ 36.6 ของผปวยทมอาการไมพงประสงคจากการใชยาและผลตภณฑสขภาพทซอมาใชเองจากแหลงตางๆ ในชมชน และในป 2558 ผปวยโรคเรอรงในโรงพยาบาลแหงน พบผปวยโรคเรอรงรอยละ 64 ไดรบการชกชวนใหซอผลตภณฑสขภาพเพอรกษาโรคเรอรง

ในป 2557 สภาวด เปลงชย ไดศกษาความชกของเหตการณไมพงประสงคจากการบรโภคยาในชมชนของผปวยโรคเรอรง พบวาปญหายาทมอยในแหลงกระจายยาในชมชน ไดแก รานช�า รถเร วด การขายตรงนนผขายไมใชบคลากรทางสาธารณสขทมความรทถกตองเกยวกบการใชยา

ป

สถานการณและการจดการปญหาการจ�าหนายยาปฏชวนะและยาชดในชมชน

จกร แกวค�าบง รานบานยา อาเภอเมอง จงหวดนครราชสมา

จงสงผลตอการใชยาไมสมเหตผล การใชยาฟมเฟอย การใชยาไมถกขนาด ใชยาไมถกกบโรค อกทงผขายมการลกลอบจ�าหนายยาชด มการลกลอบปลอมปนสเตยรอยดในยาแผนโบราณ จงสงผลกระทบตอสขภาพของผบรโภคในชมชน และการบรโภคผลตภณฑสขภาพจากการบอกตอ การรบฟงโฆษณาทโออวดสรรพคณในการรกษาโรคเกนจรงแลว ท�าใหผปวยทมโรคเรอรงเกดการเสอมของรางกาย และจากภาวะแทรกซอนจากตวโรคเอง

ในป 2559 – 2560 ส�านกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบรณรายงานวามการระบาดของยาชดและยาอนๆ จากรานช�าในอ�าเภอแหงหนง พบผปวยนอนโรงพยาบาลดวยโรคภาวะเลอดออกในทางเดนอาหารสวนบน ในป 2559 จ�านวน 189 ครง และพบในป 2560 จ�านวน 153 ครง โดยพบภาวะ Cushing’s syndrome ในผปวยนอกในป 2559 จ�านวน 57 ราย และพบในป 2560 จ�านวน 43 ราย นอกจากนยงพบวาในบางอ�าเภอยงมชาวบานซอยาชดและยาลกกลอนจากรานช�าในหมบานตางๆ หลายหลงคาเรอน รวมทงรถเรทจ�าหนายยาแผนโบราณ ยาสมนไพร และยาลกกลอน โดยเบองตนผลการตรวจยาเหลานดวยชดทดสอบเบองตนพบสเตยรอยดปลอมปน ซงสอดคลองกบการศกษาในอ�าเภอแหงหนงในจงหวดสกลนคร พบวาจากการส�ารวจมการใชยาชด ยาลกกลอน ยาปฏชวนะ และยาอนตรายทกเพศทกวย โดยเฉพาะกลมผใชแรงงาน เกษตรกร และผสงอายทมอาการปวดเมอยหรอปวดขอเรอรงมกใชยาชดทมสวนประกอบของยาสเตยรอยด โดยพบรานช�าทมการจ�าหนายยาชด ยาปฏชวนะ ยาลกกลอนและยาอนตรายในรานช�ารอยละ 84.52 ซงอาจน�าไปสปญหาสขภาพ เชน ภาวะ Cushing’s syndrome ตอมหมวกไตบกพรอง การแพยาซ�า และปญหาเชอดอยาปฏชวนะ

ดงนน การศกษาการจดการปญหาการจ�าหนายยาปฏชวนะและยาชดในชมชนจงเปนสงจ�าเปนเพอตองการใหประชาชนมองคความรเรองยา มความตระหนกถงอนตรายและความเสยงจากการใชยา และมวจารณญาณในการใชยาอยางสมเหตผลในชมชน กอใหเกดความเขมแขงในชมชนเพอแกปญหาในพนทอยางยงยน

สถานการณการใชยาปฏชวนะและยาชดในชมชน1. รปแบบการแกไขปญหาการใชยาปฏชวนะและยาชด

ในชมชนธนพงศ ภผาล และคณะ ไดศกษารปแบบโครงการรานช�า

ปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม แบงเปน 4 สวน ดงน7

1) การประชมรวมกนของทกฝายทเกยวของเพอจดท�า


โครงการรานช�าปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม โดยการมสวนรวมแลกเปลยนความคดเหนของผมสวนเกยวของในพนท

2) ผลการประชมเตรยมความพรอมในการจดกจกรรมชมชนระหวางคณะผศกษาและเจาหนาทผเกยวของ เพอวางแผนในการจดกจกรรมระดมความคดเหนของประชาชนในชมชน โดยแยกเปน 2 สวน คอ 1. ขอมลของชมชนทเปนปญหาในชมชน และ 2. รปแบบการระดมความคดเหนประชาชนเพอก�าหนดรปแบบการแกไขปญหา ประกอบดวย 4 ประเดนหลก คอ 1) ปญหาการใชยาในชมชน 2) ความรหรอขอมลทชมชนตองการ 3) สาเหตและแนวทางการแกไข และ 4) ขอสรปและประชมหารอรวมกนเพอจดท�าแผนกจกรรมจดท�ารปแบบกระบวนการใหความรแกกลมเปาหมายในพนท

3) ผลจากการประชมระดมความคดเหนในสถานการณยาและแนวทางการจดโครงการพฒนารปแบบรานช�าปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม โดยคณะผศกษาไดน�าขอมลจากการประชมในแตละชมชนมาวเคราะหและประชมรวมกบหนวยงานสวนทองถนและเจาหนาทสาธารณสขทเกยวของ ตามหวขอ 2)

4) พฒนารปแบบรานช�าปลอดยาอนตรายชมชน โดยผแทนจากหนวยงานสาธารณสข หนวยงานทองถน และคณะผศกษา มประเดนการพฒนารปแบบ คอ 1. การใหความรแกประชาชนและผประกอบการรานช�า 2. การจดกจกรรมใหความรแกชมชนผานสอตางๆ เพอใหชมชนเกดความตระหนกและเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคยา และ 3. ตองการใหโรงพยาบาลจดหายาทจ�าเปนใหชมชนเปนผจ�าหนาย โดยการจดตงรปแบบกองทนยาชมชน

2. ความชกและลกษณะของรานช�าทตรวจพบยาปฏชวนะและยาชด

ภาณ วรยานทย ไดศกษาความชกและลกษณะของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะในเขตอ�าเภอแหงหนงของจงหวดล�าปาง จ�านวน 173 ราน พบวารานช�า จ�านวน 64 ราน (รอยละ 37.0) จ�าหนายยาปฏชวนะ โดยมยาปฏชวนะหนงรายการ จ�านวน 34 ราน และรานทมรายการยาปฏชวนะทพบสงสด คอ 4 รายการ มเพยง 4 ราน โดยยาปฏชวนะทพบการจ�าหนายมากทสด คอ ยากลมเตตราซยคลน โดยพบใน 57 ราน รองลงมาคอ ยากลมเพนนซลลน พบจ�านวน 12 ราน ในสวนของยากลมเตตราซยคลนนน ยหอ ทซ-มยซน 250 มการจ�าหนายในรานช�ามากทสดถง 44 ราน รองลงมาคอ เตตราซยคลน แคปซลสด�า-แดง จ�านวน 21 ราน และยหอ gano spec 500 พบมากเปนอนดบ 3 จ�านวน 14 ราน ดงตารางท 1

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะตามประเภทยาปฏชวนะ (n=64)

ซงสอดคลองกบการศกษาของ อารรตน คณยศยง ไดศกษาความชกและลกษณะของรานช�าทมการจ�าหนายยาปฏชวนะในเขตอ�าเภอแหงหนงในจงหวดล�าปาง จ�านวน 155 ราน พบวารานช�า 34 ราน (รอยละ 21.9) จ�าหนายยาปฏชวนะ จ�านวน 18 ราน มแหลงทมาของยาปฏชวนะ คอ รานขายยา อก 8 ราน ไดรบยาจากรานขายของสงทเหลอ อก 8 ราน ไดรบยาจากรถเร และยาปฏชวนะทพบในรานช�ามากทสด คอ tc mycin พบจ�านวน 23 ราน รองลงมาคอ gano spec 500 พบจ�านวน 12 ราน เตตราซยคลน (แคปซลสด�า-แดง) พบจ�านวน 9 ราน เพนนซลลน 500,000 IU พบจ�านวน 4 ราน amoxicillin 500 mg พบจ�านวน 3 ราน และ keto-conazole พบจ�านวน 1 ราน ซงสอดคลองกบการศกษาของ สภาวด เปลงชย ทศกษาความชกของอาการไมพงประสงคจากการบรโภคยาในชมชนของผปวยโรคเรอรง จ�านวน 160 คน พบวา มจ�านวน 87 คน (รอยละ 54.4) ทมประสบการณเคยใชยาแผนปจจบนทเปนยาอนตรายและยาควบคมพเศษจากแหลงกระจายยาในชมชน คดเปนรอยละ 54.4 โดยยาทเคยใชมากทสดคอ ยาเตตราซยคลน รอยละ 45.4 เคยใชยาชดและยาประดงเบอร 5 รอยละ 42.5 เคยใชเพนนซลลน รอยละ 34.9 และเคยใชไพรอกซแคม รอยละ 17.4 นอกจากนยงพบวาเกดเหตการณไมพงประสงคขน 16 คน คดเปนรอยละ 18.4 โดยเหตการณไมพงประสงคทพบมากทสดคอ ภาวะ cushing‘s syndrome จากการใชยาชด ยาเบอร 5 จ�านวน 6 คน คดเปนรอยละ 6.9 สวนผทเคยใชยาชดอก 7 คน เกดภาวะแผลในกระเพาะอาหาร เหนอย ใจสน งวงนอน บวมตามรางกาย ระดบความดนโลหตสงกวาคาปกตในผปวยความดนโลหตสง และม 1 ราย ทถกวนจฉยเปนผปวยความดนโลหตสงรายใหม จากการบรโภคยาชดตดตอกน มากกวา 2 เดอน จ�านวน 3 คน เกดผนแพยาจากการใชยาเพนนซลลน คดเปนรอยละ 3.55

3. ปจจยทจ�าหนายยาปฏชวนะและยาชดในรานช�า1) ความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบการจ�าหนายยา

ปฏชวนะอปสร บญยง และรงทวา หมนปา ไดศกษาความชกของการ

จ�าหนายยาไมเหมาะสมของรานช�า พบวาแรงจงใจในการจ�าหนายยาทไมเหมาะสมของรานช�า ทพบมากทสดคอ ความตองการของคนในชมชน/มการรองขอใหน�ามาจ�าหนาย จ�านวน 143 ราน (รอยละ 89.9 ของรานขายของช�าซงจ�าหนายทไมเหมาะสมทงหมด 159 ราน รองลงมาคอ ความตองการผลก�าไร จ�านวน 59 ราน คดเปนรอยละ 37.1 และการไดรบค�าแนะน�าจากรานขายยา จ�านวน 49 ราน คดเปนรอยละ 30.810 ดงตารางท 2

ตารางท 2 แรงจงใจของการจ�าหนายยาทไมเหมาะสม (N=159)

(เอกสารอางอง วารสารเภสชกรรมไทย 2562 : 11 (1) : 106-18 )


ซงสอดคลองกบการศกษาของ วราภรณ สงขทอง ทพบวารานช�าใหเหตผลในการจ�าหนายยาอนตรายเนองจากความตองการของชมชน การส�ารวจรานช�า พบวาผประกอบการสวนใหญไมผานการอบรมหรอไมไดรบค�าแนะน�าเกยวกบการจ�าหนายยาทเหมาะสมในรานช�าจากเภสชกรหรอบคลากรสาธารณสข จงไมทราบประเภทยาทกฎหมายอนญาตใหจ�าหนายไดในรานช�า รวมทงบทลงโทษทางกฎหมายทเกยวของรานขายของช�าทขายทงแบบปลกและแบบสงมการจ�าหนายยาทไมเหมาะสมมากกวารานประเภทอนๆ อยางมนยส�าคญทางสถต (P=0.041) รานขายของช�าทไมเคยผานการอบรม/ไดรบค�าแนะน�าจากบคลากรสาธารณสขในเรองกฎหมายการหามจ�าหนายยาในรานขายของช�า ความตองการหวงผลก�าไร ความตองการของคนในชมชน การไดรบค�าแนะน�าจากคนรจกมนยส�าคญทางสถต (P<0.05) สวนการไดรบค�าแนะน�าจากรถเรขายยา การมบรการสงถงบานและการไมทราบวากฎหมายวาหามจ�าหนาย ไมมความสมพนธกบการจ�าหนายยาทไมเหมาะสมในรานช�า11 ดงตารางท 3 ซงสอดคลองกบการศกษาของ อารรตน คณยศยง ไดศกษาความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบการจ�าหนายยาปฏชวนะ พบวา ระยะทางระหวางรานกบโรงพยาบาล หรอ รพ.สต. ระยะเวลา เปดจ�านวนชวโมงในการเปดใหบรการจ�าหนายสนคา การผานการอบรมความรดานการจ�าหนายยาทเหมาะสมในรานช�าจากเภสชกรหรอบคลากรสาธารณสข ลกษณะประเภทรานช�าทจ�าหนายสนคา และสาเหตของการจ�าหนายยา ไมมความสมพนธกบการจ�าหนายยาปฏชวนะของรานช�า นอกจากนสดสวนของผประกอบการรานช�าทขายยาปฏชวนะผานการอบรมเรองการขายยาอยางถกตองตามกฎหมาย รอยละ 59.8 และไมผานการอบรม รอยละ 40.2 ซงสอดคลองกบการศกษาของ นฤมล สรนทร ทส�ารวจรานช�าในเขตอ�าเภอแหงหนงในจงหวดล�าปาง จ�านวน 140 ราน พบวามการจ�าหนายยาปฏชวนะ จ�านวน 31 แหง (รอยละ 22.1) โดยสดสวนผานการอบรมเรองการขายยาอยางถกตองตามกฎหมาย รอยละ 62.1 และไมผานการอบรม รอยละ 37.9เชนเดยวกบการศกษาของ พะยอม เพชระบรณน และสรศกด เสาแกว ทศกษาความชกของยาไมปลอดภยในรานช�า ในอ�าเภอแหงหนงในจงหวดเพชรบรณ พบวารานช�าสวนใหญจ�าหนายยาทไมปลอดภย คอ รานขายปลก รอยละ 89.72 โดยผประกอบการสวนใหญไมเคยไดรบการอบรม/ค�าแนะน�าจากบคลากรสาธารณสขในเรองขอบเขตของยาทจ�าหนายไดในรานช�า รอยละ 62.15 และเหตผลทตองการจ�าหนายยามากทสดคอ มลกคาถามหายา รอยละ 67.76 และอนดบรองลงมาคอ ไมมการจ�าหนายยาในชมชน รอยละ 25.70 แตขดแยงกบการศกษาของ วราภรณ สงขทอง ทศกษาความชกของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะในอ�าเภอแหงหนงของจงหวดเชยงราย พบวาการผานการอบรม ความตองการก�าไร และการไดรบค�าแนะน�าจากคนรจกเปนปจจยทไมสมพนธกบการจ�าหนายยาปฏชวนะในรานช�า (P=0.623, P=060 และ P=0.122 ตามล�าดบ) แตความตองการของคนในชมชน ความเชอในเรองความปลอดภย และการบรการสงถงราน เปนปจจยทมสมพนธกบการจ�าหนายยาปฏชวนะในรานช�าอยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.001, P<0.001 และ P<0.001 ตามล�าดบ) ซงรานช�าสวนใหญเปนของชาวไทยภเขาจงมการจ�าหนายยาปฏชวนะมากกวารานชาวไทยรอยละ 51.8

2) การกระจายตวของยาปฏชวนะและยาชดในชมชนในป 2558 จากผลการส�ารวจรานช�าในอ�าเภอแหงหนงของ

จงหวดล�าปาง พบการจ�าหนายยาปฏชวนะในรานช�า รอยละ 21.9 และเพมขนในการศกษาป 2560 จากผลการส�ารวจรานช�าในอ�าเภอของจงหวดพษณโลก พบการจ�าหนายยาทไมเหมาะสมในรานช�า รอยละ 47.90 ซงต�ากวาการส�ารวจใน 8 จงหวดแหงหนง ไดแก มกดาหาร ชยภม เชยงราย อทยธาน อางทอง ปราจนบร และสงขลา จ�านวน 195 หมบาน ทพบวารานช�าทกแหงขายยาปฏชวนะ โดยแหลงกระจายยาสรานช�าทส�าคญซงท�าใหยาปฏชวนะไปสผบรโภคในชมชนไดงาย คอ รานขายยา รองลงมาคอ รานขายของสงและรถเรในสดสวนทเทากน ทงนรายการยาปฏชวนะทจ�าหนายโดยสวนใหญเปนรายการทชาวบาน/ลกคามาถามซอบอย และแนะน�า/บอกใหจ�าหนาย รองลงมาคอ แหลงจ�าหนายแนะน�า รายการยาสวนใหญทส�ารวจพบมกเปนกลมยาทผบรโภครจกคนเคยจากสอโฆษณาวทย โทรทศน และการบอกเลาประสบการณระหวางประชาชน10

ซงสอดคลองกบการศกษา นฤมล สรนทร ทศกษาความชกและลกษณะของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะในเขตอ�าเภอแหงหนงในจงหวดล�าปาง พบวาชองทางการซอยาปฏชวนะมาจ�าหนายของรานช�า ทพบมากทสดคอรานขายยา แสดงใหเหนถงชองทางการกระจายยาทไมเหมาะสม เภสชกร

ตารางท 3 ความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบการจ�าหนายยาทไมเหมาะสมในรานขายของช�า

(เอกสารอางอง วารสารเภสชกรรมไทย 2562 : 11 (1) : 106-18 )


ประจ�ารานยาไมไดปฏบตตามกฎหมายของพระราชบญญตยา ท�าใหเจาของรานยาเขาถงการจ�าหนายยาไดงาย ชองทางทพบมากรองลงมา คอ รถสงยา ซงรบยามาจากรานยาเชนกน นอกจากนยงพบวาสอดคลองกบการศกษาของ เบญจมาศ บดดาวงศ และคณะ ทแหลงตนทางและเสนทางการกระจายยาไมเหมาะสม สขอเสนอเชงนโยบายในการแกไขปญหาการกระจายยาไมเหมาะสมเชงระบบในชมชนจาก 8 จงหวด คอ รอยเอด ศรสะเกษ นครราชสมา สระบร อ�านาจเจรญ ยโสธร แพร เชยงราย และ พบวาแหลงตนทางการกระจายสชมชนมาจากหลายแหลง ดงน รานขายของสง (รวมรานช�าขนาดใหญ) รอยละ 32.5 รานขายยา (ขย.1) รอยละ 31.5 รานขายยา (ขย.1 และ ขย.3) รอยละ 14.7 รถเร รอยละ 11.5 หางสรรพสนคา รอยละ 7.7 และอนๆ รอยละ 2.6 เสนทางการกระจายยา มทงลกษณะสงซอจากผประกอบการโดยตรง สงซอทางโทรศพท สงยาทางรถยนตของราน สงผานรถเรสงสนคาหรอสงทางไปรษณย และรถเรขายยาตามชมชน

4. พฤตกรรมการเลอกใชยาปฏชวนะและยาชดในชมชนจากการศกษาของ เอกพล กาละด ไดศกษาปจจยทมผลตอ

พฤตกรรมการใชยาชดของประชาชน พบวาประชาชนในต�าบลแหงหนง ในจงหวดชยภม พบวาพฤตกรรมการใชยาชดมากถงรอยละ 48.05 (95% Cl : 45.65–58.21) ทงนอาจเนองมาจากการเขาถงบรการทไมคอยสะดวก แตละหมบานอยคอนขางไกลจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลหรอโรงพยาบาลในจงหวด จงท�าใหประชาชนเลอกการซอยาเพอรกษาตนเองเปนอนดบแรก และประชาชนสวนใหญมอาชพเกษตรกรรมและอยในวยแรงงานจงท�าใหมการใชยาชดจ�านวนมาก ความรเกยวกบยาชดของกลมตวอยางอยในระดบต�าหรอควรปรบปรง รอยละ 70.70 (95% Cl : 64.71–76.20) เนองจากทผานมาประชาชนอาจยงไมไดรบขอมลขาวสารทถกตองและขาดการรณรงคทตอเนองจากหนวยงานทเกยวของ ซงอาจมาจากการขาดขอมลทท�าใหทราบถงขนาดของปญหาผลการวจยครงนจงเปนขอมลหนงทส�าคญในการก�าหนดนโยบายหรอกจกรรมทจะจดใหกบประชาชนไดมความรความเขาใจเกยวกบอนตรายของยาชดและหลกเลยงการใช ยาชด ปจจยดานอายมความสมพนธกบพฤตกรรมการใชยาชดอยางมนยส�าคญทางสถต โดยผทมอาย 35–60 ป มโอกาสเสยงตอการมพฤตกรรมการใชยาชดมากกวาคนทอายนอยกวา 35 ป 2.67 เทา (95% Cl : 1.60–6.72) และผทมอายมากกวา 60 ป มโอกาสเสยงตอการมพฤตกรรมการใชยาชดมากกวาคนทมอายนอยกวา 35 ป 7.73 เทา (95%Cl : 2.55–23.44) สวนปจจยอนๆ ไมพบความสมพนธกบพฤตกรรมการใชยาชด รายละเอยดดงตารางท 4

กระบวนการขบเคลอนงานของเครอขายการใชยาปลอดภยในชมชน1. แนวคดการจดการความปลอดภยดานยาปฏชวนะและ

ยาชดในชมชนสงกรานต มชนก ไดเสนอแนวคดการแกปญหายาในชมชน

ไว จ�านวน 3 หวขอ ดงน1) ขยนสรางเครอขาย โดยเนนกลมแกนผน�าชมชน เชน อสม.

มาเปนพเลยง และการไดรบงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน ซงเนนการอบรมใหความร ในกลมเจาของรานช�าเปนส�าคญเพอสกดกนการกระจายยาอนตรายในชมชนจงตองสรางความเขาใจและความรวมมอรวมใจกนในการแกไขปญหา

2) ใชความเขาใจเปนจดเรมตน แนวคดส�าคญคอ การท�าความเขาใจในทกมมมองของผเกยวของกบปญหาดานยา ซงท�าใหเราเขาถงความคด ความตองการและเหตผลทซอนอยภายใตพฤตกรรมทแสดงออก ซงท�าใหเกดกลวธหลากหลายทปรบตามกลมเปาหมาย เชน การขาดความร ความเขาใจ และตองขายเพราะตองตอสในเชงธรกจ

3) เตมดวยการสรางตนแบบ การสรางการมสวนรวมของรานช�าในชมชนใหรสกมคณคา และยอมรบแนวทางการแกไขปญหา โดยรานช�าสามารถอยไดในชมชน หากใชเฉพาะการตรวจสอบและใชกฎหมายอาจไมยงยน เชน การประกวด มาเปนแรงจงใจ เปนตน

ไตรเทพ ฟองทอง ไดเสนอการด�าเนนการในระดบชมชนเพอจดการปญหาในเชงการปองกน โดยมงเนน 2 ประเดนหลกเพอพฒนาใหภาคประชาชนเกดความเขมแขง โดยรฐเปนฝายสงเสรมและสนบสนน คอ

1) สงเสรมและสนบสนนภาคประชาชน หรอชมชน หรอองคกรภาคประชาสงคม ใหเขามามสวนรวมในการเฝาระวงชองทางการกระจายยา การใชยา ตลอดจนการสงเสรมการขายและการโฆษณายาและผลตภณฑสขภาพ เพอใหภาคเครอขายเกดความเขมแขงในการคมครองผบรโภค

2) สงเสรมและสนบสนนการเพมความรดานสขภาพ โดยเฉพาะทางดานการใชยาใหแกประชาชนและชมชน

ภาณโชต ทองยง ไดเสนอแนะเชงนโยบายในดานการใชยาอยางสมเหตสมผลในระดบชมชน จ�าเปนตองก�าหนดเปนเปาหมายเชงยทธศาสตร เพอเรงขยายผลการด�าเนนงานการใชยาอยางสมเหตผลโดยดวน เพอใหไปตอถงระดบชมชน และเพอใหเกดผลครอบคลมทงระบบอยางแทจรง ดงน

1) ขยายขอบเขตการด�าเนนงานจากเดมใหลงไปถงระดบชมชน ทงนกอนการด�าเนนงาน เจาหนาทในระดบนโยบายจะตองลงมาสมผสขอมลทแทจรงเสยกอนถงปญหาการใชยาไมเหมาะสมในชมชน และจดเวทแลกเปลยนเรยนรเกยวกบพฤตกรรมการใชยาอยางไมสมเหตผล มากกวาการส�ารวจขอมลจากแบบสอบถามเทานน

2) ขยายเปาหมายการด�าเนนงานใหครอบคลมถงยาทมการใชอยางไมสมเหตผลทสงผลกระทบตอผบรโภคในชมชน เชน ยาสเตยรอยด ยาสตรต�ารบทไมเหมาะสม ยาปฏชวนะทใชในการเกษตรอยางไมเหมาะสม

3) สงเสรมกระบวนการมสวนรวมจากภาคเครอขายทเกยวของ ใหเขามามสวนรวมในการด�าเนนงานในทกขนตอน ตงแตการรวมก�าหนดนโยบาย รวมด�าเนนการ และรวมประเมนผล และตองมงเนนการปรบความรและทศนคตใหถกตองเหมาะสม เพอใหเกดการน�าไปปฏบตอยางแทจรง

4) ในบางกรณ จ�าเปนตองมทางออกทเหมาะสมใหกบผปวยและประชาชน เชน ผปวยทมรายไดนอยตอวน เมอเจบปวยจนตองหยดงานยอมขาดรายได ดงนนการพงเปาไปทผปวยทางเดยวอาจไมพอ อาจตองสรางความเขาใจกบนายจางเพอหาทางออกรวมกน

ตารางท 4 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ปจจยความร และทศนคตกบพฤตกรรมการใชยาชด


5) เชอมโยงขอมลกบหนวยงานตางๆ ทงในและนอกกระทรวงสาธารณสข เพอน�าขอมลมาจดการความร และใชใหเกดประโยชน เชน น�าขอมลเกยวกบการดอยาจากหองปฏบตการของกรมวทยาศาสตรการแพทย มาเสรมในการใชยาอยางสมเหตผล ของส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขและส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

6) พฒนารปแบบการสอสาร โดยมงเนนใหเกดการปรบเปลยนทศนคตอยางแทจรง แทนทจะมงเนนการใหความรแบบทผานมา และใหผปวยและประชาชนเขาถงขอมลความรทจ�าเปนอยางเขาใจดวยสองายๆ

เทพศกด องคณาวศลย และผณนชสา มสกะไชย ไดศกษาการถอดบทเรยนจากโครงการจดการความปลอดภยดานยาในชมชนโดยการมสวนรวมของภาคเครอขายในจงหวดพระนครศรอยธยา ระหวางป 2558 – 2560 โดยก�าหนดเปนแผน 4 ป โดยมวตถประสงคเพอท�าใหเกดระบบเฝาระวงปญหายาไมปลอดภยในชมชน เพอใหชมชนสามารถพงพาตนเอง และเกดความเขมแขงในเรองน ดงรปท 1 ซงจะมการจดประชมชแจงแกเภสชกรโรงพยาบาล ผรบผดชอบงานคมครองผบรโภค และเจาหนาทของ รพ.สต. เปาหมายเพอใหทราบแนวคดในการจดการความปลอดภยดานยาในชมชน การจดองคการชมชน รปแบบของผน�าทสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงตามทตองการ และการสรางมนษยสมพนธกบชมชน เพอใหเกดระบบสนบสนนแผนการท�างานในชมชนกอใหเกดกจกรรมหลกในการด�าเนนงาน 5 กจกรรม ไดแก 1. การจดท�าโครงการการใชยาปลอดภยในชมชนระดบอ�าเภอ 2. การพฒนาศกยภาพการใชยาของครวเรอนและโรงเรยน 3. การเฝาระวงและควบคมแหลงกระจายยาในชมชน 4. การคดกรองผปวยทไดรบอนตรายจากการใชยา และสงตอเพอรบการรกษาทเหมาะสม และ 5. การแลกเปลยนเรยนรประสบการณเพอกระตนใหชมชนมการพฒนากลไกในการจดการตนเอง17 ดงรปท 1

3) วธการแกไขปญหา เชน 3.1) การจดกจกรรมใหความรในประเดนความรหรอขอมลทชมชนตองการ โดยใชสอ ไดแก ปายโฆษณา แผนซดประชาสมพนธ และการใหความรผานหอกระจายขาวชมชน 3.2) การแลกเปลยนเรยนรโทษภยของการใชยาชด ยาสเตยรอยด โดยยกตวอยางจากผไดรบผลเสยจากการใชยาชด 3.3) อบรมอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน ใหความรทเปนปญหาในชมชน เพอเปนผแนะน�าใหประชาชนใหยาอยางถกตองเหมาะสม 3.4) ใหความรแกรานช�าเกยวกบรายการยาทรานช�าสามารถจ�าหนายได 3.5) จดใหมชดทดสอบหาสารสเตยรอยด เพอใหประชาชนสามารถทดสอบหาสารสเตยรอยดในผลตภณฑสขภาพทพบในชมชน 3.6) ใชกฎหมายอยางเดดขาดในการด�าเนนคดกบผกระท�าผด

4) การพฒนารปแบบรานช�าปลอดยาอนตราย 4.1) การใหความรแกชมชนและผประกอบการรานช�าถงโทษของยาชด การใชยาอนตรายอยางไมถกตอง แนะน�ารานช�าไมใหจ�าหนายยาอนตราย รวมทงใหความรเพอใหประชาชนเกดความเชอมนวายาของรฐมประสทธภาพและมคณภาพ 4.2) การจดกจกรรมแนะน�าใหความรชมชน ประกอบดวย การใชสอใหความร ไดแก ปายโฆษณา แผนซดประชาสมพนธ และการใหความรผานหอกระจายขาวชมชน การใหอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน 4.3) ตองการใหโรงพยาบาลจดหายาทจ�าเปนใหชมชนเปนผจ�าหนาย โดยการจดตงรปแบบกองทนยาชมชน ชมชนตองการศกษาดงานจากกองทนยาชมชนทประสบความส�าเรจ เพอน�ารปแบบมาเปนแนวทางการพฒนากองทนยาในชมชน

รปท 1 แนวคดในการด�าเนนการจดการยาไมปลอดภยในชมชน

ธนพงศ ภผาล และคณะ ไดศกษารปแบบการพฒนารานช�าแบบชมชนมสวนรวม ต�าบลแหงหนง ในจงหวดสกลนคร โดยผลจากการประชมระดมความคดเหนในสถานการณยาและแนวทางการจดโครงการพฒนารปแบบรานช�าปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม แบงเปน 4 หวขอ ดงน

1) ประเดนปญหา เชน 1.1) การใชยาชดในชมชน 1.2) รานช�าจ�าหนายยาอนตราย 1.3) รถเร คนเดนเรขายยา และการแสดงละครลงขายยาในชมชน และ 1.4) การโฆษณาโออวดสรรพคณเกนจรงของยาสมนไพร

2) ความรหรอชดขอมลทชมชนตองการ เชน 2.1) โทษของยาชดยาสเตยรอยด 2.2) การใชยาถกตอง สมเหตผล 2.3) รายการยาทรานช�าสามารถน�ามาจ�าหนายได 2.4) การไมหลงเชอโฆษณาสรรพคณเกนจรงของยา และ 2.5) วธใชชดทดสอบหาสารสเตยรอยดในผลตภณฑสขภาพ

2. ปจจยแหงความส�าเรจของเครอขายการใชยาปลอดภยในชมชน

เบญจมาศ บดดาวงศ และวรสดา ยงทอง ไดศกษาการสรางศกยภาพของชมชนในการจดการปญหายาและผลตภณฑสขภาพทไมเหมาะสม พบวา ปจจยแหงความส�าเรจของเครอขายการใชยาในชมชนใหถกตองเหมาะสม แบงได 7 ขนตอน4 ดงรปท 2 ดงน

1) ผน�าเครอขายทมความสามารถและทศนคตทเหมาะสม เชน ผน�าเครอขายทมจตอาสา มความมงมนท�างานเพอสวนรวม

2) การใชขอมลและความร ทางวชาการเพอขบเคลอนสการเปลยนแปลง โดยขอมลประกอบดวยองคประกอบหลายดาน เชน ขนาดของปญหา การบรโภคยาทไมเหมาะสมในรานช�า การสบคนหาปญหา และการเฝาระวงปญหารวมกน

3) การสรางสอสนบสนนการท�างาน โดยคนในชมชนชวยกนสรางสอทสนบสนนใหรานช�าสามารถปฏบตตามกฎหมายโดยไมไดรบความกระทบกระเทอนมากนก

4) ระบบการตรวจตดตามและกระตนอยางสม�าเสมอดวยทมทมประสทธภาพ เพอสรางใหเกดความย�าเกรงใหแกผประกอบการ และสรางความรความเขาใจแกผประกอบการ

5) ปจจยสนบสนนจากหนวยงานภายนอก เพอสรางเครอขายความรวมมอทบรณาการงานกบหนวยงานอนๆ ในระดบจงหวด ซงประกอบดวย ส�านกอยการ ส�านกงานต�ารวจ สถานศกษา ฝายปกครอง องคกรปกครองสวนทองถน สอมวลชน องคการภาคประชาชน ผประกอบการ และหนวยงานสาธารณสข

6) ปจจยสนบสนนจากหนวยงานภายนอกอ�าเภอ โดยการใชระบบการประเมนผลเพอจดล�าดบอ�าเภอของส�านกงานสาธารณสขจงหวดในภาพรวมของทกอ�าเภอ ปละ 2 ครง


รปท 2 กระบวนการขบเคลอนเพอจดการยาทมอนตรายตอผบรโภคในรานช�า เบญจมาศ บดดาวงศ และคณะ ไดเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาจงควรด�าเนนงานสอดคลองกนทกระดบ คอ ตนน�า กลางน�า ปลายน�า ดงน ระดบตนน�า คอ สวนกลาง โดยมศนยกลาง คอ ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จดการตงแตควบคมการขนทะเบยนทรดกมครอบคลมใหยาทผานออกสประชาชนนนปลอดภย คดเลอกยาทไมเหมาะสมออกจากตลาดโดยการทบทวนทะเบยนต�ารบยา ประสานความรวมมอกบหนวยงานอน ระดบกลางน�า คอ ส�านกงานสาธารณสขจงหวด ก�าหนดนโยบาย ตวชวด แนวทางการด�าเนนงาน ตดตามก�ากบและประเมนผลการแกไขปญหาความปลอดภยดานยาและผลตภณฑสขภาพ มการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง และระดบปลายน�า มงเนนสนบสนนการพฒนาศกยภาพเครอขายภาคประชาชน เสรมศกยภาพการแกไขปญหาดวยตนเอง น�าไปสการท�างานในชมชนแนวใหมดวยมาตรการแบบใหม คอปญหาดานยาตองเปนปญหาของชาวบาน โดยชาวบานตองตระหนกในปญหาตนเองวาประโยชนกบตนเองและคนในชมชน ซงสอดคลองกบขอเสนอแนะของ ยศนนท กอบพงตน และนเทศ ตนณะกล จ�านวน 2 ประเดน คอ 1) ขอเสนอแนะเชงนโยบาย คอ ภาคเครอขายหนวยงานของรฐ หนวยงานทองถนรวมกนผลกดนเปนนโยบายในการแกไขปญหา การจดสรรงบประมาณในการแกไขปญหา การลงพนทตอเนองเพอตดตามสถานการณ 2) ขอเสนอแนะเชงปฏบต คอ เนนการรณรงคหรอสรางกระแสใหประชาชนตนตวถงปญหา การสอสารเชอมโยงเหตผลอยางงายและชดเจน เชน เสยงตามสายในหมบาน การสนทนากลมในงานพธตางๆ ของหมบาน เนนการมสวนรวมทกกลมคนในชมชน สรางองคความรทถกตองและความตระหนกถงปญหาใหแกแหลงกระจายในชมชน ตลอดจนการปรบเปลยนพฤตกรรมของผปวยเพอความเขาใจในการใชยาไดอยางถกตอง ปลอดภย โดยรฐจะตองมสงใหมทสนบสนนหรอทดแทนดวย โดยใชวธการตลาดเพอสงคม ประกอบดวยหลก 4P คอ Product Place Price และ Promotion ดงน

7) ปจจยสนบสนนจากหนวยงานภายนอกอ�าเภอ โดยการสนบสนนของหนวยงานวชาการในการน�าขอมลจากชมชนสการแกไขปญหาเชงระบบ เครอขายคมครองผบรโภคดานสาธารณสข เชน ขอมลวชาการจากศนยเฝาระวงและพฒนาระบบยา ศนยวทยาศาสตรการแพทย อบลราชธาน และศนยวทยาศาสตรการแพทย อดรธาน และส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ซงการเชอมตอขอมลปญหาจากชมชนสหนวยงานเหลาน เพอเปนขอมลน�าเขารวมกบขอมลจากชมชนอนในการขบเคลอนเพอแกไขปญหาในเชงระบบของประเทศ

1. Product ไดแก การจดหายาทเหมาะสมมาทดแทน และสามารถจ�าหนายไดตามกฎหมายก�าหนด เชน ยาสามญประจ�าบาน 2. Place ไดแก มแหลงบรการทหาซอไดงายในทองถน เชน รานช�าในหมบาน และกองทนยาบาน 3. Price ไดแก ราคาเหมาะสมกบรายไดของประชาชน และ 4. Promotion ไดแก การประชาสมพนธใหประชาชนทราบเพอสรางทางเลอกใหมทถกตองและดกวาทางเลอกเดม เทพศกด องคณาวศลย และผณนชสา มสกะไชย ไดถอดบทเรยนการลงพนทตดตามและสงเกตการณท�างานแบบมสวนรวมระหวางป 2558 - 2560 พบวาปจจยความส�าเรจของการจดการปญหายาไมปลอดภยในชมชน จ�านวน 5 ขอ คอ 1. การททกฝายในชมชนมเปาหมายรวมกนอยางแทจรง โดยเฉพาะผบรหารในระดบทองถนใหความส�าคญ ซงเปาหมายทเลอกด�าเนนการตองมความพรอมและเปนทยอมรบของชมชน 2. ทกฝายทรวมมอกนตองเหนพองรวมกนวาจะตดตามความกาวหนาของการท�างาน 3. กจกรรมของทกฝายในชมชนทรวมมอมความแตกตางตามความถนดในแตละกลมแตตองเตมเสรมพลงรวมกน 4. จดการประชมอยางตอเนองและเพอแลกเปลยนเรยนร รวมทงการจดเวทประกวดเพอใหพนทแลกเปลยนเรยนรการด�าเนนงานของพนทอนๆ พรอมทงกระตนใหพนทอยากแขงขน รวมถงเกดนวตกรรมตางๆ ทสงเสรมการเรยนรของชมชนและสรางความรบผดชอบตอชมชน 5. การมองคกรแกนกลางทท�าหนาทประสานงานในทง 4 ขอแรก โดยผปฏบตงานตองมความสมพนธทดตอชมชน หนวยงานทองถนและหนวยงานอน ๆ ทเกยวของ 3. ปจจยทท�าใหเกดความตอเนองของการใชยาปลอดภยในชมชนใหถกตองเหมาะสม2,4

1) การตดตาม กระตน และสงเสรมการพฒนางานแบบเกาะตดของแกนน�าจากทกภาคสวน มอทธพลตอการขบเคลอนโครงการใหเดนหนาและขยายผลตอเนอง ภาคประชาชนในพนทใหเขารวมขบเคลอนงาน 2) การใหความส�าคญและเชอมนในศกยภาพของผน�าชมชน วาสามารถดแลพนทและขยายผลของโครงการตอได การใหความส�าคญกบกลมแกนน�าการเปลยนแปลงในชมชน โดยผน�าชมชนยงมทกษะในการสรางกลไกตาง ๆ เพอใหองคกรเตบโตตามธรรมชาตของชมชนโดยไมตองอยภายใตสภาพแวดลอมภายนอกมากจนเกนไป 3) การใหความรและแนวปฏบตแกประชาชนในการเขาถงยาอยางเหมาะสม การปรบเปลยนพฤตกรรมของผบรโภคใหเลกซอยากนเองจากรานช�าหรอรถเร โดยชใหเหนผลกระทบตอผบรโภคทชดเจนสรางความสมดลระหวางผลประโยชนขององคกรชมชนและผมสวนไดสวนเสย การใหผทเกยวของรวมกนในสงคมเขามามสวนรวมในกจกรรมการพฒนาจากการรวมคด รวมตดสนใจ แกปญหาของตนเองอยางเปนระบบ ใชความคดสรางสรรคและความช�านาญแกไขรวมกนอยางเหมาะสม 4) การสรางจตส�านก ศกดศร และจตสาธารณะแกผประกอบการ ปจจยทส�าคญทสดในการจดการรานช�าใหปลอดยาอนตรายไมใชการตรวจจบหรอการบงคบใชกฎหมาย แตอยทการท�าใหผประกอบการมองเหนคณคาในตนเอง เกดจตส�านกทดตอสงคม ไมเอารดเอาเปรยบผอน ตระหนกถงผลกระทบตอสงคมจากการกระท�าของตน สงเหลานน�ามาสการปฏบตตามระเบยบหรอกฎหมายอยางยงยน


เอกสารอางอง1. จราวรรณ พศชาต และชดชนก เรอนกอน. ผลการพฒนาทกษะของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานเพอการคมครองผบรโภค

ดานความปลอดภยจากยา. ว. เภสชศาสตรอสาน. 2560; 13(ฉบบพเศษ) : 395-420

2. ยศนนต กอบพงตน และนเทศ ตนณะกล. ปจจยทน�าไปสความเขมแขงของชมชนในการสรางความรเรองการใชยาชดส�าหรบชมชน

ในเขตกรงเทพมหานคร. วารสารวชาการสถาบนวทยาการจดการแหงแปซฟค. 2559: 2(2):148-60

3. ไตรเทพ ฟองทอง. การขยายผลการด�าเนนงานสงเสรมการใชยาอยางสมเหตผลสชมชน ภายใตการสนบสนนของ สปสช. ยาวพากษ.

2561:9(35):28-9

4. เบญจมาศ บดดาวงศ และวรสดา ยงทอง. การสรางศกยภาพของชมชนในการจดการปญหายาและผลตภณฑสขภาพทไมเหมาะสม.

กรณอ�าเภอโนนคณ จงหวดศรสะเกษ. วารสารเภสชกรรมไทย. 2562:8(2):331-43

5. สภาวด เปลงชย. ความชกของเหตการณไมพงประสงค จากการบรโภคยาในชมชนของผปวยโรคเรอรงอ�าเภอเสลภม จงหวดรอยเอด.

ว. เภสชศาสตรอสาน. 2558; 11(ฉบบพเศษ) : 33-42

6. พยอม เพชระบรณน และสรศกด เสาแกว. ความชกของยาไมปลอดภยในรานช�า: กรณศกษาอ�าเภอหลมเกา เขาคอ และน�าหนาว

จงหวดเพชรบรณ. วารสารเภสชกรรมไทย. 2562:11(2):422-30

7. ธนพงศ ภผาล, สมศกด อาภาศรทองสกล, วษณ ยงยอด, ตฤณ แสงสวรรณ และลดดา อ�ามาตย. รปแบบการพฒนารานช�าแบบมสวนรวม

ต.โพนสง จ.สกลนคร. วารสารอาหารและยา. 2557: 21(3):57-63

8. ภาณ วรยานทย. ความชกและลกษณะของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะในเขตอ�าเภองาว จงหวดล�าปาง. วารสารเภสชกรรมไทย.

2558:7(2):167-77

9. อารรตน คณยศยง. ความชกและลกษณะของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะในเขตอ�าเภอวงเหนอ จงหวดล�าปาง. วารสารเภสชกรรมไทย.

2558: 7(2):114-20

10. อปสร บญยง และรงทวา หมนปา. ความชกของการจ�าหนายยาทไมเหมาะสมของรานช�าในจงหวดพษณโลก. วารสารเภสชกรรมไทย.

2562:11(1):106-18

11. วราภรณ สงขทอง. ความชกของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะในเขตอ�าเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย และปจจยทท�าใหเกดการจ�าหนาย.

วารสารเภสชกรรมไทย. 2558: 7(1):38-46

12. นฤมล สรนทร. ความชกและลกษณะของรานช�าทจ�าหนายยาปฏชวนะในเขตอ�าเภอเมองปาน จงหวดล�าปาง. วารสารเภสชกรรมไทย.

2558:7(2):200-5

13. เบญจมาศ บดดาวงศ, นยดา เกยรตยงองศล, ขนษฐา วลลพงษ และคณะ. แหลงตนทางและเสนทางการกระจายยาไมเหมาะสมในชมชน

จาก 8 จงหวด สขอเสนอเชงนโยบายในการแกไขปญหาการกระจายยาไมเหมาะสมเชงระบบ. วารสารเภสชศาสตรอสาน.

2559: 11(ฉบบพเศษ): 260-268

14. เอกพล กาละด. ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการใชยาชดของประชาชนในต�าบลนาฝาย อ�าเภอเมอง จงหวดชยภม : วเคราะหตวแปรเชงพห.

วารสารอาหารและยา. 2557: 21(3):50-8

15. สงกรานต มชนก. ปญหายาในชมชน…ไมจดการไมไดแลว. ยาวพากษ. 2558:6(25):11-2

16. ภาณโชต ทองยง. การใชยาอยางสมเหตผลชมชนคอเปาหมายเชงยทธศาสตร. ยาวพากษ. 2561:9(35):32-4

17. เทพศกด องคณาวศลย และผณนชสา มสกะไชย. การถอดบทเรยนจากโครงการจดการความปลอดภยดานยาในชมชน โดยการมสวนรวม

ของภาคเครอขายในจงหวดพระนครศรอยธยาระหวางป 2558 – 2560. วารสารเภสชกรรมไทย. 2561:10(1):142-60

Goverment Pharmaceutical Organization

Documents

Transcript of Goverment Pharmaceutical Organization